\id LUK 
\ide UTF-8
\h Luka Sora
\toc1 Luka Yesu a Fe Xibaru Faɲin Naxan Sɛbɛ
\toc2 Luka
\mt1 Luka
\mt2 Luka Yesu a Fe Xibaru Faɲin Naxan Sɛbɛ
\ip Marigi Yesu fɔxɔrabira naanin nan Yesu a taruxun nun a falane sɛbɛ Alaa Nii Sariɲanxin barakani: Matiyu, Maraka, Luka, e nun Yoni. Luka Kitabun yireni ito sɛbɛxi nɛn fɔ ɲɛɛ tonge saxan e nun suulun ɲɔxɔndɔn Yesu te xanbini kore xɔnna ma. Luka mi yi Yesu fɔxɔ ra a dunuɲa yi gidini. A dɛnkɛlɛya Yesu te xanbin nin kore xɔnna ma Xɛra Pɔli waxatini. Dandan tiin nan yi Luka ra, a yi lɔnnixi ki faɲi. A siga nɛn Yesu a xarandiine fɛma Yerusalɛn taani, a yi Yesu a fe birin fɛsɛfɛsɛ alogo a xa dɛntɛgɛ kamalixin sa dunuɲa muxune birin xa. A sɛbɛxi muxuna nde nan ma naxan xili, “Teyofili.” A kari mi kolonxi to, koni a xinla bunna nɛɛn fa fala “Ala Xanu Muxuna.” Han to, a mɔn sɛbɛxi ne nan ma naxanye bata Ala xanu.
\ip Kitabun yireni ito Yesu bari kiin nan singe yɛbama, Mariyamaa diina. Yesu a dunuɲa yi gidini, a xaran wuyaxi ti nɛn a yamaan xa. A mɔn yi kabanako wuyaxi liga. Luka na nan yɛbama Ningila Yesu kui. Dɔnxɛn na, a Yesu a sayaan nan yɛbama e nun a keli fena sayani. Yesu texi ariyanna yi kii naxan yi, na fan yɛbaxi Kitabun yireni ito yi.
\ip Kitabun yireni ito nan muxune malima alogo e xa a famu Yesu findixi Alaa Diin na kii naxan yi. Na feen sɛbɛxi Luka 1.34-35 kui. Ala mi findɛ diin sɔtɔ muxun na alo adamadiine diin sɔtɔn kii naxan yi. Ala Yesu daxi a nga kui nɛn alo a dunuɲa da a fala xuiin xɔn ma kii naxan yi. Ala nan a falaxi a xa da a nga kui, a yi da. Nayi, Yesu Fafe mi toxi dunuɲa yi. Xa a fafe mi toxi dunuɲa yi, a fafe findixi nde ra nayi? Na feen ma, yamaan to a fafe a fe falama, e yi a fala fa fala Ala nan a fafe ra bayo a tan nan Yesu da a nga kui. Na nan Yesu findixi Alaa Diin na.
\c 1
\p
\v 1 N xɔyin Teyofili,\f + \fr 1.1\fr* \fk Teyofili:\fk* Muxu xinla na a ra naxan bunna nɛɛn, fa fala “Muxun naxan Ala xanuxi.”\f*
\p Muxu wuyaxi bata sɛbɛnla ti lan feene ma naxanye liga nxu yɛɛ xɔri. 
\v 2 E feene yɛbaxi nɛn alo sereya kɛndɛne a fala e xa kii naxan yi, xabu a fɔlɔni, naxanye Alaa falan nalima. 
\v 3 Awa, n xɔyin Teyofili, n bata feni itoe xaran, n yi e fɛsɛfɛsɛ ki faɲi xabu a fɔlɔni. N bata n miri a ma, n naxa, “A lan n xa a sɛbɛ ki faɲi, n yi a rasiga i ma.” 
\v 4 N ni ito ligaxi nɛn alogo i xa na feene birin ɲɔndin kolon i xaranxi naxanye ma.
\s Yoni bari feen yi fala
\p
\v 5 Ito birin fɔlɔxi Herode a mangayaan waxatin nin Yudaya yamanani. Saraxaralina nde yi na, a xili Sakari naxan yi kelixi saraxarali Abiya bɔnsɔnni. A ɲaxanla yi xili Elisabɛti. Na fan yi kelixi saraxarali Haruna bɔnsɔnna nin. 
\v 6 E firinna birin yi tinxin Ala yɛɛ ra yi, e yi Marigina yamarin nun a sariyan birin suxi. 
\v 7 Dii yo mi yi e yii nun, amasɔtɔ gbantan nan yi Elisabɛti ra, e firinna birin bata yi fori han!
\p
\v 8 Lɔxɔna nde, Sakari a saraxarali wanla waxatin yi a li Ala xa, 
\v 9 e yi a sugandi masɛnsɛnna xɔn alo saraxaraline darixi a ra kii naxan yi, alogo a xa so Marigin Batu Banxini wusulan gandeni. 
\v 10 Yamaan yi malanxi tandeni Ala maxandideni wusulanna gan waxatini, 
\v 11 nayi, Marigina malekan yi mini kɛnɛnni a xa, a ti wusulan ganden yiifanna ma. 
\v 12 Sakari malekan to waxatin naxan yi, a kuisan, a gaxu. 
\v 13 Koni malekan yi a fala a xa, a naxa, “Sakari, i nama gaxu! Ala bata i xuiin mɛ, i ya ɲaxanla, Elisabɛti dii xɛmɛn sɔtɔma nɛn i xa, i yi a xili sa Yoni. 
\v 14 I sɛwama nɛn, muxu wuyaxi fan yi sɛwa a bari feen na. 
\v 15 Amasɔtɔ a findima nɛn muxu gbeen na Marigin yɛtagi. A nama manpaan min, a nama dɔlɔ ma se yo min. A lugoma nɛn Alaa Nii Sariɲanxin na xabu a nga kui waxatin naxan yi. 
\v 16 A fama nɛn Isirayila kaan wuyaxi ra e Marigina Ala ma. 
\v 17 A sigama Marigina xɛrayaan na nɛn sɛnbɛni alo Nabi Eli\f + \fr 1.17\fr* A mato Malaki 3.23-24 kui.\f* a liga kii naxan yi. A yi dii fafane bɔɲɛn nafindi e diine ma. A yi muxu murutɛxine masara, e miriyaan yi liga alo tinxin muxune, alogo a xa yamani tɔn Ala xa ki faɲi.”
\p
\v 18 Sakari yi a fala malekan xa, a naxa, “N na a kolonma di, fa fala ɲɔndi nan ito ra? N tan bata fori, n ma ɲaxanla fan bata fori.”
\p
\v 19 Malekan yi a yabi, a naxa, “Baraka Yibirila nan n tan na, naxan tima Ala yɛtagi. A tan nan n xɛxi i ma feni ito Xibaru Faɲin nalideni i ma. 
\v 20 Koni bayo i mi laxi n ma falan na, naxan sa kamalima a waxatini, i findima nɛn bobon na, i mi falan tima han na yi liga.”
\p
\v 21 Na waxatini, yamaan yi Sakari mamɛma. E yi kɔntɔfili bayo a bata yi bu Ala Batu Banxini. 
\v 22 Koni a to mini, a mi nɔ falan tiyɛ e xa, e yi a kolon fa fala a bata fe toon ti Ala Batu Banxini. A yi a yiin maliga e xa bayo a mi yi nɔɛ falan tiyɛ.
\p
\v 23 A wali lɔxɔne ɲanxina Ala xa, Sakari yi xɛtɛ a konni. 
\v 24 Na dangu xanbini, a ɲaxanla Elisabɛti yi fudikan. Kike suulun, a mi mini tandeni. 
\v 25 A yi a fala, a naxa, “Marigina ito nan ligaxi n xa, a bata tin a xa n ma yagin ba n ma n ma muxune tagi.”
\s Yesu bari feen yi fala
\p
\v 26 Elisabɛti kuiin kike senninna, Ala yi maleka Yibirila rasiga Galile taana nde yi naxan xili “Nasarɛti.” 
\v 27 A falan ti sungutun nasɔlɔnxin xa, xɛmɛna nde bata yi a masuxu naxan yi xili Yusufu, Manga Dawuda bɔnsɔnna muxuna nde nan yi na ra. Na sungutun nasɔlɔnxin yi xili nɛn Mariyama. 
\v 28 Malekan yi fa a fɛma, a naxa, “Sɛwani i xa Ala fe faɲin nagidixi i tan naxan ma. Marigina i xɔn!”
\p
\v 29 Mariyama yi kuisan malekana falana fe ra, a yi a miri a xɔntɔnna bunna ma. 
\v 30 Malekan yi a fala a xa, a naxa, “Mariyama, i nama gaxu amasɔtɔ Ala bata maragidi faɲin fi i ma. 
\v 31 I fudikanma nɛn, i dii xɛmɛn sɔtɔ, i yi a xili sa Yesu.\f + \fr 1.31\fr* \fk Yesu\fk* xinla bunna nɛɛn, fa fala “Marakisi Tiina” Heburu xuini.\f* 
\v 32 A binyen sɔtɔma nɛn, a xili bama nɛn a Kore Xɔnna Alaa Dii Xɛmɛna. Marigina Ala a findima nɛn mangan na alo a benba Dawuda yi kii naxan yi. 
\v 33 A findima nɛn Yaxuba bɔnsɔnna mangan na habadan. A mangayaan mi ɲanɲɛ mumɛ!”
\p
\v 34 Mariyama yi a fala malekan xa, a naxa, “Sungutun nasɔlɔnxin nan n tan na, ito ligama di nayi?”
\p
\v 35 Malekan yi a yabi, a naxa, “Alaa Nii Sariɲanxin godoma nɛn i ma, Kore Xɔnna Ala sɛnbɛn godoma nɛn i xun ma. Nanara, na dii sariɲanxin xili bama nɛn a Alaa Dii Xɛmɛna. 
\v 36 I ngaxakedenna Elisabɛti fan fudikanna nan a ra iki. Hali a to bata fori, e yi a falama naxan ma a gbantana, na kuiin kike senninden na ra iki. 
\v 37 Amasɔtɔ Ala nɔɛ feen birin ligɛ nɛn.”
\p
\v 38 Mariyama naxa, “Marigina walikɛɛn nan n tan na, Ala xa na liga n xa alo i bata a fala kii naxan yi.” Malekan yi keli a fɛma.
\s Mariyama yi siga Elisabɛti fɛma
\p
\v 39 Na xanbi ra, Mariyama yi a yitɔn mafurɛn, a siga taana nde yi Yuda yamanani, geya wuyaxi yi dɛnaxan yi. 
\v 40 A siga Sakari konni Elisabɛti xɔntɔndeni. 
\v 41 Elisabɛti Mariyama xɔntɔn ti xuiin mɛ waxatin naxan yi, diin yi a ramaxa Elisabɛti kui. Elisabɛti yi lugo Alaa Nii Sariɲanxin na. 
\v 42 A yi a fala ti xuini te, a naxa, “Baraka diin nan i tan na ɲaxanle tagi! I diin naxan fan sɔtɔma, baraka diin nan na ra! 
\v 43 N binyen sifani ito sɔtɔxi di, n kanna nga xa fa n konni? 
\v 44 Amasɔtɔ, n na i xɔntɔn ti xuiin mɛ waxatin naxan yi, diin yi a ramaxa n kui sɛwani. 
\v 45 Sɛwani i xa, i tan naxan laxi a ra fa fala Marigina falan kamalima nɛn.”
\s Mariyamaa bɛtina
\p
\v 46 Mariyama naxa,
\q “N Marigin tantunma n bɔɲɛni.
\q
\v 47 N sɛwaxi n bɔɲɛni n nakisimana Alaa fe ra.
\q
\v 48 Amasɔtɔ a bata a xaxili lu
\q n tan a walikɛ magodoxin xɔn ma.
\q Nanara, fɔlɔ iki ma han habadan,
\q muxun birin a falama nɛn
\q a baraka diin nan n tan na.
\q
\v 49 Amasɔtɔ Ala Sɛnbɛmaan bata fe gbeen liga n xa.
\q A xinla sariɲan.
\q
\v 50 A kininkinin a yɛɛragaxu muxune ma
\q han mayixɛtɛ mayixɛtɛne.
\q
\v 51 Ala bata a yiini bandun,
\q a yi waso muxune raxuya ayi
\q e nun e fe yitɔnxine.
\q
\v 52 Ala bata manga sɛnbɛ kanne ba e manga gbɛdɛne yi.
\q Naxanye e yɛtɛ magodoxi, a yi ne yite.
\q
\v 53 A kamɛtɔne ralugo fe faɲin na.
\q A nafulu kanne yii seene ɲan.
\q
\v 54 Ala layirin naxan xidi en benbane xa,
\q a mi ɲinanxi na ma.
\q
\v 55 A yi a xaxili lu a hinanna xɔn ma
\q Iburahima xa e nun a bɔnsɔnna birin
\q han habadan!”
\p
\v 56 Mariyama yi kike saxan ti Elisabɛti fɛma. Na xanbi ra, a yi xɛtɛ a konni.
\s Yoni Marafu Tiin bari fena
\p
\v 57 Elisabɛti dii bari waxatin yi a li, a yi dii xɛmɛn sɔtɔ. 
\v 58 A dɔxɔ bodene nun a xabilan muxune yi a mɛ a Marigin bata kininkinin a ma, e yi sɛwa e bode xɔn ma.
\p
\v 59 Diin barin lɔxɔ xunna, e fa a ra a banxulandeni, e yi a xili sama nɛn Sakari alo a fafe xinla kii naxan yi. 
\v 60 Koni a nga naxa, “Ɛn-ɛn de! A xili sama nɛn Yoni.”
\p
\v 61 E yi a fala a xa, e naxa, “Muxu yo mi i bɔnsɔnni naxan xili na kiini.” 
\v 62 Nayi, e yi e yiin maliga a fafe xa, e yi a maxɔdin diin xinla ma.
\p
\v 63 Sakari yi walaxan tongo, a yi a sɛbɛ, a naxa, “A xili nɛn Yoni.” E birin yi kabɛ kati! 
\v 64 Na waxatin yɛtɛni, Sakari yi nɔ falan tiyɛ, a Ala tantun fɔlɔ. 
\v 65 A dɔxɔ bodene yi gaxu kati! Muxune yi na feene falama Yudaya yamanan birin yi. 
\v 66 Naxan birin a mɛ, ne yi e miri, e maxɔdinna ti, e naxa, “Diini ito sa ligama di?” Amasɔtɔ e bata yi a yigbɛ kati, a Marigin sɛnbɛna a xun ma.
\s Sakari yi waliyiya falane ti
\p
\v 67 Yoni Fafe Sakari yi lugo Alaa Nii Sariɲanxin na, a yi waliyiya falane ti, a naxa,
\q
\v 68 En Marigin tantun, Isirayilaa Ala!
\q Amasɔtɔ a bata fa,
\q a yi a yamaan mali,
\q a yi e xɔrɔya.
\q
\v 69 A bata Marakisi Tiin sɛnbɛmaan namini
\q a walikɛɛn Dawuda bɔnsɔnni,
\q
\v 70 alo a fala a nabi sariɲanxine xɔn ma kii naxan yi
\q xabu waxati danguxine.
\q
\v 71 A layirin xidi
\q a a en xunbama nɛn en yaxune yii,
\q e nun naxanye birin en naɲaxuxi.
\q
\v 72 A yi kininkinin en benbane ma,
\q a yi a xaxili lu a layiri sariɲanxin xɔn ma,
\q
\v 73 alo a kɔlɔ en benba Iburahima xa kii naxan yi.
\q
\v 74 A yi en xunba en yaxune ma.
\q A tin, en yi a batu bɔɲɛ xunbenli.
\q
\v 75 A yi en findi a muxu sariɲanxine
\q nun tinxin muxune ra a yɛɛ ra yi en siin birin yi.
\q
\v 76 N ma diina, e i xilima nɛn
\q a Kore Xɔnna Alaa nabina.
\q I sigama nɛn Marigin yɛɛ ra.
\q I kirani tɔn a xa.
\q
\v 77 I yi kisi feen yita a yamaan na,
\q e yulubine yi xafari
\q
\v 78 a kininkinin gbeen barakani.
\q A tan nan a ligama en lu kɛnɛnni
\q alo sogen tematɔna.
\q
\v 79 A yi muxune makɛnɛn
\q naxanye dɔxi dimini sayaan yɛɛ ra.
\q A yi bɔɲɛ xunbenla kiraan yita en na.
\p
\v 80 Awa, diin yi gboma, a yi sɛnbɛn sɔtɔma e nun xaxinla. A yi lu wulani han a mini waxatin yi a li kɛnɛnni Isirayila muxune xa.
\c 2
\s Yesu yi bari
\r Matiyu 1.18-25
\p
\v 1 Na waxatini, Romi Manga Gbee Ogustu yi yamarin fi a yamanan muxune birin xinla xa sɛbɛ. 
\v 2 Kiriniyusi yi yamana kanyani Siriya yamanani waxatin naxan yi, a sɛbɛ fɔlɔn nan yi na ra. 
\v 3 Awa, muxune birin yi siga e taane yi e xinle sɛbɛdeni.
\p
\v 4 Yusufu fan yi keli Galile Nasarɛti taani, a siga Yudaya taana nde yi naxan yi xili Bɛtɛlɛmi, Manga Dawuda sɔtɔxi dɛnaxan yi. Yusufu yi siga na, amasɔtɔ Dawuda bɔnsɔnna nan yi a tan fan na, 
\v 5 a siga a xili sɛbɛdeni e nun Mariyama naxan yi masuxi a xɔn ɲaxalandiyani. A fudi kanna nan yi a ra. 
\v 6 E yi Bɛtɛlɛmi yi waxatin naxan yi, Mariyama dii bari waxatin yi a li. 
\v 7 A yi a dii xɛmɛ singen sɔtɔ. A yi a mafilin dugini, a yi a sa xuruseene balon sa seen kui kulani amasɔtɔ e mi yigiya sɔtɔ xɔɲɛ yigiyadeni.
\s Yɛxɛɛ kantanne nun malekane fe
\p
\v 8 Yɛxɛɛ kantanna ndee yi na yamanani naxanye yi xima burunna ra, e yi e yɛxɛɛne kantanma kɔɛɛn na. 
\v 9 Marigina malekan yi mini kɛnɛnni e xa, Marigina nɔrɔn yi godo e xun ma. E gaxu kati! 
\v 10 Koni malekan yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ nama gaxu amasɔtɔ n faxi fena nde Xibaru Faɲin nan nalideyi ɛ ma, naxan findima sɛwa gbeen na yamaan birin xa. 
\v 11 Marakisi Tiin bata sɔtɔ ɛ xa to kɔɛɛn na Dawuda gbee taani. Alaa Muxu Sugandixin na a ra! Marigin na a ra! 
\v 12 Taxamasenna ni ito ra ɛ xa, ɛ diidin lima saxi nɛn xuruseene balon sa seen kui kulani, a mafilinxi dugini.”
\p
\v 13 Na waxatin yɛtɛni maleka ganla yi keli kore, e fa malekan boden fɛma, e yi Ala tantun, e naxa,
\p
\v 14 “Binyen xa fi Ala ma kore xɔnna ma pon! Muxun naxanye bata Ala kɛnɛn, ne xa bɔɲɛ xunbenla sɔtɔ dunuɲa yi.”
\p
\v 15 Malekane keli e fɛma waxatin naxan yi, e xɛtɛ ariyanna yi, yɛxɛɛ kantanne yi a fala e bode xa, e naxa, “En siga Bɛtɛlɛmi yi, en sa feni ito to naxan ligaxi, Marigin naxan falaxi en xa.”
\p
\v 16 Nanara, e siga mafurɛn, e sa Mariyama nun Yusufu li na, e diidin to saxi xuruseene balon sa seen kui kulani. 
\v 17 Yɛxɛɛ kantanne to diidin to, malekan falan naxan ti e xa diidina fe yi, e yi na birin yɛba. 
\v 18 Muxun naxanye birin e xuiin mɛ, ne yi kabɛ xuruse kantanne falan ma. 
\v 19 Mariyama yi feni itoe birin namara a xaxinla ma, a yi a miri ne ma kati! 
\v 20 Yɛxɛɛ kantanne yi xɛtɛ, e Ala tantunma, e a binya na feen na e naxan toxi alo malekana a fala e xa kii naxan yi.
\s Yesu xili sa fena
\p
\v 21 Lɔxɔ xun keden danguxina, diidin banxulan waxatin yi a li, e yi a xili sa Yesu alo malekana a fala kii naxan yi benun a xa bari.
\s E Yesu taxu Ala ra
\p
\v 22 E marasariɲanna waxatin to ɲan alo Musaa Sariya Kitabun naxan falaxi lan dii bari feen ma,\f + \fr 2.22 \fr*\ft Na feen sɛbɛxi Saraxaraline 12.1-4 kui.\ft*\f* Yusufu nun Mariyama yi siga diidin na Yerusalɛn taani, e sa a taxu Marigin na. 
\v 23 A sɛbɛxi Marigina Sariya Kitabuni, a naxa, “Dii xɛmɛ singen birin xa rasariɲan Marigin xa.”\f + \fr 2.23\fr* A mato Xɔrɔyaan 13.2 nun 13.12 nun 13.15 nun Yatɛne 18.15-16 kui.\f* 
\v 24 E yi saraxan ba alo Marigina Sariya Kitabuna a falaxi kii naxan yi, a naxa, “ganba firin hanma kolokonde dii firin.”\f + \fr 2.24\fr* A mato Saraxaraline 12.8 kui.\f*
\p
\v 25 Muxuna nde yi Yerusalɛn taani nun, a xili Simeyɔn. Tinxin muxu tɔgɔndiyaxin nan yi a ra. A yi Ala mamɛma Isirayila mali feen na. Alaa Nii Sariɲanxin yi a yi. 
\v 26 A bata yi a kolon Alaa Nii Sariɲanxin xɔn ma fa fala a mi faxɛ fɔ a Marigina Muxu Sugandixin to. 
\v 27 Alaa Nii Sariɲanxin yi Simeyɔn nasiga Ala Batu Banxini. Yesu sɔtɔ muxune yi fa a ra Ala Batu Banxini, e xa a liga alo Sariya Kitabuna a fala kii naxan yi. 
\v 28 Simeyɔn yi Yesu tongo, a yi a sa a kanke ra, a barikan bira Ala xa, a naxa, 
\v 29 “Marigina, i bata i ya layirin nakamali n xa. Iki, i ya walikɛɛn xa siga bɔɲɛ xunbenli 
\v 30 amasɔtɔ n bata i ya kisi feen to, 
\v 31 i naxan yitɔnxi yamane birin yɛɛ ra. 
\v 32 A tan nan findima kɛnɛnna ra siyane xa, a findima nɛn Isirayilaa binyen na, i ya yamana.”
\p
\v 33 Simeyɔn falan naxan ti Yesu a fe yi, a nga nun a fafe yi kabɛ na ra. 
\v 34 Simeyɔn yi duba a nga Mariyama xa, a naxa, “Ala bata diini ito yɛba, a yi Isirayila muxu wuyaxi halagi, a yi a wuyaxi rakisi. A findima nɛn taxamasenna ra koni muxu wuyaxi a matandima nɛn, 
\v 35 a yi e miriya luxunxine ramini kɛnɛnni. Tɔrɔna i bɔɲɛn sɔxɔnma nɛn alo dɛgɛma xɛnxɛna.”
\p
\v 36 Nabi ɲaxalanmana nde yi na nun, a yi xili Anna, Fanuwɛli a dii tɛmɛna. A yi kelixi Aseri bɔnsɔnna nin. Ɲaxalan fori gbeen nan yi a ra naxan bata yi ɲɛɛ solofere ti futuni nun, 
\v 37 a ɲɛɛ tonge solomasɛxɛ e nun ɲɛɛ naanin ti kaɲa gilɛyani. A yi Ala Batu Banxini waxatin birin, a yi Ala batuma kɔɛɛn nun yanyin na, a yi Ala maxandɛ, a sunna suxu. 
\v 38 Na waxatin yɛtɛni, a fa, a barika bira Ala xa, a lu diina fe falɛ muxune xa naxanye yi Yerusalɛn taan xunba waxatin mamɛma.
\s Xɛtɛ feen Nasarɛti yi
\p
\v 39 Yusufu nun Mariyama to yelin feene birin nakamalɛ alo Marigina Sariya Kitabuna a yamarixi kii naxan yi, e xɛtɛ Galile yamanani e taani Nasarɛti. 
\v 40 Diidin yi gboma, a sɛnbɛn sɔtɔ, a fe kolonna yi dɛfe. Alaa hinanna yi a yi.
\s Yesu dii ɲɔrɛna Ala Batu Banxini
\p
\v 41 Yesu sɔtɔ muxune yi sigama Yerusalɛn taani ɲɛɛ yo ɲɛɛ Halagi Tiin Dangu Lɔxɔn Sanli.\f + \fr 2.41\fr* \fk Halagi Tiin Dangu Lɔxɔn Sanla:\fk* Musaa waxatini, Ala fitina feen nafa nɛn Firawona yamaan ma, malekan yi fa e dii singene birin faxa kɔɛ kedenna ra. Koni, Isirayila kaane yi saraxa wunla xuya e banxine dɛ wudine ma, saya malekan yi dangu e xun ma. Na feen sanla ni ito ra. A mato Xɔrɔyaan 12.1-13 kui.\f* 
\v 42 Yesu sɔtɔn ɲɛɛ fu nun firinna ti waxatin naxan yi, e siga sanla rabadeni alo e namunna kii naxan yi. 
\v 43 Sanla ɲan waxatin naxan yi, e xɛtɛ e konni. Yesu yi lu Yerusalɛn taani, koni a sɔtɔ muxune mi yi a kolon. 
\v 44 E yi e miri, a a yi yamaan yɛ, e fɛriɲɛn sigan tiyɛ. Na xanbi ra, e Yesu fen fɔlɔ e ngaxakedenne nun e xɔyine tagi. 
\v 45 Koni e mi a to. Nanara, e xɛtɛ a fendeni Yerusalɛn taani. 
\v 46 A soge saxandeni, e yi sa a to Ala Batu Banxini, a dɔxi Yahudiya karamɔxɔne tagi, a tuli matixi e ra, a e maxɔdinma. 
\v 47 Naxan birin a xuiin mɛ, ne yi kabɛ a xaxilimayaan yabine ma. 
\v 48 A sɔtɔ muxune a to waxatin naxan yi, e kabɛ. A nga yi a fala a xa, a naxa, “N ma diina, i ito ligaxi nxu ra nanfera? Nxu nun i fafe bata yigitɛgɛ i fendeni kati!”
\p
\v 49 A yi e yabi, a naxa, “Ɛ n fenma nanfera? Ɛ mi a kolon fa fala a lan nɛn n xa lu n Fafe a banxini?” 
\v 50 Koni a naxan fala e xa, e mi na famu.
\p
\v 51 Nanara, Yesu yi siga e fɔxɔ ra Nasarɛti yi, a yi e sagoon liga. A nga yi feni itoe birin namara a xaxinla ma. 
\v 52 Yesu yi xungbo, a xaxili sɔtɔ, a fe yi rafan Ala nun yamaan ma.
\c 3
\s Yoni Marafu Tiina kawandina
\r Matiyu 3.1-12, Maraka 1.1-8, Yoni 1.19-28
\p
\v 1 Pɔnsi Pilati yi yamana kanyani Yudaya yamanani waxatin naxan yi, Romi Manga Gbeen Tibɛri a mangayaan ɲɛɛ fu nun suulunna nan yi a ra nun. Herode fan yi kuntigiyani Galile yamanan xun na. A ngaxakedenna, Filipi fan yi kuntigiyani Iture nun Tirakoniti yamanane xun na. Lisanisa fan yi kuntigiyani Abileni yamanan xun na. 
\v 2 Anasa nun Kayafa, saraxarali kuntigi singene nan yi ne fan na. Ala falan ti Sakari a dii xɛmɛn Yoni xa na waxatin nin wulani. 
\v 3 Yoni yi sigama Yurudɛn baan dɛ kawandi badeni, a naxa, “Ɛ xun xanbi so ɛ yulubine yi, ɛ rafu igeni, ɛ yulubine xafarima nɛn.” 
\v 4 Nabi Esayi a sɛbɛ nɛn a Kitabun kui, a naxa,
\q “Muxuna nde xuiin minima tonbonni,
\q a naxa, ‘Ɛ kirani tɔn Marigin yɛɛ ra,
\q ɛ kirane matinxin a xa!
\q
\v 5 Ɛ folone birin naxutu,
\q ɛ geyane nun yire matexine birin wuru.
\q Kira yidɔxine birin yi tinxin.
\q Kira ɲaxine birin yi malaxun.
\q
\v 6 Adamadiine birin kisi feen toma nɛn fata Ala ra!’\f + \fr 3.6\fr* Esayi 40.3-5\f* ”
\p
\v 7 Yamaan yi fa Yoni fɛma, a a xa e rafu igeni e tubi xinla ma Ala ma. A yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ tan saɲi bɔnsɔnne! Nde ɛ rakolonxi, ɛ xa ɛ gi Alaa xɔlɔn bun ma? 
\v 8 Ɛ kɛwanle xa a yita fa fala ɛ bata ɛ xun xanbi so ɛ hakɛne yi. Ɛ nama ɛ miri fa fala, ɛ benban nan Iburahima ra. N xa a fala ɛ xa, Ala nɔɛ gɛmɛni itoe maxɛtɛ nɛn, a e findi Iburahima bɔnsɔnne ra! 
\v 9 Bunbin bata yitɔn wudi salenne sɛgɛ feen na. Wudin naxan mi bogi faɲin tima, na sɛgɛma nɛn, a woli tɛɛni.”
\p
\v 10 Yamaan yi a maxɔdin, e naxa, “Nxu nanfe ligama na yi?”
\p
\v 11 A yi e yabi, a naxa, “Doma firin naxan yii, a xa keden fi gbɛtɛ ma se mi naxan yii, donseen muxun naxan yii, a xa a yitaxun.”
\p
\v 12 Mudu maxinla ndee yi fa alogo e xa rafu igeni e tubi xinla ma Ala ma, e yi a maxɔdin, e naxa, “Karamɔxɔ, nxu tan nanfe ligama?”
\p
\v 13 A yi e yabi, a naxa, “Ɛ nama seen maxili dangu a danna ra.”
\p
\v 14 Sofana ndee fan yi a maxɔdin, e naxa, “Nxu tan go? Nxu nanfe ligama?”
\p A yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ nama gbetin ba muxune yii fangan na hanma wuleni. Ɛ wasa so ɛ saranni.”
\p
\v 15 Yamaan yi e yigin sa fɔlɔ Yoni yi. E yi mirixi a ma fa fala Alaa Muxu Sugandixin na a ra. 
\v 16 Nanara, Yoni yi a fala e birin xa, a naxa, “N tan ɛ rafuma igen nin, koni naxan sɛnbɛn gbo n tan gbeen xa, na fama, n tan mi sa lan nɛn n findi a sankidi fulunna ra. Na ɛ rafuma Alaa Nii Sariɲanxin nun tɛɛn nin. 
\v 17 A segedenna a yii, a maali fe, a yi a sa sagan kui, koni a se dagin sama nɛn tɛɛ tutareni!”
\p
\v 18 Yoni yi Alaa falan Xibaru Faɲin nali yamaan ma maxadi kii wuyaxi yi. 
\v 19 Koni Yoni yi Manga Herode sɔn ɲaxina fe fala, amasɔtɔ a bata yi a fafaxakedenna ɲaxanla Herodiyade futu e nun a mɔn bata yi fe ɲaxi wuyaxi liga. 
\v 20 Herode mɔn yi fe ɲaxi gbɛtɛ liga naxan dangu bodene ra, a Yoni sa kasoon na.
\s Yoni yi Yesu rafu igeni
\r Matiyu 3.13-17, Maraka 1.9-11, Yoni 1.32-34
\p
\v 21 Yamaan birin yelin nafuyɛ waxatin naxan yi, Yesu fan yi rafu igeni. Yesu yi Ala maxandima waxatin naxan yi, kore xɔnna dɛɛn yi rabi, 
\v 22 Alaa Nii Sariɲanxin yi godo a ma ganba sawurani. Fala xuiin yi keli kore, a naxa, “N nafan Dii Xɛmɛn nan i tan na. I bata n kɛnɛn ki faɲi.”\f + \fr 3.22\fr* A mato Yaburin 2.7 nun Esayi 42.1 kui.\f*
\s Yesu benbane fe
\r Matiyu 1.1-17
\p
\v 23 Yesu to ɲɛɛ tonge saxan sɔtɔ, a yi a wanla fɔlɔ. Yamaan yi mirixi a Yusufu a dii xɛmɛn nan a tan na.
