\id 1CO \h 1 Corintios \toc1 Carta kiꞌna nuu n‑kidavaꞌa Spalu nuu ñayiu Corinto \toc2 1 Corintios \toc3 1 Co. \mt1 Carta kiꞌna nuu n‑kidavaꞌa Spalu nuu ñayiu Corinto \c 1 \s1 Kidavaꞌa Spalu nuu ñayiu ñuu Corinto \p \v 1 Mee‑da kuu Spalu. N‑kida Ianyuux xa n‑jaꞌan ñaꞌa Jesucristu mee‑da xa ku kuu‑da ɨɨn se n‑tundaꞌa‑ia. Carta yaꞌa kidavaꞌa‑da xiꞌin ñani‑ro Sóstenes. \v 2 Kidavaꞌa‑da nuu mee‑n ka kuu ñayiu ka jandixa Ianyuux ñuu nani Corinto. Xaxeꞌe xa ka kunduu‑n xiꞌin Cristu Jesús, te n‑kida Ianyuux xa ka kuu‑n ñayiu dɨɨn nuu mee‑ia. Xá n‑jaꞌan ñaꞌa‑ia mee‑n xa ku kuu koio‑n ñayiu ka kida xa juini mee‑ia. Ntdaa ñuu ñuñayiu n‑jaꞌan‑ia ñayiu xa jandixa koio‑i Xtoꞌo‑ro Jesucristu. Xtoꞌo mee‑i kuu‑ia, te Xtoꞌo mee‑ro kuu‑ia. \v 3 Na taxi Taa‑ro Ianyuux xiꞌin Xtoꞌo‑ro Jesucristu xamani‑ia nuu‑n, te na kada‑ia xa kutuu vaꞌa koio‑n. \s1 Ntdaa kɨu xiaꞌan‑da xa n‑kutaꞌu‑da nuu Ianyuux \p \v 4 Ntdaa kɨu xiaꞌan‑da xa n‑kutaꞌu‑da nuu Ianyuux, xaxeꞌe mee‑n. Hora n‑ka jandixa‑n Cristu Jesús, te n‑taxi Ianyuux xamani‑ia nuu‑n, te xaxeꞌe xijan xiaꞌan‑da xa n‑kutaꞌu‑da nuu mee‑ia. \v 5 Xaxeꞌe Cristu Jesús, kuu ná kuu xa n‑ka nduu‑n ñayiu kuika. Xá n‑ka tnɨɨ‑n xakuika Ianyuux. Kida‑ia xa ka xian tnuꞌu‑n tnuꞌu‑ia nuu ɨnka ñayiu, te kida‑ia xa ka kutnuni ini‑n tnuꞌu‑ia. \v 6 N‑jaꞌan ndaa‑da xaxeꞌe Cristu nuu mee‑n, te n‑ka xeka vaꞌa‑n tnuꞌu‑da. \v 7 Ña ka ndoñuꞌu ka‑n ni ɨɨn, chi xa n‑ka tnɨɨ‑n ntdaa xa n‑taxi Ianyuux. Diko ni xndetu‑n nakɨu ndixi Xtoꞌo‑ro Jesucristu, xa dandeꞌa ñaꞌa‑ia mee‑ia nuu mee‑n. \v 8 Kada‑ia xa kundee ini koio ka‑n, xa jandixa naꞌi ka‑n‑ia nde na ndixi‑ia, xa maxku dakuido datau‑n anu‑n kɨu ndadandaa Xtoꞌo‑ro Jesucristu ntdaa xa io. \v 9 N‑jaꞌan ñaꞌa Ianyuux mee‑n, xa kunduu koio‑n xiꞌin Daꞌya Yɨɨ‑ia. Daꞌya Yɨɨ‑ia kuu Xtoꞌo‑ro Jesucristu. Ka kuaꞌa‑n xa koo koio‑n confianza nuu Ianyuux, xa daxinokava‑ia ntdaa xa n‑kixeꞌe‑ia. \s1 Maxku jantnaꞌa ka‑n \p \v 10 Ñani‑da kuꞌa‑da, ka jaꞌan mee‑n xa ka jandixa‑n Xtoꞌo‑ro Jesucristu. Xijan kuu xa, xijan‑da nuu‑n xa ɨɨn nuu jaꞌan koio‑n, ntdaa‑n. Maxku jantnaꞌa tnuꞌu‑n, kutuu mani koio‑n, ɨɨn‑n xiꞌin ɨnka‑n. Na koo xa ɨɨn nuu kani ini koio‑n, ntdaa‑n. \v 11 Ñani‑da kuꞌa‑da, duꞌa jaꞌan‑da, xaxeꞌe xa n‑ka kachitnuñaꞌa ñayiu veꞌe Cloé xa ka jantnaꞌa tnuꞌu‑n. \v 12 Jaꞌan‑da xa ka jantnaꞌa tnuꞌu‑n chi jaꞌan ɨɨn‑n: “Kunduu mee‑r xiꞌin Spalu”, te jaꞌan ɨnka‑n: “Kunduu mee‑r xiꞌin Apolos.” Te ɨnka‑n jaꞌan: “Ko kunduu mee‑r xiꞌin Spedru”, te ɨnka‑n: “Kunduu mee‑r xiꞌin Cristu.” \v 13 Kuu ná kuu xa n‑ka dakexio nuu tnaꞌa‑n Cristu. ¿N‑xitakaa Spalu nuu curuxi xaxeꞌe‑n a? ¿N‑ka xendute‑n xa kunduu koio‑n xiꞌin Spalu a? Ñaꞌa. \v 14 Xiaꞌan‑da xa n‑kutaꞌu‑da nuu Ianyuux xa mee‑da, ña n‑dajuendute ñaꞌa‑da ni ɨɨn‑n. Diko ni se nani Crispo xiꞌin se nani Gayo n‑dajuendute‑da. \v 15 Xijan kuu xa, ñayo‑n kuaꞌa xa jaꞌan‑n xa n‑ka xendute‑n xa kunduu‑n xiꞌin mee‑da. \v 16 Te dɨuni n‑dajuendute‑da ñayiu veꞌe Estéfanas. Ña najaꞌan‑da nux n‑dajuendute ka‑da ɨnka ñayiu. \v 17 Ña n‑tundaꞌa ñaꞌa Cristu mee‑da xa dajuendute‑da ñayiu, n‑tundaꞌa ñaꞌa‑ia xa juña tnuꞌu‑da tnuꞌu vaꞌa‑ia ñayiu. Ña n‑tundaꞌa ñaꞌa‑ia, xa jaꞌan‑da tnuꞌu ɨɨn nuu xiꞌin tnuꞌu ka xani ini ñayiu. N‑tundaꞌa ñaꞌa‑ia, xa juña tnuꞌu‑da ñayiu xa n‑xiꞌí Cristu nuu curuxi, xa ma kuú koio ñayiu xiꞌin kuechi‑i. \s1 Vaꞌa naꞌa Ianyuux te vaꞌa taxnuni‑ia \p \v 18 Nuu ñayiu jɨꞌɨn koio andea, xa kakuneꞌe‑da curuxi Cristu, kuu ná kuu xa jaꞌan‑da tnuꞌu lilu. Ko mee‑ro, ñayiu dakaku ñaꞌa Ianyuux xa ma jɨꞌɨn‑ro andea, xa kakuneꞌe‑da curuxi Cristu, kuu xa jaꞌan‑da xa xá n‑kida Ianyuux xa ma kuú‑ro xiꞌin kuechi‑ro. \v 19 Nani jaꞌan tnuꞌu Ianyuux, dani kuu: \q1 Danaa‑r tnuꞌu se ka jaꞌan xa ka tuꞌa vaꞌa‑s. \q1 Daxio‑r tnuꞌu se ka xani ini xa vaꞌa ka kutnuni ini‑s. \p \v 20 ¿Nde io se xani ini xa kutnuni ini‑s? ¿Nde io se tuꞌa vaꞌa? ¿Nde io se vaꞌa jaꞌan tnuꞌu ka xani ini ñayiu ñuñayiu? Xá n‑kida Ianyuux xa tnuꞌu lilu kuu ntdaa xa ka jaꞌan‑s. \v 21 Vaꞌa naꞌa Ianyuux xa ñatu xiniñuꞌu xa ka xani ini ñayiu, xa jini koio ñayiu Ianyuux. N‑tna ini Ianyuux xa tundaꞌa ñaꞌa‑ia mee‑da, xa juña tnuꞌu koio‑da tnuꞌu mee‑ia nuu ñayiu. Juini tnuꞌu mee‑da kaa ná kaa tnuꞌu lilu nuu mee‑i, ko xiꞌin tnuꞌu jan, dakaku Ianyuux ñayiu ka jandixa mee‑ia, xa ma kuú koio‑i xiꞌin kuechi‑i. \p \v 22 Se Israel, ka juini‑s xa jini‑s milagru. Se ña ka kuu ñayiu Israel, se ka jaꞌan tnuꞌu griegu, xnduku‑s se vaꞌa jaꞌan xa ka xani ini ñayiu ñuñayiu. \v 23 Ko mee‑da, kachitnuꞌu koio‑da Cristu, Ia n‑xitakaa. Ñayiu Israel, ka kiti ini‑i xaxeꞌe tnuꞌu‑da. Ná kuu ɨɨn toto kaꞌnu katuu ichi, xa jɨn kɨꞌɨ‑i te ndua ndeyu‑i, kuu tnuꞌu mee‑da. Nuu ñayiu ña ka kuu ñayiu Israel, tnuꞌu mee‑da kuu ná kuu tnuꞌu lilu. \v 24 Ko ñayiu n‑jaꞌan Ianyuux xa kunduu‑i xiꞌin mee‑ia, ka kutnuni ini‑i tnuꞌu jaꞌan‑da. Juini ka kuu‑i ñayiu Israel, a ñayiu ña ka kuu ñayiu Israel, ko ka kutnuni ini‑i xa n‑xiꞌí Cristu xaxeꞌe mee‑i. Ka kutnuni ini‑i xa duꞌa n‑dakaku Ianyuux mee‑i, xa ma kuú‑i xiꞌin kuechi‑i. Ka kutnuni ini‑i xa vaꞌa naꞌa‑ia te vaꞌa taxnuni‑ia nuu‑i. \v 25 Xa n‑kida Ianyuux, kaa ná kaa xa lilu nuu ñayiu ñuñayiu, ko yo vaꞌa ka xa n‑kida mee‑ia dada ntdaa xa ka xani ini mee‑i. Nuu mee‑i, kaa Ianyuux ná kaa Ia ña ndaku, ko yo ndaku ka mee‑ia dada mee‑i. \v 26 Ñani‑da, najaꞌan koio jundu kuu‑n. Se tuꞌa vaꞌa xa xani ini ñayiu ñuñayiu ña ka kuu‑n. Ni se taxnuni nuu ñayiu ña ka kuu‑n, ni se kuika ña ka kuu‑n. Ko n‑jaꞌan ñaꞌa Ianyuux mee‑n, xa kunduu koio mee‑n xiꞌin mee‑ia. \v 27 N‑kaxí‑ia se kaa ná kaa se lilu nuu ñayiu ñuñayiu, xa kada‑ia xa kujanuu koio se ñuñayiu nuu mee‑ia. Ka xani ini‑s xa se tuꞌa vaꞌa ka kuu‑s, ko kujanuu koio ka mee‑s nuu Ianyuux. N‑kaxí‑ia se kaa ná kaa se ña ndaku nuu ñayiu ñuñayiu, xa kada‑ia xa kujanuu koio se ñuñayiu nuu mee‑ia. Se taxnuni nuu ñayiu ñuñayiu ka kuu‑s, ko kujanuu koio‑s nuu Ianyuux. \v 28 N‑kaxí‑ia ñayiu kundaꞌu kukee, xiꞌin ñayiu ñatu xiniñuꞌu. Nde ñayiu ña tuu nax kuu, n‑kaxí‑ia. N‑kaxí‑ia mee‑i, xa kada‑ia xa se ka taxnuni nuu ñayiu ñuñayiu maxku yaꞌu ka ni ɨɨn. \v 29 Duꞌa n‑kida‑ia, xa ni ɨɨn ñayiu ma kuaꞌa xa najuen tnuꞌu‑i mee‑i nuu mee‑ia. \v 30 N‑kida‑ia xa kunduu koio mee‑n xiꞌin Cristu Jesús. N‑kida Jesucristu xa nduu‑ro ñayiu ka xini Ianyuux. Xaxeꞌe xa xini Jesucristu Ianyuux, kida‑ia xa xini mee‑ro Ianyuux. Xaxeꞌe Jesucristu, n‑taxkanu ini ñaꞌa Ianyuux mee‑ro. N‑kida Jesucristu xa kuu‑ro ñayiu dɨɨn nuu Ianyuux, te n‑kida‑ia xa juini‑ro xa kada‑ro xa juini Ianyuux. N‑chiyaꞌu Jesucristu kuechi‑ro, te n‑kida‑ia xa xtuu libre‑ro. \v 31 Xijan kuu xa, na koo ná jaꞌan tnuꞌu Ianyuux: “Ni ɨɨn ñayiu ma kuaꞌa xa jaꞌan vaꞌa‑i xaxeꞌe mee‑i. Na jaꞌan vaꞌa koio ñayiu xaxeꞌe Xtoꞌo‑ro Jesucristu.” \c 2 \s1 N‑xitakaa Jesucristu nuu curuxi xaxeꞌe‑ro \p \v 1 Ñani‑da kuꞌa‑da, na n‑xee‑da ñuu‑n xa juña tnuꞌu‑da tnuꞌu vaꞌa Ianyuux, ña n‑jaꞌan‑da tnuꞌu ndichi, ña n‑jaꞌan‑da xa ka xani ini ñayiu ñuñayiu. \v 2 N‑kachitnuꞌu‑da Jesucristu. N‑kachitnuꞌu‑da xa n‑xitakaa Jesucristu nuu curuxi, xaxeꞌe mee‑ro. Ña n‑juini‑da xa kachitnuꞌu‑da ni ɨnka xa io. \v 3 Kɨu ijan ña ndaku‑da. N‑yuꞌu‑da te nɨꞌɨ‑da. \v 4 Ña n‑kachitnuꞌu‑da xa ka xani ini ñayiu ñuñayiu. Ña n‑juini‑da xa kueka ñaꞌa vaꞌa koio‑n xaxeꞌe tnuꞌu mee‑da. Ko n‑jaꞌan‑da tnuꞌu n‑taxi Espíritu Ianyuux. Xiꞌin xa taxnuni Ianyuux, n‑kachitnuꞌu‑da tnuꞌu mee‑ia nuu mee‑n. \v 5 Chi ña n‑juini‑da xa jandixa koio‑n meni tnuꞌu mee‑da. N‑juini‑da xa dandeꞌa ñaꞌa Ianyuux xa taxnuni mee‑ia nuu‑n, te xijan jandixa koio‑n Jesucristu. \s1 Dandeꞌa ñaꞌa Espíritu Ianyuux ntdaa xa kida Ianyuux \p \v 6 Ka xian tnuꞌu‑da tnuꞌu Ianyuux nuu ñayiu ka kuaꞌa xa kutnuni ini‑i tnuꞌu‑ia. Ñatu ka jaꞌan‑da xa ka xani ini ñayiu ñuñayiu, ñatu ka jaꞌan‑da xa ka xani ini se kunxaꞌnu ka ñuñayiu. Chi vax ndɨꞌɨ xa ka xani ini ñayiu ñuñayiu, te vax ndɨꞌɨ se kunxaꞌnu ka ñuñayiu. \v 7 Tnuꞌu Ianyuux nuncas ma jɨn ndɨꞌɨ, tnuꞌu mee‑ia kuu xa ka xian tnuꞌu‑da nuu ñayiu. Ná kuu ɨɨn xa yɨvaꞌa kuu xa xani ini Ianyuux, ná kuu ɨɨn xa naꞌi kuu. Antecas xa kuaꞌa ntdaa xa io, xá daa, xá n‑xani ini Ianyuux xa kada‑ia xaxeꞌe mee‑ro. N‑kida‑ia xa katakaa koio‑s Cristu nuu curuxi, xa kutuu vaꞌa mee‑ro xiꞌin mee‑ia. \v 8 Xaꞌa kuu xa ñayo se kunxaꞌnu ka ñuñayiu n‑ka kutnuni ini. Chi nux n‑ka kutnuni ini‑s n‑kuu, te ma katakaa koio‑s Xtoꞌo‑ro Jesús. Ia kunxaꞌnu ka nuu ntdaa xa io kuu Xtoꞌo‑ro Jesucristu. \v 9 Ná jaꞌan tnuꞌu Ianyuux duꞌa kuu: \q1 Kueꞌe io xa n‑kida tuꞌa Ianyuux xa tnɨɨ koio ñayiu ka xemani‑ia. \q1 Ta jini ka nduchi nuu‑ro ntdaa xa n‑kida tuꞌa‑ia xaxeꞌe‑ro. \q1 Ta teku ka doꞌo‑ro, ni ta kani ini ka anu‑ro nax koo. \m \v 10 N‑kida Ianyuux xa n‑dandeꞌa ñaꞌa Espíritu Ianyuux mee‑ro ntdaa xa n‑kida tuꞌa Ianyuux xaxeꞌe‑ro. Chi kutnuni ini Espíritu Ianyuux ntdaa xa io. Nde xa naꞌi Ianyuux kutnuni ini Espíritu Ianyuux. \p \v 11 Xa xani ini ɨɨn seyɨɨ, ña kuaꞌa xa kutnuni ini vaꞌa ɨnka seyɨɨ. Meni anu mee‑s kutnuni ini vaꞌa xa xani ini‑s. Xa xani ini Ianyuux du. Xa xani ini Ianyuux, ña kuaꞌa kutnuni ini mee‑ro. Diko ni Espíritu Ianyuux kutnuni ini xa xani ini Ianyuux. \v 12 Mee‑ro, ña n‑ka tnɨɨ‑ro xa ka xani ini ñayiu ñuñayiu. Xá n‑ka xeka vaꞌa‑ro Espíritu Ianyuux, te duꞌa kuaꞌa‑ro xa kutnuni ini‑ro ntdaa xa n‑tax nga Ianyuux. \v 13 Tnuꞌu n‑taxi Ianyuux, ka xian tnuꞌu‑da nuu ñayiu. Ña ka jaꞌan‑da tnuꞌu n‑ka dakuaꞌa ñaꞌa ñayiu. Ka jaꞌan‑da tnuꞌu n‑dakuaꞌa ñaꞌa Espíritu Ianyuux. Nuu ñayiu xa n‑ka xeka vaꞌa Espíritu Ianyuux, ka jaꞌan‑da tnuꞌu Espíritu Ianyuux. \p \v 14 Ko ɨɨn seyɨɨ, nux ma juejoon‑s xa kadatniu Espíritu Ianyuux anu‑s, ma kuaꞌa‑s xa kueka vaꞌa‑s tnuꞌu Espíritu Ianyuux. Chi nuu mee‑s, tnuꞌu Espíritu Ii kuu ná kuu tnuꞌu lilu. Ña kuaꞌa‑s xa kutnuni ini‑s, chi ñatu kidatniu Espíritu Ii anu‑s. \v 15 Ko ɨɨn seyɨɨ, nux juejoon‑s xa kadatniu Espíritu Ianyuux anu‑s, te kutnuni ini‑s. Kutnuni ini mee‑s ntdaa. Te ñayiu ñuñayiu, ma kutnuni ini koio‑i nanda kuu xa kutnuni ini‑s. \v 16 Chi ná jaꞌan tnuꞌu Ianyuux yodotnuni xá n‑kuu kueꞌe kuia, duꞌa kuu: “Ni ɨɨn ñayiu ma kutnuni ini nax xani ini Ianyuux, xa kuaꞌa‑i xa dakuaꞌa‑i‑ia.” Ko mee‑ro, ka kunduu‑ro xiꞌin Cristu, te dakuaꞌa ñaꞌa Espíritu Ianyuux ntdaa xa xani ini Cristu. \c 3 \s1 Se ka kidatniu xiꞌin Ianyuux ka kuu‑da \p \v 1 Ñani‑da kuꞌa‑da, na n‑xo tuu‑da xiꞌin‑n, ña n‑kuu xa jaꞌan‑da nuu mee‑n ná jaꞌan‑da nuu ñayiu ka xejoon xa kadatniu Espíritu Ianyuux anu‑i. Kɨu ijan, ta juejoon ka koio‑n xa kadatniu Espíritu Ianyuux anu‑n. Nani ka kuu sekuechi yɨjɨn, dani n‑ka kuu mee‑n, chi ña n‑ka kuaꞌa‑n xa kutnuni