\id 1CO - Yagua NT -Peru 2008 (web -2013) \h 1 Coríntyu \toc1 Rajo̱ttya̱ Catera Corintyu Ja̱nvajyu̱ \toc2 1 Coríntyu \toc3 1Co \mt1 Rajo̱ttya̱ Catera Corintyu Ja̱nvajyu̱ \c 1 \s1 Pávurubay mu̱chuveda riy Ju̱denu siityari̱vavyedabay \p \v 1-2 Ray Pávuru, rañi̱cha natutyanichi̱ Jesucrístu nusu̱byiju̱, Ju̱denu jtedamuju̱. Rañu̱y vu̱tyeryi̱ Sóstenesityara catera jiryejyu̱, Ju̱denu siityari̱vajyuu jiryatiy Coríntyu ja̱nvay jiryedye, sajaryeta̱da Ju̱denu jijyu̱ Jesucrístumusiy jirye, sanatuyada daryaju̱ jidyedyeñuju̱ jirye, rusa̱ju̱ ti̱ta̱ju̱ rityi jachiñu̱ñu̱yada Vu̱yntyityu̱ Jesucrístu jtyamuju̱ ti̱ta̱ju̱ vicha̱diva, nu̱ñi vu̱vyicha̱damu. \v 3 Jirye̱chasara samirya Vu̱jye̱ Ju̱denu jtyamu, Vu̱yntyityu̱ Jesucrístu jtyamu jarye, samirya ra̱cha variy jiryejechiy ramusiy. \s1 Si̱chana̱tya̱da Pávurubay variñi̱ Ju̱denu samirya vicha̱daju̱ \p \v 4 Ri̱chana̱tyasarani̱ Ju̱denu jiryeyadaju̱ jiryatiy sasa̱yada mitya Jesucrístumura samirya vicha̱da jiryejyu̱. \v 5-6 Su̱mu̱tya̱da daryaju̱ Jesucrístumusiy ti̱ta̱ju̱mu jirye, jiryetyu̱chodamu, jiryedyetya̱damu jarye, jasicha̱ra̱ju̱tiy rama̱cho̱jada Crístunchiy tu̱choda jiryejechimyu. \v 7 Daryamusiy ne rasu̱tyeryu̱y nta tara jirye jiryatiy sasa̱y Ju̱denura, varityi jiryentucharara siti̱jada runda, Vu̱yntyityu̱ Jesucrístu mu̱ti̱jada. \v 8 Ni̱ni̱ ra̱vanu̱tyasara tamitya rundamuju̱ jirye, ne ti̱ ra̱yasay variy jirye, mitya, Vu̱yntyityu̱ Jesucrístu jti̱jadamu, vurya̱numatiy raniy satuunu. \v 9 Ni̱ni̱ vichasara Vu̱jye̱ sami̱, jiryatiy sito̱tanicharara jiñiquejada, tapi ni̱vitya natuy jirye jirya̱tidye vichasara variy sisa̱ sadenu, jiryatiy Vu̱yntyityu̱ Jesucrístu dañi̱. \s1 Ne rijechipiya̱nu̱yada Coríntyu ja̱nvavyedabay mityiji ti̱ta̱ju̱musiy \p \v 10 Ratyu̱chu samirya jiryiva, ratyeryi̱veda, Vu̱yntyityu̱ Jesucrístu jtyamu rajechiñu̱y jiryiva: Jirya̱numa jachipiya̱ ti̱ta̱ju̱musiy, ne jirye̱cha taji jiryejechipiya̱jadamuju̱; jirya̱numa jiryiryi̱ra samirya vichasa̱da day, taraqui jachipiya̱jadatavay jirye̱cha, jirya̱tidye jvaay vatajuu variy. \v 11 Ratyuva̱chu rana̱cho̱ Cudóveveda niquejada daryaju̱ jiryeñijyu̱, ratyeryi̱veda, jiryatiy jiryeñique̱tya daryaju̱yu. \v 12 Ta̱raju̱ jiryi̱tay jirye̱cha taji siityari̱vay, jiryatiy jiryi̱tay nu̱ñi ti̱quimusiy: Ray ji̱ta Pávuru siityari̱nu day, nu̱ntiy: Ray, Apódosiy siityari̱nute day, nu̱ntiy: Ray Pyítru siityari̱nu day, nu̱ntiy: Ray ji̱ta Crístu siityari̱nu day. \v 13 ¿Nantasi̱ni̱viy jiryi̱nu̱ñi̱ Crístu day? Ne ru̱veda crusitya̱sani̱ Pávuru jiryeyadaju̱, dantyamu̱y ne jiryi̱tyu̱yada Pávuru jtyamu. \v 14-15 Ri̱chana̱tyani̱ Ju̱denu jiryatiy ne ri̱tyadoda ti̱ jiryequebyimusiy, vinu Críspyu, Cáyu jarye, jiryeñuma jtay variy: Nu̱y ji̱ta ji̱tyu̱ñu̱yada Pávuru jtyamu day. \v 16 Rañi ji̱tyadodantiryi Estévanasivyedantiy, ne rajechipityara ji̱tyadoda ti̱ nijya̱mi̱ taji. \v 17 Tapi ne su̱pa̱jada Crístu ray ra̱tidye ji̱tyanunumaya̱; su̱pa̱jada ji̱ta Crístu daryé ra̱tidye tu̱chunumaya̱ra samitu̱choda, ne nijya̱mi̱ datya̱data, rañuma ma̱cho̱ mitya Crístu batyeda crusitya̱sa vuryeyadaju̱. \s1 Savichasara Crístu vanu̱dyinu, datyadodati̱ Ju̱denumusiy \p \v 18 Crusinchiy datyadoda ji̱ta, ne tara niquejada nta rijyu̱ paruti̱savañu̱ndyerya; vu̱jyu̱ ji̱ta jiryatiy jantyutyasavadyevyu̱y, Ju̱denu datya̱da ji̱ta vurye̱ntyutyasa̱daju̱ day. \v 19 Nu̱charanuma daryaju̱ darya: \q1 Ra̱day paruta ji̱tara datyavay datya̱dantiy, ra̱day rrachura ridyetya̱da varintyi, jiryatiy datya̱da jachipiya̱jadatavaryi. \m \v 20 ¿Tenumani̱ datyara, te? ¿Teni̱ niquejada datyanu̱ day, te? ¿Terani̱ niquejadacanu, te? Ju̱denu dityadoda datyi̱sa̱miy ti̱ta̱ju̱ riy. \v 21 Ju̱denu datya̱damu, ne ridyetyaru̱yada nijya̱nvay jidyetya̱data daryaju̱ni̱, sabaryu̱yada daryaju̱ra rirya̱tidye tuva̱chu nijya̱nvay simu, riyada ra̱yadaju̱, vinu samitu̱choda tu̱chodamusiy, dañuma rirya̱jachipiya̱ tavay ranchiy: taravitya day. \v 22-23 Dañuma riñi jiyasantanu̱yada Judíyuveda Ju̱denumusirya mityamusiy datyadoda jityuva̱choda jiju̱, daryaday riñi va̱tanu̱yada tavay rana̱cho̱ datya̱dantidye, jityuva̱choda jiju̱ntidye, nu̱ñi tu̱chunumaya̱ ruuva Crístunchiy, ni̱tiy batyeda crusitya̱sa vuryeyadaju̱. Rirya̱na̱da Judíyuveda variy ranchiy, ne rityuva̱churu̱y variy simu, rirya̱tidye jnu̱y ju̱na̱reju̱ variy. Tavay ne tuva̱churu̱yada ramu jiryatiy ru̱tavyitya si̱tenu daryaju̱ra. \v 24 Natuchavajyu̱ ji̱ta, jiryatiy Judíyuveda davyu̱y, daryadantyi jiryatimyu̱ ne Judíyuveda vu̱ñi̱chantidye, vu̱jyu̱ni̱ ji̱ta sadityadoda Ju̱denu: Crístumu darya jidyetya̱da vurye̱ntyutyasa̱da ramityadedaju̱ day. \v 25 Tapi jiryatiy datyi̱sa̱ nta sivaachara Ju̱denu tara, datyarava̱ju̱ nijya̱nvay datya̱damusidyerya; daryantiy jiryatiy vadiiryo̱numusiy nta sivaachara tara Ju̱denu, vanu̱ryava̱ju̱ nijva̱nvay vanu̱yadamusintyidyerya. \p \v 26 Ratyeryi̱veda, jirya̱jachipiya̱ jiñatucha̱danchiy. Ne jaryi rajuuvay sanatuyada Ju̱denu riy datyavay, jiryatiy riñi nta nijya̱nvay datyavadyeyu, dantyamu̱y ne rajuuvay jaryi vanu̱vye, dantyamu̱y ne rajuuvay curacamintyi. \v 27 Sajaryeta̱da ji̱ta Ju̱denu riy jiryatiy datyi̱sa̱midyeryi, sa̱tidye jantaniy variryi datyavay; sajaryeta̱dantiryi vadiiryo̱vantyi, sa̱tidye jantaniryi vanu̱vyentyidye. \v 28-29 Sajaryeta̱dantiryi nijya̱nvay rapu̱ryamintyi jiryatiy rivyichasara javityiye̱chavay. Rani̱ ji̱ta jiryatimyu̱ ne rani̱cha, sajaryeta̱da day, sa̱tidye parutataniy ratara jiryatiy rani̱cha, sañuma jchana̱tya ti̱ Ju̱denu tuunuyu. \v 30 Simusiy ji̱ta jiryeñi̱cha diye Jesucrístumu. Sabayada Ju̱denuni̱ Jesucrístu variy samiy vu̱dyetya̱daju̱, sa̱tidye jtay samivye varivyu̱y, sa̱jiintya variy jidyedyeñuju̱ntivyu̱y, vurya̱tidye vichajaya̱sara juuchajsa̱ variy sisa̱. \v 31 Ramuni̱tiy, darya nu̱chara Ju̱denu niquejadamu darya: \q1 Ni̱tiy jchana̱tyaru̱yu, sa̱ma̱ jchana̱tya Ju̱denumuyu, jiryatiy sadatya daryaju̱ni̱. \c 2 \s1 Pávurubay tu̱chodara Crístu batyeda crusitya̱sa \p \v 1 Ratyeryi̱veda, ray ji̱ta jti̱jada ta̱riy jiryimu ra̱tidye tu̱chu jiryivara Ju̱denu tu̱choda Crístunchiy. Ne ratyu̱choda jaryiñu̱ niquejadata varidyidyerya, dantyamu̱y ne nijya̱mi̱ datya̱data. \v 2 Rajechipiya̱jada variy: Ne radyetyaru̱y taranijyu̱ jiryimu, vinu Jesucrístu nijyu̱ radyetyaru̱y, ni̱tiy batyeda crusitya̱sa vuryeyadaju̱. \v 3 Ravyichanu̱yada variy vadiiryo̱nu jiryequebyimu, rachuvu̱yadamu jarye, jaryi ramyichutyeda variy. \v 4-5 Rañiquejada ji̱ta jiryatiy ratyu̱choda jiryivara, ne ratyu̱choda datyara niquejadatara. Ratyu̱chodamu ji̱ta sadityanu Ju̱denura jidyetya̱da Yintumusiy, jirya̱tidye tuva̱chu variy Ju̱denumu, sadatya̱damusiy, ne datya̱da niquejadamusiy, jiryatiy nijya̱mi̱ jachipiya̱jadamusidyerya. \s1 Ju̱denu Jnutumusiy datya̱da \p \v 6 Nu̱ñique ji̱tara datya̱da riquebyimu jiryatiy rityuva̱chumu̱yada Ju̱denumu. Ne nu̱ñiquera jiryunda datya̱da, dantyamu̱y ne jirya mucadi nusu̱vye datya̱da, mitya, jiryatiy paruti̱savay daryaju̱ daryi. \v 7 Nu̱y ji̱ta niquesarara Ju̱denu datya̱da day, jiryatiy dutyasara datya̱da darya, jiryatiy sabayada Ju̱denu rajo̱ta̱damusirya, vurya̱tidye ju̱ti̱ rata vandamuju̱. \v 8 Ne ti̱ datya̱dara Ju̱denu datya̱da jirya mucadi curacamiy cabyimu, mitya. Riryityi datya̱dara, ne riryi mudoda crusitya̱sa variñi̱ vanda Nutyityu̱. \v 9 Darya nu̱chara darya: \q1 Jiryatimyu̱ ne sadiy ti̱ riva didye, dantyamu̱y ne satuva̱chu didyerya, dantyamu̱y ne sajachipiya̱ jijechitya didyerya, rani̱ ji̱ta su̱dutya Ju̱denu rirya̱jiju̱ rityi va̱tasarani̱. \p \v 10 Vu̱jyu̱ ji̱ta sadityadoda Ju̱denu Yintuta darya, tapi Su̱ntu datya ti̱ta̱ju̱ra jijechipiya̱jada jiryatiy dutyasara darya. \v 11 Ne ti̱ datyara si̱tenu vu̱jechipiya̱jada, vinu vuryi̱ntu datyara, jiryatiy vuryiva ni̱. Dantyamu̱y ne ti̱ datyara Ju̱denu jachipiya̱jada, vinu Su̱ntu datya darya. \v 12 Vu̱y ji̱tamu̱y ne jmutya̱ni̱ jirya mucadi ja̱mi̱ jnutu day, vinu Ju̱denu Jnutu ji̱ta vuryiva day, vurya̱tidye datyara ta̱ra sasa̱y mitya vu̱y, ta̱ra. \v 13 Ranchiy ji̱ta nu̱tyu̱chunumaya̱. Ne nu̱tyu̱chu nijya̱mi̱ datya̱datara, Ju̱denu Jnutu datya̱data ji̱ta nu̱tyu̱chusara darya, nu̱ña̱tidye datyanura Su̱ntumusiy datya̱da riy, jiryatiy Ju̱denu Jnutumusiy pi̱ru̱vyedyeryi. \v 14 Netimyu̱ ne vu̱pyi̱ru̱y Ju̱denu Jnutumusiy didye, ne vana̱y vuryi̱mutya̱ra sadatyadoda variy, tapi vu̱dyi paru̱cha̱riy daryaju̱ riva, ne vana̱y vu̱dyetyara, jiryatiy vinu Ju̱denu Jnutumusiy datyasara darya. \v 15 Ju̱denumusiy pi̱ru̱ñu ji̱ta datya samiy ti̱ta̱ju̱ Ju̱denu Jnutu datya̱datara. Dañuma ne ti̱ datya̱dasa̱ra̱ra Ju̱denumusiy pi̱ru̱vye jvaayada. \v 16 ¿Chi̱rana̱ datya̱dara Ju̱denu jachipiya̱jada, chi̱? sa̱tidye datyanu tarani̱. Dañuma nu̱y, jiryatiy Ju̱denumusiy pi̱ru̱vye nu̱dye, nu̱vyichasara Crístu jachipiya̱jadatavay. \c 3 \s1 Vatajuu jvaavye Ju̱denuju̱ vu̱y \p \v 1 Ratyeryi̱veda, radyetyadoda jirye nu̱tyu jiryevyichasara vadi rupivye Crístumu, nu̱tyu jiryevyichasara nijya̱mi̱ ni̱ru̱yadatavay, jiryatimyu̱ ne jiryevyichasara Ju̱denu jachipiya̱jadatavay didye. \v 2 Radyetyadoda ji̱ta variy tapimusiy niquejadata jirye, jiryatiy jiryevyichasara daryaju̱ nu̱tyu deramiy nta, jiryatimyu̱ ne vana̱y jiryi̱mutya̱jada didyerya ja̱myi datyanusa̱da didye, dantyamu̱y ne vana̱y jiryi̱mutya̱ diye sa̱ra̱ju̱ didyerya, mitya. \v 3 Jiryeñi̱cha jiñi̱ru̱yadamu jvaayadacanumiy daryaju̱, tapi jiryatiy ravicha ra̱tya̱da jiryimu, nique̱tya̱da jarye, ne viy jiryedyirya ni̱ru̱yada jvaayadacanumiy jirye, jiryatiy nijya̱nvay jachipiya̱jadata jiryivaay. \v 4 Varityi su̱tay jiryetyenu: Ray ji̱ta Pávuru siityari̱nu, nu̱ntiy: Ray Apódosiy siityari̱nu day, jiryejechipiya̱ nijya̱nvay jachipiya̱jadata. \v 5 ¿Chi̱ra sani̱cha Apódosiy, chi̱? ¿Va̱ Pávuru chi̱na̱ day? Na̱y ji̱ta vichasara Ju̱denu jmu̱tyanu̱jyu̱y, jirya̱tidye tuva̱chu variy simu, daryasa̱ra̱ju̱tiy sasa̱yada Vu̱jye̱ na̱dyivaayadaju̱yu. \v 6 Ray ji̱ta nuta̱dara Ju̱denu niquejada jiryimu, Apódosiy parodeda jidyetyadodata