\id MRK 
\ide UTF-8
\h Maraka Sora
\toc1 Maraka Yesu a Fe Xibaru Faɲin Naxan Sɛbɛ
\toc2 Maraka
\mt1 Maraka
\mt2 Maraka Yesu a Fe Xibaru Faɲin Naxan Sɛbɛ
\ip Yesu fɔxɔrabira naanin nan Marigi Yesu a taruxun nun a falane sɛbɛ Alaa Nii Sariɲanxin barakani: Matiyu, Maraka, Luka, e nun Yoni. Muxune laxi a ra a Maraka a gbeen sɛbɛxi nɛn alogo Romi kaane xa dɛnkɛlɛya Yesu ma. A feene yɛbaxi kiina nde yi alogo Romi kaane xa la Yesu sɛnbɛn na. Yesu kabanako feen naxanye ligaxi, ne nan yɛbaxi dangu Yesu xaranna ra Maraka gbeen kui.
\ip Maraka Kitabun yireni ito sɛbɛxi nɛn ɲɛɛ tonge saxan ɲɔxɔndɔn Yesu te xanbini kore xɔnna ma. Kitabun yireni ito Yesu rafu feen nan singe yɛbama igeni. A mi a bari feen yɛbama. Yesu dunuɲa yi gidini, a xaran wuyaxi ti nɛn a yamaan xa. A mɔn kabanako fe wuyaxi liga nɛn. Maraka na nan yɛbama Ningila Yesu kui. Dɔnxɛn na, a Yesu a sayaan nan yɛbama e nun a rakeli fena sayani.
\c 1
\s Yoni Marafu Tiina kawandina
\r Matiyu 3.1-12, Luka 3.1-18, Yoni 1.19-28
\p
\v 1 Ningila Yesu a fe fɔlɔn ni ito ra, Alaa Muxu Sugandixina, Alaa Dii Xɛmɛna.\f + \fr 1.1\fr* Yesu yatɛxi \fk Alaa Dii Xɛmɛn\fk* na bayo a fafe mi toxi dunuɲa yi. Ala nan a falaxi a xa da a nga kui, a yi da. Na feen sɛbɛxi Luka 1.34-35 nan kui.\f* 
\v 2 A sɛbɛxi Nabi Esayi Kitabun kui, a naxa,
\q “N nan n ma xɛraan nasigama nɛn i yɛɛ ra,
\q a kiraan nafala i xa.
\q
\v 3 Muxuna nde xuiin minima tonbonni,
\q a naxa, ‘Ɛ kirani tɔn Marigin yɛɛ ra,
\q ɛ kirane matinxin a xa!’ ”\f + \fr 1.3\fr* Esayi 40.3\f*
\p
\v 4 Nanara, Yoni yi mini kɛnɛnni tonbonni, a lu yamaan nafuyɛ igeni e tubi feen na Ala ma, a e kawandi, a e xa e xun xanbi so e yulubine yi, e yi rafu igeni alogo e yulubine xa xafari. 
\v 5 Yudaya kaane nun Yerusalɛn kaane birin yi siga a fɛma. E yi e ti e yulubine ra. A yi e rafu igeni Yurudɛn baani e tubi feen na. 
\v 6 Ɲɔgɔmɛ xabe dugin nan yi ragodoxi Yoni ma, a tagi xidixi kidin na. A yi baloma tuguminne nun kumin nan na. 
\v 7 A yi kawandin ba yamaan xa, a naxa, “Naxan fama n tan xanbi ra, na sɛnbɛn gbo dangu n tan na, n mi sa lan nɛn n xa findi a sankidin luti fulunna ra. 
\v 8 N tan ɛ rafuma igen nin iki, koni a tan ɛ rafuma Alaa Nii Sariɲanxin nin.”
\s Yesu rafu fena igeni
\r Matiyu 3.13-4.11, Luka 3.21-22, 4.1-13
\p
\v 9 Na xanbi ra, Yesu yi fa sa keli Nasarɛti taani Galile yamanani. Yoni yi a rafu Yurudɛn baani. 
\v 10 Yesu yi a rakelima igeni waxatin naxan yi, a yi kore xɔnna to rabiyɛ, Alaa Nii Sariɲanxin yi godo a ma ganba sawurani. 
\v 11 A yi fala xuiin mɛ keli kore, a naxa, “N nafan Dii Xɛmɛn ni i tan na. I bata n kɛnɛn ki faɲi.”
\p
\v 12 Na waxati yɛtɛni, Alaa Nii Sariɲanxin yi a rasiga tonbonni. 
\v 13 A yi lu na yi soge tonge naanin. Setana yi kata a xa a ratantan. Yesu nun burunna subene nan yi a ra. Malekane fan yi fa a mali.
\s Yesu yi muxu naanin xili
\r Matiyu 4.12-22, Luka 4.14-15, 5.1-11
\p
\v 14 E yelin xanbini Yoni sɛ kasoon na, Yesu yi siga Galile yamanani. A sa Alaa falan Xibaru Faɲin kawandin ba yamaan xa, 
\v 15 a naxa, “Waxatin bata a li, Alaa Mangayaan bata maso. Ɛ ɛ xun xanbi so ɛ hakɛne yi, ɛ dɛnkɛlɛya n ma falan Xibaru Faɲin ma.”
\p
\v 16 Awa, Yesu yi sigan tima Galile Daraan dɛxɔn ma waxatin naxan yi, a yɛxɛ suxun muxu firin to, Simɔn nun a ngaxakedenna Andire. E yi yɛxɛ suxu nin yalaan na darani. 
\v 17 Yesu yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ bira n fɔxɔ ra. N xa ɛ findi muxu fenne ra Ala xa alo ɛ yɛxɛn suxuma kii naxan yi.” 
\v 18 E yi e yalane bira mafurɛn! E bira a fɔxɔ ra. 
\v 19 Yesu mɔn yi siga yɛɛn na ndedi, a yi Yaki nun a ngaxakedenna Yoni to, Sebede a dii xɛmɛne. E yi e yalane yitɔnma kunkin kui. 
\v 20 Yesu yi e xili keden na. E yi e fafe Sebede nun walikɛne lu kunkin kui, e bira Yesu fɔxɔ ra.
\s Yinnan muxun naxan fɔxɔ ra
\r Luka 4.31-37
\p
\v 21 E yi sa Kapɛrunan taan li. Yesu yi so salide banxini Matabu Lɔxɔni, a yi lu xaranna tiyɛ. 
\v 22 Yamaan yi kabɛ Yesu xaran ti kɛɲaan ma, amasɔtɔ a yi xaranna tima Ala sɛnbɛn nin. A mi yi luxi alo sariya karamɔxɔne. 
\v 23 Na waxatin yɛtɛni, xɛmɛna nde yi e salideni yinna ɲaxin yi naxan fɔxɔ ra. Yinnan yi xɛmɛn nasɔnxɔ, a yi falan ti a xɔn, 
\v 24 a naxa, “Yesu Nasarɛti kaana, i waxi nanse xɔn ma nxu xa? I faxi nxu halagiden nin ba? N ni i kolon, Alaa muxu sariɲanxin nan i tan na.” 
\v 25 Yesu yi yinnan yamari a sɔbɛɛn na, a naxa, “I dundu, xɛtɛ xɛmɛni ito fɔxɔ ra.” 
\v 26 Yinna ɲaxin yi xɛmɛn naxuruxurun kati! A gbelegbele, a xɛtɛ a fɔxɔ ra. 
\v 27 Muxune yi kabɛ, e yi e bode maxɔdin fɔlɔ, e naxa, “Nanse ito ra, xaran nɛnɛn ni ito ra ba, Ala sɛnbɛn naxan yi? A yinna ɲaxine yamarima, e yi a falan suxu.” 
\v 28 Muxune yi Yesu a fe xibarun mɛ Galile yamanan yiren birin yi mafurɛn!
\s Yesu yi muxu wuyaxi rakɛndɛya
\r Matiyu 8.14-17, Luka 4.38-41
\p
\v 29 E to mini salide banxini, Yesu nun Yaki nun Yoni yi siga Simɔn nun Andire konni keden na. 
\v 30 Simɔn bitan gilɛn furaxin yi saxi banxini, a fatin wolonxi a ma. E yi a fe fala Yesu xa sa! 
\v 31 Yesu yi siga na ɲaxanla fɛma, a yi a suxu a yiin ma, a yi a mali, a yi a rakeli. Fati mawolonna yi a beɲin, a wali fɔlɔ e xa. 
\v 32 Ɲinbanna ra, sogen godo xanbini, yamaan yi fa furetɔne birin na Yesu fɛma e nun ɲinan ɲaxine muxun naxanye fɔxɔ ra. 
\v 33 Taan birin yi e malan dɛɛn na. 
\v 34 Yesu yi furetɔ wuyaxi rakɛndɛya furen sifan birin ma, a ɲinan wuyaxi kedi muxune fɔxɔ ra. Koni a mi yi tinma ɲinanne yi falan ti hali ndedi amasɔtɔ e yi a kolon.
\s Yesu yi kawandin ba Galile yi
\r Luka 4.42-44
\p
\v 35 Na xɔtɔn bode subaxani, Yesu yi keli, a mini, a siga yire madunduxina nde yi Ala maxandideni. 
\v 36 Koni Simɔn nun a lanfane yi siga Yesu fendeni. 
\v 37 Awa, e a toxina, e yi a fala a xa, e naxa, “Muxune birin i fenma iki.” 
\v 38 Koni Yesu yi e yabi, a naxa, “En siga taa gbɛtɛye yi be dɛxɔn ma, alogo n mɔn xa sa kawandin ba mɛnne fan yi, amasɔtɔ n faxi na nan ma.” 
\v 39 Nayi, a yi siga Galile yamanan yiren birin yi, a sa kawandin ba salide banxine kui, a yi ɲinanne kedi.
\s Yesu yi dogonfontɔɔn nakɛndɛya
\r Matiyu 8.1-4, Luka 5.12-16
\p
\v 40 Dogonfontɔɔn yi fa Yesu fɛma, a yi a xinbi sin a bun ma. A yi a mafan, a naxa, “Xa i tinɲɛ, i nɔɛ n nakɛndɛyɛ nɛn.” 
\v 41 Yesu yi kininkinin a ma han, a yi a yiin sa a ma. A yi a yabi, a naxa, “N bata tin, i xa kɛndɛya!” 
\v 42 Dogonfonna yi a beɲin sa! Xɛmɛn yi kɛndɛya. 
\v 43 Na xanbi ra, Yesu yi a maxadi ken ken, a yi a rasiga keden na, 
\v 44 a naxa, “I tuli mati, i nama a fala muxu yo xa. Koni siga saraxaraliin fɛma mafurɛn, a xa i mato. Na xanbi ra, i saraxan ba i rasariɲan feen na alo Nabi Musa a yamari kii naxan yi. Na findima nɛn sereyaan na saraxaraline xa.”\f + \fr 1.44\fr* \fk dogonfontɔna:\fk* Alaa sariyan kui, dogonfontɔɔn mi yi daxa a xa so taani. A yi luma taan fari ma nɛn. Saraxaraline nan yi muxun fatin matoma a yi a fala, xa na kanna sariɲan, hanma xa a mi sariɲan. Muxu gbɛtɛ mi yi a yiin dinɲɛ dogonfontɔɔn na, bayo na yi na kanna sariɲanna kalama nɛn. A mato Saraxaraline 13.45-46. Xa dogonfonna na ba muxun ma, fɔ a xa saraxan ba alogo a mɔn xa sariɲan kii naxan yi, a fa so taani, a dɔxɔ a konni. A mato Saraxaraline sora 14.\f* 
\v 45 Koni xɛmɛn yi siga yiren birin yi, a sa feni ito fala muxune birin xa. A yi a fala kati, han Yesu mi yi fa nɔɛ soɛ taani kɛnɛnni, a lu a danna burunna ra. Yamaan yi fa a fɛma sa keli yiren birin yi.
\c 2
\s Yesu yi lɛbutɛnna rakɛndɛya
\r Matiyu 9.1-8, Luka 5.17-26
\p
\v 1 Waxatidi danguxina, Yesu yi xɛtɛ Kapɛrunan taani. Yamaan yi a mɛ a Yesu bata fa a konni. 
\v 2 Muxu wuyaxi yi e malan na yi. E na rafe han hali tandeni, tide mi yi fa na. Yesu yi Alaa falan kawandi ba e xa. 
\v 3 Muxu naanin yi fa xɛmɛ lɛbutɛnna nde ra e yii. 
\v 4 E mi yi nɔɛ Yesu masɔtɛ amasɔtɔ yama gbeen yi na yi. Nanara, e yalenna raba banxin fari Yesu xun ma. E xɛmɛn nagodo Yesu ma na yalenna ra, a saxi a sa seni. 
\v 5 Yesu to e dɛnkɛlɛyaan to, a yi a fala lɛbutɛnna xa, a naxa, “N ma dii, i yulubine bata mafelu.”
\p
\v 6 Sariya karamɔxɔna ndee yi dɔxi na yi, ne yi e miri e yɛtɛ ma, e naxa, 
\v 7 “A falan tima na ki nanfera? A bata Ala rayelefu. Muxu yo mi nɔɛ yulubine mafeluyɛ fɔ Ala keden peena!” 
\v 8 Yesu yi e miriyaan kolon mafurɛn! Nanara, a yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ mirima fe sifani itoe ma nanfera? 
\v 9 Nanse fala raxɔlɔ lɛbutɛnna xa, ‘I yulubine bata mafelu’ hanma ‘Keli, i ya sa seen tongo, i sigan ti?’ 
\v 10 N na yitama ɛ ra nɛn nayi fa fala sɛnbɛna n tan Muxuna Dii Xɛmɛn yii dunuɲa yi, n muxun mafelu a yulubine ra.” A yi a fala lɛbutɛnna xa, a naxa, 
\v 11 “N na a falama i xa, keli i i ya sa seen tongo, i siga i konni.” 
\v 12 Xɛmɛn yi keli mafurɛn, a yi a sa seen tongo, a sigan ti e birin yɛɛ xɔri. E birin yi kabɛ kati! E yi Ala tantun, e naxa, “Nxu munma ito ɲɔxɔnna to singen mumɛ!”
\s Yesu yi Lewi xili
\r Matiyu 9.9-13, Luka 5.27-32
\p
\v 13 Yesu mɔn yi siga daraan dɛ, yama gbeen yi fa a fɛma, a e xaran fɔlɔ. 
\v 14 A yi sigama waxatin naxan yi, a mudu maxinla nde to, a xili Lewi, Alifaa dii xɛmɛna, a yi dɔxi mudu maxilideni. Yesu yi a fala a xa, a naxa, “Bira n fɔxɔ ra.” Lewi yi keli, a bira a fɔxɔ ra. 
\v 15 Na xanbi ra, Yesu yi siga a dɛgedeni Lewi a banxini. Mudu maxinla nun hakɛ kan wuyaxi yi dɔxɔ e dɛgedeni Yesu nun a xarandiine fɛma, bayo na muxu sifan wuyaxi yi biraxi a fɔxɔ ra. 
\v 16 Farisi muxu\f + \fr 2.16\fr* \fk Farisi muxune:\fk* Yahudiyane nan yi muxuni itoe ra naxanye lan ma fe yi a ra, e xa dinan suxu kii kedenni. E tan nan e sɔbɛ so Nabi Musaa sariyan suxun ma dangu Yahudiyan bonne ra. E mɔn yi e benbane namunne suxuma kii xɔdɛxɛni. E tan yi laxi malekane ra. E mɔn yi laxi a ra a muxune kelima nɛn sayani.\f* sariya karamɔxɔna ndee yi Yesu to a dɛgɛ hakɛ kanne nun mudu maxinle fɛma. Nanara, e yi a xarandiine maxɔdin, e naxa, “Nanfera Yesu a dɛgema mudu maxinle nun hakɛ kanne fɛma?” 
\v 17 Yesu yi e xuiin mɛ, a yi e yabi, a naxa, “Muxun naxan kɛndɛ na mako mi seribaan ma fɔ furetɔne. N mi faxi tinxin muxune xan xilideyi fɔ hakɛ kanne.”
\s Sun suxun maxɔdinna
\r Matiyu 9.14-17, Luka 5.33-39
\p
\v 18 Yoni a xarandiine nun Farisi muxune yi sunna suxuma. Muxuna ndee yi fa Yesu fɛma, e yi a maxɔdin, e naxa, “Nanfera Yoni a xarandiine nun Farisi muxune xarandiine sunna suxuma koni i gbeene mi sunna suxuma?” 
\v 19 Yesu yi e yabi, a naxa, “Ɲaxalandi kanna nɛma ɲaxalandi tiine fɛma, e sunna suxɛ ba?\f + \fr 2.19\fr* \fk Ɲaxalandi kanna:\fk* Yesu nan luxi alo ɲaxalandi kanna sandani ito kui. A bunna nɛɛn, fa fala muxune mi sunna suxuma sɛwa waxatine yi.\f* Na mi ligɛ, xa a e fɛma! 
\v 20 Koni waxatina nde fama, ɲaxalandi kanna bama nɛn e yɛ. Na waxatini, e sunna suxuma nɛn. 
\v 21 Muxu yo mi dugi nɛnɛ dungin tongɛ, a yi dugi fonna bɛtɛrɛn a ra.\f + \fr 2.21\fr* \fk dugi nɛnɛna:\fk* Yesu a sariya nɛnɛn mi sɛ Nabi Musaa sariya fonna ma. Sariya fonna mɔn mi sɛ sariya nɛnɛn ma.\f* Xa a na liga, a dungi nɛnɛn bɔma nɛn a fonna ra, a yinla yi ragbo ayi. 
\v 22 Muxun mi manpa nɛnɛn sɛ se sase fonna kui. Xa a na liga, manpa nɛnɛn se saseen kalama nɛn, se saseen nun manpaan yi kala. Koni manpa nɛnɛn sama se sase nɛnɛn nan kui.”
\s Matabu Lɔxɔna fe
\r Matiyu 12.1-8, Luka 6.1-5
\p
\v 23 Yesu nun a xarandiine yi danguma xɛɛna nde ma Matabu Lɔxɔna nde yi, a xarandiine yi sansi tɔnsɔnne ratorondon fɔlɔ. 
\v 24 Nanara, Farisi muxune yi a fala Yesu xa, e naxa, “I ya xarandiine feen naxan ligama, na mi daxa Matabu Lɔxɔni.”\f + \fr 2.24\fr* Farisi muxune namunne mi yi tinɲɛ wali yo xa kɛ \fk Matabu Lɔxɔni\fk*. Na feen sɛbɛxi Xɔrɔyaan 20.8-10 kui. Farisi muxune fena ndee saxi sariyan fari, e naxa, a hali muxu sɔxɔlɛxine mi yi maliyɛ na lɔxɔni.\f* 
\v 25 Yesu yi e yabi, a naxa, “Ɛ munma na xaran ba, kamɛn Dawuda nun a fɔxɔrabirane suxu waxatin naxan yi?\f + \fr 2.25\fr* A mato Samuyɛli Singen 21.2-7.\f* 
\v 26 A so nɛn Alaa banxini Saraxarali Kuntigi Singena Abiyatari waxatini, a yi Alaa buru ralixin don muxe mi daxa a xa naxan don fɔ saraxaraline. Dawuda mɔn yi ndee so a fɔxɔrabirane fan yii.” 
\v 27 Yesu mɔn yi a fala e xa, a naxa, “Matabu Lɔxɔn daxi muxun nan xa, muxun xa mi daxi Matabu Lɔxɔn xa. 
\v 28 Nanara, n tan Muxuna Dii Xɛmɛn nan Matabu Lɔxɔn kanna ra.”
