\id ROM \h Romanos \toc1 Carta n‑tundaꞌa Spalu nuu ñayiu Roma \toc2 Romanos \toc3 Ro. \mt1 Carta n‑tundaꞌa Spalu nuu ñayiu Roma \c 1 \s1 N‑ndajan tnuꞌu Spalu ñayiu ka kukanu ini Jesucristu xndaxio Roma \p \v 1 Daña Spalu, se xinokuechi nuu Cristu Jesús, n‑kaxi ñaꞌa Taa‑ro Ianyuux xa dakuaꞌa‑da ñayiu, te n‑tundaꞌa ñaꞌa‑ia xa kada‑da xijan. N‑kaxí ñaꞌa‑ia xa jaꞌan‑da nuu ñayiu nax io xa kada‑i xa nanitaꞌu‑i. Tnuꞌu vaꞌa kuu. \v 2 Xa daa nga n‑jaꞌan Ianyuux nuu se n‑ka xo jaꞌan tnuꞌu‑ia nuu ñayiu xaꞌa. Xa daa nga n‑xiaꞌan‑ia tnuꞌu‑ia‑s xa kada‑ia ɨɨn xa kada‑ia xa na kuaꞌa nanitaꞌu ñayiu. N‑ka chidotnuni‑s xijan. Ii tutu xyodotnuni xa n‑jaꞌan‑ia. \v 3 N‑kakuneꞌe‑ia nax kada Daꞌya Yɨɨ‑ia. Ñayiu n‑kuu Daꞌya Yɨɨ‑ia, te kuu‑ia daꞌya dana David. \v 4 N‑nadandoto Espíritu Ianyuux‑ia na n‑xiꞌí‑ia. Ii Espíritu Ianyuux. N‑nandoto Jesucristu, te n‑ka xini ñaꞌa ñayiu, te dɨuni n‑ka xini‑i xa kuu‑ia Daꞌya Yɨɨ Ianyuux. Xtoꞌo‑ro kuu Jesucristu, te taxnuni‑ia. \v 5 N‑kaxi ñaꞌa Jesucristu xa kada‑da tniu‑ia. Mee‑ia n‑tundaꞌa ñaꞌa ntdaa‑da xa dakuaꞌa koio‑da ñayiu ntdaa nación io ñuñayiu xa na kuaꞌa na kukanu ini koio‑i‑ia, te jandixa‑i‑ia. \v 6 Tnaꞌa ñayiu n‑kida Ianyuux xa teku‑i tnuꞌu‑ia xa na kuaꞌa nanitaꞌu‑i ka kuu‑n. \v 7 Tundaꞌa‑da carta yaꞌa juan xee nuu ntdaa ndixi xa ka kuu‑n ñayiu xemani ñaꞌa Ianyuux xndaxio Roma. N‑jaꞌan‑ia xa nduu koio‑n ñayiu ii, te daa n‑kida‑ia. Xijan taꞌu‑da nuu Ianyuux xiꞌin nuu Cristu Jesús, Ia kuu Xtoꞌo‑ro, xa na chindee chituu ñaꞌa‑ia. Dɨuni xijan taꞌu‑da nuu‑ia xa na ku kundaa ku kuvatu anu koio‑n chi n‑ka natu ini‑n xa n‑ka kida‑n kuechi. \s1 Kuu anu Spalu xa nkotoniꞌni‑s ñayiu ka kukanu ini Jesucristu xndaxio Roma \p \v 8 Kiꞌna ka na jaꞌan‑da nuu‑n xa xko xiaꞌan‑da nuu Taa‑ro Ianyuux xa n‑kutaꞌu‑da chi n‑kida‑ia xa ka kukanu ini‑n Jesucristu. Dɨuni xko xiaꞌan‑da nuu‑ia xa kuvete‑da xa ka teku ñayiu ntdaa ñuu io ñuñayiu vaxi xa ka kukanu ini‑n Jesucristu. Xaxeꞌe xa n‑xiꞌí Jesucristu, chinuu Ianyuux xa xijan taꞌu‑da. \v 9 Naꞌa Ianyuux xa xko kakuneꞌe ñaꞌa‑da hora xko xijan taꞌu‑da nuu‑ia ndɨkɨu ndɨñuu. Tniu‑da kuu xa dakuaꞌa‑da ñayiu. Duꞌa xinokuechi‑da nuu‑ia. Xko jaꞌan‑da nuu‑i xa io xa kukanu ini‑i Daꞌya Yɨɨ‑ia. Vichi ndeꞌe xinokuechi‑da nuu‑ia. \p \v 10 Ndɨkɨu ndɨñuu xijan taꞌu‑da nuu‑ia te xijan tnuꞌu‑da‑ia nu ma kachi‑ia xa xee‑da dian. \v 11 Yo kuu anu‑da xa xe kotoniꞌni ñaꞌa‑da na kuaꞌa na kachitnuꞌu ñaꞌa vaꞌa‑da nax kuu xa n‑jaꞌan Ianyuux xiꞌin Jesucristu na kuaꞌa vaꞌa ka na kutnuni ini koio‑n xa n‑ka jaꞌan‑ia, te vaꞌa ka kukanu ini koio‑n Jesucristu. \v 12 Na teku‑n xa vaꞌa ka kukanu ini‑da‑ia, dani ndixi vaꞌa ka kukanu ini koio‑n‑ia. Dɨuni vaꞌa ka kukanu ini‑da‑ia hora na teku‑da xa ka kukanu ini ka‑n‑ia tuku. \v 13 Kachitnuꞌu ñaꞌa‑da ndixi xa kuu‑n ñayiu ka kukanu ini Jesucristu xa kueꞌe vuelta n‑xantuu‑da kɨu xa xee‑da dian, ko daa nga ñatu n‑kuu xa xee‑da. Xa dakuaꞌa ñaꞌa‑da kuu‑da xa xee‑da xa na kuaꞌa na jandixa koio‑n Jesucristu. Dava ñayiu ñatu ka kuu daꞌya dana Israel xndaxio dava ka ñuu ka jandixa Ianyuux xaxeꞌe xa n‑dakuaꞌa‑da‑i. Ná ka jandixa ñayiu ijan Ianyuux, io xa jandixa koio‑n‑ia. \v 14-15 Kidayɨka‑i xa juña tnuꞌu ka‑da dava ka ñayiu Grecia xiꞌin dava ka ñayiu ka kuu yatnuꞌu ñayiu Grecia xiꞌin ñayiu ñatu ka kuu yatnuꞌu‑i nax io xa kada‑i xa nanitaꞌu‑i. Kidayɨka‑i xa kachitnuꞌu ñaꞌa‑da ndixi nax io xa kada‑n xa nanitaꞌu‑n tuku. Nani xian tnuꞌu‑da ñayiu kaxi ini, dani xian tnuꞌu‑da ñayiu ka kukuee xiꞌin xaxtnuni‑i. \p \v 16 Ñatu kujanuu‑da xa xian tnuꞌu‑da ñayiu nax io xa kada‑i xa nanitaꞌu‑i. Hora ka teku‑i xijan, ka kukanu ini‑i Jesucristu te ka nanitaꞌu‑i. Davaꞌa nga ñayiu kukanu ini‑ia nanitaꞌu. Kiꞌna nuu ñayiu Israel n‑ka kukanu ini‑ia. Ijan dada ndijun nga n‑ka kukanu ini ñaꞌa ñayiu ñatu ka kuu ñayiu Israel. \v 17 Xiaꞌan‑da nuu ñayiu xa na kukanu ini koio‑i Jesucristu na kuaꞌa maxku kundido kutau ka‑i kuechi n‑ka kida‑i. Ñayiu n‑ka kixeꞌe xa kukanu ini‑i‑ia, kukanu ini ka‑i‑ia juaꞌan. Ná jaꞌan‑da ya n‑jaꞌan Ianyuux, te yodotnuni. Duꞌa yodotnuni: “Ña tuu ka na kuechi xndido xtau ñayiu n‑ka kukanu ini‑ia, te xaxeꞌe xijan kutuu koio‑i andɨu nɨkava nɨkuita.” \s1 Yo kiti ini Ianyuux nuu ñayiu ka kida kuechi \p \v 18 Kueꞌe xa kida Ianyuux xa na kutnuni ini ñayiu xa kiti ini‑ia nuu ntakaa ñayiu ña ka chinuu‑ia te ka kida‑i xaloko xaduꞌa. Xaloko ka kida‑i jan kida xa ñatuka xini dava ka ñayiu ndeda xa kuu xandaa, te ni mee‑i ñatuka xini ndeda kuu xandaa tuku. \v 19 Ntdaa ñayiu ñuñayiu xnaꞌa xa io Ianyuux chi xndeꞌa‑i xa n‑kidavaꞌa‑ia, te ka tutnuni ini‑i janda kuu‑ia. \v 20 Ka tutnuni ini‑i janda kuu Ianyuux juini ña xini‑i janda kaa‑ia xaxeꞌe xa ñatu kanda ndeꞌa‑i‑ia. Ka kutnuni ini‑i janda kuu‑ia chi nde na n‑xe kavatuu ñuñayiu xiꞌin nde vitna io xa n‑kidavaꞌa‑ia, te xndeꞌa‑i. Xnaꞌa‑i xa mee‑ia n‑kidavaꞌa ntdantuꞌu xa io. Xa daa nga kuaꞌa‑ia kadavaꞌa‑ia xa n‑kidavaꞌa‑ia, te dani kuaꞌa‑ia xa kani ini‑ia ɨɨn xa juini‑ia xa koo. Dɨuni ka xini‑i xa nɨkava nɨkuita kutuu‑ia. Xijan kuu xa maxku yoo‑i ku jaꞌan xa ñayo‑i xini janda kuu Ianyuux ndixa. \v 21 Juini ka xini‑i xa io Ianyuux, ko ña ka ndadakaꞌnu‑i‑ia, ni ñatu ka jaꞌan‑i xa mee‑ia kuu Ianyuux ndixa. Ni ñayo‑i xiaꞌan nuu‑ia: “Na kutaꞌu‑da, Taa‑ro.” Ñatu ka chinuu‑i xa io‑ia, ni ñatu ka juini‑i kada‑i xa juini‑ia xa kada koio‑i. Mee ni xaloko xaduꞌa xñuꞌu anu‑i. Ka kuu‑i ná ka kuu ñayiu xtuu nee xtuu duꞌa. Kuenda kɨu nuu nee xtuu‑i xa ñatu ka kida‑i xavaꞌa. \v 22 Ka jaꞌan‑i xa ka tuꞌa vaꞌa‑i, ko unu lilu‑i. \v 23 Ñatu ka ndadakaꞌnu‑i Ianyuux ndixa, chi daa xa n‑ka kidavaꞌa mee‑i ka ndadakaꞌnu‑i. Ka ndadakaꞌnu‑i xa xndaa ná xndaa ñayiu, xa xndaa ná xndaa kɨtɨ ka ndava xiꞌin xa xndaa ná xndaa kɨtɨ koon ndaꞌa xiꞌin xa xndaa ná xndaa koo. Ntdaa xaꞌa ka naa, ko Ianyuux makɨu mañuu naa‑ia. \p \v 24 Xaxeꞌe xijan n‑dandoo ñaꞌa Ianyuux, te xejoon‑ia xa kada‑i xaloko xaduꞌa ka kuu ini mee‑i. Kuiꞌa kaa xa ka kida‑i chi dava se ka kuu seyɨɨ daa ntnaꞌa mee ka‑s xndaa. Dani ka kida dava ñadɨꞌɨ tuku. Kueꞌe xa januu kuu. \v 25 Naa xa jandixa koio‑i xa ɨɨn xandaa kuu xa n‑jaꞌan Ianyuux, daa xa ka jaꞌan ñayiu vete ka jandixa‑i. Ña xndaxio‑i xañuꞌu nuu‑ia, ni ña ka ndadakaꞌnu‑i‑ia. Daa nuu xa n‑kidavaꞌa‑ia xndaxio‑i xañuꞌu te ka ndadakaꞌnu‑i. Mee‑ia io xa ndukaꞌnu. Nɨkava nɨkuita, na ku ndukaꞌnu‑ia. \v 26 Xaxeꞌe xijan n‑dandoo ñaꞌa Ianyuux, te xejoon‑ia xa kada‑i xaloko xaduꞌa kuu anu‑i xa kada‑i. Ñatuka ka tna ini dava ñadɨꞌɨ xa kava‑ña xiꞌin seyɨɨ chi daa ntnaꞌa mee ka‑ña xndaa, te ñadu daa vaxi‑ña. Ɨɨn xa januu kuu xa ka kida‑i. \v 27 Dani ka kida dava seyɨɨ. Ñatuka ka tna ini‑s xa kava‑s xiꞌin ñadɨꞌɨ chi daa ntnaꞌa seyɨɨ ka‑s xndaa. Yo vichi ka tna ini‑s xa daa kada‑s. Xa januu kuu, te ndeꞌe ndaꞌu ka yaꞌa‑s xaxeꞌe xijan. Xijan kuu taꞌu‑s. \p \v 28 Ña tuu nax viꞌi ñayiu yaꞌa xa io Ianyuux. Ka xani ini‑i xa ñatu ka ndoñuꞌu‑i‑ia. Xijan kuu xa n‑dandoo ñaꞌa‑ia, te ñatu xejoon‑ia xa kani ini koio‑i xavaꞌa. Mee ni xaloko xaduꞌa ka xani ini‑i. \v 29 Mee ni xaloko ñuꞌu anu‑i. Ña tuu nax kuu anu‑i xa ka kida‑i xaloko xaduꞌa. Yo unu kajan ini‑i tvini. Yo ka kida‑i kuechi. Yo ka tna ini‑i xa daa kada‑i. Yo unu kuedi ini‑i. Yo ka xaꞌni‑i ndɨyɨ. Yo ka tna ini‑i xa jantnaꞌa koio‑i. Ka dandaꞌu tnaꞌa‑i. Yo ka kineꞌe tnuꞌu tnaꞌa‑i. \v 30 Ka jan tnuꞌu tnaꞌa‑i. Ka xini uꞌu‑i Ianyuux. Ñatu xndaxio‑i xañuꞌu nuu ɨnka ñayiu chi ka ndandita‑i. Unu xe ini‑i. Unu iꞌni‑i. Ka xani ini‑i xa kada‑i ɨɨn xaloko ta yoo ka kada. Ka ndandita‑i nuu taa nuu dɨꞌɨ‑i. \v 31 Ñatuka kuu anu‑i xa kada‑i xavaꞌa. Ka jaꞌan‑i xa kada‑i ɨɨn xa kada‑i a juñaꞌa‑i ɨɨn xa juñaꞌa‑i ñayiu, te ñatu xetnaꞌa tnuꞌu‑i. Ñatu xemani tnaꞌa‑i, ni ñatuka kundaꞌu ini tnaꞌa‑i. \v 32 Juini xnaꞌa‑i xa n‑jaꞌan Ianyuux xa jɨꞌɨn koio ñayiu duꞌa ka kida andea chi xijan kuu taꞌu‑i, ko ka kida naꞌi‑i xaloko xaduꞌa yaꞌa. Te ñadu xijan ni ka kida‑i chi dɨuni ka jaꞌan‑i xa io vaꞌa xa ka kida dava ka ñayiu xaloko xaduꞌa. \c 2 \s1 Kidandaa Ianyuux hora ndadandaa‑ia kuechi ñayiu \p \v 1 Dava‑n ka jan tnuꞌu ñayiu ka kida kuechi, te ka jaꞌan‑n xa io xa yaꞌa‑i juxtixia. ¿Nakuenda xa duꞌa ka jaꞌan‑n?, te dɨuni ka kida‑n tnaꞌa kuechi ka jaꞌan‑n xa ka kida‑i. Xndido xtau‑n ɨɨn ɨɨn‑n kuechi ka kida‑n xaxeꞌe xa ka kida‑n na ka kida ñayiu ijan. \v 2 Xaxeꞌe xa naꞌa Ianyuux xa duꞌa ka kida‑n, xijan kuu xa ndadandaa‑ia kuechi‑n, te yaꞌa koio‑n juxtixia. Xa xnaꞌa‑ro xa daa kada‑ia. \v 3 ¿Nakuenda ka jaꞌan‑n xa yaꞌa koio ñayiu juxtixia te dɨuni ka kida‑n ná ka kida‑i? Kunaꞌa koio‑n xa ndadandaa Ianyuux kuechi mee‑n, te yaꞌa koio‑n juxtixia. Ma kaku‑n xa jɨꞌɨn‑n nuu uꞌu nuu ndaꞌu. \v 4 ¿Nakuenda ña ka chinuu‑n xa taxi‑ia tiempo xa natu ini koio‑n xa n‑ka kida‑n kuechi? Vaꞌa‑ia xa daa kida‑ia. ¿Nakuenda ña ka chinuu‑n xa ndetu kuee‑ia, ni ña ka chinuu‑n xa kaꞌnu anu‑ia? \v 5 Xaxeꞌe xa unu xee ini‑n xiꞌin xaxeꞌe xa ña ka jandixa‑n Ianyuux xiꞌin xaxeꞌe xa ñayo‑n ka natu ini xa n‑ka kida‑n kuechi, dakiti ini ka‑n Ianyuux juaꞌan. Xee kɨu kachitnuꞌu ñaꞌa‑ia xa kiti ini‑ia nuu‑n, te kɨu ijan jini‑n xa kidandaa‑ia hora ndadandaa‑ia kuechi ñayiu, te yaꞌa koio‑n juxtixia. \v 6 Ka chiyaꞌu ñayiu n‑ka kida xaloko xaduꞌa kuechi‑i, te niꞌi ñayiu vaꞌa taꞌu‑i. \v 7 Ñayiu ka kida xavaꞌa te ka teyɨka‑i mee‑i xa kada‑i xijan xa na najuen tnuꞌu ñaꞌa Ianyuux, kada‑ia xa kutuu koio‑i xiꞌin‑ia nɨkava nɨkuita. Ka kida‑i xavaꞌa, te ka teyɨka‑i mee‑i xa kada‑i xijan xa maxku naa koio‑i xiꞌin xa na nduu koio‑i ñayiu vaꞌa, te kueꞌe xa juñaꞌa‑ia‑i. \v 8 Ñayiu ña tuu nax viꞌi dava ka ñayiu, te ñatu ka kundaꞌu ini‑i‑yɨ te ña ka jandixa‑i xa ka jaꞌan‑da, kada uꞌu ñaꞌa Ianyuux chi yo vichi kiti ini‑ia nuu‑i. Kada uꞌu‑ia‑i xaxeꞌe xa ka tna ini‑i xa kada koio‑i xaloko xaduꞌa tuku. \v 9 Ndaꞌu yaꞌa koio‑i, te ndeꞌe yuꞌu koio‑i kɨu ijan. Nani ndaꞌu yaꞌa ñayiu Israel, dani ndaꞌu yaꞌa ñayiu ñatu ka kuu ñayiu Israel. \v 10 Ñayiu ka kida xavaꞌa, kada Ianyuux xa nduu koio‑i ñayiu vaꞌa ka, te najuen tnuꞌu ñaꞌa‑ia, te kueꞌe xa juñaꞌa‑ia‑i. Dɨuni ndumani‑ia xiꞌin‑i xaxeꞌe xa n‑ka natu ini‑i xa n‑ka kida‑i kuechi. Nani kada‑ia ñayiu Israel, dani kada‑ia ñayiu ñatu kuu ñayiu Israel \v 11 chi ñatu kaxí‑ia ñayiu. \v 12 Nux ka kida ñayiu ña n‑ka xini ley n‑chidotnuni Moisés kuechi, naa koio‑i. Naa koio‑i, ko ñadu xaxeꞌe xa ñatu n‑ka jandixa‑i ley jan. Nux ka kida ñayiu ka xini ley n‑chidotnuni Moisés kuechi, ndadandaa Ianyuux kuechi‑i, te chiyaꞌu‑i kuechi‑i ná chiyaꞌu ñayiu n‑ka xini ley n‑chidotnuni Moisés kuechi‑i. Ndadandaa‑ia kuechi‑i xaxeꞌe xa ña n‑ka jandixa‑i ley jan. \v 13 Ñayiu ka jandixa ley n‑chidotnuni‑s kuu ñayiu ña tuu ka na kuechi xndido xtau, ñadu ñayiu xnini ni ley n‑chidotnuni‑s. \v 14 Juini ñatu ka xini ñayiu ñatu ka kuu ñayiu Israel ley n‑chidotnuni Moisés, ka kida dava‑i na jaꞌan ley jan xaxeꞌe xa dɨuni xndaxio xaxtnuni‑i, te ka xani ini‑i. \v 15 Xijan kuu xa ka xini‑i ndeda xa kuu xavaꞌa ndeda xa kuu xaloko. Ka kune ini‑i nux ka kida‑i ɨɨn kuechi, te nux ña tuu nax ka kida‑i, ña tuu nax ka kuu anu‑i. Nux ñatu ndaa n‑ka kida‑i ɨɨn xa ka xidokuechi‑i ma kune ini‑i. Nux ndaa n‑ka kida‑i xa