\id MAT 
\ide UTF-8
\h Matiyu Sora
\toc1 Matiyu Yesu a Fe Xibaru Faɲin Naxan Sɛbɛ
\toc2 Matiyu
\mt1 Matiyu
\mt2 Matiyu Yesu a Fe Xibaru Faɲin Naxan Sɛbɛ
\ip Matiyu Kitabun yireni ito sɛbɛxi nɛn ɲɛɛ tonge saxan e nun suulun ɲɔxɔn Yesu te xanbini kore xɔnna ma. Mudu maxinla nan yi Matiyu ra Romi kaane xa Yesu a xilima waxatin naxan yi. Matiyu findi Yesu a xarandiina nde nan na. Yesu a taruxun ligaxi nɛn Matiyu yɛɛ xɔri, a yi a sɛbɛ waxati gbɛtɛ yi.
\ip Matiyu nun Maraka nun Luka Yesu a taruxun yɛbama fayida kii kedenna nin. Koni Matiyu a gbeen sɛbɛxi Yahudiyane nan xa. Na nan a liga, a yirena ndee sɛbɛ Yahudiyane naxanye famuma dangu siya gbɛtɛne ra. A mɔn nabiya fala fonne fe falama dangu bonne ra alogo a xa a yita Yahudiyane ra fa fala Yesu bata nabine birin ma falane rakamali.
\ip Kitabun yireni ito Yesu bari kiin nan singe yɛbama, Mariyamaa diina. Yesu xaran wuyaxi ti nɛn a dunuɲa yi gidini a yamaan xa. A mɔn kabanako wuyaxi liga nɛn. Matiyu na nan yɛbama Ningila Yesu kui. Dɔnxɛn na, a Yesu a sayaan nan yɛbama e nun a rakeli fena sayani.
\c 1
\s Yesu benbane fe
\r Taruxune Singen 2.3-15 nun Luka 3.23-38
\p
\v 1 Yesu Alaa Muxu Sugandixin benbane xinle nan itoe ra. Dawuda bɔnsɔnna nde nan yi Yesu ra. Iburahima bɔnsɔnna nde nan yi Dawuda ra.
\p
\v 2 Iburahima nan Isiyaga sɔtɔ. Isiyaga yi Yaxuba sɔtɔ. Yaxuba yi Yuda nun a xunyɛne nun a tadane sɔtɔ. 
\v 3 Yuda yi Peresi nun Sera sɔtɔ. E nga nan yi Tamari ra. Peresi yi Xesirɔn sɔtɔ. Xesirɔn yi Rami sɔtɔ. 
\v 4 Rami yi Aminadabo sɔtɔ. Aminadabo yi Naxason sɔtɔ. Naxason yi Salimon sɔtɔ. 
\v 5 Salimon nun Raxabi yi Boosu sɔtɔ. Boosu nun Ruti yi Obedi sɔtɔ. Obedi yi Yese sɔtɔ. 
\v 6 Yese yi Manga Dawuda sɔtɔ.
\p Dawuda yi Sulemani sɔtɔ. A nga yi findixi Yurayaa ɲaxanla nan na. 
\v 7 Sulemani yi Robowan sɔtɔ. Robowan yi Abiya sɔtɔ. Abiya yi Asa sɔtɔ. 
\v 8 Asa yi Yosafati sɔtɔ. Yosafati yi Yehorami sɔtɔ. Yehorami yi Yusiya sɔtɔ. 
\v 9 Yusiya yi Yotami sɔtɔ. Yotami yi Axasi sɔtɔ. Axasi yi Xesekiya sɔtɔ. 
\v 10 Xesekiya yi Manase sɔtɔ. Manase yi Amɔn sɔtɔ. Amɔn yi Yosiya sɔtɔ. 
\v 11 Yosiya yi Yɛkonaya nun a xunyɛne nun a tadane sɔtɔ, e Isirayila muxune suxu waxatin naxan yi, e siga e ra Babilɔn taani konyiyani.
\p
\v 12 E siga xanbini Babilɔn taani, Yɛkonaya yi Selatili sɔtɔ. Selatili yi Sorobabeli sɔtɔ. 
\v 13 Sorobabeli yi Abiyudi sɔtɔ. Abiyudi yi Eliyakimi sɔtɔ. Eliyakimi yi Asori sɔtɔ. 
\v 14 Asori yi Sadɔki sɔtɔ. Sadɔki yi Ahimi sɔtɔ. Ahimi yi Eliyudi sɔtɔ. 
\v 15 Eliyudi yi Eleyasari sɔtɔ. Eleyasari yi Matani sɔtɔ. Matani yi Yaxuba sɔtɔ. 
\v 16 Yaxuba yi Yusufu sɔtɔ, Mariyamaa xɛmɛna, naxan Yesu bari, naxan xili “Alaa Muxu Sugandixina.” 
\v 17 Awa, fɔlɔ Iburahima ma, han sa dɔxɔ Dawuda ra, na findi mayixɛtɛ fu nun naanin nan na. Fɔlɔ Dawuda ma, han e siga Isirayila yamaan na Babilɔn taani waxatin naxan yi, na fan mayixɛtɛ fu nun naanin. Fɔlɔ e sigan ma Babilɔn taani, sa dɔxɔ Alaa Muxu Sugandixin bari waxatin na, na fan findixi mayixɛtɛ fu nun naanin nan na.
\s Marigi Yesu sɔtɔ fena
\r Luka 2.1-7
\p
\v 18 Awa, Yesu Alaa Muxu Sugandixin sɔtɔxi kii naxan yi, na nan ito ra. A nga, Mariyama yi masuxi Yusufu xɔn ma nun, koni benun a xa dɔxɔ a xɔn ma waxatin naxan yi, a yi a to a bata fudikan fata Alaa Nii Sariɲanxin na. 
\v 19 Tinxin muxun nan yi a xɛmɛn Yusufu ra. A mi yi waxi a xa Mariyama rayagi yamaan yɛtagi. Nanara, a yi a miri a xa a futun kala luxunni. 
\v 20 A yi a mirima na feen ma waxatin naxan yi, Marigina malekan yi mini a xa xiyeni, a naxa, “Yusufu, Dawuda bɔnsɔnna, i nama gaxu i ya ɲaxanla Mariyama tongɛ, amasɔtɔ a diin naxan barima, na fataxi Alaa Nii Sariɲanxin nan na. 
\v 21 A dii xɛmɛn barima nɛn, i yi a xili sa Yesu\f + \fr 1.21\fr* \fk Yesu\fk* xinla bunna nɛɛn, fa fala “Marakisi Tiina” Heburu xuini.\f* amasɔtɔ a tan nan a yamaan nakisima e yulubine ma.”
\p
\v 22 Ito birin ligaxi nɛn alogo Marigin naxan falaxi a nabiin xɔn ma, a na xa kamali. 
\v 23 A naxa,
\q “Sungutun nasɔlɔnxin fudikanma nɛn,
\q a dii xɛmɛn bari.
\q E yi a xili sa Ɛmanuwɛli,
\q na bunna nɛɛn fa fala, ‘Ala en tagi.’ ”\f + \fr 1.23\fr* Esayi 7.14 nun 8.8 nun 8.10 fan mato.\f*
\p
\v 24 Nanara, Yusufu xulun waxatin naxan yi, Marigina malekan naxan yamari a ma, a na liga, a yi Mariyama tongo a ɲaxanla ra. 
\v 25 Koni e mi kafu han a yi dii xɛmɛn bari. Yusufu yi a xili sa “Yesu.”
\c 2
\s Xɔntɔn tiin naxanye sa keli sogeteden binni
\p
\v 1 Yesu to sɔtɔ Bɛtɛlɛmi taani Yudaya yamanani Manga Herode waxatini, fekolonne yi fa sa keli sogeteden binni, fa Yerusalɛn taani. 
\v 2 E muxune maxɔdin, e naxa, “Diidin naxan barixi Yahudiyane mangan na, na minɛn yi? Nxu bata a taxamaseri saren to nxu yi sogeteden binni waxatin naxan yi. Nanara, nxu bata fa nxu xa fa a batu.” 
\v 3 Manga Herode na mɛ waxatin naxan yi, a kuisan, e nun Yerusalɛn kaane birin. 
\v 4 A yi yamaan saraxarali kuntigine nun sariya karamɔxɔne xili, a yi e maxɔdin, a naxa, “Alaa Muxu Sugandixin yi lan a xa bari minɛn yi?”\f + \fr 2.4\fr* A na maxɔdinna tixi nɛn bayo muxune yi Alaa Muxu Sugandixin faan mamɛma bayo nabi fonne waliyiya falane bata yi a fe yita xabu ɲɛɛ kɛmɛ wuyaxi.\f* 
\v 5 E yi a yabi, e naxa, “A barima Bɛtɛlɛmi taan nin Yudaya yamanani. Nabini ito nan sɛbɛxi, a naxa,
\q
\v 6 ‘I tan, Bɛtɛlɛmi taan Yuda yamanani,
\q taa xuri mi i tan na Yudaya taa gbeene yɛ.
\q Amasɔtɔ mangana nde kelima nɛn i tan yi
\q naxan Isirayila muxune masuxuma,
\q n ma yamana.’ ”\f + \fr 2.6\fr* Mika 5.1\f*
\p
\v 7 Awa, Manga Herode yi fekolonne xili wundoni, a yi e maxɔdin na saren mini waxatin yɛtɛɛn ma. 
\v 8 A yi ɲungun sa e ma siga Bɛtɛlɛmi taani, a naxa, “Ɛ sa diidina fe yɛɛ fen han! Ɛ na a to waxatin naxan yi, ɛ yi n nakolon alogo n fan xa sa a batu.”
\p
\v 9 E to mangana falan namɛ, e yi siga. E saren naxan to sogeteden binni a fɔlɔni, e mɔn yi na to, a yi lu e yɛɛ ra han a sa ti diidin yiren xun ma. 
\v 10 E to na saren to, e yi sɛwa han! 
\v 11 E to so banxini, e yi diidin nun a nga Mariyama to. E yi e xinbi sin a xa, e yi a batu. Na xanbi ra, e yi e sanba seene ramini, e yi xɛmaan nun wusulanna nun mirihi latikɔnɔnna fi a ma. 
\v 12 Ala yi fekolonne rakolon xiyeni, a e nama fa xɛtɛ Manga Herode fɛma. E yi xɛtɛ kira gbɛtɛ xɔn ma e konni.
\s Yesu sɔtɔ muxune yi e gi
\p
\v 13 Fekolonne kelixin na yi, Marigina malekan yi mini Yusufu xa xiyeni, a yi a fala a xa, a naxa, “Keli, i diidin nun a nga tongo, ɛ yi ɛ gi, ɛ siga Misiran yamanani. Ɛ sa lu na han n na falan ti ɛ xa waxatin naxan yi. Amasɔtɔ Herode diidin fenma a faxa xinla nan ma.” 
\v 14 Nayi, Yusufu yi keli, a diidin nun a nga tongo kɔɛɛn na, e siga Misiran yamanani. 
\v 15 A lu na han Herode yi faxa. Marigin naxan fala nabiin xɔn ma, na yi kamali, a naxa,
\q “N na n ma dii xɛmɛn xili nɛn a xa keli Misiran bɔxɔni.”\f + \fr 2.15\fr* Hose 11.1\f*
\s Diine faxa fena
\p
\v 16 Herode to a kolon a fekolonne bata a mayenden, a bɔɲɛn yi te kati! A yi yamarin fi, a dii xɛmɛn naxanye Bɛtɛlɛmi taan nun a rabilinna birin yi, naxanye barin munma ɲɛɛ firin sɔtɔ, a ne birin xa faxa. A na waxatin nagidi fekolonne gbee falan nan xɔn. 
\v 17 Nayi, Nabi Yeremi a falan yi kamali, a naxa,
\q
\v 18 “Gbelegbele xuiin nun wuga xui gbeen tema Rama taani,
\q Rakeli nan a diine wugama.
\q A mi tinɲɛ a xa masabari
\q amasɔtɔ e birin bata faxa.”\f + \fr 2.18\fr* Yeremi 31.15\f*
\s E xɛtɛ fena keli Misiran yi
\p
\v 19 Herode faxa waxatin naxan yi, Marigina malekan yi mini Yusufu xa xiyeni Misiran yamanani, 
\v 20 a yi a fala, a naxa, “Keli, i diidin nun a nga tongo, i xɛtɛ Isirayila yamanani amasɔtɔ naxanye diidin fenma a faxa feen na, ne bata faxa.” 
\v 21 Nanara, Yusufu yi keli, a diidin nun a nga tongo, a xɛtɛ Isirayila yamanani. 
\v 22 Koni a mɛ waxatin naxan yi, a Herode a dii xɛmɛn Arikelayusi dɔxi a fafe ɲɔxɔni mangan na Yudaya yamanan xun na, Yusufu yi gaxu na yidɔxɔ feen na. Ala mɔn yi a rakolon xiyeni, a yi siga Galile yamanani. 
\v 23 A yi sa dɔxɔ taana nde yi naxan xili Nasarɛti. Nabine falane yi rakamali, fa fala, “A xili bama nɛn ‘Nasarɛti kaana.’ ”
\c 3
\s Yoni Marafu Tiina kawandina
\r Maraka 1.1-8, Luka 3.1-18, Yoni 1.19-28
\p
\v 1 Yoni Marafu Tiin yi fa na waxatini a kawandin ba fɔlɔ tonbonni Yudaya yamanani. 
\v 2 A naxa, “Ɛ xun xanbi so ɛ hakɛne yi, amasɔtɔ Ariyanna Mangayaan bata maso!” 
\v 3 Nabi Esayi yi a tan nan ma fe falama, a naxa,
\q “Muxuna nde xuiin minima tonbonni,
\q naxan a falama,
\q ‘Ɛ kirani tɔn Marigin yɛɛ ra,
\q ɛ kirane matinxin a xa!’ ”\f + \fr 3.3\fr* Esayi 40.3\f*
\p
\v 4 Ɲɔgɔmɛ xabe dugin nan yi ragodoxi Yoni ma. A yi tagi xidixi kidin na. A yi baloma tuguminne nun kumin nan na. 
\v 5 Yamaan yi lu fɛ a fɛma keli Yerusalɛn nun Yudaya yamanan nun Yurudɛn baan nabilinna birin yi. 
\v 6 E yi e ti e yulubine ra, a yi e rafu Yurudɛn baani e tubi xinla ma Ala ma.
\p
\v 7 Yoni to Farisi muxune\f + \fr 3.7\fr* \fk Farisi muxune:\fk* Yahudiyane nan yi muxuni itoe ra naxanye lan ma fe yi a ra, e xa dinan suxu kii kedenni. E tan nan e sɔbɛ so Musaa sariyan suxun ma dangu Yahudiyan bonne ra. E mɔn yi e benbane namunne suxuma kii xɔdɛxɛni. E tan yi laxi malekane ra. E mɔn yi laxi a ra a muxune kelima nɛn sayani.\f* nun Saduse muxun\f + \fr 3.7\fr* \fk Saduse muxune:\fk* Yahudiyane nan yi muxuni itoe ra naxanye lan ma fe yi a ra, e xa dinan suxu kii kedenni. Lan mi yi e nun Farisi muxune tagi. E tan mi yi laxi malekane ra. E mɔn mi yi laxi a ra a muxune kelima nɛn sayani.\f* wuyaxi to fɛ a fɛma, a xa e rafu igeni, Yoni yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ tan saɲi bɔnsɔnne! Nde ɛ rakolonxi, ɛ xa ɛ gi Alaa xɔlɔn bun ma? 
\v 8 Ɛ kɛwanle xa a yita fa fala ɛ bata ɛ xun xanbi so ɛ hakɛne yi. 
\v 9 Ɛ nama ɛ miri fa fala ɛ benban nan Iburahima ra. N xa a fala ɛ xa, Ala nɔɛ gɛmɛni itoe findɛ nɛn Iburahima bɔnsɔnne ra! 
\v 10 Bunbin bata yitɔn wudi salenne sɛgɛ feen na. Wudin naxan mi bogi faɲi tima, na sɛgɛma nɛn, a woli tɛɛni. 
\v 11 N tan ɛ rafuma igeni ɛ tubi xinla nan ma Ala ma. Koni naxan sɛnbɛn gbo n tan xa, na fama n tan xanbi ra, n mi nɔɛ naxan ma sankidi fulunɲɛ yati. Na ɛ rafuma Alaa Nii Sariɲanxin nun tɛɛn nin. 
\v 12 A segedenna a yii, a maali fe, a yi a sa sagan kui, koni a se dagin sama nɛn tɛɛ tutareni!”
\s Yesu rafu fena igeni
\r Maraka 1.9-11, Luka 3.21-22, Yoni 1.32-34
\p
\v 13 Na waxatini Yesu yi keli Galile yamanani, a siga Yoni fɛma Yurudɛn baani, alogo Yoni xa a rafu igeni. 
\v 14 Koni Yoni yi tondi, a naxa, “N makona a ma, i tan nan xa n tan nafu, koni i bata fa n tan fɛma.” 
\v 15 Yesu yi a yabi, a naxa, “Tin ito xa liga singen, amasɔtɔ a lan nɛn en xa fe tinxinxine birin nakamali.” Nanara, Yoni yi tin. 
\v 16 Yesu to rafu, a keli igeni nɛn tun, kore xɔnna dɛɛn yi rabi a xa, a yi Alaa Nii Sariɲanxin to godɛ ganba sawurani, a dɔxɔ a ma. 
\v 17 Fala xuiin yi keli kore, a yi a fala, a naxa, “N nafan Dii Xɛmɛn nan ito ra naxan bata n kɛnɛn ki faɲi.”
\c 4
\s Setana yi kata Yesu ratantandeni
\r Maraka 1.12-13, Luka 4.1-13
\p
\v 1 Na xanbi ra, Alaa Nii Sariɲanxin yi Yesu xali tonbonni alogo Yinna Manga Setana xa kata a ratantan feen na. 
\v 2 Yesu yi soge tonge naanin kɔɛ tonge naanin ti sunni, a mi donse don, sunna yi a suxu.\f + \fr 4.2\fr*Na waxatini, muxun na yi \fk sunna suxu,\fk* a mi yi donseen donma hali kɔɛɛn na. Waxatina nde yi, e mɔn yi a ɲɛnige e nama igen fan min hali kɔɛɛn na.\f* 
\v 3 Maratantan tiin yi fa Yesu fɛma, a naxa, “Xa Alaa Dii Xɛmɛn nan i tan na, a fala gɛmɛni itoe xa, e xa maxɛtɛ burun na.” 
\v 4 Yesu yi a yabi, a naxa, “A sɛbɛxi Kitabun kui, a naxa, ‘Muxun mi balon donseen xan gbansan na fɔ Ala falan naxanye birin tima.’\f + \fr 4.4\fr* Sariyane 8.3\f* ”
\p
\v 5 Yinna Manga Setana yi Yesu tongo, a siga a ra Taa Sariɲanxini,\f + \fr 4.5\fr* Yerusalɛn nan xili \fk Taa Sariɲanxina\fk* bayo a rasariɲanxi Ala xa. Na feen sɛbɛxi Yaburin 87.1-3 kui.\f* a sa a ti Ala Batu Banxin xun tagi. 
\v 6 A yi a fala Yesu xa, a naxa, “Xa Alaa Dii Xɛmɛn nan i tan na, tugan, amasɔtɔ a sɛbɛxi Kitabun kui, a naxa,
\q ‘Ala yamarin fima nɛn a malekane ma i ya fe yi.
\q E yi i tongo, alogo i nama i sanna din gɛmɛ yo ra.’\f + \fr 4.6\fr* Yaburi 91.11-12\f* ”
\p
\v 7 Yesu yi a yabi, a naxa, “A mɔn sɛbɛxi Kitabun kui, a naxa, ‘I nama i Marigina Ala mato bunbani.’\f + \fr 4.7\fr* Sariyane 6.16\f* ”
\p
\v 8 Na xanbi ra, Yinna Manga Setana mɔn yi a tongo, a siga a ra geya gbeen fari, a dunuɲa mangayane nun a binyene birin yita a ra. 
\v 9 Setana yi a fala a xa, a naxa, “Xa i xinbi sin n bun ma, i yi n batu, n ni itoe birin fima i ma nɛn.” 
\v 10 Yesu yi a yabi, a naxa, “Setana, keli be! Amasɔtɔ a sɛbɛxi Kitabun kui, a naxa, ‘I xa i Marigina Ala binya, i yi a keden peen batu.’\f + \fr 4.10\fr* Sariyane 6.13\f* ”
\p
\v 11 Nayi, Yinna Manga Setana yi keli Yesu fɛma. Malekane yi fa a mali.
\s Yesu yi a wanla fɔlɔ Galile yi
\r Maraka 1.14-15, Luka 4.14-15
\p
\v 12 Yesu a mɛ waxatin naxan yi, a e bata Yoni sa kasoon na, a siga Galile yamanani. 
\v 13 A mi fa dɔxɔ Nasarɛti taani sɔnɔn, a sa dɔxɔ Kapɛrunan taani Galile daraan dɛ Sabulon nun Nafatali bɔxɔni. 
\v 14 A na ligaxi nɛn, alogo Nabi Esayi naxan falaxi, na xa kamali, a naxa,
\q
\v 15 “Sabulon kaan nun Nafatali kaan
\q naxanye baan binni, Yurudɛn baan dɛ,
\q siya gbɛtɛne gbeen Galile naxan na,
\q
\v 16 yamaan naxan dɔxi dimini,
\q ne bata kɛnɛn gbeen to.
\q Naxanye dɔxi sayaan dimini,
\q kɛnɛnna bata mini ne ma!”\f + \fr 4.16\fr* Esayi 8.23 han 9.1\f*
\p
\v 17 Na waxatini, Yesu yi kawandin ba fɔlɔ, a naxa, “Ɛ xun xanbi so ɛ hakɛne yi! Amasɔtɔ Ariyanna Mangayaan bata maso.”
\s Yesu yi muxu naanin xili
\r Maraka 1.16-20, Luka 5.1-11
\p
\v 18 Yesu sigan tima Galile Daraan dɛxɔn ma waxatin naxan yi, a yi ngaxakedenma firin to. Yɛxɛ suxun nan yi e ra. Simɔn naxan xili Piyɛri\f + \fr 4.18\fr* Muxune mɔn Piyɛri ma a Pita.\f* e nun a ngaxakedenna, Andire, e yi yɛxɛ suxuni yalaan na darani. 
\v 19 Yesu yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ bira n fɔxɔ ra. N xa ɛ findi muxu fenne ra Ala xa alo ɛ yɛxɛn suxuma kii naxan yi.” 
\v 20 E yi e yalane sa mafurɛn! E bira a fɔxɔ ra. 
\v 21 A sigaxin yɛɛn na ndedi, a yi ngaxakedenma firin gbɛtɛye to, Yaki nun Yoni, Sebede a dii xɛmɛne. E nun e fafe yi e yalane yitɔnma kunkin kui. Yesu yi e xili. 
\v 22 E yi e fafe lu kunkin kui sa! E bira Yesu fɔxɔ ra.
\s Yesu yi yamaan mali
\r Luka 6.17-19
\p
\v 23 Yesu yi siga Galile yamanan birin yi, a yamaan xaran e salide banxine yi. A yi Ariyanna Mangayana fe Xibaru Faɲin kawandin ba e xa, a yi yamaan furetɔne rakɛndɛya furen sifan birin ma. 
\v 24 Muxune yi na feen xibarun mɛ Siriya yamanan birin yi. Yamaan yi fa furetɔɔn sifan birin nun tɔrɔ muxune ra e nun ɲinan ɲaxin yi naxanye fɔxɔ ra e nun gan furetɔne nun lɛbutɛnne. Yesu yi ne birin nakɛndɛya. 
\v 25 Yama gbeen yi bira a fɔxɔ ra keli Galile yamanan nun Taa Xun Fune yi. Ndee fan yi sa keli Yerusalɛn nun Yudaya nun Yurudɛn baan kidi ma.
\c 5
\s Yesu yi kawandin ba geyaan fari
\p
\v 1 Yesu to yama gbeen to, a te a sa dɔxɔ geyaan fari. A xarandiine yi fa a fɛma. 
\v 2 A yi e xaran fɔlɔ.
\s Sɛwa gbeena fe
\r Luka 6.20-23
\q
\v 3 A naxa, “Sɛwan na kanne xa,
\q naxanye mako Ala ma
\q bayo ne Ariyanna Mangayaan sɔtɔma nɛn.
\q
\v 4 Sɛwan na kanne xa,
\q naxanye wugama,
\q bayo Ala ne madɛndɛnma nɛn.
\q
\v 5 Sɛwan na kanne xa,
\q naxanye limaniyaxi,
\q bayo bɔxɔn findima nɛn ne kɛɛn na.
\q
\v 6 Sɛwan na kanne xa,
\q tinxinna xɔnla naxanye suxuma
\q alo kamɛn nun min xɔnla, bayo ne wasama nɛn.
\q
\v 7 Sɛwan na kanne xa,
\q naxanye kininkininma,
\q bayo Ala kininkininma nɛn ne fan ma.
\q
\v 8 Sɛwan na kanne xa,
\q naxanye bɔɲɛn sariɲanxi,
\q bayo ne Ala toma nɛn.
\q
\v 9 Sɛwan na kanne xa,
\q naxanye bɔɲɛ xunbenla rasoma,
\q Ala ne xilima nɛn a a diine.
\q
\v 10 Sɛwan na kanne xa,
\q naxanye bɛsɛnxɔnxi e tinxinyana fe ra,
\q bayo ne Ariyanna Mangayaan sɔtɔma nɛn.”
\p
\v 11 “Yamaan na ɛ konbi, e yi ɛ bɛsɛnxɔnya, e yi fala ɲaxin sifan birin ti ɛ xili ma n tan ma fe ra, sɛwana ɛ tan xa nayi. 
\v 12 Ɛ sɛwa, ɛ ɲaxan, amasɔtɔ barayi gbeen namaraxi ɛ xa ariyanna yi. Amasɔtɔ e nabine fan bɛsɛnxɔnya na kii nin xabu a fɔlɔni.”
\s Fɔxɔn nun kɛnɛnna fe
\r Maraka 9.50, 4.21, Luka 14.34-35, 8.16
\p
\v 13 Yesu naxa, “Ɛ luxi nɛn alo fɔxɔna dunuɲa muxune birin xa. Koni xa fɔxɔn mɛxɛmɛxɛnna ba ayi, a fa ramɛxɛmɛxɛnma nanse ra nayi? A tɔnɔ mi fa na fɔ a woli ayi, yamaan yi a yibodon. 
\v 14 Ɛ luxi nɛn alo kɛnɛnna dunuɲa muxune birin xa. Taan naxan tixi geyaan fari, na mi luxunɲɛ. 
\v 15 Muxu yo mi lɛnpun nadɛgɛ, a a raso deben bun ma. Koni fɔ lɛnpun xa dɔxɔ seen nan fari. Nanara, a kɛnɛnna fiyɛ banxi kui kaane birin ma. 
\v 16 A na kii nin, ɛ kɛnɛnna xa yanban yamaan yɛtagi alogo e xa ɛ wali faɲine to, e yi ɛ Fafe Ala binya ariyanna yi.”
\s Musaa Sariyana
\p
\v 17 Yesu naxa, “Ɛ nama ɛ miri fa fala n bata fa Sariya Kitabun nun nabine kitabune kaladeni. N mi faxi e kaladeni fɔ e rakamalideni. 
\v 18 N xa ɲɔndin fala ɛ xa, fanni kore xɔnna nun bɔxɔ xɔnna daxi, sese mi bɛ Sariya Kitabun na hali sɛbɛnla yiredi keden pe han feen birin yi kamali. 
\v 19 Nanara, naxan na yamarini ito nde keden kala hali a xurun ki yo ki, a bonne xaran na ma, na kanna yatɛma muxudin nan na Ariyanna Mangayani. Koni naxan sariyani itoe suxuma, a bonne xaran ne ma, na kanna findima nɛn muxu gbeen na Ariyanna Mangayani. 
\v 20 N xa ɲɔndin fala ɛ xa, xa ɛ tinxinyaan mi dangu sariya karamɔxɔne nun Farisi muxune tinxinyaan na, ɛ mi soɛ Ariyanna Mangayani mumɛ!”
\s Yesu a falana xɔlɔna fe yi
\p
\v 21 Yesu naxa, “Ɛ bata a mɛ a Ala bata yi a fala en benbane xa, a naxa, ‘I nama faxan ti. Naxan na muxun faxa, na kitima nɛn.’\f + \fr 5.21\fr* Xɔrɔyaan 20.13 e nun Sariyane 5.17\f* 
\v 22 Koni n tan a falama ɛ xa iki, naxan na xɔlɔ a ngaxakedenna ma, na kitima nɛn. Naxan na a ngaxakedenna konbi, kitisa yamaan na makitima nɛn. Naxan na a fala fa fala, ‘I tan xaxilitarena,’ na kanna lan yahannama tɛɛn nin. 
\v 23 Nanara, i nɛma i ya kiseen nalima Ala ma waxatin naxan yi saraxa ganden yɛtagi, a na rabira i ma fa fala i ngaxakedenna xɔlɔxi i ma, 
\v 24 i ya kiseen lu saraxa ganden yɛtagi singen. I siga xulɛn, i sa ɛ nun i ngaxakedenna tagini tɔn. Na xanbi ra, i yi i ya kiseen fi Ala ma.”
\p
\v 25 “Xa i yɛngɛfaan sigama i ra i kitideni, ɛ nɛma kira yi, i xa kata i na feen ɲan ɛ tagi sinma alogo a nama i so kitisaan yii. Na fan yi i so doma kanne yii. Ne fan yi i sa kasoon na. 
\v 26 N xa ɲɔndin fala i xa, nayi, i mi kelɛ na mumɛ, fɔ i yanginna birin fi!”
\s Yesu a maxadina yalunyana fe yi
\p
\v 27 Yesu naxa, “Ɛ bata yi a mɛ nun a Ala bata yi a fala, a naxa, ‘I nama yalunyaan liga.’\f + \fr 5.27\fr* Xɔrɔyaan 20.14 e nun Sariyane 5.18\f* 
\v 28 Koni n tan a falama ɛ xa, naxan na ɲaxanla mato han a kunfa a ma, na kanna bata yelin yalunyaan ligɛ a bɔɲɛni. 
\v 29 Xa i yiifari ma yɛɛn nan i birɛ yulubini, a ba na, i yi a woli ayi. Amasɔtɔ i fatin yirena nde halagixin fisa dangu i gbindin birin soon na yahannama yi. 
\v 30 Xa i yiifari ma yiin nan i birɛ yulubini, a sɛgɛ a ra, i yi a woli ayi. I yii kedenna sɛgɛxin fisa dangu i gbindin birin soon na yahannama yi.”
\s Futu kala feen maxadina
\r Matiyu 19.9, Maraka 10.11-12, Luka 16.18
\p
\v 31 Yesu naxa, “E yi a falama nun, e naxa, ‘Naxan yo nɛma a ɲaxanla beɲinɲɛ, a xa futu kala kɛdin so a yii.’\f + \fr 5.31\fr* Sariyane 24.1\f* 
\v 32 Koni n tan a falama iki, xa muxuna a ɲaxanla beɲin, ɲaxanla mi yalunya ligaxi, a bata a ɲaxanla ti yalunyaan ma nayi,\f + \fr 5.32\fr* \fk A bata a ɲaxanla ti yalunyaan ma.\fk* Bayo a ɲaxanla nan mɔn a ra Ala yɛɛ ra yi bayo a futun kala xun mi yi na Ala yɛɛ ra yi.\f* bayo xa xɛmɛ gbɛtɛ a futu, na bata yalunyaan liga a xɔn ma.”