ini‑n nax xani ini Cristu. \v 2 Xa n‑dakuaꞌa ñaꞌa‑da, kuu ná kuu xa n‑taxi‑da dɨku koꞌo koio‑n. Ná kuu kuñu kaxi‑ro kuu xa xani ini Cristu. Ko ña n‑taxi‑da kuñu jan, chi ña n‑ka kuaꞌa‑n xa kaxi‑n kuñu. Te nde vitna, dani ña ka kuaꞌa‑n. \v 3 Chi dani ña n‑ka xejoon‑n xa kadatniu Espíritu Ianyuux anu‑n. Xini‑da xa duꞌa kuu, chi ka kukuedi ini nuu tnaꞌa‑n, te ka jantnaꞌa tnuꞌu‑n. Xtuu mee‑n ná xtuu ñayiu ñuñayiu, ñayiu ña ka kunduu xiꞌin Cristu. Ta juejoon ka‑n xa kadatniu Espíritu Ianyuux anu‑n. \v 4 Chi jaꞌan ɨɨn‑n: “Kunduu mee‑r xiꞌin Spalu”, te ɨnka‑n jaꞌan: “Kunduu mee‑r xiꞌin Apolos.” Ka kuu mee‑n ná ka kuu ñayiu ñuñayiu, chi ña ka xejoon‑n xa kadatniu Espíritu Ianyuux anu‑n. \p \v 5 ¿Jundu kuu Apolos? ¿Jundu kuu mee‑da? Diko ni se xinokuechi nuu Ianyuux ka kuu‑da, nduu‑da xiꞌin‑s. N‑taꞌu tniu ñaꞌa Xtoꞌo‑ro Jesucristu xa kachitnuꞌu koio‑da tnuꞌu vaꞌa Ianyuux, te na n‑ka teku‑n xa n‑ka jaꞌan‑da, n‑ka jandixa‑n tnuꞌu‑ia. \v 6 Ná kuu se dandeé yutnu tata kuu mee‑da, te ná kuu se xodo ndute yutnu tata kuu Apolos. Ko Ianyuux kida xa vax kueꞌnu koio‑n. \v 7 Se dandeé yutnu tata, ña yaꞌu‑s ni ɨɨn, te se xodo ndute yutnu tata, ña yaꞌu‑s ni ɨɨn. Diko ni Ianyuux, chi kida mee‑ia xa kueꞌnu vaꞌa‑n. \v 8 Ɨɨn nuu ka kuu se dandeé yutnu tata, xiꞌin se xodo ndute yutnu tata, te nani kidatniu ɨɨn ɨɨn‑s, dani chiyaꞌu Ianyuux ɨɨn ɨɨn‑s. \v 9 Se ka kidatniu xiꞌin Ianyuux ka kuu‑da. Te mee‑n, ka kuu‑n ná kuu nuu ñuꞌu kidatniu‑ia. \p Ná kuu veꞌe kidavaꞌa Ianyuux ka kuu‑n. \v 10 Ná kuu albañɨɨ tuꞌa vaꞌa kuu mee‑da. Xiꞌin xamani n‑taxi Ianyuux, n‑kidavaꞌa‑da cimientu veꞌe, hora n‑kachitnuꞌu‑da tnuꞌu vaꞌa Jesucristu. Te vitna, ka dakuaꞌa ñaꞌa ɨnka seyɨɨ mee‑n. Ná kuu se kidavaꞌa xeveꞌe nuu cimientu veꞌe, ka kuu‑s. Xijan kuu xa na koo koio‑s ɨɨn ɨɨn‑s cuedado, xa kadavaꞌa vaꞌa‑s xeveꞌe nuu cimientu n‑kidavaꞌa mee‑da. \v 11 Idini cimientu veꞌe io, te cimientu jan kuu Jesucristu. Maxku koo xa kadavaꞌa ɨnka ñayiu ɨnka cimientu veꞌe jan. \v 12 Nux dakuaꞌa vaꞌa ñaꞌa ɨɨn seyɨɨ mee‑n, kuu ná kuu xa kidavaꞌa‑s xeveꞌe oro, xeveꞌe plata, xeveꞌe yuú yo yaꞌu. Nux ma dakuaꞌa vaꞌa ñaꞌa‑s, te kuu ná kuu xa kidavaꞌa‑s xeveꞌe yutnu, xeveꞌe ndayoꞌo, xeveꞌe tnuñama. \v 13 Te jini Ianyuux nanda n‑ka kidavaꞌa‑s, ɨɨn ɨɨn‑s. Na ndadandaa‑ia ntdaa xa io, daa kototnuni‑ia xa n‑ka kidavaꞌa‑s, ɨɨn ɨɨn‑s. Xiꞌin ñuꞌu koko, kototnuni‑ia tniu n‑ka kida‑s. \v 14 Ɨɨn seyɨɨ, nux n‑kidavaꞌa vaꞌa‑s veꞌe, te tnɨɨ‑s premiu‑s. \v 15 Ko nux kayu veꞌe n‑kidavaꞌa‑s, dakuita‑s ntdaa xa n‑kidatniu‑s, ko mee‑s dakaku ñaꞌa Ianyuux. Ko ku kuu‑s ná kuu ɨɨn seyɨɨ n‑yaꞌa meꞌñu ñuꞌu koko. \p \v 16 ¿Ña kutnuni ini koio‑n xa ka kuu mee‑n veñuꞌu Ianyuux a? Xaxeꞌe xa tuu Espíritu Ianyuux anu mee‑n, te ka kuu‑n veñuꞌu Ianyuux. \v 17 Nux na kanu ɨɨn seyɨɨ veñuꞌu Ianyuux, te danaa Ianyuux mee‑s. Chi ii veñuꞌu Ianyuux, te mee‑n ka kuu veñuꞌu jan. \p \v 18 Maxku dandaꞌu koio‑n mee‑n, ni ɨɨn‑n. Ɨɨn seyɨɨ, nux xani ini‑s xa vaꞌa kutnuni ini‑s xa ka xani ini ñayiu ñuñayiu, io xa juejoon‑s xa ku kuu‑s ná kuu ɨɨn se lilu, io xa dandoo‑s xa ka xani ini ñayiu ñuñayiu, xa kunduu‑s xiꞌin Ianyuux. Ijan dada, ku kuu‑s ɨɨn se kutnuni ini vaꞌa. \v 19 Chi xa ka xani ini ñayiu ñuñayiu kuu ɨɨn xa lilu nuu Ianyuux. Jaꞌan tnuꞌu Ianyuux: “Kida Ianyuux xa xa xani ini ɨɨn seyɨɨ kuu ná kuu ɨɨn trampa tnɨɨ ñaꞌa.” \v 20 Ɨnka vuelta jaꞌan tnuꞌu Ianyuux: “Naꞌa Ianyuux nax xani ini se tuꞌa vaꞌa, naꞌa‑ia nax ka xani ini ñayiu ñuñayiu. Naꞌa‑ia xa ɨɨn xa ñatu xiniñuꞌu kuu xa ka xani ini‑i.” \v 21 Xijan kuu xa maxku najuen tnuꞌu‑n mee‑n, xa kunduu‑n xiꞌin ɨɨn seyɨɨ, a ɨnka seyɨɨ. Chi ntdaa xa io kuu xaxii mee‑n. \v 22 Mee‑da, xiꞌin Apolos, xiꞌin Spedru, ndruni‑da, kuu kuenda mee‑n. Ntdaa xa io ñuñayiu kuu kuenda mee‑n. Xa xtuu‑n, a xa kuú koio‑n. Ntdaa xa io vitna, xiꞌin ntdaa xa koo. Ntdaa xa io kuu xaxii mee‑n. \v 23 Chi mee‑n, ka kuu‑n kuenda Cristu, te Cristu kuu kuenda Ianyuux. \c 4 \s1 Se ka xinokuechi nuu Jesucristu ka kuu‑da \p \v 1 Xijan kuu xa io xa kutnuni ini koio‑n nax ka kuu mee‑da. Ka kuu‑da se xinokuechi nuu Jesucristu. Ka kuu‑da se dakuaꞌa ñaꞌa mee‑n xa xani ini Ianyuux. \v 2 Io xa daxinokava‑da tniu n‑taxi Ianyuux. Io xa dandeꞌa‑da Ianyuux xa kuaꞌa‑ia xa koo‑ia confianza nuu‑da, xa kada‑da xa juini mee‑ia. \v 3 Juini ka xitotnuni ñaꞌa mee‑n, ko ñatu xiniñuꞌu. Juini ka xitotnuni ñaꞌa se ka taxnuni ñuñayiu, ko ñatu xiniñuꞌu. Nde mee‑da, nux xitotnuni‑da mee‑da, ko ña xiniñuꞌu. \v 4 Juini ñatu tekuechi ñaꞌa anu mee‑da, ko xini‑da xa se kida kuechi kuu‑da. Io xa kototnuni ñaꞌa Ianyuux mee‑da. \v 5 Xijan kuu xa maxku jaꞌan koio ka‑n xa kunduu‑n xiꞌin ɨɨn seyɨɨ, a ɨnka seyɨɨ. Io xa kundetu koio‑n, nde na ndixi Xtoꞌo‑ro Jesucristu. Kɨu ijan, ndadandaa ñaꞌa mee‑ia mee‑ro. Na ndixi‑ia, datuu‑ia ntdaa xa yɨvaꞌa nuu nee, datuu‑ia ntdaa xa ka xani ini ɨɨn ɨɨn ñayiu. Kɨu ijan, ndada kuenda Ianyuux ɨɨn ɨɨn ñayiu, nux n‑kida‑i ɨɨn xavaꞌa, a n‑kida‑i ɨɨn xa ña yaꞌu ni ɨɨn. \p \v 6 Ñani‑da kuꞌa‑da, xaxeꞌe mee‑n, kidavaꞌa‑da tnuꞌu yaꞌa. Mee‑da xiꞌin Apolos, ɨɨn ichi ka neꞌe ka tnɨɨ‑n ka kuu‑da. Ka kida mee‑da ná jaꞌan tnuꞌu Ianyuux, te ka juini‑da xa dakuaꞌa koio mee‑n, xa kada koio mee‑n ná jaꞌan tnuꞌu Ianyuux. Ñayo‑n kuaꞌa jaꞌan vaꞌa‑n ɨɨn se dakuaꞌa ñaꞌa, te kuiꞌa jaꞌan‑n ɨnka se dakuaꞌa ñaꞌa. \v 7 ¿Nax kuu xa xani ini‑n xa kunxaꞌnu ka mee‑n dada ɨnka ñayiu? ¿Nax nevaꞌa‑n xa ña n‑taxi Ianyuux? Te nux n‑taxi Ianyuux ntdaa xa nevaꞌa‑n, ¿nakuenda najuen tnuꞌu‑n mee‑n? \p \v 8 Ka xani ini‑n xa se kuika ka kuu‑n, ka xani ini‑n xa ntdaa xa ka kukajan ini‑n xnevaꞌa‑n. Xtuu‑n ná xtuu se kunxaꞌnu ka. Te ka xani ini‑n xa ñatuka ndoñuꞌu ñaꞌa‑n. ¡Naka vaꞌa koo, nux ku kuu koio‑n se kunxaꞌnu ka, te taxnuni mee‑da xiꞌin‑n! \v 9 Xani ini‑da xa juini Ianyuux xa kujuiin koio ntdaa ñayiu nuu se n‑tundaꞌa‑ia. Ka xika mee‑da, ná ka xika se n‑ka kidandaa‑s xa kuú‑s. Xá n‑xee ntdaa ñayiu, xa jini koio‑i, hora kaꞌni ñaꞌa koio‑s. Ñayiu, xiꞌin nde ángel, ia ka xinokuechi nuu Ianyuux, xndeꞌa ñaꞌa mee‑da. \v 10 Xaxeꞌe Cristu, kuu ná kuu xa ka kuu‑da se lilu. Ko mee‑n, ka xani ini‑n xa ka kuu‑n se tuꞌa vaꞌa. Ka xani ini‑n xa ña ndaku mee‑da te yo ndaku mee‑n. Xndaxio ñayiu xañuꞌu nuu mee‑n, ko ñayo ñayiu io xañuꞌu nuu mee‑da. \v 11 Nde vitna ka kojon‑da, te ka yichi‑da ndute, te ña tuu na daꞌma vaꞌa‑da. Ka janñaꞌa‑i, te ña tuu na veꞌe‑da xndaxio. \v 12 Ka kidatniu‑da nde n‑xiau‑da. Xiꞌin ndaꞌa mee‑da ka kidatniu‑da. Nɨni kuiꞌa jaꞌan ñayiu nuu mee‑da, te ka xijan taꞌu‑da nuu Ianyuux xaxeꞌe mee‑i, xa kada‑ia xa kutuu vaꞌa koio‑i. Juini ka xini uꞌu ñaꞌa ñayiu, ko dani ka kundee ini‑da. \v 13 Nɨni ka kakuneꞌe ñaꞌa ñayiu, te ka kidatniu mee‑da xa kutuu mani‑da xiꞌin‑i. Ka xani ini‑i xa miꞌi ñuñayiu ka kuu‑da. Nde vitna, ka kida ñaꞌa‑i ná ka kida‑i nuu se ñatu xiniñuꞌu. \p \v 14 Ña n‑kidavaꞌa‑da tnuꞌu yaꞌa xa kada‑da xa taxi‑da xa januu. Diko ni jan doꞌo ñaꞌa‑da, chi ka kuu mee‑n daꞌya mani‑da. \v 15 Juini na koo uxi mil se dakuaꞌa ñaꞌa tnuꞌu Cristu mee‑n, ko idini‑s kuu ná kuu taa‑n. N‑jaꞌan mee‑da tnuꞌu vaꞌa Cristu nuu mee‑n, te duꞌa n‑ka jandixa‑n‑ia. Nde kɨu ijan, kuu‑da taa‑n. \v 16 Xijan kuu xa jaꞌan‑da nuu mee‑n, xa kada koio mee‑n ná kida mee‑da. \p \v 17 Xijan kuu xa n‑tundaꞌa‑da Timoteo nuu mee‑n. Ná kuu ɨɨn daꞌya mani‑da kuu Timoteo. Kunduu mee‑s xiꞌin mee‑da, te ka kunduu‑da, nduu‑da xiꞌin‑s, xiꞌin Xtoꞌo‑ro Jesucristu. Kada‑s xa najaꞌan koio mee‑n nanda kida mee‑da xa kunduu naꞌi ka‑da xiꞌin Cristu. Nani dakuaꞌa‑da ñani‑ro kuꞌa‑ro nituꞌu ñuu xa kada koio mee‑i, dani kida mee‑da, te dani io xa kada koio mee‑n. \v 18 Dava‑n, xa n‑ka kuxee ini‑n, chi ka xani ini‑n xa ma xee ka‑da ñuu‑n. \v 19 Ko vax kuyatni xa xee‑da ñuu‑n, nux na kachi Ianyuux. Te kototnuni‑da se ka najuen tnuꞌu mee‑s. Jini‑da nux kuaꞌa koio‑s xa kada‑s ná ka jaꞌan‑s, a ñaꞌa. \v 20 Nux ña kuaꞌa‑s, te xandaa kuu xa ña n‑kaxí Ianyuux mee‑s xa taxnuni‑s xiꞌin‑ia. \v 21 Te mee‑n, ¿nax ka juini‑n? ¿Ka juini‑n xa xee‑da ñuu‑n, xa kudeen ñaꞌa‑da? ¿O ka juini‑n xa xee‑da ñuu‑n, xa juemani ñaꞌa‑da, te xiꞌin tnuꞌu mani chindee ñaꞌa‑da u? \c 5 \s1 Ɨɨn se io meꞌñu mee‑n, kida‑s xa uꞌu \p \v 1 N‑teku‑da xa meꞌñu mee‑n, tnaꞌa ɨɨn seyɨɨ n‑tnɨɨ‑s ñadɨꞌɨ taa‑s, xa kava‑s xiꞌin‑ña. Nde ñayiu ña ka jandixa Ianyuux, ñayiu ka kida kuechi xiꞌin kuechi, nde mee‑i, ña ka kida ɨɨn‑i ná n‑kida mee‑s. \v 2 ¡Te mee‑n, ka najuen tnuꞌu‑n mee‑n! Io xa ku kujanuu koio‑n, io xa tnau ini koio‑n, nde na ndaꞌi koio‑n. Io xa kineꞌe koio‑n se n‑kida kuechi jan, xa maxku kutuu ka‑s meꞌñu‑n. \v 3 Chi mee‑da, juini ña tuu‑da xiꞌin‑n vitna, ko kuu ná kuu xa tuu‑da xiꞌin‑n. Juini ña tuu‑da xiꞌin‑n, ko xá n‑ndadandaa‑da se n‑kida kuechi jan. \v 4 Ñayiu ka jandixa Xtoꞌo‑ro Jesús ka kuu‑n. Io xa nataka koio‑n, xa ndadandaa koio mee‑n se ijan tuku. Juini ma kutuu‑da xiꞌin‑n, ko koo ná kuu xa kutuu‑da xiꞌin‑n. Xiꞌin xa taxnuni n‑taxi Xtoꞌo‑ro Jesús mee‑n, io xa ndadandaa koio mee‑n mee‑s. \v 5 Io xa juñaꞌa koio‑n se n‑kida kuechi jan nuu kuiꞌna, xa danaa‑i yɨkɨ kuñu‑s. Ko juini na danaa kuiꞌna yɨkɨ kuñu‑s, ko na koo xa dakaku Ianyuux anu‑s, hora ndixi Xtoꞌo‑ro Jesús xa ndadandaa‑ia ntdaa xa io. \p \v 6 Xa ka najuen tnuꞌu‑n mee‑n, ña kuu xavaꞌa. Ná kuu ndɨdɨ́ kuixi kuu kuechi n‑kida se ijan. ¿Ña ka xini‑n xa itaꞌu ni ndɨdɨ́ kuixi dakuu ia ntdaa yuchi tila u? Ná kuu ndɨdɨ́ kuixi kuu kuechi n‑kida se ijan, te ná kuu yuchi tila ka kuu mee‑n. \v 7 Xijan kuu xa dita koio mee‑n ntdaa xa uꞌu, xa ku kuu koio‑n ná kuu yuxa xee. Chi xaxeꞌe Cristu, ka kuu‑ro xa xee. Ná kuu tkolelu n‑ka xaꞌni ñayiu Israel viko Paxcua, da kuu Cristu, chi n‑xejoon‑ia xa n‑ka xaꞌni ñaꞌa seyɨɨ mee‑ia, xaxeꞌe mee‑ro. \v 8 Xijan kuu xa na kutuu mee‑ro ná xtuu ñayiu ndadakaꞌnu viko Paxcua. Na dita‑ro ntdaa xa uꞌu. Maxku kani ini ka‑ro xa uꞌu, maxku kada ka‑ro kuechi. Na kani ini‑ro xa kuu xandaa, te na jaꞌan‑ro xa kuu xandaa, te na kada‑ro xa kuu xandaa. \p \v 9 Na n‑kidavaꞌa‑da carta kiꞌna nuu, n‑jaꞌan‑da xa maxku kunduu koio mee‑n xiꞌin ñayiu ka kidi xiꞌin ñayiu ña n‑tnundaꞌa xiꞌin‑i. \v 10 Ko duꞌa ña juini kachi xa io xa kaꞌnde tnaꞌa‑n xiꞌin ñayiu ñuñayiu. Xandaa kuu xa mee‑i ka kuu ñayiu ka kidi xiꞌin ñayiu ña n‑tnundaꞌa xiꞌin‑i. Ñayiu kukuedi ini, xiꞌin ñaduꞌu ka kuu‑i. Ñayiu ka jandixa santu ka kuu‑i. Ko nux n‑xio xa kaꞌnde tnaꞌa‑n xiꞌin mee‑i n‑kuu, te koo xa kee koio‑n ñuñayiu. \v 11 Tnuꞌu n‑kidavaꞌa‑da, juini kachi xa maxku kunduu koio‑n xiꞌin se ka jaꞌan xa kunduu‑s xiꞌin Cristu, ko kidi‑s xiꞌin ñadɨꞌɨ ña n‑tnundaꞌa xiꞌin‑s. O kuu‑s se