\b
\q Heli nan ma dii yi Yusufu ra,
\q
\v 24 Mataha nan ma dii yi Heli ra,
\q Lewi nan ma dii yi Mataha ra,
\q Meliki nan ma dii yi Lewi ra,
\q Yanayi nan ma dii yi Meliki ra,
\q Yusufu nan ma dii yi Yanayi ra,
\q
\v 25 Matahisa nan ma dii yi Yusufu ra,
\q Amosi nan ma dii yi Matahisa ra,
\q Nahun nan ma dii yi Amosi ra,
\q Esili nan ma dii yi Nahun na,
\q Nagagi nan ma dii yi Esili ra,
\q
\v 26 Maati nan ma dii yi Nagagi ra,
\q Matahisa nan ma dii yi Maati ra,
\q Sɛmɛnni nan ma dii yi Matahisa ra,
\q Yoseke nan ma dii yi Sɛmɛnni ra,
\q Yoda nan ma dii yi Yoseke ra,
\q
\v 27 Yohana nan ma dii yi Yoda ra,
\q Resa nan ma dii yi Yohana ra,
\q Sorobabeli nan ma dii yi Resa ra,
\q Selatili nan ma dii yi Sorobabeli ra,
\q Neri nan ma dii yi Selatili ra,
\q
\v 28 Meliki nan ma dii yi Neri ra,
\q Adi nan ma dii yi Meliki ra,
\q Kosan nan ma dii yi Adi ra,
\q Elemadan nan ma dii yi Kosan na,
\q Eri nan ma dii yi Elemadan na,
\q
\v 29 Yosuwe nan ma dii yi Ere ra,
\q Elisere nan ma dii yi Yosuwe ra,
\q Yorimi nan ma dii yi Elisere ra,
\q Mataha nan ma dii yi Yorimi ra,
\q Lewi nan ma dii yi Mataha ra,
\q
\v 30 Simeyɔn nan ma dii yi Lewi ra,
\q Yuda nan ma dii yi Simeyɔn na,
\q Yusufu nan ma dii yi Yuda ra,
\q Yonan nan ma dii yi Yusufu ra,
\q Eliyakimi nan ma dii yi Yonan na,
\q
\v 31 Meleya nan ma dii yi Eliyakimi ra,
\q Mena nan ma dii yi Meleya ra,
\q Matata nan ma dii yi Mena ra,
\q Natan nan ma dii yi Matata ra,
\q Dawuda nan ma dii yi Natan na,
\q
\v 32 Yese nan ma dii yi Dawuda ra,
\q Obedi nan ma dii yi Yese ra,
\q Boosu nan ma dii yi Obedi ra,
\q Salimon nan ma dii yi Boosu ra,
\q Naxason nan ma dii yi Salimon na,
\q
\v 33 Aminadabo nan ma dii yi Naxason na,
\q Rami nan ma dii yi Aminadabo ra,
\q Xesirɔn nan ma dii yi Rami ra,
\q Peresi nan ma dii yi Xesirɔn na,
\q Yuda nan ma dii yi Peresi ra,
\q
\v 34 Yaxuba nan ma dii yi Yuda ra,
\q Isiyaga nan ma dii yi Yaxuba ra,
\q Iburahima nan ma dii yi Isiyaga ra,
\q Tera nan ma dii yi Iburahima ra,
\q Nahori nan ma dii yi Tera ra,
\q
\v 35 Serugu nan ma dii yi Nahori ra,
\q Rehu nan ma dii yi Serugu ra,
\q Pɛlɛgi nan ma dii yi Rehu ra,
\q Eberi nan ma dii yi Pɛlɛgi ra,
\q Selaxa nan ma dii yi Eberi ra,
\q
\v 36 Kayinan nan ma dii yi Selaxa ra,
\q Arapaxadi nan ma dii yi Kayinan na,
\q Semi nan ma dii yi Arapaxadi ra,
\q Nuhan nan ma dii yi Semi ra,
\q Lameki nan ma dii yi Nuhan na,
\q
\v 37 Matusela nan ma dii yi Lameki ra,
\q Xenɔki nan ma dii yi Matusela ra,
\q Yarɛdi nan ma dii yi Xenɔki ra,
\q Mahalaleli nan ma dii yi Yarɛdi ra,
\q Kenan nan ma dii yi Mahalaleli ra,
\q
\v 38 Enosi nan ma dii yi Kenan na,
\q Seti nan ma dii yi Enosi ra,
\q N Benba Adama nan ma dii yi Seti ra,
\q Ala nan N Benba Adama da.
\c 4
\s Setana yi kata a xa Yesu ratantan
\r Matiyu 4.1-11, Maraka 1.12-13
\p
\v 1 Yesu yi keli Yurudɛn baani a lugoxi Alaa Nii Sariɲanxin na. Alaa Nii Sariɲanxin yi siga a ra tonbonni. 
\v 2 Yinna Manga Setana yi kata a xa Yesu ratantan soge tonge naanin. Yesu mi sese don na waxatini, sunna yi a suxu han!\f + \fr 4.2\fr* \fk Yesu mi sese don:\fk* Na waxatini, muxun na yi sunna suxu, a mi yi donseen donma hali kɔɛɛn na. Waxatina nde, e mɔn yi a ɲɛnige e nama igen fan min hali kɔɛɛn na.\f*
\p
\v 3 Yinna Manga Setana yi a fala a xa, a naxa, “Xa Alaa Dii Xɛmɛn nan i tan na, a fala gɛmɛni ito xa, a xa findi burun na.”
\p
\v 4 Yesu yi a yabi, a naxa, “A sɛbɛxi Kitabuni, a naxa ‘Muxun mi balon donseen xan gbansan na.’\f + \fr 4.4\fr* Sariyane 8.3\f* ”
\p
\v 5 Na xanbi ra, Yinna Manga Setana yi a tongo, a siga a ra, a dunuɲa mangayane birin yita a ra mafurɛn. 
\v 6 Awa, Yinna Manga Setana yi a fala a xa, a naxa, “N nɔɔn birin fima i ma nɛn e nun nafunli ito birin amasɔtɔ a birin taxuxi n tan nan na, muxun naxan na n kɛnɛn, n yi a so na yii. 
\v 7 Awa, xa i n batu, n ni ito birin fima nɛn i ma.”
\p
\v 8 Yesu yi a yabi, a naxa, “A sɛbɛxi Kitabuni, a ‘I xa i Marigina Ala binya, i yi a keden peen batu!’\f + \fr 4.8\fr* Sariyane 6.13-14\f* ”
\p
\v 9 Na xanbi ra, Yinna Manga Setana yi Yesu tongo, a siga a ra Yerusalɛn taani, a yi a ti Ala Batu Banxin xun tagi, a yi a fala a xa, a naxa, “Xa Alaa Dii Xɛmɛn nan i tan na, tugan be, 
\v 10 amasɔtɔ a sɛbɛxi Kitabuni, fa fala, ‘Ala yamarin fima nɛn a malekane ma i ya fe yi alogo e xa i kantan,’ 
\v 11 a mɔn yi a fala, a naxa, ‘e i tongoma nɛn alogo i nama i sanna din gɛmɛ yo ra.’\f + \fr 4.11\fr* Yaburin 91.11-12\f* ”
\p
\v 12 Yesu yi a yabi, a naxa, “A sɛbɛxi, ‘I nama i Marigina Ala mato bunbani.’\f + \fr 4.12\fr* Sariyane 6.16\f* ”
\p
\v 13 Yinna Manga Setana to yelin Yesu matoɛ kiin birin yi, a keli a fɛma han waxati gbɛtɛ.
\s Yesu yi a wanla fɔlɔ Galile
\r Matiyu 4.12-17, Maraka 1.14-15
\p
\v 14 Na xanbi ra, Yesu yi xɛtɛ Galile yi, Alaa Nii Sariɲanxin sɛnbɛna a xun ma. A fe xibarun yi rali na yamanan birin yi. 
\v 15 A yi e xaran e salide banxine yi, e birin yi a tantun.
\s Nasarɛti kaane yi e mɛ Yesu ra
\r Matiyu 13.53-58, Maraka 6.1-6
\p
\v 16 Na xanbi ra, Yesu yi siga Nasarɛti taani, a maxuruxi dɛnaxan yi. Matabu Lɔxɔni, a yi siga salide banxini alo a darixi a ligɛ kii naxan yi. A keli, a ti xaran feen na. 
\v 17 E yi Nabi Esayi gbee Kitabun so a yii. A yi a rabi, a na yiren to a sɛbɛxi dɛnaxan yi, a naxa,
\p
\v 18 “Marigina Niina n yi. A bata n sugandi, a n xa Alaa falan Xibaru Faɲin nali yiigelitɔne ma. A bata n nasiga, a n xa xɔrɔya feen kawandin ba suxu muxune xa, n yi danxutɔne yɛɛn nabi. Naxanye nɔɔn bun ma, n ne xɔrɔya. 
\v 19 N xa Marigina muxune xunba ɲɛɛn nali.”\f + \fr 4.19\fr* Esayi 61.1-2\f*
\p
\v 20 Yesu yi Kitabun nagali, a yi a so a suxu muxun yii, a dɔxɔ. Muxun naxanye birin yi salide banxini, ne yi e yɛɛn ti a ra. 
\v 21 A falan ti fɔlɔ e xa, a naxa, “To, n bata naxan xaran, ɛ yi a mɛ, na bata kamali.”
\p
\v 22 E birin yi a sere ba, e kabɛ na fala faɲine ma a naxanye ti e xa. E yi a fala, e naxa, “Yusufu a dii xɛmɛn xa mi ito ra ba?”
\p
\v 23 Yesu yi a fala e xa, a naxa, “N laxi a ra yati, fa fala ɛ sandani ito sama n ma nɛn fa fala, ‘Seribana, i yɛtɛ rakɛndɛya.’ Ɛ mɔn a falama n ma nɛn fa fala, ‘Nxu feen naxanye mɛxi i ya fe yi Kapɛrunan yi, ne fan liga i gbee taani.’ ” 
\v 24 Yesu mɔn yi a fala e xa, a naxa, “N xa ɲɔndin fala ɛ xa, nabiin mi binyen sɔtɛ a kon taani mumɛ!” 
\v 25 A yi a fala, a naxa, “Ɛ tuli mati, ɲɔndin na a ra, kɛ ɲaxalan wuyaxi yi Isirayila muxune yɛ Nabi Eli waxatini. Na waxatini tulen mi fa ɲɛɛ saxan e nun a tagi, fitina kamɛn yi so na yamanan birin yi. 
\v 26 Koni hali na Ala mi Nabi Eli rasiga e tan nde keden yo ma, fɔ kɛ ɲaxalan keden peen naxan yi Sarepata taani, Sidɔn yamanani. 
\v 27 Dogonfontɔ wuyaxi yi Isirayila muxune yɛ Nabi Elise waxatini, koni hali na keden pe, a mi kɛndɛya fɔ Naman, Siriya kaana.”\f + \fr 4.27\fr* A mato Mangane Firinden sora 5.1-14 kui.\f*
\p
\v 28 Muxun naxanye yi salide banxini, ne na mɛ waxatin naxan yi, e bɔɲɛn yi te. 
\v 29 E keli, e siga a ratuntunɲɛ taan fari ma han geyaan tintinna ra taan yi geyaan naxan fari, alogo e xa a radin lanbanni. 
\v 30 Koni a dangu yamaan tagi, a siga.
\s Yinnan muxun naxan fɔxɔ ra
\r Maraka 1.21-28
\p
\v 31 Na xanbi ra, Yesu yi siga Galile Kapɛrunan taani, a yamaan xaran dɛnaxan yi Matabu Lɔxɔni. 
\v 32 E birin yi kabɛ a xaran ti kiin ma amasɔtɔ a yi falan tima Ala sɛnbɛn nin. 
\v 33 Xɛmɛna nde yi salide banxini yinnan yi naxan fɔxɔ ra, yinna ɲaxina. A yi a xuini te, a gbelegbele, a naxa 
\v 34 “Ee! Yesu Nasarɛti kaana, i waxi nanse xɔn ma nxu yii? I faxi nxu halagiden nin ba? N na a kolon nde i ra. Alaa muxu sariɲanxin nan i tan na.”
\p
\v 35 Yesu yi yinnan yamari a sɔbɛɛn na, a naxa, “I dundu, xɛtɛ xɛmɛni ito fɔxɔ ra.” Yinnan yi xɛmɛn nabira e birin yɛtagi, a xɛtɛ a fɔxɔ ra, a mi sese ɲaxi liga a ra.
\p
\v 36 Muxune birin yi kabɛ, e yi a fala e bode xa, e naxa, “Xaran sifan mundun ito ra? Xɛmɛni ito bata falan ti yinna ɲaxine xa nɔɔn nun sɛnbɛni, e xɛtɛ muxune fɔxɔ ra!” 
\v 37 Yesu a fe xibarun yi xuya ayi na yamanan birin yi.
\s Yesu yi muxu wuyaxi rakɛndɛya
\r Matiyu 8.14-17, Maraka 1.29-34
\p
\v 38 Yesu yi keli salide banxini, a siga Simɔn konni. A yi a li Simɔn bitan gilɛn fatin wolonxi a ma. E yi a fe fala Yesu xa. 
\v 39 A sa a ti a saden dɛxɔn ma, a yi falan ti fati mawolonna xili ma, ɲaxanla yi kɛndɛya na waxatin yɛtɛni, a yi keli a fɔlɔ walɛ e xa.
\p
\v 40 Sogen godo waxatin naxan yi, furemane yi muxun naxanye birin yii, furen sifa wuyaxi, ne yi fa ne ra Yesu fɛma. A yi a yiin sa e birin xun ma, a yi e rakɛndɛya. 
\v 41 Ɲinanne fan yi muxun naxanye fɔxɔ ra, e yi ne ragbelegbele e falan ti e xɔn, e naxa, “Alaa Dii Xɛmɛn nan i tan na!” E xɛtɛ muxu wuyaxi fɔxɔ ra.
\p Koni, a yi ɲinanne yamari a e nama falan ti, amasɔtɔ e yi a kolon a Alaa Muxu Sugandixin nan a tan na.
\s Yesu yi kawandin ba
\r Maraka 1.35-39
\p
\v 42 Subaxani, Yesu yi keli taani, a siga a danna yirena nde yi. Yamaan yi a fen fɔlɔ. E a to waxatin naxan yi, e kata e xa a makankan alogo a nama siga 
\v 43 koni a yi a fala e xa, a naxa, “A fɛrɛ mi na fɔ n xa Alaa Mangayaan Xibaru Faɲin nali taan bonne fan yi nɛn amasɔtɔ Ala n xɛxi na nan ma.”
\p
\v 44 Nanara, a yi kawandin bama Yudaya yamanani salide banxine yi.
\c 5
\s Yesu yi a xarandii singene xili
\r Matiyu 4.18-22, Maraka 1.16-20
\p
\v 1 Lɔxɔna nde, Yesu yi tixi Genesarɛti Daraan dɛ, yamaan yi a yigbɛtɛnma Alaa falan mɛdeni, 
\v 2 a yi kunki firin to igen dɛ yɛxɛ suxune bata yi keli naxanye kui e lu e yalane raxɛ. 
\v 3 Yesu yi so Simɔn ma kunkin kui, a yi a mafan, a xa a tutin igen xun ma ndedi. Yesu yi dɔxɔ kunkin kui, a yamaan xaran.
\p
\v 4 A yelin falan tiyɛ waxatin naxan yi, a yi a fala Simɔn xa, a naxa, “Kunkin nasiga tilin yireni ɛ nun i lanfane xa yalane ragodo igeni, ɛ yɛxɛn suxu.”
\p
\v 5 Simɔn yi a yabi, a naxa, “Nxu kanna, nxu bata wali kɔɛɛn na kati! Nxu mi sese suxu. Koni xa i bata a fala na kiini, n yalane ragodoma nɛn igeni.” 
\v 6 E to yalane ragodo igeni, e yɛxɛ wuyaxi suxu han yalane yi lu yibɔɛ. 
\v 7 E lanfaan naxanye yi kunkin boden kui, e ne xili e malideni. E fa, e yi kunkin firinne birin nafe yɛxɛn na han e godo fɔlɔ igen bun ma. 
\v 8 Feen naxan liga, Simɔn Piyɛri\f + \fr 5.8\fr* Muxune mɔn Piyɛri ma a Pita.\f* na to waxatin naxan yi, a yi a xinbi sin Yesu bun ma, a naxa, “Marigina, i masiga n na amasɔtɔ hakɛ kanna nan n tan na!”
\p
\v 9 Gaxun yi a suxu a tan nun a lanfane birin na yɛxɛ suxine fe ra 
\v 10 hali Yaki nun Yoni Sebede a dii xɛmɛne. Yesu yi a fala Simɔn xa, a naxa, “I nama gaxu, fɔlɔ to ma, i fa muxune nan sɔtɔma Ala xa alo i yi yɛxɛn suxuma kii naxan yi.”
\p
\v 11 E kunkine rate xareyaan na, e seene birin lu na, e bira Yesu fɔxɔ ra.
\s Yesu yi dogonfontɔɔn nakɛndɛya
\r Matiyu 8.1-4, Maraka 1.40-45
\p
\v 12 Yesu yi taana nde yi, xɛmɛna nde yi fa dogonfonna yi naxan fatin birin ma. A Yesu to waxatin naxan yi, a yi bira, a yɛtagin yi lan bɔxɔn ma, a yi a mafan, a naxa, “N kanna, xa i tin, i nɔɛ n nakɛndɛyɛ nɛn!”
\p
\v 13 Yesu yi a yiin sa a ma, a naxa, “N bata tin, i xa kɛndɛya!” Dogonfonna yi a beɲin sasa! 
\v 14 Yesu yi a fala a xa, a naxa, “I nama a fala muxu yo xa, koni siga saraxaraliin fɛma, a xa i mato. Na xanbi ra, i saraxan ba i rasariɲan feen na alo Musa a yamari kii naxan yi. Na findima seren na e xa.”\f + \fr 5.14\fr* \fk dogonfontɔna:\fk* Alaa sariyan kui, dogonfontɔɔn mi yi daxa a xa so taani. A yi luma taan fari ma nɛn. Saraxaraline nan yi muxun fatin matoma a yi a fala, xa na kanna sariɲan, hanma xa a mi sariɲan. Muxu gbɛtɛ mi yi a yiin dinɲɛ dogonfontɔɔn na, bayo na yi na kanna sariɲanna kalama nɛn. A mato Saraxaraline 13.45-46. Xa dogonfonna na ba muxun ma, fɔ a xa saraxan ba alogo a mɔn xa sariɲan kii naxan yi, a fa so taani, a dɔxɔ a konni. A mato Saraxaraline sora 14.\f*
\p
\v 15 Koni Yesu xinla yi xuya ayi na yiren birin yi. Yama gbeen yi fa a falan namɛdeni e nun e rakɛndɛya feen na. 
\v 16 Koni a yi keli, a siga a danna, a yi Ala maxandi, alo a darixi a ra kii naxan yi.
\s Yesu yi lɛbutɛnna rakɛndɛya
\r Matiyu 9.1-8, Maraka 2.1-12
\p
\v 17 Lɔxɔna nde Yesu yi xaranna tima, Farisi muxuna\f + \fr 5.17\fr* \fk Farisi muxune:\fk* Yahudiyane nan yi muxuni itoe ra naxanye lan ma fe yi a ra, e xa dinan suxu kii kedenni. E tan nan e sɔbɛ so Musaa sariyan suxun ma dangu Yahudiyan bonne ra. E mɔn yi e benbane namunne suxuma kii xɔdɛxɛni. E tan yi laxi malekane ra. E mɔn yi laxi a ra a muxune kelima nɛn sayani.\f* ndee nun sariya karamɔxɔne yi dɔxi na yi, naxanye yi kelixi Galile nun Yudaya taan birin yi e nun Yerusalɛn taani. Marigin sɛnbɛn yi Yesu yi a furetɔne rakɛndɛya. 
\v 18 Muxuna ndee yi fa lɛbutɛnna ra a sa seni e yii. E kata, a e xa a raso banxini, alogo e xa sa a sa Yesu bun ma.
\p
\v 19 Koni yamaan yi gbo, e mi kira sɔtɔ e yi a raso. Na nan a liga e te banxin fari e yinla raba mɛnni, e yi e nun a sa seen nagodo yamaan tagi Yesu yɛtagi. 
\v 20 Yesu e dɛnkɛlɛyaan to waxatin naxan yi, a yi a fala xɛmɛn xa, a naxa, “N xɔyina, i yulubine bata mafelu.”
\p
\v 21 Sariya karamɔxɔne nun Farisi muxune yi e miri, e naxa, “Nde xɛmɛni ito ra naxan Ala rayelefuma? Muxu yo mi nɔɛ yulubine mafeluyɛ fɔ Ala keden peena!”
\p
\v 22 Yesu yi e miriyaan kolon. Nanara, a fala e xa, a naxa, “Ɛ mirima fe sifani itoe ma nanfera? 
\v 23 Nanse fala raxɔlɔ, ‘I yulubine bata mafelu’ hanma ‘Keli, i ya sa seen tongo, i sigan ti?’ 
\v 24 N na yitama ɛ ra nɛn nayi fa fala sɛnbɛna n tan Muxuna Dii Xɛmɛn yii dunuɲa yi, n muxun mafelu a yulubine ra.” A yi a fala lɛbutɛnna xa, a naxa, “Keli, i ya sa seen tongo, i siga i konni!”
\p
\v 25 Xɛmɛn yi keli e birin yɛtagi, a yi a sa seen tongo, a siga a konni mafurɛn, a yi Ala tantun. 
\v 26 E birin yi kabɛ kati! E yi Ala tantun amasɔtɔ e bata yi gaxu Ala yɛɛ ra, e naxa, “En bata kabanako feen to to!”
\s Yesu yi Lewi xili
\r Matiyu 9.9-13, Maraka 2.13-17
\p
\v 27 Na xanbi ra, Yesu yi mini, a siga, a sa mudu maxinla nde to, a xili Lewi, a yi dɔxi mudu maxilideni. Yesu yi a fala a xa, a naxa, “Bira n fɔxɔ ra.” 
\v 28 Lewi yi keli, a yi a seene birin lu na, a bira Yesu fɔxɔ ra.
\p
\v 29 Na xanbi ra, Lewi yi ɲaxaɲaxani tɔn a banxini Yesu xa. Mudu maxili wuyaxi nun muxu gbɛtɛye fan wuyaxi yi dɔxɔ e fɛma. 
\v 30 Farisi muxuna ndee nun sariya karamɔxɔna ndee yi falan ti Yesu a xarandiine fe yi, e yi e maxɔdin, e naxa, “Nanfera ɛ donseen donma ɛ yi ɛ min mudu maxinle nun hakɛ kanne fɛma?”
\p
\v 31 Yesu yi e yabi, a naxa, “Muxun naxan kɛndɛ na mako mi seribaan ma fɔ furetɔne. 
\v 32 Amasɔtɔ n mi faxi tinxin muxune xilideni fɔ hakɛ kanne, alogo e xa e xun xanbi so e hakɛne yi.”
\s Sun suxu feen maxɔdinna
\r Matiyu 9.14-17, Maraka 2.18-22
\p
\v 33 Muxuna ndee yi a fala Yesu xa, e naxa, “Yoni a xarandiine sunna suxuma yɛ yo yɛ, e yi Ala maxandi. Farisi muxune xarandiine fan na ligama. Koni i ya xarandiine donseen donma, e yi e min.”
\p
\v 34 Yesu yi e yabi, a naxa, “Ɲaxalandi kanna nɛma ɲaxalandi tiine fɛma waxatin naxan yi, e sunɛ ba?\f + \fr 5.34\fr* \fk Ɲaxalandi kanna:\fk* Yesu nan luxi alo ɲaxalandi kanna sandani ito kui. A bunna nɛɛn, fa fala muxune mi sunna suxuma sɛwa waxatine yi.\f* Na mi ligɛ mumɛ! 
\v 35 Koni waxatina nde fama ɲaxalandi kanna bama nɛn e yɛ, e sunna suxuma nɛn na waxatini.”
\p
\v 36 Yesu yi sandani ito fan sa e xa, a naxa, “Muxu yo mi nɔɛ dugi nɛnɛn tongɛ, a yi a yibɔ, a dugi fonna bɛtɛrɛn a ra.\f + \fr 5.36\fr* \fk dugi nɛnɛna:\fk* Yesu a sariya nɛnɛn mi sɛ Musaa sariya fonna ma. Sariya fonna mɔn mi sɛ sariya nɛnɛn ma.\f* Xa a na liga, a dugi nɛnɛn kalama nɛn. Dugi dungi nɛnɛn fan mi lanɲɛ a fonna ma. 
\v 37 Muxun mi manpa nɛnɛn sɛ se sase fonna kui. Xa a na liga, manpa nɛnɛn se sase fonna kalama nɛn, manpaan yi bɔxɔn, se sase fonna yi kala. 
\v 38 Koni manpa nɛnɛn sama se sase nɛnɛn nan kui! 
\v 39 Awa, muxun na manpa fonna min waxatin naxan yi, a nɛnɛn mi fa rafan a ma sɔnɔn, a falama nɛn nayi, a naxa, ‘A fonna fan.’ ”
\c 6
\s Matabu Lɔxɔna fe
\r Matiyu 12.1-8, Maraka 2.23-28
\p
\v 1 Yesu yi danguma xɛɛna nde ma lɔxɔna nde yi, Matabu Lɔxɔni, a xarandiine yi sansi tɔnsɔnne ratorondon fɔlɔ, e yi a tɛrɛxɛn e yiin kui, e a kɛsɛn don. 
\v 2 Farisi muxuna ndee naxa, “Ɛ ito ligama nanfera? A mi daxa Matabu Lɔxɔni.”\f + \fr 6.2\fr* Farisi muxune namunne mi yi tinɲɛ wali yo xa kɛ \fk Matabu Lɔxɔni\fk*. Na feen sɛbɛxi Xɔrɔyaan 20.8-10 kui. Farisi muxune fena ndee saxi sariyan fari, e naxa, a hali muxu sɔxɔlɛxine mi yi maliyɛ na lɔxɔni.\f*
\p
\v 3 Yesu yi e yabi, a naxa, “Ɛ mi na xaranxi ba, kamɛn Dawuda suxu waxatin naxan yi, e nun a fɔxɔrabirane naxan liga?\f + \fr 6.3\fr* A mato Samuyɛli Singen 21.2-7 kui.\f* 
\v 4 A so nɛn Alaa banxini, a yi Alaa buru ralixin don, a yi nde so a muxune fan yii. Anu, a mi daxa muxun xa a don fɔ saraxaraline.”
\p
\v 5 Yesu mɔn yi a fala, a naxa, “N tan Muxuna Dii Xɛmɛn nan Matabu Lɔxɔn kanna ra.”
\s Xɛmɛ yii madɔnxina fe
\r Matiyu 12.9-14, Maraka 3.1-6
\p
\v 6 Yesu yi siga salide banxini Matabu Lɔxɔ gbɛtɛ yi, a sa e xaran. Xɛmɛna nde yi na naxan yiifari ma yiin yi madɔnxi. 
\v 7 Sariya karamɔxɔna ndee nun Farisi muxuna ndee yi waxi a xɔn ma e xa Yesu tɔɲɛgɛ. Nanara, e yi e yɛɛn ti a ra alogo e xa a kolon xa a muxun nakɛndɛyɛ Matabu Lɔxɔni. 
\v 8 Koni Yesu yi e miriyaan kolon. Nanara, a yi a fala xɛmɛ yii madɔnxin xa, a naxa, “Keli, i fa yamaan yɛtagi be.” Xɛmɛn yi keli, a ti e yɛtagi. 
\v 9 Yesu yi a fala e xa, a naxa, “N xa ɛ maxɔdin, Matabu Lɔxɔni, nanse daxa a xa liga, a ɲaxina xa a faɲina? En yi muxun niin nakisi ba, xa en yi a halagi?” 
\v 10 A yi e birin mato, a yi a fala xɛmɛn xa, a naxa, “I yiini bandun.” A yi a liga na kiini, a yiin yi kɛndɛya.
\p
\v 11 Koni e xɔlɔ kati, e naxan ligama Yesu ra e na fala e bode tagi.
\s Yesu yi xɛra fu nun firinne yɛba
\r Matiyu 10.1-4, Maraka 3.13-19
\p
\v 12 Yesu yi siga geyaan fari, a sa Ala maxandi na waxatini, a xi Ala maxandɛ. 
\v 13 Kuye ba waxatin naxan yi, a yi a xarandiine xili, a fu nun firin yɛba e tagi, a yi ne xili sa xɛrane. 
\v 14 E xinle ni itoe ra, Simɔn, a naxan xili sa Piyɛri, e nun a ngaxakedenna Andire, e nun Yaki nun Yoni nun Filipi nun Barotolome nun 
\v 15 Matiyu nun Tomasi e nun Alifaa dii xɛmɛn Yaki, e nun Simɔn e naxan ma a “Yahudiya siya xanuna,”\f + \fr 6.15\fr* \fk Yahudiya siya xanuna:\fk* Muxun nan yi ne ra naxanye yi Romi kaane yɛngɛma alogo Isirayila kaane xa mini e nɔɔn bun ma.\f* 
\v 16 e nun Yaki a dii xɛmɛn Yudasi e nun Yudasi Isakariyoti naxan Yesu yanfa, a yi a so yiini.
\s Yesu yi yamaan mali
\r Matiyu 4.23-25
\p
\v 17 Yesu yi godo keli geyaan fari e nun a xɛrane, a ti lanbanni, e nun a xarandii wuyaxi. Yama gbeen yi na nun sa keli Yudaya yamanan yiren birin yi, e nun keli Yerusalɛn taani, e nun taan naxanye tixi fɔxɔ igen dɛxɔn ma, naxanye xili Tire e nun Sidɔn. Mɛn kanne yi fa a xuiin namɛdeni e nun e rakɛndɛyadeni e furen sifan birin ma. 
\v 18 Yinna ɲaxine bata yi naxanye tɔrɔ ne fan yi fa e rakɛndɛyadeni. 
\v 19 Muxun birin yi kataxi, alogo e xa e yiin dinɲɛ a ra, amasɔtɔ sɛnbɛn yi minima ayi naxan yi e rakɛndɛyama.
\s Sɛwa kɛndɛna
\r Matiyu 5.1-12
\p
\v 20 Yesu yi a xarandiine mato, a naxa,
\q “Sɛwana ɛ tan yiigelitɔne xa,
\q amasɔtɔ ɛ gbeen nan Alaa Mangayaan na!
\q
\v 21 Sɛwana ɛ xa,
\q kamɛn naxanye ma iki
\q amasɔtɔ ɛ lugoma nɛn ken!
\q Sɛwana ɛ xa,
\q naxanye wugama iki,
\q amasɔtɔ ɛ gelema nɛn!”
\p
\v 22 “Yamaan na ɛ raɲaxu waxatin naxan yi, e yi ɛ kedi, e yi ɛ konbi fa fala muxu ɲaxin nan ɛ tan na Muxuna Dii Xɛmɛna fe ra, sɛwana ɛ xa na yi. 
\v 23 Na na liga waxatin naxan yi, ɛ xa sɛwa, ɛ yi ɛ bodon sɛwana fe ra amasɔtɔ barayi gbeen namaraxi ɛ xa ariyanna yi. Bayo e benbane nabine tɔrɔ na kii nin.”
\q
\v 24 “Koni nafulu kanne,
\q gbalona ɛ yɛɛ ra
\q amasɔtɔ ɛ bata yelin ɛ gbee ɲaxunna sɔtɛ ɛ siini.
\q
\v 25 Ɛ tan naxanye lugoxi iki,
\q gbalona ɛ yɛɛ ra,
\q amasɔtɔ kamɛna ɛ suxuma nɛn.
\q Ɛ tan naxanye gelema iki,
\q gbalona ɛ yɛɛ ra,
\q amasɔtɔ ɛ mɔnɛma nɛn, ɛ wuga.”
\p
\v 26 “Muxun birin na ɛ xili faɲin fala waxatin naxan yi, gbalona ɛ yɛɛ ra amasɔtɔ e benbane a fala na kii nin wule nabine ma.”
\s I yaxune xanu
\r Matiyu 5.38-48
\p
\v 27 “Koni, naxanye n xuiin mɛma, n na falama ɛ xa nɛn. Ɛ ɛ yaxune xanu, naxanye bata ɛ raɲaxu, ɛ xa fe faɲin liga ne xa. 
\v 28 Ɛ xa duba ɛ danga muxune xa. Naxanye ɛ tɔrɔma, ɛ xa Ala maxandi ne xa. 
\v 29 Naxan na i dɛɛn fɔxɔ kedenna garin a ma, bode fɔxɔ fan ti a xa. Xa muxuna nde i ya doma gbeen tongo, i xa tin a xa doma bun biran fan tongo. 
\v 30 Naxan na i xandi seni, i xa na ki. Xa muxuna nde i yii seen tongo, i nama a maxɔdin na ra sɔnɔn. 
\v 31 I waxi muxune xa feen naxan naba i xa, na ɲɔxɔnna liga bonne xa.”
\p
\v 32 “Muxun naxanye bata ɛ xanu, xa ɛ ne nan tun xanu, ɛ barayin sɔtɔma na yi di? Hali hakɛ kanne fan muxun xanuma naxan bata e xanu! 
\v 33 Muxun naxanye bata fe faɲin liga ɛ xa, xa ɛ fe faɲin liga ne nan tun xa, ɛ barayin sɔtɔma na yi di? Hali hakɛ kanne fan na ligama. 