\s Kɔlɔna fe maxadina
\p
\v 33 Yesu naxa, “Ɛ mɔn bata yi a mɛ nun, a a fala nɛn en benbane xa, a i na i kɔlɔ Marigini, fɔ i xa a rakamali.\f + \fr 5.33\fr* Saraxaraline 19.12 e nun Yatɛne 30.3 e nun Sariyane 23.22-24\f* 
\v 34 Koni n na a falama ɛ xa iki, ɛ nama ɛ kɔlɔ ariyanna yi amasɔtɔ Ala mangaya gbɛdɛn mɛnni.\f + \fr 5.34\fr* A mi \fk kɔlɔna \fk* fe falama be lan wulen gbansanna ma. Koni hali ɲɔndin na a ra, Yesu naxa, i nama i kɔlɔ. Xa muxun dari feen nan ɲɔndi falan na, muxune lama a falan na nɛn hali a mi a kɔlɔ.\f* 
\v 35 Ɛ nama ɛ kɔlɔ dunuɲa ra amasɔtɔ Ala san tiden na a ra. Ɛ nama ɛ kɔlɔ Yerusalɛn taani amasɔtɔ Manga gbeena taan nan na ra. 
\v 36 Ɛ nama ɛ kɔlɔ ɛ xunna ra amasɔtɔ hali ɛ xun sɛxɛ kedenna, ɛ mi nɔɛ a fɔrɛ hanma ɛ yi a fixa. 
\v 37 Koni i ya falan xa findi ‘Ɔn,’ hanma ‘Ɛn-ɛn’ tun! Xa i nde sa na fari, na kelixi Fe Ɲaxin Kanna nin.”
\s I nama i gbeen ɲɔxɔ
\r Luka 6.29,30
\p
\v 38 Yesu naxa, “Ɛ bata yi a mɛ nun fa fala, ‘Yɛɛn ɲɔxɔn xa fi yɛɛn na, ɲinna ɲɔxɔn xa fi ɲinna ra.’\f + \fr 5.38\fr* Xɔrɔyaan 21.23-25 e nun Saraxaraline 24.19-20 e nun Sariyane 19.21\f* 
\v 39 Koni n tan a falama iki, i nama i kankan muxu ɲaxin yɛɛ ra. Naxan na i dɛɛn fɔxɔ kedenna garin a ma, bode fɔxɔ fan ti a xa. 
\v 40 Xa muxuna nde waxi i kiti feni i ya doma bun birana fe ra, tin a xa i ya doma gbeen fan tongo. 
\v 41 Xa muxu yo i karahan i xa goronna maxali kilo kedenni, i tan xa a findi kilo firinna ra. 
\v 42 Naxan na i xandi seni, i xa na ki. Xa muxuna nde wa i doli feni sena nde yi, i nama tondi.”
\s I yaxune xanu
\r Luka 6.27-28, 32-36
\p
\v 43 Yesu naxa, “Ɛ bata yi a mɛ nun fa fala, ‘I adamadi boden xanu, i yi i yaxune raɲaxu.’\f + \fr 5.43\fr* Saraxaraline 19.18\f* 
\v 44 Koni n tan a falama ɛ xa iki, ɛ xa ɛ yaxune xanu. Naxanye ɛ bɛsɛnxɔnyama, ɛ xa Ala maxandi ne xa. 
\v 45 Nanara, ɛ ligama nɛn alo ɛ Fafe Ala naxan ariyanna yi. Amasɔtɔ a sogen natema muxu faɲine nun muxu ɲaxine nan xa. Amasɔtɔ tinxin muxun nun tinxintarena, Ala tulen nafama ne birin xa. 
\v 46 Muxun naxanye bata ɛ xanu, xa ɛ ne nan tun xanu, ɛ barayin sɔtɔma nayi di? Hali mudu maxinle fan na ligama! 
\v 47 Xa ɛ ɛ ngaxakedenne nan tun xɔntɔn, ɛ nanfe ligaxi nayi naxan dangu bonne gbeen na? Amasɔtɔ hali dɛnkɛlɛyatarene na ɲɔxɔnna ligama. 
\v 48 Nanara, ɛ lu fɛtareyani alo fɛ mi ɛ Fafe Ala ra kii naxan yi naxan ariyanna yi.”
\c 6
\s Xaranna Ala kiseene fe ra
\p
\v 1 Yesu naxa, “Ɛ a liga ɛ yeren ma, ɛ nama ɛ wali faɲine kɛ yamaan yɛtagi alogo e xa ɛ to. Xa ɛ na liga, ɛ mi barayi sɔtɔma ɛ Fafe Ala ra ariyanna yi. 
\v 2 Nanara, xa i yiigelitɔne kima, i nama xɔtaan fe i yɛɛ ra a ralideni alo nafigine a ligama kii naxan yi salide banxine nun taa tagine yi alogo yamaan xa e matɔxɔ. N xa ɲɔndin fala ɛ xa, e bata yelin e saranna sɔtɛ yamaan yii. 
\v 3 Koni xa i yiigelitɔne kima, hali i kɔmɛnna nama a kolon i yiifanna naxan ligama 
\v 4 alogo i ya hinan wanla xa raba suturani. Nayi, i Fafe Ala naxan i toma suturani, na i barayima nɛn.”
\s Xaranna Ala maxandin ma
\r Luka 11.2-4
\p
\v 5 Yesu naxa, “Ɛ nɛma Ala maxandɛ, ɛ nama a liga alo nafigine. Amasɔtɔ a rafan e ma, e xa ti salide banxine nun taa tagine yi, e yi sali alogo yamaan xa e to. N xa ɲɔndin fala ɛ xa, e bata yelin e saranna sɔtɛ yamaan yii. 
\v 6 Koni i tan nɛma Ala maxandɛ, so i ya banxini, i dɛɛn nagali, i yi i Fafe Ala maxandi i mi naxan toma. Nayi, i Fafe Ala naxan wundo yi feene toma, na i barayima nɛn.”
\p
\v 7 Yesu naxa, “Ɛ nama lu xɛtɛ fala fuyanne ma tun Ala maxandini alo dɛnkɛlɛyatarene. Amasɔtɔ e mirima a ma fa fala e na falan nawuya ayi Ala e xuiin namɛma na nin. 
\v 8 Ɛ nama liga alo ne, bayo ɛ Fafe Ala ɛ makone kolon benun ɛ xa a maxandi. 
\v 9 Awa, ɛ Ala maxandima ikiini, ɛ naxa,
\q ‘Nxu Fafe naxan kore xɔnna ma,
\q i xinla xa sariɲan.
\q
\v 10 I ya Mangayaan xa fa,
\q i sagoon xa liga dunuɲa yi
\q alo a ligama kore xɔnna ma kii naxan yi.
\q
\v 11 I nxɔ to balon fi nxu ma.
\q
\v 12 I nxu mafelu nxu yulubine ra,
\q alo nxu fan nxu hakɛ tongone mafeluma kii naxan yi.
\q
\v 13 I nama tin nxu xa bira tantanni
\q fɔ i nxu rakisi fe ɲaxin ma.’ ”
\p
\v 14 “Amasɔtɔ xa ɛ ɛ hakɛ tongone mafelu, ɛ Fafe naxan ariyanna yi, na fan ɛ mafeluma nɛn. 
\v 15 Koni xa ɛ mi ne mafelu e hakɛne ra, ɛ Fafe Ala fan mi ɛ mafeluyɛ ɛ yulubine ra.”
\s Sun suxu feen xaranna
\p
\v 16 Yesu naxa, “Ɛ nɛma sunni, ɛ nama ɛ yɛtagini tɔɲɔn alo nafigine e yɛtagine yixidima kii naxan yi alogo yamaan xa a kolon a e sunni. N xa ɲɔndin fala ɛ xa, ne bata yelin e saranna sɔtɛ yamaan yii. 
\v 17 I tan nɛma sunna suxuma, i yɛtagin maxa, i yi i xunni tɔn 
\v 18 alogo yamaan nama a kolon fa fala i sunni fɔ i Fafe Ala i mi naxan toma, na a kolonma nɛn. I Fafe Ala naxan wundo feene toma, na i barayima nɛn.”
\s Ariyanna nafunla fe
\r Luka 12.33,34
\p
\v 19 Yesu naxa, “Ɛ nama ɛ nafunle ramara dunuɲani ito yi ɛ banxine kui, xɔrinxɔrinna nun mɛlimɛnle a kalama dɛnaxan yi. Muɲadene fan soma nɛn, e yi a muɲa. 
\v 20 Koni ɛ xa nafunla ramara ariyanna yi, xɔrinxɔrinna nun mɛlimɛnle mi a kalɛ dɛnaxan yi, muɲadene fan mi soɛ na, e a muɲa 
\v 21 bayo i ya nafunla dɛnaxan yi, i xaxinla fan mɛnna nin.”
\s Fati bɛndɛn gbee kɛnɛnna a fe
\r Luka 11.34-36
\p
\v 22 Yesu naxa, “Muxun yɛɛn luxi nɛn alo lɛnpuna a fati bɛndɛn xa.\f + \fr 6.22\fr* \fk alo lɛnpuna:\fk* Sandani ito kui, i nɔɛ i yɛɛn tiyɛ nɛn se faɲin na hanma a kobina. Xa i yɛɛn tixi se faɲin na, na findima nɛn kɛnɛnna ra i xa.\f* Xa i yɛɛn kɛndɛ, i fatin birin luma nɛn kɛnɛnni. 
\v 23 Koni xa i yɛɛn kala, i fatin birin luma nɛn dimini. Nayi, kɛnɛnna naxan i yi, xa na bata findi dimin na, na dimin gboma ayi nɛn.”
\s Ala nun nafunla fe
\r Luka 16.13, 12.22-31
\p
\v 24 Yesu naxa, “Muxu yo mi nɔɛ walɛ kari firinna xa sanɲa ma kedenni. Amasɔtɔ a kedenna raɲaxuma nɛn, a kedenna xanu, hanma a kedenna binyama nɛn, a yi bonna rayelefu. Ɛ mi nɔɛ wanla kɛ Ala nun nafunla xa sanɲa ma kedenni.”
\p
\v 25 “Nanara, n na a falama ɛ xa, ɛ nama kɔntɔfili ɛ dunuɲa yi gidina fe ra, ɛ naxan donma hanma ɛ naxan minma hanma ɛ ɛ maxidima naxan yi. Niin mi dangu donseen na ba? Fati bɛndɛn mi dangu dugin na ba? 
\v 26 Ɛ xɔline mato, e mi se sima, e mi se xabama, donse ramarade mi e yii, koni ɛ Fafe naxan ariyanna yi, na nan e baloma. Ɛ mi fisa xɔline xa ba? 
\v 27 Ɛ tan nde nɔɛ waxatidi sɛ ɛ yɛtɛ siine fari ɛ xaminna ma ba? 
\v 28 Ɛ xaminma dugina fe ra nanfera? Ɛ wudi fuge faɲine gbo kiin mato. E mi walima, e mi dugi rafalama e yɛtɛ xa, 
\v 29 anu n xa a fala ɛ xa, hali Manga Sulemani e nun a nɔrɔn birin yi, a mi a yɛtɛ marabɛri ba alo e tan nde. 
\v 30 Ala nan sɛxɛne marabɛri bama naxanye solima to, tila e gan, e ɲan fefe! A mi ɛ marabɛri bɛ dangu ne ra ba? Ɛ dɛnkɛlɛyaan xurun.”
\p
\v 31 “Nanara, ɛ nama xamin fa fala, ‘En balon sɔtɔma di?’ hanma ‘En na igen sɔtɔma di?’ hanma ‘En dugin sɔtɔma di?’ 
\v 32 Amasɔtɔ dɛnkɛlɛyatarene seni itoe birin fenma. Koni ɛ Fafe naxan ariyanna yi, na ɛ makoon kolon. 
\v 33 Koni ɛ Alaa Mangayaan fen singen e nun a tinxinyana, na xanbi ra a seni itoe birin soma ɛ yii nɛn. 
\v 34 Nanara, ɛ nama xamin tila tɔrɔna fe ra. Tila xaminna tila nan ma. Amasɔtɔ lɔxɔn birin nun a tɔrɔn na a ra.”
\c 7
\s Ɛ nama bonne yalagi
\r Luka 6.37-38, 41-42
\p
\v 1 Yesu naxa, “Ɛ nama ɛ yɛtɛ findi ɛ adamadi boden kɛwanle makiti muxun na, alogo Ala nama ɛ fan makiti. 
\v 2 Bayo ɛ na bonne kɛwanle makiti kii naxan yi, Ala ɛ fan makitima na kii nin. Ɛ ligaseen naxan yatɛma bonne xa, Ala fan na nan yatɛma ɛ xa. 
\v 3 Nanfera ɲamadin naxan i adamadi boden yɛɛn xɔn, i na toma, koni gbindonna naxan i tan yɛɛn xɔn, i mi na toma? 
\v 4 I ya a falama i adamadi boden xa nanfera fa fala, ‘Tin, n xa ɲamadin ba i yɛɛn xɔn ma,’ koni gbindonna i tan yɛɛn xɔn ma. 
\v 5 I tan nafigina! Gbindonna ba i yɛtɛ yɛɛn xɔn ma singen, na xanbi ra, i nɔɛ na ɲamadin toɛ nɛn, i yi a ba i adamadi boden yɛɛn xɔn ma.”
\p
\v 6 “Ɛ nama se sariɲanxin sa barene bun.\f + \fr 7.6\fr* \fk barene:\fk* Yanyina nde, sandani ito bunna nɛɛn, fa fala i lan i xa muxune kawandi naxanye nɔɛ e tuli matiyɛ i ra.\f* Ɛ nama ɛ bɔxɔ bun nafunla woli xɔsɛne bun ma.\f + \fr 7.6\fr* \fk bɔxɔ bun nafunla:\fk* Gɛmɛn siyana nde nan ma fe falaxi be naxan toma fɔxɔ ige yi xaxunna ndee kui. Na gɛmɛn xili nɛn “pɛrili.”\f* Xa i na liga xɔsɛne e yibodonma nɛn, barene yi xaɲɛ ɛ ma, e yi ɛ xin.”
\s Ala maxandina fe
\r Luka 11.9-13
\p
\v 7 “Ɛ seen maxɔdin, ɛ a sɔtɔma nɛn. Ɛ seen fen, ɛ a toma nɛn. Ɛ dɛɛn kɔnkɔn, a rabima ɛ xa nɛn. 
\v 8 Amasɔtɔ naxan yo na seen maxɔdin, na a sɔtɔma nɛn. Naxan na seen fen, na a toma nɛn. Naxan na dɛɛn kɔnkɔn, a rabima a xa nɛn. 
\v 9 Muxuna nde ɛ yɛ ba, naxan ma diin burun maxɔdinma a ra, a gɛmɛn so a yii? 
\v 10 Hanma a na yɛxɛn maxɔdin a ra, a saɲin so a yii? 
\v 11 Hali ɛ to findixi muxu ɲaxine ra, ɛ a kolon fa fala a lan nɛn, ɛ xa se faɲin so ɛ diine yii. E faxi fa, ɛ Fafe naxan ariyanna yi, na se faɲine soma a maxandi muxune yii kii naxan yi!”
\p
\v 12 “Sariya Kitabun nun nabine kitabune birin bunna nan ito ra: I waxi muxune xa feen naxanye raba i xa, na ɲɔxɔnna liga bonne xa.”
\s Dɛ xurina fe
\r Luka 13.24
\p
\v 13 “Ɛ so dɛ xurin na, amasɔtɔ kiraan naxan sigama yahannama yi, na ragbo, a so dɛɛn nagbo. Muxu wuyaxi soma nɛn mɛnni. 
\v 14 Kiraan naxan sigama habadan nii rakisini, na yisiga raxɔlɔ, a dɛɛn mi ragbo, muxu wuyaxi mi a toma.”
\s Wudin nun a bogina fe
\r Luka 6.43-44
\p
\v 15 “Ɛ a liga ɛ yeren ma wule nabine fe yi. E nɛma fama e xuruxi alo yɛxɛɛna, koni e kui feen luxi nɛn alo kanko xaɲɛne. 
\v 16 Ɛ ne kolonma e kɛwanle nan xɔn. I manpa bogin bolonɲɛ tansinna kɔɛ ra ba? I xɔdɛ bogin bolonɲɛ wudi maɲalixin kɔɛ ra ba? 
\v 17 Wudi faɲin bogi faɲin nan tima. Wudi ɲaxin bogi ɲaxin nan tima.\f + \fr 7.17\fr* \fk bogina:\fk* Sanda sifani ito kui, bogi faɲin findixi kɛwali faɲin nan na.\f* 
\v 18 Wudi faɲin mi bogi ɲaxin tima. Wudi ɲaxin mi bogi faɲin tima. 
\v 19 Wudin naxan mi bogi faɲin tima, na sɛgɛma nɛn, a gan. 
\v 20 Nba, ɛ wule nabine kolonma e kɛwanle xɔn ma na kii nin.”
\s Ala xuiin suxutare muxune fe
\r Luka 13.25-27
\p
\v 21 “Muxun naxanye a falama, e naxa, ‘Marigina, Marigina!’ ne birin mi soma Ariyanna Mangayani fɔ naxanye n Fafe Ala sagoon ligama. 
\v 22 Nanara, na lɔxɔn\f + \fr 7.22\fr* \fk Na lɔxɔn\fk* nɔɛ findɛ kitisa lɔxɔn nan na waxati raɲanni. \f* na a li, muxu wuyaxi a falama nɛn, e naxa, ‘Marigina, Marigina! Nxu bata yi nabiya falane ti i xinli nun, nxu ɲinanne kedi i xinli, nxu kabanako fe wuyaxi liga i xinli!’ 
\v 23 Nba, n na a falama e xa nɛn, n naxa, ‘N mi ɛ kolon mumɛ! Ɛ tan fe ɲaxi rabane, ɛ keli n fɛma!’ ”
\s Banxi ti firinne fe
\r Luka 6.47-49
\p
\v 24 “Awa, muxun naxan birin n ma falane ramɛma, e yi e suxu, ne luxi nɛn alo xɛmɛ xaxilimaan naxan a banxin ti fanyen fari. 
\v 25 Tulen fa waxatin naxan yi, xudene yi rafe, foye gbeen yi fa. Koni na banxin mi bira bayo a yi tixi fanyen nan fari. 
\v 26 Muxun naxanye birin n ma falane ramɛma koni e mi e suxuma, ne luxi nɛn alo xaxilitaren naxan a banxin ti mɛɲɛnsinna fari. 
\v 27 Tulen faxina, xudene yi rafe, foye gbeen yi fa, banxin yi bira kii ɲaxini!”
\s Yesu sɛnbɛna fe
\p
\v 28 Yesu yelinxina falane birin tiyɛ, yamaan yi kabɛ a xaran ti kiin ma. 
\v 29 A tan mi luxi alo e sariya karamɔxɔne kii naxan yi, Yesu yi xaranna tima Ala sɛnbɛn nin.
\c 8
\s Yesu yi dogonfontɔɔn nakɛndɛya
\r Maraka 1.40-45, Luka 5.12-16
\p
\v 1 Yesu yi godo keli geyaan ma, yama gbeen yi biraxi a fɔxɔ ra. 
\v 2 Awa, dogonfontɔɔn yi fa a fɛma, a yi a xinbi sin a bun ma, a naxa, “N kanna, xa i tin, i nɔɛ n nakɛndɛyɛ nɛn.” 
\v 3 Yesu yi a yiin sa a ma, a yi a yabi, a naxa, “N bata tin, i xa kɛndɛya.” Dogonfontɔɔn yi kɛndɛya mafurɛn. 
\v 4 Na xanbi ra, Yesu yi a fala a xa, a naxa, “I nama a fala muxu yo xa, koni siga saraxaraliin fɛma, a xa sa i mato. Na xanbi ra, Musaa sariyan saraxan naxan yamarixi, i na ba. Na findɛ nɛn sereyaan na e xa.”\f + \fr 8.4\fr* \fk dogonfontɔna:\fk* Alaa sariyan kui, dogonfontɔɔn mi yi daxa a xa so taani. A yi luma taan fari ma nɛn. Saraxaraline nan yi muxun fatin matoma a yi a fala, xa na kanna sariɲan, hanma xa a mi sariɲan. Muxu gbɛtɛ mi yi a yiin dinɲɛ dogonfontɔɔn na, bayo na yi na kanna sariɲanna kalama nɛn. A mato Saraxaraline 13.45-46. Xa dogonfonna na ba muxun ma, fɔ a xa saraxan ba alogo a mɔn xa sariɲan kii naxan yi, a fa so taani, a dɔxɔ a konni. A mato Saraxaraline sora 14.\f*
\s Sofa kuntigina walikɛɛn nakɛndɛya fena
\r Luka 7.1-10
\p
\v 5 Yesu so Kapɛrunan taani waxatin naxan yi, Romi sofaan kɛmɛ kuntigin yi fa a fɛma, a yi a mafan, a naxa, 
\v 6 “N fafe, n ma walikɛɛn furaxina n konni, hali a mi nɔɛ a mamaxɛ. A tɔrɔxi kati!” 
\v 7 Yesu yi a yabi, a naxa, “N xa sa a rakɛndɛya.” 
\v 8 Kuntigin yi a yabi, a naxa, “N fafe, na binyen mi lan n ma, i siga n konni. Falan ti tun, n ma walikɛɛn kɛndɛyama nɛn. 
\v 9 N fan kuntigina nde nan ma nɔ bun, sofane n fan bun. N na a falɛ na ndee xa nɛn, n naxa, ‘Siga,’ a siga. N yi a fala nde gbɛtɛ xa, n naxa, ‘Fa,’ a fa. N yi a fala n ma konyin xa, n naxa, ‘Ito liga,’ a na liga.”\f + \fr 8.9\fr* Xɛmɛni ito yi laxi a ra fa fala sɛnbɛn Yesu yii daala xun na alo sɛnbɛna a tan sofa kuntigin yii a sofane xun na kii naxan yi. Xɛmɛn misaala nan tongoxi a yɛtɛ dunuɲa yi gidin kiin ma alogo a xa a yita fa fala Yesu yi nɔɛ a walikɛɛn nakɛndɛyɛ nɛn a sɛnbɛn na hali a gbindin mi siga. \f*
\p
\v 10 Yesu na mɛ waxatin naxan yi, a kabɛ. Muxun naxanye yi biraxi a fɔxɔ ra, a yi a fala ne xa, a naxa, “N xa ɲɔndin fala ɛ xa, n munma dɛnkɛlɛyaan sifani ito to Isirayila muxu yo yi. 
\v 11 N xa a fala ɛ xa, muxu wuyaxi fama nɛn sa keli sogeteden nun sogegodode binni, e yi fa dɔxɔ Iburahima nun Isiyaga nun Yaxuba fɛma Ariyanna Mangayani.\f + \fr 8.11\fr* A bunna nɛɛn fa fala siya gbɛtɛne fan kisin sɔtɔma nɛn hali ba Yahudiyane ra.\f* 
\v 12 Koni naxanye yi lan nun e xa so Ariyanna Mangayani,\f + \fr 8.12\fr* Yanyina nde, na lanxi Isirayila kaane nan ma.\f* ne raminima nɛn tanden ma dimini, wugan nun ɲin naxinna dɛnaxan yi.” 
\v 13 Yesu yi a fala kuntigin xa, a naxa, “Siga, a ligama i xa nɛn alo i dɛnkɛlɛyaxi a ma kii naxan yi.” Kuntigina walikɛɛn yi kɛndɛya na waxatin yɛtɛni.
\s Yesu yi muxu wuyaxi rakɛndɛya
\r Maraka 1.29-34, Luka 4.38-41
\p
\v 14 Yesu yi siga Piyɛri\f + \fr 8.14\fr* Muxune mɔn Piyɛri ma a Pita.\f* konni, a yi a bitan gilɛn furaxin li saxi a konni a fatin wolonxi a ma. 
\v 15 Yesu yi ɲaxanla yiin suxu, fati mawolonna yi a beɲin, a keli, a ti, a wali fɔlɔ a xa.
\p
\v 16 Ɲinbanna soxina, yamaan yi fa muxu wuyaxi ra Yesu fɛma yinna ɲaxine yi naxanye fɔxɔ ra. Yesu yi yinnane kedi a falan xɔn, a furetɔne birin nakɛndɛya. 
\v 17 A na liga nɛn, alogo Nabi Esayi naxan fala, a na xa kamali, a naxa,
\q “A en ma tɔrɔne nan tongoxi,
\q en ma furene nan yi a fari.”\f + \fr 8.17\fr* Esayi 53.4\f*
\s Birana Yesu fɔxɔ ra
\r Luka 9.57-62
\p
\v 18 Yesu to yama gbeen to a rabilinni, a yi a fala a xarandiine xa, a e xa gidi daraan bode fɔxɔn na. 
\v 19 Sariya karamɔxɔna nde yi fa a fɛma, a naxa, “Karamɔxɔ, i siga dɛdɛ, n sigɛ i fɔxɔ ra.” 
\v 20 Yesu yi a yabi, a naxa, “Xulumaseene xima yinle nan na, xɔline yi e tɛɛn sa, koni hali n na n xunna sama dɛnaxan yi, na mi n tan Muxuna Dii Xɛmɛn yii.” 
\v 21 A fɔxɔrabirana nde yi a fala a xa, a naxa, “N Marigina, tin n xa sa n fafe maluxun singen.” 
\v 22 Yesu yi a yabi, a naxa, “Bira n fɔxɔ ra, a lu faxa muxune xa faxa muxune maluxun.”\f + \fr 8.22\fr* A muxune nan ma naxanye mi biraxi a fɔxɔ ra naxanye mi nii rakisin sɔtɔxi. Ne luxi alo faxa muxune niin mabinni.\f*
\s Yesu yi foye gbeen nati
\r Maraka 4.35-41, Luka 8.22-25
\p
\v 23 Yesu yi dɔxɔ kunkin kui, a xarandiine yi siga a fɔxɔ ra. 
\v 24 E daraan xun ma, foye gbeen yi keli, a igeni maxa. Igen mɔrɔnne\f + \fr 8.24\fr* \fk Igen mɔrɔnne:\fk* alo foyen na so igeni.\f* yi sa kunkin xun ma. Koni Yesu yi xima. 
\v 25 Xarandiine yi siga a fɛma, e yi a raxulun. E yi a fala, e naxa, “Marigina, nxu rakisi, nxu faxamaan ni i ra.” 
\v 26 Yesu yi e yabi, a naxa, “Ɛ gaxuma nanfera? Ɛ dɛnkɛlɛyaan mi gbo mumɛ!” Na xanbi ra, a keli, a foyen nun ige mɔrɔnne yamari, e yi e raxara. 
\v 27 Muxune birin yi kabɛ, e naxa, “Muxu sifan mundun ito ra? Hali foyen nun igen mɔrɔnne a falan suxuma!”
\s Yesu yi muxu firin nakɛndɛya yinnane naxan fɔxɔ ra
\r Maraka 5.1-20, Luka 8.26-39
\p
\v 28 Yesu yi siga Gadara yamanani daraan bode fɔxɔn na. Muxu firin yi a li na yi naxanye yi kelixi bilingan yireni, yinna ɲaxine yi e fɔxɔ ra. E yi xaɲɛ kati! Muxu yo mi yi susɛ sigan tiyɛ na kiraan xɔn. 
\v 29 Yinnane yi e rasɔnxɔ e falan ti e xɔn, e naxa, “Alaa Dii Xɛmɛna, i nanse fenma nxu fɛma? I faxi nxu ɲaxankataden nin ba benun waxatin xa a li?” 
\v 30 Xɔsɛ kuru gbeen yi e dɛgema na dɛxɔn ma nun. 
\v 31 Yinnane yi Yesu mafan, e naxa, “Xa i nxu kedima, nxu rasiga xɔsɛ kuruni ito yi.” 
\v 32 Yesu yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ siga.” Nayi, e sa so na xɔsɛ kuruni. Xɔsɛ kurun yi godo e giyɛ geyaan ma, e sa faxa darani. 
\v 33 Muxun naxanye yi xɔsɛne kantanma, ne yi e gi, e siga taani. E sa na feene birin fala e nun feen naxan ligaxi na muxune xa yinna ɲaxine yi naxanye fɔxɔ ra. 
\v 34 Na ma, taa yi kaane birin yi sa Yesu ralan. E a to waxatin naxan yi, e yi a mafan, a xa keli e yamanani.
\c 9
\s Yesu yi lɛbutɛnna rakɛndɛya
\r Maraka 2.1-12, Luka 5.17-26
\p
\v 1 Yesu yi dɔxɔ kunkin kui, a darani gidi, a siga a kon taani. 
\v 2 Muxuna ndee yi fa xɛmɛ lɛbutɛnna nde ra a fɛma, a saxi a sa seni e yii. Yesu yi e dɛnkɛlɛyaan to, a yi a fala lɛbutɛnna xa, a naxa, “N ma diina, i bɔɲɛn xa sa, i yulubine bata xafari.” 
\v 3 Sariya karamɔxɔna ndee yi e miri, e naxa, “Xɛmɛni ito Ala rayelefuma!”\f + \fr 9.3\fr* \fk Ala rayelefuna:\fk* Karamɔxɔne na falaxi nɛn bayo Yesu bata falan ti alo Ala nan yi a tan na, a naxa, “i yulubine bata xafari” anu, Ala nan yulubine xafarima.\f* 
\v 4 Yesu yi e miriyaan kolon. A yi a fala, a naxa, “Ɛ mirima fe ɲaxi sifani itoe ma nanfera? 
\v 5 Mundun fala raxɔlɔ, ‘I yulubine bata xafari’ hanma, ‘Keli, i sigan ti?’ 
\v 6 N na a yitama ɛ ra nɛn nayi fa fala sɛnbɛna n tan Muxuna Dii Xɛmɛn yii dunuɲa yi, n muxune mafelu e yulubine ra.” A yi a fala lɛbutɛnna xa, a naxa, “Keli, i ya sa seen tongo, i siga i konni!” 
\v 7 Xɛmɛn yi keli, a siga a konni. 
\v 8 Yamaan to na to, e gaxu, e yi Ala tantun amasɔtɔ a bata na sɛnbɛ sifan fi muxune ma.
\s Yesu yi Matiyu xili
\r Maraka 2.13-17, Luka 5.27-32
\p
\v 9 Yesu yi keli, a siga. A yi mudu maxinla nde to, a yi xili Matiyu, a yi dɔxi mudu maxilideni. Yesu yi a fala a xa, a naxa, “Bira n fɔxɔ ra.” Matiyu yi keli, a bira a fɔxɔ ra.
\p
\v 10 Yesu yi a dɛgema Matiyu a banxini waxatin naxan yi, mudu maxili wuyaxi nun hakɛ kan wuyaxi yi fa, e dɔxɔ Yesu nun a xarandiine fɛma e dɛgedeni. 
\v 11 Farisi muxuna ndee na to waxatin naxan yi, e yi a fala a xarandiine xa, e naxa, “Ɛ karamɔxɔn nun mudu maxinle nun hakɛ kanne e dɛgema e bode xɔn ma nanfera?” 
\v 12 Yesu yi e xuiin mɛ, a yi e yabi, a naxa, “Muxun naxan kɛndɛ, na mako mi seribaan ma fɔ furetɔne. 
\v 13 Ɛ siga, ɛ sa Kitabuna falani ito bunna fɛsɛfɛsɛ, a naxa, ‘Hinanna rafan n ma dangu saraxan na.’\f + \fr 9.13\fr* Hose 6.6\f* Amasɔtɔ n mi faxi tinxin muxune xan xilideyi fɔ hakɛ kanne.”
\s Maxɔdinna sun suxu feen ma
\r Maraka 2.18-22, Luka 5.33-39
\p
\v 14 Yoni a xarandiine yi fa Yesu fɛma, e yi a maxɔdin, e naxa, “Nxu tan nun Farisi muxune sunna suxuma, koni nanfera i ya xarandiine mi sunna suxuma?” 