kuedi ini, o jandixa‑s santu, o se kuiꞌa jaꞌan kuu‑s, o sexini kuu‑s, o ñaduꞌu kuu‑s. Maxku nkoo koio‑n ni xa kax kaꞌnu‑n xiꞌin‑s. \v 12-13 Ko ña kuu tniu mee‑da xa ndadandaa‑da ñayiu ña ka jandixa Cristu. Meni mee Ianyuux ndadandaa‑ia mee‑i. Ko kuu tniu mee‑n, xa ndadandaa koio‑n ñayiu ka jaꞌan xa kuu‑i ñani‑n kuꞌa‑n, ko dani ka kida‑i kuechi. Io xa kineꞌe koio‑n se n‑kida kuechi jan, xa ma kutuu ka‑s meꞌñu mee‑n. \c 6 \s1 Jantnaꞌa‑n nuu se ña ka jandixa Cristu \p \v 1 Nux ka jantnaꞌa‑n, ɨɨn‑n xiꞌin ɨnka‑n, ¿te ña ka kujanuu‑n xa jɨꞌɨn‑n nux juxtixia, nuu se ña ka jandixa Cristu a? Nux ka kiti ini nuu tnaꞌa‑n, ɨɨn‑n xiꞌin ɨnka‑n, io xa jɨꞌɨn‑n xa kajan‑n consejo nuu ñani‑ro kuꞌa‑ro, nuu ñayiu ka jandixa Cristu. Maxku jɨꞌɨn koio‑n nuu ñayiu ña ka jandixa Cristu. \v 2 ¿Ña n‑ka teku‑n xa ndadandaa mee‑ro ñuñayiu a? Nux ndadandaa koio‑n ñuñayiu, te xandaa kuu xa kuaꞌa‑n xa ndadandaa koio‑n xa luchi yaꞌa. \v 3 ¿Ña n‑ka teku‑n xa ndadandaa mee‑ro nde ángel, ia ka xinokuechi nuu Ianyuux, a? Nux ndadandaa‑ro ángel, dɨuni kuaꞌa‑ro xa ndadandaa‑ro kuechi ñani‑ro kuꞌa‑ro. \v 4 Xijan kuu xa nux jantnaꞌa koio‑n, te nde se ñatu xiniñuꞌu meꞌñu‑n, io xa juejoon koio‑n xa ndadandaa ñaꞌa mee‑s mee‑n. \v 5 Jaꞌan‑da tnuꞌu yaꞌa, xa kada‑da xa na kujanuu koio‑n. ¿Meꞌñu mee‑n, ña yoo ni ɨɨn se tuꞌa vaꞌa kuaꞌa xa ndadandaa‑s ñayiu ka jandixa Cristu a? Joon, io‑s. \v 6 ¿Nax kuu xa kandeka tnaꞌa‑n jɨꞌɨn nuu juxtixia ñuu‑n, nuu se ña ka jandixa Cristu a? \p \v 7 Xandaa kuu xa ta dita koio ka‑n xa uꞌu. Xa ka jantnaꞌa‑n, ɨɨn‑n xiꞌin ɨnka‑n, te xndeka tnaꞌa‑n juaꞌan nuu juxtixia, kuu xa ka kida‑n xa uꞌu. Nux kada ñaꞌa ñani‑n kuꞌa‑n xa uꞌu, te vaꞌa ka xa juejoon‑n xa duꞌa koo, dada xa jantnaꞌa‑n xiꞌin‑s. Vaꞌa ka xa juejoon‑n xa duꞌu ñaꞌa‑s, dada xa kandeka‑n‑sɨ jɨꞌɨn nuu juxtixia. \v 8 Ko mee‑n ka kida tnaꞌa‑n xa uꞌu, te dandaꞌu tnaꞌa‑n. Ñayiu ka jandixa Cristu ka kuu‑n, ko dani ka kida tnaꞌa‑n xa uꞌu. \p \v 9 ¿Ña ka kutnuni ini‑n xa ñayiu ka kida xa uꞌu, ma kuaꞌa‑i xa kutuu vaꞌa‑i nuu taxnuni Ianyuux a? Maxku dandaꞌu koio‑n mee‑n. Ñayiu kidi xiꞌin ñayiu ña n‑tnundaꞌa xiꞌin‑i, ma kuaꞌa‑i xa kutuu‑i nuu taxnuni Ianyuux. Ni ñayiu ka jandixa santu, ni seyɨɨ n‑dandoo ñadɨꞌɨ‑s, ni ñadɨꞌɨ n‑dandoo yɨɨ‑ña. Ni seyɨɨ kidakuechi ntnaꞌa seyɨɨ, ni ñadɨꞌɨ kidakuechi ntnaꞌa ñadɨꞌɨ. \v 10 Ni ñaduꞌu. Ni ñayiu ka kukuedi ini. Ni sexini, ni ñáxini. Ma kuaꞌa ñayiu jan xa kutuu‑i nuu taxnuni Ianyuux. Ni ñayiu kuiꞌa jaꞌan, ni ñayiu dandaꞌu ɨnka ñayiu. Ma kutuu‑i xiꞌin Ianyuux. \v 11 Te mee‑n ka kuu ñayiu n‑ka kida xa uꞌu yaꞌa. Ntdaa‑n ñaꞌa, ko dava‑n, joon. Duꞌa n‑ka kida‑n. Ko n‑ka natu ini‑n kuechi‑n, te n‑ka xendute‑n xaxeꞌe xa jandixa‑n Jesucristu. Te xá n‑kida Ianyuux xa ka kuu‑n ñayiu dɨɨn nuu mee‑ia, ñayiu ka kida xa juini mee‑ia. Te xaxeꞌe xa n‑ka jandixa‑n Xtoꞌo‑ro Jesucristu, te n‑ka xejoon‑n xa kadatniu Espíritu Ianyuux anu‑n, te xá ndadandaa ñaꞌa Ianyuux mee‑n. Xá n‑taxkanu ini ñaꞌa‑ia mee‑n, xá n‑jaꞌan‑ia xa ka kuu mee‑n ná kuu ñayiu nuncas ña n‑kida ni ɨɨn xa uꞌu. \s1 Xa ii kuu yɨkɨ kuñu‑n \p \v 12 Ka jaꞌan mee‑n xa io libre‑n xa kada‑n davaꞌa nga xa juini‑n. Joon, io libre‑n, ko ña ntdaa xiniñuꞌu vaꞌa. Io libre‑n xa kada‑n davaꞌa nga xa juini‑n, ko maxku juejoon koio‑n xa kadajuexa ñaꞌa ni ɨɨn xa io. \v 13 Xandaa kuu xa n‑kidavaꞌa Ianyuux xa kaxi‑ro, xa tnɨɨ‑ro xa ndoñuꞌu xiti‑ro. Te n‑kidavaꞌa‑ia xiti‑ro xa tnɨɨ‑ro xa kaxi‑ro. Te kada‑ia xa vax ndɨꞌɨ xiti‑ro xiꞌin xa kaxi‑ro. Ko ña n‑kidavaꞌa Ianyuux yɨkɨ kuñu‑ro xa kidi‑ro xiꞌin ñayiu ña n‑tnundaꞌa xiꞌin‑ro. N‑kidavaꞌa‑ia yɨkɨ kuñu‑ro, xa kada‑ro xa juini mee‑ia. Te kada‑ia xa kutuu vaꞌa‑ro, xiꞌin mee‑ia kuia ma jɨn ndɨꞌɨ. \v 14 Nani n‑kida Ianyuux xa n‑nandoto Xtoꞌo‑ro Jesús, dani taxnuni‑ia xa nandoto koio mee‑ro tuku. \p \v 15 ¿Ñatu kutnuni ini koio‑n xa xaxeꞌe xa jandixa‑ro Cristu, te kuu ná kuu xa n‑nduu‑ro yɨkɨ kuñu Cristu a? ¿Dandoo‑da Cristu, xa kunduu‑da xiꞌin ñadɨꞌɨ diko yɨkɨ kuñu‑ña? ¡Maxku duꞌa koo! \v 16 ¿Ña kutnuni ini koio‑n xa hora kida‑n kuechi xiꞌin ñadɨꞌɨ diko mee‑ña, duꞌa nduu idini yɨkɨ kuñu, mee‑n xiꞌin mee‑ña u? Jaꞌan tnuꞌu Ianyuux: “Idini yɨkɨ kuñu ku kuu‑s nduu‑s.” \v 17 Ko nux kunduu ɨɨn ñayiu xiꞌin Cristu, te idini anu nduu‑i xiꞌin‑ia. Chi nani tuu Espíritu Ianyuux xiꞌin Cristu, dani tuu Espíritu Ianyuux xiꞌin ñayiu ka kunduu xiꞌin Cristu. \p \v 18 Xijan kuu xa maxku kidi koio‑n xiꞌin ñayiu ña n‑tnundaꞌa xiꞌin‑n. Davaꞌa nga ɨnka xa uꞌu kida ɨɨn seyɨɨ, duꞌa kida‑s kuechi nuu ɨnka ñayiu, ko nux kidi‑s xiꞌin ñayiu ña n‑tnundaꞌa xiꞌin‑s, duꞌa kida‑s kuechi nuu mee‑s. \v 19 ¿Ña kutnuni ini koio‑n xa yɨkɨ kuñu mee‑n, ɨɨn ɨɨn‑n, kuu veñuꞌu nuu tuu Espíritu Ianyuux a? N‑taxi Ianyuux Espíritu Ii, xa kutuu‑ia xiꞌin‑n. Xijan kuu xa yɨkɨ kuñu‑n, ñatu kuu kuenda mee‑n, chi kuenda Ianyuux kuu. \v 20 Yaꞌu n‑xeen ñaꞌa Cristu, hora n‑xiꞌí‑ia xaxeꞌe‑n. Xijan kuu xa, nani xndaxio‑n xañuꞌu nuu Ianyuux xiꞌin anu‑n, dani io xa koo koio‑n xañuꞌu nuu mee‑ia xiꞌin yɨkɨ kuñu‑n. \c 7 \s1 Na kidi ɨɨn seyɨɨ xiꞌin ñadɨꞌɨ mee‑s, na kidi ɨɨn ñadɨꞌɨ xiꞌin yɨɨ mee‑ña \p \v 1 Xá n‑tnɨɨ‑da tutu n‑ka kidavaꞌa‑n. Vitna kachitnuꞌu‑da ntdaa xa n‑ka xijan tnuꞌu ñaꞌa‑n. \v 2 Ɨɨn seyɨɨ, vaꞌa ka xa ma tnundaꞌa‑s. Ko maxku koo xa kidi‑s xiꞌin ñayiu ña n‑tnundaꞌa xiꞌin‑s. Xijan kuu xa, vaꞌa ka xa tnundaꞌa ɨɨn seyɨɨ xiꞌin ɨɨn soltera ku kuu ñadɨꞌɨ mee‑s, te vaꞌa ka xa tnundaꞌa ɨɨn soltera xiꞌin ɨɨn se ku kuu yɨɨ mee‑i. \v 3 Na kidi ɨɨn seyɨɨ xiꞌin ñadɨꞌɨ mee‑s. Na kidi ɨɨn ñadɨꞌɨ xiꞌin yɨɨ mee‑ña. \v 4 Yɨkɨ kuñu ñadɨꞌɨ, ñatu kuu kuenda mee‑ña, chi kuenda yɨɨ‑ña kuu. Yɨkɨ kuñu seyɨɨ, ñatu kuu kuenda mee‑s, chi kuenda ñadɨꞌɨ‑s kuu. \v 5 Juejoon nuu tnaꞌa‑n. Ko nux kani ini ɨɨn nuu‑n, nduu‑n, xa ma kidi kaꞌnu‑n uu uni kɨu, xa kajan taꞌu‑n, nduu‑n, nuu Ianyuux, te vatuka. Ko dada, juejoon nuu tnaꞌa‑n ɨnka vuelta, xa maxku kadajuexa ñaꞌa kuiꞌna xa kada‑n xa uꞌu, xaxeꞌe xa ma kuaꞌa ka‑n xa kada maxu ka‑n yɨkɨ kuñu‑n. \p \v 6 Tnuꞌu yaꞌa kuu consejo‑da. Ñatu kuu tnuꞌu taꞌu tniu‑da nuu‑n. \v 7 Xani ini mee‑da xa vaꞌa ka xa kutuu koio mee‑n ná tuu mee‑da. Ko nux ña kuaꞌa‑n xa kutuu meni‑n, te vatuka. Xá n‑tnɨɨ‑ro, ɨɨn ɨɨn‑ro, xamani taxi Ianyuux. Nuu ɨɨn‑s, xiaꞌan‑ia xamani‑ia xa ma tnundaꞌa‑s. Nuu ɨnka‑s, xiaꞌan‑ia xamani‑ia xa tnundaꞌa‑s. \p \v 8-9 Vitna jaꞌan‑da nuu se ka kuu solteru. Vaꞌa ka xa kutuu koio‑s ná tuu mee‑da. Ko nux ña kuaꞌa‑s xa kada maxu‑s yɨkɨ kuñu‑s, na tnundaꞌa‑s. Vaꞌa ka xa tnundaꞌa‑s, dada xa koo ná kuu xa koko xiti yɨkɨ kuñu‑s. Dɨuni ñá ka kuu viuda tuku. Vaꞌa ka xa kutuu koio‑ña ná tuu mee‑da. Ko nux ma kuaꞌa‑ña xa kada maxu‑ña mee‑ña, na natnundaꞌa‑ña. \p \v 10 Vitna, taꞌu tniu‑da tnuꞌu yaꞌa nuu ñayiu xá n‑ka tnundaꞌa. Tnuꞌu mee‑da ña kuu, chi tnuꞌu taꞌu tniu Xtoꞌo‑ro Jesucristu nuu‑n kuu. Jaꞌan‑ia xa maxku dandoo ñadɨꞌɨ yɨɨ‑ña. \v 11 Ko nux dandoo‑ña yɨɨ‑ña, te maxku natnundaꞌa‑ña xiꞌin ɨnka seyɨɨ. O nux kuaꞌa‑ña xa ndumani‑ña xiꞌin yɨɨ‑ña, na nukotuu‑ña xiꞌin yɨɨ‑ña ɨnka vuelta. Dani seyɨɨ. Jaꞌan Xtoꞌo‑ro Jesucristu xa maxku dandoo koio seyɨɨ ñadɨꞌɨ‑s. \p \v 12 Nuu dava ka‑n, jaꞌan‑da consejo mee‑da. Tnuꞌu mee‑da kuu, ña kuu xa taꞌu tniu Xtoꞌo‑ro Jesucristu. Ñani‑da, nux ña jandixa ñadɨꞌɨ‑n Cristu, ko maxku kuijun‑n‑ña. Nux kudɨ ini‑ña xa kutuu naꞌi ka‑ña xiꞌin‑n, te vatuka. \v 13 Kuꞌa‑da, nux ña jandixa yɨɨ‑n Cristu, ko maxku kuijun‑n‑sɨ. Nux kudɨ ini‑s xa kutuu naꞌi ka‑s xiꞌin‑n, te vatuka. \v 14 Chi hora n‑ka kixeꞌe mee‑n xa jandixa‑n Cristu, duꞌa n‑ka kida‑n xa yɨɨ‑n xiꞌin ñadɨꞌɨ‑n ka kuu ñayiu dɨɨn nuu Ianyuux. N‑ka kida‑n xa daꞌya kuechi‑n ka kuu ñayiu dɨɨn nuu Ianyuux. \v 15 Kuꞌa‑da, nux ña jandixa yɨɨ‑n Cristu, te juini‑s xa jɨꞌɨn‑s, te duꞌa na koo. Nux duꞌa koo, te io libre mee‑n. Ñani‑da, nux ña jandixa ñadɨꞌɨ‑n Cristu, te juini‑ña xa jɨꞌɨn‑ña, te duꞌa na koo. Io libre‑n. Chi n‑jaꞌan ñaꞌa Ianyuux mee‑ro xa kutuu mani‑ro. \v 16 Ñadɨꞌɨ, juejoon koio‑n xa duꞌa koo, chi ña xini mee‑n nux xaxeꞌe mee‑n jandixa yɨɨ‑n Cristu, a ñaꞌa. Seyɨɨ, juejoon koio‑n xa duꞌa koo, chi ña xini mee‑n nux xaxeꞌe mee‑n jandixa ñadɨꞌɨ‑n Cristu, a ñaꞌa. \p \v 17 Nuu ɨɨn ɨɨn‑n, n‑taxi Xtoꞌo‑ro Jesucristu tniu mee‑n. Ná n‑jaꞌan ñaꞌa Ianyuux mee‑n, duꞌa kada koio‑n, ɨɨn ɨɨn mee‑n, vitna. Te duꞌa taꞌu tniu‑da nuu ntdaa ñayiu ka jandixa Xtoꞌo‑ro Jesucristu. \v 18 ¿N‑xaꞌnde dutu nuu ii‑n na yɨjɨn‑n, te dada n‑jaꞌan ñaꞌa Ianyuux a? Vatuka, maxku kujanuu‑n xaxeꞌe xa n‑ka xaꞌnde‑s nuu ii‑n. ¿Ña n‑xaꞌnde taa‑n nuu ii‑n na yɨjɨn‑n, ko n‑jaꞌan ñaꞌa Ianyuux a? Vatuka, maxku kaꞌnde‑n nuu ii‑n vitna. \v 19 Ña tuu na kuenda nux n‑xaꞌnde taa‑n nuu ii‑n, te dɨuni ña tuu na kuenda nux ña n‑xaꞌnde taa‑n nuu ii‑n. Xa xiniñuꞌu, kuu xa kada koio‑n, ɨɨn ɨɨn‑n, xa juini Ianyuux. \v 20 Na ku kuu naꞌi koio ka‑n vitna, ná n‑ka kuu‑n hora n‑jaꞌan ñaꞌa Ianyuux mee‑n. \v 21 ¿N‑kuu‑n se kidatniu duꞌa nuu ɨnka ñayiu, hora n‑jaꞌan ñaꞌa Ianyuux a? Maxku kɨ ini‑n xaxeꞌe xa kuu‑n se kidatniu duꞌa nuu ɨnka ñayiu. Ko nux kuaꞌa‑n xa kutuu libre‑n, te vatuka. \v 22 Chi ɨɨn seyɨɨ, juini kuu‑s se kidatniu duꞌa nuu ɨnka ñayiu, ko se tuu libre kuu‑s nuu Ianyuux. N‑jaꞌan Ianyuux mee‑s, xa ku kuu‑s ɨɨn se xinokuechi nuu Cristu. Dɨuni ɨɨn seyɨɨ tuu libre. Juini ña kuu‑s se xinokuechi nuu ɨnka ñayiu, ko n‑jaꞌan Ianyuux mee‑s, xa ku kuu‑s se xinokuechi nuu Cristu. \v 23 Na n‑xiꞌí Cristu xaxeꞌe‑n, yaꞌu n‑xeen ñaꞌa‑ia mee‑n, xa ku kuu koio‑n kuenda mee‑ia. Maxku juejoon‑n xa kadajuexa ñaꞌa ñayiu mee‑n, xa daxio‑n xa juini Cristu, xa kada‑n xa juini mee‑i. \v 24 Ñani‑da kuꞌa‑da, na ku kuu koio‑n ná n‑ka kuu‑n hora n‑jaꞌan ñaꞌa Ianyuux, te kunduu naꞌi koio ka‑n xiꞌin Ianyuux. \p \v 25 Vitna, kakuneꞌe‑da soltera ta tnundaꞌa koio ka. Ña n‑taxi Xtoꞌo‑ro Jesucristu tnuꞌu mee‑ia xaxeꞌe‑i, ko jaꞌan‑da xa xani ini mee‑da. Xaxeꞌe xa kidatniu xamani Xtoꞌo‑ro Jesucristu anu‑da, te kuaꞌa‑n xa koo‑n confianza nuu‑da. \v 26 Xaxeꞌe xa kueꞌe vida yaꞌa‑ro, ntdaa‑ro, vitna, xani ini‑da xa vaꞌa ka xa kutuu naꞌi‑n, ɨɨn ɨɨn‑n, ná xtuu‑n vitna. \v 27 Nux xá n‑tnundaꞌa‑n, te maxku dandoo‑n ñadɨꞌɨ‑n. Nux kuu‑n solteru vitna, te maxku tnundaꞌa‑n. \v 28 Ko nux tnundaꞌa‑n, ñatu kuu kuechi. Te nux tnundaꞌa ɨɨn soltera vitna, ñatu kuu kuechi. Diko ni juini‑da xa chindee ñaꞌa‑da, ntdaa‑n. Ña juini‑da xa kueꞌe ka vida yaꞌa koio‑n, xaxeꞌe ñadɨꞌɨ‑n, xaxeꞌe yɨɨ‑n, xaxeꞌe daꞌya kuechi‑n. \p \v 29 Ñani‑da, jaꞌan‑da xa ña tuu na tiempo. Vitna, juini io ñadɨꞌɨ‑n, ko io xa kutuu‑n ná xtuu ñayiu ña n‑tnundaꞌa. \v 30 Ña tuu na tiempo xa tnau ini‑n. Ña tuu na tiempo xa kuvete‑n. Ña tuu na