\id PSA NT0143 - Clark - May, 1995 \h Wâŋgiŋa Paneâŋa kâ \toc1 Wâŋgiŋa Paneâŋa kâ \toc2 Wâŋgiŋa Paneâŋa kâ \toc3 WP \mt1 WÂŊGIŊA PANEÂŊA KÂ \ib \ip \it Kinzi Isrel ŋgu timbunzi Daviti, ŋga tamâta pinde simo muŋgani lâ, ande sisia wâŋgiŋa kie-kie ŋana sikai noŋa pa Maro Kindeni ku sipanea i. Zo pinde siwawa i, aŋga zo pinde kawanzi ndaŋge papa, aŋga zo pinde situla nenzi kalo-tawana pwataki, aŋga zo pinde sipatula nenzi kiesaka papa, aŋga zo pinde ilonzi makisa ŋana malia kie-kie sikai ŋinde, aŋga zo pinde situla ŋgua tu Kirisi ma muli imâ ipâŋga (Wâŋgiŋa 2, 8, 16, 22-24, 40-41, 45, 68-69, 72, 89, 102, 118). Maro Kindeni ilo tu kinda ma kalonda ŋgere ŋana i kawa ŋgua rârâni ku toka muli. Itu kinda ma tamarerea i simbo nâ, ku kalonda ŋgere ŋana vetâŋa arara muŋga iveta pa kinda. Ambo taveta mine, ande nenda ndekâŋa ma ipâŋga ŋalae.\it* \c 1 \s1 Kinzi tamâta rua nenzi vetâŋa \p \v 1 Ambo tamâta toŋge tini pwâka ŋana ipaloŋo pa kinzi tamâta sakamao nenzi ŋgua, ambo i tini pwâka ŋana ipono muli pa kinzi kiesaka tamwatanzi nenzi ŋgua, ambo i tini pwâka ŋana isaŋona kunzi tamâta ŋinde uru siporo ŋgua pavaligiŋa pa Yova Kindeni, ande tamâta ŋinde ikura tu indeka. \p \v 2 Tamâta ŋinde ilo ara ndo ŋana Yova Kindeni ne ŋgua tukuŋa kâ, aku i nde kari wa mbo wa uru kalo ŋgere sondo ŋana ŋgua tukuŋa ŋinde kâ. \v 3 Tamâta ŋinde itogo kâi toŋge imandi lââ pwali. I uru ipula kanaŋo ikura zo zo, aku ne lau uru ŋgâla-ŋgâla tia ndo. Vetâŋa rârâni iveta nde uru ipâŋga ara nâ. \p \v 4 Aŋga kinzi tamâta sakamao nde simo mine tia. Kinzi simandi kaika tia ndo. Kinzi sitogo gawura lawea itapala kala ilâ. \v 5 Mine nde Yova Kindeni ma ipare nia sondo panzi tamâta sakamao. Kinzi kiesaka tamwatanzi ma sikura tu simo kunzi Yova Kindeni ne tamâta, ande tia. \v 6 Ŋana tu Yova Kindeni uru ikea ŋananzi i ne tamâta. Taitu kinzi tamâta sakamao ma naonzi tia lâ. \c 2 \s1 Maro Kindeni ipatea Koipu Ŋalae \p \v 1 Mana mana ŋana kinzi tinikoa ŋgu, a? Ŋana sâ kâ ŋga kinzi sipa ŋgua ŋana siveta paraŋa kâ, a? Ŋana sâ kâ ŋga siveta ŋgua pâŋa kaa kaa mine, a? \p \v 2 Kinzi ŋgu ŋinde nenzi koipu ŋalaŋala siluku ŋana paraŋa kâ. Kinzi nenzi tamâta mbâna-mbâna sipasau tu siroto nzâla ŋana siŋgoloa paraŋa kuku Yova Kindeni tava Koipu Ŋalae ŋinde i muŋga ipatea. \v 3 Kinzi situ ŋgua mine tu, “Yova Kindeni kuku ne koipu ŋalae rua nde sipa wâlo kaika lâ kinda tininda lâ, andeta kala ŋine kinda ma tapu wâlo mbutukunâŋa ŋinde ututu.” \p \v 4 Andeta Maro Ŋalae, ina uru isaŋona koipu ŋalae ne saŋonâŋa nia lâ samba lawea, ande iŋeleanzi wa iveta “a” panzi wa. \v 5 Ŋineŋga i wisi nâna ŋalae panzi kala itu ŋgua kaika panzi. Aku Maro Ŋalae ne wisi-nâna ŋinde iveta ruruŋa ŋalae ŋinde panzi. \v 6 Aku Maro Ŋalae iporo mine tu, “Muŋgani naŋa apatea tamâta ŋinde tu ma imo Koipu Ŋalae, aku naŋa warakâŋgu ao i imo Saion tuu kulu, naneŋgu tuu sapâŋa ŋinde.” \p \v 7 Aku Koipu Ŋalae ŋinde nde iporo tu, “Ŋine naŋa ma atula Yova Kindeni kawa ŋgua pwataki. Muŋga Yova Kindeni ipai naŋa mine tu, ‘Noko nde naŋa natuŋgu. Kala ŋine naŋa amo noko tama.’” \v 8 Aku Yova Kindeni kala ipai naŋa mine tu, “‘Ambo noko ma kuno pa naŋa, ande naŋa ma tamâta rârâni nenzi tâno alano, aku noko ma pwai poe pa nia ndoni. \v 9 Noko ma pwai poe kaika ndo panzi tamâta rârâni, aku ma kupunzi pwapwataki, itogo tamâta ipu kulo pwapwataki kala punu-punu nâ ikeno.’” Yova Kindeni iporo ŋgua mine pa naŋa koipu ŋalae. \p \v 10 Mine nde miki koipu ŋalaŋala rârâni kaloŋo naneŋgu ŋgua ŋine sondo, aku kapakatona warakami nemi vetâŋa sondo ndo. \v 11 Miki ma kamege ŋana Yova Kindeni kâ, aku kapanea i ŋa tava ilomi ruruŋa. \v 12 Miki ma kapare tukumi ndue lâ i kie tini laiti. Tia ma i wisi nâna walele nâ pami, aku ma izavarumi ku naomi tia lâ. Aŋga tamâta ea kinzi uru silâ pa Yova Kindeni tu ma ikea ŋananzi, ande i ne nzâmbe ara ikeno panzi. \s1 Lâ mboyo tamâta ino pa Maro Kindeni tu ma ipu tini kaika papa i \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine, lâ zo ŋinde ikâwa ŋana i natu Apsalom kâ. \c 3 \p \v 1 Yova Kindeni, naneŋgu kazâŋa tamâta sipâŋga kambwaŋenzi rârâ ŋinde! Kinzi simandi ŋana siveta kenzi sakamao pa naŋa. \v 2 Kinzi siporo ŋgua ŋana naŋa kâ mine tu, “Maro Kindeni ma ivila i tia.” \v 3 Taitu nenzi ŋgua ŋinde nde mao tia. Yova Kindeni, noko kutogo naneŋgu maramuŋa mine. Noko ma kumuŋga pana ŋana apole paraŋa kâ. Noko nâ uru kupu tini kaika pa iloŋgu kaloŋgu, ŋana naŋa akura tu amandi kaika kâ. \v 4 Naŋa uru asarâwa pa Yova Kindeni tu ivila naŋa. Aku i imo tamwata ne tuu sapâŋa kulu ku ipaloŋo pa naneŋgu noŋa. \p \v 5 Yova Kindeni uru ikea ŋanana ikura mbo mbo. Mine nde lâ zo ŋana naŋa akeno kenoŋa nia, ande naŋa uru akeno utu lâ lee mbwale pwataki, ŋineŋga amandi sânda kilo. \v 6 Kinzi kazâŋa tamâta kambwaŋenzi tamâta-tamâta siŋge naŋa mbwaliu lâ, taitu naŋa ŋandai aruru ŋananzi ŋga. \p \v 7 Yova Kindeni, kumandi ŋga! Naneŋgu Maro Kindeni, kumâ kuvilana! Noko uru kupunzi naneŋgu kazâŋa tamâta rârâni pâta lâ, kala nenzi kaika ŋana sipole naŋa kâ ande ikeno panzi tia. \v 8 Yova Kindeni, noko simbo nâ uru kuvilanzi ne tamâta ŋana sipole paraŋa kâ. Noko uru kuveta kie ara nâ panzi tamâta ŋinde sipono muli pano. \c 4 \s1 Lâ mbo tamâta ino pa Maro Kindeni tu ma ipu tini kaika papa i \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 O Maro Kindeni, noko uru pwea ŋanana. Mine nde kupaloŋo pa naneŋgu noŋa! Muŋga noko pwai naŋa piti lâ kazâŋa ilo. Kala ŋine naŋa ano pano tu kuo ne wisi-wisi imâ pana ku kutambira taŋa pa naneŋgu noŋa. \p \v 2 Aŋga miki tamâta ŋai, miki ma kayaula naŋa ŋâŋgu ikura zo ŋapia kilo, a? Miki ma ilomi koŋa pa ŋgua kaa kaa wa kapono muli pa mâsi laŋeŋa wa ikura zo ŋapia kilo, a? \v 3 Miki kalomi ŋgere sondo ŋga; Yova Kindeni nde ipateanzi tamâta pinde pa i tamwata, kinzi ŋinde uru sipono muli pa i. Mine nde lâ zo ndia naŋa ano papa i, ande i uru ipaloŋo pa naneŋgu noŋa. \v 4 Ambo miki wisimi nâna, ande kapakatona sondo ŋga. Tia ma kaveta kiesaka. Lâ zo ndia miki kakeno nemi kenoŋa nia, ande ara ŋana miki ma kalomi ŋgere sondo, aku kawami buu nâ. \v 5 Ara ŋana miki ma kao patarawâŋa sondo nâ ilâ pa Yova Kindeni, aku kao nemi kalo-tawana ilâ mao papa i nâ. \p \v 6 Tamâta rârâ uru ilonzi pa mbaliŋa nâ, kala sikai noŋa mine tu, “Ea ikura tu ivilama kamo ara kilo, a? O, Yova Kindeni, kalo sukâŋa ŋanama!” \v 7 Lâ zo ŋana kâpwa ipâŋga maria lâ tâno ilo, ande kinzi tamâta ŋinde uru sindeka. Taitu muŋgani noko kuo ndekâŋa ŋalae tina lâ naŋa iloŋgu, aku ndekâŋa ŋine ipole nenzi ndekâŋa kaa ŋinde ndo lâ. \v 8 Yova Kindeni, noko simbo nâ uru pwatona naŋa kala amo ara nâ. Naŋa aruru ŋana sâ toŋge tia. Mine nde lâ zo ŋana naŋa alâ akeno naneŋgu kenoŋa nia, ande naŋa uru akeno walele ku akeno utu lâ. \c 5 \s1 Tamâta ikai noŋa pa Maro Kindeni tu ma ikatona i \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Yova Kindeni, kupaloŋo pa naneŋgu noŋa. Naŋa iloŋgu malia ndo; mine nde kutambira taŋa pa naneŋgu tiŋa. \v 2 Naneŋgu Koipu Ŋalae, naneŋgu Maro Kindeni noko, naŋa ano pano tu kuvilana, aku kupaloŋo pa naneŋgu sarawâŋa. \v 3 Yova Kindeni, naŋa uru amâ pano ikura mboyo mboyo, aku noko kupaloŋo pa naneŋgu noŋa. Naneŋgu noŋa uru imâ pano itogo naneŋgu patarawâŋa mwasina. Naŋa akai noŋa pano lâ, ŋineŋga ao tiniŋgu pa noko tu kuvilana. \p \v 4 Maro Kindeni, noko ŋandai kundeka ŋana vetâŋa potomule ŋga. Mine nde kinzi tamâta sakamao sikura tu simo noko tini laiti, ande tia. \v 5 Tamâta ea kinzi uru sipasuka warakanzi tininzi, kinzi ŋinde sikura tu simandi noko nao, ande tia. Noko tini pwâka ndo ŋananzi kiesaka tamwatanzi. \v 6 Noko kuzavarunzi kinzi laŋeŋa tamwatanzi, aku noko pwai kazâŋa ŋalae tina panzi tamâta ea uru sikai laŋeŋa wa sipunzi tamâta pâta simâte wa. \p \v 7 Taitu noko tini mwasa ndo pa naŋa ikura zo rârâni. Mine kala naŋa akura tu amâ pano lâ noko ne luma sapâŋa, aku apare tukuŋgu pano awâŋgi awawano. \v 8 Yova Kindeni, kinzi kazâŋa tamâta situ siyaula naŋa. Mine nde naŋa ano pano tu kugagati iloŋgu kaloŋgu, ŋana naŋa ma aveta ikura noko ne pateâŋa mine. Kutula noko ne nzâla sondo ŋinde pa naŋa, ŋana naŋa ma apono muli sondo pano. \v 9 Naneŋgu kazâŋa tamâta nenzi ŋgua rârâni nde sondo tia ndo. Kinzi ilonzi ndo tu ma sizavarunzi tamâta. Kinzi kawanzi nde itogo mateŋa tamâta nenzi kuru mwasina, kawa maa nâ ikeno, ŋana tu kinzi uru siporo ŋgua mona-mona palaŋeŋa rârâ ŋana siyaulanzi tamâta kâ. \v 10 Maro Kindeni, naŋa iloŋgu tu noko ma kuonzi tamâta ŋinde lâ ŋgua nia, ŋineŋga kupare nia panzi. Naŋa iloŋgu tu nenzi ilo-kalo potomule ŋinde ma iyaula warakanzi. Kinzi uru taŋanzi kaika pa noko, aku siveta kiesaka rârâ ŋinde. Mine nde naŋa iloŋgu tu noko ma kusokinzi silâ simo malawae ndo ŋanano. \p \v 11 Aŋga tamâta ea uru simâ pa noko tu ma pwea ŋananzi, ande kinzi ŋinde rârâni ma sindeka. Kinzi ma wisinzi ara, aku ma siwâŋgi wâŋgiŋa ndekâŋa kâ. Naŋa ano pano tu pwatonanzi sondo, kinzi ŋinde ilonzi ndo keno pano. Noko uru kuveta kie ara ndo panzi; mine kala kinzi sindeka ŋalae. \v 12 Yova Kindeni, noko uru kuveta kie ara ndo panzi tamâta ea sipono muli pa noko ne ŋgua. Noko ne wisi-wisi ŋinde nde itogo tamâta ŋinde nenzi maramuŋa mine. \c 6 \s1 Tamâta ilo malia kala ino pa Maro Kindeni tu ma ivila i \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Yova Kindeni, noko ma wisi nâna ku kumbita naŋa ndimo! Mao nâ, noko wisi nâna, taitu naŋa ano pano tu kupare nia pa naŋa ndimo. \v 2 Yova Kindeni, naneŋgu kaika nde ikâwa ilâ lâ. Mine nde kalo sukâŋa ŋanana! Naŋa tiniŋgu ndoni pââsââ lâ, aku iloŋgu tu noko ma kuveta tiniŋgu ara kilo. \v 3 Naŋa iloŋgu nde malia ndo. Andeta Yova Kindeni, noko ma kupaloŋo pa naneŋgu noŋa ku kuvilana lâ zo ndia, a? \v 4 Yova Kindeni, kulele nao pana ku kuvilana ŋga! Noko ilo ndo keno pa naŋa ikura zo rârâni. Mine nde naŋa ano pano tu kutiŋgi mateŋa piti pana. \v 5 Tiambo kinzi mateŋa tamâta sikura tu kalonzi ŋgere ŋana noko kâ, tiya? Tia ndo. Lâ mateŋa nianzi, tamâta toŋge ikura tu ipanea noko ŋa, ande tia. Mine kala ano pano tu kuvilana. \p \v 6 Naŋa amo ata nâ lee waloŋgu ndoni marumbu lâ. Naŋa matâŋgu sulu indu indue isusulua naneŋgu kenoŋa nia ikura mbo mbo. Mine nde naŋa kuluŋgu kulânda nde lââ sakoa lâ. \v 7 Naneŋgu kazâŋa tamâta nde siveta kenzi sakamao pa naŋa. Mine kala naŋa amo atata nâ. Naŋa matâŋgu poa lâ, kala akura tu amora nia sondo, ande tia. \p \v 8 Ayo, miki tamâta sakamao, miki kakâwa kalâ! Yova Kindeni iloŋo naneŋgu tiŋa marumbu lâ. \v 9 Naŋa asarâwa pa Yova Kindeni tu ma kalo sukâŋa ŋanana, aku i ilo ara ŋana naneŋgu noŋa ŋinde. \v 10 Yova Kindeni ma ipolenzi naneŋgu kazâŋa tamâta rârâni, aku kinzi ma siruru ku ma mainzi ŋalae. I ma iŋaranzi walele nâ, kala kinzi ma sikâwa pwapwataki silâ. \c 7 \s1 Tamâta ilo malia kala ikai noŋa pa Maro Kindeni \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine, lâ zo ŋinde i ilo malia ŋana tamâta toŋge ne vetâŋa, i ŋa tu Kus. \p \v 1 Yova Kindeni, naneŋgu Maro Kindeni noko, naŋa amâ pa noko ku ano pano tu pwea ŋanana. Kuvilana, aku pwai naŋa piti lâ kinzi tamâta uru sitaŋgula naŋa ŋinde mbaunzi ilo. \v 2 Tia ma kinzi sikai naŋa alâ pa nia bilimu, ŋineŋga ma sizavaru naŋa ndo lâ, itogo mbwâmbwa saka “leve” uru iveta panzi tamâta mine. \p \v 3-4 Yova Kindeni, naneŋgu Maro Kindeni noko, ambo naneŋgu soki tâ ikeno pana, ambo naŋa muŋga aveta keŋgu sakamao pa tamâta toŋge tâku, akai laŋeŋa pa niŋgu-nambwe toŋge tâku, aveta vetâŋa soki kaa nâ pa naneŋgu kazâŋa tamâta toŋge tâ; \v 5 ambo mine, ande ara ŋana kinzi kazâŋa