\id ROM LOM- Bible Kiyaka: \ide UTF-8 \h LOMA \toc3 Lom \toc2 Loma \toc1 Mukanda kwena bisi Loma \mt2 Mukanda kwena bisi Loma \mt1 Loma \imt Khotidi ya mukanda \ip Pholu kabati basonikina bakidisitu ba ku Loma, hana wumanisi kedi kitambu kyandi kyatatu kya kituma. Wuzodi ni kalanda kitambu kyandi tii yi kuna Loma, kuna kakonda kedi kwenda, kunima wendi hika kyana yi kuna mazyokidi ma tangwa yi kuna Esiphani, ndangu kasamuna Musamu wa Bukheti (15:22-24). Kikuma kya mukanda wandi kyenina kikuma kya kuyidika kukwisa kwandi yi kusongila malongi mandi kwena bakidisitu ba mbanza. \ip Mukanda kwena bisi Loma wenina meni dya muthu dya musamu wuna kabati samuna Pholu. Mu khufi kabati zonza bwabu: «Nzambi kisi bazaya batu ba tsi hanga batu ba masonga muna tangwa dina babati kwikila mwena yandi; amana lukwikilu meni luna lufwani» (1:17). \ip Mambu matatu kabati tangumuna muna meni dyadi: \io1 Tukidila khaphu ya theti yi kuna yina ya nana zitadidi kikhunda hakati dya bulemvu ku mitsiku mya dibundu yi lukwikilu mwena Nzambi wuna kabati songila Yesu Kidisitu. Mu kati dya Dibundu dya ku Loma mwenina yi bakidisitu bana bakonda kala yi kisina kya Bayuta. Kaasi Bayuta lawu benina ku Loma, amana bahika bákituka kedi bakidisitu. Baba-baba babati landa mu kuzitisa mitsiku mya dibundu dya Bayuta. Bulungi ni baphani babana bakitukini bakidisitu balemvukilamya phi? Kyufu kina kyábayangisa lawu bangunza ba Mabundu. Pholu kazimbudi ni batu boosu, baphani yi Bayuta, basumuki benina. Kinga mitsiku mya dibundu myisiku kutumuna mu kimakulu ku disumu. Kaasi batu boosu balenda huluka mu lusadisu lwa Kitembu Kyatoma, kikuma Yesu Kidisitu kabati banatisa kwena Nzambi. \io1 Khaphu ya 9 yi kuna khaphu ya 11 matadidi bikhunda bina byenina hakati dya Kiseledi, kanda dina kasola Nzambi, yi bakidisitu. Lukwikilu lwa bakidisitu lwenina yi misodi, hanga miti, muna mafu ma Bayuta. Kinga ka Bayuta boosu ku bakituka bakidisitu. Pholu kabati zimbula ni yi kuna lelu dyadi, Nzambi kabati zola yi kutela kanda dyandi. Kilumbu kimosi, kanda dyadi hakimosi yi makanda mahika, dyabakisa mamboti ma Nzambi mana kasongila mwena Yesu Kidisitu. \io1 Kaphu za 12 yi kuna 15 matadidi phila ya kuzingila mu Dibundu dya Yesu Kidisitu. Pholu kabati tendula abweti kusambila Nzambi yi kuzingila mu ngemba yi bakwenu. Kabati senda kwena babana benina yi lukwikilu lwa mbuta mu kubakisa babana benina yi lukwikilu lwakhunda. Nzambi kabati kutumuna batu boosu ku disumu yi ku lufwa. Buthwena bwabu, bafwani mu kuzingila mu kimosi hana kati dya bawu amana badinama kwena Yesu muna lusadisu lwa Kitembu Kyatoma. \io1 Mukanda kwena bisi Loma wumanisinini yi mboti za lawu (Khaphu ya 16). Kabati tanga khumbu za lawu za Bayakala yi bakhetu. Muna bwabuna, bakidisitu balawu ba tangwa dina batudi bela-bela yi babana ba tangwa dya lelu. \c 1 \s1 Mboti \p \v 1 Meni Pholu, muhika wa Kidisitu Yesu, wuna bátela amana básya mu kingenga mu kukala thumwa, kikuma kya kusamuna Musamu wandi wa Bukheti wa Nzambi. \p \v 2 Nzambi wásila Musamu wa Bukheti wawu tuka thama, muna Masonuku matoma, muna nzila ya bambikudi bandi. \v 3 Musamu wa Bukheti wawu wutadidi Mwana wandi, wuna wábutukila, hanga mutu, muna butuka dya Tavidi; \v 4 bámuyadika Mwana wa Nzambi yi ngolu, muna Kitembu Kyatoma, muna lufutumuku lwandi ha kati dya bafwa, Yesu Kidisitu Pfumu wetu. \v 5 Muna nzila ya yandi twátambwala mamboti yi kithumwa ndangu, muna khumbu yandi, twavundumuna bulemvu bwa lukwikilu muna makanda moosu. \v 6 Benu phi hana kati dya batu meni babana lwenina, benu bátela mu kukala batu ba Yesu Kidisitu. \p \v 7 Kwena boosu babana benina ku Loma, babana kisi zola Nzambi, babana kásola kikuma kya yandi: yambula Nzambi Tata wetu yi Pfumu Yesu Kidisitu baluheka khenda yi ngemba. \s1 Pholu wuzodini kenda tala bakidisitu ba ku Loma \p \v 8 Mvutudi matondu theti kwena Nzambi wama, kikuma kya benu boosu, mwena Yesu Kidisitu, kikuma lukwikilu lwenu bisilwa zonzila muna tsi yosu. \v 9 Nzambi wuna yisi sadila muna mbundu yama wuzayi ni kyedika mbati zonza, ha yisi samuna Musamu wa Bukheti wa Mwana wandi. Kisi thila kimbangi ni yisi lusungula kosu tangwa. \v 10 Kosu tangwa yisi lomba, muna bisambu byama, ho Nzambi kazola, ndangu kilumbu kimosi yisa lutala. \v 11 Mukuma, mbati zola lawu yilumonaka, ndangu yilusambwakisa ndambu ya kabu dya khenda mu nzila ya Kitembu ndangu lwalenga syama. \v 12 Amana ndangu bwabuna, twalenga hanasana kikesa betu yi betu; meni muna lukwikilu lwa benu amana benu muna lukwikilu lwa meni. \p \v 13 Baphangi bama, nzodiku ni lwazimbakana ni yisi sungula mbala za lawu mu kukwisa kwena benu, ndangu yitambula ndambu ya bibundu bwosu yítambulaza hana kati dya makanda mahika ma tsi, kaasi bákhandisabwa yi lelu dyadi. \v 14 Yenina yi pfuka kwena bisi Ngeleki yi kwena basenzi, kwena batu babana ba nduka yi babana bakonda nduka. \v 15 Kikuma kya bwabuna yenina yi mupfunu ni yilusamwana Musamu wa Bukheti, kwena benu phi lwenina ku Loma. \s1 Ngolu za Musamu wa Bukheti \p \v 16 Mukuma yeku yi tsoni za Musamu wa Bukheti: mukuma wenina ngolu za Nzambi kikuma kya luhulusu lwa wosu wuna wakwíkila, Muyuta theti yi kikuma phi kya Mungeleki. \v 17 Mukuma, mwena wawu misi monikina masonga ma Nzambi muna nzila ya lukwikila lwesi tuka luyandiku yi kuna tsuka, bwosu básonika: «Mukwa masonga kazíngila muna lukwikilu.» \s1 Batu boosu básumuka \p \v 18 Kikuma khabu za Nzambi zisi monika tuka ku zilu muna kosu phila ya kukonda kwa kuzitisa Nzambi yi kukonda kwa masonga ma batu babana bisi kakidikisa kyedika muna kukonda kwa masonga. \v 19 Mukuma mambu mama mafwani kuzayakana kwena Nzambi menina wengele mwena bawu. Mukuma yandi-meni Nzambi wábasongilama. \v 20 Kikuma tuka buna kahangila tsi, muna khadidi yandi yina yisiku monika disongidila ni ngolu zandi zina za mvula yi mvula yi bunzambi bwandi, byisi monika tangwa bisi bakisa mihangu. Yihana ni batu babáyukilaku kheni. \v 21 Buna bámuzayila Nzambi, bámukembisaku hanga Nzambi keti kumuvutwalaka matondu. Kaasi baditotisi mu nzayilu za buzoba amana mabanza ma bawu mákituka ma buyungu madihani mu phipha. \v 22 Bisi dibanzila ni badimuka benina, kinga bákituka bilawu: \v 23 amana basobisi khembu ya Nzambi wuna wisiku fwa mu bifwanisu bina bisi songila mutu wuna wisi fwa, bya banuni, bya bambisi ba malu maya yi bya bambisi bana bisi landanda. \p \v 24 Yihana ni Nzambi wábalambula ku mihangu mya mvindu, bwosu buna yakala lomba tsambu ya mbundu ya bawu, ndangu bazitisaku lutu lwa bawu-meni bawu yi bawu. \v 25 Bawu bábalula ma kyedika ma Nzambi mu luvunu; amana básambila phangamu amana báfukaminakya ha kifulu kya Muhangi wenina wasambuka mvula yi mvula! Abwabuna. \p \v 26 Yihakana Nzambi kábalambwala muna tsambu za tsoni. Bwabuna, kikuma bakhetu ba bawu bábalula kuvukana kwa mukhetu yi yakala mu kuvukana kwa mukhetu yi mukhetu. \v 27 Phila mosi phi yi bayakala, bábalula kuvukana kwa mukhetu yi yakala mu kuvukana kwa yakala yi yakala, bazakami ku byesi bya bawu yi bawu. Bayakala bekina sala mambu ma tsoni bawu yi bawu amana bisi tambula lufutu mwena bawu-meni, lufutu luna lufwani kikuma kya kuhakuka kwa bawu. \p \v 28 Bwosu bámonaku mupfunu wa kuzaya Nzambi, Nzambi wábatanikina balanda muna mayedi ma bawu ma buzoba, mu kusala mambu mana báfwanaku mu kusala. \v 29 Babasi yi mitindu myosu mya kukonda kwa masonga, khu, lukusu, mambu mambi, babasa yi nzoluka; kuhonda kwa batu, yi ngyuma, yi mayedi mambi, yi mambu ma buzoba ma mutindu yi mutindu. Bisi hunina bakwawu musamu, \v 30 benina yi nzonzidi yambi; benina bambeni ba Nzambi, bakonda luzitu, bakwa lulendu, bakwa kimvunya. Kuyilamaka kaka mu kuhangaka mambu mahika mapha mambi, benina bidyangu kwena bibuti bya bawu. \v 31 Bakonda ngangu, bakonda zitisaka bilangi, bakwa mbundu za ngolu, bisiku yukila bakwawu kheni. \v 32 Amana ata bazayiya bukheti pfundusu ya Nzambi: yina yizonzini ni batu boosu babana bisi sadila mutindu meni wuna bafweti fwa. Heku nana kikuma kya buna bisibwa hanga bawu-meni, kaasi yi kutambwasaka hika batu babana bisibwa hanga. \c 2 \s1 Pfundusu ya masonga ya Nzambi \p \v 1 Ngeyi wisi fundisa bakwenu, wakala nani, walólukaku. Kikuma kuna yi kufundisaka batu bahika, kuna ngeyi meni yi kuhangaka mambu mambi hanga bawu, wubati dibedisa mukanu. \v 2 Kinga tuzayibwa ni pfundusu ya Nzambi yafwanana yi kyedika kwena batu babana bisi hanga mambu ma mutindu wawuna. \v 3 Ngeyi wisi fundisa batu babana bisi hanga mihangu mya mutindu wuna amana ngeyi meni yi kuhangakama, wubanzi ni walwésaya pfundusu ya Nzambi? \v 4 Kondilo ngeyi wisi lewula kimvwama kya buweti bwandi, kukonda kwa nziki-nziki yi sipha dya mbundu yandi? Wuzayiku ni buweti za Nzambi zakúlundika mu kusoba kwa bikalulu? \v 5 Kikuma kya mutwa waku wa ngolu, yi kikuma kya kuzitama kwa mbundu yaku, wubati dilumbikila khabu kikuma kya kilumbu kina kasóngila Nzambi khabu zandi