\v 15 Yesu yi e yabi, a naxa, “Ɲaxalandi kanna nɛma ɲaxalandi tiine fɛma waxatin naxan yi, e lan e xa sunu ba?\f + \fr 9.15\fr* \fk Ɲaxalandi kanna:\fk* Yesu nan luxi alo ɲaxalandi kanna sandani ito kui. A bunna nɛɛn, fa fala muxune mi sunna suxuma sɛwa waxatine yi.\f* Koni waxatina nde fama ɲaxalandi kanna bama nɛn e yɛ, e sunna suxuma nɛn na yi. 
\v 16 Muxu yo mi nɔɛ dugi nɛnɛn tongɛ a yi dugi fonna bɛtɛrɛn a ra\f + \fr 9.16\fr* \fk dugi nɛnɛna:\fk* Yesu a sariya nɛnɛn mi sɛ Musaa sariya fonna ma. Sariya fonna mɔn mi sɛ sariya nɛnɛn ma.\f* amasɔtɔ a dugi nɛnɛn bɔma nɛn a fonna ra, a yinla yi ragbo ayi. 
\v 17 Muxun mi manpa nɛnɛn sɛ se sase fonna kui. Xa a na liga, manpa nɛnɛn se sase fonna kalama nɛn, manpaan yi bɔxɔn, se sase fonna yi kala. Koni manpa nɛnɛn sama se sase nɛnɛn nan kui, e firinna birin namarama nɛn nayi ki faɲi.”
\s Yesu yi muxu firin nakɛndɛya
\r Maraka 5.21-43, Luka 8.40-56
\p
\v 18 Yesu yi na falama e xa waxatin naxan yi, Yahudiya kuntigina nde yi fa a xinbi sin Yesu bun, a naxa, “N ma dii tɛmɛn bata faxa iki sa! Koni fa i yiin sa a ma, a niin birama a yi nɛn na yi.” 
\v 19 Na ma, Yesu yi keli, a bira a fɔxɔ ra, e nun a xarandiine.
\p
\v 20 Ɲaxanla nde yi na yi, ɲaxalan furen yi a ma xabu ɲɛɛ fu nun firin. Na yi fa Yesu xanbi ra, a yi a yiin din a domaan lenben na. 
\v 21 Bayo a yi a mirixi a ma, a naxa, “Xa n na n yiin din a domaan na tun, n kɛndɛyama nɛn na yi.” 
\v 22 Yesu yi a firifiri, a yi a to, a yi a fala a xa, a naxa, “N ma dii tɛmɛna, i bɔɲɛn xa sa, i ya dɛnkɛlɛyaan bata i rakɛndɛya.” Ɲaxanla yi kɛndɛya na waxatin yɛtɛni!
\p
\v 23 Awa, Yesu yi so kuntigina banxini, a xulen fene to e nun yamaan naxan yi wugama, 
\v 24 a naxa, “Ɛ mini! Dii tɛmɛni ito mi faxaxi, a xiin nɛn tun!” E birin yi gele a ma. 
\v 25 E to yamaan namini, Yesu yi so, a dii tɛmɛn suxu a yiin ma, dii tɛmɛn yi keli. 
\v 26 Muxune yi na feen xibarun mɛ na yamanan yiren birin yi.
\s Yesu yi danxutɔ firin nakɛndɛya
\p
\v 27 Yesu keli mɛnni waxatin naxan yi, danxutɔ firin yi bira a fɔxɔ ra. E gbelegbele a fɔxɔ ra, e naxa, “Dawudaa Dii Xɛmɛna,\f + \fr 9.27 \fr*\fk Dawudaa Dii Xɛmɛna:\fk* E na falaxi nɛn bayo Yesu findixi Dawuda bɔnsɔnna muxuna nde nan na.\f* kininkinin nxu ma!” 
\v 28 Yesu so banxini waxatin naxan yi, danxutɔ firin yi so a fɛma banxin kui. A yi e maxɔdin, a naxa, “Ɛ laxi a ra yati fa fala a n nɔɛ ito ligɛ nɛn ba?” E yi a yabi, e naxa, “Ɔn, nxu fafe.” 
\v 29 Yesu yi a yiin din e yɛɛne ra. A yi a fala, a naxa, “A xa liga ɛ xa alo ɛ dɛnkɛlɛyaxi a ma kii naxan yi.” 
\v 30 E yɛɛne yi raba ayi. Yesu yi falan ti e xa a sɔbɛɛn na, a naxa, “Muxu yo nama feni ito kolon!” 
\v 31 Koni e yi siga, e sa Yesu a fe xibarun nali na yamanan yiren birin yi.
\s Yesu yi bobon nakɛndɛya
\p
\v 32 Awa, na xɛmɛne yi sigama waxatin naxan yi, muxuna ndee yi fa xɛmɛna nde ra Yesu fɛma naxan mi yi nɔɛ falan tiyɛ amasɔtɔ yinna ɲaxin nan yi a fɔxɔ ra. 
\v 33 Yesu yinnan kedi waxatin naxan yi, bobon yi falan ti fɔlɔ! Yamaan yi kabɛ, e naxa, “Ito ɲɔxɔnna munma to Isirayila muxune yɛ singen!” 
\v 34 Koni Farisi muxune yi a fala, e naxa, “Yinna mangan nan sɛnbɛn fixi a ma a yinnane kedi.”
\s Yesu yi kininkinin yamaan ma
\p
\v 35 Awa, Yesu yi siga taane nun banxidɛne yi, a sa yamaan xaran e salide banxine yi. A yi Ariyanna Mangayana fe Xibaru Faɲin kawandin ba e xa, a yi muxune rakɛndɛya furen sifan birin ma. 
\v 36 A yamaan toxi waxatin naxan yi, a yi kininkinin e ma, amasɔtɔ e xaminxi, e mali muxu mi yi na yi alo yɛxɛɛn naxanye kantan muxu mi na. 
\v 37 Nanara, Yesu yi sandan sa a xarandiine xa, a naxa, “Malo xaba daxin gbo koni a xaba muxune mi wuya. 
\v 38 Ɛ xɛɛ kanna mafan, a xa walikɛna ndee rasiga malo xabadeni.”\f + \fr 9.38\fr* \fk xɛɛ kanna:\fk* Sandani ito kui, xɛɛ kanna findixi Ala nan na. Dɛnkɛlɛya muxune lan e xa muxune sɔtɔ Ala xa alo malo xabane maala malanma kii naxan yi.\f*
\c 10
\s Xɛra fu nun firinne fe
\r Maraka 3.13-19, Luka 6.12-16
\p
\v 1 Yesu yi a xarandii fu nun firinne xili. A sɛnbɛn fi e ma a e xa yinna ɲaxine kedi, e mɔn yi furetɔɔn sifan birin nakɛndɛya. 
\v 2 Na xɛra fu nun firinne xinle nan itoe ra.
\p A fɔlɔna, Simɔn, naxan mɔn yi xili “Piyɛri,” e nun a ngaxakedenna Andire nun Sebede a dii xɛmɛn Yaki nun a xunyɛn Yoni 
\v 3 nun Filipi nun Barotolome nun Tomasi nun mudu maxinla Matiyu, e nun Alifaa dii xɛmɛn Yaki nun Tade 
\v 4 nun Simɔn, e naxan ma a “Yahudiya siya xanuna,”\f + \fr 10.4\fr* \fk Yahudiya siya xanuna:\fk* Muxun nan yi ne ra naxanye yi Romi kaane yɛngɛma alogo Isirayila kaane xa mini e sɛnbɛn bun ma.\f* e nun Yudasi Isakariyoti naxan Yesu yanfa, a a so yiini.
\s Xɛra fu nun firinne xɛ fena
\r Maraka 6.7-13, Luka 9.1-6
\p
\v 5 Yesu yi yamarine fi muxu fu nun firinni itoe ma, a naxa, “Ɛ nama siga siya gbɛtɛne yamanani hanma Samariya taane yi. 
\v 6 Koni ɛ siga Isirayila muxune fɛma naxanye lɔxi ayi alo yɛxɛɛne. 
\v 7 Ɛ siga, ɛ sa e kawandi, ɛ naxa, ‘Ariyanna Mangayaan bata maso.’ 
\v 8 Ɛ yi furetɔne rakɛndɛya, ɛ faxa muxune rakeli sayani, ɛ dogonfontɔne rakɛndɛya, ɛ ɲinanne kedi. Ɛ seen naxanye sɔtɔxi ɛ mi ne saraxi, nayi ɛ bonne ki hali ɛ mi se rasuxu. 
\v 9 Ɛ nama xɛma xali, hanma gbeti fixɛna hanma wure gbeeli gbananne, ɛ naxanye singanma ɛ tagixidin na, 
\v 10 hanma bɔndunla ɛ sigatini, hanma doma firin, hanma sankidina, hanma dunganna. Amasɔtɔ walikɛɛn lan a yi a balon sɔtɔ.”
\p
\v 11 “Awa, ɛ na taan li hanma banxidɛna, ɛ muxu kɛndɛna nde fen, ɛ yi yigiya a konni han ɛ kelin waxatin naxan yi. 
\v 12 Ɛ na so banxini, ɛ naxa, ‘Ala xa bɔɲɛ xunbenla lu banxini ito kui.’ 
\v 13 Xa na falan lanxi na banxi kui kaane ma, na duban xa lu e xɔn. Koni xa na mi a ra, na duban mɔn xa xɛtɛ ɛ ma. 
\v 14 Xa muxune mi ɛ yisuxu, e mi e tuli mati ɛ falane ra banxina nde yi hanma taana nde yi, ɛ sanne rakunkun, ɛ kenla.\f + \fr 10.14\fr* E \fk sanne rakunkun\fk* feen findixi taxamasenna nan na naxan a yitama fa fala na taan goron yo mi luxi e xun ma hali e gbangbanna mi luxi e sanna ra. \f* 
\v 15 N xa ɲɔndin fala ɛ xa, kiti sa lɔxɔni, Ala kininkininma nɛn Sodoma taan nun Gomora taan\f + \fr 10.15\fr* \fk Sodoma nun Gomora\fk* findi taa ɲaxine nan na Ala naxanye halagi Iburahima waxatini. A mato Dunuɲa Fɔlɔn sora 19 kui.\f* ma dangu na taan na!”
\s Bɛsɛnxɔnyaan naxan fama
\r Maraka 13.9-13, Luka 21.12-17
\p
\v 16 Yesu naxa, “Ɛ tuli mati, n bata ɛ xɛ alo yɛxɛɛne kankone tagi. Nayi, ɛ kɔta ayi alo saɲine, ɛ findi sɔntarene ra alo ganbane. 
\v 17 Ɛ a liga ɛ yeren ma amasɔtɔ muxune ɛ suxuma nɛn, e siga ɛ ra e taan fonne fɛma ɛ makitideni, e yi ɛ bɔnbɔ e salide banxine yi. 
\v 18 E sigama ɛ ra nɛn mangane nun kuntigine fɛma n tan ma fe ra, ɛ yi findi n serene ra e xa e nun siya gbɛtɛne xa. 
\v 19 E na ɛ suxu waxatin naxan yi, ɛ naxan falama ɛ nama xamin na fe ra. A waxatin na a li, ɛ naxan falama Ala na fima ɛ ma nɛn. 
\v 20 Amasɔtɔ a mi findima ɛ tan ma fala ra. Ɛ falan tima ɛ Fafe Alaa Nii Sariɲanxin nan xɔn.”
\p
\v 21 “Muxune e ngaxakedenne yanfama nɛn, e yi faxa, fafane fan na ligama nɛn e diine ra. Diine fan murutɛma nɛn e sɔtɔ muxune xili ma, e yi findi e faxa sabun na. 
\v 22 Muxune birin ɛ raɲaxuma nɛn n tan ma fe ra. Koni naxan na a yixɔdɔxɔ han a raɲanna, na kisima nɛn. 
\v 23 E na ɛ bɛsɛnxɔnya taana nde yi, ɛ ɛ gi mɛnni, ɛ siga yire gbɛtɛ yi. N xa ɲɔndin fala ɛ xa, ɛ mi ɛ wanla raɲanɲɛ Isirayila taane birin yi benun n tan Muxuna Dii Xɛmɛn xa fa.”
\p
\v 24 “Xarandiin mi dangu a karamɔxɔn na, konyin mi dangu a kanna ra. 
\v 25 Xarandiin na liga alo a karamɔxɔna, na bata lan. Konyin fan xa liga alo a kanna. Xa e bata denbaya kanna xili ba yinna mangan Bɛlɛsɛbu, e nde falama nɛn denbayaan fan ma dangu na ra!”
\s Ala yɛɛragaxuna fe
\r Luka 12.2-7
\p
\v 26 Yesu naxa, “Na ma, ɛ nama gaxu yamaan yɛɛ ra. Fe luxunxine minima nɛn kɛnɛnni, wundo feen birin kolonma nɛn. 
\v 27 N naxan falama ɛ xa dimini, ɛ na fala kɛnɛnna ma. N na naxan kɔyɛkɔyɛn ɛ xa, ɛ na rawanga banxine xuntagi. 
\v 28 Muxun naxanye fati bɛndɛn faxama, koni e mi nɔɛ ɛ niin halagɛ, ɛ nama gaxu ne yɛɛ ra. Koni ɛ gaxu Ala yɛɛ ra naxan fati bɛndɛn nun niin halagima yahannama yi. 
\v 29 Xɔlidi firin mi sarɛ gbanan firinna ra ba? Koni hali na xɔlidi keden pe mi birɛ bɔxɔni xa i Fafe Ala mi tin. 
\v 30 Hali ɛ xun sɛxɛ keden kedenne, Ala e birin xasabin kolon. 
\v 31 Nanara, ɛ nama gaxu, ɛ tan fisa xɔlidi wuyaxi xa!”
\s I ti Yesu a fe ra yamaan yɛtagi
\r Luka 12.8-9
\p
\v 32 Yesu naxa, “Naxan yo na a ti n ma fe ra yamaan yɛtagi, n fan na ɲɔxɔnna ligama a xa nɛn n Fafe Ala yɛtagi ariyanna yi. 
\v 33 Koni naxan yo na a mɛ n na yamaan yɛtagi, n tan fan n mɛma a ra nɛn n Fafe Ala yɛtagi ariyanna yi.”
\s Bɔɲɛ xunbenla mi a ra dunuɲa yi
\r Luka 12.51-53, 14.26-27
\p
\v 34 Yesu naxa, “Ɛ nama ɛ miri fa fala n faxi bɔɲɛ xunbenla nan na dunuɲa yi. N mi faxi bɔɲɛ xunbenla xan na koni fɔ silanfanna.\f + \fr 10.34\fr* \fk Silanfanna:\fk* Sofane yɛngɛso dɛgɛmana.\f* 
\v 35 N bata fa alogo dii xɛmɛne xa keli e fafane xili ma, dii tɛmɛne yi keli e ngane xili ma, ɲaxanle fan yi keli e mamene xili ma. 
\v 36 Muxune yaxune kelima e denbayane yɛtɛɛn nin. 
\v 37 Naxan yo a nga hanma a fafe xanu dangu n tan na, na kanna mi findɛ n gbeen na. Naxan yo a dii xɛmɛna hanma a dii tɛmɛn xanu dangu n tan na, na kanna mi findɛ n gbeen na. 
\v 38 Naxan mi a faxa wudin\f + \fr 10.38\fr* Romi kaane yi muxune gbangbanma \fk wudin\fk* nan ma, e yi e faxa. Ito bunna nɛɛn, fa fala fɔ Yesu a xarandiine xa e wɛkilɛ sayaan na Yesu fɔxɔ ra.\f* tongoma, a bira n fɔxɔ ra, na kanna mi findɛ n gbeen na. 
\v 39 Naxan na a niin makantan, na bɔnɔma ayi nɛn. Koni naxan na bɔnɔ a niini n ma fe ra, na kisima nɛn.”
\s Barayina fe
\r Maraka 9.41
\p
\v 40 Yesu naxa, “Naxan na ɛ tan yisuxu, na bata n fan yisuxu. Naxan na n tan yisuxu, na bata na kanni suxu naxan n xɛxi. 
\v 41 Naxan na Alaa xɛrana nde yisuxu bayo Alaa xɛraan to a ra, na kanna barayin sɔtɔma nɛn naxan nagidixi Alaa xɛrane ma. Naxan na tinxin muxuni suxu bayo a tinxin, na kanna barayin sɔtɔma nɛn naxan nagidixi tinxin muxune ma. 
\v 42 N xa ɲɔndin fala ɛ xa, naxan na ige xunbenla gbansanna fi muxudina nde ma bayo n fɔxɔrabirana nde to a ra, na mi fulama a barayin na.”
\c 11
\s Yoni Marafu Tiina xɛrane
\r Luka 7.18-35
\p
\v 1 Yesu yelin yamarine fiyɛ a xarandii fu nun firinne ma waxatin naxan yi, a yi siga xaran tideni e nun kawandi badeni Galile yamanan taane yi.
\p
\v 2 Yoni yi Alaa Muxu Sugandixina wanle fe mɛ kasoon na, a yi a xarandiina ndee rasiga a fɛma. 
\v 3 E xa sa Yesu maxɔdin, e naxa, “Yoni yi naxan ma fa fe falama, na nan i tan na ba, hanma nxu lan nxu xa muxu gbɛtɛ nan legeden?” 
\v 4 Yesu yi e yabi, a naxa, “Ɛ naxan mɛma, ɛ yi a to, ɛ sa na fala Yoni xa. 
\v 5 Danxutɔne seen toma, lɛbutɛnne sigan tima, dogonfontɔne kɛndɛyaan sɔtɔma, tuli xɔrine falan mɛma, faxa muxune kelima sayani, n ma falan Xibaru Faɲin nalima yiigelitɔne ma. 
\v 6 Sɛwan na kanna xa naxan mi birama tantanni n ma fe yi!”
\p
\v 7 Yoni a xarandiine yi sigama waxatin naxan yi, Yesu yi Yoni a fe fala fɔlɔ yamaan xa, a naxa, “Ɛ siga nanse matodeyi tonbonni? Foyen sɛxɛ ramaxan ba? 
\v 8 Xa na mi yi a ra, ɛ siga nanse matodeyi? Xɛmɛn naxan marabɛri baxi dugi faɲin na ba? Koni muxun naxanye marabɛri baxi na kiini, ne manga banxine nin! 
\v 9 Nayi, ɛ siga nanse matodeyi, nabiin ba? N xa a fala ɛ xa, ɛ bata nde to naxan gbo nabiin xa. 
\v 10 Amasɔtɔ Kitabun bata Yoni a fe fala, a naxa, ‘N nan n ma xɛraan nasigama i yɛɛ ra, naxan kirani tɔnma i xa.’\f + \fr 11.10\fr* Malaki 3.1. \f* 
\v 11 N xa ɲɔndin fala ɛ xa, muxun naxanye birin fɔlɔ bari, Yoni gbo ne birin xa. Koni naxan xurun e birin xa Ariyanna Mangayani, na gbo Yoni xa. 
\v 12 Fɔlɔ Yoni a waxatin ma han iki, e bata Ariyanna Mangayaan ɲaxankata. Gbalotɔne kataxi e xa a suxu. 
\v 13 Nabine kitabune nun Sariya Kitabun bata nabiya falane ti fa han fa dɔxɔ Yoni a waxatin na. 
\v 14 Xa ɛ tinɲɛ a feen mɛ, ɛ a kolonma nɛn, Yoni nan Nabi Eli ra naxan yi daxa a xa fa.\f + \fr 11.14\fr* \fk Nabi Eli\fk* a fe sɛbɛxi Malaki 3.23 kui. Sariya karamɔxɔne yi laxi a ra a Nabi Malaki bata a fala a Nabi Eli mɔn fama nɛn benun Alaa Muxu Sugandixin xa fa. Yoni Marafu Tiin nan na nabiya falan nakamali.\f* 
\v 15 Awa, xa tunla naxan xɔn, na xa a tuli mati!”
\p
\v 16 “Awa, n to muxune misalɛ nanse ra iki? E luxi nɛn alo diidin naxanye sabaan soma lɔxɔ tideni e yi e xui ramini bonne ma, 
\v 17 e naxa, ‘Nxu bata xulenna fe ɛ xa koni ɛ mi ɛ bodon. Nxu bata binbi wuga sigin sa koni ɛ mi wuga!’ 
\v 18 Yoni fa nɛn a mi donse don, a mi a min, bayo a yi sunni waxatin birin, e birin yi a fala, e naxa, ‘Ɲinanna nan a fɔxɔ ra!’ 
\v 19 N tan Muxuna Dii Xɛmɛn yi fa, n donseen don, n yi n min, e birin yi a fala, e naxa, ‘Xɛmɛni ito mato! Fudimaan nun dɔlɔ minna nan a ra. Mudu maxinle nun hakɛ kanne xɔyin nan a ra!’ Koni naxanye Alaa fe kolonna suxi, ne ɲɔndin yitama e kɛwanle xɔn ma nɛn.”
\s Taa dɛnkɛlɛyatarene fe
\r Luka 10.13-15
\p
\v 20 Na xanbi ra, Yesu yi na taane yalagi fɔlɔ, a bata yi kabanako fe wuyaxi liga dɛnaxanye yi, bayo e muxune mi yi tinma e kɛwanle masarɛ. 
\v 21 A yi a fala, a naxa, “Gbalon Korasin kaane yɛɛ ra! Gbalon Betasada kaane yɛɛ ra, bayo kabanako feen naxanye liga ɛ tagi, xa ne yi liga Tire taan nun Sidɔn taani nun, na kaane yi e xun xanbi soma e hakɛne yi nɛn, e kasa bɛnbɛnle ragodo e ma nimisani, e dɔxɔ xubeni.\f + \fr 11.21\fr* \fk E dɔxɔ fena xubeni,\fk* e namunna nan yi na ra naxan yi a yitama fa fala e bata e xun xanbi so e hakɛne yi.\f* 
\v 22 Nba, n xa a fala ɛ xa, fa fala Ala kininkininma nɛn Tire taan nun Sidɔn taan ma Kiti Sa Lɔxɔni dangu ɛ tan na. 
\v 23 Ɛ tan Kapɛrunan kaane, ɛ tema nɛn kore xɔnna ma ba? Ɛn-ɛn, ɛ godoma laxira nin! Bayo kabanako feen naxanye bata liga ɛ tagi, xa na yi liga Sodoma taani nun, sa a mɔn yi na nun han to! 
\v 24 N xa a fala ɛ xa, Ala kininkininma Sodoma kaane ma nɛn Kiti Sa Lɔxɔni dangu ɛ tan na!”
\s Fa Yesu ma
\r Luka 10.21-22
\p
\v 25 Yesu yi a fala na waxatini, a naxa, “N Fafe Ala, kore xɔnna nun dunuɲa Marigina, n barikan birama i xa bayo i feen naxanye luxunxi xaxilimane nun fekolonne ma, i bata ne yita diidine ra. 
\v 26 N Fafe, a i kɛnɛnxi na kii nin. 
\v 27 N Fafe bata feen birin taxu n na. Muxu yo mi Alaa Dii Xɛmɛn kolon fɔ a Fafe Ala. Muxu yo mi Fafe Ala kolon fɔ a Dii Xɛmɛna e nun a Dii Xɛmɛn waxi a yita feni naxanye ra.”
\p
\v 28 “Ɛ tan naxanye birin xadanxi, goron binyene ɛ tan naxanye xun ma,\f + \fr 11.28\fr* \fk Goronna\fk* mi a ra muxun xun ma fɔ naxan a niin tɔrɔma.\f* ɛ fa n ma, n xa matabun fi ɛ ma. 
\v 29 Ɛ n ma goron tongo gbelemɛn\f + \fr 11.29\fr* \fk Goron tongo gbelemɛni\fk* ito bunna nɛɛn fa fala muxune lan e xa Yesu a dunuɲa yi gidi kiin tongo. Na mi muxune findima konyine ra, koni a e raxɔrɔyama e yulubina konyiyaan nan ma.\f* tongo, ɛ yi n ma xaranna suxu bayo n limaniyaxi, n nan n yɛtɛ magodoxi, ɛ niine matabun sɔtɔma nɛn. 
\v 30 Amasɔtɔ, n ma goron tongo gbelemɛn mi binya, n ma goronna yelefu.”
\c 12
\s Matabu Lɔxɔna fe
\r Maraka 2.23-28, Luka 6.1-5
\p
\v 1 Na waxatini, Yesu yi danguma xɛɛna nde ma Matabu Lɔxɔni, kamɛn yi a xarandiine suxu e sansi tɔnsɔnne ratorondon fɔlɔ, e yi e don. 
\v 2 Farisi muxune to na to, e yi a fala Yesu xa, e naxa, “A mato, i ya xarandiine feen naxan ligama na mi daxa Matabu Lɔxɔni.”\f + \fr 12.2\fr* Farisi muxune namunne mi yi tinɲɛ wali yo xa kɛ \fk Matabu Lɔxɔni\fk*. Na feen sɛbɛxi Xɔrɔyaan 20.8-10 kui. Farisi muxune fena ndee saxi sariyan fari, e naxa, a hali muxu sɔxɔlɛxine mi yi maliyɛ na lɔxɔni. \f*
\p
\v 3 Yesu yi e yabi, a naxa, “Ɛ mi na xaranxi ba, kamɛn Dawuda nun a fɔxɔrabirane suxu waxatin naxan yi?\f + \fr 12.3\fr* A mato Samuyɛli Singen 21.2-7 kui.\f* 
\v 4 Na waxatini, a so nɛn Alaa banxini. A tan nun a fɔxɔrabirane yi buru ralixin don, muxun mi yi daxa a xa naxan don fɔ saraxaraline. 
\v 5 Ɛ munma Sariya Kitabun xaran ba? A sɛbɛxi naxan kui fa fala a saraxaraline walima saraxa badeni Ala Batu Banxini Matabu Lɔxɔn birin yi koni e mi yalagixi. 
\v 6 N xa a fala ɛ xa, fena nde be naxan gbo Ala Batu Banxin xa.\f + \fr 12.6\fr* Yesu faxi kisi kiraan naxan na, na tɔnɔn \fk gbo\fk* dangu Ala Batu Banxin na.\f* 
\v 7 Kitabun naxa, ‘Hinanna rafan n ma dangu saraxan na.’\f + \fr 12.7\fr* Hose 6.6 Na waxatini, saraxane yi ralima Ala ma, nde yɛtɛɛn yi sa tɛɛni muxu yo mi e don. Ala naxa, a rafanɲɛ a ma, i hinan i adamadi boden na benun i xa saraxan ba Ala xa.\f* Xa ɛ yi na bunna kolon nun, ɛ mi yi yo kanna yalagima nun. 
\v 8 Bayo n tan Muxuna Dii Xɛmɛn nan Matabu Lɔxɔn kanna ra.”
\s Xɛmɛ yii madɔnxina fe
\r Maraka 3.1-6, Luka 6.6-11
\p
\v 9 Yesu yi keli na, a siga e salide banxini. 
\v 10 Xɛmɛna nde yi na yi naxan yiin yi madɔnxi. E yi Yesu maxɔdin, e naxa, “A daxa dandanna yi ti Matabu Lɔxɔni ba?”\f + \fr 12.10\fr* Musaa sariyan mi tinɲɛ muxun xa wali Matabu Lɔxɔni. (Xɔrɔyaan 20.8-10) Muxuni itoe yi laxi a ra fa fala dandan tiin findixi wanla nan na. Yesu yi muxune rakɛndɛyama Matabu Lɔxɔni. Na yi findi yɛngɛn na Yesu nun dina muxune tagi naxanye yi sariyan suxi kii xɔdɛxɛni.\f* Amasɔtɔ e yi wama a tɔɲɛgɛ feni fena nde ma. 
\v 11 Yesu yi e yabi, a naxa, “Xa yɛxɛɛna ɛ tan nde keden yii, xa a sin yinla ra Matabu Lɔxɔni, ɛ mi a ratɛ ba? 
\v 12 Muxun fisa yɛxɛɛn xa pon! Nanara, a daxa muxun xa fe faɲin liga Matabu Lɔxɔni.” 
\v 13 Na xanbi ra, a yi a fala xɛmɛn xa, a naxa, “I yiini bandun.” Xɛmɛn yi a yiini bandun. A yiin yi kɛndɛya alo a yiin bonna kii naxan yi.
\p
\v 14 Farisi muxune yi siga, e sa e bode to Yesu xili ma a faxa feen ma.
\s Ala walikɛɛn naxan sugandixi
\p
\v 15 Yesu yi na kolon, a keli, a siga. Muxu wuyaxi yi biraxi a fɔxɔ ra. A yi e furetɔne birin nakɛndɛya, 
\v 16 a yi e yamari, a e nama a fe fala bonne xa. 
\v 17 A na ligaxi nɛn, alogo Nabi Esayi naxan falaxi, na xa kamali, a naxa,
\q
\v 18 “Ala naxa, ‘N ma walikɛɛn ni i ra,
\q n naxan sugandixi,
\q n xanuntenna naxan n kɛnɛnxi han!
\q N nan n ma Nii Sariɲanxin nagodoma a ma nɛn.
\q A yi n ma kiti kɛndɛn nali siyane ma.
\q
\v 19 A mi fe matandin tiyɛ,
\q a mi sɔnxɔ sɔnxɔɛ.
\q A mi falan tiyɛ taan xun xɔn.
\q
\v 20 A mi xaye yidɔxini girɛ,
\q a mi lɛnpun tumatɔɔn natuyɛ.\f + \fr 12.20\fr* \fk a mi lɛnpu tumatɔɔn natuyɛ:\fk* Na findixi a limaniyaan misaala nan na fa fala a maliin nan tima benun a xa kalan ti.\f*
\q Han a yi nɔɔn sɔtɔ kiti kɛndɛn xa.
\q
\v 21 Siyane e yigi sama nɛn a yi.’ ”\f + \fr 12.21\fr* Esayi 42.1-4\f*
\s Yesu nun Yinna Mangana fe
\r Maraka 3.20-30, Luka 11.14-23
\p
\v 22 Muxuna nde yi fa xɛmɛ danxutɔna nde ra Yesu fɛma, a mi yi nɔɛ falan fan tiyɛ bayo ɲinan ɲaxin nan yi a fɔxɔ ra. Yesu yi a rakɛndɛya, a nɔ falan tiyɛ, a yi seen to. 
\v 23 Yamaan birin yi kabɛ e maxɔdinna ti, e naxa, “Dawudaa Dii Xɛmɛn nan ito ra ba?”\f + \fr 12.23\fr* \fk Dawudaa Dii Xɛmɛna:\fk* Yamaan yi Dawuda bɔnsɔnna muxuna nde legedenma naxan yi lan nun a findi mangan na fata nabiya falane ra naxanye Alaa Muxu Sugandixin fa feen falaxi benun a waxatin xa a li.\f* 
\v 24 Farisi muxune to na mɛ, e yi a fala, e naxa, “A ɲinanne kedima yinna mangan Bɛlɛsɛbu barakan nin.” 
\v 25 Yesu yi e miriyaan kolon. A yi a fala e xa, a naxa, “Yɛngɛn yamanan naxan yitaxunxi,\f + \fr 12.25\fr* \fk yamanana:\fk* Ɲinanne nun yinnane Setana sɛnbɛn bun alo yamanan nun a mangan kii naxan yi. Seen naxanye Setana sɛnbɛn bun, xa ne e bode kedi, na luxi nɛn alo yamanan na yitaxun. Nayi, Setana mi ɲinanne kedɛ alo muxuni itoe a falama Yesu ma kii naxan yi.\f* na yamanan kalama nɛn mafurɛn! Yɛngɛn tanden naxan kui hanma taana, na fan kalama nɛn. 
\v 26 Xa Setana nan Setana kedima, a mangayaan bata yitaxun yɛngɛni. A sabatima nayi di? 