tamâta ma sitaŋgula naŋa lee sikaina kaika lâ. Ara ŋana kinzi ma kenzi nâ sipale naŋa sizavaruna ndo lâ, aku ara ŋana ma sipile karaeŋgu ikeno kaa nâ lâ tâno kulu. Andeta naŋa ŋandai aveta vetâŋa mine ŋga. \p \v 6 Yova Kindeni, naŋa iloŋgu tu noko ma kumandi sânda ku pwai nâna panzi naneŋgu kazâŋa tamâta. Kumandi ku pwai kazâŋa panzi tamâta ŋinde uru wisinzi nâna ŋalae tina pa naŋa. Maro Kindeni, noko kuporo kaika lâ tu tamâta ma siveta vetâŋa sondo ndo panzi tininzi pinde. Mine kala naŋa ano pano tu kupagagati tamwata ku kuvilana! \v 7 Noko uru kusaŋona koipu ŋalae ne saŋonâŋa nia lâ samba lawea. Naŋa iloŋgu tu noko ma kugonanzi tamâta rârâni simâ taitu ku kuonzi simandi noko nao. \v 8 Yova Kindeni, noko uru kumandi lâ ŋgua nia ku kulea sondo pa tamâta rârâni nenzi vetâŋa. Noko kusama tu naŋa aveta vetâŋa soki toŋge tia. Mine nde naŋa ano pano tu kutula ŋinde pwataki panzi naneŋgu kazâŋa tamâta lâ ŋgua nia. \v 9 Maro Kindeni, noko ne vetâŋa rârâni nde sondo ndo. Noko kusama tamâta rârâni nenzi ilo-kalo wa ilonzi wa marumbu lâ. Mine kala naŋa ano pano tu kutoto kinzi tamâta sakamao nenzi vetâŋa potomule ŋinde, aku kuveta kie ara panzi tamâta ea uru sipaveta kuku vetâŋa ara. \p \v 10 Naŋa kaloŋgu tawana tu Maro Kindeni i nde naneŋgu maramuŋa. I uru ivilanzi tamâta ea sipaloŋo pa i kawa ŋgua. \v 11 Maro Kindeni ne pareŋa-nia nde sondo ndo. Ikura zo rârâni i uru wisi nâna panzi kiesaka tamwatanzi. \v 12 Ambo kinzi tamâta sakamao mine ma sipalele ilonzi kalonzi tia, ande Maro Kindeni ma iwawa ne pila kazâŋa kâ. I itike ne temba kala iluku lâ ŋana paraŋa kâ. \v 13 I inziu ne silâwa ku mata ruru ndo, ŋineŋga ikai ne temba kâki ku irae temba ŋana ipanenzi tamâta sakamao kâ. \p \v 14 Opopo, kinzi tamâta sakamao uru kalonzi ŋgere ŋana vetâŋa kiesaka kie-kie nâ. Kinzi simo sitogo vetâŋa potomule rârâni tamanzi, aku kawanzi laŋeŋa nâ ikura zo zo. \v 15 Kinzi sisale tâno wewe ŋalae ŋana sikainzi tamâta kâ. Taitu kinzi warakanzi patanzi sindue silâ wewe ŋinde ilo. \v 16 Mine kala nenzi vetâŋa potomule nde iyaula kinzi warakanzi lâ. Kinzi mbaunzi nâ iveta nâna pa warakanzi. \p \v 17 Mao nâ, Yova Kindeni ne vetâŋa rârâni nde sondo ndo. Mine nde naŋa kawâŋgu ndaŋge papa i. Naŋa ma awâŋgi wâŋgiŋa paneâŋa kâ pa Yova Kindeni âta Tamwata. \c 8 \s1 Maro Kindeni kilala ipâŋga nia yo ikura nia ndoni mine tu i ŋa nde ŋalae ndo \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Yova Kindeni, maka nema Maro Ŋalae noko, kinzi tamâta rârâni lâ tâno ndoni simora noko ne walo ŋalae ipâŋga nia yo panzi. Kinzi simo sipanea noko ŋa, aku nenzi paneâŋa ŋinde ikâki ilâ lee ipâŋga samba lawea. \v 2 Aku kinzi lâlu kiri-kiri kala uru sipanea noko ŋa mine nâ, aku nenzi paneâŋa ŋinde nde itogo ŋgumbi kaika ŋana ipono noko ne kazâŋa tamâta nzalanzi. \p \v 3 Yova Kindeni, naŋa matâŋgu kâki alea pa nia maa, niani ndaina noko nia ndoyo kupulia ipâŋga lâ. Naŋa amora nzimona tavanzi pitu rârâni ŋinde noko muŋga kuonzi simo nianzi nianzi. \v 4 Naŋa amora kelekele ŋinde lâ, ŋineŋga akasoŋano lâ warakâŋgu iloŋgu mine tu, “Maka tamâta nde sâ kala noko uru ilo ŋanama. Maka nde kelekele kaa nâ; mine nde mana mana ŋga noko uru pwatonama, a?” \v 5 Andeta noko muŋgani kuo maka kamo kelekele rârâni kulunzi, kala maka kamo noko simbo nâ kalo. Noko kuveta maka kakai koipu, aku kusuka maka ŋama kâki lâ. \v 6 Noko kupatea maka ŋana kakai poe pa kelekele rârâni noko muŋga kupulianzi sipâŋga ŋinde. Noko kuonzi kelekele rârâni simo maka tamâta kaloma marumbu lâ. \v 7 Mao nâ, noko pwainzi lama wa, bulmakao wa, simbi rârâni simo dugu ilo wa, \v 8 sii rârâni wa, iŋa rârâni wa, aku kuonzi kelekele rârâni ŋinde simo maka kaloma. \p \v 9 Yova Kindeni, maka nema Maro Ŋalae noko, kinzi tamâta rârâni lâ tâno ndoni simora noko ne walo ŋalae ipâŋga nia yo panzi. \c 9 \s1 Tamâta kawa ndaŋge pa Maro Kindeni ŋana i ne vetâŋa rârâni kâ \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Yova Kindeni, naŋa iloŋgu ndo tu aporo ndaŋge ŋalae pa noko. Naŋa ma aporo atula ŋgua panzi tamâta ŋana vetâŋa ŋalaŋala rârâni noko muŋga kuveta ŋinde. \v 2 Naŋa kaloŋgu ŋgere ŋana noko ne vetâŋa ŋinde kâ, kala awâŋgi wâŋgiŋa tava ndekâŋa ŋalae. Yova Kindeni âta Tamwata, naŋa ma awâŋgi wâŋgiŋa paneâŋa kâ pa noko, \v 3 ŋana tu noko kumandi lâ naneŋgu kazâŋa tamâta naonzi, kala sikâwa silâ. Kinzi patanzi sindue aku sipamateteu. \v 4 Lâ zo ŋana noko kulea pa naneŋgu kazâŋa tamâta nenzi vetâŋa lâ ŋgua nia, ande noko kuveta vetâŋa ŋinde sondo ndo. Mine nde noko kutula pwataki lâ kinzi naonzi tu naneŋgu soki toŋge tia. \v 5 Noko kupa ŋgua lâ ŋana kupare nia panzi tinikoa ŋgu. Noko kuzavarunzi tamâta sakamao ŋinde kala naonzi tia lâ, aku tamâta toŋge ma kalo ŋgere kilo ŋana kinzi kâ, ande ma tia. \v 6 Noko kuzavarunzi kazâŋa tamâta kala naonzi tia ndo lâ. Mine nde kinzi ma sikura tu sikai kazâŋa pa maka kilo, ande tia. Yova Kindeni, noko kuzavaru nenzi lawea ŋalaŋala marumbu lâ, aku tamâta rârâni nde kalonzi kapa ŋananzi lâ. \p \v 7 Aŋga Yova Kindeni nde imo koipu ŋalae ikura zo zo. I iluku lâ ŋana ipare nia panzi tamâta kâ. \v 8 I uru ikai poe sondo ndo panzi tamâta ŋgu ndoni. Aku i ne mâsi ŋana ipare nia panzi tamâta kâ nde ipakura kuku nenzi vetâŋa. \v 9 Tamâta pinde nenzi walo nde ŋalae koŋa tia, kala nenzi kazâŋa tamâta uru siveta kenzi sakamao panzi. Taitu Yova Kindeni uru ikea ŋananzi tamâta ŋinde. Lâ zo ndia malia ipâŋga panzi, ande kinzi uru silâ simuna i tini laiti, kala simo ara nâ. \v 10 Yova Kindeni, ambo tamâta toŋge itu imâ pano, ande naŋa asama tu noko ma kupu muli pa tamâta ŋinde tia ndo. Mine kala tamâta ea sisama noko kilala sondo, ande kinzi ŋinde rârâni ma kalonzi tawana noko mao nâ. \p \v 11 Miki kaloŋo ŋga; Yova Kindeni imo koipu ŋalae lâ Saion lawea! Miki ma kawâŋgi kapanea i kasuka ŋa kâki, aku katapâri panzi tamâta ŋgu ndoni ŋana vetâŋa ŋalaŋala i muŋga iveta ŋinde. \v 12 Yova Kindeni ilo ŋananzi tamâta ŋinde uru sikai nâna koa tia nâ, aku ipono taŋa ŋana nenzi tiŋa kâ, ande tia. I uru ipare nia pa tamâta ea iveta soki panzi. \p \v 13 O Yova Kindeni, kalo sukâŋa ŋanana! Kumora ŋga; naneŋgu kazâŋa tamâta siveta kenzi sakamao ndo pa naŋa. Naŋa ano pano tu pwaina piti lâ mateŋa ne nimbu ilo. \v 14 Ambo noko ma kuvila naŋa mine, ande naŋa ma akura tu amandi Jerusalem lawea ne ŋgumbi nzâla kawa, ku ma apaneano atapâri panzi tamâta ŋana vetâŋa rârâni noko muŋga kuveta pa naŋa ŋinde. Naŋa ma amo andeka nâ, ŋana tu noko pwaina piti lâ kazâŋa ilo. \v 15 Muŋga kinzi tinikoa tamâta sisale tâno wewe ŋalae ŋana sitatau maka kâ. Andeta kinzi warakanzi patanzi sindue silâ wewe ŋinde ilo. Kinzi sio nimbu ŋana sikale maka kaika kâ, andeta nimbu ŋinde nde ikai kinzi warakanzi. \v 16 Kinzi tamâta sakamao ŋinde siveta kelekele ŋana iyaula maka, andeta kelekele ŋinde ipalele ku izavaru kinzi warakanzi. Mine nde Yova Kindeni kilala ipâŋga nia yo tu i uru ipare nia sondo panzi tamâta. \p \v 17 Tamâta ea sipu mulinzi pa Maro Kindeni, ande kinzi tamâta sakamao ŋinde rârâni nde soka nzâla ŋinde ilâ pa mateŋa nianzi nâ. \v 18 Andeta Maro Kindeni ma kalo kapa ŋana isuka kinzi sugorai tamwatanzi, ande ma tia. Kinzi tamâta ŋinde uru sio tininzi pa Maro Kindeni tu ma ivilanzi, aku nenzi mâsi ŋinde ma ilâ kaa nâ, ande tia. \p \v 19 Yova Kindeni, kumâ ŋga! Noko ma kusâu panzi tamâta tu taŋanzi kaika pano ndimo. Naŋa iloŋgu tu noko ma kuonzi tinikoa tamâta simandi noko nao lâ ŋgua nia, ŋineŋga ma kupa ŋgua ŋana pareŋa-nia kâ panzi. \v 20 Yova Kindeni, naŋa iloŋgu tu noko ma kuveta ruruŋa ŋalae panzi. Kutula pwataki panzi tu kinzi nde tamâta nâ, kala simo noko kalo. \c 10 \s1 Tamâta ikai noŋa pa Maro Kindeni tu ma ivila i \p \v 1 Yova Kindeni, ŋana sâ kâ ŋga noko kumo malawae ndo ŋana naŋa kâ, a? Naŋa amo sakamao ndo; ŋana sâ kâ ŋga noko kupavea ŋanana, a? \p \v 2 Kinzi tamâta sakamao uru sipasuka warakanzi tininzi ku siveta kenzi sakamao panzi sugorai tamwatanzi. Naŋa iloŋgu tu kinzi ma patanzi sindue wewe ilo, wewe ndainani kinzi warakanzi muŋga sisale ŋana sikainzi tamâta kâ. \v 3 Kinzi tamâta sakamao uru kawanzi pakâe siporo ŋana ilo-kalo potomule ŋinde ikeno ilonzi kalonzi. Kinzi ilonzi yosi ŋana mbaliŋa kie-kie. Kinzi uru siporo ŋgua sakamao pa Yova Kindeni wa sipu mulinzi papa wa. \v 4 Kinzi tamâta sakamao situ kinzi warakanzi nâ nde tamâta ŋalaŋala. Kinzi tininzi pwâka ndo ŋana Maro Kindeni kâ. Kinzi situ i nde maro kaa nâ. \v 5 Mbaliŋa kie-kie ikeno panzi, kala simo sindeka nâ. Kinzi sizizâla ndo ŋana Maro Kindeni ne mâsi ŋana ipare nia panzi tamâta kâ. Kinzi uru siveta “a” pa nenzi kazâŋa tamâta. \v 6 Kinzi siporo lâ ilonzi mine tu, “Naŋa amandi kaika nâ; sâ toŋge ikura tu ipono nzalâŋgu, ande tia. Malia toŋge ma ikura tu isânda naŋa kuluŋgu, ande tia ndo.” \v 7 Ikura zo rârâni kinzi uru siporo ŋgua sakamao wa ŋgua laŋeŋa wa ŋgua ŋana itu ruruŋa panzi tamâta pinde wa. Kinzi ilonzi ndo ŋana siporo wisi-nâna ne ŋgua sakamao panzi tamâta pinde. \v 8 Kinzi tamâta sakamao uru simuna simo lawea ilo, ku sio ŋananzi tamâta ara ŋana sipunzi pâta simâte kâ. Kinzi simuna ku sititike sio ŋananzi tamâta pinde ŋana sizavarunzi kâ, kinzi ŋinde nenzi walo ŋalae koŋa tia. \v 9 Kinzi simo simuna nâ, itogo mbwâmbwa saka “leve” uru imuna lâ ne ŋgânza ilo mine. Kinzi sio ŋananzi sugorai tamwatanzi lee sikainzi kaika lâ nenzi nimbu. Ŋineŋga silaenzi silâ. \v 10 Kinzi tamâta sakamao nenzi kaika nde ŋalae tina. Mine kala kinzi sitawanzi sugorai tamwatanzi ndue ndo lâ ku sipolenzi lâ. \v 11 Kinzi uru siporo lâ ilonzi mine tu, “Maro Kindeni kalo kapa ŋana naneŋgu vetâŋa kâ. Ipono tamwata nao lâ, kala ikura tu imora sâ toŋge tia.” \p \v 12 Mao nâ, kinzi tamâta sakamao uru siveta vetâŋa mine. Mine nde Yova Kindeni, kumandi ŋga! Maro Kindeni, kuzavarunzi tamâta ŋinde ndo lâ. Kalo ŋgere ŋananzi tamâta ara ŋinde uru simo sikai nâna. \v 13 Kinzi tamâta sakamao sipu mulinzi pa noko lâ, aku uru siporo lâ warakanzi ilonzi tu, “Maro Kindeni ma ipare nia pa naŋa ŋana naneŋgu vetâŋa soki kâ, ande ma tia.” Kinzi nenzi ilo-kalo ŋinde nde ara tia ndo. \v 14 Mao nâ, noko uru kumora kinzi tamâta sakamao nenzi vetâŋa. Noko kusama lâ ŋana nâna wa malia ŋinde kinzi tamâta ara uru sikai, aku ikura zo zo noko ilo ara nâ ŋana kuvilanzi. Ikura zo rârâni noko uru kuvilanzi sugorai tamwatanzi wa kinzi tamâta nenzi kaika tia wa, kinzi ŋinde sipauwo warakanzi lâ noko mbau ilo. \v 15 Mine nde naŋa ano pano tu kutawa kinzi kiesaka tamwatanzi nenzi kaika ndue ndo lâ, aku kupare nia panzi ŋana nenzi vetâŋa soki rârâni lee, ikura lâ zo ndia kinzi ma sipile nenzi vetâŋa soki ŋinde. \p \v 16 Yova Kindeni imo koipu ŋalae, ma imo mine ku imo nâ. I ma isokinzi tinikoa tamâta lâ i ne tâno, aku ma naonzi tia ndo lâ. \v 17 Yova Kindeni, noko ma kupaloŋo panzi tamâta uru sikai nâna ŋinde nenzi noŋa, aku ma kupu tini kaika pa ilonzi kalonzi. \v 18 Noko ma kupaloŋo pa kinzi sugorai tamwatanzi nenzi tiŋa, aku ma kupaloŋo pa kinzi tamâta uru sikai malia ŋinde nenzi tiŋa tona. Noko ma kuveta kie sondo nâ panzi. Mine kala kinzi tâno tamâta ma sikura tu siveta ruruŋa panzi kilo, ande ma tia. \c 11 \s1 Tamâta ne kalo-tawana ikeno sondo pa Maro Kindeni \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Naŋa kaloŋgu tawana tu Yova Kindeni ma ikatona naŋa. Mine nde noko tamâta ŋai, ŋana sâ kâ ŋga noko kupai naŋa mine tu, “Pwâwa kulâ pa tuu, itogo sii iruru ku ikâwa ilâ walele nâ mine. \v 2 Pwâwa kulâ, ŋana tu kinzi tamâta sakamao simuna simo nia kondoma. Kinzi sitike nenzi temba lâ, ku sisaŋa silâwa