yi kya nzayakanu ya pfundusu yandi ya masonga, \v 6 kafúta kwena kosu mutu bwosu myenina mihangu myandi. \v 7 Kahána luzingu lwa mvula yi mvula kwena batu babana bisi kwamina muna mihangu mya bukheti amana bisi sanda phi khembu, lukumu yi bima bina byisiku vunda. \v 8 Kaasi kakwísa songila khabu yi nganzi kwena babana bisi sya mutwa ngolu ku thwala ya yandi, bisiku zola kyedika amana bawu bádihana mu kukonda kwa masonga. \v 9 Kiwayi yi phasi za ku mbundu kwena mutu wosu wisi sala mbi, theti kwena Muyuta yi kwena wuna kondi kala Muyuta phi. \v 10 Khembu, lukumu yi ngemba kwena kosu mutu wuna wisi sala mboti, theti kwena Muyuta amana phi kwena wuna kondi kala Muyuta, \v 11 mukuma Nzambi kisiku swasisa batu ku mbunzu. \p \v 12 Boosu bana básumuka konda kuzaya mitsiku, bakwisa fwa phi konda kubwila mitsiku mina; kaasi boosu bana bisi sumuka kuna yi kuzayaka mitsiku, babáfundisa bwosu myenina mitsiku meni myamina. \v 13 Kikuma, heku ni batu bana bisi yuka mitsiku lwesi benina bakwa masonga kwena Nzambi; kaasi batu bana bisi sadila mitsiku mina bisi yuka, babana babánungisa. \v 14 Kwena baphani, bawu bakondi zaya mitsiku, bisimya sadila bwosu buna milombi mitsiku, bawu bana bakondi mitsiku benina mitsiku kikuma kya bawu-meni. \v 15 Muna bwabuna, bisi songila ni mihangu mya mitsiku básonikamya muna mbundu za bawu. Katsasa ka bawu phi kisi batila kimbangi, phila mosi phi mabanza ma bawu mana misi bafunda, mbala za hika, ho ni mboti basadini kondilo mbi basadini; \v 16 bwosu bwenina muna Musamu wa Bukheti wama, moosu mana makwisa zayakana muna kilumbu kina kakwisa fundisa Nzambi bitsweki bya batu mu Kidisitu Yesu. \s1 Bayuta yi mitsiku \p \v 17 Ngeyi wisi diheka khumbu ni Muyuta, wisi yekamina ku mitsiku, wisi sya lulendu lwaku mwena Nzambi, \v 18 ngeyi wuzayi luzolu lwandi amana wisi swaswanisa mambu ma mupfunu bwosu wálonguka muna mitsiku, \v 19 ngeyi wubati tambwasa ni mutwadisi wa baphofu wenina, mwini wa batu babana benina mu phipha, \v 20 mbaku wa batu bakondi zaya mambu, mulongi wa bana bakhunda. Bwosu wuzayi mitsiku, wenina yi mayedi malunga yi kyedika. \v 21 Amana ngeyi wisi longa batu bahika, kikuma kya biki wisiku dilongila ngeyi meni? Ngeyi wisi samuna ni mutu kayibaku, kikuma kya biki wisi yibila? \v 22 Ngeyi wisi zimbula ni mutu kataku mbongi, kikuma kya biki wubatiza tila ngeyi meni? Ngeyi wisi yuka biteki nganzyanzya, kikuma kya biki wubati kwenda bwotula mu kingolu-ngolu muna nzu za nzambi za biteki? \v 23 Ngeyi wisi sya lulendu lwaku muna mitsiku, kaasi wubati mulewula Nzambi muna kukulula kwa mitsiku! \v 24 Mukuma, bwosu básonika muna Masonuku: «Kikuma kya benu dibati lewukila zina dya Nzambi ha kati dya bana bakondi kala Bayuta.» \p \v 25 Bwena masonga ni mukhanda wenina mupfunu, yuka ni walungisaka mana milombi mitsiku, kaasi yuka ni wakululaka mitsiku, ata bakuyotisini wenina kaka ngulungu. \v 26 Amana yuka ni ngulungu kalungisaka mamana milombi mitsiku, kingulungu kyandi batángakyoku hanga mukhanda? \v 27 Ngulungu wa kisina wisi lungisa mitsiku, kakúfundisa ngeyi mutu wuna wisiku lungisa mitsiku, mbatanana wenina yi mukanda wa mitsiku yi mukhanda. \v 28 Kikuma Muyuta wakyedika, ka mu kumona yi mesu lwesi ku; amana mukhanda wakyedika weku wuna wisi monika mu kimutu. \v 29 Muyuta wakyedika keninabwa mu kitsweki; mukhanda wandi wenina wa mu mbundu, wisiku tuka mu mukhanda wa kutambwala mukanda, kaasi mu Kitembu. Wuna-wuna, lukumu lwandi kisilwoku tambula kwena batu, kaasi kwena Nzambi. \c 3 \p \v 1 Amana khi yawu ndandu ya kukala Muyuta, ho loni khi wawu mupfunu wa kukota mukhanda? \v 2 Ndandu ya lawu yenina mu mutindu wosu. Theti kwena Bayuta, káhana Nzambi ndinga zandi. \v 3 Ni bweti dyenina, yuka ni ndambu ya batu bakonda lukwikilu, kukonda kwa lukwikilu kwa bawu kwalenda katula kwikama dya Nzambi? \v 4 Bwalendakanaku! Bulungi mu kuzaya ni Nzambi kyedika kisi zonza amana mutu wosu kenina kingumba, bwosu básonikabwa: \q1 «Bulungi bakuzayilaka mutu wa masonga muna ndinga zaku, \q1 amana wakala yi kinunga ho bakufundisini.»\f a \fr 3:4 \fr*\ft Mkg 51,6.\ft*\f* \p \v 5 Kaasi yuka ni kukonda kwetu kwa masonga kwalubulaka masonga ma Nzambi, biki hika twazónza? Ni Nzambi keku masonga kikuma kya buna katuzyatudini mu khabu zandi? -Mbati zonza mu nzonzidi ya kimutu-. \v 6 Bweku buna! Kondilo abweti Nzambi kafúndisilaya tsi? \p \v 7 Kaasi honi mu luvunu lwama, kyedika kya Nzambi kyavulaka, mu kusongila khembu yandi, kikuma kya biki bapfúndisila hika hanga musumuki? \v 8 Amana, kikuma kya biki twalendaku zonzila, bwosu bisi tuzodila kuzonza bingumba byahika: "Tusalenu mbi ndangu mamboti malenga kwisa"? Bulungi kwena batu babana ni babonga ndola! \s1 Kweku mutu wa masonga \p \v 9 Ni biki si? Betu tubahitini batu bahika? Loni, ka mu mambu moosu ku. Mukuma twázonzilama kedi mambu mana ni boosu, Bayuta yi bana bakondi kala Bayuta benina mu luyalu lwa masumu. \v 10 Bwosu bwásonama: \q1 «Kweku mutu wa masonga, keti mosi loni, \q1 \v 11 kweku ata mutu wa ngangu, \q1 kweku keti mosi wisi sanda Nzambi. \q1 \v 12 Boosu bayekukini mu nzila, kibuka kyosu kiditotisini, \q1 kweku keti mosi wisi hanga buweti, keti mosi loni. \q1 \v 13 Madinga ma bawu menina mazyamu ma muhululu, \q1 luluma lwa bawu lwa lengu ndinga, \q1 muna malebu ma bawu mwenina yi ndikila ya nyoka, \q1 \v 14 munwa mya bawu myabasa yi bisibu yi khadi. \q1 \v 15 Malu ma bawu misi tyakula mu kutekuna menga, \q1 \v 16 kuzanga yi kiwayi byenina muna nzila za bawu, \q1 \v 17 Nzila ya ngemba bázayayoku kwabawu. \q1 \v 18 Muna mesu ma bawu, mweku keti bweya bwa Nzambi.» \p \v 19 Kinga tuzayibwa ni moosu mana misi zonza mitsiku, myisima zimbula kwena batu bana benina mu sina dya mitsiku, ndangu munwa wosu wadibata yi tsi yosu yadibedisa ku mesu ma Nzambi. \v 20 Kikuma, kunima mihangu mya mitsiku, heku mutu banúngisa hanga mutu wa masonga ku thwala ya yandi, mukuma mitsiku myisi hana nzila ku nzayilu ya disumu. \s1 Khi mutindu Nzambi kisi hulula batu \p \v 21 Kaasi buthwena bwabu, masonga ma Nzambi mana bátila kimbangi mu mikanda mya mitsiku yi bambikudi mamoniki, konda kutala keti mitsiku: \v 22 Nzambi kisi bakitula batu, ba masonga, mu lukwikilu lwa bawu mwena Yesu Kidisitu. Kisibwa hanga kikuma kya boosu babana bisi kwikila mwena Kidisitu, mukuma heku diswaswanu ha kati dya bawu: \v 23 kikuma boosu básumuka amana bábakanda khembu ya Nzambi. \v 24 Amana, mu khatu kwandi, bábanungisina muna khenda zandi, muna nzila ya luhulusu luna lwenina mwena Kidisitu Yesu. \v 25 Yandi wuna kátambika Nzambi, muna nzila ya lufwa lwandi, hanga kimenga kya ndoluka ya masumu, kina bátambula muna lukwikilu, mu kusongila masonga mandi kikuma wáyambula mu kuhana ndola mu masumu mana báhola tuka thama, \v 26 muna kulewula kwa mbundu yandi, Nzambi kázola ni kasongila masonga mandi muna tangwa dyadi, ndangu kakala mukwa masonga mu kukitula mutu wa masonga wuna wisi kwikila mwena Yesu. \p \v 27 Khi kyawu kikuma kya lulendu lwetu? Heku kikuma! Kikuma kya khi mitsiku? Mina mitadidi mihangu? Loni, kaasi mu nzila ya mitsiku mya lukwikilu. \v 28 Mukuma tutambwasini ni mutu kisi kituka mutu wa masonga mu lukwikilu, heku ni mu mihangu mya mitsiku. \v 29 Ho loni, Nzambi wa Bayuta lwesi kenina? Keti keku hika Nzambi wa bana bakondi kala Bayuta? Kyedika, kenina phi Nzambi wa bana bakondi kala Bayuta, \v 30 yuka ni mukyedika Nzambi kenina mosi lwesi. Yandi wabákitula batu ba masonga, muna lusadisu lwa lukwikilu, bana bákota mukhanda yi bangulungu, muna nzila ya lukwikilu. \v 31 Hanga, kikuma kya lukwikilu twakatudini mupfunu wa mitsiku? Kabwaku, kaasi tubatimya zyamisa. \c 4 \s1 Mbandu ya Bulahami \p \v 1 Biki twazímbula si kikuma kya khaka wetu mu musuni Bulahami? Biki kátambula mu kimutu kyandi? \v 2 Kikuma yuka ni Bulahami kámonika mutu wamasonga ku thwala ya Nzambi kikuma kya mihangu myandi mina káhanga, wadi kakhana ditsikisa. Kaasi káhangabwoku ku thwala ya Nzambi. \v 3 Kikuma, Masonuku mazimbudini: «Bulahami wákwikila mwena Nzambi, amana Nzambi wámutambwasa hanga mutu wa masonga mu kutala lukwikilu lwandi.» \v 4 Kinga kwena musadi, lufutu lwisiku monika hanga kabu, kaasi lufutu lwa phila ya kisalu kyandi. \v 5 Kwena mutu wuna kondi sala kisalu, kaasi kisi kwikila mwena Nzambi wuna wisi kitula batu bambi bakala batu ba masonga basumuki, kikuma kya lukwikilu lwandi Nzambi kamútanga hanga mutu wa masonga. \v 6 Bwosu kisi zimbula Tavidi ni mukwa kyesi kenina mutu wuna kisi tala Nzambi hanga mukwa masonga konda kumutangila mihangu: \q1 \v 7 «Kyesi kwena babana Nzambi kaloludini mitsoki \q1 amana kafidingini masumu! \q1 \v 8 Kyesi kwena mutu wuna Pfumu katangidiku keti disumu dyandi\f a \fr 4:8 \fr*\ft Mkg 32:1-2. \ft*\f*!» \p \v 9 Musamu wawu wa kyesi wenina kikuma kya batu baba bákota mukhanda ho kikuma kya bangulungu phi? Kikuma thwisi zimbula: «Kwena Bulahami, lukwikilu lwandi lwámutangisa