\c 3
\s Xɛmɛ yii madɔnxina fe
\r Matiyu 12.9-14, Luka 6.6-11
\p
\v 1 Na xanbi ra, Yesu mɔn yi siga salide banxini. A yi xɛmɛ yii madɔnxina nde li mɛnni. 
\v 2 E yi lu Yesu matoɛ xa a xɛmɛn nakɛndɛyɛ Matabu Lɔxɔni alogo e xa a kansun na fe ra. 
\v 3 Yesu yi a fala xɛmɛ yii madɔnxin xa, a naxa, “Keli, i fa yamaan yɛtagi be.” 
\v 4 Na xanbi ra, a yi yamaan maxɔdin, a naxa, “Matabu Lɔxɔni, nanse daxa a xa liga, a ɲaxin ba, xa a faɲina? En yi muxun niin nakisi ba, xa en yi a halagi?” Koni e mi fefe fala. 
\v 5 Yesu xɔlɔxin yi e mato. A sunu e kininkinintareyana fe ra ki faɲi. A yi a fala xɛmɛn xa, a naxa, “I yiini bandun.” A yi a yiini bandun, a kɛndɛya. 
\v 6 Nanara, Farisi muxune yi mini mafurɛn! E nun Herode a muxuna ndee yi sa e bode to, e Yesu faxa feni tɔn.
\s Yamaan yi e malan daraan dɛ
\p
\v 7 Yesu nun a xarandiine yi siga Galile Daraan dɛxɔn ma, yama gbeen yi bira a fɔxɔ ra keli Galile yamanani, e nun Yudaya 
\v 8 nun Yerusalɛn nun Idumeya nun Yurudɛn baan kidimaan nun Tire taan nun Sidɔn taan nabilinni. Yesu yi feen naxanye ligama, yamaan yi na mɛ, e yi fa a fɛma. 
\v 9 A yi a fala a xarandiine xa a e xa kunkina nde fen a xa, alogo yamaan nama a yigbɛtɛn. 
\v 10 A bata yi muxu wuyaxi rakɛndɛya nun. Furetɔne birin yi kataxi alogo e xa e maso a ra, e yi e yiin din a ra. 
\v 11 Nba, yinna ɲaxine yi muxun naxanye fɔxɔ ra, ne a to waxatin naxan yi, e bira a bun ma, yinna ɲaxine yi lu e ragbelegbelɛ, e falan ti e xɔn, e naxa, “Alaa Dii Xɛmɛn nan i tan na.” 
\v 12 Koni a yi yinnane yamari, a e nama a fe fala.
\s Yesu yi xɛra fu nun firinne yɛba
\r Matiyu 10.1-4, Luka 6.12-16
\p
\v 13 Awa, Yesu yi te geyaan fari. A yi waxi muxun naxanye xɔn ma, a yi ne xili, e yi fa a fɛma. 
\v 14 A yi muxu fu nun firin sugandi, a naxanye findi xɛrane ra alogo e xa lu a fɛma, 
\v 15 a yi e rasiga kawandi badeni, a fangan so e yii e ɲinanne kedi. 
\v 16 A muxu fu nun firinna naxanye sugandi, ne nan itoe ra, Simɔn, Yesu naxan xili sa Piyɛri,\f + \fr 3.16\fr* Muxune mɔn Piyɛri ma a Pita.\f* 
\v 17 e nun Sebede a dii xɛmɛn Yaki nun a xunyɛn Yoni Yesu naxanye xili sa “Boyanerigɛ.” Na bunna nɛɛn “Kuye Sarinna diine.” 
\v 18 E nun Andire nun Filipi nun Barotolome nun Matiyu nun Tomasi nun Alifaa dii xɛmɛn Yaki nun Tade nun Simɔn e naxan ma a “Yahudiya siya xanuna,”\f + \fr 3.18\fr* \fk Yahudiya siya xanuna:\fk* Muxun nan yi ne ra naxanye yi Romi kaane yɛngɛma alogo Isirayila kaane xa mini e nɔɔn bun ma.\f* 
\v 19 e nun Yudasi Isakariyoti naxan Yesu yanfa, a a so yiini.
\s Yesu nun Yinna mangana fe
\r Matiyu 12.22-32, Luka 11.14-23, 12.10
\p
\v 20 Na xanbi ra, Yesu yi xɛtɛ banxini. Yama gbeen yi e malan na yi han Yesu nun a xarandiine mi yi fa nɔɛ e dɛge fɛrɛn sɔtɛ. 
\v 21 A denbayaan na mɛ waxatin naxan yi, e siga a tongodeni, amasɔtɔ a denbayaan yi a falama nɛn, e naxa, “Seen bata so a yi.” 
\v 22 Sariya karamɔxɔn naxanye fa sa keli Yerusalɛn taani, ne yi a fala, e naxa, “Bɛlɛsɛbu nan a fɔxɔ ra!” Bonne naxa, “A yinnane kedima yinna mangan Bɛlɛsɛbu barakan nin.” 
\v 23 Nanara, Yesu yi e xili a fɛma, a sandana ndee sa e xa, a naxa, “Setana nɔɛ Setana kedɛ ba? 
\v 24 Xa yamanan bata yitaxun yɛngɛni, na yamanan mi sabatima.\f + \fr 3.24\fr* \fk yamanana:\fk* Ɲinanne nun yinnane Setana sɛnbɛn bun alo yamanan nun a mangan kii naxan yi. Seen naxanye Setana sɛnbɛn bun, xa ne e bode kedi, na luxi nɛn alo yamanan na yitaxun. Nayi, Setana mi ɲinanne kedɛ alo muxuni itoe a falama Yesu ma kii naxan yi.\f* 
\v 25 Yɛngɛn tanden naxan kui, na tanden mi sabatima. 
\v 26 Xa Setana keli a yɛtɛ xili ma, a mangayani taxunma yɛngɛni nɛn. A mi sabatima, a ɲanma nɛn na yi. 
\v 27 Muxu yo mi nɔɛ soɛ sɛnbɛmana banxini, a yi a yii seene tongo, xa a mi sɛnbɛmaan xidi singen.\f + \fr 3.27\fr* Sandani ito kui, Setana findixi \fk sɛnbɛmaan\fk* nan na. Xa Yesu bata muxune ba Setana yinna ɲaxine sɛnbɛn bun ma, nayi, Yesu bata Setana xidi.\f* Na xanbi ra, a banxi kui seene tongɛ nɛn. 
\v 28 N xa ɲɔndin fala ɛ xa, muxun yulubin naxan birin ligama, hali a na Ala rayelefu, Ala e mafeluyɛ nɛn na birin na. 
\v 29 Koni muxun naxan na Alaa Nii Sariɲanxin nayelefu, na mi mafeluyɛ mumɛ, habadan yulubin luma a ma nɛn.” 
\v 30 Yesu ito falaxi nɛn amasɔtɔ muxune yi a falama nɛn, e naxa, “Yinna ɲaxin nan a fɔxɔ ra.”
\s Yesu nga nun a xunyɛne fe
\r Matiyu 12.46-50, Luka 8.19-21
\p
\v 31 Na xanbi ra, Yesu nga nun a xunyɛne yi fa. E ti tandeni, e xɛraan nasiga a xilideni banxini. 
\v 32 Yamaan yi dɔxi Yesu rabilinni, e yi a fala a xa, e naxa, “A mato, i nga nun i xunyɛne tandeni e waxi i to feni.” 
\v 33 Yesu yi e yabi, a naxa, “Ndee nga nun n xunyɛne ra?” 
\v 34 Muxun naxanye dɔxi a rabilinni, a yi ne mato, a naxa, “N nga nun n xunyɛne mato be yi. 
\v 35 Amasɔtɔ muxun naxanye Ala sagoon ligama, ngaxakeden xɛmɛmaan nun a ɲaxalanmaan ne nan na e nun n nga.”
\c 4
\s Sansi wonla fe sandana
\r Matiyu 13.1-9, Luka 8.4-8
\p
\v 1 Na xanbi ra, Yesu mɔn yi xaranna fɔlɔ daraan dɛ. Yama gbeen yi malan a fɛma han a yi so kunkin kui daraan xun ma. Yamaan yi lu baan xɛ dɛɛn xɔn ma. 
\v 2 A yi e xaran fe wuyaxi ma sandani. A yi a fala e xa a xaranni, a naxa, 
\v 3 “Ɛ tuli mati. Xɛɛ biina nde yi mini, a siga a sansiin wolideni. 
\v 4 A yi sansiin wolima waxatin naxan yi, ndee yi bira kiraan xɔn ma. Xɔline yi ne don. 
\v 5 Ndee yi bira fanyen fari bɛndɛ gbee mi yi dɛnaxan yi. E yi soli mafurɛn, amasɔtɔ bɛndɛn mi yi gbo na yi. 
\v 6 Sogen to te, e yi lisi a ra, e xara, bayo e salenne mi yi godoxi bɔxɔni ki faɲi. 
\v 7 Sansina ndee yi bira sɛxɛ ɲali kanne tagi, sɛxɛne yi gbo, e yi e don, e mi bogi. 
\v 8 Koni ndee yi bira bɔxɔ faɲini, e soli, e sabati, e bogi, e keden kedenna birin yi tonge saxan sɔtɔ hanma tonge sennin, hanma kɛmɛ.” 
\v 9 Yesu yi a fala, a naxa, “Xa tunla naxan xɔn, a feen mɛ, na xa a tuli mati!”
\s Sandane sa xunna
\r Matiyu 13.10-17, Luka 8.9-10
\p
\v 10 Yesu yi a danna waxatin naxan yi, muxun naxanye nun a xarandii fu nun firinne yi a rabilinni, ne yi a maxɔdin sandane fe ma. 
\v 11 Yesu yi e yabi, a naxa, “Alaa Mangayaan wundo feen bata so ɛ tan yii. Koni muxun naxanye a fari ma, ne feen birin mɛma sandan nin 
\v 12 bayo, ‘E seen matoma nɛn han, koni e mi a yigbɛma. E e tuli matima nɛn han, koni e mi fefe famuma, alogo e nama maxɛtɛ, e yulubine yi xafari.’\f + \fr 4.12\fr* Esayi 6.9-10\f* ”
\s Yesu yi sandan bunna yɛba
\r Matiyu 13.18-23, Luka 8.11-15
\p
\v 13 Na xanbi ra, Yesu yi e maxɔdin, a naxa, “Ɛ mi sandani ito bunna kolon ba? Xa ɛ mi ito kolon, ɛ sandan bonne bunne kolonma di?”
\p
\v 14 “Awa, sansi wonla Alaa falan nan wolima. 
\v 15 Muxuna ndee luxi nɛn alo sansiin naxanye bira kiraan xɔn ma. E na Alaa falan mɛ tun, Setana yi fa, a yi a ba e yi. 
\v 16 Muxuna ndee luxi nɛn alo sansiin naxanye bira fanyen fari. E na Alaa falan mɛ, e a suxuma nɛn sɛwani mafurɛn! 
\v 17 Koni salen mi e bun ma, e mi buma. Tɔrɔn nun bɛsɛnxɔnyaan na fa Alaa falana fe ra, e birama nɛn tantanni mafurɛn! 
\v 18 Muxuna ndee luxi nɛn alo sansiin naxanye bira sɛxɛ ɲali kanne tagi. E Alaa falan mɛ, 
\v 19 koni dunuɲa xaminne nun nafunla fe kunfan nun nata gbɛtɛye yi a liga e falan beɲin, a tɔnɔn mi lu e ma. 
\v 20 Koni muxuna ndee luxi nɛn alo sansiin naxanye bira bɔxɔ faɲini. E Alaa falan mɛma nɛn, e yi a suxu, e bogi. Ndee yi tonge saxan namini, ndee tonge sennin, ndee kɛmɛ.”
\s Lɛnpun dɔxɔ fena seen bun ma
\r Luka 8.16-18
\p
\v 21 Yesu yi a fala e xa, a naxa, “Lɛnpun dɔxɛ deben bun ma hanma saden bun ma ba? A mi dɔxɔma seen xan fari ba? 
\v 22 Feen naxanye birin luxunxi, ne makɛnɛnma nɛn. Feen naxanye birin wundoni, ne minima nɛn kɛnɛnni. 
\v 23 Xa tunla naxan ma a feen mɛ, na xa a tuli mati!” 
\v 24 A mɔn yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ feen naxan mɛxi, ɛ na fe liga ɛ yeren ma. Ɛ ligaseen naxan yatɛma bonne xa, Ala fan na yatɛma ɛ xa nɛn, a yi nde sa a fari. 
\v 25 Seen muxun naxan yii, nde mɔn soma nɛn na yii, koni se mi muxun naxan yii, hali naxan di a yii, na bama nɛn a yii.”
\s Sansi xɔnna fe sandana
\p
\v 26 Yesu mɔn yi a fala, a naxa, “Alaa Mangayaan luxi nɛn alo xɛmɛn naxan a sansiin woli a xɛɛn ma. 
\v 27 Xa a xi, xa a mi xi, kɔɛɛn ba, yanyin ba, sansi xɔnna solima nɛn, a yi gbo, koni a tan mi a liga kiin kolon. 
\v 28 Bɔxɔn nan bogi seene raminima a yɛtɛ ra. A solima nɛn singe, na xanbi ra, a sabati, dɔnxɛn na a yi bogi. 
\v 29 A na mɔ waxatin naxan yi, xɛmɛn yi wɔlitɛn naso a ra, bayo a xaba waxatin bata a li.”
\s Sansi xurina fe sandana
\r Matiyu 13.31-32, 34, Luka 13.18-19
\p
\v 30 Yesu yi maxɔdinna ti, a naxa, “En na Alaa Mangayaan sama nanse ma, hanma en nɔɛ a yɛbɛ sandan mundun xɔn? 
\v 31 A luxi nɛn alo sansi kɛsɛ xuridin\f + \fr 4.31\fr* Sansini ito xili nɛn mutaridi.\f* naxan xurun dangu se kɛsɛn birin na muxune naxanye sima. 
\v 32 Koni a na si, a gboma nɛn han a dangu sansine birin na. A yiine yi gbo han xɔline yi e tɛɛne sa a yiine yi, a nininna ra.”
\p
\v 33 Yesu yi Alaa falan nali e ma sanda sifani ito wuyaxi xɔn, e yi nɔɛ naxanye famunɲɛ. 
\v 34 A mi yi falan tima e xa, xa a mi sandan sa. Koni e nun a xarandiine nɛma yi e danna, a yi e birin yɛbama nɛn e xa.
\s Yesu yi foye gbeen yamari
\r Matiyu 8.23-27, Luka 8.22-25
\p
\v 35 Na lɔxɔn ɲinbanna ra, Yesu yi a fala a xarandiine xa, a naxa, “En gidi daraan kidi ma.” 
\v 36 Nayi, e yi keli yamaan yɛ, e sa so kunkin kui Yesu yi dɔxi naxan kui. Kunki gbɛtɛye fan yi a dɛxɔn. 
\v 37 Foye gbeen yi keli, igen mɔrɔnne\f + \fr 4.37\fr* \fk Igen mɔrɔnne:\fk* alo foyen na so igeni.\f* yi so fɔlɔ kunkin kui, a yi luxi ndedi kunkin xa rafe igen na.
\p
\v 38 Yesu yi xima kunkin kui xanbin na, a xunna saxi xunbunsaan fari. E yi a raxulun, e yi a fala a xa, e naxa, “Karamɔxɔ, i ya fe mi nxu faxa feni ba?” 
\v 39 Yesu yi keli, a foyen nun igen mɔrɔnne yamari, a naxa, “I raxara, i sabari!” Foyen yi dɔxɔ, na yi madundu yenyen! 
\v 40 Na xanbi ra, Yesu yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ gaxuxi nanfera? Dɛnkɛlɛya mi ɛ yi singe ba?” 
\v 41 Koni e gaxu kati! E a fala e bode xa, e naxa, “Nde xɛmɛni ito ra? Hali foyen nun igena a falan suxuma!”
\c 5
\s Yesu yi muxun nakɛndɛya yinnane naxan fɔxɔ ra
\r Matiyu 8.28-34, Luka 8.26-39
\p
\v 1 E yi dangu Galile Daraan bode fɔxɔn na Gadara yamanani. 
\v 2 Yesu godo nɛn kunkin kui tun, xɛmɛna nde yi fa sa keli bilingan yireni, yinna ɲaxin yi naxan fɔxɔ ra. 
\v 3 Na xɛmɛn yi bilingan yiren nin, muxu yo mi yi fa nɔɛ a xidɛ sɔnɔn, hali yɔlɔnxɔnna ra. 
\v 4 Amasɔtɔ e bata yi a sanne balan wuren na, e a yiine xidi yɔlɔnxɔnne ra sanɲa ma wuyaxi, koni a yi a yɔlɔnxɔnne yibolonma nɛn, a wurene ba a sanne ma. Muxu yo mi yi fa a nɔɛ. 
\v 5 A yi sigama bilingan yiren nin, e nun geyane fari kɔɛɛn nun yanyin birin na. A yi gbelegbelema nɛn waxatin birin, a yi lu a yɛtɛ maxabɛ gɛmɛn na.
\p
\v 6 A to sa Yesu to fɛ wulani, a yi a gi, a sa a xinbi sin a bun ma. 
\v 7 A yi a xuini te, yinnan yi a ragbelegbele a falan ti a xɔn, a naxa, “Kore Xɔnna Alaa Dii Xɛmɛna, Yesu, i waxi nanse xɔn ma n tan xa? I kɔlɔ Ala yi, fa fala i mi n ɲaxankatama!” 
\v 8 A na falaxi nɛn, amasɔtɔ Yesu bata yi a fala, a naxa, “I tan yinna ɲaxina, xɛtɛ xɛmɛni ito fɔxɔ ra.” 
\v 9 Yesu yi yinnan maxɔdin, a naxa, “I xili di?” A yi a yabi, a naxa, “N xili nɛn, ‘Ganla.’ Amasɔtɔ nxu wuya!” 
\v 10 Yinnan yi lu Yesu mafanɲɛ, a nama yinnane kedi yamanani. 
\v 11 Awa, xɔsɛ kuru gbeen yi na dɛxɔn ma, e yi e dɛgema geyaan ma. 
\v 12 Yinnane yi Yesu mafan, e naxa, “Nxu rasiga xɔsɛ kuruni itoe yɛ, alogo nxu xa sa so ne yi.” 
\v 13 Nanara, a yi tin. Yinna ɲaxine yi xɛtɛ xɛmɛn fɔxɔ ra, e sa so xɔsɛne yi. Xɔsɛ kurun birin yi godo e giyɛ geyaan na, e godo darani, e faxa. Xɔsɛ wuli firin ɲɔxɔn.
\p
\v 14 Muxun naxanye yi xɔsɛne kantanma, ne yi siga e giyɛ taani, e sa na xibarun nali taani e nun xɛɛne ma. Yamaan yi siga na feen matodeni. 
\v 15 Awa, e siga Yesu fɛma, e na xɛmɛn to yinna ganla yi naxan fɔxɔ ra nun. A dɔxi, domaan nagodoxi a ma, a bata xaxili sɔtɔ. Nanara, e birin yi gaxu kati! 
\v 16 Naxanye na feene birin to, e yi ne yɛba yamaan xa naxan ligaxi na muxun xa yinna ɲaxin yi naxan fɔxɔ ra e nun naxan liga xɔsɛne ra. 
\v 17 Nanara, e Yesu mafan fɔlɔ, a xa keli e yamanani. 
\v 18 Awa, Yesu yi soma kunkin kui waxatin naxan yi, yinna ɲaxin yi xɛmɛn naxan fɔxɔ ra nun, na yi Yesu mafan alogo a xa lu a fɛma. 