rivasirya, Ju̱denu ji̱ta jasa̱choda jiryetyuva̱chodaju̱ra. \v 7 Ramuni̱mu̱y ne vurya̱jnu̱y simu ni̱tiy nutara, dantyamu̱y ne simu ni̱tiy paronirya. Simu ji̱ta vurya̱jnu̱y Ni̱tiy jasa̱chura. \v 8 Ni̱tiy nutára, savicha jidchavu̱ sisa̱ ni̱tiy paronirya. Rirya̱jmutya̱ nu̱ñi ti̱quimusirya jimyurichenusa̱da, jidyirya jvaayada murichirya. \v 9 Na̱vyicha Ju̱denujsa̱ jvaañu̱jyu̱y, jiryevyicha nu̱tyu Ju̱denu nudiy, sivaarya, nu̱tyu saroriy jiryatiy saroriiy yajiju̱ jirye. \p \v 10 Daryani̱day sabayada jivya̱ta̱damu Vuryi̱ndenu rivaayadaju̱ra, rabe nu̱tyu roriy jvaayada datyi̱ra rorintuvu̱, jiryatiy vuryi̱tachara Ju̱denu roriryi simu tuva̱chuvajyuu. Rirya̱roriiy tavay jidyetyadodata ru̱tuvu̱jcha. Rirya̱ma̱ jnu̱y, nu̱ñi ti̱quimusiy yivaayadamu, samirya roriiyadaju̱ ri̱dcha. \v 11 Ne vana̱y sa̱bay ti̱ ratarya ju̱tuvu̱ju̱ Ju̱denu rorimyu, vinu Jesucrístu, jiryatiy sabayada Ju̱denu rivaayadamusiy jiryoriy ju̱tuvu̱ju̱ni̱. \v 12-13 Ti̱tiy ra̱roriiy jirya rorintuvu̱jcha óruta, varimyata criquitya, ravichu̱ sami̱ta jarye sa̱roriiy varintyi; varimyata jiiratya, navi̱ta, daryantya vachutya jarye, jvadichara ra̱cha nu̱ñi ti̱qui jvaayada, rarundamu varityi sa̱jantya Ju̱denu jiidatyara roriy. Jiiday ji̱ta ra̱dityanura nu̱ñi ti̱qui jvaayada, nu̱tyura jvaayada rani̱cha, nu̱tyura. \v 14 Jiryatiy ra̱ma̱cho̱ jiidavyasiy ti̱ jvaarya, samirya jvaacharavidye rani̱cha, sa̱jmutya̱ varirya ramurichirya. \v 15 Ra̱numatiy rupamyu̱y ti̱ jvaarya, ra̱care varirya ramurichirya, tapi vinu ni̱ ji̱ta ra̱ramitya jiidañubesiy varidye. \p \v 16 Neviy jiryedyetya Ju̱denu roridyeyu, jiryatiy savichasara Su̱ntu jiryiva. \v 17 Saryityi javatya ti̱ra Ju̱denu roriy, daryaday saryi javatya Ju̱denu varintyidyeñi̱, tapi jiintyasara daryaju̱ saju̱ra jiryoriy, jiryatiy jiryeñuma jiryeñi̱cha. \p \v 18 Ne sa̱quivu̱chu jiryequebyimu ti̱yu. Ni̱tiy jachipiya̱ jiryequebyimu: Ray ji̱ta vichasara datyara jijyomu, sa̱ma̱ ti̱tunu datyi̱sa̱ju̱ nijya̱nvay diyadajacheyu, sa̱tidye vichasara si̱tenu datyara variy rivasiy Ju̱denu diya. \v 19 Jirya mucadi nijya̱nvay datya̱da day, Ju̱denuju̱ ji̱ta ne datya̱da darya, darya nu̱charatiy sanchirya: \q1 Sani jiryi Ju̱denu paruta̱daju̱ riy datyavay, ridyetya̱diva. \m \v 20 Nu̱charantidye: \q1 Sadatya Ju̱denuntirya datyavay jachipiya̱jadantiy, jiryatiy rani̱cha mitya. \m \v 21-22 Ramuni̱timyu̱ ne ra̱jchana̱tyaja̱ ti̱ nijya̱nvay datyadodamuyu. Tapi sabachara Ju̱denu jiryejyu̱sara ti̱ta̱ju̱ra, varimyata Pávuru, varimyata Apódosiy, varimyata Pyítru; daryaday jiryejyu̱sara ti̱ta̱ju̱ntirya: jirya mucadintiy, jiryi̱nu̱yadantiy, jiryatiy diyera, jiryatiy ra̱chantiy; jiryejyu̱sara ji̱ta ti̱ta̱ju̱ darya. \v 23 Jirye ji̱ta Crístu nijya̱nvadye, Crístu ji̱ta Ju̱denu denu day. \c 4 \s1 Jesús jvaatyadeda riy yinsu̱byimibe \p \v 1 Jirya̱ma̱ jtay nu̱y nu̱tyu Crístu jmu̱tyavay, jiryatiy sabay nu̱y nu̱ña̱tidye datyanunumaya̱ra Ju̱denu datya̱da dutyasara, jiryatiy sani dityanuru̱y jiryerya. \v 2 Sava̱ta Ju̱denu daryaju̱ra, rirya̱tidye jvaay su̱mu̱tyavay samirya jijyu̱, ne rirye̱cha quivu̱vye. \v 3 Dañuma jiryeñi jachipiya̱ va̱cha jachipiya̱jadata rañijyu̱, daryadantyi saryityi jachipiya̱ cadnadu tara rañijyu̱ntiy, dantyamu̱y ne ray jachipiya̱ tara rañijyu̱. \v 4 Dañumamu̱y ne radyetya va̱cha tara rañijyu̱. Dantyamu̱y ne ratatiy ra̱jtay ra̱ramiy mitya riva. Vinu Ju̱denu datyara rivaayada, samiryavidye rani̱cha. \v 5 Ramuni̱mu̱y ne jirya̱tu̱chuta ti̱ rarundajisiy, Vu̱yntyityu̱ jvi̱jadajisiy. Ni̱ni̱ ji̱ta ra̱sipyata vandamuju̱ra dutyasara ti̱ta̱ju̱ jiryatiy nupocudinube dutyasarara, sa̱dityanuntirya nijya̱nvay jachipiya̱jada jiñijyu̱ntiy. Nu̱ñi ti̱quimusiy rirya̱jmutya̱ra yivaayada jchana̱tya̱da variy Ju̱denumusiy. \p \v 6 Ri̱tesirya jirya nu̱tyu vinu na̱ynchiy Apódositya; ri̱tesiy jiryejyu̱ra jiryatiy ratyeryi̱veda daryaju̱ jiryedye, jirya̱tidye datya na̱dyimusirya nu̱tyuramusiy vurya̱vichasara, nu̱tyuramusiy, vu̱ñuma jvaay niquejada nu̱chara jiyaro̱ju̱. Sanu̱tyadeda Ju̱denura jiryeñiquejada, sañuma ju̱nuva̱y ti̱qui vanu sayaro̱ju̱ jityeryi̱yu. \v 7 ¿Chi̱ra bayada sami̱va̱ju̱ jityeryi̱vedamusiy ji, chi̱? ¿Ta̱ra yimu jiryatimyu̱ ne yimutya̱ mityamusirya, ta̱ra? Varityi yimutya̱ mityara, ¿nu̱tyuramusiy yichana̱tya ramusiy ji, nu̱tyuramusiy? ¿yimutya̱viy jidyiryamusirya? \v 8 ¿Jiryepyoñumaviy Ju̱denu niquejadata? ¿Jaryi taratavañuma jiryeque? ¿Jiryeñuma dyetya nutyityu̱veda na̱dyimusidye? ¡Jiryetyi jto̱sara nutyityu̱miy vicha̱daju̱ na̱jerye raryi nusu̱chara variy jiryisa̱ntidye! \v 9 Ju̱denu nusu̱byimimyusiy radyi nu̱tyu sani bay nta tamitya nu̱y, nu̱tyu nta diiyasavay sabay variy nu̱y, nu̱ña̱tidye batye nta nijya̱nvay diya, Ju̱denu tuunu vichavay diya jarye ti̱ta̱ju̱. \v 10 Nu̱y ji̱ta vichasara datyi̱sa̱miy nta Crístu jiyadaju̱, jirye ji̱ta vichasara datyavay nta Crístumu day; nu̱vyichasara nta vadiiryo̱vay, jirye ji̱ta vanu̱vye nta varidye. Jiryeñi̱cha samirya jvadichavay, nu̱y ji̱ta javityiye̱chavay nta day. \v 11 Diye sa̱ra̱ju̱ nu̱jechi̱, nu̱ñi̱chu̱mu̱y variy risa̱ju̱; nu̱vyicha nu̱tyu sidyavu̱miy, javatyasavay; ne rorityavay risa̱ju̱ nu̱y. \v 12-13 Nu̱dyivaachara paru̱cha̱riy jijyomututa. Varityi rirya̱rupanta risa̱ju̱ nu̱y, nu̱ñiquesara samirya riñijyu̱ varidye; varityi riyasantasara nu̱y, daryaday nu̱jechi̱niy variy raju̱ntiyu; varityi rirya̱vityiye̱chara jamiryamu nu̱y, nu̱ñi̱mutya̱ samiryamu variryi. Nu̱ñi̱cha nta jatyasavay, nu̱tyu rijetya ntama̱ nijya̱nvay nu̱tyu rujyuu nta nu̱y, diye sa̱ra̱ju̱. \p \v 14 Ne rañu̱rya darya niquejada ra̱tidye jantaniy jirye; ramu ji̱ta rañu̱rya, ra̱tidye datyanu samirya niquejadata jirye, nu̱tyu radyedyeñu va̱tasavay nta. \v 15 Dañuma riñi̱cha rajuuvay jiryedyetyanuvay Crístumu, rajuutya sani̱cha jiryejye̱; vinu ray Pávuru detuyada Jesucrístumu jirye, samitu̱chodata. \v 16 Ramuni̱ ratyu̱chu samirya niquejadata jiryiva: Jirya̱jantya rivaayadamu ray. \v 17 Ramuni̱ ri̱pa̱jasiy jiryimuni̱ Timutévu, radyenu vichi̱ jaryi va̱tasi̱, ni̱tiy jvaachara samirya Ju̱denuju̱. Ni̱ni̱ ra̱jachipityatanirya jiryatiy rivaachara Crístumu jirye, daryani̱day radyetyanunumaya̱ ti̱ta̱ju̱ vicha̱divara, Ju̱denu siityari̱vajyuuva. \v 18 Ru̱nnuva̱y jiryetyevayu, jiryatiy rijechipiya̱ daryaju̱: Ne sa̱jvi̱ Pávuru vuryimu nu̱day. \v 19 Ra̱day jvimu vani̱ra Vu̱yntyityu̱ va̱ta̱damuju̱ jiryimu; ra̱ma̱ datya varirya ne vinu riñiquejada, ra̱datya ji̱tara si̱tenu ridyetya̱da variy, rityi nique yinnuva̱yadamuyu. \v 20 Tapi ne niquejadata vu̱dyetyara Ju̱denu nusu̱yada, vu̱dyetya datya̱datara. \v 21 ¿Nu̱tyura jiryevya̱ta, nu̱tyura? ¿Ra̱viy musiye̱ jirye, dantya mitya ra̱samiñu̱ ravya̱ta̱damu jirye? \c 5 \s1 Nu̱tyura vu̱ryi vichaniñi̱ cadnavu̱, nu̱tyura \p \v 1 Rirya̱ticheñuma jiryatiy sacadnavay jiryetyenu jijye̱ vaturu̱jsa̱. ¡Ne vinu munu̱ñuveda vicha darya! \v 2 ¿Jiryevyidye ji̱ta ju̱nnuva̱y rivayu? ¿Nu̱tyuramusimyu̱ ne jiryi̱na̱y rivasiy, nu̱tyuramusiy? jirya̱tidye jatya jiryequebyimusiñi̱ ni̱tiy jvaarya darya. \v 3 Ray ji̱ta, dañumamu̱y ne rañi̱cha jiryisa̱, ri̱ntuta radyetya nicyara̱rya sivaayada, ni̱tiy jvaarya darya. \v 4-5 Vu̱yntyityu̱ Jesús jtyamu ri̱tay, varityi jiryi̱ntye̱ryaniy ri̱ntutayu, Vu̱yntyityu̱ Jesucrístu datya̱data jarye, vurya̱sa̱y Satanásimyu ni̱ darya vichara vanu, Vu̱yntyityu̱ Jesús datya̱data, sa̱tidye paruta Satanásirya sadirya jvaayadacanuyada, sa̱tidye ramityaniy Crístuni̱ su̱ntu, Vu̱yntyityu̱ Jesús rundamu, varityi sa̱murichenutaniryi nijya̱nvay rijyuuchuveda murichirya. \p \v 6 Ne samirya jirya̱jchana̱tyayu. Ne jiryi̱nu̱y racasi ti̱ta̱ju̱ buya̱di pasidye varapumusiy (daryaday ra̱jarupanu nicyara̱y jvaayada ti̱quinchiryi ti̱ta̱ju̱ Ju̱denu siityari̱vajyuu.) \v 7 Jirya̱pu̱y yivasirya jidyirya jachipiya̱jada, jirya̱tidye vichasara vadi jnu̱yadamu, jirya̱numatiy pi̱ru̱y vadiramusiy Ju̱denu Jnutumu; tapi rimyudodani̱ Crístu vuryeyada rá̱ñuju̱. \v 8 Ramuni̱ vurya̱jchana̱ñumaya̱, ne vu̱dyirya jachipiya̱jadata jiryatiy nicyara̱y jvaayadamuju̱ darya. Vurya̱jchana̱y nu̱tyu vu̱vyichasara vichtyamu, Ju̱denu Jnutu jachipiya̱jadata, jiryatiy si̱tenu samirya vicha̱damuju̱ darya. \p \v 9 Ratarya cateramu ratyu̱chuti jiryiva: ne vurya̱ji̱tye̱ryanichara rusa̱ cadnatuveda vu̱y. \v 10 Ne ri̱tatyi riñijyu̱ jiryatimyu̱ ne Ju̱denu siityari̱vadyeryi. Netimyu̱ ne vuryintye̱ryaniy rusa̱ davye cadnatuveda vu̱y, dantyamu̱y ne tavay barya ni̱ru̱yadacanumiy jsa̱, paranu̱nuvay jsa̱ jarye, jiiputera jvachi̱nijyu̱ jachipiya̱vay jsa̱ jaryentiy, vu̱ryi ma̱sesiy jirya mucadivasiy variy. \v 11 Ri̱tatyi ji̱ta riñijyu̱ Ju̱denu siityari̱vay, rityi vuryi̱tay vu̱tyeryi̱veda, ni̱tiy vichasara cadnatu, varimyata jaryi tarati̱ vicharu̱ñu, varimyata jiiputera jvachi̱nijyu̱ jachipiya̱ra, varimyata javityiye̱rya, varimyata niyu̱yadacanu, varimyata paranu̱ni̱. Ne vurya̱ji̱tye̱ryaniy sisa̱ vu̱y, ne vinu vurye̱jmyi sisa̱. \v 12-13 Ne vu̱jyu̱ darya rityanuvu̱nutanicha̱da day, jiryatimyu̱ ne Ju̱denu siityari̱vadyeryi. Ju̱denu ji̱ta ra̱tanuvu̱nutanidyeryi. Vu̱jyu̱ ji̱ta ra̱cha Ju̱denu siityari̱vay tanuvu̱nutanicha̱da day, rityimyu̱ ne rupi samiy sanú̱va. ¡Jirya̱ma̱ jatya jiryequebyimusiy variñi̱ nicyara̱y jvaañu! \c 6 \s1 Ne vu̱ryi jdutyara vu̱ñique̱yada simu cadnadu netimyu̱ ne Ju̱denu siityari̱nuni̱ \p \v 1 ¿Ne jadavay jiryedye sa̱tiy tu̱chuta jiryetyenuni̱ jityeryi̱ Ju̱denu siityari̱nu? Satu̱chuta cadnadumuni̱, dañumamu̱y ne sani̱cha cadnadu Ju̱denu siityari̱nuntiy. ¿Nu̱tyuramusimyu̱ ne jirya̱tu̱chuta Ju̱denu siityari̱vay jiyadaju̱yu, nu̱tyuramusiy? \v 2 ¿Jirya̱ni̱viy datyi̱sa ramusiy, jiryatiy rirye̱cha Ju̱denu siityari̱vay cadnaduveda, rirya̱tidye jtarya murichenutadeda rijyu̱ jiryatimyu̱ ne Ju̱denu siityari̱vadyeryi? Varityi jirye̱cha cadnaduveda, jirya̱tidye jtarya murichenutadeda rijyu̱ jiryatimyu̱ ne siityari̱vadyeryi, ¿ne jiryecha̱ra̱ ra̱cha variy, jirya̱tidye jdutyara pasidye nique̱tya̱da? \v 3 ¿Jiryedyetyi̱satya