hanga mutu wa masonga». \v 10 Khi phila kákala tangwa bámutanga? Hana wukoti kedi mukhanda ho ngulungu kákala? Hana khaku kedi kakota mukhanda, ngulungu kákala. \v 11 Bulahami kisa kota mukhanda mu kitulu hanga kidimbu: kinyeminu kya masonga mana kátambula mu lukwikilu tangwa kákala ngulungu. Bwabuna kákitukila tata wa batu boosu babana bisi kwikila, mbatanana benina ngulungu, ndangu babatangila bawu phi hanga bakwa masonga. \v 12 Kenina phi tata wa batu babana bákota mukhanda, heku ni babana lwesi bákota mukhanda, kaasi babana bisi landa mbandu ya lukwikilu luna kákala lwawu tata wetu Bulahami, tangwa kákala ngulungu. \s1 Kilangi kya Nzambi twátambula mu nzila ya lukwikilu \p \v 13 Kikuma, heku ni mu nzila ya mitsiku, Nzambi kámuhekila Bulahami kilangi kya kukala swana wa tsi holo kwena batekulu bandi, kaasi mu nzila ya masonga muna lukwikilu. \v 14 Mukuma wadi ni baswana bakalaka batu babana bisi lemvuka ku mitsiku, wadi lukwikilu lukhaniku kala mupfunu amana kilangi kya Nzambi bazónzilakyoku hika. \v 15 Kikuma mitsiku, khabu myisi lumbula; amana hana hakondi mitsiku, heku phi kukulula kwa mitsiku. \p \v 16 Yihana ni, kilangi kina kyisila mu nzila ya lukwikilu, ndangu dyakala kabu dya khenda ya Nzambi amana dyakala phi kabu dina básila mbundu kwena batekulu boosu, heku ni kwena babana lwesi bisi zitisa mitsiku kaasi yi kwena babana phi benina yi lukwikilu hanga luna lwa Bulahami. Yandi wuna wenina tata wa betu boosu, \v 17 bwosu menina Masonuku: «Yíkuswanika ngeyi tata wa lawu dya makanda.» Yandi wenina ku thwala ya Nzambi wuna kákwikila, Nzambi wuna wisi hana luzingu kwena batu bafwa yi wuna wisi tela mu luzingu bima bina bisiku zinga. \v 18 Mbatanana tangwa dyáhita mu kusila kivuvu, Bulahami wásya kivuvu, amana wákwikila. Yihana kákitukila «tata wa lawu dya makanda», bwosu bámuzimbwala: «Bwabuna dyákala butuka dyaku\f b \fr 4:18 \fr*\ft Kuy 15:5. \ft*\f*». \v 19 Mbatanana kákala yi kitesu kya mvula khama mosi, kaasi kálembwaku mu lukwikilu lwandi tangwa kakala tala lutu lwandi lulembwi kedi, yi mukhetu wandi Sala yandu wáfwanaku hika mu kubuta\f d \fr 4:19 \fr*\ft Kuy 17:1,15-22. \ft*\f*. \v 20 Kinga mu kutala kilangi kya Nzambi káketyanisaku kivuvu kyandi mu kukonda kwa lukwikilu; kaasi lukwikilu lwandi lwámuyika kikesa amana wámukembisa Nzambi. \v 21 Kákala yi kikumbwala kya lawu ni Nzambi kenina yi hamu dya kulungisa mana kásila. \v 22 Kikuma kya bwabuna phi, muna lukwikilu lwandi, Nzambi kámutangila «Mutu wa masonga». \v 23 Kaasi heku ni kikuma kya yandi lwesi bwásonamina: «Mamana mátangama kikuma kya yandi». \v 24 Kikuma kya betu phi babana bátangilabwa kilumbu, betu baba thwisi kwikila mwena yandu wáfutumuna ha kati dya bafwa, Yesu, Pfumu wetu. \v 25 Yandi wuna bálambula kikuma kya mitsoki metu amana káfutumuka ndangu katukitula batu ba masonga. \c 5 \s1 Mu ngemba yi Nzambi \p \v 1 Yihakana ni, bwosu thwekina batu ba masonga mu nzila ya lukwikilu, mu ngemba thwenina hakimosi yi Nzambi mwena Pfumu wetu Yesu Kidisitu. \v 2 Mwena yandi phi twávwila, muna nzila ya lukwikilu, khenda zazi thwisi simbidila, yi zina thwisi sila mbundu, amana mwamuna phi thwisi sila lulendu lwetu muna kivuvu kya khembu ya Nzambi. \v 3 Thwisi sya lulendu lwetu keti muna biwayi byetu, mukuma tuzayi ni kiwayi kyisi natisa mu kikwamina, \v 4 kikwamina kyisi nata kwikama keti mu tangwa dya bimeka, amana kwikama keti mu tangwa dya bimeka dyisi nata kivuvu. \v 5 Kinga kivuvu kyisiku kwatisa tsoni, mukuma Nzambi wumwangini lungongu lwandi muna mbundu zetu mu nzila ya Kitembu Kyatoma wuna twátambula. \p \v 6 Kikuma, hana twákalaku kedi yi ngolu, Kidisitu wáfwa muna tangwa dyandi kikuma kya batu bana bakonda luzitu kwena Nzambi. \v 7 Buthwena bwabu, phasi bwenina kwena mutu mu kufwa kikuma kya mutu wa masonga. Akolu mutu wakála yi ngolu za kufwa kikuma kya mutu wa bukheti. \v 8 Kaasi, talandi Nzambi mutindu kásongila lungongu lwandi kwena betu: Kidisitu wáfwa kikuma kya betu, kinga hana basumuki twákala. \v 9 Bweti bwakonda salamina ni buthwena katukitudini batu ba masonga muna menga mandi, katúhulwasa hika lawu ku khabu Nzambi muna nzila ya yandi. \v 10 Mukuma wadi buna twákala theti bambeni ba Nzambi, wátuvutwala ngyukana yi Nzambi muna nzila ya lufwa lwa Mwana wandi; biki byakonda ni bwosu tuyukani, twahulukila phi muna luzingu lwandi. \v 11 Thwisiku kala lwesi bahuluka, kaasi thwisi kala yi lulendu lwetu kwena Nzambi muna lusadisu lwa Pfumu wetu Yesu Kidisitu, mwena yandi, buthwena, tuvutwadini ngyukana. \s1 Atamu yi Kidisitu \p \v 12 Yihakana ni, bwosu dyákotila disumu mu tsi mu nzila ya mutu mosi, yi lufwa muna nzila ya disumu, bwabuna phi lufwa lwáhitila kwena batu boosu kikuma boosu básumuka... \v 13 Mukuma, yi kuna tangwa dya mitsiku, disumu dyádikadila kedi mu tsi, kaasi disumu dyisiku tangama, tangwa hisiku kala mitsiku. \v 14 Kaasi, tuka mu tangwa dya Atamu yi kuna tangwa dya Moyize, lufwa lwáyala, keti kwena batu baba bakonda sumuka hanga Atamu wákulula mitsiku. \p Atamu, yandi wuna wenina kifwani kya wuna wakhana kwisa. \v 15 Kaasi, bweku kitesu kimosi yi kabu dya khenda yi mutsoki; mukuma, ho mu mutsoki wa mutu mosi, báfwila batu balawu, amana biki byakonda ni khenda za Nzambi yi kabu dya khenda dya mutu mosi Yesu Kidisitu byavula lawu kikuma kya batu lawu. \v 16 Yibwabuna phi kabu dina dyisiku fwanana yi mutu mosi wuna wásumuka; kikuma, pfundusu yina yituki kwena mutu mosi, yisi nata kubela kwa mukanu; kinga kabu dya khenda, tuka ku mitsoki mya lawu, dibakitudi boosu batu ba masonga. \v 17 Mukuma, ho kikuma kya mutsoki wa mutu mosi lufwa lwáyadila mwena yandi-meni mutu wuna hika, kikuma kya biki ni lo babana bisi tambula khenda za lawu yi kabu dya masonga bayádila mu luzingu muna lusadisu lwa yandi hika Yesu Kidisitu. \p \v 18 Yibwabuna ni, mu kikuma kya mutsoki wumosi, wunati kubela kwa mukanu kwena batu boosu, phila mosi phi masonga ma mutu mosi makatudini pfundusu ya batu boosu amana mabaheki luzingu. \v 19 Kikuma, phila mosi mu kukolama kwa mutu mosi, batu balawu bákitukila basumuki, phila mosi phi mu kulemvuka kwa mutu mosi, batu balawu bakítukila bakwa masonga. \p \v 20 Kikuma mitsiku myisila ndangu mutsoki walutuka; kaasi hana malutukidini masumu, khenda za Nzambi zálutuka lawu. \v 21 Ndangu, phila mosi yi buna máyala masumu mu nzila ya lufwa, phila mosi phi khenda za Nzambi zisi yala muna masonga, kikuma kya luzingu lwa mvula yi mvula, muna Pfumu wetu, Yesu Kidisitu. \c 6 \s1 Bafwa mu masumu, kaasi ba moya mu Yesu Kidisitu \p \v 1 Biki tufwani twazonza? Twanangaka kaka muna disumu, ndangu khenda zavula? \v 2 Bwalendakanaku! Betu twafwa kedi mu kikuma kya disumu, khi phila twazíngilamwa hika? \v 3 Luzimbakani ni betu boosu bana twábonga mbotika mu kukala yi Kidisitu Yesu, mbotika ya lufwa lwandi twábonga? \v 4 Disongidila ni, muna mbotika meni yayina ya mu lufwa, bátuzika hakimosi yi yandi ndangu, bwosu buna káfutumuka Kidisitu ha kati dya bafwa, muna khembu ya Tata, bwabuna betu phi twadyatila mu phila yapha ya luzingu. \p \v 5 Kikuma, honi twakala bakangama lutu lumosi mwena yandi muna lufwa luna lwafwanana yi luna lwa yandi, yibwabuna twakála betu phi muna lufutumuku lumosi lwafwanana yi luna lwa yandi. \v 6 Twazaya bwabu ni kimutu kyetu kya khulu bákhokakya ha kitakani hakimosi yi Kidisitu, ndangu lutu lwetu lwa masumu lwazimuka amana tukalaku hika bahika ba masumu; \v 7 mukuma mutu wuna wáfwa kenina wálubuka mu disumu. \v 8 Kinga honi twáfwa hakimosi yi Kidisitu, tukwikidini ni twazínga phi hakimosi yi yandi. \v 9 Bwosu tuzayi ni Kidisitu wáfutumuka ku bafwa, kafwaku hika; mukuma lufwa lweku hika yi kiyeka kwena yandi. \v 10 Kikuma, ho káfwa, kikuma kya masumu káfwila, mbala mosi kyamakulu, amana ho kisi zinga, kikuma kya Nzambi kisi zingila. \v 11 Yihana ni benu-benu phi dibongenu hanga batu bafwa mu mambu matadidini disumu, amana hanga batu ba moya kwena Nzambi, mwena Kidisitu Yesu. \p \v 12 Yihana ni disumu diyalaku muna lutu lwenu lwalu lwisi fwa: lulemvukaku ku tsatu zandi. \v 13 Lulambulaku keti kitini kimosi kya lutu lwenu ku tsalulu ya disumu hanga binwaninu bya kukonda masonga. Kaasi dilambulenu benu-benu mu kisalu kya Nzambi, hanga batu benina mu luzingu bafutumukini ku bafwa, amana syenu lutu lwenu lwosu mu kisalu kya Nzambi hanga binwaninu bya kusadila mambu ma masonga. \v 14 Kikuma, disumu dyalúyalaku, mukuma benu lweku hika mu luyalu lwa mitsiku kaasi mu luyalu lwa khenda. \s1 Mu kisalu kya masonga \p \v 15 Biki si? Keti twasumukaka kikuma kya buna thweku mu luyalu lwa mitsiku, kaasi mu luyalu lwa khenda? Bwalendakanaku! \v 16 Luzayibwoku ni ho lwadihanaka kwena mutu hanga bahika, mu kumulemvukilaka, lwekina bahika ba wuna lwisi lemvukila, holo dya disumu dina disi nata ku lufwa, holo dya bulemvu buna bwisi nata ku masonga? \v 17 Kaasi, matondu kwena Nzambi, kunima dya kukala bahika