tiempo xa jueen‑n xa juini‑n. \v 31 Juini xtuu‑n ñuñayiu, ko ña tuu na tiempo xa tna ini‑n xa io ñuñayiu, chi vax ndɨꞌɨ ntdaa xa io ñuñayiu. \p \v 32 Juini‑da xa ma kɨ ini koio‑n. Seyɨɨ ña n‑tnundaꞌa, juini‑s xa kada‑s xa juini Xtoꞌo‑ro Jesucristu, xa na tna ini mee‑ia. \v 33 Seyɨɨ n‑tnundaꞌa, kidatniu‑s xa niꞌi‑s xa io ñuñayiu, xa na tna ini ñadɨꞌɨ‑s. Xijan kuu xa yɨ ini‑s. \v 34 Te soltera xiꞌin ñadɨꞌɨ ña yoo yɨɨ, ka juini‑i xa kada‑i xa juini Xtoꞌo‑ro Jesucristu. Juini‑i xa kutuu ii‑i, yɨkɨ kuñu‑i xiꞌin anu‑i. Ko ñadɨꞌɨ n‑tnundaꞌa, kidatniu‑ña xa kada‑ña xa juini yɨɨ‑ña, xa na tna ini mee‑s. \p \v 35 Tnuꞌu yaꞌa, n‑jaꞌan‑da xaxeꞌe mee‑n. Ñatu kidajuexa ñaꞌa‑da. Juini‑da xa kutuu libre koio‑n, xa kada koio‑n xavaꞌa. Juini‑da xa kunduu naꞌi ka koio‑n xiꞌin Cristu, xiꞌin ntdaa anu‑n. \p \v 36 Ko nux xani ini ɨɨn seyɨɨ xa n‑dandaꞌu‑s daꞌya dɨꞌɨ‑s, xaxeꞌe xa ña n‑xejoon‑s xa tnundaꞌa‑i, na juejoon‑s. Nuxa xá io kuia‑i, te juini‑i xa tnundaꞌa‑i, na juejoon‑s. Vatuka xa tnundaꞌa‑i. Ñatu kida‑s xa uꞌu. \v 37 Ko nux kundee ini ɨɨn seyɨɨ, xa kani ini ka‑s xa vaꞌa ka xa ma tnundaꞌa daꞌya dɨꞌɨ‑s, te vatuka. Mee‑s, ma kadajuexa mee‑s, xa datnundaꞌa‑s daꞌya‑s. Vatuka, ñatu kida‑s xa uꞌu. Na kutuu naꞌi ka daꞌya dɨꞌɨ‑s veꞌe‑s. \v 38 Xijan kuu xa nduu‑s kada‑s xavaꞌa. Vaꞌa kada taa datnundaꞌa daꞌya dɨꞌɨ‑s, te vaꞌa ka kada taa ña datnundaꞌa daꞌya dɨꞌɨ‑s. \p \v 39 Io xa kutuu ɨɨn ñadɨꞌɨ xiꞌin yɨɨ‑ña ntdaa kuia tuu yɨɨ‑ña. Ko nux n‑xiꞌí yɨɨ‑ña, te juini‑ña xa natnundaꞌa‑ña ɨnka vuelta, te vatuka. Diko ni io xa natnundaꞌa‑ña xiꞌin ɨɨn se jandixa Cristu. \v 40 Ko xani ini mee‑da xa kueꞌe ka kuvete‑ña xa kutuu meni mee‑ña. Te xani ini‑da xa duꞌa jaꞌan Espíritu Ianyuux tuku. \c 8 \s1 Xa ka doko ñayiu nuu santu \p \v 1 Vitna kakuneꞌe‑da xa ka doko ñayiu nuu santu. Ka jaꞌan mee‑n xa vaꞌa kutnuni ini‑n xa santu ña ka kuu Ianyuux Ndaa. Te xijan kuu xa, ka jaꞌan xa vatuka, nux kaa‑n xa ka doko ñayiu nuu santu. Ko juini kutnuni ini‑ro xa duꞌa kuu, ko ñatu xiniñuꞌu xa duꞌa najuen tnuꞌu‑ro mee‑ro. Xa xiniñuꞌu, kuu xa juemani‑ro ntdaa ñayiu, xa chindee‑ro‑i. \v 2 Nux xani ini ɨɨn seyɨɨ xa kutnuni ini vaꞌa‑s, dani ta kutnuni ka ini‑s ni ɨɨn. \v 3 Ko nux xemani ɨɨn seyɨɨ Ianyuux, te da kuu xa xini Ianyuux mee‑s. \p \v 4 Xijan kuu xa, ku kani ini‑ro xa ka doko ñayiu nuu santu. Naꞌa‑ro xa ña kanda santu, naꞌa‑ro xa santu ña ka kuu Ianyuux. Naꞌa‑ro xa idini Ianyuux Ndito io. \v 5 Ka jaꞌan ñayiu xa io kueꞌe ianyuux, ianyuux xtuu andɨu, xiꞌin ianyuux xtuu ñuñayiu. Ka jandixa‑i kueꞌe ianyuux, te danani‑i‑yɨ xtoꞌo‑i. \v 6 Ko naꞌa mee‑ro xa idini Ianyuux io, Taa‑ro Ianyuux kuu‑ia. N‑kidavaꞌa‑ia ntdaa xa io, te xtuu mee‑ro ñuñayiu xa kada‑ro xa juini‑ia. Jandixa‑ro idini Jefe, Xtoꞌo‑ro Jesucristu. Xiꞌin mee‑ia, n‑kidavaꞌa Taa‑ia ntdaa xa io, te xaxeꞌe mee‑ia, xtuu mee‑ro. \p \v 7 Ko dava ñani‑ro kuꞌa‑ro, ta xee ka‑i xa kutuu libre‑i. N‑ka jandixa‑i santu, xiꞌin ntdaa anu‑i. Juini n‑ka dandoo‑i santu, xa kunduu‑i xiꞌin Cristu, ko ta xee ka‑i xa kutuu libre‑i. Nde vitna, nux kaxi‑i kuñu n‑ka doko ñayiu nuu santu, te tekuechi‑i anu mee‑i. \v 8 Xa xaxi‑ro, ma kada xa kueka vaꞌa ñaꞌa Ianyuux mee‑ro. Xa ña xaxi‑ro, ña kuu xa kida‑ro xa uꞌu. Dɨuni xa xaxi‑ro, ña kuu xa kida‑ro xavaꞌa. Nux xaxi‑n, te vatuka, o nux ña xaxi‑n, te vatuka. \v 9 Ka jaꞌan mee‑n xa io libre‑n xa kaa‑n kuñu n‑ka doko ñayiu nuu santu. Vatuka, ko maxku kada koio mee‑n xa kada koio ñani‑n kuꞌa‑n xa uꞌu. Ka xani ini mee‑i xa kada‑i xa uꞌu, nux kaxi‑i kuñu n‑ka doko ñayiu nuu santu. \v 10 Jaꞌan mee‑n xa vaꞌa kutnuni ini‑n, ko, ¿nax kuu, nux jini ñaꞌa ñani‑n kuꞌa‑n, hora nukoo‑n veñuꞌu santu, xa kaa‑n ndeyu n‑ka doko ñayiu nuu santu? Nux kaxi mee‑i tuku, xaxeꞌe xa n‑ka xaxi mee‑n, te dada tekuechi koio‑i anu mee‑i. \v 11 Xani ini‑n xa ndaku mee‑n te ña ndaku mee‑i. Xaxeꞌe xa xani ini‑n xa vaꞌa kutnuni ini‑n, te kada‑n xa danaa‑n ñani‑n kuꞌa‑n. Te xaxeꞌe mee‑i, n‑xiꞌí Cristu. \v 12 Xijan kuu xa kida‑n xa uꞌu nuu ñani‑n kuꞌa‑n, te duꞌa kida‑n xa uꞌu nuu Cristu. Na kida‑n xa tekuechi‑i anu‑i, kida‑n xa uꞌu nuu mee‑i, te kida‑n xa uꞌu nuu Cristu. \v 13 Xijan kuu xa nux ndua ñani‑da kuꞌa‑da, xaxeꞌe xa xaxi mee‑da kuñu, te nuncas ma kaxi‑da kuñu. Chi ña juini‑da xa kada‑da xa ndua ñani‑da kuꞌa‑da. \c 9 \s1 Se n‑tundaꞌa Cristu, io xa niꞌi‑s xa ndoñuꞌu‑s \p \v 1 Te mee‑da, ¿ña kulibre mee‑da u? ¿Ña kuu‑da se n‑tundaꞌa Ianyuux a? ¿Ña n‑xini‑da Xtoꞌo‑ro Jesús xiꞌin nduchi nuu‑da u? ¿Ña ndaa xa tniu n‑kida‑da nuu Xtoꞌo‑ro, ka kuu mee‑n a? \v 2 Nux ka jaꞌan ɨnka ñayiu xa ña kuu‑da se n‑tundaꞌa Ianyuux, ko io xa jaꞌan koio mee‑n xa xandaa kuu xa kuu‑da se n‑tundaꞌa Ianyuux, chi xaxeꞌe tnuꞌu n‑kachitnuꞌu mee‑da, ka kunduu mee‑n xiꞌin Cristu. \p \v 3 Xaꞌa kuu xa dadaꞌan‑da mee‑da nuu se ka xitotnuni ñaꞌa. \v 4 ¿Ña io libre‑da, xa tnɨɨ‑da davaꞌa nga xa ka taxi mee‑n, xa kaxi‑da xa koꞌo‑da u? \v 5 ¿Ña io libre‑da, xa tnundaꞌa‑da xiꞌin ɨɨn ñadɨꞌɨ? Ɨɨn ñadɨꞌɨ jandixa Xtoꞌo‑ro Jesucristu, xa kandeka‑da‑ña jɨꞌɨn nuu juña tnuꞌu‑da tnuꞌu vaꞌa Cristu. Duꞌa ka kida dava ka se n‑tundaꞌa Ianyuux, duꞌa ka kida ñani Xtoꞌo‑ro, te duꞌa kida Spedru. \v 6 Ka xiaꞌan mee‑n xa kaxi‑s xa ndixi‑s nuu ɨnka se n‑tundaꞌa Ianyuux. ¿Kuu xa meni mee‑da xiꞌin Bernabé, io xa kadatniu koio‑da xiꞌin ndaꞌa‑da, hora juña tnuꞌu‑da tnuꞌu vaꞌa Ianyuux nuu ñayiu a? \v 7 Io xa kani ini koio‑n. Nux juini ɨɨn se kunxaꞌnu ka xa jantnaꞌa ɨɨn soldado xaxeꞌe‑s, te io xa chiyaꞌu‑s‑sɨ. Nux ɨɨn seyɨɨ dandeé yutnu tata juun xavidi, io libre‑s xa kaxi‑s xavidi jan. Nux ñunuu ɨɨn seyɨɨ nchiva, io libre‑s xa koꞌo‑s dɨku‑tɨ. Xijan kuu xa, xini‑ro xa nux kidatniu ɨɨn seyɨɨ, te vatuka xa niꞌi‑s xa ndoñuꞌu‑s. \v 8 Duꞌa xetniu ñayiu, te duꞌa jaꞌan tnuꞌu Ianyuux. \v 9 Tnuꞌu n‑taꞌu tniu Moisés jaꞌan: “Maxku chiꞌi koio‑n ñunu yuꞌu kɨtɨ, hora xadi‑tɨ trɨu.” ¿Ka xani ini‑n xa n‑kakuneꞌe Ianyuux meni kɨtɨ a? \v 10 Xani ini‑da xa n‑jaꞌan‑ia xaxeꞌe mee‑ro tuku. Joon, xaxeꞌe mee‑ro, n‑ka chidotnuni‑s tnuꞌu jan. Se kidatniu ñuꞌu‑s, xiꞌin se xadi trɨu, nduu‑s kidatniu xa niꞌi‑s xa kax koꞌo‑s. \v 11 Dɨuni mee‑da. N‑ka kachitnuꞌu‑da tnuꞌu vaꞌa Cristu, te vatuka xa taa‑n xa kaxi‑da xa kundixi‑da. \v 12 Nux ɨnka seyɨɨ ka tnɨɨ xa xiaꞌan‑n, te vatuka xa na tnɨɨ mee‑da xa taa‑n. \p Ko ña n‑xejoon‑da xa taa‑n xa kaxi‑da xa kundixi‑da. N‑kundee ini‑da, xa xiꞌin ndaꞌa mee‑da n‑kidatniu‑da, chi n‑juini‑da xa tax nga‑da tnuꞌu vaꞌa Cristu. Ña juini‑da xa tekuechi ñaꞌa ni ɨɨn ñayiu xa niꞌi‑da tvini, hora kachitnuꞌu‑da tnuꞌu vaꞌa Cristu. \v 13 Ka xini mee‑n xa dutu ñayiu Israel, ka xaxi‑s kuñu xiꞌin trɨu ka doko ñayiu Israel nuu Ianyuux. N‑taꞌu tniu Ianyuux xa kax koio dutu xa ka doko ñayiu. \v 14 Dɨuni se ka xian tnuꞌu tnuꞌu vaꞌa Cristu nuu ñayiu. N‑taꞌu tniu Xtoꞌo‑ro Jesucristu xa na niꞌi koio‑s xa ndoñuꞌu‑s, hora xian tnuꞌu‑s tnuꞌu vaꞌa‑ia. \v 15 Ko duꞌa ña n‑kida mee‑da. Te ña kidavaꞌa‑da tnuꞌu yaꞌa vitna, xa tax koio mee‑n xa kaxi‑da xa kundixi‑da. Vaꞌa ka xa kuú‑da, dada xa taxi ɨɨn ñayiu xa ndoñuꞌu‑da. Juini‑da xa jaꞌan naꞌi ka‑da xa xiaꞌan nga‑da tnuꞌu vaꞌa Cristu nuu ntdaa ñayiu. \p \v 16 Chi ña kuaꞌa‑da xa najuen tnuꞌu‑da mee‑da xaxeꞌe xa kachitnuꞌu‑da tnuꞌu vaꞌa Cristu. N‑kidajuexa ñaꞌa Ianyuux xa juña tnuꞌu‑da tnuꞌu vaꞌa‑ia nuu ñayiu. Kada uꞌu ñaꞌa Ianyuux mee‑da, nux ma juña tnuꞌu‑da tnuꞌu‑ia nuu ñayiu. \v 17 Nux kachitnuꞌu‑da tnuꞌu‑ia xaxeꞌe xa juini mee‑da, te duꞌa koo xa kadatniu‑da xa kada‑da ná io ná juaꞌan tniu n‑taxi mee‑ia. \v 18 ¿Te nax kuu premiu‑da u? Xa xiaꞌan nga‑da tnuꞌu vaꞌa Xtoꞌo‑ro Jesucristu nuu ntdaa ñayiu. Hora kachitnuꞌu‑da tnuꞌu‑ia, ña juini‑da xa niꞌi‑da ni ɨɨn. Jaꞌan tnuꞌu Ianyuux xa vatuka xa niꞌi‑da, ko mee‑da, ña juini‑da. \p \v 19 Kulibre‑da, ni ɨɨn ñayiu ña kida kuenda ñaꞌa. Ko juini kulibre‑da, ko kida‑da ná ka kida se kidatniu duꞌa nuu ɨnka ñayiu, chi juini‑da xa niꞌi ka‑da ñayiu, xa kunduu koio mee‑i tuku xiꞌin Cristu. \v 20 Na n‑xian tnuꞌu‑da tnuꞌu vaꞌa Ianyuux nuu ñayiu Israel, n‑xo tuu mee‑da ná xtuu mee‑i, xa na kueka vaꞌa koio mee‑i tnuꞌu Cristu. Nani n‑ka jandixa mee‑i tnuꞌu n‑taꞌu tniu Moisés, dani n‑jandixa mee‑da tuku. Juini ña ndoñuꞌu xa kada mee‑da ná io ná juaꞌan tnuꞌu n‑taꞌu tniu Moisés, ko n‑jandixa‑da tnuꞌu Moisés, xa kueka vaꞌa koio ñayiu jan tnuꞌu Cristu. \v 21 Na n‑xian tnuꞌu‑da tnuꞌu vaꞌa Ianyuux nuu ñayiu ña n‑ka tnɨɨ‑i tnuꞌu n‑taꞌu tniu Moisés, n‑xo tuu mee‑da ná xtuu mee‑i, xa na kueka vaꞌa koio mee‑i tnuꞌu Cristu. Xijan ña juini kachi xa n‑daxio‑da tnuꞌu n‑taꞌu tniu Ianyuux. Xaxeꞌe xa jandixa‑da tnuꞌu n‑taꞌu tniu Ianyuux, duꞌa jandixa‑da tnuꞌu taꞌu tniu Cristu, te kunduu‑da xiꞌin Cristu. \v 22 Na n‑xo tuu‑da xiꞌin ñani‑ro kuꞌa‑ro ta xee ka xa kutuu libre‑i, n‑xo tuu mee‑da ná xtuu mee‑i, xa chindee‑da‑i xa kunduu naꞌi ka mee‑i xiꞌin Cristu. Kida‑da xa kuu mee‑da ná kuu ntdaa ñayiu, xa dakaku‑da‑i, xa ma kuú‑i xiꞌin kuechi‑i. Davaꞌa nga xa ndoñuꞌu ka mee‑i, kida mee‑da, xa na kueka vaꞌa koio mee‑i tnuꞌu Cristu. \v 23 Ntdaa xa kida‑da, kida‑da xaxeꞌe tnuꞌu vaꞌa Cristu, xa kada‑da xa io ná juaꞌan xa kunduu mee‑da xiꞌin Cristu. \p \v 24 Kani ini koio‑n nanda kuu hora io ɨɨn carrera. Ka xino‑s, ntdaa‑s, ko idini‑s niꞌi premiu. Io xa kunu vaꞌa koio mee‑n, ɨɨn ɨɨn‑n, xa niꞌi mee‑n premiu. \v 25 Se xino carrera, ka kundaa‑s mee‑s. Ntdaa xa kida‑s, kida‑s xa kuaꞌa‑s xa kunu vaꞌa‑s. Te vax ndɨꞌɨ premiu niꞌi mee‑s. Ko premiu niꞌi koio mee‑ro, koo naꞌi kuia ma jɨn ndɨꞌɨ. \v 26 Xijan kuu xa, kunduu naꞌi ka mee‑da xiꞌin Cristu. Xiꞌin ntdaa anu‑da, jandixa‑da mee‑ia, xa kada‑da xa juini mee‑ia. Kuu ná kuu xa xino‑da xa xino ka‑da, nde niꞌi‑da. Kuu ná kuu xa kani‑da te kani ka‑da, te ma kuita‑da, nde niꞌi‑da. \v 27 Juini‑da xa kada‑da xa juini Cristu. Ña juini‑da xa kada‑da xa uꞌu. Xijan kuu xa kida maxu‑da mee‑da. ¡Naka uꞌu, nux na juña tnuꞌu‑da tnuꞌu vaꞌa Cristu nuu ɨnka ñayiu, ko ma niꞌi mee‑da xa kunduu mee‑da xiꞌin Cristu! \c 10 \s1 Maxku ndadakaꞌnu‑n santu \p \v 1 Ñani‑da kuꞌa‑da, juini‑da xa kutnuni ini koio‑n nax n‑ka yaꞌa taxaꞌnu tnetnu‑ro. Ntdaa‑s n‑xo kandijun vikó Ianyuux. Ntdaa‑s n‑ka yaꞌa vaꞌa ndute kaꞌnu nani Mar Kueꞌe. \v 2 Xa n‑ka xitandijun‑s vikó, te xa n‑ka yaꞌa‑s ndute kaꞌnu, kuu ná kuu xa n‑dajuendute Moisés se ijan, xa kunduu koio‑s xiꞌin Moisés. \v 3 Ntdaa‑s n‑ka xaxi xa n‑xiaꞌan Ianyuux. \v 4 Ntdaa‑s n‑ka xiꞌi xa n‑xiaꞌan Ianyuux. N‑ka xiꞌi‑s ndute n‑xo kee xiti yuú kava. Te kuu ná kuu xa kunduu kava jan xiꞌin‑s, ntdaa nuu n‑ka xikonuu‑s. Te kava jan kuu Cristu. \v 5 Ko juini duꞌa n‑kuu, ko kueꞌe‑s