\v 27 Xa n ɲinanne kedima Bɛlɛsɛbu barakan nin, ɛ fɔxɔrabirane e kedima nanse xɔn nayi? Na ma, ɛ fɔxɔrabirane a yitama nɛn nayi fa fala yo mi ɛ xa! 
\v 28 Koni xa n ɲinanne kedima Alaa Nii Sariɲanxin barakan nin, na a yitama nɛn nayi fa fala Alaa Mangayaan bata ɛ li.”
\p
\v 29 “Muxu yo mi nɔɛ soɛ sɛnbɛmana banxini,\f + \fr 12.29\fr* Sandani ito kui, Setana findixi \fk sɛnbɛmaan\fk* nan na. Xa Yesu bata muxune ba Setana yinna ɲaxine sɛnbɛn bun ma, nayi, Yesu bata Setana xidi.\f* a yi a yii seene tongo, fɔ a sɛnbɛmaan xidi singen. Na xanbi ra, a nɔɛ banxin kui seene tongɛ nɛn. 
\v 30 Xa muxun mi luxi n xa, na bata keli n xili ma. Xa nxu nun muxu yo mi malan, ne sigama ayi nɛn.”
\p
\v 31 “Nanara, n na a falama ɛ xa fa fala muxun yulubin naxan birin ligama e nun a fala ɲaxin naxan birin tima Ala ma, Ala e mafeluyɛ nɛn ne birin na. Koni muxu yo na Alaa Nii Sariɲanxin nayelefu, na kanna mi mafeluyɛ mumɛ! 
\v 32 Muxu yo fala ɲaxin ti n tan Muxuna Dii Xɛmɛn ma, Ala a mafeluyɛ nɛn. Koni muxu yo fala ɲaxin ti Alaa Nii Sariɲanxin ma, Ala mi na kanna mafeluyɛ dunuɲa yi hanma waxati famatɔni han habadan.”
\s Wudin nun a bogine fe
\r Luka 6.43-45
\p
\v 33 “Xa wudin binla fan, a bogin fan fanma ayi nɛn. Xa wudin binla kobi, a bogin fan kobima ayi nɛn. Bayo wudin kolonma a bogin nan xɔn. 
\v 34 Ɛ tan saɲi bɔnsɔnne! Ɛ nɔɛ fala faɲin tiyɛ di, bayo ɛ ɲaxu? Amasɔtɔ feen naxanye muxun bɔɲɛni, a ne nan falama. 
\v 35 Muxu faɲin fe faɲin nan naminima a muxu faɲiyani. Muxu ɲaxin yi fe ɲaxin namini a muxu ɲaxiyani. 
\v 36 N xa a fala ɛ xa fa fala muxune dɛntɛgɛn sama nɛn kiti lɔxɔni lan e fala fuune birin ma. 
\v 37 Bayo i ya fala tixine nan yoon fima i ma, e tan nan mɔn findima i yalagi xunna ra.”
\s Nabi Yunusaa taxamasenna fe
\r Maraka 8.11-12, Luka 11.29-32
\p
\v 38 Na xanbi ra, sariya karamɔxɔn nun Farisi muxuna ndee yi falan ti a xa, e naxa, “Karamɔxɔ, nxu waxi a xɔn ma, nxu xa i to kabanako taxamasenna nde ligɛ.” 
\v 39 Yesu yi e yabi, a naxa, “Iki muxune findixi muxu ɲaxine nun nafigine nan na, ɛ to n maxɔdinma kabanako taxamasenna ma. Koni ɛ mi kabanako fe yo toɛ ba Nabi Yunusa taxamasenna ra. 
\v 40 Nabi Yunusa kɔɛ saxan soge saxan ti yɛxɛ gbeen kui kii naxan yi, n tan Muxuna Dii Xɛmɛn fan kɔɛ saxan soge saxan tima na kii nin bɔxɔn bun ma. 
\v 41 Niniwa kaane tima nɛn Kiti Sa Lɔxɔni, e yi iki muxune yalagi bayo ne Yunusaa kawandin mɛ waxatin naxan yi, e xun xanbi so nɛn e hakɛne yi. Anu, fena nde be naxan gbo Yunusa xa.\f + \fr 12.41\fr* A mato Yunusa sora 1 han sora 4 kui.\f* 
\v 42 Ɲaxalan Mangan naxan keli sogetede yiifanna ma, na tima nɛn kiti sa lɔxɔni, a yi iki muxune yalagi bayo a kelixi bɔxɔn danna nan na fa a tuli matideni Sulemani a fekolonna falane ra.\f + \fr 12.42\fr* A mato Mangane Singen 10.1-10 kui.\f* Awa, n xa a fala ɛ xa, naxan gbo Sulemani xa, na be yi.”
\s Yinna ɲaxine xɛtɛ fena
\r Luka 11.24-26
\p
\v 43 “Yinna ɲaxin na xɛtɛ muxun fɔxɔ ra waxatin naxan yi, a sigama yire yixaren nin, a sa a matabuden fen. Xa a mi yire yo to, 
\v 44 a a mirima nɛn nayi, a naxa, ‘N kelixi dɛnaxan yi, n mɔn xa xɛtɛ na.’ Nayi, a na xɛtɛ na, xa a sa na kui genla li,\f + \fr 12.44\fr* Na yire \fk kui genla\fk* findixi muxun bɔɲɛn nan na. Xa a mi lugoxi Alaa Nii Sariɲanxin na, a mi ratangaxi yinnane wali kobine ma. \f* a makɔxi, a yitɔnxi, 
\v 45 a sigama nɛn nayi, a sa fa yinna ɲaxi solofere gbɛtɛye ra naxanye ɲaxu dangu a tan na. Ne yi lu a fɛma. Na muxuna fe raɲanna ɲaxuma ayi nɛn dangu a fɔlɔn na. A ligama na kii nin iki muxu ɲaxine fan na.”
\s Yesu nga nun a xunyɛne fe
\r Maraka 3.31-35, Luka 8.19-21
\p
\v 46 Yesu yi falan tima yamaan xa waxatin naxan yi, a nga nun a xunyɛne yi fa, e ti tandeni, e yi waxi a xɔn ma, e xa falan ti Yesu xa. 
\v 47 Nanara, muxuna nde yi a fala a xa, a naxa, “I nga nun i xunyɛne tixi tandeni, e waxi i to feni.” 
\v 48 Yesu yi e yabi, a naxa, “Nga nun n xunyɛne findixi nde ra?” 
\v 49 Na xanbi ra, a yi a yiin ti a xarandiine ma, a naxa, “Nga nun n xunyɛne itoe nan na. 
\v 50 Bayo naxanye n Fafe Ala sagoon liga, naxan ariyanna yi, ngaxakeden xɛmɛmaan nun ɲaxalanmaan ne nan na, e nun nga.”
\c 13
\s Sansi wonla fe sandana
\r Maraka 4.1-9, Luka 8.4-8
\p
\v 1 Na lɔxɔn yɛtɛni Yesu yi keli banxini, a siga daraan dɛxɔn ma, a sa dɔxɔ na yi. 
\v 2 Yama gbeen yi malan a fɛma. Nayi, a yi so kunkin kui, a dɔxɔ. Yamaan yi lu xareyaan na. 
\v 3 A fala wuyaxi ti e xa sandani, a naxa,
\p “Xɛɛ biina nde yi mini, a siga a sansiin wolideni. 
\v 4 A yi sansiin wolima waxatin naxan yi, ndee yi bira kiraan xɔn ma, xɔline yi ne don. 
\v 5 Ndee yi bira fanyen fari, bɛndɛ gbee mi yi dɛnaxan yi. E yi soli mafurɛn, amasɔtɔ bɛndɛn mi yi gbo na yi. 
\v 6 Sogen to te, ne yi lisi a ra, e xara bayo e salenne mi yi godoxi bɔxɔni ki faɲi. 
\v 7 Sansina ndee yi bira sɛxɛ ɲali kanne tagi, sɛxɛne yi gbo, e yi e don. 
\v 8 Koni ndee yi bira bɔxɔ faɲini, e bogi, e keden kedenna birin yi kɛmɛ sɔtɔ hanma tonge sennin, hanma tonge saxan. 
\v 9 Xa tunla naxan xɔn, na xa a tuli mati!”
\s Sandane sa xunna
\r Maraka 4.10-12, Luka 8.9-10
\p
\v 10 Xarandiine yi fa Yesu fɛma, e yi a maxɔdin, e naxa, “Nanfera i falan tima yamaan xa sandani?” 
\v 11 Yesu yi e yabi, a naxa, “Ariyanna Mangayaan wundo feene kolonna bata so ɛ yii koni a mi soxi e tan yii. 
\v 12 Amasɔtɔ seen muxun naxan yii, nde mɔn soma nɛn na yii, a yi gbo ayi. Koni se mi muxun naxan yii hali naxan di a yii, na bama a yii nɛn. 
\v 13 Nanara, n falan tima ne xa sandan nin. Amasɔtɔ e seen matoma nɛn han, koni e mi a yigbɛma, e tuli matima nɛn han, koni e mi fe mɛma, e mɔn mi a famuma. 
\v 14 Na ma, Nabi Esayi a nabiya falan bata kamali nayi, a naxa,
\q ‘Ɛ tuli matima nɛn han,
\q koni ɛ mi fefe famuma.
\q Ɛ seen matoma nɛn han,
\q koni ɛ mi a yigbɛma.
\q
\v 15 Amasɔtɔ yamani ito bɔɲɛn bata xɔdɔxɔ ayi.
\q E bata e tunle dutun,
\q e yi e yɛɛne raxi.
\q Na ma, e mi fa seen toma
\q e tunle yi falan mɛ,
\q e xaxinla yi feen famu.
\q E yi xɛtɛ n ma, n yi e rakɛndɛya.’\f + \fr 13.15\fr* Esayi 6.9-10\f* ”
\p
\v 16 “Koni sɛwana ɛ xa, amasɔtɔ ɛ yɛɛne bata seen to, ɛ tunle mɔn bata feen mɛ. 
\v 17 N xa ɲɔndin fala ɛ xa, nabi wuyaxi nun tinxin muxu wuyaxi yi waxi a to feni ɛ naxan toma, koni e mi a to, e mɔn mi a mɛ ɛ naxan mɛma.”
\s Yesu yi sandan bunna yɛba
\r Maraka 4.13-20, Luka 8.11-15
\p
\v 18 Yesu naxa, “Ɛ tuli mati, ɛ yi sansi wonla fe sandan bunna kolon. 
\v 19 Naxanye na Ariyanna Mangayaan falan mɛ, koni e mi a famu, Fe Ɲaxin Kanna fama nɛn, a yi a xasun e bɔɲɛni. Ne luxi nɛn alo sansiin naxanye bira kiraan xɔn ma. 
\v 20 Sansiin naxanye bira fanyen fari, ne luxi nɛn alo muxun naxanye falan mɛ, e yi a suxu sɛwani sa! 
\v 21 Koni salen mi e bun, e mi buma. Tɔrɔn nun bɛsɛnxɔnyaan na fa waxatin naxan yi Alaa falana fe ra, e birama nɛn tantanni xulɛn! 
\v 22 Sansiin naxanye bira sɛxɛ ɲali kanne tagi, ne luxi nɛn alo muxun naxanye falan mɛma, koni dunuɲa xaminne nun nafulu feen kunfan yi a liga e Alaa falan beɲin, a tɔnɔn mi lu e ma. 
\v 23 Sansiin naxanye bira bɔxɔ faɲini, ne luxi nɛn alo muxun naxanye falan mɛ, e yi a famu. E bogima nɛn, ndee yi bogi kɛmɛ ramini, ndee tonge sennin, ndee tonge saxan.”
\s Maala nun xaratuna fe sandana
\p
\v 24 Yesu yi sanda gbɛtɛ sa e xa, a naxa, “Ariyanna Mangayaan luxi nɛn alo xɛmɛn naxan sansi faɲin woli a xɛɛn ma. 
\v 25 Koni yamaan yi xima waxatin naxan yi, a yaxun yi fa xaratu kɛsɛn woli maali, a siga. 
\v 26 E to sabati, maala yi a biyɛ ayi, xaratun fan yi a biyɛ ayi. 
\v 27 Xɛɛ kanna walikɛne yi fa a fɛma, e naxa, ‘Nxu fafe, i mi sansi faɲin xan woli i ya xɛɛn ma ba, xaratuni ito kelixi minɛn yi?’ 
\v 28 A yi e yabi, a naxa, ‘N yaxuna nde nan na ligaxi.’ Walikɛne yi a maxɔdin, e naxa, ‘I waxi a xɔn nxu xa sa e matala ba?’ 
\v 29 A yi e yabi, a naxa, ‘Ɛn-ɛn de! Ɛ nɛma xaratune talɛ waxatin naxan yi, ɛ maala nde fan talama nɛn. 
\v 30 Ɛ xa a lu na, maala nun xaratun xa gbo e bode xɔn ma han a xaba waxatina. N na a falɛ n ma walikɛne xa na waxatini, n naxa, ɛ xaratun singen malan, ɛ yi a raxidi alogo e xa sa tɛɛni. Na xanbi ra, ɛ maala fan malan, ɛ yi a sa n ma sagan kui.’ ”
\s Sansi kɛsɛ xunxurina fe sandana
\r Maraka 4.30-32, Luka 13.18-19
\p
\v 31 Yesu yi sanda gbɛtɛ sa e xa, a naxa, “Ariyanna Mangayaan luxi nɛn alo sansi kɛsɛ xuridina,\f + \fr 13.31\fr* Sansini ito xili nɛn mutaridi.\f* muxun naxan sima a xɛɛn ma. 
\v 32 Hali a to xurun sansiin birin xa, koni a na gbo waxatin naxan yi, a danguma nɛn sii seene birin na, a findi wudi binla ra, xɔline yi e tɛɛn sa a yi.”
\s Burun nate sena fe sandana
\r Luka 13.20-21
\p
\v 33 Yesu yi sanda gbɛtɛ sa e xa, a naxa, “Ariyanna Mangayaan luxi nɛn alo burun nate sena\f + \fr 13.33\fr* \fk burun nate sena:\fk* Lɛbɛnna na a ra naxan burun nagboma ayi. \f* ɲaxanla naxan tongo, a yi a sa buru fuɲi bɛnbɛli keden yi, a yi a yimaxa, a birin yi te.”
\s Yesu yi e xaran sandane ma
\r Maraka 4.33-34
\p
\v 34 Yesu yi feni itoe birin fala yamaan xa sandane yi. A mi yi falan tima e xa, xa a mi sandan sa. 
\v 35 Nayi, nabina falan yi kamali, a naxa, “N sandane nan sama. N wundo fonne nan yɛbama naxanye yi luxunxi xabu dunuɲa da.”\f + \fr 13.35\fr* Yaburin 78.2\f*
\s Yesu yi xaratu kɛsɛna feen yɛba
\p
\v 36 Na xanbi ra, Yesu yi keli yamaan fɛma, a so banxini. A xarandiine yi fa a fɛma, e naxa, “Xaratun naxanye xɛɛn ma, na sandan bunna fala nxu xa.” 
\v 37 Yesu yi e yabi, a naxa, “Xɛmɛn naxan sansi faɲin woli, n tan Muxuna Dii Xɛmɛn nan na ra. 
\v 38 Xɛɛna, dunuɲa nan na ra. Sansi faɲina, Ariyanna Mangayaan muxune nan ne ra. Xaratu kɛsɛne, Fe Ɲaxin Kanna muxune nan ne ra. 
\v 39 Yaxun naxan xaratu kɛsɛn wolin xɛɛn ma, Yinna Mangan nan na ra, Setana. Malo xabana, waxati raɲanna nan na ra, malo xabane nan malekane ra. 
\v 40 Xaratun ba fena maali, a sa tɛɛni, a ligama na kii nin waxati raɲanni. 
\v 41 N tan Muxuna Dii Xɛmɛna, n nan n ma malekane rasigama nɛn. Naxanye birin muxune birama tantanni e nun fe ɲaxi rabane birin, malekane ne malanma nɛn, e yi e ba n ma Mangayani. 
\v 42 E yi e woli sulun tɛɛni,\f + \fr 13.42\fr* \fk Sulun tɛɛn\fk* mɔn falama yirena nde yi fa fala “\fk Furu tɛɛna\fk*.”\f* wugan nun ɲin naxinna dɛnaxan yi. 
\v 43 Koni tinxin muxune yilenma nɛn alo sogena e fafe Alaa Mangayani. Xa tunla naxan xɔn, na xa a tuli mati!”
\s Nafulu luxunxina fe sandana
\p
\v 44 Yesu naxa, “Ariyanna Mangayaan luxi nɛn alo nafulu gbeen naxan luxunxi xɛɛn ma. Xɛmɛna nde yi na to, a mɔn yi a luxun. Nayi, a sɛwaxin yi sa a yii seene birin mati, a xɛtɛ, a fa na bɔxɔn sara.”
\p
\v 45 Yesu naxa, “Ariyanna Mangayaan mɔn luxi nɛn alo yulan naxan bɔxɔn bun nafunla\f + \fr 13.45\fr* \fk bɔxɔ bun nafunla:\fk* Gɛmɛn siyana nde nan ma fe falaxi be naxan toma fɔxɔ ige yi xaxunna ndee kui. Na gɛmɛn xili nɛn “Pɛrili.”\f* fenma. 
\v 46 A to gɛmɛ faɲi faɲin to naxan sare gbo han, a yi xɛtɛ a konni, a yi sa a yii seene birin mati, a sa na gɛmɛn sara.”
\s Yɛxɛ suxu yalana fe sandana
\p
\v 47 Yesu naxa, “Ariyanna Mangayaan luxi nɛn alo yɛxɛ suxun yalaan naxan wolin baani, a yi yɛxɛn siyane birin suxu. 
\v 48 Yalaan na rafe waxatin naxan yi, yɛxɛ suxune yi a bandun. E yi a rate xareyaan na, e dɔxɔ. E yi yɛxɛ sensenne malan debene kui, e yi a ɲaxine woli ayi. 
\v 49 A ligama na kii nin waxati raɲanni. Malekane sigama nɛn, e muxu ɲaxine malan e danna, keli tinxin muxune tagi, 
\v 50 e yi e woli sulun tɛɛni, wugan nun ɲin naxinna dɛnaxan yi.”
\s Fe fonna nun a nɛnɛna a fe
\p
\v 51 Yesu yi e maxɔdin, a naxa, “Ɛ bata feni itoe famu ba?” E yi a yabi, e naxa, “Ɔn.”
\p
\v 52 A yi a fala e xa, a naxa, “Nanara, sariya karamɔxɔn naxanye birin bata xaran lan Ariyanna Mangayana fe ma, ne luxi nɛn alo banxi kanna naxan nafulu nɛnɛne nun a fonne raminima a se ramaradeni.”
\s Nasarɛti kaane yi e mɛ Yesu ra
\r Maraka 6.1-6, Luka 4.16-30
\p
\v 53 Yesu yelin sandane sɛ waxatin naxan yi, a yi keli mɛnni, 
\v 54 a xɛtɛ a konni a maxuruxi taan naxan yi. A e xaran e salide banxini waxatin naxan yi, naxanye a xuiin mɛ, ne yi kabɛ. E maxɔdinna ti, e naxa, “A xaxili sifani ito nun kabanako sɛnbɛni ito sɔtɔxi minɛn yi? 
\v 55 Kamudɛrɛna dii xɛmɛn xa mi ito ra ba? Mariyama a diin xa mi a ra ba? Yaki nun Yusufu nun Simɔn nun Yudasi tada xa mi ito ra ba? 
\v 56 A xunyɛ dii tɛmɛne xa mi dɔxi be ba? A tan feni itoe birin sɔtɔxi minɛn yi?” 
\v 57 E yi e mɛ a ra.
\p Yesu yi a fala e xa, a naxa, “Nabiin binyɛ yiren birin yi fɔ a konna nun a denbayani.” 
\v 58 A mi kabanako fe wuyaxi liga na amasɔtɔ e mi yi dɛnkɛlɛyaxi.
\c 14
\s Herode yi Yoni Marafu Tiin faxa
\r Maraka 6.14-29, Luka 9.7-9
\p
\v 1 Na waxatini, Galile mangan Herode yi Yesu a fe mɛ. 
\v 2 A yi a fala a fɔxɔrabirane xa, a naxa, “Yoni Marafu Tiin nan a ra. Yoni bata keli sayani! Nanara, sɛnbɛna a yii, a kabanako feene liga.”
\p
\v 3 A na fala nɛn, amasɔtɔ a bata yi Yoni suxu nun, a yi a xidi, a yi a sa kasoon na Herodiyade a fe ra, naxan yi findixi Herode fafaxakedenna Filipi a ɲaxanla ra nun. 
\v 4 Yoni yi a falama Herode xa, a naxa, “A mi daxa, i xa Herodiyade futu!” 
\v 5 Herode yi waxi a xɔn ma a xa Yoni faxa, koni a yi gaxuxi yamaan yɛɛ ra bayo ne yi Yoni yatɛxi nabiin nan na.
\p
\v 6 Awa, Herode bari lɔxɔn sumunna a lixina, Herodiyade a dii tɛmɛn yi a bodon yamaan yɛtagi. Na yi Herode kɛnɛn han 
\v 7 a yi saratin tongo na sungutunna xa, a yi a kɔlɔ, a a na a xandi sese yi, a na soma a yii nɛn. 
\v 8 A nga yi a radin alogo a xa ito nan fala, a naxa, “Yoni Marafu Tiin xunna so n yii wure lefaan ma be.” 
\v 9 Manga Herode niin yi rafɔrɔ a ma, koni bayo a bata yi saratin tongo a muxu xilixine yɛɛ xɔri, a yi yamarin fi, a na xa liga. 
\v 10 Nayi, e sa Yoni xunna sɛgɛ a dɛ kasoon na. 
\v 11 E yi fa a xunna ra wure lefaan ma, e yi a so sungutunna yii, a siga a ra a nga fɛma. 
\v 12 Yoni a xarandiine yi fa a binbin tongo, e sa a maluxun. Na xanbi ra, e yi sa a fala Yesu xa.
\s Yesu yi muxu wuli suulun dɛge
\r Maraka 6.30-44, Luka 9.10-17, Yoni 6.1-14
\p
\v 13 Yesu na feen xibarun mɛ waxatin naxan yi, a siga kunkin kui a danna yire madunduxina nde yi. Yamaan to na mɛ, e keli e taane yi, e siga a fɔxɔ ra e sanna ma. 
\v 14 Yesu to mini kunkin kui, a yi yama gbeen to, a kininkinin e ma, a yi e furetɔne rakɛndɛya.
\p
\v 15 Ɲinbanna ra, a xarandiine yi e maso a ra, e naxa, “Kɔɛ bata so, burunna nan nun be ra, yamaan beɲin, e xa siga banxidɛne ra, alogo e xa sa donseen sara e yɛtɛ xa.” 
\v 16 Yesu yi e yabi, a naxa, “Hali e mi siga, ɛ tan yɛtɛɛn xa donseen so e yii.” 
\v 17 E yi Yesu yabi, e naxa, “Naxan nxu yii be buru xun suulun nun yɛxɛ firin.” 
\v 18 Yesu naxa, “Ɛ fa ne ra be.” 
\v 19 A yi a fala yamaan xa, a e xa dɔxɔ sɛxɛne fari. Na xanbi ra, a yi na buru xun suulunne nun yɛxɛ firinne tongo, a yi a yɛɛn nate kore, a barikan bira Ala xa, a burune yigira. A yi e so a xarandiine yii, e yi e yitaxun yamaan na. 
\v 20 E birin yi e dɛge, e lugo ken! A xarandiine yi debe fu nun firin nafe e dungi dungi dɔnxɛne ra. 
\v 21 Muxun naxanye e dɛge, ba ɲaxanle nun diidine ra, muxu wuli suulun ɲɔxɔn.
\s Yesu yi sigan ti igen fari
\r Maraka 6.45-52, Yoni 6.15-21
\p
\v 22 Na xanbi ra, Yesu yi a xarandiine rasiga kunkin kui a yɛɛ ra daraan kidi ma. A tan yi lu xanbin na, a yi yamaan naxɛtɛ. 
\v 23 A to yelin yamaan nasigɛ, a kedenna yi te geyaan fari Ala maxandideni. A yi lu na han kɔɛ yi so.
\p
\v 24 Kunkin bata yi siga daraan xun ma pon! Igen mɔrɔnne\f + \fr 14.24\fr* \fk Igen mɔrɔnne:\fk* alo foyen na so igeni.\f* yi lu kunkini maxɛ amasɔtɔ foye gbeen bata yi a xun sa e ma. 
\v 25 Yesu yi fa sigan tiyɛ igen fari, a yi sa e li subaxa makedini. 
\v 26 A xarandiine to a to sigan tiyɛ igen fari, e gaxu kati! E gbelegbele, e naxa, “Muxun yɛlɛnna nan ito ra!” 
\v 27 Yesu yi falan ti e xa mafurɛn, a naxa, “Ɛ wɛkilɛ, n tan nan a ra. Ɛ nama gaxu!” 
\v 28 Piyɛri yi falan ti, a naxa, “Marigina, xa i tan nan a ra yati, n yamari a n xa siga i fɛma igen fari.” 
\v 29 Yesu yi a yabi, a naxa, “Fa be!” Nayi, Piyɛri yi keli kunkin kui, a sigan ti fɔlɔ igen fari siga Yesu fɛma. 
\v 30 Koni a toxina a foyen gbo, a yi gaxu, a godo fɔlɔ igen bun ma. A gbelegbele, a naxa, “Marigina, n nakisi.” 
\v 31 Yesu yi a yiin nasiga mafurɛn! A yi a rate, a naxa, “I ya dɛnkɛlɛyaan xurun. I sikɛxi nanfera?” 
\v 32 E firinna birin yi dɔxɔ kunkin kui, foyen yi a raxara. 
\v 33 Xarandiin naxanye yi kunkin kui, ne yi e xinbi sin Yesu bun ma, e naxa, “Ɲɔndin nan a ra yati, Alaa Dii Xɛmɛn nan i tan na!”
\s Yesu yi muxune rakɛndɛya
\r Maraka 6.53-56
\p
\v 34 E to daraan gidi, e sa xaren li Genesarɛti yamanani. 
\v 35 Yamaan yi Yesu kolon mɛnni. Na ma, e xɛraan nasiga na rabilinna taane birin yi, e yi fa e furetɔne ra Yesu fɛma. 
\v 36 E yi a mayandi, a xa tin furetɔne xa e yiine din a doma gbeen lenben na. Naxanye birin yi e yiin dinma a ra, ne birin yi kɛndɛyama nɛn.
\c 15
\s Yahudiyane namun feene
\r Maraka 7.1-13
\p
\v 1 Na xanbi ra, Farisi muxuna ndee nun sariya karamɔxɔne yi keli Yerusalɛn taani. E fa Yesu fɛma, e yi a maxɔdin, e naxa, 
\v 2 “Nanfera i ya xarandiine mi en benbane namun feene suxuma? Benun e xa donseen don e mi e yiin naxama en ma dinan kiin ma.” 
\v 3 Yesu yi e yabi, a naxa, “Ɛ fan Alaa yamarin kalama ɛ yɛtɛ namun feene ma nanfera? 
\v 4 Bayo Ala naxa, ‘I baba nun i nga binya. Naxan na a baba danga hanma a nga, ɛ na kanna faxa.’\f + \fr 15.4\fr* Xɔrɔyaan 20.12 nun 21.17 e nun Sariyane 5.16 \f* 
\v 5 Koni ɛ tan naxa, a naxan na a fala a fafe xa hanma a nga, a naxa, ‘I yi maliin naxan sɔtɔma n na nun, n bata na fi Ala ma’ 
\v 6 hali na kanna nama fa a fafe binya na maliin na. Nayi, ɛ bata Alaa falan kala ɛ namunna fe ra. 
\v 7 Ɛ tan nafigine! Nabi Esayi waliyiya falan naxan ti ɛ fe ra, ɲɔndin na a ra, a naxa,
\q
\v 8 ‘Ala naxa,
\q yamani ito n binyama e dɛɛn nin
\q koni e bɔɲɛn makuya n na pon!
\q
\v 9 E n batuma fuyan!
\q Bayo e xaranna findixi adamadiine yamari xaranxine nan gbansan na!’\f + \fr 15.9\fr* Esayi 29.13\f* ”
\s Muxuna sariɲanna kala fena
\r Maraka 7.14-23
\p
\v 10 Na xanbi ra, Yesu yi yamaan xili a fɛma. A yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ tuli mati, ɛ yi ito famu. 
\v 11 Seen naxan soma muxun dɛ, na mi a sariɲanna kalama fɔ falan naxan minima a dɛ.”
\p
\v 12 A xarandiine yi fa Yesu fɛma, e naxa, “I mi a kolon ba, fa fala i ya falan bata Farisi muxune xɔlɔ?” 
\v 13 Yesu yi e yabi, a naxa, “N Fafe naxan ariyanna yi, na mi si seen naxanye sixi, ne birin talama nɛn. 
\v 14 Ɛ e lu na, danxutɔne nan e ra danxutɔne yɛɛ ra. Xa danxutɔɔn danxutɔɔn yii rasuxu, e firinna birin birama nɛn yinla ra.”
\p
\v 15 Piyɛri yi falan ti, a naxa, “Sandani ito bunna fala nxu xa.” 
\v 16 Yesu yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ fan munma xaxili sɔtɔ ba? 
\v 17 Ɛ mi a kolon ba? Seen naxan na so muxun dɛ, na godoma a kui nɛn, na xanbi ra, a mini a fatini. 
\v 18 Koni falan naxan minima muxun dɛ, na kelima a bɔɲɛn nin, na nan muxune sariɲanna kalama. 
\v 19 Bayo miriya ɲaxine kelima muxun bɔɲɛn nin, a yi a ti muxu faxan nun yalunyaan nun yanga suxun nun muɲan nun wule sere baan nun konbin ma. 
\v 20 Na feene nan muxune sariɲanna kalama. Koni i na i dɛge i yiin naxataren na, na mi muxune sariɲanna kalama.”
\s Ɲaxanla dɛnkɛlɛyana fe
\r Maraka 7.24-30
\p
\v 21 Yesu yi keli na, a siga Tire taan nun Sidɔn taan yamanani. 
\v 22 Kanan kaa ɲaxanla nde yi na yi, na yi fa Yesu fɛma. A gbelegbelema, a naxa, “N fafe, Dawudaa Dii Xɛmɛna, kininkinin n ma! Ɲinanna n ma dii tɛmɛn fɔxɔ ra, a tɔrɔxi han!” 
\v 23 Koni Yesu mi fala yo ti a xa. Yesu a xarandiina ndee yi fa a fɛma, e yi a mafan, e naxa, “Ɲaxanli ito rasiga! A biraxi en fɔxɔ ra, a gbelegbelema.” 
\v 24 Awa, Yesu yi e yabi, a naxa, “N mi faxi muxu gbɛtɛ ma fɔ Isirayila kaa tununxine alo yɛxɛɛne.” 
\v 25 Awa, na ɲaxanla yi fa, a yi a xinbi sin Yesu bun ma, a yi a fala, a naxa, “N fafe, n mali.” 
\v 26 Yesu yi sandan sa a xa, a naxa, “A mi lan i xa diidine donseen sa barene bun ma.”\f + \fr 15.26\fr* Yesu ɲaxanli ito a dɛnkɛlɛyaan nan fɛsɛfɛsɛma sandani ito xɔn. Sandan kui, siya gbɛtɛne findixi barene ra, diidine fan yi lu alo Isirayila kaane.\f* 
\v 27 Ɲaxanla yi a yabi, a naxa, “N fafe, ɲɔndin nan na ra. Koni hali barene donse yolonxine donma nɛn e kanna naxanye rayolonma bɔxɔni.” 
\v 28 Nayi, Yesu yi a yabi, a naxa, “Nga ɲaxanla, i ya dɛnkɛlɛyaan gbo! I rafan feen bata liga i xa.” Na waxatin yɛtɛni, a dii tɛmɛn yi kɛndɛya.