ka xidokuechi‑i ka kune ini‑i. \v 16 Xee kɨu kada Ianyuux xa ndadandaa Jesucristu kuechi n‑ka kida ñayiu. Nde ñayiu naꞌi n‑ka kida ɨɨn xa n‑ka kida‑i ndundaa kuechi‑i. Dɨuni xaꞌa ka xian tnuꞌu‑da ñayiu vaxi. \s1 Ka xani ini ñayiu Israel xa ka jandixa‑i ley n‑chidotnuni Moisés \p \v 17 Dava‑n ka jaꞌan iꞌni xa ka kuu‑n daꞌya dana Israel xiꞌin xa ndeka ñaꞌa Ianyuux. Dɨuni ka jaꞌan‑n xa nanitaꞌu koio‑n xaxeꞌe xa ka xini‑n ley n‑chidotnuni Moisés. \v 18 Xá xnaꞌa‑n nax tna ini Ianyuux xa kada‑ro, te ka xini‑n ndeda xa kuu xavaꞌa ndeda xa kuu xaloko chi ka kaꞌu‑n ley n‑chidotnuni Moisés. \v 19 Ka dakuaꞌa‑n ñayiu xa n‑chidotnuni Moisés, chi ka xani ini‑n xa yo vaꞌa ka tuꞌa‑n ley jan. Kuenda kɨu ñayiu kuaa ka kuu ñayiu dakuaꞌa‑n. Dɨuni ka xani ini‑n xa kuenda kɨu luz ka kuu‑n xa dakutnuni‑n nuu ñayiu ka kuu ná ka kuu ñayiu ka xikonuu xakuaa. \v 20 Dɨuni ka dakuaꞌa‑n dava ñayiu ta jini ka ley Ianyuux n‑chidotnuni Moisés xiꞌin ñayiu ka kuu ná kuu sekuechi xaxeꞌe xa ka xani ini‑n xa yo vaꞌa ka tuꞌa‑n. Ka kaꞌu‑n libru yodotnuni ley n‑chidotnuni Moisés, te ka xini‑n xa ɨɨn xandaa kuu. \v 21 Nux ka dakuaꞌa‑n ñayiu xa n‑chidotnuni Moisés, ¿nakuenda ña ka jandixa mee‑n xijan? Ka jaꞌan‑n nuu ñayiu xa ña io vaꞌa xa duꞌu‑ro, te ka duꞌu‑n. \v 22 Ka jaꞌan‑n nuu ñayiu xa ña vaꞌa xa kava‑ro xiꞌin ñayiu ñatu kuu ñadɨꞌɨ‑ro, te xndaa‑n xiꞌin ñadɨꞌɨ ñatu ka kuu ñadɨꞌɨ‑n. Ka xini uꞌu‑n ianyuux ñayiu, te ka duꞌu‑n ndatniu yaꞌu io veñuꞌu nuu xdika xijan. \v 23 Ka kuu iꞌni‑n xa ka tuꞌa‑n xa n‑chidotnuni Moisés, ko, ¿nakuenda ñatu ka jandixa‑n ley jan? Daa kuu xa ñatu io‑n xañuꞌu nuu Ianyuux. \v 24 Nakaxtnaꞌa xa ka kida‑n xiꞌin xa n‑jaꞌan Ianyuux te yodotnuni. Duꞌa yodotnuni: “Kuiꞌa ka jaꞌan ñayiu ñatu ka kuu daꞌya dana Israel Ianyuux xaxeꞌe xa ka kida‑n xaloko.” \v 25 Se ka jandixa ley n‑chidotnuni Moisés xiniñuꞌu xa ka taꞌnde ndodo ñɨɨ nuu ii‑s, ko se n‑taꞌnde ndodo ñɨɨ nuu ii‑s te ña jandixa‑s ley jan na kada‑s kuenda xa ñatu n‑taꞌnde ndodo ñɨɨ nuu ii‑s. \v 26 Se ña n‑taꞌnde ndodo ñɨɨ nuu ii‑s te jandixa‑s ley jan na kada‑s kuenda xa n‑taꞌnde ndodo ñɨɨ nuu ii‑s. \v 27 Se ñatu n‑ka taꞌnde ndodo ñɨɨ nuu ii‑s, te ka kida‑s na jaꞌan ley jan kadandaa koio‑s kuechi mee‑n xa ka kuu‑n se n‑taꞌnde ndodo ñɨɨ nuu ii xaxeꞌe xa ñatu jandixa‑n ley jan juini ka kaꞌu‑n libru yodotnuni. \v 28 Nux ñatu jandixa se ka kuu daꞌya dana Israel ley n‑chidotnuni Moisés kuenda kɨu ñatu ka kuu‑s daꞌya dana‑s juini n‑ka taꞌnde ndodo ñɨɨ nuu ii‑s. \v 29 Xaxeꞌe xa vaꞌa anu dava‑n dani ka kuu‑n ñayiu Israel, ñadu xaxeꞌe xa n‑taꞌnde ndodo ñɨɨ nuu ii‑n. Ñadu xaxeꞌe xa ka kaꞌu‑ro ntaka xa n‑chidotnuni Moisés najuen tnuꞌu ñaꞌa Ianyuux; najuen tnuꞌu ñaꞌa‑ia, ko xaxeꞌe xa ka kida‑ro xa juini‑ia. Mee‑ia kuu Ia najuen tnuꞌu ñaꞌa, ñadu ñayiu. \c 3 \s1 Ná n‑jaꞌan Ianyuux xa kada‑ia, kada‑ia \p \v 1 Vaa mee‑n xa ka kuu‑n ñayiu Israel, kachi koio‑n: “Nux daa io, ¿nax kineꞌe‑ro xa ka kuu‑ro daꞌya dana Israel nudaa? ¿Nax vaꞌa xa n‑taꞌnde ndodo ñɨɨ nuu ii‑ro?” \v 2 Kueꞌe xa kineꞌe‑ro. Kueꞌe xa kineꞌe‑ro chi ka kaꞌu‑ro tnuꞌu Ianyuux n‑ka chidotnuni xixitna‑ro, te n‑kukanu ini ñaꞌa Ianyuux roo xa dakuaꞌa‑ro ñayiu. \v 3 ¿Nax kada Ianyuux xa ñatuka kukanu ini dava ñayiu Israel‑ia? Xaxeꞌe xa ña n‑ka kukanu ini‑i‑ia, ¿ma kada‑ia xa n‑jaꞌan‑ia xa kada‑ia u? \v 4 Kada naꞌi‑ia xa n‑jaꞌan‑ia xa kada‑ia chi ñatu vete‑ia na vete ntdaa ñayiu ñuñayiu. Xandaa xakuiti xetnaꞌa tnuꞌu‑ia. Duꞌa yodotnuni xa n‑jaꞌan ɨɨn se n‑jaꞌan nuu Ianyuux, te n‑chidotnuni‑s: \q1 Na jaꞌan ñayiu xa kidandaa‑n hora ndadandaa‑n kuechi‑i. \q1 Dɨuni na jaꞌan‑i xa vaꞌa n‑kida‑n xa n‑ndadandaa‑n kuechi‑i, \m kuu‑s, n‑xiaꞌan‑s nuu Ianyuux. \p \v 5 Xaxeꞌe xa ka kida ñayiu kuechi, dayaꞌa Ianyuux‑yɨ juxtixia te xaxeꞌe xijan jaꞌan koio‑i: “Vaꞌa kida Ianyuux xa ndadandaa‑ia kuechi‑ro ntdaa‑ro, te dayaꞌa ñaꞌa‑ia juxtixia.” Najuen tnuꞌu koio‑i Ianyuux xa daa ka jaꞌan‑i. Ɨɨn xavaꞌa kuu. Vaa ku jaꞌan koio‑ro: “Xaxeꞌe xa ka najuen tnuꞌu‑i‑ia, ñatu io vaꞌa xa kiti ini‑ia nuu‑i, ni ñatu io vaꞌa xa ndadandaa‑ia kuechi‑i, ni xa yaꞌa‑i juxtixia.” (Daa ku jaꞌan‑ro chi ñayiu ka kuu‑ro, ñadu Ianyuux.) Maxku kani ini‑ro xa ñatu kida‑ia ná juxtixia kuu‑ia. \v 6 Nu ñatu kida ndaa‑ia xa ndadandaa‑ia kuechi ñayiu, ma ndadandaa‑ia kuechi‑i n‑kuu. \v 7 Ka najuen tnuꞌu ñayiu kidavaꞌa tnuꞌu vete Ianyuux chi ka jaꞌan‑i xa ñatu vete‑ia ná vete mee‑i. ¿Nakuenda xa ndadandaa‑ia kuechi‑i?, te adichi ka najuen tnuꞌu ñaꞌa. \v 8 Ka jaꞌan ñayiu xa ka jaꞌan‑da nuu dava ka ñayiu: “Na kada naꞌi‑ro kuechi chi xaxeꞌe xijan najuen tnuꞌu ñayiu Ianyuux hora ndadandaa‑ia kuechi‑ro te yaꞌa‑ro juxtixia.” Ka jaꞌan‑i xa duꞌa ka jaꞌan‑da, ko ña ndaa. Niꞌi ñayiu duꞌa ka jaꞌan taꞌu‑i. \s1 Ni ɨɨn ñayiu ñatu vaꞌa \p \v 9 Ñadu xaxeꞌe xa ka kuu‑ro daꞌya dana Israel vaꞌa ka‑ro dada ñayiu ñatu ka kuu daꞌya dana‑s. Maxku daa kani ini koio‑n chi xá n‑jaꞌan‑da xa ntdaa ñayiu ka kida kuechi. \v 10 Duꞌa yodotnuni tnuꞌu Ianyuux: \q1 Ni ɨɨn ñayiu ñayo kida ntdaa xa juini Ianyuux, juini nga ɨɨn‑i. \q1 \v 11 Ñayo ñayiu kida ná io ná juaꞌan. \q1 Ni ñayo‑i nduku tnuꞌu xa jini‑i janda kuu‑ia. \q1 \v 12 Ntdaa‑i n‑ka dandoo Ianyuux. \q1 Mee ni xaloko xaduꞌa ka kida‑i. \q1 Ñayo ka‑i ka kida xavaꞌa; \q1 juini nga ɨɨn‑i na kada xavaꞌa. \q1 \v 13 Kuenda kɨu ndɨyɨ xndaa yau kava ka kuu yaa‑i xa ndeꞌe kuiꞌa ka jaꞌan‑i. \q1 Dandaꞌu tnaꞌa‑i chi unu vete‑i. \q1 Kuiꞌa ka jaꞌan tnaꞌa‑i, te ka jan kuiꞌa tnaꞌa‑i. \q1 \v 14 Mee ni xaloko xaduꞌa xñuꞌu yuꞌu‑i chi ndeꞌe kuiꞌa ka jaꞌan tnaꞌa‑i. \q1 Ndeꞌe ka jaꞌan deen nuu tnaꞌa‑i chi ka xini uꞌu tnaꞌa‑i. \q1 \v 15 Yo ka kuu anu‑i xa kaꞌni‑i ndɨyɨ. \q1 \v 16 Ka xanu‑i, ka taꞌu‑i, ka kachi‑i davaꞌa nga xa ka niꞌi‑i xaxeꞌe xa unu loko‑i. \q1 Dɨuni ka kida uꞌu tnaꞌa‑i, te ndaꞌu ka yaꞌa‑i. \q1 \v 17 Ña yoo‑i ka xini xa kutuu mani koio‑i. \q1 \v 18 Dɨuni ñayo‑i ka xini xa koo‑i xañuꞌu nuu Ianyuux, ni ña ka yuꞌu‑i nuu‑ia. \m Duꞌa yodotnuni. \p \v 19 Ka xini‑ro xa ñayiu n‑kendoo xa kaꞌu koio‑i tnuꞌu Ianyuux yodotnuni kuu ñayiu io xa jandixa‑i‑ia. Ni ɨɨn ñayiu maxku jaꞌan xa ña tuu na kuechi kida‑i; nani ka kida ñayiu ñatu kuu ñayiu Israel kuechi, dani ka kida ñayiu Israel kuechi. Xijan kuu xa io xa ndadandaa Ianyuux kuechi ntdandituꞌu ñayiu, te yaꞌa koio‑i juxtixia chi ntdaa‑i xndido xtau kuechi n‑ka kida‑i. \v 20 Ñadu xa ma kundido kutau ka‑ro kuechi‑ro kuu xa jandixa‑ro ley n‑chidotnuni Moisés chi xa kida ley n‑chidotnuni‑s kuu xa ka xini‑ro xa kuechi kuu ɨɨn xaloko ka kida‑ro. \s1 Ñatuka xndido xtau ñayiu kukanu ini Jesucristu kuechi n‑ka kida‑i \p \v 21-22 N‑jaꞌan Ianyuux nuu ñayiu nax kada‑i xa ma kundido kutau ka‑i kuechi n‑ka kida‑i. N‑jaꞌan‑ia xa ma kundido kutau ka‑i kuechi n‑ka kida‑i nux kukanu ini‑i Jesucristu. Ñadu xaxeꞌe xa n‑ka jandixa‑i ley‑ia ma kundido kutau ka‑i kuechi n‑ka kida‑i. Ni ñatu n‑chidotnuni Moisés xiꞌin se n‑ka jaꞌan tnuꞌu Ianyuux nuu ñayiu xa ley kada xa ma kundido kutau ka‑i kuechi n‑ka kida‑i. Davaꞌa nga ñayiu kukanu ini Jesucristu ñatuka xndido xtau‑i kuechi‑i; idii ni xaꞌa io xa kada‑i te ma kundido kutau ka‑i kuechi‑i. \v 23 Xaxeꞌe xa ntdantuꞌu‑ro ka kida kuechi, ɨnuu ka kuu‑ro nuu Ianyuux. Ñayo‑ro vaꞌa xa najuen tnuꞌu ñaꞌa‑ia. \v 24 Jaꞌan Ianyuux xa ñatuka xndido xtau dava ñayiu kuechi‑i xaxeꞌe xa n‑chiyaꞌu Cristu Jesús kuechi‑i. Daa n‑kida Ianyuux chi kundaꞌu ini‑ia‑i. \v 25-26 N‑kida Ianyuux xa n‑xiꞌí Jesús xa n‑chiyaꞌu‑ia kuechi‑ro. Na kada‑ro kuenda xa kɨtɨ n‑ka xo doko roo, ñayiu Israel nuu altar Ianyuux n‑kuu‑ia na n‑doko‑ia mee‑ia na n‑xiꞌí‑ia. Mudu yaꞌa n‑dakenaa‑ia kuechi‑ro xaxeꞌe xa ka jandixa‑ro xa n‑chiyaꞌu‑ia kuechi‑ro xiꞌin nɨñɨ‑ia. Daa n‑kida Ianyuux xa na kunaꞌa‑ro xa ndaa kada‑ia hora ndadandaa‑ia kuechi ñayiu te jaꞌan‑ia xa ñatuka xndido xtau‑ro kuechi‑ro xaxeꞌe xa n‑ka kukanu ini‑ro Jesucristu. Antes ñatu n‑ndadandaa‑ia kuechi ñayiu dava ka país chi n‑xo ndetu kuee‑ia. \p \v 27 Maxku ku ku iꞌni daꞌya dana Israel xa ka jandixa‑i ley n‑chidotnuni Moisés chi ñayo‑ro ndaku. Na ku ku iꞌni‑ro xaxeꞌe xa ka kukanu ini‑ro Jesucristu. \v 28 Maxku ku iꞌni‑ro xaxeꞌe xijan chi xá ka xini‑ro xa ñadu xaxeꞌe xa jandixa‑ro ley n‑chidotnuni Moisés ñatuka xndido xtau‑ro kuechi‑ro chi xaxeꞌe xa ka kukanu ini‑ro Cristu Jesús. \v 29 Ñadu diko ni daꞌya dana Israel ndeka‑ia chi dɨuni ndeka‑ia kueꞌe ñayiu ñatu kuu daꞌya dana Israel vitna; \v 30 xandaa xakuiti idii ni‑ia ndeka ñaꞌa ntdaa‑ro. Te ñatu chinuu‑ia nuu n‑taꞌnde ndodo ñɨɨ nuu ii seyɨɨ a ñaꞌa. Jaꞌan Ianyuux xa ntdaa ñayiu ka kukanu ini Cristu Jesús ñatuka xndido xtau kuechi‑i. \v 31 Juini nanitaꞌu‑ro xaxeꞌe xa kukanu ini‑ro Jesucristu, maxku yoo‑ro kani ini xa ñatu xiniñuꞌu ley n‑chidotnuni Moisés chi dani xiniñuꞌu. Xaxeꞌe xa kukanu ini‑ro‑ia, ndaku‑ro xa jandixa‑ro ley jan vitna. \c 4 \s1 N‑kukanu ini Abraham Ianyuux \p \v 1 Vaa ka xijan tnuꞌu tnaꞌa ndixi xa ka kuu‑n ñayiu Israel: “¿Janda nanitaꞌu Taa‑ro Abraham n‑xani ini‑s?” \v 2 Ñadu xaxeꞌe xa n‑jandixa Abraham ley Ianyuux ñatuka n‑xo ndido tau‑s kuechi n‑kida‑s. Nuu n‑jandixa‑s ley‑ia, vatuka najuen tnuꞌu‑s mee‑s n‑kuu, ko ñadu nuu Ianyuux. \v 3 Duꞌa yodotnuni tnuꞌu Ianyuux: “Ñatuka ndido tau Abraham kuechi n‑kida‑s xaxeꞌe xa n‑kukanu ini‑s Ianyuux.” \v 4 Ñadu kutaꞌu ɨɨn ñayiu kidatniu nuu xtoꞌo‑i tvini chiyaꞌu ñaꞌa‑s chi yaꞌu‑i kuu. \v 5 Ñayiu ñatu ka kida xa juini Ianyuux, ni ñatu ka jandixa‑i ley‑ia, te ka jandixa‑i xa kada‑ia xa ma kundido kutau ka ñayiu ka kukanu ini‑ia kuechi n‑ka kida‑i, kuenda kɨu ka jandixa‑i ley‑ia. \v 6 Nakaxtnaꞌa xaꞌa xiꞌin xa n‑chidotnuni David. N‑chidotnuni‑s xa ka kudɨ ini dava ñayiu n‑ka kida kueꞌe kuechi xaxeꞌe xa n‑jaꞌan Ianyuux xa ñatuka xndido xtau‑i kuechi‑i. N‑jaꞌan‑ia xa ñatuka xndido xtau‑i kuechi‑i, ko ñadu xaxeꞌe xa n‑ka kida‑i xavaꞌa. Duꞌa n‑chidotnuni‑s: \q1 \v 7 Naka taꞌu ñayiu n‑taxkanu ini Ianyuux kuechi n‑ka kida‑i. \q1 Ma chinuu ka‑ia kuechi n‑kida‑i. \q1 \v 8 Naka taꞌu‑i chi kuenda kɨu ña tuu na kuechi n‑kida‑i chi ñatuka jaꞌan‑ia xa io kuechi‑i. \p \v 9 Ñadu mee ni se jandixa xa io xa taꞌnde ndodo ñɨɨ nuu ii‑s kuu se taꞌu kuu chi dɨuni taꞌu kuu se ñatu ka xini xa daa kada‑s. Xa n‑jaꞌan‑da xa yodotnuni xa: “Ñatuka n‑xo ndido tau Abraham kuechi‑s xaxeꞌe xa n‑kukanu ini‑s Ianyuux.” \v 10 ¿Ñatu xnaꞌa‑n xa na ta taꞌnde ndodo ka ñɨɨ nuu ii‑s n‑jaꞌan Ianyuux xa ñatuka ndido tau‑s kuechi‑s a? \v 11 Xa na kunaꞌa‑s xa xaxeꞌe xa n‑kukanu ini‑s Ianyuux ñatuka n‑xo ndido tau‑s kuechi‑s, n‑taꞌnde ndodo ñɨɨ nuu ii‑s. Xaꞌa n‑kida‑ia xa na kuaꞌa ku kuu‑s taa nuu ntdaa se ka kukanu ini Ianyuux te ñatu n‑taꞌnde ndodo ñɨɨ nuu ii‑s. Kuu‑s taa‑s ntdaa‑s xiꞌin daꞌya dana‑s chi dɨu‑s kuu se kiꞌna nuu n‑kukanu ini Ianyuux xa na kukanu ini ntdaa ñayiu‑ia tuku, te ma kundido kutau ka‑i kuechi n‑ka kida‑i. \v 12 Kuu‑s taa nuu ntdaa se ka taꞌnde ndodo ñɨɨ nuu ii‑s xaxeꞌe xa dɨu‑s kuu se kiꞌna nuu n‑taꞌnde ndodo ñɨɨ nuu ii‑s. Dɨuni kuu‑s taa nuu koio se yaꞌa xaxeꞌe xa dɨu‑s kuu se kiꞌna nuu n‑kukanu ini Ianyuux xa na kukanu ini koio‑s xiꞌin daꞌya‑s‑ia. \p \v 13 N‑xiaꞌan Ianyuux tnuꞌu‑ia Abraham xa kendoo‑s xiꞌin dava daꞌya dana‑s xiꞌin