ba disumu, lwálemvuka yi mbundu yosu, ku mbandu ya malongi mana lwakala tambula. \v 18 Bwosu lukatukini ku kihika kya disumu, lwekina bahika ba masonga. \v 19 Mu nzonzidi ya kimutu mbati zonzila, kikuma kya kulembwa kwa musuni wenu: kikuma phila mosi, bwosu lwátambika lutu lwenu lwosu hanga bahika, mu mambu ma mvindu yi mu mbi mu kutsukina ku mbi, yibwabuna lwalámbula, buthwena, lutu lwenu lwosu hanga bahika, kikuma kya masonga, ndangu lwalenga tsukina ku thumbama. \p \v 20 Mukuma ha lwákala bahika ba disumu, lwákala mu kiphwanza ku mambu matadidini masonga. \v 21 Amana khi kibundu lubati buta kwenu? Bima byabi bisi luheka tsoni buthwena, mukuma tsuka ya byawu, lufwa! \v 22 Kaasi buthwena, bwosu lukatukini mu kihika kya disumu amana lukituki bahika ba Nzambi, kibundu lwenina kyawu, thumbama, amana ku tsuka, luzingu lwa mvula yi mvula. \v 23 Mukuma lufutu lwa disumu lwenina lufwa; kaasi kabu dya khenda dya Nzambi dyenina luzingu lwa mvula yi mvula mwena Kidisitu Yesu, Pfumu wetu. \c 7 \s1 Mukidisitu keku muhika wa mitsiku \p \v 1 Luzimbakani baphangi bama, mukuma mbati zonza kwena batu bana bazayimya mitsiku: ni mitsiku myenina yi hamu kwena mutu buna kabati zinga. \v 2 Yihana ni, mukhetu yandu wenina ha moku ma yakala dyandi, kenina wakuzitikila ku mitsiku muna thangwa dina kenina yakala moya; kaasi honi yakala dyandi wufini, yandi wukutumukini ku mitsiku myandi mina myakala muzitikila kwena yakala dyandi. \v 3 Yuka ni, buna kenina yakala mu luzingu, mukhetu kakituka wa yakala dyahika, hanga bamuzimbwadi ni mbongi katini, kaasi yuka ni yakala dyandi wufini, mukhetu katukini mu mambu matadidini mitsiku: keku hika kita mbongi keti bweti kakwedini yakala wahika. \v 4 Yihana ni, baphangi bama benu phi lwákala bafwa mu kikuma kya mitsiku, mu nzila ya lutu lwa Kidisitu, ndangu lwakituka batu ba mutu wahika, disongila yandi wuna wáfutumuka mu kati dya bafwa, ndangu twabuta bibundu kwena Nzambi. \v 5 Mukuma, thangwa twákala mu kihika kya lutu, tsatu ya masumu yi yangumuki ku mitsiku yakala sala kisalu muna kati kya lutu lwetu lwosu amana yakala tunatisa mu kubuta bibundu bina byisi natisa ku lufwa. \v 6 Kaasi buthwena, thwenina bakukutumuna ku mitsiku, mukuma bafwa thwenina ku thwala ya kima kina kyakala tukwata mu kihika, ndangu honi thwenina bahika, heku ni mu mambu ma khulu ma mukanda, kaasi mu mambu mapha ma Kitembu. \s Mitsiku yi masumu \p \v 7 Amana biki twazonza si? Mitsiku myenina disumu? Bwalendakanaku! Kaasi ku mitsiku yízayila disumu. Yihana ni, yikalaku zaya keti biki nzoluka wadi ni mitsiku myázimbulaku: «Walendaku kala yi nzoluka za mbi\f a \fr 7:7 \fr*\ft Kul 20:17, Klg 5:21\ft*\f*.» \v 8 Hanga disumu dyámona thangwa, dyáyandika kutsadila, mukati kya mukuku, nzoluka za mutindu yi mutindu; kikuma, konda mitsiku, disumu dyenina kima kyafwa. \v 9 Theti, buna hákalaku mitsiku, meni yikala zinga; kaasi tangwa kisini mukuku, disumu diyandiki mu kuzinga, \v 10 amana meni wafwa yenina, yihana ni mukuku wuna wisi natisa ku luzingu wumoniki kwena meni, wundati ku lufwa. \v 11 Mukuma disumu dyámona tangwa ku mukuku, dyáphuna amana, muna mukuku meni wuna, disumu dyáphondisa. \p \v 12 Yihana ni, disonga, mitsiku myenina myatoma; mukuku watoma, wa masonga yi wa bukheti. \v 13 Disongidila ni bukheti bwákituka lufwa kikuma kya meni? Bwalendakanaku! Kaasi disumu, mukusya ni dyaditsikisa, dindatini lufwa mu lusadisu lwa dyambu dya bukheti, ndangu muna mukuku disumu dyavula lawu muna ngolo zandi za masumu. \s Masumu mamuzandyanisi mutu \p \v 14 Kikuma, tuzayi ni mitsiku myenina mya kitembu; kaasi meni, yenina mutu wa musuni, bátsumbisa ku disumu. \v 15 Mana mbati yihanga, mbatimoku zaya. Mukuma, mana mbati zola, mamana yisiku hanga, kaasi mana yisini hanga, mamana yisini menga. \v 16 Honi mambu mana mbati yihanga, mamana yisiku zola, thambwasini ni yi mitsiku myenina mya bukheti. \v 17 Buthwena, ka meni ku hika mbati hanga mambu mana, kaasi disumu dina dibati zinga mwena meni. \v 18 Nzayibwa ni, mweku kima kyabukheti mwena meni, disongidila ni muna lutu lwama. Mukuma nzala ya kuhanga makheti yenayawu mwena meni, kaasi phila ya kulungisa makheti heku. \v 19 Kikuma mboti yina yisi zola mu kuhanga, yisiyoku hanga, kaasi mbati hanga mbi yina yisiku zola. \v 20 Honi mbati hanga mana yisiku zola meni, ka meni ku hika mbatima hanga, dyenina disumu dina dyisi yala mwena meni. \p \v 21 Yihana ni mbonimya mitsiku myami, kikuma kya meni yandi mbati zola mu kuhanga kima kyabukheti: kima kyambi kyenina mwena meni. \v 22 Mukuma, muna mana matadidini muna kati dya meni, yisi kala yi tsambu za lawu muna mitsiku mya Nzambi. \v 23 Kaasi mbati yimona, muna kati dya lutu lwama lwosu, mutsiku wahika wubati nwana yi mitsiku mya ngangu zama; amana wisi khwata hanga mutu wa boloku dya mitsiku mya disumu dina dyenina mu lutu lwama lwosu. \v 24 A meni muwayi-ngombu! Nati waphúlula mu lutu lwalu lwisi ndata ku lufwa? \v 25 Matondu kwena Nzambi muna Yesu Kidisitu, Pfumu wetu! \p Yihana ni, meni, muna ngangu zama, yenina muhika wa mitsiku mya Nzambi, kaasi mu lutu yenina muhika wa mitsiku mya disumu. \c 8 \s1 Kuzinga yi Kitembu kya Nzambi \p \v 1 Yihana ni, buthwena, kweku ata kubela kwa mukanu kikuma kya bana benina mwena Kidisitu Yesu. \v 2 Kikuma, mitsiku mya Kitembu kya luzingu mu Kidisitu Yesu myákukatula mu mitsiku mya disumu yi mya lufwa. \v 3 Mukuma, kima kyakonda lendakana kwena mitsiku, kikuma lutu lwálembwasamya, Nzambi káhanga bwabuna, mu nzila ya kuhitika Mwana wa wandi-meni, yi lutu hanga mutu wa disumu. Amana mutindu wumosi disumu, kábedisila disumu dyadi dyenina mu lutu lwa mutu, \v 4 ndangu masonga mana kafwana hana mitsiku, mabasa mwena betu baba thwisiku dyatila mu lutu, kaasi mu Kitembu. \v 5 Kikuma, babana benina yi bikalulu bya musuni bisi banza bima bya musuni, kaasi babana benina yi bikalulu bya Kitembu bisi banza bima bya Kitembu. \v 6 Kinga, mabanza ma musuni misi nata ku lufwa; kaasi mabanza ma Kitembu, mawu, misi nata ku luzingu yi ku ngemba. \v 7 Mukuma kudyatila mu mabanza ma musuni kwisi tukitula bambeni ba Nzambi, kikuma misiku lemvuka ku mitsiku mya Nzambi: mwena mawu meni phi malendaku hanga kima. \v 8 Babana benina mu musuni balendaku hana tsambu kwena Nzambi. \p \v 9 Kinga benu, lweku mu mambu ma musuni, kaasi mu kati dya Kitembu, yuka ni kyedika Kitembu kya Nzambi, mwena benu kenina. Amana yuka ni mutu keku yi Kitembu kya Kidisitu, keku phi wa yandi. \v 10 Kinga, honi Kidisitu kenina mwena benu, bwena kyedika ni, lutu lwenina lwafwa kikuma kya disumu, kaasi Kitembu kyenina luzingu kikuma kya masonga. \v 11 Amana yuka ni Kitembu kya yandi wáfutumuna Yesu mu kati dya bafwa kazingilaka mwena benu, yandi wáfutumuna Kidisitu mu kati dya bafwa kazíngisa hika lutu lwenu luna lwisi fwa mu Kitembu kyandi kina kyisi zingila mwena benu. \p \v 12 Yihana ni, baphangi bama, pfuka thwenina yawu, kaasi yeku pfuka ya musuni ndangu twazingilaka muna buna buzodini musuni. \v 13 Kikuma, honi lubati zingila mu musuni, lwáfwa; kaasi, honi mu Kitembu lubati honda miza mya lutu, lwazínga. \v 14 Mukuma batu boosu bana kisi twadisa Kitembu kya Nzambi benina bana ba Nzambi. \v 15 Kikuma, benu lwábongaku Kitembu kya kihika, kina kyisi nata ku bweya, kaasi Kitembu kina lwábonga, kyálukitula bana ba Nzambi, mwena kyawu thwisi kalungina: «Aba, Tata!» \v 16 Yandi meni Kitembu kisi ta kimbangi kwena kitembu kyetu ni betu thwenina bana ba Nzambi. \v 17 Kinga, yuka ni bana thwenina, thwenina phi baswana ba kimvwama: baswana ba kimvwama ba Nzambi, amana baswana ba kimvwama hakimosi yi Kidisitu, honi kyedika thwisi nyokuka hakimosi yi yandi ndangu batukembisa hakimosi yi yandi. \s Khembu yina yakwísa \p \v 18 Kikuma, mbati tambwasa kaka ni phasi za buthwena zifwanakaniku yi khembu yina yakwisa monika kwena betu ku thwala. \v 19 Mukuma phangamu yosu yibati hingila, yi kisukidila kyosu, kudimonikisa kwa bana ba Nzambi. \v 20 Kikuma, phangamu banatiya mu mambu makonda mupfunu. Bwabuna bweku mu luzolu lwa yawu-meni, kaasi kikuma kya Nzambi wuna wámunatabwa. Kinga kivuvu hana kyenina hika kikuma kya tsi meni yayina: \v 21 Phangamu meni yayi phi yalúbuka mu kihika kyaki kisi vunda kikuma kya kubonga kiphwanza kya khembu kya bana ba Nzambi. \v 22 Kinga tuzayi ni, yi kuna lelu dyadi, phangamu yosu yibati tata yi kunyokuka mu misongu mya kubuta. \v 23 Kuluta hika betu phi, baba twenina yi bibundu bya theti bya Kitembu, betu phi thwisi humwakina mwena betu-betu kukutumuka kwa lutu lwetu, kuna yi kuhingilaka batutambwasa ni thwenina bana ba kutsatsa, \v 24 Mukuma mu kivuvu kaka twáhulwakila. Kinga kivuvu kina kimoniki kedi, kyeku hika kivuvu: kima kina kimoniki kedi basilakya hika kivuvu? \v 25 Kaasi yuka ni twasyaka kivuvu mu kima kina thwisiku mona, thwisikya hingila yi kikwamina. \p \v 26 Yi bwabuna phi, Kitembu kisi kwisa tuyakidila mu kati kya lebakani