\v 34 Xa ɛ muxune nan tun dolima naxanye a fima, ɛ barayin sɔtɔma na yi di? Hali hakɛ kanne fan e bode dolima na kiini. 
\v 35 Koni, ɛ tan xa ɛ yaxune xanu, ɛ fe faɲin liga e xa. Ɛ muxune doli, ɛ nama ɛ miri se sɔtɔ feen ma ne yi. Ɛ barayi gbee sɔtɔma nɛn na yi. Ɛ ligama nɛn alo ɛ Fafe, Kore Xɔnna Ala. Amasɔtɔ a fe faɲin ligama finsiriwanle nun muxu ɲaxine xa. 
\v 36 Ɛ kininkinin alo ɛ Fafe Ala kininkininxi kii naxan yi.”
\s Ɛ nama ɛ lanfane kɛwanle makiti
\r Matiyu 7.1-5
\p
\v 37 “Ɛ nama ɛ yɛtɛ findi ɛ lanfane kɛwanle makiti muxun na, alogo Ala nama ɛ fan makiti. Ɛ nama bonne yalagi alogo Ala nama ɛ fan yalagi. Ɛ muxune mafelu alogo Ala xa ɛ fan mafelu. 
\v 38 Ɛ muxune ki alogo Ala xa ɛ fan ki. Ɛ yi liga seen nafexin sɔtɔ na yi, a rafexina ken, a madɛtɛn, ɛ yi a sa ɛ dugi dɛni. Ɛ ligaseen naxan yatɛma bonne xa, Ala fan na yatɛma ɛ xa nɛn.”
\p
\v 39 Yesu yi sandani ito sa e xa, a naxa, “Danxutɔɔn mi danxutɔɔn yii rasuxɛ, xa a na liga e firinna birin birama nɛn yinla kui. 
\v 40 Xarandiin mi gboɛ a karamɔxɔ xa. Xarandii yo xarandii, a na yelin xaranna ra waxatin naxan yi, a ligama nɛn alo a karamɔxɔna.”
\p
\v 41 “Nanfera ɲamadin naxan i adamadi boden yɛɛn xɔn, i na toma, koni gbindonna naxan i tan yɛɛn xɔn, i mi na toma? 
\v 42 I a falama i adamadi boden xa nanfera fa fala, ‘Yandi, tin n xa ɲamadin ba i yɛɛn xɔn ma.’ Koni i mi na gbindonna toma i yɛtɛ yɛɛn xɔn ma ba? I tan nafigina, gbindonna ba i yɛtɛ yɛɛn xɔn ma singen, na xanbi ra i nɔɛ na ɲamadin toɛ nɛn, i yi a ba i adamadi boden yɛɛn xɔn ma.”
\s Wudin nun a bogina fe
\r Matiyu 7.16-20, 12.33-35
\p
\v 43 “Wudin faɲin mi bogi ɲaxin tima, wudi ɲaxin mi bogi faɲin tima. 
\v 44 Wudin birin kolonma a bogin nan xɔn ma, i mi xɔdɛ bogin bolonɲɛ wudi maɲalixin kɔɛ ra, i mi manpa bogin bolonɲɛ tansinna kɔɛ ra. 
\v 45 Muxu faɲin fe faɲin nan naminima a muxu faɲiyani. Muxu ɲaxin yi fe ɲaxin namini a muxu ɲaxiyani. Amasɔtɔ feen naxan muxun bɔɲɛni, a na nan falama.”
\s Banxi ti firinne fe
\r Matiyu 7.24-27
\p
\v 46 “Ɛ n xilima nanfera fa fala, ‘Marigina, Marigina,’ koni n naxan falama ɛ xa, ɛ mi na ligama? 
\v 47 Naxan birin fama n fɛma, e yi n ma falane ramɛ, e yi e suxu, n na muxune maligan yitama ɛ ra nɛn. 
\v 48 A ligaxi nɛn alo naxan a banxin ti, a yi yinla ge kati! Han a fanyen li a bun ma, a banxin ti fanyen fari.\f + \fr 6.48\fr* Mɛn kaane yi e banxine tima fanyen nan fari alogo e xa baraka.\f* Tulen yi fa, foyen yi fa, koni a mi a ramaxa amasɔtɔ a tixi ki faɲi. 
\v 49 Koni muxun naxan bata n ma falane mɛ, a mi e suxu, a ligaxi nɛn alo muxun naxan a banxin tiin bɔxɔn fari ma, a mi bɔxɔn ge alogo a xa a bɛtɛn sa. Tulen fa waxatin naxan yi, a yi bira, a kala kiin yi ɲaxu ayi kati!”
\c 7
\s Sofa kuntigina walikɛɛn nakɛndɛya fena
\r Matiyu 8.5-13
\p
\v 1 Yesu yelin na falane birin tiyɛ yamaan xa waxatin naxan yi, a siga Kapɛrunan yi. 
\v 2 Romi kaa sofa kɛmɛn kuntigina nde yi na, a walikɛɛn naxan yi rafan a ma han, na yi furaxi, a yi fa luxi ndedi a xa faxa. 
\v 3 Na kuntigin Yesu a fe mɛ waxatin naxan yi, a Yahudiya fonna ndee rasiga Yesu ma, e yi a mafan a a xa fa a walikɛɛn nakɛndɛya. 
\v 4 E fa Yesu mafan, e naxa, “A lan i xa xɛmɛni ito mali 
\v 5 amasɔtɔ a bata en kon kaane xanu, a tan nan mɔn nxɔ salide banxin tixi.”
\p
\v 6 Yesu yi siga e fɔxɔ ra. E bata yi maso banxin na, kuntigin yi a xɔyina ndee rasiga a faladeni a xa, e naxa, “N kanna, i nama i yɛtɛ tɔrɔ. Na binyen mi lan n ma, i so n ma banxini, 
\v 7 na nan a ligaxi, n yi n miri n yɛtɛ ma fa fala a mi lan n xa fa i fɛma. Falan ti tun, n ma walikɛɛn kɛndɛyama nɛn! 
\v 8 N tan fan kuntigina ndee sɛnbɛn bun ma, koni sofane fan n bun ma. N na a falama na nde xa nɛn, n naxa, ‘Siga,’ a siga. N yi a fala nde gbɛtɛ xa, n naxa, ‘Fa,’ a fa. N yi a fala n ma konyin xa, n naxa, ‘Ito liga,’ a na liga.”
\p
\v 9 Yesu na mɛ waxatin naxan yi, a kabɛ, a yi a yɛɛ rafindi e ma, a yi a fala yamaan xa a fɔxɔ ra, a naxa, “N xa a fala ɛ xa, n munma dɛnkɛlɛyaan sifani ito to singen hali Isirayila muxune yɛ!”
\p
\v 10 Xɛrane yi xɛtɛ kuntigin konni, e yi a li a walikɛɛn bata kɛndɛya.
\s Yesu yi kaɲa gilɛna dii xɛmɛn nakeli sayani
\p
\v 11 Na xɔtɔn bode, Yesu yi siga taana nde yi naxan xili Nayin. A xarandiine nun yama gbeen yi siga a fɔxɔ ra. 
\v 12 A taan so dɛɛn li waxatin naxan yi, a sa binbi tiine li. Kaɲa gilɛna dii xɛmɛ keden peen bata faxa. Muxu wuyaxi yi na ɲaxanla fɛma keli na taani. 
\v 13 Marigin na ɲaxanla to waxatin naxan yi, a kininkinin a ma kati, a yi a fala ɲaxanla xa, a naxa, “I nama wuga.” 
\v 14 A sa a yiin din binbin na, naxanye yi a xalima, ne yi ti. Yesu naxa, “Banxulanna, n na a falama i xa, keli, i ti!” 
\v 15 Faxa muxun yi keli, a falan ti fɔlɔ. Yesu yi a raxɛtɛ a nga ma mɔn.
\p
\v 16 Yamaan birin yi gaxu kati, e yi Ala tantun, e naxa, “Nabi gbeen bata mini kɛnɛnni nxu tagi! Ala bata fa, a yi a yamaan kisi!”
\p
\v 17 Muxune yi Yesu a fe xibarun mɛ Yudaya nun a dɛxɔn yamanan birin yi.
\s Yoni Marafu Tiina xɛrane fe
\r Matiyu 11.2-19
\p
\v 18 Yoni a xarandiine yi feni ito birin fala a xa. Yoni yi muxu firin xili a fɛma, 
\v 19 a yi e rasiga Marigin fɛma, e yi a maxɔdin, e naxa, “Yoni yi naxan ma fe falama, fa fala a muxuna nde fama, i tan nan na ra ba, hanma nxu lan nxu xa muxu gbɛtɛ nan legeden?”
\p
\v 20 E fa Yesu fɛma waxatin naxan yi, e naxa, “Yoni Marafu Tiin nan nxu xɛxi i ma, a nxu xa i maxɔdin, fa fala a yi muxun naxan fa fe falama, na nan i tan na ba, hanma nxu lan nxu xa muxu gbɛtɛ nan legeden?”
\p
\v 21 Na waxatin yɛtɛni, Yesu yi muxu wuyaxi rakɛndɛya furen sifan birin ma e nun ɲinan ɲaxin yi naxanye fɔxɔ ra. A danxutɔ wuyaxi yɛɛn naba ayi. 
\v 22 Yesu yi Yoni a xɛrane yabi, a naxa, “Ɛ xɛtɛ, ɛ naxan toxi, ɛ yi a mɛ, ɛ sa na fala Yoni xa fa fala danxutɔne seen toma, lɛbutɛnne sigan tima, dogonfontɔne kɛndɛyaan sɔtɔma, tuli xɔrine falan mɛma, faxa muxune kelima sayani, Alaa falan Xibaru Faɲin nalima yiigelitɔne ma. 
\v 23 Naxan mi biran tantanni n ma fe yi, sɛwan na kanna xa!”
\p
\v 24 Yoni a xɛrane siga waxatin naxan yi, Yesu yi Yoni a fe fala fɔlɔ yamaan xa, a naxa, “Ɛ siga nanse matodeyi tonbonni? Foyen sɛxɛ ramaxan ba? 
\v 25 Xa na mi a ra, ɛ siga nanse matodeyi? Xɛmɛn naxan marabɛri baxi dugi faɲin na ba? Koni, naxanye marabɛri baxi na kiini, ne manga banxine nin! 
\v 26 Nayi, ɛ siga nanse matodeyi, nabiin ba? N xa a fala ɛ xa, ɛ bata nde to naxan gbo nabiin xa. 
\v 27 Amasɔtɔ Kitabun bata Yoni a fe fala, a naxa, ‘Ala naxa: N nan n ma xɛraan nasigama nɛn i yɛɛ ra, a yi kirani tɔn i xa.’\f + \fr 7.27\fr* Malaki 3.1 Xɔrɔyaan 23.20 fan mato.\f* ” 
\v 28 Yesu mɔn yi a fala, a naxa, “N xa a fala ɛ xa, muxun naxan birin bata bari a fɔlɔni, Yoni gbo ne birin xa. Koni naxan xurun e birin xa Alaa Mangayani, na gbo Yoni xa.”
\p
\v 29 Yamaan nun mudu maxinle yi Yesu xuiin mɛ, e yi Alaa tinxinyaan falan suxu, bayo Yoni bata yi ne rafu igeni e tubi xinla ma Ala ma. 
\v 30 Koni Farisi muxune nun sariya karamɔxɔne bata yi e mɛ Alaa fe ragidixine ra. E mi tin Yoni xa e rafu igeni.
\p
\v 31 “Awa, to muxune, n na e misalima nanse ra iki? E nun nanse maliga? 
\v 32 E luxi nɛn alo diidin naxanye sabaan soma lɔxɔ tideni. Bonne a falama bonne xa, e naxa, ‘Nxu bata xulenna fe ɛ xa, koni ɛ mi ɛ bodon. Nxu yi binbi wuga sigin sa koni ɛ mi wuga!’ 
\v 33 Yoni Marafu Tiin yi fa, a sunna suxu, a mi manpaan min, koni ɛ naxa, ‘Ɲinanna a fɔxɔ ra!’ 
\v 34 N tan Muxuna Dii Xɛmɛn yi fa, n donseen don, n yi n min, koni ɛ naxa ‘Xɛmɛni ito mato! Fudimaan nun dɔlɔ minna nan a ra! Mudu maxinle nun hakɛ kanne xɔyin nan a ra!’ 
\v 35 Koni naxanye Alaa fe kolonna suxi, ne ɲɔndin yitama e kɛwanle xɔn ma nɛn.”
\s Yesu yi siga Farisi muxun konni
\p
\v 36 Farisi muxuna nde yi Yesu xili a konni, alogo a xa fa a dɛge a fɛma. Nanara, Yesu yi siga a banxini, a sa a dɛge a xɔn ma. 
\v 37 Ɲaxanla nde yi na taani, yalunden nan yi a ra. A yi a mɛ, a Yesu a dɛgema na Farisi muxun konni. Nanara, a fa alabasita gɛmɛn muranna ra latikɔnɔnna yi naxan kui. 
\v 38 A ti Yesu san xanbi ra, a wugama, a Yesu sanna makun a yɛɛgen na. Na xanbi ra, a yi a sanna masugusugu a xun sɛxɛn na, a yi a sanna sunbu, a latikɔnɔnna sugusugu a ma a binya feen na. 
\v 39 Farisi muxun naxan Yesu xili, na ito to waxatin naxan yi, a yi a miri a yɛtɛ ma, a naxa, “Xa nabiin nan yati yi xɛmɛni ito ra nun, a yi a kolonma nɛn nun, nde ɲaxanli ito ra naxan a yiin dinxi a ra. A yi a kolonma nɛn nun a ɲaxanli ito yulubin gbo!”
\p
\v 40 Yesu yi a fala a xa, a naxa, “Simɔn, n waxi a xɔn ma, n xa fena nde fala i xa.”
\p A yi a yabi, a naxa, “Karamɔxɔ, awa, a fala n xa.”
\p
\v 41 Yesu naxa, “Xɛmɛ firin yi na nun naxanye gbetin doli gbeti kanna ma, kedenna yi kɛmɛ suulun tongo a yii, bonna yi tonge suulun tongo a yii. 
\v 42 E firinna sese mi a donla fi. Nama, a yi diɲa e firinna birin ma donle ma. Na muxu firinna, mundun a xanuma dangu a lanfaan na?”
\p
\v 43 Simɔn yi a yabi, a naxa, “N mirixi a ma, doli gbeen naxan ma.”
\p Yesu naxa, “I bata a yabi ki faɲi.” 
\v 44 Na xanbi ra, Yesu yi a yɛɛ rafindi ɲaxanla ma, a yi a fala Simɔn xa, a naxa, “I bata ɲaxanli ito to? N bata fa i ya banxini, i mi igen so n yii n yi n sanna maxa. Koni a tan bata n sanna maxa a yɛɛgen na, a yi a masugusugu a xun sɛxɛn na. 
\v 45 N fa waxatin naxan yi, i mi n nalan, koni xabu n fa a tan mi xadan n sanna sunbuɛ. 
\v 46 I mi turen so n yii n yi a sugusugu n xunna ra, koni a tan bata n sanna birin masugusugu latikɔnɔnna ra. 
\v 47 N na a falama i xa nɛn nayi, fa fala ɲaxanli ito yulubi wuyaxine birin bata mafelu bayo a bata xanuntenya gbeen yita n na. Koni naxan bata mafelu ndedi, na a xanuntenyaan mayitama nɛn ndedi.”
\p
\v 48 Na xanbi ra, Yesu yi a fala ɲaxanla xa, a naxa, “I bata mafelu i yulubine ra.” 
\v 49 Muxun naxanye yi dɔxi na, ne yi a fala fɔlɔ e bode xa, e naxa, “Nde ito ra naxan yulubin mafeluma?”
\p
\v 50 Koni Yesu yi a fala ɲaxanla xa, a naxa, “I ya dɛnkɛlɛyaan bata i rakisi, siga bɔɲɛ xunbenli.”
\c 8
\s Ɲaxanla naxanye Yesu fɔxɔ ra
\p
\v 1 Na xanbi ra, Yesu yi siga taane nun banxidɛne yi, a sa Alaa Mangayaan Xibaru Faɲin kawandin ba e xa. Xarandii fu nun firinne yi siga a fɔxɔ ra, 
\v 2 e nun ɲaxanla ndee naxanye rakɛndɛya ɲinan ɲaxine nun furene ma, ne nan xiliye itoe ra: Mariyama naxan xili Magadala kaana ɲinan solofere raxɛtɛ naxan fɔxɔ ra e nun 
\v 3 Yoyana Herode a tande kuntigin Kusa a ɲaxanla, e nun Susana e nun ɲaxalan gbɛtɛ wuyaxi. Ne nan yi Yesu nun a xarandiine malima e yɛtɛ yii seene ra.
\s Sansi wonla fe sandana
\r Matiyu 13.1-9, Maraka 4.1-9
\p
\v 4 Yama gbeen yi e malan a fɛma, taa wuyaxi muxune yi fa. A yi sandani ito sa e xa, a naxa, 
\v 5 “Xɛɛ biina nde yi mini, a siga a sansiin wolideni. A yi sansiin wolima waxatin naxan yi, ndee yi bira kiraan xɔn ma, yamaan yi dangu ne fari, xɔline yi e don. 
\v 6 Ndee yi bira fanyen ma, bɛndɛ gbee mi yi dɛnaxan yi. E to soli, e xara mafurɛn amasɔtɔ igen mi yi e bun ma. 
\v 7 Sansina ndee yi bira sɛxɛ ɲali kanne tagi e nun sɛxɛne yi gbo e bode xɔn ma, sɛxɛn yi e don. 
\v 8 Sansina ndee yi bira bɔxɔ faɲini, e soli, e bogi, e keden kedenna birin yi kɛmɛ sɔtɔ.” A yelinxi na falɛ, a yi a fala, a naxa, “Xa tunla naxan xɔn, a feen mɛ, na xa a tuli mati.”
\s Sandane sa xunna
\r Matiyu 13.10-17, Maraka 4.10-12
\p
\v 9 Yesu a xarandiine yi a maxɔdin sandani ito bunna ma. 
\v 10 Yesu yi e yabi, a naxa, “Alaa Mangayaan wundo feene kolonna bata so ɛ yii, koni a falama bonne xa sandane nin alogo e xa e yɛɛn ti, koni e nama a yigbɛ, e yi e tuli mati, koni e nama a famu.”\f + \fr 8.10\fr* Esayi 6.9\f*
\s Yesu yi sandan bunna yɛba
\r Matiyu 13.18-23, Maraka 4.13-20
\p
\v 11 Yesu naxa, “Sandani ito bunna nan ito ra. Sansina, Alaa falan nan na ra. 
\v 12 Sansiin naxanye bira kiraan xɔn ma, ne findixi muxune nan na naxanye Alaa falan mɛ koni Yinna Manga Setana yi fa, a yi a ba e bɔɲɛni, alogo e nama dɛnkɛlɛya, e kisi. 
\v 13 Sansiin naxanye bira fanyen fari, ne findixi muxune nan na naxanye Alaa falan mɛ, e yi a suxu sɛwani, koni salen mi e bun ma. E dɛnkɛlɛya waxatidi tun, koni e na tɔrɔ waxatin naxan yi, e bama nɛn dɛnkɛlɛyani. 
\v 14 Sansiin naxanye bira sɛxɛ ɲali kanne tagi, ne findixi muxune nan na naxanye Alaa falan mɛ, koni dunuɲa xaminna nun nafulu feen nun yɛtɛ rafan feene yi e kala, e mi bogin nayi e mɔ hali! 
\v 15 Sansiin naxanye bira bɔxɔ faɲini, ne findixi muxune nan na naxanye Alaa falan mɛ, a lu e bɔɲɛni sɔbɛɛn na, e yi a suxu, e tunnafan han a bogi, a mɔ.”
\s Lɛnpun dɔxɔ fena seen bun ma
\r Maraka 4.21-25
\p
\v 16 “Muxu yo mi lɛnpun nadɛgɛ, a deben so a xun na, hanma a yi a raso saden bun ma, fɔ a xa a dɔxɔ se nan fari, alogo yamaan na so banxini waxatin naxan yi, e kɛnɛnna to. 
\v 17 Feen naxanye birin luxunxi, ne makɛnɛnma nɛn. Wundo feen birin kolonma nɛn, a yi mini kɛnɛnni.”
\p
\v 18 “Ɛ a liga ɛ yeren ma ɛ fe mɛ kiini, amasɔtɔ seen muxun naxan yii nde soma nɛn na yii, koni se mi muxun naxan yii hali a mirixi naxan di ma a yii, na bɛ a yii.”
\s Yesu nga nun a xunyɛne fe
\r Matiyu 12.46-50, Maraka 3.31-35
\p
\v 19 Yesu nga nun a xunyɛne yi fa a fɛma, koni e mi nɔ a masɔtɛ, amasɔtɔ yamaan yi gbo. 
\v 20 E yi a fala Yesu xa, e naxa, “I nga nun i xunyɛne tixi tandeni, e waxi i to feni.”
\p
\v 21 Yesu yi a fala e xa, a naxa, “Naxanye Alaa falan namɛma, e yi a suxu, n nga nun n xunyɛne ne nan na.”
\s Yesu yi foye gbeen nati
\r Matiyu 8.23-27, Maraka 4.35-41
\p
\v 22 Lɔxɔna nde Yesu nun a xarandiine yi so kunkin kui, a yi a fala e xa, a naxa, “En dangu daraan bode fɔxɔn na.” Nayi, e siga. 
\v 23 E yi sigama waxatin naxan yi, Yesu yi xi kunkin kui. Foye gbeen yi keli daraan xun ma. Kunkin yi rafe fɔlɔ igen na, na yi magaxu han! 
\v 24 Xarandiine yi fa Yesu fɛma, e yi a raxulun, e naxa, “Nxu kanna, nxu kanna, nxu faxamaan ni i ra!”
\p Yesu yi keli, a falan ti foyen nun igen mɔrɔnne xili ma,\f + \fr 8.24\fr* \fk Igen mɔrɔnne:\fk* alo foyen na so igeni.\f* e yi e raxara. 
\v 25 A yi a fala a xarandiine xa, a naxa, “Ɛ mi dɛnkɛlɛyaxi ba?” Koni e kabɛ, e gaxu. E yi a fala e bode xa, e naxa, “Muxun sifan mundun ito ra? A bata igen nun foyen yamari, e yi a falan suxu ken!”
\s Yesu yi muxun nakɛndɛya yinnane naxan fɔxɔ ra
\r Matiyu 8.28-34, Maraka 5.1-20
\p
\v 26 E dangu Gadara yamanani naxan Galile yamanan yɛtagi. 
\v 27 Yesu ti bɔxɔni waxatin naxan yi, muxuna nde yi fa a ralan keli na taani yinna ɲaxin yi a fɔxɔ ra. A bata yi bu a mi domaan nagodo a ma, a mi yi tinɲɛ dɔxɛ a konni fɔ a dɔxɔ bilingan yireni. 
\v 28 A to Yesu to, yinnan yi a rasɔnxɔ kati, a yi a sa Yesu bun ma, yinnan yi falan ti a xɔn a xui yitexin na, a naxa, “Yesu, Kore Xɔnna Alaa Dii Xɛmɛna, i waxi nanse xɔn ma n tan xa? Yandi, i nama n ɲaxankata!” 
\v 29 Amasɔtɔ Yesu bata yi yinna ɲaxin yamari a xa xɛtɛ xɛmɛn fɔxɔ ra, a bata yi naxan suxu xabu waxati xunkuye. E yi a yiine nun a sanne xidima yɔlɔnxɔnna nan na. Koni a yi a xidi seene bolonma nɛn, yinnan yi a rayaya ayi burunna ra.
\p
\v 30 Yesu yi yinnan maxɔdin, a naxa, “I xili di?” A yi a yabi, a naxa, “N xili nɛn ‘Ganla.’ ” Amasɔtɔ yinna wuyaxi bata bira a fɔxɔ ra. 
\v 31 Yinnane yi Yesu mafan a nama e rasiga yili ɲaxin na.
\p
\v 32 Xɔsɛ kuru gbeen yi na dɛxɔn ma nun, e yi e dɛgema geyaan na, yinnane yi Yesu mafan, a xa tin a yi e rasiga xɔsɛne fɔxɔ ra. A tin e xa. 
\v 33 Nanara, yinnane yi xɛtɛ xɛmɛn fɔxɔ ra, e siga xɔsɛne fɔxɔ ra. Xɔsɛ kurun yi godo a giyɛ geyaan na, e sa faxa darani. 
\v 34 Muxun naxanye yi xɔsɛne kantanma, ne to na feen to, e yi siga e giyɛ, e sa na feen xibarun nali taan nun banxidɛne yi. 
\v 35 Muxune yi siga na feen matodeni, e yi fa Yesu fɛma, e xɛmɛn li dɔxi a fɛma yinnane xɛtɛ naxan fɔxɔ ra, domaan nagodoxi a ma, a bata xaxinla sɔtɔ. E birin yi gaxu. 
\v 36 Yinnane xɛtɛ xɛmɛn fɔxɔ ra kii naxan yi, muxun naxanye na to, e na fala bonne xa. 
\v 37 Gadara kaane birin yi a fala Yesu xa, a xa siga amasɔtɔ e birin bata yi gaxu kati! Nanara, Yesu yi so kunkin kui, a siga. 
\v 38 Yinnane xɛtɛ xɛmɛn naxan fɔxɔ ra, na yi Yesu mafan, a naxa, “Tin n xa siga i fɔxɔ ra.” Koni Yesu yi a raxɛtɛ, a naxa, 
\v 39 “Siga i konni, Ala bata naxan liga i xa, i sa na yɛba.” Yesu naxan ligaxi a xa, a sa na rali taan birin ma.
\s Yesu yi muxu firin nakɛndɛya
\r Matiyu 9.18-26, Maraka 5.21-43
\p
\v 40 Yesu xɛtɛ daraan bode fɔxɔn na waxatin naxan yi, yamaan yi a ralan amasɔtɔ e birin yi a legedenma. 
\v 41 Xɛmɛna nde yi fa naxan yi xili Yirusu, salide banxin kuntigin nan yi a ra. A yi bira Yesu sanna bun ma, a yi a mafan, a xa siga a konni 
\v 42 amasɔtɔ a dii tɛmɛ keden peen yi faxa feni. A sɔtɔn bata yi ɲɛɛ fu nun firin ti. Yesu sigama Yirusu fɔxɔ ra waxatin naxan yi, yamaan yi a yigbɛtɛn han! 
\v 43 Ɲaxanla nde yi na yi, ɲaxalan furen yi a ma xabu ɲɛɛ fu nun firin. A bata yi a yii seen birin so seribane yii, koni muxu yo mi nɔ a rakɛndɛyɛ. 
\v 44 A fa yamaan tagi Yesu xanbi ra, a yi a yiin din Yesu a doma lenben na, a kɛndɛya mafurɛn! 
\v 45 Yesu yi maxɔdinna ti, a naxa, “Nde a yiin dinxi n na?” Muxun birin yi a tandi, koni Piyɛri yi a fala, a naxa, “N kanna, yamaan tixi i rabilinni, e bata i yigbɛtɛn.” 
\v 46 Koni Yesu naxa, “Muxuna nde bata a yiin din n na yati, n bata a kolon amasɔtɔ sɛnbɛna nde bata mini n yi.” 
\v 47 Ɲaxanla yi a to fa fala a bata mini kɛnɛnni. Nayi, a fa, a xuruxurunma, a yi a sa Yesu bun ma yamaan birin yɛtagi. A a yiin dinxi Yesu ra feen naxan ma, a na fala a xa, e nun a kɛndɛyaxi kii naxan yi mafurɛn! 
\v 48 Yesu yi a fala a xa, a naxa, “N ma dii tɛmɛna, i ya dɛnkɛlɛyaan bata i rakɛndɛya. Siga bɔɲɛ xunbenli.”
\p
\v 49 Yesu na falama waxatin naxan yi, xɛraan yi fa sa keli salide banxin kuntigina banxini, a yi a fala Yirusu xa, a naxa, “I ya dii tɛmɛn bata faxa, i nama Karamɔxɔ tɔrɔ sɔnɔn.” 
\v 50 Yesu yi na mɛ, a yi a fala Yirusu xa, a naxa, “I nama gaxu, i dɛnkɛlɛya tun, a kɛndɛyama nɛn.”
\p
\v 51 Yesu na li waxatin naxan yi, a mi tin muxu yo xa so a fɔxɔ ra fɔ Piyɛri nun Yoni nun Yaki, e nun diidina nga nun a fafe. 
\v 52 Muxune birin yi wugama, e gbelegbelema diidina fe ra. Yesu naxa, “Ɛ nama wuga, diidin mi faxaxi, a xiin nɛn tun!”
\p
\v 53 E birin yi gele a ma amasɔtɔ e yi a kolon yati, fa fala diidin bata faxa! 
\v 54 Koni Yesu yi a suxu a yiin ma, a yi a xili, a naxa, “Diidina, keli!” 
\v 55 A niin yi xɛtɛ ayi, a keli mafurɛn! Yesu yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ donseen so a yii.” 
\v 56 A sɔtɔ muxune yi kabɛ, koni Yesu yi e maxadi, a naxa, “Feen naxan ligaxi, ɛ nama na fala muxu yo xa.”
\c 9
\s Xɛra fu nun firinne xɛ fena
\r Matiyu 10.5-15, Maraka 6.7-13
\p
\v 1 Yesu yi a xarandii fu nun firinna xili, a sɛnbɛn so e yii alogo e xa ɲinanne kedi, e furetɔne rakɛndɛya. 
\v 2 A yi e rasiga, a e xa sa Alaa Mangayaan kawandin ba, e furetɔne rakɛndɛya. 
\v 3 A yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ nama siga sese ra ɛ yii sigatini. Ɛ nama siga dungari ra ɛ yii, ɛ nama siga bɔnduli ra ɛ yii, hanma donsena hanma gbetina. Ɛ nama siga doma firin na ɛ ma. 
\v 4 Ɛ na yigiya dɛnaxan yi, ɛ xa lu mɛnni han ɛ keli waxatini na taani. 
\v 5 Xa muxe mi ɛ yisuxu taan naxan yi, ɛ keli na taani, ɛ yi ɛ sanne rakunkun ɛ na gbangbanna ba ɛ sanne ra,\f + \fr 9.5\fr* E \fk sanne rakunkun\fk* feen findixi taxamasenna ra naxan a yitama fa fala na taan goron yo mi luxi xɛrane xun ma hali e gbangbanna mi luxi e sanna ra. \f* na yi findi sereyaan na e xa.”
\p
\v 6 Xarandiine yi siga banxidɛne birin na, e sa Yesu a fe Xibaru Faɲin kawandin ba, e yamaan nakɛndɛya yiren birin yi.
\s Manga Herode kuisan fena
\r Matiyu 14.1-12, Maraka 6.14-29
\p
\v 7 Herode, Galile mangan yi feni itoe birin mɛ, a kuisan kati! Amasɔtɔ ndee naxa, “Yoni Marafu Tiin bata keli sayani!” 
\v 8 Bonne naxa, a Nabi Eli bata mini kɛnɛnni. Koni bonne naxa, a nabi fonna nde nan kelixi sayani. 
\v 9 Manga Herode naxa, “N bata yi Yoni xunna sɛgɛ a dɛ nun. Koni muxun mundun ito ra, n naxan ma fe mɛma?” Awa, a yi kata Yesu to feen na.
\s Yesu yi muxu wuli suulun dɛge
\r Matiyu 14.13-21, Maraka 6.30-44, Yoni 6.1-14
\p
\v 10 Xɛrane to xɛtɛ, e naxan birin liga, e na yɛba Yesu xa. A siga e ra a fɔxɔ ra a danna taana nde yi naxan xili Betasada. 
\v 11 Yamaan na mɛ waxatin naxan yi, e siga a fɔxɔ ra. A yi e yisuxu, a yi Alaa Mangayana fe fala e xa. Naxanye yi waxi kɛndɛyaan xɔn ma, a yi ne rakɛndɛya.
\p
\v 12 Sogen godo fɔlɔxina, xarandii fu nun firinne yi fa a fɛma, e naxa, “Yamaan beɲin alogo e xa nɔ sigɛ banxidɛne ra e nun xɛɛne ma naxanye en nabilinni, e yi donseen nun e yigiyaan sɔtɔ mɛnne yi, bayo en burunna nan na be.”
\p
\v 13 Koni Yesu yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ tan yɛtɛɛn xa donseen so e yii.”
\p E yi a yabi, e naxa, “Naxan nxu yii, buru xun suulun e nun yɛxɛ firin. I waxi a xɔn ma nxu xa donseen sara yamani ito birin xa di?” 
\v 14 Xɛmɛne gbansanna, muxu wuli suulun ɲɔxɔn nan yi e ra.
\p Yesu yi a fala a xarandiine xa, a naxa, “Ɛ yamaan nadɔxɔ tonge suulun suulun yɛɛn ma.”
\p
\v 15 Xarandiine yi na liga, e yi e birin nadɔxɔ. 
\v 16 Yesu yi buru xun suulunne nun yɛxɛ firinne tongo, a yi a yɛɛn nate kore, a barikan bira Ala xa, a yi e yigira, a yi e so a xarandiine yii, e yi e yitaxun yamaan na. 