ñuñayiu. Ñadu xaxeꞌe xa n‑jandixa‑s ley‑ia kendoo koio‑i xiꞌin ñuñayiu. Kendoo koio‑i xiꞌin ñuñayiu, ko xaxeꞌe xa ñatuka xndido xtau‑i kuechi n‑ka kida‑i. Ñatuka xndido xtau‑i kuechi‑i xaxeꞌe xa n‑ka kukanu ini‑i‑ia. \v 14 Nuu n‑xio xa jandixa‑ro ley Ianyuux niꞌi‑ro taꞌu‑ro, ñatu n‑xio xa kukanu ini‑ro‑ia te ma taxi‑ia tnuꞌu‑ia xa taxi‑ia ɨɨn xa taxi‑ia n‑kuu. \v 15 Xaxeꞌe xa io ley te ña tuu jandixa‑ro, kiti ini Ianyuux nuu‑ro, ko nu ña tuu na ley n‑xio n‑kuu, ma jaꞌan Ianyuux xa ñatu n‑jandixa‑ro ley. \v 16 Xaxeꞌe xa ka kukanu ini‑ro‑ia, xijan kuu xa n‑jaꞌan‑ia xa taxi‑ia ɨɨn xa taxi‑ia. Ña tuu nax jenyaꞌu‑ia kɨu na taxi‑ia xa n‑jaꞌan‑ia xa taxi‑ia xaxeꞌe xa kundaꞌu ini ñaꞌa‑ia. Xaxeꞌe xijan ntdaa ñayiu kukanu ini‑ia xa juñaꞌa‑ia‑i xa n‑jaꞌan‑ia xa juñaꞌa‑ia‑i ná n‑kukanu ini Abraham‑ia xa juñaꞌa‑ia xa n‑jaꞌan‑ia; ñadu mee ni ñayiu ka kaꞌu ley‑ia kuu ñayiu niꞌi xa n‑xiaꞌan‑ia xa juñaꞌa‑ia. Taa‑ro ntdaa‑ro xiꞌin ñayiu ijan kuu‑s. \v 17 Duꞌa yodotnuni xa n‑jaꞌan Ianyuux nuu Abraham: “Kada‑r xa kueꞌe daꞌya dana‑n koo, te kueꞌe nación koo xaxeꞌe xa koo‑i.” N‑jandixa Abraham xa daa kada Ianyuux. Kuu‑ia Ia kida xa nandoto ndɨyɨ, te kani ini‑ia ɨɨn xa ta koo ka. \v 18 Juini ñatuka n‑xio xa koo daꞌya Abraham xiꞌin ñadɨꞌɨ‑s, ko n‑kukanu ini‑s Ianyuux xa kada‑ia xa ku kuu‑s xixitna kueꞌe daꞌya dana‑s ná n‑jaꞌan‑ia nuu‑s. Dɨuni n‑jaꞌan‑ia nuu‑s: “N‑jaꞌan‑r xa koo daꞌya dana‑n, te koo‑i.” \v 19 Xaxeꞌe xa n‑kukanu ini‑s xa jɨn tnaꞌa xa n‑jaꞌan Ianyuux, n‑ñu ini‑s xa koo daꞌya‑s juini n‑yɨɨ‑s, te juini xaku nga xa chitu‑s ɨɨn cientu kuia te juini n‑yɨɨ Sara tuku. \v 20 Ñatu n‑xe tnɨɨ anu‑s chi n‑xani ini‑s xa ndaa jɨn tnaꞌa tnuꞌu Ianyuux. N‑kukanu ini‑s xa jɨn tnaꞌa tnuꞌu n‑jaꞌan‑ia nuu‑s chi n‑jandixa‑s‑ia. N‑kuvete‑ia xa daa n‑xani ini‑s. \v 21 N‑jandixa‑s xa koo daꞌya‑s xiꞌin ñadɨꞌɨ‑s ná n‑jaꞌan Ianyuux chi n‑xo naꞌa‑s xa kuaꞌa‑ia xa kada‑ia davaꞌa nga xa juini‑ia. \v 22 Xaxeꞌe xa n‑kukanu ini‑s‑ia, n‑jaꞌan‑ia xa ñatuka ndido tau‑s kuechi‑s. \v 23 Ñadu ni Abraham n‑jaꞌan‑ia xa ma kundido kutau ka kuechi‑s \v 24 chi dani roo xa ka kuu‑ro ñayiu ka jandixa xa n‑nadandoto‑ia Jesús, Ia kuu Xtoꞌo‑ro, ma kundido kutau‑ro kuechi‑ro. \v 25 Mee‑ia kuu Ia n‑xiꞌí xaxeꞌe kuechi‑ro te n‑nandoto‑ia xa ma kundido kutau ka‑ro kuechi‑ro. \c 5 \s1 Xtuu ndaa xtuu vatu ñayiu ñatu xndido xtau ka kuechi n‑ka kida‑i \p \v 1 Xaxeꞌe xa kukanu ini‑ro Jesucristu ñatuka xndido xtau‑ro kuechi n‑ka kida‑ro, te xaxeꞌe xa ñatuka xndido xtau‑ro kuechi n‑ka kida‑ro ñatuka kiti ini Ianyuux nuu‑ro, te kundaa kuvatu anu‑ro. Xa maxku ku kiti ini ka Ianyuux nuu‑ro n‑xiꞌí Jesucristu, Ia kuu Xtoꞌo‑ro. \v 2 Dɨuni xaxeꞌe xa n‑xiꞌí‑ia xaxeꞌe kuechi‑ro, n‑kundaꞌu ini ñaꞌa Ianyuux, te dani ku kundaꞌu ini ñaꞌa‑ia. Xaxeꞌe xa n‑ka kukanu ini‑ro Ianyuux xa dananitaꞌu ñaꞌa‑ia, daa n‑kida ñaꞌa‑ia. Ka kudɨ ini‑ro chi ñu ini‑ro xa kada‑ia xa nduu koio‑ro ñayiu vaꞌa. \v 3 Dɨuni kudɨ ini‑ro xaxeꞌe xa ndaꞌu ka yaꞌa‑ro xaxeꞌe‑ia, te xaxeꞌe xijan dani kundee ini‑ro vaxi nuu xijan. \v 4 Xaxeꞌe xa dani kundee ini‑ro vaxi, nduu‑ro ñayiu vaꞌa. Xaxeꞌe xa nduu‑ro ñayiu vaꞌa, ka xini‑ro xandaa xakuiti najuen tnuꞌu ñaꞌa‑ia. \v 5 Xñu ini‑ro xa najuen tnuꞌu ñaꞌa‑ia, te ma dandaꞌu ñaꞌa‑ia xaxeꞌe xa yo vichi xemani ñaꞌa‑ia. N‑kida‑ia xa n‑keé Espíritu Ianyuux anu‑ro xa na kunaꞌa‑ro xa xemani ñaꞌa‑ia. \v 6 Tiempu ta jini ka‑ro xa kada‑ro xavaꞌa n‑xiꞌí Cristu xaxeꞌe ñayiu ka kida kuechi. Xa daa nga n‑xantuu Ianyuux xa tiempo ijan kuú‑ia. \v 7 Ñayo ñayiu xadɨ nuu ɨnka ñayiu vaꞌa io xa kuú‑i. Dɨuni xaku ni ñayiu kuyɨɨ xa kuú‑i nuu ɨɨn ñayiu vaꞌa n‑kida ñaꞌa. \v 8 Ñayo daa ka kida, ko Ianyuux, n‑kida‑ia xa n‑xiꞌí Cristu xaxeꞌe‑ro juini n‑ka xo kida‑ro kuechi xaxeꞌe xa xemani ñaꞌa‑ia. \v 9 N‑xiꞌí Cristu Jesús xa maxku kundido kutau ka‑ro kuechi‑ro; naka vitna ma ku kada‑ia xa maxku kiti ini Ianyuux nuu‑ro. \v 10 N‑kumani Ianyuux xiꞌin‑ro xaxeꞌe xa n‑xiꞌí daꞌya yɨɨ‑ia xaxeꞌe‑ro. Kɨu ka n‑xo kiti ini Ianyuux nuu‑ro n‑kida‑ia xa n‑kumani‑ro xiꞌin‑ia, naka vitna xa ndito Daꞌya Yɨɨ‑ia, ma ku kada‑ia xa niꞌi‑ro taꞌu‑ro. \v 11 Te ñadu xaꞌa ni kuu ntdaa xa n‑kida Jesucristu, Ia n‑kida xa n‑kumani‑ro xiꞌin Ianyuux, chi dɨuni n‑kida‑ia xa ka kudɨ ini‑ro xaxeꞌe xa kunduu‑ro xiꞌin Ianyuux. \s1 Adán xiꞌin Cristu \p \v 12 Xaxeꞌe kuechi idii seyɨɨ, n‑xe koo kuechi ñuñayiu. N‑kida‑s kuechi te n‑xiꞌí‑s. Xaxeꞌe kuechi idii se ijan, ntdaa‑ro ka kida kuechi te ntdaa‑ro ka xiꞌí. \v 13 Xa daa nga n‑ka xo kida ñayiu kuechi, na ta koo ka ley n‑chidotnuni Moisés. Xa daa nga n‑ka xo kida ñayiu kuechi, ko ñatu n‑jaꞌan Ianyuux tiempo daa xa ñatu n‑ka jandixa ñayiu ley chi ta koo ka ley. \v 14 Nde na n‑xo tuu Adán xiꞌin nde tiempo n‑xo tuu Moisés ñuñayiu, n‑ka xo xiꞌí ñayiu xaxeꞌe kuechi n‑ka kida‑i. Ka xiꞌí‑i, ko ñadu xaxeꞌe xa n‑ka kida‑i kuechi n‑kida Adán. Xaxeꞌe Adán ka kida ñayiu kuechi, te xaxeꞌe Jesús, Ia n‑kixi, kueꞌe ñayiu ka kida xavaꞌa. \p \v 15 Tuku n‑kida ñaꞌa Adán, te tuku n‑kida ñaꞌa Ianyuux; ñatu ɨnuu kuu. Xaxeꞌe kuechi n‑kida idii seyɨɨ kueꞌe ñayiu n‑ka xiꞌí, te xaxeꞌe idii ni xa n‑kida Jesucristu, vaꞌa Ianyuux nuu ñayiu ka kukanu ini‑ia. N‑kida‑ia xa ñatuka xndido xtau‑ro kuechi‑ro. \v 16 Kueꞌe xa ka yaꞌa‑ro xaxeꞌe Adán, te vaꞌa kida ñaꞌa Ianyuux. Xaxeꞌe idii kuechi n‑kida se yaꞌa n‑xio xa chiyaꞌu‑ro ntdaa‑ro kuechi‑ro. Kueꞌe kuechi n‑ka kida‑ro, ko n‑kida Ianyuux xa ñatuka xndido xtau‑ro kuechi n‑ka kida‑ro, te ña tuu nax jenyaꞌu‑ia. \v 17 Xaxeꞌe idii kuechi n‑kida se yaꞌa ka xiꞌí ñayiu, te xaxeꞌe idii Ia kuu Jesucristu, vichi vaꞌa Ianyuux nuu ñayiu ka kukanu ini‑ia. N‑kida Ianyuux xa ñatuka xndido xtau‑ro kuechi‑ro xiꞌin xa kutuu‑ro nɨkava nɨkuita andɨu. Dɨuni n‑kida‑ia xa taxnuni koio‑ro, te ña tuu nax jenyaꞌu‑ia xa daa n‑kida‑ia. \v 18 Na jaꞌan ntuku‑da xa xá n‑jaꞌan‑da. Xaxeꞌe idii kuechi n‑kida ɨɨn seyɨɨ n‑xio xa chiyaꞌu ntdaa ñayiu kuechi n‑ka kida‑i, dani xaxeꞌe ɨɨn xa n‑kida Jesucristu ñatuka xndido xtau dava‑i kuechi‑i te kueꞌe‑i kutuu nuu tuu‑ia nɨkava nɨkuita. \v 19 Xaxeꞌe xa ñatu n‑jandixa ɨɨn seyɨɨ Ianyuux, kueꞌe ñayiu ka kida kuechi; te xaxeꞌe xa idii Ia n‑kuu se n‑jandixa ley Ianyuux, kueꞌe ñayiu ka jandixa‑ia. \v 20 Xa na jini ñayiu xa kuechi kuu ɨɨn xaloko ka kida‑i, n‑xe koo ley n‑chidotnuni Moisés. Nu n‑ka xini‑i xa kuechi kuu ɨɨn xaloko ka kida‑i, kueꞌe ka kuechi n‑ka kida‑i. Xaxeꞌe xa yo kueꞌe ka kuechi ka kida ñayiu juaꞌan, n‑kundaꞌu ini ñaꞌa ka Ianyuux. \v 21 Ka kida‑ro kuechi, te ka xiꞌí‑ro xaxeꞌe xijan. Xaxeꞌe xa ka xiꞌí‑ro n‑kundaꞌu ini ñaꞌa Ianyuux, te n‑kida‑ia xa nduu‑ro ñayiu ñatuka xndido xtau kuechi n‑ka kida na kuaꞌa kutuu‑ro nuu tuu‑ia nɨkava nɨkuita. Xaxeꞌe xa n‑kida Jesucristu, Ia kuu Xtoꞌo‑ro ɨɨn xa n‑kida‑ia, xijan kuu xa daa n‑kida ñaꞌa Ianyuux. \c 6 \s1 Kuenda kɨu ndɨyɨ n‑ka xo kuu‑ro xaxeꞌe kuechi n‑ka xo kida‑ro \p \v 1 Vaa kachi koio‑n: “Nux daa kuu na kada naꞌi ka‑ro kuechi nudaa chi taxkanu ini Ianyuux xa kida‑ro xijan xaxeꞌe xa kundaꞌu ini ñaꞌa‑ia.” \v 2 Ñadu xa daa ku kani ini koio‑n chi ña tuu ka nax ka io xa dadaꞌan ñaꞌa xa ku kada‑ro xavaꞌa chi n‑ka dandoo‑ro xaloko xaduꞌa n‑ka xo kida‑ro. Ɨnka ñayiu nduu‑ro vitna. \v 3-4 Kuenda kɨu n‑ka xiꞌí‑ro xiꞌin Cristu Jesús te n‑ka yɨnduxi‑ro xiꞌin‑ia xa n‑ka xendute‑ro. Xa n‑nadandoto Ianyuux‑ia kuenda kɨu n‑nadandoto ñaꞌa‑ia roo tuku, te ma ku kuu ka‑ro ná n‑ka xo kuu‑ro. N‑nadandoto Ianyuux‑ia chi kuaꞌa‑ia xa daa kada‑ia. \v 5 Dɨuni xaxeꞌe xa kuenda kɨu n‑ka xiꞌí‑ro na n‑xiꞌí Jesucristu, nandoto‑ro kɨu na ndixi‑ia xaxeꞌe xa n‑nandoto mee‑ia. \v 6 Xaxeꞌe xa kuenda kɨu n‑ka xitakaa dika‑ro xiꞌin‑ia na n‑xitakaa dika‑ia, ñatuka kuu anu‑ro xa kada‑ro kuechi n‑ka xo kida‑ro. Ñatuka kuu anu‑ro xa kada‑ro kuechi n‑ka xo kida‑ro chi n‑ka dandoo‑ro xijan. Xnaꞌa‑ro xa daa n‑yaꞌa. \p \v 7 Dɨuni xaxeꞌe xa kuenda kɨu n‑ka xiꞌí‑ro xiꞌin Cristu n‑dayaa ñaꞌa‑ia nuu xijan. \v 8 Xaxeꞌe xa kuenda kɨu n‑ka xiꞌí‑ro xiꞌin Cristu, n‑ka kukanu ini‑ro xa kutuu‑ro nuu tuu‑ia nɨkava nɨkuita. \v 9 Xnaꞌa‑ro xa n‑nandoto Cristu te ma kuú ka‑ia. Ni ɨɨn nuu kueꞌe ma kaꞌni ñaꞌa. \v 10 Ma kuú ntuku‑ia xaxeꞌe kuechi n‑ka xo kida‑ro chi idii ni vuelta n‑xiꞌí‑ia xaxeꞌe xijan. N‑nandoto‑ia te kida‑ia ntdaa xa juini Ianyuux. \v 11 Dani roo, xaxeꞌe xa n‑ka dandoo‑ro xaloko xaduꞌa n‑ka xo kida‑ro, kuenda kɨu xa n‑ka xiꞌí‑ro te n‑ka nandoto‑ro te n‑ka nduu‑ro ɨnka ñayiu. Xaxeꞌe xijan ka kida‑ro xa juini Ianyuux vitna, chi ka kunduu‑ro xiꞌin Cristu Jesús. \p \v 12 Xaxeꞌe xijan maxku juejoon koio ka‑n xa taxnuni xaloko nuu‑n na kuaꞌa maxku kada ka‑n kuechi ka kida‑n vaxi, chi ka kuu anu‑n xa kada‑n xaloko xaxeꞌe xa ka kuu‑n ñayiu ñuñayiu. \v 13 Maxku kada ka‑n kuechi xaxeꞌe yuꞌu‑n, ndaꞌa‑n, nduchi nuu‑n. Naa xa kada ka‑n kuechi xaxeꞌe ndruni xijan, kada‑n xa taꞌu tniu Ianyuux. Kada‑n xavaꞌa chi ñatuka kuu‑n ná n‑ka xo kuu‑n; tuku ñayiu ka kuu‑n vitna. \v 14 Ñatuka kuu anu‑ro xa kada‑ro kuechi n‑ka xo kida‑ro chi ñatuka kuu anu‑ro xa kada‑ro xijan. Xaxeꞌe xa kundaꞌu ini ñaꞌa Ianyuux, ñatuka taxnuni xijan nuu‑ro; ñadu xaxeꞌe xa ka jandixa‑ro ley ñatuka taxnuni xijan nuu‑ro. \s1 Ná ka kuu ñayiu n‑ka xiaꞌan tnuꞌu‑i xtoꞌo‑i xa kadatniu duꞌa‑i ka kuu ñayiu ka jandixa Ianyuux \p \v 15 Vaa kachi koio‑n: “Nux daa io na kada naꞌi‑ro kuechi nudaa chi xaxeꞌe xa kundaꞌu ini ñaꞌa Ianyuux xiꞌin xa n‑taxkanu ini‑ia xa n‑ka kida‑ro kuechi nanitaꞌu‑ro; ñadu xaxeꞌe xa jandixa‑ro ley.” \v 16 Ná ka kuu ñayiu n‑ka xiaꞌan tnuꞌu‑i nuu se ku kuu xtoꞌo‑i xa kadatniu duꞌa‑i, te kada koio‑i xa taꞌu tniu‑s nuu‑i ka kuu ñayiu ka kida xa taꞌu tniu Ianyuux nuu‑i xiꞌin ñayiu ka kida xaloko kuu anu‑i xa kada‑i. Io xa jandixa koio ñayiu jan xtoꞌo‑i hora taꞌu tniu‑s nuu‑i chi n‑ka xiaꞌan‑i tnuꞌu‑i xa jandixa‑i‑sɨ. Ñayiu ka kida xaloko kuu anu‑i xa kada‑i, dandoo ñaꞌa Ianyuux, te ñayiu ka kida xa taꞌu tniu Ianyuux ñatuka xndido xtau‑i kuechi‑i. \v 17 N‑ka xo kida‑n xaloko n‑kuu anu‑n xa kada‑n. Ná ka kuu ñayiu ka xinokuechi nuu xtoꞌo‑i kɨu xiꞌin kɨu n‑ka xo kuu‑n. Ko vitna, n‑ka dandoo‑n xijan chi ka jandixa‑n xa ɨɨn xandaa kuu xa n‑ka dakuaꞌa ñaꞌa ñayiu ka kukanu ini Cristu Jesús, te ñatuka xe tnɨɨ anu‑n. Na kutaꞌu‑ro nuu Ianyuux xa n‑ka jandixa‑n xa ɨɨn xandaa kuu xa n‑ka dakuaꞌa ñaꞌa ñayiu ijan. \v 18 Kuenda kɨu n‑ka yaa‑n nuu se kuu xtoꞌo‑n xa ñatuka ka kida‑n xaloko xaduꞌa. N‑ka kixeꞌe‑n ka xinokuechi‑n nuu Ianyuux vitna, te ka kida‑n xa taꞌu tniu‑ia nuu‑n. \v 19 Duꞌa kakuneꞌe‑da xa na kuaꞌa na kutnuni ini koio‑n xa jaꞌan‑da chi ñayiu ñuñayiu ka kuu‑n. N‑ka xo kida‑n kuechi xaxeꞌe yuꞌu‑n, ndaꞌa‑n, nduchi nuu‑n. N‑ka xo kida‑n xaloko xaduꞌa n‑ka xo kuu ini ndixi; ñatu n‑ka xo kida‑n ná jaꞌan ley. Na xa kada koio ka‑n kuechi xaxeꞌe ndruni xijan, kada‑n xa taꞌu tniu Ianyuux vitna, te kadatniu ka‑ia anu‑n te kada ka‑n xa juini‑ia. \v 20 Tiempu ta dandoo ka‑n xaloko n‑ka xo kida‑n, ña n‑kuu xa jandixa koio‑n ley Ianyuux chi n‑ka xo kida‑n xa n‑kuu anu‑n xa kada‑n. Ná kuu ñayiu ka jandixa xtoꞌo‑i n‑ka xo kuu‑n. \v 21 Ña tuu nax n‑ka kineꞌe‑n xa n‑ka xo kida‑n xaloko xaduꞌa. Ka kujanuu‑n vitna xa n‑ka xo kida‑n xijan. Dandoo