dyetu, mukuma thwisiku zaya mana tufweti lomba muna bisambu byetu. Kaasi Kitembu yandi meni kisi tusambidila mu ndinga zina thwisiku lenda mu kuzonza. \v 27 Amana wuna wisi zikisa mbundu wuzayi keti bweti menina mabanza ma Kitembu: bwosu buna kazodi Nzambi bwabuna kisi sambidila mu mamboti ma ba Nzambi. \p \v 28 Tuzayibwa kwetu, ni mambu moosu misi salamina kikuma kya mamboti ma babana bisi muzola Nzambi, babana kátela bwosu bwakala mabanza mandi. \v 29 Mukuma bana katekila zaya, wábayidika ku thwala ndangu kabafwanikisa yi kifwanisu kya Mwana wandi, ndangu kakala tsomi mu kubutuka mukati dya baphangi balawu. \v 30 Amana babana katekila yidika ku thwala, wábatela phi; babana kátela, wábakitula batu ba masonga phi; babana kákitula batu ba masonga, wábakembisa phi. \s Kutoka kwa lungongu lwa Nzambi \p \v 31 Biki hika twazímbula kikuma kya mambu mama? Yuka ni Nzambi kenina kikuma kya betu, nani watútendisa? \v 32 Yandi wuna wakonda yekula mwana wa yandi-meni, kaasi wámulambula kikuma kya betu boosu; abweti kakonda tuhekila bima byosu hakimosi yi yandi, muna khenda? \v 33 Nani wafúnda bana kásola Nzambi? Nzambi wisi bakitula batu ba masonga! \v 34 Nati wabédisa mukanu? Kidisitu [Yesu] yi yandi wáfwa! Hana thandu, wáfutumuka, kenina kuna koku dya kitata dya Nzambi, amana kabati sambila kikuma kya betu! \v 35 Nati watúhambula ku zola dya Kidisitu? Kiwayi, phasi za ku mbundu, munyanga, nzala, lungwa, lufwa ho mbedi ya phoku? \v 36 Bwosu básonikabwa: \q1 «Kikuma kya ngeyi, bisi tuhondila kosu tangwa, \q1 bisi tubonga hanga mikoku mina bisi kudika\f a \fr 8:36 \fr*\ft Mkg 44:23\ft*\f*.» \p \v 37 Kaasi mu mambu mama moosu, betu thwisi nunga kaka mu nzila ya wuna wátuzola. \v 38 Mukuma yenina yi kikumbwala ni keti lufwa, keti luzingu, keti banzyo, keti bipfumu bina byenina mu zilu, keti mambu ma lelu, keti mana makwísa, keti ngolu, \v 39 keti kuleya, keti nzinda, keti kosu phangamu yina yaléndaku mu kutuyekula ku lungongu lwa Nzambi mwena Kidisitu Yesu, Pfumu wetu. \c 9 \s Nzambi yi batu bana kásola \p \v 1 Kyedika mbati zonza mwena Kidisitu, mbatiku huna, katsasa kama kabati ta kimbangi mu nzila ya Kitembu Kyatoma: \v 2 kiwayi kya lawu yenina kyawu yi ndunza kosu tangwa muna mbundu. \v 3 Mukuma yizola ni bambundila, bangyekula kwena Kidisitu, kikuma kya baphangi bama, biwutu byama bya mu kimutu. \v 4 Bawu benina bisi Kiseledi, kwena bawu, káhana Nzambi lukumu lwandi lwa tsatsidi ya bana, khembu, bulunda, mitsiku, bisambu, bilangi, \v 5 bakhaka, yi mwamuna kábutukila, mu kimutu, Kidisitu wuna wenina ha thandu ya byosu, lukumu kwena Nzambi bilumbu byosu! Abwabuna! \p \v 6 Heku ni ndinga ya Nzambi yazimuka kyamakulu. Mukuma boosu babana bábutukila ku Kiseledi, beku bisi Kiseledi ba mukwandi. \v 7 Mu kukala bana ba Bulahami, boosu beku mu butuka dyandi, kaasi: «Mwena Yizaki wabóngila dina batediki butuka dyaku\f a \fr 9:7 \fr*\ft Kuy 21:12\ft*\f*.» \v 8 Disongidila ni, ka bana ba mu kimutu ku benina bana ba Nzambi, kaasi bana ba kilangi bisi tangama hanga butuka. \v 9 Kikuma, tala yayi ndinga ya kilangi: «Muna tangwa meni dina, yikwisa vutwakisa amana Sala kavwa mwana mosi wa yakala\f b \fr 9:9 \fr*\ft Kuy 18:10\ft*\f*.» \p \v 10 Kuluta hika, ka yandi ku lwesi, kaasi bwabuna phi dyákala kikuma kya Lebeka, wáyimita vumu kwena yakala mosi lwesi, Yizaki, tata wetu; \v 11 kikuma hana bana khaniku kedi babutuka amana khaniku kedi bahanga keti kima kya mboti keti kya mbi. Kinga mukusya ni lwalungila lukanu lwa Nzambi, bwosu buna kázola yandi meni, \v 12 heku ni kikuma kya mihangu, kwena yandi wuna wisi tela. Kaasi bázonzilabwa kwena Lebeka: «Wuna wenina mbuta kuluta kakála muhika wa koma ka muleki.»\f d \fr 9:12 \fr*\ft Kuy 25:23\ft*\f* \v 13 Bwosu bwásonama: \q1 «Yímuzola Yakobi kaasi yímumenga Kizawu\f e \fr 9:13 \fr*\ft Mal 1:2-3\ft*\f*.» \p \v 14 Amana biki si twazímbula? Ni kwena Nzambi kukondi masonga? Bwalendakanaku! \v 15 Mukuma, kázimbula kwena Moyize: «Kyadi yimúyukila wuna nzodi kuyukila kyadi amana yiyánanina wuna nzodi mu kuyananina\f f \fr 9:15 \fr*\ft Kul 33:19\ft*\f*.» \v 16 Yihana ni mambu mana matadiku keti wuna wuzodini, keti wuna wisi kwenda thinu; kaasi kwena Nzambi wuna wisi yukila batu kyadi. \v 17 Mukuma Masonuku mázimbula kwena Falawo: «Yíkuswanika kyamvu ndangu yisongila mwena ngeyi ngolu za meni amana ndangu zina dyama basamunadya muna tsi yosu.» \v 18 Yihana ni yandi kisi yukila kyadi wuna kazodini, amana kisi zitika mbundu ya wuna kazodini. \s Khabu yi khenda za Nzambi \p \v 19 Hanga wuzonzi hika: «Kikuma kya biki kisi tukayila hika? Kikuma nani fwani kukolama ku luzolu lwandi?» \v 20 Kaasi nani wenina ngeyi mutu, ndangu watendana yi Nzambi? Kilekwa kyatuma kyalenda zimbula kwena mubumbi: «Kikuma kya biki wuphangidini bwabu?» \v 21 Mubumbi wa tuma, keti keku yi kiyeka kwena tuma dyandi mu kubumbila muna kithoba kimosi, kilekwa kya lukumu yi kina kyeku kya lukumu? \p \v 22 Amana honi Nzambi, mu kusongila khabu zandi yi kumonikisa ngolu zandi, wákwamina muna kuvibidila kwa lawu kwa bilekwa bya khabu bina byáyilama kikuma kya kutotisa, \v 23 ndangu kamonikisa kimvwama kya khembu yandi mu bilekwa bya khenda bina katekila diyidikila ku thwala kikuma kya khembu. \v 24 Disongidila ni kwena betu babana kátela, heku ni hakati dya Bayuta lwesi, kaasi keti hana kati dya bana bakondi kala Bayuta, \v 25 bwosu kázonzabwa muna mukanda wa Ozeya: \q1 «Kina kyákalaku kikanda kyama, yitélakya ni kikanda kyama. \q1 Amana wuna yikonda tonda, yimútela ni watondama; \q1 \v 26 Amana keti kwakuna bakala bazimbwala: "Lweku kikanda kyama\f h \fr 9:26 \fr*\ft Oze 2:1-3; 2:25\ft*\f*!" \q1 Babátela ni bana ba Nzambi wa moyu.» \p \v 27 Yesaya, yandi, kásamuna kikuma kya Kiseledi: «Keti bweti bisi Kiseledi bavudi hanga tsenga za yanga dya mbuta, kaka ndambu yina yásala, yawu yahúluka; \v 28 Mukuma Pfumu kalúngisaya, ha tsi, ndinga yandi yi kuna tsuka yi tswalu phi.» \v 29 Amana bwosu kátekilabwa zonza Yesaya: \q1 «Wadi Pfumu Mukwa ngolu zoosu kátusisaku konda khuna, \q1 wadi twayika kedi hanga Sotomu, \q1 tukhani fwanana yi Komolu\f i \fr 9:29 \fr*\ft Yes 1:9 \ft*\fp Kuy 19:23-28 Sotomu yi Komolu.\fp*\f*.» \s Kiseledi yi kuhuluka mu lukwikilu \p \v 30 Biki si tufwani kuzimbula? Bana bakondi kala Bayuta bakalaku sanda masonga, bábonga masonga mana misi tuka ku lukwikilu. \v 31 Kinga bisi Kiseledi bana kakala sanda ni bakituka batu ba masonga mu mitsiku, hanga baluti ku kabeta ka mitsiku meni mina. \v 32 Kikuma kya biki? Mukuma bakalaku sanda ni Nzambi kabatambwasa mu lukwikilu, kaasi bakala banza ni kabatambwasa kikuma kya mihangu. Benda dikhukula ku «ditadi dina disi khukula batu», \v 33 bwosu básonikabwa: \q1 «Tala meni tsini muna Siyoni ditadi dya kudikhukula, \q1 kalunga tadi kana kisi bwisisa, \q1 amana wosu wukwikidini mwena yandi kakwátukaku tsoni.» \c 10 \p \v 1 Baphangi bama, mabanza ma bukheti ma mbundu yama yi lombilu lwama kwena Nzambi kikuma kya Bayuta, menina ni bahuluka. \v 2 Mukuma yisi batila kimbangi ni benina yi tsambu ya lawu ya kusadila Nzambi, kaasi bisibwoku sadila bwosu buna yenina nzayilu yina yifwani. \v 3 Kikuma, bwosu bakonda zaya keti bweti kisi kitula Nzambi batu ba masonga amana bawu yi kusandaka keti bweti bakitukila batu ba masonga, bwabuna bakonda lemvukila ku mambu mana kisi zola Nzambi mu kukituka mutu wa masonga; \v 4 mukuma Kidisitu kenina tsuka ya mitsiku, ndangu kosu mutu wuna wukwikidini bamukitula mutu wa masonga. \s Luhulusu lwenina kwena kosu mutu wuna wukwikidini kwena Pfumu \p \v 5 Kikuma, Moyize kásonika kikuma kya masonga mana misi tuka ku mitsiku: «Mutu wuna wasála mambu mana mazodi mitsiku, kazíngila muna mitsiku meni myamina\f a \fr 10:5 \fr*\ft Lev 18:5\ft*\f*.» \v 6 Kaasi, tala buna misi zonza masonga mana misi tuka mu lukwikilu: «Wuzonzaku muna mbundu yaku: Nani wazánza ku zilu?» –Disongidila: ndangu kalenga mukulumuna Kidisitu.– \v 7 Holo, «Nani wamúthuta mu kalunga?» –disongidila kamulubula Kidisitu mu bafwa–. \v 8 Biki wuzonzini si mukanda watoma? «Ndinga yenina bela-bela yi ngeyi, muna munwa waku yi muna mbundu yaku\f b \fr 10:8 \fr*\ft Klg 9:4; 30:12-14\ft*\f*.» Yayina ndinga ya lukwikilu, thwisi longa. \v 9 Kikuma, honi, muna munwa waku wumuzayini Yesu ni Pfumu, amana honi, yi mbundu yaku, wukwikidi ni Nzambi wámutokamisa ku bafwa, wahúluka. \v 10 Mukuma, mu mbundu mwisi kala lukwikilu luna lwisi nata ku masonga, amana muna munwa mwamuna bisi tambwasila kidimbu kina kyisi nata ku luhulusu. \v 11 Kikuma Masonuku mazonzini: «Wosu wuna wakwíkila mwena yandi kakwátukaku tsoni\f d \fr 10:11 \fr*\ft Yes 28:16.\ft*\f*.» \v 12 Kikuma, kweku diswaswanu, mukati dya Muyuta yi wuna kondi kala Muyuta: boosu benina yi Pfumu mosi, wuna wenina mvwama kikuma kya boosu bana bisi mutela. \v 13 Mukuma bwásonama: «Wosu wuna watéla zina dya Pfumu kahúluka\f e \fr 10:13 \fr*\ft Yow 3:5.