\v 19 Koni Yesu mi tin, a yi a fala a xa, a naxa, “Xɛtɛ i konni i ya denbayaan fɛma. Marigin naxan ligaxi i xa, a kininkininxi i ma kii naxan yi, i sa na fala e xa.” 
\v 20 Awa, xɛmɛn yi siga na Taa Xun Fune birin yi. Yesu feen naxan ligaxi a xa, a sa na fala. Na muxune yi kabɛ kati!
\s Yesu yi muxu firin nakɛndɛya
\r Matiyu 9.18-16, Luka 8.40-56
\p
\v 21 Yesu mɔn yi xɛtɛ daraan bode fɔxɔn na kunkin kui. Yama gbeen yi malan Yesu rabilinni daraan dɛxɔn ma. 
\v 22 Salide banxin kuntigina nde yi fa, naxan yi xili Yirusu, a yi a to, a bira Yesu san bun ma. 
\v 23 A yi a mafan kati, a naxa, “N ma dii tɛmɛn faxamaan ni i ra! Yandi, fa i yiin sa a ma alogo a xa kɛndɛya, a lu a nii ra.”
\p
\v 24 Awa, Yesu yi siga a fɔxɔ ra, yama gbeen fan yi siga a fɔxɔ ra, e yi a yigbɛtɛn han! 
\v 25 Ɲaxanla nde yi na nun ɲaxalan furen yi naxan ma xabu ɲɛɛ fu nun firin. 
\v 26 A bata yi tɔrɔ seriba wuyaxi fɛma a dandandeni, a gbetin birin bata yi ɲan, koni a mi kɛndɛya, fɔ a furen to yi sigan gboɛ ayi! 
\v 27 A to Yesu a fe mɛ, a yi fa yamaan yɛ Yesu xanbi ra, a yi a yiin din a domaan na. 
\v 28 Amasɔtɔ a yi a mirima nɛn, a naxa, “Hali n na n yiin din a domaan na gbansan, n kɛndɛyama nɛn.” 
\v 29 Na waxatin yɛtɛni, wunla naxan yi minima a ma, na yi dan, a yi a kolon a fatini fa fala a bata kɛndɛya.
\p
\v 30 Yesu yi a kolon mafurɛn a sɛnbɛna nde bata mini a yi. A yi a yɛɛ rafindi yamaan ma a yi a fala, a naxa, “Nde a yiin dinxi n ma domaan na?” 
\v 31 A xarandiine yi a fala a xa, e naxa, “I yamaan toma i yigbɛtɛnɲɛ, i mɔn a falama, i naxa, ‘Nde a yiin dinxi n na?’ ” 
\v 32 Koni Yesu yi lu a rabilinna matoɛ alogo a xa ɲaxanla to naxan a yiin dinxi a ra. 
\v 33 Ɲaxanla yi xuruxurunma gaxuni, a to bata a kolon naxan ligaxi a xa, a yi fa bira a san bun, a yi ɲɔndin fala a xa. 
\v 34 Yesu yi a fala a xa, a naxa, “N ma dii tɛmɛna, i ya dɛnkɛlɛyaan bata i rakisi, siga bɔɲɛ xunbenli, i ya tɔrɔn bata ɲan.”
\p
\v 35 Yesu yi na falama waxatin naxan yi, xɛrana ndee yi fa sa keli salide banxin kuntigin Yirusu konni. Ne yi a fala Yirusu xa, e naxa, “I ya dii tɛmɛn bata faxa. I karamɔxɔ tɔrɔma nanfera?” 
\v 36 Yesu mi a tuli mati e falan na, koni a yi a fala salide banxin kuntigin xa, a naxa, “I nama gaxu, i xa dɛnkɛlɛya tun!” 
\v 37 A mi tin muxu yo xa siga a fɔxɔ ra, fɔ Piyɛri nun Yaki nun Yaki xunyɛn Yoni. 
\v 38 E to salide banxin kuntigin konna li, Yesu yi e to kɔntɔfilixi, e yi wugama han, e gbelegbelema! 
\v 39 A yi so banxini, a yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ kɔntɔfilixi nanfera, ɛ yi wuga? Diin mi faxaxi, a xiin nɛn.”
\p
\v 40 Koni, e yi a magele fɔlɔ. A yi e birin namini banxini, a yi diidina nga nun a fafe xili e nun a xarandii saxanna. E diidin saxi dɛnaxan yi, e so mɛnni. 
\v 41 A yi a suxu a yiin ma, a yi a fala a xa a kon xuini, a naxa, “Talita kumi.” Na bunna nɛɛn fa fala, “Dii tɛmɛna, n na falama i xa, keli!” 
\v 42 Dii tɛmɛn yi keli mafurɛn, a sigan ti fɔlɔ. A barin bata yi ɲɛɛ fu nun firin ti. E yi kabɛ na ma kati! 
\v 43 Koni Yesu yi e yamari, a muxu yo nama feni ito kolon, e mɔn xa donseen so diin yii.
\c 6
\s Nasarɛti kaane yi e mɛ Yesu ra
\r Matiyu 13.53-58, Luka 4.16-30
\p
\v 1 Yesu yi keli na yi, a siga a konni, a maxuruxi taan naxan yi, a xarandiine biraxi a fɔxɔ ra. 
\v 2 Matabu Lɔxɔn to a li, a yi xaranna ti fɔlɔ salide banxini. Yamaan naxan yi tuli matixi a ra, ne yi kabɛ, e yi a fala, e naxa, “A ito sɔtɔxi minɛn yi? A xaxinla sifani ito sɔtɔxi di, a to fa kabanako feni itoe ligama? 
\v 3 Kamudɛrɛn xa mi ito ra ba? Mariyamaa diin xa mi a ra ba? Yaki nun Yusufu nun Yudasi nun Simɔn tada xa mi ito ra ba? A xunyɛ ɲaxalanmane xa mi dɔxi be ba?” E yi e mɛ a ra.
\p
\v 4 Yesu yi a fala e xa, a naxa, “Nabiin binyɛ yiren birin yi, fɔ a kon taan nun a xabilan nun a denbayani.” 
\v 5 A mi nɔ kabanako fe yo ligɛ mɛnni, fɔ a to a yiin sa furetɔna ndee tun ma, a yi e rakɛndɛya. 
\v 6 A yi kabɛ e dɛnkɛlɛyatareyaan ma han!
\s Xɛra fu nun firinne xɛ fena
\r Matiyu 10.5-15, Luka 9.1-6
\p Na xanbi ra, Yesu yi siga na taane yi, a yi yamaan xaran. 
\v 7 A yi xarandii fu nun firinna xili, a yi e rasiga firin firin yɛɛn ma. A yi sɛnbɛn so e yii yinna ɲaxine xun na. 
\v 8 A yi e yamari, a naxa, “Ɛ nama siga sese ra ɛ yii sigatini, fɔ dunganna. Ɛ nama siga buru ra hanma bɔndunla hanma gbetina ɛ tagi xidini. 
\v 9 Ɛ xa sankidin so ɛ sanni koni ɛ nama doma gbee firin xali ɛ yii.” 
\v 10 A mɔn yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ na yigiya banxin naxan yi, ɛ xa lu mɛnni han ɛ yi keli na taani. 
\v 11 Xa ɛ yirena nde li, yamaan mi ɛ rasuxu, e mi e tuli mati ɛ ra, ɛ xa keli na yi. Ɛ yi ɛ sanne rakunkun, ɛ yi na gbangbanna ba ɛ sanne ra.\f + \fr 6.11\fr* E \fk sanne rakunkun\fk* feen findixi taxamasenna nan na naxan a yitama fa fala na taan goron yo mi luxi xɛrane xun ma hali e gbangbanna mi luxi e sanna ra. \f* Na findima nɛn sereyaan na e xa!” 
\v 12 Nayi, e yi siga, e sa kawandin ba, e naxa, a yamaan xa e xun xanbi so e hakɛne yi. 
\v 13 E yi ɲinan wuyaxi kedi, e turen sa furetɔne xunne yi misaala ra, e yi e rakɛndɛya.
\s Yoni Marafu Tiin faxa fena
\r Matiyu 14.1-12, Luka 9.7-9
\p
\v 14 Manga Herode yi na birin mɛ amasɔtɔ Yesu xinla bata yi xuya ayi yiren birin yi. Muxuna ndee naxa, “Yoni Marafu Tiin nan kelixi sayani. Nanara, sɛnbɛna a yii, a kabanako feene liga.” 
\v 15 Koni ndee naxa, “Nabi Eli nan a ra.” Ndee naxa, “Nabiin nan a tan na alo waxati danguxin nabina nde.”
\p
\v 16 Herode a mɛ waxatin naxan yi, a yi a fala, a naxa, “Yoni nan a ra, n naxan xunna sɛgɛ a dɛ! A bata keli sayani!” 
\v 17 Herode yɛtɛɛn yamarin fi nɛn, a Yoni xa suxu, e yi a xidi, e yi a sa kasoon na Herodiyade a fe ra, naxan bata yi dɔxɔ Herode fafaxakedenna Filipi xɔn, Herode naxan dɔxɔ a ɲaxanla ra. 
\v 18 Yoni bata yi a fala Herode xa, a naxa, “A mi daxa i xa i fafaxakedenna ɲaxanla dɔxɔ!” 
\v 19 Nanara, Herodiyade yi xɔlɔ Yoni ma, a yi waxi a faxa feni. Koni a mi nɔ, 
\v 20 amasɔtɔ Herode yi gaxuxi Yoni yɛɛ ra, bayo a yi a kolon a muxu tinxinxi sariɲanxin nan yi a ra. Nanara, a yi lu a ratangɛ. Herode na yi a tuli mati Yoni ra waxati yo yi, a yi kuisanma nɛn, anu a yi rafan a ma a xa a tuli mati a ra.
\p
\v 21 Koni lɔxɔna nde, Herode yi a bari lɔxɔn sumunna donse donni tɔn a kuntigine nun sofa mangane nun Galile yamanan muxu gbeene xa. 
\v 22 Herodiyade a dii tɛmɛn yi so banxini, a yi a bodon. Na yi Herode nun a muxu xilixine kɛnɛn. Nanara, mangan yi a fala na sungutunna xa, a naxa, “I waxi sese xɔn ma, n na soɛ i yii.” 
\v 23 A yi a kɔlɔ, a yi saratin tongo a xa, a naxa, “I na n xandi sese yi, n na soma i yii nɛn hali n ma yamanan fɔxɔ kedenna!” 
\v 24 Nanara, sungutunna yi mini, a siga, a sa a nga maxɔdin, a naxa, “N xa a xandi nanse yi?” A nga yi a yabi, a naxa, “Yoni Marafu Tiin xunna.” 
\v 25 Nayi, dii tɛmɛn yi xɛtɛ mangan fɛma mafurɛn, a yi a fala a xa, a naxa, “N waxi a xɔn ma, i xa Yoni Marafu Tiin xunna so n yii wure lefaan ma iki sa!” 
\v 26 Na yi mangan niin nafɔrɔ a ma, koni bayo a bata yi saratin tongo a muxu xilixine yɛɛ xɔri, a mi yi wama tondi feni. 
\v 27 A yi sofana nde yamari mafurɛn, a a xa sa fa Yoni xunna ra. Na yi siga, a sa Yoni xunna sɛgɛ a dɛ kasoon na, 
\v 28 a fa a ra wure lefaan ma. A yi a so sungutunna yii, na yi a so a nga yii. 
\v 29 Yoni a xarandiine to na mɛ, e yi fa a binbin tongo, e sa a maluxun.
\s Yesu yi muxu wuli suulun dɛge
\r Matiyu 14.13-21, Luka 9.10-17, Yoni 6.1-14
\p
\v 30 Xɛrane yi e malan Yesu fɛma, e feen naxan birin ligaxi, e nun e yamaan xaran kii naxan yi, e yi na birin yɛba a xa. 
\v 31 A yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ fa ɛ danna yire madunduxina nde yi, ɛ fa ɛ matabu n fɛma.” Amasɔtɔ muxu wuyaxi yi fama, e siga, han e mi yi fɛrɛn yati sɔtɔma, e yi e dɛge. 
\v 32 Nayi, e yi te kunkin kui alogo e xa siga yire madunduxina nde yi.
\p
\v 33 Koni muxu wuyaxi yi e to sigɛ, e yi a kolon mafurɛn! Nanara, muxune yi keli taane birin yi, e yi e gi han e tan singe yi sa so. 
\v 34 Yesu to mini kunkin kui, a yi yama gbeen to na yi, a kininkinin e ma amasɔtɔ e yi luxi nɛn alo yɛxɛɛn naxanye kantan muxu mi na. Nanara, a e xaran fɔlɔ fe wuyaxi ma.
\p
\v 35 A xarandiine yi fa a fɛma ɲinbanna ra, e naxa, “Kɔɛɛn bata so, burunna nan nun be ra. 
\v 36 Yamaan naxɛtɛ alogo e xa siga be rabilinna banxidɛne ra e nun xɛɛne ma, e sa donseen sara e yɛtɛ xa.” 
\v 37 Yesu yi e yabi, a naxa, “Ɛ tan yɛtɛɛn xa donseen so e yii.” E yi a fala a xa, e naxa, “I waxi a xɔn ma, nxu xa sa walikɛɛn kike solomasɛxɛ saranna sara burun na ba nxu yi donseen so e yii?” 
\v 38 Yesu yi e maxɔdin, a naxa, “Buru xun yoli ɛ yii? Ɛ sa a mato.” E yi a yabi, e naxa, “Buru xun suulun, yɛxɛ firin nan be.” 
\v 39 Nayi, Yesu yi a fala, a e xa yamani taxun dɔxɔde yɛɛn ma, e dɔxɔ sɛxɛne fari. 
\v 40 Awa, yamaan yi dɔxɔ muxu kɛmɛ yɛɛn nun muxu tonge suulun yɛɛn ma. 
\v 41 Na xanbi ra, Yesu yi buru xun suulunne nun yɛxɛ firinne tongo, a yi a yɛɛn nate kore, a barikan bira Ala xa. A na buru xun suulunni gira, a yi a so a xarandiine yii, a e xa a yitaxun yamaan na. A yɛxɛ firinne fan yitaxun e ra. 
\v 42 E birin yi e dɛge, e lugo ken! 
\v 43 Xarandiine yi debe fu nun firin nafe burun nun yɛxɛ dungi dɔnxɛne ra. 
\v 44 Muxun naxanye na burune don, xɛmɛne gbansan, muxu wuli suulun.
\s Yesu yi sigan ti igen fari
\r Matiyu 14.22-33, Yoni 6.15-21
\p
\v 45 Na waxatin yɛtɛni, Yesu yi a xarandiine rasiga kunkin kui a yɛɛ ra Betasada taani daraan kidi ma. A tan yi lu xanbin na yamaan naxɛtɛdeni. 
\v 46 A to keli yamaan fɛma, a yi te geyaan fari Ala maxandideni. 
\v 47 Ɲinbanna to a li, kunkin yi daraan tagini, Yesu tan kedenna bɔxɔni. 
\v 48 A yi a to a xarandiine tɔrɔma kunkin nasiga feen na bayo foye gbeen bata yi a xun sa e ma. Na nan a liga a siga e fɛma subaxani, a sigan tima igen fari, a yi dangu feni e ra nun. 
\v 49 Koni e to a to sigan tiyɛ igen fari. E yi e miri fa fala, muxun yɛlɛnna nan a ra. E gbelegbele, 
\v 50 amasɔtɔ e birin a to nɛn, e yi gaxu kati! Yesu yi falan ti e xa mafurɛn, a naxa, “Ɛ wɛkilɛ, n tan nan a ra. Ɛ nama gaxu.” 
\v 51 A so kunkin kui e fɛma, foyen yi a raxara. Xarandiine yi kabɛ han! 
\v 52 Amasɔtɔ e mi buru don feen kabanako feen famuxi, bayo e bɔɲɛn yi xɔdɔxɔ.
\s Yesu yi furetɔne rakɛndɛya
\r Matiyu 14.34-36
\p
\v 53 Yesu nun a xarandiine yi daraan gidi. E siga Genesarɛti yamanani, e kunkin xidi na yi. 
\v 54 E to mini kunkin kui tun, yamaan yi Yesu kolon. 
\v 55 Mɛn kaane na yi a xinla mɛ dɛnaxan yi, e birin yi fama e furetɔne ra nɛn a fɛma dagine ma. 
\v 56 Yesu siga yiren naxan birin yi, banxidɛne nun taane nun xɛɛne, mɛn muxune yi fama e furetɔne ra nɛn lɔxɔ tidene yi. E yi Yesu mafan, a a xa tin furetɔne xa e yiin din a domaan lenben na. Naxanye birin yi e yiin dinma a ra, ne birin yi kɛndɛyama nɛn.
\c 7
\s Yahudiyane namun feene
\r Matiyu 15.1-9
\p
\v 1 Awa, Farisi muxuna ndee nun sariya karamɔxɔna ndee yi e malan Yesu rabilinni sa keli Yerusalɛn taani. 
\v 2 E yi a to fa fala a xarandiina ndee e dɛgema, e yiine mi yi sariɲan lan Yahudiyane dinan kiin ma. Na bunna nɛɛn fa fala e mi e yiin naxaxi.
\p
\v 3 Anu, Farisi muxune nun Yahudiyane birin mi yi donseen donɲɛ xa e mi e yiin naxa lan e dinan kiin ma, amasɔtɔ e yi kankanxi e benbane namun feene ma. 
\v 4 E na keli lɔxɔ tideni, xa e mi e fatin maxa lan e dinan kiin ma, e mi e dɛgɛ. Namun fe wuyaxi mɔn e yii, alo igelengenna nun tunden nun sulan goronne maxana.
\p
\v 5 Farisi muxune nun sariya karamɔxɔne yi Yesu maxɔdin, e naxa, “Nanfera, i ya xarandiine mi en benbane namunna suxuma? E donseen donma e yiin mi raxaxi lan en ma dinan kiin ma!” 
\v 6 Yesu yi e yabi, a naxa, “Nabi Esayi waliyiya falan naxan ti ɛ fe yi, a ɲɔndin nan yi a ra, ɛ tan nafigine, bayo a sɛbɛxi, a naxa, ‘Yamani ito n binyama e dɛɛn nin, koni e bɔɲɛn makuya n na pon! 
\v 7 E n batuma fuyan! Amasɔtɔ e xaranna findixi adamadiyaan yamari xaranxine nan gbansan na.’\f + \fr 7.7\fr* Esayi 29.13\f* ”
\p
\v 8 Yesu naxa, “Ɛ bata Alaa yamarine beɲin, ɛ adamadiine namun feene suxu. 
\v 9 Ɛ fatan Alaa yamarine kaladeni alogo ɛ xa kankan ɛ gbee namun feene ma! 
\v 10 Amasɔtɔ Musa a fala nɛn, a naxa, ‘I baba nun i nga binya,’ a mɔn naxa, ‘Naxan na a baba danga hanma a nga, ɛ na kanna faxa.’\f + \fr 7.10\fr* Xɔrɔyaan 20.12 nun 21.17 e nun Sariyane 5.16\f* 
\v 11 Koni ɛ tan a falama, ɛ naxa, a naxan na a fala a fafe xa hanma a nga xa, a naxa, ‘I yi maliin naxan sɔtɔma n yii nun, na bata findi Ala gbeen na,’ e yi na falama e kon xuini, fa fala ‘korobanna.’ 
\v 12 Xa a na fala, ɛ mi fa tinma a xa sese liga a fafe nun a nga xa. 
\v 13 Nayi, ɛ Alaa falan kalama ɛ namun feene xɔn ɛ yamaan xaranma naxanye ma. Ɛ na fe sifa wuyaxi gbɛtɛye ligama.”