sirae silea pa kinzi tamâta ara tu ma sipanenzi kâ. \v 3 Kinzi tamâta sakamao sizavaru vetâŋa ara rârâni. Mine nde tamâta ara ma ikura tu iveta sâ toŋge tia.” Ayo, noko tamâta ŋai, ŋana sâ kâ ŋga noko kuporo ŋgua kapa-kapa mine pa naŋa, a? \p \v 4 Ŋana tu Yova Kindeni imo tamwata ne luma sapâŋa ilo. I imo ikai koipu lâ samba ilo, aku i mata uru ilea panzi tamâta rârâni. Isama ŋana vetâŋa rârâni siveta ŋinde. \v 5 Yova Kindeni uru ilea pa tamâta rârâni nenzi vetâŋa, kinzi saka wa ara wa. I tini pwâka ndo ŋananzi tamâta ŋinde sivaligi i tamwata ne ŋgua tukuŋa. \v 6 I ma isupwa yââ tava mira ndimoro imbe indue lâ kinzi tamâta sakamao kulunzi, itogo karâzi mine. Aku i ma isupwa lawea kaika ilâ panzi ŋana iveta kelekele rârâni ŋgâla-ŋgâla lâ. Mao nâ, Yova Kindeni ipatea tu vetâŋa mine ma ipâŋga panzi tamâta sakamao. \p \v 7 Yova Kindeni tamwata uru iveta vetâŋa sondo nâ, aku i tini mwasa pa vetâŋa arara rârâni. Kinzi tamâta ara ma simo kuku i. \c 12 \s1 Tamâta ikai noŋa pa Maro Kindeni tu ma ivila i \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Yova Kindeni, kuvila maka ŋga! Tamâta ara toŋge imo ŋai, ande tia. Muŋga tamâta pinde sipono muli pa noko, andeta kala ŋine kinzi ŋinde nde naonzi tia lâ. \v 2 Tamâta rârâni uru sikai laŋeŋa panzi tininzi pinde. Kinzi uru siporo ŋgua kaŋa mona-mona panzi ŋana silaŋenzi kâ. \p \v 3 Yova Kindeni, naŋa ano pano tu kupono kinzi tamâta uru siporo ŋgua mona-mona kaa kaa ŋinde kawanzi, kinzi ŋinde simo nâ sipasuka warakanzi tininzi. \v 4 Kinzi tamâta ŋinde uru siporo mine tu, “Kelekele ndia maka iloma papa, ande maka kawama nâ kaporo ŋgua, aku kakai kelekele ŋinde rârâni. Maka warakama nema ŋgua uru isukama; mine kala maka ma kapaloŋo pa tamâta toŋge tia.” \p \v 5 Andeta Yova Kindeni iporo mine tu, “Kinzi tamâta sakamao uru siveta malia panzi sugorai tamwatanzi, aŋga kinzi tamâta ara uru sikai malia wa nâna wa, kala simo sita nâ. Mine kala ŋine nâ naŋa ma alâ panzi. Kinzi uru sino pa naŋa tu ma navilanzi, kala naŋa ma akea ŋananzi.” \v 6 Mao nâ, Yova Kindeni uru iveta ikura ne ŋgua pâŋa rârâni. I ne ŋgua rârâni nde ara ndo, itogo mira “silva” kinzi simomo lâ yââ ilo, kala zuzuli ndo. \p \v 7-8 Yova Kindeni, kinzi tamâta sakamao simo sikura nia ndoni, aku tamâta rârâni sindeka nâ ŋana vetâŋa potomule kâ. Mine nde maka kano pano tu pwatonama sondo. Pwea ŋanama ikura zo rârâni, ŋana kinzi tamâta sakamao ma sikura tu sizavaru maka tia. \c 13 \s1 Tamâta ikai noŋa pa Maro Kindeni tu ma ivila i \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Yova Kindeni, noko ma kalo ŋgere kilo ŋana naŋa lâ zo ndia, a? Tiambo noko ma kalo kapa ŋana naŋa kâ ikura zo rârâni, a? Noko ma kupavea ŋanana ikura zo ŋapia kilo, a? \v 2 Naŋa iloŋgu malia ndo, aku ikura kari wa mbo wa naŋa kaloŋgu sukâŋa nâ. Naŋa ma amo mine ikura zo ŋapia kilo, a? Naneŋgu kazâŋa tamâta ma sipole naŋa ikura zo ŋapia kilo, a? \p \v 3 Yova Kindeni, naneŋgu Maro Kindeni, naŋa ano pano tu kupaloŋo pana ku kusâu pa naneŋgu noŋa. Noko ne walo kaika kulua naŋa kilo. Tia ma naŋa alâ pa mateŋa nianzi. \v 4 Naŋa tiniŋgu pwâka tu naneŋgu kazâŋa tamâta ma siporo ŋgua ŋana naŋa kâ mine tu, “Maka kapole i marumbu lâ”. Ambo kinzi ma simora naŋa patana andue, ande ma sindeka nâ, aku naŋa tiniŋgu pwâka tu vetâŋa mine ma ipâŋga pana. \p \v 5 Andeta naŋa kaloŋgu tawana tu noko ne tini-mwasa uru imâ pana ikura zo rârâni. Naŋa ma andeka nâ, ŋana tu noko ma pwai naŋa piti lâ kazâŋa ilo. \v 6 Mao nâ, naŋa ma awâŋgi apanea Yova Kindeni ŋa, ŋana tu i uru iveta kie ara ndo pa naŋa. \c 14 \s1 Kinzi tamâta nenzi vetâŋa sakamao \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Kinzi tamâta kapa-kapa uru siporo lâ warakanzi ilonzi mine tu, “Maro Kindeni nde maro kaa nâ”. Kinzi tamâta ŋinde nde tamâta sakamao ndo. Kinzi uru siveta vetâŋa potomule nâ. Tamâta toŋge uru iveta vetâŋa ara nâ, ande tia. \v 2 Yova Kindeni imo samba ilo, aku i mata ndue ilea pa kinzi tamâta. I itu isama mine: tiambo tamâta pinde simo tava ilo-kalo ara, tiya? Tiambo tamâta pinde ilonzi tu ma simo kuku i, tiya? \v 3 Andeta tia. Kinzi rârâni sipile nzâla ara marumbu lâ. Kinzi rârâni nenzi vetâŋa nde kie taituni, kinzi nde tamâta sakamao ndo. Tamâta toŋge uru iveta vetâŋa ara nâ, ande tia ndo kanaŋo. \p \v 4 Yova Kindeni ne ŋgua ikeno mine tu, “Tiambo kinzi tamâta ŋinde nenzi ilo-kalo tia tâ. Kinzi rârâni uru siveta vetâŋa sakamao. Kinzi sizavarunzi naneŋgu tamâta, itogo sika kâpwa mine, aku uru sikai noŋa pa naŋa tia ndo.” \v 5 Andeta kinzi tamâta ŋinde ma siruru pâta kanaŋo, ŋana tu Maro Kindeni uru imo kunzi tamâta ea sipono muli pa i ne ŋgua. \v 6 Kinzi sugorai tamwatanzi ilonzi patea tu ma siveta vetâŋa ara pinde, andeta kinzi tamâta sakamao uru sipono nzalanzi. Taitu Yova Kindeni uru ikea ŋananzi sugorai tamâta ŋinde. \p \v 7 Naŋa iloŋgu tu Yova Kindeni ma isupwa kinda Isrel ŋgu nenda Yautâŋa Tamâta iyoka pa Saion Tuu indue imâ. Mao nâ, Yova Kindeni tamwata ma iyoka pa Saion imâ, ku ma ivilanzi Yakopu ne vâsa ŋgu tu simo ara kilo. Aku lâ zo ŋinde kinzi ma sindeka ŋalae tina. \c 15 \s1 Maro Kindeni ilo tu kinda ma taveta vetâŋa sondo \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Yova Kindeni, tamâta mana ikura tu iyoka ilâ noko ne luma sapâŋa ilo. Tamâta mana ikura tu imo Saion Tuu kulu, noko tamwata ne tuu sapâŋa ŋinde. \p \v 2 Maro Kindeni iporo ŋgua taulo imâ mine tu, “Ambo tamâta toŋge ipaveta kuku Yova Kindeni ne ŋgua tukuŋa rârâni, ambo iveta vetâŋa ara ikura zo zo, ambo iporo ŋgua mao nâ, ande tamâta ŋinde ma ikura tu ilâ luma sapâŋa ilo. \v 3 Ambo tamâta toŋge tini pwâka tu isowe ŋgua laŋeŋa ilâ i tini pinde tininzi, ambo i tini pwâka tu iveta soki panzi ninambwe wukale, ambo i tini pwâka tu itu tamâta laginanzi, ande tamâta ŋinde ma ikura tu ilâ luma sapâŋa ilo. \v 4 Ambo tamâta toŋge uru tini piti ndo ŋananzi tamâta ŋinde Yova Kindeni ipu muli panzi lâ, aku i uru isuka kinzi tamâta uru sipono muli pa Yova Kindeni ŋinde ŋanzi kâki, ande tamâta ŋinde ma ikura tu ilâ luma sapâŋa ilo. Lâ zo ndia tamâta mine ipa ŋgua ŋana iveta vetâŋa toŋge, ande i uru iveta vetâŋani ndaina. \v 5 I uru isâu panzi i tini pinde tu sikai mbumbu saŋe i, aku lâ zo ndia kinzi situ ŋana, ande i ikai mbumbu kambwaŋe ndainani nâ saŋenzi. Ambo tamâta pinde situ sipu i tini, kala siko lâ mbumbu ŋana imandi ŋgua nia ku iporo ŋgua laŋeŋa ŋananzi tamâta pinde muŋga siveta vetâŋa soki tia, ande i ma iveta mine tia ndo. \p Tamâta ea sipaveta kuku vetâŋa arara ŋinde, ande kinzi ŋinde ma sikura tu simandi kaika ikura zo rârâni.” \c 16 \s1 Tamâta kalo tawana kala ino pa Maro Kindeni \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Maro Kindeni, naŋa ano pano tu pwatonana. Naŋa amâ pa noko tu ma pwea ŋanana. \v 2 Naŋa aporo pa Yova Kindeni tu, “Naneŋgu Maro Ŋalae, kelekele arara ndia ikeno pa naŋa, ande ŋinde rârâni iyoka noko nâ mbau ilo imâ pana.” \v 3 Maro Kindeni ne tamâta kinzi nde tamâta ara ndo, aku naŋa andeka nâ tu amo kunzi. \v 4 Aŋga tamâta pinde uru sipalilu silâ ŋana siwâŋgi panzi maro laŋeŋa kâ. Kinzi ŋinde uru sisânda malia rârâ kulu. Naŋa ma alâ taitu kunzi tamâta ŋinde ŋana aveta patarawâŋa kâ, ande ma tia. Aku naŋa ma awâŋgi apatu kinzi nenzi maro ŋanzi, ande tia ndo. \p \v 5 Noko simbo nâ kumo naneŋgu Maro Kindeni, aku noko uru kuveta kie ara ndo pa naŋa. Noko uru kutula nzâla pana, aku naneŋgu via nde ikeno noko mbau ilo. \v 6 Noko kuwae kelekele ara ndo pa naŋa. Mao nâ, kelekele ŋinde nde ara pâta lâ. \p \v 7 Naŋa apanea Yova Kindeni ŋa, ŋana tu i uru ikai poe sondo pana. Ikura mbo mbo i io ilo-kalo ara nâ lâ iloŋgu kaloŋgu ŋana ipananana. \v 8 Ikura zo rârâni naŋa apasama tu Yova Kindeni imo tiniŋgu laiti. I imo naŋa tiniŋgu pa wia kâ ŋana ivilana. Mine nde sâ toŋge ikura tu iveta ruruŋa pa naŋa, ande tia. \v 9 Mine kala naŋa iloŋgu ndeka ndo, aku kawâŋgu ndaŋge papa i. I uru ikatona naŋa sondo ndo, kala amo ara nâ. \v 10 Ŋana tu Yova Kindeni, noko ma kusâu pa mateŋa tu ikai naŋa kaika kâ, ande ma tia. Naŋa uru apono muli sondo pa noko, aku noko ma kupile karaeŋgu isâmbu lâ kuru ilo, ande tia. \v 11 Noko tamwata ma kutula nzâla pa naŋa ŋana akai via mao kâ. Noko kumo kuna, kala ndekâŋa nde ipipi ndo lâ iloŋgu. Mao nâ, noko kuveta naŋa iloŋgu ndeka ikura zo rârâni. \c 17 \s1 Tamâta ara ne noŋa \r Daviti ikai noŋa ŋine \p \v 1 Yova Kindeni, kupaloŋo pa naneŋgu sarawâŋa. Naŋa amandi noko nao atogo tamâta sondo ndo. Naŋa kawâŋgu laŋeŋa tia ndo. Mine nde naŋa iloŋgu tu noko ma kupaloŋo pa naneŋgu noŋa. \v 2 Naŋa iloŋgu tu noko ma kulea sondo pa naneŋgu vetâŋa, aku kutula pwataki lâ ŋgua nia tu naneŋgu soki toŋge ikeno pana tia. \v 3 Ilo-kalo ndia ikeno naŋa iloŋgu kaloŋgu, ande ŋinde noko kusama lâ. Ambo noko ma kumâ pa naŋa lâ mbo ŋana pwai samâŋa pana, ande noko ma kumora tu ilo-kalo potomule ikeno pa naŋa, ande tia. \v 4 Tamâta pinde uru siporo ŋgua sakamao, andeta naŋa ŋandai aveta mine ŋga. Naŋa apono muli sondo pa noko kawa ŋgua, aku apu muliŋgu pa kinzi nzanzare tamwatanzi nenzi vetâŋa. \v 5 Ikura zo zo naŋa uru ayoka noko ne nzâla, aku naŋa keŋgu nde kaika nâ. \p \v 6 Maro Kindeni, noko uru kupaloŋo pa naneŋgu noŋa. Mine kala ŋine naŋa ano pano. Kutambira taŋa sondo pa naŋa kawâŋgu ŋgua, aku kuveta pana ikura naneŋgu noŋa ŋine. \v 7 Naŋa iloŋgu tu noko ma kutula ne tini-mwasa ŋalae ŋinde kilala pwataki. Noko uru kuvilanzi ne tamâta, kinzi ŋinde simâ pano tu simuna ŋananzi nenzi kazâŋa tamâta. \v 8 Naŋa ano pano tu pwatonana, itogo tamâta ikatona i tamwata mata mine. Kuvea naŋa sondo, itogo tatareko tina igogonzi natu simo mbani kalo mine. \v 9 Kuvea naŋa ŋananzi tamâta sakamao, kinzi ŋinde situ sizavaru naŋa ndo lâ. Kinzi sikai kazâŋa ŋalae pa naŋa, kala simâ siŋge naŋa mbwaliu lâ. \p \v 10 Kinzi kalonzi sukâŋa ŋananzi tamâta pinde tia ndo. Kinzi uru kawanzi pakâe sipasuka warakanzi nâ tininzi. \v 11 Kinzi sitaŋgula naŋa lee, kala ŋine simâ siŋge naŋa mbwaliu lâ, aku sio ŋana sipu naŋa pâta kâ. \v 12 Kinzi sitogo mbwâmbwa saka “leve” putole ipu kala imuna io ŋana simbi tu ma ipu ika kâ. \v 13 Yova Kindeni, kumâ kupara kunzi naneŋgu kazâŋa tamâta, aku kupunzi ndue! Pwai ne pila kazâŋa kâ, aku kumâ pwai naŋa piti lâ kinzi tamâta sakamao mbaunzi ilo! \v 14 Yova Kindeni, kusuŋa mbau ndue ku pwaina piti lâ kinzi mbaunzi ilo. Kinzi simo sitogo mbaliŋa warakanzi lâ tâno ŋine kulu. Naŋa iloŋgu tu noko ma pwatu nenzi vetâŋa sakamao kulu panzi, ikura noko muŋga kupatea tu ma kuveta mine, aku kuveta nâna mine nâ panzi tamâta ŋinde natunzi-timbunzi tona. \v 15 Aŋga naŋa aveta vetâŋa soki tia, aku muli ŋga naŋa ma amandi noko nao. Lâ zo ŋana naŋa ma amandi sânda kâ, ande naŋa ma amo kuno, aku ŋinde ma iveta iloŋgu ndeka ŋalae. \c 18 \s1 Maro Kindeni uru ivila kinda ŋana tapole kazâŋa kâ \r Yova Kindeni ne wurâta tamâta Daviti isia wâŋgiŋa ŋine, lâ zo ŋinde Maro Kindeni ikai i piti lâ Saulo mbau ilo wa kinzi kazâŋa tamâta mbaunzi ilo wa. \p \v 1 Yova Kindeni, naŋa iloŋgu ndo ikeno pa noko! Noko uru walo kaika kulana. \v 2 Yova Kindeni uru ikea ŋana naŋa kâ. I imo itogo mira ŋalae naŋa uru amuna tini mwasina, aku imo naneŋgu Yautâŋa Tamwata. Naŋa amo i tini laiti, kala kinzi kazâŋa tamâta sikura tu sizavaru naŋa, ande tia. Maro Kindeni ikea ŋanana, aku imo itogo naneŋgu maramuŋa mine. Mao nâ, i ne kaika ikatona naŋa lâ kazâŋa ilo. \v 3 Naneŋgu paneâŋa ilâ pa Yova Kindeni! Naŋa asarâwa papa i tu ivilana, kala ikaina piti lâ kinzi kazâŋa tamâta mbaunzi ilo. \v 4 Muŋga mateŋa nao sondo imâ pana, aku