Ianyuux ñayiu ka kida ná n‑ka xo kida‑n. \v 22 Kuenda kɨu ñayiu n‑ka yaa nuu xtoꞌo‑i ka kuu‑n vitna te ka xinokuechi‑n nuu Ianyuux ná ka xinokuechi‑ro nuu ñayiu kuu xtoꞌo‑ro. Kadatniu ka‑ia anu‑n te kada ka‑n xa juini‑ia. Xaxeꞌe xijan kutuu koio‑n nuu tuu‑ya nɨkava nɨkuita. \v 23 Dandoo Ianyuux ñayiu dani ka kida xaloko xaduꞌa kuu anu‑i xa kada‑i. Te roo, ñayiu ka xinokuechi nuu Ianyuux, kutuu koio‑ro nuu tuu‑ia nɨkava nɨkuita xaxeꞌe xa n‑xiꞌí Cristu Jesús, Ia kuu Xtoꞌo‑ro xaxeꞌe‑ro. Xijan kuu taꞌu‑ro. \c 7 \s1 Ná ka kuu ñayiu n‑tnundaꞌa ka kuu ñayiu ka jandixa ley Ianyuux \p \v 1 Mee‑n, ñayiu ka xini ley Ianyuux, ka xini‑n xa io xa jandixa‑ro ley jan hora xndito‑ro te nux n‑ka xiꞌí‑ro ñatuka io xa jandixa‑ro ley jan. \v 2 Ná kuu ɨɨn ñadɨꞌɨ n‑tnundaꞌa ka kuu‑ro xa ka jandixa‑ro ley jan. Ɨɨn ñá n‑tnundaꞌa, ma kuu xa dandoo‑ña yɨɨ‑ña xa natnundaꞌa‑ña xiꞌin ɨnka‑s chi daa io ley Ianyuux xaxeꞌe xa n‑tnundaꞌa‑ña xiꞌin‑s. Ko nux n‑xiꞌí yɨɨ‑ña ña tuu nax kuu xa natnundaꞌa‑ña xiꞌin ɨnka‑s. \v 3 Nux tuu yɨɨ ɨɨn ñadɨꞌɨ te n‑chitnaꞌa‑ña xiꞌin ɨnka seyɨɨ, kida‑ña kuechi, ko nux n‑xiꞌí yɨɨ‑ña, ñatu io ley jaꞌan xa ma kuu xa natnundaꞌa‑ña xiꞌin ɨnka seyɨɨ. Ña tuu na kuechi kada‑ña xa natnundaꞌa‑ña xiꞌin ɨnka‑s. \v 4 Ná kuu ñadɨꞌɨ n‑xiꞌí yɨɨ ka kuu‑ro xa ñatuka taxnuni ley n‑chidotnuni Moisés nuu‑ro chi kuenda kɨu n‑ka xiꞌí‑ro na n‑xiꞌí Cristu, te kuenda kɨu n‑ka nandoto‑ro xiꞌin‑ia na n‑nandoto‑ia xa n‑xiꞌí‑ia, te n‑xeka ñaꞌa‑ia xa na kuaꞌa na kada‑ro xa juini Ianyuux. \v 5 Kueꞌe kuechi n‑ka xo kida‑ro na n‑ka xo kuu anu‑ro xa kada‑ro xaloko xaduꞌa xaxeꞌe xa n‑ka xo kaꞌu‑ro ley Moisés chi daa vaxi‑ro ñuñayiu. Xaxeꞌe xijan dandoo ñaꞌa Ianyuux nɨkava nɨkuita n‑kuu. \v 6 Kuenda kɨu ñayiu n‑ka yaa nuu xtoꞌo‑i ka kuu‑ro xa ñatuka io xa jandixa‑ro ley n‑chidotnuni Moisés. Ñatuka io xa jandixa‑ro ley jan chi kuenda kɨu n‑ka xiꞌí‑ro te n‑ka nandoto‑ro xa junukuechi‑ro nuu Ianyuux. Ñadu xaxeꞌe ley n‑chidotnuni Moisés xinokuechi‑ro nuu‑ia vitna, chi xaxeꞌe xa kidatniu‑ia anu‑ro daa ka kuu anu‑ro. \s1 Kida Spalu kuechi \p \v 7 Vaa kachi koio‑n vitna xa: “Ñatu xiniñuꞌu ley”, xaxeꞌe xa duꞌa jaꞌan‑da. Maxku duꞌa kani ini koio‑n chi xiniñuꞌu ley chi nuu ñatu n‑xio ley n‑chidotnuni Moisés, ma kutnuni ini‑da xa kuechi kuu ɨɨn xaloko kida‑da n‑kuu. Nuu ñatu n‑yodotnuni, “Maxku kukajan ini‑n xaxii ñayiu”, ma uun kani ini‑da xa kuechi kuu xijan n‑kuu. \v 8 N‑kunuu kuechi nuu ley jan chi yo n‑xo kukajan ini‑da xaxii ñayiu. Juini kueꞌe xa n‑ka xo kida ñayiu, na ta koo ka ley, ko ña yoo n‑jaꞌan xa kuechi kuu xa n‑ka xo kida‑i. \v 9 Ña tuu nax n‑xo kuu anu‑da hora n‑xo kida‑da kuechi, chi ñatu n‑xini‑da nax kuu ley, ko kɨu n‑xini‑da xa io ley, n‑kuu ka anu‑da xa kada‑da xaloko. \v 10 N‑xani ini‑da xa jandixa‑da ley jan te kutuu‑da nuu tuu Ianyuux nɨkava nɨkuita, ko ñatu n‑kuu xaxeꞌe xa ñatu n‑jandixa ndɨꞌɨ‑da ley jan. Te xaxeꞌe xijan n‑xio xa dandoo ñaꞌa‑ia n‑kuu. \v 11 Xaxeꞌe xa n‑kunuu kuechi nuu ley jan ñatu ndaku‑da xa jandixa‑da, te ñatu n‑xee xa kada‑da ná n‑xani ini‑da. Xaxeꞌe xijan n‑xio xa dandoo ñaꞌa Ianyuux n‑kuu. \p \v 12 Ii ley Ianyuux n‑chidotnuni Moisés, ii ɨɨn ɨɨn tnuꞌu n‑jaꞌan‑ia na n‑taꞌu tniu‑ia, te dɨuni vaꞌa. Jaꞌan ley xa io xa kada‑ro ɨɨn xa ka kida‑ro ná io ná juaꞌan xa kada‑ro. \v 13 Vaa kachi koio‑n: “¿Nakuenda xa jaꞌan‑s xa vaꞌa ley, te dɨuni jaꞌan‑s xa xaxeꞌe ley ijan dandoo ñaꞌa Ianyuux?” Vaa daa kani ini koio‑n, ko ñadu ley n‑kida xa n‑xio xa dandoo ñaꞌa‑ia chi xaxeꞌe kuechi n‑ka kida‑ro n‑xio xa dandoo ñaꞌa‑ia. Vaꞌa ley jan. Nu n‑kaꞌu‑da ley, n‑kutnuni ini‑da xa kueꞌe kuechi n‑kida‑da te xaxeꞌe xijan n‑xio xa dandoo ñaꞌa‑ia. Dɨuni xa n‑kaꞌu‑da ley n‑xini‑da xa yo kiti ini Ianyuux nuu ñayiu ka kida kuechi. \v 14 N‑xani ini Ianyuux ley xa kachitnuꞌu ñaꞌa‑ia ndeda xa kuu xavaꞌa kada‑ro, ko xaxeꞌe xa kuu‑da ñayiu ñuñayiu, kida‑da kuechi. Ná kuu ɨɨn se jandixa xtoꞌo‑s kuu‑da xa daa kida‑da. \v 15 Ñatu xini‑da nax tnaꞌa‑da xa naa xa kada‑da xavaꞌa kuu anu‑da xa kada‑da, daa xa ñatu kuu anu‑da xa kada‑da kida‑da. \v 16 Xaxeꞌe xa xini‑da xa io vaꞌa xa ka jandixa‑ro ley jan, io anu‑da xa jandixa‑da. \v 17 Ñadu mee‑da io kuechi xa kida‑da kuechi; kida‑da chi daa vaxi‑da ñuñayiu. \v 18 Najandixa‑da xa ña tuu nax vaꞌa ñuꞌu anu‑da xaxeꞌe xa kuu‑da ñayiu ñuñayiu. Juini kuu anu‑da xa kada‑da xavaꞌa, ko ñatu ndaku‑da. \v 19 Ñatu kida‑da xavaꞌa juini‑da xa kada‑da, chi daa xaloko ña kuu anu‑da xa kada‑da kida‑da. \v 20 Xaxeꞌe xa ñatu kuu anu‑da xa kada‑da xaloko, xijan kuu xa ñadu mee‑da io kuechi xa kida‑da kuechi; kida‑da kuechi chi daa vaxi‑da ñuñayiu. \v 21 Juini kuu anu‑da xa kada‑da ɨɨn xavaꞌa, ko ñatu kida‑da xavaꞌa chi mee ni xaloko xani ini‑da. Duꞌa yaꞌa‑da. \v 22 Io vaꞌa xa io ley Ianyuux. Tna ini‑da, \v 23 ko xaxeꞌe xa io ɨɨn xa dadaꞌan xa kada‑da xa ñu ini‑da xa kada‑da, ñatu ndaku‑da xa jandixa‑da ley jan. Xa dadaꞌan kuu xaloko ñuꞌu anu‑da. Ná kuu ɨɨn se yɨndiꞌu xa ñatu kuaꞌa xa kuikonuu kuaan‑s kuu‑da. \v 24 Naka vichi tnau ini‑da xa daa yaꞌa‑da. Ndaꞌu‑da. ¿Jundu kada xa ma kada ka‑da kuechi nɨni na kutuu ka‑da ñuñayiu?, \v 25 nani Ianyuux. Idii mee‑ia kada xa ma kada ka‑da kuechi xaxeꞌe xa n‑xiꞌí Jesucristu, Ia kuu Xtoꞌo‑ro xaxeꞌe‑ro. Na kutaꞌu‑da nuu‑ia. Ɨɨn se kidatniu duꞌa nuu xtoꞌo‑s, io xa jandixa‑s xtoꞌo‑s. Vitna dada n‑kutnuni ini‑da xa io xa jandixa‑da ley Ianyuux ná jandixa se ijan xtoꞌo‑s, ko xaxeꞌe xa kuu‑da ñayiu, kida naꞌi‑da kuechi. Ná kuu ɨɨn se kidatniu duꞌa nuu xtoꞌo‑s kuu‑da xa kida naꞌi‑da kuechi. \c 8 \s1 Ndeka Espíritu Ianyuux ñayiu \p \v 1 Ma jaꞌan ka‑ia xa io kuechi roo, ñayiu ka kunduu xiꞌin Cristu Jesús, ni ma jaꞌan‑ia xa io xa chiyaꞌu‑ro kuechi‑ro. \v 2 Xaxeꞌe xa ka kunduu‑ro xiꞌin‑ia n‑kixeꞌe Espíritu Ianyuux xa taxnuni‑ia nuu‑ro. Ka kuu‑ro ná ka kuu ñayiu n‑ka yaa nuu xtoꞌo‑i vitna. Ñatuka kuu anu‑ro xa kada ka‑ro kuechi n‑ka xo kida‑ro, te xaxeꞌe xijan ma dandoo ñaꞌa Ianyuux, te kutuu‑ro andɨu nuu tuu‑ia. \v 3 Xaxeꞌe xa ñatu ka ndaku ñayiu xa jandixa‑i ley kundido kutau‑i kuechi‑i n‑kuu, te ntdaa‑i jɨꞌɨn andea. Ñatu ka ndaku‑i xaxeꞌe xa ka kuu‑i ñayiu ñuñayiu. Xaxeꞌe xijan n‑tundaꞌa Ianyuux Daꞌya Yɨɨ‑ia ñuñayiu xa kuú‑ia xaxeꞌe kuechi‑ro xiꞌin‑i. Ná xndaa roo, ñayiu ka kida kuechi, n‑kaa Daꞌya Yɨɨ‑ia. Idii mee‑ia n‑ndaku xa n‑jandixa‑ia ley Ianyuux. N‑xiꞌí‑ia xa na kuaꞌa ndaku‑ro xa jandixa‑ro ley‑ia. \v 4 Ndaku‑ro xa jandixa‑ro ley vitna chi ñatuka ka kida‑ro xa n‑xo kuu anu‑ro xa kada‑ro. Ka kida‑ro xa juini Espíritu Ianyuux chi ndeka ñaꞌa‑ia. \v 5 Ñayiu ka kida mee ni xaloko xaduꞌa, te ka kukajan ini‑i xa io ñuñayiu yaꞌa, mee ni xijan xñu ini‑i. Ko ñayiu ka xani ini ná xani ini Espíritu Ianyuux, ka kuu anu‑i xa kada‑i mee ni xa juini mee‑ia. \v 6 Ñayiu ka kida xa ka kuu ini mee‑i, te ka kida‑i xa ka kuu anu‑i xa kada‑i, kuenda kɨu n‑ka xiꞌí‑i chi ñatu ka kunduu‑i xiꞌin Ianyuux. Ñayiu ka xani ini ná xani ini Espíritu‑ia, kutuu‑i nuu tuu‑ia nɨkava nɨkuita, te kundaa kuvatu anu‑i chi n‑ka natu ini‑i xa n‑ka kida‑i kuechi. \v 7 Ñayiu ka kida xa kuu ini mee‑i ka xini uꞌu‑i Ianyuux, te ñatu kuu anu‑i xa jandixa‑i ley‑ia, ni ma ndaku‑i xa jandixa‑i. \v 8 Ñayiu ka kida xa kuu ini mee‑i jan, ma ndaku‑i xa kada‑i xa tna ini Ianyuux. \v 9 Daa ka kuu ñayiu yaꞌa, ko ndixi, xaxeꞌe xa kunduu‑n xiꞌin Espíritu Ianyuux, ñatu daa ka kuu‑n chi ñuꞌu ñaꞌa‑ia. Ñayiu ñatu ñuꞌu ñaꞌa Espíritu Cristu, ñatu ndeka ñaꞌa Cristu. \v 10 Juini na kuú koio‑ro xaxeꞌe xa ka kuu‑ro ñayiu ka kida kuechi, ko nux kunduu‑ro xiꞌin Cristu, nandoto‑ro te kutuu‑ro xiꞌin‑ia nɨkava nɨkuita. \v 11 Xaxeꞌe xa ñuꞌu ñaꞌa Espíritu Ianyuux, Ia n‑nadandoto Jesús na n‑xiꞌí‑ia, nadandoto ñaꞌa Ianyuux roo na kuú‑ro tuku. \p \v 12 Kidajuexa Ianyuux xa maxku kada‑ro xaloko kuu anu‑ro xa kada‑ro. \v 13 Nux dani ka kida dava‑n mee ni xa loko kuu anu‑n xa kada‑n, dandoo ñaꞌa Ianyuux, ko nux na dandoo‑n xijan, kutuu‑n nuu tuu‑ia nɨkava nɨkuita. Espíritu Ianyuux kida xa dandoo ñayiu xijan. \v 14 Nux Espíritu Ianyuux, ndeka ñaꞌa, daꞌya Ianyuux ka kuu‑ro. \v 15 Ñatu kida Espíritu Ianyuux xa ku yuꞌu‑ro nuu Ianyuux ná n‑ka xo yuꞌu‑ro. N‑ka xo yuꞌu‑ro ná ka yuꞌu ñayiu ka kidatniu duꞌa nuu xtoꞌo‑i. Ñatuka yuꞌu‑ro chi kida‑ia xa jaꞌan‑ro nuu Taa‑ro Ianyuux: “Abba.” (Taa‑ro kuu tnuꞌu mee‑ro.) \v 16 Nani xini Espíritu‑ia xa ka kuu‑ro daꞌya Ianyuux, dani xini roo. \v 17 Hora na juñaꞌa Ianyuux taꞌu Cristu, niꞌi‑ro xa n‑jaꞌan‑ia xa taxi‑ia xaxeꞌe xa ka kuu‑ro Daꞌya‑ia. Xijan kuu taꞌu‑ro. Xaxeꞌe xa ndaꞌu ka yaꞌa‑ro ná ndaꞌu n‑yaꞌa Cristu, ndukaꞌnu‑ro xiꞌin‑ia. \s1 Yo vichi ku ndukaꞌnu‑ro andɨu \p \v 18 Yo ndaꞌu yaꞌa‑ro tiempo yaꞌa, ko vichi vaꞌa kada ñaꞌa Ianyuux chi yo vichi ku ndukaꞌnu‑ro. \v 19 Ntdaa ñayiu xiꞌin ntdaa ka xa n‑xani ini Ianyuux xnaꞌa xa dandeꞌa‑ia‑i jundu ka kuu daꞌya‑ia. Yo ka kuu anu‑i xa jini‑i daꞌya‑ia; naxku na jini ñaꞌa‑i vitnadii. \v 20 N‑kida Ianyuux xa ña ndaku ka ntdaa xa n‑kidavaꞌa‑ia xiꞌin ñayiu xa kada‑i ɨɨn xa ka kida‑i ná io ná juaꞌan. Ñadu kuechi mee‑i kuu xa ña ndaku‑i xa kada‑i ɨɨn xa kada‑i ná io ná juaꞌan chi daa n‑juini mee Ianyuux xa yaꞌa. Ñatu daa n‑ka juini mee ñayiu xiꞌin xa n‑kidavaꞌa‑ia xa yaꞌa. Juini daa kuu vaxi, ko xee kɨu ma daa ka yaꞌa. Jandixa‑ro \v 21 xa kada Ianyuux xa ma tɨu ka davaꞌa nga xa tɨu vaxi, ni yɨkɨ kuñu‑ro ma tɨu ka chi kada Ianyuux xa ma tɨu ka xaxeꞌe xa ka kuu‑ro daꞌya‑ia. Naka vaꞌa. \v 22 Ka xini‑ro xa ndaꞌu ka yaꞌa ñayiu xiꞌin ntdaa ka xa n‑xani ini Ianyuux xaxeꞌe xa tɨu ntdaa xa io ñuñayiu. Ná ka yaꞌa ñadɨꞌɨ hora kaku daꞌya‑ña, ka yaꞌa‑i. Ná ka tnana‑ña, ka tnana‑i. \v 23 Ñadu ni xa n‑xani ini Ianyuux xiꞌin dava ka ñayiu ndaꞌu yaꞌa te ka jan kuechi‑i, chi dani roo xa ka kuu‑ro ñayiu kiꞌna ka n‑keé ñaꞌa Espíritu Ianyuux, ndaꞌu ka yaꞌa‑ro, te xñu ini‑ro xa xee kɨu nakueka ñaꞌa Ianyuux. Nadandoto ñaꞌa‑ia na yaꞌa xa kuú‑ro, te ma kuú ka‑ro. \v 24 N‑kukanu ini‑ro xa xandaa xakuiti daa yaꞌa. Xaxeꞌe xa ta yaꞌa ka xijan, dani xñu ini‑ro xa yaꞌa, te ma kande ini‑ro. \v 25 Nux ta jini ka‑ro xa yaꞌa ɨɨn xa n‑kukanu ini‑ro xa yaꞌa, ñu ini naꞌi‑ro xa daa yaꞌa. \p \v 26 Ñatu ka xijan taꞌu‑ro nuu Ianyuux ná io ná juaꞌan, ko chindee ñaꞌa Espíritu‑ia. Yo kakuneꞌe ñaꞌa‑ia hora xijan taꞌu‑ia nuu Ianyuux, te tnau ini‑ia. Ñatu jaꞌan‑ia nuu Taa‑ro Ianyuux hora xijan taꞌu‑ia xa kuu‑ro xavaꞌa ná ka xani ini roo chi tuku xijan taꞌu‑ia. \v 27 Xini Taa‑ro Ianyuux nax xani ini Espíritu‑ia, te dɨuni chinuu‑ia janda ka kuu anu‑ro. Hora xijan taꞌu Espíritu‑ia nuu Taa‑ro Ianyuux xa kuu‑ro xavaꞌa, xijan taꞌu‑ia nuu‑ia xa kada‑ia xa xá ñu ini Taa‑ro Ianyuux xa kada ñaꞌa‑ia. \s1 Ndaꞌu ka yaꞌa‑ro vitna xa xtuu‑ro ñuñayiu, ko xee kɨu kutuu‑ro andɨu \p \v 28 Roo, ñayiu ka kuvaꞌa anu nuu Ianyuux, juini ndaꞌu ka yaꞌa‑ro a ña tuu nax ka yaꞌa‑ro, ka xini‑ro xa nduu‑ro ñayiu vaꞌa ka. Ka kuu‑ro ñayiu kida‑ia xa teku‑ro tnuꞌu‑ia xa na kuaꞌa nanitaꞌu‑ro chi daa n‑juini‑ia. \v 29 Ñayiu xa daa nga ñu ini Ianyuux xa ndudaꞌya ñaꞌa‑ia, n‑kida‑ia xa ka kuu‑i daꞌya‑ia vitna ná kuu Daꞌya Yɨɨ‑ia; xa daa nga n‑ñu ini‑ia xa kada‑ia xijan. Daꞌya Yɨɨ‑ia kuu Ia kunuu ka nuu roo xa ka