n‑ka kida xa ña tna ini Ianyuux, te xijan kuu xa n‑danaa‑ia‑s, na n‑ka xikonuu‑s nuu ñayo ñayiu io. \p \v 6 Duꞌa n‑kuu, xa dakuaꞌa‑ro xa maxku kada mee‑ro ná n‑ka kida mee‑s. Maxku kukajan ini mee‑ro xa uꞌu, ná n‑ka kukajan ini mee‑s xa uꞌu. \v 7 Chi dava‑s n‑ka dandoo Ianyuux Ndito, xa ndadakaꞌnu koio‑s santu. Jaꞌan tnuꞌu Ianyuux: “N‑ka xo nukoo ñayiu jan xa kaxi‑i te koꞌo‑i, te n‑ka xo ndojuiin‑i xa kada‑i davaꞌa nga xa juini‑i.” Xijan kuu xa, maxku kada koio mee‑n ná n‑ka kida mee‑i. \v 8 Maxku kidi‑ro xiꞌin ñayiu ña n‑tnundaꞌa xiꞌin‑ro. Duꞌa n‑ka kida dava taxaꞌnu tnetnu‑ro, te n‑kida Ianyuux xa n‑ka xiꞌí oko uni mil seyɨɨ idini kɨu. \v 9 Te maxku kototnuni‑ro Ianyuux, ná n‑kida ñayiu jan. Chi n‑tundaꞌa Ianyuux koo, xa danaa koio‑tɨ ñayiu jan, te duꞌa n‑kuu. \v 10 Te maxku jan kuechi koio mee‑n, ná n‑ka kida ñayiu ijan. N‑ka jan kuechi‑i nuu se n‑tundaꞌa Ianyuux, te n‑ka jan kuechi‑i nuu mee Ianyuux, te ángel, ia ka xinokuechi nuu Ianyuux, n‑kida xa n‑ka naa ñayiu jan. \p \v 11 Te xaꞌa kuu ɨɨn ichi maxku tnɨɨ koio mee‑ro. N‑kida Ianyuux xa n‑xe kodotnuni nax n‑ka yaꞌa taxaꞌnu tnetnu‑ro, xa dakuaꞌa ñaꞌa‑ia mee‑ro, ñayiu xtuu vitna, hora na ndadandaa‑ia ntdaa xa io. \v 12 Xijan kuu xa nux xani ini ɨɨn ñayiu xa vaꞌa kutnuni ini‑i, io xa koo‑i cuedado xa maxku ndua‑i. \v 13 Juini Satanás xa kadajuexa ñaꞌa‑i mee‑n, xa kada‑n xa uꞌu. Nani xitotnuni‑i ntdaa ñayiu, dani xitotnuni ñaꞌa‑i mee‑n. Ko io xa koo koio‑n confianza nuu Ianyuux. Chi ma juejoon Ianyuux xa kadajuexa ñaꞌa kuiꞌna xa kada‑n xa uꞌu. Hora kadatniu kuiꞌna, hora ijan ni, dakaku ñaꞌa Ianyuux mee‑n, xa kuaꞌa‑n xa kundee ini‑n xa kada‑n xa juini mee‑ia. \p \v 14 Xijan kuu xa, maxku ndadakaꞌnu koio mee‑n santu. \v 15 Jaꞌan‑da nuu ñayiu ka kutnuni ini. Kuaꞌa‑n xa kototnuni koio‑n xa jaꞌan‑da. \v 16 Kani ini koio‑n nanda kuu hora nataka‑ro. Kunduu‑ro xiꞌin Cristu, te xijan kuu xa kunduu‑ro ɨɨn‑ro xiꞌin ɨnka‑ro. Xiꞌi‑ro ndudi uva n‑taxi Cristu, te xiaꞌan‑ro xa n‑kutaꞌu‑ro nuu Ianyuux, xaxeꞌe xa n‑xatu nɨñɨ Cristu xaxeꞌe‑ro. Taꞌu dava‑ro tila xa kaxi‑ro, te xiaꞌan‑ro xa n‑kutaꞌu‑ro nuu Ianyuux, xaxeꞌe xa n‑xiaꞌan Cristu yɨkɨ kuñu mee‑ia, hora n‑xiꞌí‑ia xaxeꞌe‑ro. \v 17 Xaxi‑ro, ntdaa‑ro, tila jan. Xijan kuu xa juini kueꞌe‑ro io, ko xaxeꞌe xa ka xaxi‑ro idini tila, te idini xa kuu‑ro. Kuu ná kuu xa idini yɨkɨ kuñu kuu‑ro. \p \v 18 Kani ini koio ka‑n. Ñayiu Israel, ka doko‑i kuñu nuu altar Ianyuux. Hora ka xaxi‑i xa n‑ka doko‑i, ka kunduu‑i xiꞌin Ianyuux, te ka kunduu‑i ɨɨn‑i xiꞌin ɨnka‑i. \v 19 Dɨuni ñayiu ña ka jandixa Ianyuux, ñayiu ka ndadakaꞌnu santu. Xini‑ro xa ña ndito santu. Xini‑ro xa ɨɨn nuu kuu kuñu n‑ka doko ñayiu nuu santu, xiꞌin davaꞌa nga ɨnka kuñu. \v 20 Xaꞌa kuu xa jaꞌan‑da. Hora ka doko ñayiu kuñu nuu santu, ka doko‑i kuñu jan nuu kuiꞌna. Ña ka doko‑i nuu Ianyuux Ndito. Te ña juini‑da xa kunduu koio mee‑n xiꞌin kuiꞌna. \v 21 Ña kuaꞌa‑n xa koꞌo‑n ndudi uva n‑taxi Xtoꞌo‑ro Jesucristu, xiꞌin xa doko ñayiu nuu kuiꞌna. Ña kuaꞌa‑n xa kaa‑n tila n‑taxi Xtoꞌo‑ro Jesucristu, xiꞌin xa doko ñayiu nuu kuiꞌna. \v 22 Maxku kada‑ro xa kukuedi ini Ianyuux. Yo ndaku ka mee‑ia dada mee‑ro. \s1 Kulibre‑ro, ko io xa juemani‑ro ñayiu \p \v 23 Kulibre‑ro xa kada‑ro ntdaa, ko ntdaa xa kada‑ro, io xa kada‑ro xa kunduu naꞌi ka‑ro xiꞌin Cristu. Kulibre‑ro, ko maxku kada‑ro xa uꞌu nuu ñani‑ro kuꞌa‑ro. \v 24 Vaꞌa ka xa chindee‑n ñani‑n kuꞌa‑n, xa kunduu naꞌi koio ka‑i xiꞌin Cristu, dada xa kada‑n davaꞌa nga xa juini mee‑n. \v 25 Kaa‑n davaꞌa nga kuñu ka diko‑s nuyaꞌu. Ña ndoñuꞌu xa kajan tnuꞌu‑n‑sɨ nux kuu kuñu n‑ka doko ñayiu nuu santu. \v 26 N‑kidavaꞌa Ianyuux ñuñayiu, te n‑kidavaꞌa‑ia ntdaa xa io ñuñayiu. Kuenda mee‑ia kuu. \p \v 27 Nux jaꞌan ñaꞌa ɨɨn ñayiu ña jandixa Cristu, xa kaa‑n xiꞌin‑i, te vatuka. Nux juini‑n xa jɨꞌɨn‑n, juan naꞌi‑n, te kaa‑n davaꞌa nga xa taxi‑i. Ña ndoñuꞌu xa kajan tnuꞌu‑n nux xa xaa‑n kuu xa n‑ka doko ñayiu nuu santu. \v 28 Ko nux jaꞌan ɨɨn ñayiu nukoo ijan xa xaa‑n kuñu n‑ka doko ñayiu nuu santu, te maxku kaxi ka‑n. Xaxeꞌe seyɨɨ a ñadɨꞌɨ duꞌa n‑jaꞌan, te maxku kaxi ka‑n. Maxku kada mee‑n xa tekuechi ñaꞌa anu mee‑i. \v 29 Kulibre mee‑n xa kaa‑n, ko hora ijan nux kaa‑n, duꞌa kada‑n xa uꞌu nuu ɨnka ñayiu. Xijan kuu xa maxku kaxi ka‑n. \p Nux ka jaꞌan‑n: “¿Nakuenda duꞌa kuu?”, te jaꞌan‑da xa kulibre mee‑da, ko ma juejoon‑da xa ndadandaa ñaꞌa ñani‑da kuꞌa‑da ta xee ka xa kutuu libre‑i. \v 30 Xiꞌin xa xiaꞌan‑da xa n‑kutaꞌu‑da nuu Ianyuux, xaxi‑da. Ma juejoon‑da xa jaꞌan uꞌu ñaꞌa ni ɨɨn ñayiu, xaxeꞌe xa xaxi‑da. \v 31 Xijan kuu xa, davaꞌa nga xa kaa‑n, o davaꞌa nga xa koꞌo‑n, kaa‑n te koꞌo‑n, xa kada‑n xa na koo koio ñayiu xañuꞌu nuu Ianyuux. Davaꞌa nga xa kada koio‑n, kada koio‑n xa na juñaꞌa ntdaa ñayiu xa n‑kutaꞌu‑i nuu Ianyuux. \v 32 Maxku kada koio mee‑n xa ndua ni ɨɨn ñayiu xa kada‑i kuechi. Ni ñayiu ka kuu ñayiu Israel, ni ñayiu ña ka kuu ñayiu Israel, ni ñani‑n kuꞌa‑n, ñayiu ka jandixa Cristu. \v 33 Kada koio mee‑n ná kida mee‑da. Ntdaa xa kida‑da, kida‑da xa chindee‑da ntdaa ñayiu, xa na jandixa koio mee‑i Cristu. Ñatu kidatniu‑da xa niꞌi mee‑da. Kidatniu‑da xa niꞌi koio mee‑i, xa dakaku ñaꞌa Cristu, xa ma kuú‑i xiꞌin kuechi‑i. \c 11 \p \v 1 Kada koio mee‑n ná kida mee‑da, chi kida mee‑da ná n‑kida Cristu. \s1 Ñadɨꞌɨ ka jandixa Cristu, ¿nax io xa kada koio‑ña? \p \v 2 Tna ini‑da xa ka najaꞌan ñaꞌa‑n. Tna ini‑da xa ka jandixa naꞌi‑n ntdaa tnuꞌu n‑jaꞌan‑da nuu‑n. \v 3 Ko io ɨnka xa juini‑da xa kutnuni ini koio‑n. Juini‑da xa kutnuni ini koio‑n xa taxnuni Cristu nuu ɨɨn ɨɨn seyɨɨ, te ka taxnuni seyɨɨ nuu ñadɨꞌɨ‑s, te taxnuni Ianyuux nuu Cristu. \v 4 Ɨɨn seyɨɨ, maxku juꞌun‑s lelu‑s hora xijan taꞌu‑s nuu Ianyuux. Maxku juꞌun‑s lelu‑s hora xian tnuꞌu‑s tnuꞌu Ianyuux nuu ñayiu. Nux dadaꞌu ɨɨn seyɨɨ dɨkɨ‑s, duꞌa ña io‑s xañuꞌu dɨkɨ‑s, chi dandeꞌa‑s ñayiu xa ɨɨn nuu kuu mee‑s xiꞌin ñadɨꞌɨ. \v 5 Ko ñadɨꞌɨ, nux ma dadaꞌu‑ña dɨkɨ‑ña, duꞌa ña io‑ña xañuꞌu dɨkɨ‑ña. Dandeꞌa‑ña ñayiu xa ɨɨn nuu kuu mee‑ña xiꞌin ñadɨꞌɨ ña tuu na idi dɨkɨ, ñadɨꞌɨ kida ná ka kida seyɨɨ, ñadɨꞌɨ ka kida xa uꞌu. Xijan kuu xa, na dadaꞌu koio ñadɨꞌɨ dɨkɨ‑ña, hora xijan taꞌu‑ña nuu Ianyuux o xian tnuꞌu‑ña tnuꞌu Ianyuux nuu ñayiu. \v 6 Nux juini‑ña xa kada‑ña ná ka kida seyɨɨ, nux ña juini‑ña xa dadaꞌu‑ña dɨkɨ‑ña, te na dete‑ña dɨkɨ‑ña. Ko nux kujanuu‑ña xa dete‑ña dɨkɨ‑ña, xa ma tuu na idi dɨkɨ‑ña koo, te io xa kada‑ña ná ka kida ñadɨꞌɨ, io xa dadaꞌu‑ña dɨkɨ‑ña. \v 7 Maxku dadaꞌu koio seyɨɨ dɨkɨ‑s. Chi ná kuu Ianyuux, da kuu seyɨɨ. N‑kidavaꞌa‑ia‑s xa taxnuni‑s. Ko ña n‑kidavaꞌa‑ia ñadɨꞌɨ xa taxnuni‑ña. N‑kidavaꞌa‑ia ñadɨꞌɨ xa chindee koio‑ña yɨɨ‑ña. \v 8 Chi na n‑kidavaꞌa Ianyuux seyɨɨ xiꞌin ñadɨꞌɨ, ditna ka n‑kidavaꞌa‑ia seyɨɨ. Ijan dada, xiꞌin ɨɨn yɨkɨ naꞌa seyɨɨ, n‑kidavaꞌa‑ia ñadɨꞌɨ. \v 9 Chi ña n‑kidavaꞌa‑ia seyɨɨ xaxeꞌe ñadɨꞌɨ. N‑kidavaꞌa‑ia ñadɨꞌɨ xaxeꞌe seyɨɨ. \v 10 Xijan kuu xa vatuka xa dadaꞌu ñadɨꞌɨ dɨkɨ‑ña. Duꞌa dandeꞌa‑ña ángel, ia ka xinokuechi nuu Ianyuux, xa Ianyuux xiꞌin yɨɨ‑ña taxnuni nuu‑ña. \v 11 Ko ñadɨꞌɨ xiꞌin seyɨɨ, nduu‑s ka kunduu xiꞌin Xtoꞌo‑ro Jesucristu. Ndoñuꞌu ñadɨꞌɨ seyɨɨ, te ndoñuꞌu seyɨɨ ñadɨꞌɨ. \v 12 Na n‑kidavaꞌa Ianyuux ñadɨꞌɨ, n‑kidavaꞌa‑ia‑ña xiꞌin yɨkɨ naꞌa seyɨɨ, ko vitna kida‑ia xa ñadɨꞌɨ xajan seyɨɨ. Ianyuux kuu Ia n‑kidavaꞌa nduu‑s. \p \v 13 Kototnuni koio mee‑n tnuꞌu yaꞌa. ¿Vatuka xa ña dadaꞌu ñadɨꞌɨ dɨkɨ‑ña, hora xijan taꞌu‑ña nuu Ianyuux, a ñaꞌa? \v 14 Na n‑kidavaꞌa Ianyuux ntdaa xa io, n‑kida‑ia xa kujanuu seyɨɨ xa kani idi dɨkɨ‑s. \v 15 Ko n‑kida‑ia xa na kokani idi dɨkɨ ñadɨꞌɨ, chi xadiñu‑ña kuu. N‑xiaꞌan‑ia idi dɨkɨ‑ña xa daꞌu vaꞌa dɨkɨ‑ña. \v 16 Jaꞌan‑da xa xijan xetniu‑ro, ntdaa mee‑ro ka kuu ñayiu jandixa Cristu. Maxku kuxee ini koio mee‑n. \s1 Ka jaꞌan‑n xa ka xaxi‑n ndeyu Xtoꞌo‑ro, ko ña ndaa \p \v 17 Ko io ɨnka xa ña tna ini‑da. N‑teku‑da xa hora nataka koio‑n veñuꞌu, ñatu ka chindee tnaꞌa‑n xa kunduu koio naꞌi ka‑n xiꞌin Cristu. N‑teku‑da xa ka kida tnaꞌa‑n xa uꞌu. \v 18 Juini ka nataka‑n xa ndadakaꞌnu koio‑n Ianyuux, ko ñatu ka kida ɨɨn nuu‑n, chi jantnaꞌa tnuꞌu‑n, ɨɨn‑n xiꞌin ɨnka‑n. N‑teku‑da xa dava‑n ka kida ɨɨn xa kida‑n, te dava ka‑n ka kida ɨnka xa kida‑n. Te dava tnuꞌu n‑teku‑da, jandixa‑da. \v 19 Ka xaꞌnde tnaꞌa‑n, xa dandeꞌa tnaꞌa‑n jundu ka kuu se ndaa kunduu xiꞌin Cristu. \v 20 Juini ka nataka‑n, te ka jaꞌan‑n xa ka xaxi‑n ndeyu Xtoꞌo‑ro Jesucristu, ko ña ndaa. \v 21 N‑teku‑da xa ka xaxi ɨɨn ɨɨn‑n ndeyu xneꞌe mee‑n, te ñatu dakexio nuu tnaꞌa‑n. Na yaꞌa xa n‑ka xaxi‑n, te dava‑n ña n‑ka xaxi‑n, te dava‑n diko n‑ka xini‑n. \v 22 ¡Ay! ¿Ña tuu na veꞌe‑n, nuu kaa‑n nuu koꞌo‑n? Ñatu ndaxio‑n xañuꞌu nuu Ianyuux, ni nuu ñayiu ka jandixa‑ia. Ka xiaꞌan‑n xa januu nuu ñani‑n kuꞌa‑n ka kundaꞌu. ¿Nax io xa jaꞌan‑da nuu‑n? Jaꞌan‑da xa ña tna ini‑da, jaꞌan‑da xa ka kida mee‑n xa uꞌu. \s1 Ndeyu Xtoꞌo‑ro Jesucristu \r (Mt. 26:26‑29; Mr. 14:22‑25; Lc. 22:14‑20) \p \v 23 Chi nani n‑dakuaꞌa ñaꞌa Xtoꞌo‑ro Jesús mee‑da, dani n‑dakuaꞌa ñaꞌa mee‑da mee‑n. N‑jaꞌan‑da nax n‑kuu xakuaa ijan, hora n‑diko Judas Iscariote Xtoꞌo‑ro Jesús nuu se n‑ka xaꞌni ñaꞌa. N‑jaꞌan‑da xa xakuaa ijan, n‑tnɨɨ Xtoꞌo‑ro Jesús tila. \v 24 Na n‑xiaꞌan‑ia xa n‑kutaꞌu‑ia nuu Ianyuux, n‑taꞌu dava‑ia tila, te n‑jaꞌan‑ia: “Tnɨɨ koio, te kaa‑n. Xaꞌa kuu yɨkɨ kuñu mee‑r. Juejoon‑r xa kaꞌni ñaꞌa koio‑s mee‑r, xaxeꞌe mee‑n. Kax koio tila ya, te duꞌa ku najaꞌan ñaꞌa koio‑n mee‑r.” \v 25 Na n‑yaꞌa xa n‑xaxdini‑ia xiꞌin se dakuaꞌa‑ia, n‑tnɨɨ‑ia ɨɨn taxa ñuꞌu ndudi uva, te n‑jaꞌan‑ia: “Ndudi uva yaꞌa kuu nɨñɨ mee‑r. Xa kuú mee‑r xaxeꞌe mee‑n, kuu xa ndoneꞌe Ianyuux ɨɨn tratu xee. Koꞌo koio ndudi uva yaꞌa, te duꞌa ku najaꞌan ñaꞌa koio‑n mee‑r.” \v 26 Xijan kuu xa ntna vuelta kax koio‑n tila yaꞌa te koꞌo koio‑n ndudi uva yaꞌa, duꞌa dandeꞌa koio‑n ñayiu xa n‑xiꞌí Xtoꞌo‑ro Jesucristu xaxeꞌe‑ro. Xijan kuu xa, ku kada naꞌi koio‑n xaꞌa, nde na ndixi mee‑ia. \s1 Io xa koo koio‑n xañuꞌu hora xaa‑n ndeyu Xtoꞌo‑ro \p \v 27 Xijan kuu xa koo koio‑n cuedado, xa xandaa kuu xa xndaxio‑n xañuꞌu nuu Xtoꞌo‑ro Jesús, hora xaa‑n tila yaꞌa te xiꞌin ndudi uva yaꞌa. Maxku kada koio ka‑n xa uꞌu nuu tila kuu yɨkɨ kuñu Xtoꞌo‑ro, maxku kada koio ka‑n xa uꞌu nuu ndudi uva kuu nɨñɨ Xtoꞌo‑ro. \v 28 Kototnuni mee‑n, ɨɨn ɨɨn‑n. Dada kuaꞌa‑n xa kaa‑n tila yaꞌa te koꞌo‑n ndudi uva yaꞌa. \v 29 Xijan kuu xa, io xa kutnuni ini koio‑n nax kuu xa kida‑n, io xa koo koio‑n cuedado xa koo‑n xañuꞌu nuu Xtoꞌo‑ro Jesucristu, hora xaa‑n tila yaꞌa te xiꞌi‑n ndudi uva yaꞌa. Nux ña ndaxio‑n xañuꞌu nuu