zavaruŋa ipole naŋa itogo tâi ilaŋa ipole tamâta mine. \v 5 Lâ zo ŋinde mateŋa ne wâlo ilita naŋa kaika lâ, aku mateŋa imâ ipâŋga tiniŋgu laiti. \v 6 Mine nde naŋa kaloŋgu loko ŋalae tina, kala asarâwa pa Yova Kindeni. Naŋa ano pa naneŋgu Maro Kindeni tu ma isukana. I imo ne luma sapâŋa ilo, aku iloŋo naneŋgu sarawâŋa. I ipaloŋo pa naneŋgu noŋa. \p \v 7 Ŋineŋga Maro Kindeni ivila naŋa mine; i wisi nâna kala iveta tâno ririŋo ŋalae ku iveta tuu duvi iyoka yâti taulo. \v 8 Ŋineŋga mâsi ŋalaŋala kie-kie ipâŋga tâno kulu. Mundo tava yââ ŋalae wa mira ndimoro nde ipâŋga tuu ŋalaŋala ilonzi ku iyâti imâ. \v 9 I tamwata ipu nia maa pwataki ku indue imâ, aku take-take mâmâŋga ikeno i kie kalo. \v 10 I isaŋona kelekele via kâ toŋge kumbu, aku ŋinde ikai i ilou walele nâ imâ. Lawea ikai i pââ pââ imâ, itogo sii uru ilou walele mwasina. \v 11 I ipatura tini lâ kondoma ŋalae, aku ipavea lâ take-take ŋalae toŋge ilo, io mâmâŋga ku ipâŋga togo karâzi mine. \v 12 Loloa salaga-salaga imuŋga papa imâ, aŋga mira “ais” tava yââ mela-mela nde ipu take-take mâmâŋga ŋinde pwataki ku imbe ndue. \v 13 Ŋineŋga Yova Kindeni isarâwa kaika lâ samba tini, itogo mbamba ipu mwasina. Yova Kindeni âta Tamwata kawa ne sarawâŋa ipâŋga lâ. \v 14 I irae ne temba ku silâwa nâ ipanenzi ne kazâŋa tamâta, kala sikâwa silâ. Mao nâ, i loloa nâ ipanenzi, aku sikâwa pwapwataki silâ. \v 15 Yova Kindeni, lâ zo ŋinde noko wisi nâna ŋalae tina kala kumbitanzi ne kazâŋa tamâta. Noko kumbana koroani ku kuveta tâno ikeno tâi kalo ŋinde ipâŋga mâsa-mâsa lâ, aku tâno ne duvi ipâŋga nia yo. \p \v 16 Lâ zo ŋinde naŋa atogo tamâta imbwatuke lâ tâi geza-geza ilo, andeta Maro Kindeni, inani uru imo samba ilo, ande isuŋa mbau ndue isaŋa naŋa kaika ku itapana akâki amâ. \v 17 Mao nâ, itapa naŋa piti lâ kinzi kazâŋa tamâta kaika ŋinde mbaunzi ilo, kinzi ŋinde uru wisinzi nâna pa naŋa. Kinzi nenzi kaika ipole naneŋgu kaika ndo lâ, andeta Maro Kindeni ivilana. \v 18 Zo sakamao nde isânda naŋa kuluŋgu lâ, aku lâ zoni ndaina kinzi simâ tu sipara kuna. Andeta naŋa amarerea Yova Kindeni, kala amo ara nâ. \v 19 I ikatona naŋa lâ. Mine nde naŋa aŋgeŋge ŋana kazâŋa ŋinde kâ. I ilo ara ndo pa naŋa, aku ŋana duvi ŋinde kâ i ivilana. \p \v 20 Naŋa uru apaveta kuku vetâŋa rârâni Yova Kindeni ilo papa ŋinde. Mine kala i uru iveta kie ara nâ pana. Naŋa aveta vetâŋa soki toŋge tia, aku ŋana duvi ŋinde kâ Yova Kindeni io ne wisi-wisi imâ pa naŋa itogo naneŋgu vetâŋa ara ne kulu mine. \v 21 Naŋa apono muli sondo pa Yova Kindeni ne ŋgua tukuŋa. Naŋa ŋandai aveta vetâŋa soki ŋana apu muliŋgu pa naneŋgu Maro Kindeni ŋga. \v 22 Naŋa iloŋgu pa i ne ŋgua tukuŋa rârâni, aku naŋa ŋandai alaŋa apole i ne tukuŋa ŋinde ŋga. \v 23 I isama tu naŋa aveta vetâŋa soki toŋge tia, aku naŋa apu muliŋgu pa kiesaka ne vetâŋa marumbu lâ. \v 24 Naŋa iloŋgu ikeno mbâra-mbâra lâ i nao. Mine nde iveta kie ara pa naŋa, itogo naneŋgu vetâŋa ara ne kulu mine. \v 25 Yova Kindeni, tamâta ea sipono muli mao pa noko, ande noko uru kuveta kie ara nâ panzi, ikura muŋga kupa ŋgua tu ma kuveta mine. Tamâta ea sipaveta kuku vetâŋa ara, ande noko uru kuveta vetâŋa sondo ndo panzi. \v 26 Tamâta ea simo ilonzi mbâra-mbâra lâ noko nao, ande noko uru kuo ne wisi-wisi ilâ ŋalae tina panzi. Aŋga tamâta ea sipaveta kuku laŋeŋa ne mâsi kie-kie, ande noko uru pwatu nenzi vetâŋa ŋinde kulu taulo panzi. \v 27 Noko uru kuvilanzi tamâta ea sipatawa warakanzi tininzi. Aŋga tamâta ea sipasuka warakanzi tininzi, ande noko kutawanzi ndue ndo. \v 28 Yova Kindeni, noko tamwata nde naneŋgu sinâla. Naneŋgu Maro Kindeni uru isinala kondoma ŋine itura naŋa, kala kondoma ŋinde ikâwa ilâ. \v 29 Noko uru walo kaika kulua naŋa. Mine nde naŋa akura tu apolenzi naneŋgu kazâŋa tamâta. Naneŋgu Maro Kindeni uru ivilana. Mine nde naŋa akura tu alaŋa apole nenzi lawea ne ŋgumbi ŋalae. \p \v 30 Maro Kindeni ne vetâŋa rârâni nde ara ku sondo ndo. Ambo i ma ipa ŋgua ŋana iveta vetâŋa toŋge, ande i ne ŋgua ŋinde nde mao kanaŋo. I imo itogo maramuŋa mine panzi tamâta rârâni simâ pa i tu ma ikea ŋananzi. \v 31 Yova Kindeni simbo nâ nde maro mao. Kinda nenda Maro Kindeni i simbo nâ imo itogo mira ŋalae kinda tamuna tini. \v 32 Inani uru kaika ilua naŋa, aku lâ zo ndia naŋa atu ayoka nzâla, ande i uru ikatona naŋa sondo ndo. \v 33 I iveta naŋa keŋgu kaika, itogo wiki kie mine. Lâ zo ndia naŋa ayoka nia tuu, ande isuka naŋa kala patana tia. \v 34 I uru ipanana naŋa ŋana paraŋa ne mâsi kâ. Mine kala naŋa akura tu arae temba kaika ndo. \v 35 Yova Kindeni, noko uru pwea ŋanana ku pwaina piti lâ kazâŋa ilo. Noko ne walo kaika ivila naŋa sondo lâ. Noko ne wisi-wisi iveta naŋa ŋâŋgu ipâŋga ŋalae. \v 36 Noko uru pwatona naŋa nzalâŋgu. Mine nde kinzi kazâŋa tamâta ŋandai sikai naŋa kaika ŋga. Aku naŋa ŋandai patana lâ nia zuli-zuli ŋga. \p \v 37 Naŋa apalilu ataŋgulanzi naneŋgu kazâŋa tamâta lee akainzi kaika lâ. Naŋa apwarea tia lee ikura lâ zo naŋa ayaula kinzi ndo lâ. \v 38 Naŋa apunzi ndue ndo, kala sikura tu simandi kilo tia. Kinzi simâte lâ naŋa naoŋgu. \v 39 Noko tamwata walo kaika kulana ŋana apara kunzi naneŋgu kazâŋa tamâta. Noko tamwata kusuka naŋa, kala apolenzi lâ paraŋa ilo. \v 40 Noko kuvetanzi naneŋgu kazâŋa tamâta sikâwa sipalilu silâ. Naŋa azavarunzi tamâta uru wisinzi nâna pa naŋa ŋinde kala sipamateteu. \v 41 Kinzi sisarâwa pa tamâta toŋge tu ma imâ isukanzi, taitu tamâta toŋge isukanzi nde tia. Kinzi sino pa Yova Kindeni, andeta ipaloŋo pa nenzi noŋa tia. \v 42 Naŋa azavarunzi ndo lâ, kala sipâŋga sitogo tâno gawura lawea itapala kala nao tia lâ mine. Naŋa apunzi kazâŋa tamâta ŋinde ndue lâ ku keŋgu nâ apalenzi, itogo tamâta kie nâ ipale nziŋa ikeno nzâla tini mine. \p \v 43 Yova Kindeni, kinzi taŋa-kaika tamwatanzi nde sikai kazâŋa pa naŋa lâ, andeta noko kusuka naŋa kala sipole naŋa tia. Noko kuo naŋa akai koipu panzi tinikoa ŋgu. Muŋga naŋa azizâla ŋananzi ŋgu pinde, andeta kala ŋine kinzi tamâtani ndaina nde simo kaloŋgu. \v 44 Kinzi tamâta lâ lawea malawae nde siloŋo naŋa parinâŋgu kala sipono muli pa naneŋgu ŋgua. Kinzi simâ pa naŋa ku tininzi ruru sipare tukunzi ndue lâ keŋgu tini laiti. \v 45 Kinzi ŋinde rârâni nenzi walo nde ikâwa ŋananzi. Kinzi siruru pâta ku sipile nenzi teŋgo kaika simâ pa naŋa ku siporo tu, “Noko ne kaika kala kupole maka.” \p \v 46 Yova Kindeni imo via nâ! I itogo mira ŋalae naŋa uru amuna tini mwasina, aku naneŋgu paneâŋa ilâ pa i nâ. Maro Kindeni nde naneŋgu Yautâŋa Tamwata, aku naŋa ma apanea i asuka ŋa kâki. \v 47 I simbo nâ ivila naŋa kala apolenzi naneŋgu kazâŋa tamâta. I simbo nâ ionzi tinikoa ŋgu simo kaloŋgu. \v 48 I simbo nâ uru ivila naŋa. Mine nde naneŋgu kazâŋa tamâta sikura tu sipole naŋa nde tia. Mao nâ, Maro Kindeni, noko simbo nâ kuvila naŋa lâ paraŋa ilo kala apunzi naneŋgu kazâŋa tamâta ndue. Noko pwea ŋanana, kala kinzi nzanzare tamwatanzi sikura tu sipu naŋa pâta amâte, ande tia. \v 49 Mine nde naŋa ma kawâŋgu ndaŋge pano lâ kinzi tinikoa ŋgu naonzi. Naŋa ma awâŋgi apaneano asuka noko ŋa kâki. \v 50 Yova Kindeni ipatea naŋa Daviti tu akai koipu, aku i uru ivila naŋa kala apole paraŋa. I tini mwasa ndo papa ne pateâŋa tamâta naŋa, aku i ma tini mwasa mine nâ panzi naneŋgu vâsa ŋinde ma sipâŋga muli-muli sikai niâŋgu. \c 19 \s1 Kelekele rârâni Maro Kindeni ivetanzi sipâŋga lâ, ande kelekele ŋinde itula i kilala pwataki \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Nia maa uru itula Maro Kindeni kilala pwataki pa kinda tu i nde ara ku ara ndo. Kelekele rârâni simo âta ŋinde situla i ne vetâŋa ara kilala pwataki pa kinda. \v 2 Kari kari itula Maro Kindeni kilala ŋinde pwataki, aŋga mbo mbo kala itula i kilala ndainani nâ pwataki kilo. \v 3 Mbo ŋga kari kawanzi tia. Mine nde kinzi ŋandai siporo ŋgua itogo kinda tamâta nenda ŋgua mine. Kinda takura tu taloŋo kaŋanzi, ande tia. \v 4 Taitu nenzi sarawâŋa ilâ isala nia ndoni lâ tâno kulu, aku tamâta lâ lawea ndoni siloŋo nenzi ŋgua ŋinde. \p Maro Kindeni ipa luma toŋge lâ nia maa ŋana kari ma imo ilo, \v 5 aku ikura mboyo mboyo kari uru ipile ne luma ŋinde ku iyâti imâ pa nia yo tava ndekâŋa. Mao nâ, kari ilo ara nâ ku iyâti imâ ŋana iveta ne wurâta ikura zo zo. \v 6 Kari uru ipâŋga pa samba warika pa mbwera kâ, aku iparuse ilâ lee ilâ pa ŋgaŋe pinde. Aku kelekele toŋge ikura tu imuna ŋana kari mata ne nâna kâ, ande tia. \p \v 7 Yova Kindeni ne ŋgua tukuŋa nde sondo ndo, aku tukuŋa ŋinde uru walo wasaseki ilua kinda. Ara ŋana kinda ma kalonda tawana Yova Kindeni ne ŋgua. I kawa ŋgua ŋinde uru ipanananzi tamâta, kinzi ŋinde nenzi ilo-kalo ŋalae koŋa tia. Mine kala nenzi ilo-kalo ipâŋga ŋalae ndo. \v 8 Yova Kindeni ne tukuŋa nde ara ndo, aku tamâta ea sipono muli papa, ande kinzi ŋinde uru ilonzi ndeka nâ. Yova Kindeni ne ŋgua tukuŋa nde sondo ndo, aku itula ilo-kalo ara ndo pa kinda. \v 9 Ara ŋana kinzi tamâta ma sipanea Yova Kindeni sisuka i ŋa kâki ikura zo zo. Yova Kindeni ne pateâŋa rârâni nde sondo ndo, aku i ne vetâŋa rârâni nde mao kanaŋo. \v 10 Kinzi tamâta uru ilonzi pa mira ara “gol”. Taitu Yova Kindeni ne ŋgua tukuŋa nde kelekele ara ndo, ipole mira “gol”. Aku Yova Kindeni ne tukuŋa i kaŋa mona-mona ndo, ipole sipa siŋi ara ne mona-mona. \v 11 Noko ne ŋgua tukuŋa ŋinde ipanana noko ne wurâta tamâta naŋa sondo ndo. Naŋa apono muli pa noko ne tukuŋa, aku ŋana duvi ŋinde kâ noko uru kuveta kie ara ndo pa naŋa. \p \v 12 Andeta naŋa kaloŋgu loko ŋana ŋine kâ; tamâta toŋge ikura tu isama i tamwata ne vetâŋa soki rârâni kilala, ande tia. Yova Kindeni, zo pinde naŋa aveta vetâŋa soki pinde, andeta azizâla ŋana. Mine nde naŋa ano pano tu kuzavaru vetâŋa soki ŋinde ne muso piti lâ iloŋgu. \v 13 Andeta zo pinde naŋa taŋâŋgu kaika, kala aveta vetâŋa pinde naŋa nanayoni asama kilala tu ŋinde nde vetâŋa soki. Naŋa ano pano tu kupono ne wurâta tamâta naŋa nzalâŋgu, ŋana naŋa ma akura tu aveta vetâŋa soki ŋinde tia. Naŋa tiniŋgu pwâka tu vetâŋa soki mine ma ikai poe pa naŋa. Ambo noko ma kusuka naŋa ŋana apu muliŋgu pa vetâŋa soki kâ, ande naŋa ma amo iloŋgu mbâra-mbâra lâ noko nao, aku kiesaka ne vetâŋa sakamao ma ikeno pa naŋa tia. \p \v 14 Yova Kindeni, noko kutogo mira ŋalae naŋa uru amuna tini mwasina, aku noko kumo naneŋgu Yautâŋa Tamwata. Mine nde naŋa iloŋgu tu naneŋgu ŋgua ndoni wa ilo-kalo ndoni ma imo itogo kelekele ara ndo lâ noko nao. \c 20 \s1 Kinzi situ Maro Kindeni ma isuka koipu ŋalae ŋana ipole paraŋa \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Koipu ŋalae, lâ zo ndia malia ipâŋga pano ku iveta noko kalo loko, ande maka kano pa Yova Kindeni tu ma ivilano. Maka kano tu kinda timbunda Yakopu ne Maro Kindeni ma ikea ŋanano. \v 2 Maka kano tu i ma io ne pavilâŋa iyoka ne luma sapâŋa ikeno Saion tuu kulu ŋinde imâ pano. \v 3 Maka kano tu i ma kalo ŋgere ŋana noko ne patarawâŋa rârâni, aku ma ilo ara ŋana noko ne patarawâŋa ŋinde simomo lâ yââ. \p \v 4 Kelekele ndia noko ilo papa, ande maka kano pa Maro Kindeni tu i ma kelekele ŋinde rârâni ilano. Aku wurâta wa vetâŋa ndia noko ilo tu kuveta, ande maka kano tu i ma isukano ŋana kuveta kâ. \v 5 Mine kala lâ zo ŋana noko ma kupole paraŋa kâ, ande maka ma kandeka, aku ma kapanea nenda Maro Kindeni kasuka i ŋa kâki. Maka kano pa Yova Kindeni tu ma ipaloŋo pa noko ne noŋa rârâni. \p \v 6 Kala ŋine naŋa asama tu Yova Kindeni uru isuka ne koipu ŋalae, koipu ŋinde i tamwata ipatea lâ. I imo ne lawea sapâŋa lâ samba ilo, aku uru ipaloŋo pa koipu ŋalae ne noŋa. I io i tamwata ne walo kaika imâ ŋana isuka koipu ŋalae kâ. Mine