\id 2KI \ide UTF-8 \h Mangane Firinden Sora \toc1 Yuda nun Isirayila Mangane Fe Taruxuna \toc2 Mangane Firindena \mt1 Mangane Firindena \mt2 Yuda nun Isirayila Mangane Fe Taruxuna \ip Mangane Firinden kitabu yireni ito kui, na Yuda nun Isirayila manga dɔnxɛne nan ma fe falama. A yire singena (keli Mangane Firinden sora singen ma han sora 7), na Isirayila kala feen nan falama en xa. Mangane nan yi dɔxi a xun na naxanye mi yi tinxin Ala yɛɛ ra yi. Ala yi tin Asiriya mangan Salamanasari xa Samari taan tongo yɛngɛni, Isirayila manga taana. Na ligaxi nɛn ɲɛɛ kɛmɛ solofere ɲɛɛ mɔxɔɲɛn nun firin benun Marigi Yesu xa bari waxatin naxan yi. Asiriya mangan mɔn yi yamaan fɔxɔ kedenna suxu, a siga e ra konyiyani. Nabi Elise a fe taruxun yɛbaxi en xa sorani itoe yire wuyaxi kui, Eli a xarandiin naxan ti a ɲɔxɔni (Keli Mangane Firinden sora 2 ma han 13). \ip A yire firindena Isirayila yamanan yiifari fɔxɔn mangayaan nan ma fe yɛbama naxan xili Yuda, feen naxanye liga ɲɛɛ kɛmɛ ɲɛɛ tonge saxanna bun ma Yuda lu xanbini a yɛtɛ ma yamanan kɔmɛn fɔxɔn suxu xanbini yɛngɛni. (Keli Mangane Firinden sora 18 ma han sora 25) Dɔnxɛn na, Babilɔn mangan Nebukadanesari yi fa Yerusalɛn tongo yɛngɛni ɲɛɛ kɛmɛ suulun ɲɛɛ tonge solomasɛxɛ ɲɛɛ solofere benun Marigi Yesu xa bari, a yi Ala Batu Banxin kala, a yi Yuda yamanan muxu fisamantenne xali Babilɔn taani. Ala nan Isirayila kaane yulubine saran e ra na feen kui. \c 1 \s Eli yi Axasiyaa tantanna fala \p \v 1 Axabi faxa xanbini, Moyaba kaane yi murutɛ Isirayila kaane xili ma. \v 2 Axasiya yi bira keli a kore banxin foye soden na Samari taani, a maxɔlɔ. Nayi, a xɛrane rasiga Baali-Sebubi suxuren maxɔdindeni, Ekirɔn taan muxune ala, alogo a xa a kolon xa a yiyalanɲɛ a maxɔlɔni. \v 3 Koni, Alatalaa malekan yi a fala Eli Tisibi kaan xa, a naxa, “Siga, i sa Samari mangana xɛrane ralan kira yi, i a fala e xa, i naxa, ‘Ala mi Isirayila yi ba? Nanfera i sigama Baali-Sebubi suxuren maxɔdindeni, Ekirɔn kaane ala?’ \v 4 Nayi, Alatala ito nan falaxi, a naxa, ‘I naxan nabaxi, na feen ma, i mi fa godoma i ya saden ma, i saxi dɛnaxan yi, i faxan mɛnna nin.’ ” Eli yi sa na fala e xa. \p \v 5 Xɛrane yi xɛtɛ Axasiya fɛma, a yi e maxɔdin, a naxa, “Nanfera ɛ xɛtɛxi?” \v 6 E yi a yabi, e naxa, “Xɛmɛna nde nan texi nxu ralandeni, a yi a fala nxu xa, a naxa, ‘Ɛ siga, ɛ xɛtɛ mangan fɛma naxan ɛ rafaxi, ɛ sa a fala a xa, a Alatala ito nan falaxi, a naxa: Ala mi Isirayila yi ba? Nanfera nayi i xɛrane rasigama Baali-Sebubi suxuren maxɔdindeni, Ekirɔn kaane ala? Nanara, i mi fa kelima i ya saden ma, i saxi dɛnaxan yi, i faxan mɛnna nin.’ ” \v 7 Axasiya yi e maxɔdin, a naxa, “Xɛmɛn yi kiin mundun yi naxan te ɛ ralandeni a falani itoe ti ɛ xa?” \v 8 E yi a yabi, e naxa, “Muxun nan yi a ra naxan yi maxidixi sube kidi xabe kanna ra e nun kidi tagixidina a tagi.” Axasiya yi a fala, a naxa, “Eli, Tisibi kaan nan na ra!” \s Axasiya yi wa Eli suxu feni \p \v 9 Axasiya yi sofa tonge suulun nasiga e nun e kuntigina. Kuntigin na yi te Eli fɛma geyaan xuntagi, a yi dɔxi dɛnaxan yi, a yi a fala a xa, a naxa, “Sayibana, mangana yamarin ni i ra, a i xa godo.” \v 10 Eli yi na kuntigin yabi, a naxa, “Xa sayiban nan n na, tɛɛn xa godo keli kore, a yi ɛ nun i ya sofa tonge suulunne gan.” Tɛɛn yi godo keli kore, a yi e nun a sofa tonge suulunne gan. \p \v 11 Axasiya mɔn yi sofa tonge suulun gbɛtɛye rasiga e nun e kuntigina. Kuntigin na yi a fala Eli xa, a naxa, “Sayibana, mangana yamarin ni i ra, a i xa godo mafurɛn.” \v 12 Eli yi a yabi, a naxa, “Xa sayiban nan n na, tɛɛn xa godo keli kore, a yi ɛ nun i ya sofa tonge suulunne gan.” Alaa tɛɛn yi godo keli kore, a yi e nun a sofa tonge suulunne gan. \p \v 13 Axasiya mɔn yi sofa tonge suulun e nun e kuntigin nasiga a saxandeni. Na kuntigin saxanden yi te, a to so, a xinbi sin Eli yɛtagi, a mafan, a naxa, “Sayibana, nxu nun n ma sofa tonge suulunna niin natanga. \v 14 N na a kolon, tɛɛn bata godo kore, a yi kuntigi firin fɔlɔne gan e nun e sofa tonge suulunne. Koni iki, n bata i mafan, n niin nakantan.” \v 15 Alatalaa malekan yi a fala Eli xa, a naxa, “Siga a fɔxɔ ra, i nama gaxu a yɛɛ ra.” Eli yi keli, a godo a fɔxɔ ra mangan fɛma. \v 16 A yi a fala mangan xa, a naxa, “Alatala ito nan falaxi, a naxa, bayo i bata xɛrane rasiga Baali-Sebubi suxuren maxɔdindeni, Ekirɔn kaane ala, alo Ala mi fa Isirayila yi naxan maxɔdinɲɛ falan na, i mi fa godoma i ya saden ma, i saxi dɛɛnde, amasɔtɔ i faxama nɛn.” \v 17 Axasiya yi faxa, fata Alatalaa falan na a naxan ti Eli xa. Yorami yi ti a ɲɔxɔni Yosafati a dii xɛmɛn Yehorami a mangayaan ɲɛɛ firindeni Yuda yi. Dii xɛmɛ yo mi yi Axasiya yii. \v 18 Axasiya kɛwali dɔnxɛne, a naxanye birin liga, ne sɛbɛxi Isirayila mangane taruxu kɛdine kui. \c 2 \s Eli yi te kore \p \v 1 Lɔxɔna nde Alatala yi fa Eli rate kore wuluwulu gbeeni. Na waxatini Eli nun Elise yi kelima Giligali yi. \v 2 Eli yi a fala Elise xa, a naxa, “Lu be, n bata i mafan, amasɔtɔ Alatala bata n xɛ han Betɛli taani.” Elise yi a yabi, a naxa, “N bata n kɔlɔ habadan Alatala yi e nun i tan, n mi xɛtɛma i fɔxɔ ra.” E birin yi siga Betɛli yi. \p \v 3 Betɛli taan nabi ganla yi fa Elise fɛma, e yi a fala a xa, e naxa, “I a kolon a Alatala i kanna ratema nɛn kore to?” Elise yi yabin ti, a naxa, “N na a kolon, ɛ dundu.” \v 4 Eli yi a fala Elise xa, a naxa, “Lu be, n bata i mafan, amasɔtɔ Alatala bata n xɛ han Yeriko taani.” Elise yi a yabi, a naxa, “N bata n kɔlɔ habadan Alatala yi e nun i tan, n mi xɛtɛma i fɔxɔ ra.” E birin yi siga Yeriko yi. \p \v 5 Yeriko taan nabi ganla yi e maso Elise ra, e yi a fala a xa, e naxa, “I a kolon a Alatala i kanna ratema nɛn kore to?” Elise yi yabin ti, a naxa, “N na a kolon, ɛ dundu.” \v 6 Eli yi a fala Elise xa, a naxa, “Lu be, n bata i mafan, amasɔtɔ Alatala bata n xɛ han Yurudɛn baani.” Elise yi a yabi, a naxa, “N bata n kɔlɔ habadan Alatala yi e nun i tan, n mi xɛtɛma i fɔxɔ ra.” E firinna birin yi siga kiraan xɔn. \v 7 Nabiin muxu tonge suulun nabi ganla yɛ, ne yi bira Eli nun Elise fɔxɔ ra, e sa ti, e yi e yɛɛ rafindi e firinna mabinni, e e makuya e ra ndedi. E fan firinna yi ti Yurudɛn baan dɛ. \v 8 Eli yi a doma gbeen tongo a mɔrɔmɔrɔ, a igen garin, a yitaxun be binna nun be binni, e firinna birin yi dangu yire yixareni. \p \v 9 E to dangu, Eli yi a fala Elise xa, a naxa, “I waxi a xɔn, n xa nanse liga i xa, benun n xa ba i fɛma?” Elise yi a yabi, a naxa, “N bata i mafan, n waxi i ya nabiyaan xaxinla dɔxɔde firin nan sɔtɔ fe yi.” \v 10 Eli yi a fala a xa, a naxa, “I fe xɔdɛxɛn nan maxɔdinxi n na na ra. Koni n bama i fɛma waxatin naxan yi, xa i n to, na ligama i xa nɛn, koni xa i mi n to, na mi ligama i xa.” \p \v 11 E yi sigatini, e fala tiini, nanunna, wontoro tɛɛ kanna nun soo tɛɛ kanne yi so e tagi, Eli yi te kore wuluwulu gbeeni. \v 12 Elise yi a matoma a gbelegbelema, a naxa, “N fafe, n fafe! I dangu Isirayilaa yɛngɛ so wontorone birin na e nun a soone!” A mi fa a to sɔnɔn. Nayi, a yi a dugine suxu, a yi e yibɔ dungi firinna ra, \v 13 Elise yi doma gbeen tongo Eli naxan nabira. A xɛtɛ, a ti Yurudɛn baan dɛ, \v 14 Eli doma gbeen naxan nabira, Elise yi na tongo, a baa igen garin, Elise yi maxɔdinna ti, a naxa, “Alatala, Eli a Ala minɛn yi iki?” A mɔn yi baa igen garin, na xanbi ra, baan yi taxun, Elise yi dangu. \p \v 15 Yeriko taan nabine ganla to a to wulani, e yi a fala, e naxa, “Eli a xaxinla Elise yi.” E yi siga a ralandeni, e xinbi sin a bun ma. \v 16 E yi a fala a xa, e naxa, “Xɛmɛ sɛnbɛmaan muxu tonge suulun i ya walikɛne yɛ, i waxi e xa sa i kanna fen? Yanyina nde Alatalaa Nii Sariɲanxin bata a xali a sa a woli geyana nde fari hanma lanbanna nde kui.” Elise yi e yabi, a naxa, “Ɛ nama e rasiga.” \v 17 Koni, e yi a karahan han! A yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ e rasiga.” E yi muxu tonge suulun nasiga naxanye Eli fen xi saxan, koni e mi a to mumɛ! \v 18 E to xɛtɛ Elise fɛma Yeriko taani, a yi a fala e xa, a naxa, “N mi yi a falɛ ɛ xa, ‘Ɛ nama siga?’ ” \s Elise Yeriko yi \p \v 19 Taan muxune yi a fala Elise xa, e naxa, “Nxu kanna, taan dɔxɔ kiin fan alo i a toxi kii naxan yi, koni igen kobi han a mi tinɲɛ sansine yi soli.” \v 20 Elise yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ fa fɔxɔn na goron nɛnɛn kui, ɛ a so n yii.” E fa a ra. \v 21 Elise yi siga tigin xunna ra, a fɔxɔn woli igeni, a yi a fala, a naxa, “Alatala ito nan falaxi, a naxa, ‘N bata igeni ito rasariɲan, a mi fa muxune faxɛ, sansine fan nun fa solima nɛn.’ ” \v 22 Igen yi rasariɲan, keli na lɔxɔni fata Elise a falan na. \p \v 23 A kelimatɔɔn mɛnni siga Betɛli yi, a yi tema kiraan xɔn, taa yi diidine yi fa, e yi a magele, e yi a fala a ma, e naxa, “Teli kanna siga! Teli kanna siga!” \v 24 A yi xɛtɛ, a e mato, a yi e danga Alatala xinli, sube xaɲɛ magaxuxi firin yi mini fɔtɔnni, e diidine tonge naanin e nun firin yibɔ. \v 25 Elise yi keli mɛnni, a siga Karemele geyaan fari. Na xanbi ra, a xɛtɛ Samari taani. \c 3 \s Yorami, Isirayila Mangana \p \v 1 Yuda manga Yosafati a mangayaan ɲɛɛ fu nun solomasɛxɛdeni, Axabi a dii xɛmɛn Yorami yi findi Isirayila mangan na Samari taani, a ɲɛɛ fu nun firin mangayaan liga Isirayila xun na. \v 2 Naxan ɲaxu Alatala yɛɛ ra yi, a na liga nɛn, koni a mi dangu a fafe nun a nga fe ɲaxine ra. A fafe kide gɛmɛ Baali sawuran naxanye ti, a ne kala, \v 3 koni Nebati a dii xɛmɛn Yerobowan yulubin naxanye liga, naxan Isirayila kaane ti yulubin ligan ma, a fan yi kankan ne ligan ma, a lu ne yi, a mi xɛtɛ e fɔxɔ ra mumɛ! \s Yorami yi Moyaba yɛngɛ \p \v 4 Moyaba mangan Mesa, yɛxɛɛ kurune nan yi a yii. Ɲɛɛ yo ɲɛɛ, a yi lan a xa naxan so Isirayila mangan yii mudun na, na nan lanxi yɛxɛɛ diin wuli kɛmɛ ma e nun yɛxɛɛ xungbe wuli kɛmɛ e nun e xabena. \v 5 Axabi to faxa, Moyaba mangan yi murutɛ Isirayila mangan xili ma. \v 6 Nayi, Yorami yi mini Samari taani, a Isirayila sofane birin malan. \v 7 A xɛrane rasiga a faladeni Yuda mangan Yosafati xa, a naxa, “Moyaba mangan bata murutɛ n xili ma. I waxi fa feni n fɔxɔ ra Moyaba yɛngɛdeni ba?” Yosafati yi a yabi, a naxa, “N sigama nɛn i fɔxɔ ra, i tan nun n tan keden na a ra, n ma sofane i ya sofane nan e ra, n ma soone i ya soone nan e ra.” \v 8 Yosafati mɔn yi a maxɔdin, a naxa, “En teen kiraan mundun xɔn?” Yorami yi a yabi, a naxa, “Edɔn tonbonna kiraan xɔn.” \p \v 9 Isirayila mangan nun Yuda mangan nun Edɔn mangan yi siga, e xi solofere sigan tixina, igen yi ɲan ganla yii e nun xuruseen naxanye yi biraxi e fɔxɔ ra. \v 10 Nayi, Isirayila mangan yi a fala, a naxa, “Ee! Alatala en tan manga saxanne xilixi nɛn, alogo a xa en sa Moyaba yamanan sagoni!” \v 11 Koni Yosafati yi a fala a xa, a naxa, “Alatalaa nabi yo mi na en nɔɛ Alatala maxɔdinɲɛ naxan yi?” Isirayila mangana walikɛɛn yi a fala e xa, a naxa, “Elise be, Safati a dii xɛmɛna, naxan yi igen sama Eli yiine ra.” \v 12 Yosafati yi a fala, a naxa, “Alatalaa falana Elise yi.” Nayi, Isirayila mangan nun Yosafati nun Edɔn mangan yi godo a fɛma. \p \v 13 Elise yi a fala Isirayila mangan xa, a naxa, “Nanse i tan nun n tan tagi? Siga i fafe nun i ngaa nabine fɛma.” Isirayila mangan yi a fala a xa, a naxa, “Ɛn-ɛn, amasɔtɔ Alatala nan nxu tan manga saxanne xilixi alogo a xa nxu so Moyaba yii.” \v 14 Elise yi a fala a xa, a naxa, “N bata n kɔlɔ habadan Alatala yi, Sɛnbɛn Birin Kanna, n walima naxan xa, xa n mi Yosafati binyaxi, Yuda mangana, i bɔtɛ mi yi taranma n xa. N mi yi i matoma. \v 15 Iki, ɛ fa maxase maxana nde ra n xɔn.” Maxase maxan na maxaseen maxa waxatin naxan yi, Alatala sɛnbɛn yi godo Elise ma. \v 16 A yi a fala, a naxa, “Alatala ito nan falaxi, a naxa, ‘Ɛ yili wuyaxi ge lanbanni.’ \v 17 Amasɔtɔ Alatala ito nan falaxi, a naxa, ‘Ɛ mi foyen toma, ɛ mi tulen toma mumɛ, koni lanbanni ito rafema nɛn igen na, ɛ yi ɛ min, ɛ tan nun ɛ xuruse xungbene nun ɛ xuruse xunxurine.’ \v 18 Koni fe di xuri nan na ra Alatala yii. A Moyaba yamanan soma nɛn ɛ yii. \v 19 Ɛ taa fangamane birin kalama nɛn e nun taa rakantanxine, ɛ wudi faɲine birin sɛgɛma nɛn, ɛ yi tigine birin dutun, ɛ xɛɛne rafe gɛmɛne ra.” \v 20 Na xɔtɔn bode, saraxa ba waxatini, igen yi fa keli Edɔn yi, yamanan yi rafe igen na. \p \v 21 Moyaba kaane to a mɛ a mangane fama e yɛngɛdeni, naxanye birin bata yi a li yɛngɛ so seen tongoden ma, e ne birin xili, e ti yamanan danna ra. \v 22 E to keli xɔtɔnni, sogen tixi igen na bɔxɔn fari ma, Moyaba kaane yi igen to wulani, a gbeeli alo wunla. \v 23 E yi a fala, e naxa, “Wunla na a ra! Mangane bata e bode yɛngɛ, e nun e sofane, e yi e bode faxa. Iki, Moyaba kaane, ɛ keli, en sa e yii seene tongo!” \v 24 E yi fa Isirayila ganla daaxadeni. Koni, Isirayila ganla yi keli, a Moyaba kaane yɛngɛ, e yi e gi ganla yɛɛ ra. Isirayila ganla yi bira e fɔxɔ ra han e sa so e yamanani, e yi Moyaba kaane nɔ. \v 25 E taane kala, e birin yi gɛmɛ keden kedenna woli xɛɛ faɲine yi, e xɛɛne rafe gɛmɛne ra, e yi tigine birin dutun, e yi wudi faɲine birin sɛgɛ. A raɲanna, Kiri-Haresɛti taan yinna nan tun yi fa a kiini, koni sofa lantan kanne fan yi fa na rabilin, e na fan yɛngɛ. \v 26 Moyaba mangan to a to a a mi yɛngɛn nɔɛ, a yi silanfan kanna muxu kɛmɛ solofere tongo alogo a xa kirani ba han Edɔn mangan fɛma, koni e mi nɔ.\f + \fr 3.26\fr* \fk Silanfanna:\fk* Sofane yɛngɛso dɛgɛmana.\f* \v 27 Nayi, a yi a dii singen tongo naxan yi lanma a xa ti a ɲɔxɔni, a yi a ba saraxan na taan yinna fari. Na xanbi ra, Moyaba kaane yi Isirayila kaane ɲaxankata han Isirayila kaane yi keli na yi, e xɛtɛ e konni. \c 4 \s Elise yi kaɲa gilɛn mali \p \v 1 Lɔxɔna nde kaɲa gilɛna nde yi fa Elise li, nabi ganla nabina nde nan yi a xɛmɛn na. A yi Elise mafan, a naxa, “I ya walikɛna, n ma xɛmɛn bata faxa, i a kolon a i ya walikɛɛn yi gaxuxi Alatala yɛɛ ra, koni doli kanna bata fa n ma dii xɛmɛ firin tongodeni, a xa e findi a konyine ra.” \v 2 Elise yi a maxɔdin, a naxa, “N nɔɛ nanse ligɛ i xa? A fala n xa nanse i yii banxini?” Ɲaxanla yi a yabi, a naxa, “Sese mi i ya walikɛɛn yii banxini fɔ ture kundi keden.” \v 3 Elise yi a fala a xa, a naxa, “Siga, i sa goron yigenle maxɔdin i dɔxɔ bodene ra, i nama ndedi maxɔdin de! \v 4 I na so i konni, i dɛɛn balan ɛ nun i ya diine xun ma, i turen sa goronne birin kui, naxanye na rafe i ne dɔxɔ e dan na.” \v 5 Nayi, ɲaxanla yi keli a fɛma. A dɛɛn balan e nun a diine xun ma, e yi fa goronne ra, a yi e rafe. \v 6 Goronne birin to rafe, a yi a fala a dii xɛmɛn xa, a naxa, “Fa goron gbɛtɛye ra.” Koni a diin yi a yabi, a naxa, “Goron mi fa na.” Turen yi ba minɛ. \v 7 Ɲaxanla yi sa a fala sayiban xa. Elise yi a fala a xa, a naxa, “Siga, turen mati, i yi i ya donla fi, naxan na lu i yii, na i tan nun i ya diine rakisima nɛn.” \s Sunami kaana diin yi keli sayani \p \v 8 Lɔxɔna nde Elise yi danguma Sunami taani, ɲaxalan nafulu kanna nde yi mɛnni, na yi a karahan a xa a dɛge. A nɛma yi danguɛ na waxati yo yi, a soma nɛn a konni a dɛge. \v 9 A yi a fala a xɛmɛn xa, a naxa, “N laxi a ra xɛmɛn naxan danguma en konni waxati yo waxati, Alaa muxu sariɲanxin na a ra. \v 10 En lan en xa konkodina nde ti a xa en ma sangansoon kɔɛ ra, en saden nun tabanla nun gbɛdɛn nun lɛnpun dɔxɔ a xa na. A nɔɛ yigiyɛ mɛnni nɛn a na dangu en konni.” \p \v 11 Lɔxɔna nde Elise to fa Sunami yi, a te konkoni koren na, a sa a sa na yi. \v 12 A yi a fala a walikɛɛn Gexasi xa, a naxa, “Sunami kaan xili.” Gexasi yi na ɲaxanla xili, a fa a fɛma. \v 13 Elise yi a fala Gexasi xa, a naxa, “A fala ɲaxanla xa, i naxa, ‘I bata fe wuyaxi raba nxu xa. Nxu nɔɛ nanse ligɛ i xa? Nxu xa falan ti mangan xa i ya fe yi hanma sofa kuntigina?’ ” Ɲaxanla yi a yabi, a naxa, “N dɔxi n ma yamanan nan tagi, sese mi dasaxi n ma.” \v 14 Elise yi Gexasi maxɔdin, a naxa, “Nanse xa liga a xa?” Gexasi yi a yabi, a naxa, “Dii mi a yii, a xɛmɛn bata fori.” \v 15 Elise yi a fala, a naxa, “Ɲaxanla xili.” Gexasi yi a xili, a yi fa, a so dɛɛn na. \v 16 Elise yi a fala a xa, a naxa, “Ɲɛɛ famatɔni waxatini ito yi, i diin barima nɛn, i a tongo i yii.” Ɲaxanla yi a yabi, a naxa, “Ɛn-ɛn, n kanna, sayibana, i nama wulen fala i ya walikɛɛn xa.” \p \v 17 Ɲaxanla na yi fudikan, ɲɛɛ famatɔni na waxati kedenni, a dii xɛmɛn bari, alo Elise a fala a xa kii naxan yi. \p \v 18 Diin yi gbo. Lɔxɔna nde, a yi siga a baba fɛma se xabane yireni, \v 19 diin yi a fala a baba xa, a naxa, “N xunna! N xunna!” A baba yi a fala a walikɛɛn xa, a naxa, “A xali a nga fɛma.” \v 20 Walikɛɛn yi a tongo, a a xali a nga fɛma. Diin yi lu a nga xinbine fari han yanyi tagini. Na xanbi ra, a faxa. \v 21 Ɲaxanla yi te, a sa diin sa sayibana saden ma, a dɛɛn balan a xun ma, a mini. \v 22 A yi a xɛmɛn xili, a naxa, “N bata i mafan i ya walikɛ keden nun sofanla keden nafa n ma, n waxi siga feni sayiban fɛma mafurɛn. N fama.” \v 23 A yi a maxɔdin, a naxa, “Nanfera i waxi siga feni a fɛma to? Kike Nɛnɛn hanma Matabu Lɔxɔn mi a ra.” A yi a yabi, a naxa, “Hali i mi kɔntɔfili.” \v 24 A yi sofanli tɔn, a fala a walikɛɛn xa, a naxa, “Ti sofanla yɛɛ ra. En siga, i nama ti, xa n mi i yamari.” \p \v 25 Nayi, e siga sayiban fɛma Karemele geyaan fari. Sayiban to a to fɛ wulani, a yi a fala a walikɛɛn Gexasi xa, a naxa, “Sunami kaan fama. \v 26 Iki i gi i sa a ralan, i yi a fala a xa, i naxa, ‘Tana mi i ma? I ya xɛmɛn nun i ya diina, tana mi e ma?’ ” Ɲaxanla yi a yabi, a naxa, “Tana yo mu.” \v 27 Koni, a sayiban fɛman li waxatin naxan yi geyaan fari, a yi a sanne suxu. Gexasi yi wa a radin feni ayi. Koni, sayiban yi a fala a xa, a naxa, “A lu na, amasɔtɔ a bɔɲɛn sunuxi, koni Alatala bata na feen luxun n ma, a mi a yitaxi n na.” \v 28 Nayi, ɲaxanla yi a fala a xa, a naxa, “N kanna, n yi i maxɔdin diina nde ma nun? N mi yi a fala i xa, ‘I nama n yanfa?’ ” \p \v 29 Elise yi a fala Gexasi xa, a naxa, “I tagi xidi, i n ma dunganna suxu i yii, i siga. Xa i naralan muxuna nde ra, i nama a xɔntɔn, xa muxuna nde i xɔntɔn, i nama a ratin. I xa n ma dunganna sa diin yɛtagi.” \v 30 Ɲaxanla yi a fala, a naxa, “N bata n kɔlɔ habadan Alatala yi, n mi sigama xa i tan mi a ra.” Nayi, Elise yi siga a fɔxɔ ra. \v 31 Gexasi bata yi siga e yɛɛ ra, a bata yi dunganna sa diin yɛtagi, koni diin mi xui ramini, a mi a ramaxa. A xɛtɛ Elise ralandeni, a na feen fala a xa, a naxa, “Diin mi xulunxi.” \p \v 32 Elise so banxini waxatin naxan yi, diin bata yi faxa, a saxi a saden ma. \v 33 Elise yi so, a dɛɛn balan e firinna ma, a yi Alatala maxandi. \v 34 A te, a yi a sa diin fari, a dɛɛn lan a dɛɛn ma, a yɛɛne lan a yɛɛne ma, a yiine lan a yiine ma, a a yibandun a fari, diin fatin yi wolon. \v 35 Elise mɔn yi so banxini, a so a masigani. Na xanbi ra, a te, a mɔn yi a yibandun a fari. Diin yi tison dɔxɔ solofere, a yɛɛne yi rabi. \v 36 Elise yi Gexasi xili, a naxa, “Sunami kaan xili.” \v 37 Ɲaxanla yi fa, a bira a bun ma, a xinbi sin bɔxɔni. A diin tongo, a mini. \s Sabi dontarena \p \v 38 Elise yi xɛtɛ Giligali taani, fitina kamɛn yi yamanani. Nabi ganla yi dɔxi a rabilinni. Elise yi a fala a walikɛɛn xa, a naxa, “Tunden dɔxɔ tɛɛn ma, i donseen nafala nabi ganla xa.” \v 39 E tan nde keden yi siga burunna ra sabi dɛ badeni, a yi sansina nde to burunna ra, a yi burunna ɲanla bolon, a dugin nafe. A to so, a yi e yixaba dungi dungin na tunden kui, koni muxe mi a kolon naxan yi a ra. \v 40 A to na donseen so muxune yii, e a don, e lu gbelegbelɛ, e naxa, “Sayibana, dabarin donseni!” \v 41 Elise yi yamarin fi, a naxa, “Fa murutu fuɲina nde ra n xa.” A to fa a ra, Elise yi a sa donseni. A yi a fala a walikɛɛn xa, a naxa, “A so muxune yii, e xa a don.” Sese ɲaxi mi fa luxi tunden kui. \s Burun nawuyana ayi \p \v 42 Na waxati kedenni, xɛmɛna nde yi fa funde buru mɔxɔɲɛ ra e nun murutu kɛsɛ nɛnɛn bɛnbɛli keden sayiban xa, sa keli Baali-Salisa yi. Burun yi rafalaxi funde nɛnɛn nan na. Elise yi a fala a walikɛɛn xa, a naxa, “Donseene yitaxun yamaan na.” \v 43 A walikɛɛn yi a yabi, a naxa, “N nɔɛ a soɛ muxu kɛmɛ yii di?” Koni, Elise yi a fala a xa, a naxa, “A so muxuni itoe yii, e xa a don, amasɔtɔ Alatala ito nan falaxi, a naxa, ‘E e dɛgema nɛn, a dɔnxɛn yi lu.’ ” \v 44 Nayi, a yi burune sa muxu kɛmɛ yɛtagi, e e dɛge, a dɔnxɛn yi lu, alo Alatala a fala kii naxan yi. \c 5 \s Elise yi Naman nakɛndɛya \p \v 1 Arami mangana gali kuntigin Naman yi rafan a kanna ma, binye gbeen yi saxi a yi, amasɔtɔ Alatala nɔɔn fi Arami kaane ma a tan nan xɔn. Koni xɛmɛ wɛkilɛxi gbeeni ito, dogonfontɔɔn nan yi a ra. \v 2 Na waxatini, Arami sofane bata yi fa dii tɛmɛna nde ra konyiyani yɛngɛna nde xɔn sa keli Isirayila yamanani. Na nan yi Naman ma ɲaxanla walikɛɛn na. \p \v 3 Na dii tɛmɛn yi a fala a kanna ɲaxanla xa, a naxa, “Nabiin naxan Samari taani, xa n kanna siga na fɛma, a a yiyalanma nɛn a dogonfonna ma.” \v 4 Isirayila dii tɛmɛn naxan fala, Naman yi sa na fala a kanna xa, mangana. \v 5 Arami mangan yi a fala a xa, a naxa, “Siga Samari taani, n bataxin nasigama nɛn Isirayila mangan ma.” A yi siga, wure gbeti fixɛn kilo kɛmɛ saxan ɲɔxɔndɔnna a yii, e nun xɛmaan kilo tongo sennin e nun dugi faɲin fu. \v 6 A yi bataxin xali Isirayila mangan xɔn, a yi sɛbɛxi naxan kui, a naxa, “Iki, n bata n ma gali kuntigin Naman nasiga i ma naxan bataxini ito xalixi alogo i xa a dogonfonna dandan.” \v 7 Isirayila mangan to na bataxin xaran, a a dugine yibɔ a ma, a yi a fala, a naxa, “Ala nan n na ba? N xa nɔ faxan tiyɛ, hanma n maratangan ti? Nanfera a xɛmɛni ito rafaxi n ma alogo n xa a rakɛndɛya dogonfonna ma? Ɛ a mato, a waxi yɛngɛn nan fen fe yi n na.” \p \v 8 Elise to a mɛ a Isirayila mangan bata a dugine yibɔ a ma, a xɛraan nasiga a faladeni mangan xa, a naxa, “Nanfera i ya dugine yibɔxi i ma? A lu a xa fa n fɛma, a kolonɲɛ nayi a nabina nde Isirayila yi.” \p \v 9 Naman yi fa e nun a soone nun a wontorone, a ti Elise a banxin dɛɛ ra. \v 10 Elise yi xɛraan nasiga a faladeni a xa, a naxa, “Siga, i sa i maxa Yurudɛn baani sanɲa ma solofere, i yiyalanma nɛn, i sariɲan.” \v 11 Naman yi xɔlɔ, a siga a falɛ, a naxa, “N ɲɔxɔ a ma, nabiin minima nɛn a konna kui, a ti n yɛtagi, a Alatala maxandi a xinla ra, a Ala, a yiin ti n yire xɔlɛne xun ma, a n ma dogonfonna dandan. \v 12 Abana baan nun Parapara baan naxanye Damasi taani, ne mi fisa Isirayila xudene birin xa ba? N mi yi nɔɛ n maxɛ ne yi n sariɲan ba?” Naman yi xɛtɛ, a xɔlɔxin yi siga. \p \v 13 Koni, a walikɛne yi fa a fala a xa, e naxa, “N fafe, xa nabiin yi fe xɔdɛxɛn nan maxɔdinxi i ma nun, i mi yi na ligɛ ba? Nanfera nayi, a naxan maxɔdinxi i ma, i mi na rabama? I bɔxɔn igeni gbansan, i sariɲanma nɛn.” \v 14 Nayi, a yi godo, a yi a bɔxɔn Yurudɛn baani sanɲa ma solofere, lan sayibana falan ma, a fatin yi liga alo dii ɲɔrɛn fatina, a sariɲan. \p \v 15 Naman yi xɛtɛ sayiban fɛma, e nun naxanye birin yi a fɔxɔ ra. E to fa, a yɛtɛ yita sayiban na, a yi a fala a xa, a naxa, “N bata a kolon iki fa fala, ala yo mi na bɔxɔ xɔnna fari fɔ Isirayilaa Ala. N bata i mafan, tin i kiseen nasuxu n naxan soma i yii.” \v 16 Elise yi a yabi, a naxa, “N bata n kɔlɔ habadan Alatala yi n naxan batuma, n mi tinɲɛ.” Naman yi a karahan. Koni a yi tondi. \v 17 Nayi, Naman yi a fala a xa, a naxa, “Bayo i tondixi, tin, sofali firin nɔɛ bɔxɔ fuɲin naxan xalɛ, na xa so n tan, i ya walikɛɛn yii, amasɔtɔ n tan, i ya walikɛɛn mi fa wama saraxa gan daxin nun saraxan ba feni ala gbɛtɛ yo xa, fɔ Alatala keden peen xa. \v 18 N na Alatala maxandɛ naxan na, a xa yafɛ n ma feni ito yi: N kanna na so a ala Rimɔn batu banxini a xinbi sindeni, nxu birin nan nxu xinbi sinma han bɔxɔni Rimɔn suxuren bun ma bayo a suxi n tan nan xɔn. Alatala xa yafɛ n ma ito a fe ra.” \v 19 Elise yi a fala a xa, a naxa, “Siga bɔɲɛ xunbenli.” Naman yi keli Elise fɛma. \s Gexasi a tantanna \p Naman to makuya ndedi, \v 20 Gexasi, sayibana Elise a walikɛɛn yi a fala a yɛtɛ ma, a naxa, “Arami kaan Naman yi waxi naxan fi fe yi n kanna ma, a mi tinxi sese ra. N bata n kɔlɔ habadan Alatala yi, n nan n gima nɛn a fɔxɔ ra, n yi sa sena nde rasuxu a ra.” \p \v 21 Nayi, Gexasi yi a gi Naman fɔxɔ ra. Naman to a to, a gima a fɔxɔ ra, a godo a wontoron kui a siga a ralandeni, a yi a fala a xa, a naxa, “Nanfe ligaxi?” \v 22 A yi a yabi, a naxa, “Fefe ɲaxi mi ligaxi. N kanna nan n nafaxi, a n xa fa a fala i xa a nabi ganla foninge firin baxi fadeni nɛn a konni iki sa keli Efirami geya yireni. N bata i mafan, i xa gbeti fixɛn kilo tonge saxan so n yii e xa, e nun sali dugi firin.” \v 23 Naman yi a yabi, a naxa, “Tin i xa gbeti fixɛn kilo tonge sennin tongo e xa.” A yi a karahan, a yi gbeti fixɛn tongo, a sa bɛnbɛli firin kui, a sali dugi firin so a yii, e nun a walikɛ firinna naxanye a xalima Gexasi xa. \v 24 E to geyaan fanna li, Gexasi yi e tongo walikɛne yii, a e raso banxini, a walikɛne raxɛtɛ, ne yi siga. \p \v 25 A mɔn yi siga a kanna fɛma. Elise yi a fala a xa, a naxa, “I kelixi minɛn, Gexasi?” A yi a yabi, a naxa, “N tan, i ya walikɛɛn mi sigaxi dɛdɛ.” \v 26 Koni Elise yi a fala a xa, a naxa, “I ɲɔxɔ a ma a n mi na xɛmɛn toxi n xaxinli a yi tuganma a wontoron kui waxatin naxan yi, a fa i ralandeni? Koni, dugi faɲin nun gbetin nasuxu waxati mi a ra iki, hanma oliwi binle nun manpa binle\f + \fr 5.26 \fr*\ft Wudi binla nde na yi, mɛn kaane naxanye sima, e yi naxanye bogi yitɔnma alo manpana e gbee kiini.\ft*\f* e nun xuruse xunxurin nun a xungbene nun konyi xɛmɛne nun konyi ɲaxanle. \v 27 Nayi, Naman ma dogonfonna xɛtɛma nɛn i ma e nun i ya denbayana habadan.” Gexasi kelima Elise fɛma waxatin naxan yi, a fatin mafixaxi dogonfonna ra alo balabalan kɛsɛna. \c 6 \s Bunbi mɛlɛnna yi bira igeni \p \v 1 Nabi ganla yi a fala Elise xa, e naxa, “A mato nxu tan nun i tan, en na en malanma dɛnaxan yi mɛnna xurun en ma. \v 2 Xa i tin, nxu xa siga han Yurudɛn baan dɛ, birin yi xalanbena nde fen mɛnni, nxu yi malanden nafala mɛnni en xa.” Elise yi e yabi, a naxa, “Ɛ siga.” \v 3 E tan nde yi a fala a xa, a naxa, “Tin i xa fa i ya walikɛne fɔxɔ ra.” A yi a yabi, a naxa, “N sigama nɛn.” \v 4 A yi siga e fɔxɔ ra. E to Yurudɛn baan li, e wudine sɛgɛ. \v 5 E tan nde yi xalanbe sɛgɛni, a bunbi mɛlɛnna yi bira igeni. A gbelegbele, a naxa, “N kanna, a xandixin na a ra!” \v 6 Sayiban yi a maxɔdin, a naxa, “A biraxi minɛn yi?” A yi a yita a ra. Nayi, Elise yi wudi yiina nde sɛgɛ, a woli na yire kedenni, bunbi mɛlɛnna yi te igen xun ma. \v 7 Elise mɔn yi a fala, a naxa, “A tongo.” Na xɛmɛn yi a yiin nasiga, a tongo. \s Arami sofane yɛɛne yi danxu \p \v 8 Yɛngɛn yi Arami mangan nun Isirayila yamanan tagi, a yi sofa kuntigine malan, e xa e bode to. Na xanbi ra, a yi a ragidi a ganla xa daaxa dɛnaxan yi. \v 9 Koni sayiban yi a fala Isirayila mangan xa, a naxa, “I yɛtɛ rakantan dangu feen na mɛnni, amasɔtɔ Arami kaane fama mɛnni.” \v 10 Isirayila mangan yi muxune rasiga mɛnna kantandeni, sayiban dɛnaxan mataxamaseri a xa. \p Na yi raba sanɲa ma wuyaxi, Elise yi Isirayila mangan nakolonma, na fan yi a ɲɔxɔ luma. \v 11 Arami mangan yi yifu na feene fe ra, a a walikɛne xili, a fala e xa, a naxa, “Ɛ mi a falɛ n xa, nde walima Isirayila mangan xa en yɛ?” \v 12 A walikɛ keden yi a fala, a naxa, “Muxu yo, n kanna mangana. Koni, Nabi Elise naxan Isirayila yi, i falan naxanye tima i xi banxini, na nan ne falama Isirayila mangan xa.” \v 13 Mangan yi a fala, a naxa, “Ɛ siga, a sa dɛnaxan yi, ɛ sa mɛnna to, n xa a suxu.” E yi fa a fala a xa, e naxa, “A Dotan taan nin.” \v 14 A yi soone nun yɛngɛ so wontorone rasiga e nun gali gbeena, e sa so kɔɛ tagini e taan nabilin. \v 15 Sayibana walikɛɛn yi keli xɔtɔn, a mini, ganla nde yi taan nabilinxi soone nun wontorone ra. Sayibana walikɛɛn yi a fala a xa, a naxa, “N kanna, en nanse ligama?” \v 16 A yi a yabi, a naxa, “I nama gaxu, amasɔtɔ naxanye en fɔxɔ ra, ne wuya dangu naxanye e fɔxɔ ra.” \v 17 Elise yi Alatala maxandi, a naxa, “N bata i mafan, n ma walikɛɛn yɛɛne rabi alogo a xa toon ti.” Alatala yi walikɛɛn yɛɛne rabi, a geyane to rafexi soone nun yɛngɛ so wontoro tɛɛ kanne ra Elise rabilinni. \p \v 18 Arami kaane yi godo Elise fɛma. A yi Alatala maxandi falani ito ra, a naxa, “Sofani itoe yɛɛne danxu.” Alatala yi e yɛɛne danxu, fata Elise a falan na. \v 19 Elise yi a fala sofane xa, a naxa, “Be xa mi kiraan na, taani ito mi a ra, ɛ bira n fɔxɔ ra, ɛ xɛmɛn naxan fenma, n xa ɛ xali na fɛma.” A yi e xali Samari taani. \v 20 E to so Samari taani, Elise yi a fala, a naxa, “Alatala muxuni itoe yɛɛne rabi, e xa toon ti.” Alatala yi e yɛɛne rabi, e a to, e Samari taan tagini. \v 21 Isirayila mangan to e to, a fala Elise xa, a naxa, “N fafe, n xa e faxa?” \v 22 Elise yi a yabi, a naxa, “I mi e faxama. I darixi na muxune faxɛ nɛn ba, naxanye suxi yɛngɛni? Burun nun igen so e yii, e xa e dɛge, e min, na xanbi ra, i e lu e siga e kanna fɛma.” \v 23 Isirayila mangan yi donse gbeen so e yii, e e dɛge, e e min, e siga e kanna fɛma. Arami ganle mi fa Isirayila bɔxɔn yɛngɛ na waxatini. \s Fitina kamɛna Samari taani \p \v 24 Na dangu xanbini, Arami manga Ben-Hadada yi a ganla birin malan, e sa Samari taan nabilin yɛngɛni. \v 25 Na marabilinna fe ra, fitina kamɛ gbeen yi so Samari yi, e yi na raxɔdɔxɔ ayi han sofali xun kedenna yi sarama gbeti gbanan tonge solomasɛxɛ, e nun ganba gbiin kilo tagi yi sarama gbeti gbanan suulun nan na. \p \v 26 Isirayila Mangan yi danguma yinna fari, ɲaxanla nde yi gbelegbele a ra, a naxa, “Mangana, n kanna, nxu rakisi!” \v 27 A yi a yabi, a naxa, “Xa Alatala mi i rakisi, n tan i rakisɛ nanse ra? Murutu dɔnxɛ mi fa na, minse dɔnxɛ mi na.” \v 28 Mangan mɔn yi a maxɔdin, a naxa, “I waxi nanse xɔn?” A yi a yabi, a naxa, “Ɲaxanla nde nan a falaxi n xa, a naxa, ‘I ya diin ba. En na a don to, tila en yi n fan ma diin don.’ \v 29 Nxu bata n ma diin ɲin, nxu yi a don. Na xɔtɔn bode, n yi a fala a xa, n naxa, ‘I ya diin ba, en na a don.’ Koni a bata a diin luxun.” \v 30 Mangan to ɲaxanla falane mɛ, a a dugine yibɔ, a dangumatɔna yinna fari, yamaan yi a to a kasa bɛnbɛnla ragodoxi a ma sununi a domaan bun. \v 31 Mangan yi a fala, a naxa, “Ala xa n tɔrɔ a ɲaxun birin yi xa Safati a dii xɛmɛna Elise xunna lu a dɛ to.” \s Elise yi kamɛn naɲanna fe fala \p \v 32 Anu Elise yi dɔxi a banxini, fonne yi dɔxi a fɛma. Mangan yi muxuna nde rasiga a fɛma. Koni benun xɛraan xa so, Elise yi a fala fonne xa, a naxa, “Ɛ mato, faxa tiini ito muxun nafama n xunna sɛgɛdeni n dɛ! Ɛ tuli mati. Xɛraan na fa, ɛ dɛɛn balan, ɛ a radinɲɛ ayi dɛɛn na. Yanla, en mi a kanna san xuiin mɛma a xanbi ra ba?” \v 33 Elise mɔn yi fala tiini singen, xɛraan yɛtɛɛn yi ti dɛɛn na, a yi mangan fala xuiin ti, a naxa, “Tɔrɔni ito birin kelixi Alatala nan ma, n mɔn fa nɔɛ n yigi tiyɛ nanse gbɛtɛ mɔn na Ala yii?” \c 7 \p \v 1 Elise yi a yabi, a naxa, “Ɛ tuli mati! Ɛ Alatalaa falan namɛ! Alatala ito nan falaxi, a naxa, ‘Waxatini ito yi tila, murutu fuɲin kilo fu nun firinna sɔtɔma gbeti gbanan keden nan na, e nun fundenna kilo mɔxɔɲɛn nun naaninna, gbeti gbanan keden Samari taan so dɛɛn na.’ ” \v 2 Sofa kuntigin naxan nun mangan na a ra waxatin birin, na yi sayiban yabi, a naxa, “Hali Alatala yalenne raba kuyen ma, i bade naxanye falade, ne rakamalɛ ba?” Elise yi a fala a xa, a naxa, “I a toma nɛn i yɛɛne ra, koni i mi na donseen donma.” \s Arami kaane yi keli e daaxadeni \p \v 3 Na waxatini, dogonfontɔ naanin yi dɔxi taan so dɛɛn dɛxɔn, naxanye a fala e bode xa, e naxa, “En luma be nanfera han en faxa? \v 4 Xa en na a fala a en xa so taani ito kui, en faxama nɛn bayo fitina kamɛn na yi. Xa en lu be fan yi, na fan en faxama nɛn. En siga, en sa en yɛtɛ dɛntɛgɛ Arami kaane ganla daaxadeni, xa e en lu en nii ra, en kisi, xa e en faxa, en faxa.” \v 5 Nayi, ɲinbanna ra e yi siga Arami kaane ganla daaxadeni. E to ganla daaxaden li, muxu yo mi yi na. \v 6 Arami kaane ganla daaxadeni, Marigin bata yi wontorone nun soone gali gbeen xuiin namini mɛnni, Arami kaane bata yi a fala e bode xa, e naxa, “Isirayila mangan bata Xiti kaane mangan nun Misiran kaane mangan sare fi en xili ma, alogo e xa e ganle rafa en yɛngɛdeni.” \v 7 Ɲinbanna ra, e yi keli, e yi e gi, e yi bubune nun e soone nun e sofanle rabeɲin, e ganla daaxaden yi lu alo a yi kii naxan yi, e yi e gi alogo e xa e niine rakantan. \v 8 Dogonfontɔne bata yi so ganla daaxaden danna ra, e so bubuna nde kui, e e dɛge, e e min, e gbetin nun xɛmaan nun dugine tongo, e sa e luxun. E mɔn yi fa so bubu gbɛtɛ kui, e seene tongo, e sa a luxun. \s Samari taan yi xɔrɔya \p \v 9 E mɔn yi a fala e bode xa, e naxa, “En mi a ligaxi alo a daxa kii naxan yi. Xibaru faɲin lɔxɔn nan to, xa en dundu, en ti han xɔtɔnna kɛnɛnna, tɔrɔna en lima nɛn. En siga iki en sa manga banxin nakolon.” \v 10 E siga, e taan dɛɛn kantan tiine xili, e a fala e xa, e naxa, “Nxu bata so Arami ganla daaxadeni, muxu yo mi na, muxu xui yo mi mɛma na yi, soo xidixine nun sofali xidixine nan na, e nun bubu rabeɲinxine alo e kanne e luxi kii naxan yi.” \v 11 Dɛɛ kantanne yi muxune xili, e yi e xɛ manga banxin kui. \v 12 Mangan yi keli kɔɛɛn na, a yi a fala a walikɛne xa, a naxa, “Arami kaane naxan liga fe yi en na, n waxi na yɛba feni ɛ xa. Bayo e a kolon a kamɛna en ma, e bata keli ganla daaxadeni e sa e luxun burunna ra, e mirixi a ma, e naxa, ‘E na mini taani, en na e ɲɛɲɛne suxu, en so taani!’ ” \v 13 Mangana sofa kuntigi keden yi a yabi, a naxa, “Soon naxanye luxi taani en suulun tongo ne yɛ, en muxune rasiga ne fari Arami kaane daaxan matodeni. Yanyina nde e faxama nɛn, koni e mɔn na lu be e tan nun Isirayila yamaan birin faxama nɛn.” \v 14 E yi yɛngɛ so wontoron firin nun soone tongo, mangan yi xɛrane rasiga Arami ganla xɔn fendeni, a naxa, “Ɛ siga, ɛ a mato.” \v 15 E yi siga Arami kaane fɔxɔ ra han Yurudɛn baani, kiraan birin yi rafexi dugine nun seene ra Arami kaane naxanye wolɛ ayi e xɔdɔxɔn kui. Xɛrane yi xɛtɛ, e yi a fala mangan xa. \p \v 16 Yamaan yi mini, e seene birin tongo Arami kaane ganla daaxadeni. Na waxatini, yamaan yi murutu fuɲin kilo fu nun firin sɔtɔma gbeti gbanan keden nan na, e nun fundenna kilo mɔxɔɲɛn nun naanin gbeti gbanan kedenna ra fata Alatalaa falan na. \v 17 Sofa kuntigin naxan nun mangan yi a ra waxatin birin, mangan bata yi dɛɛn kantan feen taxu na ra, koni yamaan yi na kuntigin yibodon dɛɛn na, a faxa, alo sayibana a fala kii naxan yi mangan to siga a fɛma.\f + \fr 7.17\fr* Na feen sɛbɛxi Mangane firinden 7.2 kui.\f* \v 18 Sayiban bata yi a fala mangan xa, a naxa, “Waxatini ito yi tila, murutu fuɲin kilo fu nun firinna sɔtɔma nɛn gbeti gbanan kedenna ra, e nun fundenna kilo mɔxɔɲɛn nun naanin, gbeti gbanan kedenna ra Samari dɛɛn na.” \v 19 Anu, kuntigin sayiban yabi nɛn, a naxa, “Hali Alatala yalenne raba kuyen ma, i bade naxanye falade, ne rakamalɛ ba?” Elise fan yi a yabi, a naxa, “I a toma nɛn i yɛɛne ra, koni i mi na donseen donma.” \v 20 Na feen nan a li, yamaan yi a yibodon dɛɛn na, a faxa. \c 8 \s Sunami kaana taruxun naɲanna \p \v 1 Elise ɲaxanla naxan ma dii nii bira ayi, Elise yi a fala na xa, a naxa, “Keli, i siga, i tan nun i ya denbayana, dɛnaxan na i kɛnɛn, i sa dɔxɔ mɛnni, amasɔtɔ Alatala fitina kamɛn nafama nɛn yamanani ɲɛɛ solofere.” \v 2 Ɲaxanli ito yi keli, a sayiban fala xuiin suxu. A yi siga, e nun a denbayana, a sa dɔxɔ Filisiti kaane yamanani ɲɛɛ solofere. \v 3 Ɲɛɛ solofere danguxina, ɲaxanla yi fa keli Filisitine yamanani, a sa a banxin nun a xɛɛne maxandi mangan na. \v 4 Mangan nun sayibana walikɛɛn Gexasi yi fala tiini, mangan yi a fala a xa, a naxa, “N bata i mafan, Elise fe gbeen naxanye birin liga, ne yɛba n xa.” \v 5 A yi ne yɛbama mangan xa waxatin naxan yi, Elise muxun nii bira ayi kii naxan yi, a ɲaxanla naxan ma dii rakeli, na yi fa mangan mafandeni a banxin nun a xɛɛna fe ra. Gexasi yi a fala, a naxa, “Mangana, n kanna, a tan ɲaxanla nan ito ra, e nun a diina, Elise naxan nakeli.” \v 6 Mangan yi ɲaxanla maxɔdin na feen na, ɲaxanla yi a yɛba a xa. Na xanbi ra, mangan yi a walikɛ gbeena nde yamari, a naxa, “N waxi nɛn sese ɲaxanli ito gbeen na, a birin xa raxɛtɛ a ma, e nun a xɛɛn munanfanna birin, fɔlɔ a keli lɔxɔn ma be han to.” \s Elise nun Xasayele \p \v 7 Elise yi siga Damasi taani. Arami manga Ben-Hadada yi furaxi, e yi a fala a xa, e naxa, “Sayiban bata fa be.” \v 8 Mangan yi a fala Xasayele xa, a naxa, “Kisena nde tongo i siga sayiban fɛma, Alatala maxɔdin a tan yi, i yi a maxɔdin xa n yiyalanɲɛ n ma fureni ito ma.” \v 9 Xasayele yi siga Elise fɛma, a kisena nde xali a yii. Se faɲin naxan birin yi a yii Damasi taani, a yi na ndee sa ɲɔgɔmɛ tonge naanin xun ma. A to so, a yi a yita Elise ra, a yi a fala a xa, a naxa, “I ya diin Ben-Hadada, Arami mangan nan n nafaxi a faladeni i xa, a naxa, ‘N yiyalanma nɛn fureni ito ma ba?’ ” \v 10 Elise yi a fala a xa, a naxa, “Siga, i yi a fala a xa, i naxa, ‘I yiyalanma nɛn.’ Koni, Alatala bata a fala n xa a faxama nɛn.” \v 11 Sayiban yi a yɛɛn kankan Xasayele ra. Na xanbi ra, sayiban yi wuga. \v 12 Xasayele yi a maxɔdin, a naxa, “Nanfera, n kanna, i wugama?” Elise yi a yabi, a naxa, “Bayo n na a kolon i fe ɲaxin ligama nɛn Isirayila kaane ra, i tɛɛn soma nɛn taa sɛnbɛmane ra, i banxulanne faxama nɛn silanfanna ra, i yi e dii futene yibutuxun, i yi e ɲaxalan fudi kanne kuine rabɔ ayi.” \p \v 13 Xasayele yi a fala, a naxa, “Koni sɛnbɛtaren nan n tan i ya walikɛɛn na alo barena, n nɔɛ na feene ra di?” Elise yi a fala a xa, a naxa, “Alatala bata a fala n xa a i findima nɛn mangan na Arami yamanani.” \v 14 Xasayele yi keli Elise fɛma, a fa a kanna fɛma. Ben-Hadada yi a maxɔdin, a naxa, “Elise nanse falaxi i xa?” Xasayele yi a yabi, a naxa, “A n yabixi nɛn a i yiyalanma nɛn.” \p \v 15 Na xɔtɔn bode, Xasayele yi bitinganna tongo, a yi a sin igeni, a so mangan yɛtagin xun na alogo a xa a niiraxinli gbɛtɛn a ma, mangan yi faxa. Xasayele yi ti mangan ɲɔxɔni. \s Yehorami, Yuda mangana \r Taruxune Firinden 21.5-20 \p \v 16 Isirayila manga Yorami, Axabi a dii xɛmɛna mangayaan ɲɛɛ suulundeni, Yuda manga Yosafati a dii xɛmɛn Yehorami yi findi mangan na Yuda xun na, \v 17 a barin ɲɛɛ tonge saxan e nun firin ti waxatin naxan yi. A yi ɲɛɛ solomasɛxɛ ti mangayani Yerusalɛn yi. \v 18 A wali kiin yi ɲaxu alo Isirayila mangane, alo Axabi a denbayana, amasɔtɔ a bata yi Axabi a dii tɛmɛna nde dɔxɔ. Naxan ɲaxu Alatala yɛɛ ra yi, a na liga nɛn. \v 19 Koni Alatala mi wa Yuda yamanan kala feni Dawuda fe ra, a walikɛna, amasɔtɔ a layirin tongo nɛn Dawuda xa, a ɲɔxɔn mi ɲanɲɛ mangayani habadan, a tan nun a diine. \p \v 20 Yehorami waxatini, Edɔn kaane yi murutɛ Yuda xili ma, e yi mangana nde dɔxɔ e yɛtɛ xa. \v 21 Yehorami yi siga Sayiri yi, e nun a yɛngɛ so wontorone birin. Kɔɛ tagini, mangan nun a wontoro kuntigine yi Edɔn kaane yɛngɛ naxanye bata yi e rabilin, e yi e nɔ. Koni, Yuda sofane yi e gi, e siga e konni. \v 22 Edɔn kaane yi lu murutɛxi Yudaa nɔ sɔtɔn xili ma han to. Libina kaane fan murutɛ nɛn na waxatini. \v 23 Yehorami kɛwali dɔnxɛne, a naxanye birin ligaxi, ne sɛbɛxi Yuda mangane taruxu kɛdine kui. \v 24 Yehorami to faxa, e yi a maluxun a benbane fɛma Dawudaa Taani. A diina Axasiya yi ti a ɲɔxɔni. \s Axasiya, Yuda mangana \r Taruxune Firinden 22.1-6 \p \v 25 Isirayila manga Yorami, Axabi a dii xɛmɛna mangayaan ɲɛɛ suulundeni, Yehorami a dii xɛmɛna Axasiya yi findi mangan na Yuda xun na. \v 26 Axasiya barin bata yi ɲɛɛ mɔxɔɲɛ ti a findi mangan na waxatin naxan yi. A yi ɲɛɛ keden ti mangayani Yerusalɛn yi. A nga xili Atali, Isirayila manga Omiri a mamandenna. \v 27 A sigati kiin yi lu alo Axabi a denbayana, a yi fe ɲaxin liga Alatala yɛɛ ra yi alo Axabi a denbayana amasɔtɔ e nun Axabi a denbayaan bata yi bira e bode yi lan futun ma. \v 28 Axasiya yi siga Axabi a diin Yorami fɔxɔ ra yɛngɛni Xasayele Arami mangan xili ma Ramoti taani Galadi yamanani. Arami kaane yi Yorami maxɔlɔ. \v 29 Manga Yorami yi xɛtɛ a fure dɛɛne dandandeni Yɛsɛreli taani Arami kaane naxanye sa a ma Ramoti yi, a to yi Arami manga Xasayele yɛngɛma. Yuda manga Yehorami a dii xɛmɛna Axasiya yi godo Yɛsɛreli yi Axabi a dii xɛmɛn Yorami matodeni, amasɔtɔ a yi furaxi. \c 9 \s Yehu, Isirayila Mangana \p \v 1 Nabi Elise yi nabi keden xili nabi ganla yɛ, a yi a fala a xa, a naxa, “I tagi xidi, i turen tongo. I siga Ramoti taani Galadi yi. \v 2 I na so mɛnni, i Yehu toma nɛn, Yosafati a diina, Nimisi mamandenna. I sa a tongo a lanfane tagi, i yi a xali a danna konko madunduxina nde kui. \v 3 I turen tongo, i yi a sa a xunni, i yi a fala a xa, i naxa, ‘Alatala ito nan falaxi, a naxa: N bata i sugandi Isirayila mangan na.’ Na xanbi ra, i banxin dɛɛn nabi, i gi, i nama ti!” \v 4 Nabi foningen yi siga Ramoti taani Galadi yi. \v 5 A to so, gali kuntigine yi dɔxi. A yi a fala, a naxa, “Kuntigina, falana n xɔn ma i xa.” Yehu yi a fala a xa, a naxa, “I waxi fala ti feni nde xa nxu yɛ?” Nabiin yi a yabi, a naxa, “I tan, kuntigina.” \v 6 Yehu yi keli a so banxini, foningen yi turen sa a xunni, a naxa, “Alatala, Isirayilaa Ala ito nan falaxi, a naxa, ‘N bata i sugandi Isirayila mangan na, Alatalaa yamana. \v 7 I Axabi a denbayaan faxama nɛn, i kanna. N na n ma walikɛne, n ma nabine wunla ɲɔxɔma nɛn Yesabele ra, e nun Alatalaa walikɛne birin wunla. \v 8 Axabi a denbayaan birin faxama nɛn. Axabi gbeen naxan na, n na a birin naxɔrima nɛn, konyin nun xɔrɔna Isirayila yi. \v 9 N na Axabi a denbayaan luma nɛn alo Yerobowan ma denbayana, Nebati a diina, e nun Basaa denbayana, Axiyaa diina. \v 10 Barene Yesabele donma nɛn Yɛsɛreli a bɔxɔni, muxu yo mi taranma na naxan a maluxunma.’ ” Na xanbi ra, foningen yi banxin dɛɛn nabi, a gi. \p \v 11 Yehu to mini siga a kanna walikɛne fɛma, e yi a maxɔdin, e naxa, “Nanse ligaxi? Nanfera daxuni ito faxi i fɛma?” Yehu yi e yabi, a naxa, “Ɛ muxu sifani itoe kolon e nun a nɔɛ naxan falɛ.” \v 12 Koni e yi kankanɲɛ a ma, e naxa, “I wule! Nxu yabi.” A yi a fala e xa, a naxa, “A falan tixi n xa iki nun ikimaan nan na, a naxa, ‘Alatala ito nan falaxi, a naxa: N bata i sugandi Isirayila mangan na.’ ” \v 13 E birin yi e domane ba e ma mafurɛn, e yi e sa Yehu sanna bun ma tedene ma, e xɔtaan fe, e sɔnxɔ, e naxa, “Yehu nan mangan na!” \s Yehu yi Manga Yorami faxa \p \v 14 Nayi, Yehu, Yosafati a diina, Nimisi mamandenna, na yi yanfani tɔn Yorami xili ma. Na lixi nɛn Yorami nun Isirayila kaane birin yi Ramoti Galadi makantanma Xasayele yɛɛ ra, Arami mangana. \v 15 Manga Yorami bata yi xɛtɛ a furene dandandeni Yɛsɛreli taani, Arami kaane a maxɔlɔn naxanye ti, a to yi Xasayele yɛngɛma, Arami mangana. Yehu yi a fala, a naxa, “Xa ɛ waxɔnna na a ra, ɛ nama tin muxu yo yi mini taani siga xibarun nalideni Yɛsɛreli yi.” \v 16 Yehu yi te a wontoron kui, a yi siga Yɛsɛreli yi, amasɔtɔ Yorami yi saxi mɛnni e nun Yuda manga Axasiya bata yi godo a matodeni. \p \v 17 Kantan muxun naxan yi tixi Yɛsɛreli yinna xuntagi, na yi Yehu a ganla to fɛ. A yi a fala, a naxa, “N ganla nde toon fɛ.” Yorami yi a yamari, a naxa, “Soo ragina nde tongo i yi a rasiga e yɛɛ ra e maxɔdindeni xa bɔɲɛsaan na a ra.” \v 18 Soo ragiin yi siga Yehu yɛɛ ra, a fala Yehu xa, a naxa, “Mangana ito nan falaxi, a naxa, ‘Bɔɲɛsaan na a ra ba?’ ” Yehu yi a yabi, a naxa, “Nanse bɔɲɛsaan na i tan xa? Bira n fɔxɔ ra.” Kantan muxun yi a yɛba Yorami xa, a naxa, “Xɛraan bata siga e fɛma koni a mi fama.” \v 19 Yorami mɔn yi soo ragi gbɛtɛ rasiga, na yi fa e fɛma, a yi a fala Yehu xa, a naxa, “Mangani ito nan falaxi, a naxa, ‘Bɔɲɛsaan na a ra ba?’ ” Yehu yi a yabi, a naxa, “Nanse bɔɲɛsaan na i tan xa? Bira n fɔxɔ ra.” \v 20 Kantan muxun yi a yɛba Yorami xa, a naxa, “Xɛraan bata siga e fɛma koni a fan mi fama. Muxuni ito wontoro ragi kiin ligaxi alo Yehu, Nimisi mamandenna, amasɔtɔ a ragima nɛn alo fatɔna.” \p \v 21 Nayi, Yorami yi a yamari a e xa a wontoroni tɔn. A to a yitɔn, Isirayila manga Yorami e nun Yuda manga Axasiya, e birin yi siga e wontorone kui Yehu ralandeni. E yi na ralan Naboti Yɛsɛreli kaana a xɛɛn ma. \v 22 Yorami to Yehu to, a yi a fala a xa, a naxa, “Bɔɲɛsaan na a ra ba?” Yehu yi a yabi, a naxa, “Bɔɲɛsana! I a kolon i nga Yesabele mɔn ala gbɛtɛne batuma e nun a kɔɛrayaan nabama!” \v 23 Yorami yi soon firifiri, a gi, a fala Axasiya xa, a naxa, “Yanfana, Axasiya!” \v 24 Koni Yehu yi a xanla tongo a Yorami bun a tungun longonna ra a fari. Xali ma kunla yi sa mini a sondonni, Yorami yi bira a wontoron kui, a faxa. \v 25 Yehu yi a fala a sofa kuntigin Bidikari xa, a naxa, “A tongo, i sa a woli Naboti Yɛsɛreli kaana xɛɛn ma, i ɲɔxɔ na xɔn ma i tan nun n tan yi soon fari lɔxɔn naxan yi a fafe Axabi fɔxɔ ra, Alatala yi gbaloni ito fala a ma: \v 26 Alatalaa falan ni ito ra, a naxa, ‘N Naboti nun a diine wunla toxi nɛn xoro, n na i ligama na kii nin xɛɛni ito yi. Alatalaa falan nan na ra!’ Nayi, a tongo i yi a woli ayi xɛɛn ma, fata Alatalaa falan na.” \s Yehu yi Axasiya faxa \r Taruxune Firinden 22.7-9 \p \v 27 Yuda manga Axasiya to na to, a yi a gi Beti-Gan kiraan xɔn. Yehu yi a sagatan, a fa a fala a xɛmɛne xa a e fan xa Axasiya faxa. E yi a sɔxɔn a wontoron kui, a yi tema Guri geyaan kiraan xɔn waxatin naxan yi Yibeleyami taan dɛxɔn. Axasiya yi a gi han Megido taani, a sa faxa na. \v 28 A walikɛne yi a xali wontoron kui Yerusalɛn yi, e a maluxun a bilinganna kui a benbane fɛma Dawudaa Taani. \v 29 Axasiya bata yi findi mangan na Yuda yi, Axabi a diin Yorami a mangayaan ɲɛɛ fu nun kedendeni. \s Yesabele faxa fena \p \v 30 Yehu yi so Yɛsɛreli taani. Yesabele to na mɛ, a kalen sa a yɛɛn na, a xunsɛxɛni tɔn, a ti foye soden na. \v 31 Yehu to yi danguma taan so dɛɛn na, Yesabele yi a fala a xa, a naxa, “I bata fa bɔɲɛ xunbenla ra ba, i tan naxan luxi alo Simiri naxan a kanna faxa?” \v 32 Yehu yi a yɛɛ rafindi sangansoon foye soden ma, a yi a fala, a naxa, “Nde n tan xɔn? Nde?” Walikɛ firin hanma saxan manga banxini, ne yi e yɛɛ ragodo a ma keli sangansoon kɔɛ ra. \v 33 Yehu yi a fala ne xa, a naxa, “Ɛ a woli bɔxɔni!” E yi Yesabele woli bɔxɔni, a wunla yi banxin nun soone kasi, Yehu yi a yibutuxun a yɛngɛ so wontoron na. \v 34 Yehu yi so, a a dɛge, a a min, a yi a fala, a naxa, “Mangana dii tɛmɛn nan yi ɲaxalan dangatɔni ito ra, ɛ a maluxun bɛtɛ.” \v 35 E siga a maluxundeni, koni e a xun xɔnna nun a sanne nun a yii kuine nan tun to. \v 36 E xɛtɛ a faladeni Yehu xa. Nayi, Yehu yi a fala, a naxa, “Alatala na nan fala fata Eli ra, a walikɛna, Tisibi kaana, fa fala barene Yesabele suben donma nɛn Yɛsɛreli a xɛɛn ma,\f + \fr 9.36\fr* Na feen mɔn sɛbɛxi Mangane Singen 21.23 kui.\f* \v 37 Yesabele binbin luma nɛn xɛɛn ma alo kuruna, nayi muxu yo mi nɔɛ a falɛ, fa fala ‘Yesabele na a ra.’ ” \c 10 \s Axabi a denbayaan halagi fena \p \v 1 Axabi a diin muxu tonge solofere nan yi Samari taani. Yehu yi bataxine sɛbɛ a e rasiga taan sofa kuntigine ma e nun fonne Yɛsɛreli taani Samari yi, e nun muxun naxanye Axabi diine maxuruma. A yi a sɛbɛxi, \v 2 “Iki, ɛ na kɛdini ito masɔtɔ, bayo ɛ kanna diine ɛ fɛma e nun yɛngɛ so wontorone nun soone ɛ fɛma e nun taa rakantanxina nde nun yɛngɛ so seene ɛ yii, \v 3 nayi, ɛ ɛ kanna diina nde sugandi mangan na ɛ kanna diine yɛ naxan fisa e birin xa e nun naxan lan a xa findi mangan na, ɛ na ti mangayani. Na xanbi ra, ɛ n yɛngɛ, ɛ yi ɛ kanna denbayaan xun mayɛngɛ.” \v 4 Koni, e yi gaxu han, e a fala e bode tagi, e naxa, “Xa manga firin mi a nɔ, en tan a nɔɔn di?” \v 5 Manga banxin kuntigin nun taan kuntigin nun fonne nun muxun naxanye Axabi a diine maxuruma, ne yi xɛraan nasiga a faladeni Yehu xa, e naxa, “I ya walikɛne nan nxu ra, i na naxan yo fala nxu xa, nxu na nan ligama. Nxu mi muxu yo tima mangan na. Naxan nafan i ma, na liga.” \p \v 6 Yehu mɔn yi bataxin firinden sɛbɛ e ma, a yi sɛbɛxi naxan kui, a naxa, “Xa ɛ n tan nan xa, xa ɛ xuruxi n ma, ɛ kanna diine xunne sɛgɛ e dɛ, ɛ fa n fɛma Yɛsɛreli taani tila xɔtɔnni waxati kedenni ito yi.” Anu mangana diine muxu tonge solofere yi taan muxu gbeene konne nin, naxanye yi e maxuruma. \v 7 Bataxin to so, e yi mangana dii tonge soloferene suxu, e yi e kɔɛ raxaba, e yi e xunne sa bɛnbɛnla kui, e yi e xali Yehu yɛɛ ra Yɛsɛreli yi. \v 8 Xɛraan yi fa Yehu rakolon, a yi a fala a xa, a naxa, “E bata fa mangana diine xunne ra.” Yehu yi a yamarin fi, a naxa, “Ɛ e sa kuru firinna ra taan so dɛɛn na han xɔtɔnni.” \v 9 Xɔtɔnni, Yehu yi mini, a yi a yita yamaan birin na, a yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ tan nan tinxin. N tan bata yanfan so n kanna ma, n yi a faxa. Anu, nde itoe birin faxaxi? \v 10 Nayi, ɛ bata a kolon, fa fala Alatalaa falan naxan yo tixi Axabi a denbayaan xili ma, na sese mi luma a rabataren na. Alatala bata ne rakamali a falan naxanye ti fata a walikɛna Eli ra.” \p \v 11 Naxanye birin yi luxi Axabi a denbayani Yɛsɛreli yi, Yehu yi ne faxa, a kuntigine nun a xɔyine nun a kide kiine, a mi keden peen lu. \s Yehu yi Axasiyaa denbayaan xɛmɛne faxa \p \v 12 Na xanbi ra, Yehu yi keli a siga Samari taani. A to fa Beti-Ekedi yɛxɛɛ rabane malandena, \v 13 Yehu yi Yuda manga Axasiya kon kaane li na. A yi e maxɔdin, a naxa, “Nde ɛ tan na?” E yi a yabi, e naxa, “Axasiya kon kaane nan nxu ra, nxu sigan mangana denbayaan xɔntɔndeni, e nun mangana ngaa denbayana.” \v 14 Yehu yi a fala a sofane xa, a naxa, “Ɛ e ɲɛɲɛne suxu.” E yi muxu tonge naanin ɲɛɲɛne suxu, e yi e kɔɛ raxaba, e yi e woli Beti-Ekedi xɔɲinna ra, Yehu mi muxu yo lu a nii ra. \s Yehu nun Yehonadabu \p \v 15 Yehu to keli mɛnni, a yi naralan Yehonadabu ra, Rekabu a diina, naxan fa a ralandeni. A yi a xɔntɔn, a a fala a xa, a naxa, “I bɔɲɛn sariɲan n ma fe yi ba, alo n gbeen sariɲan i ya fe yi kii naxan yi?” Yehonadabu yi a yabi, a naxa, “A na kii nin.” Yehu yi a fala a xa, a naxa, “Xa a na kii nin, i yiin so n yii.” Yehu yi a rate a fɛma a wontoron kui, \v 16 a yi a fala a xa, a naxa, “Fa n fɛma, n ma xanuntenyaan naxan Alatala xa, i na toma nɛn.” A yi a xali a yɛngɛ so wontoron kui. \p \v 17 Yehu to so Samari taani, naxanye birin yi luxi Axabi a denbayani Samari yi, a yi ne faxa, a yi e ɲan fefe fata Alatalaa falan na a naxan ti Eli xa. \s Baali kii muxune faxa fena \p \v 18 Na xanbi ra, Yehu yi yamaan birin malan, a yi a fala e xa, a naxa, “Axabi walixi nɛn Baali xa ndedi, Yehu walima nɛn a xa han! \v 19 Iki, ɛ Baali kii muxune birin xili n fɛma, a walikɛne nun a saraxaraline birin, keden nama lu, amasɔtɔ n waxi saraxa gbeen ba feni Baali ma. Naxan yo na lu a fataren na, na mi kisima.” Yehu yi wulen nan falama alogo a xa Baali a walikɛne faxa. \v 20 A yi a fala, a naxa, “Ɛ sanla nde yitɔn Baali xa.” E a yitɔn. \v 21 Yehu yi xɛrane rasiga Isirayila birin yi, Baali a walikɛne birin yi fa, keden mi lu naxan mi fa, e so Baali a banxini, Baali a banxin yi rafe keli fɔxɔ kedenni han fɔxɔ kedenni. \v 22 Naxan yi dugi ramaraden kantanma, Yehu yi a fala na xa, a naxa, “Dugine ramini Baali a walikɛne birin xa.” Na yi dugine ramini e xa. \v 23 Nayi, Yehu yi fa Baali a banxini e nun Rekabu a diin Yehonadabu. Yehu yi a fala Baali a walikɛne xa, a naxa, “Ɛ yɛɛ rakoɲin ɛ rabilinni, ɛ a mato, alogo Alatalaa walikɛɛn se nama lu be, koni Baali a walikɛne nan tun xa lu be.” \v 24 E yi so saraxane nun saraxa gan daxine fideni Baali ma. \p Yehu bata yi muxu tonge solomasɛxɛ ti tandeni, a yi a falaxi naxanye xa, a naxa, “N muxun naxanye soma ɛ yii naxan na a gbeen lu a siga, ɛ tan nan faxama a ɲɔxɔni.” \v 25 E to yelin saraxa gan daxine fideni, Yehu yi a fala sofane nun e kuntigine xa, a naxa, “Ɛ so, ɛ e faxa, keden nama mini.” E yi e faxa silanfanna ra. Sofane nun e kuntigine yi e woli ayi mɛnni, e siga han taani Baali a banxini. \v 26 E yi gɛmɛ ki daxine ramini Baali a banxin kui, e yi e gan. \v 27 E yi Baali gɛmɛ ki daxin kala, e mɔn yi Baali a banxin fan nabira, e yi suturadene rafala, naxanye na han to. \v 28 Yehu Baali kiina fe raxɔri Isirayila yi na kii nin. \v 29 Koni a mi xɛtɛ Nebati a diin Yerobowan ma yulubine fɔxɔ ra, naxan Isirayila yamaan nadin ɲinge dii xɛma daxine batu feen ma Betɛli nun Dan yi. \v 30 Alatala yi a fala Yehu xa, a naxa, “Naxan fan n yɛɛ ra yi, i bata na liga. Naxan birin yi n sagoon na, i na liga Axabi a denbayaan na. Nanara, i ya diine luma nɛn mangayani Isirayila yi han i yixɛtɛ naanindena.” \v 31 Koni, Yehu mi sigan ti a xaxinla birin yi mumɛ Alatalaa sariyan xɔn, Isirayilaa Ala. Yerobowan Isirayila radin yulubin naxanye ma, a mi xɛtɛ ne fɔxɔ ra mumɛ. \p \v 32 Na waxatini, Alatala yi nde ba fɔlɔ Isirayilaa bɔxɔn na, Xasayele Arami kaane mangan yi e nɔ Isirayila danna birin na. \v 33 Keli Yurudɛn baani han sogeteden binni, a yi Galadi yamanan birin nɔ, Gadi kaane nun Rubɛn kaane, e nun Manase kaane, keli Aroyeri taani Arinon xuden dɛxɔn han Basan. \v 34 Yehu kɛwali dɔnxɛne, a naxanye birin liga, a wɛkilɛna, ne sɛbɛxi Isirayila mangane taruxu kɛdine kui. \v 35 Yehu to faxa, e yi a maluxun Samari taani. A dii xɛmɛn Yehowaxasi yi ti a ɲɔxɔni. \v 36 Yehu ɲɛɛ mɔxɔɲɛn nun solomasɛxɛ nan ti mangayani Samari taani Isirayila xun na. \c 11 \s Atali, Yuda manga ɲaxanla fe \r Taruxune Firinden 22.10-12 \p \v 1 Atali, Manga Axasiya nga to a to, a diin bata faxa, a keli a yi yamarin fi a mangan bɔnsɔnna birin xa faxa. \v 2 Koni e to yi e faxa feni, Yehoseba, Manga Yehorami a dii tɛmɛna, Axasiya xunyɛn yi Axasiyaa dii xɛmɛn Yowasa tongo, a yi a ba mangana diine yɛ, benun e xa e faxa. A yi a luxun konkona nde kui sadene yi dɛnaxan yi e nun ɲaxanla naxan diin masuxuma. A sa luxun Atali ma na kii nin, a mi a faxa. \v 3 A yi lu luxunxi Yehoseba fɛma ɲɛɛ sennin Alatala Batu Banxini. Atali nan yi mangayani na yamanani. \s Yowasa, Yuda Mangana \r Taruxune Firinden 23.1-21 \p \v 4 Ɲɛɛ solofere dangu xanbini, Yehoyada yi xɛrane rasiga Kereti sofa kuntigine nun mangan makantan sofane xilideni, a yi fa e ra a fɛma Alatalaa banxini. A yi layirin xidi e tagi, a yi e rakɔlɔ Alatalaa banxini, a yi mangana diin yita e ra. \v 5 Na xanbi ra, a yi yamarini itoe so e yii, a naxa, “Ɛ ito nan ligama. Naxanye lanma e xa wali Matabu Lɔxɔni ɛ yɛ, ndee sigama mangana banxin nan kantande yi, \v 6 ndee Suri dɛɛn na, ndee dɛɛn naxan kantan tiine xanbi ra. Ɛ birin luma ɛ masarɛ ikiini banxin kantandeni. \v 7 Ɛ gali bode firinna, naxanye mi walima Matabu Lɔxɔni, ne kantanna tima Alatala Batu Banxini mangan yireni. \v 8 Ɛ mangan nabilinma nɛn yiren birin yi, yɛngɛ so seene ɛ birin yii, naxan yo na a maso ɛ safan na, ɛ na faxama nɛn. Ɛ luma nɛn mangan yireni, a nɛma sigɛ yire yo yi.” \p \v 9 Saraxaraliin Yehoyadaa yamarin naxanye birin fi sofa kuntigine ma, e ne liga. E birin yi e sofane tongo, naxanye yi e wanla danma Matabu Lɔxɔni e nun naxanye yi a fɔlɔma Matabu Lɔxɔni, e siga saraxarali Yehoyada fɛma. \v 10 Saraxaraliin yi tanbane nun yɛ masansan wure lefane so sofa kuntigine yii naxanye yi kelixi Manga Dawuda yii Alatala Batu Banxini. \v 11 Sofane yi mangan nabilin yɛngɛ so seene e birin yii, e ti fɔlɔ banxin yiifari fɔxɔni han a kɔmɛn fɔxɔni saraxa ganden nun Ala Batu Banxin yɛtagi. \v 12 Saraxaraliin Yehoyada yi mangana diin maso, a yi mangaya taxamaseri kɔmɔtin nun sereya kɛdin so a yii. E yi a sugandi, e a findi mangan na, e yi e yiine bɔnbɔ, e naxa, “Ala xa sii xunkuyen fi mangan ma!” \p \v 13 Atali yi sofane nun yamaan xuiin mɛ, a yi fa yamaan fɛma Alatalaa banxini. \v 14 A yi mangan to tixi sɛnbɛtɛnna dɛxɔn so dɛɛn na, fata namunna ra. Sofa kuntigine nun xɔta fene yi tixi mangan fɛma, yamaan birin yi sɛwaxi, e yi xɔtaan fema. Koni, Atali yi a domani bɔ a ma, a gbelegbele, a naxa, “Yanfana! Yanfana!” \v 15 Nayi, saraxaraliin Yehoyada yi yamarin fi sofa kuntigine ma naxanye yi sofa ganla xunna ra, a naxa, “Ɛ a ramini yamaan fari ma, naxan na bira a fɔxɔ ra, ɛ na faxa silanfanna ra.” Amasɔtɔ saraxaraliin bata yi a fala, a naxa, “Ɛ nama a faxa Alatala Batu Banxini.” \v 16 E yi a suxu, e siga a ra manga banxin binni soone soon kiraan naxan xɔn, e sa a faxa mɛnni. \s Yehoyadaa kiine yi masara \r Taruxune Firinden 23.16-21 \p \v 17 Yehoyada yi layirin xidi Alatala nun mangan nun yamaan tagi, alogo na yamaan xa findi Alatalaa yamaan na, a mɔn yi lanna raso mangan nun yamaan tagi. \v 18 Yamanan yamaan birin yi so Baali batu banxini, e a kala, e yi saraxa gandene nun sawurane kala, e yi Matan faxa saraxa ganden yɛtagi, Baali kii muxuna. Saraxarali Yehoyada yi kantan tiine dɔxɔ Alatala Batu Banxini. \v 19 A yi Kereti sofa kuntigin e nun sofane tongo, e nun yamanan yamaan birin, e yi mangan nagodo Alatala Batu Banxini, e so manga banxini kantan tiine so dɛɛn kiraan xɔn ma. Nayi, Yowasa yi dɔxɔ mangane gbɛdɛni. \v 20 Yamanan yamaan birin yi sɛwani. Taan yi xunbeli Atali faxa xanbini silanfanna ra manga banxini. \s Yowasa, Yuda Mangana \r Taruxune Firinden 24.1-14 \p \v 21 Yowasa findi mangan na a ɲɛɛ solofereden nan ma. \c 12 \p \v 1 Yehu a mangayaan ɲɛɛ soloferedeni, Yowasa yi findi mangan na, a yi ɲɛɛ tonge naanin ti mangayani Yerusalɛn yi. A nga yi xili Sibiya, Bɛriseba kaana. \v 2 Naxan fan Alatala yɛɛ ra yi, Yowasa yi na liga saraxaraliin Yehoyadaa siimayaan waxatin birin yi, amasɔtɔ a bata yi a xuru a faɲin na. \v 3 Koni, a mi taan kidene kala mumɛ, yamaan mɔn yi saraxane bama, e wusulanne gan mɛnne yi. \p \v 4 Yowasa yi a fala saraxaraline xa, a naxa, “Gbetin naxan fama Alatala Batu Banxini, ɛ lan ɛ yi na malan, gbetin naxan findixi dɛ ti gbetin na, hanma naxan ɲɛnigexi a fi. \v 5 Saraxaraline xa e seene rasuxu, ɛ yi e findi Ala Batu Banxini tɔn seen na, dɛnaxan yo nɛma kalaxi.” \p \v 6 Anu, Manga Yowasaa mangayaan ɲɛɛ mɔxɔɲɛn nun saxandena a liyɛ, banxin dɛnaxan yi lanma a xa yitɔn, saraxaraline munma yi na yitɔn singe. \v 7 Manga Yowasa yi saraxaraliin Yehoyada xili e nun saraxaraliin bonne, a yi a fala e xa, a naxa, “Nanfera banxin dɛnaxan lan a xa yitɔn ɛ mi mɛnni tɔnxi? Sɔnɔn, ɛ mi fa gbeti rasuxuma ɛ gbeti malanne yii, koni ɛ fama a ra nɛn a findi Ala Batu Banxini tɔn seen na.” \v 8 Saraxaraline yi lan a ma a e nama gbeti rasuxu yamaan na, e nun e nama findi banxini tɔn muxune ra. \v 9 Nayi, saraxaraliin Yehoyada yi kankira keden tongo, a yi a dɛraganla sɔxɔn, a dɔxɔ saraxa ganden fɛma Ala Batu Banxin so dɛɛn yiifari fɔxɔni. Saraxaraliin naxanye yi dɛɛn kantanma, muxune yi fama gbetin naxan na Alatala Batu Banxini, ne yi na birin sama nɛn kankiraan kui. \v 10 E na yi a to gbeti gbegbe bata sa kankiraan kui, mangana sɛbɛli tiin nun saraxarali kuntigin yi gbetin yatɛma nɛn naxan bata yi so Alatala Batu Banxini, e yi a sa bɛnbɛnla kui. \v 11 Na xanbi ra, e yi gbetin so wali kuntigine yii naxanye yi lanma e xa Alatala Batu Banxini tɔn. Na gbetin yi soma kamudɛrɛne nun walikɛne nan yii naxanye yi walima Alatala Batu Banxini, \v 12 e nun banxi dɔxɔne nun gɛmɛ sonle. E mɔn yi wudin sara e nun gɛmɛ masolixine nun seen naxanye birin lan e xa findi Alatala Batu Banxini tɔn seen na. \v 13 Koni e fa gbetin naxan na Alatala Batu Banxini, na mi findi gbeti fixɛ barama sara seen xan na, hanma filɛne hanma saraxarali igelengenne, hanma xɔtane, hanma goronna xɛma daxina hanma gbeti fixɛ daxina. \v 14 E yi na gbetin so walikɛne yii alogo e xa Alatala Batu Banxini tɔn. \v 15 Naxanye yi walikɛne saren fima, ne mi yi maxɔdinma sese ma, amasɔtɔ e yi walima tinxinna nin. \v 16 Yangin saraxa gbetin nun yulubi xafari saraxa gbetin mi yi xalima Alatala Batu Banxini. Saraxaraline nan gbee yi ne ra. \s Yowasaa mangayaan naɲanna fe \r Taruxune Firinden 24.23-27 \p \v 17 Nayi, Arami mangan Xasayele yi siga Gati taan yɛngɛdeni, a dɛnaxan tongo. Xasayele yi a miri Yerusalɛn fan yɛngɛ feen ma. \v 18 Koni, Yuda mangan Yowasa yi se sariɲanxine birin tongo, a benbane bata yi naxanye rasariɲan, Yosafati nun Yehorami nun Axasiya, Yuda mangane, e nun a tan yɛtɛɛn bata yi naxanye rasariɲan. A mɔn yi xɛmaan tongo naxan birin yi Alatala Batu Banxini nafulu ramaraden nun manga banxin nafulu ramaradeni. A yi na birin xali Arami mangan Xasayele yɛɛ ra naxan mi siga Yerusalɛn yɛngɛdeni. \p \v 19 Yowasa kɛwali dɔnxɛne, a naxanye birin liga, ne sɛbɛxi Yuda mangane kɛwali kɛdine kui. \v 20 A walikɛne yi yanfan so a ma, e Yowasa faxa Beti-Milo yi, kiraan naxan godon Sila yi. \v 21 A walikɛne yi a faxa, Simeyati a diin Yosabadi nun Someri a diin Yehosabadi. Yowasa yi faxa, e yi a maluxun a benbane fɛma, Dawudaa Taani. A diina Amasiya yi dɔxɔ a ɲɔxɔni mangayani. \c 13 \s Yehowaxasi, Isirayila Mangana \p \v 1 Yuda manga Axasiyaa diin Yowasaa mangayaan ɲɛɛ mɔxɔɲɛn nun saxandeni, Yehu a diin Yehowaxasi yi findi Isirayilaa mangan na Samari taani. A yi ɲɛɛ fu nun solofere ti mangayani. \v 2 Naxan ɲaxu Alatala yɛɛ ra yi, a yi na liga. Nebati a diin Yerobowan yulubin naxanye liga, a fan yi ne liga, naxan Isirayila kaane ti yulubi ligan ma, a mi xɛtɛ e fɔxɔ ra mumɛ. \v 3 Alatala yi xɔlɔ Isirayila kaane ma han! A yi e so Arami manga Xasayele yii, e nun a diin Ben-Hadada. E yi lu Isirayila kaane xun na waxati wuyaxi. \v 4 Nayi, Yehowaxasi yi Alatala maxandi. Alatala yi a yabi, amasɔtɔ Arami mangan yi tɔrɔn naxan sama Isirayila fari a bata yi na to. \v 5 Alatala yi xunbana nde so Isirayila yii. Isirayila kaane yi ba Arami kaane yii, e lu e bubune kui alo a fɔlɔni. \v 6 Koni e mi xɛtɛ Yerobowan ma denbayaan yulubine fɔxɔ ra mumɛ, naxan Isirayila ti yulubin ma. E fan yi lu ne ligɛ. Hali Asera kide gbindonna lu nɛn bitinxi Samari taani. \v 7 Yehowaxasi a ganla bata yi kala fɔ soo ragiin muxu tonge suulun e nun yɛngɛ so wontoro fu e nun sofa wuli fuun naxanye yi sigan tima e sanni. Arami mangan bata yi a ganla muxune raxɔri, a e lu alo burunburunna. \v 8 Yehowaxasi kɛwali dɔnxɛne, a naxanye birin liga, a wɛkilɛna, ne sɛbɛxi Isirayila mangane taruxu kɛdine kui. \v 9 Yehowaxasi yi faxa, e yi a maluxun Samari taani. A diin Yowasi yi ti a ɲɔxɔni. \s Yowasi, Isirayila Mangana \p \v 10 Yuda mangan Yowasa ɲɛɛ tonge saxandeni, Yowasi Yehowaxasi a diin yi findi Isirayila mangan na Samari taani. A ɲɛɛ fu nun sennin ti mangayani. \v 11 Naxan ɲaxu Alatala yɛɛ ra yi, a yi na liga. A mi xɛtɛ Nebati a diin Yerobowan ma yulubi yo fɔxɔ ra, naxan Isirayila kaane ti yulubi ligan ma, a yi lu a ligɛ. \v 12 Yowasa kɛwali dɔnxɛne, a naxanye birin liga, a wɛkilɛna, e nun Yuda manga Amasiya to yɛngɛ, ne birin sɛbɛxi Isirayila mangane taruxu kɛdine