vurya̱jtarya murichenutadeda riñijyu̱ Ju̱denu tuunu vichavantyi? ¡Jaryivya̱ju̱ vurya̱jdutya nu̱ñi vu̱y vuryisa̱ra taranchiy jachipiya̱sa̱da variy! \v 4 Jiryetyi jdutyaru̱rya jiñique̱yada, ¿nu̱tyichiy jirye̱ya simu cadnadu, nu̱tyichiy? jiryatimyu̱ ne samiy jvadichi̱ Ju̱denu siityari̱vajyuuju̱ni̱. \v 5 Ri̱tarya darya niquejada jirya̱na̱daju̱. ¿Ne ti̱ datyará jiryequebyimu? ni̱tiy datya jdutya̱dara nique̱tya̱da jiryetyeryi̱vedatayu. \v 6 ¿Ta̱raju̱ satu̱chutaniy jityeryi̱, ta̱raju̱? ¿ta̱raju̱ satu̱chuta ridyiya jiryatimyu̱ ne Ju̱denu siityari̱vadyeryi, ta̱raju̱? \v 7 Savuunuma̱ bayantu daryaju̱ jirye, jiryatiy jiryetyu̱chuta daryaju̱yu. Samivya̱ju̱ jiryejyu̱ra, jirya̱tidye jachi̱niy raju̱ va̱cha jvaayada jiñijyu̱yu, paradoda jarye. \v 8 Jirye ji̱ta jvaachara va̱cha ti̱nijyu̱, jiryepyaranusara simusintyi dañuma sani̱cha jiryetyeryi̱ Crístumu. \v 9-10 ¿Ne jiryedyetyaru̱y nta day, ne rirya̱jmutya̱ va̱cha vichavarya jiyaru̱rya Ju̱denu nusu̱jyomu? ¡Ne jirya̱quivu̱chuyu! Ne rirya̱jmutya̱ cadnatuvedara jiyaru̱rya Ju̱denu nusu̱jyomu, dantyamu̱y ne jiiputera jvaachi̱nijyu̱ jachipiya̱vay, dantyamu̱y ne ti̱ vaturu̱jsa̱ rupivye, dantyamu̱y ne nicyara̱myi, dantyamu̱y ne rityi sije jiryenu vanumu, dantyamu̱y ne paranuvay, dantyamu̱y ne jaryi taratavay vicharu̱vye, dantyamu̱y ne niyu̱byimiy, dantyamu̱y ne javityiye̱vye, dantyamu̱y ne ju̱vavyé. Ne rirya̱jmutya̱ davye nijya̱nvarya jiyaru̱rya Ju̱denu nusu̱jyomu. \v 11 Darya va̱cha jvaavyedye rivyichanu̱yada jiryetyevantyi. Diye ji̱ta jiryevyichasara pu̱chavay, jaryetasavay jarye risa̱ju̱ jirye, samivye jarye, jiryatiy su̱teda Ju̱denu davye jirye, Vu̱yntyityu̱ Jesucrístu jtyamu, Yintumusiy. \s1 Vu̱vyu̱ vichasara jiintyasara Ju̱denuju̱ \p \v 12 Ne ju̱bachara tara vu̱jyu̱, dantyamu̱y ne samirya ti̱ta̱ju̱ variy vu̱jyu̱ntirya. Si̱tenu ne ju̱bachara tara vu̱jyu̱, dantyamu̱y ne vurya̱sabuy taraju̱. \v 13 Vuryi̱tay dyetya jmyichara vu̱vyu̱muju̱, vu̱vyojo ji̱ta jmyichara jmutya̱joju̱ day. Ju̱denu ji̱ta ra̱paruta tamitya rundamura jmyichara, vu̱vyojo jarye risa̱ju̱ ti̱ta̱ju̱. Dantyamu̱y ne su̱ndejada Vu̱yntyityu̱ra vu̱vyu̱ cadnavedaju̱. Saju̱ ji̱ta yindejadara vu̱vyu̱ day, ni̱ jarye vichasara variy vu̱vyu̱ju̱. \v 14 Daryani̱ sami̱sadeda Ju̱denuni̱ Vu̱yntyityu̱, daryaday sa̱mi̱saniy jidyetya̱datantidyevyu̱y. \v 15 ¿Neviy jiryedyetya day jiryatiy rani̱cha vu̱vyu̱ Crístuvu̱ tera? ¿Ta̱raju̱na̱ ra̱pu̱chiy Crístumusirya ravyu̱ ra̱tidye ji̱tye sisa̱ cadnatu ray, ta̱raju̱? Ra̱ma̱cho̱sarate cadnavu̱ ru̱co̱siy. ¡Ne tarundamu vurye̱chasara darya, mitya! \v 16 ¿Ne jiryi̱nu̱y ni̱tiy ji̱tye sisa̱ cadnatuyu, ni̱ni̱day vicha ti̱qui sisa̱ variy? Su̱teda Ju̱denu daryaju̱: \q1 Danu̱ju̱myusiy nana̱cha ti̱qui variy. \m \v 17 Ni̱ni̱ ji̱ta ni̱tiy ji̱tye̱ryaniy simu Vu̱yntyityu̱yu, sama̱cho̱ nu̱tyu ti̱qui jnutu sisa̱ variy. \v 18 Jirya̱bay ra̱jisiy cadnaveda. Rataryara juuchuveda jiryatiy sajuuchuvay vanu, rama̱cho̱ tajijyu̱ savu̱jisiy; cadnavu̱ ji̱ta juuchuvay jivyu̱ jiyaro̱ju̱ day. \v 19 ¿Ne datyavay jirye jiryatiy jiryevyu̱ rañi̱chasara Ju̱denu Jnutu roriy? Jiryi̱mutya̱ Ju̱denumusiñi̱ Yintu. Ramuni̱timyu̱ ne vu̱vyichasara vu̱vyu̱ ja̱mi̱. \v 20 Sata̱ryu̱mya̱ daryaju̱ jaryi murichevedamusiy jijyu̱ vu̱y. Ramuni̱ vurya̱vandanu rivani̱ Ju̱denu vu̱vyu̱ta, samiryatidye rirya̱diy nijya̱nvay riva, rirya̱tidye jchana̱tya variy rivani̱ Ju̱denu. \c 7 \s1 Pávurubay datyadoda ja̱mu̱yadanchiy \p \v 1 Diye, ranchiy ji̱ta jiryatiy jiryeñu̱y caterava rajyu̱ra, ri̱tay: Ne samirya vanuju̱ sa̱jvaañi̱ vatura. \v 2 Jiryatiy ricyadnavaryu̱chara nijya̱nvay, samivya̱ju̱ dyetya rirye̱cha vaduy nu̱ñi vaturu̱tyavay, vatuy jarye ra̱cha vanutavantyidye. \v 3 Sa̱ma̱ sa̱y vanura sayaru̱rya jivyaturaju̱, daryani̱ sa̱sa̱y vaturara sayaru̱rya jivyanuju̱ntidye. \v 4 Tapi ne nanuvicha vaturu̱y jidyirya nutyityu̱toda nu̱day, nanuvanunuma nusu̱rya jivyu̱ day. Daryadantyi vanuntiy, ne savicha jidyirya nutyityu̱ nu̱day, savaturu̱ñuma nusu̱rya jivyu̱ntidye. \v 5 Ne sa̱ju̱bay vanu jivyaturu̱yjisirya jiyaru̱rya, dantyamu̱y ne vaturu̱y ra̱ju̱bay jivyanujisirya jiyaru̱rya day; vinu varityi nanujachipiya̱ vatajuu nana̱tidye tu̱chu sisa̱ Ju̱denu rajuu rundamicha̱ra̱ju̱, rivasiy ji̱ta nana̱vicha yisa̱ntiy, sañuma juuchanu Satanásiy nanuni̱ru̱yadatayu. \v 6 Ne ri̱tesiy darya ju̱bacharamusiy, vinu jirya̱tidye jachipiya̱ ranchintyi. \v 7 Raryivya̱ta ji̱ta rirye̱chasara vinu vanumiy ti̱ta̱ju̱ nu̱tyu ray darya. Ru̱mutya̱ ji̱ta nu̱ñi ti̱quimusiy daryatiy sasa̱y Ju̱denu sivaayadaju̱, nu̱ sa̱tidye vichasara vinu vanu, Ju̱denujsa̱ jvaayadaju̱; nu̱ntiy sa̱tidye vichasara vaturati̱, sisa̱ jvaayadaju̱ntidye. \v 8 Ruuvay ji̱ta jiryatiy vinu vadudyeryi, bacheno̱damiy jarye, ri̱tay: Samiryava̱ju̱ rirya̱ma̱cho̱ nu̱tyu ray, ne rirya̱ja̱mu̱y variy. \v 9 Netimyu̱ ne ridyetya nusu̱yadara jiñi̱ru̱yada, samiryandyetya rirya̱ja̱mu̱y, samirya day raryicha si̱tenu ja̱mu̱yada ramusiy paru̱cha̱riy vichasa̱dajisiy. \p \v 10 Rijyu̱ ji̱ta rityi ja̱mu̱y yisa̱ju̱, ri̱tay Ju̱denu jtedamu: Ne nana̱tochiy vaturu̱ñi̱ jivyanu variy. \v 11 Nu̱tyi varityi nana̱tochiñi̱ jivyanu, nana̱ma̱ ma̱cho̱ vinu vaturu̱y varintyi, varimyata nana̱jdutya jivyanusa̱ntiyu. Daryadañi̱ vanuntiy, ne sa̱tova̱ nada jivyaturu̱ntyi. \v 12 Ruuvavya ji̱ta ri̱tay, ne Ju̱denu niquejadamu day: Saryityi vicha ti̱qui vu̱tyeryi̱ nadisa̱ vaturu̱y jiryatimyu̱ ne Ju̱denu siityari̱nu̱y nada day, naryityi va̱tani̱ jivyanu, ne saryi tova̱ variñada. \v 13 Daryadantyi naryityi vicha tanu̱qui vuryi̱tyamutu̱y sisa̱ vanu jiryatimyu̱ ne Ju̱denu siityari̱nu dañi̱, sa̱numatiy siityari̱ vicha̱da nadisa̱, ne naryi tochiy variy ju̱na̱ñu̱ndyeñi̱. \v 14 Savichasara Ju̱denu na̱cho̱ju̱ jaryetasi̱ nanuvanu yimusiy, daryaday nanuvichasara Ju̱denu na̱cho̱ju̱ jaryetasanu̱y vu̱tyeryi̱ vaturu̱ntyidye, jiryatimyu̱ ne siityari̱nu̱y nani̱cha didye. Netimyu̱ ne raryicha darya, riryivyicha jaryetasavay ridyedyeñu bayantu nutyityu̱na̱cho̱ju̱ variy; vu̱dyetya ji̱ta rivyicha Ju̱denuna̱cho̱ju̱ jaryetasavay jijye̱myusiy, jiryatiy Ju̱denu siityari̱nu dañi̱, varimyata ru̱no̱da siityari̱jadamusiy. \v 15 Satova̱ru̱ñumatiy vanu nada jivyaturu̱y Ju̱denu siityari̱nu̱y, sa̱ma̱ tova̱ nada, ne nana̱va̱ta savaturu̱y rivasiy variñu̱dayu; daryadantyi nanutochiryu̱ñumatiy vaturu̱ñi̱ jivyanu Ju̱denu siityari̱nuntiy, nana̱ma̱ tochiñi̱, ne sa̱va̱ta nanuvanu variñu̱dantyidyeyu, tapi sanatuyada Ju̱denu samirya vicha̱daju̱ daryaju̱ davyu̱y. \v 16 ¿Sa̱da datyani̱viy, vaturu̱y, sa̱dimusiñi̱viy sa̱ma̱cho̱ jivyanu Ju̱denu siityari̱nuju̱ day? ¿Va̱ jiique, vanu, jidyetyani̱viy yimusiy nana̱ma̱cho̱ jivyaturu̱y Ju̱denu siityari̱nu̱jyu̱ day? \s1 Daryatiy sanatuy Ju̱denu vu̱y, daryani̱ vurya̱ma̱cho̱. \p \v 17 Sa̱ma̱ jachipiya̱ nu̱ñi ti̱quimusiy sa̱tidye rupichara darya nú̱va jiryatiy sabay Ju̱denu sayaru̱ryara, jiryatiy sanatuy Ju̱denu raju̱ni̱, daryani̱ ri̱tañumaya̱ ti̱ta̱ju̱ ruuva Ju̱denu siityari̱vajyuu. \v 18 Ni̱tiy vicha Judíyu jmutyonusi̱ Ju̱denunijyu̱, sanatuñumatiy Ju̱denu variñi̱, ne sa̱jachipiya̱ ti̱tuyada yibivaju̱ntiy. Ni̱timyu̱ ne vicha jmutyonusi̱, sanatuñumatiy Ju̱denu variñi̱, dantyamu̱y ne sa̱jachipiya̱ jmutyonutadedayu. \v 19 Ne sava̱ta Ju̱denu daryaju̱ vinu ni̱ jiryatiy jmutyonusi̱dañi̱, dantyamu̱y ne vinu ni̱ jiryatimyu̱ ne jmutyonusi̱ntidyeñi̱. Sava̱ta ji̱ta vurya̱tidye vichasara siityevay saju̱. \v 20 Daryatiy sanatuy Ju̱denu vu̱y, daryani̱ vurya̱ma̱cho̱. \v 21 Sanatuyadanumatiy ji, ¿jivyicha̱daviy variy ti̱ cumude? Ne ya̱jachipiya̱ jaryi ranijyu̱. Sa̱tiy jmu̱ryaru̱y jipyatru̱ ji, ya̱jmutya̱ samivya̱ju̱ jijyu̱ra. \v 22 Tapi ni̱tiy vicha cumude varityi sanatuy Ju̱denuni̱, ni̱ni̱ vichasara jmu̱ryasi̱ Vu̱yntyityu̱muju̱, (jiryatiy su̱mu̱ryanuma Crístu sajuuchuvedamusiyu). Daryadantyi ni̱tiy vichasara jidyirya jvaañu, varityi sanatuy Ju̱denu ni̱, ni̱ni̱ vichasara Crístu cumude rivasintyi (jiryatiy Crístu murichenura sadivyi Ju̱denumu). \v 23 Jiryatiy sata̱ryu̱yada Crístu jaryi murichevedata jirye, ne dyetya jirya̱tuva̱chu nijya̱mi̱ niquejadamu Ju̱denu jiyasachiy variy. \v 24 Ramuni̱, ratyeryi̱veda, darya jiryevyichasara nu̱ñi ti̱quimusiy jiñatucha̱da rundamu, daryantiy jirya̱ma̱cho̱sara Ju̱denu diya. \s1 Jutuvedanchiy, ja̱mu̱yadanchiy jarye \p \v 25 Diye ji̱ta vatuy jutuvedanchiy, ne su̱teda Vu̱yntyityu̱ tara ranchiy. Jiryatiy rivaañumaya̱ Ju̱denu jantyutya̱damusiy, rajechipiya̱ ray variy tara rinchiy. \v 26 Rajechipiya̱ ji̱ta rinchiy vinu vatuy, vinu vaduy jarye, jiryatiy vu̱vyicha paru̱cha̱riy rundamu, samirya rirya̱ma̱cho̱ yasiquita variy, ne rirya̱ja̱mu̱y. \v 27 Jityi vicha vaturati̱, ne ya̱tova̱ru̱y ju̱na̱ñu̱nñi̱; jityi vicha vinu vanu, ne ya̱va̱ta sana̱cho̱ vatura. \v 28 Varityi ya̱ja̱mu̱y, ne jijyuuchuvay variy rata, dantyamu̱y ne vinu vatura juuchuvay variy jiryatiy saja̱mu̱y. Riy ji̱ta jiryatiy rijya̱mu̱y, rirya̱jarupanu variy ratayu, ray ji̱ta rañi ramityaniy jiryivara. \v 29 Ri̱tay nta, ne ta̱rijyu̱ nu̱darya vu̱ryunda jiyu nu̱day. Diyemusiy ji̱ta ni̱tiy vicha vaturati̱, saryi vichasara nu̱tyu ne vaturati̱. \v 30-31 Ni̱tiy jna̱ryu̱y, saryi vichasara ne nu̱tyu jna̱ryu̱ñu nta variy, ni̱tiy jchana̱ryu̱y, saryi vichasara nu̱tyu vayinu nta variy; ni̱tiy ta̱ryu̱rya tara, saryi vichasara variy nu̱tyu ne tarati̱ nta; ni̱tiy vicha tarati̱ jirya mucadimu, saryi vichasara variy nu̱tyu ne tarati̱ nta, tapi ra̱numa caray vurya̱jisiy jirya mucadi ja̱nvay vichasa̱da. \p \v 32 Ravya̱ta jirye̱cha ne jaryi jachipiya̱vay netimyu̱ ne jirya̱jachipiya̱ jaryi taranchiy variy. Sajachipiya̱sara vinu vanu Ju̱denu baryanchiy, nu̱tyuramusiy sa̱jvaay Ju̱denu jchana̱tya̱daju̱. \v 33 Vaturati̱ ji̱ta jachipiya̱sara ranchiy jirya mucadi barya, nu̱tyuramusiy sa̱jvaay jivyatura jchana̱tya̱daju̱; ne sadatya chi̱ju̱ra saryi jvaay, varimyata Ju̱denu va̱ta̱daju̱, varimyata savaturu̱y jchana̱tya̱daju̱. \v 34 Daryantiy sajachipiya̱sara