nde koipu ŋalae ikura tu ipole paraŋa rârâni. \v 7 Tamâta pinde kalonzi tawana tu nenzi kareta kaika ma ivilanzi lâ paraŋa ilo, aŋga pinde nde kalonzi tawana tu nenzi “hosi” ma sivilanzi. Taitu maka nde kaloma tawana tu nema Maro Yova Kindeni ne walo kaika ŋinde nâ ma ivilama lâ paraŋa ilo. \v 8 Tamâta ea kalonzi tawana tu nenzi kareta wa “hosi” ma ivilanzi, ande kinzi ŋinde ma patanzi. Aŋga maka nde ma gagatima kamandi kaika. \p \v 9 Yova Kindeni, maka kano pano tu kuvila koipu ŋalae tu ma ipole paraŋa kâ. Maka nema sarawâŋa imâ pano. Kupaloŋo pa maka ŋga! \c 21 \s1 Maro Kindeni ivila koipu ŋalae, kala koipu ŋalae ipanea i \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Yova Kindeni, koipu ŋalae indeka nâ, ŋana tu noko walo kaika kulua i lâ. Noko kuvila i ŋana ipole paraŋa kâ. Mine nde i ilo ndeka nâ. \v 2 Kelekele ŋinde i ilo papa, ande ŋinde noko kulua lâ. Noko kupaloŋo pa i ne noŋa. \v 3 Noko kumâ papa i ku kelekele arara kulua lâ. Noko kuo loki-loki “gol” lâ i kulu ŋana itula pwataki tu i imo koipu ŋalae. \v 4 Muŋga i ino pano tu ma via luandondo kulua, aku noko kusâu papa kala kuseŋge mbwera rârâ lâ zo ŋine i imo via. \v 5 Noko kuvila i, aku ŋana duvi ŋinde kâ i ŋa ipâŋga ŋalae ndo. Noko walo kaika kulua i, kala imo koipu ŋalae ara ndo. \v 6 Ikura zo rârâni noko uru kuveta kie ara ndo papa i. Noko kumo kuku i, aku ŋinde iveta i ilo ndeka ŋalae. \v 7 Yova Kindeni Walo Tamwata, koipu ŋalae ne kalo-tawana ikeno pa noko. Aku Yova Kindeni, noko ilo ndo ikeno papa i ikura zo zo. Mine kala koipu ŋalae ma imandi kaika mine ku imo nâ. \p \v 8 Noko mbau nâ ma pwainzi ne kazâŋa tamâta rârâni kaika lâ. Kinzi tamâta ŋinde ilonzi sakamao pano, andeta noko ma kusaŋa kinzi rârâni kaika lâ. \v 9 Muli ŋga, lâ zo ŋinde noko ma kumâ kupâŋga, ande noko ma kuzavarunzi ne kazâŋa tamâta ndo lâ, itogo yââ ŋalae kana kelekele ku nao tia lâ mine. Mao nâ, Yova Kindeni, noko ma wisi nâna ŋalae tina, aku ma kupunzi ndue ndo. Aku yââ ma kananzi ndo lâ. \v 10 Noko ma kupunzi ne kazâŋa tamâta ŋinde natunzi rârâni simâte, aku nenzi vâsa muli-muli rârâni kala ma naonzi tia mine nâ. \v 11 Ambo kinzi situ simâ taitu ku sipa ŋgua ŋana siveta soki pano, ande kinzi ma sikura tu siveta sâ toŋge tia. \v 12 Noko ma kurae temba ku silâwa nâ kupanenzi, kala ma sipalilu sikâwa pwapwataki silâ. \p \v 13 Mao nâ, Yova Kindeni imo tava ne walo kaika. Maka ma kawâŋgi kapanea noko ŋa ŋana noko ne vetâŋa kaika ŋinde. \c 22 \s1 Tamâta ita ŋana ne malia kâ, ŋineŋga kawa ndaŋge pa Maro Kindeni \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Naneŋgu Maro, naneŋgu Maro, ŋana sâ kâ ŋga noko kupile naŋa, a? Ŋana sâ kâ ŋga noko tini pwâka tu kuvilana, a? Ŋana sâ kâ ŋga noko kuloŋo naneŋgu tiŋa tia, a? \v 2 Maro Kindeni, naŋa asarâwa pano lâ kari, taitu noko kupaloŋo pa naneŋgu noŋa tia. Naŋa asarâwa pano lâ mbo, andeta naneŋgu nâna keno mo ŋai yo. \v 3 Andeta Maro Kindeni, noko nde Sapâŋa Tamwata. Noko uru kusaŋona koipu ŋalae ne saŋonâŋa nia, aku maka Isrel ŋgu kapaneano. \v 4 Muŋga maka timbuma kalonzi tawanano. Kinzi nenzi kalo-tawana uru ikeno pano, kala noko pwainzi piti lâ kazâŋa ilo. \v 5 Kinzi sikai noŋa sisarâwa pano, kala noko pwea ŋananzi. Kinzi kalonzi tawana tu noko ma kuvilanzi, aku nenzi kalo-tawana ŋinde ilâ kaa nâ, ande tia. \p \v 6 Aŋga naŋa nde atogo tâno ne mwâta-mwâta kaa nâ. Naŋa ŋandai tamâta mao ŋga. Kinzi tamâta rârâni ilonzi sakamao pa naŋa ku sipu mulinzi pana. \v 7 Tamâta rârâ simora naŋa, aku kinzi ŋinde rârâni siporo ŋgua pavaligiŋa pa naŋa wa siveta “a” pana wa sirurua kulunzi pana wa. \v 8 Kinzi siporo tu, “Noko kalo tawana Yova Kindeni. Mine nde mana mana ŋga ivila noko tia, a? Ambo Yova Kindeni tini mwasa pa noko, ande ŋana sâ kâ ŋga i ŋandai ikaino piti lâ kazâŋa ilo, a?” \p \v 9 Andeta Maro Kindeni, nia ndoyo, lâ zo ŋinde nana ipaguguana apâŋga lâ, ande nokoni pwea ŋanana kala apâŋga amo ara nâ. Aku lâ zo muŋgâŋa ŋinde naŋa amo suu tini yo, ande noko tamwata pwatonana, kala amo ara mine nâ. \v 10 Nanayoni, lâ zo ŋinde nana ipaguguana, aku amo lee apâŋga lâ zo ŋine, ande naneŋgu kalo-tawana ikeno pa noko simbo nâ. Ikura zo rârâni naŋa amo viâŋgu lâ tâno kulu, ande noko kumo naneŋgu Maro Kindeni ku kumo nâ. \v 11 Kala ŋine malia isânda naŋa kuluŋgu lâ, aku tamâta toŋge imo ŋana ivila naŋa kâ, ande tia. Mine nde noko ma kupile naŋa ndimo. \p \v 12 Kinzi kazâŋa tamâta rârâ siŋge naŋa lâ, sitogonzi bulmakao tamâne mine. Kinzi nenzi kaika nde ŋalae ndo, itogo bulmakao tamâne ŋgoi nenzi kaika mine. \v 13 Kinzi simandi ŋana sizavaru naŋa kâ, itogo mbwâmbwa saka “leve” isuŋa kawa kaika ku inzaŋa kawa ŋana ika simbi kâ. \v 14 Naneŋgu walo ndoni nde marumbu ndo lâ, itogo lââ imaliŋi lâ tâno kulu kala nao tia lâ. Naŋa tukâŋgu ne siŋgeŋa ndoni nde pââsââ lâ. Naŋa iloŋgu nde mbariri lâ, itogo lona ŋinde yââ kana kala ipâŋga itogo lââ mine. \v 15 Naŋa ŋandolâŋgu mâsa-mâsa ndo lâ, aku memelâŋgu nde ipasipa lâ kawâŋgu. Noko tamwata nde kupile naŋa kulâ lâ, kala laiti ŋana ma amâte kâ. \v 16 Kinzi tamâta sakamao simo siŋge naŋa, itogo mbwâmbwa siŋge ŋgoa ŋgoi mine. Kinzi niŋonzi nâ sisowe naŋa mbalauŋgu wa keŋgu wa. \v 17 Naŋa tukâŋgu ndoni ipâŋga nia yo lâ. Naneŋgu kazâŋa tamâta ŋinde matanzi silea pa naŋa, aku sindeka ŋana akai nâna mine. \v 18 Kinzi sipagui paguiŋa toŋge ŋana sipatea tu tamâta ea ma ikai naneŋgu pasawaŋa. Mine kala siwae naneŋgu pasawaŋa, aku sikai nenzi nenzi. \p \v 19 Mine nde Yova Kindeni, noko ma tini piti mine ŋana naŋa kâ ndimo! Naneŋgu Pavilâŋa Tamwata noko. Kumâ walele nâ kuvilana! \v 20 Kinzi kazâŋa tamâta situ ma pila nâ sisowe naŋa amâte. Pwai naŋa piti ŋga! Kinzi sikaika sitogonzi mbwâmbwa mine. Pwatona naneŋgu via ara ŋine! \v 21 Kinzi situ sizavaru naŋa, itogo mbwâmbwa saka “leve” ika ŋgoa mine. Kinzi simo sitogonzi bulmakao ŋgoi situ kulunzi tando nâ ma sisowe naŋa, aku naŋa akura tu apavila warakâŋgu, ande tia. Pwai naŋa piti lâ kinzi mbaunzi ilo! \p \v 22 Ŋineŋga naŋa ma atula ŋgua pwataki panzi niŋgu-nambwe ŋana mâsi ŋalaŋala noko muŋga kuveta ŋinde. Lâ zo ŋana kinzi sipasau tu siwâŋgi pano, ande naŋa ma alâ amo kunzi apaneano mine nâ. \v 23 Naŋa ma aporo panzi mine tu, “Miki tamâta ŋine uru kapono muli pa Yova Kindeni, miki ma kapanea i nâ! Miki Yakopu ne vâsa ŋgu, miki ma kasuka i ŋa kâki! Miki Isrel ŋgu, miki ma kamege ŋana i kâ! \v 24 Ŋana tu i ŋandai tini pwâka ŋana kinzi sugorai tamwatanzi nenzi malia wa nâna wa, ande tia. I ŋandai uru ipu muli panzi ŋga. I uru ipaloŋo pa nenzi noŋa.” \p \v 25 Yova Kindeni, lâ zo ŋana noko ne tamâta ma sipasau ŋana siwâŋgi pano, ande naŋa ma apanea noko simbo nâ ŋa ŋana vetâŋa rârâni noko muŋga kuveta ŋinde. Naŋa ma ao patarawâŋa imâ pano lâ kinzi tamâta uru sipono muli pano ŋinde naonzi, ikura muŋga apa ŋgua tu ma aveta mine. \v 26 Yova Kindeni ma ivilanzi sugorai tamwatanzi, kala kinzi ma sika lee kapwanzi pupuro ndo. Aku tamâta ea kinzi uru silâ pa Yova Kindeni, ande kinzi ŋinde ma sipanea i ŋa. Naŋa iloŋgu tu Yova Kindeni ma ivetanzi simo ara nâ ikura zo zo. \v 27 Kinzi tamâta ŋgu rârâni lâ tâno ndoni ma kalonzi ŋgere ŋana Yova Kindeni kâ, aku ma sipanea i sisuka ŋa kâki. Mao nâ, kinzi tamâta ŋgu ndoni ma sipalele ilonzi kalonzi ku ma sipare tukunzi ndue lâ i nao. \v 28 Ŋana tu Yova Kindeni imo koipu ŋalae, kala ikai Maro panzi tamâta ŋgu ndoni. \p \v 29 Tamâta pinde sipasuka warakanzi tininzi, andeta kinzi ŋinde rârâni ma sisama i kilala, ku ma sipare tukunzi ku siwâŋgi siwawa i. Kinzi tâno tamâta rârâni ma sipanea i ŋa. \v 30 Kinzi tamâta kala simo lâ zo ŋine, ande nenzi vâsa muli-muli ma siveta wurâta papa Yova Kindeni. Kinzi ma siloŋo Maro Ŋalae parina. \v 31 Kinzi tamâta ŋinde nde sipâŋga tâno kulu tia yo. Taitu lâ zo ŋana ma sipâŋga simo vianzi kâ, ande kinzi ma siloŋo pâri mine tu, “Muŋgani Maro Ŋalae tamwata ikainzi ne tamâta piti lâ kazâŋa ilo.” \c 23 \s1 Maro Kindeni uru ikatonanzi ne tamâta \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Yova Kindeni nde imo naneŋgu katonâŋa tamâta. I ikatona naŋa itogo lama nenzi katonâŋa ikatonanzi lama mine. Mine nde naŋa aroto ŋana kelekele toŋge tia. \v 2 I uru ikai naŋa alâ pa nia pinde unza ara keno, ŋana naŋa ma aka wa apwarea wa. Aku i uru ikai naŋa alâ pa lââ ara kala anu tona. \v 3 I uru walo wasaseki ilua naŋa, aku ikaina alâ pa nzâla ara, ikura muŋga ipa ŋgua tu ma iveta mine. \v 4 Yova Kindeni, ambo naŋa ma ayoka nia sakamao toŋge kondoma ŋalae itura ndo lâ, ande naŋa ma aruru ŋana sâ toŋge tia, ŋana tu noko kumo kuna. Naŋa asama tu noko uru kusaŋa katonâŋa ŋana lama kâ ne tukâla lâ mbau ilo. Mine nde naŋa wisiŋgu puu ndue, ŋana tu noko ma pwea ŋanana. \p \v 5 Noko kuveta kâŋa-nuŋa ŋalae pa naŋa lâ naneŋgu kazâŋa tamâta naonzi. Noko kupaliŋi samimi ara lâ kuluŋgu, ŋana itula pwataki tu noko ilo ara pana. Aku noko kuwuwu waini ara lâ naneŋgu kâmba ilo lee pipi ipâŋga. \v 6 Yova Kindeni, naŋa asama tu noko ne vetâŋa ara tava ne wisi-wisi nde ma ikeno pa naŋa ikura zo rârâni naŋa ma amo viâŋgu, aku naŋa ma amo ara mine lâ noko ne luma ilo ku amo nâ. \c 24 \s1 Maro Kindeni i nde koipu ŋalae taituni \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Tâno ndoni ande Yova Kindeni nâ ne, aku kelekele rârâni ikeno tâno kulu ande i ne tona. Aku tamâta rârâni kala simo i ne tona. \v 2 Ŋana tu nia ndoyo Yova Kindeni isau tâno kâki tâi geza-geza kulu, aku iŋgunu tâno duvi imandi tâi ŋgini. \p \v 3 Tamâta mana ikura tu ikâki ilâ Yova Kindeni ne tuu kulu, aŋga tamâta mana ikura tu ilâ Yova Kindeni tamwata ne luma sapâŋa ilo. \v 4 Ambo tamâta toŋge uru iŋgeŋge ŋana vetâŋa potomule kâ, ambo i imo tava ilo mbâra-mbâra, ambo i ipu muli pa mâsi ŋana iwâŋgi ipaneanzi maro laŋeŋa wa mâsi ŋana itoto ne ŋgua pâŋa wa, ande tamâta mine ikura tu ikâki Yova Kindeni ne tuu kulu ku ilâ i ne luma sapâŋa ilo. \v 5 Maro Kindeni imo kinzi tamâta mine nenzi Pavilâŋa Tamâta, aku i ma iveta kie ara nâ panzi. I ma iporo ŋgua panzi mine tu, “Miki nemi soki toŋge ikeno pami tia”. \v 6 Kinzi tamâta mine uru silâ pa Maro Kindeni. Kinzi ilonzi tu silâ simandi kinda timbunda Yakopu ne Maro Kindeni nao. \p \v 7 Mine nde miki tamâta ndai, miki kalâ kakai luma sapâŋa siŋga ne nzâla kawa piti. Kalâ kaveta nzâla ŋinde kawa maa ŋalae, ŋana koipu ŋalae taituni ma ikura tu ilâ luma sapâŋa ilo. \v 8 Koipu ŋalae taituni ŋinde, ande ea. Ŋinde nde Yova Kindeni tamwata. I ne walo kaika nde ŋalae ndo, aku ipole paraŋa rârâni. \v 9 Miki tamâta ndai, miki kalâ kakai luma sapâŋa siŋga ne nzâla kawa piti. Kalâ kaveta nzâla ŋinde kawa maa ŋalae, ŋana koipu ŋalae taituni ma ikura tu ilâ luma sapâŋa ilo. \v 10 Koipu ŋalae taituni ŋinde, ande ea. Ŋinde nde Yova Kindeni, i Walo Tamwata. I simbo nâ nde koipu ŋalae taituni. \c 25 \s1 Tamâta ino pa Maro Kindeni tu ma ikai poe papa wa ikatona wa \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Yova Kindeni, kala ŋine naŋa ano pano. \v 2 Naneŋgu Maro Kindeni, naŋa kaloŋgu tawana noko nâ. Mine nde naŋa ano pano tu kuvilana. Ambo noko ma kuvilana tia, ande naneŋgu kazâŋa tamâta ma siŋelea naŋa, aku ma maiŋgu. \v 3 Andeta naŋa asama tu tamâta ea kinzi sio nenzi kalo-tawana imâ pa noko, ande kinzi ŋinde ma sikai maŋeti ŋana nenzi kalo-tawana ŋinde kâ nde tia, ŋana tu noko ma kuvilanzi. Aŋga tamâta ea taŋanzi kaika pa noko koa tia nâ, kinzi ŋinde nâ ma mainzi, ŋana tu nenzi walo ma ivilanzi tia. \p \v 4 Yova Kindeni, naŋa iloŋgu tu noko ma kupananana ŋana apaveta kuku noko ne vetâŋa ara, aku iloŋgu tu noko ma kutula ne nzâla pana. \v 