kuu‑ro daꞌya‑ia tuku. \v 30 Dɨuni n‑kida Ianyuux xa ka teku dava ñayiu tnuꞌu‑ia na kuaꞌa nanitaꞌu‑i. Dɨuni kida‑ia xa ñatuka xndido xtau‑i kuechi‑i, te kada‑ia xa ndukaꞌnu‑i. \p \v 31 Xaxeꞌe xa vaꞌa kida ñaꞌa Ianyuux vaxi, ña tuu nax kuu xa ka kida uꞌu ñaꞌa ñayiu. \v 32 Daꞌya yɨɨ ka‑ia ñatu n‑kukuiꞌa kuu‑ia xa kixi‑ia ñuñayiu xa kuú‑ia xaxeꞌe‑ro ntdaa‑ro. Naka xa kada ñaꞌa‑ia kueꞌe xavaꞌa ku kukuiꞌa kuu‑ia. \v 33 Ña tuu nax kada xa ka jaꞌan ñayiu nuu Ianyuux xa io kuechi roo, ñayiu n‑kaxi ñaꞌa Ianyuux xa ku kuu‑ro daꞌya‑ia chi naꞌa‑ia xa ñatuka xndido xtau‑ro kuechi‑ro. \v 34 Ni mayo jaꞌan nuu Ianyuux xa io xa chiyaꞌu‑ro kuechi‑ro chi naꞌa‑ia xa n‑xiꞌí Cristu Jesús xaxeꞌe kuechi‑ro. Ñadu ni xijan n‑kida Cristu Jesús chi dɨuni n‑nandoto‑ia te nukoo‑ia lado kuaꞌa Taa‑ro Ianyuux xa taxnuni‑ia, te kakuneꞌe ñaꞌa‑ia hora xijan taꞌu‑ia nuu‑ia. \v 35 Xemani ñaꞌa Cristu, te dani ku juemani ñaꞌa‑ia, te mayo dadaꞌan. Maxku kani ini‑ro xa ñatu xemani ñaꞌa Cristu hora ndaꞌu ka yaꞌa‑ro, a hora ka tnau ini‑ro xaxeꞌe xa ka yaꞌa‑ro ɨɨn xa ka yaꞌa‑ro chi dani kuvaꞌa anu‑ia nuu‑ro. Ni maxku kani ini‑ro xa ñatu xemani ñaꞌa‑ia hora ka kida uꞌu ñaꞌa ñayiu xaxeꞌe xa kukanu ini‑ro‑ia, a xa ña tuu nax io xa kaxi xa koꞌo‑ro, xa kundix kudaꞌu‑ro, a hora xtuu‑ro nuu io kuu a nuu ka kuu ñayiu xa kaꞌni ñaꞌa‑i. \v 36 Nakaxtnaꞌa xaꞌa xiꞌin xa n‑ka xiaꞌan ñayiu nuu Ianyuux, te yodotnuni: \q1 Xaxeꞌe‑n ntdantuꞌu kɨu ka kuu ñayiu xa kaꞌni ñaꞌa‑i. \q1 Kuenda kɨu tkachi xa io xa kuu‑tɨ ka kuu‑da. \p \v 37 Juini daa ka yaꞌa‑ro, ko ña tuu nax kuu chi kee‑ro xavaꞌa xaxeꞌe xa xemani ñaꞌa‑ia. \v 38 Xandaa xakuiti xemani ñaꞌa Ianyuux, te dani ku juemani ñaꞌa‑ia. Xemani ñaꞌa‑ia chi n‑xiꞌí Cristu Jesús, Ia kuu Xtoꞌo‑ro xaxeꞌe‑ro. Ndito‑ro a n‑xiꞌí‑ro, ko dani xemani ñaꞌa‑ia. Mayo ku dadaꞌan xa ma juemani ñaꞌa‑ia. Ni ángel ma dadaꞌan, ni xaloko taxnuni ma dadaꞌan. Ni xa io vitna, ni ɨɨn xa ta koo ka ma kada xa ma juemani ñaꞌa‑ia. \v 39 Ni xa ndeꞌa‑ro andɨu, ni xa yɨꞌɨ kaꞌa ñuꞌu, ni ɨnka xa n‑kidavaꞌa‑ia io ñuñayiu a io andɨu ma ku dadaꞌan xa ma juemani ñaꞌa‑ia. \c 9 \s1 N‑kaxi Ianyuux ñayiu Israel \p \v 1-2 Jaꞌan ndaa‑da; ñatu jaꞌan vete‑da, chi kunduu‑da xiꞌin Cristu. Ñatu jaꞌan vete‑da. Xandaa xakuita xa yo vichi kukoꞌyo ini‑da xaxeꞌe daꞌya dana Israel. Ndaꞌu yaꞌa‑da hora najaꞌan‑da‑i. Dani jaꞌan Espíritu Ianyuux nuu‑da xa jaꞌan ndaa‑da tuku. \v 3 Date nuu n‑xio xaxeꞌe xa dandoo ñaꞌa Cristu nanitaꞌu ñayiu ñuu‑da xiꞌin yatnuꞌu‑da, diko kajan taꞌu‑da nuu Ianyuux xa na dandoo ñaꞌa‑ia n‑kuu. \v 4 Roo xa ka kuu‑ro daꞌya dana Israel, ka kuu‑ro ñayiu n‑kudaꞌya ñaꞌa Ianyuux. Xixitna‑ro n‑ka kuu ñayiu n‑dandeꞌa ñaꞌa Ianyuux mee‑ia na n‑koko‑ia nuu n‑ka xo yuku‑i. N‑kida‑ia xiꞌin‑i ɨɨn tratu. N‑xiaꞌan‑ia ley‑ia, te n‑jaꞌan‑ia janda kada‑i xa ndadakaꞌnu‑i‑ia, dɨuni n‑xiaꞌan‑ia tnuꞌu‑ia xa taxi‑ia ɨɨn xa xá n‑taxi‑ia roo xa ka kuu‑ro daꞌya dana Israel. \v 5 Yatnuꞌu‑ro n‑ka kuu daꞌya yɨɨ Israel. Uxi uu‑s xa ntdaa‑s. Ijan vaxi yatnuꞌu‑ro xiꞌin Cristu. Kuu‑ia Ianyuux te taxnuni‑ia nuu‑ro ntdaa‑ro xiꞌin nuu ntdaa xa io. Io xa ndadakaꞌnu‑ro‑ia nɨkava nɨkuita. Amén. \p \v 6 Ñatuka io xa ku jaꞌan‑ro xa ka kuu naꞌi dava daꞌya dana Israel ñayiu Israel xaxeꞌe xa ñatu ka kida‑i na io xa kada‑i. Ñatu ka jandixa‑i Ianyuux, ko kida naꞌi Ianyuux xa n‑jaꞌan‑ia xa kada‑ia. Xetnaꞌa tnuꞌu‑ia. \v 7 Ñadu ntdaa daꞌya dana Abraham n‑jaꞌan Ianyuux xa ku kuu daꞌya dana‑s chi yodotnuni tnuꞌu n‑jaꞌan‑ia nuu‑s: “Diko ni daꞌya dana Isaac ku kuu daꞌya dana‑n.” \v 8 Ña ntdaa ñayiu ka kuu daꞌya dana Abraham ka kuu daꞌya Ianyuux chi diko ni ñayiu n‑jaꞌan‑ia nuu‑s xa ku kuu‑i daꞌya‑ia ka kuu daꞌya‑ia. \v 9 Te dɨuni n‑jaꞌan Ianyuux nuu Abraham tnuꞌu yaꞌa: “Kɨu n‑xantuu‑r xa kixi‑r, kixi ntuku‑r, te kɨu ijan kajan Sara ɨɨn daꞌya yɨɨ.” \v 10 Ñadu ni Sara n‑xajan daꞌya chi dɨuni n‑xajan Rebeca daꞌya. Cuati n‑xajan‑ña, te Isaac n‑kuu taa daꞌya‑ña. \v 11-13 Na ta kaku ka cuati ñuꞌu xiti Rebeca, n‑jaꞌan Ianyuux nuu‑ña: “Se juindodo nuu kaku junukuechi nuu se kandijun nga.” Juini ta kada ka‑s ɨɨn xavaꞌa a ɨɨn xaloko, xá ama n‑jaꞌan‑ia xijan. Dɨuni yodotnuni: “N‑xemani‑r Jacob te n‑xini uꞌu‑r Esaú.” \p Ñayiu kuu ini mee Ianyuux xa kutuu‑i xiꞌin‑ia kuu ñayiu kaxí‑ia xa kutuu‑i xiꞌin‑ia. Ñadu xaxeꞌe xa vaꞌa ñayiu kaxí‑ia‑i chi xaxeꞌe xa xa daa nga ñu ini‑ia xa kaxí‑ia‑i xa kutuu‑i xiꞌin‑ia, te kida‑ia xa teku‑i tnuꞌu‑ia xa na kuaꞌa nanitaꞌu‑i. \v 14 Maxku kachi‑ro xa ñatu kida Ianyuux ɨɨn xavaꞌa xaxeꞌe xa duꞌa kida‑ia. Ni ɨɨn kɨu maxku daa kani ini‑ro. \p \v 15 N‑jaꞌan‑ia nuu Moisés: “Kundaꞌu ini‑r ñayiu kuu ini‑r xa kundaꞌu ini‑r. Tnau ini‑r xaxeꞌe‑i chi daa kuu ini‑r.” \v 16 Ñayiu kundaꞌu ini Ianyuux kaxí‑ia xa kutuu‑i xiꞌin‑ia. Kaxí Ianyuux ñayiu ijan xaxeꞌe xa kundaꞌu ini‑ia‑i, ñadu xaxeꞌe xa ka kuu ini ñayiu ijan xa kaxí‑ia‑i, kaxí‑ia‑i. Ni ñadu xaxeꞌe xa ka ndukundee‑i xa kaxí ñaꞌa‑ia, kaxí‑ia‑i. \v 17 Dɨuni yodotnuni xa n‑jaꞌan‑ia nuu Faraón. Duꞌa n‑jaꞌan‑ia: “N‑kida‑r xa taxnuni‑n te n‑kida‑n xa n‑kida‑n na kuaꞌa jini ñayiu ñuñayiu xa kuaꞌa‑r kida‑r davaꞌa nga xa jaꞌan‑r xa kada‑r, te jaꞌan koio ñayiu ñuñayiu xa kuu‑r Ianyuux ndixa xaxeꞌe xijan.” \v 18 Kundau ini Ianyuux ñayiu kuu ini‑ia xa kutuu xiꞌin‑ia xaxeꞌe xa daa kuu ini‑ia, te nux kuu ini‑ia xa ku kulilu naꞌi dava ka ñayiu, dani ku kulilu‑i. \p \v 19 Vaa ku jaꞌan koio‑n: “Nux duꞌa io ¿nakuenda jaꞌan‑ia xa io kuechi ñayiu ka kida kuechi? Kida Ianyuux xa kuu ini mee‑ia xa kada‑ia, te mayo ku dadaꞌan.” \v 20 ¡Nuda xijan ku jaꞌan ndixi! Maxku yoo ñayiu ku jaꞌan xa nuu io vaꞌa xa kida‑ia a ñatu io vaꞌa. Ñatu jaꞌan ɨɨn kɨdɨ nuu se n‑kidavaꞌa: “¡Nuda duꞌa kaa n‑kidavaꞌa ñaꞌa‑n u!” \v 21 Kidavaꞌa ɨɨn se kidavaꞌa kɨdɨ ñuꞌu kɨdɨ kuu ini mee‑s. Idii ni ndeꞌyu kidavaꞌa‑s kɨdɨ vaꞌa kaa xiꞌin kɨdɨ ndaꞌu kaa. \v 22 Kiti ini Ianyuux nuu ñayiu ñatu n‑ka natu ini xa n‑ka kida‑i kuechi. Xaxeꞌe xijan io xa naa‑i. Ñatu n‑xo kida uꞌu ni‑ia‑i chi n‑xo xo ndetu kuee‑ia xaxeꞌe xa n‑juini‑ia xa na natu ini‑i xa n‑ka kida‑i kuechi. Kada uꞌu‑ia‑i na kuaꞌa na jini koio‑i xa kiti ini‑ia nuu‑i. Dɨuni juini‑ia xa jini ntdaa ñayiu xa taxnuni‑ia nuu‑i. \v 23 N‑xo ndetu kuee‑ia chi dɨuni n‑juini‑ia xa natu ini roo, ñayiu n‑kundaꞌu ini‑ia xa n‑ka kida‑ro kuechi xaxeꞌe xa n‑juini‑ia xa jini‑ro xa kada‑ia xa ndukaꞌnu koio‑ro nuu tuu‑ia. Dɨuni n‑kidatniu‑ia anu‑ro xa n‑ka nduu‑ro ñayiu vaꞌa. \v 24 Ñadu ni roo xa ka kuu‑ro ñayiu Israel n‑kida‑ia xa teku‑ro tnuꞌu‑ia xa na kuaꞌa nanitaꞌu koio‑ro, chi dɨuni n‑kida‑ia xa teku ñayiu ñatu kuu ñayiu Israel tnuꞌu‑ia. \v 25 Nani jaꞌan‑da ya, dani n‑jaꞌan Ianyuux nuu Oseas, te n‑chidotnuni‑s: \q1 Ñayiu ñatu n‑ka kuu daꞌya‑r kuu daꞌya‑r vitna. \q1 Ñayiu ña n‑xo xemani‑r, xemani‑r vitna. \q1 \v 26 Ñayiu n‑xo jaꞌan‑r nuu‑i: \q1 “Ñatu ka kuu‑n daꞌya‑r.” \q1 Ñayiu ijan ku kuu daꞌya‑r xa kuu‑r Ianyuux ndixa, te ndito‑r. \p \v 27 Duꞌa n‑jaꞌan se n‑xo nani Isaías te n‑chidotnuni‑s: “Kueꞌe daꞌya dana Israel io ná kueꞌe ñuꞌu kuchi io yuꞌu mar. Kueꞌe‑i io, ko xaku ni‑i nanitaꞌu. \v 28 Vax kuyatni kɨu kada Ianyuux xa jɨn tnaꞌa xa n‑jaꞌan‑ia nuu ñayiu ñuñayiu”. \v 29 Dɨuni n‑jaꞌan Isaías te chidotnuni‑s: \q1 Nuu ña n‑dakaku Ianyuux dava daꞌya dana Israel, \q1 ma koo koio‑da n‑kuu ná ñayo ka daꞌya dana ñayiu Sodoma xiꞌin daꞌya dana ñayiu Gomorra io. \s1 Ñatu n‑ka kukanu ini dava ñayiu Israel Jesucristu \p \v 30 Xaxeꞌe xa ka kukanu ini ñayiu Cristu, ñatuka xndido xtau‑i kuechi n‑ka kida‑i, juini ñatu n‑ka xo kuu anu‑i xa jandixa‑i Ianyuux. \p \v 31 N‑ka kuu ñayiu Israel xa jandixa ndɨꞌɨ‑i ley Ianyuux xa ma kundido kutau ka‑i kuechi n‑ka kida‑i, ko ñatu n‑ka ndaku‑i. \v 32 N‑ka kuu‑i xa ndaku‑i xa jandixa koio‑i ley Ianyuux na kuaꞌa maxku kundido kutau ka‑i kuechi n‑ka kida‑i, ko ña yoo‑i ndaku xaxeꞌe xa ñatu n‑ka kukanu ini‑i Ianyuux. Kuenda kɨu ñayiu ndeꞌe ka xe kɨꞌɨ yuú hora xndijun‑i ɨnka ñayiu, ka kuu‑i xa ñatu jandixa‑i‑ia. \v 33 Dɨuni yodotnuni tnuꞌu Ianyuux: \q1 Kunaꞌa koio xa tundaꞌa‑r Ia xee Sión. \q1 Kada‑ia ɨɨn xa ta uun ka jini ñayiu dian. \q1 Te xaxeꞌe xijan ma jandixa ñaꞌa ka‑i. \q1 Kuenda kɨu ɨɨn yuú a ɨɨn toto katuu, \q1 te ka xe kɨꞌɨ ñayiu te ka ndua‑i ku kuu‑ia. \q1 Kuenda kɨu ñayiu ndeꞌe ka xe kɨꞌɨ yuú hora xndijun‑i ɨnka ñayiu ku kuu ñayiu ma kukanu ini ñaꞌa, \q1 ko ñayiu kukanu ini ñaꞌa, \q1 ma jɨn kɨꞌɨ‑i, ni ma uun kujanuu‑i xa kukanu ini‑i‑ia. \c 10 \p \v 1 Yo xijan taꞌu‑da nuu Ianyuux xa nanitaꞌu koio ñayiu ka kuu daꞌya dana Israel. Yo kuu anu‑da xa nanitaꞌu koio‑i. \v 2 Ka kuu anu‑i xa junukuechi‑i nuu Ianyuux, ko ñatu ka xini‑i janda io xa junukuechi‑i nuu‑ia. \v 3 Ñayo‑i n‑kutnuni ini janda kada‑i xa ma kundido kutau ka‑i kuechi n‑ka kida‑i. Ka ndukundee‑i xa ma kundido kutau ka‑i kuechi n‑ka kida‑i, ko tuku ka kida‑i, te tuku juini Ianyuux. Xaxeꞌe xijan dani xndido xtau‑i kuechi n‑ka kida‑i. \v 4 Ñatu ka xini‑i xa Cristu kuu Ia n‑jandixa ntdandituꞌu ley Ianyuux n‑chidotnuni Moisés xa na kuaꞌa maxku kundido kutau ka roo, ñayiu ka kukanu ini‑ia kuechi n‑ka kida‑ro. \p \v 5 Na n‑jaꞌan Moisés nax kada ñayiu xa maxku kundido kutau ka‑i kuechi n‑ka kida‑i, n‑kakuneꞌe‑s ley Ianyuux, te n‑chidotnuni‑s: “Ñayiu jandixa ley‑ia, kutuu‑i xiꞌin‑ia nɨkava nɨkuita.” \v 6 Roo xa ka kuu‑ro ñayiu n‑kida Ianyuux xa ñatuka xndido xtau‑ro kuechi n‑ka kida‑ro xaxeꞌe xa kukanu ini‑ro Cristu, ñatu ka jaꞌan‑ro ná jaꞌan dava ñayiu: “Na nkaa‑ro andɨu.” Ñayiu daa jaꞌan kuu ñayiu kuu xa jɨn juneꞌe‑i Cristu. \v 7 Ni ñatu ka jaꞌan‑ro ná ka jaꞌan dava ñayiu: “Na keé‑ro nua ña xe ndɨꞌɨ.” Ñayiu daa jaꞌan kuu ñayiu kuu xa natava‑i Cristu nuu ka xani ini‑i xa n‑xe konduxi‑ia. \v 8 Ñatu ka xini‑ro xa daa ku jaꞌan‑ro chi ka dakuaꞌa tnaꞌa‑ro xa n‑chidotnuni Moisés. Duꞌa n‑chidotnuni‑s: “Xá n‑kixee Tnuꞌu Ianyuux. Xá ka teku‑ro. Xá ka xini‑ro. Xá ka xko jaꞌan‑ro xa n‑jaꞌan‑ia nuu ñayiu.” Xijan n‑chidotnuni‑s. Xa ka jaꞌan‑ro nuu‑i kuu xa io xa kukanu ini‑i Cristu. \p \v 9 Nuxa xandaa xakuita ka jandixa‑ro xa n‑nadandoto Ianyuux Jesús, te nux ka jaꞌan‑ro nuu ñayiu xa Jesús kuu Ianyuux, nanitaꞌu‑ro. \v 10 Xaxeꞌe xa kukanu ini‑ro Jesús, ma kundido kutau ka‑ro kuechi n‑ka kida‑ro, te nanitaꞌu‑ro xaxeꞌe xa jaꞌan‑ro nuu ñayiu xa kuu‑ia Ianyuux. \v 11 Yodotnuni tnuꞌu Ianyuux: “Ma uun jaꞌan ñayiu kukanu ini‑i‑ia xa n‑dandaꞌu ñaꞌa‑ia.” \v 12 Nani kudaꞌya Ianyuux ñayiu Israel ka xijan taꞌu nuu‑ia, dani kudaꞌya‑ia ñayiu ñatu ka kuu ñayiu Israel ka xijan taꞌu nuu‑ia. Ntdaa‑i kuu daꞌya‑ia. Yo vaꞌa kida ñaꞌa‑ia ntdaa‑ro. \v 13 Ntdaa ñayiu ka xijan taꞌu nuu Ianyuux nanitaꞌu. \p \v 14 Ka xijan taꞌu ñayiu ijan nuu‑ia, ko ñayiu ta kukanu ini ka‑ia, ñatu ka xini‑i xa kajan taꞌu‑i nuu‑ia. Xaxeꞌe xa ta teku ka‑i jundu kuu Cristu ñatu kuu xa kukanu ini‑i‑ia. Nux mayo dakuaꞌa ñayiu ijan xa n‑jaꞌan Ianyuux, ma kuu xa teku‑i tnuꞌu‑ia. \v 15 Nux mayo tundaꞌa ñayiu dakuaꞌa ñayiu ijan, mayo dakuaꞌa‑i. Duꞌa yodotnuni: “Naka ka kudɨ ini‑ro xaxeꞌe xa n‑ka kixee ñayiu ka jaꞌan nuu‑ro xa n‑jaꞌan Ianyuux.” \p \v 16 Juini ka dakuaꞌa‑ro ñayiu xa n‑jaꞌan Ianyuux, ko ñadu ntdaa‑i jandixa xa ɨɨn xandaa kuu xa ka teku‑i. Duꞌa n‑jaꞌan Isaías nuu