vinu vatura Ju̱denu baryanchiy, sa̱tidye vichasara jiintyasi̱ saju̱, jivyu̱ta, su̱ntuta jarye risa̱ju̱. Vanu tanu̱y ji̱ta jachipiya̱sara vu̱vyicha̱da baryanchiy, nu̱tyuramusiy nana̱jvaay jivyanu jchana̱tya̱daju̱. \v 35 Ri̱tay ji̱ta darya niquejadata jiryiva, jiryi̱chana̱yadaju̱, ne tutaniya̱ra niquejadata, ri̱tay ji̱ta ra̱tidye jmu̱tya samirya vicha̱daju̱ jirye, jirya̱tidye jvaay vatajuu jachipiya̱jadata Vu̱yntyityu̱ju̱. \p \v 36 Sajachipiya̱numatiy vanu: Ne rivaay samirya radyetuju̱, jiryatiy ja̱ñuma daryaju̱ dañi̱, ne rajya̱mu̱tyaniy didyeñi̱. Sa̱numatiy ja̱mu̱tyaniryu̱ñi̱, ne sa̱juuchuvay variy. Sa̱ma̱ ja̱mu̱tyaniñi̱. \v 37 Ni̱ni̱ ji̱ta ni̱tiy vicha vanu̱rya jijechimyu, netimyu̱ ne saja̱mu̱tyaniñi̱ jidyetu, ni̱ni̱ ji̱ta datyara jidyirya jachipiya̱jada. Sajachipiya̱ variy bayadani̱ jidyetu vinu vaturaju̱. Ni̱ jarye samirya jachipiya̱jadati̱. \v 38 Ramuni̱ ri̱tay: Ni̱tiy ja̱mu̱tyaniñi̱ jidyetu, ni̱ni̱ jvaay samirya; ni̱timyu̱ ne ja̱mu̱tyaniñi̱ jidyetu, ni̱ni̱ jvaay samivya̱ju̱. \p \v 39 Naryi ma̱cho̱ tanu̱qui vaturu̱y jivyanusa̱ sadiiyada sa̱ra̱ju̱; sa̱numatiy dii ji̱ta, nana̱jiintye ji̱ta variy sisa̱siy, nana̱tidye ja̱mu̱ñi̱ ni̱tiy nanuja̱mu̱ryu̱dye, vinu sisa̱ jiryatiy Ju̱denu siityari̱nu dañi̱. \v 40 Rajechipiya̱ nana̱vicha jaryi jchana̱ñu̱y varityi nanuma̱cho̱ bacheno̱da yasiquita. Rajechipiya̱ntiy Ju̱denu jachipiya̱jadati̱numa ray, jiryatiy savichasara Su̱ntu daryaju̱ riva. \c 8 \s1 Jmyicharanchiy jiryatiy jiiputera jvaachi̱ nijyu̱ jnutatyasarara \p \v 1 Diye, jmyicharanchiy jiryatiy ru̱ntatya nijya̱nvay jiiputera jvaachi̱nijyu̱ra, vu̱dyetyi̱satya ti̱ta̱ju̱ra. Dañuma vu̱ñi̱cha datya̱datavay, vuryi̱nnuva̱y dyetya ramusivyu̱y; vu̱vya̱ta̱damu ji̱ta vu̱vyanu̱tyanivyu̱y. \v 2 Ni̱tiy jtay datyara taranchiyu, ne sadatya didye daryasa̱ra̱ju̱tiy sadatyaru̱y. \v 3 Jiñu ji̱ta jiryatiy sava̱ta jaryiñi̱ Ju̱denu, savichasara variy datyasi̱ Ju̱denumusiy. \v 4 Ramuni̱, jmyicharanchiy jiryatiy ru̱ntatyama̱ jiiputera jvaachi̱nijyu̱ra, vu̱dyetya: Ne savicha nta taraju̱ daryaju̱ jiiputera jvachi̱ jirya mucadimu. Vu̱dyetyantiy ne ti̱ ju̱na̱y ju̱denu jadchiñu̱day, vinu ti̱qui. \v 5 Dañuma ru̱tachara nijya̱nvaryi ju̱denumiy jarichumu, varimyata mucadimu, vu̱jyu̱ ji̱ta savicha Ju̱denu vinu ti̱qui. Ru̱tachara tavay jasiryi rajuu ju̱denumiy, rintyityu̱veda jarye. \v 6 Vu̱jyu̱ ji̱ta savicha Vu̱jye̱ Ju̱denu vinu ti̱qui. Simusiy ji̱ta ru̱ndayada ti̱ta̱ju̱, vu̱jerye vichasara saju̱. Vinu ti̱qui sani̱cha Vu̱yntyityu̱ Jesucrístuntiy, ni̱tiy ju̱dejadara ti̱ta̱ju̱, vuryi̱nu̱jeya̱sara variy simusintyi. \p \v 7 Vu̱dyetyavitya ti̱ta̱ju̱ra jirya. Tavay Ju̱denu siityari̱vatye jbyedara jmyichara jiryatiy jnutatyasara jiiputera jvaachi̱ nijyu̱ra, diye sa̱ra̱ju̱ riñi jtay jibyeda sanijyu̱ntirya. Jiryatiy rivyicha vadiiryo̱ jijechipiya̱jadamu, rama̱cho̱ mi̱nusara variy rijechiy, jijyuuchuvedamusiy. \v 8 Ne su̱mutya̱sara Ju̱denu jmyichara jiyadaju̱ vu̱y. Varityimyu̱ ne vuryi̱myi, ne ra̱su̱tye tara vu̱jyu̱ variy, dantyamu̱y ne vu̱cya̱na̱y tara vu̱jyu̱ jiryatiy vuryi̱myirya. \v 9 Jirya̱jnu̱y, jiryatiy datyavay jirye, ne jirya̱casinu̱ya̱taniryi jiryatiy vadiiryo̱ rijechipiya̱jadamu Ju̱denu na̱cho̱ju̱ daryi. \v 10 Ne yinu̱y, variñumatiy su̱nu̱y ti̱ ji, jiryatiy datyara ji, su̱nu̱y jiryatiy jimyirya jmyichara jiiputera jvaachi̱ vichajomuju̱. Sa̱jachipiya̱ dyetya jibyedantirya, dañuma ravicha vadiiryo̱ sajachipiya̱jada, sa̱juuchuvay variy jibyedaco̱sintyi. \v 11 Sa̱parutay jiñu vanu vadiiryo̱nu rivasiy; jidyetya̱damusiy sa̱parutay jityeryi̱, chi̱ jiyadaju̱ sabatyeda Crístu day. \v 12 Jiryatiy jijyuuchuvay sayaro̱ju̱ jityeryi̱, jiryatintyi yavatyara sajachipiya̱jada vadiiryo̱ jiyaro̱ju̱, jijyuuchuvay variy Crístu jiyaro̱ju̱ntiy. \v 13 Ramuni̱tiy, saryityi no̱tay ratyeryi̱ ri̱byedaco̱siy, ne ra̱jmyiñu̱ndyerya sasaviñu̱ndye jiryatiy jiiputera jvaachi̱ nijyu̱ jnutatyasara darya, rañuma care Ju̱denu nú̱vasiy ratani̱ ratyeryi̱. \c 9 \s1 Nu̱tyura vu̱ryi jnu̱y sana̱cho̱ nusu̱byi \p \v 1 ¿Raryiñi̱tiy jvaayasa daryá jiryatiy rañi jvaaryu̱rya? ¿Ne jiryi̱nu̱y Crístu nusu̱byi samitu̱choda tu̱chodaju̱ ray? ¿Ne jiryi̱nu̱y radyiyada siva Vu̱yntyityu̱ Jesucrístu? ¿Ne jiryi̱nu̱y jiryeñi̱cha ríváaryá Vu̱yntyityu̱mu day? \v 2 Dañumamu̱y ne rañi̱cha nusu̱byi tavajyu̱, rañi̱cha ji̱ta jiryejyu̱. Jirye̱cha nu̱tyu jantyasavay Ju̱denumusiy, ratatiy ridyetya nijya̱nvay: Sabayada Vu̱yntyityu̱ nusu̱byiju̱ni̱ Pávuru. \p \v 3 Jirya niquejadata ra̱jmutya̱ riy rityi jtaja̱nuru̱y rivaayadanchirye. \v 4 ¿Ta̱ju̱ramu̱y ne vana̱y nu̱ña̱jmutya̱ra nu̱ñi̱myi̱sara jiryimusiy, ta̱ju̱? nu̱ña̱tu̱sara jarye risa̱ju̱. \v 5 ¿Ta̱ju̱ramu̱y ne vana̱y nu̱ña̱pu̱chiy nu̱dyisa̱ju̱riy nu̱vyatuy, ta̱ju̱? nu̱tyu ripyu̱chiy nu̱tyeryi̱veda nusu̱byimiryi jivyatuntyidye, Vu̱yntyityu̱ taryi̱veda jarye, Pyítru jarye rusa̱ju̱. \v 6 Jiryi̱taryu̱y dyetya vinu na̱dyiva, Bernabéta: Sa̱na̱ca̱na̱y yivaayadata jimyi̱saraju̱. \v 7 ¿Chi̱na̱ jiya su̱taruju̱ jidyirya murichevedata, chi̱? ¿Chi̱ramu̱y ne jmyiryu̱rya nutasarajo jiryatiy yintara, chi̱? ¿Chi̱ramu̱y ne jmutya̱ru̱rya jiyaru̱rya, jiryatiy su̱nu̱tyani̱ ti̱ jasi̱, chi̱? \p \v 8 ¿Ratyu̱chuvirya jirya niquejada nijya̱mi̱ datya̱data? ¿Ne viy sadatyadoda Ju̱denu darya niquejadata, jiryatiy Muyisésibemyusintyirya? \v 9 Nu̱chara daryaju̱ Muyisésibe niquejadamu darya: \q1 Ne vurya̱puchura vocaju̱, jiryatiy su̱mu̱tya jata̱da jatosara vu̱y. \m ¿Su̱tedani̱viy darya niquejada vinu voca jiyadaju̱? \v 10 ¡Saniquejada ji̱ta vuryeyadaju̱ntirya! Tapi vu̱jyu̱ sanu̱yada Muyisésiberya. Ni̱tiy jvaarya mucadi, sivaay yintuyadamura, daryantiy ni̱tiy jatora nutasara, santuchara jiyaru̱rya jiju̱ntiy. \v 11 Jiryatiy nu̱dyivaayada nu̱dyetyadodata jiryi̱ntu jiyadaju̱ra, ¿jiryejechipiya̱jada dyetya jaryiñuma varirya jiryatiy nu̱ña̱jmutya̱ jiryimusintyirya tara nu̱ñi̱byedaju̱ntiy? \v 12 Jiryatiy ru̱mutya̱ tavay jiryimusirya tara yivaayada murichirya, jaryivya̱ju̱ nu̱ryi jmutya̱ nu̱ntyidyerya. Dañumamu̱y ne nu̱ñi̱mutya̱jada jiryimusirya tara day. Nu̱jechi̱deda va̱chaju̱yu, nu̱ñuma tutanirya Ju̱denu nú̱ jirya̱jisiy, jirya̱tidye tuva̱chu varirya samitu̱choda Crístunchiy. \v 13 ¿Jiryedyetyi̱sani̱viy nu̱tyu ru̱mutya̱ Ju̱denu rorimyu jvaavye, Ju̱denu rorimyusirya jimyi̱sara? Rityi jvay Ju̱denunijyu̱ni̱ jasi̱, ru̱mutya̱ variy jibyedaju̱ra satera. \v 14 Daryantiy sabay Vu̱yntyityu̱ yitedamu, rirya̱tidye jnu̱y samitu̱choda tu̱chuvay yivaayadamusiy (jiryatiy ru̱mutya̱ tuva̱chuvamyusirya jimyi̱sara). \p \v 15 Ray ji̱tamu̱y ne jmutya̱ru̱y jiryimusirya tara nu̱ndye, dantyamu̱y ne rañu̱y raju̱ra jirya catera. Samivya̱ju̱ raryicha radyiiyada rajyu̱, jiryeñuma murichenu tarata rivaayada murichirya ray. Ne sa̱so̱vay ti̱ rimusirya jiryatiy ri̱chana̱tya̱da ranchirye. \v 16 Varityi ratyu̱chura samitu̱choda, ne ri̱nnuva̱y riva ray, tapi ne vana̱y ntate ra̱ndasa; radyentya day netimyu̱ ne ratyu̱chunumaya̱ra samitu̱choda Crístunchiy. \v 17 Raryityi jvaay radyirya jvaaryu̱yadamusiy tara, raryi jmutya̱ra murichedoda variy; varityimyu̱ ne, rivaay jiryatiy su̱pa̱ Vu̱yntyityu̱ yinsu̱byiju̱ ray. \v 18 ¿Ta̱ra ra̱jmutya̱ variy rivaayada murichirya, ta̱ra? Jiryatirya: jiryatiy rivaay mitya, jiryatiy ratyu̱chunumaya̱ra samitu̱choda Crístunchiy ne murichetara day, mitya. \p \v 19 Dantyamu̱y ne ti̱ cumude ray, ra̱cha ricyumude ti̱ta̱ju̱ variy, ra̱tidye ca̱na̱y variy jaryivya̱ju̱ riy rityevay Ju̱denumuju̱. \v 20 Judíyuvedaju̱ ji̱ta ravyichasara nu̱tyu Judíyu, ra̱tidye ca̱na̱y Ju̱denuju̱ riy. Rijyu̱ ji̱ta rityi vichasara niquejada siityari̱vay, ravyichasara nu̱tyu niquejada siityari̱nu, ra̱tidye ca̱na̱y Ju̱denumuju̱ riy rityevay, dañumamu̱y ne ra̱sabuy riva darya niquejada ray. \v 21 Rijyu̱ntiy jiryatimyu̱ ne Ju̱denu niquejadatavadyeryi, ravyichasara nu̱tyu ne niquejadati̱, ra̱tidye ca̱na̱y Ju̱denumuju̱ riy rityevay, dañuma rañityuva̱chu ramu Crístu niquejada, jiryatiy Ju̱denu niquejadantirya. \v 22 Rijyu̱ ji̱ta rityi vadiiryo̱vay jijechipiya̱jadamusiy, ravyichasara vadiiryo̱nuntiy, ra̱tidye ca̱na̱y Ju̱denumuju̱ riy vadiiryo̱vay. Ravyichasara ti̱ta̱ju̱ rijyu̱, ra̱tidye jantyutya paru̱cha̱rimyusiryi rityevay. \v 23 Rivaachara ti̱ta̱ju̱ samitu̱choda jiyadaju̱, ra̱tidye jmutya̱ rusa̱ra rayaru̱rya samitu̱chodamu. \p \v 24 Jiryeñi datyi̱sani̱viy rinchiy siichivye siichedamu, vinu ti̱qui ca̱na̱rya ramurichirya. Daryani̱ jirya̱siichityara samiy vicha̱dantidye, jirya̱tidye jmutya̱ra ramurichirya jiryejyu̱. \v 25 Ti̱ta̱ju̱ rityi ca̱na̱ryu̱y tiyi̱sa̱damu, richaboniy paru̱cha̱rimyusiyu, rirya̱tidye ca̱na̱rya tara ramurichirya jiryatimyu̱ ne suru̱rya rani̱cha. Vu̱y ji̱ta jiryatiy vu̱chiityari̱ni̱ Ju̱denu day, vu̱cya̱na̱rya ramurichirya, jiryatimyu̱ ne parutachara darya jiryatiy ju̱na̱reju̱ ra̱suru̱jeya̱sara day. \v 26 Ray ji̱ta siichiy radyetya̱data, ne mityamusiy; ratyotiyada ne mitya totiyada vidaviva. \v 27 Rantya ji̱ta jvatyi riva ravyu̱, ra̱tidye saboniy nu̱tyu ramyichechirye, rañuma su̱tye ca̱na̱yadamu, rañatuñumatiryi tavay ca̱na̱yadaju̱. \c 10 \s1 Judíyuveda vichanu̱yada jantyasara vu̱jyu̱ day \p \v 1 Ratyeryi̱veda, ravya̱tatya jirye̱cha datyi̱sa̱miy rinchiy vu̱myunatyavay, nu̱tyu rivyichasaratiy ti̱ta̱ju̱ nuvachiy jare, rityiryo̱ri̱jada nú̱va ja̱mu na̱va ta̱savu̱mu. \v 2 Riityu̱yada ti̱ta̱ju̱ variy Muyisésibe jtyamu, nuvachiy jare, ja̱mu na̱va ta̱savu̱mu jarye, rirya̱tidye siityari̱ rivasiñi̱ Muyisésiy. \v 3-4 Ri̱myiñu̱yada ti̱ta̱ju̱ra jmyicharantiy jiryatiy Ju̱denumusiryára, daryantiy rirya̱toda ti̱ta̱ju̱ra jatuja̱ simusintyi, jiryatiy rirya̱tunu̱yada simusiy ravichu̱ra, jiryatiy sasiityari̱nu̱yada riy, riryupiyadamu. Ni̱ni̱ vichanu̱yada Crístu, Ju̱denu jaryeti̱. \v 5 Dañumamu̱y ne rivyichasara rajuumusiy Ju̱denu jacharaju̱, ripyarutay rityevay mitya tova variy ru̱co̱siy. \v 6 Sabay Ju̱denura rivyichasa̱da nu̱tyu jantyasara vu̱jyu̱, vu̱ñuma ni̱ru̱rya nicyara̱y, nu̱tyu riñi