\v 17 E birin yi e dɛge, e lugo ken! Xarandiine yi deben fu nun firin nafe a dungi dɔnxɛne ra.
\s Piyɛri a falana Yesu a fe yi
\r Matiyu 16.13-19, Maraka 8.27-29
\p
\v 18 Lɔxɔna nde Yesu yi Ala maxandima a kedenna a xun xɔn ma, a xarandiine yi fa a fɛma, a yi e maxɔdin, a naxa, “Yamaan naxa, a nde n tan na?”
\p
\v 19 E yi a yabi, e naxa, “Ndee naxa, a Yoni Marafu Tiin nan i tan na. Ndee naxa, a Nabi Eli nan i tan na, koni ndee fan naxa, a nabi fonna nde nan kelixi sayani.”
\p
\v 20 Yesu mɔn yi e maxɔdin, a naxa, “Ɛ tan go, ɛ naxa a nde n tan na?”
\p Piyɛri yi a yabi, a naxa, “Alaa Muxu Sugandixin nan i tan na!”
\s Yesu yi a sayana fe fala
\r Matiyu 16.20-28, Maraka 8.30-9.1
\p
\v 21 Awa, Yesu yi a xarandiine yamari, a e nama na fala muxu yo xa. 
\v 22 A mɔn yi falan ti, a naxa, “A fɛrɛ mi na fɔ n tan Muxuna Dii Xɛmɛn xa tɔrɔ wuyaxi sɔtɔ. Yamaan fonne nun saraxarali kuntigine nun sariya karamɔxɔne e mɛma n na nɛn, e yi n faxa, a soge saxandeni n keli sayani.”
\p
\v 23 A yi a fala e birin xa, a naxa, “Xa muxu yo waxi bira feni n tan fɔxɔ ra, fɔ a xa a mɛ a yɛtɛ ra, a yi a faxa wudin\f + \fr 9.23\fr* Romi kaane yi muxune gbangbanma \fk wudin\fk* nan ma, e yi e faxa. Ito bunna nɛɛn, fa fala fɔ Yesu a xarandiine xa e wɛkilɛ sayaan na Yesu fɔxɔ ra.\f* tongo lɔxɔ yo lɔxɔ, a bira n fɔxɔ ra. 
\v 24 Amasɔtɔ naxan na wa a niin nakisi feni, a bɔnɔma ayi nɛn. Koni naxan bɔnɔma a niini n tan ma fe ra, na kisima nɛn. 
\v 25 Hali muxun dunuɲa birin sɔtɔ, koni xa a bɔnɔ a niini habadan, na nanse fanma a ma? 
\v 26 Xa muxun yagi a tiyɛ n tan nun n ma fe falana fe ra, Muxuna Dii Xɛmɛn fan yagima nɛn na kanna fe ra a na fa a binyeni waxatin naxan yi e nun a Fafe Alaa binyena e nun maleka sariɲanxine. 
\v 27 N xa ɲɔndin fala ɛ xa, ndee be, ne mi faxɛ fɔ e Alaa Mangayaan to.”
\s Yesu a nɔrɔna fe
\r Matiyu 17.1-8, Maraka 9.2-8
\p
\v 28 Yesu yelin feni itoe falɛ waxatin naxan yi, lɔxɔ xun keden ɲɔxɔn danguxina, a Piyɛri nun Yoni nun Yaki tongo, e siga a fɔxɔ ra geyaan fari Ala maxandideni. 
\v 29 A yi Ala maxandima waxatin naxan yi, a yɛtagin kɛɲaan yi masara, a domaan yi fixa ayi alo kuyen na a ɲinna masɔxɔn! 
\v 30 Na waxatini, muxu firin yi mini kɛnɛnni, Nabi Musa nun Nabi Eli, e falan ti a xa. 
\v 31 E yi nɔrɔxi. E yi Yesu faxa feen fala a xa naxan yi kamalima Yerusalɛn taani. 
\v 32 Piyɛri nun a lanfane yi xima, koni e xulun, e Yesu a nɔrɔn to e nun xɛmɛ firin yi tixi a dɛxɔn ma. 
\v 33 Na muxune kelima Yesu fɛma waxatin naxan yi, Piyɛri yi a fala a xa, a naxa, “Nxu kanna, a lanxi bayo nxu be yi. Nxu xa gage saxan ti be yi, i gbeen keden, Nabi Musa gbeen keden, Nabi Eli gbeen keden.” A mi yi a kolon a naxan falama.
\p
\v 34 A falan tima waxatin naxan yi, kundaan yi godo e xun ma, xarandiine yi gaxu. 
\v 35 Fala xuiin yi keli kundani, a naxa, “N ma Dii Xɛmɛn nan ito ra, n bata naxan sugandi, ɛ tuli mati a xuiin na!”
\p
\v 36 Fala xuiin dan waxatin naxan yi, Yesu keden peen yi lu na yi. Xarandiine yi e dundu feni ito birin ma, e feen naxanye toxi, e mi ne fala muxu yo xa na waxatini.
\s Yinnan yi diidin naxan fɔxɔ ra
\r Matiyu 17.14-18, Maraka 9.14-27
\p
\v 37 Na xɔtɔn bode e godo keli geyaan fari, yama gbeen yi Yesu ralan. 
\v 38 Xɛmɛn yi a xuini te yamaan tagi, a naxa, “Karamɔxɔ, n ni i mafanma, i xa n ma dii xɛmɛ keden peen mato. 
\v 39 Yinnan na keli a ra, a gbelegbelema nɛn mafurɛn, a xuruxurun, a yi a rabira, a dɛ xunfanna yi lu minɛ, a mi a beɲinma xulɛn fɔ a na a tɔrɔ kati! 
\v 40 N bata i ya xarandiine mafan, alogo e xa a kedi a fɔxɔ ra, koni e mi nɔxi a kedɛ.”
\p
\v 41 Yesu yi a yabi, a naxa, “Ee! Ɛ tan dɛnkɛlɛyatarene nun tinxintarene, n xa lu ɛ fɛma han waxatin mundun yi? N diɲama ɛ xa han waxatin mudun yi?” A yi a fala xɛmɛn xa, a naxa, “Fa i ya diin na be.”
\p
\v 42 Diidin fama waxatin naxan yi, yinnan yi a raxuruxurun, a yi a rabira bɔxɔni. Yesu yi falan ti yinna ɲaxin xili ma, a diidin nakɛndɛya, a yi a so a fafe yii mɔn. 
\v 43 Muxune birin yi kabɛ Ala sɛnbɛn ma.
\s Yesu mɔn yi a faxa feen fala
\r Matiyu 17.22-23, Maraka 9.30-32
\p Yesu feen naxan birin liga, yamaan yi lu kabɛ ne ma, a yi a fala a xarandiine xa na waxatini, a naxa, 
\v 44 “N naxan falama ɛ xa, ɛ nama ɲinan na xɔn ma! N tan Muxuna Dii Xɛmɛn soma nɛn yamaan yii, n lu e sɛnbɛn bun ma.” 
\v 45 Koni e mi ito bunna kolon. A bata luxun e ma alogo e nama a bayen kolon. E mɔn yi gaxu a maxɔdinɲɛ na feen na.
\s Nde gbo birin xa?
\r Matiyu 18.1-5, Maraka 9.33-37
\p
\v 46 Falan yi keli xarandiine tagi fa fala nde gbo dangu e birin na. 
\v 47 E yi mirixi naxan ma, Yesu na kolon. Nanara, a yi diidina nde tongo, a yi a ti a dɛxɔn ma. 
\v 48 A yi a fala e xa, a naxa, “Naxan na diidini ito yisuxu n xinli, na bata n fan yisuxu. Naxan na n tan yisuxu, na bata na kanni suxu naxan n xɛxi. Amasɔtɔ naxan xurun ɛ birin tagi, na nan gbo ɛ birin xa.”
\s Naxan mi kelixi ɛ xili ma
\r Maraka 9.38-40
\p
\v 49 Yoni yi falan ti, a naxa, “Nxu kanna, nxu bata xɛmɛna nde to ɲinanne kedɛ i xinli, nxu yi a raxɔlɔ, a xa a lu amasɔtɔ a mi en tan fɔxɔ ra.”
\p
\v 50 Yesu yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ nama a raxɔlɔ amasɔtɔ naxan mi kelixi ɛ xili ma, na ɛ xa nɛn.”
\s Muxune yi tondi Yesu yisuxɛ
\p
\v 51 Yesu siga waxatin masoxina ariyanna yi, a yi a ragidi a xa siga Yerusalɛn taani. 
\v 52 A xɛrane rasiga a yɛɛ ra Samariya taana nde yi, alogo e xa sa feene yitɔn a yɛɛ ra. 
\v 53 Koni muxun naxanye na yi, ne mi a yisuxu amasɔtɔ e a kolon, a a sigama Yerusalɛn taan nin. 
\v 54 A xarandiine, Yaki nun Yoni na to waxatin naxan yi, e naxa, “Marigina, i waxi a xɔn ma ba, nxu xa tɛɛn yamari keli kore xɔnna ma, a yi itoe halagi?”
\p
\v 55 Yesu yi a yɛɛ rafindi e ma, a yi e maxadi. 
\v 56 E yi siga taa gbɛtɛ yi.
\s Birana Yesu fɔxɔ ra
\r Matiyu 8.19-22
\p
\v 57 E yi kira yi waxatin naxan yi, xɛmɛna nde yi a fala Yesu xa, a naxa, “I siga dɛdɛ, n sigɛ i fɔxɔ ra.”
\p
\v 58 Yesu yi a fala a xa, a naxa, “Xulumaseene xima yinle nan na, xɔline yi e tɛɛn sa, koni hali n na n xunna sama dɛnaxan yi, na mi n tan Muxuna Dii Xɛmɛn yii.” 
\v 59 A yi a fala xɛmɛna nde xa, a naxa, “Bira n fɔxɔ ra.”
\p Koni na xɛmɛn yi a fala, a naxa, “N Marigina, tin n xa sa n fafe maluxun singen.”
\p
\v 60 Yesu yi a yabi, a naxa, “A lu faxa muxune xa e faxa muxune maluxun.\f + \fr 9.60\fr* A muxune nan ma naxanye mi biraxi a fɔxɔ ra naxanye mi nii rakisin sɔtɔxi. Ne luxi alo faxa muxune niin mabinni.\f* I tan xa sa Alaa Mangayana fe Xibarun nali.”
\p
\v 61 Gbɛtɛ fan yi a fala, a naxa, “N kanna, n birama nɛn i fɔxɔ ra, koni tin n xa sa n ɲungu n kon kaane ma singen.”
\p
\v 62 Yesu yi a fala a xa, a naxa, “Muxu yo ɲinge kenna suxu, a lu a xanbi ratoɛ, na mi daxa a wali Alaa Mangayani.”
\c 10
\s Xarandii tonge solofere e nun firinne xɛrayana
\p
\v 1 Na xanbi ra, Marigin yi muxu tonge solofere e nun firin gbɛtɛye yɛba. A yi e rasiga firin firin yɛɛn ma a yɛɛ ra taan birin yi e nun yiren birin a tan yɛtɛɛn yi lan a xa siga dɛnaxanye yi. 
\v 2 A yi a fala e xa, a naxa, “Malo xaba daxin gbo koni a xaba muxune mi wuya. Ɛ xɛɛ kanna mafan, a xa walikɛna ndee rasiga e sa maala xaba.\f + \fr 10.2\fr* Sandani ito kui, \fk xɛɛ kanna\fk* findixi Ala nan na. Dɛnkɛlɛya muxune lan e xa muxune sɔtɔ Ala xa alo malo xabane maala malanma kii naxan yi.\f* 
\v 3 Ɛ siga, n bata ɛ xɛ alo yɛxɛɛne kankone tagi. 
\v 4 Ɛ nama siga gbeti ra, ɛ nama bɛnbɛlidi xali, ɛ nama sankidi xali. Ɛ nama bu muxune xɔntɔndeni kira yi. 
\v 5 Ɛ na so banxin naxan kui, ɛ xa a fala singen, ɛ naxa, ‘Ala xa bɔɲɛ xunbenla lu banxini ito kui.’ 
\v 6 Xa bɔɲɛ xunbeli muxuna nde na, na duban xa lu a xɔn ma. Xa na mi a ra, na duban mɔn xa xɛtɛ ɛ tan ma. 
\v 7 Ɛ xa yigiya banxi kedenna nan kui. E na naxan so ɛ yii, ɛ xa na don, ɛ yi ɛ min, amasɔtɔ walikɛɛn lan nɛn a yi a saranna sɔtɔ. Ɛ nama lu sigamatini keli banxini ito yi, siga ito yi. 
\v 8 Ɛ na so taan naxan yi, xa e ɛ yisuxu, e na naxan so ɛ yii, ɛ na don. 
\v 9 Ɛ xa furetɔne yiyalan na taani, ɛ yi a fala na muxune xa, ɛ naxa, ‘Alaa Mangayaan bata maso ɛ ra.’ 
\v 10 Koni ɛ na siga taan naxan yi, xa e mi ɛ yisuxu na yi, ɛ siga yamaan malandeni, ɛ yi a fala e xa, ɛ naxa, 
\v 11 ‘Hali ɛ taan gbangbanna naxan nxu sanna ra, nxu bata na rakunkun ɛ xili ma, koni ɛ xa a kolon Alaa Mangayaan bata maso!’ 
\v 12 N xa a fala ɛ xa, Kiti Sa Lɔxɔni Ala xɔlɔma nɛn na taan ma dangu Sodoma taan na!”\f + \fr 10.12\fr* \fk Sodoma\fk* findixi taana nde ra Ala naxan halagi. A mato Dunuɲa Fɔlɔn 19.1-29 kui.\f*
\s Taa dɛnkɛlɛyatarene fe
\r Matiyu 1.20-24
\p
\v 13 “Gbalon Korasin kaane yɛɛ ra! Gbalon Betasada kaane fan yɛɛ ra, bayo kabanako feen naxanye liga ɛ tagi, xa ne yi liga Tire taan nun Sidɔn taani nun, na kaane yi tinxinma ayi nɛn nun, to mi na ra, e yi kasa bɛnbɛli dugin nagodo e ma, e yi xuben so e yɛtɛ ma, e yi a yita fa fala e bata e xun xanbi so e hakɛne yi! 
\v 14 Ala kininkininma nɛn Tire taan nun Sidɔn taan ma Kiti Sa Lɔxɔni dangu ɛ tan na. 
\v 15 Ɛ tan Kapɛrunan kaane, ɛ tema nɛn kore xɔnna ma ba? Ɛn-ɛn, ɛ godon laxira nin!”
\p
\v 16 Yesu yi a fala a xarandiine xa, a naxa, “Naxan na a tuli mati ɛ xuiin na, na kanna bata a tuli mati n fan xuiin na. Naxan na a mɛ ɛ ra, na kanna bata a mɛ n fan na. Naxan na a mɛ n tan na, na kanna bata a mɛ n xɛ muxun fan na.”
\s Na muxu tonge solofere e nun firinna xɛtɛ fena
\p
\v 17 Na muxu tonge solofere e nun firinna yi xɛtɛ sɛwa gbeeni. E yi a fala, e naxa, “Marigina, hali ɲinanne nxu xuiin namɛ nɛn i xinli!”
\p
\v 18 Yesu yi e yabi, a naxa, “N bata Setana to birɛ keli kore xɔnna ma alo galanna. 
\v 19 A mato, n bata sɛnbɛn fi ɛ ma, ɛ xa sigan ti saɲine nun tanle fari e nun yaxun Setana sɛnbɛn fari, na sese mi ɛ maxɔlɛ. 
\v 20 Koni ɛ nama sɛwa tun, fa fala ɲinanne bata ɛ fala xuiin suxu, koni ɛ sɛwa amasɔtɔ ɛ xinla bata sɛbɛ ariyanna yi.”
\s Yesu yi sɛwa
\r Matiyu 11.25-27, 13.16-17
\p
\v 21 Na waxatini, Yesu yi lugo sɛwan na Alaa Nii Sariɲanxin xɔn ma, a naxa, “N Fafe, kore xɔnna nun dunuɲa Marigina! N barikan birama i xa bayo i feen naxanye luxunxi xaxilimane nun fekolonne ma, i bata ne yita diidine ra. N Fafe, a rafanxi i ma na kii nin.”
\p
\v 22 “N Fafe bata feen birin taxu n na. Muxu yo mi Dii Xɛmɛn kolon fɔ a fafe Ala. Muxu yo mi Fafe Ala kolon fɔ a Dii Xɛmɛna e nun a Dii Xɛmɛn waxi a xɔn ma a xa a yita naxanye ra.”
\p
\v 23 Na xanbi ra, Yesu yi a yɛɛ rafindi a xarandiine ma, a yi a fala e xa wundoni, a naxa, “Sɛwan na kanne xa naxanye yɛɛn feen toma ɛ naxan toma. 
\v 24 Amasɔtɔ n xa a fala ɛ xa, nabi wuyaxi nun manga wuyaxi yi waxi a to feni ɛ naxan toma, koni e mi a to, e mi a mɛ ɛ naxan mɛma.”
\s Samariya kaana fe sandana
\p
\v 25 Awa, na waxatini Sariya karamɔxɔna nde yi fa Yesu bunbadeni, a yi a maxɔdin, a naxa, “Karamɔxɔ, n nanfe ligɛ n habadan nii rakisin sɔtɔ?”
\p
\v 26 Yesu yi a yabi, a naxa, “Sariya Kitabun nanfe falaxi? I a xaranma di?”
\p
\v 27 Xɛmɛn yi a yabi, a naxa, “ ‘I xa i Marigina Ala xanu i bɔɲɛn birin na, e nun i niin birin na e nun i sɛnbɛn birin na e nun i xaxinla birin na’ e nun ‘i yi i adamadi boden xanu alo i yɛtɛna.’\f + \fr 10.27\fr* Sariyane 6.5 nun Saraxaraline 19.18\f* ”
\p
\v 28 Yesu yi a yabi, a naxa, “I ya falan tinxin. I xa na liga, i niin kisima nɛn.”
\p
\v 29 Koni Sariya karamɔxɔn yi waxi a xɔn ma nɛn, a xa yoon sɔtɔ a yɛtɛ xa. Nanara, a Yesu maxɔdin, a naxa, “N adamadi bodena nde ra?”
\p
\v 30 Yesu yi sandan sa a xa, a naxa, “Xɛmɛna nde yi keli Yerusalɛn taani siga Yeriko yi, muxu mafune yi a suxu, e yi a bɔnbɔ, a lu ndedi e xa a faxa. 
\v 31 A mi bu saraxaralina nde yi fa na kiraan xɔn ma. A na xɛmɛn to waxatin naxan yi, a dangu a ra bode fɔxɔn na. 
\v 32 Lewi bɔnsɔnna muxuna nde fan yi fa, a xɛmɛn to, a dangu a dɛxɔn ma. 
\v 33 Koni Samariya kaana nde dangumatɔɔn na a ra, na kiraan xɔn ma, na yi a li na, a to a to, a kininkinin a ma kati!\f + \fr 10.33\fr* Na waxatini Yahudiyane yi \fk Samariya kaane\fk* yatɛxi kafirine nan na. E fe fɔlɔden sɛbɛxi Mangane Firinden 17.24 kui.\f* 
\v 34 A siga a fɛma, a turen nun manpaan sa a maxɔlɔdene dɛ, a yi e maxidi. Na xanbi ra, a xɛmɛn sa a soon fari, a siga a ra xɔɲɛ yigiya banxini a dandandeni. 
\v 35 Na xɔtɔn bode, a gbeti gbanan firin tongo, a yi a so xɔɲɛ yigiya banxin kanna yii. A yi a fala a xa, a naxa, ‘A dandan, n na xɛtɛ waxatin naxan yi, i naxan yo baxi a fe ra, n na a raxɛtɛ i ma.’ ”
\p
\v 36 Yesu yelinxina sandan sɛ, a yi a maxɔdin, a naxa, “I tan yɛɛ ra yi, na muxu saxanne yɛ, muxu mafune xɛmɛn naxan bɔnbɔxi, nde na adamadi bode kɛndɛn na?”
\p
\v 37 Sariya karamɔxɔn yi a yabi, a naxa, “Naxan kininkininxi a ma.”
\p Yesu yi a yabi, a naxa, “Siga, i sa na ɲɔxɔnna liga.”
\s Marata nun Mariyama fe
\p
\v 38 Yesu nun a xarandiine yi sigama waxatin naxan yi, e taana nde li, ɲaxanla nde yi na yi, a xili Marata, na yi a yigiya a banxini. 
\v 39 A xunyɛ ɲaxalanmaan xili Mariyama, na yi dɔxɔ Marigin dɛxɔn ma, a yi a tuli mati a xaranna ra. 
\v 40 Marata yi xaminxi wali wuyaxi kɛ feen na. Nanara, a fa a fala Marigin xa, a naxa, “Marigina n xunyɛn bata wanla birin lu n yii, i ya fe mi na yi ba? A fala a xa, a xa fa n mali!”
\p
\v 41 Marigin yi a yabi, a naxa, “Ee! Marata, i xaminxi, i kɔntɔfilixi fe wuyaxi ra. 
\v 42 Koni adamadiin makoon se keden peen nan ma. Mariyama bata wa fe faɲin xɔn. Na mi fa bɛ a yii!”
\c 11
\s Xaranna Ala maxandin ma
\r Matiyu 6.9-13, 7.7-11
\p
\v 1 Lɔxɔna nde, Yesu yi Ala maxandima yirena nde yi. A yelin waxatin naxan yi, a xarandii keden yi a fala a xa, a naxa, “Marigina, nxu xaran Ala maxandin ma alo Yoni a xarandiine xaran kii naxan yi.”
\p
\v 2 Yesu yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ Ala maxandima ikiini, ɛ naxa,
\q ‘Nxu Fafe,
\q i xinla xa sariɲan,
\q i ya Mangayaan xa fa.
\q
\v 3 I xa nxɔ lɔxɔ yo lɔxɔ balon fi nxu ma.
\q
\v 4 I xa nxu mafelu nxu yulubine ra,
\q alo nxu fan bata nxu hakɛ tongone mafelu kii naxan yi.
\q I nama tin nxu xa bira tantanni.’ ”
\p
\v 5 Yesu yi a fala a xarandiine xa, a naxa, “Xa ɛ tan nde keden siga a xɔyin fɛma kɔɛ tagini, a yi a fala a xa, a naxa, ‘N xɔyina, n doli buru xun saxan yi 
\v 6 amasɔtɔ n lanfaan naxan sa sigatini, na bata fa iki sasa, koni sese mi n yii n naxan soɛ a yii!’ 
\v 7 Koni xa bonna a yabi banxini, a naxa, ‘I nama n tɔrɔ! Dɛɛn balanxi, nxu nun n ma diine bata nxu sa, n mi fa nɔɛ kelɛ, n sena nde so i yii.’ 
\v 8 Awa, n xa a fala ɛ xa, hali xa a mi keli e xɔyiyana fe ra, a burun so a yii, koni a kelɛ, a makoon seen naxan birin ma, a na so a yii amasɔtɔ a mi yagixi a xandɛ. 
\v 9 Awa, n xa a fala ɛ xa, ɛ seen maxɔdin, ɛ a sɔtɔma nɛn, ɛ seen fen, ɛ a toma nɛn, ɛ dɛɛn kɔnkɔn, a rabima ɛ xa nɛn. 
\v 10 Amasɔtɔ naxan yo na seen maxɔdin, na a sɔtɔma nɛn. Naxan na seen fen, na a toma nɛn. Naxan na dɛɛn kɔnkɔn, a rabima a xa nɛn. 
\v 11 Muxuna nde ɛ yɛ ba, naxan ma diin yɛxɛn maxandima a ra, a yi saɲin so a yii? 
\v 12 Hanma a na a xandi tɔxɛ xɛlɛni, a yi tanla so a yii? 
\v 13 Hali ɛ to findixi muxu ɲaxine ra, ɛ a kolon fa fala a lan nɛn, ɛ xa se faɲin so ɛ diine yii. E faxi fa, ɛ Fafe naxan ariyanna yi, na a Nii Sariɲanxin fima a maxandi muxune ma kii naxan yi!”
\s Bobon nakɛndɛya fena
\r Matiyu 12.22-30, Maraka 3.20-27
\p
\v 14 Lɔxɔna nde Yesu yi ɲinanna raxɛtɛ bobon fɔxɔ ra. Ɲinanna xɛtɛ xɛmɛn fɔxɔ ra waxatin naxan yi, a falan ti fɔlɔ, yamaan yi kabɛ. 
\v 15 Koni e ndee naxa, “A ɲinanne kedima Yinna Mangan Bɛlɛsɛbu barakan nin.”
\p
\v 16 Bonne yi waxi a xɔn ma e xa a kɛɲaan fɛsɛfɛsɛ. Nanara, e yi a maxɔdin a a xa kabanako fena nde liga, naxan kelixi Ala ma. 
\v 17 Koni Yesu yi e miriyaan kolon, a yi a fala e xa, a naxa, “Yamanan naxan yitaxunxi yɛngɛni, na yamanan kalama nɛn mafurɛn!\f + \fr 11.17\fr* \fk yamanana:\fk* Ɲinanne nun yinnane Setana sɛnbɛn bun alo yamanan nun a mangan kii naxan yi. Seen naxanye Setana sɛnbɛn bun, xa ne e bode kedi, na luxi nɛn alo yamanan na yitaxun. Nayi, Setana mi ɲinanne kedɛ alo muxuni itoe a falama Yesu ma kii naxan yi.\f* Yɛngɛn tanden naxan kui, na fan kalama nɛn. 
\v 18 Awa, xa Setanaa mangayana a yɛtɛ yɛngɛ, a sabatima nayi di? Ɛ bata a fala, a n bata ɲinanne kedi Bɛlɛsɛbu barakani. 
\v 19 Xa n ɲinanne kedima Bɛlɛsɛbu barakan nin, ɛ fɔxɔrabirane e kedima nanse xɔn nayi? Na ma, ɛ fɔxɔrabirane a yitama nɛn nayi fa fala yo mi ɛ xa! 
\v 20 Xa n ɲinanne kedima Ala sɛnbɛn barakan nin, na a yitama nɛn nayi fa fala Alaa Mangayaan bata ɛ li.”
\p
\v 21 “Sɛnbɛmaan na a yitɔn yɛngɛ so xinla ma, a yi a banxin kantan, a seene birin natangama nɛn.\f + \fr 11.21\fr* Sandani ito kui, Setana findixi \fk sɛnbɛmaan\fk* na. Xa Yesu bata muxune ba Setana ɲinan ɲaxine sɛnbɛn bun ma, nayi, Yesu bata Setana nɔ.\f* 
\v 22 Koni xa sɛnbɛ kanna nde baga a ma, a yi a nɔ, a sigama a yɛngɛ so seene birin na nɛn nayi, a yigi saxi naxanye fari, seen naxanye a yii, a yi ne yitaxun.”
\p
\v 23 “Naxan mi n tan fɔxɔ ra, na bata keli n xili ma. Nxu nun naxanye mi malanma, ne sigama ayi nɛn.”
\s Yinna ɲaxin xɛtɛ fena
\r Matiyu 12.43-45
\p
\v 24 Yesu naxa, “Yinna ɲaxin na xɛtɛ muxun fɔxɔ ra, a sigama yire yixaren nin, a sa a matabuden fen. Xa a mi yire yo to, a a mirima nɛn nayi, a naxa, ‘N kelixi dɛnaxan yi, n mɔn xa xɛtɛ na.’ 
\v 25 Nanara, a na xɛtɛ na, xa a li na makɔxi, a yitɔnxi,\f + \fr 11.25\fr* Na yire \fk makɔxin\fk* findixi muxun bɔɲɛn nan na. Xa a mi lugoxi Alaa Nii Sariɲanxin na, a mi ratangaxi yinnane wali kobine ma. \f* 
\v 26 nayi a sigama nɛn, a sa fa yinna ɲaxi solofere gbɛtɛye ra naxanye ɲaxu dangu a tan na. Ne yi lu a fɛma. Na muxuna fe raɲanna ɲaxuma ayi nɛn dangu a fɔlɔn na.”
\s Sɛwa kɛndɛna fe
\p
\v 27 Yesu ito fala waxatin naxan yi, ɲaxanla nde yi falan ti a xa yamaan yɛ, a naxa, “Ɲaxanla naxan i sɔtɔxi, a yi i maxuru, muxu sɛwaxin nan na ra!”
\p
\v 28 Koni Yesu yi a yabi, a naxa, “Naxan dangu na ra, muxu sɛwaxin nan ne ra naxanye Alaa falan mɛma, e yi a suxu ken!”
\s Taxamasenna fe
\r Matiyu 12.38-42
\p
\v 29 Yamaan malan Yesu fɛma waxatin naxan yi, a yi a fala, a naxa, “Iki muxune findixi muxu ɲaxine nan na, ɛ to n maxɔdinma kabanako taxamasenna ma. Koni ɛ mi kabanako fe yo toɛ ba Nabi Yunusaa taxamasenna ra. 
\v 30 Nabi Yunusa\f + \fr 11.30\fr* A mato Yunusa sora 1 han 4 kui.\f* findi taxamasenna ra kii naxan yi Niniwa kaane xa, n tan Muxuna Dii Xɛmɛn findima taxamasenna ra na kii nin iki muxune xa. 
\v 31 Ɲaxalan Mangan naxan keli sogeteden yiifanna ma, na tima nɛn Kiti Sa Lɔxɔni, a yi iki muxune yalagi bayo a kelixi bɔxɔn danna nan na, a fa a tuli mati Sulemani a fekolonna falan na. Awa, n xa a fala ɛ xa, naxan gbo dangu Sulemani ra, na be yi. 
\v 32 Niniwa kaane tima nɛn Kiti Sa Lɔxɔni, e yi ɛ yalagi amasɔtɔ ne Yunusa a kawandin mɛ waxatin naxan yi, e xun xanbi so nɛn e hakɛne yi. Koni n xa a fala ɛ xa, nde be naxan gbo Yunusa xa!”
\s Fati bɛndɛn kɛnɛnna fe
\r Matiyu 5.15, 6.22-23
\p
\v 33 Yesu naxa, “Muxu yo mi lɛnpun nadɛgɛma, a yi a luxun hanma a yi a raso deben bun ma, koni a dɔxɔma seen nan fari alogo yamaan na so banxini, e xa kɛnɛnna to. 
\v 34 I yɛɛn luxi nɛn alo lɛnpuna i fati bɛndɛn xa. Xa i yɛɛn kɛndɛ, i fatin birin luma nɛn kɛnɛnni, koni xa i yɛɛn kala, i fatin luma nɛn dimini. 
\v 35 A liga i yeren ma nayi, kɛnɛnna naxan i yi, na nama findi dimin na. 
\v 36 Xa i fatin kɛnɛnni, dimi yo mi a yi, a birin dɛgɛma nɛn alo lɛnpun dɛgɛma kii naxan yi.”
\s Yesu yi Sariya karamɔxɔne nun Farisi muxune yalagi
\r Matiyu 23.1-36, Maraka 12.38-40
\p
\v 37 Yesu yelin falan tiyɛ waxatin naxan yi, Farisi muxuna nde yi a xili, a a xa sa a dɛge a konni. Nanara, a so, a dɔxɔ a dɛgedeni. 
\v 38 Farisi muxuna a to waxatin naxan yi, a Yesu mi a yiin naxaxi lan e dinan kiin ma benun a xa a dɛge, a kabɛ. 
\v 39 Nanara, Marigin yi a fala a xa, a naxa, “Ɛ tan Farisi muxune, ɛ igelengenna nun donse sa seen fanna maxama, koni ɛ kuiin nafexi muxu seen nun fe ɲaxin na. 
\v 40 Ɛ tan daxune! Xa Ala nan seen fanna daxi, a tan xa mi a kuiin fan daxi ba? 
\v 41 Koni naxan ɛ donse don goronna kui, ɛ xa na so yiigelitɔne yii, seen birin sariɲanma nɛn na yi.”
\p
\v 42 “Ɛ tan Farisi muxune, gbalona ɛ yɛɛ ra! Amasɔtɔ ɛ nakɔ yi seene yaganna bama, alo sorontonna nun sabi gbɛtɛye, koni ɛ bata ɛ mɛ tinxinyaan nun Alaa xanuntenyana fe ra. A lan nɛn ɛ xa ne nan liga, e nun yagan baana.”
\p
\v 43 “Gbalona ɛ xa, ɛ tan Farisi muxune, amasɔtɔ dɔxɔde faɲin nafan ɛ ma salide banxine yi, binye xɔntɔnne rafan ɛ ma lɔxɔ tideni. 
\v 44 Gbalona ɛ xa! Amasɔtɔ ɛ ligaxi nɛn alo gaburu fonna. Yamaan sigan tima a fari, e mi a kolon.”
\p
\v 45 Sariya karamɔxɔ keden yi a fala a xa, a naxa, “Karamɔxɔ, i naxan falama ito ra, i nxu fan nafɛyama nɛn nayi!”