Ianyuux. Xiaꞌan‑s: “Taa‑ro Ianyuux, xaku ni ñayiu jandixa xa ɨɨn xandaa kuu xa jaꞌan‑da nuu‑i”, kuu Isaías, xiaꞌan‑s. \v 17 Ndoñuꞌu xa teku‑i xa n‑jaꞌan Cristu na kuaꞌa na kukanu ini‑i‑ia. Kakuneꞌe‑ro Cristu hora ka dakuaꞌa‑ro‑i. \v 18 Maxku ku jaꞌan‑ro xa ñatu n‑ka teku ñayiu jan xa n‑ka jaꞌan‑ro, chi n‑ka teku‑i. Dɨuni duꞌa yodotnuni tnuꞌu Ianyuux: \q1 Ntdantuꞌu ñuu io ñuñayiu n‑ka teku ñayiu nax kuu xa n‑jaꞌan Ianyuux. \q1 Nde dɨkɨ ñuñayiu xiꞌin nde xeꞌe ñuñayiu ka xini ñayiu nax n‑kida‑ia. \p \v 19 Na jaꞌan ntuku‑da, “Ñadu xa ña n‑ka teku ñayiu Israel tnuꞌu‑ia chi n‑ka teku‑i.” Moisés kuu se kiꞌna nuu n‑kakuneꞌe xaꞌa, te n‑chidotnuni‑s xa n‑jaꞌan Ianyuux nuu ñayiu Israel. N‑jaꞌan‑ia: \q1 Kada‑r xa ñayiu ña tuu na nación io kada xa kukuedi ini koio‑n. \q1 Kada‑r xa ñayiu ñatu xe ini tnuꞌu jaꞌan‑r dakiti ini ñaꞌa. \p \v 20 N‑teku Isaías xa n‑jaꞌan Ianyuux, te n‑kuyɨɨ‑s xa n‑chidotnuni‑s. Duꞌa n‑jaꞌan‑ia: \q1 Ñayiu ñatu n‑ka xo xini jundu kuu‑r, ka xini‑i jundu kuu‑r vitna. \q1 Ñayiu ñatu n‑ka xijan tnuꞌu jundu kuu‑r, dakuaꞌa‑r‑yɨ, te ka xini‑i jundu kuu‑r vitna. \p \v 21 N‑kakuneꞌe‑ia ñayiu Israel na n‑jaꞌan‑ia: “Ntdaa kɨu xko jaꞌan‑r nuu ñayiu xa na jandixa ñaꞌa‑i, ko ñayo‑i ka juini. Unu xe ini‑i.” \c 11 \s1 N‑kaxi Ianyuux dava ñayiu Israel xa ku kudaꞌya‑ia‑i \p \v 1 Ni ɨɨn kɨu maxku kani ini‑ro xa n‑dandoo Ianyuux ñayiu Israel, ñayiu n‑xo ndeka‑ia, juini n‑ka kuxe ini‑i nuu‑ia. Ñatu n‑dandoo‑ia‑i chi ñatu n‑dandoo ñaꞌa‑ia daña. Daꞌya dana Abraham ka kuu ñayiu Israel, te daꞌya dana‑s kuu‑da tuku. Kuu‑da daꞌya dana Benjamín. \v 2 Ñatu n‑dandoo Ianyuux ñayiu Israel xaxeꞌe xa naꞌa n‑kuu n‑kaxi‑ia‑i xa ku kuu‑i daꞌya‑ia. ¿Ñatu ka xini‑n nax kuu xa n‑kakuneꞌe Elías, se n‑xo jaꞌan xa n‑jaꞌan Ianyuux nuu ñayiu na n‑jaꞌan‑s nuu‑ia xa n‑ka kida ñayiu Israel kuechi a? \v 3 Duꞌa n‑jaꞌan‑s nuu‑ia, te n‑chidotnuni‑s: “Taa‑ro Ianyuux, n‑ka xaꞌni ñayiu yaꞌa ntdaa se n‑ka xo jaꞌan nuu‑i xa n‑jaꞌan‑n. Mee dii nga‑da n‑ndoo, te ka nduku ñaꞌa‑i xa kaꞌni ñaꞌa‑i tuku. Dɨuni n‑ka xanu‑i altari‑n”, kuu‑s, xiaꞌan‑s. \v 4 ¿Ñatu xnaꞌa‑n nax n‑jaꞌan Ianyuux nuu‑s a? N‑jaꞌan‑ia nuu‑s: “N‑dadaꞌan‑r xa dandoo ñaꞌa uxa mil ñayiu, te ñayiu ijan ñatu n‑ka xe juiin xiti nuu xa nani Baal xa ndadakaꞌnu koio‑i xijan”, kuu‑ia, n‑xiaꞌan‑ia nuu‑s. \v 5 Nani n‑kuu xa n‑kaxi Ianyuux dava ñayiu Israel na n‑xo tuu Elías, daa kuu vitna xa n‑kaxi‑ia dava ñayiu ku kuu daꞌya‑ia xaxeꞌe xa kundaꞌu ini‑ia‑i. \v 6 N‑kaxi ñaꞌa‑ia xa ku kuu‑ro daꞌya‑ia, ko ñadu xaxeꞌe xa n‑ka kida‑ro xavaꞌa. N‑kaxi ñaꞌa‑ia xaxeꞌe xa kundaꞌu ini ñaꞌa‑ia. Date nuu n‑xio xaxeꞌe xa n‑ka kida‑ro xavaꞌa kaxí ñaꞌa‑ia xa ku kuu‑ro daꞌya‑ia, ma kuu xa kaxí ñaꞌa‑ia xaxeꞌe xa kundaꞌu ini ñaꞌa‑ia n‑kuu. \v 7 N‑ka kuu ñayiu Israel xa jandixa ndɨꞌɨ‑i ley Ianyuux xa maxku kundido kutau ka‑i kuechi n‑ka kida‑i, ko ña ndaku‑i. Diko ni ñayiu n‑kaxi Ianyuux xa ku kuu‑i daꞌya‑ia ma kundido kutau ka‑i kuechi n‑ka kida‑i. Dava ka ñayiu, ka kuxe ini ka‑i nuu‑ia juaꞌan. \v 8 Duꞌa yodotnuni: \q1 N‑kida Ianyuux xa n‑ka ndulilu‑i xa maxku kutnuni ini‑i xa jaꞌan‑ia. \q1 Juini xndeꞌa‑i ɨɨn xa xndeꞌa‑i, ko ñatu ka xini‑i nax kuu. \q1 Juini ka teku‑i ɨɨn xa ka teku‑i, ko ñayo‑i ka kutnuni ini nax kuu xijan. \q1 Daa ka kuu‑i vaxi. \p \v 9 Dɨuni n‑kakuneꞌe David ñayiu yaꞌa, te n‑chidotnuni‑s: \q1 Na kada uꞌu ñaꞌa ndeyu ka xaxi ka xiꞌi‑i. \q1 Maxku tnaꞌa ñaꞌa xa ka xaxi‑i. \q1 Ndaꞌu na yaꞌa koio‑i. Xijan kuu taꞌu‑i. \q1 \v 10 Na kuaa‑i. Maxku kundeꞌa ka‑i. \q1 Na ndutɨꞌɨ yata‑i te maxku ndundaa ka. \s1 Nanitaꞌu ñayiu ka kukanu ini Jesucristu ñatu ka kuu ñayiu Israel \p \v 11 Ñadu xaxeꞌe xa xaku ni ñayiu Israel ka jandixa Ianyuux vitna, te dani xaku ni‑i jandixa‑ia vaxi, chi xee kɨu jandixa ntdaa‑i‑ia. Nax kuu ñaꞌa. Xaxeꞌe xa ñatu ka jandixa daꞌya dana Israel‑ia, xijan kuu xa n‑ka kukanu ini ñayiu ñatu ka kuu daꞌya dana Israel‑ia. Ijan te n‑ka kukuedi ini daꞌya dana‑s. \v 12 Nuu xaxeꞌe xa n‑ka kida daꞌya dana Israel kuechi kida Ianyuux ñayiu ñuñayiu xavaꞌa, naka ñayiu ñuñayiu ma ku kada‑ia‑i xavaꞌa na xee kɨu kukanu ini daꞌya dana‑s Cristu. Nuu xaxeꞌe xa n‑ka dandoo daꞌya dana‑s‑ia kuu ñayiu ñatu kuu daꞌya dana‑s xavaꞌa, naka ñayiu ñatu ka kuu daꞌya dana‑s ma ku kada‑ia‑i xavaꞌa na xee kɨu kukanu ini daꞌya dana‑s Cristu. Vichi vaꞌa ku kada‑ia‑i. \p \v 13 Kachitnuꞌu ñaꞌa‑da ndixi, ñayiu ñatu ka kuu daꞌya dana Israel xa n‑tundaꞌa ñaꞌa Ianyuux xa dakuaꞌa ñaꞌa‑da. Xijan kuu tniu n‑taxi‑ia, tniu ndandɨꞌɨ kuu. \v 14 Dakuaꞌa ñaꞌa‑da, ndixi ñayiu ñatu kuu daꞌya dana Israel na kuaꞌa kukuedi ini ñayiu ñuu‑da xiꞌin yatnuꞌu‑da na kuaꞌa kueꞌe‑i na nanitaꞌu. \v 15 Xaxeꞌe xa n‑xika yata Ianyuux nuu ñayiu ñuu‑da xiꞌin yatnuꞌu‑da n‑ndumani‑ia xiꞌin kueꞌe ñayiu ñuñayiu. Kuenda kɨu ndɨyɨ ka kuu ñayiu Israel, ko kɨu na ndumani Ianyuux xiꞌin‑i kuenda kɨu nandoto koio‑i. \v 16 Ná kuu yuxa ka kuu ñayiu Israel. Nux ii ɨɨn parti yuxa n‑doko ɨɨn ñadɨꞌɨ nuu Ianyuux, dɨuni ii ɨnka parti yuxa jan. Nux ii yoꞌo yutnu, dɨuni ii ntakaa daꞌnda‑tnu. \p \v 17 Dɨuni ka kuu ñayiu Israel ná ka kuu daꞌnda tnu olivo xetata‑ro, te ndixi, ñayiu ñatu ka kuu ñayiu Israel, ka kuu‑n ná ka kuu daꞌnda tnu olivo io yuku. N‑xaꞌnde Ianyuux daꞌnda tnu olivo xetata‑ro, te n‑xaꞌnde‑ia ɨɨn daꞌnda tnu olivo io yuku, te n‑kida injertari‑ia daꞌnda yutnu ijan tnu olivo xetata‑ro jan. Ɨɨn nga yoꞌo‑tnu neꞌe nduu daꞌnda‑tnu jan. Ɨɨn ni ndute yɨꞌɨ‑tnu. \p \v 18 Mee‑n, ñayiu Israel, maxku jaꞌan iꞌni koio‑n xa ka kuu‑n ná kuu daꞌnda tnu olivo xetata‑ro, chi xa xnaꞌa‑n xa ñadu daꞌnda‑tnu neꞌe‑tnu xa nukoo‑tnu chi yoꞌo‑tnu neꞌe ñaꞌa. \p \v 19 Te ndixi, ñayiu ñatu ka kuu ñayiu Israel, vaa ku jaꞌan koio‑n: “N‑taꞌnde daꞌnda tnu olivo xetata‑ro xa na kuaꞌa na kada injertari Ianyuux daꞌnda tnu olivo io yuku nuu n‑taꞌnde tnu jan.” \v 20 N‑xika yata Ianyuux nuu ñayiu ka kuu daꞌya dana Israel xaxeꞌe xa ñatu n‑ka kukanu ini‑i‑ia, te ndixi ka kunduu‑n xiꞌin Ianyuux xaxeꞌe xa ka kukanu ini‑n‑ia. Ko maxku ku ku iꞌni‑n xaxeꞌe xijan; koo koio‑n cuedado na ñaꞌa daa yaꞌa koio‑n tuku. \v 21 Nux n‑xika yata Ianyuux nuu ñayiu ka kuu ná kuu daꞌnda tnu olivo xetata‑ro, naka nuu ndixi ma ku kaka yata‑ia. \v 22 Xá xnaꞌa‑n janda kuu Ianyuux. Xá xnaꞌa‑n xa vichi vaꞌa kida‑ia dava ñayiu chi kueꞌe xa xiaꞌan‑ia‑i, te xtuu vii xtuu vaꞌa‑i. Dɨuni ka xini‑n xa kida‑ia xa ndaꞌu yaꞌa dava ñayiu. Kundaꞌu ini ñaꞌa‑ia, ndixi, te kida‑ia xa ndaꞌu ka yaꞌa ñayiu n‑ka xika yata nuu‑ia. Kada naꞌi koio‑n xavaꞌa na kuaꞌa dani na kada ñaꞌa‑ia xavaꞌa. Nux ñaꞌa, dani kaka yata‑ia nuu‑n tuku. \v 23 Kuenda kɨu daꞌnda tnu olivo xetata‑ro n‑taꞌnde jan ka kuu daꞌya dana Israel. Ndada injertari ntuku Ianyuux daꞌnda tnu olivo n‑taꞌnde jan nux na ndixeꞌe koio daꞌya dana Israel xa kukanu ini‑i Ianyuux ɨnka vuelta. Daa kuu chi kada‑ia xa kɨu tnaꞌa koio‑i nuu‑n xa ka kuu‑n ñayiu ka kukanu ini Jesucristu. \v 24 Nux n‑kida injertari‑ia daꞌnda tnu olivo io yuku nuu tnu olivo xetata‑ro, naka daꞌnda tnu olivo xetata‑ro, ma ndada injertari‑ia mee tnu olivo jan. \s1 Nanitaꞌu ntdaa daꞌya dana Israel io xa nanitaꞌu \p \v 25 Na kachitnuꞌu ñaꞌa‑da nax xani ini Ianyuux xa koo xa na kuaꞌa na jini koio‑n nax yaꞌa te nax koo, chi nux ma kachitnuꞌu ñaꞌa‑da, vaa ku jaꞌan koio‑n xa xá ka xini‑n nax yaꞌa, te ku ku iꞌni‑n. Xaꞌa kuu xa kachitnuꞌu ñaꞌa‑da. Kueꞌe ñayiu Israel ñatu ka juini xa kukanu ini‑i Jesucristu. Nde kɨu na kukanu ini ndɨꞌɨ ñayiu ñatu ka kuu ñayiu Israel io xa kɨu tnaꞌa nuu ñayiu kukanu ini‑ia Cristu, ijan dada ndixeꞌe ñayiu Israel xa kukanu ini ntuku‑i Ianyuux. \v 26 Xee kɨu nanitaꞌu ntdaa daꞌya dana Israel io xa nanitaꞌu chi daa yodotnuni. Duꞌa yodotnuni: \q1 Sión kee Ia dakaku kueꞌe ñayiu ka kuu daꞌya dana Jacob. \q1 Kada‑ia xa ma kada koio ka ñayiu ka kuu daꞌya dana‑s kuechi n‑ka xo kida‑i. \q1 N‑ka xo kida‑i kuechi chi ñatuka n‑ka xo jandixa‑i Ianyuux. \q1 \v 27 N‑jaꞌan Ianyuux: \q1 “N‑jaꞌan‑r xa kada‑r xa ma kundido kutau ka‑i kuechi n‑ka kida‑i, te daa kada‑r.” \p \v 28 Xaxeꞌe xa kueꞌe daꞌya dana Israel n‑xika yata nuu Ianyuux, kiti ini‑ia nuu‑i. Te xaxeꞌe xijan vaꞌa kida ñaꞌa‑ia ndixi, ñayiu ñatu ka kuu ñayiu Israel. Juini kueꞌe‑i n‑ka xika yata nuu‑ia, ko dani xemani‑ia ñayiu Israel xaxeꞌe uxi uu daꞌya yɨɨ Israel chi n‑kaxi‑ia‑i xa kutuu‑i nuu tuu‑ia. \v 29 Juñaꞌa naꞌi‑ia xa n‑jaꞌan‑ia xa juñaꞌa‑ia chi xetnaꞌa xa jaꞌan‑ia. Kida‑ia xa teku ñayiu tnuꞌu‑ia xa na kuaꞌa nanitaꞌu‑i ná n‑jaꞌan‑ia. \v 30 N‑ka xo kuxe ini‑n nuu Ianyuux, te vitna ka kuxe ini daꞌya dana Israel nuu‑ia. Xaxeꞌe xa ka kuxe ini‑i nuu‑ia kundau ini ñaꞌa‑ia ndixi. \v 31 Ka kuxe ini ñayiu Israel nuu‑ia vitna, ko ndundaꞌu ini‑ia‑i na xee kɨu. Xaxeꞌe xa kundaꞌu ini ñaꞌa‑ia ndixi, ndundaꞌu ini‑ia‑i tuku. \v 32 Nani ka kuxe ini ñayiu Israel nuu Ianyuux dani ka kuxe ini ñayiu ñatu kuu ñayiu Israel nuu‑ia. N‑xio xa ndaꞌu yaꞌa ntdaa‑ro na kuú‑ro n‑kuu, ko xaxeꞌe xa kundaꞌu ini ñaꞌa‑ia, ma kuu ka xa ndaꞌu yaꞌa‑ro. \p \v 33 Naka kueꞌe xa taxi Ianyuux. Naka vichi kundaꞌu ini ñaꞌa‑ia. Naka kueꞌe xa kutnuni ini‑ia. Naka kueꞌe xa xini‑ia. Naka tuꞌa‑ia. Ñayo‑ro xini nakuenda kida‑ia ɨɨn xa kida‑ia, ni nakuenda daa xani ini‑ia. Ñayo‑ro xini naxa xani ini‑ia xa kada‑ia. \v 34 Ná jaꞌan‑da ya, daa yodotnuni: \q1 Ñayo‑ro xini nax xani ini‑ia. \q1 Ñatu xe tnuꞌu‑ia nuu ñayiu. \q1 \v 35 Ñayo‑ro xiaꞌan nga ɨɨn xa xiaꞌan nga‑ro‑ia. \q1 Ña tuu nax kutaꞌu‑ia nuu‑ro. \q1 Ña tuu nax n‑xiaꞌan nga‑ro‑ia xa kutau‑ia nuu‑ro. \p \v 36 Mee‑ia n‑xani ini ntdaa xa io, te xaxii mee‑ia kuu. N‑kidavaꞌa‑ia ntdaa xa io xa na kuaꞌa na najuen tnuꞌu ñaꞌa xijan. Io xa ndadakaꞌnu‑ro‑ia. Ndɨkɨu ndɨñuu ndukaꞌnu‑ia te ma jɨn ndɨꞌɨ. Amén. \c 12 \s1 Kuenda kɨu doko‑ro mee‑ro nuu Ianyuux xa xinokuechi‑ro nuu‑ia \p \v 1 Taꞌu tniu‑da nuu‑n ntdaa‑n xa junukuechi koio‑n nuu Ianyuux chi kundaꞌu ini ñaꞌa‑ia. Kuenda kɨu doko‑n mee‑n nuu‑ia xa junukuechi koio‑n nuu‑ia chi vichi vaꞌa n‑kida ñaꞌa‑ia. Kuvete‑ia xa daa kada‑n. Ñatuka ka kuu‑ro ná kuu davaꞌa nga ñayiu chi xinokuechi‑ro nuu Ianyuux. Xaxeꞌe xa daa kida ñaꞌa‑ia, io xa kada‑ro ntdaa‑ro xijan. \v 2 Maxku ku kuu ka anu‑n xa kada koio‑n xaloko. Maxku kada koio‑n ná ka kida ñayiu ñatu ka xini jundu kuu Ianyuux. Ni maxku kukajan ini‑n mee ni xa io ñuñayiu yaꞌa. Juejoon koio‑n xa na kadatniu ka Ianyuux anu‑n xa maxku ku kuu ka‑n ná n‑ka xo kuu‑n. Juejoon koio‑n xa na kadatniu ka‑ia anu‑n na kuaꞌa na kani ini‑n ná xani ini‑ia te jini koio‑n nax ñu ini‑ia xa kada‑ro. Xa ñu ini‑ia xa kada‑ro kuu xa kada‑ro xavaꞌa xiꞌin xa nduu‑ro ñayiu kida mee ni xavaꞌa. Tna ini‑ia xijan. \p \v 3 Na jaꞌan‑da nuu‑n xa maxku ku ku iꞌni‑n xa yo vaꞌa ka tuꞌa‑n nux ña tuu nga ka tuꞌa‑n. Nux ka xinokuechi‑n nuu Ianyuux, maxku ku ku iꞌni koio‑n xa yo vaꞌa xinokuechi‑n nuu‑ia. Nux vaꞌa ka kukanu ini koio‑n‑ia, maxku ku ku iꞌni‑n xa vaꞌa ka tuꞌa‑n a vaꞌa ka xinokuechi‑n. Xaxeꞌe xa n‑tetutniu ñaꞌa‑ia xa duꞌa jaꞌan‑da nuu‑n, duꞌa jaꞌan‑da. \v 4 Na jaꞌan‑da tnuꞌu kandee yaꞌa nuu‑n. Io ndaꞌa‑ro. Io nuu‑ro. Io xiti‑ro. Io dɨkɨ‑ro, io xeꞌe‑ro du, te nudɨɨn nudɨɨn xetniu‑ro ntdaa, ko ɨɨn ni xa ka kuu. \v 5 Ná ka kuu xijan ka kuu ñayiu