\s Muxuna sariɲanna kala fena
\r Matiyu 15.10-20
\p
\v 14 Na xanbi ra, Yesu mɔn yi yamaan xili a fɛma. A yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ birin xa ɛ tuli mati n xuiin na, ɛ yi ito famu. 
\v 15 Muxun seen naxan birin donma, na mi a sariɲanna kalama. Koni feen naxan kelima a bɔɲɛni, na nan a sariɲanna kalama. 
\v 16 Awa, xa tunla naxan xɔn, a xa feen mɛ, na xa a tuli mati!”
\p
\v 17 A keli yamaan fɛma waxatin naxan yi, a so banxini, a xarandiine yi a maxɔdin na sandan bunna ma. 
\v 18 Yesu yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ fan munma xaxili sɔtɔ ba? Ɛ mi a to, muxuna sariɲanna mi kalama donseen xan xɔn naxan soma a dɛ? 
\v 19 Amasɔtɔ a mi soma a bɔɲɛn xan yi, fɔ a godo a kui, na xanbi ra, a yi mini a fatini.” Yesu to ito fala, a yi a falama nɛn fa fala donse yo mi haramuxi.
\p
\v 20 A yi a fala, a naxa, “Naxan kelima muxun bɔɲɛni, na nan a sariɲanna kalama. 
\v 21 Bayo feen naxanye kelima a bɔɲɛni, ne nan itoe ra, miriya ɲaxin nun yanga suxun nun muɲan nun muxu faxana 
\v 22 e nun yalunyaan nun milan nun fe ɲaxin nun yanfantenyaan nun haramu feene nun xɔxɔlɔnyaan nun muxu makonbin nun wason nun xaxilitareyana. 
\v 23 Fe ɲaxin sifani itoe birin kelima muxun bɔɲɛn nin, e yi a sariɲanna kala.”
\s Ɲaxanla a dɛnkɛlɛyana fe
\r Matiyu 15.21-28
\p
\v 24 Yesu yi keli na yi, a siga Tire yamanani, a sa so banxina nde kui. A mi yi waxi a xɔn ma, muxu yo xa a yiren kolon. Koni a mi yi nɔɛ a luxunɲɛ. 
\v 25 Ɲaxanla nde yi na, yinna ɲaxin yi naxan ma dii tɛmɛn fɔxɔ ra. Na to Yesu a fe mɛ tun, a fa bira a sanna bun ma.
\p
\v 26 Girɛki kaan nan yi na ɲaxanla ra, a bari Siriya-Fenisa yamanan nin. A yi Yesu mafan, a xa yinnan kedi a dii tɛmɛn fɔxɔ ra. 
\v 27 Koni Yesu yi sandan sa a xa, a naxa, “En diidine dɛge singen han e lugo. A mi lan en yi diidine donseen tongo, en yi a sa e barene bun ma.”\f + \fr 7.27\fr* Yesu ɲaxanli ito a dɛnkɛlɛyaan nan fɛsɛfɛsɛma sandani ito xɔn. Sandan kui, siya gbɛtɛne findixi barene ra, diidine fan yi lu alo Isirayila kaane.\f* 
\v 28 Ɲaxanla yi a yabi, a naxa, “N fafe, baren naxanye tabanla bun ma, ne donse yolonxine nan donma, diidine naxanye rayolonma bɔxɔni!” 
\v 29 A yi a fala a xa, a naxa, “I bata n yabi ki faɲi. Nayi, siga i konni, yinnan bata xɛtɛ i ya dii tɛmɛn fɔxɔ ra!” 
\v 30 Nayi, a yi xɛtɛ a konni, a yi a diin to saxi a sadeni, yinnan bata xɛtɛ a fɔxɔ ra fefe!
\s Yesu yi bobon nakɛndɛya
\p
\v 31 Na xanbi ra, Yesu yi keli Tire yamanani a dangu Sidɔn yamanani. A yi gidi Galile Daraan binni Taa Xun Fune yamanani. 
\v 32 Muxuna ndee yi fa xɛmɛ tuli xɔrina nde ra a fɛma fala ti feen yi xɔdɔxɔ naxan ma. E yi Yesu mafan, a xa a yiin sa a ma. 
\v 33 Nanara, Yesu yi a tongo a keli yamaan yɛ. A yi a yii sonla raso a tunle kui, a yi a dɛgen namini, a yi a sa xɛmɛn lɛnna ma. 
\v 34 Na xanbi ra, Yesu yi a yɛɛn nate kore, a yi kutun sununi! A yi a xui ramini a kon xuini, a naxa, “Epafata.” Na bunna nɛɛn “A xa rabi!” 
\v 35 Na waxatin yɛtɛni xɛmɛn tunle yi raba ayi, a lɛnna yi fulun, a falan ti fɔlɔ ki faɲi.
\p
\v 36 Yesu yi e birin yamari, a e nama a fala muxu yo xa. Koni a yi danna sama na falan ma kii naxan yi, falan yi sigama ayi na kii nin. 
\v 37 Yamaan yi kabɛ kati, e naxa, “A feen birin ligama ki faɲi! Hali tuli xɔrine, a ne tunla rabama ayi, bobone yi falan ti.”
\c 8
\s Yesu yi muxu wuli naanin dɛge
\r Matiyu 15.32-39
\p
\v 1 Na waxatini, yama gbeen mɔn yi malan. Donse to mi yi na, Yesu yi a xarandiine xili a fɛma, a yi a fala e xa, a naxa, 
\v 2 “N bata kininkinin yamani ito ma, amasɔtɔ e bata soge saxan ti n fɛma. Donse yo mi fa e yii iki. 
\v 3 Xa n na e kamɛtɔne rasiga e konne yi, e sa fugama a ra nɛn kira yi amasɔtɔ e tan ndee kelideni kuya.” 
\v 4 A xarandiine yi a yabi, e naxa, “Donseen sɔtɔn minɛn yi wulani ito yi naxan e lugɛ?” 
\v 5 Yesu yi e maxɔdin, a naxa, “Buru xun yoli ɛ yii?” E yi a yabi, e naxa, “Solofere.”
\p
\v 6 A yi a fala yamaan xa, a e xa dɔxɔ bɔxɔni. A yi na buru xun soloferen tongo, a barikan bira Ala xa, a yi e yigira, a yi e so a xarandiine yii, a e xa e yitaxun yamaan na. Awa, xarandiine yi a liga na kiini. 
\v 7 Yɛxɛdina ndee fan yi e yii. Yesu yi barikan bira ne fan ma fe ra. A yi a fala xarandiine xa, a naxa, a e xa ne fan yitaxun yamaan na. 
\v 8 Muxune birin yi e dɛge, e yi lugo ken! Xarandiine yi na dɔnxɛ dungi dungine matongo, e debe solofere rafe ne ra. 
\v 9 Xɛmɛne gbansanna, e muxu wuli naanin nan ɲɔxɔn yi a ra. Nayi, Yesu yi e rasiga. 
\v 10 Na waxatin yɛtɛni, e nun a xarandiine yi so kunkin kui, e siga Dalamanuta yamanani.
\s Taxamasenna maxɔdin fena
\r Matiyu 16.1-4
\p
\v 11 Farisi muxuna ndee yi fa, e Yesu tandi fɔlɔ. E yi waxi a bunba feni, e yi a maxɔdin, a xa taxamasenna nde liga sa keli ariyanna yi. 
\v 12 Yesu yi kutun sununi ki faɲi, a yi a fala e xa, a naxa, “Nanfera to muxune taxamasenna nde maxɔdinma? N xa ɲɔndin fala ɛ xa, e mi taxamaseri yo toma.” 
\v 13 Na xanbi ra, a yi keli e fɛma, a mɔn yi te kunkin kui, a yi dangu daraan bode fɔxɔn na.
\s Marakolonna lan xaranne ma
\r Matiyu 16.5-12
\p
\v 14 Nba, xarandiine yi ɲinan, e mi siga buru ra e yii fɔ buru xun keden pe, na nan yi kunkin kui. 
\v 15 Yesu yi e yamari, a naxa, “Ɛ a liga ɛ yeren ma Farisi muxune nun Herode a muxune buru rate sena\f + \fr 8.15\fr* \fk burun nate sena:\fk* Lɛbɛnna na a ra naxan burun nagboma ayi. Yesu na lɛbɛnna sama Farisi muxune xaranna nan ma. Farisi muxune xaranna yamaan birin kalama alo lɛbɛn xurudin burun birin nagboma kii naxan yi.\f* fe yi.” 
\v 16 E yi falan ti e bode tagi, e naxa, “A ito falan nɛn bayo buru mi en yii.”
\p
\v 17 E yi naxan falama, Yesu yi na kolon. Nanara, a yi e maxɔdin, a naxa, “Ɛ falan tima nanfera fa fala buru mi en yii? Ɛ mɔn munma a yɛɛ to ɛ munma xaxili sɔtɔ? Ɛ bɔɲɛn nan xɔdɔxɔ ba? 
\v 18 Yɛɛna ɛ ma ba, ɛ mi sese toma? Ɛ tunla na koni ɛ mi fefe mɛɛn ba? Ɛ bata ɲinan ba, 
\v 19 n to muxu wuli suulunna dɛge buru xun suulunna ra, ɛ debe yoli rafe a dungi dungi dɔnxɛne ra?” E yi a yabi, e naxa, “Fu nun firin.” 
\v 20 Yesu mɔn naxa, “N to muxu wuli naaninna dɛge buru xun soloferen na, ɛ debe yoli rafe a dungi dungi dɔnxɛne ra?” E yi a yabi, e naxa, “Solofere.” 
\v 21 A yi e maxɔdin, a naxa, “Ɛ munma a famu ba?”
\s Yesu yi danxutɔɔn nakɛndɛya
\p
\v 22 Nba, Yesu nun a xarandiine to sa Betasada taan li, muxuna ndee yi fa xɛmɛ danxutɔɔn na Yesu fɛma. E yi a mafan, a xa a yiin sa danxutɔɔn ma. 
\v 23 Yesu yi danxutɔɔn yiin suxu, a yi siga a ra taa xanbin na, a yi a dɛgen sa xɛmɛn yɛɛne ma, a yi a yiine sa a ma, a yi a maxɔdin, a naxa, “I sena nde toma ba?” 
\v 24 Xɛmɛn yi a yɛɛn nate, a naxa, “N muxune toma, koni e luxi alo wudi binle nan sigan tima.” 
\v 25 Yesu mɔn yi a yiine sa xɛmɛn yɛɛne ma. A yɛɛne yi rabi, a yi seene yigbɛ ki faɲi! 
\v 26 Yesu yi a rasiga a konni, a naxa, “I nama fa xɛtɛ taani sɔnɔn de!”\f + \fr 8.26\fr* Yanyina nde, Yesu mi yi waxi a xɔn ma muxune xa a kolon fa fala a bata muxun nakɛndɛya alogo yamaan nama gbo ayi.\f*
\s Piyɛri a falana Yesu a fe yi
\r Matiyu 16.13-20, Luka 9.18-21
\p
\v 27 Na xanbi ra, Yesu nun a xarandiine yi siga Sesariya rabilinna taane yi Filipi yamanani. Yesu yi a xarandiine maxɔdin kira yi, a naxa, “Yamana a falama a nde n tan na?” 
\v 28 E yi a yabi, e naxa, “Ndee naxa, a Yoni Marafu Tiina. Bonne naxa, a Nabi Eli nan i tan na, koni ndee gbɛtɛye fan naxa, a nabina nde nan i tan na.” 
\v 29 Yesu yi e maxɔdin, a naxa, “Ɛ tan go? Ɛ tan naxa a di? Nde n tan na?” Piyɛri yi a yabi, a naxa, “Alaa Muxu Sugandixin nan i tan na.” 
\v 30 Awa, Yesu yi e yamari, a e nama a fe fala muxu yo xa.
\s Yesu yi a sayana fe fala
\r Matiyu 16.21-28, Luka 9.22-27
\p
\v 31 Na xanbi ra, Yesu yi a xarandiine xaran fɔlɔ, a naxa, a fɛrɛ mi na fɔ a tan Muxuna Dii Xɛmɛn xa tɔrɔ wuyaxi sɔtɔ. A naxa, a yamaan fonne nun saraxarali kuntigine nun sariya karamɔxɔne e mɛma a ra nɛn, e yi a faxa. A soge saxandeni, a yi keli sayani. 
\v 32 A yi ito yɛba e xa ki faɲi. Nanara, Piyɛri yi a ba bonne fɛma, a yi a maxadi fɔlɔ. 
\v 33 Koni Yesu yi a yɛɛ rafindi e ma, a yi a xarandiine mato, a Piyɛri maxadi, a naxa, “Setana, fata n ma! I mi i mirima Alaa feene ma fɔ adamadiine.”
\p
\v 34 Yesu yi yamaan xili a fɛma e nun a xarandiine. A yi a fala e xa, a naxa, “Xa muxu yo waxi bira feni n tan fɔxɔ ra, a xa a mɛ a yɛtɛ ra, a yi a faxa wudin\f + \fr 8.34\fr* Romi kaane yi muxune gbangbanma \fk wudin\fk* nan ma, e yi e faxa. Ito bunna nɛɛn, fa fala fɔ Yesu a xarandiine xa e wɛkilɛ sayaan na Yesu fɔxɔ ra.\f* tongo, a bira n fɔxɔ ra. 
\v 35 Amasɔtɔ naxan waxi a niin nakisi feni, na bɔnɔma a yi nɛn. Koni naxan na bɔnɔ a niini n tan nun n ma falan Xibaru Faɲina fe ra, na kisima nɛn. 
\v 36 Xa muxun dunuɲa birin sɔtɔ, a bɔnɔ a niini habadan, tɔnɔn mundun na ra? 
\v 37 Muxun nɔɛ nanse fiyɛ, a mɔn yi a niin sɔtɔ? 
\v 38 Awa, xa muxun yagi a tiyɛ n tan nun n ma fe falana fe ra hakɛ kanne nun nafigine yɛɛ ra iki, n tan Muxuna Dii Xɛmɛn fan yagima nɛn na kanna fe ra, nxu nun maleka sariɲanxine na fa waxatin naxan yi n Fafe Alaa binyeni.”
\c 9
\p
\v 1 A mɔn yi a fala e xa, a naxa, “N xa ɲɔndin fala ɛ xa: Ndee be, ne mi faxɛ fɔ e Alaa Mangayaan to fɛ a sɛnbɛni.”
\s Yesu a nɔrɔna fe
\r Matiyu 17.1-13, Luka 9.28-36
\p
\v 2 Xii sennin danguxina, Yesu yi Piyɛri nun Yaki nun Yoni tongo, a siga e ra e danna geya gbeen fari. A kɛɲaan yi masara e yɛɛ ra yi. 
\v 3 A dugin yi lu mayilenɲɛ, a fixa ayi fefe! Dugi xaan mi dunuɲa yi naxan nɔɛ dugin fixɛ na kiini. 
\v 4 Nabi Eli nun Nabi Musa yi mini kɛnɛnni e yɛtagi, e yi lu falan tiyɛ Yesu xa. 
\v 5 Piyɛri yi a fala Yesu xa, a naxa, “Karamɔxɔ, a lanxi bayo nxu be. Nxu xa gage saxan ti be, i gbeen keden, Nabi Musa gbeen keden, Nabi Eli gbeen keden.” 
\v 6 A mi yi fa a kolon a naxan falama, amasɔtɔ gaxun bata yi e suxu han! 
\v 7 Kundaan yi godo e xun ma, fala xuiin yi keli na kundani, a naxa, “N nafan Dii Xɛmɛn nan ito ra, ɛ tuli mati a xuiin na!” 
\v 8 E yi e yɛɛ rakoɲin e rabilinni mafurɛn, koni e mi muxu yo to e fɛma fɔ Yesu kedenna!
\p
\v 9 E yi godoma geyaan na waxatin naxan yi, Yesu yi e yamari, a e feen naxan toxi, e nama na fala muxu yo xa fɔ a tan Muxuna Dii Xɛmɛn na keli sayani. 
\v 10 E yi na falan namara, koni e yi falan ti fɔlɔ e bode tagi, e naxa, “Keli fena sayani, na bunna di?”
\p
\v 11 E yi Yesu maxɔdin, e naxa, “Sariya karamɔxɔne a falama nanfera fa fala Nabi Eli nan singe fama?”\f + \fr 9.11\fr* \fk Nabi Eli\fk* a fe sɛbɛxi Malaki 3.23 kui. Sariya karamɔxɔne yi laxi a ra a Nabi Malaki bata a fala a Nabi Eli mɔn fama nɛn benun Alaa Muxu Sugandixin xa fa. Yoni Marafu Tiin nan na nabiya falan nakamalixi. A a lixi taruxuni ito kui, Herode bata yi Yoni Marafu Tiin faxa.\f* 
\v 12 A yi e yabi, a naxa, “Nabi Eli nan singe fama yati, a yi feene birin yitɔn. Koni nanfera Kitabuna a falama a Muxuna Dii Xɛmɛn tɔrɔma nɛn kati, muxune yi e mɛ a ra? 
\v 13 Koni n xa a fala ɛ xa, Nabi Eli bata yelin fɛ. E yi e rafan feene birin liga a ra alo Kitabuna a fe falaxi kii naxan yi.”
\s Yinnan yi diidin naxan fɔxɔ ra
\r Matiyu 17.14-21, Luka 9.37-43
\p
\v 14 E to fa xarandiin bonne fɛma, e yi yama gbeen to e rabilinni. E nun sariya karamɔxɔna ndee yi e bode matandima. 
\v 15 Yamaan to Yesu to, e yi kabɛ kati! E siga e giyɛ a ralandeni, e yi a xɔntɔn. 
\v 16 Yesu yi a xarandiine maxɔdin, a naxa, “Ɛ bode matandima nanfera?”
\p
\v 17 Muxu keden yi a yabi yamaan yɛ, a naxa, “Karamɔxɔ, n bata fa n ma dii xɛmɛn na i fɛma amasɔtɔ yinnana a fɔxɔ ra. A mi nɔɛ falan tiyɛ. 
\v 18 Yinnan na keli a ra waxati yo yi, a a rabirama nɛn bɔxɔni. A dɛ xunfanna yi lu minɛ, a lu a ɲinna raxinɲɛ. A xara ayi. N bata i ya xarandiine mafan, alogo e xa yinnani ito kedi, koni e mi nɔxi a kedɛ.” 
\v 19 Yesu yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ tan dɛnkɛlɛyatarene, n luma ɛ fɛma han waxatin mundun yi? N xa diɲa ɛ xa han waxatin mundun yi? Ɛ fa diin na n fɛma.” 
\v 20 E yi fa a ra Yesu fɛma.
\p Yinnan to Yesu to, a yi banxulanna raxuruxurun keden na, a yi bira bɔxɔni, a yi lu a makutukutɛ, a dɛ xunfanna yi lu minɛ. 
\v 21 Yesu yi banxulanna fafe maxɔdin, a naxa, “Xabu waxatin mundun ito ligama a ra?” A fafe yi a yabi, a naxa, “Xabu a dii ɲɔrɛna. 
\v 22 Yinnan bata kata a faxa feen na sanɲa ma wuyaxi. A bata yi a rabira tɛɛn nun igeni. Xa i nɔɛ a ligɛ, kininkinin nxu ma, i yi nxu mali.” 
\v 23 Yesu naxa, “I tan naxa, ‘Xa i nɔɛ.’ Naxan na dɛnkɛlɛya, na nɔɛ feen birin ligɛ nɛn.” 