\ft*\f*.» \p \v 14 Kaasi, abweti bamútela yandu bakondi kwikila? Amana abweti bakwíkila mwena yandu bakondi yuka kumulongila? Amana abweti bamúyuka honi heku mutu wulongidini mu ndinga ya yandi? \v 15 Amana abweti bakwenda mulongila yuka ni babatumiku? Bwosu bisi zonza muna Masonuku: «Kitoku zenina thambi za batu babana bisi kwenda samuna Misamu mya Bukheti\f f \fr 10:15 \fr*\ft Yes 52:7.\ft*\f*!» \v 16 Kaasi boosu bálemvukaku ku Musamu wa Bukheti. Kikuma Yesaya kázimbula: «A Pfumu, nani wákwikilawa Musamu wuna tusamunini\f h \fr 10:16 \fr*\ft Yes 53:1\ft*\f*?» \v 17 Yihana ni, lukwikilu lwisi tuka kuna mana bisi yuka, amana mana bisi yuka mu lusadisu lwa ndaka ya Kidisitu. \p \v 18 Kaasi, phyudini: \q1 «Bayuta báyukawoku musamu meni wawuna? Kaasi, kinga ndinga ya bawu yáyukalakana kuna tsi yosu, \q1 ndaka za bawu zátula yi kuna tsuka ya tsi muna bisi zingila batu.» \p \v 19 Kaasi phyudini: Kiseledi kázayabwoku? Moyize, mutu wa theti, wuzimbudini: \q1 «Yilúyukisa kiphala kwena kanda dina dikondi kala kanda dyama dya mukwandi; \q1 muna kanda dina dyakonda nduka, yithúbula khabu zenu.» \p \v 20 Amana Yesaya wámeka mu kusongila kikesa kya kuzimbula: \q1 «Bátsengumuna kwena babana bakalaku tsanda, \q1 yídisongila kwena babana bakalaku phyula.» \p \v 21 Kaasi kikuma kya Kiseledi wuzimbudini: \q1 «Bilumbu byosu yikala lambula moku kwena \q1 batu bamosi bakolama amana bisi thendisa\f i \fr 10:21 \fr*\ft Mkg 19:5; Klg 32:21; 20-21; Yes 65:1-2.\ft*\f*.» \c 11 \s Nzambi kalosidikyoku Kiseledi \p \v 1 Amana phyudini: Keti Nzambi wábalosila batu bandi? Bwalendakanaku! Mukuma meni-meni yenina mwisi Kiseledi, muna butuka dya Bulahami, mwisi kanda dya Benzyame\f a \fr 11:1 \fr*\ft Fdp 3:5.\ft*\f*. \v 2 Nzambi kabalosidiku batu bandi, bana katekila sola\f b \fr 11:2 \fr*\ft Mkg 94:14.\ft*\f*. Luzayiku mana mazimbudi Masonuku muna kitini kina kabati nyengalakana Diya kwena Nzambi kikuma kya Kiseledi: \v 3 «Pfumu, bábahonda bambikudi baku, bámwanga mesa maku ma bimenga; yísala meni hika, amana luzingu lwama babati sanda.» \v 4 Kaasi khi yawu mvutu ya Nzambi? «Yídiyidikila mafunda tsambwadi ma bayakala, babana báfutikaku kungulu ku thwala ya nzambi Baala\f d \fr 11:4 \fr*\ft 1Ba 19:10.18.\ft*\f*.» \v 5 Tangwa dyadi phi kitesu kimosi, ndambu yisadini bwosu yásolama kwena Nzambi muna khenda zandi. \v 6 Kinga, honi kikuma kya khenda, hana heku hika mambu matadidini mihangu; kondilo khenda zakálaku hika khenda. \p \v 7 Amana biki si? Kina kisi sanda Kiseledi, kálendakyoku: Kaka babana lwesi básolama yi bawu bálendakya. Bahika bana, bábazitika mbundu, \v 8 bwosu básonika: «Nzambi wábaheka kitembu kya luhuku, mesu ndangu bamonaku, matu ndangu bayukaku, tii yi kuna kilumbu kya lelu.» \v 9 Amana Tavidi wuzimbudini: \q1 «Mukinzi wa bawu wakala mutambu kikuma kya bawu, wanda yi \q1 kisinza kya kubwila, amana lwakala lufutu lwa bawu! \q1 \v 10 Mesu ma bawu makala mu phipha ndangu bamonaku! \q1 Wabavwembika makunda mu kimakulu\f e \fr 11:10 \fr*\ft Klg 29:3; Yes 6:10; 29:10; Mkg 69:23-24.\ft*\f*!» \p \v 11 Amana mbati hyula: Bayuta badikhukudini ndangu balenga bwa kyamakulu? Bwalendakanaku! Kaasi, kikuma kya mutsoki wa bawu, luhulusu báhanalwa kwena bana bakondi kala Bayuta, ndangu bavundumuna kiphala kya Bayuta. \v 12 Kinga honi mutsoki wa bawu wánata kimvwama mu tsi, amana ho kudikulumuna kwa bawu kwámvwamisa bana bakondi kala Bayuta, abweti ni bimvwama bya bawu byakonda hitakana mu luhulusu lwalunga! \s Luhulusu lwa bana bakondi kala Bayuta \p \v 13 Kwena benu baphani mbatibwa zimbula: Bwosu yenina thumwa wa baphani, meni mbati dizatula kikuma kya kisalu kyama, \v 14 ndangu, ho bwalendakana, mu kuyangumuna kiphala ha kati dya batu baba twenina bawu lutu lumosi yi kuhulula ndambu ya batu hana henina bawu. \v 15 Mukuma ho kingenga kya bawu kyákala mutindu wa kuvutula ngemba mu tsi, abweti kwakála kukokuluka kwa bawu, yuka ni ka luzingu ku ha kati dya bafwa? \p \v 16 Kinga, honi mutu kaheka Nzambi dipha dyandi dina dya theti, mapha mana masadini moosu makala matoma; amana ho musodi wakala watoma, mihandi phi bwabuna myenina\f f \fr 11:16 \fr*\ft Thl 15:19-21.\ft*\f*. \v 17 Kiseledi kenina hanga miti wa olive wuna báhawula mihandi myahika; amana ngeyi, wuna wukondi kala Muyuta, miti wa olive wa mu tseki, bákunamika ha kifulu kya mihandi meni mina, amana honi wubati khundakana ku musodi yi ku budimbu bwa miti wa olive, \v 18 syaku lulendu ngeyi mutu wisi zyamina ku mihandi. Honi wasya lulendu, zimbakanaku ni ka ngeyi ku wisi zyamisa musodi, kaasi musodi wisi kuzyamisa. \p \v 19 Wazímbula bwabu: «Mihandi mina báhawulamya ndangu, meni, bandamika.» \v 20 Bwa bukheti lawu; báhawulamya kikuma kya kukonda kwa lukwikilu kwa myawu, amana ngeyi, kikuma kya lukwikilu wisi zyamina, wudikundikaku, kaasi kala mu bweya; \v 21 mukuma honi Nzambi kábahawula Bayuta, mihandi mya kisina, keba kwaku ngeyi phi kakúsisaku. \v 22 Zayidila buweti yi nziki-nziki ya Nzambi: nziki-nziki kwena batu babana bamani bwa, yi buweti bwa Nzambi kwena ngeyi, honi wazingilaka muna buweti meni buna; kondilo, ngeyi phi bakúhawula. \v 23 Phila mosi phi yi bawu, honi bananginiku muna kukonda kwa lukwikilu lwa bawu, babánamika; mukuma Nzambi kenina yi hamu dina dya kubanamika hika. \v 24 Kikuma, honi bákuhawula ngeyi muhandi wa olive dya mu tseki, amana wenina waswaswana yi kisina, bákunamika ku miti wa olive wa kukuna, abweti bakonda banamikina Bayuta benina mihandi mya kisina ku miti wa olive wa bawu-meni. \s Luhulusu lwa bisi Kiseledi \p \v 25 Mukuma nzodiku, baphangi bama, ni lwakonda zaya kitsweki kina, ndangu lwadimona nana ni benu lwenina badimuka: ndambu ya bisi Kiseledi báyika yi mbundu ya ngolu, tii yikuna bakotidini mu kanda dya Nzambi boosu bana bakondi kala Bayuta. \v 26 Yihana ni Kiseledi kyosu kyahúlukila, bwosu bwásonama: \q1 «Muhuludi katúka ku Siyoni, \q1 kakátula mbi yosu ya bana ba Yakobi. \q1 \v 27 Amana bwabuna bwakála bulunda bwama yi bawu, \q1 mu tangwa dina yikátula masumu ma bawu\f h \fr 11:27 \fr*\ft Yes 27:9; 59:20-21. \ft*\f*.» \p \v 28 Mu mana matadidini Musamu wa Bukheti, benina bambeni ba Nzambi kikuma kya benu; kaasi mu mana matadidini kusola kwa Nzambi, kisi bazola kaka kikuma kya bakhaka ba bawu. \v 29 Mukuma Nzambi kalendaku katula makabu ma khenda mana kahani amana kisiku soba mabanza kwena babana kátela. \v 30 Kikuma mbala yikwawu, phila mosi yi benu, lwákolama kwena Nzambi, amana buthwena, lutambudikini khenda, mu nzila ya kukolama kwa Bayuta. \v 31 Kikuma kya bawu phi, phila mosi, buthwena bákolama kikuma kya khenda zina bálufwila, kaasi ndangu, [buthwena] bawu phi babafwila khenda. \v 32 Mukuma Nzambi wábayafikila batu boosu muna kukolama ndangu kabafwila khenda zandi boosu. \s Kutoka kwa Nzambi \p \v 33 Khi lawu dya kimvwama, yi mudimu yi nzayilu ya Nzambi! Nati walenda tendula pfundusu zandi! Khabu zandi bafwanizoku mu kumeka. Amana nzila zandi bafwanizoku mu kukota\f k \fr 11:33 \fr*\ft Yes 55:8; Mkg 139:6,17-18. \ft*\f*? \v 34 Kikuma: \q1 «Nati wázayadya dibanza dya Pfumu? \q1 Nati wákala mulongisidi wandi? \q1 \v 35 Nati watekila mukabila Pfumu, \q1 ndangu yandi kalenga futa kunima\f l \fr 11:35 \fr*\ft Yes 40:13; Yob 41:3. \ft*\f*?» \p \v 36 Kikuma byosu byenina bya yandi, kwena yandi yi kikuma kya yandi. Khembu kwena yandi muna mvula yi mvula! Abwabuna! \c 12 \s Luzingu lwa pha \p \v 1 Yibati lusyamisa, baphangi bama, muna khenda zoosu za Nzambi, mu kutambika lutu lwenu hanga kimenga kya moya, kyatoma yi kina katambwasini Nzambi; byabina byakála bisambu bifwanani yi Ndinga. \v 2 Lulandukilaku bifu bya tsi yayi\f a \fr 12:2 \fr*\ft 1Pi 1:14\ft*\f*, kaasi yambulenu Nzambi kalusoba bikalulu mu kuluheka ngangu zimosi za pha, mu kuswasisa buna kazodini Nzambi: mana menina ma bukheti, mana bátambwasa yi mana makonda kifu. \p \v 3 Muna khenda zina kápheka Nzambi, nzimbudini kwena kosu mutu hana kati dya benu ni kabanzaku mu kuditombula lawu, kaasi kabanza mu kudizitisa, kosu mutu hana kitesu kya lukwikilu luna kámukabila Nzambi. \v 4 Kikuma, bwosu thwenina yi bibuku byalawu muna lutu lwetu, lwalu lwenina lumosi, amana bibuku byosu bya lutu byisiku sala kisalu kimosi, \v 5 yi bwabuna phi betu, ata thwenina lawu, thwenina lutu lumosi mwena Kidisitu amana thwenina, betu boosu, bibuku bya lutu kikuma kya babana yi babana. \v 6 Kaasi thwenina yi makabu maswaswana muna khenda, bwosu bwenina khenda zina kátuheka Nzambi: wuna wuvwini kabu dya kubikula, kasongiladya nzila mosi yi malongi ma lukwikilu; \v 7 wuna wuvwini kabu dya kusadisa, kadihana mu lusadisu; wuna wuvwini kabu dya kulonga, kadihana mu kilongi; \v 8 Wuna wisi hana kikesa, kahana kikesa; kwena wuna wisi kaba, kakabaka yi tsambu yosu; wuna wisi twadisa, katwadisa yi khwakasu; wuna wisi fwila bakwawu khenda, kahangabwa yi mbundu yimosi\f b \fr 12:8 \fr*\ft 1Ko 12:4-12\ft*\f*. \p \v 9 