\p
\v 46 Yesu yi a yabi, a naxa, “Gbalona ɛ xa, ɛ tan sariya karamɔxɔne! Amasɔtɔ ɛ goronna sama yamaan xun ma naxan binya kati, koni ɛ tan yɛtɛɛn mi ɛ yii dinɲɛ a ra hali, ɛ yi e mali a tongɛ. 
\v 47 Gbalona ɛ xa! Ɛ bata gaburu faɲine rafala nabine xa, ɛ benbane nabiin naxanye faxa yati! 
\v 48 Ɛ benbane naxan liga, ɛ yɛtɛɛn bata tin, ɛ bata a mayita amasɔtɔ e nabine faxa nɛn, ɛ tan bata gaburune yitɔn mɔn. 
\v 49 Nanara, en bata Ala xaxinla to, a naxa, ‘N nabine nun xɛrane rasigama e ma nɛn, e ndee faxama nɛn, e yi ndee bɛsɛnxɔnya.’ 
\v 50 Nanara, iki muxune saranma na nabine birin faxa feen nan na xabu dunuɲa da waxatini, 
\v 51 fɔlɔ Habila saya feen ma han sa dɔxɔ Sakari saya feen ma, e naxan faxa saraxa ganden nun yire sariɲanxin tagi. N xa a fala ɛ xa, na feene xɛtɛma nɛn iki muxune ma.”
\p
\v 52 “Gbalona ɛ xa, ɛ tan sariya karamɔxɔne, amasɔtɔ ɛ bata dɛɛn ɲinna mara naxan xaxilimaya banxin dɛɛn nabima, ɛ tan yɛtɛɛn mi soɛ. Naxanye waxi so feni, ɛ bata ne raxɛtɛ!”
\p
\v 53 Yesu keli na yi waxatin naxan yi, sariya karamɔxɔne nun Farisi muxune yi a yigbɛtɛn fɔlɔ, e yi a yɛ mɔ ayi kati! E yi a maxɔdin fe wuyaxi ma amasɔtɔ 
\v 54 e yi waxi a xɔn ma, e xa a suxu feni tɔn a falana fe ra.
\c 12
\s Maxadina nafigina fe yi
\r Matiyu 10.26-27
\p
\v 1 Muxu wuli wuyaxi e malan waxatin naxan yi han e lu tiyɛ e bode ma, Yesu yi falan ti a xarandiine singe xa, a naxa, “Ɛ a liga ɛ yeren ma Farisi muxune buru rate sena\f + \fr 12.1\fr* \fk burun nate sena:\fk* Lɛbɛnna na a ra naxan burun nagboma ayi. \f* fe yi, naxan findixi e nafigiyaan na. 
\v 2 Feen naxan luxunxi na minima nɛn kɛnɛnni, wundo feen birin kolonma nɛn. 
\v 3 Nanara, ɛ bata naxan fala dimini, na mɛma nɛn kɛnɛnni. Ɛ bata naxan birin kɔyɛkɔyɛn muxune xa konkoni, ne ralima nɛn taa tagini kɛnɛnni.”
\s Ala yɛɛragaxuna fe
\r Matiyu 10.28-31
\p
\v 4 “N xɔyine, n xa a fala ɛ xa, ɛ nama gaxu ne yɛɛ ra naxanye fati bɛndɛn faxama koni e mi nɔɛ fefe ligɛ dangu na ra. 
\v 5 Ɛ gaxuma naxan yɛɛ ra, n na yitama ɛ ra nɛn: ɛ xa gaxu Ala yɛɛ ra, sɛnbɛna a yii, a na i faxa waxatin naxan yi, na xanbi ra a yi i rasiga yahannama yi. N xa ɲɔndin fala ɛ xa, ɛ xa gaxu na nan yɛɛ ra!”
\p
\v 6 “Xɔlidi suulun mi sarɛ gbanan firin na ba? Koni hali na keden, Ala mi ɲinanɲɛ a xɔn ma. 
\v 7 Hali ɛ xun sɛxɛn keden kedenne, Ala e xasabin birin kolon. Nanara, ɛ nama gaxu, ɛ dangu xɔlidi wuyaxin na!”
\s I ti Yesu a fe ra yamaan yɛtagi
\r Matiyu 10.32-33, 12.32, 10.19-20
\p
\v 8 “N xa a fala ɛ xa, naxan yo na a ti n ma fe ra yamaan yɛtagi, n tan Muxuna Dii Xɛmɛn fan na ɲɔxɔnna ligama nɛn a xa Alaa malekane yɛtagi. 
\v 9 Koni naxan yo na a mɛ n na yamaan yɛtagi, n tan Muxuna Dii Xɛmɛn fan n mɛma a ra nɛn Alaa malekane yɛtagi.”
\p
\v 10 “Naxan na n tan Muxuna Dii Xɛmɛn nayelefu, na mafeluma nɛn. Koni naxan na Alaa Nii Sariɲanxin nayelefu, na mi mafeluyɛ mumɛ!”
\p
\v 11 “E na siga ɛ ra salide banxin yɛtagi waxatin naxan yi, e yi ɛ yigbɛtɛn, hanma mangane yɛtagi hanma kuntigine yɛtagi, ɛ nama xamin ɛ xɔn ba feen na hanma ɛ naxan falama. 
\v 12 Amasɔtɔ ɛ naxan falama Alaa Nii Sariɲanxina ɛ xaranma nɛn na ra na waxatin yɛtɛni.”
\s Nafulu kan daxuna fe sandana
\p
\v 13 Muxuna nde yi a fala a xa yamaan tagi, a naxa, “Karamɔxɔ, a fala ngaxakedenna xa, nxu fafe nafunla naxan lu nxu yii, a xa a yitaxun, a yi n gbeen so n yii.”
\p
\v 14 Yesu yi a yabi, a naxa, “Ee! I tan! Nde n findixi kiti bolonna ra hanma se taxun na muxu firinna tagi?” 
\v 15 Na xanbi ra, a yi a fala e birin xa, a naxa, “Ɛ a liga ɛ yeren ma milana fe yi amasɔtɔ muxun findi nafulu kanna ra ki ki, a mi nɔɛ luyɛ a sii ra a nafunla fe ra.”
\p
\v 16 Awa, Yesu yi sandani ito sa e xa, a naxa, “Bɔxɔna nde yi nafulu kanna nde yii nun naxan sise yi sabatima kati! 
\v 17 A yi a miri a yɛtɛ ma, a naxa, ‘Yire mi n yii, n na n ma sisee bogine ramarɛ dɛnaxan yi. N nanfe ligama nayi?’ 
\v 18 A yi a miri a yɛtɛ ma, a naxa, ‘N naxan ligama na ni ito ra. N na n ma se ramara banxine kalama nɛn, n yi nde gbɛtɛye ti naxanye gbo dangu a fonne ra. N yi n ma maala nun n yii seene ramara na yi. 
\v 19 Na xanbi ra, n na a falɛ nɛn n yɛtɛ ma, n naxa, n makoon seen naxan birin ma ɲɛɛ wuyaxi bun ma, n bata ne sɔtɔ. N xa n dɛge ki faɲi, n yi n min, n yi n yɛtɛ rasɛwa.’ 
\v 20 Koni Ala yi a fala a xa, a naxa, ‘I tan daxuna, to kɔɛɛn na ɛ nun i niin fatama nɛn, na xanbi ra i bata seen naxanye birin namara i yɛtɛ xa, ne findima nde gbee ra?’ ”
\p
\v 21 Yesu naxa, “A na kii nin ɛ birin xa naxanye nafunla malanma e yɛtɛ xa, koni nafulu kan mi e ra Ala yɛɛ ra yi.”
\s I yigi sa Ala yi
\r Matiyu 6.25-34
\p
\v 22 Na xanbi ra, Yesu yi a fala a xarandiine xa, a naxa, “Nanara, n na a falama ɛ xa, ɛ nama kɔntɔfili ɛ dunuɲa yi gidina fe ra, ɛ naxan donma hanma ɛ ɛ maxidima naxan yi. 
\v 23 Amasɔtɔ niin dangu donseen na, fati bɛndɛn dangu dugin na pon! 
\v 24 Ɛ xɔline mato, e mi sese sima, e mi sese xabama, donse ramarade mi e yii, koni Ala e baloma. Ɛ tan dangu xɔline ra pon! 
\v 25 Ɛ tan nde nɔɛ waxatidi sɛ a yɛtɛ siin fari xaminna fe ra ba? 
\v 26 Xa ɛ mi nɔɛ fe xuridine ligɛ, nanfera ɛ xaminma a dɔnxɛne fe ra nayi? 
\v 27 Ɛ wudi fuge faɲine gbo kii mato. E mi walima, e mi dugi rafalama e yɛtɛ xa, koni n xa a fala ɛ xa, hali Manga Sulemani e nun a nɔrɔn birin yi, a mi marabɛri ba alo e tan nde. 
\v 28 Ala nan sɛxɛne marabɛri bama naxanye be yi to, tila a ganma nɛn, a ɲan fefe! A mi ɛ marabɛri bɛ dangu ne ra ba? Ɛ dɛnkɛlɛyaan xurun. 
\v 29 Nanara, ɛ nama kɔntɔfili sena fe ra ɛ naxan donma e nun ɛ naxan minma. 
\v 30 Amasɔtɔ dunuɲa dɛnkɛlɛyatarene seni itoe birin fenma waxatin birin. Koni ɛ Fafe Ala ɛ makoon kolon. 
\v 31 Koni ɛ Alaa Mangayaan fen, na xanbi ra, a seni itoe fan soma ɛ yii nɛn.”
\s Ariyanna nafunla fe
\r Matiyu 6.19-21
\p
\v 32 Yesu naxa, “Yɛxɛɛ kurudina, ɛ nama gaxu amasɔtɔ a bata ɛ Fafe Ala kɛnɛn, a Mangayaan so ɛ yii. 
\v 33 Ɛ ɛ yii seene birin sara, ɛ gbetin so yiigelitɔne yii. Ɛ gbetin namara seene sɔtɔ ɛ yɛtɛ xa naxanye mi kalɛ. Ɛ yi ɛ nafunle ramara ariyanna yi a mi ɲanma dɛnaxan yi, muɲadene nun mɛlimɛnle mi a kalɛ dɛnaxan yi. 
\v 34 Bayo i ya nafunla dɛnaxan yi, i xaxinla fan mɛnna nin.”
\s Walikɛɛn naxanye yitɔnxi
\p
\v 35 Yesu naxa, “Ɛ ɛ yitɔn alogo ɛ xa wali, ɛ yi ɛ lɛnpune radɛgɛ. 
\v 36 Ɛ xa liga alo walikɛɛn naxanye e kuntigin legedenma keli ɲaxalandi tiin malanni. A na fa waxatin naxan yi a dɛɛn kɔnkɔn, e a rabima a xa nɛn mafurɛn! 
\v 37 Muxu sɛwaxin nan ne ra naxanye kuntigina e lima e yɛ, e yitɔnxi! N xa ɲɔndin fala ɛ xa, a a tagi xidima nɛn, a yi e radɔxɔ, a donseen so e yii. 
\v 38 Muxu sɛwaxin nan ne ra xa a e yitɔnxin li, hali a fa kɔɛ tagini hanma dangu na ra. 
\v 39 Ɛ xaxili lu ito xɔn ma. Xa banxi kanna muɲaden fa waxatin kolon, a mi tinɲɛ muɲaden yi so a banxini. 
\v 40 Ɛ fan xa ɛ yitɔn amasɔtɔ ɛ xaxili mi waxatin naxan ma, n tan Muxuna Dii Xɛmɛn fama na waxatin nin.”
\s Walikɛ tinxinxina fe
\r Matiyu 24.45-51
\p
\v 41 Piyɛri yi Yesu maxɔdin, a naxa, “Marigina, i sandani ito sama nxu tan nan xa ba hanma muxun birin xa?”
\p
\v 42 Marigin yi a yabi, a naxa, “Walikɛɛn mundun lannaya muxun nun xaxilimaan na? Naxan ma kuntigi a dɔxi walikɛɛn bonne xun na, a donseen taxun e ra a waxatini, a tan nan na ra. 
\v 43 Na walikɛɛn sɛwama nɛn xa a kuntigina a li na wanla kɛ! 
\v 44 N xa a fala ɛ xa yati, a kuntigina a yii seen birin taxuma a ra nɛn. 
\v 45 Koni xa a walikɛna a miri a yɛtɛ ma fa fala, ‘N ma kuntigin bata buyɛ ayi, a mi xɛtɛn xulɛn,’ xa a walikɛɛn bonne bɔnbɔ fɔlɔ, xɛmɛn nun ɲaxanle, a a dɛge, a yi a min han a yi a radangu ayi, 
\v 46 a kuntigin na fa waxatin naxan yi, walikɛɛn na xaxili mi a xɔn ma waxatin naxan yi, a kuntigina a ɲaxankatama nɛn nayi, a yi a saranna fi alo dɛnkɛlɛyatarene kii naxan yi.”
\p
\v 47 “Walikɛɛn naxan a kuntigin sagoon kolon, koni a mi tin na ligɛ, na bɔnbɔma nɛn bosaan yɛ wuyaxi ra kati! 
\v 48 Koni walikɛɛn naxan mi a kuntigin sagoon kolon, xa na fena nde liga, a bosaan sɔtɔma naxan ma fe ra, a bulanma nɛn nayi ndedi. Awa, a wuyaxi soxi naxan yii, a wuyaxi maxilima nɛn na ra. A gbegbe soxi naxan yi, a gbegbe maxilima nɛn na fan na dangu bonna ra.”
\s Mayitaxun tiin nan Yesu ra
\r Matiyu 10.34-36
\p
\v 49 Yesu naxa, “N bata fa tɛɛn na dunuɲa yi. Xa a yi dɛgɛ nun, na rafan n ma han! 
\v 50 Koni fɔ n xa mamin tɔrɔni singen. N bɔɲɛ mi sɛ han a kamali! 
\v 51 Ɛ mirixi a ma fa fala a n faxi bɔɲɛ xunbenla nan na dunuɲa yi ba? N xa a fala ɛ xa, n mi faxi bɔɲɛ xunbenla xan na fɔ mayitaxunna. 
\v 52 To xanbi ra, muxu suulun yitaxunma nɛn denbaya kedenna kui, saxan fɔxɔ kedenni, firin fɔxɔ kedenni. 
\v 53 Dii fafane kelima nɛn dii xɛmɛne xili ma, dii xɛmɛne fan yi keli e fafane xili ma. Dii ngane kelima nɛn e dii tɛmɛne xili ma, dii tɛmɛne fan yi keli e ngane xili ma. Mamene kelima nɛn e diine ɲaxanle xili ma. Diine ɲaxanle fan yi keli e mamene xili ma.”
\s Waxatine famu fena
\r Matiyu 16.2-3
\p
\v 54 Yesu mɔn yi a fala yamaan xa, a naxa, “Ɛ na kundaan to sogegododeni waxatin naxan yi, ɛ a kolonma nɛn nayi fa fala, ‘Tulen famaan ni i ra,’ a ligama na kii nin. 
\v 55 Ɛ na foyen to kelɛ sogetede yiifari fɔxɔni waxatin naxan yi, ɛ a falama nɛn, ɛ naxa, ‘Kuye wolonma nɛn to,’ anu a ligama nɛn. 
\v 56 Ɛ tan nafigine, ɛ nɔɛ kore xɔnna nun bɔxɔ xɔnna matoɛ nɛn, ɛ yi a bunna kolon, nanfera ɛ mi nɔɛ waxatini ito bunna kolonɲɛ?”
\s Yɛngɛn ɲan fena yɛngɛfane tagi
\r Matiyu 5.25-26
\p
\v 57 “Nanfera ɛ mi nɔɛ kitin sɛ ɛ yɛtɛ ma, naxan tinxin ɛ na liga? 
\v 58 Xa i yɛngɛfaan sigama i ra i kitideni, ɛ nɛma kira yi waxatin naxan yi, i xa kata i na feen ɲan ɛ tagi alogo a nama siga i ra kitisaan fɛma, alogo kitisaan fan nama i so doma kanne yii, doma kanne fan yi i sa kasoon na. 
\v 59 N xa a fala i xa, i mi kelɛ na fɔ i yanginna birin fi.”
\c 13
\s Ɛ xun xanbi so ɛ hakɛne yi
\p
\v 1 Na waxatini, muxuna ndee yi fa Galile kaane fe fala Yesu xa, Pilati naxanye faxa e yi saraxan bama Ala xa waxatin naxan yi. 
\v 2 Yesu yi e yabi, a naxa, “Bayo Galile kaane bata faxa na kiini, ɛ mirima na ma nɛn ba, fa fala hakɛ kanna nan ne ra dangu Galile kaan bonne birin na ba? 
\v 3 Ɛn-ɛn de! N xa a fala ɛ xa, xa ɛ mi ɛ xun xanbi so ɛ hakɛne yi, ɛ birin faxama nɛn alo bonne. 
\v 4 Kore banxin naxan Siloyan yi, a bira muxu fu nun solomasɛxɛn naxanye fari, ne fe di? Ɛ mirixi a ma fa fala ne ɲaxu dangu Yerusalɛn kaane birin na ba? 
\v 5 Ɛn-ɛn de, n xa a fala ɛ xa, xa ɛ mi ɛ xun xanbi so ɛ hakɛne yi, ɛ birin faxama nɛn alo bonne.”
\s Xɔdɛ binla fe sandana
\p
\v 6 Yesu yi sandani ito sa e xa, a naxa, “Xɔdɛ binla yi xɛmɛna nde yii a nakɔni. A siga a bogin fendeni koni a mi sese to a kɔɛ ra. 
\v 7 Nanara, a yi a fala a nakɔ kantanna xa, a naxa, ‘A mato, a ɲɛɛ saxanna nan ito ra, n fama be yi, n fa xɔdɛni ito bogin fen koni n mi se to a ra. A sɛgɛ, i yi a woli ayi, a nama bɔxɔ faɲin kala.’ 
\v 8 Koni a nakɔ kantanna yi a yabi, a naxa, ‘N kanna, a lu na ɲɛɛ kedenni ito yi. N xa yinla ge a rabilinni, n yi a rafe lɔxɔn na naxan a sabatima. 
\v 9 Xa xɔdɛ binli ito bogi nayi faraxi, na fan, xa a mi bogi, i yi a sɛgɛ.’ ”
\s Yesu yi ɲaxalan furetɔɔn nakɛndɛya Matabu Lɔxɔni
\p
\v 10 Matabu Lɔxɔna nde yi, Yesu yi xaranna tima salide banxini. 
\v 11 Ɲaxanla nde yi na nun ɲinan ɲaxin yi naxan fɔxɔ ra, a bata yi a rafura ɲɛɛ fu nun solomasɛxɛ, a bata yi a mafelen, a mi yi fa nɔɛ a ratinxinɲɛ hali! 
\v 12 Yesu a to waxatin naxan yi, a yi a xili, a yi a fala, a naxa, “Nga ɲaxanla, i bata i sɔtɔ i ya fureni ito ra to!” 
\v 13 A yi a yiin sa a fari, ɲaxanla yi ratinxin kedenna, a yi Ala tantun.
\p
\v 14 Salide banxin kuntigin yi xɔlɔ, bayo Yesu bata muxun nakɛndɛya Matabu Lɔxɔni. Nanara, a falan ti yamaan xa, a naxa, “Wanla kɛma xii sennin nan bun, nayi ɛ xa fa na lɔxɔne ma, ɛ fa kɛndɛyaan sɔtɔ, koni a mi ligɛ Matabu Lɔxɔni!”
\p
\v 15 Marigin yi a yabi, a naxa, “Ɛ tan nafigine, ɛ tan naxanye birin be, ɛ mi ɛ ɲingena hanma ɛ sofanla fulunma ba, ɛ sa a ramin Matabu Lɔxɔni? 
\v 16 Awa, Iburahima bɔnsɔnna nan ɲaxanli ito ra, Setana bata naxan xidi ɲɛɛ fu nun solomasɛxɛ. A mi lan, a xa xɔrɔya, a fulun Matabu Lɔxɔni ba?” 
\v 17 Yesu a falan yi a yɛngɛfane birin nayagi. Na waxatini yamaan birin yi lu sɛwɛ a kabanako feene birin na.
\s Sansi xurina fe sandana
\r Matiyu 13.31-32, Maraka 4.30-32
\p
\v 18 Yesu naxa, “Alaa Mangayaan maligaxi nanse ra? N na a misalima nanse ma? 
\v 19 A luxi nɛn alo sansi kɛsɛ xuridina,\f + \fr 13.19\fr* Sansini ito xili nɛn mutaridi.\f* xɛmɛn naxan si a xɛɛn ma, a gbo, a findi wudin na, xɔline yi e tɛɛn sa a yi.”
\s Burun nate sena fe sandana
\r Matiyu 13.33
\p
\v 20 Yesu mɔn yi maxɔdinna ti, a naxa, “N na Alaa Mangayaan misalima nanse ma? 
\v 21 A ligaxi nɛn alo burun nate sena\f + \fr 13.21\fr* \fk burun nate sena:\fk* Lɛbɛnna na a ra naxan burun nagboma ayi. \f* ɲaxanla naxan tongo, a yi a sa buru fuɲi bɛnbɛli keden yi, a yi a yimaxa, a birin yi te.”
\s So dɛ xurina fe
\r Matiyu 7.13-14, 21-23
\p
\v 22 Yesu yi siga taa gbeene nun banxidɛne ra, a xaranna ti a yi a tinxin Yerusalɛn taan na.
\p
\v 23 Nde yi a maxɔdin, a naxa, “N kanna, muxun naxan kisima, na mi wuya ba?”
\p Yesu yi e yabi, a naxa, 
\v 24 “Ɛ yixɔdɔxɔ ɛ so dɛ xurin na, n xa a fala ɛ xa, muxu wuyaxi katama nɛn so feen na koni e mi nɔɛ soɛ.”
\p
\v 25 “Banxi kanna kelima nɛn, a dɛɛn balan. Ɛ ti a xanbi ra, ɛ dɛɛn makɔnkɔn fɔlɔ, ɛ naxa, ‘N kanna, dɛɛn nabi nxu xa,’ a ɛ yabima nɛn nayi, a naxa, ‘N mi ɛ keliden kolon!’ 
\v 26 Awa, ɛ a yabima nɛn nayi, ɛ naxa, ‘Nxu bata yi nxu dɛge, nxu yi nxu min i fɛma, i bata xaranna ti nxɔ taani!’ 
\v 27 A mɔn a falama nɛn, a naxa, ‘Ɛ tan tinxintarene, ɛ keli n fɛma, n mi ɛ keliden kolon.’ 
\v 28 Ɛ na Iburahima nun Isiyaga nun Yaxuba nun nabine birin to Alaa Mangayani waxatin naxan yi, koni ɛ tan mi so, ɛ wugama nɛn nayi, ɛ yi ɛ ɲinna raxin kati! 
\v 29 Yamaan fama nɛn, sa keli sogeteden nun sogegododen nun yiifari fɔxɔn nun kɔmɛnna ma, e dɔxɔ sɛwa bande dondeni Alaa Mangayani. 
\v 30 Nayi, naxanye xanbin na, na ndee sa luma nɛn yɛɛn na. Naxanye yɛɛn na iki, ne yi sa lu xanbin na.”
\s Yesu yi Yerusalɛn taan xanu
\r Matiyu 23.37-39
\p
\v 31 Na waxatin yɛtɛni Farisi muxuna ndee yi fa Yesu fɛma, e yi a fala a xa, e naxa, “Keli be yi, i siga yire gbɛtɛ yi, amasɔtɔ Herode waxi i faxa feni.”
\p
\v 32 Yesu yi e yabi, a naxa, “Ɛ sa a fala na xulumaseen xa, ɛ naxa, ‘N ɲinanne kedima nɛn, n muxune rakɛndɛya to nun tila yi, a soge saxandeni, n yelinma nɛn n ma wanla ra.’ 
\v 33 Koni hali na, fɔ n xa lu sigan tiyɛ nɛn to nun tila nun tila buda yi, bayo a mi lan nabiin xa faxa yire gbɛtɛ yi fɔ Yerusalɛn taani.”
\p
\v 34 A yi a fala, a naxa, “Yerusalɛn kaane! Yerusalɛn kaane! Ɛ tan naxanye nabine faxaxi, ɛ yi Alaa xɛrane magɔlɔn. A xɔnla n suxu nɛn sanɲa ma wuyaxi n xa ɛ malan n fɛma alo tɔxɛ ngana a diine malanma a gabutɛɛn bun ma kii naxan yi, koni ɛ mi tin! 
\v 35 Awa, Ala ɛ konna rabeɲinma nɛn fefe! N xa a fala ɛ xa, ɛ mi fa n toma han ɛ yi a fala, ɛ naxa, ‘Naxan fama Marigin xinli, Ala xa na baraka!’ ”
\c 14
\s Yesu yi furetɔɔn nakɛndɛya
\p
\v 1 Matabu Lɔxɔna nde yi, Yesu yi siga a dɛgedeni Farisi muxu gbeena nde konni. Awa, yamaan yi Yesu matoma kati! 
\v 2 Xɛmɛn naxan fatin yi makusinxi, na yi fa Yesu yɛtagi. 
\v 3 Yesu yi sariya karamɔxɔne nun Farisi muxune maxɔdin, a naxa, “A daxa muxune yi rakɛndɛya Matabu Lɔxɔni ba, hanma na mi lan?”
\p
\v 4 Koni e mi a yabi hali! Yesu yi xɛmɛn tongo, a yi a rakɛndɛya, a siga. 
\v 5 Na xanbi ra, a yi a fala e xa, a naxa, “Xa dii xɛmɛna hanma turana ɛ tan nde yii, xa a bira xɔɲinna kui Matabu Lɔxɔni, i mi a ratema mafurɛn Matabu Lɔxɔni ba?” 
\v 6 Koni e mi nɔ a maxɔdinna yabɛ.
\s Yɛtɛ yitena fe
\p
\v 7 Yesu mɔn yi falan ti muxu xilixine xa sandani, amasɔtɔ a yi e rakɔrɔsima e katama dɔxɔdeni yɛɛn na kii naxan yi, a naxa, 
\v 8 “Muxuna nde na i xili ɲaxalandi ti malanni waxatin naxan yi, i nama dɔxɔ yɛɛn na, amasɔtɔ yanyina nde muxu gbɛtɛ xilixi naxan dangu i tan na. 
\v 9 Awa, naxan ɛ birin xilixi, na fama nɛn, a yi a fala i xa, a naxa, ‘Dɔxɔdeni ito so a yii.’ Xa na liga, i yagima nɛn nayi amasɔtɔ i bata keli na dɔxɔde faɲini. 
\v 10 Koni e na i xili waxatin naxan yi, siga i sa dɔxɔ xanbin na, nayi i xɔɲɛ yatigin fama nɛn i fɛma, a yi a fala i xa, a naxa, ‘Sɔxɔ, fa i magodo yire faɲini ito yi.’ I binyama nɛn nayi muxu xilixin bonne birin yɛtagi. 
\v 11 Amasɔtɔ naxan birin a yɛtɛ yitema, na magodoma nɛn. Naxan na a yɛtɛ magodo, na yitema nɛn.”
\p
\v 12 Yesu yi a fala xɔɲɛ yatigin xa, a naxa, “Xa i fɛriɲɛn seen hanma ximɛnna soma yamaan yii, i nama i xɔyine xili, hanma i ngaxakedenne hanma i xabilane hanma i dɔxɔ bode nafulu kanne, amasɔtɔ ne fan i xilima nɛn, e yi i ya donla saran. 
\v 13 I na ɲaxaɲaxan ti waxatin naxan yi, i xa yiigelitɔne xili e nun madɔntɔne nun sankalatɔne nun danxutɔne. 
\v 14 Awa, i barayin sɔtɔma nɛn nayi amasɔtɔ ne mi nɔɛ a donla saranɲɛ. Koni Ala a saranna fiyɛ muxu tinxinxine rakeli waxatini sayani.”
\s Dɛge malan gbeena fe sandana
\r Matiyu 22.1-10
\p
\v 15 Donse donna nde yi a fɛma, na ito mɛ waxatin naxan yi, a yi a fala Yesu xa, a naxa, “Muxu sɛwaxin nan ne ra naxanye balon donma Alaa Mangayani.”
\p
\v 16 Yesu yi a fala a xa, a naxa, “Xɛmɛna nde yi na naxan donse donna malan gbeen ti, a muxu wuyaxi xili. 
\v 17 Na malanna waxati saxini, a yi a walikɛɛn nasiga, a xa sa a fala a muxu xilixine xa, a e xa fa, seene birin bata yi yelin yitɔnɲɛ! 
\v 18 Koni e birin yi e makone fala fɔlɔ. A singe ra xiin yi a fala walikɛɛn xa, a naxa, ‘N bata xɛɛn sara fɔ n xa sa na mato, yandi i hakɛ lu n xa.’ 
\v 19 Bonna naxa, ‘N bata ɲinge fu sara, n sa e matoma, yandi i xa i hakɛ lu n xa.’ 
\v 20 Bonna fan naxa, ‘N baxi ɲaxanla futudeni nɛn. Nanara, n mi nɔɛ sigɛ.’ 
\v 21 Walikɛɛn yi xɛtɛ, a sa na birin fala a kuntigin xa. Awa, banxi kanna yi xɔlɔ nayi han, a yi a fala a walikɛɛn xa, a naxa, ‘I mafura, i siga kirane xɔn ma, i sa fa yiigelitɔne nun madɔntɔne nun danxutɔne nun sankalatɔne ra.’ 
\v 22 A mi bu walikɛɛn naxa, ‘N kanna, i naxan fala n xa, n bata na liga koni dɔxɔdena ndee mɔn luxi.’ 
\v 23 Nanara, kuntigin yi a fala walikɛɛn xa, a naxa, ‘Siga xɛɛn ma kirane xɔn ma e nun burunna ra, i kankan yamaan ma, e xa fa, alogo n ma banxin xa rafe. 
\v 24 N xa a fala i xa, muxun naxanye xilixi, ne sese mi fa fɛriɲɛn seni ito donɲɛ!’ ”
\s Bira Yesu fɔxɔ ra
\r Matiyu 10.37-38
\p
\v 25 Yama gbeen yi Yesu fɔxɔ ra sigatini, a yi a yɛɛ rafindi e ma, a yi a fala e xa, a naxa, 
\v 26 “Muxu yo fa n tan fɛma, a mi nɔɛ findɛ n ma xarandiin na fɔ a xa a mɛ a nga nun a fafe ra e nun a ɲaxanla nun a diine nun a ngaxakeden xɛmɛmane nun a ɲaxalanmane nun a yɛtɛɛn na. 
\v 27 Muxu yo mi a faxa wudin\f + \fr 14.27\fr* Romi kaane yi muxune gbangbanma \fk wudin\fk* nan ma, e yi e faxa. Ito bunna nɛɛn, fa fala fɔ Yesu a xarandiine xa e wɛkilɛ sayaan na Yesu fɔxɔ ra.\f* tongo, a bira n fɔxɔ ra, na mi findɛ n ma xarandiin na. 
\v 28 Xa ɛ tan nde waxi a xɔn, a xa sangansoon ti, a dɔxɔma nɛn singen, a yi a gbetin yatɛ a yi a kolon naxan ɲɔxɔn a yii, xa na wanla ɲanɲɛ. 
\v 29 Xa a mi na liga, a na yelin a bɛtɛn sɛ waxatin naxan yi, a mi nɔɛ sangansoon naɲanɲɛ. Naxan birin na na to, e a magelema nɛn. 
\v 30 E a falama nɛn, e naxa, ‘Xɛmɛni ito bata banxin ti fɔlɔ koni a mi nɔxi a raɲanɲɛ!’ ” 
\v 31 Yesu naxa, “Xa mangana nde na naxan ma gali muxu wuli fu liyɛ, a waxi a xɔn ma, a xa sa mangan bonna yɛngɛ naxan ma gali sigɛ han muxu wuli mɔxɔɲɛ, a dɔxɔma nɛn singen, a yi a yatɛ xa a sɛnbɛn na mangan yɛngɛ. 
\v 32 Xa sɛnbɛ mi a yii, a xɛraan nasigama nɛn benun a xa a fɛman li, a yi a mafan, alogo e nama yɛngɛ. 
\v 33 Awa, a na kii nin, ɛ tan nde keden mi nɔɛ findɛ n ma xarandiin na fɔ a xa a yii seen birin yiba.”
\s Fɔxɔna fe
\r Matiyu 5.13, Maraka 9.50
\p
\v 34 “Fɔxɔn fan, koni xa a mɛxɛmɛxɛnna ba ayi, a fa ramɛxɛmɛxɛnma nanse ra nayi? 
\v 35 A mi lan bɔxɔn ma, a mɔn mi findɛ lɔxɔn na sansine xa fɔ a xa woli ayi nɛn. Xa tunla naxan ma a feen mɛ, na xa a tuli mati!”
\c 15
\s Yɛxɛɛ tununxina fe sandana
\r Matiyu 18.12-14
\p
\v 1 Lɔxɔna nde mudu maxinle nun yulubitɔ wuyaxi yi fa Yesu fɛma e tuli matideni. 
\v 2 Farisi muxune nun sariya karamɔxɔne yi falan ti fɔlɔ e dɛ bun ma, e naxa, “Xɛmɛni ito yulubitɔne yisuxuma, a yi a dɛge e fɛma.” 