\s Yesu yi muxu wuyaxi rakɛndɛya
\p
\v 29 Yesu yi keli na yi, a siga Galile Daraan dɛxɔn ma. A yi te geyaan fari, a dɔxɔ. 
\v 30 Yama gbeen yi fa a fɛma, e fa lɛbutɛnne nun danxutɔne nun madɔntɔne nun bobone nun furetɔ wuyaxi gbɛtɛye ra, e yi e sa Yesu bun ma. A yi e rakɛndɛya. 
\v 31 Yamaan to a to, fa fala bobone falan tima, madɔntɔne bata kɛndɛya, lɛbutɛnne bata sigan ti, danxutɔne seen toma, e kabɛ. E yi Isirayilaa Ala tantun.
\s Yesu yi muxu wuli naanin dɛge
\r Maraka 8.1-10
\p
\v 32 Yesu yi a xarandiine xili a fɛma, a yi a fala e xa, a naxa, “Yamani ito kininkininna bata n suxu bayo e bata soge saxan ti n fɛma, donse mi fa e yii iki. N mi waxi e rasiga feni kamɛna e ma. Xa na mi a ra, e fangan ɲanma nɛn kira yi.” 
\v 33 Xarandiine yi a maxɔdin, e naxa, “Nxu tan donseen sɔtɔma minɛn yi wulani ito yi naxan yama gbeeni ito lugɛ?” 
\v 34 Yesu yi e maxɔdin, a naxa, “Buru xun yoli ɛ yii?” E yi a yabi, e naxa, “Buru xun solofere, e nun yɛxɛdi dando nan nxu yii.” 
\v 35 Yesu yi yamaan xili a e xa fa dɔxɔ bɔxɔn ma. 
\v 36 Na xanbi ra, a buru xun soloferen nun yɛxɛne tongo, a barikan bira Ala xa. A yi e yigira, a yi e so a xarandiine yii, xarandiine yi e yitaxun yamaan na. 
\v 37 E birin yi e dɛge, e lugo. Xarandiine yi a dungi dungine matongo, e debe solofere rafe ne ra. 
\v 38 Xɛmɛn naxanye na don, ba ɲaxanle nun diidine ra, muxu wuli naanin.
\p
\v 39 Na xanbi ra, Yesu yi yamaan nasiga, a dɔxɔ kunkin kui, a siga Magadan yamanani.
\c 16
\s Taxamasenna maxɔdin fena
\r Maraka 8.11-13, Luka 12.54-56
\p
\v 1 Farisi muxuna ndee nun Saduse muxuna ndee yi fa Yesu fɛma alogo e xa a kɛɲaan fɛsɛfɛsɛ, e a maxɔdin a xa taxamasenna yita e ra keli ariyanna yi. 
\v 2 Yesu yi e yabi, a naxa, “Xa kuyeni gbeelixi ɲinbanna ra ɛ a falama nɛn a kuye faɲi yibama nɛn tila. 
\v 3 Xɔtɔnni xa kuyeni gbeelixi ɛ naxa, ‘Tulen famaan ni i ra.’ Ɛ nɔɛ kore xɔnna matoɛ nɛn ɛ yi a bunna kolon. Koni ɛ mi nɔɛ waxatini ito feene bunna kolonɲɛ. 
\v 4 Iki muxune findixi muxu ɲaxine nun nafigine nan na, ɛ to n maxɔdinma kabanako taxamasenna ma. Koni ɛ mi sese toma xa naxan mi findixi Yunusa taxamasenna ra.”
\p Na xanbi ra, a keli e fɛma, a yi siga.
\s Marakolonna lan xaranne ma
\r Maraka 8.14-21
\p
\v 5 Xarandiine yi gidima daraan kidi ma waxatin naxan yi, e yi ɲinan, e mi buru xali e yii. 
\v 6 Yesu yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ a liga ɛ yeren ma Farisi muxune nun Saduse muxune burun nate sena\f + \fr 16.6\fr* \fk burun nate sena:\fk* Lɛbɛnna na a ra naxan burun nagboma ayi. \f* fe ra.” 
\v 7 E falan ti fɔlɔ e bode tagi, e naxa, “A ito falama nɛn bayo en mi faxi buru ra en yii.” 
\v 8 Yesu yi a kolon e yi naxan falama. Nanara, a yi e maxɔdin, a naxa, “Ɛ nanse falama ɛ bode tagi, a ɛ mi faxi burun na? Ɛ dɛnkɛlɛyaan xurun ɲɛ? 
\v 9 Ɛ munma xaxili sɔtɔ ba? Ɛ bata ɲinan na xɔn ba, n muxu wuli suulunna dɛge waxatin naxan yi buru xun suulunna ra, ɛ debe yoli rafe buru dungi dungi dɔnxɛne ra? 
\v 10 Hanma buru xun soloferen naxan yitaxun muxu wuli naaninna ra, ɛ debe yoli rafe buru dɔnxɛne ra na yi? 
\v 11 Nanfera ɛ mi a bunna kolonxi fa fala n mi burun xan ma fe falama ɛ xa. N naxa, ‘Ɛ a liga ɛ yeren ma Farisi muxune nun Saduse muxune buru rate sena fe ra!’ ” 
\v 12 Na xanbi ra, xarandiine yi a kolon, a mi yi a falama e xa a e xa a liga e yeren ma burun nate sena a fe yi naxan buruni, koni fɔ Farisi muxune nun Saduse muxune xaranna fe yi.
\s Piyɛri a falana Yesu a fe yi
\r Maraka 8.27-30, Luka 9.18-21
\p
\v 13 Yesu yi siga Sesariya taani Filipi yamanani, a yi maxɔdinni ito ti a xarandiine ma, a naxa, “Yamana a falama a nde n tan Muxuna Dii Xɛmɛn na?” 
\v 14 E yi a yabi, e naxa, “Ndee naxa, a Yoni Marafu Tiin nan i tan na. Bonne naxa, a Nabi Eli nan i tan na. Nde gbɛtɛye fan naxa, a Yeremi nan i tan na hanma nabina nde.” 
\v 15 A yi e maxɔdin, a naxa, “Ɛ tan go, ɛ tan naxa di? Nde n tan na?” 
\v 16 Simɔn Piyɛri yi a yabi, a naxa, “Alaa Muxu Sugandixin nan i tan na, habadan Alaa Dii Xɛmɛna.”
\p
\v 17 Yesu yi a yabi, a naxa, “Sɛwana i tan xa Simɔn, Yunusaa dii xɛmɛna, bayo adamadi mi ito makɛnɛnxi i xa, fɔ n fafe Ala naxan ariyanna yi. 
\v 18 Nanara, n na a falama i xa, Piyɛri, gɛmɛn nan i tan na, n nan n ma banxin tima gɛmɛn naxan fari, n ma dɛnkɛlɛya yamana. Hali laxira so dɛɛne mi nɔɔn sɔtɛ n ma dɛnkɛlɛya yamaan ma mumɛ!\f + \fr 16.18\fr* \fk Piyɛri\fk* xinla bunna nɛɛn fa fala \fk gɛmɛna\fk*.\f* 
\v 19 N na Ariyanna Mangayaan so dɛɛn ɲinna soma i yii nɛn. I na tɔnna dɔxɔ feen naxan na dunuɲa yi, Ala tɔnna dɔxɔma nɛn na ra ariyanna yi. I na tin feen naxan ma dunuɲa yi, Ala tinma nɛn na ma ariyanna yi.” 
\v 20 Na xanbi ra, Yesu yi a xarandiine yamari, a e nama a fala muxu yo xa fa fala Alaa Muxu Sugandixin nan a tan na.
\s Yesu yi a sayana fe fala
\r Maraka 8.31-9.1, Luka 9.22-27
\p
\v 21 Fɔlɔ na waxatin ma, Yesu yi a yɛba fɔlɔ a xarandiine xa, a naxa, a fɛrɛ mi na fɔ a xa siga Yerusalɛn taani, a sa tɔrɔ wuyaxi sɔtɔ yamaan fonne nun saraxarali kuntigine nun sariya karamɔxɔne yii, e yi a faxa, a mɔn yi keli sayani a soge saxande lɔxɔni. 
\v 22 Piyɛri yi Yesu ba bonne fɛma, a Yesu maxadi fɔlɔ, a naxa, “Marigina, Ala xa i tanga na ma, na nama liga i ra mumɛ!” 
\v 23 Yesu yi a yɛɛ rafindi a ma, a yi a fala Piyɛri xa, a naxa, “Setana, fata n ma! I kataxi n natantan feen nan na. I mi i mirima Alaa feene ma fɔ adamadiine.”
\p
\v 24 Na xanbi ra, Yesu yi a fala a xarandiine xa, a naxa, “Xa muxu yo waxi bira feni n tan fɔxɔ ra fɔ a xa a mɛ a yɛtɛ ra, a yi a yɛtɛ faxa wudin\f + \fr 16.24\fr* Romi kaane yi muxune gbangbanma \fk wudin\fk* nan ma, e yi e faxa. Ito bunna nɛɛn, fa fala fɔ Yesu a xarandiine xa e wɛkilɛ sayaan na Yesu fɔxɔ ra.\f* tongo, a bira n fɔxɔ ra. 
\v 25 Bayo naxan waxi a niin nakisi feni, na bɔnɔma ayi nɛn, koni naxan bɔnɔma a niini n tan ma fe ra, na kisima nɛn. 
\v 26 Xa muxun dunuɲa birin sɔtɔ, a bɔnɔ a niini habadan, na tɔnɔn nanse ra? Muxun nɔɛ nanse fiyɛ, alogo a niin mɔn xa kisi? 
\v 27 Bayo n tan Muxuna Dii Xɛmɛn fama nɛn n Fafe Alaa binyeni, nxu nun a malekane. N yi muxun birin saranna fi lan a kɛwanle ma. 
\v 28 N xa ɲɔndin fala ɛ xa, muxuna ndee be e mi faxɛ fɔ e n tan Muxuna Dii Xɛmɛn to fɛ n ma mangayani.”\f + \fr 16.28\fr* A Matiyu 17:2-3 nan ma fe falama.\f*
\c 17
\s Yesu a nɔrɔna fe
\r Maraka 9.2-13, Luka 9.28-36
\p
\v 1 Xii sennin danguxina, Yesu yi Piyɛri nun Yaki nun a ngaxakedenna Yoni tongo, a siga e ra e danna geya gbeen fari. 
\v 2 A kɛɲaan yi masara e yɛɛ ra yi, a yɛtagin yi lu mayilenɲɛ alo sogena. A dugine yi fixa ayi alo kɛnɛnyana. 
\v 3 Na waxatin yɛtɛni, Nabi Musa nun Nabi Eli yi mini kɛnɛnni e yɛtagi, e yi lu falan tiyɛ Yesu xa. 
\v 4 Piyɛri yi a fala Yesu xa, a naxa, “Marigina, a lanxi bayo nxu be. Xa i waxi a xɔn ma, n xa gage saxan ti be, i gbeen keden, Nabi Musa gbeen keden, Nabi Eli gbeen keden.”
\p
\v 5 A yi falan tima waxatin naxan yi, kunda mayilenxin yi godo e xun ma, fala xuiin yi keli na kundani, a naxa, “N nafan Dii Xɛmɛn nan ito ra naxan bata n kɛnɛn ki faɲi, ɛ tuli mati a xuiin na!” 
\v 6 Xarandiine na mɛ waxatin naxan yi, e gaxu kati, han e sa felen, e yɛtagine yi lan bɔxɔn ma. 
\v 7 Yesu yi fa e fɛma, a yi a yiin din e ra, a naxa, “Ɛ keli, ɛ nama gaxu!” 
\v 8 E yi e yɛɛ rakoɲin, e mi muxu yo to fɔ Yesu.
\p
\v 9 E yi godoma geyaan na waxatin naxan yi, Yesu yi e yamari, a naxa, “Ɛ feen naxan toxi, ɛ nama a fala muxu yo xa han n tan Muxuna Dii Xɛmɛn yi keli sayani.”
\p
\v 10 Xarandiine yi Yesu maxɔdin, e naxa, “Sariya karamɔxɔne a falama nanfera nayi fa fala Nabi Eli nan singe fama?” 
\v 11 Yesu yi e yabi, a naxa, “Nabi Eli nan singe fama yati, a yi feene birin yitɔn. 
\v 12 Koni n xa a fala ɛ xa fa fala Eli bata yelin fɛ koni yamaan mi a kolon, e yi e rafan feene birin liga a ra. Awa, e n tan Muxuna Dii Xɛmɛn fan tɔrɔma nɛn na kiini.” 
\v 13 Na xanbi ra, xarandiine yi a kolon fa fala a falan tima Yoni Marafu Tiin nan ma fe ma.\f + \fr 17.13\fr* \fk Nabi Eli\fk* a fe sɛbɛxi Malaki 3.23 kui. Sariya karamɔxɔne yi laxi a ra a Nabi Malaki bata a fala a Nabi Eli mɔn fama nɛn benun Alaa Muxu Sugandixin xa fa. Yoni Marafu Tiin nan na nabiya falan nakamalixi.\f*
\s Yinnan diidin naxan fɔxɔ ra
\r Maraka 9.14-29, Luka 9.37-43
\p
\v 14 E fa yamaan fɛma waxatin naxan yi, xɛmɛna nde yi fa Yesu fɛma, a yi a xinbi sin a bun ma, 
\v 15 a naxa, “N fafe, kininkinin n ma dii xɛmɛn ma. Gan furen nan a fari, a tɔrɔxi kati, a bata bira tɛɛni sanɲa yi wuyaxi hanma igeni. 
\v 16 N bata fa a ra i ya xarandiine fɛma koni e mi nɔxi a rakɛndɛyɛ.” 
\v 17 Yesu yi a yabi, a naxa, “Ɛ tan dɛnkɛlɛyatarene nun tinxintarene, n xa lu ɛ fɛma han waxatin mundun yi? N xa diɲa ɛ xa han waxatin mundun yi? Fa diin na n fɛma!” 
\v 18 Yesu yi yinnan yamari, a xɛtɛ a fɔxɔ ra. Nayi, a dii xɛmɛn yi kɛndɛya na waxatin yɛtɛni.
\p
\v 19 Na xanbi ra, xarandiine yi siga Yesu fɛma e danna, e yi a maxɔdin, e naxa, “Nanfera nxu tan mi nɔxi yinnan kedɛ?” 
\v 20-21 Yesu yi e yabi, a naxa, “Bayo ɛ dɛnkɛlɛyaan xurun. N xa ɲɔndin fala ɛ xa. Xa dɛnkɛlɛyana ɛ yi, hali a xurun alo sansi kɛsɛ xurudina,\f + \fr 17.20\fr* Sansini ito xili nɛn mutaridi.\f* ɛ nɔɛ a falɛ nɛn geyani ito ma, ɛ naxa, ‘Keli be, i siga mɛnni!’ a yi siga. Ɛ nɔɛ feen birin ligɛ nɛn!”
\s Yesu mɔn yi a faxa feen fala
\r Maraka 9.30-32, Luka 9.43-45
\p
\v 22 Xarandiine birin e malan e bode xɔn ma waxatin naxan yi Galile yamanani, Yesu yi a fala e xa, a naxa, “N tan Muxuna Dii Xɛmɛn soma nɛn muxune yii, 
\v 23 e yi n faxa. Koni n mɔn kelima nɛn sayani a soge saxande lɔxɔni.”
\p Xarandiine nii yi raɲaxu e ma kati!
\s Ala Batu Banxin mudu fi fena
\p
\v 24 Yesu nun a xarandiine Kapɛrunan taan li waxatin naxan yi, Ala Batu Banxin mudu maxinle yi fa Piyɛri fɛma, e yi a maxɔdin, e naxa, “I karamɔxɔn mi Ala Batu Banxin mudun fima ba?” 
\v 25 Piyɛri yi e yabi, a naxa, “A fima nɛn.” Piyɛri so banxini waxatin naxan yi, Yesu singe yi falan ti, a naxa, “Simɔn, i mirixi a ma di? Dunuɲa mangane mudun maxilima nde ra? E diine ba, hanma muxu gbɛtɛye?” 
\v 26 Piyɛri yi a yabi, a naxa, “Muxu gbɛtɛye.” Yesu yi a fala, a naxa, “Na bunna nɛɛn, hali a diine mi a fi. 
\v 27 Koni nxu mi waxi a xɔn ma, nxu xa muxuni itoe rafen. Nanara, siga baani, i sa kɔnna bira. I na yɛxɛ singen naxan suxu, i a dɛɛni bi, i gbeti gbanan keden toma nɛn a dɛ, naxan lanɲɛ en ma mudun ma. I siga na ra, i sa i gbeen nun n gbeen fi.”
\c 18
\s Nde gbo birin xa?
\r Maraka 9.33-37, Luka 9.46-48
\p
\v 1 Xarandiine yi fa Yesu fɛma na waxatini, e yi a maxɔdin, e naxa, “Nde gbo birin xa Ariyanna Mangayani?”
\p
\v 2 Yesu yi diidina nde xili, a yi a ti e birin yɛtagi. 
\v 3 Yesu yi a fala, a naxa, “N xa ɲɔndin fala ɛ xa, xa ɛ mi maxɛtɛ, ɛ liga alo diidine, ɛ mi soɛ Ariyanna Mangayani mumɛ! 
\v 4 Nanara, naxan yo na a yɛtɛ magodo alo diidini ito, na gbo dangu a birin na Ariyanna Mangayani. 
\v 5 Naxan yo mɔn na diidini ito sifani suxu n xinli, na bata n tan yisuxu.”
\s Yulubina fe
\r Maraka 9.42-48, Luka 17.1-2
\p
\v 6 “Diidini itoe naxanye bata dɛnkɛlɛya n ma, xa muxu yo ne bira yulubini, a fisa na kanni gɛmɛ gbeen xidi a kɔɛ ra, a woli baan tilinna ma.”
\p
\v 7 “Gbalon dunuɲa muxune yɛɛ ra bayo feen naxanye yamaan birama yulubini. A fɛrɛ mi na fɔ na fe sifane xa fa koni e fatama muxun naxanye ra, gbalon na kanne yɛɛ ra! 
\v 8 Xa i yiina hanma i sanna i birama yulubini, a sɛgɛ a ra, i yi a woli ayi! A fisa i yii dungin nun i san dungi kanna xa so habadan nii rakisini, benun i yii firinna nun i san firin kanna xa woli yahannama tɛɛni. 
\v 9 Xa i yɛɛn nan i birɛ yulubini, a ba na, i yi a woli ayi! A fisa i yɛɛ keden kanna yi so habadan nii rakisini, benun i yɛɛ firin kanna xa so yahannama tɛɛni.”
\s Yɛxɛɛ tununxina fe sandana
\r Luka 15.3-7
\p
\v 10-11 “Ɛ a liga ɛ yeren ma, ɛ nama diidini itoe rafɛya. N xa a fala ɛ xa, e kantan malekane ariyanna yi. E n Fafe Ala yɛtagin toma waxatin birin.”
\p
\v 12 “Ɛ mirixi a ma di? Xa yɛxɛɛ kɛmɛ muxuna nde yii, xa keden siga na xun xɔn, na kanna nanfe ligama? A yɛxɛɛ tonge solomanaanin e nun solomanaaninne luma nɛn e dɛgedeni geyaan fari, a siga a tununxi kedenna fendeni. 
\v 13 N xa ɲɔndin fala ɛ xa, a na a to waxatin naxan yi, a sɛwama nɛn na yɛxɛɛ kedenna fe ra dangu tonge solomanaanin e nun solomanaaninne ra naxanye mi lɔxi ayi. 
\v 14 A na kii nin, ɛ Fafe Ala naxan ariyanna yi, a mi rafan a ma diidini ito nde keden peen xa lɔ ayi.”
\s Hakɛ tongone
\p
\v 15 “Xa i ngaxakedenna hakɛn liga i ra, siga a fɛma i yi a sɔnna fala a xa ɛ firinna tagi. Xa a i xuiin namɛ, i bata i ngaxakedenna sɔtɔ na yi. 
\v 16 Koni xa a mi a tuli mati i xuiin na, ɛ nun muxu keden hanma muxu firin xa siga a fɛma alogo ‘feen birin xa makiti sereya firin hanma saxan xuiin xɔn.’\f + \fr 18.16\fr* Sariyane 19.15\f* 
\v 17 Koni xa a mi a tuli mati ne xuiin na, na feen fala dɛnkɛlɛya yamaan xa. Xa a mi a tuli mati dɛnkɛlɛya yamaan xuiin na, a yatɛ alo dɛnkɛlɛyatarena hanma mudu maxinla.”
\s Tondi feen nun tin fena
\p
\v 18 “N xa ɲɔndin fala ɛ xa, ɛ na tɔnna dɔxɔ feen naxan na dunuɲa yi, Ala tɔnna dɔxɔma nɛn na ra ariyanna yi. Ɛ na tin feen naxan ma dunuɲa yi, Ala tinma nɛn na ma ariyanna yi.”
\p
\v 19 “N mɔn xa a fala ɛ xa, xa muxu firinna lan fefe ma dunuɲa yi Ala maxandini, n Fafe naxan ariyanna yi, a na ligama ɛ xa nɛn. 
\v 20 Bayo muxu firin hanma saxan na e malan dɛdɛ yi n xinli, n fan luma nɛn mɛnni e yɛ.”
\s Muxun naxan mi mafeluun tima
\p
\v 21 Na xanbi ra, Piyɛri yi fa Yesu fɛma, a yi a maxɔdin, a naxa, “Marigina, n xa ngaxakedenna mafelu dɔxɔɲa ma yoli, a na n hakɛn tongo waxatin naxan yi? Han dɔxɔɲa ma solofere ba?” 
\v 22 Yesu yi a yabi, a naxa, “N xa a fala i xa, dɔxɔɲa ma solofere mi a ra de, fɔ tonge solofere e nun solofere.”
\p
\v 23 “Nanara, Ariyanna Mangayaan luxi nɛn alo mangan naxan waxi a walikɛne saren fi feni. 
\v 24 A na fɔlɔxina, e fa walikɛ keden na gbeti gbananna wuli fu donla yi naxan ma, donla naxan nun a siimayaan birin wali saranna yi lan. 
\v 25 Bayo a mi yi nɔɛ a donla fiyɛ, mangan yi a ragidi a e xa a tan nun a ɲaxanla nun a diine nun a yii seene birin mati e findi konyine ra, alogo a xa donla fi. 
\v 26 Nanara, walikɛɛn yi a xinbi sin mangan bun ma, a yi a mafan, a naxa, ‘Diɲa n xa, n na i ya donla birin fima nɛn!’ 
\v 27 A kanna yi kininkinin a ma, a yi diɲa a donla ma, a yi a lu na.”
\p
\v 28 “Koni na walikɛɛn yi siga, a sa a lanfana nde to a gbeti xurudi yi naxan ma. A yi a suxu, a yi a kɔɛɛn dɛtɛn. A yi a fala, a naxa, ‘N ma donla fi!’ 
\v 29 A lanfaan yi a xinbi sin a bun ma, a yi a mafan, a naxa, ‘Diɲa n xa, n na i ya donla fima nɛn!’ 
\v 30 Koni a mi tin. A yi sa a sa kasoon na han a na a donla fi waxatin naxan yi. 
\v 31 Walikɛɛn bonne to na to, e xɔlɔ kati, e siga e kanna fɛma, e sa na birin fala a xa. 
\v 32 Nanara, e kanna yi a tan walikɛɛn xili, a naxa, ‘I tan walikɛ ɲaxina, n ma donla naxan birin i ma, n diɲa nɛn na ma bayo i bata n mafan. 
\v 33 A mi yi lan nun ba, i fan xa kininkinin i walikɛ boden ma alo n kininkinin i ma kii naxan yi?’ 
\v 34 Nayi, a kanna yi a sa kasoon na a xɔlɔni alogo a kantan muxune xa a ɲaxankata han a yi a donla birin fi. 
\v 35 N Fafe naxan ariyanna yi, na fan ɛ suxuma na kii nin, xa ɛ tan nde mi a ngaxakedenna mafelu a bɔɲɛni.”
\c 19
\s Futu kala fena
\r Maraka 10.1-12
\p
\v 1 Yesu yelinxi na falane tiyɛ, a keli Galile yamanani, a siga Yudaya yamanani dɛnaxan Yurudɛn baan kidi ma. 
\v 2 Yama gbeen yi bira a fɔxɔ ra, a yi ne rakɛndɛya.
\p
\v 3 Farisi muxuna ndee yi fa a fɛma a bunbadeni, e yi a maxɔdin, e naxa, “Sariyan na a ra ba, xɛmɛn xa ɲaxanla ramɛ, a findi bun yo ra?” 
\v 4 Yesu yi e yabi, a naxa, “Ɛ mi Kitabun xaranxi ba? A naxa fa fala a fɔlɔni ‘Ala yi adaman da, xɛmɛn nun ɲaxanla,’\f + \fr 19.4\fr* Dunuɲa Fɔlɔn 1.27 nun 5.2\f* 
\v 5 a naxa, ‘Nanara, xɛmɛna a nga nun a fafe beɲinma, a a maso a ɲaxanla ra, e findi fati bɛndɛ kedenna ra.’\f + \fr 19.5\fr* Dunuɲa Fɔlɔn 2.24\f* 
\v 6 Nayi, muxu firin mi fa e ra koni fɔ keden. Nayi, Ala bata seen naxanye tugun e bode ra, muxe nama ne fata.”
\p
\v 7 E yi a maxɔdin, e naxa, “Nanfera Musa a yamarixi fa fala a xɛmɛn xa futu kala kɛdin so a ɲaxanla yii, a yi a beɲin?” 
\v 8 Yesu yi e yabi, a naxa, “Musa bata tin, a ɛ xa ɛ ɲaxanle beɲin amasɔtɔ ɛ bɔɲɛn xɔdɔxɔ. Koni a mi yi na kiini nun a fɔlɔni. 
\v 9 Awa, n xa a fala ɛ xa, xɛmɛn naxan na a mɛ a ɲaxanla ra, xa a ɲaxanla mi yalunya ligaxi, xɛmɛn yi nde gbɛtɛ futu, na xɛmɛn bata yalunyaan liga.”
\p
\v 10 A xarandiine yi a fala a xa, e naxa, “Xa xɛmɛn nun a ɲaxanla tagi na kii nin, a lan futu nama ti na yi.” 
\v 11 Yesu yi e yabi, a naxa, “Birin mi nɔɛ xaranni ito suxɛ, koni fɔ Ala bata a fɛrɛn fi naxanye ma. 
\v 12 Xɛmɛna ndee mi nɔɛ ɲaxanla futuɛ amasɔtɔ e bari kiin xɔn, muxune nan ndee gbɛtɛye ligaxi na kiini, koni ndee gbɛtɛye lanxi a ma nɛn a e nama ɲaxanla futu alogo e xa lu walɛ Ariyanna Mangayaan xa. Awa, xa naxan nɔɛ xaranni ito suxɛ, na xa a suxu.”
\s Yesu yi duba diidine xa
\r Maraka 10.13-16, Luka 18.15-17
\p
\v 13 Muxuna ndee yi fa e diidine ra Yesu fɛma, alogo a xa a yiin sa e diidine xunni, a yi Ala maxandi e xa koni xarandiine yi falan ti ne ma. 
\v 14 Yesu naxa, “Ɛ tin diidine xa fa n fɛma, ɛ nama e raxɛtɛ amasɔtɔ e tan sifane nan gbee Ariyanna Mangayaan na.” 
\v 15 A yi a yiin sa e xunni, a yi duba e xa, a siga.
\s Xɛmɛ nafulu kanna fe
\r Maraka 10.17-31, Luka 18.18-30
\p
\v 16 Banxulanna nde yi fa Yesu fɛma, a naxa, “Karamɔxɔ, n fe faɲin mundun ligɛ, n habadan nii rakisin sɔtɔ?” 
\v 17 Yesu yi a yabi, a naxa, “Nanfera i n maxɔdinma fe faɲina fe ma? Ala nan keden fan. Xa i waxi a xɔn ma, i xa nii rakisin sɔtɔ, yamarine suxu.” 
\v 18 A mɔn yi maxɔdinna ti, a naxa, “Yamari mundun ne ra?” Yesu yi a yabi, a naxa, “I nama faxan ti. I nama yalunyaan liga. I nama muɲan ti. I nama wule seren ba. 
\v 19 I baba nun i nga binya, i yi i adamadi boden xanu alo i yɛtɛna.”\f + \fr 19.19\fr* Xɔrɔyaan 20.12-16 nun Sariyane 5.16-20 nun Saraxaraline 19.18\f* 
\v 20 Banxulanna yi a yabi, a naxa, “N bata ne birin suxu, nanfe fa luxi?” 
\v 21 Yesu yi a yabi, a naxa, “Xa i waxi a xɔn ma, i xa findi muxu kamalixin na, siga, i sa i yii seene mati, i yi yiigelitɔne ki. I nafunla sɔtɔma nɛn ariyanna yi. Na xanbi ra, i fa bira n fɔxɔ ra.” 
\v 22 Banxulanna na mɛ waxatin naxan yi, a sunuxin yi siga amasɔtɔ nafulu gbee kanna nan yi a ra.
\p
\v 23 Na xanbi ra, Yesu yi a fala a xarandiine xa, a naxa, “N xa ɲɔndin fala ɛ xa, nafulu kanne so raxɔlɔ Ariyanna Mangayani! 
\v 24 N mɔn xa a fala ɛ xa, nafulu kanna so raxɔlɔ Alaa Mangayani dangu ɲɔgɔmɛn so feen na sagilaan yinla ra.” 
\v 25 Xarandiine na mɛ waxatin naxan yi, e yi kabɛ kati! E yi a maxɔdin, e naxa, “Nde fa nɔɛ kisɛ nayi?” 
\v 26 Yesu yi e mato, a naxa, “Muxun mi nɔɛ na ligɛ koni Ala nɔɛ feen birin ligɛ nɛn.”
\p
\v 27 Na xanbi ra, Piyɛri yi a fala a xa, a naxa, “A mato, nxu bata feen birin beɲin, nxu bira i fɔxɔ ra. Nxu tan nanse sɔtɔma nayi?” 
\v 28 Yesu yi a fala e xa, a naxa, “N xa ɲɔndin fala ɛ xa, waxati nɛnɛ famatɔni, n tan Muxuna Dii Xɛmɛn na dɔxɔ n ma mangaya gbɛdɛ binyaxini, ɛ tan naxanye biraxi n fɔxɔ ra, ɛ fan dɔxɔma nɛn manga gbɛdɛ fu nun firinne ma, ɛ yi Isirayila bɔnsɔn fu nun firinne makiti. 
\v 29 Naxanye birin bata banxine lu na, hanma a ngaxakeden xɛmɛmane nun a ɲaxalanmane hanma a fafe hanma a nga hanma a diine hanma a xɛɛne n tan ma fe ra, a na ɲɔxɔn kɛmɛ sɔtɔma nɛn e nun habadan nii rakisina. 
\v 30 Koni naxanye yɛɛn na, ne wuyaxi sa luma nɛn xanbin na. Naxanye xanbin na iki, ne yi sa lu yɛɛn na.”
\c 20
\s Xɛɛ kanna walikɛne fe
\p
\v 1 Yesu naxa, “Ariyanna Mangayaan luxi nɛn alo xɛɛ kanna naxan minin subaxani muxu fendeni alogo e xa sa wali a manpa bili nakɔni. 
\v 2 E yi lan a ma, a xa e saranna fi gbeti gbanan keden keden, naxan lanɲɛ soge keden saranna ma. A yi e rasiga a manpa bili nakɔni. 
\v 3 Soge raxɛnxɛn waxatini, a keli, a siga lɔxɔ dɛɛn na, a yi muxuna ndee li tixi na, naxanye mi yi wali yo ra. 