mee‑ia, te koo xa kada uꞌu ñaꞌa Ianyuux mee‑n. \v 30 Xijan kuu xa, dava‑n ka kuita vitna, te dava‑n ka kuꞌu. Te dava‑n xá n‑ka xiꞌí. Duꞌa kida uꞌu ñaꞌa Ianyuux mee‑n. \v 31 Nux vaꞌa na kototnuni‑ro mee‑ro, te ma ndoñuꞌu xa kada uꞌu ñaꞌa Ianyuux. \v 32 Chi na kida uꞌu ñaꞌa Ianyuux mee‑ro, kuu ná kuu xa kida uꞌu ɨɨn seyɨɨ daꞌya yɨɨ‑s xemani ka‑s. Kida uꞌu ñaꞌa‑ia mee‑ro vitna, xa maxku ndada uꞌu ñaꞌa‑ia mee‑ro, hora ndada uꞌu‑ia ñayiu ña ka jandixa mee‑ia. \p \v 33 Ñani‑da kuꞌa‑da, hora nataka koio‑n xa kaa‑n ndeyu Xtoꞌo‑ro Jesús, io xa kundetu tnaꞌa‑n, ɨɨn‑n xiꞌin ɨnka‑n. \v 34 Nux ña kuaꞌa‑n xa kundetu tnaꞌa‑n, kaa‑n te koꞌo‑n veꞌe mee‑n. Nux juini‑n xa nataka koio‑n, nataka vaꞌa koio‑n. Maxku kada koio‑n xa io xa kada uꞌu ñaꞌa ka Ianyuux. Te nux io ɨnka xa ka juini‑n xa kajan tnuꞌu koio‑n, te jaꞌan ka‑ro hora xee‑da ñuu‑n. \c 12 \s1 Xa taxi Espíritu Ianyuux nuu ɨɨn ɨɨn‑ro \p \v 1 Ñani‑da kuꞌa‑da, juini‑da xa kutnuni ini koio‑n nanda kidatniu Espíritu Ianyuux anu‑ro, juini‑da xa kutnuni ini koio‑n nax taxi Espíritu Ianyuux nuu ɨɨn ɨɨn‑ro. \p \v 2 Vaꞌa xini‑n nanda n‑ka kida‑n, antecas xa jandixa‑n Jesucristu. N‑ka jandixa‑n santu ña ndito. \v 3 Vitna, juini‑da xa kutnuni ini vaꞌa koio‑n. Nux kuiꞌa kakuneꞌe ɨɨn ñayiu Jesús, te duꞌa xini‑ro xa ña kidatniu Espíritu Ianyuux anu‑i. Nux jaꞌan ɨɨn ñayiu xa Jesús kuu Xtoꞌo‑i, te duꞌa xini‑ro xa kidatniu Espíritu Ianyuux anu‑i. \p \v 4 Io idini Espíritu Ianyuux. Io ɨɨn xa xiaꞌan‑ia nuu ɨɨn ñayiu, te ɨnka xa xiaꞌan‑ia nuu ɨnka ñayiu, ko mee‑ia kuu idini. \v 5 Io idini Xtoꞌo‑ro Jesús. Io ɨɨn xa kida ɨɨn ñayiu, te ɨnka xa kida ɨnka ñayiu, ko ñayiu ka xinokuechi nuu Xtoꞌo‑ro Jesús ka kuu‑ro, ntdaa‑ro. \v 6 Idini Ianyuux io. Ntdaa xa kida‑ro, kuu xaxeꞌe xa kidatniu Ianyuux anu‑ro. Ntdaa‑ro, kidatniu‑ia anu‑ro, ko xa kidatniu‑ia anu‑ro, ɨɨn ɨɨn‑ro, ña ka kuu ɨɨn nuu. \v 7 Xiꞌin xa taxi‑ia ɨɨn ɨɨn‑ro, dandeꞌa ñaꞌa Espíritu Ianyuux xa kidatniu‑ia anu‑ro. Kidatniu‑ia anu‑ro, xa chindee tnaꞌa‑ro, ɨɨn‑ro xiꞌin ɨnka‑ro. \v 8 Nuu ɨɨn‑ro, kida Espíritu Ianyuux xa vaꞌa kutnuni ini‑s xa kuu xandaa. Kutnuni ini mee‑s xa jaꞌan‑s nuu mee‑ro, te duꞌa chindee ñaꞌa‑s ntdaa‑ro. Ɨnka‑ro kuu se tuꞌa vaꞌa. Kida Espíritu Ianyuux xa tuꞌa vaꞌa‑s, te jaꞌan‑s nuu mee‑ro, te duꞌa chindee ñaꞌa‑s ntdaa‑ro. \v 9 Nuu ɨnka‑ro, kida Espíritu Ianyuux xa io‑s confianza kaꞌnu nuu Ianyuux, xa kuaꞌa‑s xa kajan‑s davaꞌa nga xa ndoñuꞌu‑ro. Nuu ɨnka ñani‑ro kuꞌa‑ro, kida Espíritu Ianyuux xa kuaꞌa‑s xa ndadavaꞌa‑s ñayiu kuꞌu. \v 10 Nuu ɨnka‑ro, kida Espíritu Ianyuux xa kuaꞌa‑s xa kada‑s milagru, ná kida mee‑ia. Nuu ɨnka ñani‑ro kuꞌa‑ro, xiaꞌan Espíritu Ianyuux tnuꞌu Ianyuux, xa juña tnuꞌu ñani‑ro kuꞌa‑ro nuu ñayiu. Te io ɨnka ñani‑ro kuꞌa‑ro kuu tnaꞌa xiꞌin‑ro. Hora kidatniu kuiꞌna xa dandaꞌu ñaꞌa‑i mee‑ro, te kida Espíritu Ianyuux xa kutnuni ini ñani‑ro kuꞌa‑ro xa duꞌa kuu, te duꞌa ka chindee ñaꞌa‑s ntdaa‑ro. Kida Espíritu Ianyuux xa ɨnka‑ro kuaꞌa xa jaꞌan‑s tnuꞌu xee, tnuꞌu Espíritu Ianyuux. Te kida Espíritu Ianyuux xa ɨnka‑ro kuaꞌa xa dandee‑s tnuꞌu jan. \v 11 Ko idini Espíritu Ianyuux io. Kidatniu‑ia anu‑ro, te taxi‑ia davaꞌa nga xa juini mee‑ia nuu ɨɨn ɨɨn‑ro. \s1 Idini yɨkɨ kuñu kuu‑ro xiꞌin Cristu \p \v 12 Kani ini koio‑n nanda kuu yɨkɨ kuñu‑ro. Io ndaꞌa‑ro, xeꞌe‑ro, dɨkɨ‑ro, ko ntdaa xaꞌa kuu idini yɨkɨ kuñu‑ro. Dani Cristu tuku. Xaxeꞌe xa kunduu‑ro, ntdaa‑ro, xiꞌin mee‑ia, te kuu ná kuu xa idini yɨkɨ kuñu kuu‑ro xiꞌin‑ia. \v 13 Dava‑ro ka kuu ñayiu Israel, te dava‑ro ka kuu ñayiu ña ka kuu ñayiu Israel. Dava‑ro ka kuu ñayiu kidatniu duꞌa nuu ɨnka ñayiu, te dava‑ro ka kuu ñayiu xtuu libre. Ko idini xa kuu‑ro. Na n‑ka xendute‑ro, n‑ka tnɨɨ‑ro Espíritu Ianyuux, te n‑kida mee‑ia xa idini xa kuu‑ro. \p \v 14 Ñadu idini xa kuu yɨkɨ kuñu‑ro, chi kueꞌe xa kuu. \v 15 Na kani ini‑ro nax koo, nux kukuedi ini xeꞌe‑ro nuu ndaꞌa‑ro. “Xaxeꞌe xa ña kuu‑r ndaꞌa, ñatu xiniñuꞌu‑r”, kachi‑i. Juini duꞌa xani ini‑i, ko xa jaꞌan‑i ña kuu xandaa. \v 16 Na kani ini‑ro nax koo, nux kukuedi ini doꞌo nuu nduchi nuu‑ro. “Xaxeꞌe xa ña kuu‑r nduchi nuu, ñatu xiniñuꞌu‑r”, kachi‑i. Juini duꞌa xani ini‑i, ko xa jaꞌan‑i ña kuu xandaa. \v 17 Nux nduchi nuu‑ro n‑kuu yɨkɨ kuñu‑ro, te, ¿nanda kuu xa teku‑ro? Nux doꞌo‑ro n‑kuu yɨkɨ kuñu‑ro, te, ¿nanda kuu xa xen ditni‑ro? \v 18 N‑kidavaꞌa Ianyuux yɨkɨ kuñu‑ro. Ɨɨn ɨɨn xa io‑ro, n‑kida tuꞌa‑ia, xa ku kuu‑i, ntdaa‑i, idini yɨkɨ kuñu‑ro. Duꞌa n‑juini Ianyuux, te duꞌa n‑kida‑ia. \v 19 Nux n‑kidavaꞌa‑ia ndaꞌa ni‑ro n‑kuu, te ma ku kuu yɨkɨ kuñu‑ro. Nux n‑kidavaꞌa‑ia nduchi nuu ni‑ro n‑kuu, te ma ku kuu yɨkɨ kuñu‑ro. \v 20 Xijan kuu xa, n‑kidavaꞌa Ianyuux ntdaa xa io yɨkɨ kuñu‑ro. Ko juini io kueꞌe xa io‑ro, ko idini yɨkɨ kuñu‑ro kuu. \p \v 21 Te nduchi nuu‑ro, ña kuaꞌa‑i xa jaꞌan‑i nuu ndaꞌa‑ro: “Ña ndoñuꞌu ñaꞌa‑r.” Te dɨkɨ‑ro, ña kuaꞌa‑i xa jaꞌan‑i nuu xeꞌe‑ro: “Ña ndoñuꞌu ñaꞌa‑r.” \v 22 Io ɨɨn uu xa io yɨkɨ kuñu‑ro, xa tu ini‑ro xa ñatu xiniñuꞌu, ko xijan kueꞌe ka ndoñuꞌu ka‑ro. \v 23 Io ɨnka xa io yɨkɨ kuñu‑ro, xa xani ini‑ro xa ña vili kaa, te ɨnka io xa juini‑ro xa dadaꞌu‑ro. Ko nuu xaꞌa, io‑ro kueꞌe ka xañuꞌu, te dadaꞌu vaꞌa‑ro hora ndixi‑ro daꞌma‑ro. \v 24 Te io kueꞌe ɨnka xa io yɨkɨ kuñu‑ro, xa ña ndoñuꞌu xa dadaꞌu‑ro. Duꞌa n‑kidavaꞌa Ianyuux yɨkɨ kuñu‑ro, te duꞌa n‑kida‑ia xa koo‑ro kueꞌe ka xañuꞌu nuu xa xani ini‑ro xa ña vili kaa. \v 25 Chi ña n‑juini‑ia xa jantnaꞌa koio‑i. N‑juini‑ia xa chindee tnaꞌa‑i, ntdaa‑i. \v 26 Nux kueꞌe vida yaꞌa ndaꞌa‑ro, doꞌo‑ro, te duꞌa kuu xa kueꞌe vida yaꞌa ntdaa xa io yɨkɨ kuñu‑ro. Nux koo‑ro xañuꞌu nuu ɨɨn xa io yɨkɨ kuñu‑ro, te duꞌa kuvete koio ntdaa xa io yɨkɨ kuñu‑ro. \p \v 27 Te mee‑n ka kuu yɨkɨ kuñu Cristu. Juini kueꞌe‑n io, ko ka kuu‑n idini yɨkɨ kuñu‑ia. \v 28 Nuu ɨɨn ɨɨn‑n, xá n‑taxi Ianyuux tniu mee‑n. N‑jaꞌan ñaꞌa‑ia mee‑n, xa ku kuu koio‑n ñayiu ka jandixa Cristu. Ditna ka, n‑kaxí‑ia se ka kuu se n‑tundaꞌa Jesucristu. Dada, se ka xian tnuꞌu tnuꞌu Ianyuux nuu ñayiu. Te dada, se ka dakuaꞌa tnuꞌu Ianyuux nuu ñayiu. N‑kida‑ia xa ɨnka‑n ka kida milagru, te ɨnka‑n ka kuaꞌa‑n xa ndadavaꞌa‑n ñayiu kuꞌu. N‑kida‑ia xa ɨnka‑n ka chindee ñayiu ndoñuꞌu, te ɨnka‑n ka taꞌu tniu nuu ñayiu. Te n‑kida‑ia xa ɨnka‑n ka jaꞌan tnuꞌu xee n‑taxi Espíritu Ianyuux. \v 29 Ña ntdaa‑n ka kuu se n‑tundaꞌa ñaꞌa‑ia. Ña ntdaa‑n ka kuu se xian tnuꞌu tnuꞌu‑ia nuu ñayiu. Ña ntdaa‑n ka kuu se dakuaꞌa tnuꞌu Ianyuux nuu ñayiu. Ña ntdaa‑n ka kida milagru. \v 30 Ña ntdaa‑n ndadavaꞌa ñayiu kuꞌu. Ña ntdaa‑n kuaꞌa‑n xa jaꞌan tnuꞌu xee, te ña ntdaa‑n kuaꞌa xa dandee‑n tnuꞌu xee. \v 31 Ko io xa kajan koio‑n, xa tnɨɨ koio‑n xa vaꞌa ka. Te dandeꞌa ñaꞌa‑da ɨɨn xa kuu xa vaꞌa ka dada ntdaa xaꞌa. \c 13 \s1 Xa vii xa vaꞌa ka kuu xa xemani‑ro Ianyuux xiꞌin ñayiu \p \v 1 Xa kuu xa vaꞌa ka kuu xa xemani‑ro Ianyuux te xemani‑ro ñayiu. Nux kuaꞌa‑da xa jaꞌan‑da ntdaa tnuꞌu ka jaꞌan ñayiu, xiꞌin nde tnuꞌu ka jaꞌan ángel, ia ka xinokuechi nuu Ianyuux, ko ñatu xemani‑da ñayiu, te xijan kuu xa ñatu xiniñuꞌu tnuꞌu jaꞌan‑da. Nux ña xemani‑da ñayiu, te duꞌa kuu‑da ná kuu ɨɨn xa kupaa ni, kuu‑da ná kuu ɨɨn kaa ña kande vaꞌa. \v 2 Nux xian tnuꞌu‑da tnuꞌu Ianyuux nuu ñayiu, ko ña xemani‑da‑i, te duꞌa ñatu yaꞌu‑da ni ɨɨn. Nux kaꞌu‑da tnuꞌu Ianyuux, nde kutnuni ini‑da ntdaa xa n‑dandeꞌa ñaꞌa‑ia mee‑ro, ko ñatu xiniñuꞌu‑da ni itaꞌu, nux ña xemani‑da ñayiu. Nux io‑da kueꞌe confianza nuu Ianyuux, nde xa kuaꞌa‑da xa kajan‑da nuu‑ia xa dakanda‑ia yuku te najantuu‑ia yuku ɨnka lado, ko ña yaꞌu‑da ni ɨɨn, nux ña xemani‑da ñayiu. \v 3 Nuxa xiaꞌan nga‑da ntdaa xaxii‑da ñayiu kundaꞌu, ko ña xemani‑da‑i, te duꞌa ña kida‑da ni ɨɨn xavaꞌa. Nux juñaꞌa‑da mee‑da, xa teñuꞌu ñaꞌa koio ñayiu nde kaꞌni ñaꞌa‑i, ko ña xemani‑da ñayiu, te duꞌa koo xa ña n‑kida‑da ni ɨɨn xa kuu xavaꞌa. \p \v 4 Ɨɨn seyɨɨ xemani ñayiu, io‑s pacencia nuu‑i. Se vaꞌa kuu‑s, te chindee‑s ntdaa ñayiu. Ña kukuedi ini mee‑s ntdaa xa io. \v 5 Xemani‑s ntdaa ñayiu, ña kuiꞌa jaꞌan‑s, ña kuiꞌa kuu‑s. Ñatu jaꞌan‑s xa io xa kada‑ro xa juini mee‑s. Ñatu kiti ini‑s nuu ñayiu, ña kuu‑s se kundeꞌe nuu ñayiu. Ña kida kuenda‑s xa uꞌu ka kida ñaꞌa ñayiu. \v 6 Xemani‑s ntdaa ñayiu. Kukoꞌyo ini‑s hora ka kida‑i xa uꞌu, te kuvete‑s hora ka jandixa‑i xa kuu xandaa. \v 7 Xemani‑s ñayiu. Ña jan tnuꞌu‑s kuechi‑i. Io‑s confianza nuu‑i, jandixa‑s xa kada‑i xavaꞌa. Nux io xa kueꞌe vida yaꞌa mee‑s xaxeꞌe mee‑i, duꞌa kada‑s, te taxkanu ini naꞌi ka‑s‑yɨ. \p \v 8 Xemani‑s ñayiu. Nde ma jɨn ndɨꞌɨ xa xemani‑s‑yɨ. Vax ndɨꞌɨ xa xian tnuꞌu‑ro tnuꞌu Ianyuux nuu ñayiu. Vax ndɨꞌɨ xa jaꞌan‑ro tnuꞌu xee, tnuꞌu taxi Espíritu Ianyuux. Vax ndɨꞌɨ xa kaꞌu‑ro tnuꞌu Ianyuux, xa kutnuni ini‑ro xa n‑dandeꞌa ñaꞌa‑ia. Ko nuncas ma jɨn ndɨꞌɨ xa xemani‑ro Ianyuux xiꞌin ñayiu. \v 9 Vitna kutnuni ini‑ro itaꞌu ni. Te juini xian tnuꞌu‑ro tnuꞌu Ianyuux nuu ñayiu, ko ta kutnuni ini ka‑ro ntdaa xa jaꞌan‑ia. \v 10 Ko na koo xa daxinokava Ianyuux ntdaa xa kida‑ia ñuñayiu, te ndixi Xtoꞌo‑ro Jesús, te hora ijan vaꞌa kutnuni ini‑ro. \p \v 11 Na luchi‑da, n‑xo jaꞌan‑da ná jaꞌan ɨɨn seluchi. N‑xo xani ini‑da ná xani ini sekuechi, te n‑xo kutnuni ini‑da ná kutnuni ini sekuechi. Ko na n‑xaꞌnu‑da, te n‑dandoo‑da xa xani ini sekuechi. \v 12 Vitna ña kutnuni vaꞌa ini‑ro, kuu ná kuu xa ndeꞌa‑ro nuu spejo. Ɨɨn kɨu, kutnuni vaꞌa ini‑ro, chi jini‑ro Ianyuux nuu xiꞌin nuu. Vitna, itaꞌu ni xini‑ro‑ia. Kɨu ijan, jini vaꞌa‑ro mee‑ia, ná xini ñaꞌa mee‑ia mee‑ro. \v 13 Xijan kuu xa, vitna jandixa‑ro Ianyuux, io‑ro confianza nuu‑ia xa ntdaa xa kida ñaꞌa‑ia kuu xavaꞌa, te xemani‑ro mee‑ia xiꞌin ñayiu. Ndruni xaꞌa io, te nuncas ma jɨn ndɨꞌɨ. Ko xa vii xa vaꞌa ka, kuu xa xemani‑ro Ianyuux te xemani‑ro ñayiu. \c 14 \s1 Tnuꞌu xee taxi Espíritu Ianyuux \p \v 1 Io xa kukajan ini koio‑n xa juemani‑n Ianyuux xiꞌin ñayiu. Dɨuni io xa kukajan ini koio‑n xa tnɨɨ koio‑n xa taxi Espíritu Ianyuux. Te io xa yo kukajan ini koio‑n xa tnɨɨ koio‑n tnuꞌu Ianyuux, xa juña tnuꞌu koio‑n tnuꞌu‑ia nuu ñayiu. \v 2 Hora ka jaꞌan‑n tnuꞌu xee n‑taxi Espíritu Ianyuux, duꞌa ka jaꞌan‑n nuu Ianyuux. Ñatu ka jaꞌan‑n nuu ñayiu, chi ña ka kutnuni ini ñayiu tnuꞌu ka jaꞌan‑n. Xiꞌin Espíritu Ianyuux, ka jaꞌan‑n xa kuu xa naꞌi. \v 3 Ko nux juña tnuꞌu koio‑n tnuꞌu Ianyuux nuu ñayiu, duꞌa chindee vaꞌa‑n‑yɨ. Dakuaꞌa‑n‑yɨ, te chindee‑n‑yɨ xa kundee ini‑i xa jandixa naꞌi ka‑i Xtoꞌo‑ro Jesucristu, te xiaꞌan‑n tnuꞌu kanu ini nuu‑i. \v 4 Ɨɨn seyɨɨ, nux jaꞌan‑s tnuꞌu xee, duꞌa chindee‑s meni mee‑s. Ko nux juña tnuꞌu‑s tnuꞌu Ianyuux nuu ñayiu, duꞌa chindee‑s ñani‑s kuꞌa‑s tuku. \p \v 5 Vatuka xa jaꞌan koio‑n, ntdaa‑n, tnuꞌu xee taxi Espíritu Ianyuux, ko vaꞌa ka xa juña tnuꞌu koio‑n tnuꞌu Ianyuux nuu ñayiu. Yaꞌu ka se xian tnuꞌu tnuꞌu Ianyuux nuu ñayiu, dada se jaꞌan ni tnuꞌu xee xiaꞌan Espíritu Ianyuux. Ko nux jaꞌan‑s tnuꞌu xee‑s te dada dandee‑s tnuꞌu jan, te vatuka, chi duꞌa chindee‑s ntdaa ñayiu ka jandixa Cristu. \v 6 Ñani‑da kuꞌa‑da, nux vitna naxee‑da ñuu‑n, te jaꞌan‑da tnuꞌu xee‑da, te, ¿nax xiniñuꞌu? Ko nux dakuaꞌa ñaꞌa‑da te vatuka. Dakuaꞌa ñaꞌa‑da ɨɨn xa n‑dandeꞌa ñaꞌa Ianyuux mee‑da. O dakuaꞌa ñaꞌa‑da ɨɨn xa tuꞌa vaꞌa mee‑da. O kachitnuꞌu‑da tnuꞌu Ianyuux nuu‑n. Ntdaa xaꞌa, chindee ñaꞌa‑da mee‑n. \p \v 7 Kani ini koio‑n ná kuu ɨɨn flauta, ɨɨn yolii. Juini ña ndito‑tnu, ko kande‑tnu. Ko nux ma tɨu ɨɨn seyɨɨ flauta, o nux ma dakande ɨɨn seyɨɨ yolii, te, ¿nanda koo xa vili kande‑tnu xa kunini‑ro? \v 8 Dɨuni trompeta. Nux ma dandaꞌi xee ɨɨn seyɨɨ trompeta, te, ¿nanda kada tuꞌa koio seyɨɨ xa dadaꞌan koio‑s ñuu‑s? \v 9 Mee‑n tuku. Nux jaꞌan koio‑n tnuꞌu xee n‑taxi Espíritu Ianyuux, ko ma dandee koio‑n tnuꞌu jan, te, ¿nanda kutnuni ini koio ñayiu nax ka jaꞌan‑n? Duꞌa ñatu xiniñuꞌu tnuꞌu‑n. \v 10 Nuu dɨɨn tnuꞌu ka jaꞌan ñayiu ñuñayiu. Tuku ka jaꞌan ñayiu, ɨɨn ɨɨn ñuu. Ko juini kueꞌe tnuꞌu io, ko vaꞌa kutnuni ini ñayiu ɨɨn ɨɨn ñuu, hora jaꞌan ɨɨn seyɨɨ xa kuu tnuꞌu mee‑i. \v 11 ¿Ko nax koo, nux ña kutnuni ini‑da tnuꞌu jaꞌan ɨɨn seyɨɨ? Duꞌa kuu mee‑da se ña jaꞌan vaꞌa nuu mee‑s, te duꞌa kuu mee‑s se ña jaꞌan vaꞌa nuu mee‑da. \v 12 Mee‑n tuku. Ka kukajan ini‑n xa tnɨɨ‑n xa taxi Espíritu Ianyuux. Vatuka. Ko vaꞌa ka xa kukajan ini‑n xa tnɨɨ‑n xa kuaꞌa‑n xa chindee‑n ñayiu ka jandixa Cristu. \p \v 13 Xijan kuu xa, nux jaꞌan‑n tnuꞌu xee n‑taxi Espíritu Ianyuux, io xa kajan taꞌu‑n nuu Ianyuux, xa na kada‑ia xa dandee‑n tnuꞌu xee‑n nuu ñayiu. \v 14 Nux xijan taꞌu‑da tnuꞌu xee‑da, duꞌa xijan taꞌu‑da xiꞌin anu ni‑da, ko ña xani ini vaꞌa‑da tnuꞌu jaꞌan‑da. \v 15 Xijan kuu xa, ¿nax koo?, ¿nax io xa kada‑da? Kajan taꞌu‑da xiꞌin anu‑da, ko dɨuni kani ini vaꞌa‑da hora kajan taꞌu‑da. Kata‑da xiꞌin anu‑da, ko dɨuni kani ini vaꞌa‑da hora kata‑da. \v 16 Nux kajan taꞌu‑n xiꞌin anu ni‑n, te, ¿nanda kuaꞌa xa kajan taꞌu ɨnka ñayiu xiꞌin‑n? Hora xiaꞌan‑n xa n‑kutaꞌu‑n nuu Ianyuux, te ña kuaꞌa‑i xa jaꞌan‑i: “¡Duꞌa na koo!”, chi ña kutnuni ini‑i tnuꞌu jaꞌan‑n. \v 17 Xandaa kuu xa vaꞌa xiaꞌan‑n xa n‑kutaꞌu‑n nuu Ianyuux, ko ñatu chindee‑n ñani‑n kuꞌa‑n. \v 18 Na kutaꞌu‑da Ianyuux xa jaꞌan‑da tnuꞌu xee‑da n‑taxi Espíritu Ianyuux. Kueꞌe ka jaꞌan mee‑da dada ntdaa mee‑n. \v 19 Ko hora jaꞌan‑da nuu ñayiu ka jandixa Jesucristu, juini‑da xa dakuaꞌa‑da‑i. Juini‑da xa kani ini‑da, te jaꞌan‑da oꞌon ni tnuꞌu, te duꞌa chindee‑da ñayiu ka jandixa Jesucristu, dada xa jaꞌan‑da uxi mil tnuꞌu xee‑da, te duꞌa kuu xa ma chindee‑da‑i ni itaꞌu. \p \v 20 Ñani‑da kuꞌa‑da, maxku kani ini koio ka‑n ná ka xani ini sekuechi. Ko vatuka xa ku kuu koio mee‑n ná kuu seyɨjɨn, xa maxku kada koio ka‑n xa uꞌu. Ko hora kani ini‑n, io xa kani ini vaꞌa‑n, ná ka xani ini sexaꞌnu. \v 21 Jaꞌan tnuꞌu Ianyuux: “Tnuꞌu xee jaꞌan‑da nuu ñayiu yaꞌa, jaꞌan‑da tnuꞌu setoꞌo nuu‑i, ko dani ña ka chinuu‑i tnuꞌu jaꞌan‑da nuu‑i.” \v 22 Xijan kuu xa, xa kida Espíritu Ianyuux xa jaꞌan‑n tnuꞌu xee‑n n‑taxi‑ia, kuu xa kida‑ia ɨɨn milagru nuu ñayiu ña ka jandixa Jesucristu. Te xa kida‑ia xa xian tnuꞌu‑n tnuꞌu Ianyuux nuu ñayiu, kuu xa kida‑ia ɨɨn milagru nuu ñayiu ka jandixa Jesucristu. Nuu ñayiu ka jandixa‑ia, kida‑ia ɨɨn. Nuu ñayiu ña ka jandixa‑ia, kida‑ia ɨnka. \v 23 Kani ini koio‑n. Nux nataka‑n ntdaa‑n, te jaꞌan‑n ntdaa‑n tnuꞌu xee n‑taxi Espíritu Ianyuux, te ijan kɨu ɨɨn ñayiu ta tnɨɨ ka tnuꞌu xee, o ñayiu ña jandixa Jesucristu, te, ¿nax koo? Jaꞌan ñayiu jan xa n‑ka nduloko‑n. \v 24 Ko nux juña tnuꞌu‑n, ntdaa‑n, tnuꞌu Ianyuux nuu ñayiu, te ijan kɨu ɨɨn ñayiu ta tnɨɨ ka tnuꞌu xee, o ɨɨn ñayiu ña jandixa Jesucristu, te, ¿nax koo? Xiꞌin tnuꞌu‑n, koo xa kada‑n ntdaa‑n xa kutnuni ini ñayiu jan xa kuu mee‑i ñayiu kida xa uꞌu. \v 25 Dandeꞌa Espíritu Ianyuux xa naꞌi io anu‑i, te nujuiin ndeyu‑i nuu Ianyuux xa koo‑i xañuꞌu nuu‑ia, te jaꞌan ndaa‑i xa xandaa kuu xa tuu Ianyuux meꞌñu mee‑n. \s1 Maxku kada koio ka‑n pletu \p \v 26 Ñani‑da kuꞌa‑da, xijan kuu xa, ¿nax koo? Hora nataka koio‑n, io xa chindee tnaꞌa koio‑n xa jandixa ka‑n, ntdaa‑n, Jesucristu. Kata koio‑n alabanza nuu Ianyuux. Dakuaꞌa tnaꞌa koio‑n. Juña tnuꞌu tnaꞌa‑n nax n‑dandeꞌa ñaꞌa Ianyuux mee‑n. Jaꞌan‑n tnuꞌu xee n‑taxi Espíritu Ianyuux, te dandee‑n tnuꞌu jan nuu ñani‑n kuꞌa‑n. Ko ntdaa xa kada koio‑n, ɨɨn ɨɨn‑n, io xa kada‑n xa chindee tnaꞌa‑n xa jandixa ka‑n, ntdaa‑n, Jesucristu. \v 27 Nux jaꞌan‑n tnuꞌu xee n‑taxi Espíritu Ianyuux, diko ni uu uni ni jaꞌan‑n. Ditna ka ɨɨn‑n, te dada ɨnka‑n. Te io xa dandee ɨɨn ñani‑n ɨɨn kuꞌa‑n tnuꞌu‑n nuu ntdaa ñayiu nataka ijan. \v 28 Nux ña yoo ɨɨn ñayiu kuaꞌa xa dandee‑i tnuꞌu‑n, te maxku jaꞌan‑n tnuꞌu xee hora nataka ñayiu ka jandixa Jesucristu. Vatuka xa naꞌi jaꞌan‑n tnuꞌu xee anu mee‑n xiꞌin Ianyuux. \v 29 Dɨuni na jaꞌan uu uni ni se ka xian tnuꞌu tnuꞌu Ianyuux nuu ñayiu. Te na jaꞌan dava ka ñani‑n kuꞌa‑n nux jaꞌan‑s tnuꞌu Ianyuux, o nux kidatniu kuiꞌna meꞌñu‑n, xa dandaꞌu ñaꞌa‑i xiꞌin tnuꞌu jaꞌan‑s. \v 30 Te se kuu uu, xiꞌin se kuu uni. Hora juñaꞌa Ianyuux ɨɨn tnuꞌu xa juña tnuꞌu mee‑s nuu ñayiu, te io xa nkoo se jaꞌan kiꞌna nuu, xa ndojuiin se kuu uu, xa jaꞌan mee‑s. Te dada nkoo se kuu uu, te ndojuiin se kuu uni, xa jaꞌan mee‑s. \v 31 Nux duꞌa kada koio‑n, te kuaꞌa xa jaꞌan‑n, ntdaa‑n, tnuꞌu Ianyuux n‑ka tnɨɨ‑n. Ditna ka ɨɨn‑n, te dada ɨnka‑n. Duꞌa dakuaꞌa‑n ntdaa‑n, te tnɨɨ‑n ntdaa‑n tnuꞌu kanu ini. \v 32 Chi kuaꞌa‑n, ntdaa‑n, xa kada maxu‑n, hora kuaꞌa xa jaꞌan‑n, te hora ma kuaꞌa xa jaꞌan‑n. \v 33 Chi nuncas ma kada Ianyuux xa koo pletu meꞌñu mee‑n, ni ma kada‑ia xa uu uni‑n juña tnuꞌu tnuꞌu‑ia nuu ñayiu idini vuelta. \p Io xa kada koio mee‑n, ná ka kida ñayiu ka jandixa Jesucristu ntdaa ñuu. Ñayiu n‑kida dɨɨn Ianyuux ka kuu‑n. \v 34 Hora nataka koio‑n, te maxku ndatnuꞌu koio ñadɨꞌɨ. Maxku juejoon koio‑n xa ndatnuꞌu koio‑ña. Na kada koio‑ña ná jaꞌan tnuꞌu Ianyuux, na jandixa koio‑ña yɨɨ‑ña. \v 35 Nux juini‑ña xa kutnuni ini vaꞌa ka‑ña, na kajan tnuꞌu‑ña nuu yɨɨ‑ña veꞌe, chi ña kuu xa vaꞌa xa ndatnuꞌu koio ñadɨꞌɨ hora nataka koio‑n. \p \v 36 Najaꞌan koio‑n xa ɨnka ñayiu n‑ka kachitnuꞌu tnuꞌu vaꞌa Ianyuux nuu‑n. Dɨuni najaꞌan koio‑n xa n‑ka tnɨɨ ɨnka ñayiu tnuꞌu‑ia tuku. \v 37 Ka xani ini‑n xa se ka xian tnuꞌu tnuꞌu Ianyuux nuu ñayiu ka kuu‑n. Ka jaꞌan‑n xa n‑ka tnɨɨ‑n xa n‑taxi Espíritu Ianyuux. Nux duꞌa kuu, te io xa jandixa koio‑n xa xa kidavaꞌa mee‑da kuu xa taꞌu tniu Xtoꞌo‑ro nuu‑n. \v 38 Nux ña ka juini‑n xa tnɨɨ‑n tnuꞌu‑da, ña ka kuu‑n se n‑ka tnɨɨ tnuꞌu Ianyuux, ña ka kuu‑n se n‑ka tnɨɨ xa taxi Espíritu Ianyuux. \p \v 39 Ñani‑da kuꞌa‑da, xijan kuu xa, io xa kukajan ini koio‑n xa tnɨɨ koio‑n tnuꞌu Ianyuux, xa juña tnuꞌu koio‑n tnuꞌu‑ia nuu ñayiu. Te maxku jaꞌan koio‑n xa maxku jaꞌan ñani‑n kuꞌa‑n tnuꞌu xee n‑xiaꞌan Espíritu Ianyuux. \v 40 Hora nataka koio‑n, io xa kada koio‑n xa vaꞌa, maxku kada ka‑n pletu meꞌñu mee‑n. \c 15 \s1 N‑nandoto Cristu \p \v 1 Ñani‑da kuꞌa‑da, juini‑da xa kutnuni ini koio‑n tnuꞌu vaꞌa n‑kachitnuꞌu‑da. N‑ka tnɨɨ‑n tnuꞌu vaꞌa jan, te xaxeꞌe tnuꞌu jan, ka kunduu‑n xiꞌin Cristu. \v 2 Xaxeꞌe xa n‑ka tnɨɨ‑n tnuꞌu vaꞌa Jesucristu, te n‑dakaku ñaꞌa Ianyuux mee‑n, xa ma kuú koio‑n xiꞌin kuechi‑n. Io xa kundee ini koio‑n, xa jandixa naꞌi ka koio‑n tnuꞌu n‑kachitnuꞌu‑da. ¿O kuu xa ña n‑ka jandixa‑n Jesucristu a? \p \v 3 N‑jaꞌan‑da nuu mee‑n xa n‑tnɨɨ mee‑da. Xa kiꞌna nuu, kuu xa n‑xiꞌí Cristu xaxeꞌe kuechi mee‑ro. Duꞌa n‑kida Cristu ntdaa ná io ná juaꞌan tnuꞌu Ianyuux n‑ka chidotnuni seyɨɨ xá n‑kuu kueꞌe kuia. \v 4 N‑ka kuxi ñayiu yɨkɨ kuñu ndi Jesús, te nuu uni kɨu n‑kida Ianyuux xa n‑nandoto‑ia. Duꞌa n‑ka chidotnuni seyɨɨ xá n‑kuu kueꞌe kuia. \v 5 Na n‑yaꞌa xa n‑nandoto Cristu, te n‑xini Spedru mee‑ia. Dada n‑kixee Cristu nuu se tundaꞌa‑ia. \v 6 Ijan dada n‑kixee‑ia nuu n‑ka xo nataka oꞌon cientu ñani‑ro kuꞌa‑ro. N‑ka xini‑s‑ia, ntdaa‑s. Te juini ɨɨn uu‑s xá n‑ka xiꞌí, ko tuu naꞌi dava ka‑s xiꞌin‑ro nde vitna. \v 7 Dada n‑kixee‑ia nuu Jacobo, dada nuu ntdaa se tundaꞌa‑ia. \p \v 8 Te dada n‑kixee Cristu nuu mee‑da tuku. Ña n‑xo tuu‑da xiꞌin‑ia, na n‑xo tuu‑ia ñuñayiu yaꞌa. Ná kuu ɨɨn se kuee n‑kaku kuu mee‑da. \v 9 Se luchi ka kuu‑da nuu ntdaa se n‑tundaꞌa‑ia. Xaxeꞌe xa n‑kida‑da kueꞌe xa uꞌu nuu ñayiu ka jandixa Cristu, ñatu yaꞌu‑da xa danani ñaꞌa‑ia se tundaꞌa‑ia. \v 10 Xiꞌin xamani‑ia, n‑kida Ianyuux xa kuu mee‑da ɨɨn se tundaꞌa Jesucristu. Te vaꞌa xiniñuꞌu xamani‑ia, chi kueꞌe ka n‑kidatniu mee‑da, dada ntdaa se n‑tundaꞌa‑ia. Ko meni mee‑da ñaꞌa, chi xaxeꞌe xamani mee‑ia duꞌa n‑kuu. \v 11 Xijan kuu xa, nux jaꞌan mee‑da, o nux jaꞌan koio ɨnka se n‑tundaꞌa‑ia, ko ka jaꞌan‑da, ntdaa‑da, xa n‑nandoto Cristu. Te n‑ka jandixa mee‑n tnuꞌu n‑ka jaꞌan‑da. \s1 Nandoto koio ndɨyɨ \p \v 12 Nux xa ka xian tnuꞌu‑da nuu ñayiu, kuu xa n‑kida Ianyuux xa n‑nandoto Cristu, te, ¿nax kuu xa ka jaꞌan dava mee‑n xa ña kuaꞌa xa nandoto yɨkɨ kuñu ndɨyɨ? \v 13 Nux ña kuaꞌa xa nandoto yɨkɨ kuñu ndɨyɨ, duꞌa ña n‑nandoto Cristu nda vi. \v 14 Nux ña n‑nandoto Cristu, te duꞌa ñatu xiniñuꞌu xa kachitnuꞌu‑da, te ñatu xiniñuꞌu xa ka jandixa‑n. \v 15 Nux duꞌa kuu, te kuu xa mee‑da ka kuu se ña n‑jaꞌan ndaa, chi n‑ka jaꞌan‑da xa n‑kida Ianyuux xa n‑nandoto Cristu. Ko nux xandaa kuu xa ma nandoto yɨkɨ kuñu ndɨyɨ, te duꞌa ña n‑kida Ianyuux xa n‑nandoto Cristu. \v 16 Nux ma kada Ianyuux xa nandoto koio ndɨyɨ, te nde Cristu ña n‑nandoto tuku. \v 17 Te nux ña ndito Cristu, te ña yaꞌu ni ɨɨn xa ka jandixa‑n‑ia. Nux duꞌa kuu, te dani xtuu‑n xiꞌin kuechi‑n. \v 18 Nux duꞌa kuu, te ñani‑ro kuꞌa‑ro xá n‑ka n‑xiꞌí, xá n‑ka juaꞌan daꞌu ni‑s andea. Juini n‑ka kunduu mee‑s xiꞌin Cristu, ko nux ña ndito Cristu, te duꞌa n‑ka xiꞌí‑s xiꞌin kuechi‑s. \v 19 Nux n‑dandoo‑ro ntdaa xa io ñuñayiu, xa kunduu‑ro xiꞌin Cristu, te ña n‑nandoto‑ia, te kuu mee‑ro ñayiu ndaꞌu ka dada ntdaa ñayiu. \p \v 20 ¡Ko vitna xa n‑kida Ianyuux xa n‑nandoto Cristu! Xandaa kuu xa Cristu Jesús kuu se n‑nandoto kiꞌna nuu, te kutnuni ini‑ro xa ñayiu n‑ka xiꞌí, nandoto koio‑i tuku. \v 21 Nani n‑kida Ianyuux xa kuú koio ntdaa ñayiu, xaxeꞌe xa n‑kida idini seyɨɨ xa uꞌu, dani kada‑ia xa nandoto koio ñayiu, xaxeꞌe xa n‑nandoto idini seyɨɨ. \v 22 Nani ka xiꞌí ntdaa ñayiu xaxeꞌe Adán, dani nandoto koio ntdaa