ni̱ru̱yadara nicyara̱y variy. \v 7 Ne vurye̱cha taranijyu̱ jachipiya̱vay Ju̱denu jiyasachiy nu̱tyu rivyichasara rityevay, darya nu̱chara rinchiy: \q1 Rimya̱sa̱da nijya̱nvay jibyedaju̱, jatodaju̱ jarye, rirya̱subeda variy rivasiy rirye̱ya̱jada na̱cho̱. \m \v 8 Ne vurya̱cadnavay daryatiy ricyadnaveda rityevay, ripyaruteda daraju̱y vu̱yaju̱y vara̱nca, mumuri̱ vara̱nca ranchaju̱ varintyi, ripyaruteda nijya̱nvay tarundaquimu variy jicyadnavediva. \v 9 Ne vurya̱jiyasantani̱ Nutyityu̱ Vuryi̱ndenu nu̱tyu riyasanta̱datiy rityevañi̱, ripyaruteda codiy su̱yadamusiy variy. \v 10 Ne vurya̱cucutya Ju̱denunijyu̱ vu̱y, nu̱tyu ricyucutya̱datiy rityevayu, ripyaruteda variy paruti̱ jvedamusiy. \v 11 Sanu̱tyaniy Ju̱denu ti̱ta̱ju̱ra rivyichadeda vuryeyadaju̱, rirya̱tidye vichasara jantyasavay vu̱jyu̱ jiryatiy vu̱vyicha diye, jiryatiy riti̱ tamitya runda vuryimu. \v 12 Ramuni̱, ni̱tiy jtay jiryaniy surra, sa̱jnu̱tya samiyu, sañuma caray Ju̱denu nú̱vasiy. \v 13 Ne rasarye tara jantya̱da vuryimu, jiryatimyu̱ ne nijya̱mi̱ jantyasara darya. Ju̱denu ji̱ta ne quivu̱rya, jiryatimyu̱ ne sa̱jantyatanivyu̱y darya sa̱ra̱ju̱mu̱y ne vurya̱jachi̱nityara. Sa̱sa̱y jantya̱datara ramitya̱da, ratatiy vurya̱jachi̱nityara. \p \v 14 Ramuni̱tiy, ratyeryi̱veda, jirya̱bay ra̱jisiy taranijyu̱ jachipiya̱jada Ju̱denu jiyasachiy. \v 15 Rañique jiryiva jiryatiy datyavay daryaju̱ jirye; jirya̱jachipiya̱ samiy ranijyu̱ jiryatiy ri̱tay jiryivara. \v 16 Jiryatiy vurya̱tura jatusara ratatiy vu̱jechipityara sadiiyada Vu̱yntyityu̱, jiryatiy vuryi̱chana̱tya ratani̱ Vu̱jye̱, ¿ne viy vuryi̱tay jmutya̱jada rata Crístu nu̱yada vatajuu vu̱y? Pa̱ jarye jiryatiy vu̱ryuvera ¿ne viy vuryi̱tay Crístu vu̱ra, ratatiy vuryi̱mutya̱ra vu̱jyuuchuveda ramityadeda? \v 17 Nu̱tyu ravicha vinu tajoqui pa̱ (jiryatiy vu̱ryuvera), daryaday vu̱vyicha vinu taraqui vu̱tavay Crístumuntidye, dañuma vu̱ñi̱cha rajuu. Vu̱vyicha vinu ti̱qui Crístumu, jiryatiy vuryi̱myi ti̱ta̱ju̱ vinu tajoqui pa̱musiy, Crístu diiyada jachipitya̱daju̱. \v 18 Jirya̱jnu̱y rinchiy Judíyuveda, jiryatiy riimyicharara ratera jiryatiy Ju̱denumuju̱ jnutatyasara darya, ramusiñi̱ ru̱mutya̱ vatajuu sisa̱ Ju̱denura. \v 19 ¿Ta̱ra ri̱tay rata, ta̱ra? ¿Samirya vidye taraju̱ra jmyichara jiryatiy ru̱ntatya tavay riñijyu̱ra jiryatimyu̱ ne Ju̱denu daryi? ¿Tavay ni̱viy rirye̱cha ramusiy, riñijyu̱tiy riñi jnutatyara tara? \v 20 ¡Ne! Ri̱tay ji̱ta jiryatiy ru̱ntatya tavay bayantunijyu̱ra, ne ru̱ntatya Ju̱denunijyu̱ra, mitya. Ne ravya̱ta jirya̱tidye jmyi vatajuu rusa̱ bayantuveda. \v 21 Ne vana̱y vurya̱jatusara Ju̱denu jatusiivyimusiy, bayantu jatusiivyimusiy jarye risa̱ju̱ ne vurya̱jatu, dantyamu̱y ne vana̱y vurye̱jmyichara Ju̱denu jmyijyomu, ne vinu bayantu jmyijyomuntiy. \v 22 ¿Vurye̱tyataniryu̱ñi̱ Ju̱denu? ¿Vu̱ñi̱cha vanu̱vye simusique? \s1 Vurya̱jvaacharara ti̱ta̱ju̱ Ju̱denu jchana̱tya̱da jiyadaju̱ \p \v 23 Dañuma vu̱ryi jvaaryu̱rya ti̱ta̱ju̱, ne ra̱jmu̱tya ti̱ta̱ju̱ vu̱y; dañuma vu̱ryi jvaaryu̱rya ti̱ta̱ju̱, ne vurya̱vanu̱tyaniy ti̱ta̱ju̱ta vu̱y. \v 24 Ne vurya̱va̱ta vinu rana̱cho̱ jiryatiy samirya vinu vu̱jyu̱ra. Vurya̱va̱ta ji̱ta rana̱cho̱ jiryatiy samirya vu̱tyuunu vichavajyu̱ darya. \v 25 Ne su̱bay Ju̱denu vurya̱jisiy vuryi̱byedaju̱ra sasaviy jiryatiy ritye̱ryu̱tya ta̱ryu̱tyajomura. Ne vurya̱jtaja̱nu ti̱ vu̱dyetya̱daju̱ sa̱vidye jnutatya ti̱ bayantunijyu̱ra. \v 26 Tapi Ju̱denu barya daryaju̱ darya jirya mucadi day, jiryatiy ti̱ta̱ju̱ ranchara. \v 27 Saryityi musuy ti̱ yisa̱ jbyedaju̱ ji, dañumamu̱y ne Ju̱denu siityari̱nu dañi̱, jiyaru̱tyi, ya̱numa jmyi ti̱ta̱ju̱ra jiryatiy sasa̱y jiirya, ne ya̱jtaja̱nu jmyicharanchiñi̱, ya̱tidye datya jnutatyasara vidye rani̱cha. \v 28 Ti̱tiy tu̱chu: jnutatyasara darya, ne ye̱jmyi variy sayadaju̱ra, Ju̱denunijyu̱ jachipiya̱jada jiyadaju̱ jarye. \v 29 Ri̱tatya jiijechipiya̱jada jiyadaju̱ darya. Ri̱tay ji̱ta sajachipiya̱jada jiyadaju̱ darya ni̱tiy tu̱chu ranchiy yiva: ne ye̱jmyirya. ¿Ta̱raju̱na̱ sa̱tu̱chuta ti̱ra radyetya̱da jmyicharanchiy, ta̱ju̱? jiryatimyu̱ ne sajachipiya̱ samirya Ju̱denu diya. \v 30 Ray ji̱ta, ratyi jmyi ri̱chana̱tya̱damu, ¿nu̱tyuramusiy sa̱daya̱ ti̱ ranchiy rañijyu̱, nu̱tyuramusiy? jiryatiy ri̱chana̱tya variy rivani̱ Ju̱denu. \p \v 31 Dañuma vuryi̱myi, dañuma vurya̱tu, vurya̱ma̱ jvaarya rirya̱tidye jchana̱tya tavañi̱ Ju̱denu. \v 32 Ne vurya̱casinu̱ya̱taniy Ju̱denu nú̱va riy Judíyuveda, dantyamu̱y ne riy jiryatimyu̱ ne Judíyuveda daryi, dantyamu̱y ne vinu riy jiryatiy Ju̱denu siityari̱vajyuu daryi. \v 33 Darya rajerye jvaachara ti̱ta̱ju̱ nijya̱nvay jacharaju̱, dantyamu̱y ne ravya̱ta tara ramurichenusa̱da. Ravya̱tasara ji̱ta rana̱cho̱ rirya̱tidye jmutya̱ tavarya ramityadeda jijyuuchuveda murichirya. \c 11 \p \v 1 Jirya̱siityari̱ rivaayadamu ray, nu̱tyu ratyi siityari̱ sivaayadamu Crístuyu. \s1 Nu̱tyuramusiy riryi vichasara vatuy Ju̱denunijyu̱ jachipiya̱jadamuju̱, nu̱tyuramusiy \p \v 2 Ri̱chana̱tya ji̱ta jirye jiryatiy jiryejechipityasara ti̱ta̱ju̱mu ray, jiryatiy jiryebecharara tu̱chodantiy jiryatiy jiryi̱mutya̱ rimusidyerya. \v 3 Ravya̱ta ji̱ta jirya̱datya: Nijya̱nvay vichasara Crístu nusu̱chavay, vatura vichasara jivyanu nusu̱byintidye, Crístu ji̱ta vichasara Vu̱jye̱ Ju̱denu nusu̱byi day. \v 4 Ti̱tya vanu ni̱tiy tu̱chu sisa̱ Ju̱denu, varimyata satu̱chu nijya̱nvamyu saju̱, sa̱numatiy tu̱chu jno̱co̱ti̱, sa̱viryu̱tya variy ratani̱ jintyityu̱. \v 5 Ti̱tya vaturu̱y nana̱tiy tu̱chu sisa̱ Ju̱denu, varimyata nanutu̱chu saju̱ nijya̱nvamyu, nanunumatiy tu̱chu mitya jno̱ mutanujay jsa̱, nana̱viryu̱tya variñi̱ jintyityu̱ rata, nu̱tyunuma rani̱cha pa̱chara nta nani̱no̱. \v 6 Netimyu̱ ne nanumo̱siiryu̱y vaturu̱y pañi̱tara yino̱, dañuma nana̱pa̱tyanirya yino̱jasiy. Jadasaratiy raryicha vatujyu̱ rirya̱tiy vicha jno̱jasiy pa̱chavay, varimyata mitya jno̱tadimiy ti̱ta̱ju̱, rirya̱ma̱ mo̱siiy mutanujatyara yino̱ variy. \v 7 Vanu ji̱ta ne sa̱mo̱siiy pañi̱tara yino̱ day, jiryatiy savichasara jo̱ta̱damusiy Ju̱denu jantyasi̱, sadáju̱ jarye. Vatura ji̱ta vanudáju̱ day. \v 8 Tapi ne sani̱cha vanu vaturamusi̱, vatura ji̱ta rañi̱cha vanumusi̱ day, (jiryatiy su̱ndejada Ju̱denu vanu vija̱musiñi̱ vatura). \v 9 Dantyamu̱y ne su̱ndejada Ju̱denuni̱ vanu vatura jiyadaju̱. Su̱ndejadani̱ vatura vanu jiyadaju̱. \v 10 Ramuni̱ rirya̱ma̱ vichasara vatuy yino̱ mutanujatyavay, rirya̱tidye vichasara samiy jvadichavay Ju̱denu tuunu vichavay mo̱mu. \v 11 Dañumamu̱y ne savichasara vatura vanusa̱, dantyamu̱y ne vanu, vaturasa̱, Ju̱denu jtedamuju̱. \v 12 Tapi darya su̱ndejada Ju̱denuni̱ vatura vanumusiy, daryatiy sarupachara vanu vaturamusintyidye; ti̱ta̱ju̱ ji̱ta ru̱dachara Ju̱denumusiy. \v 13 Jirya̱datya samiy jiryejyu̱ra: ¿Samiryavidye vatujyu̱ rityu̱chu sisa̱ Ju̱denu, ne mutanujatyavay? \v 14 ¿Ne viy vu̱dyi jadasara riva jiryatiy saja̱vyechu vanura yino̱jasicya̱? \v 15 Vatura ji̱ta su̱no̱jasicya̱ jchana̱tyaniyu, jiryatiy sasa̱y Ju̱denu su̱no̱jasicya̱ yino̱ mutanuta̱ju̱yu. \v 16 Dañuma rivyicharu̱y tavay niquetta̱dacanumiy ranchiy, ne vu̱dyetyara ratarya vichanichara vuryimu, dantyamu̱y ne Ju̱denu siityari̱vajyuumu. \s1 Nu̱tyuramusiy vu̱ryi jachipityara Jesucrístu batyeda vuryeyadaju̱, nu̱tyuramusiy \p \v 17 Ra̱numatiy nu̱rya tara jiryejyu̱, ne vana̱y ri̱chana̱tya variy jirye ranchiy jiryentye̱ryadedayu, jiryatimyu̱ ne samivya̱ju̱ darya. Nicyara̱vya̱ju̱ ji̱ta radyi daryaju̱ riva. \v 18 Munatya ru̱tay tavay jiryenchiy: Rivyichasara nantasavay nu̱ñi riy, jiryatimyu̱ ne vana̱y rijechipiya̱sara vatajuu. Rajechipiya̱ variy: si̱tenuviy rani̱cha darya niquejada jiryenchiy. \v 19 Samirya dyetya ravichasara jaryeta̱da vu̱quebyimu, rirya̱tidye dityanu ramusiyu, rityi vichasara samirya jvadichavay Ju̱denu diya vu̱quebyimu. \v 20-21 Jiryeñumatiy ji̱tye̱ryaniyu, ne vana̱y jiryi̱myichara Ju̱denunijyu̱, tapi jiryi̱myichara nu̱ñi ti̱musirya jidyirya jmyi̱sara day, jasicha̱ra̱ju̱tiy sajachi̱ ti̱, nu̱ ji̱ta ma̱cho̱ niyu̱byi day. \v 22 ¡Tiii! ¿Ne rorityavay jirye, jasityi jiryejmyi, jirya̱jatu risa̱ju̱ntiy? ¿Ta̱ju̱rana̱ jiryerrachu riy Ju̱denu siityari̱vajyuu day, ta̱ju̱? varimyata jiryejantaniryu̱ryi rityevay jiryatimyu̱ ne taratavadyeryi. ¿Ta̱ra ra̱jtay jiryiva, ta̱ra? ¿Ravyidye jchana̱tya ranchiy jirye? ¡Tama̱ day, tama̱! \s1 Sadatyadoda Jesús riy: “Pa̱ ravyu̱, bínuja̱ ji̱ta rayndaja̱ day” \r (Matévu 26.26-29; Márcu 14.22-26; Dúcasiy 22.14-20) \p \v 23-24 Tapi ray ji̱ta jmutya̱jada Ju̱denumusirya, ratyu̱choda jiryivantirya, jiryatiy sivaayada Vu̱yntyityu̱ Jesúsra. Variy nupora ji̱ta jasityi ribeyada batyedaju̱ni̱, sireda ji̱tara pa̱ variy, si̱chana̱tya̱da variñi̱ jijye̱ Ju̱denu ranijyu̱ pa̱. Saruvejada ji̱ta varirya pa̱, su̱teda ji̱ta: \q1 Jirya̱jnu̱rya jirya rimusiy nu̱tyu ravyu̱ jiryatiy jiryeyadaju̱ darya. Jirya̱jmutya̱jaya̱ra jirya̱tidye jachipityasara rata ray. \m \v 25 Daryatiy riibyedivasiy, siredara jatuvu̱, su̱teda varintyi: \q1 Jirya jatusarata radyityanu diye vadi jnu̱yadanchiy jirye, jiryatiy Ju̱denu jtedamuju̱ darya, jiryatiy raryi rayndaja̱ murichiryara. Jirya̱tiy jatusarara, jirya̱ma̱ jachipityasara riva ray. \m \v 26 Tapi jiryi̱myiñumatirya jirya pa̱, jirya̱tu jatuvu̱vimusiy risa̱ju̱ntiy, jiryetyu̱chusara ranchiy variy jiryatiy sabatyeda vuryeyadaju̱. \s1 Vurya̱jachipityaja̱ samirya Jesucrístu batyeda jiyadaju̱ \p \v 27 Ramuni̱tiy ni̱tiy jmyirya pa̱, sa̱tu variy jatuvu̱vimusintyi, netimyu̱ ne sajachipityaja̱ samirya Jesucrístu batyeda jiyadaju̱, sayasay variy Jesucrístu munusa̱divayu. \v 28 Rirya̱ma̱ jantya munatya nu̱ñi ti̱quimusiyu, samiryavidye rajechipiya̱jada ranchiy Crístu batyeda jiyadaju̱. Rivasiñuma ji̱ta sa̱jmyirya pa̱, sa̱jatu jatuvu̱vimusiy varintyi. \v 29 Si̱myiñumatiy vanura pa̱, varimyata sa̱tunumatiy yatuvu̱vimusiy, netimyu̱ ne sajachipitya samirya Jesucrístu batyeda jiyadaju̱, satiitya variy jiyadaju̱ra jijyuuchuveda murichirya. \v 30 Ramuni̱ rivyichasara jdiva̱jnuvay jiryetyevay, tavay ji̱ta diiye̱chara ru̱co̱sidye. \v 31 Vu̱ryityi jantya munatyara vu̱jechipiya̱jada Jesucrístu batyedanijyu̱, ne saryi murichenutaniy variy Ju̱denu ru̱co̱sivyu̱y. \v 32 Saryityi murichenutaniy ru̱co̱sivyu̱y, samusiye̱chara variy rata vu̱y vu̱ñuma parutay rusa̱ju̱ rityimyu̱ ne tuva̱churu̱y simu Ju̱denu day. \p \v 33 Ramuni̱ ri̱tay jiryiva, ratyeryi̱veda, jirya̱numatiy ji̱tye̱ryaniy jibyedaju̱yu, jirya̱ma̱ nutuy nu̱ñi ti̱quimusiy variyu, jirya̱tidye jmyi vatajuu Ju̱denunijyu̱. \v 34 Ni̱tiy jachi̱ jaryi, sa̱ma̱ jmyi munatya jiryorimyu day, jiryeñuma ji̱tye̱ryaniy jipyarutedaju̱yu. Ra̱numatiy ju̱ti̱ jiryimu, ra̱tu̱chunuvi̱ra ratarya tu̱choda variy jiryivantiy. \c 12 \s1 Nu̱tyuramusiy sasa̱chara Ju̱denu Jnutu vuryivaayadaju̱ra datya̱da, nu̱tyuramusiy \p \v 1 Ratyeryi̱veda, ne ravya̱ta jirya̱ma̱cho̱ datyi̱sa̱miy datya̱danchiy, jiryatiy sasa̱chara Ju̱denu Jnutu vuryivaayadaju̱ vu̱y. \v 2 Netimyu̱ ne jiryechiityari̱nu̱yadani̱ Ju̱denu variy didye, jiryevyichanu̱yada caresavay jiiputera jvaachi̱ rapu̱rya siityari̱sa̱damuju̱. \v 3 Jirya̱ma̱ datya jiryatimyu̱ ne vana̱y vuryi̱tay Ju̱denu Jnutumusirya nicyara̱y niquejada sanijyu̱ Jesús. Daryantyamu̱y ne vana̱y vuryi̱tachara: Vu̱yntyityu̱ni̱ Jesúscu̱, netimyu̱ ne savichasara Ju̱denu Jnutu vuryiva variy didye. \p \v 4 Vuryi̱mutya̱ Ju̱denu Jnutumusirya datya̱da jaryedo, vurya̱tidye jvaay rata. Dañuma sasa̱rya datya̱da jaryedo, ni̱ni̱ vichasara vinu ti̱qui. \v 5 Vuryi̱mu̱tya jaryedo jvaayadata Vu̱yntyityu̱ nijyu̱ vu̱y, dañuma sani̱cha ti̱qui Vu̱yntyityu̱. \v 6 Taraqui vitya jiryi̱nu̱y jvaayada Ju̱denuju̱, ti̱quide ji̱ta Ju̱denu day ni̱tiy jvaatyaniy ti̱ta̱ju̱ vuryeyadaju̱. \v 7 Vuryi̱mutya̱ nu̱ñi ti̱quimusirya datya̱da, Ju̱denu Jnutumusiy, vurya̱tidye dityanu vuryeyadaju̱ra. \v 8 Nu̱ jmutya̱ Ju̱denu Jnutumusirya datyara niquejada, samirya jvaayadaju̱; nu̱ntiy jmutya̱ra niquejada, ratatiy vu̱dyetyara tara. Darya su̱mutya̱ Ju̱denu Jnutumusirya. \v 9-10 Nu̱ntiy jmutya̱ Ju̱denu Jnutumusirya jachipiya̱jada Ju̱denunijyu̱ntiy; nu̱ntiy jmutya̱ra datya̱da yindadodaju̱ Ju̱denu Jnutumusintyi; nu̱ntiy jmutya̱ mityamusiy jvaayadaju̱ra tara; nu̱ntiy Ju̱denu niquejada datyadodaju̱; nu̱ntiy jmutya̱ra sa̱tidye datya variy nijya̱nvay jnutunchiy, Ju̱denumusi̱vidye sani̱cha; nu̱ntiy jmutya̱ra sa̱tidye niquera jaryedo niquejada, netimyu̱ ne sadatyara; nu̱ntiy jmutya̱ra datya̱da sa̱tidye datyanura saniquejada. \v 11 Jirya ti̱ta̱ju̱ vuryivaay Ju̱denu Jnutumusiy. Ni̱ni̱ sa̱y jidyirya ni̱ru̱yadamusiy, nu̱ñi ti̱quimuju̱ra. \s1 Vu̱vyichasara ti̱ta̱ju̱ nu̱tyu ti̱qui Jesucrístumu \p \v 12 Dañuma rañi̱cha ti̱qui, rajuura terati̱ ray. Jasiy rimura ri̱no̱, ratyuva̱y, rañi̱siy, raynru̱, rajyu̱, rajyase, rajyomutu, ramyuda, radyuse, rañumutu ti̱ta̱ju̱. Daryatiy sani̱cha Crístu ti̱qui, rajuura terati̱ntiñi̱. \v 13 Crístu tera vu̱y, ti̱ta̱ju̱ jiryatiy vuryi̱tay vu̱ñi̱cha savu̱, ti̱ta̱ju̱ jiryatiy Ju̱denu siityari̱vadyevyu̱y. Dañuma vu̱ñi̱cha Judíyuveda, varimyatamu̱y; dañuma vu̱ñi̱cha cumudemiy, varimyatamu̱y ne, vu̱ñi̱cha savu̱tera. Vuryi̱tyu̱mya̱ daryaju̱ Ju̱denu Jnutumusiy simu, vuryi̱mutya̱ variy vuryivaju̱ni̱ Su̱ntu varintyi. \p \v 14 Ne taraqui teratara daryaju̱ra vu̱vyu̱, rajuura teratara daryaju̱ darya. \v 15 Raryityi jtay vu̱ñumutu vuryiva: Jiryatimyu̱ ne rañi̱cha jomutu, ne rañi̱cha variy jivyu̱ tera, ¿tapi ne si̱tenu niquejada rani̱chatecay? \v 16 Daryantiy raryityi jtay vu̱tyuva̱y vuryiva: Jiryatimyu̱ ne rañi̱cha ni̱siy, ne rañi̱cha variy jivyu̱ tera, ¿va̱ si̱tenu niquejada rani̱chava̱tecay? \v 17 Raryityi vichasara vu̱vyu̱ vinu ni̱siy ¿nu̱tyuramusiña̱ vu̱tyuva̱chusara variy, nu̱tyuramusiy? Raryityi vichasara vu̱vyu̱ vinu tuva̱y, ¿nu̱tyuramusiña̱ vu̱ryi naryiiy variy, nu̱tyuramusiy? \v 18 Sabayada daryaju̱ Ju̱denu vu̱vyu̱mura ratera, daryatiy sabaryu̱yada darya. \v 19 Raryityi vichasara taraquide ratera, ne raryicha vu̱vyu̱ variñu̱day. \v 20 Vu̱dyi riva vu̱vyu̱ tavu̱qui, ratera ji̱ta rajuura day. \v 21 Ne vana̱y ru̱tay vu̱ñi̱siy riva vu̱jyomutu: ¡Ne ravya̱ta ji! Dantyamu̱y ne ru̱tay vuryi̱no̱ vu̱ñumutuva: Ne ravya̱ta ji. \v 22 ¡Ne! Vu̱vya̱ta jaryirya vu̱vyu̱ tera jiryatiy vadiiryo̱va̱ju̱ darya. \v 23 Vu̱vyu̱ tera ji̱ta jiryatimyu̱ ne samiy jvadicharara, vu̱yndani̱vay variy. Daryantiy vu̱vyu̱ tera jiryatiy vu̱dyi jadasara riva, vu̱dyutyasara vu̱chujatyara. \v 24 Vu̱vyu̱te jiryatiy samiy jvadicharara, ne rava̱tara dutyasa̱da day, mitya. Su̱ndejada ji̱ta Ju̱denura vu̱vyu̱ samiy jvaachara, vurya̱tidye bay jaryi samiryara ratera, jiryatiy rasu̱tye tara. \v 25 Su̱ndejada daryara vu̱vyu̱, ra̱tidye ma̱cho̱ vu̱vyu̱ tera mityiji, ne nantaja̱sara, ra̱tidye jmu̱tya samiy nu̱ñi tarátayu. \v 26 Ra̱numatiy nuvaday taraqui vu̱vyu̱ tera, ti̱ta̱ju̱ vu̱vyu̱ nuvaday variy risa̱ju̱. Ra̱numatiy jmutya̱ taraqui vu̱vyu̱ terara jchana̱tya̱da, ra̱jchana̱y ti̱ta̱ju̱ vu̱vyu̱ risa̱ju̱ntiy. \p \v 27 Vu̱vyichasara Ju̱denu siityari̱vajyuu nu̱tyu Crístuvu̱; vu̱vyichasara nu̱ñi ti̱quimusiy savu̱tera. \v 28 Sabayada Ju̱denu jichiityari̱vajyuu cabyimu riy sansu̱byimiy munatya, risa̱ju̱ntiy saju̱ tu̱chuvay, risa̱ju̱ntiy datyanuvay, jadchintyi mityamusiy ju̱devay, jadchintyi mi̱sadeda datyavay, jmu̱tyavay risa̱ju̱, samiy nusu̱vye jarye, taji niquejadamu niquejada datyavay jarye ti̱ta̱ju̱ risa̱ju̱ntiy. \v 29 ¿Vu̱ñi̱cha ti̱ta̱ju̱ nusu̱byimique? ¿Vu̱ñi̱cha ti̱ta̱ju̱ Ju̱denuju̱ tu̱chuvaque? ¿Vu̱ñi̱cha ti̱ta̱ju̱ datyanuvaque? ¿Tapi vu̱dyetya ti̱ta̱ju̱ra mityamusiy ju̱dejada cay? \v 30 ¿Vu̱dyetya ti̱ta̱ju̱ mi̱sadeda Ju̱denu datya̱damusique? ¿Vu̱ñique ti̱ta̱ju̱ taji niquejadamu jiryatimyu̱ ne vu̱dyetyara cay? ¿Vu̱dyetya ti̱ta̱ju̱ra raniquesa̱da taji niquejada cay? \v 31 Jirya̱ma̱ va̱ta rana̱cho̱ Ju̱denumusiy datya̱da jiryatiy samiryava̱ju̱ darya. Daryani̱ ra̱dityanu ji̱ta jiryerya samiñú̱ jiryatiy samiñú̱va̱ju̱ darya. \c 13 \s1 Ju̱denu va̱ta̱damusiy vicha̱da \p \v 1 Raryityi nique tara nijya̱nvay niquejadamu, varimyata Ju̱denu tuunu vichavay niquejadamu, netimyu̱ ne raryi vichasara Ju̱denu va̱ta̱dati̱ tavañijyu̱ risa̱ju̱, ra̱cha variy nu̱tyu yivamyujape̱ suuyada, mitya suuyada, varimyata nu̱tyu yivamyuday jvatyasara suuyada. \v 2 Raryityi vichasara datyanu̱, Ju̱denu niquejada datyadodaju̱, raryityi datya varintyirya ti̱ta̱ju̱ Ju̱denu datya̱dantiy jiryatiy ravichanu̱yada dutyasara, ti̱ta̱ju̱ datya̱da jarye risa̱ju̱; raryityi tuva̱chu jaryi simu Ju̱denuntiy, jasicha̱ra̱ju̱tiy ra̱ja̱tataniya̱ra musiqui ravichajomusiy, netimyu̱ ne raryivyichasara Ju̱denu va̱ta̱dati̱ tavañijyu̱ risa̱ju̱ntiy, rañi̱cha mitya variy. \v 3 Raryityi sa̱jeya̱sarara raberya tavay jiyadaju̱, raryityi sa̱rya ravyu̱ rirya̱tidye rupay Ju̱denunijyu̱ra, raryi ca̱na̱vya̱ tara ramusique. \p \v 4 Ni̱tiy vichasara Ju̱denu va̱ta̱damusiy, sajachi̱nichara tapimusiy variyu, savichasara samirya jachityi̱ risa̱ju̱. Ne savichasara ra̱tyara variy, dantyamu̱y ne su̱nnuva̱yu. \v 5 Ni̱tiy vichasara Ju̱denu va̱ta̱damusiy ne sajachipiya̱sara jaryi jiñijyu̱, dantyamu̱y ne sivaarya jiryatimyu̱ ne samirya jvadicharara. Ne sava̱tasara rana̱cho̱ vinu jidyirya ni̱ru̱yada, dantyamu̱y ne savichasara nique̱ryá, dantyamu̱y ne sabay ji̱tyaju̱ra nicyara̱y jvaayada jiryatiy sivaayada ti̱ sayaro̱ju̱ra. \v 6 Sa̱numatiy diy riva jamirya jvaayada, ne si̱chana̱y variy riva; si̱chana̱chara ji̱ta si̱tenu jvaayadiva. \v 7 Ni̱tiy vichasara Ju̱denu va̱ta̱damusiy, saramityaniy ti̱ta̱ju̱ra tavay carayada variy, satuva̱chusara ramu ti̱ta̱ju̱, santuchara ra̱jiju̱ ti̱ta̱ju̱, sajachi̱nichara ti̱ta̱ju̱ntiyu. \p \v 8 Ne ra̱parutachara Ju̱denu va̱ta̱da vuryivasiñu̱day. Dañuma ravichasara Ju̱denumusiy tu̱choda, sa̱paru̱y pariche nijya̱nvamyusiy riva; dañuma ravichasara ti̱ niquejadamu niquejada, ra̱ndasa variy; dañuma ravichasara datya̱da Ju̱denumusiy, ra̱paru̱y rivasintyi. \v 9 Tapi vu̱dyetyasarara vinu ratera, vu̱tyu̱chusarara vinu Ju̱denu datya̱da teradera. \v 10 Ra̱numatiy ju̱ti̱ Ju̱denu datyadoda miryanura vuryimu, sa̱parutatyaniy Ju̱denura jiryatiy raterarapu̱ryadéra. \p \v 11 Varityi ravyichanu̱yada dera, rañiquenu̱yada variy nu̱tyu dera, rajechipiya̱nu̱yada nu̱tyu dera nta varintyi, rajechipiya̱nu̱yada ranijyu̱ tara nu̱tyu dera jachipiya̱sara darya. Diye, jiryatiy ja̱ñuma darye, rapyaru̱mya̱ riva deramiy vicha̱da. \v 12 Diye ji̱ta vu̱dyi tariva nu̱tyu viriqui; variñi̱ ji̱ta vurya̱diy riva vanda ti̱ta̱ju̱. Diye radyetyara vinu rateradera; variñi̱ ji̱ta ra̱datyasara ti̱ta̱ju̱ra daryatiy sadatyasara Ju̱denuntidyerye. \v 13 Ra̱suru̱jeya̱sara variy vu̱tyuva̱choda Ju̱denumu, vu̱yntuyada sa̱jiju̱, sava̱ta̱da jarye risa̱ju̱ntiy. Ju̱denu va̱tara ji̱ta jaryi samiryava̱ju̱ ti̱ta̱ju̱musidyerya. \c 14 \s1 Taji niquejadamu niquejadanchiy, Ju̱denuju̱ tu̱chodanchiy jarye \p \v 1 Jirya̱numa ni̱ru̱y jaryirya va̱ta̱da, daryatiy sava̱tasara Ju̱denu vu̱y, jirya̱ma̱ va̱ta rana̱cho̱ Ju̱denu Jnutumusiy sa̱chara jaryivya̱ju̱te jirya̱tidye tu̱chujaya̱sara nijya̱nvavya Ju̱denuju̱. \v 2 Ni̱tiy niquesara taji niquejadamu jiryatimyu̱ ne sadatyara, ne satu̱chu variy sisa̱ nijya̱mi̱; satu̱chu sisa̱ Ju̱denu, tapitya satuva̱chu ti̱ra saniquejada, jiryatiy sanique Ju̱denu Jnutumusirya niquejada dutyasara. \v 3 Ni̱ni̱ ji̱ta jiryatiy sanique Ju̱denuju̱, ni̱ni̱ tu̱chu ruuva nijya̱nvay rivyanu̱tya̱daju̱ntiy, ru̱mu̱tya̱daju̱ntiy, rirya̱tidye datya variy: Savichasara Ju̱denu vuryisa̱ju̱. \v 4 Ni̱tiy nique dutyasara niquejadamu, jiryatimyu̱ ne sadatyara, savanu̱tyaniyu; ni̱ni̱ ji̱ta jiryatiy sanique Ju̱denuju̱, savanu̱tyanintyidyeryi jityeryi̱veda Ju̱denu siityari̱vajyuuntidye. \v 5 Ravya̱ta jiryejyu̱ jirya̱tidye nique ti̱ta̱ju̱ dutyasara niquejadamu. Ravya̱ta jaryivya̱ju̱ jirya̱tidye nique Ju̱denuju̱. Ni̱tiy nique Ju̱denuju̱ savichasara jaryiñu̱ simusiy ni̱tiy nique dutyasara niquejadamu, netimyu̱ ne sadityanuntirya jiñiquejada datyadodantiy, rirya̱tidye