kui. \v 13 Yowasi yi faxa, e yi a maluxun Samari taani Isirayila mangane gaburun na. Yerobowan yi dɔxɔ a ɲɔxɔni mangayani. \s Nabi Elise kɛwali dɔnxɛne \p \v 14 Saya furen yi Elise suxu. Benun a xa faxa, Isirayila manga Yowasi yi fa a fɛma, a yi wuga a fe ra, a naxa, “N baba! N baba! I tan dangu Isirayila yɛngɛ so wontorone nun a soo ragine ra!” \v 15 Elise yi a fala a xa, a naxa, “Xanla nun xalimakunle tongo.” A yi xali keden tongo e nun xalimakunle. \v 16 Elise mɔn yi a fala Isirayila mangan xa, a naxa, “Xanla bandun.” A to a bandun, Elise yi a yiine sa mangan yiine fari, \v 17 a yi a fala a xa, a naxa, “Banxin sogetede binna foye soden nabi.” A yi a rabi. Elise yi a fala a xa, a naxa, “A woli.” A yi a woli. Elise yi a fala a xa, a naxa, “Xunba xalimakunla ni ito ra Alatala mabinni, xunba xalimakunla na a ra Arami kaane xili ma, i Arami kaane nɔma nɛn Afeki yi han i yi e raxɔri.” \v 18 Elise mɔn yi a fala Isirayila mangan xa, a naxa, “Xalimakunle tongo.” A yi e tongo. Elise yi a fala a xa, a naxa, “Bɔxɔn garin.” A yi bɔxɔn garin dɔxɔ saxan, a yi a dan. \v 19 Sayiban yi xɔlɔ a xili ma, a naxa, “A yi lan nun i xa a garin suulun hanma sennin. Nayi, i yi nɔɛ Arami kaane raxɔrɛ nɛn. Koni iki, i e nɔma nɛn dɔxɔ saxan tun.” \p \v 20 Elise yi faxa, e yi a maluxun. Na ɲɛɛn kuyebani, Moyaba kaane ganle yi so yamanani. \v 21 Lɔxɔna nde, Isirayila kaane yi muxuna nde maluxunma, nanunna e yi Moyaba ganla nde to, e yi binbin bira Elise gaburun na. Binbin yi sa Elise xɔnne li, a nii yi bira ayi, a ti a sanne xunna. \s Isirayila yi Arami yɛngɛ \p \v 22 Xasayele, Arami mangan bata yi Isirayila tɔrɔ Yehowaxasi a siimayaan birin yi. \v 23 Koni Alatala yi kininkinin e ma, a yi e mafelu, a yi a yɛɛ rafindi e ma masɔtɔ a layirin xɔn e nun Iburahima nun Isiyaga nun Yaxuba tagi. A mi wa e halagi feni, han to a mi e rawoli ayi. \v 24 Xasayele, Arami mangan yi faxa, a diin Ben-Hadada yi ti a ɲɔxɔni. \v 25 Yehowaxasi a diin Yowasi yi taa tongoxine rasuxu Ben-Hadada ra, Xasayele a diina. Xasayele bata yi taani itoe tongo yɛngɛni Yowasi fafe Yehowaxasi yii. Yowasi yi a nɔ sanɲa ma saxan, a Isirayila taa tongoxine suxu yɛngɛni. \c 14 \s Amasiya, Yuda Mangana \r Taruxune Firinden 25.1-4 nun 25.11-12 \p \v 1 Isirayila mangan Yehowaxasi a diin Yowasi ɲɛɛ firindeni, Yowasaa diina Amasiya yi findi mangan na Yuda xun na. \v 2 A findi mangan na a ɲɛɛ mɔxɔɲɛn nun suulunden nan ma, a ɲɛɛ mɔxɔɲɛn nun solomanaanin ti mangayani Yerusalɛn yi. A nga yi xili Yehoyadan, Yerusalɛn kaana. \v 3 Naxan fan Alatala yɛɛ ra yi, a yi na liga, koni a tinxinyaan mi liga alo a benba Dawuda. A liga nɛn alo a fafe Yowasa a liga kii naxan yi. \v 4 A mi taan kidene kala mumɛ, yamaan mɔn yi saraxane bama mɛnne yi, e wusulanna gan na. \p \v 5 Amasiyaa mangayaan to sɛnbɛ sɔtɔ, a walikɛɛn naxanye a fafe faxa, e yi ne faxa. \v 6 Koni, a mi faxa tiine diine faxa, lan Musaa sariya kɛdina falan ma, Alatala yamarini ito fi dɛnaxan yi, a naxa, “Fafane mi faxama diine funfuni, diine fan mi faxama fafane funfuni, koni birin faxama a yɛtɛ yulubin nan ma fe ra.”\f + \fr 14.6\fr* Sariyane 24.16\f* \p \v 7 A yi Edɔn kaan muxu wuli fu faxa Fɔxɔ Lanbanni. Na yɛngɛni, a yi Sela taan suxu, a yi a xili sa Yokatili, na xinla nan mɛn xun ma han to. \r Taruxune Firinden 25.17-28 \p \v 8 Nayi, Amasiya yi xɛrane rasiga Isirayila mangan Yowasi ma, Yehowaxasi a diina, Yehu mamandenna, a naxa, “Fa, en fa yɛngɛ.” \v 9 Koni, Isirayila mangan Yowasi yi a fala Yuda mangana Amasiya xa, a naxa, “Liban tansinna nde xɛraan nasiga nɛn a faladeni Liban suman wudin xa, a naxa, ‘I ya dii tɛmɛn fi n ma dii xɛmɛn ma futun na!’ Liban burunna subena nde yi dangu tansinni bodonɲɛ. \v 10 I yɛtɛ matɔxɔma a i bata Edɔn kaane nɔ. I wasa so i ya binyeni, i lu i konni. Nanfera i mɔn fe ɲaxin fɔlɔma naxan sa raɲanma kalan ma ɛ nun Yuda yamaan birin xa?” \v 11 Koni, Amasiya mi a tuli mati a ra. Nayi, Isirayila mangan Yowasi yi siga e nun Yuda mangana Amasiya yi sa yɛngɛ Beti-Semɛsi taani Yuda yamanani. \v 12 Isirayila kaane yi Yuda kaane nɔ, e birin yi e gi, e siga e konne yi. \v 13 Isirayila mangan Yowasi yi Yuda mangana Amasiya suxu Beti-Semɛsi taani, Yowasaa diina, Axasiya mamandenna. A yi fa Yerusalɛn taani, a yi taan nabilinna yinna nɔngɔnna yɛ tonge naanin kala Yerusalɛn yinna ra, keli Efirami dɛɛn ma han Songen Ma dɛna. \v 14 Xɛmaan nun gbeti fixɛn nun se faɲin naxanye birin yi Alatala Batu Banxin nun manga banxin nafulu ramaradene yi, a yi ne tongo, a mɔn yi muxuna ndee suxu, a xɛtɛ Samari taani. \p \v 15 Yowasi kɛwali dɔnxɛne, a naxanye birin liga, a wɛkilɛna, a to Yuda mangana Amasiya yɛngɛ, ne birin sɛbɛxi Isirayila mangane taruxu kɛdine kui. \v 16 Yowasi yi faxa, e yi a maluxun Samari taani Isirayila mangane gaburun na. A diin Yerobowan yi ti a ɲɔxɔni. \p \v 17 Isirayila mangan Yehowaxasi a diin Yowasi faxa xanbini, Yuda mangan Yowasaa diina Amasiya mɔn yi ɲɛɛ fu nun suulun sɔtɔ siimayaan na. \v 18 Amasiya kɛwali dɔnxɛne sɛbɛxi Yuda mangane taruxu kɛdine kui. \v 19 E yanfan so a ma Yerusalɛn yi, a yi a gi siga Lakisi taani, koni e siga a fɔxɔ ra Lakisi yi, e sa a faxa mɛnni. \v 20 E yi a xali soone fari, e yi a maluxun Yerusalɛn yi a benbane fɛma Dawudaa Taani. \r Taruxune Firinden 26.1-2 \p \v 21 Yuda yamaan birin yi Asari tongo a ɲɛɛ fu nun senninna ma, e yi a findi Yuda mangan na a fafe Amasiya ɲɔxɔni. \v 22 Asari yi Elati taan ti, a raso Yuda sɛnbɛn bun ma, Manga Amasiya faxa xanbini. \s Yerobowan firindena, Isirayila Mangana \p \v 23 Yuda mangan Yowasaa diina Amasiyaa mangayaan ɲɛɛ fu nun suulundeni, Isirayila mangan Yowasi a diin Yerobowan yi findi mangan na Samari taani. A yi ɲɛɛ tonge naanin e nun keden ti mangayani. \v 24 Naxan ɲaxu Alatala yɛɛ ra yi, a yi na liga, a mi xɛtɛ Yerobowan ma yulubi yo fɔxɔ ra, Nebati a diina, naxan Isirayila kaane ti yulubin ma. \v 25 Yamanan bonne bata yi bɔxɔn naxanye ba Isirayila bɔxɔne ra, a tan nan ne suxu yɛngɛni, a Isirayila yamanan danne sa keli Lebo-Xamata taan ma han sa dɔxɔ Fɔxɔ Ige Daraan na, fata Alatalaa falane ra Isirayilaa Ala, a naxanye ti Nabi Yunusa xa, Amitayi Gati-Xeferi kaana diina, a walikɛna. \v 26 Alatala bata yi Isirayilaa tɔrɔn to, konyin nun xɔrɔna. Muxu yo mi yi na naxan yi Isirayila maliyɛ. \v 27 Koni Alatala mi yi a ragidixi a yamanan naxɔri, nanara a yi a xunba fata Yerobowan na, Yowasi a diina. \p \v 28 Yerobowan kɛwali dɔnxɛne, a naxanye birin liga, a wɛkilɛna yɛngɛni, e nun Damasi taan nun Xamata taan naso Isirayila sɛnbɛn bun kii naxan yi, naxanye bata yi findi Yuda gbeen na, ne birin sɛbɛxi Isirayila mangane taruxu kɛdine kui. \v 29 Yerobowan yi faxa, e yi a maluxun a benbane fɛma, Isirayila mangane. A diin Sakari yi ti mangayani a ɲɔxɔni. \c 15 \s Asari, Yuda Mangana \r Taruxune Firinden 26.3-4 \p \v 1 Isirayila manga Yerobowan ma mangayaan ɲɛɛ mɔxɔɲɛn nun soloferedeni, Manga Amasiyaa diina Asari yi findi mangan na Yuda yi. \v 2 A findi mangan na a ɲɛɛ fu nun senninden nan ma, a yi ɲɛɛ tonge suulun e nun firin ti mangayani Yerusalɛn yi. A nga yi xili Yɛkoliya, Yerusalɛn kaana. \v 3 Naxan fan Alatala yɛɛ ra yi, a yi na liga alo a fafe Amasiya a liga kii naxan yi. \v 4 Koni a mi taan kidene kala mumɛ, yamaan mɔn yi saraxane bama, e wusulanna gan mɛnne yi. \v 5 Alatala yi dogonfonna ramini mangan ma, a lu a danna banxina nde kui han a faxa waxatina. A dii xɛmɛn Yotami yi findi kuntigin na manga banxini, a lu yamanan muxune xun matoɛ a ra. \p \v 6 Asari kɛwali dɔnxɛne, a naxanye birin liga, ne sɛbɛxi Yuda mangane taruxu kɛdine kui. \v 7 Asari yi faxa, e yi a maluxun a benbane fɛma Dawudaa Taani. A diin Yotami yi ti a ɲɔxɔni. \s Sakari, Isirayila Mangana \p \v 8 Asari a mangayaan ɲɛɛ tonge saxan e nun solomasɛxɛdeni Yuda yi, Yerobowan ma diin Sakari yi findi mangan na Isirayila xun na Samari taani, a yi a mangayaan liga kike sennin. \v 9 Naxan ɲaxu Alatala yɛɛ ra yi, a yi na liga alo a benbane a liga kii naxan yi. A mi xɛtɛ Nebati a diin Yerobowan ma yulubine fɔxɔ ra mumɛ, naxan Isirayila kaane ti yulubin ma. \v 10 Yabɛsi a diin Salun yi yanfan so a ma, a yi Sakari faxa, a ti a ɲɔxɔni. \v 11 Sakari kɛwali dɔnxɛne sɛbɛxi Isirayila mangane taruxu kɛdine kui. \v 12 Na feene rakamali na kii nin alo Alatala a fala kii naxan yi Yehu xa, a naxa, “I ya diine luma nɛn mangayani Isirayila xun na han i yixɛtɛn naanindena.” \s Salun, Isirayila Mangana \p \v 13 Yuda manga Yusiya ɲɛɛ tonge saxan e nun solomanaanindeni, Salun ma diin Yabɛsi yi findi mangan na Yuda yi. A yi kike keden ti mangayani Samari taani. \v 14 Gadi a diin Menahemi yi keli Tirisa taani siga Yabɛsi a diin Salun xili ma Samari taani, a yi a faxa, a findi mangan na a ɲɔxɔni. \v 15 Salun kɛwali dɔnxɛne, a yanfan naxan so, ne sɛbɛxi Isirayila mangane taruxu kɛdine kui. \v 16 Na danguxina, Menahemi yi keli Tirisa taani, a sa Tifisa taan yɛngɛ, a yi na kaane birin faxa e nun a rabilinna muxune. A yi ɲaxalan fudi kanne birin kuiin nabɔ ayi. A na liga nɛn bayo e mi e taan dɛɛne rabixi a yɛɛ ra. \s Menahemi, Isirayila mangana \p \v 17 Asari a mangayaan ɲɛɛ tonge saxan e nun solomanaanindeni Yuda yi, Gadi a diin Menahemi yi findi mangan na Isirayila yi. A yi ɲɛɛ fu ti mangayani Samari taani. \v 18 Naxan ɲaxu Alatala yɛɛ ra yi, a yi na liga. A mangayaan waxatin birin yi, a mi xɛtɛ Nebati a diin Yerobowan ma yulubine fɔxɔ ra mumɛ, naxan Isirayila ti yulubin ma. \v 19 Puli, Asiriya mangan yi fa Isirayila xili ma, Menahemi yi gbeti fixɛn kilo wuli tonge saxan so Puli yii, alogo a xa a mali a mangayaan sɛnbɛ sodeni. \v 20 Nafunla yi Isirayila kaan naxanye yii, Menahemi na gbetin ba ne nan yii, alogo a xa a so Asiriya mangan yii, e keden kedenna birin yi gbeti fixɛn kilo tagi nan bama mudun na. Nayi, Asiriya mangan yi xɛtɛ, a mi lu yamanani. \p \v 21 Menahemi kɛwali dɔnxɛne, a naxanye birin liga, ne sɛbɛxi Isirayila mangane taruxu kɛdine kui. \v 22 Menahemi yi faxa, a diin Pekaxiya yi ti a ɲɔxɔni. \s Pekaxiya, Isirayila mangana \p \v 23 Yuda mangana Asari a mangayaan ɲɛɛ tonge suulundeni, Menahemi a diin Pekaxiya yi findi mangan na Isirayila xun na Samari taani. A yi ɲɛɛ firin ti mangayani. \v 24 Naxan ɲaxu Alatala yɛɛ ra yi, a yi na liga. A mi a xun xanbi so Nebati a diin Yerobowan ma yulubini, naxan Isirayila ti yulubin ma. \v 25 Mangana sofa kuntigina nde nan yi Remaliyaa diin Peka ra. A yi yanfan so Manga Pekaxiya ma. A yi Galadi sofaan muxu tonge suulun tongo, a yi Pekaxiya faxa manga banxin yinna kui Samari taani, a yi Aragobi nun Ariyi fan faxa. Peka manga Pekaxiya faxa na kii nin, a ti a ɲɔxɔni. \v 26 Pekaxiya kɛwali dɔnxɛne, a naxanye birin liga, ne sɛbɛxi Isirayila mangane taruxu kɛdine kui. \s Peka, Isirayila Mangana \p \v 27 Yuda mangana Asari a mangayaan ɲɛɛ tonge suulun e nun firindeni, Remaliyaa diin Peka yi findi mangan na Isirayila xun na Samari taani. A yi ɲɛɛ mɔxɔɲɛ ti mangayani. \v 28 Naxan ɲaxu Alatala yɛɛ ra yi, a yi na liga. A mi xɛtɛ Nebati a diin Yerobowan ma yulubine fɔxɔ ra mumɛ, naxan Isirayila ti yulubin ma. \p \v 29 Isirayila mangan Peka waxatini, Asiriya mangan Tigilati-Pilesere yi fa, a yi Iyon taan nun Abeli-Beti-Maka taan nun Yanowa taan nun Kedesi taan nun Xasori taan suxu yɛngɛni, e nun Galadi yamanan nun Galile yamanan nun Nafatali yamanan birin, a yi e muxune xali Asiriya yamanani konyiyani. \v 30 Elaa diin Hoseya yi yanfan so Remaliyaa diin Peka ma, a yi a yɛngɛ, a yi a faxa. Yusiyaa diin Yotami a mangayaan ɲɛɛ mɔxɔɲɛdeni, Hoseya yi ti Peka ɲɔxɔni. \v 31 Peka kɛwali dɔnxɛne, a naxanye birin liga, ne sɛbɛxi Isirayila mangane taruxu kɛdine kui. \s Yotami, Yuda Mangana \r Taruxune Firinden 27.1-7 \p \v 32 Isirayila mangan Remaliyaa diin Pekaa mangayaan ɲɛɛ firindeni, Yuda mangan Yusiyaa diin Yotami yi findi manga na. \v 33 A findi mangan na a ɲɛɛ mɔxɔɲɛn nun suulunden nan ma. A ɲɛɛ fu nun sennin ti mangayani Yerusalɛn yi. A nga yi xili Yerusa, Sadɔki a dii tɛmɛna. \v 34 Naxan fan Alatala yɛɛ ra yi, a yi na liga alo a fafe Yusiya. \v 35 Koni, a mi taan kidene kala mumɛ, yamaan mɔn yi lu saraxane bɛ mɛnne yi, e wusulanna gan. Yotami yi Alatala Batu Banxin So Dɛɛn Faxaraxiin ti.\f + \fr 15.35\fr* So dɛɛn naxan geyaan na.\f* \p \v 36 Yotami kɛwali dɔnxɛne, a naxanye birin liga, ne sɛbɛxi Yuda mangane taruxu kɛdine kui. \p \v 37 Na waxatini, Alatala yi Arami mangan Resin nun Remaliyaa diin Peka rasiga fɔlɔ Yuda xili ma. \v 38 Yotami yi faxa, e yi a maluxun a benbane fɛma Dawudaa Taani. A diina Axasi yi ti a ɲɔxɔni. \c 16 \s Axasi, Yuda Mangana \r Taruxune Firinden 28.1-27 \p \v 1 Remaliyaa diin Pekaa mangayaan ɲɛɛ fu nun soloferedeni, Yuda mangan Yotami a diina Axasi yi findi mangan na. \v 2 Axasi findi mangan na a ɲɛɛ mɔxɔɲɛden nan ma. A yi ɲɛɛ fu nun sennin ti mangayani Yerusalɛn yi. Naxan fan Alatala yɛɛ ra yi, a mi na liga, anu a benba Dawuda tan a faɲin nan liga. \v 3 A bira Isirayila mangane fe ɲaxine fɔxɔ ra, a yi a yɛtɛna dii xɛmɛn ba saraxa gan daxin na, fata siyane fe xɔsixine ra Alatala naxanye kedi Isirayila kaane yɛɛ ra. \v 4 A yi saraxane ba, a wusulanna gan taan kidene yi geyane xuntagi e nun wudi gbeene birin bun. \p \v 5 Nayi, Arami mangan Resin nun Isirayila mangan Peka, Remaliyaa diin yi te Yerusalɛn xili ma a yɛngɛdeni. E yi Axasi yɛngɛ, koni e mi a nɔ. \v 6 Na waxatin yɛtɛni, Arami Mangan Resin yi Elati taan naso Arami kaane sɛnbɛn bun, a yi Yuda kaane kedi Elati yi. Edɔn kaane yi fa Elati yi, e mɔn dɔxi dɛnaxan yi han to. \v 7 Axasi yi xɛrane rasiga a faladeni Asiriya Mangan Tigilati-Pilesere xa, a naxa, “I ya walikɛɛn nan n na, e nun i ya diina. Fa, i fa n ba Arami mangan nun Isirayila mangan yii, naxanye n yɛngɛma.” \v 8 Xɛmaan nun gbeti fixɛn naxanye yi Alatala Batu Banxini, Axasi yi ne tongo, e nun nafunla naxanye yi manga banxini, a yi sa e fi Asiriya mangan ma. \v 9 Asiriya mangan yi a xuiin suxu, a te Damasi taan xili ma, a a suxu yɛngɛni. A yi na muxune suxu, a yi e xali Kiri yi, a yi Resin faxa. \p \v 10 Manga Axasi yi siga Damasi taani Asiriya Manga Tigilati-Pilesere fɛma. Saraxa ganden naxan yi Damasi taani, a to na to, a yi siga na ti kiin sawuran birin na saraxaraliin Yuriya xɔn. \v 11 Manga Axasi fa saraxa ganden sawuran naxan na sa keli Damasi taani, saraxaraliin Yuriya yi na sifan yɛtɛɛn ti. Saraxaraliin Yuriya yi a rafala benun Manga Axasi xa xɛtɛ. \v 12 Mangan to fa sa keli Damasi taani, a yi saraxa ganden to, a yi a maso a ra. \v 13 A yi a saraxa gan daxin gan, a yi bogise saraxane ba, a yi a minse saraxan bɔxɔn, a yi bɔɲɛ xunbeli saraxa subene wunle xuya saraxa ganden ma. \v 14 Saraxa gande sula daxin naxan yi tixi Alatala yɛtagi, a yi na ba a funfuni naxan yi tixi saraxa gande nɛnɛn nun Ala Batu Banxin tagi. A yi a ti saraxa gande nɛnɛn dɛxɔn sogeteden kɔmɛn fɔxɔni. \v 15 Manga Axasi yi yamarini ito fi saraxaraliin Yuriya ma, a naxa, “Saraxa gan daxine ba saraxa gande nɛnɛn fari xɔtɔnni, e nun saraxane ɲinbanna ra e nun mangana saraxa gan daxin nun a bogise saraxan nun yamanan muxune birin ma saraxa gan daxine nun e saraxane nun e minse saraxane. Saraxa gan daxin nun saraxa subene birin wunle xuya saraxa gande nɛnɛn ma. Saraxa gande sula daxin tan, n tan nan na rawalima.” \v 16 Manga Axasi yamarin naxanye birin fi, saraxaraliin Yuriya yi ne birin liga. \p \v 17 Manga Axasi yi ige maxali wontorone kala, a yi e falafalane ba e ma e nun e kundine. A yi ige ramarade digilinxi gbeen nagodo naxan yi dɔxi sula tura sawurane fari. A yi a dɔxɔ gɛmɛn fari. \v 18 A yi Alatala