ka kukanu ini Cristu chi idii nga ñayiu ka kuu‑i. Ná ndoñuꞌu‑ro ndaꞌa‑ro, xeꞌe‑ro, dɨkɨ‑ro, daa ndoñuꞌu tnaꞌa ñayiu ka kukanu ini Cristu. \v 6 Ntdaa‑ro tuꞌa kada‑ro tniu Ianyuux. N‑xani ini‑ia xa nudɨɨn tniu kada‑ro. Naka vaꞌa‑ia xa daa n‑kidavaꞌa ñaꞌa‑ia. Ndeda‑ro vaxi xa jaꞌan‑ro nuu ñayiu xa n‑jaꞌan Ianyuux, na jaꞌan‑ro xijan. Nux vaꞌa ka kukanu ini‑ro Cristu, ndaku‑ro xa vaꞌa jaꞌan‑ro nuu ñayiu xa n‑jaꞌan‑ia. \v 7 Te ndeda‑ro vaxi xa junukuechi‑ro nuu ñayiu ka kukanu ini Cristu, daa na kada‑ro. Ndeda‑ro vaxi xa dakuaꞌa‑ro ñayiu, na dakuaꞌa‑ro‑i. \v 8 Ndeda‑ro vaxi xa jan doꞌo‑ro ñayiu, daa na kada‑ro. Ndeda‑ro vaxi xa juñaꞌa nga‑ro ñayiu ka kundaꞌu dava xa xnevaꞌa‑ro, kueꞌe na juñaꞌa nga‑ro‑i. Ndeda‑ro vaxi xa taxnuni‑ro, vaꞌa na taxnuni‑ro. Nux vaxi‑ro xa chindee‑ro ñayiu xaxeꞌe xa ndaꞌu ini‑ro, na chindee‑ro‑i, te maxku kava uu kava uni anu‑ro. \s1 Io xa juemani tnaꞌa ñayiu ka kukanu ini Jesucristu \p \v 9 Xandaa xakuiti juemani tnaꞌa‑n; maxku kada nga‑n. Jun ini koio‑n xa kada‑n xavaꞌa. Dandoo koio‑n xaloko xaduꞌa. \v 10 Juemani tnaꞌa‑n xiꞌin dava ka ñayiu ka kukanu ini Cristu chi kuenda kɨu ñani‑n ka kutnaꞌa. Najuen tnuꞌu tnaꞌa koio‑n. \v 11 Maxku kava uu kava uni anu‑n hora kida‑n tniu‑ia. Na ku kuvaꞌa anu‑n nuu tniu Cristu. Xiꞌin nde yɨkɨ nde tuchi‑n junukuechi‑n nuu‑ia. \v 12 Io xa ku kuvete koio‑n chi n‑ka kukanu ini‑n xa dananitaꞌu ñaꞌa Ianyuux. Hora na kada uꞌu ñaꞌa ñayiu, kada nde ini koio‑n. Ku kajan taꞌu kutu koio‑n nuu‑ia, te maxku kande ini‑n. \v 13 Chindee‑n ñayiu ka kundaꞌu n‑kida Ianyuux xa n‑ka nduu‑i ñayiu ii. Kotondee koio‑n‑yɨ, te juñaꞌa koio‑n‑yɨ veꞌe‑n na ndoo‑i nux ña vada ndoo‑i. \v 14 Kajan taꞌu koio‑n nuu Ianyuux xa na kuu ñayiu ka kida uꞌu ñaꞌa xavaꞌa, te maxku kuiꞌa jaꞌan‑n‑yɨ. \v 15 Hora na kudɨ ini ñayiu, kudɨ ini koio‑n; hora na ndaꞌi ñayiu, ndaꞌi koio‑n. \v 16 Kutuu mani koio‑n xiꞌin dava ka ñayiu. Maxku ku kuxe ini koio‑n. Tuꞌa tnaꞌa koio‑n xiꞌin ñayiu ka kundaꞌu ka kukee. Maxku ku jaꞌan koio‑n xa ntdandituꞌu xa kuaꞌa‑n kada‑n. \v 17 Nux n‑janñaꞌa ɨɨn ñayiu a nax n‑kida ñaꞌa‑i maxku ñaꞌa dandenaa‑n. Kada‑n ntdaa xa ka xani ini ñayiu xa kuu xavaꞌa. \v 18 Maxku ku jantnaꞌa‑n xiꞌin ñayiu nuu ka xikonuu ka xikondodo‑n. Ntdaa‑i kutuu mani‑n xiꞌin‑i, jun ini‑n xa maxku jantnaꞌa‑n xiꞌin‑i. \v 19 Maxku daa mee ka‑n ku kada uꞌu ñayiu ka kida uꞌu ñaꞌa. Ianyuux io xa kada uꞌu ñayiu ijan, ñadu mee‑n chi duꞌa yodotnuni: “Mee‑r io xa kada uꞌu‑r ñayiu. Mee‑r juñaꞌa taꞌu‑i.” \v 20 Dɨuni yodotnuni: “Nux kojon ñayiu xini uꞌu ñaꞌa, juñaꞌa‑n xa kaxi‑i. Nux ka yichi‑i ndute, juñaꞌa‑n ndute na koꞌo‑i. Juñaꞌa koio‑n xa kaxi xa koꞌo‑i na kuaꞌa na kujanuu‑i.” \v 21 Naa xa kada uꞌu‑n ñayiu n‑ka kida uꞌu ñaꞌa, juñaꞌa‑n xa ka ndoñuꞌu‑i. Naa xa dandenaa‑n xa n‑kida ñaꞌa ɨɨn ñayiu, kada‑n‑yɨ xavaꞌa. \c 13 \s1 Io xa jueyuꞌu juendetu‑ro nuu se ka taxnuni nuu‑ro \p \v 1 Jueyuꞌu juendetu koio‑n nuu se ka taxnuni nuu‑n. Ianyuux kuu Ia n‑xani ini xa koo se taxnuni nuu‑ro. Xnetniu‑s chi mee Ianyuux kida xa ka tetutniu ñaꞌa ñuu. \v 2 Ñayiu ndandita nuu se ka taxnuni, io kuechi‑i chi ndandita‑i nuu se n‑kida Ianyuux xa n‑tetutniu ñaꞌa ñayiu. Kada uꞌu se ka taxnuni ñayiu ka ndandita nuu‑s. \v 3 Ñayiu ña tuu nax ka kida ñatu ka yuꞌu nuu se ka taxnuni chi ña tuu nax ka kida‑i. Ñayiu ka kida xaloko ka kuu ñayiu ka yuꞌu nuu‑s. Xa maxku ku yuꞌu‑ro nuu se ka taxnuni nuu‑ro, na kada‑ro xavaꞌa na kuaꞌa na najuen tnuꞌu ñaꞌa koio‑s. \v 4 N‑kida Ianyuux xa koo se taxnuni xa na kuaꞌa na kutuu vaꞌa‑ro. Nux na kada‑n xaloko yuꞌu koio‑n nuu‑s, chi ka kida uꞌu‑s ñayiu loko. Kiti ini‑s nuu ñayiu ka kida xaloko, te dayaꞌa‑s‑yɨ juxtixia. Xaxeꞌe xa xinokuechi‑s nuu Ianyuux, daa kida‑s. \v 5 Jueyuꞌu juendetu koio‑n nuu koio‑s, ko ñadu xa na ñaꞌa dayaꞌa ñaꞌa‑s juxtixia. Jueyuꞌu juendetu koio‑n nuu koio‑s xaxeꞌe xa daa io xa kada‑ro. \v 6 Xaxeꞌe xa ka kida‑s tniu ijan ka xiaꞌan‑ro tvini ka ndajan‑s. Ka xinokuechi‑s nuu Ianyuux xa daa ka kida‑s. \v 7 Juñaꞌa koio‑n ntaka tvini ka ndajan se ka taxnuni. Dɨuni juñaꞌa koio‑n tvini ka xijan‑s. Jaꞌan koio‑n, “Dito” nuu se io xa jaꞌan‑ro “Dito.” Najuen tnuꞌu koio‑n se io xa najuen tnuꞌu‑ro‑s. Duꞌa kada koio‑n. \v 8 Io xa najuñaꞌa‑n xa tau‑n nuu ñayiu. Dɨuni io xa juemani tnaꞌa‑n. Nux xemani tnaꞌa ñayiu, jandixa‑i dava ka ley Ianyuux tuku. \v 9 Yodotnuni: “Maxku kava‑n xiꞌin ñadɨꞌɨ ñatu kuu ñadɨꞌɨ‑n. Maxku kaꞌni‑n ndɨyɨ. Maxku duꞌu‑n. Maxku kukajan ini‑n xaxii ñayiu.” Nux jandixa‑ro ley yaꞌa, ndaku koio‑ro xa jandixa koio‑ro dava ka ley Ianyuux: “Io xa juemani‑n ñanitnaꞌa‑n ná xemani‑n mee‑n.” \v 10 Nux xandaa xakuita xemani‑n ñanitnaꞌa‑n, ña tuu nax kada‑n‑yɨ. Kida‑ro xa jaꞌan ley Ianyuux nux xemani‑ro ñayiu. \p \v 11 Maxku ku kidi‑n chi xa ka xini‑n na tiempo tuu‑ro. Xa vax kuyatni xa nanitaꞌu‑ro. Naꞌa ka n‑kuu xndetu‑ro vaxi dada xa kundetu‑ro. \v 12 Kuenda kɨu xa n‑tuu yaa te vax kuyatni xa xino ngandii xa vax kuyatni tiempo nanitaꞌu‑ro. Xijan kuu xa maxku kada ka‑ro xaloko ka kida ñayiu loko xakuaa. Mee nga xavaꞌa na ku kada‑ro ná ka kida ñayiu vaꞌa nduu. Na kada‑ro xa juini Ianyuux. Xavaꞌa ka kida ñayiu nduu kuu ná kuu armadura soldado. \v 13 Na ku kuñukax ini‑ro nuu xikonuu xikondodo‑ro; na kuikonuu‑ro ná kida ñayiu vaꞌa xikonuu nduu. Maxku ndeꞌe kaxi‑ro hora xeꞌen‑ro viko, ni maxku yo ku jɨꞌɨn‑ro viko, ni maxku koꞌo‑ro xa nde xini‑ro. Maxku kada‑ro kuechi xiꞌin ñadɨꞌɨ ñatu kuu ñadɨꞌɨ‑ro, ni maxku mee ni xa ku kada‑n kuechi ku jun ini‑n. Maxku jantnaꞌa koio‑ro, ni maxku ku kuu‑ro ñayiu kuedi ini. \v 14 Maxku daa kada koio‑n. Jun ini koio‑n xa kada‑n xa juini Jesucristu, Ia kuu Xtoꞌo‑ro. Maxku ku kuu ka anu‑n xa kada‑n xaloko ka kida ñayiu loko. \c 14 \s1 Maxku ku jan tnuꞌu‑ro dava ka ñayiu kukanu ini Jesús tuku ka kida \p \v 1 Io xa ku kuu ini vaꞌa‑n nuu ñayiu ñatu ka kida ná ka kida‑n nux ka xani ini‑i xa ñatu io vaꞌa xa ka kida‑n. Io xa ku kuu ini vaꞌa‑n nuu‑i chi ñayo‑ro ka xini ndaa ka xini kuiti nux vatuka xa kada‑ro xa ka kida‑ro a ñaꞌa. Maxku jan tnuꞌu‑n‑yɨ. \v 2 Io‑n ka xani ini xa io vaꞌa xa kaxi‑ro davaꞌa nga xa kaxi‑ro, ko io‑n ka xani ini xa ñatu io vaꞌa xa kaxi‑ro kuñu. \v 3 Ñayiu ka xaxi davaꞌa nga xa ka xaxi‑i, maxku kuiꞌa jaꞌan‑i ñayiu ka xani ini xa ñatu io vaꞌa xa kaxi‑ro davaꞌa nga xa kaxi‑ro. Ñayiu ka xani ini xa ñatu tna ini Ianyuux xa kaxi‑ro davaꞌa nga xa io, maxku jan tnuꞌu‑i ñayiu ka xani ini xa io vaꞌa xa kaxi‑ro davaꞌa nga xa io xa kaxi‑ro, chi ntdaa‑i ka kuu daꞌya Ianyuux. \v 4 Ñatu io vaꞌa xa jan tnuꞌu‑ro ñayiu chi ñadu roo io xa chinuu nax ka kida‑i chi ñadu nuu mee‑ro xinokuechi‑i. Mee Ianyuux taxnuni nuu‑i te xini‑ia nax ka kida‑i. Kendoo vaꞌa xa ka kida‑i chi mee‑ia chindee ñaꞌa. \v 5 Io‑n ka xani ini xa nani kuu ɨɨn kɨu dani kuu ɨnka kɨu. Te io‑n ka xani ini xa dava kɨu ii, te io xa kuneꞌe ii‑ro. Ñayiu ka xani ini xa ii dava kɨu, na kuneꞌe ii‑i kɨu ijan. \v 6 Ñayiu ka xani ini xa ii dava kɨu, io vaꞌa xa xe ii‑i chi xaxeꞌe Ianyuux ka xe ii‑i. Ñayiu ka xaxi davaꞌa nga xa io xa kaxi‑ro, io vaꞌa chi ka xani ini‑i xa tna ini Ianyuux xa daa ka kida‑i, te ka xiaꞌan‑i nuu‑ia: “N‑kutaꞌu‑da, Taa‑ro.” Ñayiu ñatu ka xaxi davaꞌa nga xa io xa kaxi‑ro, io vaꞌa chi dɨuni ka xani ini‑i xa tna ini Ianyuux xa ka kida‑i, te ka xiaꞌan‑i nuu‑ia: “N‑kutaꞌu‑da, Taa‑ro.” \v 7 Ñayo‑ro vaxi ñuñayiu xa kada‑ro xa ka ku ini mee‑ro. Dɨuni ñayo‑ro xantuu kɨu kuú‑ro. \v 8 Hora xtuu‑ro ñuñayiu kida‑ro xa juini Ianyuux, te hora n‑xee xa kuu‑ro ndɨyɨ, yɨndaꞌa ñaꞌa naꞌi‑ia. Xndito‑ro a n‑ka xiꞌí‑ro, dani ka kuu‑ro daꞌya‑ia, \v 9 chi xaxeꞌe xijan n‑xiꞌí Cristu te n‑nandoto‑ia. N‑xiꞌí‑ia te n‑nandoto‑ia xa taxnuni‑ia nuu ntdaa‑ro xa ka kuu‑ro daꞌya‑ia; xndito‑ro a n‑ka xiꞌí‑ro. \v 10 ¿Nakuenda ka jan tnuꞌu‑n dava ñayiu ka kukanu ini‑ia? ¿Nakuenda ñatu ka xe ini‑n‑yɨ? Ntdaa‑ro, io xa ndadandaa Ianyuux kuechi‑ro, ma yoo‑ro kaku. \v 11 Duꞌa yodotnuni: \q1 Xandaa xakuiti ndito‑r, \q1 te xandaa xakuiti ntdandituꞌu ñayiu njuiin xiti nuu‑r. \q1 Te jaꞌan koio‑i xa Ianyuux ndixa kuu‑r. \m Kuu Ianyuux n‑jaꞌan‑ia. \p \v 12 Xee kɨu ntdaa‑ro jaꞌan nuu Ianyuux nax n‑ka xo kida‑ro xa n‑ka xo tuu‑ro ñuñayiu yaꞌa. Mayo‑ro kaku. \p \v 13 Maxku jan tnuꞌu tnaꞌa koio‑ro. Na dandoo‑ro xijan. Maxku kada‑ro ɨɨn xa xani ini ɨnka ñayiu xa ñatu kuu xavaꞌa, na kuaꞌa maxku daa kada‑i na kuaꞌa maxku kada‑i kuechi. \v 14 Ka xani ini dava ñayiu xa ñatu vaꞌa xa kaxi‑ro davaꞌa nga xa io xa kaxi‑ro, ko xini daña xa ntdaa xa io xa kaxi‑ro, vaꞌa xa kaxi‑ro. N‑kida Jesucristu xa xini‑da xa ñadu kuechi kuu xa kaxi‑ro davaꞌa nga xa io xa kaxi‑ro. Daa jaꞌan daña, ko nux ndeda‑n ka xani ini xa kuechi kuu xa kaxi koio‑n dava xa ka xaxi ɨnka ñayiu, maxku kaxi koio‑n nudaa. \v 15 Nux ɨɨn xa ka xaxi‑n kida xa kida ñanitnaꞌa‑n kuechi, te nux dani na ku kaxi naꞌi‑n ña tuu nax viꞌi‑n‑yɨ. Maxku dandoo ɨɨn ñanitnaꞌa‑n Cristu xaxeꞌe ɨɨn xa ka xaxi‑n chi dɨuni n‑xiꞌí‑ia xaxeꞌe‑i. \v 16 Maxku daa kada‑n na ñaꞌa jan tnuꞌu ñayiu ñatu kukanu ini Cristu Ianyuux. \v 17 Hora xian tnuꞌu‑da ñayiu nax io xa kada‑i xa kɨu tnaꞌa‑i nuu roo xa ka kuu‑ro ñayiu jandixa xa taxnuni Ianyuux nuu‑ro, ñatu kakuneꞌe‑da xa kaxi xa koꞌo‑ro. Xa ka kakuneꞌe‑da kuu xa io xa jandixa koio‑ro‑ia. Dɨuni ka kakuneꞌe‑da xa n‑ndumani Ianyuux xiꞌin‑ro. Ka kudɨ ini ñayiu n‑kɨu tnaꞌa nuu roo xa ka kuu‑ro ñayiu jandixa xa taxnuni‑ia nuu‑ro. Ka kudɨ ini‑i chi ñuꞌu ñaꞌa Espíritu‑ia. \v 18 Ñayiu jandixa‑ia, ka xinokuechi‑i nuu Cristu, te tna ini Ianyuux xa daa ka kida‑i. Xndaxio ñayiu xañuꞌu nuu ñayiu daa ka kida. \v 19 Na nduku‑ro mudu kutuu mani‑ro xiꞌin ñayiu. Na chindee tnaꞌa‑ro xa na kuaꞌa na kutnuni vaꞌa ka ini‑ro nax kuu xa juini Ianyuux. \v 20 Maxku kuu xa ka xaxi ka xiꞌi‑ro kada xa kada ñayiu n‑dakuaꞌa‑n ɨɨn xa maxku kada‑i. Ntdaa xa io xa kaxi xa koꞌo‑ro vaꞌa, ko nux ndeda ɨɨn xijan kada xa kada ñayiu kukanu ini Cristu kuechi, ñatu io vaꞌa xa kaxi‑ro ntdaa xijan. \v 21 Vaꞌa ka nuu maxku kaxi‑ro kuñu, ni maxku koꞌo‑ro vinu, ni maxku kada‑ro ɨnka xa xani ini ɨnka ñayiu kukanu ini Cristu xa kuechi kuu. Vaꞌa ka nuu maxku kada‑ro xijan nux xaxeꞌe xijan kada‑i kuechi. \v 22 Ñayiu xani ini xa xandaa xakuiti io vaꞌa ɨɨn xa kida‑i, mee dii nga‑i xiꞌin Ianyuux naꞌa. Naka taꞌu ñayiu ña tuu nax kida xa kune ini‑i. \v 23 Ñayiu kaa uu kaa uni anu hora ka xaxi‑i ɨɨn xa ka xaxi‑i xaxeꞌe xa ñatu io ndaa io kuiti anu‑i, kida‑i kuechi. Kiꞌna nuu io xa kani ini‑ro nux io vaꞌa xa kada‑ro ɨɨn xa kada‑ro. Ñayiu kaa uu kaa uni anu hora ka kida‑i ɨɨn xa ka kida‑i, ka kida‑i kuechi xaxeꞌe xa ñatu io ndaa io kuiti anu‑i. \c 15 \s1 Na kada‑ro xa tna ini ñayiu ka kuu ñanitnaꞌa‑ro \p \v 1 Roo, ñayiu ka xani ini xa xandaa xakuiti io vaꞌa xa kida‑ro ɨɨn xa ka xko kida‑ro, nux ka xani ini ɨnka ñayiu xa kuechi kuu xijan, maxku kada ka‑ro xijan na kuaꞌa maxku daa kada ɨnka ñayiu, te kune ini‑i xa daa kada‑i, chi ka xani ini‑i xa kuechi kuu xijan. Maxku kada‑ro xa tna ini ni mee‑ro. \v 2 Na jun ini‑ro xa kada‑ro xa tna ini ñayiu ka kuu ñanitnaꞌa‑ro xa kada‑ro na kuaꞌa na nduu koio‑i ñayiu vaꞌa ka. Na kada‑ro xa na kutnuni vaꞌa ka ini‑i