tuva̱chu Ju̱denu siityari̱vajyuu variy ramu. \p \v 6 Diye, ratyeryi̱veda, ra̱numatiy ju̱ti̱ jiryimu dutyasara niquejadamu niquenu, nu̱tyuramusiy ra̱jmu̱tya rata jirye, nu̱tyuramusiy, netimyu̱ ne ra̱nique variy Ju̱denumusirya tara dityadoda, varimyata datya̱da, varimyata tu̱choda, varimyata datyadoda risa̱ju̱. \v 7 Daryanuma ra̱numatiy suuy rudidyuu, netimyu̱ ne vatajuu suuryara nu̱tyu duuduu, varimyata yivamyuduu, netimyu̱ ne rasuy samirya, ¿nu̱tyuramusiy sa̱datya ti̱ nu̱tyura murra̱yada rasuy, nu̱tyura? \v 8 Daryadantyi ra̱numatiy suuy su̱tarumiy natutya̱, netimyu̱ ne ra̱suy natuyada samirya, ¿nu̱tyichiy rirya̱jdutya su̱tarumiy ju̱veda jiyaro̱ju̱yu, nu̱tyichiy? \v 9 Daryantiy jiryimu, jiryeñumatiy nique taji niquejadamu, netimyu̱ ne jiryeñiquera niquejada datyasara, ¿nu̱tyichiy rirya̱tuva̱chu tavay jiryimu, nu̱tyichiy? Jirya̱nique variy mitya vidavimu. \v 10 Jasiy dyetyara rajuura jaryedo niquejada jirya mucadimuntiy. Jasidyeryi rityi datyara raniquesa̱da. \v 11 Netimyu̱ ne ratyuva̱chu variy ramu saniquejada ti̱, ra̱cha variy nu̱tyu ma̱y saju̱, ni̱ni̱ ji̱ta ra̱cha ma̱y rajyu̱ntidye. \v 12 Daryaday jiryentyi, jiryatiy jiryeñi̱ru̱y jaryi Ju̱denu Jnutumusirya tara, jirya̱ma̱ va̱tasara jaryivya̱ju̱ rana̱cho̱ jirya̱tidye vanu̱tya ratayu. \v 13 Ramuni̱ ni̱tiy nique Ju̱denu Jnutumusiy dutyasara niquejadamu, sa̱ma̱ jachiñu̱y sivantirya darya niquejada datya̱dantiy. \v 14 Ra̱numatiy tu̱chu Ju̱denujsa̱ dutyasara niquejadamu, ri̱ntu tu̱chu sisa̱, rajechipiya̱jada ji̱ta ma̱cho̱ mitya. \v 15 ¿Nu̱tyura vurya̱jvaay ramusiy, nu̱tyura? Vurya̱tu̱chu Ju̱denujsa̱ vuryi̱ntumusiy, vu̱jechipiya̱jadata jarye vurya̱tu̱chu sisa̱; vurya̱murra̱y Ju̱denunijyu̱ vuryi̱ntumusiy, vurya̱murra̱y sanijyu̱ vu̱jechipiya̱jadatantiy. \v 16 Tapi jiryeñumatiy jchana̱tyani̱ Ju̱denu Su̱ntumusiy, varityi savicha jidyiryamusiy jañu̱ñu jiryequebyimu, ¿nu̱tyuramusiy sa̱jchana̱tya mityiji jiryisa̱ju̱ni̱ Ju̱denu, nu̱tyuramusiy? jiryatimyu̱ ne sani datyara jiryeñiquejada. \v 17 Yichana̱tya dyetya samiñi̱ Ju̱denu, ne vana̱y yimu̱tya ratani̱ jityuunu víchi̱. \v 18 Ri̱chana̱tya ji̱tani̱ Ju̱denu jiryatiy rañiquesara Su̱ntumusiy dutyasara niquejadamu. Rañiquesara jaryiñu̱ jiryimusirya. \v 19 Dañuma rañi niqueru̱y Ju̱denu siityari̱vay cabyimura tadajyo niquesara rajechipiya̱jadamusiy, ratatiy ra̱datyanu riy tavay. Rani̱ ji̱ta samiryava̱ju̱ ramusiy, jiryatiy ra̱niquera vu̱yaju̱y vara̱nca niquesara dutyasara niquejadamu, Ju̱denu Jnutumusiy. \p \v 20 Ratyeryi̱veda, ne jirye̱cha nu̱tyu deramiy jachipiya̱jadatavay. Nicyara̱y jvaayadamu ji̱ta jirye̱cha nu̱tyu deramiy datyi̱sa̱miy, jiryejechipiya̱jadamu jirye̱cha ja̱myi. \v 21 Nu̱charanuma Ju̱denu niquejadamu jiryatiy su̱teda Vu̱yntyityu̱: \q1 Ra̱nique ruuva jivye nijya̱nvay taji niquejadamu, ra̱nique ma̱y jtosiy ruuva, dañumamu̱y ne rirya̱tuva̱churu̱y rimu. \p \v 22 Ramuni̱ sabay Ju̱denu dutyasara niquejadamu niquejada Yintumusiy, sa̱tidye dityanura jidyetya̱da rijyu̱ jiryatimyu̱ ne rityuva̱churu̱y simu. Ne sabarya sa̱tidye dityanu rijyu̱ra rityi tuva̱chu simu. Ju̱denuju̱ tu̱choda ji̱ta sabay jichiityari̱vajyuuju̱, ne sabayada tuva̱chu̱sa̱ nijyu̱ra. \v 23 Ramuni̱tiy riñiquenumatiy ti̱ta̱ju̱ siityari̱vajyuu Ju̱denu Jnutumusiy dutyasara niquejadamu, riryityi ju̱ti̱ tavay jiryatimyu̱ ne siityari̱vay didyeryi, ¿ne rirya̱jtay variy rinchiy: Rirya̱tachara? \v 24 Riñiquenumatiy ti̱ta̱ju̱ra Ju̱denuju̱ tu̱choda, saryityi ju̱ti̱ nu̱ jiryatimyu̱ ne siityari̱nu dañi̱, sa̱ma̱cho̱ dityanusi̱ ti̱ta̱ju̱musiy, sa̱cha tu̱chutasi̱ variy ti̱ta̱ju̱musintyi. \v 25 Rirya̱dityanura sajachipiya̱jada dutyasara, sa̱butya variy mucomuju̱yu, sa̱jachipiya̱ Ju̱denunijyu̱, sa̱tu̱chujaya̱: Si̱tenuni̱ Ju̱denu jiryequebyimu. \s1 Vurya̱ma̱ jvaarya samirya vadichara ti̱ta̱ju̱, jidchavu̱ju̱ \p \v 26 ¿Nu̱tyurana̱, ratyeryi̱veda, nu̱tyura? Jirya̱numatiy ji̱tye̱ryaniyu, nu̱ñi ti̱qui jiryequebyimu sa̱cha murra̱yadati̱, varimyata datyadodati̱, Ju̱denumusiy dityadodati̱, varimyata Su̱ntumusiy dutyasara niquejadamu niquejadati̱, varimyata dutyasara niquejada datyara. Jirya ti̱ta̱ju̱ ra̱cha jirya̱tidye vanu̱tya jijechipiya̱jadamuyu. \v 27 Riñiqueru̱ñumatiy Ju̱denu Jnutumusiy taji niquejadamu, nana̱ma̱ nique danu̱ju̱myusiy, varimyata mu̱nvamyusiy dyetya; nu̱ñi ti̱quimusiy nana̱nique. Sa̱ma̱ dityanu ti̱ntirya ta̱ra saniquejasiy. \v 28 Netimyu̱ ne savicha ji̱tye̱ryanijyomuni̱ ni̱tiy datyara saniquejada, rirya̱ma̱ ndasa taji niquejadamu niquevay, ji̱tye̱ryanijyomu, rirya̱ma̱ nique yasiquita sisa̱ Ju̱denu. \v 29 Ju̱denuju̱ tu̱chuvay ji̱ta ra̱nique danu̱ju̱myusiy, varimyata mu̱nvamyusiy. Rirya̱jantya jityevarya riñiquejada, vase niquejada vidye ráni̱cha. \v 30 Su̱mutya̱numatiy sataryi̱ra dityadoda Ju̱denumusiy, sa̱ma̱ ndasa munatya niquenu sa̱jisiy. \v 31 Rasa̱ra̱ ji̱ta jirya̱tidye datyanuja̱ nu̱ñi ti̱quimusiy jirye, jirya̱tidye datya variy tara ramusiy, jirya̱vanu̱tyantiyu. \v 32 Ju̱denuju̱ tu̱chuvay ji̱ta datyasara sabodeda daryaju̱ni̱ yintu. \v 33 Tapi ne su̱ndesara Ju̱denura jachipiya̱jada jiryatiy careva̱charara. Su̱ndesara ji̱tara samiy vicha̱da day. \p Daryani̱ rirye̱chasara Ju̱denu siityari̱vajyuu ti̱ta̱ju̱ sisa̱ju̱. \v 34 Rirya̱ma̱ ndasa vatuy ji̱tye̱ryanijyomu, jiryatiy ju̱bacharara niquejada rijyu̱. Rirya̱ma̱ saboniyu, darya su̱teda Ju̱denu jiñiquejadamu. \v 35 Nani̱taja̱nuru̱ñumatiy vaturu̱y tara, nana̱ma̱ jtaja̱nu jiryorimyuni̱ jivyanu day, ne samirya vadichara daryaju̱ nanunique vaturu̱y ji̱tye̱ryanijyomu. \v 36 ¿Jiryejechipiya̱ dyetya rú̱ndachara Ju̱denu niquejada jiryimusiy? ¿Vinu jiryimu ni̱ta riti̱jada cay? \p \v 37 Saryityi jachipiya̱ ti̱ jiñijyu̱: Ravyichasara Ju̱denuju̱ tu̱chu̱, varimyata Ju̱denu Jnutumusiy jvaañu, sa̱ma̱ datyasara ranchiy jiryatiy rañu̱ñuma jiryejyu̱ra catera: Rani̱ ji̱ta Vu̱yntyityu̱ jteda day. \v 38 Ne jirya̱jnu̱y samiy sana̱cho̱ ni̱timyu̱ ne datyaru̱rya jirya niquejada. \v 39 Ramuni̱, ratyeryi̱veda, jirya̱ma̱ va̱ta jaryi rana̱cho̱ Ju̱denuju̱ tu̱choda, dantyamu̱y ne jirya̱ju̱bay ti̱jisirya Ju̱denu Jnutumusiy niquejada taji niquejadamu. \v 40 Vinu jirya̱ma̱ jvaay samirya vadichara ti̱ta̱ju̱, jidchavu̱ jvaachara. \c 15 \s1 Crístu mi̱sa̱subeda diibyimusiy \p \v 1 Rajechipitya jiryejyu̱ra samitu̱choda, ratyeryi̱veda, jiryatiy ratyu̱choda jiryivara, jiryatiy jiryi̱mutya̱jadara, ramutiy jiryeryadeda surra variy ramusiy. \v 2 Ramusintyi, jiryeryamityanirya jijyuuchuveda murichiryantiy jiryetyi jiryiryi̱sarara ratyu̱choda, netimyu̱ ne rama̱cho̱ mitya jiryetyuva̱choda ramuntiy. \v 3 Radyetyadoda ji̱ta jirye munatyara jiryatiy ri̱mutya̱jadara, nu̱tyu sabatyeda Crístu vu̱jyuuchuveda murichirya jiyadaju̱, daryatiy nu̱chara Ju̱denu niquejadamu darya. \v 4 Radyetyadodantiy nu̱tyu ru̱muchoda variñi̱ Crístu, nu̱tyuntiy mumurundamimyusiy sami̱sadeda Ju̱denu diibyimusiñi̱, darya nu̱charani̱day saniquejadamu darya. \v 5 Sami̱sa̱subedivasiy jidyityadoda simu Pyítruyu, sataryi̱veda nusu̱byimimyu jarye. \v 6 Jadchintyi sadityadoda mityamusiy ruumu tadajyo pacha nijya̱nvayu, jiryatiy sasiityari̱vadyeryi; rajuu rityevay ma̱cho̱jada jnu̱vye diye sa̱ra̱ju̱, rime̱mya̱ rityevay diiyadamu day. \v 7 Jadchintyi sadityadoda Santiyácumuyu, tavay sansu̱byimimyuju̱ntiy ti̱ta̱ju̱. \v 8 Tamitya ji̱ta nu̱tyu raryivyicha raryupeda rundajisiy rupi̱, sadityadoda rimuntiyu. \v 9 Ray ji̱ta vichasara tamityi̱ sansu̱byimimyusiy, ne racha̱ra̱ riryi jtay Jesús nusu̱byi ray, jiryatiy ra̱vatyanu̱yada riy Ju̱denu siityari̱vajyuu. \v 10 Mitya Ju̱denu va̱ta̱damusiy rañi̱cha daryatiy rañi̱cha. Ne rá̱ma̱cho̱ mitya sava̱ta̱da rañijyu̱, jiryatiy rivaayada ji̱ta paru̱cha̱riy jaryiñu̱ ruumusiy ratyevay nusu̱byimidye, dañumamu̱y ne raryi jvaarya, Ju̱denu va̱ta̱da ji̱ta jvaachara rimusidyerya. \v 11 Dañuma ratyu̱choda ray jiryivara, varimyata rityu̱choda ratyevay jiryivara, daryatiy nu̱tyu̱chusarara, jiryetyuva̱choda ramu daryantiy. \s1 Diibyimusiy mi̱sa̱subedanchiy \p \v 12 Vu̱tyi tu̱chusara Crístunchiy jiryatiy sami̱sa̱subeda diibyimusiy, ¿nu̱tyichiy rityu̱chujaya̱ jiryetyevay, nu̱tyichiy? ne tara jna̱y diibyimusiy mi̱sa̱subeda. \v 13 Netimyu̱ ne rani̱cha diibyimusiy mi̱sa̱subeda, daryantyamu̱y ne sami̱sa̱subeda Crístu diibyimusintyi. \v 14 Netimyu̱ ne sami̱sa̱subeda Crístu diibyimusiy, ra̱ma̱cho̱ mitya variy vu̱tyu̱choda ranchintyi, jiryetyuva̱choda jarye ra̱ma̱cho̱ mityantiy. \v 15 Netimyu̱ ne rani̱cha diibyimusiy mi̱sa̱subeda, ne sami̱sadeda Ju̱denu variñi̱ Crístu, vu̱jerye ma̱cho̱ tu̱chuvay quivu̱vye, jiryatiy vu̱tyu̱chu sanchiy: Sami̱sadeda Ju̱denuni̱ Crístu diibyimusiy. \v 16 Tapi netimyu̱ ne rimyi̱sa̱sumichara diibyimiy, daryantyamu̱y ne sami̱sadeda Ju̱denuni̱ Crístu. \v 17 Netimyu̱ ne sami̱sadeda Ju̱denuni̱ Crístu, raryi ma̱cho̱sara mitya jiryetyuva̱choda simu, jiryeme̱cho̱sara juuchatavay varintyi. \v 18 Netimyu̱ ne saryi mi̱sa̱subeda Crístu, jiryatiy ridyiiye̱yada simu tuva̱chuvay, ripyaruteda ti̱ta̱ju̱ variy. \v 19 Vu̱ryityi nutuy sa̱jiju̱ Crístu vuryeyada rá̱ñuju̱ vinu jirya mucadincha jnu̱yada sa̱ra̱ju̱, vu̱vyichasara ju̱bavye ti̱ta̱ju̱ nijya̱nvamyusiy. \p \v 20 Diye ji̱ta savichasara Crístu mi̱si̱ diiyadamusiy, sani̱cha munatyi̱ diivye cabyimu, jiryatiy rirya̱mi̱sa diibyimusintyidye. \v 21 Tapi nu̱tyu rajo̱ta̱da diiyada ti̱quinchiy, daryamusiy rajo̱ta̱da diiyadamusiy mi̱sa̱da ti̱quinchintyi. \v 22 Daryani̱ vu̱dyiichara ti̱ta̱ju̱ nijya̱nvay vu̱myunatyi̱ Ará̱bamyusiy, daryaday sa̱mi̱sanichara Ju̱denu Crístumusintyivyu̱y. \v 23 Nu̱ñi ti̱quimusiy sa̱mi̱sanichara Ju̱denu, daryatiy sabayada vu̱jyu̱. Crístu vichasara munatyi̱, rivasiy ji̱ta rirya̱mi̱sa sasiityari̱vajyuu sivi̱ma̱da sa̱ra̱ju̱. \v 24 Sa̱numatiy paruta Crístu ti̱ta̱ju̱ra tavay nusu̱yada, nusu̱vye jarye, ridyetya̱da jarye risa̱ju̱, jadchiy ji̱ta ra̱jto̱ rarunda varityi sa̱sa̱y Crístura yinsu̱yada jijye̱ Ju̱denumu. \v 25 Sa̱ntya nusu̱chara Crístu jasicha̱ra̱ju̱tiy