5 Noko kumo naneŋgu Yautâŋa Tamwata Maro Kindeni. Mine nde kupananana ŋana apono muli pa vetâŋa ndia noko kupatea panzi ne tamâta tu ma siveta. Ikura zo zo naŋa uru ao tiniŋgu pa noko tu kuvilana. \v 6 Yova Kindeni, naŋa ano pano tu kalo ŋgere kilo ŋana ne wisi-wisi tava ne tini-mwasa, aku kuvila naŋa kilo. Siŋgani lâ, aku imâ lee ipâŋga lâ zo ŋine, ande noko uru kuo ne wisi-wisi wa tini-mwasa ŋinde ilâ panzi ne tamâta. \v 7 Yova Kindeni, nanayoni, lâ zo ŋinde naŋa limoa yo, ande naŋa aveta kiesaka wa vetâŋa potomule wa. Naŋa ano pano tu kuzavaru kiesaka ŋinde piti lâ tiniŋgu. Noko ne tini-mwasa wa wisi-wisi uru ikeno mine ku imo nâ. Mine nde naŋa ano pano tu pwatonana. \p \v 8 Yova Kindeni i nde ara tamwata wa wisi-wisi warika wa. Mine nde i ipanananzi kinzi kiesaka tamwatanzi ŋana vetâŋa ndia i ilo tu kinzi ma sipaveta kuku. \v 9 I uru ikai poe panzi tamâta ea sipatawa warakanzi tininzi. I ipanananzi ŋana ne nzâla ara kâ. \v 10 Yova Kindeni ilo ndo keno panzi tamâta rârâni ŋinde sipaveta kuku i ne ŋgua pâŋa wa ne tukuŋa wa. Aku i uru iveta panzi ikura i muŋga ipa ŋgua tu ma iveta mine. \v 11 Yova Kindeni, kiesaka rârâ ŋinde nde ikeno tiniŋgu. Naŋa ano pano tu kuveta ikura ne ŋgua pâŋa mine, aku kuzavaru naneŋgu kiesaka rârâni piti. \v 12 Tamâta ea kinzi sipaveta kuku Yova Kindeni ne ŋgua, ande i ma itula nzâla ara panzi tamâta ŋinde rârâni. \v 13 Kinzi ma simo ara ndo ikura zo zo, aku nenzi vâsa ma sikatona tâno ŋine. \v 14 Tamâta ea kinzi simege ŋana Yova Kindeni ku simo i kalo, ande i imo kinzi tamâta ŋinde rârâni ninzi-nambwe. I uru itula pwataki panzi tu i ne ŋgua pâŋa muŋgâŋa ŋinde nde mao kanaŋo. \v 15 Ikura zo zo naŋa uru ao tiniŋgu pa Yova Kindeni tu ivilana, aku ikai naŋa piti lâ kazâŋa ilo. \p \v 16 Yova Kindeni, naŋa ano pano tu kupaloŋo pana ku kuo ne wisi-wisi imâ pana, ŋana tu naŋa simboŋgu nâ amo, aku kinzi kazâŋa tamâta siveta kenzi sakamao pana. \v 17 Naŋa kaloŋgu loko nâ. Naŋa ano pano tu kuveta wisiŋgu puu ndue, aku kutiŋgi malia kie-kie ŋine ilâ malawae ŋanana. \v 18 Kinzi siveta kenzi sakamao pa naŋa, kala iloŋgu malia ndo. Naŋa ano pano tu kalo ŋgere ŋanana ku kuzavaru naneŋgu kiesaka piti lâ tiniŋgu. \v 19 Kumora ŋga; naneŋgu kazâŋa tamâta kambwaŋenzi ŋalae ŋinde, aku ilonzi sakamao ndo pa naŋa. \v 20 Naŋa ano pano tu pwea ŋanana ku pwaina piti lâ kazâŋa ŋine ilo. Ambo noko ma kuvila naŋa ŋana apole paraŋa kâ, ande naŋa ma akai maŋeti tia. Naŋa amâ pano tu amuna noko tini laiti. \v 21 Naŋa kaloŋgu tawana noko nâ, aku uru aveta vetâŋa ara wa aporo ŋgua mao wa. Mine nde naŋa ano pano tu pwea ŋanana. \p \v 22 Maro Kindeni, pwainzi ne ŋgu Isrel piti lâ malia kie-kie rârâni ŋine ilo! \c 26 \s1 Tamâta sondo ne noŋa \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Yova Kindeni, naŋa uru aveta vetâŋa ara, aku naneŋgu kalo-tawana nde imâ mao pa noko nâ. Mine nde ano pano tu kutula ŋgua pwataki lâ ŋgua nia mine tu naŋa nde tamâta sondo, naneŋgu soki toŋge tia. \v 2 Yova Kindeni, naŋa iloŋgu tu noko ma pwai samâŋa pana ŋana naneŋgu vetâŋa rârâni. Aku naŋa iloŋgu tu noko ma kulea sondo pa iloŋgu wa naneŋgu ilo-kalo tona. \v 3 Ŋana tu noko ne tini-mwasa uru ikai poe pa naŋa ikura zo rârâni. Noko uru kuveta ikura ne ŋgua pâŋa rârâni, aku mâsi ŋinde itula nzâla pa naŋa. \v 4 Naŋa uru asaŋona kunzi laŋeŋa tamwatanzi tia ndo. Naŋa amo tiniŋgu piti ndo ŋananzi tamâta ŋinde uru siporo ŋgua kie toŋge, aŋga ilonzi ikeno piti. \v 5 Naŋa tiniŋgu pwâka ndo ŋana asaŋona kunzi kiesaka tamwatanzi, aku uru aŋgeŋge ŋananzi tamâta sakamao. \v 6 Yova Kindeni, lâ zo ŋana naŋa atu alâ pa noko ne patarawâŋa nia ŋana awâŋgi pano, ande naŋa uru apua mbauŋgu muŋga lâ ŋga, ŋana atula pwataki tu naneŋgu soki toŋge tia. Naŋa aveta mine lâ, ŋineŋga ayoka akarerea patarawâŋa nia kunzi noko ne tamâta. \v 7 Mao nâ, naŋa awâŋgi wâŋgiŋa ŋana atu ndaŋge pano, aku aporo atula ŋgua panzi tamâta ŋana vetâŋa arara rârâni noko muŋga kuveta ŋinde. \p \v 8 Yova Kindeni, naŋa iloŋgu ndo keno pa noko ne luma sapâŋa, niani ndaina noko kumo kala tamâta simora noko kilala ara ŋinde pwataki. \v 9 Mine nde lâ zo ŋana noko ma kuzavarunzi kinzi kiesaka tamwatanzi, ande naŋa ano pano tu noko ma kuzavaru naŋa tona ndimo. Lâ zo ŋana noko ma kupunzi pâta sipamateteu, ande noko ma kupu naŋa tona ndimo. \v 10 Ikura zo zo tamâta ŋinde siveta vetâŋa sakamao. Kinzi mbumbu silanzi tamâta pinde sipu tininzi ŋana siveta potomule panzi tamâta pinde. \v 11 Andeta naŋa warakâŋgu uru aveta vetâŋa ara. Mine nde naŋa ano pano tu kuo ne wisi-wisi imâ pana, aku pwaina piti lâ kazâŋa ilo! \p \v 12 Naŋa uru amandi kaika lâ nia papata, aku sâ toŋge ikura tu izavaruna, ande tia. Lâ zo ŋana noko ne tamâta ma sipasau ŋana siwâŋgi pano, ande naŋa ma amo kunzi apanea Yova Kindeni ŋa. \c 27 \s1 Tamâta ne paneâŋa ilâ pa Maro Kindeni \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Yova Kindeni i nde naneŋgu sinâla, aku ina imo naneŋgu Pavilâŋa Tamwata tona. Mine nde naŋa ma aruru ŋana tamâta toŋge tia. Yova Kindeni taituni uru ikea ŋanana. Mine nde naŋa ma tiniŋgu ruru tia ndo. \v 2 Lâ zo ndia kinzi tamâta sakamao simâ pana ŋana sipu naŋa pâta amâte kâ, ande naneŋgu kazâŋa tamâta ŋinde ma sisâsa ku ma patanzi sindue. \v 3 Ambo zugu tamâta ŋgu ŋalae ma simâ siŋge naŋa lâ, ande naŋa ma aruru ŋananzi tia ndo. Ambo kinzi situ sipara kuku naŋa, ande ara, naneŋgu kalo-tawana ma ikeno pa Yova Kindeni nâ. \p \v 4 Muŋga naŋa ano pa Yova Kindeni tu ma iveta vetâŋa taitu nâ pa naŋa, aku iloŋgu ndo tu i ma iveta vetâŋani ndaina. Naŋa iloŋgu tu i ma isâu pa naŋa, kala naŋa ma akura tu amo i ne luma ilo ikura zo rârâni amo viâŋgu. Ŋineŋga naŋa ma apanea i mine tu, “Noko nde ara tamwata!”, aku naŋa ma ano papa i tu ma ikai poe pana. \v 5 Lâ zo ndia malia kie-kie itu ipâŋga pa naŋa, ande i ma ikea ŋanana. I ma ivea naŋa lâ ne luma sapâŋa ilo, kala ma amo ara ndo. I ma io naŋa lâ mira ŋalae toŋge kulu, aku kazâŋa toŋge ma ikura tu isânda kuluŋgu, ande ma tia. \v 6 Mine kala naŋa ma apolenzi naneŋgu kazâŋa tamâta ku apunzi ndue ndo, kinzi ŋinde muŋga simâ siŋge naŋa. Naŋa ma andeka asarâwa kawâŋgu ŋalae aveta patarawâŋa lâ Yova Kindeni ne luma sapâŋa ilo. Naŋa ma awâŋgi wâŋgiŋa paneâŋa kâ papa i. \p \v 7 Yova Kindeni, lâ zo ndia naŋa ma asarâwa pano, ande naŋa iloŋgu tu noko ma kalo sukâŋa ŋanana ku kupaloŋo pa naneŋgu noŋa. \v 8 Muŋga noko kupai naŋa mine tu, “Kumâ pa naŋa ku kuwâŋgi pana”. Mine nde Yova Kindeni, naŋa ma amâ pano. \v 9 Taitu lâ zo ŋana naŋa amâ pano, ande noko ma kupavea tamwata ŋanana ndimo. Noko uru kuvila naŋa ikura zo zo, aku naŋa amo noko ne wurâta tamâta. Mine nde ano pano tu noko ma wisi nâna pana ku kusoki naŋa ndimo. O Maro Kindeni, naneŋgu Yautâŋa Tamwata noko. Mine nde naŋa ano pano tu noko ma kupile naŋa wa kupu muli pana ndimo. \v 10 Ambo naŋa nana wa mama wa ma sipu mulinzi pa naŋa, ande Yova Kindeni ma ikatonana. \v 11 Mine nde Yova Kindeni, kupanana naŋa ŋana vetâŋa ndia noko ilo tu naŋa ma apaveta kuku. Naneŋgu kazâŋa tamâta kambwaŋenzi rârâ simo. Mine nde ano pano tu kuo naŋa alâ pa nzâla ara. \v 12 Naneŋgu kazâŋa tamâta simandi ŋana siporo ŋgua laŋeŋa ku situ ruruŋa pana. Noko ma kupile naŋa kala alâ tamâta ŋinde mbaunzi ilo, mine ndimo. \p \v 13 Naŋa kaloŋgu tawana mine: lâ zo ŋine naŋa amo viâŋgu, ande naŋa ma amora Yova Kindeni iveta kie ara panzi ne tamâta. \v 14 Mine kala miki tamâta, miki ma kalomi tawana, aku kao tinimi pa Yova Kindeni tu ma imâ ivilami. Kamandi kaika ŋga! Miki ma ilomi malia ndimo. Kalomi tawana kaika, aku kao tinimi pa Yova Kindeni tu ma imâ ivilami. \c 28 \s1 Tamâta ino pa Maro Kindeni tu ma ivila i \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Yova Kindeni, naneŋgu pavilâŋa tamâta noko, naŋa asarâwa pano. Kupaloŋo pa naneŋgu tiŋa. Ambo noko ma kupono taŋa ŋana naneŋgu noŋa kâ, ande naŋa ma amâte. \v 2 Naŋa asarâwa pano tu kalo sukâŋa ŋanana ku kuvilana. Kupaloŋo pa naneŋgu noŋa ŋine. Naŋa naoŋgu pa noko ne luma sapâŋa asuka mbauŋgu kâki akai noŋa pano. \p \v 3 Mine nde Yova Kindeni, lâ zo ŋana noko ma kupare nia panzi tamâta sakamao, ande naŋa ano pano tu noko ma kupare nia mine pa naŋa tia. Kinzi tamâta sakamao ŋinde uru siveta kiesaka nâ. Kinzi uru siporo ŋgua kaŋa mona-mona panzi tininzi pinde, taitu ilo-kalo sakamao nâ nde ipipi lâ ilonzi kalonzi. \v 4 Naŋa iloŋgu tu noko ma pwatu tamâta ŋinde nenzi vetâŋa sakamao kulu itaulo panzi, ipakura kuku vetâŋa potomule kinzi muŋga siveta ŋinde. Kupare nia sakamao panzi, ikura nenzi kiesaka rârâni ŋinde. \v 5 Kinzi ilonzi tu Yova Kindeni ne mâsi nde kaa nâ, aku ilonzi tu kelekele ŋinde i nia ndoyo ivetanzi sipâŋga lâ, ande ŋinde nde kelekele kaa nâ tona. Mine nde i ma izavarunzi ndo lâ. \p \v 6 Paneâŋa ilâ pa Yova Kindeni, ŋana tu i ipaloŋo pa naneŋgu noŋa. \v 7 Yova Kindeni i simbo nâ walo kaika ilua naŋa, aku ina imo naneŋgu maramuŋa. Mine nde naneŋgu kalo-tawana ikeno kaika papa i. Yova Kindeni uru ivila naŋa, aku io ndekâŋa ŋalae ikeno iloŋgu. Mine nde kawâŋgu ndaŋge awâŋgi wâŋgiŋa paneâŋa kâ papa i. \p \v 8 Yova Kindeni uru walo kaika ilanzi ne tamâta. Aku ikatona wa ivila koipu ŋalae tona, tamâta ŋinde i muŋga ipatea. \v 9 Mine nde Yova Kindeni, naŋa ano pano tu kuvilanzi ne tamâta rârâni, aku kuveta kie ara panzi tamâta ŋinde noko kupateanzi lâ tu simo noko ne ŋgu. Pwatonanzi sondo ndo, itogo lama nenzi katonâŋa tamâta uru ikatonanzi lama mine. Pwea ŋananzi ikura zo zo. \c 29 \s1 Kinda taloŋo Maro Kindeni ne sarawâŋa lâ karâzi ŋalae ilo \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Miki kelekele rârâni ŋinde kamo tava nemi kaika lâ samba ilo, miki kapanea Yova Kindeni ŋa. Kaporo katula pwataki tu i nde ara tamwata, aku i ne walo nde kaika ndo. \v 2 Kapanea Yova Kindeni katula pwataki tu i ŋa nde ŋalae ndo. Miki ma kawâŋgi ku kawawa i, ŋana tu i nde sapâŋa ku zuzuli tamwata. \p \v 3 Yova Kindeni isuŋa kawa, aku sarawâŋa ŋinde ne nduŋeŋani nde ilâ ikura tâi ndoni. Maro Kindeni, i ara tamwata, ande isarâwa kawa ŋalae, itogo mbamba ipu mine, aku ne sarawâŋa ŋinde ne nduŋeŋani nde ilâ isala tâi kulu ikura nia ndoni. \v 4 Yova Kindeni ne sarawâŋa nde kaika ŋinde, aku ŋinde itula i kilala pwataki tu i ŋa nde ŋalae ndo. \v 5 Yova Kindeni iporo, aku i kawa ŋgua ne sarawâŋa ŋinde ilâ imbware kâi matapuru ŋalaŋala imandi Lebanon tâno ŋinde nuki-nuki. \v 6 I iruruanzi Lebanon tuu ŋalaŋala kala sisosoŋga itogo bulmakao natu uru isoŋga mine. Mao nâ, iveta Hermon tuu isoŋga kâki, itogo bulmakao natu isoŋga mine. \v 7 Yova Kindeni ne sarawâŋa ilâ isinala nia itogo loloa salaga-salaga mine. \v 8 I kawa ŋgua iveta nia bilimu ririŋo. I iveta Kedes nia bilimu imo ririŋo nâ. \v 9 Yova Kindeni ne sarawâŋa ilâ itirianzi kâi ŋalaŋala, aku iveta kâi rârâni launzi yauru ndue. Aku kinzi tamâta rârâni simo i ne luma sapâŋa ilo ŋinde nde sisarâwa kawanzi ŋalae mine tu, “Paneâŋa ilâ pa Yova Kindeni!” \p \v 10 Yova Kindeni imo koipu ŋalae, aku ikai poe pa tâi geza-geza ndoni. I imo koipu ŋalae, ma imo mine ku imo nâ. \v 11 Aku inani uru walo kaika ilanzi ne tamâta tona. I uru iveta kie ara panzi, aku ivetanzi simo tava wisinzi pisi nâ. \c 30 \s1 Tamâta kawa ndaŋge ino pa Maro Kindeni \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Yova Kindeni, muŋga noko pwai naŋa piti lâ kazâŋa ilo. Noko pwea ŋanana; mine nde naneŋgu kazâŋa tamâta sikura tu sipu naŋa ndue ku siŋeleana, ande tia. Ŋana duvi ŋinde kâ naŋa apaneano asuka noko ŋa kâki. \v 2 Yova Kindeni, naneŋgu Maro Kindeni noko, lâ zo ŋinde pukoŋa