\v 24 Banxulanna fafe yi a xuini te sa, a naxa, “N dɛnkɛlɛyaxi, koni n mali n ma dɛnkɛlɛyatareyani.”
\p
\v 25 Yesu yi a to, yamaan yi masoma e ra. Nanara, a yinna ɲaxin yamari, a naxa, “I tan yinnan bobo tuli xɔrina, n bata i yamari, xɛtɛ diidini ito fɔxɔ ra, i nama fa a tɔrɔ sɔnɔn!” 
\v 26 Yinnan yi gbelegbele. A banxulanna raxara ayi ken! A xɛtɛ a fɔxɔ ra. Banxulanna yi liga alo faxa muxuna. Muxune birin yi a fala, e naxa, “A bata faxa.” 
\v 27 Koni Yesu yi banxulanna suxu a yiin ma. A yi a rakeli, a ti.
\p
\v 28 Yesu so banxini waxatin naxan yi, a xarandiine yi a maxɔdin e danna, e naxa, “Nanfera nxu tan mi nɔxi na yinnan kedɛ?” 
\v 29 Yesu yi e yabi, a naxa, “Na sifan mi kedɛ Ala maxandin xanbi.”
\s Yesu mɔn yi a faxa feen fala
\r Matiyu 17.22-23, Luka 9.43-45
\p
\v 30 E yi keli mɛnni, e dangu Galile yamanani. Yesu mi yi waxi a xɔn ma muxune xa a yire kolon, 
\v 31 amasɔtɔ a yi a xarandiine nan xaranma. A yi a fala e xa, a naxa, “N tan Muxuna Dii Xɛmɛn yanfama nɛn, e yi n so muxune yii, e yi n faxa. Koni soge saxan na dangu, n mɔn kelima nɛn sayani.” 
\v 32 Koni, e mi na falan bunna kolon, e mɔn yi gaxu a maxɔdinɲɛ.
\s Nde gbo birin xa?
\r Matiyu 18.1-5, Luka 9.46-48
\p
\v 33 E Kapɛrunan taan li waxatin naxan yi, e so banxini. Yesu yi a xarandiine maxɔdin, a naxa, “Ɛ yi ɛ bode matandima kira yi nanfe ma?” 
\v 34 Koni e yi dundu amasɔtɔ e bata yi e bode matandi kira yi nun fa fala nde gbo birin xa e yɛ. 
\v 35 Yesu yi dɔxɔ, a yi a xarandii fu nun firinne xili, a yi a fala e xa, a naxa, “Xa muxu yo waxi findi feni xunna ra, na xa a yɛtɛ lu a raɲanna ra, a findi birin ma walikɛɛn na.” 
\v 36 A yi diidina nde rakeli, a yi a ti e birin yɛtagi. A yi a tongo, a yi a fala e xa, a naxa, 
\v 37 “Naxan na diidini ito nde yisuxu n xinli, na bata n tan yisuxu. Naxan na n tan yisuxu, na mi n tan xan tun yisuxi, fɔ naxan n xɛxi.”
\s Naxan mi kelixi ɛ xili ma
\r Luka 9.49-50
\p
\v 38 Yoni yi a fala Yesu xa, a naxa, “Karamɔxɔ, nxu bata xɛmɛna nde to ɲinanne kedɛ i xinli, nxu yi a raxɔlɔ, a xa a lu amasɔtɔ a mi yi en tan fɔxɔ ra.” 
\v 39 Yesu yi e yabi, a naxa, “Ɛ nama a raxɔlɔ amasɔtɔ muxun naxan kabanako feen ligama n xinli, na mi nɔɛ n ma fe ɲaxin falɛ. 
\v 40 Amasɔtɔ naxan mi kelixi en xili ma, na en xa nɛn. 
\v 41 N xa ɲɔndin fala ɛ xa, muxu yo igen so ɛ yii amasɔtɔ Alaa Muxu Sugandixin gbeen nan ɛ tan na, na barayin sɔtɔma nɛn!”
\s Yulubina fe
\r Matiyu 18.6-9, Luka 17.1-2
\p
\v 42 Yesu naxa, “Diidin naxanye dɛnkɛlɛyaxi n ma itoe ra, muxu yo na nde keden bira yulubini, a yi fisa nun gɛmɛ gbeen yi xidi na kanna kɔɛ ra, a woli tilinna ma. 
\v 43 Xa i yii nan i birɛ yulubini, a sɛgɛ a ra. A fisa i yii keden kanna xa so habadan nii rakisini, benun i yii firin kanna xa so yahannama tɛ tutareni, 
\v 44 ‘kunle nun tɛɛn mi ɲanɲɛ dɛnaxan yi habadan!’ 
\v 45 Xa i sanna nan i birɛ yulubini, a sɛgɛ a ra. A fisa i san keden kanna xa so ariyanna yi benun i san firin kanna xa so yahannama yi, 
\v 46 ‘kunle nun tɛɛn mi ɲanɲɛ dɛnaxan yi habadan!’ 
\v 47 Xa i yɛɛn nan i birɛ yulubini, a ba na. A fisa i yɛɛ keden kanna xa so Alaa Mangayani benun i yɛɛ firin kanna xa so yahannama yi, 
\v 48 ‘kunle nun tɛɛn mi ɲanɲɛ dɛnaxan yi habadan!’ 
\v 49 Amasɔtɔ tɛɛn sama muxun birin ma nɛn mɛnni alo i na fɔxɔn so suben ma.”
\p
\v 50 “Fɔxɔn fan, koni xa a mɛxɛmɛxɛnna ba ayi, a fa ramɛxɛmɛxɛnma nanse ra nayi? Ɛ kɛwali faɲine xa lu ɛ dunuɲa yi gidini alo fɔxɔn naxan donse ɲaxumɛni, ɛ lu bɔɲɛ xunbenli ɛ bode xɔn.”
\c 10
\s Xaranna lan futu kala feen ma
\r Matiyu 19.1-12, Luka 16.18
\p
\v 1 Na xanbi ra, Yesu yi keli mɛnni, a yi siga Yudaya yamanani, a Yurudɛn baan gidi. Yamaan mɔn yi malan a fɛma. A mɔn yi e xaran alo a darixi a ligɛ kii naxan yi.
\p
\v 2 Farisi muxuna ndee yi fa a fɛma, e yi a maxɔdin alogo e xa a kɛɲaan fɛsɛfɛsɛ, e naxa, “A fala nxu xa, a daxa sariyani ba xɛmɛn xa a mɛ a ɲaxanla ra?” 
\v 3 Yesu yi e yabi, a naxa, “Musa yamarin mundun so ɛ yii?” 
\v 4 E yi a yabi, e naxa, “Musa bata tin a xɛmɛn xa futu kala kɛdin sɛbɛ, a yi a ɲaxanla beɲin.”
\p
\v 5 Yesu yi a fala e xa, a naxa, “Musa na yamarin sɛbɛxi ɛ xa nɛn bayo ɛ bɔɲɛn xɔdɔxɔ. 
\v 6 Koni a fɔlɔni dunuɲa da waxatini, ‘Ala xɛmɛn nun ɲaxanla da nɛn,’ 
\v 7 ‘Nanara, xɛmɛna a nga nun a fafe beɲinma nɛn, a yi a maso a ɲaxanla ra, 
\v 8 e findi fati bɛndɛ kedenna ra.’\f + \fr 10.8\fr* Dunuɲa Fɔlɔn 1.27 nun 2.24\f* Nayi, muxu firin mi fa e ra koni muxu keden. 
\v 9 Nanara, Ala bata seen naxanye tugun e bode ra, muxe nama ne fata.”
\p
\v 10 E xɛtɛ banxini waxatin naxan yi, xarandiine yi Yesu maxɔdin na feen ma. 
\v 11 A yi a fala e xa, a naxa, “Xɛmɛn naxan na a ɲaxanla beɲin, a ɲaxalan gbɛtɛ futu, a bata yalunyaan liga lan a ɲaxalan singen ma.\f + \fr 10.11\fr* A \fk yalunyaan\fk* ligaxi bayo a mɔn futu singen yamarin bun Ala yɛɛ ra yi.\f* 
\v 12 A na kii nin, ɲaxanla naxan na a mɛ a xɛmɛn na, a lu xɛmɛ gbɛtɛ xa, na ɲaxanla bata yalunyaan liga.”
\s Yesu yi duba diidine xa
\r Matiyu 19.13-15, Luka 18.15-17
\p
\v 13 Muxune yi fa diidine ra Yesu fɛma, alogo a xa a yiin sa e xunni, a duba e xa. Koni xarandiine yi falan ti ne ma. 
\v 14 Yesu to na to, a yi xɔlɔ, a yi a fala a xarandiine xa, a naxa, “Ɛ tin diidine xa fa n fɛma, ɛ nama e raxɛtɛ amasɔtɔ e tan sifane nan gbee Alaa Mangayaan na. 
\v 15 N xa ɲɔndin fala ɛ xa, xa naxan mi Alaa Mangayaan suxu alo diidine, na mi soɛ Alaa Mangayani mumɛ!” 
\v 16 Na xanbi ra, a yi diidine dɔxɔ a kanke ra, a yi a yiin sa e ma, a duba e xa.
\s Xɛmɛ nafulu kanna fe
\r Matiyu 19.16-30, Luka 18.18-30
\p
\v 17 Yesu sigamatɔna, xɛmɛna nde yi a gi Yesu fɔxɔ ra, a sa a xinbi sin a bun ma. A yi a maxɔdin, a naxa, “Karamɔxɔ faɲina, n nanfe ligɛ n habadan nii rakisin sɔtɔ?” 
\v 18 Yesu yi a maxɔdin, a naxa, “I n xilima nanfera fa fala muxu faɲina? Muxu yo mi fan, Ala nan keden fan. 
\v 19 I yamarine kolon ba? Fa fala, ‘I nama faxan ti. I nama yalunyaan liga. I nama muɲan ti. I nama wule seren ba. I nama muxun yii seene kansun. I baba nun i nga binya.’\f + \fr 10.19\fr* Xɔrɔyaan 20.12-16 nun Sariyane 5.16-20\f* ”
\p
\v 20 Xɛmɛn yi a fala, a naxa, “Karamɔxɔ, xabu n dii ɲɔrɛyani waxatin naxan yi, n ne birin suxi.” 
\v 21 Yesu yi a mato, a yi a xanu, a yi a fala a xa, a naxa, “Fe keden luxi i ma. Siga, i sa i yii seene birin mati, i yiigelitɔne ki. I nafunla sɔtɔma nɛn ariyanna yi. Na xanbi ra, i fa bira n fɔxɔ ra.” 
\v 22 Xɛmɛn na mɛ waxatin naxan yi, a bɔɲɛn yi raɲaxu a ma, a sunuxin yi siga, amasɔtɔ nafulu kan gbeen nan yi a ra nun. 
\v 23 Yesu yi a xarandiine mato a rabilinni. A yi a fala e xa, a naxa, “Nafulu kanne so raxɔlɔ Alaa Mangayani han!”
\p
\v 24 Xarandiine yi kabɛ na falan ma. Koni Yesu mɔn yi a fala e xa, a naxa, “N ma diine, Alaa Mangayani so raxɔlɔ han! 
\v 25 Nafulu kanna so raxɔlɔ Alaa Mangayani dangu ɲɔgɔmɛn so feen na sagilaan yinla ra.” 
\v 26 Xarandiine yi kabɛ kati, e yi e bode maxɔdin, e naxa, “Nde nɔɛ kisɛ nayi?” 
\v 27 Yesu mɔn yi e mato. A yi a fala, a naxa, “Muxun mi nɔɛ na ligɛ koni Ala tan nɔɛ nɛn. Ala nɔɛ feen birin ligɛ nɛn.”
\p
\v 28 Piyɛri yi a fala a xa, a naxa, “A mato, nxu bata feen birin beɲin, nxu bira i fɔxɔ ra.” 
\v 29 Yesu yi a fala e xa, a naxa, “N xa ɲɔndin fala ɛ xa, naxan birin bata a konna lu na hanma a ngaxakeden xɛmɛmane nun a ɲaxalanmane, hanma a nga hanma a fafe hanma a diine hanma a xɛɛne, n tan nun n ma falan Xibaru Faɲina fe ra, 
\v 30 na kanna na ɲɔxɔn kɛmɛ sɔtɔma nɛn waxatini ito yi, banxine nun ngaxakeden xɛmɛmane nun ɲaxalanmane nun ngane nun diine nun xɛɛne, bɛsɛnxɔnyane fan yi sa ne fari, a yi habadan nii rakisin sɔtɔ waxati famatɔni. 
\v 31 Koni naxanye yɛɛn na, ne wuyaxi sa luma nɛn xanbin na. Naxanye xanbin na iki, ne yi sa lu yɛɛn na.”
\s Yesu mɔn yi a faxa feen fala
\r Matiyu 20.17-19, Luka 18.31-34
\p
\v 32 E yi kira yi waxatin naxan yi, e sigama Yerusalɛn taani, Yesu yi tixi a xarandiine yɛɛ ra. Xarandiine yi kuisan kati! A fɔxɔrabirane yi gaxu. Yesu mɔn yi a xarandii fu nun firinne tongo, a siga e ra e danna. Feen naxanye fama ligadeni a ra, a na fala e xa. 
\v 33 Yesu yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ a mato, en sigama Yerusalɛn taani. N tan Muxuna Dii Xɛmɛn soma nɛn saraxarali kuntigine nun sariya karamɔxɔne yii na yi. E n ma kitin bolonma nɛn, a lan sayaan ma. Na xanbi ra, e yi n so siya gbɛtɛne yii, 
\v 34 naxanye n magelema, e yi e dɛgen namini n ma, e yi n bulan, e yi n faxa. Soge saxan na dangu, n mɔn kelima nɛn.”
\s Yaki nun Yoni e maxandina fe
\r Matiyu 20.20-28
\p
\v 35 Na xanbi ra, Sebede a dii xɛmɛne Yaki nun Yoni yi fa Yesu fɛma, e naxa, “Karamɔxɔ, nxu waxi a xɔn ma, i xa fena nde liga nxu xa.” 
\v 36 Yesu yi e maxɔdin, a naxa, “Ɛ waxi a xɔn ma, n xa nanfe liga ɛ xa?” 
\v 37 E yi a yabi, e naxa, “I na dɔxɔ i ya binyeni, tin nxu xa dɔxɔden sɔtɔ i fɛma, keden i yiifanna ma, keden i kɔmɛnna ma.” 
\v 38 Yesu yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ n xandima naxan yi, ɛ mi na kolon. N na n minma tɔrɔya igelengenna naxan na, ɛ nɔɛ ɛ minɲɛ na ra ba hanma ɛ rafuyɛ xɔlɛni alo n nafuma kii naxan yi?” 
\v 39 E yi a yabi, e naxa, “Ɔn, nxu a nɔɛ.” Yesu yi a fala e xa, a naxa, “N na n minma tɔrɔya igelengenna naxan na, ɛ fama ɛ mindeni na ra nɛn yati! N nafuma xɔlɛni kii naxan yi, ɛ fan yi rafu na kiini. 
\v 40 Koni muxun dɔxɔ fena n yiifanna ma hanma n kɔmɛnna ma, n tan mi na ragidima. Ala bata yelin na yirene ragidɛ muxune ma.”
\p
\v 41 Xarandii fuun bonne na mɛ waxatin naxan yi, e yi xɔlɔ Yaki nun Yoni ma. 
\v 42 Nanara, Yesu yi e birin xili a fɛma, a naxa, “Ɛ a kolon fa fala naxanye yatɛxi mangane ra siyane yɛ, ne nɔyaan nan ligama e xun na, e muxu gbeene fan yi kuntigiyaan dɔxɔ e ra. 
\v 43 Koni a mi na kiini ɛ tan tagi. Koni xa naxan yo waxi findi feni muxu gbeen na ɛ yɛ, fɔ na xa findi ɛ walikɛɛn na. 
\v 44 Xa naxan yo waxi findi feni ɛ yɛɛratiin na, fɔ a xa findi birin ma konyin na. 
\v 45 Amasɔtɔ hali n tan Muxuna Dii Xɛmɛna, n mi faxi fa fala muxe xa wali n xa, koni alogo n tan xa wali, n yi n niin fi muxu wuyaxi xunbaan na.”
\s Yesu yi danxutɔɔn yɛɛn naba ayi
\r Matiyu 20.29-34, Luka 18.35-43
\p
\v 46 Awa, e yi sa Yeriko taan li. Yesu nun a xarandiine nun yama gbeen yi minima Yeriko taani waxatin naxan yi, danxutɔna nde yi dɔxi kiraan dɛ xandi tideni naxan yi xili Baritime. Na bunna nɛɛn “Time a dii xɛmɛna.” 
\v 47 A to a mɛ a Yesu Nasarɛti kaan nan danguma, a gbelegbele fɔlɔ, a naxa, “Yesu, Dawudaa Dii Xɛmɛna, kininkinin n ma!” 
\v 48 Muxu wuyaxi yi a masabari. Koni a mɔn yi lu gbelegbelɛ, a naxa, “Dawudaa Dii Xɛmɛna, kininkinin n ma!” 
\v 49 Yesu yi ti, a naxa, “Ɛ a xili.” Nayi, e danxutɔɔn xili, e naxa, “I bɔɲɛn xa xunbeli. Keli i ti, a i xilima.” 
\v 50 A yi a doma gbeen nawoli ayi, a tugan, a fa Yesu fɛma. 
\v 51 Yesu yi a maxɔdin, a naxa, “I waxi a xɔn ma, n xa nanfe liga i xa.” Danxutɔɔn yi a yabi, a naxa, “Karamɔxɔ, n waxi a xɔn ma, n xa seen to.” 
\v 52 Yesu yi a fala a xa, a naxa, “Siga, i ya dɛnkɛlɛyaan bata i rakɛndɛya.” A yi seen to mafurɛn, a bira Yesu fɔxɔ ra kiraan xɔn ma.
\c 11
\s Yesu so fena Yerusalɛn taani
\r Matiyu 21.1-11, Luka 19.28-40, Yoni 12.12-19
\p
\v 1 E to maso Yerusalɛn taan na, e yi so Betifage nun Betani taadine yi, Oliwi Geyaan dɛxɔn ma. Yesu yi a xarandii firin nasiga e yɛɛ ra. 
\v 2 A yi a ɲungu e ma, a naxa, “Ɛ siga banxidɛɛn na ɛ yɛɛ ra. Ɛ na na li tun, ɛ sofalidina nde toma nɛn xidixi, muxe munma dɔxɔ naxan fari singen. Ɛ a fulun, ɛ fa a ra be. 
\v 3 Xa muxuna nde ɛ maxɔdin fa fala, ‘Ɛ na ligama nanfera?’ Ɛ a fala a xa, ɛ naxa, ‘Marigin makona a ma,’ na kanna a soma ɛ yii nɛn mafurɛn.”
\p
\v 4 Nanara, e yi siga, e sa sofalidin to xidixi kiraan dɛ banxina nde dɛ ra. E yi a fulunma waxatin naxan yi, 
\v 5 muxun naxanye yi tixi na yi, na ndee yi e maxɔdin, e naxa, “Ɛ sofalidini ito fulunma nanfera?” 
\v 6 E yi e yabi alo Yesu a fala e xa kii naxan yi, e yi tin e xa siga. 
\v 7 E yi fa sofalidin na Yesu fɛma, e yi e domane yifulun sofalidin fari, Yesu yi dɔxɔ a fari. 
\v 8 Muxu wuyaxi yi e domane yifulun kiraan xɔn ma, bonne yi ɲɔxɔndene magira, e yi e sa kiraan xɔn ma a binya feen na. 