\v 4 Nanara, a yi a fala e xa, a naxa, ‘Ɛ fan xa siga, ɛ sa wali n ma manpa bili nakɔni, a lan n xa ɛ saren fi naxan na, n na soɛ ɛ yii.’ 
\v 5 Awa, ne yi siga walideni. Na danguxina, a mɔn yi na ɲɔxɔn liga yanyi tagini e nun se din waxatin masoxina. 
\v 6 Awa, se din waxatin danguxina, a mɔn yi siga, a sa muxu gbɛtɛye fan li tixi na. A yi e maxɔdin, a naxa, ‘Ɛ fɛriɲɛnxi be nanfera? Ɛ mi fefe ligama?’ 
\v 7 E yi a yabi, e naxa, ‘Bayo muxu yo mi nxu tixi wali ra.’ A yi a fala e xa, a naxa, ‘Awa, ɛ fan xa siga wali kɛdeni n ma manpa bili nakɔni.’ ”
\p
\v 8 “Ɲinbanna soxina, manpa bili nakɔ kanna yi a fala walikɛ kuntigin xa, a naxa, ‘Walikɛne xili, e saranna xa fi. A fɔlɔ dɔnxɛ ra xiine ma, i sa a raɲan a singe ra xiine ma.’ 
\v 9 Xɛmɛn naxanye wanla fɔlɔ ɲinbari waxatini, ne keden kedenne birin yi gbeti gbanan keden keden sɔtɔ. 
\v 10 Nanara, muxun naxanye singe wanla fɔlɔ, ne to fa, e yi a miri fa fala, a e a sɔtɔma nɛn dangu bonne ra, koni e keden kedenna birin yi gbeti gbanan keden keden sɔtɔ.”
\p
\v 11 “Awa, e to yi a rasuxuma, e xɛɛ kanna mafala fɔlɔ. 
\v 12 E yi a fala, e naxa, ‘Muxun naxanye faxi dɔnxɛn na, ne waxatidi nan tun wali kɛxi. I nxu nun ne birin saren fima kii kedenna nin ba, nxu tan naxanye fɛriɲɛnxi sogen na?’ 
\v 13 Xɛɛ kanna yi e tan nde keden yabi, a naxa, ‘Sɔxɔ, n mi tinxintareya xan ligaxi i ra. En mi lanxi gbeti gbanan keden xan ma ba? 
\v 14 I saranna tongo, i siga i konni. Naxanye faxi dɔnxɛn na, n waxi ne saranna fi feni alo n bata i saranna fi kii naxan yi. 
\v 15 N mi daxa ba, n xa n sagoon liga n ma gbetini? I n maxɔxɔlɔnma nɛn ba bayo n fonisire?’ 
\v 16 Na kiini, naxanye yɛɛn na, ne wuyaxi sa luma nɛn xanbin na. Naxanye xanbin na iki, ne yi sa lu yɛɛn na.”
\s Yesu mɔn yi a faxa feen fala
\r Maraka 10.32-34, Luka 18.31-34
\p
\v 17 Yesu yi sigama Yerusalɛn taani waxatin naxan yi, a yi a xarandii fu nun firinne xali e danna. A yi a fala e xa, 
\v 18 a naxa, “Ɛ a mato, en sigama Yerusalɛn taani, n tan Muxuna Dii Xɛmɛn sa soma nɛn saraxarali kuntigine nun sariya karamɔxɔne yii na yi. E n ma kitin bolonma nɛn, a lan sayaan ma. 
\v 19 Na xanbi ra, e yi n so siya gbɛtɛne yii naxanye n magelema, e yi n bulan, e yi n gbangban wudin ma. A soge saxande lɔxɔni n kelima nɛn sayani.”
\s Yaki nun Yoni nga maxandina
\r Maraka 10.35-45
\p
\v 20 Sebede a dii xɛmɛne nga yi fa Yesu fɛma e nun a dii xɛmɛne, e yi e xinbi sin Yesu bun ma, e yi a maxandi fena nde ma. 
\v 21 Yesu yi e maxɔdin, a naxa, “I waxi nanse xɔn ma?” A yi a yabi, a naxa, “Tin, i na i ya mangayaan sɔtɔ, n ma dii xɛmɛ firinni itoe xa dɔxɔ i fɛma, kedenna i yiifanna ma, kedenna i kɔmɛnna ma.” 
\v 22 Yesu yi e yabi, a naxa, “Ɛ n maxandixi naxan ma, ɛ mi na kolon. Ɛ nɔɛ ɛ minɲɛ tɔrɔya igelengenna ra ba, n fama n mindeni naxan na?” E yi a yabi, e naxa, “Nxu nɔɛ nɛn.” 
\v 23 Yesu yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ fama ɛ mindeni nɛn n ma tɔrɔya igelengenna ra yati! Koni muxun dɔxɔ fena n yiifanna ma hanma n kɔmɛnna ma, na mi n tan ma fɔ n fafe bata yi a ragidi naxanye xa.”
\p
\v 24 Xarandii fuun bonne na mɛ waxatin naxan yi, e xɔlɔ na ngaxakedenma firinne ma. 
\v 25 Nanara, Yesu yi e birin xili a fɛma, a naxa, “Ɛ a kolon yati siyane mangane nɔyaan nan ligama e xun na, e muxu gbeene fan yi kuntigiyaan naba e xun na. 
\v 26 Koni a mi na kiini ɛ tan tagi. Xa naxan yo waxi findi feni muxu gbeen na ɛ yɛ, fɔ a xa findi ɛ walikɛɛn nan na. 
\v 27 Xa naxan yo wa findi feni ɛ yɛɛratiin na fɔ a xa findi ɛ konyin nan na 
\v 28 alo n tan Muxuna Dii Xɛmɛn to mi faxi muxe xa wali n xa koni alogo n tan xa wali, n yi n niin fi muxu wuyaxi xunbaan na.”
\s Yesu yi danxutɔ firin nakɛndɛya
\r Maraka 10.46-52, Luka 18.35-43
\p
\v 29 E yi kelima Yeriko taani waxatin naxan yi, yama gbeen yi bira Yesu fɔxɔ ra. 
\v 30 Danxutɔ firinna naxanye yi dɔxi kiraan na, ne yi a mɛ a Yesu dangumatɔɔn nan yi a ra, e yi gbelegbele, e naxa, “Nxu fafe, Dawudaa Dii Xɛmɛna, kininkinin nxu ma!” 
\v 31 Yamaan yi e masabari, koni e mɔn yi gbelegbele kati, e naxa, “Marigina, Dawudaa Dii Xɛmɛna, kininkinin nxu ma.” 
\v 32 Awa, Yesu yi ti, a yi e xili, a yi e maxɔdin, a naxa, “Ɛ waxi a xɔn ma n xa nanfe liga ɛ xa?” 
\v 33 E yi a yabi, e naxa, “Marigina, nxu waxi a xɔn ma nɛn, nxu mɔn xa seen to.” 
\v 34 Yesu yi kininkinin e ma, a yi a yiin din e yɛɛne ra. E yi seen to mafurɛn, e bira Yesu fɔxɔ ra.
\c 21
\s Yesu so fena Yerusalɛn taani
\r Maraka 11.1-11, Luka 19.28-40, Yoni 12.12-19
\p
\v 1 E to maso Yerusalɛn taan na, e yi Betifage taan li, Oliwi Geyaan fari. Yesu yi a xarandii firin nasiga e yɛɛ ra. 
\v 2 A yi a ɲungu e ma, a naxa, “Ɛ siga banxidɛɛn na ɛ yɛɛ ra, ɛ sa sofanla nde lima xidixi na yi, a diina a fɛma. Ɛ e fulun, ɛ fa e firinna ra n xa. 
\v 3 Xa muxuna nde ɛ maxɔdin, ɛ a fala a xa, ɛ naxa, ‘Marigin nan mako e ma,’ na kanna e soma ɛ yii nɛn sa.”
\p
\v 4 Na liga nɛn alogo nabiin naxan fala, na xa kamali, a naxa, 
\v 5 “Ɛ a fala Siyon kaane xa, ɛ naxa, ‘Ɛ a mato! Ɛ mangan fama ɛ ma. A limaniya. A fama sofanla nan fari, sofali diina, sofali gilɛn diina.’\f + \fr 21.5\fr* A mato Sakari 9.9 kui.\f* ”
\p
\v 6 Na ma, xarandiine yi siga, Yesu naxan fala e xa, e sa na liga. 
\v 7 E yi fa sofanla nun a diin na. E yi e dugine yifulun e fari, Yesu yi dɔxɔ sofanla fari. 
\v 8 Yamaan yi e dugine yifulun kiraan xɔn ma, nde yi ɲɔxɔndene magira, e yi e sa kiraan xɔn a binya feen na. 
\v 9 Yamaan naxan yi a yɛɛ ra e nun a xanbi ra, ne birin yi lu sɔnxɔɛ, e naxa, “Tantunna xa fi Dawudaa dii xɛmɛn ma! Naxan fama Marigin xinli, Ala xa na baraka! Ala tantun kore xɔnna ma pon!”
\p
\v 10 Yesu so Yerusalɛn taani waxatin naxan yi, taan yi maxa. Yamaan yi maxɔdinna ti, e naxa, “Nde ito ra?” 
\v 11 Yamaan yi e yabi, e naxa, “Nabi Yesu nan ito ra, keli Nasarɛti taani Galile yamanani.”
\s Yesu Ala Batu Banxini
\r Maraka 11.15-19, Luka 19.45-48, Yoni 2.13-22
\p
\v 12 Yesu to so Ala Batu Banxini, a yi sare matine nun sare soone birin kedi na yi. A yi gbeti masarane tabanle rafelen e nun ganba matine gbɛdɛne. 
\v 13 A yi a fala e xa, a naxa, “A sɛbɛxi Kitabun kui, Ala naxa, ‘N ma Banxin xili bama nɛn Ala maxandi banxina.’\f + \fr 21.13\fr* A mato Esayi 56.7 nun Yeremi 7.11 kui.\f* Koni ɛ tan bata a findi muɲadene luxunden na!”
\p
\v 14 Danxutɔne nun lɛbutɛnne yi siga Yesu fɛma Ala Batu Banxini, a yi e rakɛndɛya.
\p
\v 15 Koni saraxarali kuntigine nun sariya karamɔxɔne to a to kabanako feene ligɛ, e diidine fan to naxanye yi sɔnxɔma Ala Batu Banxini, e naxa, “Tantunna xa fi Dawudaa Dii Xɛmɛn ma,” e yi xɔlɔ. 
\v 16 E yi a fala Yesu xa, e naxa, “I mi diidine falan mɛɛn ba?” Yesu yi e yabi, a naxa, “Di! Ɛ mi Kitabun yireni ito xaranxi ba, naxan a falaxi, ‘I bata diidine nun dii ɲɔrɛne yamari, e yi i matɔxɔ?’\f + \fr 21.16\fr* Yaburin 8.3\f* ”
\p
\v 17 Yesu yi e lu mɛnni, a keli taani, a siga Betani taani, a sa xi na.
\s Yesu yi xɔdɛ binla danga
\r Maraka 11.12-14, 20-24
\p
\v 18 Na xɔtɔn bode, a xɛtɛmatɔɔn Yerusalɛn taani, kamɛn yi a suxu. 
\v 19 A yi xɔdɛ binla to kiraan dɛxɔn ma, a yi siga a bun ma, koni a mi a bogi yo li a ra, fɔ a dɛɛne. Nanara, a yi a fala xɔdɛ binla ma, a naxa, “I tan mi fa bogin sɔnɔn!” Awa, na waxatin yɛtɛni xɔdɛ binla yi xara! 
\v 20 Xarandiine to na to, e yi kabɛ, e maxɔdinna ti, e naxa, “Xɔdɛ binli ito xaraxi di xulɛn?” 
\v 21 Yesu yi e yabi, a naxa, “N xa ɲɔndin fala ɛ xa, xa ɛ dɛnkɛlɛyaxi, ɛ mi sikɛ, n naxan ligaxi xɔdɛ binli ito ra, ɛ fan nɔɛ na ɲɔxɔnna ligɛ nɛn. A birin xa mi na ra, ɛ nɔɛ a falɛ nɛn geyaan xa, ɛ naxa, ‘Keli be, i sa sin fɔxɔ igeni,’ na yi liga. 
\v 22 Xa ɛ dɛnkɛlɛyaxi, ɛ na sese maxɔdin Ala ra, ɛ na sɔtɔma nɛn.”
\s Yesu sɛnbɛn maxɔdinna fe
\r Maraka 11.27-33, Luka 20.1-8
\p
\v 23 Yesu mɔn yi fa Ala Batu Banxini. A yi yamaan xaranma waxatin naxan yi, saraxarali kuntigine nun yamaan fonne yi fa a fɛma, e yi a maxɔdin, e naxa, “I feni itoe ligama sɛnbɛ mundun na, nde i yamarixi i xa feni itoe liga?” 
\v 24 Yesu yi e yabi, a naxa, “N fan xa ɛ maxɔdin fe keden ma, xa ɛ n yabi, n feene ligama sɛnbɛn naxan yi, n fan na falama ɛ xa nɛn. 
\v 25 Nde Yoni rafaxi a xa muxune rafu igeni e tubi xinla ma, a kelixi Ala nan ma ba, hanma muxune?” E yi falan ti fɔlɔ e bode tagi, e naxa, “Xa en na a yabi fa fala a kelixi Ala nan ma, a falama nɛn nayi, a naxa, ‘Nanfera ɛ mi laxi Yoni ra?’ 
\v 26 Koni xa en na a fala fa fala a kelixi muxun nan ma, en gaxu yamaan yɛɛ ra bayo e birin laxi a ra a nabiin nan yi Yoni ra.” 
\v 27 Nanara, e yi Yesu yabi, e naxa, “Nxu mi a kolon.” Awa, a yi a fala e xa, a naxa, “N tan fan feni itoe ligama sɛnbɛn naxan yi, n mi na falama ɛ xa na yi.”
\s Dii xɛmɛ firinna fe sandana
\p
\v 28 “Ɛ xaxili lu ito xɔn ma. Xɛmɛna nde yi na, dii xɛmɛ firin yi naxan yii. A siga a forimaan fɛma, a sa a fala a xa, a naxa, ‘N ma diina, siga wali kɛdeni n ma nakɔni to.’ 
\v 29 A yi a yabi, a naxa, ‘N mi waxi siga feni.’ Koni dɔnxɛn na, a bɔɲɛn yi maxɛtɛ, a siga. 
\v 30 A fafe yi siga a diin bonna fɛma, a sa na fala kedenna ti na fan xa, a yi a yabi, a naxa, ‘N fafe, n sigama nɛn.’ Koni a mi siga. 
\v 31 Ne firinna yɛ, nde a fafe sagoon ligaxi?” E yi a yabi, e naxa, “Forimana.” Yesu yi a fala e xa, a naxa, “N xa ɲɔndin fala ɛ xa, mudu maxinle nun yalundene singe soma ɛ yɛɛ ra Alaa Mangayani. 
\v 32 Amasɔtɔ Yoni bata fa, a tinxinna kiraan yita ɛ ra, ɛ mi la a ra. Koni mudu maxinle nun yalundene bata la a ra. Hali ɛ to na to, ɛ bɔɲɛ mi maxɛtɛ, ɛ la a ra.”
\s Nakɔ kantanne fe sandana
\r Maraka 12.1-12, Luka 20.9-19
\p
\v 33 Yesu naxa, “Ɛ tuli mati sanda gbɛtɛ ra. Nakɔ kanna nde yi na nun naxan manpa bili nakɔɔn sa, a yi a sansan, a yi manpa ige badeni tɔn, a yi gbengben ti. Na xanbi ra, a yi nakɔɔn taxu a kantan muxune ra, a siga sigatini. 
\v 34 Awa, a bogi waxatina a lixina, a yi a walikɛna ndee rasiga a nakɔɔn kantan muxune ma, a e xa a gbeen so ne yii. 
\v 35 Nakɔɔn kantan muxune yi nakɔ kanna walikɛne suxu, e kedenna mabɔnbɔ, e bonna faxa, e bonna magɔlɔn gɛmɛne ra. 
\v 36 Na xanbi ra, nakɔ kanna mɔn yi a walikɛ gbɛtɛye rasiga, naxanye yi wuya dangu a fɔlɔyixine ra. Nakɔɔn kantan muxune yi ne fan liga na kii kedenni. 
\v 37 Dɔnxɛn na, a yi a dii xɛmɛn nasiga e ma, a naxa, ‘E danma nɛn n ma diin tan na.’ ”
\p
\v 38 “Koni nakɔ kantanne to a dii xɛmɛn to, e yi a fala e bode xa, e naxa, ‘Nakɔ kanna kɛ tongon nan ito ra, ɛ fa be, en na a faxa alogo en xa a kɛɛn sɔtɔ.’ 
\v 39 Nayi, e yi a suxu, e siga a torontoronɲɛ nakɔ xɛɛn fari ma, e sa a faxa.\f + \fr 21.39\fr* Sandani ito kui Ala nan misalixi nakɔ kanna ra. A dinan taxuxi Isirayila kaane ra. A walikɛne findixi nabine ra naxanye xɛ Isirayila kaane ma. A diin findixi Yesu ra. \f* 
\v 40 Awa, nakɔ kanna na fa waxatin naxan yi, a nanfe ligama nakɔ kantanne ra?” 
\v 41 E yi a yabi, e naxa, “A na muxu ɲaxine faxama nɛn kii ɲaxini, a yi nakɔɔn taxu muxu gbɛtɛye ra naxanye a gbeen soɛ a yii a xaba waxatini.” 
\v 42 Yesu yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ munma Kitabun yireni ito xaran ba? A naxa, ‘Banxi tiine e mɛ gɛmɛn naxan na, na bata findi banxin gɛmɛ fisamantenna ra. Marigin nan na ligaxi, a findi kabanako feen na en yɛɛ ra yi.’\f + \fr 21.42\fr* Yaburin 118.22-23\f* ”
\p
\v 43 Yesu naxa, “Nanara, n na a falama ɛ xa, Alaa Mangayaan bama ɛ yii nɛn, a so yama gbɛtɛn yii, naxanye kɛwali lanɲɛ a ma. 
\v 44 Naxan yo na bira gɛmɛni ito fari, na yigirama nɛn a dungin dungin na. Koni xa a nu bira naxan yo fari, a na yilunburunma nɛn.”
\p
\v 45 Saraxarali kuntigine nun Farisi muxune to Yesu a sandan mɛ, e yi a kolon a falan tima e tan nan ma. 
\v 46 Nanara, e yi kata a suxu feen na, koni e yi gaxu yamaan yɛɛ ra naxanye yi a mirixi fa fala a nabiin nan Yesu ra.
\c 22
\s Ɲaxalandi tiin sandana
\r Luka 14.15-24
\p
\v 1 Yesu mɔn yi sandan sa yamaan xa. 
\v 2 A yi a fala, a naxa, “Ariyanna Mangayaan luxi nɛn alo mangan naxan ɲaxalandi tiin sɛwa donse donna malanni tɔn a dii xɛmɛn xa. 
\v 3 A yi a walikɛne rasiga a muxu xilixine ma alogo e xa fa donse donna malanni, koni e mi tin fɛ. 
\v 4 Nanara, a yi a walikɛ gbɛtɛye rasiga e ma, a naxa, ‘Ɛ sa a fala e xa, a donseen birin bata yitɔn iki. N bata n ma turaan nun ɲinge raturaxine faxa, seen birin bata yitɔn. Ɛ fa ɲaxalandi tiin donse donna malanni!’ 
\v 5 Koni e mi a yatɛ, e siga e makone ra. Nde yi siga xɛɛne ma, nde yi siga e wanle ra. 
\v 6 A dɔnxɛne yi walikɛne suxu, e yi e rayarabi, e yi e faxa.”
\p
\v 7 “Mangan yi xɔlɔ kati, a yi a sofane rasiga, e sa faxa tiine halagi, e yi e taan gan. 
\v 8 Na xanbi ra, a yi a walikɛne xili, a naxa, ‘Ɲaxalandi tiin malanna bata yitɔn koni n muxun naxanye xilixi, ne mi yi daxa e xa xili. 
\v 9 Awa, iki ɛ siga kira xunne ma. Ɛ na muxu yo to, ɛ ne xili malanni.’ 
\v 10 Nanara, walikɛne yi siga kira xunne ma, e muxun naxanye birin to, e yi ne malan muxu ɲaxine nun muxu faɲine birin. Nayi, ɲaxalandi tiin malan yiren yi rafe muxu xilixine ra.”
\p
\v 11 “Koni mangan to so, a xa a muxu xilixine to, a yi xɛmɛna nde to mɛnni, ɲaxalandi ti domaan mi yi a ma. 
\v 12 A yi a maxɔdin, a naxa, ‘Sɔxɔ, i soxi be di, anu, i mi maxidixi alo a daxa ɲaxalandi ti malanni kii naxan yi?’ Koni xɛmɛn mi a yabi sɔtɔ. 
\v 13 Mangan yi a fala a walikɛne xa, a naxa, ‘Ɛ a xidi ken, ɛ yi a ramini tanden ma dimini, wugan nun ɲin naxinna dɛnaxan yi.’ ” 
\v 14 Yesu naxa, “Muxu wuyaxi xilixi koni muxu dando nan tun sugandixi.”
\s Mudu fiin maxɔdinna fe
\r Maraka 12.13-17, Luka 20.20-26
\p
\v 15 Farisi muxune yi siga, e sa Yesu tɔɲɛgɛ feni tɔn a fala xuiin xɔn ma. 
\v 16 E yi e xarandiina nde nun Herode a muxuna nde rasiga Yesu fɛma a faladeni, e naxa, “Karamɔxɔ, nxu a kolon fa fala ɲɔndi falan nan i tan na, i yamaan xaranma Ala ɲɔndin nan ma. Muxe mi nɔɛ i ya miriyaan maxɛtɛ, amasɔtɔ i mi muxune rafisaxi e bode xa. 
\v 17 Awa, i mirixi a ma di, a fala nxu xa, a daxa mudun yi fi Romi Manga Gbeen ma ba hanma a nama fi?”
\p
\v 18 Koni Yesu yi e nata ɲaxin kolon. A yi e yabi, a naxa, “Ɛ tan nafigine! Nanfera, ɛ katama n bunbadeni? 
\v 19 Ɛ gbeti gbananna yita n na mudun fima naxan na!” E yi gbeti gbananna yita a ra. 
\v 20 Yesu yi e maxɔdin, a naxa, “Nde xili nun a yɛtagin sawura a ma?” 
\v 21 E yi a yabi, e naxa, “Romi Manga Gbeena.” Nayi, Yesu yi a fala e xa, a naxa, “Mangan gbeen xa so a yii, Ala gbeen yi so Ala yii.”\f + \fr 22.21\fr* \fk Ala gbeena:\fk* Mangan yɛtagin sawuran to gbeti gbananna ma, na a findixi a gbeen nan na bayo a tan nan a rafalaxi. Adamadiine daxi Ala maligan nan na, nayi e fan findixi Ala gbeen nan na. Gbetin lan a so mangan yii mudun na, koni muxune lan e yi e yɛtɛ so Ala yii bayo e findixi e da mangan gbeen nan na.\f* 
\v 22 E na mɛ waxatin naxan yi, e kabɛ kati, e keli a fɛma, e siga.
\s Faxa muxune rakeli fena
\r Maraka 12.18-27, Luka 20.27-40
\p
\v 23 Na lɔxɔn yɛtɛni, Saduse muxune yi e maso Yesu ra naxanye a falama a faxa muxune mi kelima sayani. E yi Yesu maxɔdin, 
\v 24 e naxa, “Karamɔxɔ, Musa bata yi a fala, a naxa, ‘Xa xɛmɛn faxa, a mi dii lu, a ngaxakedenna xa a kɛ ɲaxanla tongo alogo a xa diina nde bari faxa muxun xa.’\f + \fr 22.24\fr* A mato Dunuɲa Fɔlɔn 38.8 nun Sariyane 25.5-6 kui.\f* 
\v 25 Awa, ngaxakedenmane muxu solofere yi be nun, forimaan yi ɲaxanla futu, a faxa, a mi dii sɔtɔ, a ɲaxanla yi lu a xunyɛn xa. 
\v 26 A yi liga na kiini a firinden fan na, a saxanden fan yi liga na kiini, na yi liga han solofere. 
\v 27 Dɔnxɛn na, ɲaxanla fan yi faxa. 
\v 28 Awa, faxa muxune na keli waxatin naxan yi, ɲaxanla findima nde gbee ra na muxu soloferene yɛ? Bayo e birin bata yi a dɔxɔ.”
\p
\v 29 Yesu yi e yabi, a naxa, “Ɛ bata tantan, amasɔtɔ ɛ mi Kitabun kolon hanma Ala sɛnbɛna. 
\v 30 Bayo faxa muxune na keli waxatin naxan yi, e ligama nɛn alo malekan naxanye ariyanna yi. Xɛmɛn mi ɲaxalan futɛ, ɲaxanla mi dɔxɛ xɛmɛn xɔn. 
\v 31 Awa, naxan lanxi faxa muxune rakeli feen ma, ɛ mi Alaa falan xaranxi ba? A naxa, 
\v 32 ‘Iburahimaa Ala nan n tan na, e nun Isiyagaa Ala e nun Yaxubaa Ala.’ Anu, faxa muxune Ala mi a tan na fɔ niiramane.”\f + \fr 22.32\fr* \fk niiramane:\fk* Ala naxa a Iburahimaa Ala nan a ra. A mato Xɔrɔyaan 3.6 nun 3.15-16 kui. A mi a falaxi nun a Iburahimaa Ala nan yi a tan na Iburahima yi a nii ra waxatin naxan yi. Na luxi nɛn alo Ala yɛɛna e ra laxira yi. E mɔn e nii ra Ala yɛɛ ra yi. Nanara, faxa muxune kelima nɛn sayani.\f*
\p
\v 33 Yamaan na mɛ waxatin naxan yi, e kabɛ Yesu a xaranna ma kati!
\s Yamari fisamantenna fe
\r Maraka 12.28-34, Luka 10.25-28
\p
\v 34 Farisi muxune a mɛ waxatin naxan yi, a Yesu e yabi kiin bata a liga Saduse muxune yi e dundu, e yi e malan. 
\v 35 Sariya karamɔxɔ keden yi na, na yi Yesu kɛɲaan fɛsɛfɛsɛ, a yi a maxɔdin, 
\v 36 a naxa, “Karamɔxɔ, yamarin mundun gbo dangu a birin na Sariya Kitabuni?” 
\v 37 Yesu yi a yabi, a naxa, “ ‘I Marigina Ala xanu i bɔɲɛn birin na e nun i niin birin na e nun i xaxinla birin na.’\f + \fr 22.37\fr* Sariyane 6.5\f* 
\v 38 Yamarini ito gbo dangu e birin na. 
\v 39 A firindeni ito luxi nɛn alo bonna, a naxa, ‘I adamadi boden xanu alo i yɛtɛna.’\f + \fr 22.39\fr* Saraxaraline 19.18\f* 
\v 40 Sariya Kitabun nun nabine kitabune birin singanxi yamari firinni itoe nan na.”
\s Yesu yi maxɔdinna ti
\r Maraka 12.35-37, Luka 20.41-44
\p
\v 41 Farisi muxune malanxi waxatin naxan yi, Yesu yi e maxɔdin, a naxa, 
\v 42 “Ɛ mirixi Alaa Muxu Sugandixina feen ma di? Nde bɔnsɔn a ra?” E yi a yabi, e naxa, “Dawuda bɔnsɔnna nan a ra.” 
\v 43 Yesu yi e maxɔdin, a naxa, “Nanfera Dawuda a xili bama ‘N Marigina’ fata Alaa Nii Sariɲanxin na? Amasɔtɔ Dawuda a falama, a naxa,
\q
\v 44 ‘Marigin yi a fala n marigin xa,
\q a naxa, “Dɔxɔ n yiifanna ma,
\q han n yi i yaxune sa i sanna bun ma.”\f + \fr 22.44\fr* Yaburin 110.1\f* ’
\m
\v 45 Awa, xa Dawuda a xili bama, ‘N Marigina,’ na ma, Alaa Muxu Sugandixin findixi Dawuda bɔnsɔnna ra di?”\f + \fr 22.45\fr* Na waxatini karamɔxɔne yi a falama a Alaa Muxu Sugandixin barima Dawuda bɔnsɔnna nin fata Alaa falan na Samuyɛli Firinden 7.16 kui. Anu, xa Dawuda nan Yaburi 110 sɛbɛ, nayi a tan a falama Alaa Muxu Sugandixin ma fa fala “N Marigina.” Na bunna nɛɛn fa fala Alaa Muxu Sugandixin gbo a benba Dawuda xa. Na yi muxune yifu, a yi a yita a Yesu Alaa Muxu Sugandixin tiden gbo dangu Dawuda ra Ala yɛɛ ra yi.\f* 
\v 46 Muxu yo mi nɔ a yabɛ fala keden peen na! Keli na waxatin ma, muxu yo mi fa susu a maxɔdinɲɛ fe gbɛtɛ ma.
\c 23
\s Yesu yi sariya karamɔxɔne nun Farisi muxune yalagi
\r Maraka 12.38-39, Luka 11.43, 46, 20.45-46
\p
\v 1 Na xanbi ra, Yesu yi falan ti yamaan nun a xarandiine xa, 
\v 2 a naxa, “Sariya karamɔxɔne nun Farisi muxune dɔxi Nabi Musa funfun nin. 
\v 3 Nayi, ɛ e falane birin suxu, ɛ yi e liga. Koni ɛ nama e kɛwali sifane tan liga, amasɔtɔ e naxan falama, e mi na ligama. 
\v 4 E goron binyene raxidima, e yi e dɔxɔ muxune xun ma, koni hali e yii sonla, e tan mi waxi na din feni e ra e maxalideni. 
\v 5 E feen birin ligama nɛn alogo muxune xa e to. Nayi, e Kitabu falane sɛbɛma, e yi e xidi e tigine nun e yiine ra han a gbo ayi. E domane maxidixi luti dɛnbɛxi kuyene ra. 
\v 6 Binye dɔxɔdene rafan e ma malanne yi, e dɔxɔ yamaan yɛɛ ra salide banxine yi. 
\v 7 Binye xɔntɔnne rafan e ma lɔxɔ tidene yi, muxune yi e xili ‘Karamɔxɔ.’ ”
\p
\v 8 “Koni muxe nama ɛ tan xili ba fa fala, ‘Karamɔxɔ,’ amasɔtɔ ngaxakedenmaan nan ɛ birin na, karamɔxɔ keden pee nan ɛ yii. 
\v 9 Awa, ɛ nama muxu yo xili dunuɲa ito yi fa fala, ‘N Fafe,’ amasɔtɔ Fafe keden pee nan ɛ yii ariyanna yi. 
\v 10 Ɛ nama tin muxune xa ɛ xili ‘Kuntigina,’ amasɔtɔ kuntigi keden peen nan ɛ yii. Alaa Muxu Sugandixin nan na ra. 
\v 11 Muxun naxan gbo ɛ birin xa, na xa findi ɛ konyin na. 
\v 12 Naxan na a yɛtɛ yite, na yigodoma nɛn. Naxan na a yɛtɛ magodo, na yitema nɛn.”
\s Sariya karamɔxɔne nun Farisi muxune nafigiyana
\r Maraka 12.40, Luka 11.39-42, 44-52, 20.47
\p
\v 13 “Gbalona ɛ xa, ɛ tan sariya karamɔxɔne nun Farisi muxu nafigine! Amasɔtɔ ɛ Ariyanna Mangayaan dɛɛn nagalin muxune yɛɛ ra, ɛ tan yɛtɛɛn mi soma, ɛ mɔn mi muxune luma e so naxanye waxi so feni.”