Lungongu lwakala lwa kyedika. Yukakenuyoku nganzyanzya mbi; dihanakenu mu kusala mamboti. \v 10 Mu mana matadidini kitya kya phangi, kalenu babasa mu lutondu lwa ku mbundu benu yi benu, kalenu batheti mu kuzitisaka bakwenu. \v 11 Lukalaku babolu, kaasi kalenu yi khwakasu; kalakenu khakalakani mu mana matadidini kitembu, musadilenu Pfumu hanga bahika. \v 12 Sangwalenu muna kikuma kivuvu. Siphenu mbundu mu tangwa dya kiwayi. Kwaminenu muna bisambu. \v 13 Yambakenu batu ba Nzambi babana bisi sanda lusadisu. Lulembwaku mu kuyambaka batu. \p \v 14 Sakumunenu batu babana bisi lunyokuna; sakumunakenu kaasi lubundilakaku\f d \fr 12:14 \fr*\ft Mth 5:44; Luk 6:28\ft*\f*. \v 15 Sangwalakenu hakimosi yi babana babati sangwala; dilakenu hakimosi yi babana babati dila. \v 16 Kalakenu yi mabanza mamosi benu yi benu. Ludivuninikakaku, kaasi sandakenu mambu mana malúnata mu kudikulumuna. Ludibanzilakaku ni benu kwenu lwenina badimuka lawu\f e \fr 12:16 \fr*\ft Yez 5:21 \ft*\f*. \p \v 17 Luvutulaku mbi ku mbi. Kaasi syakenu ngolu mu kuhangaka mambu ma bukheti ku thwala ya batu boosu. \v 18 Ho bwalendakana, mu mutindu wuna lwalendila salaka benu, zingilakenu mu ngemba yi batu boosu. \v 19 Baphangi batondama, luvutulakaku mbela benu yi benu, kaasi yambulenumoku ku khabu za Nzambi, mukuma básonika: «Mbela kwena meni-meni, meni-meni yivútulaya,» kazimbudini Pfumu. \v 20 Kaasi «ho mbeni waku kakala yi nzala, muheka kudya; ho kakala yi kihwinya muheka kunwa; mukuma ho wahangaka bwabuna, makala ma mbawu wubati mulumbikila hana mutwa wandi\f f \fr 12:20 \fr*\ft Klg 32:35; Bin 25:21-22\ft*\f*.» \v 21 Diyambwadilaku ni mambu mambi makununga; kaasi nungaka mbi mu mamboti. \c 13 \s Bulemvu kwena bapfumu \p \v 1 Kosu mutu kalemvuka kwena bapfumu babana bayadikini. Mukuma heku kipfumu kikondi tuka kwena Nzambi; babana benina hana Nzambi wábasya. \v 2 Yi hana ni mutu wuna wisi kolama kwena pfumu, kabati tendisa mamana kazodini Nzambi; amana babana wisini tendisa, pfundusu badisandila mwena bawu meni. \v 3 Kikuma batwadisi bisiku bayuka bweya ho kisalu kya bukheti wisini hanga, kaasi ho kisalu kyambi wisini hanga. Ngeyi wuzodiku ni wamubanga pfumu? Hanga mambu ma bukheti amana kalenga kutsikisa; \v 4 mukuma mu kisalu kya Nzambi kenina kikuma kya mamboti ma ngeyi. Kaasi ho wahangaka mbi, kalaka yi bweya, mukuma ka mu phamba ku kábongila mbedi ya phoku; kenina mu kisalu kya Nzambi ndangu kasadila masonga, kikuma kya kusongila khabu zandi kwena wuna wisini hanga mbi. \v 5 Yi hana ni bufwani mu kulemvuka, kaasi hika ka kikuma kya khabu za Nzambi ku lwesi, kaasi kikuma phi kya katsasa. \p \v 6 Kikuma kya bwabuna phi lwisi futila phaku. Mukuma babana bisi tuyala benina mu kisalu kya Nzambi muna kisalu meni kina. \v 7 Vutulenu kwena kosu mutu kina kimufwani: phaku, kwena wuna bafwetiya heka phaku; phaku ya bima byahika kwena babana bisi ya bonga phaku meni yina; bweya, kwena wuna bafwani kuyuka bweya; khembu, kwena wuna bafwani kuheka khembu\f a \fr 13:7 \fr*\ft Mth 22:21; Mlk 12:17; Luk 20:25\ft*\f*. \s Zola dya mukwenu khunda \p \v 8 Lukalaku yi pfuka ya mutu, honi ka kudizola ku benu yi benu; mukuma wuna wisi zola mukwawu, mitsiku kisi lungisa. \v 9 Kikuma, mikuku: «Watáku mbongi, wahóndaku mutu, wayíbaku, wazolukaku bima bya ngani» hakimosi yi mikuku myahika misi wongama muna ndinga mosi yayi: «Wazóla mukwenu hanga ngeyi meni\f b \fr 13:9 \fr*\ft Kul 20:13-17; Klg 5:17-21; Lev 19:18\ft*\f*.» \v 10 Hana henina lungongu bisiku hanga mukwenu mbi: lungongu lwenina kulungisa kwa mitsiku. \s Kukala wayilama kikuma kya kwisa kwa Kidisitu \p \v 11 Amana bwosu luzayi khi tangwa dyadi thwenina, yidyadidi tangwa dya kutokama ku kilu\f d \fr 13:11 \fr*\ft Muna masonuku mahika, básonika bwabu: "twatokama ku kilu kyetu."\ft*\f*, mukuma buthwena luhulusu lwekina bela-bela yi betu kuhita mu tangwa dina twákwikila. \v 12 Phipha yendi kyana, kilumbu kibwesukini. Tulosenu phi mihangu mya mu phipha amana tuvwatenu binwaninu bya mu mwini. \v 13 Tudyatilenu mboti, hanga batu benina mu kati kya mwini; konda kuzingila mu kudindonda keti ku kuzela; konda kudizatula keti kindumba; konda kutendana keti kiphala. \v 14 Kaasi vwatenu Pfumu Yesu Kidisitu, amana ludihanaku ku tsatu ya lutu ndangu lwalungisaka luzolu lwa lwawu. \c 14 \s Wufundisaku phangi waku \p \v 1 Muyambenu wuna wukondi ngolu mu lukwikilu, konda kumukumba mu mabanza\f a \fr 14:1 \fr*\ft 1Ko 8:7-13; 10:23-33\ft*\f*. \v 2 Amana kwena yi mutu wenina yi lukwikilu mu kudya bima byosu; kwena yi mutu wahika wuna wena walembwa mu lukwikilu, kisi dya lwesi ndunda. \v 3 Wuna wisi dya kalewulaku mutu wuna wisiku dya, amana wuna wisiku dya kafundisaku phi wuna wisi dya, mukuma Nzambi wumuyambini. \v 4 Nani wenina ngeyi mu kufundisa musadi wa mukwenu? Kakala watelama holo kakala wabwa, mana matadi pfumu wandi. Amana kazyáma, mukuma Pfumu kenina yi hamu dya kumuzyamisa. \p \v 5 Kikuma, kwena yi mutu, kisi banza ni kilumbu kyaki kiluti kyahika\f b \fr 14:5 \fr*\ft Pholu wubanzi tsadidi yina kalonguka kwena Bayuta. Ngalatya 4:10; Khl 2:16 \ft*\f* mu mupfunu, wahika phi kisi banza ni bilumbu byosu byenina mutindu wumosi. Kosu mutu, muna mutindu wa ngangu zandi, kakumbwala muna mamana kisi banza! \v 6 Wuna wisi landila mambu matadidini bilumbu kisima landila kikuma kya Pfumu. Wuna wisi dya, kikuma kya Pfumu kisi dila, mukuma matondu kisi vutula kwena Nzambi; Wuna wisiku dya, kikuma kya Pfumu kisiku dila: matondu phi kisi vutula kwena Nzambi. \v 7 Kikuma heku mutu, mu kati dya betu, wisi zinga kikuma kya yandi meni, amana heku mutu phi wisi fwa kikuma kya yandi meni. \v 8 Mukuma honi thwisi zinga, thwisi zinga kikuma kya Pfumu; amana honi thwisi fwa, thwisi fwa kikuma kya Pfumu. Ata tuzingini, ata tufwini, kaka Pfumu wutuvini. \v 9 Mukuma honi Kidisitu kafwa amana wisi hika mu luzingu, ndangu kalenga kala Pfumu wa bafwa yi wa babana babati zinga. \v 10 Tuka thama, ngeyi, kikuma kya biki wisi fundisila phangi waku? Holo, ngeyi, kikuma kya biki wisi lewula phangi waku? Kikuma, twatelema betu boosu kuna nganda ya Nzambi. \v 11 Mukuma básonika: \q1 «Meni, Nzambi wa moya, nzimbudibwa, \q1 makungulu moosu mafúkama ku thwala meni \q1 amana ndinga yosu yazáya Nzambi\f d \fr 14:11 \fr*\ft Kuy 45:23\ft*\f*!» \p \v 12 Yihana ni, kosu mutu kakwenda hana meni dyandi kwena Nzambi kikuma kya yandi meni. \s Wubwisisaku phangi waku \p \v 13 Tudifundisakaku baba yi babana; kaasi zengenu ni lukalaku hika kisinza kya kubwisisa phangi wenu holoni kya munata mu kuhanga mbi. \v 14 Nzayibwa kyedika, ni mu Pfumu Yesu, kweku kima kya sumuka mu kyawu-meni\f e \fr 14:14 \fr*\ft Mlk 7:19\ft*\f*; kaasi honi mutu kabanza ni kima kimosi kyenina kya sumuka, kinga kyasumuka kyenina kikuma kya yandi-meni. \v 15 Honi kikuma kya madya, phangi waku kenina mu kyadi, wisiku dyatila hika mu mutindu wa lungongu. Kikuma kya madya, wendaku totisa mukwenu yandu kisa fwila Kidisitu. \v 16 Yihana ni mambu mena mamboti kwena benu makalaku kima kwa bakwenu kya kukumba. \v 17 Kikuma, Kipfumu kya Nzambi, kyeku mu mambu ma kudya yi kunwa; kaasi mena masonga, ngemba yi kyesi, kina kisi hana Kitembu Kyatoma. \v 18 Mukuma, kosu mutu wuna wisi musadila Kidisitu muna mutindu meni wuna, Nzambi kisi mumonina kyesi amana batu phi bisi mutya. \p \v 19 Yihana ni, tulandakenu mambu mana misi sadisa mu ngemba yi mana misi tukodisa mu lukwikilu babana yi bakwawu. \v 20 Wendaku zanga kisalu kya Nzambi kikuma kya madya. Kyedika, madya moosu menina ma kasemi; kaasi bwenina mbi kwena mutu wuna wubatima dya honi kakitulama kisinza kya kubwila. \v 21 Bwenina mboti ni ludyaku mbisi, lunwaku malafu, lusalaku kosu kima kina kyalenda kala kisinza kya kubwila kwena phangi waku. \v 22 Lukwikilu luna wenina lwawu, ngeyi, swekalwa kikuma kya ngeyi ku thwala ya Nzambi. Kyesi kwena mutu wuna wisiku difundisa yandi-meni mu mana kabati mona bukheti mu kusala! \v 23 Kaasi wuna wisi ketyanisa ho kadya, bisi mubedisa, kikuma mana kabati sala matukiku mu lukwikilu. Kinga moosu mana misiku tuka mu lukwikilu menina masumu. \c 15 \s Kusephidisa bakwetu \p \v 1 Ho ni twakala ngolu mu lukwikilu, tufweti sadisaka babana beku ngolu mu lukwikilu. Tusandakaku mambu mana misi tusephidisa. \v 2 Kosu mutu kahanga mana misi sephidisa mukwenu, kikuma kya mana menina mboti yi mana misi kodisa; \v 3 Kikuma, Kidisitu kakalaku hanga mana makala musephidisa; kaasi, bwosu bwásonama: «Ngusi za babana bakala kutukwana zábwila mwena meni\f a \fr 15:3 \fr*\ft Mkg 69:10.