\v 3 Nanara, Yesu yi sandan sa e xa, a naxa,
\p
\v 4 “Xa yɛxɛɛ kɛmɛ ɛ tan nde yi, na nde keden yi lɔ ayi, a nanfe ligama? A yɛxɛɛ tonge solomanaanin e nun solomanaaninna luma nɛn burunna ra, a sa a tununxin fen han a yi a to. 
\v 5 A na a to waxatin naxan yi, a sɛwama nɛn, a yi a sa a kɔɛ ma, 
\v 6 a mɔn yi siga a ra a konni, a yi a dɔxɔ bodene nun a xɔyine xili, a yi a fala e xa, a naxa, ‘En sɛwa amasɔtɔ n ma yɛxɛɛn naxan yi tununxi n bata a to!’ 
\v 7 N xa a fala ɛ xa, a na kii nin, sɛwan tima nɛn ariyanna yi hakɛ kan keden tubixina fe ra dangu tinxin muxu tonge solomanaanin e nun solomanaaninna ra naxanye mirixi a ma fa fala e mako mi tubin ma.”
\s Gbeti gbanan tununxina fe
\p
\v 8 “Awa, gbeti gbanan fu ɲaxanla naxan yii, xa na keden tunun a ma, a nanfe ligama? A lɛnpun nan nadɛgɛma, a yi a banxin makɔ mafurɛn, a yi a fen yiren birin yi han a yi a to. 
\v 9 A na a to waxatin naxan yi, a a xɔyine nun a dɔxɔ bodene xilima nɛn e bode xɔn ma, a yi a fala e xa, a naxa, ‘En sɛwa en bode xɔn ma amasɔtɔ n ma gbetin naxan tunun, n bata a to!’ 
\v 10 Awa, n xa a fala ɛ xa a na kii nin, Alaa malekane sɛwama nɛn hakɛ kan keden na fe ra naxan bata tubi.”
\s Dii Xɛmɛ tununxina fe sandana
\p
\v 11 Yesu yi lu falan tiyɛ, a naxa, “Xɛmɛna nde yi na, dii xɛmɛ firin yi a yii. 
\v 12 A xurimaan yi a fala a fafe xa, a naxa, ‘N fafe, i ya nafunla taxun, i n gbeen so n yii.’\f + \fr 15.12 \fr*\ft A waxi a kɛɛn nan xɔn benun a baba xa faxa.\ft*\f* Awa, a fafe yi nafunla taxun e nun a tada ra. 
\v 13 Waxatidi danguxina xurimaan yi a gbee seene sara, a gbetin tongo, a siga yamana makuyena nde yi, a sa a gbetin birin kala dunuɲa feene yi. 
\v 14 A yii seen birin yi ɲan, na xanbi ra, kamɛ gbeen yi so na yamanan birin yi, sese mi yi fa a tan yii sɔnɔn. 
\v 15 Awa, a siga na yamanan dugurenna nde fɛma wali kɛdeni, na yi a rasiga a xɛɛn ma xɔsɛ kantandeni. 
\v 16 Xɔsɛne toge dagin naxan donma, a xɔnla yi a suxu a xa na nde don koni muxe mi na so a yii. 
\v 17 Dɔnxɛn na, a yi a miri, a naxa, ‘N fafe a walikɛne donseen donma han e mi a ɲanɲɛ koni kamɛna n tan faxamaan ni i ra. 
\v 18 N xa siga n fafe fɛma n sa a fala a xa, n naxa, N fafe, n bata hakɛn liga i tan na, n yi Ala yulubin tongo. 
\v 19 I mi lan sɔnɔn i xa n xili fa fala i ya diina, i xa n suxu alo i ya walikɛɛn bonne.’ 
\v 20 Awa, a keli, a xɛtɛ a fafe konni.”
\p “Benun a xa na li waxatin naxan yi, a fafe yi a to fɛ, a ndedi makuya. A kininkinin a ma kati, a yi a bara, a sa a ralan, a yi a yiin nabilin a dii xɛmɛn ma, a yi a sunbu. 
\v 21 A dii xɛmɛn naxa, ‘N fafe, n bata hakɛn liga i tan na, n yi Ala yulubin tongo, a mi lan sɔnɔn i xa n xili fa fala i ya diina.’ 
\v 22 Koni a fafe yi a walikɛne xili, a naxa, ‘Ɛ mafura, ɛ fa doma gbeen na, ɛ yi a ragodo a ma, ɛ yii rasoon so a yii sonla ra, ɛ sankidin so a sanni. 
\v 23 Ɛ sa ɲinge raturaxin faxa, en malanna raba, en sɛwa. 
\v 24 Amasɔtɔ n ma dii xɛmɛn bata yi faxa nun koni iki a niin bata bira ayi mɔn. A bata yi tunun nun koni iki, n bata a to.’ Awa, e ɲaxaɲaxan fɔlɔ.”
\p
\v 25 “Na waxatini, dii xɛmɛn forimaan sa xɛɛn ma. A faxi na sa keli xɛɛn ma, a maso banxin na waxatin naxan yi, a sumun xuiin nun bodon ti xuiin mɛ. 
\v 26 Awa, a walikɛ keden xili, a yi a maxɔdin, a naxa, ‘Nanfe ligaxi?’ 
\v 27 Walikɛɛn yi a yabi, a naxa, ‘I xunyɛn bata fa, i fafe bata ɲinge raturaxin faxa a xa, amasɔtɔ a mɔn bata a dii xɛmɛn to, a kɛndɛ.’ 
\v 28 A tada yi xɔlɔ kati, a mi tin soɛ banxini. Nanara, a fafe yi fa, a yi a mafan a xa so. 
\v 29 Koni, a yi a yabi, a naxa, ‘A mato, n bata ɲɛɛni itoe birin wanla kɛ i xa alo konyina, n mi i ya yamarin matandi hali sanɲa ma keden pe. I nanse soxi n yii? Hali sii diina, i mi a so n yii nxu nun n lanfane yi sɛwa nxu bode xɔn ma! 
\v 30 Koni i ya dii xɛmɛn naxan bata i ya nafunla birin kala yalunyani, bayo na mɔn bata fa, i bata ɲinge raturaxin faxa a xa!’ 
\v 31 A fafe yi a yabi, a naxa, ‘N ma diina, i tan n fɛma be waxatin birin, n yii seen birin i tan nan gbee a ra. 
\v 32 Koni a lan en xa malanna ti, en sɛwa amasɔtɔ i xunyɛn bata yi faxa nun koni a niin bata bira ayi iki. A bata yi tunun nun koni iki n bata a to.’ ”
\c 16
\s Kuntigi tinxintarena fe
\p
\v 1 Yesu yi a fala a xarandiine xa, a naxa, “Nafulu kanna nde yi na nun, walikɛɛn yi naxan yii a feene xun na. Muxune yi a fala nafulu kanna xa, e naxa, ‘I walikɛ mangan naxan dɔxi, a i ya nafunla kalama.’ 
\v 2 Nafulu kanna yi na walikɛ mangan xili banxini, a yi a fala a xa, a naxa, ‘N naxan mɛxi i ya fe yi ito ra, na di? N nafunla naxan soxi i yii, fa i dɛntɛgɛ amasɔtɔ n mi i findima walikɛ mangan na sɔnɔn.’ 
\v 3 A yi a fala a yɛtɛ ma, a naxa, ‘N ma kuntigina n yiibama nɛn n ma wanli ito ra, n nanfe ligama nayi? Sɛnbɛ mi n na n xɛɛn sa, n yagima nɛn xanditideni. 
\v 4 Koni n naxan ligama, n bata na kolon iki! Benun n xa n yii ba wanli waxatin naxan yi, n xɔyine sɔtɔma nɛn naxanye n yisuxɛ e konne yi.’ 
\v 5 Awa, a kuntigina donla muxun naxanye birin ma, a yi ne xili. A yi a fala a singe ra xiin xa, a naxa, ‘N ma kuntigina donla yoli i ma?’ 
\v 6 A yi a yabi, a naxa, ‘Oliwi turen liga se xungbeen yɛ kɛmɛ donla nan n ma.’ Walikɛ mangan yi a fala, a naxa, ‘I ya doli kɛdin nan ito ra, dɔxɔ, i tonge suulun sɛbɛ.’ 
\v 7 A yi a fala bonna xa, a naxa, ‘Yoli i tan ma?’ Na yi a yabi, a naxa, ‘Malo bɛnbɛli kɛmɛ nan n ma.’ Kuntigin yi a fala a xa, a naxa, ‘I ya doli kɛdin nan ito ra, tonge solomasɛxɛ sɛbɛ.’ 
\v 8 Na walikɛ manga tinxintarena kuntigin yi a matɔxɔ a to kɔtaxi ayi fe ɲaxi rabadeni, amasɔtɔ dunuɲa muxune kɔta fe ɲaxi rabadeni dangu kɛnɛnna gbee muxune ra.”
\p
\v 9 Yesu yi a fala, a naxa, “Ɛ xɔyine fen ɛ yɛtɛ xa dunuɲa nafunli alogo a na ɲan i yii waxatin naxan yi, naxanye ariyanna yi ne ɛ yisuxuma nɛn habadan banxine yi. 
\v 10 Naxan lannayaan liga fedi xurini, na lannayaan ligama nɛn fe gbeene fan yi. Koni naxan tinxintareyaan ligama fe xurine yi, a tinxintareyaan ligama nɛn fe gbeene fan yi. 
\v 11 E nafunla naxan soma ɛ yii dunuɲa yi, xa ɛ mi lannayaan liga nayi, nde lama ɛ ra nafulu feni ariyanna yi? 
\v 12 Xa ɛ mi lannayaan liga muxune gbeeni, nde i tan gbeen soma i yii?”
\p
\v 13 “Walikɛ yo mi nɔɛ walɛ kuntigi firinna xa sanɲa ma kedenni. Amasɔtɔ a kedenna raɲaxuma nɛn, a kedenna xanu, hanma a kedenna binya, a yi a mɛ bonna ra. Ɛ mi nɔɛ wanla kɛ Ala nun nafunla xa sanɲa ma kedenni.”
\s Yesu yi yamaan kawandi
\r Matiyu 11.12-13, 5.31-32, Maraka 10.11-12
\p
\v 14 Farisi muxune yi ito birin mɛ, e yi Yesu magele amasɔtɔ e bata gbetin xanu. 
\v 15 Yesu yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ yɛtɛ findima muxu tinxinxine ra yamaan yɛtagi, koni Ala tan ɛ bɔɲɛ yi feen kolon. Amasɔtɔ muxun feen naxan yatɛxi, fe haramuxin nan na ra Ala yɛɛ ra yi.”
\p
\v 16 “Benun Yoni gbee waxatin xa a li Sariya Kitabun nun nabine kitabune nan yi ralima nun. Fɔlɔ na waxatin ma Alaa Mangayana fe Xibaru Faɲin yi rali, muxun birin yi e yixɔdɔxɔ, e so a yi. 
\v 17 Koni kore xɔnna nun bɔxɔ xɔnna danguma nɛn benun Sariya Kitabun sɛbɛnla yiredi keden xa ba a ra.”
\p
\v 18 “Xɛmɛn naxan na a mɛ a ɲaxanla ra a yi nde gbɛtɛ futu, na bata yalunyaan liga. Xɛmɛn naxan na ɲaxalan namɛxin futu, na fan bata yalunyaan liga.”
\s Nafulu kanna nun Lasarusi a fe
\p
\v 19 Yesu naxa, “Nafulu kanna nde yi na nun naxan yi marabɛri baxi dugi sare xɔdɛxɛne ra, a yi ɲaxunni waxatin birin. 
\v 20 Yiigelitɔna nde fan yi na nun, a xili Lasarusi, koron yi a fatin birin ma. Na yi saxi nafulu kanna dɛɛn na waxatin birin. 
\v 21 A yi waxi a xɔn ma bande kɛsɛdin naxanye yolonma keli nafulu kanna tabanla ra, a xa ne don. Barene fan yi lu a korone dɛ kɔnɲɛ. 
\v 22 Xɛmɛ yiigelitɔɔn na yi faxa, malekane yi siga a ra Iburahima dɛxɔn ma yire ɲaxumɛni. Awa, nafulu kanna fan yi faxa, e yi a maluxun. 
\v 23 A tɔrɔ laxira yi kati! A yi a yɛɛ rasiga, a yi Iburahima to wulani, Lasarusi a dɛxɔn ma. 
\v 24 A yi gbelegbele, a naxa, ‘N Fafe Iburahima, kininkinin n ma, Lasarusi xɛ n ma, a xa a yii sonla sin igeni, a yi fa a dindin n lɛnna ma, amasɔtɔ n tɔrɔxi tɛɛni be kati!’ 
\v 25 Koni Iburahima yi a yabi, a naxa, ‘N ma dii, i xaxili na xɔn ma ba, i yi kɛndɛ waxatin naxan yi, i se faɲin birin sɔtɔ nɛn koni Lasarusi tan yi tɔrɔn nin. Iki a tan sɛwaxi be, i tan tɔrɔni. 
\v 26 Mɔn sɔnɔn, yili gbeena en tagi alogo naxanye waxi keli feni be, siga i fɛma, ne nama siga. Muxe nama keli i fan fɛma mɛnni fa nxu fɛma be.’ 
\v 27 Nafulu kanna naxa, ‘N fafe, n na i mafanma, i xa Lasarusi xɛ, a xa siga n fafe konni, 
\v 28 bayo ngaxakedenmaan muxu suulun na yi, a xa sa e kawandi alogo e nama fa tɔrɔ yireni ito yi be.’ 
\v 29 Iburahima yi a yabi, a naxa, ‘Musa nun nabine falane e fɛma na, e xa ne xuiin namɛ.’ 
\v 30 Nafulu kanna yi a yabi, a naxa, ‘N fafe Iburahima, na mi a gasɛ! Koni xa muxun keli sayani, a siga e fɛma, e e xun xanbi soma e hakɛni nɛn, e tubi.’ 
\v 31 Koni Iburahima naxa, ‘Xa e mi e tuli mati Musa nun nabine ra, hali muxun keli sayani, a siga e fɛma, e mi lɛ a ra.’ ”
\c 17
\s Yulubina fe
\r Matiyu 18.6-7, Maraka 9.42
\p
\v 1 Yesu yi a fala a xarandiine xa, a naxa, “Feen naxanye muxune birama yulubini, a fɛrɛ mi na fɔ ne xa taran na, koni gbalona e yɛɛ ra naxanye na findi sabun na. 
\v 2 A yi lan ne ma, gɛmɛ gbeen xa xidi e kɔɛ ra, e woli baan nin benun e xa diidi xurini ito nde keden bira yulubini. 
\v 3 Ɛ a liga ɛ yeren ma!”
\p “Xa i ngaxakedenna hakɛn liga, i xa a sɔnna yita a ra. Xa a na feen beɲin, i xa a mafelu. 
\v 4 Xa a hakɛn liga i ra sanɲa yi solofere soge kedenni, koni a yi fa i fɛma na waxatin birin yi, a naxa, ‘N bata nimisa,’ a mafelu.”
\s Dɛnkɛlɛyana fe
\p
\v 5 Xɛrane yi a fala Marigin xa, e naxa, “Nxɔ dɛnkɛlɛyaan fari sa.”
\p
\v 6 Marigin yi e yabi, a naxa, “Xa ɛ dɛnkɛlɛyaan gbo ayi alo sansi kɛsɛ xuridina,\f + \fr 17.6\fr* Sansini ito xili nɛn mutaridi.\f* ɛ nɔɛ a falɛ nɛn wudi bili gbeeni ito ma, ɛ naxa, ‘I yɛtɛ tala bɔxɔni, i sa ti fɔxɔ igen tagi!’ A ɛ fala xuiin suxuma nɛn.”
\s Walikɛɛn lan a xa naxan liga
\p
\v 7 “Xa konyina ɛ tan nde yii naxan xɛɛn sama hanma a yɛxɛɛne kantan, a na fa waxatin naxan yi, sa keli xɛɛn ma, i a falama a xa nɛn ba, fa fala, ‘Fa i dɛge?’ 
\v 8 Ɛn-ɛn, koni i a falama nɛn, i naxa, ‘N ma ximɛnna rafala, i yi i ya walikɛ domaan tongo, i wanla kɛ n xa. N na n dɛge waxatin naxan yi, n yi n min, na xanbi ra i fan yi i dɛge, i yi i min.’ 
\v 9 Konyi kanna mi barika birɛ a konyin xa bayo a bata wanla kɛ a tixi naxan na. 
\v 10 Ɛ tan fan na kii nin ɛ na Alaa yamarine birin suxu waxatin naxan yi, ɛ xa a fala, ɛ naxa, ‘Konyin nan tun nxu tan na, nxu bata nxɔ wanla kɛ.’ ”
\s Yesu yi dogonfontɔ fu rakɛndɛya
\p
\v 11 Yesu sigama Yerusalɛn taani waxatin naxan yi, a dangu Samariya yamanan nun Galile yamanan tagi. 
\v 12 A soma taadina nde yi waxatin naxan yi, dogonfontɔ fu yi a ralan. E yi yire makuyeni. E gbelegbele, e naxa, 
\v 13 “Nxu kanna! Yesu! Kininkinin nxu ma!”
\p
\v 14 Yesu yi e to, a yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ siga saraxaraline konni, e xa ɛ mato.”\f + \fr 17.14\fr* \fk dogonfontɔna:\fk* Alaa sariyan kui, dogonfontɔɔn mi yi daxa a xa so taani. A yi luma taan fari ma nɛn. Saraxaraline nan yi muxun fatin matoma a yi a fala, xa na kanna sariɲan, hanma xa a mi sariɲan. Muxu gbɛtɛ mi yi a yiin dinɲɛ dogonfontɔɔn na, bayo na yi na kanna sariɲanna kalama nɛn. A mato Saraxaraline 13.45-46. Xa dogonfonna na ba muxun ma, fɔ a xa saraxan ba alogo a mɔn xa sariɲan kii naxan yi, a fa so taani, a dɔxɔ a konni. A mato Saraxaraline sora 14.\f*
\p Awa, e sigama kiraan xɔn ma waxatin naxan yi, e kɛndɛya. 
\v 15 Muxu keden yi e tagi, na a to waxatin naxan yi, fa fala a bata kɛndɛya, a xɛtɛ Ala tantunɲɛ a xuini texin na. 
\v 16 A bira Yesu sanna bun ma, a yɛtagin yi lan bɔxɔn ma, a barikan bira a xa. Samariya kaan nan yi na xɛmɛn na nun. 
\v 17 Yesu yi a fala, a naxa, “Muxu fu xa mi kɛndɛyaxi ba? A dɔnxɛ muxu solomanaaninna bonne tan minɛn yi? 
\v 18 Muxu yo mi luxi naxan xɛtɛxi, a fa barikan bira Ala xa, fɔ xɔɲɛni ito ba?” 
\v 19 Yesu yi a fala a xa, a naxa, “Keli, i siga, i ya dɛnkɛlɛyaan bata i rakisi.”
\s Alaa Mangayaan fa feen taxamasenne
\r Matiyu 24.23-28, 37-41
\p
\v 20 Farisi muxuna ndee yi Yesu maxɔdin, a Alaa Mangayaan fama waxatin mundun yi. A yi e yabi, a naxa, “Alaa Mangayaan mi fama alo en seen naxan toma. 
\v 21 Muxu mi a falɛ fa fala, ‘A mato, a be yi,’ hanma, ‘A sa mɛnni.’ Amasɔtɔ Alaa Mangayana ɛ tan yi.”
\p
\v 22 A yi a fala xarandiine xa, a naxa, “Waxatina nde fama a xɔnla ɛ suxuma nɛn, ɛ xa n tan Muxuna Dii Xɛmɛn fa waxatin to koni ɛ mi a toɛ. 
\v 23 Nde taranma nɛn nayi naxanye a falama, e naxa, ‘A sa mɛnni,’ hanma ‘A be yi.’ Koni ɛ nama siga, ɛ nama ɛ gi a matodeni. 
\v 24 Amasɔtɔ a luma nɛn alo kuyen na a ɲinna masɔxɔn keli bode fɔxɔn na sa ti bode fɔxɔn na. N tan Muxuna Dii Xɛmɛn fama na kii nin n fa lɔxɔni. 
\v 25 Koni fɔ n xa tɔrɔ nɛn singen kati! A fɛrɛ mi na fɔ iki muxune xa e mɛ n na. 
\v 26 Nuhan gbee waxatin liga kii naxan yi,\f + \fr 17.26\fr* Dunuɲa Fɔlɔn 6.5-12 nun 7.6-23\f* a ligama na kii nin n tan Muxuna Dii Xɛmɛna waxatini. 
\v 27 Muxune birin yi e dɛgema na waxatini, e yi e minma, e yi ɲaxanle futuma, e yi e diine fima xɛmɛne ma futun na, han Nuhan so waxatin yi a li kunkin kui. Fufaan yi fa, a yi e birin faxa. 
\v 28 A mɔn ligama nɛn na kiini alo a liga Loti gbee waxatini kii naxan yi. Muxun birin yi lu e dɛgɛ, e yi e min, e seen sara, e seen mati, e seen si, e banxin ti. 
\v 29 Awa, Loti keli Sodoma yi waxatin naxan yi, tɛɛn nun dolen ganmatɔɔn yi godo keli kore, a yi e birin faxa.\f + \fr 17.29\fr* Na feen sɛbɛxi Dunuɲa Fɔlɔn 19.24 kui.\f* 
\v 30 N tan Muxuna Dii Xɛmɛn na mini kɛnɛnni waxatin naxan yi, a ligama na kii nin.”
\p
\v 31 “Na lɔxɔni, muxun naxan a kore banxin kɔɛ ra, na nama godo banxini a yii seene tongodeni. A mɔn na kii nin, muxun naxan xɛɛn ma, na nama fa xɛtɛ banxini. 
\v 32 Ɛ xaxili lu Loti a ɲaxanla xɔn ma.\f + \fr 17.32\fr* A mato Dunuɲa Fɔlɔn 19.26 kui.\f* 
\v 33 Naxan na kata a niin nakisi feen na, na bɔnɔma ayi nɛn. Naxan na bɔnɔ a niini, na kisima nɛn. 
\v 34 N xa a fala ɛ xa, na kɔɛɛn na xɛmɛ firin luma nɛn sade kedenna ma, keden xalima nɛn, keden yi lu na. 
\v 35 Ɲaxalan firin luma nɛn se dinni, kedenna xalima nɛn, keden yi lu na. 
\v 36 Xɛmɛ firin luma nɛn xɛɛn ma, kedenna xalima nɛn, keden yi lu na.”
\p
\v 37 Xarandiine yi a maxɔdin, e naxa, “Marigina, na ligama minɛn yi?” Yesu yi e yabi, a naxa, “Sube faxaxin dɛnaxan yi, dugane e malanma mɛnna nin.”
\c 18
\s Kaɲa gilɛn nun kitisana fe
\p
\v 1 Na xanbi ra, Yesu yi sandani ito sa e xa, a yi e xaran, a e xa Ala maxandi waxatin birin, e nama xadan, 
\v 2 a naxa, “Kitisana nde yi taana nde yi nun naxan mi yi gaxuxi Ala yɛɛ ra, a mi danma muxe ra. 
\v 3 Kaɲa gilɛna nde yi na taani nun, na yi siga a fɛma, a yi a mafan, a naxa, ‘Kitin sa nxu nun n yɛngɛfaan tagi.’ 
\v 4 A bu han, a mi tin, koni dɔnxɛn na a miri a yɛtɛ ma, a naxa, ‘Hali n mi gaxu Ala yɛɛ ra, n mi danɲɛ muxe ra, 
\v 5 koni bayo kaɲa gilɛni ito n yɛɛ gbama ayi, n xa kata, n xa a kitin sa, xa na mi a ra a luma fɛ nɛn waxatin birin han n tunnaxɔlɔ n ma.’ ”
\p
\v 6 Awa, Marigin mɔn yi siga falan ma, a naxa, “Kiti bolon tinxintaren naxan fala, ɛ tuli mati na ra. 
\v 7 Awa, Ala mi a gbee muxune xun mafalɛ ba, naxanye a xilima kɔɛɛn nun yanyin na? A buyɛ na yi ba? 
\v 8 N xa a fala ɛ xa, a e xun mafala kitin bolonma nɛn mafurɛn! Koni n tan Muxuna Dii Xɛmɛn na fa waxatin naxan yi, n dɛnkɛlɛyaan liyɛ dunuɲa yi ba?”
\s Farisi muxune nun mudu maxinla fe sandana
\p
\v 9 Yesu yi sandani ito fan sa na muxune xa naxanye laxi e yɛtɛna tinxinyaan na, e muxun bonne yalagi. 
\v 10 A naxa, “Muxu firin yi siga Ala Batu Banxini Ala maxandideni, Farisi muxun nan yi bonna ra, bonna mudu maxinla. 
\v 11 Farisi muxun yi ti, a yi Ala maxandi a bɔɲɛni. A Ala maxandi ikiini, a naxa, ‘Ala, n barikan birama i xa amasɔtɔ kumade mi n tan na, tinxintare mi n tan na hanma yalundena alo muxun bonne birin a ligama kii naxan yi. N barikan birama i xa amasɔtɔ n tan mi ligaxi alo mudu maxinli ito. 
\v 12 Lɔxɔ xun yo lɔxɔ xun n sunna suxuma nɛn soge firin, n naxan birin sɔtɔma, n ne yaganna fima.’ ”
\p
\v 13 “Koni mudu maxinla yi ti yire makuyeni, a mi tin a yɛɛn natɛ kore koni a yi lu a kanken makudunɲɛ, a yi a fala, a naxa, ‘Ee! Ala, kininkinin n tan hakɛ kanna ma!’ ” 
\v 14 Yesu naxa, “N xa a fala ɛ xa, xɛmɛni ito, benun a xa siga a konni waxatin naxan yi, a tinxin nɛn Ala yɛɛ ra yi fefe! Amasɔtɔ muxun naxan birin a yɛtɛ yitema, ne magodoma nɛn. Naxan birin a yɛtɛ magodoma, ne yitema nɛn.”
\s Yesu yi duba diidine xa
\r Matiyu 19.13-15, Maraka 10.13-16
\p
\v 15 Muxuna ndee yi fa e diidine ra Yesu fɛma, a xa a yiin sa e xunne ma, a duba e xa. Koni a xarandiine to na to, e yi falan ti e ma amasɔtɔ e bata fa diidine ra Yesu fɛma. 
\v 16 Koni Yesu yi diidine xili a fɛma, a naxa, “Ɛ tin diidine xa fa n fɛma, ɛ nama e raxɛtɛ amasɔtɔ e tan sifane nan gbee Alaa Mangayaan na. 
\v 17 N xa ɲɔndin fala ɛ xa, xa naxan mi Alaa Mangayaan suxu alo diidine, na mi soɛ Alaa Mangayani mumɛ!”
\s Xɛmɛ nafulu kanna fe
\r Matiyu 19.16-30, Maraka 10.17-31
\p
\v 18 Yahudiyane kuntigina nde yi Yesu maxɔdin, a naxa, “Karamɔxɔ faɲina, n nanfe ligɛ n habadan nii rakisin sɔtɔ?”
\p
\v 19 Yesu yi a maxɔdin, a naxa, “Nanfera, i n xilima karamɔxɔ faɲina? Muxu yo mi fan fɔ Ala keden peena! 
\v 20 I yamarine kolon fa fala, ‘I nama yalunyaan liga, i nama faxan ti, i nama muɲan ti, i nama wule seren ba, i baba nun i nga binya.’\f + \fr 18.20\fr* Xɔrɔyaan 20.12-16 nun Sariyane 5.16-20\f* ”
\p
\v 21 Xɛmɛn yi a yabi, a naxa, “Xabu n dii ɲɔrɛyani waxatin naxan yi, n ne birin suxi.”
\p
\v 22 Yesu ito mɛ waxatin naxan yi, a yi a fala a xa, a naxa, “Fe keden nan luxi, i xa i yii seene birin sara, i yiigelitɔne ki, i nafunla sɔtɔma nɛn ariyanna yi. Na xanbi ra, i bira n fɔxɔ ra.” 
\v 23 Koni xɛmɛn na mɛ waxatin naxan yi, a bɔɲɛn yi raɲaxu a ma kati, amasɔtɔ nafunla yi a yii nun kati!
\p
\v 24 Yesu yi a mato, a naxa, “Nafulu kanne so raxɔlɔ Alaa Mangayani han! 
\v 25 Nafulu kanna so raxɔlɔ Alaa Mangayani dangu ɲɔgɔmɛn so feen na sagilaan yinla ra.”
\p
\v 26 Muxun naxanye na mɛ, ne yi a maxɔdin, e naxa, “Nde nɔɛ kisɛ nayi?”
\p
\v 27 Yesu yi e yabi, a naxa, “Muxun mi nɔɛ feen naxan ligɛ, Ala nɔɛ na ligɛ nɛn.”
\p
\v 28 Piyɛri yi a fala a xa, a naxa, “A mato, nxu bata feen birin beɲin, nxu bira i fɔxɔ ra.”
\p
\v 29 Yesu yi a fala e xa, a naxa, “N xa ɲɔndin fala ɛ xa, naxan birin bata a konna lu na hanma a ɲaxanla hanma a ngaxakedenne hanma a sɔtɔ muxune hanma a diine Alaa Mangayana fe ra 
\v 30 na kanna na ɲɔxɔn sɔtɔma nɛn dangu na ra waxatini ito yi, a habadan nii rakisin fan sɔtɔ waxati famatɔni.”
\s Yesu mɔn yi a faxa feen fala
\r Matiyu 20.17-19, Maraka 10.32-34
\p
\v 31 Yesu yi a xarandii fu nun firinne xili a fɛma e danna, a yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ tuli mati! En sigama Yerusalɛn taani, nabine feen naxan birin sɛbɛ n tan Muxuna Dii Xɛmɛna fe yi, ne kamalima nɛn na yi. 
\v 32 N tan Muxuna Dii Xɛmɛn soma nɛn siya gbɛtɛne yii, e yi n magele, e yi n nafɛya, e yi e dɛ igen namini n ma. 
\v 33 E n bulanma nɛn, e yi n faxa, koni a soge saxandeni n mɔn kelima nɛn sayani.”
\p
\v 34 A falan naxan birin ti, xarandiine mi ne bayen kolon, bayo falan bunna yi luxunxi e ma. Yesu yi falan tima naxan ma fe yi nun, e mi na kolon.
\s Yesu yi danxutɔɔn nakɛndɛya
\r Matiyu 20.29-34, Maraka 10.46-52
\p
\v 35 Yesu maso Yeriko ra waxatin naxan yi, danxutɔna nde yi dɔxi kiraan na xanditideni. 
\v 36 A yamaan dangu xuiin mɛ waxatin naxan yi, a maxɔdinna ti, a naxa, “Nanfe ligaxi?”
\p
\v 37 E yi a fala a xa, e naxa, “Yesu Nasarɛti kaan nan danguma.”
\p
\v 38 A gbelegbele, a naxa, “Dawuda a Dii Xɛmɛn Yesu, kininkinin n ma!”
\p
\v 39 Muxun naxanye yɛɛn na, ne yi xaɲɛ a ma, a xa a dundu koni a mɔn yi gbelegbele kati! A naxa, “Dawuda a Dii Xɛmɛn Yesu, kininkinin n ma!”
\p
\v 40 Awa, Yesu yi ti, a yi a fala, a e xa fa danxutɔɔn na a fɛma. A fa a fɛma waxatin naxan yi, Yesu yi a maxɔdin, a naxa, 
\v 41 “I waxi a xɔn n xa nanfe liga i xa?”
\p A yi a yabi, a naxa, “N kanna, n waxi a xɔn ma nɛn, n mɔn xa seen to.”
\p
\v 42 Yesu yi a fala a xa nayi, a naxa, “I xa seen to, i ya dɛnkɛlɛyaan bata i rakɛndɛya.”
\p
\v 43 Xɛmɛn yi seen to mafurɛn, a bira Yesu fɔxɔ ra, a Ala matɔxɔma. Yamaan na to waxatin naxan yi, e birin yi Ala tantun kati!
\c 19
\s Yesu nun Sakɛyɛ a fe
\p
\v 1 Yesu yi so Yeriko yi, a dangumatɔɔn nan yi a ra nun. 
\v 2 Mudu maxinle kuntigina nde yi na nun a xili Sakɛyɛ. Nafulu kanna nan yi a ra. 
\v 3 A yi kata a xa Yesu to alogo a xa a kolon muxun sifan naxan a ra, bayo a yi dungi nun, a mi yi nɔɛ Yesu toɛ amasɔtɔ yamaan yi gbo. 
\v 4 Nanara, a yi siga a giyɛ yamaan yɛɛ ra, a sa te xɔdɛ binla kɔɛ ra alogo Yesu nɛɛn danguɛ kiraan xɔn ma waxatin naxan yi, a xa a to. 
\v 5 Yesu na li waxatin naxan yi, a yi a yɛɛn nate kore, a yi a fala Sakɛyɛ xa, a naxa, “Sakɛyɛ, godo mafurɛn, amasɔtɔ n yigiyama i konna nin to!”