ikai naŋa kaika lâ, kala naŋa ano pano tu kusukana. Aku noko kuveta naŋa tiniŋgu ara kilo. \v 3 Yova Kindeni, lâ zo ŋinde naŋa apoko ŋalae, kala laiti ŋana amâte kâ. Andeta noko kutiŋgi mateŋa piti ŋanana. Ŋinde itogo naŋa ayoka lâ nzâla ŋinde ilâ pa mateŋa nianzi, andeta noko via kulua naŋa kilo. \p \v 4 Mine nde miki Yova Kindeni ne tamâta, naŋa iloŋgu tu miki ma kawâŋgi wâŋgiŋa paneâŋa kâ papa i. Kalomi ŋgere ŋana vetâŋa rârâni Yova Kindeni Sapâŋa Tamwata muŋga iveta ŋinde, aku kawami ndaŋge papa. \v 5 I uru wisi nâna ikura zo mbwana-mbwana nâ, andeta i ilo pa kinda kala iveta kie ara nâ pa kinda ikura zo rârâni tamo viânda lâ tâno kulu. Mao nâ, zo pinde matânda sulu ma irere ndue lâ mbo, andeta ndekâŋa imâ ipâŋga pa kinda lâ mbwale pwataki. \p \v 6 Muŋga naŋa amo ara ndo, kala apandekâna aporo mine tu, “Kelekele toŋge ikura ŋana iyaula naŋa kâ, ande tia ndo”. \v 7 Yova Kindeni, lâ zo ŋinde noko kuveta kie ara ndo pa naŋa, aku kusukana amandi kaika, itogo luma mira mine. Naŋa iloŋgu patea tu naŋa amo ara nâ, andeta muli ŋga noko kupavea tamwata ŋanana, ande kala aruru ŋalae tina. \p \v 8 Maro Ŋalae, lâ zo ŋinde naŋa asarâwa pano. Naŋa ano kaika pa noko tu ma kuvilana. Naŋa aporo mine tu, \v 9 “Ambo naŋa ma amâte, ande ŋinde ma ivila noko mâsi mana, a? Ambo naŋa ma alâ pa mateŋa nianzi, ande vetâŋa ara ndia ma ipâŋga, a? Tiambo mateŋa tamâta sikura tu sipanea noko ŋa, a? Tiambo kinzi sikura ŋana siporo situla pwataki tu noko uru kuveta kie ara panzi ikura zo zo, a? Tia ndo! \v 10 Mine nde Yova Kindeni, kupaloŋo pa naŋa ku kalo sukâŋa ŋanana! Yova Kindeni, kumâ kuvilana ŋga!” \p \v 11 Lâ zo ŋinde, naŋa amo awâŋgi wâŋgiŋa kalo-kalo kâ. Andeta noko kusoki kalo-lokoni ŋinde piti lâ, ku kuveta naŋa awâŋgi tava ndekâŋa nâ. Muŋga naŋa amo atogo tamâta ika mâsa ku ita ŋana ninambwe toŋge ne mateŋa kâ. Andeta muli ŋga noko kulele naneŋgu tiŋa ŋinde ku kuveta iloŋgu ndeka mao. \v 12 Mine kala naŋa ma kawâŋgu buu nâ tia ndo. Naŋa ma awâŋgi wâŋgiŋa paneâŋa kâ pa noko. Yova Kindeni, naneŋgu Maro Kindeni noko, naŋa ma atu ndaŋge pano ikura zo rârâni. \c 31 \s1 Tamâta kalo tawana Maro Kindeni kala ikai noŋa papa \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Yova Kindeni, naŋa amâ pano tu ma pwatonana. Noko ma kusâu panzi kazâŋa tamâta tu ma sipole naŋa ku siveta maŋeti pana, mine ndimo. Noko nde vetâŋa sondo warika. Mine nde ano pano tu pwaina piti lâ kazâŋa ilo. \v 2 Kupaloŋo pa naneŋgu noŋa, aku kumâ walele nâ kuvilana! Noko kumo kutogo mira ŋalae naŋa uru amuna tini mwasina. Pwea ŋanana, itogo teŋgo kaika ikea ŋana tamâta lâ paraŋa ilo. \v 3 Mao nâ, noko kutogo naneŋgu munâŋa nia mine, aku noko uru pwea ŋanana. Pwai poe pana ku kutula nzâla pana, ikura noko muŋga kupa ŋgua tu ma kuveta mine. \v 4 Kinzi kazâŋa tamâta nde sio nimbu ŋana ikai naŋa kaika kâ. Mine nde ano pano tu pwatonana, ŋana tu noko kumo naneŋgu munâŋa nia. \v 5 Naŋa ao warakâŋgu lâ noko mbau ilo. Mine nde pwai naŋa piti lâ kazâŋa ilo. Yova Kindeni, noko simbo nâ nde Maro mao. \p \v 6 Noko uru wisi nâna panzi tamâta ea siwâŋgi panzi maro laŋeŋa. Aŋga naŋa nde ma kaloŋgu tawana noko nâ. \v 7 Noko tini mwasa pa naŋa ikura zo zo. Mine nde naŋa ma amo andeka nâ. Noko mata kumora naneŋgu malia ŋine lâ, aku noko kusama tu naneŋgu kazâŋa tamâta siveta vetâŋa sakamao kie-kie pa naŋa. \v 8 Naneŋgu kazâŋa tamâta situ sikai naŋa kaika, andeta noko ŋandai kusâu panzi ŋana siveta mine ŋga. Noko kuvilana kala amo ara nâ. \p \v 9 Andeta Yova Kindeni, kala ŋine naŋa iloŋgu malia ndo. Mine nde naŋa ano pano tu kalo sukâŋa ŋanana. Naŋa amo ata nâ, kala matâŋgu nde poa lâ. Naŋa tiniŋgu ndoni nde pââsââ lâ. \v 10 Naŋa iloŋgu malia ŋalae tina, aku kalo-lokoni ŋine itu itoto naneŋgu via ipâŋga mbwana-mbwana nâ. Naneŋgu tiŋa ŋine nde iyaula naŋa ndo lâ, kala akura tu amo zo luandondo, ande tia. Malia kie-kie ikai naŋa kaika lee waloŋgu tia lâ. Mao nâ, naŋa tukâŋgu rârâni nenzi walo nde marumbu ndo lâ. \v 11 Naneŋgu kazâŋa tamâta rârâni nde uru sivaligi naŋa. Andeta kinzi nâ tia; naneŋgu mete kala ilonzi sakamao ndo pa naŋa, aku niŋgu-nambwe nde tininzi pwâka ndo ŋanana. Lâ zo ndia naŋa atu ayoka nzâla, ambo kinzi simora naŋa ayoka amâ panzi, ande sikâwa silâ. \v 12 Kinzi tamâta rârâni nde kalonzi kapa lâ ŋana naŋa kâ, itogo tamâta kalonzi kapa ŋana tamâta toŋge imâte muŋgani lâ. Naŋa atogo kulo toŋge mâta pwapwataki kala tamâta sitambira lâ. \v 13 Naŋa aloŋonzi kazâŋa tamâta rârâ siporo ilonzi ŋuru-ŋuru. Kinzi situ siveta ruruŋa ŋalae tina pa naŋa. Kinzi sipasau lâ taitu ku sipa ŋgua ŋana siveta kenzi sakamao pana. Kinzi situ sipu naŋa pâta amâte. \p \v 14 Andeta kalo loko. Yova Kindeni, naneŋgu kalo-tawana ikeno pa noko nâ. Naneŋgu Maro Kindeni kala noko. Mine nde naŋa wisiŋgu puu ndue. \v 15 Noko uru pwatona naŋa ikura zo rârâni. Naŋa ano pano tu pwaina piti lâ naneŋgu kazâŋa tamâta mbaunzi ilo, kinzi ŋinde uru siveta kenzi sakamao pa naŋa. \v 16 Kalo sukâŋa ŋana ne wurâta tamâta naŋa! Noko ne tini-mwasa uru ikeno panzi ne tamâta ikura zo rârâni. Mine nde naŋa ano pano tu pwaina piti lâ kazâŋa ilo. \v 17 Yova Kindeni, naŋa asarâwa pano tu kuvilana. Ambo noko ma kuvila naŋa, ande naŋa ma akai maŋeti lâ naneŋgu kazâŋa tamâta naonzi tia. Naŋa iloŋgu tu noko ma kuveta maŋeti pa kinzi tamâta sakamao warakanzi. Naŋa iloŋgu tu noko ma kusae kawanzi ku kuonzi silâ pa mateŋa nianzi. \v 18 Ŋana tu kinzi uru sipasuka warakanzi tininzi ku sitalea ŋgua sakamao lâ tamâta pinde tininzi, kinzi ŋinde uru siveta vetâŋa ara. Mine nde naŋa iloŋgu tu noko ma kutoto kinzi laŋeŋa tamwatanzi ŋinde nenzi ŋgua. \p \v 19 Maro Ŋalae, naŋa asama tu noko uru kuveta kie ara ndo panzi tamâta ea simege ŋanano kala siwâŋgi pano. Kinzi tamâta rârâni sisama tu noko uru pwatonanzi tamâta ea kalonzi tawana noko kala simâ pano. \v 20 Noko uru kuveanzi tamâta sondo ŋinde lâ noko tini laiti. Mine nde kinzi kazâŋa tamâta sikura tu sizavarunzi kâ, ande tia. Noko uru pwea ŋananzi. Mine nde nenzi kazâŋa tamâta nenzi ŋgua sakamao ikura tu iyaula ilonzi kalonzi, ande tia. \p \v 21 Paneâŋa ilâ pa Yova Kindeni, ŋana tu i ne tini-mwasa ikeno pa naŋa ikura zo zo! Muŋga, lâ zo ŋinde kinzi kazâŋa tamâta siŋge naŋa ku simandi ŋana sizavaruna, ande i itula ne tini-mwasa ŋinde pwataki lâ, kala naŋa amo ara nâ. \v 22 Yova Kindeni, lâ zo ŋinde naŋa tiniŋgu ruru, aku iloŋgu patea tu noko kuŋara naŋa lâ, kala amo malawae ŋanano. Andeta naŋa asarâwa pano tu kuvilana, aku kupaloŋo pa naneŋgu noŋa. \p \v 23 Miki Yova Kindeni ne tamâta, miki ma tinimi mwasa ndo papa i. I uru ikea ŋananzi tamâta ea simo i kalo. Aŋga tamâta ea kinzi sipasuka warakanzi tininzi, ande ipare nia sondo panzi, ikura nenzi vetâŋa soki ŋinde. \v 24 Miki tamâta ŋine uru kao tinimi pa Yova Kindeni tu ma iveta kie ara pami, ande miki rârâni kapu kaika pa warakami ilomi kalomi, aku kamandi kaika. \c 32 \s1 Tamâta ipatula ne kiesaka pa Maro Kindeni, kala Maro Kindeni izavaru ne kiesaka piti \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Ambo Yova Kindeni ikai kiesaka piti lâ tamâta toŋge tini ku izavarunzi i ne vetâŋa potomule rârâni piti, ande tamâta ŋinde ikura tu indeka ŋalae. \v 2 Ambo tamâta toŋge ipu muli ndo pa laŋeŋa ne mâsi, aku Yova Kindeni ipatea tu i ma kalo ŋgere kilo tia ŋana tamâta ŋinde ne kiesaka kâ, ande tamâta ŋinde ikura tu indeka ŋalae. \p \v 3 Muŋga, lâ zo ŋinde naŋa ŋandai apatula naneŋgu kiesaka pwataki papa Yova Kindeni ŋga, ande naŋa amo ata nâ ikura zo zo. Mine kala naŋa tiniŋgu ndoni nde pââsââ lâ. \v 4 Yova Kindeni, lâ zo ŋinde noko mbau nâ kupu naŋa ikura kari wa mbo wa. Naneŋgu walo nde ipilena ku ilâ lâ, itogo unza kari kana kala ŋgâla-ŋgâla ndo mwasina. \v 5 Andeta muli ŋga naŋa apatula naneŋgu kiesaka pwataki pa noko. Naŋa ŋandai avea naneŋgu vetâŋa sakamao toŋge ŋga. Naŋa iloŋgu patea mine tu, “Naŋa ma apatula naneŋgu kiesaka rârâni pwataki pa Yova Kindeni.” Naŋa iloŋgu malia ŋana naneŋgu kiesaka ŋinde kâ. Mine kala naŋa apatula lâ, ŋineŋga noko kuzavaru naneŋgu kiesaka piti, ku kuveta iloŋgu kaloŋgu ipâŋga ara kilo. \p \v 6 Mine nde lâ zo ndia malia itu ipâŋga panzi tamâta ŋinde uru sipono muli pa noko, ande ara ŋana kinzi ma sino pano. Ŋineŋga lâ zo ŋana malia itu ipâŋga ŋalae tina panzi, itogo lââ pondi kâki ku imâ ŋana ipatukunzi mine, ande malia ŋinde ma ikura tu izavarunzi, ande ma tia. \v 7 Yova Kindeni, noko nâ kumo naneŋgu munâŋa nia. Noko uru pwatonana, kala malia toŋge ŋandai ipu naŋa ndue ŋga. Lâ zo ndia malia itu ipâŋga pana, ande noko pwea ŋanana. Mine nde naŋa kawâŋgu ŋalae awâŋgi apaneano. \p \v 8 Yova Kindeni iporo mine tu, “Naŋa ma apananano sondo, aku ma natula nzâla pano. Naŋa ma akatonano wa akai poe pano wa. \v 9 Kupaloŋo pa naŋa kawâŋgu ŋgua nâ. Noko ma kumo kutogonzi bulmakao ndimo. Kinzi bulmakao ilonzi kalonzi tia. Mine nde tamâta uru sio ‘aini’ lâ vigunzi ilo ku sitapa raveŋa ŋana kinzi ma sipaloŋo panzi. Ambo kinzi ma siveta mine tia, ande kinzi bulmakao ma soka potomule nâ.” \v 10 Malia rârâ ŋinde ma ipâŋga panzi tamâta sakamao, andeta ikura zo zo Yova Kindeni ilo ndo keno panzi tamâta ea kalonzi tawana i, aku ikatonanzi sondo. \p \v 11 Mine nde miki tamâta ŋine uru kaveta vetâŋa ara, miki ma ilomi ara ku kandeka ŋana vetâŋa arara Yova Kindeni muŋga iveta pami ŋinde. Miki tamâta ŋine kapono muli papa i, miki rârâni ma kawami kâki kandeka ku kapanea i ŋa. \c 33 \s1 Tapanea Maro Kindeni tasuka i ŋa kâki \p \v 1 Miki tamâta ŋine uru kaveta vetâŋa ara, miki rârâni kandeka ku kapanea Yova Kindeni ŋana vetâŋa rârâni i muŋga iveta ŋinde. Miki ŋine uru kapono muli pa Yova Kindeni, miki rârâni kawâŋgi kasuka i ŋa kâki, ŋana tu ŋinde nde mâsi ara. \p \v 2 Miki kawami ndaŋge kawâŋgi wâŋgiŋa kapanea Yova Kindeni. Kara wâŋgu kiri-kiri wa ŋalaŋala wa, aku kawâŋgi wâŋgiŋa papa i. \v 3 Miki kawâŋgi wâŋgiŋa wasaseki pinde papa i. Kara wâŋgu sondo ndo ku kawâŋgi ara nâ. Miki rârâni kandeka ku kasuŋa kawami kâki. \p \v 4 Ŋana tu Yova Kindeni ne ŋgua rârâni nde mao kanaŋo, aku i uru iveta vetâŋa rârâni sondo ndo. \v 5 Yova Kindeni indeka ŋana iveta kie ara panzi tamâta, aku i ilo ara nâ ŋana ipare nia sondo panzi tamâta rârâni, ikura nenzi vetâŋa mine. Aku ikura zo zo i ne tini-mwasa ilâ isala nia rârâni lâ tâno ndoni. \p \v 6 Nia ndoyo Yova Kindeni iporo ŋgua, aku i kawa ŋgua ŋinde nâ ivetanzi kari wa nzimona wa pitu sipâŋga samba tini. Iporo lâ kawa nâ, aku kelekele rârâni ŋinde ipâŋga pa âta. \v 7 Igonanzi tâi rârâni ku ionzi lâ nia taitu nâ, itogo tamâta itai lââ lâ kulo ilo mwasina. I io tâi geza-geza lâ nia sondo. \v 8 Mine kala miki tamâta rârâni kamo tâno kulu, miki kamege ŋana Yova Kindeni kâ. Miki rârâni kapare tukumi ndue lâ i nao. \v 9 Ŋana tu nia ndoyo iporo ŋgua, aku i kawa ŋgua ŋinde nâ iveta tâno ipâŋga. Iporo lâ kawa nâ, aku ndainani nâ kelekele rârâni sipâŋga lâ. \v 10 Mao nâ, ikai poe pa kelekele ndoni. Lâ zo ndia kinzi tinikoa tamâta simâ taitu ku sipa ŋgua ŋana siveta vetâŋa pinde, ande Yova Kindeni uru iveta nenzi ŋgua pâŋa ŋinde ilâ kaa nâ. Kinzi sipa ŋgua, andeta isae nzâla ŋananzi, kala sikura tu siveta vetâŋa ŋinde tia. \v 11 Andeta sâ ma ikura tu iveta Yova Kindeni ne ŋgua pâŋa ilâ kaa nâ, a? Tia ndo! I ne ŋgua pâŋa ma ikeno kaika mine ku imo nâ. Ambo i ilo patea tu ma iveta vetâŋa toŋge, ande i ne ilo-kalo ŋinde ma ikeno mine ku imo nâ. \p \v 12 Ambo tamâta ŋgu toŋge ma sipono muli pa Maro Kindeni ku simo i kalo, ande ŋgu ŋinde sikura tu sindeka ŋalae. Kinzi tamâta ŋinde i muŋga ipateanzi pa i tamwata, kinzi