\p
\v 14 “Gbalona ɛ xa, ɛ tan sariya karamɔxɔne nun Farisi muxu nafigine! Amasɔtɔ ɛ kaɲa gilɛne yii seene bama e yii. Ɛ yi ɛ yɛtɛ mayita sali xunkuyeni. Ɛ yalagima nɛn na feene ma a ɲaxin na.”
\p
\v 15 “Gbalona ɛ xa, ɛ tan sariya karamɔxɔne nun Farisi muxu nafigine! Ɛ fɔxɔ igen nun bɔxɔ xɔnna birin yisigama alogo ɛ xa tubi muxu keden peen sɔtɔ. Ɛ na a sɔtɔ ɛ a findima nɛn yahannama kaan na naxan ɲaxu ɛ tan xa dɔxɔ firin.”
\p
\v 16 “Gbalona ɛ xa, ɛ tan danxutɔɔn naxanye danxutɔɔn yii rasuxuma. Ɛ tan naxanye a falama, ɛ naxa, ‘Xa muxuna nde a kɔlɔ Ala Batu Banxin xinli, hali a mi a rakamali, koni naxan na a kɔlɔ Ala Batu Banxin xɛmani, fɔ na kanna xa a falan nakamali.’ 
\v 17 Ɛ tan danxutɔ xaxilitarene! Mundun gbo xɛmana hanma Ala Batu Banxin naxan xɛmaan nasariɲanma? 
\v 18 Ɛ mɔn a falama, ɛ naxa, ‘Xa muxuna nde a kɔlɔ saraxa ganden xinli, hali a mi a rakamali. Koni xa muxuna nde a kɔlɔ saraxan yɛtɛni naxan saraxa ganden fari, fɔ a xa a falan nakamali.’ 
\v 19 Danxutɔne! Mundun gbo saraxana hanma saraxa ganden naxan saraxan nasariɲanma? 
\v 20 Awa, naxan na a kɔlɔ saraxa ganden xinli, na bata a kɔlɔ saraxa ganden xinli e nun seen naxanye birin a fari. 
\v 21 Naxan na a kɔlɔ Ala Batu Banxin xinli, na bata a kɔlɔ Ala Batu Banxin nun Ala yɛtɛni, naxan luma ɛ yɛ mɛnni. 
\v 22 Muxun naxan na a kɔlɔ ariyanna yi na bata a kɔlɔ Alaa manga gbɛdɛni e nun naxan dɔxi a yi.”
\p
\v 23 “Gbalona ɛ xa, sariya karamɔxɔne nun Farisi muxu nafigine, ɛ nakɔ yi seene yaganna bama alo sorontonna nun sabi se gbɛtɛye, koni ɛ bata ɛ mɛ sariyana fe gbeene ra, alo kiti kɛndɛn nun kininkininna nun tɔgɔndiyana. Anu, ɛ lan ɛ xa ne nan liga, e nun fe dɔnxɛne. 
\v 24 Ɛ tan danxutɔɔn naxanye danxutɔne yii rasuxuma, ɛ minseen naserendenma alogo ɛ xa soso keden peedin ba a yi, koni ɛ yi ɲɔgɔmɛn gerun!”
\p
\v 25 “Gbalona ɛ xa, sariya karamɔxɔne nun Farisi muxu nafigine, ɛ igelengenna nun ɛ donse saseen fanna masugusuguma, koni e kuiin nafexi milan nun yɛtɛ rafan fe ɲaxine ra. 
\v 26 I tan Farisi muxu danxutɔna, i ya igelengenna nun i ya donse saseen kui maxa singen, alogo a fanna fan xa sariɲan.”
\p
\v 27 “Gbalona ɛ xa, sariya karamɔxɔne nun Farisi muxu nafigine. Ɛ luxi nɛn alo banxi faɲin naxan tixi gaburun xun ma bɛndɛ fixɛn soxi naxan ma naxanye fari tofan, koni e kuiin nafexi faxa muxu xɔnne ra e nun se xɔsixin sifan birin. 
\v 28 Ɛ fan na kiini, ɛ yɛtɛ findima tinxin muxun nan na muxune birin yɛtagi, koni ɛ kuiin nafexi nafigiyaan nun fe ɲaxine ra pen!”
\s Yesu yi e ɲaxankatana fe fala
\r Luka 11.47-51
\p
\v 29 “Gbalona ɛ xa, sariya karamɔxɔne nun Farisi muxu nafigine. Ɛ banxi tofaɲine tima nabine gaburune xun ma, ɛ yi tinxin muxune gaburune ratofanɲɛ ayi. 
\v 30 Ɛ yi a fala, ɛ naxa, ‘Xa nxu yi na nun nxu benbane waxatini, nxu mi yi kafuma e ma e nabine faxa waxatin naxan yi.’ 
\v 31 Awa, ɛ tan yɛtɛɛn sereyaan bama ɛ yɛtɛ xili ma fa fala naxanye nabine faxa, ne nan bɔnsɔn ɛ ra. 
\v 32 Awa, ɛ benbane hakɛne dɛfe! 
\v 33 Ɛ tan kosone, ɛ tan saɲi bɔnsɔnne, ɛ giyɛ yahannama kitin bun ma di?”
\p
\v 34 “Nanara, n nabine nun xaxilimane nun sariya karamɔxɔne rasigama ɛ ma. Ɛ nde faxama nɛn, ɛ yi nde gbangban wudin ma. Ɛ yi nde bulan salide banxine kui, ɛ yi e sagatan keli taa ma han taa ma. 
\v 35 Na kiini, ɛ saranma nɛn na tinxin muxune birin faxa feen na, keli Habila tinxin muxun ma han Sakari, Bɛrɛkaya dii xɛmɛna, ɛ naxan faxa Ala Batu Banxin nun saraxa ganden tagi. 
\v 36 N xa ɲɔndin fala ɛ xa, na birin xɛtɛma nɛn iki muxune ma.”
\s Yesu yi Yerusalɛn taan xanu
\r Luka 13.34-35
\p
\v 37 “Yerusalɛn kaane! Yerusalɛn kaane! Ɛ tan naxanye nabine faxaxi, ɛ yi Alaa xɛrane magɔlɔn. A xɔnla n suxu nɛn sanɲa ma wuyaxi n xa ɛ malan n fɛma alo tɔxɛ ngana a diine malanma a gabutɛɛn bun kii naxan yi, koni ɛ mi tin! 
\v 38 Awa, Ala ɛ konna rabeɲinma nɛn fefe! 
\v 39 Amasɔtɔ n xa a fala ɛ xa, ɛ mi fa n toma sɔnɔn han ɛ yi a fala, ɛ naxa, ‘Naxan fama Marigin xinli, Ala xa na baraka!’ ”
\c 24
\s Ala Batu Banxin kalana fe
\r Maraka 13.1-2, Luka 21.5-6
\p
\v 1 Yesu yi keli na, a siga. A to yi minima Ala Batu Banxini, a xarandiine yi fa a fɛma, e yi Ala Batu Banxin ti kiin yita a ra. 
\v 2 Yesu yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ mi seni itoe birin toma ba? N xa ɲɔndin fala ɛ xa, gɛmɛni ito kedenna mi luma a funfuni be. E e birin naxuyama ayi nɛn.”
\s Tɔrɔn nun bɛsɛnxɔnyana fe
\r Maraka 13.3-13, Luka 21.7-19
\p
\v 3 Yesu yi dɔxi Oliwi Geyaan fari waxatin naxan yi, a xarandiine yi siga a fɛma wundoni, e yi a maxɔdin, e naxa, “Feni itoe birin ligan waxatin naxan yi, na fala nxu xa, e nun taxamasenna naxanye i fa waxatin nun waxati raɲanna yitama nxu ra.”
\p
\v 4 Yesu yi e yabi, a naxa, “Ɛ a liga ɛ yeren ma alogo muxe nama ɛ mayenden. 
\v 5 Amasɔtɔ muxu wuyaxi fama nɛn n xinli, e yi a fala, e naxa, ‘Alaa Muxu Sugandixin nan n tan na,’ e muxu wuyaxi mayenden. 
\v 6 Ɛ yɛngɛ feene mɛma nɛn, ɛ yɛngɛna ndee xinle mɛ. Koni ɛ nama gaxu. A fɛrɛ mi na fɔ na fe sifane xa liga nɛn, koni waxati raɲanna mi na ra singen. 
\v 7 Siyana ndee siyana ndee yɛngɛma nɛn, yamanana ndee yi yamanana ndee yɛngɛ. Fitina kamɛne yi so, bɔxɔn yi xuruxurun yirena ndee yi. 
\v 8 Na feene birin ligama nɛn alo ɲaxanla dii bari kuiin xɔlɛ singena.”
\p
\v 9 “Na xanbi ra, e ɛ suxuma nɛn, e yi ɛ tɔrɔ, e yi ɛ faxa. Siyane birin ɛ raɲaxuma nɛn n tan ma fe ra. 
\v 10 Muxu wuyaxi birama nɛn tantanni na waxatini, e yi e bode yanfa, e e bode so yiini, e yi e bode raɲaxu. 
\v 11 Wule nabi wuyaxi fama nɛn e fa muxu wuyaxi mayenden. 
\v 12 Fe ɲaxin gboma ayi nɛn dunuɲa yi han muxu wuyaxi a xanuntenyaan yi xurun. 
\v 13 Koni naxan na a yixɔdɔxɔ han a raɲanna, na kisima nɛn. 
\v 14 Awa, Alaa Mangayana falan Xibaru Faɲin kawandin bama nɛn dunuɲa yiren birin yi, a findi seren na siyane birin xa, na xanbi ra waxati raɲanna yi a li.”
\s Se Haramuxina fe
\r Maraka 13.14-23, Luka 21.20-24
\p
\v 15 “Ɛ na Se Haramuxin to tixi yire sariɲanxini naxan halagin tima, Nabi Daniyɛli naxan ma fe fala, (naxan ito xaranma, na xa a bunna kolon,)\f + \fr 24.15\fr* A mato Daniyɛli 9.27 nun 11.31 nun 12.11 kui.\f* 
\v 16 nayi, naxanye Yudaya yi, ne xa e gi, e te geyane fari. 
\v 17 Muxun naxan a kore banxin kɔɛ ra, na nama xɛtɛ, a godo banxini a yii seene tongodeni. 
\v 18 Muxun naxan xɛɛn ma, na nama xɛtɛ banxini a domaan tongodeni. 
\v 19 Gbalo gbeen fudi kanne nun diin ngane yɛɛ ra na waxatine yi! 
\v 20 Ɛ Ala maxandi alogo ɛ giin nama lan xunbeli waxatin ma hanma Matabu Lɔxɔna! 
\v 21 Amasɔtɔ na lɔxɔne tɔrɔn ɲaxuma ayi nɛn dangu a birin na. A ɲɔxɔn munma liga singen xabu dunuɲa da waxatini han iki. A ɲɔxɔn fan mi fa ligama sɔnɔn! 
\v 22 Xa Ala mi yi nde ba na lɔxɔne ra nun, muxu yo mi yi kisima, koni a bata nde ba a ra a muxu sugandixine fe ra.”
\p
\v 23 “Awa na waxatini, xa muxuna nde a fala, a naxa, ‘A mato, Alaa Muxu Sugandixin be yi,’ hanma, ‘A sa mɛnni,’ ɛ nama la na ra. 
\v 24 Amasɔtɔ muxu wulexi sugandixine nun wulen nabine kelima nɛn, e taxamaseri gbeene nun kabanako feene liga alogo hali Alaa muxu sugandixine, e xa ne mayenden, xa na lanɲɛ. 
\v 25 Ɛ a mato, n bata a fala ɛ xa benun a waxatin xa a li. 
\v 26 Nanara, xa muxu yo a fala ɛ xa, a naxa, ‘A mato, a sa burunna ra!’ Ɛ nama siga na! Hanma xa e a fala fa fala, ‘A luxunxi be yi!’ Ɛ nama la na ra! 
\v 27 Amasɔtɔ alo kuyen na a ɲinna masɔxɔn keli sogetedeni han sogegododeni, n tan Muxuna Dii Xɛmɛn fama na kii nin. 
\v 28 Binbin dɛnaxan yi, dugane e malanma mɛnna nin.”
\s Muxuna Dii Xɛmɛn fa fena
\r Maraka 13.24-27, Luka 21.25-28
\p
\v 29 “Na tɔrɔ lɔxɔne na dangu, ‘sogeni dimima nɛn, kiken mi fa dɛgɛma, sarene kelima nɛn kore e bira, kore xɔnna sɛnbɛne yimaxama nɛn.’\f + \fr 24.29\fr* Esayi 13.10 nun Esayi 34.4\f* 
\v 30 Nayi, n tan Muxuna Dii Xɛmɛna taxamasenna minima nɛn kɛnɛnni kore. Dunuɲa siyane birin yi wuga. E n tan Muxuna Dii Xɛmɛn toma fɛ nɛn kore xɔnna kundani sɛnbɛn nun binyeni. 
\v 31 Xɔta xui gbeen na mini, n na n ma malekane rasigama nɛn bɔxɔn tongon naaninne birin yi, e yi n ma muxu yɛbaxine malan, keli dunuɲa danna bonna ma sa dɔxɔ bonna ra.”
\s Xɔdɛ binla fe taxamasenna
\r Maraka 13.28-31, Luka 21.29-33
\p
\v 32 “Ɛ xaxili sɔtɔ xɔdɛ binla fe ma. A yiine na maɲingi, a dɛɛne yi mini fɔlɔ, ɛ a kolonma nɛn nayi fa fala ɲɛmɛn bata maso. 
\v 33 A na kii nin, ɛ na feni itoe birin to waxatin naxan yi, ɛ a kolonma nɛn fa fala waxati saxin bata maso, a bata so dɛ yɛtɛɛn li. 
\v 34 N xa ɲɔndin fala ɛ xa, iki muxune mi danguma fɔ na feene birin liga. 
\v 35 Kore xɔnna nun bɔxɔ xɔnna danguma nɛn, koni n ma falane mi danguma habadan!”
\s Muxu yo mi na waxatin kolon
\r Maraka 13.32-37, Luka 17.26-30, 34-36
\p
\v 36 “Muxu yo mi na lɔxɔn nun waxati saxin kolon, hali malekan naxanye ariyanna yi hanma Dii Xɛmɛna, fɔ a Fafe Ala keden peena. 
\v 37 N tan Muxuna Dii Xɛmɛn fa feen ligama nɛn alo naxan liga Nuhan gbee waxatini. 
\v 38 Benun fufaan xa fa waxatin naxan yi, yamaan yi e dɛgema, e yi e minma, e yi ɲaxanle futuma, e yi e diine fima xɛmɛne ma futun na, han Nuhan so waxatin yi a li kunkin kui. 
\v 39 Koni feen naxan fama ligadeni, e mi yi na kolon mumɛ han fufaan yi fa, a yi e birin xali. Muxuna Dii Xɛmɛn na fa waxatin naxan yi, a ligama na kii nin. 
\v 40 Muxu firin luma nɛn xɛɛn ma na waxatini, keden xalima nɛn, keden yi lu na. 
\v 41 Ɲaxalan firin luma nɛn se dinni, kedenna xalima nɛn, keden yi lu na. 
\v 42 Ɛ lu ɛ yɛɛ ra yi, amasɔtɔ ɛ mi ɛ Marigin fa waxatin kolon. 
\v 43 Ɛ ɛ xaxili lu ito xɔn ma. Xa banxi kanna yi muɲaden fa waxatin kolonɲɛ kɔɛɛn na nun, a mi yi tinɲɛ muɲaden xa so a banxini, a yi luma a yɛɛ ra yi nɛn. 
\v 44 Nanara, ɛ xa ɛ yitɔn amasɔtɔ ɛ xaxili mi lɔxɔn nun waxatin naxan ma, n tan Muxuna Dii Xɛmɛn fama na waxatin nin.”
\s Walikɛ tinxinxina fe
\r Luka 12.41-48
\p
\v 45 “Walikɛɛn mundun lannaya muxun nun xaxilimaan na? Naxan ma kuntigi a dɔxi walikɛɛn bonne xun na, a e donseen taxun e ra a waxatini, a tan nan na ra. 
\v 46 Na walikɛɛn sɛwama nɛn, xa a kuntigina a li na wanla kɛ! 
\v 47 N xa ɲɔndin fala ɛ xa, a kuntigina a yii seen birin taxuma a ra nɛn. 
\v 48 Koni xa walikɛ ɲaxin na a ra, a a falama nɛn a yɛtɛ ma, a naxa, ‘N ma kuntigin bata buyɛ ayi.’ 
\v 49 A yi lu walikɛɛn bonne bɔnbɛ, a yi a dɛge, a yi a min e nun dɔlɔ minne. 
\v 50 Awa, walikɛɛn yengi mi lɔxɔn naxan ma, a mi waxatin naxan kolon, a kuntigin fama na waxatin nin. 
\v 51 A kuntigina a ɲaxankatama nɛn, a yi a saran a xun yifu wanle ra, a lu yire yi wugan nun ɲin naxinna dɛnaxan yi.”
\c 25
\s Sungutun fuuna fe sandana
\p
\v 1 “Ariyanna Mangayaan luxi nɛn alo sungutun fuun naxanye e lɛnpune tongo e siga ɲaxalandi kanna ralandeni siga ɲaxalandi tiine malanni. 
\v 2 Xaxilitare suulun yi e yɛ, xaxilimaan nan yi suulunna bonne ra. 
\v 3 Xaxilitarene yi e lɛnpune tongo koni e mi ture tongo. 
\v 4 Koni xaxilimane yi e lɛnpune tongo, e yi turena nde sa e goronne kui lɛnpun nadɛgɛ seen na. 
\v 5 Ɲaxalandi kanna to bu, xixɔnla yi sungutunne suxu, e xi.”
\p
\v 6 “Kɔɛ tagini sɔnxɔ xuiin yi mini, e naxa, ‘Ɲaxalandi kanna bata fa. Ɛ fa a ralan!’ 
\v 7 Nayi, sungutunne birin yi xulun, e yi e lɛnpune yitɔn. 
\v 8 Xaxilitarene yi a fala xaxilimane xa, e naxa, ‘Ɛ nxu ki tureni, amasɔtɔ nxɔ lɛnpune tumaan ni i ra.’ 
\v 9 Xaxilimane yi e yabi, e naxa, ‘Ɛn-ɛn, a mi en birin yiliyɛ. Ɛ siga sare matine fɛma ɛ sa nde sara ɛ yɛtɛ xa.’ 
\v 10 Nayi, sungutun xaxilitarene yi siga ture saradeni. E sa mɛnni waxatin naxan yi, ɲaxalandi kanna yi fa. Sungutun suulunna naxanye yitɔnxi, ne yi so ɲaxalandi kanna fɔxɔ ra malanni. E dɛɛn nagali. 
\v 11 Na xanbi ra, sungutunna bonne yi fa, e naxa, ‘Nxu fafe, yandi, dɛɛn nabi nxu xa.’ 
\v 12 Ɲaxalandi kanna yi e yabi, a naxa, ‘N xa ɲɔndin fala ɛ xa, n mi ɛ tan kolon mumɛ!’ ”
\p
\v 13 Yesu yi a fala, a naxa, “Ɛ lu ɛ yɛɛ ra yi amasɔtɔ ɛ mi lɔxɔn nun waxati saxin kolon.”
\s Walikɛ saxanna fe sandana
\r Luka 19.11-27
\p
\v 14 “Ariyanna Mangayaan ligaxi nɛn alo xɛmɛn naxan yi sigama sigatini, a yi a walikɛne xili, a yi a yii seene taxu e ra. 
\v 15 A yi xɛma gbanan suulun so keden yii, a yi firin so gbɛtɛ yii, a yi keden so a saxanden yii, e birin nun e yilan. Na xanbi ra, a yi siga sigatini. 
\v 16 Walikɛɛn naxan xɛma gbanan suulun sɔtɔ, na yi siga na rayulayadeni mafurɛn, a yi xɛma gbanan suulun gbɛtɛ sɔtɔ. 
\v 17 Walikɛɛn naxan xɛma gbanan firin sɔtɔ, na fan yi firin gbɛtɛ sɔtɔ. 
\v 18 Koni walikɛɛn naxan xɛma gbanan keden sɔtɔ, na yi sa yinla ge, a yi a kuntigina xɛmaan luxun na.”
\p
\v 19 “Waxati xunkuye danguxina, walikɛne kuntigin yi fa alogo e xa e dɛntɛgɛ. 
\v 20 Walikɛɛn naxan xɛma gbanan suulun sɔtɔ, na yi fa, a yi xɛma gbanan suulun gbɛtɛ yita a ra. A yi a fala, a naxa, ‘N kanna, i xɛma gbanan suulun nan taxu n na. N bata suulun gbɛtɛ sɔtɔ, a tan ni i ra.’ 
\v 21 Kuntigin yi a fala a xa, a naxa, ‘I bata i yixɔdɔxɔ, i tan walikɛ faɲin nun lannaya muxuna! I bata lannayaan liga fe xurune yi, nayi n fe gbeene taxuma i ra nɛn. Fa sɛwa n tan i kanna xɔn!’ 
\v 22 Na xanbi ra, a xɛma gbanan firinna so naxan yii, na yi fa, a naxa, ‘N kanna, i xɛma gbanan firin nan so n yii. N bata firin gbɛtɛ sɔtɔ, a tan ni i ra.’ 
\v 23 Kuntigin yi a fala a xa, a naxa, ‘I bata i yixɔdɔxɔ, i tan walikɛ faɲin nun lannaya muxuna! I bata lannayaan liga fe xurune yi, nayi n fe gbeene taxuma i ra nɛn. Fa sɛwa n xɔn!’ 
\v 24 Dɔnxɛn na, naxan xɛma gbanan keden sɔtɔ, na yi fa, a naxa, ‘N kanna, n na a kolon a i ya fe xɔdɔxɔ. I seen xabama yireni i mi a bixi dɛnaxan yi, i donseen malanma yireni i mi se sixi dɛnaxan yi. 
\v 25 Na nan n gaxu, n yi siga, n yi sa i ya xɛmaan luxun bɔxɔn bun. I gbeen naxan na, na ni i ra.’ 
\v 26 A kuntigin yi a yabi, a naxa, ‘I tan walikɛ ɲaxi salantenna, i a kolon ba, fa fala a n seen xabama yireni n mi a bixi dɛnaxan yi, n yi donseen malan yire yi n mi a sixi dɛnaxan yi. 
\v 27 Na ma, a yi lan nun i xa sa n ma xɛmaan taxu gbeti mara banxin yulane ra, alogo n na fa waxatin naxan yi, n yi xɛmaan nun a tɔnɔdin sɔtɔ. 
\v 28 Nba, ɛ xɛma gbananna ba a yii, xɛma gbanan fu naxan yii, ɛ a so na yii. 
\v 29 Amasɔtɔ seen muxun naxan yii, nde soma nɛn na yii mɔn, a yi a gbegbe sɔtɔ. Koni se mi naxan yii hali naxan di a yii, na bama a yii nɛn. 
\v 30 Nba, tɔnɔ mi na walikɛɛn naxan na, ɛ na woli tandeni, dimini, wugan nun ɲin naxinna dɛnaxan yi.’ ”
\s Kiti dɔnxɛna fe
\p
\v 31 “N tan, muxuna Dii Xɛmɛn na fa a binyeni waxatin naxan yi, e nun malekane birin a fɔxɔ ra, a dɔxɔma nɛn a mangaya gbɛdɛni binyeni. 
\v 32 Dunuɲa siyane birin malanma nɛn a yɛtagi. A yi e yitaxun dɔxɔ firinna ra, alo xuruse rabaan yɛxɛɛne nun siine yitaxunma kii naxan yi. 
\v 33 A yɛxɛɛne malanma nɛn a yiifanna ma, a siine malan a kɔmɛnna ma. 
\v 34 Na xanbi ra, mangana a falama nɛn a yiifari ma muxune xa, a naxa, ‘Ɛ fa be, n Fafe Ala dubaxi ɛ tan naxanye xa. Ɛ fa ɛ kɛɛn sɔtɔ, mangayaan naxan yitɔnxi ɛ xa xabu dunuɲa da waxatini. 
\v 35 Bayo kamɛna n suxu nɛn, ɛ yi donseen so n yii. Min xɔnla yi n suxu, ɛ yi igen so n yii. N siga nɛn xɔɲɛyani, ɛ yi n yigiya. 
\v 36 Marabɛnna yi n suxu, ɛ yi n marabɛri ba. N yi fura, ɛ yi n dandan. N yi sa kasoon na, ɛ yi fa n xɔntɔn.’ 
\v 37 Tinxin muxune a yabima nɛn na yi, e naxa, ‘Marigina, nxu i kamɛtɔɔn to minɛn yi, nxu yi donseen so i yii, hanma i min xɔlitɔna, nxu yi igen so i yii? 
\v 38 Nxu i to xɔɲɛyani waxatin mundun yi, nxu yi i yigiya, hanma marabɛnna i ma, nxu yi i marabɛri ba? 
\v 39 Nxu i to furaxi waxatin mundun yi, hanma i kasoon na, nxu yi i xɔntɔn?’ 
\v 40 Mangana e yabima nɛn, a naxa, ‘N xa ɲɔndin fala ɛ xa, ɛ naxan liga ngaxakedendina nde xa, naxan xurun dangu birin na, ɛ na liga n tan nan xa nayi!’ ”
\p
\v 41 “Na xanbi ra, naxanye na lu a kɔmɛnna ma, a yi a fala ne xa, a naxa, ‘Ɛ masiga n na, dangatɔne, ɛ siga habadan tɛɛni naxan yitɔnxi Yinna Manga Setana nun a malekane xa. 
\v 42 Bayo kamɛna n suxu nɛn, ɛ mi donseen so n yii. Min xɔnla yi n suxu, ɛ mi igen so n yii. 
\v 43 N yi lu xɔɲɛyani, ɛ mi n yigiya. Marabɛnna yi n suxu, ɛ mi n marabɛri ba, n fura kasoon na, ɛ mi n mali.’ 
\v 44 Ne fan yi a yabi, e naxa, ‘Marigina, nxu i kamɛtɔɔn to minɛn yi, hanma i min xɔlitɔna hanma i xɔɲɛyani hanma i marabɛritɔna hanma i furetɔna hanma i kasoon na, nxu mi tin i maliyɛ?’ 
\v 45 Mangana e yabima nɛn, a naxa, ‘N xa ɲɔndin fala ɛ xa, ɛ mi naxanye liga muxudini ito nde keden xa naxan xurun dangu birin na, ɛ mi na ligaxi n tan fan xa na yi.’ 
\v 46 Awa, ne sigama habadan tɔrɔn nin. Koni tinxin muxune sigama habadan nii rakisin nin.”
\c 26
\s Mangane yi yanfani tɔn Yesu ma
\r Maraka 14.1-2, Luka 22.1-2, Yoni 11.45-53
\p
\v 1 Yesu to yelin na falane birin tiyɛ, a yi a fala a xarandiine xa, a naxa, 
\v 2 “Ɛ a kolon, a luxi xii firin Halagi Tiin Dangu Lɔxɔn Sanla\f + \fr 26.2\fr* \fk Halagi Tiin Dangu Lɔxɔn Sanla:\fk* Musaa waxatini, Ala fitina feen nafa nɛn Firawona yamaan ma, malekan yi fa e dii singene birin faxa kɔɛ kedenna ra. Koni, Isirayila kaane yi saraxa wunla xuya e banxine dɛ wudine ma, saya malekan yi dangu e xun ma. Na feen sanla ni ito ra. A mato Xɔrɔyaan 12.1-13 kui.\f* xa a li. N tan Muxuna Dii Xɛmɛna, e n yanfama nɛn, n lu yiini, e n gbangban.”
\p
\v 3 Na waxatini, saraxarali kuntigine nun yamaan fonne yi e malan Saraxarali Kuntigi Singe Kayafa konni. 
\v 4 E yi a nata, e xa Yesu suxu yanfani, e yi a faxa. 
\v 5 E yi a fala, e naxa, “En nama a suxu sanla waxatini, xanamu, yamaan murutɛma nɛn!”
\s Latikɔnɔnna sa fena Yesu ma
\r Maraka 14.3-9, Yoni 12.1-8
\p
\v 6 Yesu yi Simɔn dogonfontɔna banxini waxatin naxan yi Betani taani, 
\v 7 ɲaxanla nde yi fa a fɛma, a fa latikɔnɔnna sare xɔdɛxɛn na a sase gɛmɛ ramaan kui, gɛmɛn naxan xili “alabasita.” A yi a sa Yesu xunna ra a binya feen na, a yi a dɛgema waxatin naxan yi. 
\v 8 Yesu a xarandiine to na to, e yi xɔlɔ, e yi maxɔdinna ti, e naxa, “I ito birin yikalama nanfera? 
\v 9 Latikɔnɔnni ito yi matiyɛ nɛn dɛɛ xɔdɛxɛn na, a saren yi so yiigelitɔne yii.” 
\v 10 Koni Yesu yi a kolon, e yi naxan falama, a yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ ɲaxanli ito mafalama nanfera? A bata fe faɲin liga n xa. 
\v 11 Amasɔtɔ yiigelitɔne ɛ fɛma waxatin birin koni n tan mi luma ɛ fɛma waxatin birin. 
\v 12 A bata latikɔnɔnna sa n fatin ma alogo n xa n yitɔn gaburuna fe ra. 
\v 13 N xa ɲɔndin fala ɛ xa, n ma falan Xibaru Faɲini ito na rali dunuɲa yire yo yi, ɲaxanli ito kɛwanla falama nɛn, yamaan yi e miri a ma.”
\s Yudasi yi Yesu yanfa
\r Maraka 14.10-11, Luka 22.3-6
\p
\v 14 Nayi, xarandii muxu fu nun firinna nde keden naxan yi xili Yudasi Isakariyoti, na yi siga saraxarali kuntigine fɛma, 
\v 15 a naxa, “Xa n Yesu so ɛ yii, ɛ nanse soma n yii?” Ne yi gbeti gbanan tonge saxan so a yii.\f + \fr 26.15\fr* A mato Sakari 11.12 kui.\f* 
\v 16 Fɔlɔ na waxatin ma, Yudasi yi lu fɛrɛn fenɲɛ, alogo a xa Yesu yanfa, a a so e yii.
\s Halagi Tiin Dangu Lɔxɔn Sanla fe
\r Maraka 14.12-21, Luka 22.7-14, 21-23, Yoni 13.21-30
\p
\v 17 Buru Tetaren Sanla\f + \fr 26.17\fr* \fk Buru Tetaren Sanla:\fk* Yahudiyane yi burun donma lɛbɛn mi yi saxi naxan yi xii solofere sanli ito bun. E sariɲan kiina nde nan yi a ra. A mato Xɔrɔyaan 12.15 kui.\f* sogen fɔlɔna, xarandiine yi fa Yesu fɛma, e yi a maxɔdin, e naxa, “I waxi a xɔn ma nxu xa Halagi Tiin Dangu Lɔxɔn Sanla donseen nafala i xa minɛn?” 
\v 18 A yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ siga xɛmɛna nde fɛma taani, ɛ sa a fala a xa, ɛ naxa, ‘Karamɔxɔ naxa, n ma waxatin bata a li. N tan nun n ma xarandiine xa Halagi Tiin Dangu Lɔxɔn Sanla donseen don i ya banxini.’ ” 
\v 19 Xarandiine yi a liga alo Yesu a fala e xa kii naxan yi, e yi Halagi Tiin Dangu Lɔxɔn Sanla donseni tɔn.
\p
\v 20 Ɲinbanna to so, Yesu nun a xarandii fu nun firinne yi dɔxɔ e dɛgedeni. 
\v 21 E yi e dɛgema waxatin naxan yi, Yesu naxa, “N xa ɲɔndin fala ɛ xa, ɛ tan nde keden n yanfama nɛn, a yi n so yiini.” 