\p
\v 6 Sakɛyɛ yi godo mafurɛn, a yi a rasɛnɛ sɛwani. 
\v 7 Muxun naxanye birin na to, e falan ti fɔlɔ e dɛ bun ma, e naxa, “Xɛmɛni ito bata sa yigiya hakɛ kanna konni.”
\p
\v 8 Sakɛyɛ yi keli a ti, a yi a fala Marigin xa, a naxa, “N kanna, a mato, n na n ma nafunla fɔxɔ kedenna soma yiigelitɔne yii nɛn. Xa n bata naxan yii se kansun, n na ɲɔxɔn naanin naxɛtɛma nɛn na kanna ma.”
\p
\v 9 Yesu yi a fala a xa, a naxa, “Muxune bata kisin sɔtɔ denbayani ito yi to. Iburahima bɔnsɔnna nan xɛmɛni ito fan na. 
\v 10 Amasɔtɔ naxanye lɔxi ayi, n tan Muxuna Dii Xɛmɛn faxi ne nan fende yi, n yi e rakisi.”
\s Xɛma gbananna fe sandana
\r Matiyu 25.14-30
\p
\v 11 Muxune yi Yesu xuiin namɛma, a sandan sa e xa. Bayo a bata yi maso Yerusalɛn taan na, e yi a miri a Alaa Mangayaan yi minima nɛn kɛnɛnni. 
\v 12 Nanara, Yesu naxa, “Muxu gbeena nde yi na nun naxan siga yamana makuyeni, a xa findi a konna mangan na, na xanbi ra, a xɛtɛ a konni. 
\v 13 Benun a xa siga a sigatini, a yi a walikɛ fu xili, a xɛma gbananna so e keden kedenna birin yii, a naxa, ‘Ɛ kata ɛ tɔnɔn sɔtɔ itoe fari n xanbi han n fa.’ 
\v 14 Koni a yamanan muxune bata yi a raɲaxu. Nanara, e xɛrane rasiga a fɔxɔ ra, e naxa, ‘Nxu mi waxi a xɔn ma, xɛmɛni ito xa mangayaan sɔtɔ nxu xun na.’ ”
\p
\v 15 “Koni xɛmɛn na yi mangayaan sɔtɔ, a mɔn yi xɛtɛ a konni. A xɛma gbananne so a walikɛɛn naxanye yii, a ne xili mafurɛn, a e tɔnɔn naxanye sɔtɔxi, e xa na yita a ra. 
\v 16 A singe ra xiin yi fa, a naxa, ‘N kanna, i xɛma gbananna naxan so n yii, n bata fu sɔtɔ a fari.’ 
\v 17 A yi a yabi, a naxa, ‘I bata i yixɔdɔxɔ, walikɛ faɲin nan i tan na, amasɔtɔ i bata lannayaan liga fe xurini, n na i findima nɛn kuntigin na taa fu xun na.’ 
\v 18 Walikɛɛn firinden yi fa, a naxa, ‘N kanna, i xɛma gbananna naxan so n yii, n bata suulun sɔtɔ a fari.’ 
\v 19 A yi a fala na fan xa, a naxa, ‘N na i dɔxɔma nɛn taa suulun xun na.’ 
\v 20 Walikɛɛn bonna fan yi fa, a naxa, ‘N kanna, i ya xɛma gbananna rasuxu. N na a ramaraxi dugi dungin nin. 
\v 21 N gaxuxi i yɛɛ ra amasɔtɔ i ya fe xɔdɔxɔ, i gbee mi seen naxan na, i na nan tongoma. I mi naxan wolixi, i na nan xabama.’ 
\v 22 A yi a fala a xa, a naxa, ‘I tan walikɛ ɲaxina, n na i yalagima i yɛtɛ dɛ xuiin nan ma! I a kolon fa fala n ma fe xɔdɔxɔ, n gbee mi seen naxan na, n na nan tongoma. N mi naxan sixi, n na nan xabama. 
\v 23 Awa, nanfera nayi, i mi n ma gbetin taxu gbeti mara banxin yulane ra, alogo n na fa waxatin naxan yi, n yi gbetin nun a tɔnɔdin sɔtɔ?’ 
\v 24 Naxanye yi tixi na yi, a yi a fala ne xa, a naxa, ‘Ɛ xɛmaan ba ito yii, xɛmaan gbanan fuun yi naxan yii, ɛ a so na yii.’ 
\v 25 E yi a fala a xa, e naxa, ‘Nxu kanna, koni xɛmaan gbanan fu a tan yii!’ 
\v 26 A yi e yabi, a naxa, ‘N xa a fala ɛ xa, seen muxun naxan birin yii, nde sama nɛn ne xun ma e xa, koni se mi naxan yii hali naxan di a yii, na bɛ a yii. 
\v 27 Nba, n yaxuni itoe a mi rafan naxanye ma, n xa findi mangan na, ɛ fa ne ra be yi, ɛ yi e faxa n yɛtagi!’ ”
\s Yesu so fena Yerusalɛn taani
\r Matiyu 21.1-11, Maraka 11.1-11, Yoni 12.12-19
\p
\v 28 Yesu ito fala xanbini, a siga e yɛɛ ra Yerusalɛn taani. 
\v 29 A maso Betifage taan nun Betani taan na Oliwi Geyaan dɛxɔn ma waxatin naxan yi, a yi a xarandii firin nasiga a yɛɛ ra, 
\v 30 a yi a ɲungu e ma, a naxa, “Ɛ siga banxidɛɛn na ɛ yɛɛ ra. Ɛ nɛma na liyɛ waxatin naxan yi, ɛ sofalidin xidixin toma nɛn muxe munma dɔxɔ naxan fari singen. Ɛ a fulun, ɛ fa a ra be. 
\v 31 Xa muxuna nde ɛ maxɔdin fa fala, ‘Ɛ ito fulunma nanfera?’ ɛ a fala e xa, ɛ naxa ‘Marigin nan mako a ma.’ ”
\p
\v 32 Nayi, e yi siga. Marigi Yesu naxan birin fala e xa, e sa na birin li na kiini alo a a fala e xa kii naxan yi. 
\v 33 E yi sofalidin fulunma waxatin naxan yi, a kanna yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ ito fulunma nanfera?”
\p
\v 34 E yi a yabi, e naxa, “Marigin makona a ma.” 
\v 35 E siga sofalidin na Yesu fɛma. E yi e domane yifulun sofalidin fari, e yi Yesu mali a dɔxɔ a fari. 
\v 36 A yi sigama waxatin naxan yi, yamaan yi e dugine yifulun kiraan xɔn a yɛɛ ra a binya feen na.
\p
\v 37 A maso Yerusalɛn taan na waxatin naxan yi, a na kiraan li naxan godoma Oliwi Geyaan bun ma. Xarandiin birin yi barikan bira fɔlɔ Ala xa, e yi a tantun e xui yitexin na, fata kabanako feen birin na e naxanye toxi. 
\v 38 E yi a fala, e naxa, “Mangan naxan fama Marigin xinli, Ala xa na baraka! Bɔɲɛ xunbenla xa lu ariyanna yi e nun binyena!”
\p
\v 39 Farisi muxuna ndee yi yamaan yɛ, na ndee yi falan ti Yesu xa, e naxa, “Karamɔxɔ, i ya xarandiine yamari, e xa e dundu.”
\p
\v 40 Yesu yi e yabi, a naxa, “N xa a fala ɛ xa, xa e dundu, gɛmɛni itoe nan sɔnxɔma.”
\s Yesu yi wuga Yerusalɛn ma fe ra
\p
\v 41 A maso taan na waxatin naxan yi, a yi a to, a wuga a fe ra, 
\v 42 a naxa, “Ee! Ɛ tan, xa ɛ yi bɔɲɛ xunbenla kiraan kolon nun to, na yi lan, koni iki ɛ mi a kolonɲɛ amasɔtɔ a bata luxun ɛ ma! 
\v 43 Lɔxɔna nde a lima ɛ ma nɛn, ɛ yaxune luma ɛ rabilinɲɛ nɛn, e yi gbingbinna rate taan nabilinni, e kiraan bolon ɛ ma yiren birin yi. 
\v 44 E ɛ halagima nɛn, e nun muxun naxanye birin taan kui. Hali gɛmɛ keden pena, a mi luyɛ a funfuni ɛ taani ito yi, amasɔtɔ Ala fa ɛ kisideni waxatin naxan yi, ɛ mi yi a kolon nun!”
\s Yesu yi siga Ala Batu Banxini
\r Matiyu 21.12-17, Maraka 11.15-19, Yoni 2.13-22
\p
\v 45 Yesu yi so Ala Batu Banxini, a saresone kedi fɔlɔ, 
\v 46 a yi a fala e xa, a naxa, “A sɛbɛxi Kitabun kui, Ala naxa, ‘N ma banxin xili bama nɛn Ala maxandi banxina.’\f + \fr 19.46\fr* A mato Esayi 56.7 nun Yeremi 7.11 kui.\f* Koni ɛ tan bata a findi muɲadene luxunden na!”
\p
\v 47 Yesu yi xaranna tima Ala Batu Banxini lɔxɔ yo lɔxɔ. Saraxarali kuntigine nun sariya karamɔxɔne nun yamaan yɛɛratine yi kata a faxa feen na. 
\v 48 Koni e mi yi a kolon e a masɔtɛ kii naxan yi, bayo yamaan birin yi tuli matixi a ra.
\c 20
\s Yesu sɛnbɛn maxɔdinna fe
\r Matiyu 21.23-27, Maraka 11.27-33
\p
\v 1 Lɔxɔna nde Yesu yi yamaan xaranma Ala Batu Banxini waxatin naxan yi, a yi Alaa falan Xibaru Faɲin kawandin ba, saraxarali kuntigine nun sariya karamɔxɔne nun yamaan fonne yi fa. 
\v 2 E yi a fala a xa, e naxa, “I feni itoe ligama sɛnbɛn mundun na? Na fala nxu xa. Nde sɛnbɛn soxi i yii, i yi e liga?”
\p
\v 3 Yesu yi e yabi, a naxa, “N xa ɛ maxɔdin, ɛ a fala n xa. 
\v 4 Nde Yoni rafaxi, a xa muxune rafu igeni e tubi xinla ma, a kelixi Ala nan ma ba, hanma muxune?”
\p
\v 5 E yi falan ti fɔlɔ e bode xa, e naxa, “Xa en na a fala fa fala, ‘A kelixi Ala nan ma,’ a falama nɛn nayi fa fala, ‘Nanfera, ɛ mi laxi Yoni ra?’ 
\v 6 Koni xa en na a fala fa fala, ‘A kelixi muxun nan ma,’ yamana en magɔlɔnma nɛn, amasɔtɔ e yi laxi a ra fa fala nabiin nan yi Yoni ra nun.” 
\v 7 Nanara, e yi a yabi, e naxa, “Nxu mi a keliden kolon.”
\p
\v 8 Yesu yi a fala e xa, a naxa, “N tan fan feni itoe ligama sɛnbɛn naxan na, n mi na falama ɛ xa na yi.”
\s Nakɔ kantanne fe sandana
\r Matiyu 21.33-46, Maraka 12.1-12
\p
\v 9 Na xanbi ra, Yesu yi sandani ito sa yamaan xa, a naxa, “Muxuna nde yi manpa bili nakɔɔn sa, a yi a taxu a kantan muxune ra, a keli a konni, a sa buyɛ ayi. 
\v 10 A bogi waxatina a lixina, a yi a walikɛ keden xɛ nakɔɔn kantan muxune ma, a e xa sa a gbeen so a yii, koni a kantan muxune yi na walikɛɛn bɔnbɔ, e yi a raxɛtɛ, e mi se so a yii. 
\v 11 Na xanbi ra, a walikɛ gbɛtɛ xɛ e ma, e yi na fan bɔnbɔ, e yi a rayagi kati, e yi a raxɛtɛ, e mi sese so a yii. 
\v 12 A yi walikɛɛn saxanden nasiga e ma. E yi na fan maxɔlɔ, e yi a kedi. 
\v 13 Awa, na xanbi ra nakɔ kanna naxa, ‘N nanfe ligama? N xa n nafan dii xɛmɛn nasiga e ma, yanyina nde, e danma nɛn na ra.’ 
\v 14 Koni a kantan muxune to a to, e yi a fala e bode xa, e naxa, ‘Nakɔ kanna kɛ tongon nan ito ra. En na a faxa alogo nakɔɔn xa findi en gbeen na.’ 
\v 15 E yi a torotoron nakɔɔn fari ma, e sa a faxa.\f + \fr 20.15\fr* Sandani ito kui Ala nan misalixi nakɔ kanna ra. A dinan taxuxi Isirayila kaane ra. A walikɛne findixi nabine ra naxanye xɛ Isirayila kaane ma. A diin findixi Yesu ra. \f* Awa, nakɔ kanna na fa waxatin naxan yi, a nanfe ligama a kantan muxune ra? 
\v 16 A na muxune faxama nɛn, a nakɔɔn taxu muxu gbɛtɛye ra.”
\p Yamaan to na mɛ, e naxa, “Ala xa nxu tanga na ma.”
\p
\v 17 Yesu yi e mato, a yi e maxɔdin, a naxa, “Kitabun yireni ito bunna di? A naxa, ‘Banxi tiine e mɛ gɛmɛn naxan na, na bata findi banxin gɛmɛ fisamantenna ra.’\f + \fr 20.17\fr* Yaburin 118.22\f* 
\v 18 Naxan yo na bira gɛmɛni ito fari, na yigirama nɛn dungi dungin na. Xa a nu bira naxan yo fari, a na yilunburunma nɛn.”
\s Mudu fiin maxɔdinna
\r Matiyu 22.15-22, Maraka 12.13-17
\p
\v 19 Sariya karamɔxɔne nun saraxarali kuntigine yi kata Yesu suxu feen na na waxatini amasɔtɔ e yi a kolon a sandani ito saxi e tan nan ma fe ra koni e gaxuxi yamaan yɛɛ ra. 
\v 20 Nanara, e fɛrɛn fen. E seen so muxuna nde yii naxanye e yɛtɛ findɛ muxu tinxinxin na, e ne xɛ Yesu ma a suxu feen na a fala xuine xɔn ma alogo e xa nɔ a rasoɛ yamana kanna sɛnbɛn nun a nɔɔn bun ma. 
\v 21 Na muxune yi a maxɔdin, e naxa, “Karamɔxɔ, nxu a kolon i xaranna naxan tima e nun i falan naxan tima, e tinxin. Nxu a kolon fa fala i mi muxune rafisaxi e bode xa. I muxune xaranma Alaa kiraan nan ma ɲɔndini. 
\v 22 A fala nxu xa, xa nxu lanma nxu xa mudun so Romi Manga Gbeen yii ba?”
\p
\v 23 Koni Yesu yi e yanfantenyaan to, a yi a fala e xa, a naxa, 
\v 24 “Ɛ gbeti gbananna yita n na. Nde xili nun a yɛtagin sawura a ma?”
\p E yi a yabi, e naxa, “Romi Manga Gbeena.”
\p
\v 25 Nanara, Yesu naxa, “Mangan gbeen xa so a yii, Ala gbeen xa so Ala yii.”\f + \fr 20.25\fr* Mangan yɛtagin sawuran to gbeti gbananna ma, na a findixi \fk a gbeen\fk* na bayo a tan nan a rafalaxi. Adamadiine daxi Ala maligan na, nayi e fan findixi \fk Ala gbeen\fk* na. Gbetin lan a so mangan yii mudun na, koni muxune lan e yi e yɛtɛ so Ala yii bayo e findixi e da mangan gbeen na.\f*
\p
\v 26 E mi nɔ a suxun fɛrɛn sɔtɛ yamaan yɛtagi. Nanara, e yi e dundu, e kabɛ a fala ti kiin ma.
\s Faxa muxune rakeli fena
\r Matiyu 22.23-33, Maraka 12.18-27
\p
\v 27 Saduse muxune\f + \fr 20.27\fr* \fk Saduse muxune:\fk* Yahudiyane nan yi muxuni itoe ra naxanye lan ma fe yi a ra, e xa dinan suxu kii kedenni. Lanna mi yi e nun Farisi muxune tagi. E tan mi yi laxi malekane ra. E mɔn mi yi laxi a ra a muxune kelima nɛn sayani.\f* yi e maso Yesu ra naxanye a falama a faxa muxune mi kelima sayani, e yi a maxɔdin, e naxa, 
\v 28 “Karamɔxɔ, Musa sariyani ito sɛbɛ nɛn nxu xa, a naxa, ‘Xa xɛmɛn faxa, a ɲaxanla lu, koni a mi dii lu, na xɛmɛna ngaxakedenna nde xa kɛ ɲaxanla tongo, e yi diin bari faxa muxun xa.’\f + \fr 20.28\fr* A mato Dunuɲa Fɔlɔn 38.8 nun Sariyane 25.5-6 kui.\f* 
\v 29 Awa, ngaxakedenmane muxu solofere yi na yi nun, forimaan yi ɲaxanla futu, a faxa, a mi dii sɔtɔ. 
\v 30 A firinden yi na ɲaxanla tongo, 
\v 31 a saxanden fan yi a tongo. Awa, a liga na kiini muxu soloferene birin na, e birin yi faxa, e mi dii sɔtɔ. 
\v 32 Dɔnxɛn na, ɲaxanla fan yi faxa. 
\v 33 Awa, faxa muxune na keli sayani waxatin naxan yi, a findima nde a ɲaxalan na nayi? Bayo e muxu soloferene birin bata yi a tongo!”
\p
\v 34 Yesu yi e yabi, a naxa, “Waxatini ito yi, xɛmɛne ɲaxanla futuma nɛn ɲaxanle fan yi dɔxɔ xɛmɛn xɔn, 
\v 35 koni naxanye na keli sayani waxati famatɔni, na xɛmɛne mi ɲaxalan futɛ, a ɲaxanle mi dɔxɛ xɛmɛn xɔn. 
\v 36 E luma nɛn nayi alo malekane. E mi faxama, e findima Alaa diine nan na amasɔtɔ e bata keli sayani. 
\v 37 Koni Musa na yita nɛn a faxa muxune kelima nɛn sayani. Awa, Kitabun kui, fɔtɔndin gan feen sɛbɛxi dɛnaxan yi, Musa yi falan ti Marigina fe yi, a naxa, ‘Iburahimaa Ala nun Isiyagaa Ala nun Yaxubaa Ala.’\f + \fr 20.37\fr* A mato Xɔrɔyaan 3.2-6 kui.\f* 
\v 38 Awa, a bunna ni ito ra fa fala niiramane Ala nan a tan na, faxa muxune gbee mi a ra, amasɔtɔ e birin niina e yi Ala yɛɛ ra yi.”\f + \fr 20.38\fr* \fk niiramane:\fk* Ala naxa a Iburahimaa Ala nan a ra. A mi a falaxi nun Iburahimaa Ala nan yi a tan na, a yi a nii ra waxatin naxan yi. A luxi alo Ala yɛɛna e ra laxira yi. E mɔn e nii ra Ala yɛɛ ra yi.\f*
\p
\v 39 Sariya karamɔxɔna ndee yi falan ti a xa, e naxa, “Karamɔxɔ, i bata a yabi ki faɲi!” 
\v 40 Na xanbi ra, e mi fa susu a maxɔdinɲɛ fefe ra.
\s Yesu yi maxɔdinna ti
\r Matiyu 22.41-46, Maraka 12.35-37
\p
\v 41 Yesu yi a fala e xa, a naxa, “E a falama di fa fala Dawuda bɔnsɔnna nan Alaa Muxu Sugandixin na? 
\v 42 Amasɔtɔ Dawuda yɛtɛɛn bata a fala Yaburin Kitabun kui, a naxa,
\q ‘Marigin yi a fala n marigin xa,
\q a naxa, “Dɔxɔ n yiifanna ma
\q
\v 43 han n yi i yaxune sa i sanna bun ma.” ’\f + \fr 20.43\fr* Yaburin 110.1\f* ”
\m
\v 44 “Dawuda yi a xili, a naxa, ‘N Marigina.’ Awa, Alaa Muxu Sugandixin findixi Dawuda bɔnsɔnna ra di?”\f + \fr 20.44\fr* Na waxatini karamɔxɔne yi a falama a Alaa Muxu Sugandixin barima Dawuda bɔnsɔnna nin fata Alaa falan na Samuyɛli Firinden 7.16 kui. Anu, xa Dawuda nan Yaburin 110 sɛbɛ, nayi a tan a falama Alaa Muxu Sugandixin ma fa fala “N Marigina.” Na bunna nɛɛn fa fala Alaa Muxu Sugandixin gbo a benba Dawuda xa. Na yi muxune yifu, a yi a yita a Yesu Alaa Muxu Sugandixin tiden gbo dangu Dawuda ra Ala yɛɛ ra yi.\f*
\s Yesu yi a xarandiine maxadi
\r Matiyu 23.1-36, Maraka 12.38-40
\p
\v 45 Yamaan birin yi e tuli mati Yesu ra, a yi a fala a xarandiine xa, a naxa, 
\v 46 “Ɛ a liga ɛ yeren ma sariya karamɔxɔne fe yi. A rafan e ma e xa doma gbeene ragodo e ma, e yi lu e masiga tiyɛ. A rafan e ma yamaan xa e binya, e yi e xɔntɔn lɔxɔ tidene yi. A rafan e ma e xa muxu gbee dɔxɔden sɔtɔ salide banxini e nun dɔxɔde faɲine malanni. 
\v 47 E kaɲa gilɛne yii seene bama e yii. E yi e yɛtɛ mayita sali xunkuyeni. E yalagima nɛn na feene ra han a radangu ayi!”
\c 21
\s Kaɲa gilɛna kisena fe
\r Maraka 12.41-44
\p
\v 1 Yesu yi a yɛɛn nasiga, a nafulu kanne to, e kiseen sama Ala Batu Banxin gbeti maradeni. 
\v 2 A kaɲa gilɛ yiigelitɔna nde fan to, a gbanan firin sama gbeti sa seen kui. 
\v 3 Yesu naxa, “N xa ɲɔndin fala ɛ xa, kaɲa gilɛ yiigelitɔni ito bata naxan sa, na gbo bonne birin gbeen xa. 
\v 4 Amasɔtɔ bonne naxan saxi, e nafulu dɔnxɛn xa mi ne ra. Koni a tan, hali yiigelitɔɔn to a ra, naxan birin a yii a balon na, a na nan saxi.”
\s Ala Batu Banxin kalana fe
\r Matiyu 24.1-2, Maraka 13.1-2
\p
\v 5 Muxune yi a falama a Ala Batu Banxin yi maxidixi gɛmɛ to faɲine nan na e nun muxune yi fama seen naxanye ra kiseen na Ala xa. Yesu naxa, 
\v 6 “Ɛ naxan toma ito ra, waxatina nde fama, gɛmɛn naxanye birin banxini ito yi, keden mi luyɛ a funfuni, e e birin naxuyama ayi nɛn.”
\s Tɔrɔn nun bɛsɛnxɔnyana fe
\r Matiyu 24.3-14, Maraka 13.3-13
\p
\v 7 E yi a maxɔdin, e naxa, “Karamɔxɔ, na ligama waxatin mundun yi? Taxamasenna mundun a yitama nxu ra fa fala a waxatin bata a li?”
\p
\v 8 Yesu naxa, “Ɛ a liga ɛ yeren ma alogo muxe nama ɛ mayenden. Amasɔtɔ muxu wuyaxi fama nɛn n xinli, e yi a fala, e naxa, ‘A tan nan n tan na.’ E naxa, ‘Waxatin bata a li!’ Koni ɛ nama bira ne fɔxɔ ra. 
\v 9 Ɛ na yɛngɛ feene nun murutɛ feene mɛ waxatin naxan yi, ɛ nama gaxu amasɔtɔ a fɛrɛ mi na fɔ ne xa liga singen. Koni waxati raɲanna munma maso singen.”
\p
\v 10 A lu falan tiyɛ, a naxa, “Siya keden siyaan bonna yɛngɛma nɛn yamana keden yi yamanan bonne yɛngɛ. 
\v 11 Bɔxɔn xuruxurun gbeen tima nɛn e nun fitina kamɛn nun fitina furen yi so yirena ndee yi. Gaxu fe gbeene nun taxamaseri gbeene ligama nɛn kore xɔnna ma. 
\v 12 Koni benun feni itoe birin xa liga, e ɛ suxuma nɛn, e yi ɛ bɛsɛnxɔnya. E yi ɛ raso salide banxine yi, e yi ɛ makiti, e yi ɛ sa kasoon na. E sigama ɛ ra nɛn mangane nun kuntigine fɛma n tan ma fe ra. 
\v 13 Nayi, ɛ findima nɛn n serene ra e xa. 
\v 14 Ɛ nama xamin, ɛ sa ɛ xun mafalama naxan na. 
\v 15 Amasɔtɔ n falan nun xaxinla soma ɛ yii nɛn. Nanara, ɛ yaxune mi ɛ tandɛ e yi ɛ nɔ. 
\v 16 Ɛ sɔtɔ muxune nun ɛ ngaxakedenne nun ɛ xabilane nun ɛ xɔyine ɛ soma nɛn e yii, e yi ɛ tan ndee faxa. 
\v 17 Muxun birin ɛ raɲaxuma nɛn n tan ma fe ra. 
\v 18 Koni hali ɛ xun sɛxɛ kedenna mi lɔ ayi. 
\v 19 Nayi, ɛ tunnafan alogo ɛ niin xa ratanga.”
\s Yesu yi Yerusalɛn kala feen fala
\r Matiyu 24.15-21, Maraka 13.14-19
\p
\v 20 “Ɛ na a to waxatin naxan yi, sofane bata Yerusalɛn taan nabilin, ɛ a kolonma nɛn nayi fa fala a kala waxatin mi fa buma sɔnɔn. 
\v 21 Xa naxan Yudaya yi na waxatini ne xa e gi, e siga geyane fari. Naxanye taan kui, ne xa e gi, e keli taani. Naxanye xɛɛn ma, ne nama xɛtɛ taani. 
\v 22 Amasɔtɔ ‘Tɔrɔn Lɔxɔne’ nan ne ra, Kitabun naxan fala, a na birin xa kamali. 
\v 23 Gbalo gbeen ligama nɛn fudi kanne nun dii ngane ra na lɔxɔne yi! Tɔrɔ gbeen fama nɛn bɔxɔ xɔnni ito ma. Alaa xɔlɔn fama nɛn yamani ito xili ma. 
\v 24 E faxama nɛn silanfanna ra,\f + \fr 21.24\fr* \fk Silanfanna:\fk* Sofane yɛngɛso dɛgɛmana.\f* ndee sigama nɛn konyiyani yamanan birin yi. Yerusalɛn taan luma nɛn siya gbɛtɛne bun ma han e waxatin yi dɛfe.”
\s Muxuna Dii Xɛmɛn fa fena
\r Matiyu 24.29-31, Maraka 13.24-27
\p
\v 25 “Awa, na waxatini taxamasenna sama nɛn sogen ma, e nun kiken nun sarene ma. Dunuɲa siyane birin yigitɛgɛma nɛn nayi, e gaxu fɔxɔ igen xuiin nun xunfan gbeen yɛɛ ra. 
\v 26 Feen naxanye ligama dunuɲa yi, muxune nɛma ne mamɛ waxatin naxan yi, e gaxuma nɛn, e fuga a ra. Amasɔtɔ kore xɔnna sɛnbɛni maxama nɛn. 
\v 27 N tan Muxuna Dii Xɛmɛn minima nɛn kɛnɛnni, n fa kundani sɛnbɛni e nun binye gbeeni. 
\v 28 Koni feni itoe na liga fɔlɔ waxatin naxan yi, ɛ xa ɛ xunna rakeli, ɛ yi ɛ yɛɛn nabi amasɔtɔ ɛ xunba waxatin bata maso.”
\s Xɔdɛ binla fe taxamasenna
\r Matiyu 24.32-35, Maraka 13.28-31
\p
\v 29 Na xanbi ra, Yesu yi sandana nde sa e xa, a naxa, “Ɛ ɛ xaxili lu xɔdɛ binla nun wudin birin xɔn ma. 
\v 30 E na ɲingi waxatin naxan yi, ɛ a kolonma nɛn nayi fa fala ɲɛmɛn bata maso. 
\v 31 A na kii nin, ɛ na feni itoe to ligɛ waxatin naxan yi, ɛ a kolonma nɛn nayi fa fala Alaa Mangayaan fa waxatin bata maso.”
\p
\v 32 “N xa ɲɔndin fala ɛ xa. Iki muxune mi danguma fɔ na feene birin liga. 
\v 33 Kore xɔnna nun bɔxɔ xɔnna danguma nɛn koni n ma falane mi danguma habadan.”
\p
\v 34 “Ɛ a liga ɛ yeren ma! Ɛ nama ɛ yɛtɛ findi fudimane nun dɔlɔ minne ra. Ɛ nama xamin ɛ lu kiina fe ra alogo na Lɔxɔn nama ɛ ratɛrɛna. 
\v 35 Amasɔtɔ a dunuɲa muxune birin natɛrɛnama nɛn alo woson suben natɛrɛnama kii naxan yi. 
\v 36 Ɛ lu ɛ yɛɛ ra yi, ɛ yi Ala maxandi waxatin birin, ɛ sɛnbɛn sɔtɔ, ɛ ratanga feni itoe birin ma naxanye ligama alogo ɛ xa ti n tan Muxuna Dii Xɛmɛn yɛtagi.”
\p
\v 37 Yesu yi xaranna tima Ala Batu Banxini nɛn yanyin na, a sa kɔɛɛn nadangu geyaan fari naxan xili Oliwi. 
\v 38 Yamaan birin yi sigama nɛn a fɛma xɔtɔnni Ala Batu Banxini, alogo e xa e tuli mati a ra.
\c 22
\s Mangane yi yanfani tɔn Yesu ma
\r Matiyu 26.1-5, Maraka 14.1-2, Yoni 11.45-53
\p
\v 1 Buru Tetaren Sanla\f + \fr 22.1\fr* \fk Buru Tetaren Sanla:\fk* Yahudiyane yi burun donma xii solofere lɛbɛn mi saxi naxan yi sanli ito yi. E sariɲan kiina nde nan yi a ra. A mato Xɔrɔyaan 12.15 kui.\f* yi maso naxan xili Halagi Tiin Dangu Lɔxɔn Sanla.\f + \fr 22.1\fr* \fk Halagi Tiin Dangu Lɔxɔn Sanla:\fk* Musaa waxatini, Ala fitina feen nafa nɛn Firawona yamaan ma, malekan yi fa e dii singene birin faxa kɔɛ kedenna ra. Koni, Isirayila kaane yi saraxa wunla xuya e banxine dɛ wudine ma, saya malekan yi dangu e xun ma. Na feen sanla ni ito ra. A mato Xɔrɔyaan 12.1-13 kui.\f* 
\v 2 Saraxarali kuntigine nun sariya karamɔxɔne yi kata Yesu faxan fɛrɛn fendeni, koni e yi gaxuxi yamaan yɛɛ ra.
\s Yudasi yi Yesu yanfa
\r Matiyu 26.14-16, Maraka 14.10-11
\p
\v 3 Setana yi so Yudasi yi, naxan xili Isakariyoti, xarandii fu nun firinna nde nan yi a ra. 
\v 4 Awa, Yudasi yi siga, a sa a fala saraxarali kuntigine nun Ala Batu Banxin kantan muxune kuntigine xa, a nɔɛ Yesu soɛ e yii kii naxan yi. 
\v 5 Na yi rafan e ma, e gbetin ba, a e xa a saren fi. 
\v 6 Yudasi yi tin na ma, a fɛrɛn fen fɔlɔ, a nɔɛ Yesu soɛ e yi kii naxan yi hali yamaan mi fe kolon ayi.
\s Yesu yi a yitɔn sanla fe yi
\r Matiyu 26.17-25, Maraka 14.12-21
\p
\v 7 Buru Tetaren Sanla yi a li, yɛxɛɛ diin faxa waxatin yi a li Halagi Tiin Dangu Lɔxɔn Sanla fe ra. 
\v 8 Yesu yi Piyɛri nun Yoni xɛ, a yi a ɲungu e ma, a naxa, “Ɛ sa Halagi Tiin Dangu Lɔxɔn Sanla ximɛnna rafala en xa.”
\p
\v 9 E yi a maxɔdin, e naxa, “I waxi a xɔn ma, nxu xa a rafala minɛn yi?”
\p
\v 10 A yi e yabi, a naxa, “Ɛ nɛma soma taani waxatin naxan yi, ɛ xɛmɛna nde lima kira yi, ige fɛɲɛn dɔxi a xun ma. Ɛ bira a fɔxɔ ra han a na so banxin naxan kui. 
\v 11 Ɛ yi a fala na banxin kanna xa, ɛ naxa, ‘Karamɔxɔ naxa, a xɔɲɛ yigiyaden minɛn yi, a tan nun a xarandiine Halagi Tiin Dangu Lɔxɔn Sanla donseen donma dɛnaxan yi?’ 
\v 12 A banxin yire gbeena nde yitama ɛ ra nɛn kore banxin kɔɛ ra, naxan kui yitɔnxi ki faɲi. Ɛ donseene rafalama mɛnna nin.” 