\v 9 Naxanye yi sigama a yɛɛ ra e nun naxanye yi biraxi a fɔxɔ ra, ne yi lu sɔnxɔɛ, e naxa, “Ala tantun! Naxan fama Marigin xinli, Ala xa na baraka! 
\v 10 En benba Dawudaa mangayaan naxan fama, Ala xa na baraka! Ala tantun kore xɔnna ma pon!”
\p
\v 11 Yesu yi so Yerusalɛn taani, a siga Ala Batu Banxini. A yi banxin kui seene birin mato, koni a li kɔɛ bata so, a yi siga Betani taani e nun a xarandii fu nun firinne.
\s Yesu yi xɔdɛ binla danga
\r Matiyu 21.18-19
\p
\v 12 Na xɔtɔn bode, e yi kelima Betani taani waxatin naxan yi, kamɛn yi Yesu suxu. 
\v 13 A yi xɔdɛ binla to wulani a dɛɛne ɲingixi a ma. A yi siga na alogo a xa sa a bogina ndee fen a kɔɛ ra. Koni a to na li, a mi a bogi yo to, fɔ a dɛɛne amasɔtɔ xɔdɛn bogi waxatin munma yi a li. 
\v 14 Yesu yi a fala xɔdɛ binla ma, a naxa, “Muxu yo mi fa i tan bogin donma!” A xarandiine yi a fala xuiin mɛ.
\s Yesu yi siga Ala Batu Banxini
\r Matiyu 21.12-17, Luka 19.45-48, Yoni 2.13-22
\p
\v 15 E Yerusalɛn li waxatin naxan yi, Yesu yi siga Ala Batu Banxini. Naxanye yi sare matiin nun sare soni mɛnni, a ne kedi fɔlɔ. A yi gbeti masarane tabanle rafelen, e nun ganba matine gbɛdɛne. 
\v 16 A mi yi tinma muxu yo xa goronna radangu Ala Batu Banxin tanden ma. 
\v 17 A yi yamaan xaran, a naxa, “A sɛbɛxi Kitabun kui, Ala naxa, ‘N ma Banxin xili bama nɛn, Ala maxandi banxina siyane birin xa.’\f + \fr 11.17\fr* Esayi 56.7 nun Yeremi 7.11\f* Koni ɛ tan bata a findi muɲadene luxunden na!”
\p
\v 18 Saraxarali kuntigine nun sariya karamɔxɔne na mɛ waxatin naxan yi, e yi Yesu faxa fɛrɛn fen fɔlɔ. Bayo e yi gaxuxi a yɛɛ ra nun, amasɔtɔ yamaan birin bata yi kabɛ a xaranna ma. 
\v 19 Ɲinbari soxina, Yesu nun a xarandiine yi keli taani.
\s Xɔdɛ binla fe xaranna
\r Matiyu 21.20-22
\p
\v 20 Na xɔtɔn bode subaxani, e yi sigama kiraan xɔn ma waxatin naxan yi, e yi na xɔdɛ binla to xaraxi han a salenne. 
\v 21 A fe yi rabira Piyɛri ma. A yi a fala Yesu xa, a naxa, “Karamɔxɔ, i xɔdɛ binla naxan danga, a mato, a bata xara!”
\p
\v 22 Yesu yi e yabi, a naxa, “Ɛ dɛnkɛlɛya Ala ma. 
\v 23 N xa ɲɔndin fala ɛ xa, naxan na a fala geyani ito ma fa fala, ‘Siga, i sa bira fɔxɔ igeni,’ xa a mi sikɛ a bɔɲɛni, a yi dɛnkɛlɛya, fa fala a falan nakamalima nɛn, a ligama a xa nɛn. 
\v 24 Na na a toxi, n na a falama ɛ xa, ɛ na Ala maxandi fena nde ma, xa ɛ la a sɔtɔ feen na, ɛ na sɔtɔma nɛn. 
\v 25 Awa, ɛ nɛma Ala maxandɛ waxatin naxan yi, xa fena nde ɛ kui muxuna nde xili ma, ɛ xa a mafelu na ra. Nanara, ɛ Fafe Ala naxan ariyanna yi, na ɛ mafeluyɛ ɛ hakɛne ra. 
\v 26 Xa ɛ mi bonne mafelu, ɛ Fafe Ala naxan ariyanna yi, na mi ɛ fan mafeluyɛ ɛ yulubine ra.”
\s Yesu sɛnbɛn maxɔdinna fe
\r Matiyu 21.23-27, Luka 20.1-8
\p
\v 27 Awa, e mɔn yi so Yerusalɛn taani. Yesu yi a masiga tima Ala Batu Banxin tanden ma waxatin naxan yi, saraxarali kuntigine nun sariya karamɔxɔne nun yamaan fonne yi fa a fɛma. 
\v 28 E yi a maxɔdin, e naxa, “I feni itoe ligama sɛnbɛn mundun yi? Nde i tixi itoe ligan na?” 
\v 29 Yesu yi e yabi, a naxa, “N xa ɛ maxɔdin fe keden na, xa ɛ n yabi, naxan n tixi na feene ra, n na falama ɛ xa nɛn. 
\v 30 Awa, ɛ a fala n xa, nde Yoni rafaxi a xa muxune rafu igeni e tubi xinla ma, a kelixi Ala nan ma ba, hanma muxune?”
\p
\v 31 E yi falan ti fɔlɔ e bode tagi, e naxa, “Xa en na a yabi fa fala a kelixi Ala nan ma, a a falama nɛn nayi, a naxa, ‘Nanfera ɛ mi la Yoni ra?’ 
\v 32 Koni xa en na a fala fa fala a kelixi muxun nan ma, na di?” Amasɔtɔ, e yi gaxuxi yamaan yɛɛ ra bayo yamaan birin yi laxi a ra a nabiin nan yi Yoni ra. 
\v 33 Nayi, e Yesu yabi, e naxa, “Nxu mi a kolon.” Yesu yi a fala e xa, a naxa, “N tan fan feni itoe ligama sɛnbɛn naxan yi, n mi na falama ɛ xa na yi.”
\c 12
\s Nakɔ kantanne fe sandana
\r Matiyu 21.33-46, Luka 20.9-19
\p
\v 1 Na xanbi ra, Yesu yi sandan sa e xa, a naxa, “Muxuna nde yi manpa bili nakɔɔn sa. A yi a sansan, a yi manpa ige badeni tɔn, a yi gbengben ti. Na xanbi ra, a nakɔɔn taxu a kantan muxune ra, a siga sigatini. 
\v 2 A bogi waxatin to a li, a yi a walikɛna nde rasiga nakɔ kantanne ma, a e xa a gbeen so na yii. 
\v 3 Nakɔ kantanne yi na walikɛɛn suxu, e yi a bɔnbɔ, e yi a raxɛtɛ. E mi sese so a yii. 
\v 4 Na xanbi ra, nakɔ kanna mɔn yi walikɛ gbɛtɛ rasiga e ma, e yi na fan bɔnbɔ a xunna ma, e yi a makonbi. 
\v 5 A yi a saxanden fan nasiga, e yi na tan faxa. Na xanbi ra, a yi ndee gbɛtɛye rasiga, e yi na ndee bɔnbɔ, e yi ndee faxa. 
\v 6 A lu a rafan dii xɛmɛ keden peen ma. Dɔnxɛn na, a yi na rasiga, a naxa, ‘E yagima nɛn n ma diin tan yɛɛ ra.’ 
\v 7 Koni nakɔ kantanne yi a fala e bode xa, e naxa, ‘Nakɔ kanna kɛ tongon nan ito ra, ɛ fa be, en na a faxa. Nayi, a kɛɛn yi findi en gbeen na!’ 
\v 8 Awa, e yi a dii xɛmɛn suxu, e yi a faxa, e yi a woli ayi nakɔɔn fari ma.”\f + \fr 12.8\fr* Sandani ito kui Ala nan misalixi nakɔ kanna ra. A dinan taxuxi Isirayila kaane ra. A walikɛne findixi nabine ra naxanye xɛ Isirayila kaane ma. A diin findixi Yesu ra. \f*
\p
\v 9 Yesu yi e maxɔdin, a naxa, “Nakɔ kanna nanfe ligama nayi? A fama nɛn nayi, a yi na muxune faxa. A nakɔɔn taxu muxu gbɛtɛye ra. 
\v 10 Ɛ munma Kitabun yireni ito xaran ba, a sɛbɛxi dɛnaxan yi fa fala, ‘Banxi tiine e mɛ gɛmɛn naxan na, na bata findi banxin gɛmɛ fisamantenna ra. 
\v 11 Marigin nan na ligaxi, kabanako feen nan na ra en yɛɛ ra yi.’\f + \fr 12.11\fr* Yaburin 118.22-23\f* ?”
\p
\v 12 E yi kata Yesu suxu feen na amasɔtɔ e yi a kolon fa fala Yesu na sandan saxi e tan nan xa. Koni e gaxu yamaan yɛɛ ra. Nanara, e keli a fɛma, e siga.
\s Mudu fiin maxɔdinna fe
\r Matiyu 22.15-22, Luka 20.20-26
\p
\v 13 E yi Farisi muxuna ndee nun Herode a muxuna ndee rasiga Yesu fɛma alogo e xa a suxu feni tɔn a falana fe ra. 
\v 14 E yi fa a fɛma, e naxa, “Karamɔxɔ, nxu a kolon fa fala ɲɔndi falan ni i ra. Muxu yo mi nɔɛ i ya miriyaan maxɛtɛ, amasɔtɔ i mi muxune rafisaxi e bode xa fɔ i yamaan xaranma Alaa kiraan ma ɲɔndini. Awa, a daxa mudun xa fi Romi Manga Gbeen ma ba hanma a nama fi? Nxu lan nxu yi a fi, hanma nxu nama a fi?”\f + \fr 12.14\fr* Xa a fala e nama a fi, a birama mangane ra nɛn, xa a fala e xa a fi, a birama yamaan na nɛn naxanye yigbɛtɛnxi mudu maxinle xɔn.\f*
\p
\v 15 Koni Yesu yi e nafigiyaan kolon. A yi e yabi, a naxa, “Ɛ n dɛɛn bunbama nanfera? Ɛ fa gbeti gbanan keden na, n xa a mato.” 
\v 16 E yi fa gbeti gbanan keden na a xɔn. A yi e maxɔdin, a naxa, “Nde xili nun a yɛtagin sawura a ma?” E yi a yabi, e naxa, “Romi Manga Gbeena.” 
\v 17 Yesu naxa, “Mangan gbeen xa so a yii, Ala gbeen xa so Ala yii.”\f + \fr 12.17\fr* \fk Ala gbeena:\fk* Mangan yɛtagin sawuran to gbeti gbananna ma, na a findixi mangan gbeen na bayo a tan nan a rafalaxi. Adamadiine daxi Ala maligan nan na, nayi e fan findixi Ala gbeen na. Gbetin lan a so mangan yii mudun na, koni muxune lan e yi e yɛtɛ so Ala yii bayo e findixi e da mangan gbeen nan na.\f*
\p E kabɛ a ma kati!
\s Faxa muxune rakeli fena
\r Matiyu 22.23-33, Luka 20.27-40
\p
\v 18 Saduse muxuna\f + \fr 12.18\fr* \fk Saduse muxune:\fk* Yahudiyane nan yi muxuni itoe ra naxanye lan ma fe yi a ra, e xa dinan suxu kii kedenni. Lanna mi yi e nun Farisi muxune tagi. E tan mi yi laxi malekane ra. E mɔn mi yi laxi a ra a muxune kelima nɛn sayani.\f* ndee yi fa Yesu fɛma naxanye a falama fa fala a muxune mi kelima sayani. E yi a maxɔdin, 
\v 19 e naxa, “Karamɔxɔ, Musa ito nan sɛbɛxi en xa, a naxa, ‘Xa xɛmɛna nde faxa, a ɲaxanla lu, koni dii mi a yii, xɛmɛn na ngaxakedenna xa na kɛ ɲaxanla tongo, e diin bari faxa muxun xa.’\f + \fr 12.19\fr* Dunuɲa Fɔlɔn 38.8 nun Sariyane 25.5-10\f* 
\v 20 Awa, ngaxakedenmane muxu solofere yi na nun, a forimaan yi ɲaxanla futu, a faxa, a mi dii lu. 
\v 21 A xunyɛn yi kɛ ɲaxanla tongo, na fan yi faxa, a mi dii lu. A liga na kiini a xunyɛn saxanden fan na. 
\v 22 Na muxu soloferene sese mi dii lu. Dɔnxɛn na, na ɲaxanla fan yi faxa. 
\v 23 Awa, faxa muxune na keli sayani waxatin naxan yi, na ɲaxanla findima nde gbee ra nayi? Amasɔtɔ a bata yi dɔxɔ muxu solofereni ito birin xɔn ma nun!”
\p
\v 24 Yesu yi e yabi, a naxa, “Ɛ bata tantan, amasɔtɔ ɛ mi Kitabun kolon hanma Ala sɛnbɛna. 
\v 25 Bayo faxa muxune na keli sayani waxatin naxan yi, e ligama nɛn alo malekan naxanye ariyanna yi. Xɛmɛn mi ɲaxalan futuma, ɲaxanla mi dɔxɔn xɛmɛn xɔn ma. 
\v 26 Awa, n xa faxa muxune rakeli feen ɲɔndin yita ɛ ra. Ɛ mi na xaranxi Musaa Kitabun kui ba, Ala naxan fala a xa fɔtɔndin yireni, a naxa, ‘Iburahimaa Ala nan n tan na, e nun Isiyagaa Ala e nun Yaxubaa Ala?’\f + \fr 12.26\fr* Xɔrɔyaan 3.2 nun 3.6 nun 3.15-16\f* 
\v 27 Anu, faxa muxune Ala mi a tan na, koni fɔ niiramane.\f + \fr 12.27\fr* \fk niiramane:\fk* Ala naxa a Iburahimaa Ala nan a ra. A mi a falaxi nun fa fala Iburahimaa Ala nan yi a tan na, a yi a nii ra waxatin naxan yi. A luxi alo Ala yɛɛna e ra laxira yi. E mɔn e nii ra Ala yɛɛ ra yi. Nanara, faxa muxune kelima sayani.\f* Ɛ tantanna gbo.”
\s Yamari fisamantenna fe
\r Matiyu 22.34-40, Luka 10.25-28
\p
\v 28 Sariya karamɔxɔna nde yi na nun naxan e fe matandi xuiin mɛ. Na yi a to a Yesu bata Saduse muxune yabi ki faɲi. Nanara, a yi a maxɔdin, a naxa, “Yamarin mundun gbo dangu a birin na sariyan yamarine yɛ?” 
\v 29 Yesu naxa, “Naxan gbo a birin xa na nan ito ra. ‘Isirayila kaane, ɛ tuli mati. Marigina en ma Ala keden peen na a ra. 
\v 30 I xa i Marigina Ala xanu i bɔɲɛn birin na, e nun i niin birin na e nun i xaxinla birin na e nun i sɛnbɛn birin na.’\f + \fr 12.30\fr* Sariyane 6.4-5\f* 
\v 31 A firinden nan ito ra. ‘I adamadi boden xanu alo i yɛtɛna.’\f + \fr 12.31\fr* Saraxaraline 19.18\f* Yamari gbɛtɛ mi na naxan gbo itoe firinna xa.”
\p
\v 32 Sariya karamɔxɔn yi a fala Yesu xa, a naxa, “Karamɔxɔ, na lanxi. I bata ɲɔndin fala fa fala Ala keden peen nan a ra, gbɛtɛ yo mi na fɔ a tan. 
\v 33 I na Ala xanu i bɔɲɛn birin na e nun i xaxinla birin e nun i sɛnbɛn birin, i yi i adamadi boden xanu alo i yɛtɛna, na dangu saraxa gan daxine nun saraxane birin na.” 
\v 34 Yesu yi a to fa fala a bata a yabi xaxilimayani. Nanara, Yesu yi a fala a xa, a naxa, “I mi makuya Alaa Mangayaan na.”
\p Na xanbi ra, muxu yo mi susu a maxɔdinɲɛ fe gbɛtɛ ma.
\s Yesu yi maxɔdinna ti
\r Matiyu 22.41-46, Luka 20.41-44
\p
\v 35 Yesu yi yamaan xaranma Ala Batu Banxini waxatin naxan yi, a yi maxɔdinna ti, a naxa, “Sariya karamɔxɔne a falama nanfera fa fala Dawudaa bɔnsɔnna nan Alaa Muxu Sugandixin na? 
\v 36 Dawuda yɛtɛɛn bata a fala, fata Alaa Nii Sariɲanxin na, a naxa,
\q ‘Marigin yi a fala n marigin xa,
\q a naxa, “Dɔxɔ n yiifanna ma
\q han n yi i yaxune sa i sanna bun ma.” ’\f + \fr 12.36\fr* Yaburin 110.1\f*
\m
\v 37 Dawuda yɛtɛna a xili nɛn, a naxa, ‘N Marigina.’ Awa, Alaa Muxu Sugandixin findixi Dawuda bɔnsɔnna ra di nayi?”\f + \fr 12.37\fr* Na waxatini karamɔxɔne yi a falama a Alaa Muxu Sugandixin barima Dawuda bɔnsɔnna nin fata Alaa falan na Samuyɛli Firinden 7.16 kui. Anu, xa Dawuda nan Yaburin 110 sɛbɛ, nayi a tan a falama Alaa Muxu Sugandixin ma fa fala “N Marigina.” Na bunna nɛɛn fa fala Alaa Muxu Sugandixin gbo a benba Dawuda xa. Na yi muxune yifu, a yi a yita a Yesu Alaa Muxu Sugandixin tiden gbo dangu Dawuda ra Ala yɛɛ ra yi.\f*
\p Yama gbeen yi Yesu xuiin namɛ sɛwani.
\s Yesu yi Sariya karamɔxɔne nun Farisi muxune yalagi
\r Matiyu 23.1-36, Luka 20.45-47
\p
\v 38 A yi e xaranma waxatin naxan yi, a naxa, “Ɛ a liga ɛ yeren ma sariya karamɔxɔne fe yi. A rafan e ma e xa doma gbeene ragodo e ma, e yi lu e masiga tiyɛ. A rafan e ma yamaan xa e xɔntɔn lɔxɔ tidene yi. 
\v 39 Muxu gbee dɔxɔdene rafan e ma salide banxine yi, e nun dɔxɔde faɲine donse donna malanne yi. 
\v 40 E kaɲa gilɛne yii seene bama e yii. E yi e yɛtɛ mayita sali xunkuyene yi! E yalagima nɛn na feene ma han a radangu ayi!”
\s Kaɲa gilɛna kisena
\r Luka 21.1-4
\p
\v 41 Yesu yi dɔxɔ Ala Batu Banxin gbeti maraden yɛtagi yamaan yi darixi Ala kiseene sɛ dɛnaxan yi. A yi yamaan matoma, e gbetin sama na yi. Nafulu kan wuyaxi yi gbeti gbeen sa. 
\v 42 Koni, kaɲa gilɛ yiigelitɔɔn fan yi fa, a wure gbeeli gbanan firin sa, naxanye munanfanna xurun a birin xa. 
\v 43 Yesu yi a xarandiine xili a fɛma, a yi a fala e xa, a naxa, “N xa ɲɔndin fala ɛ xa, fa fala kaɲa gilɛ yiigelitɔni ito naxan saxi gbeti maradeni, na gbo bonne birin gbeen xa. 
\v 44 Amasɔtɔ bonne birin naxan saxi, ne birin baxi e nafunla nde nan na, koni kaɲa gilɛni ito, hali yiigelitɔɔn to a ra, naxan birin a yii a balon na, a na nan saxi.”