Batu Banxin kuiin masara Asiriya mangana fe ra. Dɛnaxan yi rafalaxi mangan dɔxɔden na Alatala Batu Banxini Matabu Lɔxɔni, a yi na kala, e nun mangan yi soma dɛnaxan na. \v 19 Axasi kɛwali dɔnxɛne, a naxanye birin liga, ne sɛbɛxi Yuda mangane taruxu kɛdine kui. \v 20 Axasi yi faxa, e yi a maluxun a benbane fɛma Dawudaa Taani. A diin Xesekiya yi ti a ɲɔxɔni. \c 17 \s Hoseya, Isirayila Manga dɔnxɛna \p \v 1 Yuda Manga Axasi a mangayaan ɲɛɛ fu nun firindeni, Elaa diin Hoseya yi findi mangan na Isirayila xun na Samari taani, a ɲɛɛ solomanaanin ti mangayani. \v 2 Naxan ɲaxu Alatala yɛɛ ra yi, a yi na liga, koni Isirayila mangan naxanye dangu a tan yɛɛ ra, a mi lu alo ne. \v 3 Asiriya mangan Salamanasari yi te a xili ma. Hoseya bata yi lu nɔɔn bun, a lu mudun fiyɛ ɲɛɛ yo ɲɛɛ, \v 4 koni Asiriya mangan yi yanfantenyaan to Hoseya yi naxan xɛrane rasiga Misiran mangan So ma, a a mi yi fa ɲɛɛn mudun fima Asiriya mangan ma. Nayi, Asiriya mangan yi yɔlɔnxɔnna sa a ma, a balan kasoon na. \v 5 Na waxatini, Asiriya mangan yi yamanan birin yisiga, a te Samari taan xili ma, a dɛnaxan nabilin yɛngɛni ɲɛɛ saxan. \v 6 Hoseya ɲɛɛ solomanaanindeni, Asiriya mangan yi Samari taan suxu, a Isirayila kaane xali konyiyani Asiriya yamanani. A yi e radɔxɔ Xala taani Xabori baan dɛ Gosan yamanani e nun Mede taane yi. \s Isirayila kala feen bunne \p \v 7 Na liga nɛn amasɔtɔ Isirayila kaane bata yi Alatala yulubin tongo, e Ala, naxan e ramini Misiran yamanani, Misiran mangan bun, amasɔtɔ e bata yi ala gbɛtɛne batu. \v 8 E bata yi bira siyane namun feene fɔxɔ ra Alatala naxanye kedi Isirayila kaane yɛɛ ra, e nun Isirayila mangane namun feen naxanye yitɔn. \v 9 Isirayila kaane bata yi fe ɲaxine liga Alatala ra luxunni. E yi taan kidene ti e taan yiren birin yi, keli kantan ti gbengben ma han sa dɔxɔ taa makantanxin na. \v 10 E yi kide gɛmɛne ti, e yi Asera kide gbindonne bitin geyane birin xuntagi e nun wudi gbeene birin bun. \v 11 E wusulanna gan taan kidene birin yi alo siyane a ligama kii naxan yi Alatala naxanye kedi Isirayila kaane yɛɛ ra. E yi fe ɲaxine liga, e Alatala raxɔlɔ naxanye ra. \v 12 E yi suxurene batu, hali Alatala to bata yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ nama ito liga.” \v 13 Alatala yi Isirayila kaane nun Yuda kaane rakolon a nabine xɔn e nun muxun naxanye fe toone ti alo xiyena, a fala e xa, a naxa, “Ɛ xɛtɛ ɛ fe ɲaxine fɔxɔ ra, ɛ n ma yamarine nun n ma tɔnne suxu, ɛ sariyan birin suxu n naxanye soxi ɛ benbane yii, n yi a rasiga ɛ ma nabine xɔn, n ma walikɛne.” \p \v 14 Koni e mi e tuli mati mumɛ, e yi lu murutɛxi alo e benbane, naxanye mi la Alatala ra, e Ala. \v 15 E yi e mɛ a tɔnne ra e nun a layirin naxan xidi e nun e benbane tagi, e nun a marakolonna naxan ti e ma. E bira e suxure fuune fɔxɔ ra, e tan yɛtɛɛn yi lu fuu. E yi e rabilinna siyane raliga, Alatala e danna sa naxanye raligan ma. \v 16 E yi Alatalaa yamarine birin nabeɲin, e Ala. E yi tura dii sawura firin nafala wure raxulunxin na, e yi Asera kide gbindonna bitin, e yi e xinbi sin sarene bun, e suxuren Baali batu. \v 17 E yi e dii xɛmɛne nun e dii tɛmɛne gan saraxane ra, e yi so yiimatoon nun kɔɛ ra feene yi. Naxan ɲaxu Alatala yɛɛ ra yi, e lu na ligɛ, e yi a raxɔlɔ. \v 18 Alatala yi xɔlɔ Isirayila xili ma, a yi e ba a yɛtagi. Yuda bɔnsɔnna nan keden pe lu. \v 19 Koni, hali na Yuda kaane mi Alatalaa yamarine suxu, e Ala. E yi bira Isirayilaa namun yitɔnxine fɔxɔ ra. \v 20 Alatala yi Isirayila bɔnsɔnne birin nawoli ayi, a yi e rayagi, a yi e so kala tiine yii. Dɔnxɛn na, a yi e kedi a yɛtagi pon! \v 21 Amasɔtɔ Isirayila kaane bata yi e masiga Dawudaa denbayaan na, e yi Nebati a diin Yerobowan findi mangan na, naxan e xun xanbi so Alatala yi, a Isirayila ti yulubi gbeen ligan ma. \v 22 Yerobowan yulubin naxanye liga Isirayila yi lu ne birin yi, e mi e xun xɛtɛ mumɛ! \v 23 Alatala yi Isirayila kedi a yɛtagi, alo a fala kii naxan yi fata a walikɛne ra, nabine. Isirayila kaane yi makuya e yamanan na konyiyani Asiriya yamanani, e dɛnaxan yi han to. \s Samariya kaane fe fɔlɔdena \p \v 24 Asiriya mangan yi fa muxune ra sa keli Babilɔn nun Kuta nun Awa nun Xamata taan nun Sefarawayimi taani, a yi e radɔxɔ Samari taane yi Isirayila kaane ɲɔxɔni. E yi Samari taane findi e gbeen na, e dɔxɔ e yi. \v 25 E to dɔxɔ fɔlɔ na, e mi yi gaxuma Alatala yɛɛ ra, Alatala yi yatane rafa e xili ma, ne yi e muxuna ndee faxa. \v 26 Muxune yi a fala Asiriya mangan xa, e naxa, “I faxi siyaan naxanye ra i fa e radɔxɔ Samari taane yi, e mi yamanana ala batu kiin kolon. A bata yatane rafa e xili ma naxanye e faxama, amasɔtɔ e mi yamanana ala batu kiin kolon.” \v 27 Asiriya mangan yi yamarini ito fi, a naxa, “Ɛ fa saraxarali keden na muxu suxine yɛ, a xa fa dɔxɔ Samari yamanani, a yi e xaran yamanana ala batu kiin ma.” \v 28 Nayi, saraxaraliin naxanye suxu Samari taani, na keden yi siga Betɛli yi, a sa e xaran Alatala batu kiin ma. \p \v 29 Koni, siya xɔɲɛn naxanye dɔxɔ Samari yamanani, ne birin yi e gbee suxurene rafala e dɔxɔ taane yi, e yi e ti taan kidene yi Samariya kaane naxanye rafala. \v 30 Babilɔn kaane yi e gbee ala Sukɔti-Benoti sawuran nafala. Kuta kaane yi e gbee ala Neragala sawuran nafala. Xamata kaane yi e gbee ala Asima sawuran nafala. \v 31 Awi kaane yi e gbee alane, Nibaxasa nun Tarataki sawurane rafala. Sefarawayimi kaane yi e diine gan saraxane ra e gbee alane xa, Adarameleki nun Anameleki. \v 32 E yi Alatala batuma, koni e mɔn yi suxure ki muxune dɔxɔ e muxune yɛ. Ne nan yi walima e xa kide banxine yi geyane fari. \v 33 E yi Alatala batuma, koni e mɔn yi e alane fan batuma, fata siyane namunne ra e kelixi dɛnaxanye yi. \p \v 34 Han to e mɔn e namun fonne ligama. E mi gaxuma Alatala yɛɛ ra mumɛ, e mi a gelene nun a yamarine nun a sariyane nun a tɔnne suxu Alatala naxanye so Yaxuba yixɛtɛne yii, a mɔn naxan xili sa a Isirayila. \v 35 Alatala mɔn bata yi layirin xidi e tagi, a yamarini ito fi, a naxa, “Ɛ nama ala gbɛtɛne batu mumɛ, ɛ nama ɛ xinbi sin e bun, ɛ nama wali e xa mumɛ, ɛ nama saraxan ba e xa mumɛ. \v 36 Koni, ɛ Alatala batu, naxan ɛ ramini Misiran yamanani a sɛnbɛ gbeeni. Ɛ lan ɛ xa ɛ xinbi sin a tan nan bun, ɛ saraxane ba a xa. \v 37 Ɛ yi Ala gelene nun a tɔnne nun a sariyane nun a yamarine suxu, a naxanye sɛbɛxi ɛ xa, ɛ yi e liga, ɛ nama ala gbɛtɛ yo batu. \v 38 N layirin naxan xidixi en tagi, ɛ nama ɲinan na xɔn, ɛ nama ala gbɛtɛ yo batu. \v 39 Koni, ɛ Alatala batu, ɛ Ala. A tan nan ɛ bama ɛ yaxune birin yii.” \v 40 Koni, e mi e tuli mati a ra, e yi lu e namun fonne yi. \p \v 41 Hali na muxune to yi Alatala batuma, e mɔn yi e suxurene fan batuma. Han to, e diine nun e mamandenne mɔn na ligama alo e benbane. \c 18 \s Xesekiya, Yuda mangana \r Taruxune Firinden 29.1-2 \p \v 1 Elaa diin Hoseyaa mangayaan ɲɛɛ saxandeni Isirayila yi, Axasi a diin Xesekiya yi findi mangan na Yuda xun na. \v 2 Xesekiya findi mangan na a ɲɛɛ mɔxɔɲɛn nun suulunden nan ma, a yi ɲɛɛ mɔxɔɲɛn nun solomanaanin ti mangayani Yerusalɛn yi. A nga yi xili Abiya, Sakari a dii tɛmɛna. \v 3 Naxan fan Alatala yɛɛ ra yi, a yi na liga alo a benba Dawuda a liga kii naxan yi. \v 4 A yi kidene kala geyane fari, a kide gɛmɛne yibɔ, a Asera kide gbindonne rabira. Musa saɲi sawura sula daxin naxan nafala,\f + \fr 18.4\fr* \fk Saɲi sawurana \fk*fe mɔn sɛbɛxi Yatɛne 21.8-9 kui.\f* a na fan kala, bayo Isirayila kaane yi wusulanna ganma na nan yɛtagi na waxatini. Na saɲi sawuran yi xili nɛn Nehusatan. \v 5 Xesekiya yi a yigi sa Alatala yi, Isirayilaa Ala. Yuda mangan naxanye dangu a yɛɛ ra e nun naxanye bira a fɔxɔ ra, a ɲɔxɔn mi yi ne yɛ mumɛ! \v 6 A lu Alatala fɔxɔ ra, a mi xɛtɛ a fɔxɔ ra mumɛ, Alatala yamarin naxanye sɛbɛ Musa ma a ne suxu. \v 7 Alatala lu nɛn Xesekiya xɔn, a nɔɔn sɔtɔ a wanla birin yi. A yi murutɛ Asiriya mangan xili ma, a mi fa xuru a bun mumɛ. \v 8 A yi Filisitine nɔ siga han Gasa dɛxɔn, a kantan ti gbengbene nun taa makantanxine fan suxu. \p \v 9 Manga Xesekiya ɲɛɛ naanindeni, Isirayila mangana Elaa diin Hoseya ɲɛɛ soloferedeni, Asiriya mangan Salamanasari yi fa Samari taan xili ma. \v 10 A yi Samari taan suxu ɲɛɛ saxanna yɛngɛn xanbini, Xesekiyaa ɲɛɛ sennindeni, naxan findi Isirayila mangan Hoseya ɲɛɛ solomanaaninden na. \v 11 Asiriya mangan yi Isirayila kaane xali Asiriya yi konyiyani, a sa e radɔxɔ Xala yamanan nun Xabori baan fɛma Gosan yamanani e nun Mede kaane taane yi. \v 12 Na birin liga nɛn amasɔtɔ Isirayila kaane mi Alatala xuiin namɛ, e Ala, e naxan ma layirin kala, bayo e mi a xuiin suxu. Alatalaa walikɛɛn Musa yamarin naxanye birin fi e ma, e mi ne liga. \s Sɛnakɛribi yi Yuda yɛngɛ \p \v 13 Xesekiyaa mangayaan ɲɛɛ fu nun naanindeni, Asiriya mangan Sɛnakɛribi yi siga Yuda taa makantanxine xili ma, a yi ne birin suxu. \v 14 Yuda mangan Xesekiya yi xɛraan nasiga Lakisi taani a faladeni Asiriya mangan xa, a naxa, “N bata kalan ti. I masiga n na. I na naxan fala n xa, n na ligɛ.” Asiriya mangan yi gbeti fixɛn kilo wuli solomanaanin e nun xɛmaan kilo kɛmɛ solomanaanin sa Yuda Mangan Xesekiya fari yanginna ra. \v 15 Gbeti fixɛn naxan birin yi Alatala Batu Banxini e nun nafulu ramaradene manga banxini, Xesekiya yi ne fi a ma. \v 16 Na waxatini, xɛmaan naxanye yi saxi Alatala Batu Banxin dɛɛne nun dɛ ti wudine ma, Yuda mangan Xesekiya yi ne tongo, a sa e so Asiriya mangan yii. \s Sɛnakɛribi yi a kɔnkɔ e ma \r Esayi 36.2-22 nun Taruxune Firinden 32.9-16 \p \v 17 Asiriya mangan yi a kuntigine mangan nasiga Manga Xesekiya ma Yerusalɛn yi keli Lakisi taani, e nun a tande xunna nun a sofa kuntigina e nun gali gbeena. E yi fa Yerusalɛn yi, e sa ti ige ramarade faxaraxiin dɛxɔn ma,\f + \fr 18.17\fr* Ige ramaraden naxan geyaan na.\f* dugi xane xɛɛ ma kiraan na. \v 18 E yi mangan xili. Xiliki a diina Eliyakimi, manga banxin kuntigin yi siga e fɛma, e nun sɛbɛli tiin Sebena nun Asafi a dii xɛmɛn Yowa, mangana yenla. \p \v 19 Sofa kuntigin yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ a fala Xesekiya xa, ɛ naxa, ‘Asiriya manga gbeena ito nan falaxi, a naxa: I yigi saxi nanse ma? \v 20 I yengi a ma a fɛrɛn nun sɛnbɛna i yii, i yɛngɛn so, koni fala fuun nan na ra. Nayi, i ya lannayaan saxi nanse yi han i murutɛ n xili ma? \v 21 I ya lannayaan saxi Misiran yamanan nin, a mɛn kaane xa ɛ mali. Na luxi nɛn alo muxun na la xayen na a dunganna ra naxan girama, a yi a yiin xaba. Naxan na a digan a yi, na a maxɔlɔma nɛn. Misiran mangan na kii nin muxune xa naxanye e taxuma a ra. \v 22 Waxatina nde ɛ a falama nɛn n xa, ɛ naxa, “Alatala, nxɔ Ala, nxu nxu taxuxi na nan na.” Anu, Xesekiya xa mi Ala batudene kala geyane fari ba? A tan nan a fala Yuda kaane nun Yerusalɛn kaane xa, a naxa, “Ɛ Ala batuma saraxa badeni ito nan yɛtagi naxan Yerusalɛn taani.” \v 23 Iki, ɛ nun n kanna Asiriya mangan xa lan fena nde ma, n soon wuli firin soɛ ɛ yii, xa ɛ nɔɛ soo ragine sɔtɛ. \v 24 Ɛ mi n kanna kuntigi keden nɔɛ, hali naxan xurun e birin xa. Ɛ lannayaan saxi Misiran yi soo ragine nun wontorone nan ma fe ra. \v 25 A yɛtɛna, n faxi yireni ito kaladeni Alatala sagoon nan xanbi ba? Alatala yɛtɛɛn nan a falaxi n xa, a n xa sa yamanani ito yɛngɛ, n yi a raxɔri.’ ” \p \v 26 Nayi, Eliyakimi, Xiliki a dii xɛmɛn nun Sebena nun Yowa yi a fala sofa kuntigin xa, e naxa, “Falan ti nxu xa Arami xuini, amasɔtɔ nxu a mɛma. En nama falan ti Heburu xuini yamaan yi a mɛ naxanye taan nabilinna yinna xuntagi.” \v 27 Sofa kuntigin yi e yabi, a naxa, “N kanna n nafaxi ɛ tan nun ɛ kanna nan gbansan ma falani itoe tideni ba? Muxun naxanye dɔxi yinna xuntagi, ne fan xa a mɛ nɛn bayo ne fan e gbiin donma nɛn, e yi e xɔnla min ɛ xɔn yɛngɛni.” \p \v 28 Nayi, sofa kuntigin to a maso, a yi a xuini te Heburu xuini, a naxa, “Ɛ manga gbeen xuiin namɛ, Asiriya mangana! \v 29 Mangana ito nan falaxi, a naxa, ‘Ɛ nama tin Xesekiya xa ɛ mayenden, a mi nɔɛ ɛ rakisɛ n ma mumɛ! \v 30 Xesekiya nama a liga ɛ yi ɛ lannayaan sa Alatala yi, a yi a fala a Alatala ɛ ratangama nɛn, a taani ito mi sama Asiriya mangan sagoni. \v 31 Ɛ nama ɛ tuli mati Xesekiya xuiin na mumɛ, amasɔtɔ Asiriya mangana ito nan falaxi, a naxa: Ɛ bɔɲɛ xunbenla fen n na, ɛ xɛtɛ n ma, birin a yii seene nun a bogiseene donɲɛ, birin yi a ige ramaraden igen min, \v 32 han n yi fa, n yi ɛ xali yamana gbɛtɛ yi alo ɛ gbeena, murutun nun manpa bili nakɔne yamanan naxan yi, bogiseen nun burun yamanan naxan yi, turen nun kumin yamanan naxan yi. Benun ɛ xa faxa be, ɛ sa siimayaan nan sɔtɔma mɛnni. Nayi, ɛ nama Xesekiya xuiin namɛ mumɛ, amasɔtɔ Xesekiya ɛ mayendenma nɛn a na a fala a Alatala ɛ xunbama nɛn. \v 33 Siya gbɛtɛne alane Asiriya mangani kala nɛn e yamanan suxu feen ma ba? \v 34 Xamata taan nun Arapada taana, ne alane minɛn? Sefarawayimi nun Hena nun Iwa, ne alane minɛn? E Samari taan xunba nɛn n yii ba? \v 35 Yamanane alane yɛ, nde a yamanan xunba n yii? Alatala xa Yerusalɛn xunba n yii di?’ ” \p \v 36 Yamaan yi dundu, e mi fala yo ti, amasɔtɔ mangan bata yi yamarini ito fi, a naxa, “Ɛ nama a yabi.” \v 37 Eliyakimi, Xiliki a dii xɛmɛna, mangana banxi kuntigin nun Sebena, sɛbɛli tiina, e nun Yowa, Asafi a dii xɛmɛna, mangana yenla, ne yi fa Xesekiya fɛma, e yi e dugine yibɔ e ma kɔntɔfinli, e sofa kuntigina falane yɛba a xa. \c 19 \s Xesekiya yi Nabi Esayi maxɔdin \r Esayi 37.1-9 \p \v 1 Manga Xesekiya to na mɛ, a yi a dugine yibɔ a ma, a kasa bɛnbɛli dugin nagodo a ma sununi, a siga Alatala Batu Banxini. \v 2 A yi Eliyakimi rasiga, mangana banxi kuntigina e nun Sebena, sɛbɛli tiina e nun saraxarali fonne, kasa bɛnbɛli dugin nagodoxi e ma sununi, siga Nabi Esayi konni, Amɔsi a dii xɛmɛna. \v 3 E yi a fala nabiin xa, e naxa, “Xesekiya naxa iki: Kɔntɔfinla nun tɔrɔn nun yagi lɔxɔn nan to nxu xa, alo a falan kii naxan yi, diin bari waxatin bata a li, koni fanga mi a nga ra a yi a bari. \v 4 Alatala, i ya Ala bata Asiriya sofa kuntigina falane birin namɛ, naxan kari a rafaxi habadan Alatala konbideni. Xa Ala tin, Alatala, i ya Ala a ɲaxankatama nɛn a falane fe ra a naxanye tixi. Nayi, i tan Esayi xa Ala maxandi a yamaan muxu dɔnxɛne fe ra naxanye luxi e nii ra.” \p \v 5 Manga Xesekiyaa xɛrane to siga Esayi fɛma, \v 6 Esayi yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ ito nan falama ɛ kanna xa, ɛ naxa, ‘Alatala ito nan falaxi, a naxa: I falan naxanye mɛxi i nama gaxu ne fe ra, Asiriya mangana walikɛne n nayelefu falan naxanye tixi. \v 7 N xaxinla nde rasoma a yi nɛn, a na xibarun mɛ waxatin naxan yi, a xɛtɛma nɛn a yamanani. N yi sa a faxa silanfanna ra mɛnni.’ ” \s Asiriya mangan mɔn yi a kɔnkɔ Yerusalɛn ma \r Esayi 37.8-13, Taruxune Firinden 32.16-19 \p \v 8 Asiriya sofa kuntigin yi a mɛ a a kanna bata yi keli Lakisi taani siga Libina yɛngɛdeni, a fa a li mɛnna nin. \v 9 Nayi, Asiriya mangan yi a mɛ a Misiran mangan Tirihaka, Kusi kaan fama a yɛngɛdeni. A to na xibarun mɛ, a yi xɛrane rasiga Xesekiya ma, a naxa, \v 10 “Ɛ sa ito fala Yuda mangan Xesekiya xa, ɛ naxa, ‘I laxi i ya Ala ra ɲaxi ra, i yengi a ma a a nɔɛ nɛn n tan Asiriya mangani kalɛ Yerusalɛn yɛngɛdeni. I nama tin Ala yi i mayenden. \v 11 I bata a mɛ Asiriya mangane feen naxanye ligaxi yamanan bonne ra, e e raxɔrixi kii naxan yi. I yengi a ma a i xunbɛ nɛn na ma ba? \v 12 N benbane siyaan naxanye alane raxɔri, ne e xunba nɛn ba, Gosan nun Xarani nun Resefi yamanane, e nun Eden kaan naxanye Telasara taani? \v 13 Manga Xamata nun Manga Arapada nun Sefarawayimi taa mangana hanma Hena, hanma Iwa, ne mangane minɛn yi?’ ” \s Xesekiya yi Ala maxandi \r Esayi 37.14-20 \p \v 14 Xesekiya yi kɛdi sɛbɛxin nasuxu xɛrane ra, a yi a xaran. Na xanbi ra, a te Alatala Batu Banxini, a sa kɛdin sa Alatala yɛtagi. \v 15 Xesekiya yi Alatala maxandi, a naxa, “Alatala, Isirayilaa Ala, naxan dɔxi maleka sawurane tagi! I tan Ala keden peen nan bɔxɔ xɔnna mangayane birin xun na, i tan nan bɔxɔn nun kuyen daxi. \v 16 Alatala, i tuli mati n na, i n xuiin namɛ. Alatala, i yɛɛne rabi, i n mato. I Sɛnakɛribi a falane ramɛ, a sofa kuntigin naxan nafaxi habadan Ala konbideni. \v 17 Alatala, ɲɔndin na a ra! Asiriya Mangan bata siyane raxɔri, a yi e bɔxɔne kala. \v 18 E bata e alane woli tɛɛni, bayo Ala mi yi e ra nun mumɛ! Muxune yii funfune nan yi e ra, wudine nun gɛmɛ masolixine nan tun yi e ra. \v 19 Iki, Alatala, nxɔ Ala! Nxu xunba Sɛnakɛribi yii, alogo bɔxɔ xɔnna yamanane birin xa a kolon a i tan keden peen nan Ala ra, Alatala!” \v 20 Nayi, Esayi, Amɔsi a dii xɛmɛn yi xɛraan nasiga a faladeni Xesekiya xa, a naxa, “Isirayilaa Ala, Alatala ito nan falaxi, a naxa: N bata i ya maxandi xuiin mɛ i naxan tixi n ma Sɛnakɛribi a fe yi, Asiriya mangana. \v 21 Alatala falani ito nan tixi Sɛnakɛribi xili ma, a naxa, \q ‘Siyon taa faɲin bata i raɲaxu, \q a i magelema. \q Yerusalɛn kaane e xunna fitifitima i xanbi ra. \q \v 22 I nde konbixi i a rayelefu? \q I xuini texi nde xili ma? \q I bata i yɛɛne rate kore Isirayilaa Ala sariɲanxin xili ma! \q \v 23 Fata i ya xɛrane ra, \q i bata n tan Marigin konbi. \q I yi a fala, i naxa, \q “N ma wontoro wuyaxine xɔn, \q n bata te geyane xuntagi, \q Liban yamanan danne ra. \q N na a suman wudi kuyene sɛgɛma nɛn, \q e nun a fɔfɔ faɲi faɲine. \q N sa a xuntagin naɲanna li \q e nun a fɔtɔn faɲina. \q \v 24 N bata xɔɲinne ge yamana gbɛtɛne yi, \q n yi e ige min. \q N Misiran baa igene birin xɔrima nɛn \q n na siga a xili ma waxatin naxan yi.” \q \v 25 Koni, i tan Sɛnakɛribi, \q i mi a kolon \q a n feni itoe yɛlanxi nɛn \q to mi na ra? \q N yi e yitɔn xabu waxati danguxine. \q Iki, n bata yamarin fi, \q a rakamali, \q i xa taa makantanxine lu kalaxi \q alo gɛmɛ malanxine. \q \v 26 E muxune sɛnbɛ mi na, \q e gaxuxi, e yagixi. \q E bata lu alo xɛɛ ma sɛxɛne \q alo se sonle, \q alo sɛxɛn fanyen ma \q naxan xarama benun a xa gbo. \q \v 27 Koni, n na a kolon, \q i na dɔxɔ, \q i na mini, i na so, \q i na xɔlɔ n xili ma. \q \v 28 I bata xɔlɔ n xili ma, \q n yi i konbi ti xuiin mɛ. \q Nanara, n nan n ma wuren birama nɛn i ɲɔɛni \q n yi n ma karafen bira i dɛ kidine yi. \q I faxi kiraan naxan xɔn, \q n yi i raxɛtɛ na xɔn.’ ” \s Taxamasenna yi so Xesekiya yii \r Esayi 37.30-32 \p \v 29 “Ala yi a fala Xesekiya xa, a naxa, ‘Ito xa findi taxamasenna ra i xa: \q Bogiseen naxanye solixi e yɛtɛ ma, \q ɛ bata ne don ɲɛɛni ito ra, \q na nan mɔn ligama ɲɛɛ famatɔni, \q koni ɲɛɛ saxandeni, \q ɛ seen sima nɛn, \q ɛ yi a xaba, \q ɛ yi manpa binle si,\f + \fr 19.29 \fr*\ft Wudi binla nde na yi, mɛn kaane naxanye sima, e yi naxanye bogi yitɔnma alo manpana e gbee kiini.\ft*\f* \q ɛ yi e bogine don. \q \v 30 Yuda bɔnsɔnna muxu dɔnxɛn naxanye na lu, \q ne mɔn e salenne raminima nɛn \q alo wudina, e bogi. \q \v 31 A dɔnxɛne minima nɛn Yerusalɛn yi, \q a dɔnxɛne luma nɛn e nii ra Siyon geyane yi. \q Alatala na nan ligama a xanuntenyani.’ ” \s Sɛnakɛribi raɲanna \r Esayi 37.33-38 nun Taruxune Firinden 32.21-22 \p \v 32 “Nanara, Alatala ito nan falaxi Asiriya Mangan ma iki, a naxa, \q ‘A mi soɛ taani ito yi mumɛ! \q A mi xalimakuli wolɛ be yi. \q A mi makantan wure lefa tima a xa. \q A mi gbingbinna ratema a xili ma.’ \q \v 33 Alatalaa falan ni ito ra. \q ‘A faxi kiraan naxan xɔn \q a xɛtɛma nɛn na xɔn. \q A mi soɛ taani ito yi mumɛ. \q \v 34 N taani ito makantanma nɛn, \q n yi a rakisi n tan ma fe ra \q e nun Dawuda a fe ra, n ma walikɛna.’ ” \p \v 35 Na kɔɛɛn na, Alatalaa malekan yi mini, a muxu wuli kɛmɛ tonge solomasɛxɛ wuli suulun faxa Asiriya kaane ganli. Yamaan to keli xɔtɔnni, e yi e binbine to. \v 36 Nayi, Asiriya mangan Sɛnakɛribi yi a ganla rakeli, a xɛtɛ Niniwa taani. \p \v 37 Lɔxɔna nde, Sɛnakɛribi yi xinbi sinxi a ala Nisiroki batu banxini a batudeni, a dii xɛmɛne Adarameleki nun Sareseri yi a faxa silanfanna ra, e yi e gi siga Ararati yamanani. A dii Esaraxadon yi dɔxɔ a ɲɔxɔni. \c 20 \s Xesekiya a furena fe \r Esayi 38.1-8 \p \v 1 Na waxatini, saya furen yi Xesekiya suxu. Nabi Esayi, Amɔsi a diin yi fa a fɛma, a yi a fala a xa, a naxa, “Alatala ito nan falaxi, a naxa, ‘I ya feene yitɔn, amasɔtɔ i faxamatɔɔn ni i ra, i mi fa siimaya sɔtɔma.’ ” \v 2 Xesekiya yi a yɛɛ rafindi banxi kanken ma, a maxandini ito ti Alatala ma, a naxa, \v 3 “Alatala, n ma fe xa rabira i ma fa fala, n sigan ti nɛn i yɛtagi lannayaan nun bɔɲɛ faɲiyani, naxan fan i yɛɛ ra yi, n yi na liga!” Xesekiya yi wuga han! \p \v 4 Benun Esayi xa keli tanden ma, Alatala yi falan ti a xa iki, a naxa, \v 5 “Xɛtɛ, i yi a fala n ma yamaan mangan Xesekiya xa, i naxa, ‘I fafe Dawudaa Ala, Alatala ito nan falaxi, a naxa: N bata i ya maxandi xuiin mɛ, n bata i yɛɛgen to. N na i rakɛndɛyama nɛn, benun xi saxan, i siga Alatala Batu Banxini. \v 6 N mɔn ɲɛɛ fu nun suulun sama nɛn i ya siimayaan fari. N na i tan nun taani ito xunbama nɛn Asiriya mangan yii, n taani ito kantanma nɛn, n ma fe ra, e nun Dawudaa fe ra, n ma walikɛna.’ ” \p \v 7 Na xanbi ra, Esayi yi a fala, a naxa, “Ɛ xɔdɛ bogi yidinxina nde tongo.” E yi na tongo, e a sa a furen dɛ, Xesekiya yi kɛndɛya. \p \v 8 Xesekiya bata yi a fala Esayi xa, a naxa, “N na a kolonma taxamasenna mundun xɔn fa fala benun xi saxan a Alatala n nakɛndɛyama nɛn, n siga Alatala Batu Banxini?” \v 9 Esayi yi a yabi, a naxa, “Alatala naxa, i a kolonma taxamasenna naxan xɔn a Alatalaa falan kamalima nɛn: I waxi nɛn ba, nininna xa a maso hanma a masiga sanna yɛ fu teden ma?” \v 10 Xesekiya yi a yabi, a naxa, “Na ligɛ nɛn nininna yi siga yɛɛn na sanna yɛ fu, koni n wama nɛn a xa xɛtɛ xanbin na sanna yɛ fu.” \v 11 Nayi, Nabi Esayi yi Alatala maxandi, naxan nininna raxɛtɛ xanbin na sanna yɛ fu Axasi a banxin teden ma, nininna bata yelin danguɛ dɛnaxan na. \s Babilɔn xɛrane fe \r Esayi 39.1-8 \p \v 12 Na waxatini, Babilɔn Manga Baladan ma dii xɛmɛn Merodaki-Baladan yi bataxin nun finma seen nasiga Xesekiya ma, amasɔtɔ a bata yi Xesekiya fura feen mɛ. \v 13 Xesekiya yi xɛrane rasɛnɛ, a yi a banxin kui seene birin yita ne ra: gbeti fixɛn nun xɛmana, wudi bogi ture faɲine nun latikɔnɔnna nun a yɛngɛ so seene ramaradena, e nun naxan birin yi a nafulu ramaradeni. Sese mi lu Xesekiyaa banxini a mi naxan yita e ra e nun a bɔxɔn birin. \p \v 14 Nabi Esayi mɔn yi fa Manga Xesekiya fɛma, a yi a fala a xa, a naxa, “Muxuni itoe nanse falaxi i xa? E kelixi minɛn?” Xesekiya yi a yabi, a naxa, “E kelixi yamana makuyen nin, Babilɔn.” \v 15 Esayi mɔn yi a maxɔdin, a naxa, “E i ya banxin to nɛn?” Xesekiya yi a yabi, a naxa, “Seen naxanye birin n ma banxin kui, e ne birin to nɛn. Sese mi n ma nafulu ramaradeni, n mi naxan yitaxi e ra.” \v 16 Nayi, Esayi yi a fala Xesekiya xa, a naxa, “Alatalaa falan namɛ! \v 17 Waxati fama, seen naxanye birin i ya banxini e nun i benbane naxanye fen han to, e ne birin xalima nɛn Babilɔn yi, sese mi luma. Alatalaa falan nan na ra. \v 18 E i ya dii xɛmɛna ndee tongoma nɛn, i yɛtɛɛn naxanye sɔtɔma, alogo e xa findi Babilɔn mangana banxin xɛmɛ tɛgɛnne ra.” \v 19 Xesekiya yi Esayi yabi, a naxa, “I Alatalaa falan naxan tixi, a fan.” A mirixi a ma, a naxa, “En luma nɛn bɔɲɛ xunbenla nun marakantanni n ma siimayani.” \r Taruxune Firinden 32.32-33 \p \v 20 Xesekiya kɛwali dɔnxɛne sɛbɛxi Yuda mangane taruxu kɛdine kui. A wɛkilɛna fe falama e nun a ige ramaraden naxan ge e nun a ige kiraan naxan ge siga igen na Yerusalɛn yi. \v 21 Xesekiya yi faxa. A dii xɛmɛn Manase yi ti a ɲɔxɔni mangayani. \c 21 \s Manase, Yuda Mangana \p \v 1 Manase findi mangan na a ɲɛɛ fu nun firinden nan ma, a ɲɛɛ tonge suulun e nun suulun ti mangayani Yerusalɛn yi. A nga yi xili Xefisiba. \v 2 Naxan ɲaxu Alatala yɛɛ ra yi, a yi na liga. A yi fe xɔsixine liga alo siyane Alatala naxanye kedi Isirayila kaane yɛɛ ra. \v 3 A mɔn yi kidene ti geyane fari a fafe Xesekiya dɛnaxanye kala, a yi saraxa ganden nafala Baali xa, a yi Asera kide gbindonna bitin, alo Isirayila manga Axabi a liga kii naxan yi, a yi a xinbi sin sarene bun, a yi e batu. \v 4 A yi suxure kidene ti Alatala Batu Banxini, Alatala a fala dɛnaxan ma, a naxa, “N xinla luma Yerusalɛn nin.” \v 5 A yi sarene kiden ti Alatala Batu Banxini sansan firinne birin kui. \v 6 A yi a dii xɛmɛn gan saraxan na, a yi kɔɛrayaan liga, a yi so yiimatoni, a muxune dɔxɔ naxanye yi ɲinanne maxɔdinma naxanye yi falan tima barinne ra. Naxan ɲaxu Alatala yɛtagi, a lu na ligɛ tun, a yi Ala raxɔlɔ. \v 7 A yi Asera kide gbindonna rafala, a na bitin Alatala Batu Banxini, Alatala a fala dɛnaxan ma Dawuda nun a diin Sulemani xa, a naxa, “N bata banxini ito sugandi e nun Yerusalɛn Isirayila bɔnsɔnne yirene birin yɛ, n waxi n xinla lu feni dɛnaxan yi habadan. \v 8 N mi Isirayila kaane masigɛ yamanan na, n naxan soxi e benbane yii, koni fɔ e xa n ma yamarine birin suxu e nun n ma sariyan birin n ma walikɛɛn Musa naxan sɛbɛxi.” \v 9 Koni, yamaan mi e suxu mumɛ, Manase yi findi sabun na e lɔ ayi, Isirayila kaane yi fe ɲaxin liga dangu siyane ra Alatala naxanye kedi e yɛɛ ra. \p \v 10 Nayi, Alatala yi falan ti a nabine xɔn, a naxa, \v 11 “Yuda mangan Manase bata fe xɔsixini itoe liga. A bata fe ɲaxin liga dangu Amorine ra waxati danguxine yi, a mɔn bata Yuda kaane ti yulubin ma a suxurene xɔn. \v 12 Nanara, Alatala, Isirayilaa Ala ito nan falaxi, ‘N tɔrɔn nafama nɛn Yerusalɛn kaane nun Yuda kaane ma naxan yo na a mɛ, a tuli madɔxɔma ayi nɛn. \v 13 N Yerusalɛn kalama nɛn alo n Samari taan nun Axabi a denbayaan kala kii naxan yi, n Yerusalɛn muxune raxɔrima nɛn alo lɔxɔn bama goronna ma kii naxan yi a na yifitan, a maxɛtɛ. \v 14 N nan n ma yama dɔnxɛn nabeɲinma nɛn e yaxune yii, e yi e yii seene birin tongo, \v 15 bayo naxan ɲaxu n yɛtagi, e bata na liga, e yi n naxɔlɔ keli e benbane ramini lɔxɔn ma Misiran yamanani han to.’ ” \p \v 16 Manase yi sɔntare wuyaxi faxa, han Yerusalɛn yi rafe binbine ra sa yulubin fari a Yuda kaane ti naxan ma naxan yi ɲaxu Alatala yɛɛ ra yi. \p \v 17 Manase kɛwali dɔnxɛne, a naxanye birin liga, a yulubin naxan liga, ne sɛbɛxi Yuda mangane taruxune kɛdine kui. \v 18 Manase yi faxa, e yi a maluxun nakɔni naxan a banxin dɛxɔn, Yusaa nakɔni. A dii xɛmɛna Amɔn yi ti a ɲɔxɔni mangayani. \s Amɔn, Yuda Mangana \r Taruxune Firinden 33.21-25 \p \v 19 Amɔn findi mangan na a ɲɛɛ mɔxɔɲɛn nun firinden nan ma, a ɲɛɛ firin ti mangayani Yerusalɛn yi. A nga yi xili nɛn Mesulemeti, Xarusi a dii tɛmɛna, naxan keli Yotoba taani. \v 20 Naxan ɲaxu Alatala yɛɛ ra yi, a na liga nɛn, alo a fafe Manase a liga kii naxan yi. \v 21 A yi sigan ti a ɲaxin na alo a fafe, a yi suxurene batu a fafe naxanye batu, a yi a xinbi sin e bun ma. \v 22 A yi Alatala rabeɲin, a benbane Ala, a mi sigan ti Alatalaa kiraan xɔn. \v 23 Manga Amɔn ma walikɛne yi yanfan so a ma, e yi sa a faxa a banxini. \v 24 Koni, naxanye yanfan so Manga Amɔn ma yamanan muxune yi ne faxa, yamanan muxune yi a dii xɛmɛn Yosiya ti a ɲɔxɔni. \v 25 Amɔn kɛwali dɔnxɛne, a naxanye birin liga, ne sɛbɛxi Yuda mangane taruxu kɛdine kui. \v 26 E yi a maluxun a gaburun na, Yusaa nakɔni. A dii xɛmɛn Yosiya yi ti a ɲɔxɔni mangayani. \c 22 \s Yosiya, Yuda Mangana \r Taruxune Firinden 34.1-2 \p \v 1 Yosiya findi mangan na a ɲɛɛ solomasɛxɛden nan ma, a ɲɛɛ tonge saxan e nun keden ti mangayani Yerusalɛn yi. A nga yi xili Yedida, Adayaa dii tɛmɛna, Bɔsikati kaana. \v 2 Naxan fan Alatala yɛɛ ra yi, a Ala, a yi na liga, a sigan ti tinxinni alo a benba Dawuda, a mi kiraan fata siga yiifanni hanma kɔmɛnni. \s Sariya kɛdina fe \r Taruxune Firinden 34.8-28 \p \v 3 A mangayaan ɲɛɛ fu nun solomasɛxɛdeni, Manga Yosiya yi sɛbɛli tiin Safan nasiga Alatala Batu Banxini, Asaliyaa dii xɛmɛna, Mesulan mamandenna. A yi a fala a xa, a naxa, \v 4 “Siga Xiliki fɛma, saraxarali kuntigina, a xa sa gbetin malan naxan soxi Alatala Batu Banxini e nun dɛ kantanne naxan nasuxi yamaan yii. \v 5 Muxun naxanye Alatala Batu Banxin wanli kuntigine ra, a xa so ne yii. Ne yi a so Alatala Batu Banxini tɔn muxune yii: \v 6 yii ra walikɛne nun kamudɛrɛne nun gɛmɛ masonle, alogo e xa wudin nun gɛmɛ masolixine sara, e banxini tɔnɲɛ naxanye ra. \v 7 Koni, gbetin naxan soma e yi, muxu yo nama e maxɔdin na rawali kii ma, bayo e walima tinxinna nin.” \v 8 Nayi, Xiliki, saraxarali kuntigin yi a fala sɛbɛli tiin Safan xa, a naxa, “N bata sariya kɛdin to Alatala Batu Banxini.” Xiliki yi na kɛdin so Safan yii, Safan yi a xaran. \v 9 Na xanbi ra, sɛbɛli tiin Safan yi sa a fala mangan xa, a naxa, “Gbetin naxan yi Alatala Batu Banxini, i ya walikɛne bata na so walikɛ kuntigine yii alogo e xa Alatala Batu Banxini tɔn.” \v 10 Sɛbɛli tiin Safan yi a fala mangan xa, a naxa, “Saraxaraliin Xiliki kɛdina nde soxi nɛn n yii.” Safan yi a xaran mangan yɛtagi. \s E yi nabi ɲaxanla maxɔdin \p \v 11 Naxan yi sɛbɛxi sariya kɛdin kui, mangan to na mɛ, a yi a dugine yibɔ a ma. \v 12 Mangan yi yamarini itoe so saraxaraliin Xiliki yii e nun Safan a diina Axikan e nun Mikahu a diina Akibori nun sɛbɛli tiin Safan nun Asaya, mangana walikɛna, a naxa, \v 13 “Ɛ sa Alatala maxɔdin nxu nun Yuda yamaan birin xa kɛdina fe ra naxan toxi. Alatala bata xɔlɔ gbeen ti en xili ma, amasɔtɔ yamarin naxanye sɛbɛxi kɛdini ito kui, en benbane mi ne suxi e yi e liga.” \p \v 14 Saraxarali Xiliki nun Axikan nun Akibori nun Safan nun Asaya yi siga nabi ɲaxanla Xuluda fɛma. A yi dɔxi Yerusalɛn Taa Nɛnɛn nin. Dugi ramaran nan yi a xɛmɛn Salun na, Tikiwaa dii xɛmɛna, Xaraxasa mamandenna. \v 15 Xuluda yi a fala e xa, a naxa, “Alatala, Isirayilaa Ala ito nan falaxi, a naxa: Ɛ sa a fala ɛ xɛ muxun xa naxan ɛ rafaxi n fɛma, \v 16 ɛ naxa, ‘Alatala ito nan falaxi, a naxa: N tɔrɔn nafama nɛn yireni ito fari e nun a muxune, fata kɛdin xuine birin na Yuda mangan naxan xaranxi. \v 17 Bayo e bata n nabeɲin, e wusulanna gan ala gbɛtɛne xa, e yi n naxɔlɔ e suxurene ra e naxanye rafalaxi, na ma, n ma xɔlɔn bata gbo ayi yireni ito xili ma, a mi ɲanɲɛ mumɛ!’ \v 18 Koni, ɛ sa a fala Yuda mangan xa, naxan ɛ rafaxi Alatala maxɔdindeni, ɛ naxa, ‘Alatala, Isirayilaa Ala ito nan falaxi falane fe yi i naxanye mɛxi, a naxa: \v 19 I to falani itoe mɛxi n naxanye tixi yireni ito nun a muxune xili ma, naxanye findi ɲaxankatan nun dangan na, i yi sunu, i yi i magodo Alatala yɛtagi. Bayo i bata i ya dugine yibɔ i ma, i yi wuga n yɛtagi, n fan bata a mɛ. Alatalaa falan ni i ra. \v 20 Nanara, n na i luma nɛn i faxa bɔɲɛ xunbenli, i maluxun bɔɲɛ xunbenli i ya gaburun na, n ɲaxankatan naxan nagodon yireni ito fari, i mi ne toma.’ ” E dɛntɛgɛni ito sa mangan xa. \c 23 \s Yosiya yi lanna fen Ala ra \r Taruxune Firinden 34.29-32 \p \v 1 Manga Yosiya yi Yuda fonne nun Yerusalɛn fonne birin malan a fɛma. \v 2 A yi siga Alatala Batu Banxini, e nun Yuda xɛmɛne nun Yerusalɛn kaane birin nun saraxaraline nun nabine. Yamaan birin yi siga keli muxudine ma han muxu gbeene. A layiri kɛdin naxan to Alatala Batu Banxini, a na fala xuine birin xaran e yɛtagi. \v 3 Mangan yi tixi sɛnbɛtɛnna xɔn Ala Batu Banxin so dɛɛn na, a lanna fen Alatala ra, a dɛ xuiin tongo a xa bira Alatala fɔxɔ ra, a yi a yamarine nun a sariyane nun a tɔnne suxu a bɔɲɛn nun a niin birin na. A na layirin fala xui sɛbɛxine rakamali na kii nin. Yamaan birin yi so layirini. \s Dinan matinxin fena Yuda yi \r Taruxune Firinden 34.3-5 \p \v 4 Mangan yi saraxarali kuntigin Xiliki yamari, e nun saraxaraliin bonne nun saraxaraliin naxanye yi dɛɛn kantanma, a e xa seene birin namini Alatala Batu Banxini naxanye rafalaxi Baali nun Asera nun sarene birin batu seene ra. Yosiya yi sa e gan Yerusalɛn fari ma xɛɛne ma Kedirɔn lanbanni, a siga e xuben na Betɛli yi. \v 5 Yosiya yi kiden ki muxune kedi, Yuda mangan yi naxanye dɔxi alogo e xa wusulanna gan kidene yi geyane fari Yuda taane nun Yerusalɛn rabilinni. Kiden ki muxuni itoe yi wusulanna gan Baali nun sogen nun kiken xa e nun sare kurune nun sarene birin xa. \v 6 Yosiya yi Asera kide gbindonna ramini Alatala Batu Banxini, a yi a xali Yerusalɛn fari ma Kedirɔn lanbanni, a sa a gan mɛnni, a yi a findi xuben na, a sa a xuben woli yamanan muxune gaburune fari. \v 7 A mɔn yi kiden ki xɛmɛ yalundene banxine kala Alatala Batu Banxini, ɲaxanle yi domane dɛgɛma dɛnaxan yi Asera batu seen na. \v 8 Yosiya yi Yuda taane saraxaraline birin maxili, a yi taan kidene raxɔsi, saraxaraline yi wusulanna ganma dɛnaxanye yi, keli Geba ma han Bɛriseba, a yi taan kidene kala taan so dɛɛne ra, a gbengbenna, dɛnaxan yi taan kuntigin Yosuwe a dɛɛn na taan so dɛɛn kɔmɛnna ma. \v 9 Taan kiden ki muxune mi yi sigama Alatala Batu Banxini Yerusalɛn yi, koni e yi buru tetaren donma alo saraxaraline. \v 10 Mangan yi Tofeti raxɔsi Ben-Hinɔn lanbanni, alogo muxu yo nama fa a dii xɛmɛn hanma a dii tɛmɛn gan Mɔlɔkɔ suxuren binya feen na. \v 11 Yuda mangan soon naxanye findi sogen batu seene ra, Yosiya yi ne ba Alatala Batu Banxini so dɛɛn dɛxɔn. E yi sansanna nde nan kui kuntigin Natan-Meleki a banxin dɛxɔn. Na xanbi ra, Yosiya yi wontorone gan e yi sogen batun naxanye ra. \v 12 Yuda mangane bata yi kiden ti Axasi a kore banxin xuntagi. Yosiya yi ne birin kala e nun Manase kiden naxanye ti Alatala Batu Banxini sansan firinne kui. A yi ne ba mɛnni, a yi e kala, a yi e dungi dungine woli Kedirɔn lanbanni. \v 13 Isirayila mangan Sulemani taan kiden naxanye ti Yerusalɛn sogeteden binni Maraxɔri Geyaan yiifanna ma, mangan yi ne raxɔri. Sulemani yi ne tixi Asitarate nan xa Sidɔn kaane ala e nun Kemosi, Moyaba kaane ala e nun Mɔlɔkɔ, Amonine ala. \v 14 Yosiya yi Asera kide gbindonne nun kide gɛmɛne kala, e yi dɛnaxan yi a mɛnna rafe muxu xɔnne ra. \s Dinan matinxin fena Isirayila yi \p \v 15 Saraxa ganden nun taan kiden naxan yi Betɛli yi, a yi ne fan nabira. Nebati a dii xɛmɛn Yerobowan naxan Isirayila kaane ti yulubin ma, na nan na kiden nafala. Yosiya yi kiden gan han a findi xuben na. A mɔn yi Asera kide gbindonna fan gan. \p \v 16 Nayi, Yosiya yi a yɛɛ rakoɲin, a yi gaburune to geyaan ma mɛnni, a yi walikɛne rasiga muxu xɔnne tongodeni gaburune ra, a sa e gan saraxa ganden fari alogo a xa mɛn naxɔsi, fata Alatalaa falane ra sayiban naxanye fala lan feni itoe ma.\f + \fr 23.16\fr* Na \fk sayibana\fk* fe mɔn sɛbɛxi Mangane Singen 13.2 kui. \f* \v 17 Manga Yosiya yi a fala, a naxa, “N gɛmɛ gbeen mundun toma ito ra?” Taan muxune yi a yabi, e naxa, “Sayiban gaburun na a ra, naxan keli Yuda yi, naxan falane ti Betɛli saraxa ganden xili ma, i feen naxanye ligaxi iki.” \v 18 A yi a fala e xa, a naxa, “Ɛ a lu mɛnni, muxu yo nama a yiin din na sayiban xɔnne ra!” Nayi, e yi a xɔnne ramara mɛnni e nun nabi bonna xɔnne naxan keli Samari taani. \r Taruxune Firinden 34.6-7 \p \v 19 Yosiya mɔn yi taan kide banxine birin kala naxanye yi Samari taane yi, Isirayila mangane naxanye ti, e yi Ala raxɔlɔ. Yosiya yi a liga alo a liga Betɛli yi kii naxan yi. \v 20 Yosiya yi taan kiden ki muxune birin kɔɛ raxaba e saraxa gandene fari, a yi muxu xɔnne gan ne fari. Na xanbi ra, a yi xɛtɛ Yerusalɛn yi. \s Halagi Tiin Dangu Lɔxɔn Sanla \r Taruxune Firinden 35.1,18-19 \p \v 21 Mangan yi yamarini ito fi yamaan birin ma, a naxa, “Ɛ Halagi Tiin Dangu Lɔxɔn Sanla\f + \fr 23.21\fr* \fk Halagi Tiin Dangu Lɔxɔn Sanla:\fk* Musaa waxatini, Ala fitina feen nafa nɛn Firawona yamaan ma, malekan yi fa e dii singene birin faxa kɔɛ kedenna ra. Koni, Isirayila kaane yi saraxa wunla xuya e banxine dɛ wudine ma, saya malekan yi dangu e xun ma. Na feen sanla ni ito ra. A mato Xɔrɔyaan 12.1-13 kui.\f* raba Alatala binya feen na, ɛ Ala, alo a sɛbɛxi layiri kɛdin kui kii naxan yi.” \v 22 Halagi Tiin Dangu Lɔxɔn Sanli ito sifan munma yi liga singen, keli kitisane waxatin ma Isirayila yi e nun Isirayila mangane nun Yuda mangane lɔxɔne birin yi. \v 23 Manga Yosiya ɲɛɛ fu nun solomasɛxɛ nan yi a ra a Halagi Tiin Dangu Lɔxɔn Sanli ito rabɛ Yerusalɛn yi Alatala xa. \s Yosiyaa mangayaan naɲanna fe \r Taruxune Firinden 35.20-36.1 \p \v 24 Naxanye yi ɲinanne maxɔdinma e nun naxanye yi falan tima barinne ra, Yosiya yi ne birin faxa. A yi kɛ suxure nun suxure sawurane kala, e nun fe xɔsixin naxanye birin yi Yerusalɛn nun Yuda yamanani. A na liga nɛn alogo a xa sariyan nakamali naxanye kɛdin kui saraxaraliin Xiliki naxan to Alatala Batu Banxini. \v 25 Yosiya ɲɔxɔn munma yi lu na singen mangane yɛ, a bira nɛn Alatala fɔxɔ ra a bɔɲɛn birin na, a niin birin yi, e nun a sɛnbɛn birin yi, fata Musaa sariyan birin na. A tan dangu xanbini, a maligan mi lu na mumɛ! \p \v 26 Koni, Alatala mi xɛtɛ a xɔlɔ gbeen fɔxɔ ra Yuda xili ma Manase a fe ra naxan a Alatala raxɔlɔ. \v 27 Alatala yi a fala, a naxa, “N Yuda bama nɛn n yɛtagi alo n na Isirayila ba n yɛtagi kii naxan yi. N Yerusalɛn wolima ayi nɛn n taan naxan sugandi, e nun banxina n na a fala banxin naxan ma, n naxa, ‘N xinla luma be nin.’ ” \v 28 Yosiya kɛwali dɔnxɛne, a naxanye birin liga, ne sɛbɛxi Yuda mangane taruxu kɛdine kui. \p \v 29 A waxatini, Neko, Misiran mangan yi siga Asiriya Mangan xili ma Efirati baan binni. Manga Yosiya yi siga a ralandeni. Misiran mangan Neko to a to tun, a yi a faxa Megido taani. \v 30 Yosiyaa walikɛne yi a binbin xali wontoron kui, e yi keli Megido taani siga Yerusalɛn yi, e sa a maluxun a gaburun na. Yamanan muxune yi a dii xɛmɛn Yehowaxasi tongo, e turen sa a xunni, e yi a findi mangan na a fafe ɲɔxɔni. \s Yehowaxasi, Yuda Mangana \r Taruxune Firinden 36.2-4 \p \v 31 Yehowaxasi findi mangan na a ɲɛɛ mɔxɔɲɛn nun saxanden nan ma, a yi kike saxan ti mangayani Yerusalɛn yi. A nga yi xili Xamutali, Yeremi a dii tɛmɛna, Libina kaana. \v 32 Naxan ɲaxu Alatala yɛɛ ra yi, a yi na liga alo a benbane a liga kii naxan yi. \v 33 Misiran Mangan Neko yi yɔlɔnxɔnna sa a ma Ribila taani, Xamata yamanani, alogo a nama fa mangayaan liga Yerusalɛn yi mumɛ, a yi mudu gbeti fixɛn kilo wuli saxan kɛmɛ naanin nun xɛmaan kilo tonge saxan nun naanin sa yamanan fari. \v 34 Misiran mangan Neko yi Yosiyaa dii xɛmɛna Eliyakimi dɔxɔ mangan na a fafe ɲɔxɔni, a yi a xinla masara a Yehoyakimi. A yi Yehowaxasi suxu, a siga a ra Misiran yi, a sa faxa dɛnaxan yi. \v 35 Yehoyakimi yi gbetin nun xɛmaan so Misiran mangan yii, koni a yi mudu gbetin maxili yamanan na, fata Misiran mangana yamarin na, yamanan yamaan birin lan a xa gbetin nun xɛmaan naxan ba a na fala, a lan a xa naxan so Misiran mangan Neko yii. \s Yehoyakimi, Yuda Mangana \r Taruxune Firinden 36.5-8 \p \v 36 Yehoyakimi findi mangan na a ɲɛɛ mɔxɔɲɛn nun suulunden nan ma, a yi ɲɛɛ fu nun keden ti mangayani Yerusalɛn yi. A nga yi xili Sebuda, Pɛdayaa dii tɛmɛna, keli Ruma taani. \v 37 Naxan ɲaxu Alatala yɛɛ ra yi, a yi na liga alo a benbane a liga kii naxan yi. \c 24 \p \v 1 Babilɔn Mangan Nebukadanesari so yɛngɛni Yehoyakimi waxatin nin. Yehoyakimi yi lu Nebukadanesari a nɔɔn bun ɲɛɛ saxan, koni a mɔn murutɛ nɛn Nebukadanesari xili ma. \v 2 Nayi, Alatala yi Babilɔn kaane ganla rasiga a xili ma, e nun Arami kaane nun Moyaba kaane nun Amonine ganle, a yi ne birin nasiga Yuda xili ma a kaladeni, fata Alatalaa falan na a naxan ti a walikɛne xɔn, nabine. \v 3 Na fata Alatalaa yamarin nan tun na, naxan yi waxi Yuda ba feni a yɛtagi Manase a yulubine fe ra. \v 4 Manase bata yi sɔntare wuyaxi faxa, a yi Yerusalɛn rafe a fe ɲaxine ra. Alatala mi wa a mafelu feni mumɛ! \p \v 5 Yehoyakimi kɛwali dɔnxɛne, a naxanye birin liga, ne sɛbɛxi Yuda mangane taruxu kɛdine kui. \v 6 Yehoyakimi yi faxa. A dii xɛmɛn Yoyakin yi ti a ɲɔxɔni mangayani. \v 7 Misiran mangan mi fa mini a yamanani, bayo Babilɔn mangan bata yi a bɔxɔn birin tongo keli Misiran baani han sa dɔxɔ Efirati baan na. \s Yoyakin, Yuda Mangana \r Taruxune Firinden 36.9-10 \p \v 8 Yoyakin findi mangan na a ɲɛɛ fu nun firinden nan ma, a kike saxan ti mangayani Yerusalɛn yi. A nga yi xili Nexusuta, Yerusalɛn kaana Elanatan ma dii tɛmɛna. \v 9 Naxan ɲaxu Alatala yɛɛ ra yi, a yi na liga alo a benbane a liga kii naxan yi. \v 10 Na waxatini, Babilɔn mangan Nebukadanesari a walikɛne yi siga Yerusalɛn xili ma, e yi taan nabilin yɛngɛni. \v 11 Babilɔn mangan Nebukadanesari yɛtɛɛn yi fa taan yɛtagi, a walikɛne yi na yɛngɛ. \v 12 Nayi, Yuda mangan Yoyakin yi siga, a sa a yɛtɛ dɛntɛgɛ Babilɔn mangan xa, e nun a nga nun a walikɛne nun a mangane nun a kuntigine. Yoyakin a mangayaan ɲɛɛ solomasɛxɛdeni, Babilɔn mangan yi a suxu. \v 13 Nebukadanesari yi nafunla birin ba Alatala Batu Banxini e nun manga banxin nafunle, Isirayila mangan Sulemani xɛma goronna naxanye birin nafala Alatala banxini, a ne kala, alo Alatala a falaxi kii naxan yi. \v 14 Nebukadanesari yi Yerusalɛn kaane birin xali suxuni, kuntigine nun sofane, e birin malanxina muxu wuli fu sa yiirawanle nun xabune birin fari. A yiigelitɔne nan tun lu yamanani. \v 15 Nebukadanesari yi Yoyakin xali Babilɔn yi, a yi mangana nga suxu Yerusalɛn yi siga Babilɔn yi e nun mangana ɲaxanle nun a kuntigine nun a yamanan muxu gbeene. \v 16 Babilɔn mangan mɔn yi sofa kɛndɛne birin xali konyiyani Babilɔn yi, muxu wuli solofere e nun yiirawanle nun xabune, muxu wuli keden. \v 17 Babilɔn mangan yi Yoyakin sɔxɔ Matani findi mangan na a ɲɔxɔni, a naxan xili masara a Sedeki. \s Sedeki, Yuda Mangana \r Yeremi 52.1-3 nun Taruxune Firinden 36.11-12 \p \v 18 Sedeki findi mangan na a ɲɛɛ mɔxɔɲɛn nun kedenden nan ma, a yi ɲɛɛ fu nun keden ti mangayani Yerusalɛn yi. A nga yi xili nɛn Xamutali, Yeremi a dii tɛmɛna, Libina kaana. \v 19 Naxan ɲaxu Alatala yɛɛ ra yi, a yi na liga alo Yehoyakimi a liga kii naxan yi. \v 20 Na liga Alatala xɔlɔn nan ma fe ra Yerusalɛn nun Yuda xili ma, a yi waxi naxanye ba feni a yɛtagi. \p Sedeki fan yi murutɛ Babilɔn mangan xili ma. \c 25 \r Yeremi 39.1-7 nun 52.4-11 \p \v 1 Sedeki a mangayaan ɲɛɛ solomanaaninden kike fuden xi fude lɔxɔni, Babilɔn mangan Nebukadanesari nun a ganla birin yi fa Yerusalɛn xili ma, a yi daaxadeni tɔn a yɛtagi, e yi yire makantanxine ti a rabilinna birin yi. \v 2 E lu taan yɛngɛ han Manga Sedeki a mangayaan ɲɛɛ fu nun kedendena. \v 3 Na ɲɛɛn kike naaninden xi solomanaaninde lɔxɔni, kamɛn yi gbo ayi taani, donse mi yi fa yamanan muxune yii. \v 4 Nayi, Babilɔn ganla yi taan yinna yirena nde rabira. Kɔɛɛn na, hali Babilɔn kaane to yi taan nabilinxi, Yuda sofane birin yi e gi, e dangu taa makantan yin firinne longonna ra, e sa mini taan so dɛɛn na mangana nakɔɔn dɛxɔn. Sofane yi e gi, e nun mangan yi siga Araba tonbonna lantaan mabinni. \v 5 Koni, Babilɔn sofa ganla yi mangan sagatan, e sa a li Yeriko mɛrɛmɛrɛne yi, a ganla birin yi xuya ayi, e yi e masiga a ra. \v 6 E yi mangan suxu, e siga a ra Babilɔn mangan fɛma Ribila taani, e yi sa a makiti mɛnni. \v 7 E Sedeki a diine kɔɛ raxaba a yɛtagi, e mɔn yi Sedeki yɛɛne sɔxɔnɲɛ ayi, e yi a xidi sula yɔlɔnxɔnna ra, e siga a ra Babilɔn yi. \s Yerusalɛn kala fena \r Yeremi 39.8-10 nun 52.12-27 e nun Taruxune Firinden 36.17-21 \p \v 8 Kike suulunden xi soloferede lɔxɔni, Babilɔn mangan Nebukadanesari a mangayaan ɲɛɛ fu nun solomanaaninden ma, mangan kantan muxune xunna Nebusaradan, Babilɔn mangana kuntigina nde yi so Yerusalɛn yi. \v 9 A yi tɛɛn so Alatala Batu Banxin na e nun mangana banxin nun Yerusalɛn banxine birin. A yi banxi kɛndɛne birin gan. \v 10 Babilɔn sofa ganla naxan birin yi mangan kantan muxune xunna fɔxɔ ra, ne yi Yerusalɛn yinne kala. \v 11 Muxu dɔnxɛn naxanye yi luxi taani, mangan kantan muxune xunna Nebusaradan yi ne xali konyiyani, naxanye bata yi e yɛtɛ sa Babilɔn mangan sagoni e nun yama dɔnxɛna. \v 12 Koni mangan kantan muxune xunna yi yiigelitɔna ndee lu yamanani alo manpa bili siine nun xɛɛ biine. \p \v 13 Sula sɛnbɛtɛnna naxanye yi Alatala Batu Banxini, Babilɔn kaane yi ne kala, e nun ige maxali wontorone nun ige ramara se sula daxi gbeena, e yi siga na sulan na Babilɔn yi. \v 14 E yi tundene nun tɛɛ kɔ seene nun lɛnpu ratu seene nun se sa lefane birin tongo e nun wali se sula daxin naxanye birin yi rawalima Ala Batu Banxini. \v 15 Mangan kantan muxune xunna mɔn yi wusulan gan seene nun wuli xuya goronne tongo, xɛma daxine nun gbeti fixɛ daxine birin. \v 16 Sɛnbɛtɛn firinna nun ige ramara se gbeen nun ige maxali wontorone Sulemani naxanye rafala Alatala Batu Banxin xa, ne birin sula daxin nan yi a ra naxanye binyen xasabin mi yi nɔɛ yatɛ. \v 17 Sɛnbɛtɛn kedenna yi mate nɔngɔnna yɛ fu nun solomasɛxɛ, konden yi a xunna, naxan yi mate nɔngɔnna yɛ saxan, a konden yi rayabuxi sula yɔlɔnxɔn yalane nun girenada wudi bogi sawura sula daxine nan na. Sɛnbɛtɛn firinden fan yi na kii nin e nun a rayabu kiina. \p \v 18 Mangan kantan muxune xunna yi saraxarali kuntigin Seraya suxu, e nun saraxarali firinden Sofoni nun dɛɛn kantan muxu saxanne. \v 19 A yi sofa kuntigina nde suxu e nun xɛmɛ suulun mangana muxune yɛ naxanye yi taani, e nun sofa kuntigina sɛbɛli tiina, naxan yi sofa nɛnɛne xinle sɛbɛma, e nun Yuda kaane muxu tonge senninna naxanye yi taani. \v 20 Mangan kantan muxune xunna Nebusaradan yi e tongo, a siga e ra Babilɔn mangan fɛma Ribila taani. \v 21 Babilɔn Mangan yi yamarin fi, e yi e faxa Ribila taani Xamata yamanani. Yuda kaane siga konyiyani na kii nin, e makuya e yamanan na. \s Gedali, Yuda yamana kanna \r Yeremi 40.7-41.18 \p \v 22 Babilɔn mangan Nebukadanesari yi Yuda yamanan muxu dɔnxɛne sa Gedali a yamarin bun ma, Axikan ma dii xɛmɛna, Safan mamandenna. \v 23 Sofa kuntigine nun e sofane birin to na mɛ, a Babilɔn mangan bata Gedali findi yamana kanna ra, e yi siga Gedali fɛma Misipa taani, Netaniyaa dii xɛmɛn Yisimayɛli nun Kareyaa dii xɛmɛn Yoxanan nun Tanxumeti a dii xɛmɛn Seraya Netofa kaan nun Maka kaana dii xɛmɛn Yaasaniya, e nun e ganle. \v 24 Gedali yi a kɔlɔ e nun e ganle xa, a naxa, “Ɛ nama gaxu sese ra Babilɔn kaane kuntigine fe ra, ɛ lu yamanani, ɛ wali Babilɔn mangan xa, ɛ hɛrin sɔtɔma nɛn.” \v 25 Koni, ɲɛɛn kike soloferedeni, Netaniyaa dii xɛmɛn Yisimayɛli, Elisama mamandenna, mangan xabilan muxuna nde, na yi fa, muxu fu biraxi a fɔxɔ ra, e yi Gedali faxa, e nun Yuda kaane nun Babilɔn kaan naxanye yi a fɛma Misipa taani. \v 26 Nayi, yamanan muxune birin, yiigelitɔne nun nafulu kanne, e nun sofa kuntigine yi keli, e siga Misiran yi, bayo e yi gaxuxi Babilɔn kaane yɛɛ ra. \s Yoyakin mini feen kasoon na \r Yeremi 52.31-34 \p \v 27 Yuda mangan Yoyakin suxun ɲɛɛ tonge saxan e nun soloferedeni, Babilɔn mangana Ewili-Merodaki a mangayaan ɲɛɛ fɔlɔni, a yi hinan Yuda mangan Yoyakin na, a yi a ramini kasoon na, na ɲɛɛn kike fu nun firinden xi mɔxɔɲɛn nun soloferede lɔxɔni. \v 28 A yi fala faɲin ti a xa. Mangan bonna naxanye yi a fɛma Babilɔn yi, a yi a tiden mate ne birin xa. \v 29 A yi a kasorasa dugine masara, Yoyakin yi a dɛge mangana tabanla ra a siimayaan birin yi. \v 30 A makoon yi seen naxanye ma lɔxɔ yo lɔxɔ, mangan yi lu ne soɛ a yii a siimayaan birin yi.