\v 13 E sa seen birin li na yi alo Yesu a fala e xa kii naxan yi. E Halagi Tiin Dangu Lɔxɔn Sanla ximɛnna rafala mɛnni.
\s Marigina Ximɛnna fe
\r Matiyu 26.26-30, Maraka 14.22-26, Kɔrɛnti Kaane Singena 11.23-25
\p
\v 14 Na waxatina a lixina, Yesu yi dɔxɔ a dɛgedeni e nun a xɛra fu nun firinne. 
\v 15 A yi a fala e xa, a naxa, “A xɔnla n ma kati, n xa Halagi Tiin Dangu Lɔxɔn Sanla donseen don ɛ xɔn benun n xa tɔrɔ! 
\v 16 Amasɔtɔ n xa a fala ɛ xa, n mi a donma sɔnɔn han a bunna rakamalima Alaa Mangayani waxatin naxan yi.”
\p
\v 17 Na xanbi ra, Yesu yi igelengenna tongo, a barikan bira Ala xa, a naxa, “Ɛ ito tongo, ɛ yi a yitaxun ɛ ra. 
\v 18 Amasɔtɔ n xa a fala ɛ xa, en wudi bogi igen naxan minma ito ra, n mi fa a minma han Alaa Mangayaan yi fa.”
\p
\v 19 Na xanbi ra, a burun tongo, a barikan bira Ala xa, a yi a yigira, a yi a so e yii, a naxa, “N fati bɛndɛn ni ito ra naxan fixi ɛ fe ra, ɛ xa ito liga naxan n ma fe rabirɛ ɛ ma.” 
\v 20 Ximɛn donna baxi na a ra, a yi igelengenna fan tongo na kiini, a naxa, “Igelengenni ito, Layiri Nɛnɛn na a ra naxan xidima en tagi n wunla xɔn naxan minima ɛ fe ra.”
\p
\v 21 “Koni a mato! Muxun naxan n yanfama, a n so yiini, na kanna a dɛgema n xɔn be yi! 
\v 22 Awa, Muxuna Dii Xɛmɛn faxama nɛn alo Ala bata a ragidi kii naxan yi, koni muxun naxan a yanfama, gbalon na kanna yɛɛ ra!”
\p
\v 23 E yi e bode maxɔdin fɔlɔ naxan na ligama e yɛ.
\s Naxan gbo a birin xa
\p
\v 24 Matandin yi keli xarandiine tagi fa fala muxune mirima nde ma e tagi a gbo dangu e birin na. 
\v 25 Yesu yi a fala e xa, a naxa, “Siyane mangane nɔyaan nan ligama e xun na. Kuntigine e xili bama nɛn fa fala, ‘Yamaan Yatigine.’ 
\v 26 Koni a mi na kiini ɛ tagi. Naxan gbo ɛ birin xa ɛ tagi, fɔ na xa lu alo dii ɲɔrɛna. Ɛ yɛɛratiin xa liga alo walikɛna. 
\v 27 Amasɔtɔ nde gbo dangu bodene ra, naxan dɔxi a dɛgedeni hanma naxan fama donseen na a xa? Naxan a dɛgema, na nan gbo! Koni n tan ɛ tagi alo walikɛna.”
\p
\v 28 “Ɛ bata lu n fɛma n ma tɔrɔn birin yi. 
\v 29 Nanara, n mangayaan fima ɛ ma alo n Fafe Ala bata a fi n ma kii naxan yi. 
\v 30 Ɛ ɛ dɛgema nɛn, ɛ yi ɛ min n xɔn ma n ma Mangayani, ɛ dɔxɔ mangaya gbɛdɛne yi. Ɛ yi Isirayila bɔnsɔn fu nun firinne makiti.”
\s Piyɛri a mɛ fena Yesu ra
\r Matiyu 26.31-35, Maraka 14.27-31, Yoni 13.36-38
\p
\v 31 Yesu naxa, “Ee! Simɔn, i tuli mati, Setana bata Ala mafan alogo a xa tin Setana yi ɛ birin mato, a yi ɛ yife alo xɛɛ biina a maali fema kii naxan yi, a yi a dɛɛla ba a yi. 
\v 32 Koni Simɔn, n bata Ala maxandi i xa alogo i ya dɛnkɛlɛyaan nama ɲan. I mɔn na xɛtɛ n fɛma waxatin naxan yi, i yi i ngaxakedenne sɛnbɛ so.”
\p
\v 33 Piyɛri yi a yabi, a naxa, “Marigina, n bata n yitɔn siga feen na kasoni i fɔxɔ ra, n faxa i fɔxɔ ra!”
\p
\v 34 Yesu yi a yabi, a naxa, “Piyɛri, n xa a fala i xa benun dontonna xa wuga, i a falama nɛn sanɲa ma saxan, i naxa, i mi n tan kolon.”
\p
\v 35 Na xanbi ra, Yesu yi a fala e xa, a naxa, “N na ɛ xɛ waxatin naxan yi, ɛ mi siga gbeti yo ra ɛ yii, hanma bɛnbɛlidina hanma sankidina, sena nde dasa nɛn ɛ ma ba?”
\p E yi a yabi, e naxa, “Sese mi dasa.”
\p
\v 36 Yesu naxa, “Koni iki xa gbeti sa seen naxan yii hanma bɛnbɛlidina, a xa a tongo. Silanfan mi muxun naxan yii, na xa a domaan mati, a silanfanna sara.\f + \fr 22.36\fr* \fk Silanfanna:\fk* Sofane yɛngɛso dɛgɛmana.\f* 
\v 37 Amasɔtɔ n xa a fala ɛ xa, Kitabun naxan falaxi n tan ma fe yi fɔ na xa kamali nɛn, a naxa, ‘A yatɛ nɛn alo fe ɲaxi rabane.’ ”
\p
\v 38 Xarandiine naxa, “Marigina, a mato, dɛgɛma firin be yi.”
\p A yi e yabi, a naxa, “Na bata wasa ti.”
\s Yesu yi Ala maxandi
\r Matiyu 26.36-46, Maraka 14.32-42
\p
\v 39 Yesu yi keli na yi, a siga Oliwi Geyaan fari alo a darixi a ligɛ kii naxan yi. Xarandiine yi siga a fɔxɔ ra. 
\v 40 A na yiren li waxatin naxan yi, a yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ Ala maxandi alogo ɛ nama bira tantanni.”
\p
\v 41 Na xanbi ra, a keli e fɛma, a yi a makuya e ra ndedi, a yi a xinbi sin, a yi Ala maxandi. 
\v 42 A yi a fala, a naxa, “N fafe, xa i tinɲɛ, i xa tɔrɔya igelengenni ito masiga n na, koni n tan sagoon nama liga fɔ i tan sagona.” 
\v 43 Malekan yi mini kɛnɛnni a xa, keli ariyanna yi, a yi sɛnbɛn fi a ma. 
\v 44 A tɔrɔxi kii naxan yi, a yi a yixɔdɔxɔ Ala maxandideni na kiini. Kuye wolonna yi mini a ma, a lu dindinɲɛ alo wunla.
\p
\v 45 A yelin Ala maxandɛ waxatin naxan yi, a xɛtɛ a xarandiine fɛma, a yi e sunuxin li xixɔnli! 
\v 46 A yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ xima nanfera? Ɛ keli, ɛ yi Ala maxandi alogo ɛ nama bira tantanni.”
\s Yesu suxu fena
\r Matiyu 26.47-56, Maraka 14.43-50, Yoni 18.3-11
\p
\v 47 A yi fala tiini waxatin naxan yi, ganla yi fa, Yudasi xarandii fu nun firinna nde tixi yamaan yɛɛ ra, a fa Yesu fɛma a sunbudeni. 
\v 48 Koni Yesu naxa, “Yudasi, i n tan Muxuna Dii Xɛmɛn yanfama sunbun nan xɔn ma ba?”
\p
\v 49 Xarandiin naxanye yi Yesu fɔxɔ ra, feen naxan fama ligadeni Yesu ra, e na to waxatin naxan yi, e naxa, “Marigina, nxu xa nxɔ silanfanne tongo, nxu yɛngɛn so ba?”\f + \fr 22.49\fr* \fk Silanfanna:\fk* Sofane yɛngɛso dɛgɛmana.\f* 
\v 50 E tan nde yi Saraxarali Kuntigi Singena konyin yiifari ma tunla sɛgɛ a ma. 
\v 51 Koni Yesu yi e yabi, a naxa, “A lu.” Yesu yi a yiin sa na xɛmɛn tunla ma, a kɛndɛya.
\p
\v 52 Na xanbi ra, Yesu yi a fala saraxarali kuntigine nun Ala Batu Banxin kantan muxune kuntigine nun yamaan fonne xa naxanye faxi a suxudeni, a naxa, “Ɛ bata fa silanfanne nun gbengbetenne ra n xili ma alo gbalotɔɔn nan n tan na ba? 
\v 53 N yi ɛ fɛma Ala Batu Banxini nun lɔxɔ yo lɔxɔ, ɛ mi kata ɛ yi n suxu. Koni ɛ waxatin na a ra iki e nun dimin sɛnbɛna.”
\s Piyɛri yi a mɛ Yesu ra
\r Matiyu 26.57-58, 69-75, Maraka 14.53-54, 66-72, Yoni 18.12-18, 25-27
\p
\v 54 E yi Yesu suxu, e siga a ra Saraxarali Kuntigi Singen konni, Piyɛri yi bira a fɔxɔ ra koni e yi tagi kuya. 
\v 55 E yi tɛɛn sa kiti saden tanden tagi, e yi a dɔxɔ mɛnni. Piyɛri yi dɔxɔ e fɛma. 
\v 56 Walikɛ ɲaxanla nde a to dɔxi tɛɛn xɔn ma waxatin naxan yi, a yi a mato ki faɲi, a naxa, “Xɛmɛni ito fan yi a fɔxɔ ra nun yati!”
\p
\v 57 Piyɛri yi a tandi, a naxa, “Ee! I tan ɲaxanla, n mi a kolon mumɛ!” 
\v 58 A mi bu na xanbi ra xɛmɛna nde fan yi a to, a naxa, “A tan nan nde i tan fan na!”
\p Koni Piyɛri yi a yabi a naxa, “Ee! I tan xɛmɛna, a tan se mi n tan na de!”
\p
\v 59 Awa, waxatidi danguxina, xɛmɛna nde fan yi a fala a xa a sɔbɛɛn na, a naxa, “Sikɛ yo mi naxan yi, xɛmɛni ito yi a fɔxɔ ra nun amasɔtɔ Galile kaan nan a tan fan na!”
\p
\v 60 Koni Piyɛri yi a yabi, a naxa, “Ee! I tan xɛmɛna, i naxan falama, n mi na kolon!”
\p Awa, a yi falan tima waxatin naxan yi, dontonna yi wuga mafurɛn! 
\v 61 Marigin yi a firifiri, a Piyɛri mato. Piyɛri yi a miri Marigina falan ma alo a fala kii naxan yi, a naxa, “Benun dontonna xa wuga to, i a falama nɛn dɔxɔ saxan a i mi n kolon.” 
\v 62 Piyɛri yi mini, a sɔxɔlɛ wugan ti!
\s E yi Yesu magele, e yi a bɔnbɔ
\r Matiyu 26.67-68, Maraka 14.65
\p
\v 63 Muxun naxanye yi Yesu kantanma, ne yi Yesu magele, e yi a bɔnbɔ. 
\v 64 E yi a yɛɛn maxidi, e yi a maxɔdin, e naxa, “Nde i bɔnbɔxi? Nabiya falane ti nxu xa.” 
\v 65 E yi a makonbi han!
\s E yi Yesu ti muxu gbeene yɛtagi
\r Matiyu 26.59-66, Maraka 14.55-64, Yoni 18.19-24
\p
\v 66 Kuye yibaxina, yamaan fonne nun saraxarali kuntigine nun sariya karamɔxɔne yi e malan, e fa Yesu ra Kitisa Gbeene fɛma. 
\v 67 E yi a fala, e naxa, “Xa Alaa Muxu Sugandixin nan i tan na, a fala nxu xa.”
\p A yi e yabi, a naxa, “Xa n na a fala ɛ xa, ɛ mi lama n na. 
\v 68 Xa n na ɛ maxɔdin, ɛ mi n yabɛ, 
\v 69 koni fɔlɔ iki ma, n tan Muxuna Dii Xɛmɛn dɔxɔma nɛn Ala Sɛnbɛmaan yiifanna ma.”
\p
\v 70 E birin naxa, “Alaa Dii Xɛmɛn nan i tan na nayi ba?” A yi e yabi, a naxa, “Ɛ bata a fala. A tan nan n tan na.”
\p
\v 71 E yi a fala, e naxa, “En mako mi fa sere ma sɔnɔn! En tan yɛtɛɛn bata a xuiin mɛ!”
\c 23
\s E siga Yesu ra Pilati fɛma
\r Matiyu 27.1-2, 11-14, Maraka 15.1-5, Yoni 18.28-38
\p
\v 1 Yamaan birin yi Yesu tongo, e siga a ra Pilati fɛma, 
\v 2 e a kansun fɔlɔ na yi, e naxa, “Nxu bata xɛmɛni ito suxu, a nxɔ siyani murutɛma. A yi a falɛ e xa, a e nama mudun so Manga Gbeen yii. A naxa, a tan nan Alaa Muxu Sugandixin na e nun mangana.”
\p
\v 3 Awa, Pilati yi a maxɔdin a naxa, “Yahudiyane mangan nan i tan na ba?”
\p Yesu yi a yabi, a naxa, “Ɔn, alo i a falaxi kii naxan yi.”
\p
\v 4 Na xanbi ra, Pilati yi a fala saraxarali kuntigine nun yamaan xa, a naxa, “N mi xɛmɛni ito yalagi fe toxi hali!”
\p
\v 5 Koni e mɔn yi kata, e naxa, “A bata yamaan tagi so a xaranna xɔn ma! A fɔlɔxi Galile nin han sa dɔxɔ Yudaya birin na, iki a bata fa be fan yi.”
\p
\v 6 Pilati ito mɛ waxatin naxan yi, a yi maxɔdinna ti, a naxa, “Galile kaan nan xɛmɛni ito ra ba?” 
\v 7 A na kolon waxatin naxan yi fa fala Yesu kelixi na yamanan nin Herode yi kuntigiyani dɛnaxan yi, a yi a rasiga a ma, Herode fan yi Yerusalɛn taani na waxatini.
\s Yesu Herode fɛma
\p
\v 8 Herode Yesu to waxatin naxan yi, na yi rafan a ma kati, amasɔtɔ a bata yi Yesu a fe mɛ nun! A xɔnla yi a ma nun, a xa a to xabu waxati xunkuye. A yi waxi a xɔn ma, a xa Yesu to kabanako fena ndee ligɛ. 
\v 9 Nanara, Herode yi Yesu maxɔdin sanɲa ma wuyaxi, koni Yesu mi a yabi hali fala keden peen na! 
\v 10 Saraxarali kuntigine nun sariya karamɔxɔne yi Yesu kansun kati! 
\v 11 Herode nun a sofane yi Yesu magele, e yi a rafɛya kati! E yi doma faɲin nagodo a ma, e yi a raxɛtɛ Pilati ma. 
\v 12 Na lɔxɔn yɛtɛni Pilati nun Herode yi findi xɔyimane ra amasɔtɔ e mi yi rafan e bode ma nun.
\s E Yesu faxa feen nagidi
\r Matiyu 27.15-26, Maraka 15.6-15, Yoni 18.39-19.16
\p
\v 13 Pilati yi saraxarali kuntigine nun mangane nun yamaan maxili, a yi e malan, 
\v 14 a yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ bata fa xɛmɛni ito ra n fɛma, a a yamaan namurutɛma. Nba, n bata a fɛsɛfɛsɛ ɛ yɛɛ xɔri. Ɛ a kansunxi fe ɲaxin naxanye ra, n mi a sɔn toxi hali keden. 
\v 15 Herode fan mi a sɔn toxi. Nanara, a bata a raxɛtɛ n ma, xɛmɛni ito mi fe yo ligaxi a faxɛ naxan ma. 
\v 16 Awa, n xa a bɔnbɔ, n yi a beɲin.”
\p
\v 17 Bayo Halagi Tiin Dangu Lɔxɔn Sali waxatine yi, fɔ Pilati xa muxu keden namini nɛn kasoon na e xa. 
\v 18 Muxune birin yi sɔnxɔ, e naxa, “Yesu xa faxa, i Baraba beɲin nxu xa!” 
\v 19 Baraba yi kasoon na murutɛn nun muxu faxa feen nan ma taani.
\p
\v 20 A xɔli yi Pilati ma a xa Yesu beɲin. Nanara, a mɔn yi yamaan xili. 
\v 21 Koni e mɔn yi sɔnxɔ, e naxa, “A gbangban wudin ma!”
\p
\v 22 Pilati yi a fala e xa sanɲa ma saxan, a naxa, “A fe ɲaxin mundun ligaxi? N mi fe ɲaxi yo toxi a ra a faxɛ naxan ma. N xa a bɔnbɔ, n yi a beɲin.”
\p
\v 23 Koni e lu sɔnxɔɛ, e yi e xuini te, e naxa, a Yesu xa gbangban wudin ma. E kui feen yi liga e sɔnxɔ sɔnxɔna fe ra. 
\v 24 Nanara, Pilati yi a kitin bolon alo e a fala a xa kii naxan yi. 
\v 25 E waxi xɛmɛn naxan xɔn ma, a na beɲin e xa naxan sa kasoon na murutɛn nun muxu faxa feen na. Awa, a Yesu so e yii a e xa e rafan feen liga a ra.
\s E yi Yesu gbangban wudin ma
\r Matiyu 27.32-44, Maraka 15.21-32, Yoni 19.17-27
\p
\v 26 E sigama Yesu ra a gbangbandeni wudin ma waxatin naxan yi, e lan xɛmɛna nde ra, a xili Simɔn Sirɛni kaana. A kelima xɛɛn ma siga taani. E yi a suxu, e Yesu gbangban wudin sa a xun ma, e yi a bira Yesu fɔxɔ ra.
\p
\v 27 Muxu wuyaxi yi bira a fɔxɔ ra. Ɲaxanla ndee yi e yɛ nun, ne yi e yiin sa e xun ma, e gbelegbele a fe ra. 
\v 28 Yesu yi a yɛɛ rafindi e ma, a yi a fala e xa, a naxa, “Yerusalɛn ɲaxanle, ɛ nama wuga n tan ma fe ra, koni ɛ wuga ɛ yɛtɛ nun ɛ diine fe ra. 
\v 29 Amasɔtɔ lɔxɔna nde fama, muxuna nde a falama nɛn fa fala, ‘Sɛwan gbantane xa, sɛwan ɲaxanle xa naxanye mi dii barixi, dii nga mi e ra.’ 
\v 30 Nayi, muxune a falama nɛn geyane xa, e naxa, ‘Ɛ bira nxu fari,’ e yi a fala yire matexine xa, e naxa, ‘Ɛ nxu yɛ maluxun.’ 
\v 31 Amasɔtɔ xa fe sifani itoe liga wudi xinden na, nanfe ligama wudi xaren na nayi?”
\p
\v 32 E fe ɲaxi raba firinne fan tongo, a e xa faxa Yesu fɛma. 
\v 33 E na yiren li waxatin naxan yi naxan xili “xun xɔri yirena,” e Yesu gbangban wudin ma na yi e nun fe ɲaxi raba firinne, keden a yiifanna ma, bodena a kɔmɛnna ma. 
\v 34 Yesu naxa, “N Fafe, e mafelu, amasɔtɔ e naxan ligama e mi na kolon.”
\p Awa, e yi masɛnsɛnna ti lan a dugine yitaxun feen ma. 
\v 35 Yamaan yi ti na yi, e lu Yesu matoɛ. Yamaan kuntigine yi a magele, e naxa, “A bata bodene rakisi, xa Alaa Muxu Sugandixin nan a tan na, a xa a yɛtɛ rakisi!”
\p
\v 36 Sofane fan yi a magele, e fa a fɛma, e yi minse muluxunxin ti a xa. 
\v 37 E yi a fala, e naxa, “Xa Yahudiyane mangan nan i tan na, i yɛtɛ rakisi.”
\p
\v 38 E falani itoe sɛbɛ a xun ma, e naxa, “Yahudiyane Mangan ni ito ra.”
\p
\v 39 Fe ɲaxi rabaan naxanye yi gbangbanxi a fɛma, na nde keden yi a rayelefu, a naxa, “Alaa Muxu Sugandixin xa mi i tan na ba? I yɛtɛ rakisi e nun nxu tan fan!”
\p
\v 40 Koni bonna yi a maxadi, a naxa, “I mi gaxuɛ Ala yɛɛ ra ba? En tan fan yalagin nan bun ma be yi. 
\v 41 Koni en gbeen lanxi, amasɔtɔ en na en ma fe ɲaxin saranna nan sɔtɔma ito ra. Koni a tan mi fe ɲaxi yo ligaxi.” 
\v 42 A yi a fala Yesu xa, a naxa, “Yesu, i na fa i ya Mangayani waxatin naxan yi, i xa i xaxili lu n xɔn ma!”
\p
\v 43 Yesu yi a fala a xa, a naxa, “N xa ɲɔndin fala i xa, i luma n fɛma nɛn ariyanna yi to.”
\s Yesu faxa fena
\r Matiyu 27.45-46, Maraka 15.33-41, Yoni 19.28-30
\p
\v 44 Sogen bata yi a ratinxin, dimin yi so yamanan yiren birin yi han se din waxatin yi maso. 
\v 45 Sogen yi dimi. Awa, dugin naxan yi singanxi Ala Batu Banxin tagi, na yi bɔ firinna ra. 
\v 46 Yesu yi a xuini te kati, a naxa, “N Fafe, n bata n niin so i yii.”\f + \fr 23.46\fr* Yaburin 31.6\f* A na fala xanbini, a faxa.
\p
\v 47 Feen naxan liga, sofa kɛmɛn kuntigin yi na to, a yi Ala tantun, a naxa, “Muxu tinxinxin yatin nan yi ito ra!”
\p
\v 48 Muxun naxanye fa fe yigbɛdeni, a feen naxanye ligaxi e yɛɛ xɔri, e ne to waxatin naxan yi, e birin yi xɛtɛ e konni, e yiin saxi e xun ma, e wugama. 
\v 49 Naxanye birin yi Yesu kolon ki faɲi e nun ɲaxanla naxanye bira a fɔxɔ ra keli Galile yi, ne yi sa ti yire makuyeni, e lu feni itoe matoɛ.
\s Yesu maluxun fena
\r Matiyu 27.57-61, Maraka 15.42-47, Yoni 19.38-42
\p
\v 50 Xɛmɛna nde yi na nun, a xili Yusufu. A yi yamaan fonne yɛ. A yi fan, a yi tinxin. 
\v 51 A mi yi tinxi bonne kiti saxin nun e kɛwanle ma. Arimate taan muxuna nde nan yi a ra, Yudaya yamanana. A yi Alaa Mangayaan nan mamɛma. 
\v 52 A siga Pilati konni, a sa a maxɔdin Yesu binbina fe ma. 
\v 53 A yi a binbin ba wudin kɔɛ ra, a yi a kasangen. Awa, gaburun naxan gexi fanyeni alo faran yinla, muxe munma yi sa naxan kui singen, a yi sa a maluxun mɛnni. 
\v 54 Yuman nan yi a ra nun. Matabu Lɔxɔn bata yi maso nun.
\p
\v 55 Ɲaxanla naxanye bira Yesu fɔxɔ ra keli Galile, ne yi siga Yusufu fɔxɔ ra, e sa gaburun to, alogo e xa a kolon Yesu binbin saxi kii naxan yi. 
\v 56 E xɛtɛ e konni, e sa se xiri ɲaxumɛne nun latikɔnɔnna rafala a binbin xa.
\p E yi e matabu Matabu Lɔxɔni alo sariyana a fala kii naxan yi.
\c 24
\s Yesu keli fena sayani
\r Matiyu 28.1-10, Maraka 16.1-8, Yoni 20.1-10
\p
\v 1 Xati lɔxɔn xɔtɔn xɔtɔnni, ɲaxanle ture xiri ɲaxumɛn naxanye rafalaxi, e yi siga ne ra gaburu dɛɛn na. 
\v 2 E yi a li gɛmɛn baxi gaburun dɛ ra. 
\v 3 E yi so gaburun kui koni e mi Marigi Yesu binbin to na yi. 
\v 4 E kuisanxin yi lu tixi na yi, e yi e tɛrɛna xɛmɛ dugi mayilenxi kan firinna e dɛxɔn ma. 
\v 5 Ɲaxanle yi gaxu kati, e yi e xinbi sin, e e tigine sin bɔxɔn ma. Na xɛmɛ firinne yi a fala ɲaxanle xa, e naxa, “Ɛ niiramaan fenma faxa muxune yɛ nanfera? 
\v 6 A mi be, a bata keli sayani. A yi Galile yi waxatin naxan yi, a naxan fala ɛ xa, ɛ xaxili lu na xɔn ma. 
\v 7 A naxa, ‘Fɔ Muxuna Dii Xɛmɛn xa so hakɛ kanne yii, e yi a gbangban wudin ma, a soge saxandeni a keli sayani.’ ”
\p
\v 8 Na xanbi ra, a falane yi rabira ɲaxanle ma. 
\v 9 E xɛtɛ keli gaburu dɛɛn na, e sa na birin fala xarandii fu nun kedenna xa e nun a muxune birin. 
\v 10 Ɲaxanli itoe nan a fala xɛrane xa, Mariyama Magadala kaan nun Yoyana nun Mariyama Yaki nga e nun ɲaxanla bonne, ne yi feni itoe fala xɛrane xa. 
\v 11 Koni e yi a miri a ɲaxanle daxuya falan nan tixi, e mi la e ra mumɛ! 
\v 12 Koni Piyɛri yi keli, a siga gaburu dɛɛn na, a yi a yigodo, a yi a yɛ masa gaburun kui, a kasangenna kui genla to saxi, a xɛtɛ a konni. Feen naxan ligaxi, a kabɛma na ra.
\s Yesu siga fena Emayusi Taani
\r Maraka 16.12-13
\p
\v 13 Na lɔxɔ yɛtɛni, muxu firin yi sigama taadina nde yi naxan yi xili Emayusi, e nun Yerusalɛn taan yi tagi kuya ndedi. 
\v 14 Feen naxanye bata yi liga, e batuma na feene ma. 
\v 15 E yi batuma waxatin naxan yi, Yesu yi a maso e ra, e birin yi lu sigɛ. 
\v 16 E yi a to koni hali na, e mi a kolon. 
\v 17 Yesu yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ sigama kiraan xɔn waxatin naxan yi, ɛ yi nanfe falama?”
\p E sunuxin yi ti. 
\v 18 Na nde keden, naxan yi xili Kelopa, na yi a yabi, a naxa, “I tan keden peen nan Yerusalɛn taani ba, naxan mi a kolon feen naxanye ligaxi mɛnni waxati danguxini itoe yi?”
\p
\v 19 A yi a maxɔdin, a naxa, “Nanfe ne ra?”
\p E yi a yabi, e naxa, “Feen naxan ligaxi Yesu Nasarɛti kaan na. Nabi sɛnbɛ kanna nan yi a ra a falan nun kɛwanli Ala nun yamaan birin yɛtagi. 
\v 20 Saraxarali kuntigine nun en ma kuntigine yi a suxu, alogo e xa a faxa. E yi a gbangban wudin ma. 
\v 21 Anu, nxu bata yi nxu yigi sa a yi nun fa fala a tan nan Isirayila muxune xunbaan na. A birin mi na ra, a ligan soge saxanna nan to, 
\v 22 ɲaxanla ndee yi nxu tagi, ne nxu rakɔntɔfili nɛn. E siga nɛn gaburu dɛɛn na subaxani, 
\v 23 e mi a binbin to, e xɛtɛ, e fa a fala nxu xa, a malekane mini nɛn e ma naxanye a fala e xa, a a niin bata bira ayi! 
\v 24 Nxu lanfana ndee yi siga gaburu dɛɛn na, e sa a to alo ɲaxanle a fala nxu xa kii naxan yi, a yatin ligaxi na kii nin, koni e mi a to.”
\p
\v 25 Awa, Yesu yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ xaxili mi na. Nabine feen naxanye birin fala ɛ xa, ɛ mi la ne ra ɛ bɔɲɛni xulɛn! 
\v 26 Ɛ mi a kolon a lanma Alaa Muxu Sugandixin xa tɔrɔ feni itoe ra benun a xa so a binyeni?” 
\v 27 Na xanbi ra, feen naxan birin falaxi Yesu a fe yi Kitabun kui, fɔlɔ Nabi Musaa Kitabun ma, han nabi gbɛtɛye, a na birin yɛba e xa.
\p
\v 28 E yi sigama taan naxan yi nun, e to maso mɛnna ra, Yesu yi a liga alo a dangumatɔɔn na a ra. 
\v 29 Koni e yi a raxɛtɛ, e naxa, “Lu nxu fɛma amasɔtɔ kɔɛ somaan ni i ra, dimin yi so.” Nayi, a yi lu e fɛma. 
\v 30 A dɔxɔ a dɛgedeni e fɛma, a burun tongo, a barikan bira Ala xa, na xanbi ra a buruni gira, a yi a so e yii. 
\v 31 E yɛɛn yi rabi mafurɛn, e yi a kolon fa fala a Yesu na a ra. Koni a tunun e yɛtagi. 
\v 32 E yi a fala e bode xa, e naxa, “A ligaxi nɛn alo tɛɛn nan yi en kuiin ganma, a Kitabun fɛsɛfɛsɛma en xa waxatin naxan yi kiraan xɔn ma.”
\p
\v 33 E keli mafurɛn, e xɛtɛ Yerusalɛn taani, e xarandii fu nun kedenna li malanxi dɛnaxan yi e nun bonne. 
\v 34 E yi a fala, e naxa, “Marigin bata keli sayani yati! Simɔn bata a to!”
\p
\v 35 Feen naxan liga kiraan xɔn ma, muxu firinne yi ne yɛba e xa, e Marigin kolon kii naxan yi, a buruni gira waxatin naxan yi.
\s Xarandiine yi Yesu to
\r Matiyu 28.16-20, Maraka 16.14-18, Yoni 20.19-23, Kɛwanle 1.6-8
\p
\v 36 E yi ito falama waxatin naxan yi, Marigin yɛtɛɛn yi ti e tagi mafurɛn, a yi a fala e xa, a naxa, “Ala xa ɛ bɔɲɛn xunbeli.”
\p
\v 37 E gaxu kati, e yi e miri, e naxa, a e bata muxun yɛlɛnna to. 
\v 38 Koni a yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ kuisanxi nanfera, sikɛna ɛ bɔɲɛni nanfera? 
\v 39 Ɛ n yiine nun n sanne mato, ɛ a kolonma nɛn a n tan nan a ra. Ɛ yiin din n na, ɛ a toma nɛn nayi amasɔtɔ fati bɛndɛn nun xɔnne mi muxun yɛlɛnni alo ɛ a toma n tan yi kii naxan yi.”
\p
\v 40 A to yi na falama e xa, a yi a yiin nun a sanne yita e ra. 
\v 41 Sɛwan nun kabɛn yi a liga, e mi la a ra xulɛn. Nayi, a yi e maxɔdin, a naxa, “Donsena ɛ yii be ba?” 
\v 42 E yɛxɛ gilinxi dungin so a yii, 
\v 43 a yi a tongo, a yi a don e yɛtagi.
\p
\v 44 Na xanbi ra, a yi a fala e xa, a naxa, “N yi ɛ fɛma waxatin naxan yi, n feni itoe nan fala ɛ xa. Feen naxan birin sɛbɛxi n ma fe yi Musaa Sariya Kitabun kui e nun nabine kitabune nun Yaburin kui, fɔ ne xa kamali nɛn.”
\p
\v 45 A yi a liga e xaxili sɔtɔ alogo e xa Kitabuna feene famu. 
\v 46 A yi a fala e xa, a naxa, “Ito nan sɛbɛxi fa fala Alaa Muxu Sugandixin xa tɔrɔ, a keli sayani a soge saxandeni. 
\v 47 Tubi feen nun yulubi xafarin kawandin bama nɛn a xinli siyane birin xa, fɔlɔ Yerusalɛn taan ma. 
\v 48 Feni itoe seren nan ɛ tan na. 
\v 49 N Fafe Ala ɛ tuli sa naxan na, n tan yɛtɛɛn na rafama nɛn ɛ ma. Koni ɛ lu Yerusalɛn taani han na sɛnbɛn yi fa sa keli kore a godo ɛ xun ma.”
\s Yesu yi te ariyanna yi
\r Maraka 16.19-20, Kɛwanle 1.9-11
\p
\v 50 Na xanbi ra, a siga e ra han Betani taani, a sa a yiini te dɛnaxan yi, a duba e xa. 
\v 51 A yi dubama e xa waxatin naxan yi, a keli e fɛma, a te ariyanna yi. 
\v 52 E to yelin a batuɛ, e sɛwaxi gbeen yi xɛtɛ Yerusalɛn taani. 
\v 53 E yi lu Ala Batu Banxini waxatin birin, e lu barikan birɛ Ala xa.