\c 13
\s Ala Batu Banxin kalana fe
\r Matiyu 24.1-2, Luka 21.5-6
\p
\v 1 Yesu to yi minima Ala Batu Banxini, a xarandiina nde yi a fala a xa, a naxa, “Karamɔxɔ, i yɛɛn ti gɛmɛ faɲine nun banxi faɲine ra!”
\p
\v 2 Yesu yi a yabi, a naxa, “I bata banxi gbeeni itoe to ba? Hali gɛmɛni ito kedenna mi luyɛ a bode fari. E birin naxuyama ayi.”
\s Tɔrɔn nun bɛsɛnxɔnyana a fe
\r Matiyu 24.3-14, Luka 21.7-19
\p
\v 3 Yesu yi dɔxi Oliwi Geyaan fari Ala Batu Banxin yɛtagi waxatin naxan yi, Piyɛri nun Yaki nun Yoni nun Andire yi siga a fɛma e danna a maxɔdindeni. 
\v 4 E yi a fala, e naxa, “Na feene liga waxatin fala nxu xa. Taxamasenna mundun a yitama nxu ra fa fala a waxatin bata a li?”
\p
\v 5 Yesu yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ a liga ɛ yeren ma alogo muxe nama ɛ mayenden. 
\v 6 Muxu wuyaxi fama nɛn n xinli, e yi a fala fa fala, ‘A tan nan n tan na.’ E muxu wuyaxi mayenden. 
\v 7 Ɛ na yɛngɛ feene mɛ e nun yɛngɛna ndee xinla, ɛ nama gaxu. A fɛrɛ mi na fɔ na fe sifane xa liga nɛn. Koni waxati raɲanna mi na ra singen. 
\v 8 Siya kedenna siyaan bonna yɛngɛma nɛn, yamana keden yi yamanan bonna yɛngɛ. Bɔxɔn xuruxurunma nɛn yirena ndee yi. Fitina kamɛne yi so. Na feene birin ligama nɛn alo ɲaxanla dii barin kui xɔlɛ singena.”
\p
\v 9 “Ɛ a liga ɛ yeren ma, amasɔtɔ muxune ɛ suxuma nɛn, e siga ɛ ra kiti sadeni.\f + \fr 13.9\fr* \fk ɛ suxuma nɛn:\fk* E suxuma Yesu a xinla fe ra.\f* E ɛ bulan salide banxine yi. Ɛ tima nɛn yamana kanne nun mangane yɛtagi n tan ma fe ra, ɛ yi n ma fe sereyaan ba e xa. 
\v 10 A fɛrɛ mi na fɔ n ma falan Xibaru Faɲin kawandin xa ba siyane birin xa singen. 
\v 11 E na ɛ suxu waxatin naxan yi, e siga ɛ ra kiti sadeni, ɛ naxan falama, ɛ nama xamin na ra benun a waxatin xa a li. Ala na naxan so ɛ yii na waxatini, ɛ na fala. Amasɔtɔ ɛ tan xa mi falan tima fɔ Alaa Nii Sariɲanxina. 
\v 12 Muxuna a ngaxakedenna yanfama nɛn, a yi a faxa. Fafane na ɲɔxɔnna ligama nɛn e diine ra. Diine murutɛma nɛn e sɔtɔ muxune xili ma, e yi e ti sayaan ma. 
\v 13 Muxun birin ɛ raɲaxuma nɛn n tan ma fe ra. Koni muxun naxan diɲama han a raɲanna, na kisima nɛn.”
\s Se Haramuxina
\r Matiyu 24.15-28, Luka 21.20-24
\p
\v 14 “Ɛ na ‘Se Haramuxi Halagi Tiin’ to yirena nde yi, a mi daxa dɛnaxan yi, nayi naxanye Yudaya yamanani, ne xa e gi, e te geyane fari. Naxan na feni ito xaran, na xa a bunna kolon! 
\v 15 Muxun naxan a kore banxin kɔɛ ra, na nama xɛtɛ, a godo banxini a yii seene tongodeni. 
\v 16 Muxun naxan xɛɛn ma, na nama xɛtɛ banxini a domaan tongodeni. 
\v 17 Gbalo gbeen fudi kanne yɛɛ ra na lɔxɔni e nun diin ngane! 
\v 18 Ɛ Ala maxandi alogo na feene nama liga xunbeli waxatini! 
\v 19 Amasɔtɔ na lɔxɔne tɔrɔn ɲɔxɔn munma liga singen xabu Ala dunuɲa da waxatin naxan yi han iki. A ɲɔxɔn fan mi fa ligama sɔnɔn! 
\v 20 Xa Marigin mi yi nde ba na lɔxɔne ra nun, adamadi yo mi yi kisima, koni a bata nde ba e ra a muxu yɛbaxine fe ra.”
\p
\v 21 “Xa muxu yo a fala ɛ xa na waxatini, a naxa, ‘A mato, Alaa Muxu Sugandixin be yi’ hanma, ‘A mato, a sa mɛnni,’ ɛ nama la ne ra. 
\v 22 Amasɔtɔ muxu wulexi sugandixine nun wule nabine kelima nɛn, e taxamasenne nun kabanako feene liga alogo e xa Ala muxu yɛbaxine mayenden, xa na lanɲɛ. 
\v 23 Koni, ɛ xa a liga ɛ yeren ma! N bata feene birin fala ɛ xa benun e waxatin xa a li.”
\s Muxuna Dii Xɛmɛn fa fena
\r Matiyu 24.29-31, Luka 21.25-28
\p
\v 24 “Na lɔxɔne yi, na tɔrɔ lɔxɔne na dangu, ‘sogeni dimima nɛn, kiken mi fa dɛgɛma. 
\v 25 Sarene kelima nɛn kore, e yolon. Kore xɔnna sɛnbɛne yimaxama nɛn.’ 
\v 26 N tan Muxuna Dii Xɛmɛn minima nɛn kɛnɛnni kundani sɛnbɛ gbeen nun binyeni. 
\v 27 N yi n ma malekane rasiga bɔxɔn tongon naaninne birin yi. E yi n ma muxu yɛbaxine malan keli dunuɲa danna bonna ma sa dɔxɔ bonna ra.”
\s Xɔdɛ binla fe taxamasenna
\r Matiyu 24.32-35, Luka 21.29-33
\p
\v 28 Yesu yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ xaxili sɔtɔ xɔdɛ binla fe ma. A yiine na maɲingi, a dɛɛne yi mini fɔlɔ, ɛ a kolonma nɛn nayi fa fala ɲɛmɛn bata maso. 
\v 29 A na kiini, ɛ na feni itoe to ligɛ waxatin naxan yi, ɛ a kolonma nɛn nayi fa fala waxati saxin bata maso, a bata a so dɛɛn yɛtɛɛn li. 
\v 30 N xa ɲɔndin fala ɛ xa, to muxune mi danguɛ mumɛ fɔ na feene birin liga. 
\v 31 Kore xɔnna nun bɔxɔ xɔnna danguma nɛn. Koni n ma falane mi danguma habadan!”
\s Muxu yo mi na waxatin kolon
\r Matiyu 24.36-44
\p
\v 32 “Muxu yo mi na lɔxɔn nun waxati saxin kolon hali malekan naxanye ariyanna yi hanma Muxuna Dii Xɛmɛna, fɔ Fafe Ala keden peena. 
\v 33 Ɛ a liga ɛ yeren ma, ɛ yi lu ɛ yɛɛ ra yi amasɔtɔ ɛ mi na waxatin kolon. 
\v 34 A ligama nɛn alo xɛmɛn naxan keli a konni, a siga sigatini, a yi a sɛnbɛn nadangu a walikɛne ma, a yi wanla so e keden kedenna birin yii. A yi a fala banxi xunna xa, a xa lu a yɛɛ ra yi. 
\v 35 Awa, ɛ lu ɛ yɛɛ ra yi amasɔtɔ ɛ mi banxi kanna fa waxatin kolon, xa ɲinbanna na a ra ba hanma kɔɛ tagini hanma subaxani donton wugan ma hanma xɔtɔnni. 
\v 36 Xa a fa sinma, a nama ɛ li xixɔnli! 
\v 37 Awa, n naxan falama ɛ xa, n na a falama muxune birin nan xa. Ɛ lu ɛ yɛɛ ra yi!”
\c 14
\s Mangane yi yanfani tɔn Yesu ma
\r Matiyu 26.1-5, Luka 22.1-2, Yoni 11.45-53
\p
\v 1 A bata yi lu nun soge firin benun Halagi Tiin Dangu Lɔxɔn Sanla\f + \fr 14.1\fr* \fk Halagi Tiin Dangu Lɔxɔn Sanla:\fk* Nabi Musaa waxatini, Ala fitina feen nafa nɛn Firawona yamaan ma, malekan yi fa e dii singene birin faxa kɔɛ kedenna ra. Koni, Isirayila kaane yi saraxa wunla xuya e banxine dɛ wudine ma, saya malekan yi dangu e xun ma. Na feen sanla ni ito ra. A mato Xɔrɔyaan 12.1-13 kui.\f* nun Buru Tetaren Sanla\f + \fr 14.1\fr* \fk Buru Tetaren Sanla:\fk* Yahudiyane yi burun donma lɛbɛn mi saxi naxan kui xii solofere sanli ito bun. E sariɲan kiina nde nan yi a ra. A mato Xɔrɔyaan 12.15 kui.\f* xa a li. Saraxarali kuntigine nun sariya karamɔxɔne yi katama Yesu suxu feen na yanfani alogo e xa a faxa. 
\v 2 E yi a fala, e naxa, “En nama a liga sanla waxatini alogo yamaan nama sɔnxɔ sɔnxɔ.”
\s Latikɔnɔnna sa fena Yesu ma
\r Matiyu 26.6-13, Yoni 12.1-8
\p
\v 3 Yesu yi Simɔn dogonfontɔna banxini Betani taani waxatin naxan yi, a yi a dɛgema, ɲaxanla nde yi fa, a so banxini. Alabasita gɛmɛn muranna suxi a yii latikɔnɔnna sare xɔdɛxɛn yi naxan kui naxan xili naradi. A na muranni bɔ Yesu xun ma a latikɔnɔnna sa a xunni. 
\v 4 Muxuna ndee yi na yi, ne yi xɔlɔ, e yi a fala e bode xa, e naxa, “Latikɔnɔnni ito yikalaxi nanfera? 
\v 5 A yi sarɛ nɛn dangu walikɛɛn ɲɛɛ keden saranna ra, na gbetin yi so yiigelitɔne yii.” E yi ɲaxanla mafala kati!
\p
\v 6 Koni Yesu yi a fala, a naxa, “Ɛ fata a ma, ɛ a mafalama nanfera? A bata fe faɲin naba n tan xa. 
\v 7 Amasɔtɔ yiigelitɔne ɛ fɛma waxatin birin, ɛ fe faɲin nabɛ e xa nɛn, xa ɛ wa, koni n tan mi luma ɛ fɛma waxatin birin yi. 
\v 8 A nɔɛ naxan ligɛ, a bata na liga. A bata latikɔnɔnna sa n fatin ma, a yi a yitɔn n maluxun lɔxɔna fe ra benun na waxatin xa a li. 
\v 9 N xa ɲɔndin fala ɛ xa, n ma falan Xibaru Faɲini ito na rali dunuɲa yire yo yi, ɲaxanli ito naxan ligaxi, na fan falama nɛn, yamaan yi e miri a ma.”
\s Yudasi yi Yesu yanfa
\r Matiyu 26.14-16, Luka 22.3-6
\p
\v 10 Na xanbi ra, Yudasi Isakariyoti, Yesu a xarandii fu nun firinna nde, na yi siga saraxarali kuntigine fɛma Yesu so feen na e yii. 
\v 11 E yi e tuli mati a ra sɛwani, e yi a nata a e xa gbetin so a yii. Nanara, Yudasi yi fɛrɛn fen fɔlɔ, a xa Yesu so e yii.
\s Halagi Tiin Dangu Lɔxɔn Sanla fe
\r Matiyu 26.17-25, Luka 22.7-14, 21-23, Yoni 13.21-30
\p
\v 12 Buru Tetaren Sanla lɔxɔ singena, yɛxɛɛ diin faxama lɔxɔn naxan yi Halagi Tiin Dangu Lɔxɔn Sanla saraxan na, xarandiine yi Yesu maxɔdin, e naxa, “I waxi a xɔn ma, nxu xa sa Halagi Tiin Dangu Lɔxɔn Sanla donseen nafala i xa minɛn yi?” 
\v 13 Awa, Yesu yi a ɲungu muxu firin ma e yɛ, a yi e rasiga, a naxa, “Ɛ siga taani, ɛ xɛmɛna nde toma nɛn ige fɛɲɛn dɔxi a xun ma, ɛ bira a fɔxɔ ra. 
\v 14 A na so dɛnaxan yi, ɛ a fala mɛnna banxi kanna xa, ɛ naxa, ‘Karamɔxɔ naxa, a xɔɲɛ yigiyaden minɛn e nun a xarandiine Halagi Tiin Dangu Lɔxɔn Sanla donse donna tiin dɛnaxan yi?’ 
\v 15 Nayi, a banxin yire gbeena nde yitama ɛ ra nɛn kore banxin kɔɛ ra, a yitɔnxi ki faɲi, ɛ xa donseen nafala en xa mɛnni.” 
\v 16 Xarandiine yi keli, e siga taani, e sa feene birin li na alo Yesu a fala e xa kii naxan yi. E yi Halagi Tiin Dangu Lɔxɔn Sanla donseen nafala.
\p
\v 17 Ɲinbanna to a li, Yesu nun a xarandii fu nun firinne yi fa. 
\v 18 E yi e dɛgema waxatin naxan yi, Yesu naxa, “N xa ɲɔndin fala ɛ xa, ɛ tan naxanye ɛ dɛgema n fɛma, ɛ tan nde keden n yanfama nɛn.” 
\v 19 Xarandiine yi sunu han, e yi e bode maxɔdin fɔlɔ keden keden yɛɛn ma, e naxa, “N tan nan a ra ba?” 
\v 20 Yesu yi e yabi, a naxa, “Ɛ tan muxu fu nun firinna nde keden nan a ra nxu nun naxan nxu yiin nagodoma lenge kedenna kui yati! 
\v 21 N tan Muxuna Dii Xɛmɛn faxama nɛn alo Kitabuna a falaxi kii naxan yi, koni gbalon na kanna yɛɛ ra naxan n tan Muxuna Dii Xɛmɛn soma yamaan yii! A yi fisa nun hali na muxun mi yi bari nun mumɛ!”
\s Marigina ximɛnna fe
\r Matiyu 26.26-30, Luka 22.15-20, Kɔrɛnti Kaane Singena 11.23-25
\p
\v 22 E yi e dɛgema waxatin naxan yi, Yesu yi burun tongo, a barikan bira Ala xa, a yi a yigira, a yi a so a xarandiine yii. A yi a fala, a naxa, “Ɛ a tongo, n fati bɛndɛn nan ito ra.”
\p
\v 23 Na xanbi ra, a yi igelengenna fan tongo, a barikan bira Ala xa, a yi a so e yii, e birin yi e min a ra. 
\v 24 Yesu naxa, “N wunla ni ito ra n layirin xidima en tagi naxan xɔn. A minima muxu wuyaxi nan xa. 
\v 25 N xa ɲɔndin fala ɛ xa, en wudi bogi igen naxan minma ito ra, n mi fa a minma han n mɔn yi a min Alaa Mangayani.”
\p
\v 26 Na xanbi ra, e bɛtin ba,\f + \fr 14.26\fr* E namunna nan yi a ra e xa bɛtin ba na sali waxatini fata Yaburin sorana nde ra keli Yaburin 113 han Yaburin 118 kui.\f* e siga Oliwi Geyaan fari.
\s Piyɛri yi a mɛ Yesu ra
\r Matiyu 26.31-35, Luka 22.31-34, Yoni 13.36-38
\p
\v 27 Yesu yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ birin ɛ mɛma n na nɛn, amasɔtɔ a sɛbɛxi Kitabuni, fa fala, ‘N xuruse rabaan faxama nɛn, yɛxɛɛne birin yi xuya ayi.’\f + \fr 14.27\fr* Sakari 13.7 Sandani ito kui, Yesu misalixi xuruse rabaan na. E na Yesu faxa, a xarandiine birin xuyama ayi nɛn. \f* 
\v 28 Koni n na keli sayani, n sigama nɛn ɛ yɛɛ ra Galile yamanani.” 
\v 29 Piyɛri yi a yabi, a naxa, “Hali bonne birin e mɛ i ra, n tan mi na ligɛ!” 
\v 30 Yesu yi a fala Piyɛri xa, a naxa, “N xa ɲɔndin fala i xa. To kɔɛɛn na, benun dontonna xa wuga sanɲa ma firin, i yɛtɛna a falama nɛn dɔxɔɲa ma saxan a i mi n kolon.” 
\v 31 Piyɛri yi a yabi a sɔbɛɛn na, a naxa, “Hali en birin faxa, n mi a falɛ mumɛ, fa fala n mi i kolon!” Xarandiin bonne fan birin yi na fala.
\s Yesu yi Ala maxandi nakɔni
\r Matiyu 26.36-46, Luka 22.39-46
\p
\v 32 E yi siga yirena nde yi naxan xili Getesemani. Yesu yi a fala a xarandiine xa, a naxa, “Ɛ dɔxɔ be, n tan xa sa Ala maxandi.” 
\v 33 Na xanbi ra, a Piyɛri nun Yaki nun Yoni tongo, a siga e ra, a bɔɲɛn yi rafɔrɔ, a yi sunu. 
\v 34 A yi a fala e xa, a naxa, “N bɔɲɛn nafɔrɔxi han n faxa. Ɛ lu be, ɛ lu ɛ yɛɛ ra yi.”
\p
\v 35 A yi a masiga ndedi, a yi bira bɔxɔni, a yi Ala maxandi alogo a xa nɔ na tɔrɔ waxatin makuyɛ a ra. 
\v 36 A yi Ala maxandi, a naxa, “N Fafe Ala, baba, i nɔɛ feen birin ligɛ nɛn. Tɔrɔya igelengenni ito masiga n na, koni n tan sagoon nama liga fɔ i tan sagona.” 
\v 37 Na xanbi ra, a mɔn yi xɛtɛ, a yi a xarandiine li xixɔnli. A yi a fala Piyɛri xa, a naxa, “Simɔn, i xiin nɛn ba, i mi nɔxi luyɛ i yɛɛ ra yi hali waxatidi? 
\v 38 Ɛ lu ɛ yɛɛ ra yi, ɛ yi Ala maxandi alogo ɛ nama bira tantanni. Ɛ niin waxɔn feen fan koni ɛ fati bɛndɛn sɛnbɛn mi na.”
\p
\v 39 A mɔn yi siga, a sa Ala maxandi, a mɔn yi xɛtɛ na falane ma. 
\v 40 A mɔn yi xɛtɛ, a xarandiine li xiyɛ, bayo xixɔnla bata yi e suxu. E mi yi fa a kolon e a yabin naxan na. 
\v 41 A mɔn yi xɛtɛ a saxandeni a yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ mɔn xima ba? Ɛ mɔn ɛ matabuma ba? Ɛ a lu iki, waxatin bata a li! A mato, n tan Muxuna Dii Xɛmɛn bata so hakɛ kanne sɛnbɛn bun ma iki. 
\v 42 Ɛ keli, en siga. Muxun naxan n yanfama, a n so yiini, a bata fa!”