sabamya̱ Ju̱denu riy samityasimyi ti̱ta̱ju̱ jiñumutujare. \v 26-27 Sa̱parutasara tamityara jimyityasiy jiryatiy diiyada darya, sa̱saboniy Ju̱denu daryaju̱ ti̱ta̱ju̱ Cristu numutujareju̱ra. Jiryatiy su̱teda: Ra̱sabonicharara ti̱ta̱ju̱, vandanuma vu̱jyu̱ra jiryatimyu̱ ne sa̱saboniyu, ni̱tiy saboniy ti̱ta̱ju̱ra. \v 28 Ra̱numatiy ma̱cho̱ ti̱ta̱ju̱ sabuchara Crístumu, sa̱sabuy ji̱ta Crístu variy jijye̱myuntidye, ni̱tiy saboniy ti̱ta̱ju̱ simura tara, sa̱tidye vichasara Ju̱denu ti̱ta̱ju̱ ju̱na̱reju̱. \p \v 29 Netimyu̱ ne rimyi̱sasara nijya̱nvay diiyadamusiy ¿ta̱raju̱ra riityú̱y tavay diibyimiy jiyadaju̱, ta̱raju̱? Netimyu̱ ne rimyi̱sasara diiyadamusiy, ¿ta̱ju̱rana̱ riityú̱y riyadaju̱, ta̱raju̱? \v 30 Nu̱jerye, ¿ta̱raju̱na̱ nu̱vyichajaya̱sara suvu̱charamo̱muju̱, ta̱raju̱? \v 31 Radyiijeya̱ nta ti̱ta̱ju̱ rundamu, si̱tenuni̱ ri̱tay darya jiryiva, ratyeryi̱veda, jiryatiy ri̱chana̱tyasara jiryeyadaju̱, ri̱chana̱tyasara Jesucrístumu jiryatiy Vu̱yntyityu̱ dañi̱. \v 32 Ratyi jachipiya̱sara nu̱tyu nijya̱mi̱ nta, ¿ta̱ra ra̱ca̱na̱y raryityi toti sisa̱ jmyirya jiyu Evésumu, netimyu̱ ne ra̱mi̱sa rivasintyi? Samivya̱ju̱ variy vu̱ryi jtachara: Vurya̱ma̱ jmyi, vurya̱jatu risa̱ju̱ntiy, vurya̱tiy diichara variy rata̱rimyusiy. \p \v 33 Ne jirya̱quivu̱chu darya jachipiya̱jadatayu. Vu̱tyi rupi rusa̱ nicyara̱y jachipiya̱vay, ra̱jarapu̱chara vu̱vyicha̱da ru̱co̱siy. \v 34 Jirya̱ma̱ jidyojasumiy vase vicha̱damuju̱, ne jirya̱juuchuvañu̱day, tapi rivyichasara jiryetyevay datyi̱sa̱miy Ju̱denumusiy. Ri̱tay jirya̱na̱daju̱ yiva. \s1 ¿Nu̱tyuramusiy rirya̱mi̱sa̱sumiy diibyimiy, nu̱tyuramusiy? \p \v 35 Sa̱jtaja̱nu dyetya variy ti̱: ¿Nu̱tyuramusiy rimyi̱sa̱sumiy diibyimiy, nu̱tyuramusiy? ¿Nu̱tyura vu̱tavay rirye̱chasara, nu̱tyura? \v 36 ¿Ne jiryedyetya nutasara tadinchiy? Jiryatiy jiryentara ratadi, ne radipuvachara netimyu̱ ne radi munatya, ra̱tidye ti̱tuy variy nutasara ntaju̱. \v 37 Jiryatiy vu̱yntasarara tara, ne vu̱ynta vi̱tarara jiryatiy ra̱dipuvadye, vu̱ynta ji̱ta mitya tadira, nu̱tyu jaruusiy varimyata tarasintyi. \v 38 Ju̱denu ji̱ta sa̱rya ravi̱, daryatiy sava̱ta darya, sabarya ravi̱ nu̱ñi nutasara tadiju̱, jiryatiy samirya raju̱ darya. \p \v 39 Ne ravichasara taraquide sasaviy. Ne ravichasara nijya̱mi̱ saviy nu̱tyu java̱da saviy darya, dantyamu̱y ne nu̱tyu nipya̱ti̱ saviy, dantyamu̱y ne nu̱tyu quiva̱ savintyi. Sabayada Ju̱denu jaryedora richaviy ti̱ta̱ju̱. \v 40 Jasintyirya rivyu̱ Ju̱denu tuunu vichavantyi. Rivyu̱ ji̱ta vandatará jarichumu vicha̱daju̱, vu̱vyu̱ntiy ratarya vandatara jiryatiy samirya jirya mucadimu vicha̱daju̱ darya. \v 41 Jiñi̱da ji̱ta jaryi vanda day, jarimyuni̱da ji̱ta ne jaryi darya day, dantyamu̱y ne jdarichidya. Jdarichiy cabyimuntiy, ti̱qui vichasara jaryi vandanu̱y, nu̱ntiy ne sanu̱y jaryidye, daryani̱ ti̱ta̱ju̱ ravichasara. \p \v 42 Daryani̱ ravichasara diiyadamusiy mi̱sa̱subeda. Vu̱vyu̱ jiryatiy rirya̱nutá mucojarirya, rirya̱nuta puuryara. Vu̱vyu̱ ji̱ta jiryatiy ra̱mi̱sa̱sumiy diiyadamusiy, ra̱day mi̱sa̱sumiy ne diiyasara. \v 43 Jiryatiy rirya̱nuta javityiye̱chi̱ni̱, sa̱mi̱sa̱sumiy vandanu̱; jiryatiy rirya̱nuta vadiiryo̱ni̱, sa̱mi̱sa̱sumiy vanu̱rya varintyidye. \v 44 Rirya̱nutara vu̱vyu̱ diiyasara, sa̱mi̱sa̱sumiy diiyadamusintyi, ne diiyasi̱ju̱nu̱day, mitya, jiryatiy Ju̱denu Jnutu vichasara siva daryaju̱. Jasirya vu̱vyu̱ diiyasarantiy, jasintyirya vu̱vyu̱ jiryatimyu̱ ne diiyasara darya. \v 45 Ramuni̱ nu̱chara Ju̱denu niquejadamura: \q1 Su̱ndejada Ju̱denuni̱ vu̱myunatyi̱ jiyanti̱ Ará̱bay. Savichasara vu̱vyu̱musiy jnu̱ñu. \m Tamityi̱ Ará̱ ji̱ta vichasara jnutu jnu̱tyanirya, Crístu jtyati̱. \v 46 Jirya̱jnu̱y, ne savichasara jiyanti̱ vuryi̱ntu munatyi̱; savicha̱da jiyanti̱ vu̱myunatyi̱ mi̱musiy vuryi̱mutya̱ra vu̱vyu̱; rivasiy ji̱ta savicha̱da vu̱myunatyi̱ ni̱tiy jnu̱tyanicharani̱ vuryi̱ntu. \v 47 Savicha̱da mucadi jurumusiy nijya̱nvay munatyi̱, jiryatiy riyanti̱ savicha̱da. Jarichumusiy ji̱tani̱ vu̱myunatyi̱ tamityi̱. \v 48 Daryatiy savicha̱da vu̱myunatyi̱ mucadi jurumusi̱, daryaday vu̱vyichasara mucadi jurumusivye ti̱ta̱ju̱ntidye; daryatiy savicha̱da nu̱ jarichumusi̱ntidye, daryaday rirye̱chasara rityi sabachara Ju̱denu jarichumu vichavajyu̱ntidye. \v 49 Daryatiy vu̱vyichasara sa̱ntyasi̱ mucadi jurumusi̱, daryaday vurye̱chasara sa̱ntyasi̱ jarichumusi̱ntidye. \p \v 50 Ri̱tay ji̱tara jirya, ratyeryi̱veda: Ne vana̱y vuryi̱mutya̱ra Ju̱denu nusu̱yada jiryatiy vu̱ñi̱cha nijya̱mi̱ savityavay, nudatavay jarye risa̱ju̱ vu̱y; daryantyamu̱y ne vana̱y vuryi̱mutya̱ra ju̱na̱reju̱ jnu̱yada vu̱vyu̱ diiyasaramu. \v 51-52 Jirya̱tuva̱chura jiryatiy ra̱tu̱chu jiryivara dutyasara datya̱da: Dañumamu̱y ne vurya̱ma̱y ti̱ta̱ju̱ diiyadamu, vurye̱cha ti̱tunusavay ti̱ta̱ju̱, mityamusiy, vu̱me̱chiryuya̱jadamu, tamitya natutya̱ suuyadamu jarye. Ra̱suy daryaju̱ natutya̱, rirya̱mi̱sa̱sumiy diibyimiy variy ranchiy, ne rirye̱cha diiyasavañu̱day, vu̱y ji̱ta ra̱cha ti̱tunusavadye. \v 53 Tapi vu̱vyu̱ paruti̱sara, ra̱ti̱tuy ju̱na̱reju̱ jnu̱yadaju̱. Jiryatiy vu̱ñi̱cha diiyasavay, vurye̱cha variy ne diiyasavañu̱dantyi. \v 54-55 Variñi̱ ji̱ta, jiryatiy vu̱vyu̱ paruti̱sara ra̱ti̱tuy ju̱na̱reju̱ jnu̱yadaju̱, vu̱vyu̱ diiyasara jarye ra̱chasara ne diiyasara nu̱day, sa̱jto̱taniy Ju̱denu varirya yiteda, jiryatiy nu̱charara: \q1 Raramichusa̱danuma diiyada, Ju̱denu ca̱na̱yadamuju̱yu. ¿Tera variy diyera jiryatiy jivyuunusara nu̱y, diiyada, te? ¿Tena̱ jipyurichiy, diiyada, te? \m \v 56 Diiyada purichiy ji̱ta juuchuveda day. Ju̱denu jtedamusiy vu̱dyetyara vu̱jyuuchuveda, vu̱dyetyantiy vurya̱diiy ru̱co̱siy. (Vu̱ñumatiy juuchuvay, rasu̱y diiyada jipyurichitya vu̱y, vu̱dyiiy variy ru̱co̱siy. Jiryatiy su̱bay Ju̱denu yitedamu juuchuvedajisivyu̱y, vu̱jyuuchuvaryu̱y jaryi variy ru̱co̱siy.) \v 57 Vuryi̱chana̱tyasarani̱ Ju̱denu ni̱tiy ca̱na̱tyaniy Vu̱yntyityu̱ Jesucrístumusivyu̱y. Saca̱na̱tyaniy juuchuvedanijyu̱, parutedanijyu̱ jarye. \p \v 58 Ramuni̱, ratyeryi̱veda jaryi ravya̱tasavay, jirya̱ma̱ vichasara suru̱vye, ne siquityavay jijechipiya̱jadamu. Jirya̱ma̱ jasa̱chujaya̱ra yivaayada Ju̱denumu, jiryedyetyi̱satya daryaju̱: Ne ra̱ma̱cho̱ mitya Ju̱denumu vuryivaayada paru̱cha̱rimyusiy. \c 16 \s1 Riche̱yadara criquiy rirya̱tidye jmu̱tya riy jityevay Crístumu \p \v 1 Diye ra̱tu̱chu criquinchiy jiryiva, jiryatiy vurya̱jmutya̱ Ju̱denu siityari̱vay jiyadaju̱ra, daryani̱day ri̱teda Cadásiyamu siityari̱vajyuuvantiy: Jirya̱ma̱ jvaachara daryantidye. \v 2 Ti̱ta̱ju̱ simyanumu, tumícyu rundamu, jirya̱bay nu̱ñi ti̱quimusirya tara jiryecyuriquitye, daryatiy sa̱jmu̱tyajaya̱sara Ju̱denu jiryivaayadamuyu. Ne ravya̱ta ji̱ta jirya̱ju̱tye̱ryanirya criquiy jiryivasiy riviryi̱jadamu. \v 3 Rivi̱jada rundamu ra̱nu̱rya catera rijyu̱ vaduy, jiryatiy jirya̱jaryeta criquiy jto̱tavajyu̱ riy, Jerusarí̱ ja̱nvamyuju̱. Jirya̱sa̱y samirya jachipiya̱jadamu daryaju̱ra criquiy, jantyuyadavay jiyadaju̱. \v 4 Jiryetyi jachipiya̱ samirya, ra̱jiyantiy, rirya̱jiya variy risa̱ntidye. \s1 Nu̱tyura sajachipiya̱jada Pávurubay yé̱jiya \p \v 5 Ra̱jañu̱y ji̱ta jiryimu ra̱numatiy jañu̱ryi̱ Masedóniya vicha̱diva, rajechipiya̱ jañu̱yada daryaju̱ Masedóniya vicha̱damuju̱. \v 6 Ra̱ma̱cho̱ dyetya taraquiju̱ jiryisa̱, varimyata ra̱ramityanirya nijya̱ jiryimu, jirya̱tidye jpa̱ yimusintyirye, rumutiy ra̱jiyaru̱cyu̱. \v 7 Ne ravya̱ta vinu ra̱diryi̱ jiryiva, jiryatiy raryicheryu̱y jiryisa̱, daryatiy sava̱ta Ju̱denu rajyu̱ dacyu̱. \v 8 Ra̱ma̱cho̱ ji̱ta Evésumu nutasarasiy jatojada vichtya sa̱ra̱ju̱, jiryatiy ravicha̱da ri̱tya Pentecostésiy. (Ya̱jnu̱y Jvaayada 20.16) \v 9 Samirya jayadati̱ ray, ra̱tidye datyanura Ju̱denu niquejada, jaryi rajuuvatye daryaju̱ vu̱myityasimyitye dacyu̱. \p \v 10 Sa̱numatiy ju̱ti̱ Timutévu jiryimu, jiryi̱nu̱tya̱ta sa̱jti̱ jichuvu̱yasa̱damu jiryimu, jiryatiy sivaachara Ju̱denu jvaayadamu, daryatiy rivaacharantidye. \v 11 Ne sa̱rrachu ti̱ni̱ Timutévu. Jirya̱jmu̱tya saya̱dani̱yu, sa̱tidye ta̱rya varenu rimuju̱ntiy, nu̱yntuy vu̱tyeryi̱vedata daryaju̱ sa̱jiju̱. \p \v 12 Vu̱tyeryi̱ Apódosinchiy, rañi jpa̱nu̱yada vu̱tyeryi̱veda jsa̱ju̱ jiryimu ni̱. Ne sayaru̱y diye jiryimu, tara jiyásanu daryaju̱ni̱. Netimyu̱ ne tara ra̱jiyasanu nu̱ndyeñi̱, variy ji̱ta sa̱jiya jiryimu. \s1 Samu̱chuveda Pávurubay tamitya riy \p \v 13 ¡Jirya̱ma̱ jnu̱tya samirya, jirya̱ma̱ suru̱tyaniy jijechipiya̱jadatayu, jiryatiy jiryejechipiya̱ Ju̱denunijyu̱! ¡Jirye̱cha vaduy jachityavay, jirya̱vanu̱tyayu! \v 14 Ti̱ta̱ju̱ jiryivaayadamu, jirya̱jvaay Ju̱denu va̱ta̱damura. \p \v 15 Jiryedyetyanuma riy Estévanasivyeda, nu̱tyu rityuva̱chunu̱yada munatyavay Ju̱denumu, Acáya ja̱nvay cabyimu. Rivyichasara jaryi samiy jvaayadacanumiy Ju̱denu siityari̱vay jiyadaju̱. \v 16 Rajechiñu̱y jirye, jirya̱ma̱ saboniy darya jvaavyemyuyu, ti̱ta̱ju̱ jiryatiy ruvaachara paru̱cha̱rimyusiy jiryequebyimu. \v 17 Ri̱chana̱tya ji̱tara ruti̱jada Estévanasiy, Jorutunátuta, Acáyicu jarye sisa̱ju̱, ruto̱tanije daryaju̱ra ti̱ta̱ju̱ jiryatiy rasu̱tyeda jiryi̱biva. \v 18 Rivyanu̱tya̱da ji̱tani̱ ri̱ntu, jiryi̱ntu jaryentiy. Jirya̱jnu̱y samirya vadichavay riñe̱cho̱ darya nijya̱nvay. \p \v 19 Ju̱denu siityari̱vajyuu jiryatiy Ásiyamu vichavaryi, rimyu̱chuvay jirye. Rimyu̱chuvay Jesucrístumu jirye ti̱ta̱ju̱ jiryatiy rintye̱ryaniy Aquída rorimyuyu, savatura Prísidyata. \v 20 Rimyu̱chuvay ti̱ta̱ju̱ Ju̱denu siityari̱vay jirye. Jirya̱ma̱ mu̱chuvay Ju̱denu va̱ta̱damuju̱yu, samirya vadiyadamu. \p \v 21 Ray, Pávuru, ramyu̱chuvay jirye, jiryatiy rañu̱y rajyomututara catera. \v 22 ¡Ni̱timyu̱ ne va̱tani̱ Vu̱yntyityu̱ Jesucrístu, sa̱cha paruti̱si̱ Ju̱denumusiy variy! ¡Ya̱jniy Vu̱yntyityu̱! \v 23 Samirya vicha̱da ra̱cha jiryejyu̱, jiryatiy sa̱cha Vu̱yntyityu̱ Jesús jiryequebyimu. \v 24 Ravya̱ta̱damu ri̱chana̱tya jirye Jesucrístumu. Daryanuma ra̱chasara ti̱ta̱ju̱. Daryanuma ra̱chajaya̱sara ju̱na̱reju̱ ti̱ta̱ju̱. \cls Sayanuma Pávuru