nax kuu xa n‑jaꞌan Ianyuux. \v 3 Daa na kada‑ro chi Cristu, naa xa kada‑ia xa n‑ku ini mee‑ia n‑xejoon‑ia xa yaꞌa‑ia na n‑jaꞌan ɨɨn se n‑chidotnuni xa n‑jaꞌan Ianyuux. Duꞌa n‑jaꞌan‑s nuu Ianyuux: “Nayiu n‑ka jan kuiꞌa ñaꞌa ndixi n‑ka jan kuiꞌa ñaꞌa daña. Ñayiu kuiꞌa n‑ka jaꞌan ñaꞌa mee‑n kuiꞌa n‑ka jaꞌan ñaꞌa daña.” \v 4 Davaꞌa nga tnuꞌu Ianyuux yodotnuni xa daa nga n‑xe kodotnuni xa na kaꞌu ñayiu, te kutuꞌa vaꞌa‑i xa yodotnuni. Xaxeꞌe xa ka tuꞌa vaꞌa‑ro xa yodotnuni jan ndɨkɨu ndɨñuu xñu ini‑ro xa nanitaꞌu‑ro, te ña tuu nax ku ini‑ro hora ndaꞌu yaꞌa‑ro. Tnuꞌu yodotnuni jan kida xa kukaꞌnu anu‑ro. \v 5 Kida Ianyuux xa dani ñu ini‑ro xa ndixi Cristu Jesús, te xndetu kanu ini‑ro. Dɨuni kida‑ia xa kukaꞌnu anu‑ro. Mee‑ia na kada xa ɨnuu na kani ini koio‑n na xani ini Cristu Jesús \v 6 na kuaꞌa ɨnuu kani ini koio‑n hora najuen tnuꞌu koio‑n Taa‑ro Ianyuux. Kuu‑ia Taa Jesucristu, Ia kuu Xtoꞌo‑ro. \p \v 7 Nani kuvaꞌa anu Cristu nuu koio‑n, dani io xa ku kuvaꞌa anu‑n nuu dava ka ñayiu kukanu ini‑ia xee veꞌe‑n. Ndukaꞌnu Ianyuux hora na kada koio‑n xijan. Tna ini‑ia xijan. \v 8 Daa io xa kada koio‑n chi n‑xinokuechi Cristu nuu ñayiu Israel xa na jɨn tnaꞌa xa n‑jaꞌan Ianyuux nuu uxi uu daꞌya yɨɨ Israel, chi xa daa nga n‑jaꞌan Ianyuux xa kada‑ia ɨɨn xa kada‑ia daꞌya dana‑s. \v 9 N‑xetnaꞌa xa n‑jaꞌan‑ia xa kada‑ia xa na kuaꞌa ndadakaꞌnu ñayiu ñatu ka kuu ñayiu Israel‑ia. Ka ndadakaꞌnu‑i‑ia xaxeꞌe xa kundaꞌu ini‑ia‑i. Duꞌa yodotnuni xa n‑jaꞌan ɨɨn se n‑jaꞌan nuu Ianyuux: \q1 Juñaꞌa‑da nuu ñayiu ñatu kuu ñayiu Israel xa kuu‑n Ianyuux. \q1 Nakuetu‑da nuu‑n. \q1 Kata‑da Salmos. \m \v 10 Dɨuni yodotnuni xa n‑jaꞌan ɨnka se n‑jaꞌan: \q1 Ndixi, ñayiu ñatu ka kuu ñayiu Israel, io xa kuvete koio‑n xiꞌin ñayiu ka kuu daꞌya Ianyuux. \m \v 11 Duꞌa yodotnuni ɨnka ntuku nuu yodotnuni: \q1 Io xa najuen tnuꞌu ndixi, xa ka kuu‑n ñayiu ñatu ka kuu ñayiu Israel Ianyuux. \q1 Na nakuetu ntdaa ñuu ñuñayiu nuu‑ia. \m \v 12 Te dɨuni n‑chidotnuni se n‑xo nani Isaías: \q1 Ɨɨn se kuu daꞌya dana Isaí taxnuni, \q1 chi n‑taxnuni xixitna‑s. \q1 Taxnuni‑s nuu ñayiu ñatu ka kuu ñayiu Israel. \q1 Kukanu ini ñaꞌa ñayiu xa kada‑s xa n‑jaꞌan Ianyuux xa kada‑s. \p \v 13 Ianyuux, kuu‑ia Ia kida xa ñatu xe tnɨɨ ini‑ro xa yaꞌa xa xñu ini‑ro xa yaꞌa. Na kada‑ia xa kuvete koio‑n xaxeꞌe xa kukanu ini‑n‑ia, te dɨuni na kada‑ia xa maxku kune ini ka‑n xaxeꞌe kuechi n‑ka kida‑n chi ndumani‑ia xiꞌin‑n xaxeꞌe xa kukanu ini‑n‑ia. Nux daa na xee kuu, kada Espíritu‑ia xa ma natu ini‑n xa kukanu ini‑n‑ia, ni ma jɨn tnɨɨ anu‑n xa kukanu ini ka‑n‑ia. \p \v 14 Xini‑da xa ka kaꞌu‑n tnuꞌu Ianyuux yodotnuni, te vaꞌa ka tuꞌa‑n. Dɨuni xini‑da xa vaꞌa ka dakuaꞌa tnaꞌa‑n. Xaxeꞌe xijan xini‑da xa xandaa xakuiti yo unu vaꞌa‑n. \v 15 Xa nadajaꞌan ñaꞌa ntuku‑da xa kada‑n xa n‑jaꞌan‑da ya, n‑chidotnuni‑da ntdaa tnuꞌu yaꞌa. N‑kuyɨɨ‑da xa n‑chidotnuni‑da xaꞌa. Nadajaꞌan ñaꞌa‑da xijan xaxeꞌe xa n‑tetutniu ñaꞌa Ianyuux \v 16 xa dakuaꞌa‑da ñayiu ñatu kuu daꞌya dana Israel. Mudu yaꞌa xinokuechi‑da nuu Cristu Jesús. Jaꞌan‑da nuu ñayiu nax io xa kada‑i xa nanitaꞌu‑i. Kuenda kɨu dutu kuu‑da, te kuenda kɨu ɨɨn xa n‑ka doko dutu nuu altar te nakueka Ianyuux ka kuu ñayiu dakuaꞌa‑da. Ɨɨn xa tna ini Ianyuux ka nduu‑i chi n‑kida Espíritu‑ia xa n‑ka nduu‑i ñayiu ii. \v 17 Xaxeꞌe xa kunduu‑da xiꞌin Cristu Jesús, najuen tnuꞌu‑da mee‑da hora kakuneꞌe‑da ñayiu ndeka Ianyuux. Ndeka‑ia‑i xaxeꞌe xa dakuaꞌa‑da‑i. \v 18-19 Ñadu mee ni‑da n‑kida xa n‑kida‑da chi Cristu n‑kida xa n‑ndaku‑da xa n‑kida‑da xijan. N‑kida‑ia xa ndaku‑da xa jaꞌan‑da xa n‑jaꞌan Ianyuux nuu ñayiu. Dɨuni n‑chindee ñaꞌa‑ia xa n‑kida‑da xavaꞌa, te n‑ka xo ndeꞌa ñayiu. N‑kida Espíritu Ianyuux xa tɨtnɨ vuelta n‑kida‑da milagru. Xaxeꞌe ntdaa xijan jandixa ñayiu ñatu ka kuu daꞌya dana Israel Ianyuux. N‑jaꞌan‑da nuu ñayiu Jerusalén xiꞌin ntaka ñuu n‑ka nadukunduu Jerusalén xa na kukanu ini‑i Cristu na kuaꞌa nanitaꞌu‑i. Nde Jerusalén xiꞌin nde nuu nani Iliria n‑jaꞌan‑da xijan. N‑kida‑da ntdaa tniu n‑taxi Ianyuux. \v 20 N‑xeꞌen‑da nuu ñayo n‑xo xini jundu kuu Cristu. Xijan ñu ini‑da xa kada‑da chi ñatu n‑kuu anu‑da xa jɨꞌɨn‑da nuu xá n‑ka kixeꞌe ɨnka ñayiu xa jaꞌan‑i xijan. \v 21 Nakaxtnaꞌa xaꞌa xiꞌin xa yodotnuni. Duꞌa yodotnuni: \q1 Ñayiu ta jini ka xa n‑kida‑s, jini‑i xijan vitna. \q1 Ñayiu ta teku ka xa n‑kida‑s, teku‑i xijan. \q1 Te jini koio‑i nax kuu xijan. \s1 Ku ini Spalu xa kajantaꞌu ñayiu Roma xaxeꞌe‑s \p \v 22 Xaxeꞌe xaꞌa ña kuu xa xe kotoniꞌni ñaꞌa‑da, \v 23 ko vitna ñatuka tniu n‑taxi Ianyuux io yaꞌa xa kada‑da. Xá n‑kuu kuia daa nga kuu anu‑da xa xe kotoniꞌni ñaꞌa‑da. \v 24 Jɨꞌɨn‑da España, te ichi dian kotoniꞌni ñaꞌa‑da. Hora na xee‑da xa kutuu‑ro, yo kudɨ ini‑da. Jun ini‑da xa janu ichi ñaꞌa koio‑n xa jɨꞌɨn‑da España. \v 25 Kiꞌna ka jɨꞌɨn ntuku‑da Jerusalén xa dakexio‑da xa ndoñuꞌu ñayiu n‑kida Ianyuux xa n‑ka nduu ii‑i xtuu ijan. Ijan dada xee‑da dian \v 26 chi xndaxio anu dava ñayiu Macedonia xiꞌin Acaya xa juñaꞌa nga‑i xa ka ndoñuꞌu ñayiu Jerusalén n‑kida‑ia xa n‑ka nduu‑i ñayiu ii. \v 27 Io anu ñayiu Macedonia xiꞌin ñayiu Acaya xa daa kada‑i. Io xa daa kada‑i ñayiu Jerusalén xaxeꞌe xa ñayiu Israel ka kukanu ini Jesucristu n‑kida xa n‑ka teku ñayiu Acaya tnuꞌu‑ia. Kidayɨka‑i xa juñaꞌa koio nga‑i tvini xa chindee‑i ñayiu Jerusalén. \v 28 Na yaꞌa xa dakexio ndɨꞌɨ‑da tvini n‑ka taxi ñayiu Acaya xiꞌin Macedonia yɨndaꞌa‑da, te ngondita‑da xa xee‑da dian. Ijan dada yaꞌa‑da xa jɨꞌɨn‑da España. \v 29 Xa naꞌa‑da xa xandaa xakuiti juini Cristu xa xee‑da dian. \p \v 30 Xijan taꞌu‑da nuu‑n xa na kajan taꞌu koio‑n xiꞌin nde yɨkɨ nde tuchi‑n nuu Ianyuux xa na chindee ñaꞌa‑ia daña. Nani xko xijan taꞌu‑da nuu‑i, dani xijan taꞌu koio‑n nuu‑ia. N‑kida Jesucristu, Ia kuu Xtoꞌo‑ro, xa taꞌu tniu‑da nuu‑n xa kajan taꞌu‑n nuu Ianyuux xa na chindee ñaꞌa‑ia. Xaxeꞌe xa n‑kida Espíritu Ianyuux xa xemani ñaꞌa‑n, kajan taꞌu‑n nuu‑ia xa na chindee ñaꞌa‑ia. \v 31 Kajan taꞌu koio‑n xa na kaku‑da nuu ñayiu ña ka kukanu ini Jesucristu xndaxio Judea. Dɨuni kajan taꞌu koio‑n xa na xe ini koio ñayiu n‑kida Ianyuux xa n‑ka nduu‑i ñayiu ii xndaxio Jerusalén xa juñaꞌa‑da. \v 32 Dɨuni kajan taꞌu koio‑n xa na kudɨ ini‑ro hora na xee‑da dian te ndetatu‑da nux na kachi Ianyuux. \v 33 Na kunduu koio‑n xiꞌin Ianyuux. N‑ndumani‑ia xiꞌin‑ro. Amén. \c 16 \s1 Ndajan tnuꞌu Spalu ñayiu ka kukanu ini Jesucristu xndaxio Roma \p \v 1 Juini‑da xa ku ku ini vaꞌa koio‑n nuu Febe, ɨɨn ña kukanu ini Jesucristu hora na xee‑ña dian. Ñuu Cencrea netniu‑ña xa xinokuechi‑ña nuu ñayiu ka kukanu ini Jesucristu. \v 2 Juini‑da xa ku ku ini vaꞌa koio‑n nuu‑ña ná ka ku ini vaꞌa‑ro nuu ntdaa ñayiu n‑kida Ianyuux xa n‑ka nduu‑i ñayiu ii. Juñaꞌa koio‑n xa na ndoñuꞌu‑ña, chi yo kueꞌe ñayiu n‑kuu chindee‑ña vaxi; nde daña xko chindee‑ña. \p \v 3 Yo ndajan tnuꞌu‑da Priscila xiꞌin Áquila, ñayiu ka kida xiꞌin‑da tniu Cristu Jesús. \v 4 Diko nga xa kuú koio‑ña xaxeꞌe‑da. Na kutaꞌu‑da. Ñadu mee ni‑da kuu ñayiu jaꞌan xa n‑kutaꞌu‑da xa n‑ka kida ñaꞌa‑ña xavaꞌa chi dɨuni ka jaꞌan ñayiu ka kukanu ini Jesucristu ñatu ka kuu daꞌya dana Israel xa n‑kutaꞌu‑i xa daa n‑ka kida‑ña‑i. \v 5 Dɨuni ndajan tnuꞌu‑da ñayiu ka kukanu ini Cristu Jesús ka nataka veꞌe‑ña xa ndadakaꞌnu‑i‑ia. Dɨuni ndajan tnuꞌu‑da Epeneto, se mani xiꞌin‑da. Dɨu‑s kuu se Asia n‑kukanu ini Cristu Jesús kiꞌna nuu. \v 6 Dɨuni ndajan tnuꞌu‑da María. Yo vichi n‑kidatniu‑ña xaxeꞌe‑n. \v 7 Ndajan tnuꞌu‑da Andrónico xiꞌin Junias. Ñayiu ñuu‑da ka kuu‑s nduu‑s. N‑ka yɨndiꞌu‑s kɨu n‑yɨndiꞌu‑da. Ndandɨꞌɨ‑s nduu‑s nuu se n‑tundaꞌa Cristu Jesús xa dakuaꞌa koio‑s ñayiu. Kiꞌna ka se yaꞌa n‑ka kixeꞌe xa kukanu ini‑s Cristu dada daña. \v 8 Ndajan tnuꞌu‑da Ampliato, se mani xiꞌin‑da xaxeꞌe Cristu tuku. \v 9 Ndajan tnuꞌu‑da Urbano. N‑ka kida‑da tniu Cristu xiꞌin‑s. Ndajan tnuꞌu‑da Estaquis, se mani xiꞌin‑da tuku. \v 10 Ndajan tnuꞌu‑da Apeles. Ndaꞌu n‑yaꞌa‑s xaxeꞌe Cristu, ko kukanu ini naꞌi‑s‑ia. Ndajan tnuꞌu‑da ñayiu xtuu kaꞌnu xiꞌin Aristóbulo. \v 11 Ndajan tnuꞌu‑da Herodión, tnaꞌa‑da kuu‑s. Ndajan tnuꞌu‑da ñayiu kuu familia Narciso ka kukanu ini Cristu, Ia kuu Xtoꞌo‑ro. \v 12 Ndajan tnuꞌu‑da Trifena xiꞌin Trifosa. Yo vichi n‑ka kidatniu‑ña xaxeꞌe Cristu, Ia kuu Xtoꞌo‑ro. Ndajan tnuꞌu‑da Pérsida. Dɨuni mani‑da xiꞌin‑ña. Dani mee‑ña, yo vichi n‑kidatniu‑ña xaxeꞌe Cristu, Ia kuu Xtoꞌo‑ro. \v 13 Ndajan tnuꞌu‑da Rufo, se n‑kaxi ñaꞌa Cristu, Ia kuu Xtoꞌo‑ro, xa ku kuu‑s daꞌya‑ia tuku. Dɨuni ndajan tnuꞌu‑da dɨꞌɨ‑s. Kuenda kɨu dɨꞌɨ‑da kuu‑ña. \v 14 Ndajan tnuꞌu‑da Asíncrito, Flegonte, Hermes, Patrobas, Hermas xiꞌin familia‑s ɨɨn ɨɨn‑s xa ka kuu‑i ñayiu ka kukanu ini Cristu. \v 15 Ndajan tnuꞌu‑da Filólogo, Julia, Nereo xiꞌin kuꞌa‑s xiꞌin Olimpas xiꞌin familia‑s ɨɨn ɨɨn‑s xa ka kuu‑i ñayiu ka kukanu ini Cristu. N‑kida Ianyuux xa n‑ka nduu‑i ñayiu ii. \v 16 Juñaꞌa tnaꞌa‑n xanyuux, te teyuꞌu tnaꞌa‑n ná ka kida dava ka ñayiu ka kukanu ini Cristu. Ndajan tnuꞌu ñaꞌa dava ka ñayiu ka kukanu ini Cristu xtuu yaꞌa. \p \v 17 Taꞌu tniu‑da nuu‑n xa koo koio‑n cuedado nuu ñayiu ka kida xa ma ɨnuu ka kani ini koio‑n. Daka niꞌno ñaꞌa‑i xa maxku jandixa ka‑n ntaka xa n‑jaꞌan Cristu. Xa ka xini‑n xa xandaa kuu xa n‑jaꞌan‑ia. Maxku kandeka tnaꞌa ka‑n xiꞌin ñayiu ijan. \v 18 Hora dakuaꞌa‑i ñayiu, ñadu nuu Cristu, Ia kuu Xtoꞌo‑ro ka xinokuechi‑i chi xa kuu ini mee‑i ka kida‑i. Ka jaꞌan‑i xa ka kukajan ini mee‑i xa kada‑i. Ka dandaꞌu‑i ñayiu lilu chi yo vii jaꞌan‑i, te ka xani ini ñayiu jan xa vaꞌa ka tuꞌa‑i. \v 19 Kueꞌe ñayiu kueꞌe ñuu n‑ka teku xa vaꞌa jandixa‑n Cristu. Xaxeꞌe xijan kudɨ ini‑da. Jun ini‑n xa kaan‑n xa kada‑n mee ni xavaꞌa, ñadu xa daa xaloko ka ku kada koio‑n. \v 20 Na kada Ianyuux, Ia kida xa xtuu mani ñayiu xa na ndaku‑n nuu Kuiꞌna nuu xaku tiempo. Na chindee chituu ñaꞌa Jesús, Ia kuu Xtoꞌo‑ro. \p \v 21 Ndajan tnuꞌu ñaꞌa Timoteo, se kida xiꞌin‑da tniu Cristu. Dɨuni ka ndajan tnuꞌu ñaꞌa se nani Lucio xiꞌin se nani Jasón xiꞌin se nani Sosípater. Dɨuni tnaꞌa‑da ka kuu‑s. \p \v 22 Daña Tercio, se chidotnuni tnuꞌu Spalu, dɨuni ndajan tnuꞌu ñaꞌa‑da chi ntdaa‑ro ka kukanu ini Cristu, Ia taxnuni nuu‑ro. \p \v 23-24 Dɨuni ndajan tnuꞌu ñaꞌa se nani Gayo xiꞌin dava ka ñayiu ka kukanu ini Cristu. N‑xeka ñaꞌa Gayo daña nukee nuveꞌe‑s. Ndajan tnuꞌu ñaꞌa se nani Erasto, se yɨndaꞌa tvini ñuu yaꞌa. Dɨuni ndajan tnuꞌu ñaꞌa se nani Cuarto. \p \v 25 Kida Ianyuux xa kutnuni ka ini‑n juaꞌan xa n‑xe kodotnuni ya. Yodotnuni xa io xa kukanu ini ñayiu Jesucristu na kuaꞌa nanitaꞌu‑i. Xaꞌa kuu xa ka jaꞌan‑da nuu‑n xiꞌin dava ka ñayiu. Kachitnuꞌu ñaꞌa‑da xa n‑datuu Ianyuux vitna. Nde na ta nkavatuu ka ñuñayiu, xa daa nga naꞌa‑ia xijan. \v 26 Ñayo ñayiu n‑ka xini xijan xakiꞌna. N‑taꞌu tniu Ianyuux xa n‑ka chidotnuni se n‑ka jaꞌan nuu ñayiu xa n‑jaꞌan‑ia xa xijan yaꞌa xa na kuaꞌa na jini‑n ntdaa‑n xijan vitna na kuaꞌa kukanu ini‑n Cristu, te jandixa‑n Ianyuux. Xaꞌa kuu xa n‑kachitnuꞌu ñaꞌa Ianyuux. \v 27 Na najuen tnuꞌu‑ro Ianyuux. Mee dii‑ia tuꞌa ka. Ñayo xee‑ia. Na chindee ñaꞌa Jesucristu xa na ku ndadakaꞌnu‑ro Ianyuux nɨkava nɨkuita. ¡Amén!