\v 22 Xarandiine yi sunu han, e yi a maxɔdin fɔlɔ keden keden yɛɛn ma, e naxa, “Marigina, n tan nan na ra ba?” 
\v 23 Yesu yi e yabi, a naxa, “Nxu nun naxan nxu yiin nagodoxi lenge kedenna kui, na nan n soma yiini. 
\v 24 N tan Muxuna Dii Xɛmɛn faxama nɛn, alo Kitabuna a falaxi kii naxan yi, koni gbalon na kanna yɛɛ ra naxan Muxuna Dii Xɛmɛn soma yiini! A yi fisa nun hali na muxun mi yi bari nun mumɛ!” 
\v 25 Yudasi naxan a soma yiini, na yi falan tongo a naxa, “Karamɔxɔ, n tan nan na ra ba?”
\p Yesu yi a yabi, a naxa, “I bata a fala.”
\s Marigina ximɛnna fe
\r Maraka 14.22-26, Luka 22.15-20, Kɔrɛnti Kaane Singena 11.23-25
\p
\v 26 E yi e dɛgema waxatin naxan yi, Yesu yi burun tongo, a barikan bira Ala xa, a yi a yigira, a yi a so a xarandiine yii. A yi a fala, a naxa, “Ɛ a tongo, ɛ yi a don, n fati bɛndɛn nan ito ra.” 
\v 27 Na xanbi ra, a yi igelengenna tongo, a barikan bira Ala xa, a yi a so e yii, a yi a fala, a naxa, “Ɛ birin xa a min 
\v 28 amasɔtɔ n wunla ni ito ra n layirin xidima en tagi naxan xɔn, a minima muxu wuyaxi xa nɛn e yulubin mafeluun na. 
\v 29 N xa a fala ɛ xa, en wudi bogi igen naxan minma ito ra, n mi fa a minma han en birin mɔn yi sa a min n Fafe Alaa Mangayani.”
\p
\v 30 Na xanbi ra, e yi bɛtin ba,\f + \fr 26.30\fr* \fk bɛtina:\fk* E namunna nan yi a ra na sanla waxatini e xa Yaburin yirena nde ba, fata sorani ito nde ra: 113 han 118.\f* e siga Oliwi Geyaan fari.
\s Piyɛri a mɛ fena Yesu ra
\r Maraka 14.27-31, Luka 22.31-34, Yoni 13.36-38
\p
\v 31 Nayi, Yesu yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ birin ɛ mɛma n na nɛn to kɔɛɛn na, amasɔtɔ a sɛbɛxi Kitabuni, fa fala, ‘N xuruse rabaan faxama nɛn, yɛxɛɛne birin yi xuya ayi.’\f + \fr 26.31\fr* A mato Sakari 13.7 kui. Sandani ito kui, Yesu misalixi xuruse rabaan na bayo e a faxama nɛn.\f* 
\v 32 Koni n na keli sayani, n sigama nɛn ɛ yɛɛ ra Galile yamanani.” 
\v 33 Piyɛri yi Yesu yabi, a naxa, “Hali bonne birin e mɛ i ra, n tan mi n mɛ i ra mumɛ!” 
\v 34 Yesu yi a fala Piyɛri xa, a naxa, “N xa ɲɔndin fala i xa, benun dontonna xa wuga to kɔɛɛn na, i a falama nɛn dɔxɔɲa ma saxan fa fala i mi n kolon.” 
\v 35 Piyɛri yi a yabi, a naxa, “Hali en birin faxa, n mi a falɛ mumɛ, fa fala n mi i kolon.” Xarandiin bonne fan birin yi na fala.
\s Yesu yi Ala maxandi nakɔni
\r Maraka 14.32-42, Luka 22.39-46
\p
\v 36 Na xanbi ra, Yesu nun a xarandiine yi siga yirena nde yi naxan xili Getesemani. A yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ dɔxɔ be, n tan sigan mɛnni, n xa sa Ala maxandi.” 
\v 37 A siga Piyɛri nun Sebede a dii xɛmɛ firinne ra. A bɔɲɛn yi rafɔrɔxi, a yi sunuxi.\f + \fr 26.37\fr* \fk A sunu\fk* bayo a a kolon fa fala muxune a faxama nɛn.\f* 
\v 38 Nanara, a yi a fala e xa, a naxa, “N bɔɲɛn nafɔrɔxi han n faxa, ɛ lu be, ɛ lu ɛ yɛɛ ra yi n xɔn ma.”
\p
\v 39 A yi siga ndedi, a yi bira, a yɛtagin yi lan bɔxɔn ma, a yi Ala maxandi, a naxa, “N Fafe, xa a lanɲɛ tɔrɔya igelengenni ito masiga n na, koni n tan sagoon nama liga fɔ i tan sagona.” 
\v 40 Na xanbi ra, a mɔn yi xɛtɛ, a yi a xarandiine li xixɔnli. A yi a fala Piyɛri xa, a naxa, “Ɛ mi nɔxi luyɛ ɛ yɛɛ ra yi n xɔn ma hali waxatidi? 
\v 41 Ɛ lu ɛ yɛɛ ra yi, ɛ Ala maxandi, alogo ɛ nama bira tantanni. Ɛ niin waxɔn feen fan koni ɛ fati bɛndɛn sɛnbɛ mi na.”
\p
\v 42 Yesu mɔn yi siga a firindeni, a sa Ala maxandi, a naxa, “N Fafe, xa tɔrɔya igelengenni ito mi nɔɛ masigɛ n na, fɔ a xa n li, i sagoon xa liga.” 
\v 43 A mɔn yi xɛtɛ, a xarandiine li xiyɛ, bayo xixɔnla bata yi e suxu.
\p
\v 44 A mɔn yi keli e fɛma, a siga a saxandeni, a sa Ala maxandi, a mɔn yi na fala kedenna ti. 
\v 45 Na xanbi ra, a xɛtɛ xarandiine fɛma, a naxa, “Ɛ mɔn xima ba? Ɛ mɔn ɛ matabuma ba? A mato! Waxatin bata a li! N tan, Muxuna Dii Xɛmɛn bata so hakɛ kanne sɛnbɛn bun ma iki. 
\v 46 Ɛ keli, en siga, muxun naxan n yanfama, a n so yiini, na bata fa!”
\s Yesu suxu fena
\r Maraka 14.43-50, Luka 22.47-53, Yoni 18.3-12
\p
\v 47 A yi falan tima waxatin naxan yi, Yudasi a xarandii fu nun firinna nde yi fa, gali gbeen yi biraxi a fɔxɔ ra saraxarali kuntigine nun sariya karamɔxɔne nun yamaan fonne naxanye xɛ. Silanfanne nun gbengbetenne yi e yii.\f + \fr 26.47\fr* \fk Silanfanna:\fk* Sofane yɛngɛso dɛgɛmana.\f* 
\v 48 Naxan yi a yanfama, a a so yiini, na bata yi taxamasenni ito fala yamaan xa nun, a naxa, “N na muxun naxan sunbu,\f + \fr 26.48\fr* \fk sunbuna:\fk* Mɛn kaane yi darixi e bode xɔntɔnɲɛ sunbuni, koni Yudasi yi a findi taxamasenna ra, a xa Yesu yita a yaxune ra.\f* a tan nan na ra. Ɛ a suxu ken!” 
\v 49 Nanara, Yudasi yi a tinxin Yesu ra keden na, a naxa, “Karamɔxɔ, i nuwali.” A yi a sunbu. 
\v 50 Yesu yi a yabi, a naxa, “N xɔyina, i faxi naxan na, na liga.”
\p Nayi, e yi Yesu suxu ken! 
\v 51 Naxanye yi Yesu fɔxɔ ra, na nde keden yi a silanfanna botin, a Saraxarali Kuntigi Singena konyin tunla sɛgɛ a ma. 
\v 52 Yesu yi a fala a xa, a naxa, “I ya silanfanna raxɛtɛ a funfuni, amasɔtɔ naxan birin silanfanna tongoma, ne faxama silanfanna nan na. 
\v 53 I mi a kolon ba, fa fala n nɔɛ n Fafe Ala xilɛ nɛn, a yi maleka gali gbee fu nun firin nafa n ma mafurɛn? 
\v 54 Koni xa na liga, Kitabun fala xuiin kamalima\f + \fr 26.54\fr* \fk Kitabuna falan kamalima:\fk* Esayi 53.5 a falaxi a Alaa Muxu Sugandixin faxama nɛn yamaan yulubine fe ra. A na falaxi yanyina nde ɲɛɛ kɛmɛ solofere benun a xa raba.\f* di nayi? Bayo a sɛbɛxi a fɔ a xa liga ikiini.”
\p
\v 55 Yesu yi falan ti ganla xa, a naxa, “Ɛ bata fa n suxudeni silanfanne nun gbengbetenne ɛ yii alo mafu tiin nan yi n na nun. N yi xaranna tima Ala Batu Banxini lɔxɔ yo lɔxɔ, koni ɛ mi n suxu. 
\v 56 Koni na birin ligaxi nɛn alogo nabine falan naxanye sɛbɛxi, ne xa kamali.”
\p Nayi, a xarandiine birin yi a rabeɲin, e yi e gi.
\s Yesu Yahudiya mangane yɛtagi
\r Maraka 14.53-65, Luka 22.54-55, 63-71, Yoni 18.13-14, 9-24
\p
\v 57 Naxanye Yesu suxu, ne yi a xali Kayafa konni Saraxarali Kuntigi Singena, sariya karamɔxɔne nun yamaan fonne yi malanxi dɛnaxan yi. 
\v 58 Piyɛri yi bira Yesu fɔxɔ ra, koni e nun ganla tagi kuya, han Saraxarali Kuntigi Singena tande ma. A yi so tanden ma e nun kantan muxune yi dɔxɔ alogo a xa a kolon a raɲanma kii naxan yi.
\p
\v 59 Saraxarali kuntigine nun kitisa yamaan birin yi katama wule seren ba feen na Yesu xili ma, alogo e xa a faxa. 
\v 60 Koni hali muxu wuyaxi to fa wule seren ba a xili ma, e mi sese sɔtɔ. Dɔnxɛn na muxu firin yi ti e yɛtagi, 
\v 61 e naxa, “Xɛmɛni ito naxa, a nɔɛ Ala Batu Banxin kalɛ nɛn, a mɔn yi a ti soge saxan bun ma.” 
\v 62 Saraxarali Kuntigi Singen yi keli, a falan ti Yesu xa, a naxa, “Muxuni itoe naxan falama i xun ma, na yabi mi i xɔn ba?” 
\v 63 Koni Yesu mi fala yo ti. Saraxarali Kuntigi Singen yi falan ti a xa mɔn, a naxa, “N na i rakɔlɔma habadan Ala xinli, xa Alaa Muxu Sugandixin nan i tan na, Alaa Dii Xɛmɛna, na fala nxu xa.” 
\v 64 Yesu yi a yabi, a naxa, “I bata a fala. Koni n xa a fala ɛ birin xa, fɔlɔ iki ma, ɛ n tan Muxuna Dii Xɛmɛn toma dɔxi Ala Sɛnbɛmaan yiifanna ma, ɛ yi n famatɔɔn to kore kundani.”
\p
\v 65 Saraxarali Kuntigi Singen na mɛ waxatin naxan yi, a yi a domani bɔ, a naxa, “A bata Ala rayelefu!\f + \fr 26.65\fr* Musaa sariyan kui, muxun naxan na \fk Ala rayelefu\fk*, na kanna lan a xa faxa. A mato Saraxaraline 24.16 kui.\f* En mako mi fa sere yo ma sɔnɔn! Ɛ bata a fala ɲaxine mɛ! 
\v 66 Ɛ mirixi a ma di?” E yi a yabi, e naxa, “A lan nɛn a xa faxa.” 
\v 67 Nayi, e yi e dɛgen puru Yesu yɛtagi, e yi a bɔnbɔ. 
\v 68 E lu a maxɔdinɲɛ, e naxa, “I tan Alaa Muxu Sugandixina, a fala nxu xa fata Ala ra, nde i bɔnbɔxi?”\f + \fr 26.68\fr* Muxun naxanye a bɔnbɔma, ne mɔn a magelema na falan na.\f*
\s Piyɛri a mɛ fena Yesu ra
\r Maraka 14.66-72, Luka 22.56-62, Yoni 18.15-18, 25-27
\p
\v 69 Piyɛri yi dɔxi tanden ma waxatin naxan yi, Saraxarali Kuntigi Singena walikɛ ɲaxanla nde yi fa a fɛma, a naxa, “I tan fan yi Yesu Galile kaan fɔxɔ ra nun.” 
\v 70 Koni a yi a tandi e birin yɛtagi, a naxa, “N mi a kolon i waxi naxan fala fe yi.” 
\v 71 Na xanbi ra, a yi siga tanden so dɛɛn na. Walikɛ ɲaxalan gbɛtɛ yi a to. Muxun naxanye yi dɔxi na, a yi a fala ne xa, a naxa, “Xɛmɛni ito yi Yesu Nasarɛti kaan fɔxɔ ra nun.” 
\v 72 Piyɛri yi a tandi, a yi a kɔlɔ, a naxa, “N mi na xɛmɛn kolon!” 
\v 73 Waxatidi danguxina, naxanye yi tixi na, ne yi fa Piyɛri fɛma, e naxa, “A tan nan nde i tan fan na! Amasɔtɔ i fala ti kiin bata a yita nxu ra!”\f + \fr 26.73\fr* \fk a fala ti kiina:\fk* Yanyina nde, a yi falan tima alo muxun naxanye kelixi Galile yamanani hanma Nasarɛti yamanana.\f* 
\v 74 Nayi, Piyɛri yi a kɔlɔ dangane ra, a yi a fala, a naxa, “N mi xɛmɛni ito kolon mumɛ!” Na waxatin yɛtɛni dontonna yi wuga mafurɛn. 
\v 75 Nayi, Yesu a falan yi rabira Piyɛri ma, a naxa, “Benun dontonna xa wuga i a falama nɛn dɔxɔɲa ma saxan fa fala i mi n kolon.” Piyɛri yi mini, a nimisa wugan ti!
\c 27
\s E siga Yesu ra Pilati fɛma
\r Maraka 15.1, Luka 23.1-2, Yoni 18.28-32
\p
\v 1 Xɔtɔn xɔtɔn, saraxarali kuntigine nun yamaan fonne yi a ragidi, a e xa Yesu faxa. 
\v 2 E yi a xidi, e siga a ra yamana kanna Pilati fɛma.
\s Yudasi faxa fena
\r Kɛwanle 1.18-19
\p
\v 3 Yudasi naxan Yesu yanfa, a a so yiini, na to a to, e bata Yesu yalagi sayaan na, a yi nimisa, a yi gbeti gbanan tonge saxanna raxɛtɛ saraxarali kuntigine nun yamaan fonne ma. 
\v 4 A yi a fala, a naxa, “N bata yulubin liga, n muxun yanfa naxan mi hakɛ yo ligaxi alogo e xa a faxa!” E yi a yabi, e naxa, “Nxu tan ma fe mi na yi, i ya feen nan na ra!” 
\v 5 Yudasi yi gbetin woli Ala Batu Banxini, a siga, a sa a yɛtɛ singan.
\p
\v 6 Saraxarali kuntigine yi gbetin matongo, e naxa, “A mi daxa gbetini ito xa sa en ma gbeti ramarade sariɲanxini, bayo faxa tiin saren nan a ra.” 
\v 7 E yi lan a ma a e xa na gbetin tongo, e fɛɲɛ rafalana nde a bɔxɔn sara na gbetin na, e yi na findi xɔɲɛ maluxunden na. 
\v 8 Nanara, han to, e na bɔxɔn xili bama a “Wuli Bɔxɔna.” 
\v 9 Nayi, Nabi Yeremi naxan fala, na yi kamali, a naxa, “E yi gbeti gbanan tonge saxanne tongo, Isirayila kaane a sara gbetin naxan na. 
\v 10 E fɛɲɛ rafalana bɔxɔn sara a ra alo Marigina n yamari kii naxan yi.”\f + \fr 27.10\fr* A mato Sakari 11.12-13 nun Yeremi 18.2-3 nun 19.1-2 nun 32.6-15 kui.\f*
\s Pilati yi Yesu maxɔdin
\r Maraka 15.2-5, Luka 23.3-5, Yoni 18.33-38
\p
\v 11 Yesu yi ti yamana kanna yɛtagi, yamana kanna yi a maxɔdin, a naxa, “Yahudiyane mangan nan i tan na ba?”\f + \fr 27.11\fr* \fk mangana:\fk* Yamana kanna yi waxi a kansun feen nin fa fala a murutɛxi a mangayaan nan ma. Xa a tan nan a yɛtɛ findi mangan na, na yi findima a yalagi xunna nan na.\f* Yesu yi a yabi, a naxa, “I bata a fala.” 
\v 12 Koni saraxarali kuntigine nun yamaan fonne a kansun waxatin naxan yi, a mi fefe fala. 
\v 13 Nayi, Pilati yi a fala a xa, a naxa, “E i kansunma feen naxanye birin na, i mi ne mɛ ba?” 
\v 14 Koni Yesu mi tin a yabɛ mumɛ, yamana kanna yi kabɛ kati!
\s E Yesu faxa feen nagidi
\r Maraka 15.6-15, Luka 23.13-25, Yoni 18.39-19.16
\p
\v 15 Nba, sanli ito na yi a li nun, yamana kanna yi darixi kasorasaan muxu keden beɲinɲɛ nɛn, yamaan na wa naxan xɔn ma. 
\v 16 Na waxatini, kasorasa ɲaxina nde yi na naxan xili Baraba. 
\v 17 Nanara, Pilati yamana kanna yi yamaan malanxin maxɔdin, a naxa, “Ɛ waxi a xɔn ma n xa nde beɲin, Baraba hanma Yesu naxan xili Alaa Muxu Sugandixina?” 
\v 18 Bayo a yi a kolon yati, fa fala e Yesu soxi a yii xɔxɔlɔnyaan nan ma.
\p
\v 19 Pilati yi dɔxi kiti sadeni waxatin naxan yi, a ɲaxanla yi xɛraan nasiga a ma, a naxa, “I nama fefe liga tinxin muxuni ito ra amasɔtɔ n tɔrɔxi nɛn xiyeni a fe ra to ki faɲi!” 
\v 20 Saraxarali kuntigine nun yamaan fonne yi yamaan nadin, a Pilati xa Baraba beɲin, a yi Yesu faxa. 
\v 21 Yamana kanna yi e maxɔdin, a naxa, “Ɛ waxi a xɔn ma muxu firinni itoe, n xa nde beɲin?” E yi a yabi, e naxa, “Baraba!” 
\v 22 Pilati yi e maxɔdin, a naxa, “Yesu naxan xili Alaa Muxu Sugandixina, ɛ waxi a xɔn ma, n xa nanfe liga a ra?” E birin yi a yabi, e naxa, “A xa gbangban wudin ma.” 
\v 23 Koni Pilati yi e maxɔdin, a naxa, “A fe ɲaxin mundun ligaxi?” Koni e sɔnxɔn yi siga gboɛ ayi, e naxa, “A gbangban wudin ma!”
\p
\v 24 Pilati a to waxatin naxan yi, a mi yi nɔɛ sese ra, sɔnxɔn yi gboma ayi, a yi igen tongo, a yi a yiin naxa yamaan yɛɛ xɔri, a naxa, “N gbee yo mi xɛmɛni ito faxa feni! Ɛ feen ni ito ra!” 
\v 25 Yamaan yi a yabi, e naxa, “A wunla goronna xa lu nxu tan nun nxɔ diine xun ma!” 
\v 26 Awa, na xanbi ra, Pilati yi Baraba beɲin, a yi a yamari a e xa Yesu bulan, a yi a so e yii alogo e xa a gbangban wudin ma.
\s Sofane yi Yesu magele
\r Maraka 15.16-20, Yoni 19.2-3
\p
\v 27 Yamana kanna sofane yi Yesu xali yamana kan banxini, sofane ganla birin yi e malan a rabilinni. 
\v 28 E yi a dugine ba a ma, e yi doma gbeela\f + \fr 27.28\fr* \fk Doma gbeela\fk* yi findixi mangayaan taxamasenna nde nan na. Yamaan to a kansun fa fala a bata a yɛtɛ findi mangan na, sofane fa a mangayana fe magelema. \f* ragodo a ma. 
\v 29 E yi wudi yii ɲali kanne dɛnbɛ kɔmɔtin na mangaya taxamasenna ra, e yi a so a xunna, e dunganna so a yii.\f + \fr 27.29\fr* E \fk dunganna\fk* so a yii alo mangaya dunganna a magele feen na.\f* E yi e xinbi sin a bun ma, e lu a magelɛ, e naxa, “I kɛnɛ Yahudiyane mangana!” 
\v 30 E yi dɛgen puru a ma, e yi a dunganna tongo, e yi a bɔnbɔ a xunna ma. 
\v 31 E to yelin a magelɛ, e domaan ba a ma, e mɔn yi a maxidi a gbee dugine yi. Na xanbi ra, e yi siga a ra a gbangbandeni wudin ma.
\s E yi Yesu gbangban wudin ma
\r Maraka 15.21-32, Luka 23.26-43, Yoni 19.17-27
\p
\v 32 E yi minima taani waxatin naxan yi, e yi lan xɛmɛna nde ra, naxan yi xili Simɔn Sirɛni kaana. E yi na karahan, a xa Yesu gbangban wudin tongo. 
\v 33 E yi fa na yireni dɛnaxan xili Gologota, naxan bunna nɛɛn “xun xɔri yirena.” 
\v 34 E yi manpaan so a yii naxan yi basanxi se gbɛtɛ ra naxan xɔlɔ, alogo a xa a min, koni a to a lɛnna ti a ma, a mi tin a minɲɛ.
\p
\v 35 E yi a gbangban wudin ma.\f + \fr 27.35\fr* Sofane yi a yiine nun a sanne gbangban wudin ma, e yi a singan na kiini. E yi na ligama nɛn alogo muxune xa ɲɛnin benun e xa faxa.\f* Na xanbi ra, e yi masɛnsɛnna ti lan a dugine yitaxun feen ma. 
\v 36 E yi dɔxɔ a kantandeni.
\p
\v 37 E yi a kansun kɛdin sɛbɛ, e yi a gbangban a xun ma, e naxa, “Yahudiyane Mangan nan Yesu ito ra.”
\p
\v 38 E yi muɲade firin gbangban wudin ma Yesu fɛma, kedenna a yiifanna ma, bonna a kɔmɛnna ma.
\p
\v 39 Yamaan yi dangu a makonbɛ, e lu e xunni maxɛ, 
\v 40 e naxa, “I tan naxan Ala Batu Banxin kalama, i mɔn yi a ti soge saxan, i yɛtɛ rakisi! Xa Alaa Dii Xɛmɛ nan i tan na, godo, i keli wudin kɔɛ ra.” 
\v 41 Saraxarali kuntigine nun sariya karamɔxɔne nun yamaan fonne fan yi a magele na kii nin, 
\v 42 e naxa, “A bonne rakisi nɛn, koni a mi nɔɛ a yɛtɛ rakisɛ! Isirayila mangan xa mi a tan na ba? A xa keli wudin kɔɛ ra, a godo be alogo nxu xa dɛnkɛlɛya a ma! 
\v 43 A dɛnkɛlɛyaxi Ala ma, a naxa, a Alaa Dii Xɛmɛn nan a tan na. Nba, xa a rafan Ala ma, a xa a xunba!” 
\v 44 Hali muɲaden naxanye yi gbangbanxi wudin ma a dɛxɔn, ne fan yi a makonbi na kiini.
\s Yesu faxa fena
\r Maraka 15.33-41, Luka 23.44-49, Yoni 19.28-30
\p
\v 45 Sogen bata yi a ratinxin nun, dimin yi so yamanan birin yi han se din waxatin yi maso. 
\v 46 Na waxatini, Yesu yi gbelegbele a kon xuini, a naxa, “Eli, Eli, lama sabakitani?” na bunna nɛɛn, “N ma Ala, n ma Ala, i n nabeɲinxi nanfera?”\f + \fr 27.46\fr* A mato Yaburin 22.2 kui.\f* 
\v 47 Muxuna ndee yi tixi na yi, ne yi a xuiin mɛ, e naxa, “A Nabi Eli nan xilima.” 
\v 48 E tan nde keden yi a gi mafurɛn, a sa dugi dungin tongo, a yi a sin minse muluxunxini, a yi a filin tamin ɲɔɛ ra, a yi a ti a xa, a xa a min. 
\v 49 Koni bonne naxa, “A mamɛ, en na a mato xa Nabi Eli fa a rakisɛ.”
\p
\v 50 Yesu mɔn yi a xui ramini fangan na, a niin yi ba.
\p
\v 51 Dugin naxan yi singanxi Ala Batu Banxin tagi, na yi bɔ firinna ra, fɔlɔ a xunna ra han a sanbun na. Bɔxɔn yi xuruxurun, fanyene yi bɔ. 
\v 52 Gaburune yi rabi, faxa muxu sariɲanxina ndee yi keli. 
\v 53 E keli gaburune kui. Yesu keli xanbini sayani, e yi siga Taa Sariɲanxini, e mini kɛnɛnni muxu wuyaxi xa.
\p
\v 54 Sofa kɛmɛn kuntigin nun a sofaan naxanye yi Yesu kantanma, ne to bɔxɔn to xuruxurunɲɛ, e nun feen naxanye birin bata liga, e yi gaxu kati! E yi a fala, e naxa, “Alaa Dii Xɛmɛn nan yi a ra yati!”
\p
\v 55 Ɲaxanla naxanye yi biraxi Yesu fɔxɔ ra keli Galile yamanani, naxanye yi a malima nun, ne wuyaxi yi na, e tixi wulani, e a matoma. 
\v 56 Mariyama Magadala kaan yi ne yɛ nun, e nun Mariyama, Yaki nun Yusufu nga, e nun Sebede a dii xɛmɛne nga.
\s Yesu maluxun fena
\r Maraka 15.42-47, Luka 23.50-56, Yoni 19.38-42
\p
\v 57 Ɲinbanna to a li, nafulu kanna nde yi fa naxan yi xili Yusufu Arimate kaana, Yesu a xarandiina nde nan yi a fan na. 
\v 58 A yi siga Pilati fɛma, a yi a maxɔdin Yesu binbina fe ma. Pilati yi e yamari, a e xa Yesu binbin so Yusufu yii. 
\v 59 Nanara, Yusufu yi a binbin tongo, a yi a kasangen dugi fixɛni, 
\v 60 a sa a maluxun gaburun na fanye kui gexini alo faran yili, a yi baxi naxan gedeni a yɛtɛ xa nun. Na xanbi ra, a yi gɛmɛ belebelen makutukutu gaburun dɛ ra, a siga. 
\v 61 Mariyama Magadala kaan nun Mariyama bonna yi dɔxi na nun, e yɛɛn lanxi gaburun ma.
\s Gaburu kantanne
\p
\v 62 Yuma lɔxɔn xɔtɔn bode, saraxarali kuntigine nun Farisi muxune yi siga Pilati fɛma, 
\v 63 e naxa, “Nxu fafe, wule falani ito yi a nii ra waxatin naxan yi, nxu xaxili dɔxi na xɔn ma, a fala nɛn, a naxa, ‘Soge saxan na dangu waxatin naxan yi, n mɔn kelima nɛn sayani.’ 
\v 64 Na ma, i xa yamarin fi, gaburun xa kantan ken, han a soge saxande lɔxɔni alogo a xarandiine nama fa a binbin muɲa, e siga a ra. E yi a fala yamaan xa fa fala ‘A bata keli sayani.’ Xa ito liga, wule dɔnxɛni ito ɲaxuma ayi nɛn dangu a fɔlɔn na.” 
\v 65 Pilati yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ kantan muxune tongo, e xa sa gaburun kantan alo e nɔɛ a ra kii naxan yi.” 
\v 66 Nanara, e yi siga, e sa gaburun dɛɛn nagali ki faɲi, e taxamasenna sa a ma, e yi a kantan sofane lu na yi.
\c 28
\s Yesu keli fena sayani
\r Maraka 16.1-10, Luka 24.1-12, Yoni 20.1-10
\p
\v 1 Matabu Lɔxɔn danguxina, xati lɔxɔn subaxani, Mariyama Magadala kaan nun Mariyama bonna yi siga gaburu matodeni. 
\v 2 Bɔxɔn yi xuruxurun gbeen ti. Marigina malekan yi godo keli kore, a yi gɛmɛ gbeen makutukutu, a dɔxɔ a fari. 
\v 3 Na malekan yɛtagin yi luxi alo kuyen na a ɲinna masɔxɔn, a dugine yi fixa alo balabalan kɛsɛna. 
\v 4 Kantan muxune yi gaxu han e xuruxurun, e yi fuga a ra, e lu alo faxa muxune. 
\v 5 Koni malekan yi falan ti ɲaxanle xa, a naxa, “Ɛ nama gaxu, n na a kolon fa fala ɛ Yesu nan fenma naxan gbangban wudin ma. 
\v 6 A mi be yi, a bata keli alo a a fala kii naxan yi. Ɛ fa a saden mato. 
\v 7 Ɛ siga mafurɛn, ɛ sa a fala a xarandiine xa, ɛ naxa, ‘A bata keli sayani, ɛ sa a lima Galile yamanani, ɛ a toma nɛn na yi!’ N bata a fala ɛ xa iki.”
\p
\v 8 Nanara, e keli gaburun yireni mafurɛn gaxun nun sɛwani, e siga e giyɛ, e sa a fala a xarandiine xa.
\p
\v 9 Yesu yi e ralan mafurɛn, a naxa, “Ɛ nuwali.” E yi fa a sanna suxu, e yi a batu. 
\v 10 Yesu yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ nama gaxu, ɛ siga, ɛ sa a fala ngaxakedenne xa, a e xa siga Galile yi, e sa n toma mɛnna nin.”
\s Kantan muxune dɛntɛgɛna
\p
\v 11 Ɲaxanle mɔn yi kira yi waxatin naxan yi, sofaan naxanye yi gaburun kantanma, na ndee yi xɛtɛ taani. Feen naxan birin ligaxi, e na fala saraxarali kuntigine xa. 
\v 12 Saraxarali kuntigine nun yamaan fonne yi e bode to, e lan fe keden ma, e gbeti gbeen so sofane yii. 
\v 13 E yi a fala e xa, e naxa, “Ɛ xa ito fala, ɛ naxa, ‘A xarandiine bata fa kɔɛɛn na, e yi a binbin muɲa, nxu yi xiin waxatin naxan yi.’ 
\v 14 Xa yamana kanna na mɛ, nxu a mafanɲɛ, nxu yi ɛ ba kɔntɔfinli.” 
\v 15 Kantan muxune yi gbetin nasuxu. E naxan fala e xa, e yi na liga. Na falan yi xuya ayi na kiini Yahudiyane tagi han to.
\s Yesu yi a xarandiine xɛ
\r Maraka 16.14-18, Luka 24.36-49, Yoni 20.19-23, Kɛwanle 1.6-8
\p
\v 16 Xarandii fu nun kedenna yi siga Galile yamanani geyaan fari Yesu naxan ma fe fala e xa. 
\v 17 E to a to, e yi a batu. Koni sikɛn yi ndee yi. 
\v 18 Yesu yi a maso e ra, a naxa, “Sɛnbɛn birin bata fi n ma kore xɔnna nun bɔxɔ xɔnna fari. 
\v 19 Nayi, ɛ siga, ɛ sa siyane birin findi n ma xarandiine ra, ɛ yi e rafu igeni n Fafe Ala nun a Dii Xɛmɛn nun a Nii Sariɲanxin xinli, 
\v 20 n na ɛ yamarixi naxanye birin ma, ɛ yi e xaran ne suxun ma. A mato, n luma nɛn ɛ xɔn ma waxatin birin han dunuɲa raɲanni.”