\s Yesu suxu fena
\r Matiyu 26.47-56, Luka 22.47-53, Yoni 18.3-12
\p
\v 43 A mɔn yi fala tiini, Yudasi, Yesu a xarandii fu nun firinna nde yi fa, ganla biraxi a fɔxɔ ra saraxarali kuntigine nun sariya karamɔxɔne nun yamaan fonne naxanye rafa. Silanfanne nun gbengbetenne e yii.\f + \fr 14.43\fr* \fk Silanfanna:\fk* Sofane yɛngɛso dɛgɛmana.\f* 
\v 44 Naxan yi a yanfama, na bata yi taxamasenna fala nun, a naxa, “N na muxun naxan sunbu, a tan nan na ra. Ɛ yi a suxu, kantan muxune yi siga a ra!”
\p
\v 45 Yudasi yi a tinxin Yesu ra keden na, a naxa, “Karamɔxɔ!” A yi a sunbu. 
\v 46 Nayi, e dutun Yesu ma, e yi a suxu! 
\v 47 Muxun naxanye yi tixi na dɛxɔn, na nde yi a silanfanna botin, a yi Saraxarali Kuntigi Singena konyin tunla sɛgɛ a ma. 
\v 48 Yesu yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ bata fa n suxudeni silanfanne nun gbengbetenne ɛ yii alo mafu tiin nan yi n na nun. 
\v 49 N yi ɛ fɛma lɔxɔ yo lɔxɔ, n yi xaranna tima Ala Batu Banxini, ɛ mi n suxu. Koni a fɛrɛ mi na fɔ Kitabuna falan xa kamali.”
\p
\v 50 Na xanbi ra, xarandiine birin yi a rabeɲin, e yi e gi. 
\v 51 Banxulanna nde yi biraxi Yesu fɔxɔ ra, a bitinganna nan tun yi mafilinfilinxi a ma. E yi a suxu, 
\v 52 koni a yi a dugin lu e yii, a ragenla yi a gi.
\s Yesu Yahudiya mangane yɛtagi
\r Matiyu 26.57-68, Luka 22.54-55, 63-71, Yoni 18.13-14, 19-24
\p
\v 53 E yi Yesu tongo, e siga a ra Saraxarali Kuntigi Singena banxini. Saraxarali kuntigine nun yamaan fonne nun sariya karamɔxɔne yi e malan na. 
\v 54 Piyɛri yi bira a fɔxɔ ra, koni e yi tagi kuya, han Saraxarali Kuntigi Singena tande ma. A dɔxɔ kantan muxune fɛma tɛɛn xɔn e maxaradeni. 
\v 55 Saraxarali kuntigine nun kitisa yamaan birin yi kata sereyana nde fendeni Yesu xili ma alogo e xa a faxa. Koni e mi sese sɔtɔ. 
\v 56 Muxu wuyaxi yi wulen seren ba Yesu xili ma, koni sereyane mi yi lanxi e bode ma.
\p
\v 57 Muxuna ndee mɔn yi keli e wule sereni ito ba Yesu xili ma, e naxa, 
\v 58 “Nxu a xuiin mɛxi nɛn a falama, a naxa, ‘N na Ala Batu Banxini ito kalama nɛn adamadiine naxan nafalaxi, n yi gbɛtɛ ti soge saxan bun ma, adamadiine mi naxan tiyɛ.’ ” 
\v 59 Koni hali ne fan, e sereyane mi lan e bode ma.
\p
\v 60 Saraxarali Kuntigi Singen yi ti e birin yɛtagi, a Yesu maxɔdin, a naxa, “Muxuni itoe naxan falama i xun ma, na yabi mi i xɔn ba?” 
\v 61 Koni Yesu mi fala yo ti. Saraxarali Kuntigi Singen mɔn yi a maxɔdin, a naxa, “Alaa Muxu Sugandixin nan i tan na ba, Duban Kanna a Diina?” 
\v 62 Yesu yi a yabi, a naxa, “A tan nan n tan na. Awa, ɛ birin n tan Muxuna Dii Xɛmɛn toma nɛn dɔxi Ala Sɛnbɛmaan yiifanna ma. Ɛ yi n famatɔɔn to kundani keli kore.” 
\v 63 Saraxarali Kuntigi Singen yi a domani bɔ, a naxa, “En mako mi fa sereya yo ma sɔnɔn! 
\v 64 Ɛ bata a xuiin mɛ a Ala rayelefuma. Ɛ mirixi a ma di?” E birin yi a yalagi, e naxa, a lan nɛn a xa faxa. 
\v 65 Ndee yi e dɛgen namini fɔlɔ Yesu ma. E yi a yɛɛn maxidi, e yi a bɔnbɔ, e naxa, “Nabiya falane ti!” Kantan muxune yi a suxu, e yi a bɔnbɔ.
\s Piyɛri a mɛ fena Yesu ra
\r Matiyu 26.69-75, Luka 22.56-62, Yoni 18.15-18, 25-27
\p
\v 66 Piyɛri yi dɔxi tanden ma waxatin naxan yi, Saraxarali Kuntigi Singena walikɛ ɲaxanla nde yi fa. 
\v 67 A to Piyɛri to a maxarɛ, a yi a mato ki faɲi, a naxa, “I tan fan yi Yesu Nasarɛti kaan fɔxɔ ra.” 
\v 68 Koni Piyɛri yi a tandi, a naxa, “N mi a kolon i waxi naxan fala fe yi,” a siga tanden so dɛɛn na. Nayi, dontonna yi wuga. 
\v 69 Walikɛ ɲaxanla to a to mɛnni, muxun naxanye yi tixi na, a mɔn yi a fala ne xa, a naxa, “A tan muxuna nde nan ito ra.” 
\v 70 A mɔn yi a matandi. Waxatidi danguxina, muxun naxanye yi tixi na, ne mɔn yi a fala Piyɛri xa, e naxa, “A tan nde nan i tan fan na yati, amasɔtɔ Galile kaan nan i tan fan na.” 
\v 71 Nayi, Piyɛri yi a kɔlɔ dangane ra, a yi a fala e xa, a naxa, “N mi xɛmɛni ito kolon ɛ naxan ma.”
\p
\v 72 Na waxatin yɛtɛni dontonna mɔn yi wuga a firindeni, Yesu falan naxan ti, na yi rabira Piyɛri ma, a naxa, “Benun dontonna xa wuga sanɲa ma firin, i a falama nɛn dɔxɔɲa ma saxan a i mi n kolon.” Nayi, a yi wuga fɔlɔ.
\c 15
\s E siga Yesu ra Pilati fɛma
\r Matiyu 27.1-2, 11-14, Luka 23.1-5, Yoni 18.28-38
\p
\v 1 Subaxani saraxarali kuntigine nun yamaan fonne nun sariya karamɔxɔne nun kitisa yamaan birin yi a feen nagidi. E yi Yesu xidi, e yi a xali Pilati fɛma. 
\v 2 Pilati yi a maxɔdin, a naxa, “Yahudiyane mangan nan i tan na ba?” Yesu yi a yabi, a naxa, “I bata a fala.” 
\v 3 Saraxarali kuntigine yi Yesu kansun fe wuyaxi ra. 
\v 4 Nanara, Pilati mɔn yi a maxɔdin, a naxa, “I mi e yabin ba? A mato, e bata i kansun fe wuyaxi ra.” 
\v 5 Yesu mi tin fala yo tiyɛ. Pilati yi kabɛ na ma kati!
\s E Yesu faxa feen nagidi
\r Matiyu 27.15-26, Luka 23.13-25, Yoni 18.39-19.16
\p
\v 6 E yi darixi nɛn kasorasa keden beɲinɲɛ sali lɔxɔni, yamaan na naxan ma fe fala. 
\v 7 Na waxatini xɛmɛna nde yi na naxan yi xili Baraba, a yi kasoni e nun muxu murutɛxin naxanye keli mangan xili ma, e faxan ti. 
\v 8 Yamaan yi fa Pilati mafan, a xa a dari feen liga e xa. 
\v 9 Pilati yi e maxɔdin, a naxa, “Ɛ waxi a xɔn ma n xa Yahudiyane mangan beɲin ɛ xa?” 
\v 10 Amasɔtɔ a yi a kolon a saraxarali kuntigine Yesu soxi a yii xɔxɔlɔnyaan nan ma.
\p
\v 11 Koni saraxarali kuntigine yi yamaan nadin, alogo Pilati xa Baraba nan beɲin. 
\v 12 Pilati mɔn yi falan ti yamaan xa, a naxa, “Ɛ naxan xilima fa fala a Yahudiyane mangana, n xa nanfe liga a ra?” 
\v 13 E yi sɔnxɔ, e naxa, “A gbangban wudin ma!” 
\v 14 Koni Pilati yi e maxɔdin, a naxa, “A fe ɲaxin mundun ligaxi?” Koni e sɔnxɔn yi siga gboɛ ayi, e naxa, “A gbangban!” 
\v 15 Pilati yi tin a xa yamaan nafan feen naba. Nanara, a yi Baraba beɲin e xa. A yi yamarin fi a Yesu xa bulan, e yi a gbangban wudin ma.
\s Sofane yi Yesu magele
\r Matiyu 27.27-31 Yoni 19.2,3
\p
\v 16 Yamana kanna sofane yi Yesu xali yamana kan banxini, sofane ganla birin yi e malan. 
\v 17 E yi doma mamiloxin nagodo a ma,\f + \fr 15.17\fr* \fk Doma mamiloxin\fk* findixi mangane domaan na. E fa a mangayaan nan magelema.\f* e wudi yii ɲali kanne dɛnbɛ kɔmɔtin na mangaya taxamasenna ra, e yi a so a xunna. 
\v 18 E yi lu a magelɛ, e naxa, “I xɔnyɛ, Yahudiyane mangana!” 
\v 19 E yi tamina nde tongo, e lu a bɔnbɛ a xunna ma, e yi e dɛgen namini a ma, e yi e xinbi sin a yɛtagi, e a binya mageleni. 
\v 20 E to yelin a magelɛ, e doma mamiloxin ba a ma e mɔn yi a maxidi a gbee dugine yi. Na xanbi ra, e yi siga a ra a gbangbandeni wudin ma.
\s E yi Yesu gbangban wudin ma
\r Matiyu 27.32-44, Luka 23.26-43, Yoni 19.17-27
\p
\v 21 E yi lan xɛmɛna nde ra naxan yi xili Simɔn Sirɛni kaana, Alesandire nun Rufu fafe. A yi kelima xɛɛn ma siga taani. E yi a karahan a xa Yesu faxa wudin tongo. 
\v 22 E yi siga Yesu ra han na yireni dɛnaxan xili Gologota, naxan bunna nɛɛn, “xun xɔri yirena.” 
\v 23 E yi mirihi nun manpaan basanxin so Yesu yii alogo a xa a min, nde yi ba tɔrɔyaan na, koni a mi tin a rasuxɛ. 
\v 24 Awa, e yi a gbangban wudin ma, e yi masɛnsɛnna ti lan a dugine yitaxun feen ma. 
\v 25 E yi a gbangban wudin ma soge raxɛnxɛn waxatini. 
\v 26 E yi a kansun kɛdin sɛbɛ fa fala “Yahudiyane Mangan nan ito ra.” 
\v 27 E yi muɲade firin gbangban wudine ma Yesu fɛma, keden a yiifanna ma, keden a kɔmɛnna ma.
\p
\v 28 Kitabuna falan bata kamali nayi, a naxa, “A yatɛ nɛn alo fe ɲaxi rabane.” 
\v 29 Dangu muxune yi a makonbi e yi e xunni maxa, e naxa, “Ee! I tan naxan Ala Batu Banxin kalama, i yi a ti soge saxan bun ma, 
\v 30 awa, iki, godo i keli wudin kɔɛ ra, i yi i yɛtɛ rakisi!” 
\v 31 Saraxarali kuntigine nun sariya karamɔxɔne fan yi Yesu magele na kiini, e yi a fala e bode xa, e naxa, “A bata bonne rakisi, koni a mi nɔɛ a yɛtɛ rakisɛ! 
\v 32 Nxu xa Alaa Muxu Sugandixina, Isirayila mangan to godɛ iki keli wudin ma alogo nxu xa dɛnkɛlɛya a ma!”
\p Muxun naxanye yi gbangbanxi wudin ma a fɛma, ne fan yi a makonbi han!
\s Yesu faxa fena
\r Matiyu 27.45-56, Luka 23.44-49, Yoni 19.28-30
\p
\v 33 Dimin yi so yiren birin xun na yanyi tagini han se din waxatin yi maso. 
\v 34 Na waxatini, Yesu yi gbelegbele a kon xuini lengben, a naxa, “Eli, Eli, lama sabakitani?” Na bunna nɛɛn fa fala, “N ma Ala, n ma Ala, i n nabeɲinxi nanfera?”\f + \fr 15.34\fr* Yaburi 22.2\f*
\p
\v 35 Muxuna ndee yi tixi na yi, na ndee yi a xuiin mɛ, e naxa, “Ɛ tuli mati, a Nabi Eli xilima!” 
\v 36 E tan nde yi dugi dungin tongo, a siga a giyɛ, a sa a sin minse muluxunxini, a yi a so wudin xun na, a yi a ti Yesu xa. A yi a lan Yesu dɛɛn ma, a naxa, “A mamɛ, nxu xa a to xa Nabi Eli a ragodɛ keli wudin kɔɛ ra!”
\p
\v 37 Yesu yi a xuini te fangan na, a faxa.
\p
\v 38 Dugin naxan yi singanxi Ala Batu Banxin tagi, na yi bɔ firinna ra, fɔlɔ a xunna ma han a labena. 
\v 39 Sofa Kuntigin naxan yi tixi wudin yɛtagi nun, na yi Yesu xuiin mɛ, a yi a faxa kiin to, a naxa, “Alaa Dii Xɛmɛn nan yi a ra yati!”
\p
\v 40 Ɲaxanla ndee yi tixi wulani, e a matoma. Mariyama Magadala kaan yi ne yɛ nun, e nun Mariyama, Yaki xuri nun Yose nga e nun Salome. 
\v 41 Ne nan yi biraxi a fɔxɔ ra Galile yamanani nun a malideni. Ɲaxalan wuyaxi gbɛtɛye fan yi na naxanye fan fa a fɔxɔ ra Yerusalɛn taani.
\s Yesu maluxun fena
\r Matiyu 27.57-61, Luka 23.50-56, Yoni 19.38-42
\p
\v 42 Ɲinbanna bata yi a li. Yuma lɔxɔn nan yi a ra Matabu Lɔxɔn nan yi na xɔtɔn bode. 
\v 43 Yusufu Arimate kaan yi fa, muxu gbeen nan yi a ra kitisane malanni, naxan fan yi Alaa mangayaan mamɛma, na yi susu sigɛ Pilati fɛma a maxɔdindeni Yesu binbina fe ma. 
\v 44 Pilati na mɛ waxatin naxan yi fa fala a Yesu bata faxa, a yi tɛrɛna na falan na. A sofa kuntigin xili, a yi a maxɔdin xa Yesu bata faxa. 
\v 45 Pilati to sofa kuntigina falan mɛ, a yi yamarin fi, a e xa Yesu binbin so Yusufu yii. 
\v 46 Yusufu yi kasangenna sara, a yi a binbin nagodo, a yi a kasangen, a sa a maluxun gaburun na fanye kui gexini alo faran yili. Na xanbi ra, a gɛmɛ gbeen makutukutu gaburun dɛ ra. 
\v 47 Mariyama Magadala kaan nun Mariyama bonna, Yose nga, ne yi a matoma e Yesu sa dɛnaxan yi.
\c 16
\s Yesu keli fena sayani
\r Matiyu 28.1-8, Luka 24.1-12, Yoni 20.1-10
\p
\v 1 Matabu Lɔxɔn to dangu, Mariyama Magadala kaan nun Mariyama, Yaki nga nun Salome yi latikɔnɔnna sara alogo e xa sa a sa Yesu binbin ma. 
\v 2 Xatin xɔtɔnni sogen te waxatini, e yi sigama gaburu dɛɛn na, 
\v 3 e yi e bode maxɔdin, e naxa, “Nde gɛmɛn makutukutuma, a yi a ba gaburun dɛ ra en xa?” 
\v 4 E fa e yɛɛn nakelɛ, e yi a to a gɛmɛn bata yi makutukutu, a ba gaburun dɛ ra. Na gɛmɛn yi gbo han! 
\v 5 E yi so gaburun kui, e banxulan doma fixɛ kanna nde to dɔxi yiifanna ma, e gaxu kati!
\p
\v 6 A yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ nama gaxu, ɛ Yesu Nasarɛti kaan nan fenma naxan gbangban wudin ma. A mi be, a bata keli sayani! E a sa be nin. 
\v 7 Koni ɛ siga, ɛ sa a fala a xarandiine nun Piyɛri xa, ɛ naxa, ‘A sa ɛ lima Galile yamanani, ɛ sa a toma nɛn na yi, alo a fala ɛ xa kii naxan yi.’ ” 
\v 8 E kui fuxin yi siga e giyɛ keli gaburun kui, e xuruxurunma. Koni e mi sese fala muxu yo xa amasɔtɔ e yi gaxuxi han!
\s Yesu yi mini kɛnɛnni Mariyama Magadala kaan xa
\r Matiyu 28.9-10, Yoni 20.11-18
\p
\v 9 Yesu to keli sayani xatin subaxani, a mini Mariyama Magadala kaan nan singe xa kɛnɛnni, a ɲinan soloferen kedi naxan fɔxɔ ra. 
\v 10 Mariyama yi sa na xibarun nali Yesu fɔxɔrabirane ma, naxanye yi wugama Yesu ɲan feen na. 
\v 11 Awa, e to a mɛ a Yesu niin mɔn bata bira a yi, a Mariyama bata a to, e mi la a ra.
\s Yesu yi a yɛtɛ yita a xarandii firin na
\r Luka 24.13-35
\p
\v 12 Na xanbi ra, Yesu yi a yɛtɛ yita e tan muxu firinna nde ra kii gbɛtɛ yi kiraan xɔn ma, e yi sigan tima burunna ra waxatin naxan yi. 
\v 13 E yi xɛtɛ, e sa na fala bonne xa, koni e mi la e ra.
\s Yesu yi a xarandiine xɛ
\r Matiyu 28.16-20, Luka 24.36-49, Yoni 20.19-23, Kɛwanle 1.6-8
\p
\v 14 Na xanbi ra, Yesu yi mini kɛnɛnni xarandii fu nun kedenne xa, e yi e dɛgema waxatin naxan yi. A yi e maxadi e dɛnkɛlɛyatareyaan nun e bɔɲɛ xɔdɛxɛyana fe ma amasɔtɔ naxanye a to a niini, e mi la ne ra. 
\v 15 A yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ siga dunuɲa yiren birin yi, ɛ n ma falan Xibaru Faɲin kawandin ba daala birin xa. 
\v 16 Naxan na dɛnkɛlɛya, a rafu igeni, na kisima nɛn. Xa naxan mi dɛnkɛlɛya, na yalagima nɛn. 
\v 17 Naxanye na dɛnkɛlɛya, e taxamasenni itoe ligama nɛn n xinli: E ɲinanne kedima nɛn, e yi xui gbɛtɛ nɛnɛne fala, 
\v 18 e yi saɲine suxu e yiine ra, e dabarin don, sese mi liga e ra. E yiin sama nɛn furetɔne ma, e yi e rakɛndɛya.”
\s Yesu te fena ariyanna yi
\r Luka 24.50-53, Kɛwanle 1.9-11
\p
\v 19 Marigi Yesu yelin falan tiyɛ e xa waxatin naxan yi, a te ariyanna yi a sa dɔxɔ Ala yiifanna ma. 
\v 20 E yi siga kawandin badeni yiren birin yi. Marigin yi walima e xɔn, a yi a falan sɛnbɛ so taxamasenne ra.