\ft*\f*.» \v 4 Mukuma mosu mana másonama theti másonama kikuma kya kutulonga, ndangu, muna kikwamina yi muna kikesa kya Masonuku, twakala yi kivuvu. \v 5 Yambula Nzambi mukwa kikwamina yi kikesa kalusadisa lwayukana benu yi benu bwosu menina mabanza ma Kidisitu Yesu, \v 6 ndangu, muna mbundu mosi yi ndinga yimosi, lwamikembisa Nzambi yi Tata wa Pfumu wetu Yesu Kidisitu! \s Musamu wa Bukheti kikuma kya batu boosu \p \v 7 Yi hakana ni, lwadiyambaka benu yi benu, bwosu buna káluyamba yandi meni Kidisitu Yesu, kikuma kya khembu ya Nzambi. \v 8 Mukuma nzimbudini ni Kidisitu wákituka musadi wa Bayuta kikuma kya kyedika kwena Nzambi, mu kulungisa bilangi bina kásila Nzambi kwena bakhaka betu. \v 9 Amana baba beku Bayuta bamukembisini Nzambi kikuma kya buweti bwandi, bwosu bwásonama: \q1 «Yihana ni yikúzitisa mu kati dya makanda \q1 amana yiyímbila kikuma kya luzitu lwa khumbu yaku.» \p \v 10 Wuzimbudi hika: \q1 «Benu lweku Bayuta, sangwalenu hakimosi yi batu bandi!» \p \v 11 Amana hika: \q1 «Muzatulenu Pfumu, benu boosu lweku Bayuta, \q1 batu ba tsi zoosu, bamuzatula!» \p \v 12 Yesaya wuzimbudi hika: \q1 «Kamónika, musodi wa Yese, wuna \q1 watélema mu kutwadisa makanda; \q1 makanda masya kivuvu kwena yandi\f b \fr 15:12 \fr*\ft Tuka nzila ya 9 yi kuna 12, zifwanakani yi mikanda myami: Mkg 18:50; 2Sa 22:50; Klg 32:43; Mkg 117:1; Yes 11:10.\ft*\f*.» \p \v 13 Nzambi mukwa kivuvu kalubasisa yi kyesi kyosu yi ngemba yosu muna lukwikilu, ndangu lwabasa yi kivuvu mu ngolu za Kitembu Kyatoma! \s Kisalu kya Pholu kwena babana beku Bayuta \p \v 14 Kikuma kya mana malutadidini benu, baphangi bama, meni yenina yi kikumbwala meni-meni ni benu lwábasa yi mamboti, lwábasa yi mazaya moosu amana balunga lwenina mu kudilwengisa benu yi benu. \v 15 Amana phi, matangwa mahika, yílusonikina yi khwakasu yosu, kikuma kya kulubambukisa mambu mana máluta kedi, kikuma kya khenda zina kápheka Nzambi \v 16 mu kukala mu kisalu kya Kidisitu Yesu kikuma kya babana beku Bayuta; yibati dihana mu kusala kisalu kyatoma kya Musamu wa Bukheti wa Nzambi, ndangu baba beku Bayuta bakala kabu dina bátambwasa, bátambika kwena Kitembu Kyatoma. \v 17 Yenina yi tsambu mu Kidisitu Yesu mu kikuma kya kisalu kyama kwena Nzambi. \v 18 Mukuma honi kima yizonzila, kaka kina kasadi Kidisitu mwena meni mu kutwadisa baba beku Bayuta ndangu kabanata mu kulemvuka. Nzambi kahangabwa mu ndinga yi mu mihangu, \v 19 mu ngolu za bidimbu yi biphadi, mu ngolu za Kitembu kya Nzambi. Yihana, tuka ku Yelusalemi yi muna kinzunga kya Yiludi, yísamuna kosu homa Musamu wa Bukheti wa Kidisitu. \v 20 Yísya lukumu lwama kikuma kya kusamuna Musamu wa Bukheti mu bifulu bina khaniku kedi bayuka khumbu ya Kidisitu, ndangu tutungaku ha thandu ya mipfundila mya mutu wahika. \v 21 Kaasi yisadila bwosu bwásonama: \q1 «Kwena batu babana khaniku kedi babasamwana kikuma kya yandi bámumona, \q1 amana kwena babana bámuyukaku kumuzonzila kikuma kya yandi bamúbakisa\f d \fr 15:21 \fr*\ft Yes 52:15.\ft*\f*.» \s Mabanza ma Pholu mu kukwenda ku Loma \p \v 22 Kyakina kyakala yi khakalakanu mbala za hika mu kwisa kwena benu. \v 23 Kaasi buthwena, mbanisikini kisalu kyama mu binzunga byabi, amana mvula lawu zilutini yíkala yi tsambu za lawu mu kwisa lutala, \v 24 Ha yikwénda ku tsi ya Siphani; yenina yi kivuvu ni yilúmona mu kuhita amana yibonga lusadisu lwenu mu kukwenda ku tsi ya Siphani kumanima ma kunanga mwa bilumbu yi benu. \v 25 Kaasi buthwena yendi ku Yelusalemi, mu kwenda sadisa batu ba kanda dya Nzambi. \v 26 Mukuma, bisi Masetwani yi bisi Lakhayi bázodiki ni babundikisa makabu kikuma kya kusadisa ba phutu babana benina mu kati dya bakwikidi ku Yelusalemi. \v 27 Bawu meni batambwasa mu kusalabwa, kaasi kikuma kya bawu dyenina hanga pfuka; mukuma bakwikidi ba Bayuta bakabisi kimvwama kyabawu kya kitembu kwa batu babana beku Bayuta; yihakana batu bana beku Bayuta bafweti basadisa Bayuta mu kubaheka bima bina bibakondi bawu\f e \fr 15:27 \fr*\ft 1Ko 16:1-4; 9:11; 2Ko 8-9.\ft*\f*. \v 28 Ha yimánisakya kisalu kina, amana yibáheka makabu mana ma bakwikidi ba ku Yelusalemi, yihitila kwena benu mu kukwenda ku tsi ya Siphani. \v 29 Nzayi ni mu kukwisa lutala, yikwísa wa kabasi yi lusakumunu lwa Kidisitu. \p \v 30 Amana yiluhekini kikesa, baphangi bama, muna Pfumu wetu Yesu Kidisitu yi muna zola dya Kitembu, mu kunwana hakimosi yi meni mu lombilu kwena Nzambi kikuma kya meni, \v 31 ndangu yihuluka kwena batu babana bakolama ba ku kinzunga kya Yuteya amana lusadisu mbati nata kikuma kya mamboti ma Yelusalemi bayambalwa mboti kwena bakwikidi. \v 32 Yihana ni yikwisa lutala yi kyesi, mu luzolu lwa Nzambi, amana yilembwa ndambu hakimosi yi benu. \v 33 Ni Nzambi mukwa ngemba kakala yi benu boosu! Abwabuna! \c 16 \s Mboti \p \v 1 Yilutumini Foyiba, phangi wetu wa mukhetu, yandi wenina musadi ku Dibundu dya Nzambi ku Sakhe\f a \fr 16:1 \fr*\ft Mhb 18:18\ft*\f*, \v 2 ndangu lwalenga muyamba mu zina dya Pfumu muna mutindu wa luzitu kwena bakwikidi. Musadisenu muna kosu kima kina kakala kyawu mupfunu kwena benu, mukuma ndesi wa batu balawu kákala, ata kwena meni-meni. \p \v 3 Bahekenu mboti Phisikila yi Akilasi, bakwetu bama ba kisalu mwena Kidisitu Yesu\f b \fr 16:3 \fr*\ft Mazina ma bakidisitu mana kabati zonzila thumwa, matuki mu bisina bya mutindu yi mutindu (Bangeleki, Baloma yi Bayuta) kondilo mu mana matadidini luzingu lwa bawu mu kimvuka (batu bana bátumbuka ndinga, bahika holo bahika bana ba thama). Kikuma kya Phisikila yi Akilasi: tala Mhb 18:2.; 18:26; 1Ko 16:19; 2Th 4:19\ft*\f*. \v 4 Babana bakhana fwa kikuma kya kuhulula moya wa meni; ka meni hika ku yisi baheka matondu kaasi hakimosi phi yi Mabundu mosu ma batu bana beku Bayuta. \v 5 Hanenu phi mboti ku Dibundu dina dyenina muna nzu ya bawu. Muhekenu mboti Ephayineti, watondama wama, yandi kena bibundu bya theti mu kukwikila mwena Kidisitu mu kinzunga kya Aziya. \v 6 Muhekenu mboti Madiya, wádiyangisa lawu kikuma kya benu. \v 7 Bahekenu mboti Andonikusi yi Yunyasi, benina biwutu byama amana phi mwa twakadila bawu mu boloku. Bisi bazola lawu mukati dya bathumwa, bawu bátekila kituka bakidisitu ku thwala ya meni. \p \v 8 Muhekenu mboti Aphidyatusi watondama wama mwena Pfumu. \v 9 Bahekenu mboti Yidibe mukwetu wama wa kisalu mwena Kidisitu, yi Sitaki, watondama wama. \v 10 Muhekenu mboti Aphelesi, wásongila mihangu myandi mya lukwikilu mwena Kidisitu. Bahekenu mboti baba benina mu nzu ya Adisitobudi. \v 11 Muhekenu mboti Helodyoni, wenina kiwutu kyama. Bahekenu mboti babana benina mu nzu ya Nadisisi benina mu kisalu kya Pfumu. \v 12 Bahekenu mboti Thifeni yi Thifosi, bakhetu bana bádihana mu kisalu kya Pfumu. Muhekenu mboti Phedisidi, watondama wama, yandi wányokuka lawu mu kisalu kya Pfumu. \v 13 Muhekenu mboti Difusi\f e \fr 16:13 \fr*\ft Mlk 15:21. \ft*\f*, yandi wuna wásolama mu kisalu kya Pfumu, yi ngudi wandi, wenina phi ngudi wa meni. \v 14 Bahekenu mboti Asikiti, Felekoni, Hedimesi, Phatobasi, Hedimasi yi baphangi babana benina bawu. \v 15 Bahekenu mboti Filoloki yi Zudi, Neleya yi phangi wandi wa mukhetu, hakimosi yi Odiphasi yi bakwikidi babana benina bawu. \p \v 16 Dihekakenu mboti benu yi benu mu kuyambana kwatoma. Mabundu moosu ma Kidisitu mboti maluhekini. \s Kukebisa kwa tsuka \p \v 17 Yilulombini, baphangi bama, lwalenga keba kikuma kya batu babana bisi nata kayengu yi kubwisisa batu, konda kulandaka malongi mana lwábonga. Kadilenu bawu kyana. \v 18 Mukuma batu ba buna bisiku sadila Kidisitu, Pfumu wetu, kaasi kundu dya bawu meni\f f \fr 16:18 \fr*\ft Fidiphu 3:19. \ft*\f*. Mu lengu ndinga yi mu mazasa, bisi huna mbundu za batu bakonda dyambu. \v 19 Kikuma kya benu, bulemvu bwenu buzayakani kwena batu boosu; amana yisi sangwala kikuma kya benu, kaasi nzodi ni lwadimuka mu mambu mamboti bwosu lwenina ba kasemi mu mambu mambi. \v 20 Amana Nzambi wa ngemba ka thama ku kamutusuna Satana muna malu menu. \p Khenda za Pfumu wetu Yesu zakala yi benu\f h \fr 16:20 \fr*\ft Mihowu myami: Khenda za Pfumu wetu Yesu zakala yi benu myeninamwoku muna masonuku mahika. \ft*\f*! \v 21 Mukwetu wama wa kisalu, Thimoti\f i \fr 16:21 \fr*\ft Mhb 16:1-3.\ft*\f*, mboti kaluhekini, hakimosi yi Disyusi, Yasoni yi Sosiphatele, benina biwutu byama. \p \v 22 Mboti yiluhekini, meni Tedityusi, yandu wusonikini mukanda wawu, muna zina dya Pfumu. \p \v 23 Ngayusi, yandu wángyamba yi Dibundu dyosu, mboti baluhekini. Elasiti, wuna wisi sweka bima bya ha mbanza, mboti kaluhekini, hakimosi yi phangi Kaditusi\f k \fr 16:23 \fr*\ft Ngayusi: Mhb 19:29; 1Ko 1:14. Elasiti 2Th 4:20.\ft*\f*. \p [ \v 24 Khenda za Pfumu wetu Yesu Kidisitu zakala yi benu boosu. Abwabuna\f l \fr 16:24 \fr*\ft Muna masonuku mahika ma khulu, yeninamwoku nzila yayi.\ft*\f*.] \s Nzitusu ya tsuka \p \v 25 Kwena yandu wenina yi kiyeka kya kulusyamisa mu lukwikilu bwosu bwenina Musamu wama wa Bukheti yi kusamuna Yesu Kidisitu -bwosu bwenina nzayikisa ya kitsweki kina kyáswama tukila mvula yi mvula, \v 26 kaasi wisi disongila buthwena mu Masonuku ma bambikudi, muna mutindu wuna kábasongila Nzambi wa mvula yi mvula, wuna bánata mu nzayilu ya makanda ndangu balemvuka mu lukwikilu - \v 27 kwena Nzambi, yandi mosi wa nduka, khembu mu Yesu Kidisitu, bilumbu byosu! Abwabuna!