ñayiu xaxeꞌe Cristu. \v 23 Ko ɨɨn ni ɨɨn ni. Ditna ka Cristu, te dada ntdaa ñayiu ka kunduu xiꞌin‑ia hora ndixi‑ia ñuñayiu. \v 24 Te dada daxinokava Cristu ntdaa xa kida‑ia vitna. Kada‑ia xa ma koo ka se kunxaꞌnu ka nuu ñayiu, ni se taxnuni nuu ñayiu, ni se ndaku ka nuu ñayiu. Kada‑ia xa ma taxnuni ka ni ángel nuu ñayiu, ni kuiꞌna nuu ñayiu. Te dada juñaꞌa Cristu ntdaa nuu xa taxnuni mee‑ia nuu Taa‑ia Ianyuux. \v 25 Io xa taxnuni Cristu, nde xa kada maxu‑ia ntdaa xa xini uꞌu tnaꞌa xiꞌin‑ia. \v 26 Ná kuu ɨɨn se ndaku ka xini uꞌu tnaꞌa xiꞌin Cristu, duꞌa kuu xa io xa kuú koio ntdaa ñayiu. Ko ndaku ka Cristu dada se ijan. Xaxeꞌe xa n‑nandoto Cristu, n‑niꞌi‑ia xa nandoto koio ñayiu ka kunduu xiꞌin‑ia. \v 27 Koo ná jaꞌan tnuꞌu Ianyuux n‑ka chidotnuni seyɨɨ xá n‑kuu kueꞌe kuia. Jaꞌan tnuꞌu Ianyuux xa xá n‑kida‑ia xa taxnuni Cristu nuu ntdaa xa io. Ko xa n‑jaꞌan‑ia xa taxnuni Cristu nuu ntdaa xa io, ña juini kachi xa taxnuni Cristu nuu Taa‑ia Ianyuux. Kunxaꞌnu ka Taa‑ia Ianyuux dada Cristu, chi Taa‑ia kuu Ia n‑kida xa taxnuni Cristu nuu ntdaa xa io. \v 28 Na yaꞌa xa juñaꞌa nga Ianyuux ntdaa xa io nuu Cristu, hora ijan ni, juñaꞌa nga Cristu mee‑ia nuu Taa‑ia, xa taxnuni naꞌi Taa‑ia nuu Cristu, xiꞌin nuu ntdaa xa io. \p \v 29 Io ñayiu ka xendute xaxeꞌe ñayiu n‑ka xiꞌí. ¿Nakuenda duꞌa ka kida‑i? Nux ma nandoto koio ndɨyɨ, te, ¿nakuenda ka xendute ñayiu xaxeꞌe ñayiu n‑xiꞌí? \p \v 30 Nux ma nandoto‑ro, te, ¿nakuenda kadatniu koio ka‑da? ¿Nakuenda yaꞌa koio ka‑da xa yo io kuu, kɨu xiꞌin kɨu? \v 31 Ñani‑da kuꞌa‑da, nux io xa kuú‑da vitnadii, te vatuka. Juini‑da xa kutnuni ini koio mee‑n xa duꞌa kuu. Xandaa kuu xa najuen tnuꞌu mee‑da xaxeꞌe mee‑n, xaxeꞌe xa ka kunduu‑n xiꞌin Xtoꞌo‑ro Jesucristu. Te dɨuni xandaa kuu, xa io tuꞌa‑da xa kuú‑da, kɨu xiꞌin kɨu. \v 32 Juini‑da xa kani ini koio‑n. Na n‑xian tnuꞌu‑da tnuꞌu vaꞌa Jesucristu nuu ñayiu ñuu nani Éfeso, n‑kuu ná kuu xa n‑jantnaꞌa‑da xiꞌin kɨtlavichi yo ndeꞌe. Te, ¿naxa xiniñuꞌu xa duꞌa n‑kidatniu‑da? ¿Nax n‑niꞌi‑da ñuñayiu yaꞌa? Nux ma nandoto‑ro, te kada mee‑ro ná ka kida ɨnka ñayiu: “Na kaxi‑ro, na koꞌo‑ro vitna, chi kuú‑ro tnee, te ma koo ka.” ¡Ko ña ndaa! \p \v 33 Maxku juejoon koio ka‑n xa dandaꞌu ñaꞌa koio‑s. Xandaa kuu, xa nux kunduu‑ro xiꞌin se ka kida xa uꞌu, te koo xa mee‑ro tuku kada‑ro xa uꞌu, chi kadajuexa ñaꞌa mee‑s. \v 34 Io xa kani ini vaꞌa koio‑n, te maxku kada koio ka‑n xa uꞌu. Dava mee‑n, ta jini ka‑n Ianyuux. Io xa kujanuu koio‑n xa duꞌa kuu. \s1 ¿Nanda koo xa nandoto koio ndɨyɨ? \p \v 35 N‑teku‑da xa ka jaꞌan‑n xa ña kutnuni ini‑n nanda kada Ianyuux xa nandoto koio ndɨyɨ. N‑teku‑da xa juini‑n xa jini‑n nanda kava yɨkɨ kuñu ñayiu, hora na ndixi‑i. \v 36 ¡Se lilu ka kuu‑n! Io xa kani ini koio‑n nanda kuu, hora dakeé‑ro tata. Nde kuxi‑ro tata, dada kane itu xee. \v 37 Hora dakeé‑n itu‑n, ta koo ka ndɨdɨ. Diko ni tata nuni kuu. O davaꞌa nga ɨnka tata dakeé‑n. \v 38 Ko kida Ianyuux xa dada koo ndɨdɨ. Hora io ndɨdɨ, kuu ná kuu xa n‑xiaꞌan Ianyuux xa xee nuu tata xa ndɨꞌɨ. Nani n‑xani ini‑ia, dani kida‑ia, xa xiaꞌan‑ia xa xee nuu ɨɨn ɨɨn tata. \v 39 Ña ka kuu ɨɨn nuu, ntdaa xa io. Yɨkɨ kuñu ñayiu kuu ɨɨn, te yɨkɨ kuñu kɨtɨ kuu ɨnka. Yɨkɨ kuñu chilidaa kuu ɨɨn, te yɨkɨ kuñu chaka kuu ɨnka. \v 40 Io xa io andɨu, te io xa io ñuñayiu. Te vili kaa xa io andɨu, te vili kaa xa io ñuñayiu. Ka kuu‑i, nduu‑i, xa vili kaa, ko tuku ka kuu ɨɨn ɨɨn‑i, ña ka kuu ɨɨn nuu‑i, nduu‑i. \v 41 Ndii ngandii, te ndii yoo, ko ña ndii ɨɨn nuu ngandii xiꞌin yoo. Dɨuni ndii chudini. Ko tuku ndii ɨɨn ɨɨn‑tɨ. \v 42 Duꞌa kuu ntdaa xaꞌa, te duꞌa koo hora nandoto koio ndɨyɨ. Yɨkɨ kuñu se ndito vitna kuu ɨɨn, te yɨkɨ kuñu se n‑nandoto kuu ɨnka. Hora kuxi‑ro ndɨyɨ, te vax ndɨꞌɨ yɨkɨ kuñu‑i. Xa teꞌyu kuu. Ko hora kada Ianyuux xa nandoto‑i, te nuncas ma jɨn ndɨꞌɨ yɨkɨ kuñu xee‑i. \v 43 Kuxi‑ro ɨɨn xa ñatuka vili kaa. Kada Ianyuux xa nduu‑i ɨɨn xa yo vili kaa. Kuxi‑ro ɨɨn xa ña ndaku ka. Kada Ianyuux xa yo ndundaku‑i. \v 44 Kuxi‑ro ɨɨn xa n‑xo tuu ñuñayiu. Kada Ianyuux xa nduu‑i ɨɨn xa kuaꞌa xa kutuu andɨu. Nux io yɨkɨ kuñu kuaꞌa xa xtuu‑i ñuñayiu, dɨuni io yɨkɨ kuñu kuaꞌa xa kutuu‑i andɨu. \p \v 45 Ná jaꞌan tnuꞌu Ianyuux, duꞌa kuu. N‑kidavaꞌa Ianyuux Adán. Se kiꞌna nuu n‑kuu Adán. Se ndito n‑kuu‑s, ɨɨn se n‑xo tuu vaꞌa ñuñayiu. Ná kuu Adán kuu uu, kuu Cristu. N‑kida Ianyuux xa kada Cristu xa kutuu vaꞌa mee‑ro xiꞌin Ianyuux andɨu. \v 46 Ko xa nandoto‑ro, ña kuu xa kiꞌna nuu. Ditna ka ndito‑ro xa kutuu‑ro ñuñayiu yaꞌa, te dada nandoto‑ro xa kutuu‑ro andɨu. \v 47 Xiꞌin ñuꞌu ñuñayiu, n‑kidavaꞌa Ianyuux Adán. Se kiꞌna nuu n‑kuu‑s. Andɨu, n‑kixi Cristu. Se kuu uu n‑kuu mee‑ia. \v 48 Ná kuu Adán kuu‑ro, hora tuu‑ro ñuñayiu. Ná kuu Cristu ku kuu‑ro, hora kutuu‑ro andɨu. \v 49 Nani kuu‑ro ná n‑kuu Adán, se ñuñayiu, dani ku kuu‑ro ná kuu Cristu, se n‑kixi nde andɨu. \p \v 50 Ñani‑da kuꞌa‑da, jaꞌan‑da nuu‑n xa ña kuaꞌa xa kutuu yɨkɨ kuñu‑ro io vitna nuu taxnuni Ianyuux. Xa vax ndɨꞌɨ, ma kuaꞌa‑i xa kutuu‑i nuu ma jɨn ndɨꞌɨ ni ɨɨn. \v 51 Juini‑da xa chinuu koio‑n vitna, chi jaꞌan‑da ɨɨn xa naꞌi nuu‑n. Ma ntdaa‑ro kuú‑ro antecas xa ndixi Jesucristu, ko hora na ndixi‑ia, ndada xee ñaꞌa Ianyuux ntdaa‑ro. \v 52 Ña ndoñuꞌu Ianyuux kueꞌe tiempo xa ndada xee ñaꞌa‑ia. Ɨɨn nunuu ni, te natnɨɨ‑ro yɨkɨ kuñu xee. Kuu ná kuu xa najuene‑ro, te najaan‑ro nduchi nuu‑ro, te duꞌa koo. Na dandaꞌi ángel, ia xinokuechi nuu Ianyuux, trompeta idinga vuelta, te kada Ianyuux xa nandoto koio ndɨyɨ, xa nuncas ma kuú koio ka‑i. Nuniꞌno ni nadama ñaꞌa‑ia mee‑ro, ntdaa‑ro. \v 53 Yɨkɨ kuñu‑ro io vitna vax ndɨꞌɨ. Ndoñuꞌu xa na taxi Ianyuux yɨkɨ kuñu xee ma jɨn ndɨꞌɨ. Vitna ka xiꞌí‑ro, ntdaa‑ro. Ndoñuꞌu xa kada Ianyuux xa kutuu vaꞌa‑ro xiꞌin‑ia kuia ma jɨn ndɨꞌɨ. \v 54 Yɨkɨ kuñu‑ro io vitna vax ndɨꞌɨ. Vitna ña kuaꞌa xa kutuu‑ro kuia ma jɨn ndɨꞌɨ. Ko na taxi Ianyuux yɨkɨ kuñu xee, te kutuu vaꞌa‑ro xiꞌin‑ia kuia ma jɨn ndɨꞌɨ. Kɨu ijan, koo ná n‑jaꞌan Ianyuux, hora n‑jaꞌan‑ia nuu se n‑ka chidotnuni tnuꞌu‑ia xá n‑kuu kueꞌe kuia. Ná kuu xa n‑jaꞌan‑ia nuu ɨɨn seyɨɨ xini uꞌu tnaꞌa xiꞌin‑ia n‑kuu. Se xini uꞌu tnaꞌa xiꞌin‑ia, kuu xa io xa kuú koio ntdaa ñayiu. N‑jaꞌan Ianyuux nuu se ijan: “Xá n‑xaxi ñaꞌa‑r, xaxeꞌe xa n‑ndaku‑r nuu‑n. \v 55 N‑kida‑n xa n‑ka xiꞌí‑i, ntdaa‑i, ko vitna kutuu koio‑i xiꞌin mee‑r kuia ma jɨn ndɨꞌɨ. Ma niꞌi ka‑n ni ɨnka‑i, ma kaxi ka‑n ni ɨnka‑i.” Duꞌa n‑jaꞌan Ianyuux. \v 56 Xaxeꞌe xa n‑ka kida seyɨɨ xa uꞌu, kuu xa io xa kuú koio‑s. Xaxeꞌe xa n‑ka tnɨɨ‑s tnuꞌu n‑chidotnuni Moisés, kuu xa taxnuni ñaꞌa kuechi‑s. \v 57 ¡Ko na kutaꞌu‑ro Ianyuux! Xaxeꞌe Xtoꞌo‑ro Jesucristu, kida Ianyuux xa nandoto‑ro, xa kutuu vaꞌa‑ro xiꞌin‑ia kuia ma jɨn ndɨꞌɨ. \p \v 58 Ñani mani‑da, kuꞌa mani‑da, xijan kuu xa kunduu koio ka‑n xiꞌin Cristu. Kundee ini naꞌi ka‑n, xa jandixa naꞌi ka‑n Cristu. Kɨu xiꞌin kɨu kada koio naꞌi ka‑n tniu n‑taxi Xtoꞌo‑ro Jesucristu, chi xini vaꞌa koio‑n xa nux kadatniu koio ka‑n, dada tnɨɨ koio‑n ntdaa xa juini Xtoꞌo‑ro xa taxi‑ia. \c 16 \s1 Ñani‑ro kuꞌa‑ro ka kundaꞌu \p \v 1 N‑ka kakuneꞌe mee‑n tvini ka xiaꞌan‑n nuu ñani‑ro kuꞌa‑ro ka kundaꞌu. Jaꞌan‑da nuu mee‑n, nani n‑jaꞌan‑da nuu ñayiu ka jandixa Jesucristu, distrito Galacia. \v 2 Kɨu kiꞌna nuu, ɨɨn ɨɨn semana, kunevaꞌa‑n, ɨɨn ɨɨn‑n, xa juini‑n xa juñaꞌa nga‑n. Nani niꞌi‑n, dani juñaꞌa‑n, ntna una kɨu. Te duꞌa ma koo xa io xa dataka‑ro tvini jan, hora nde na xee‑da ñuu‑n. \v 3 Na xee‑da, te tundaꞌa‑da davaꞌa nga seyɨɨ kaxí koio mee‑n, xa jɨꞌɨn koio‑s ñuu nani Jerusalén. Kaneꞌe koio‑s jɨꞌɨn xa xiaꞌan nga mee‑n nuu ñani‑ro kuꞌa‑ro Jerusalén. Tundaꞌa‑da‑s jɨꞌɨn‑s xiꞌin carta kadavaꞌa mee‑da. \v 4 O nux vatuka xa jɨꞌɨn mee‑da tuku, te jɨꞌɨn koio‑da xiꞌin‑s. \s1 Jɨꞌɨn‑da distrito Macedonia \p \v 5 Ko ditna ka, io xa jɨꞌɨn‑da distrito Macedonia. Te dada, xee‑da ñuu mee‑n. \v 6 Nux vatuka, te ndoo‑da xiꞌin‑n yoo vixi, xa kuaꞌa xa chindee ñaꞌa koio‑n mee‑da, xa jɨꞌɨn naꞌi‑da davaꞌa nga ñuu jɨꞌɨn‑da. \v 7 Chi ña juini‑da xa yaꞌa‑da ñuu‑n vitna, xa kotoniꞌni tnaꞌa‑ro uni koon ni kɨu. Juini‑da xa ndoo‑da xiꞌin‑n, nux juejoon Xtoꞌo‑ro Jesucristu. \v 8 Kutuu‑da ñuu nani Éfeso, vitna xiꞌin nde viko Pentecostés. \v 9 Chi kuu ná kuu xa io ɨɨn yeꞌe najaan vaꞌa nuu‑da. Kuaꞌa‑da xa juña tnuꞌu‑da tnuꞌu vaꞌa Ianyuux nuu kueꞌe xa kueꞌe ñayiu vitna. Ko dɨuni, io kueꞌe ñayiu ka xini uꞌu ñaꞌa. \p \v 10 Nux na xee Timoteo ñuu‑n, te io xa kueka vaꞌa koio‑n‑sɨ. Dandeꞌa‑n‑sɨ xa ña ndoñuꞌu‑s xa yuꞌu‑s xaxeꞌe‑n. Kida‑s tniu n‑taꞌu tniu Xtoꞌo‑ro Jesucristu. Nani kida mee‑da, dani kida mee‑s. \v 11 Xijan kuu xa koo koio‑n xañuꞌu nuu‑s. Chindee mani‑n‑sɨ, xa kuiko‑s ndixi‑s nuu‑da, chi ndetu‑da xa ndixi‑s xiꞌin ñani‑ro kix koio. \p \v 12 Ñani‑ro nani Apolos tuku. Kueꞌe n‑xijan‑da nuu‑s, xa jɨꞌɨn‑s ñuu‑n xiꞌin ɨnka ñani‑ro jɨꞌɨn vitna. Ko n‑jaꞌan mee‑s xa ña juini‑s xa jɨꞌɨn‑s ñuu‑n vitna. Jaꞌan‑s xa xee‑s ñuu‑n nakɨu kuaꞌa‑s. \s1 Ntdaa ñayiu ka jandixa Jesucristu ka tundaꞌa xanyuux nuu‑n \p \v 13 Koo koio‑n cuedado, xa maxku dandaꞌu ñaꞌa ni ɨɨn. Jandixa naꞌi koio ka‑n tnuꞌu Jesucristu. Kada koio mee‑n ná ka kida se vaꞌa, se ndaku. Te kundee ini naꞌi koio ka‑n. \v 14 Ntdaa xa kada‑n, kada‑n xaxeꞌe xa xemani‑n Ianyuux te xemani‑n ñayiu. \p \v 15 Ñani‑da kuꞌa‑da, ka xini‑n Estéfanas xiꞌin familia‑s. Ka xini‑n xa ka kuu‑s ñayiu kiꞌna nuu n‑ka kunduu xiꞌin Cristu, distrito Acaya. Ka xini‑n xa ka kida‑s ntdaa xa kuaꞌa‑s, xa chindee‑s ñayiu ka jandixa Jesucristu. \v 16 Xijan‑da nuu‑n xa jandixa koio‑n xa jaꞌan mee‑s, xijan‑da nuu‑n xa jandixa koio‑n ntdaa ñani‑ro kuꞌa‑ro ka kida tniu n‑xiaꞌan Xtoꞌo‑ro Jesucristu. \v 17 Kudɨ ini‑da xa xá n‑kixee Estéfanas, xiꞌin Fortunato, xiꞌin Acaico. N‑ka taxi mee‑s ntdaa xa ña n‑ka kuaꞌa mee‑n xa taxi‑n. \v 18 Xá n‑ka taxi‑s tnuꞌu kanu ini, te xini‑da xa n‑ka taxi‑s tnuꞌu kanu ini mee‑n tuku. Io xa kueka vaꞌa koio‑n se ijan, te koo koio‑n xañuꞌu nuu‑s. \p \v 19 Ntdaa ñayiu ka jandixa Jesucristu, ñuu xiꞌin ñuu Asia, ka ndajan tnuñaꞌa‑i. Ndajan tnuñaꞌa Áquila xiꞌin Priscila tuku, xaxeꞌe xa ka jandixa mee‑n Jesucristu, nani ka jandixa mee‑s mee‑ia. \v 20 Dɨuni ntdaa ñayiu ka jandixa Jesucristu nataka veꞌe‑s ka ndajan tnuñaꞌa‑i. Io xa tnɨtnandaꞌa vaꞌa‑n. \p \v 21 Xiꞌin ndaꞌa mee‑da kidavaꞌa‑da vitna. \p \v 22 Nux ña xemani ɨɨn ñayiu Xtoꞌo‑ro Jesucristu, na jɨꞌɨn‑i andea. Yachi na ndixi Xtoꞌo‑ro Jesucristu. \p \v 23 Na taxi Xtoꞌo‑ro Jesús xamani‑ia nuu‑n. \v 24 Na jini koio‑n xa xemani ñaꞌa‑da, ntdaa‑n, xaxeꞌe xa kunduu‑ro, nduu‑ro, xiꞌin Cristu. Duꞌa na koo.