ŋinde ma sindeka pâta. \v 13 Mao nâ, Yova Kindeni imo samba ilo, aku i mata indue imâ imoranzi tamâta rârâni. \v 14 I imo koipu ŋalae lâ i tamwata ne lawea, aku i mata indue imâ imoranzi tamâta rârâni simo tâno kulu. \v 15 I tamwata iveta tamâta rârâni ilonzi kalonzi, ande kala isama lâ ŋana vetâŋa rârâni kinzi siveta. \v 16 Ambo koipu ŋalae toŋge ne zugu tamâta kambwaŋenzi rârâ simo, ande ŋinde ikura tu isuka koipu ŋinde ŋana ipole paraŋa kâ, ande tia. Ambo zugu tamâta toŋge imo tava ne walo kaika, ande ŋinde ikura tu isuka i ŋana ipu ne kazâŋa tamâta ndue kâ, ande tia. \v 17 Aku mine nâ, ambo tamâta toŋge kalo tawana tu i ne “hosi” ma isuka i ŋana ipole paraŋa kâ, ande i ne kalo-tawana ŋinde ma ilâ kaa nâ. Kinzi “hosi” nenzi kaika ŋalae ikura tu ivilanzi zugu tamâta nde tia. \v 18 Taitu miki kaloŋo ŋga; Yova Kindeni uru ikatonanzi tamâta ea simege ŋana i kâ, kinzi ŋinde kalonzi tawana tu i ne tini-mwasa ikeno panzi ikura zo rârâni. \v 19 I ikea sondo ndo ŋananzi tamâta ŋinde. Mine kala nenzi kazâŋa tamâta sikura tu sipunzi pâta simâte, ande tia. Ambo nia putole, ande i ikatonanzi, kala simâte tia. \p \v 20 Mine nde kinda uru tao tininda pa Yova Kindeni tu ma imâ ivila kinda. I nde nenda Pavilâŋa Tamwata, aku i imo itogo nenda maramuŋa mine. \v 21 I uru iveta kie ara nâ pa kinda, aku ŋinde iveta ilonda ndeka. I nde Sapâŋa Tamwata, aku ŋana duvi ŋinde kâ kinda kalonda tawana i. \v 22 Yova Kindeni, maka kao tinima pa noko tu kumâ kuvilama. Maka kano pano tu kuo ne tini-mwasa imâ imo kuma ikura zo rârâni. \c 34 \s1 Maro Kindeni uru ivilanzi ne tamâta \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine, lâ zo ŋinde ilaŋe Koipu Abimelek tu i ipâŋga kapa lâ, kala Abimelek ipile i ku ilâ lâ. \p \v 1 Naŋa ma kawâŋgu ndaŋge papa Yova Kindeni ikura zo zo. Naŋa ma amo apanea i asuka ŋa kâki. \v 2 Yova Kindeni iveta kie ara pa naŋa lâ. Mine kala naŋa ma awâŋgi awawa i. Miki tamâta ea kamo tava malia, miki ŋinde katambira taŋami pa naneŋgu ŋgua ŋine ku kandeka nâ! \v 3 Ara ŋana miki ma katula Yova Kindeni kilala pwataki kuku naŋa tu i nde Maro Ŋalae. Kinda ma tagogo kawânda tasuka i ŋa kâki. \p \v 4 Muŋga naŋa ano pa Yova Kindeni tu ma ivilana, aku ipaloŋo pa naneŋgu noŋa. I ikai ruruŋa rârâni piti lâ iloŋgu, kala ŋine naŋa amo iloŋgu pisi nâ. \v 5 Tamâta pinde uru simo tava malia kie-kie. Andeta lâ zo ŋana kinzi sio nenzi kalo-tawana ilâ pa Yova Kindeni, ande ilonzi ndeka nâ. Kinzi ma sikai maŋeti ŋana nenzi kalo-tawana ŋinde kâ, ande tia ndo, ŋana tu Yova Kindeni ma ivilanzi. \v 6 Kinzi simo ara tia ndo, andeta sino papa Yova Kindeni, aku ipaloŋo pa nenzi noŋa. I ivilanzi ku ikainzi piti lâ nenzi malia rârâni ilo. \v 7 Yova Kindeni ne aŋelo uru ikatonanzi tamâta ea siruru ŋana i kâ, aku ikea ŋananzi lâ kazâŋa ilo. \p \v 8 Yova Kindeni uru iveta kie ara ndo pa kinda. Ambo miki warakami ma kalâ kamo i kalo, ande miki kala ma kasama Yova Kindeni kilala pwataki tu i nde ara ndo. Tamâta ea simuna i tini laiti, kinzi ŋinde sikura tu sindeka ŋalae. \v 9 Miki Yova Kindeni ne tamâta, miki kamâ kapare tukumi ndue lâ i nao. Ŋana tu tamâta ea kinzi sipaveta kuku i kawa ŋgua, kinzi ŋinde ma siroto ŋana kelekele toŋge tia. \v 10 Kinzi mbwâmbwa saka “leve” nenzi kaika nde ŋalae tina, andeta zo pinde kanzi simbi tia, kala putole ipunzi. Andeta Yova Kindeni uru irombonzi tamâta ea sipaveta kuku i kawa ŋgua. Mine kala kinzi siroto ŋana kelekele ara toŋge tia. \p \v 11 Mine nde miki lâlu wukale, miki kamâ katambira taŋami sondo pa naneŋgu ŋgua. Naŋa ma apananami ŋana kamege ŋana Yova Kindeni ku kamo i kalo. \v 12 Tiambo miki ilomi tu ma kamo ara nâ, tiya? Tiambo miki ilomi tu ma kamo viami tava ndekâŋa nâ ikura zo luandondo, tiya? \v 13 Ambo ilomi tu ma kamo mine, ande nzâla ikeno mine: miki ma kapile mâsi ŋana kaporo ŋgua sakamao wa ŋgua laŋeŋa wa; \v 14 miki ma kapu mulimi pa vetâŋa sakamao, aku kapono muli pa vetâŋa ara nâ; aku miki ma kakai wurâta kaika ŋana kamo ilomi kalomi taitu kunzi tamâta rârâni. \p \v 15 Yova Kindeni uru ikea ŋananzi tamâta ea sipaveta kuku vetâŋa ara, aku ipaloŋo pa tamâta mine nenzi noŋa. \v 16 Taitu Yova Kindeni ne wisi-nâna ikeno panzi tamâta ea uru siveta vetâŋa sakamao. Mine kala lâ zo ŋana kinzi ŋinde ma simâte, ande kinzi tamâta ma kalonzi ŋgere ŋananzi kilo, ande ma tia. \p \v 17 Tamâta pinde uru sipaveta kuku vetâŋa ara, aku lâ zo ndia kinzi ŋinde sino papa Yova Kindeni, ande ipaloŋo panzi ku ivilanzi ŋana nenzi malia rârâni. \v 18 Tamâta ea kinzi simo tava ilonzi malia, ande Yova Kindeni imo kinzi tininzi laiti. I uru ivilanzi tamâta ea ilonzi patea tu malia ma ipunzi ndue ndo. \p \v 19 Malia kie-kie uru ipâŋga panzi tamâta ara, andeta Yova Kindeni ivilanzi sondo kala malia ŋinde ikura tu ipunzi ndue, ande tia. \v 20 Yova Kindeni uru ikatona kinzi tamâta ara tininzi ndoni. Mine kala kinzi tukanzi toŋge ma mbwaranuki tia ndo. \p \v 21 Andeta vetâŋa sakamao kie-kie ma ipunzi tamâta sakamao simâte. Yova Kindeni ma iyaulanzi tamâta ea uru sikai kazâŋa panzi tamâta ara. \v 22 Mao nâ, Yova Kindeni uru ikai kinda i ne tamâta rârâni piti lâ kazâŋa ilo. Tamâta ea imâ papa i tu ma imuna i tini laiti, ande Yova Kindeni ma izavaru tamâta ŋinde tia ndo. \c 35 \s1 Tamâta ino pa Maro Kindeni tu ma ivila i \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Yova Kindeni, naŋa ano pano tu pwai kazâŋa panzi tamâta ŋine kala sikai kazâŋa pa naŋa, aku kupara kunzi tamâta ŋine kala sipara kuku naŋa. \v 2 Pwai ne maramuŋa kâki tava paraŋa ne kelekele pinde, aku kumâ kuvilana! \v 3 Pwai ne ua wa kavasi wa kâki, ku kumâ kupara kunzi tamâta ŋine sitaŋgula naŋa. Ambo noko ma kuveta mine, ande naŋa ma asama tu noko kumo naneŋgu Pavilâŋa Tamwata. \p \v 4 Naneŋgu kazâŋa tamâta ŋinde situ sipu naŋa pâta amâte. Naŋa iloŋgu tu noko ma kupunzi wa kuveta maŋeti panzi wa. Kinzi sipa ŋgua tu ma sizavaru naŋa. Naŋa iloŋgu tu noko ma kupono nzalanzi ku kuŋaranzi sikâwa pwapwataki silâ. \v 5 Yova Kindeni, naŋa iloŋgu tu noko ne aŋelo kinzi ma siŋaranzi tamâta sakamao ŋinde, itogo lawea itapala gawura mine. \v 6 Naŋa iloŋgu tu noko ne aŋelo ma sitaŋgulanzi kala sikâwa silâ nzâla kondoma ku zuli-zuli ndo. \v 7 Naŋa ŋandai aveta vetâŋa soki toŋge pa kinzi ŋga, andeta sivea nimbu ŋana siyaula naŋa kâ. Kinzi situ sikai naŋa kaika. Mine kala sisale tâno ne wewe ŋalae toŋge tu ma patana andue ilo. \v 8 Mine nde naŋa iloŋgu tu noko ma walele nâ kupâŋga panzi ku kuveta wisinzi motutu, ŋineŋga kuzavarunzi marumbu lâ. Naŋa iloŋgu tu nimbu ŋinde kinzi sio ŋana ikai naŋa kaika kâ ma ikai kinzi warakanzi nâ. Naŋa iloŋgu tu kinzi warakanzi ma patanzi sindue wewe kinzi muŋga sisale ŋinde ilo, ku ma sipayaula ndo. \v 9 Naŋa kaloŋgu tawana tu Yova Kindeni ma iveta ikura naneŋgu noŋa mine, kala naŋa ma andekana i nâ. Lâ zo ŋinde naŋa ma iloŋgu ara ndo, ŋana tu i ivila naŋa. \v 10 Aku naŋa iloŋgu ndoni ma atu ndaŋge ŋalae papa Yova Kindeni. Naŋa ma aporo mine tu, “Maro Kindeni, maro toŋge irerege kuku noko nde tia. Lâ zo ndia kinzi tamâta kaika situ siveta kenzi sakamao panzi tamâta ŋinde nenzi kaika ikeno panzi tia, ande noko uru pwea ŋananzi. Noko kupono nzâla ŋananzi mbaliŋa warakanzi, kala sikura tu siveta malia panzi sugorai tamwatanzi, ande tia.” \p \v 11 Kala ŋine kinzi laŋeŋa tamwatanzi simandi lâ ŋgua nia ku sitalea naŋa ŋana vetâŋa soki pinde, andeta naŋa ŋandai aveta vetâŋa soki ŋinde ŋga. \v 12 Naŋa uru aveta keŋgu ara nâ panzi naneŋgu kazâŋa tamâta, aŋga kinzi nde siveta kenzi sakamao ndo pa naŋa. Mine kala naŋa iloŋgu nde malia ndo. \v 13 Mao nâ, naneŋgu vetâŋa nde piti ndo ŋana kinzi nenzi vetâŋa kâ. Muŋga pukoŋa ikainzi, aku kaloŋgu sukâŋa ŋananzi kala apita lalava râge-râge. Naŋa andi kaika ŋana kâpwa kâ, ŋana atula naneŋgu kalo-sukâŋa pwataki. Lâ zo ŋinde naŋa akai noŋa pano tu ma kuvetanzi tininzi ara kilo, aku naneŋgu noŋa ŋinde ŋandai ŋgua kaa nâ ŋga. \v 14 Ambo pukoŋa kie mine ma ikai niŋgu-nambwe tâku naŋa tata tâ, ande naŋa ma akai noŋa kie taituni pano, itogo noŋa ŋinde naŋa akai pano ŋananzi naneŋgu kazâŋa tamâta ŋinde. Lâ zo ŋinde naŋa ayoka naoŋgu tundu, itogo tamâta toŋge tina imâte lâ kala ita ŋana mwasina. Naŋa iloŋgu malia ndo, kala amo ata nâ. \v 15 Andeta muli ŋga naŋa asânda malia kulu, aku kinzi silâ taitu ku sindeka nâ. Kinzi siŋge naŋa mbwaliu lâ ŋana siveta “a” pa naŋa. Naŋa ŋandai asama kinzi kilalanzi ŋga, taitu kinzi simo siponda ŋgua sakamao imâ tiniŋgu. \v 16 Kinzi sivaligi naŋa ku siveta maŋeti ŋalae ŋinde pana. Kinzi wisinzi sakamao ndo pana, aku naonzi kaika silea pa naŋa. \v 17 Maro Ŋalae, noko tamwata kumora nenzi vetâŋa sakamao ŋinde, andeta noko ŋandai kuvila naŋa ŋga. Noko ma kumo nâ ikura zo ŋapia kilo, a? Naŋa ano pano tu pwaina piti lâ mbaunzi ilo. Kinzi sitogo mbwâmbwa saka “leve” mine, aku situ sipu naŋa pâta amâte. Mine nde ano pano tu kuvilana! \v 18 Ambo noko ma kuvila naŋa, ande naŋa ma kawâŋgu ndaŋge pano lâ noko ne tamâta ŋgu rârâni naonzi. Mao nâ, naŋa ma amandi noko ne ŋgu nenzi pasauŋa ilo ku ma asuka noko ŋa kâki. \p \v 19 Tamâta pinde simo sikai kazâŋa pa naŋa koa tia nâ. Noko ma kusâu panzi tu sitawa naŋa ndue ku sindeka, mine ndimo. Naŋa tiniŋgu pwâka tu kinzi ma ilonzi ara ŋana naneŋgu malia kâ. \v 20 Kinzi ŋandai uru siporo ŋgua mwasa ŋga. Kinzi siporo ŋgua laŋeŋa kie-kie ilâ panzi tamâta arara ŋinde uru naonzi mwasa nâ panzi tininzi pinde. \v 21 Kinzi kawanzi pakâe-pakâe siveta “a” pana ku sitalea naŋa mine tu, “Mao nâ, maka warakama kamora noko kuveta mâsi sakamao pinde.” \p \v 22 Andeta Yova Kindeni, noko tamwata kumora nenzi vetâŋa ŋinde marumbu lâ. Mine nde noko ma kusae kawa ndimo. Maro Ŋalae, naŋa tiniŋgu pwâka tu noko ma kumo malawae ŋana naŋa kâ. \v 23 Noko nde naneŋgu Maro Kindeni; naneŋgu Maro Ŋalae noko. Naŋa ano pano tu kumandi sânda ku kumâ kuvilana. Kumandi ku kuporo kusuka naneŋgu ŋgua. \v 24 Maro Kindeni, naneŋgu Maro Kindeni noko. Noko ne vetâŋa rârâni nde sondo ndo. Mine kala naŋa ano pano tu kuvilana, aku kuporo kutula pwataki tu naŋa aveta vetâŋa soki toŋge tia. Noko ma kusâu panzi tu siŋelea naŋa ndimo. \v 25 Naŋa tiniŋgu pwâka tu kinzi ma siporo ŋgua pa warakanzi mine tu, “Kala ŋaina. Muŋga kinda ilonda patea tu ma tazavaru i ndo lâ, kala ŋine kinda taveta vetâŋani ndaina!” Noko ma kusâu panzi tu siporo ŋgua kaŋa mine ndimo. \p \v 26 Kinzi sindeka nâ ŋana naneŋgu malia ŋine. Naŋa iloŋgu tu noko ma kuveta maŋeti panzi ku kupolenzi lâ. Kinzi sipasuka warakanzi ŋanzi kâki ku situ sitawa naŋa ŋâŋgu ndue ndo. Naŋa iloŋgu tu noko ma kuveta kinzi mainzi ŋalae, aku kutawa warakanzi ŋanzi ndue ndo lâ. \v 27 Andeta Yova Kindeni, tamâta pinde ilonzi tu naŋa ma apolenzi tamâta ŋinde lâ ŋgua nia. Ande kala naŋa iloŋgu tu kinzi tamâta ara ŋinde ma sindeka ku sisarâwa ikura zo zo mine tu, “Tasuka Yova Kindeni ŋa kâki! Ina ilo ndeka nâ ŋana ivilanzi ne wurâta tamâta tu simo ara kâ.” \v 28 Aku naŋa kala ma aporo atula pwataki tu noko ne vetâŋa rârâni nde sondo ndo, aku ma apaneano asuka noko ŋa kâki ikura kari wa mbo wa. \c 36 \s1 Kinzi tamâta nenzi vetâŋa sakamao \r Maro Kindeni ne wurâta tamâta Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Kiesaka ikeno lâ kinzi tamâta sakamao ilonzi kalonzi, aku kiesaka ŋinde uru ikai poe panzi. Kinzi simege ŋana Maro Kindeni tia ndo. Kinzi sipu mulinzi papa i. \v 2 Kinzi uru sipandekâna warakanzi ku ilonzi mine tu, “Naŋa nde tamâta ara ndo. Naneŋgu kiesaka nde ipavea nâ ikeno. Mine nde Maro Kindeni ikura tu isânda naneŋgu vetâŋa sakamao toŋge kulu ku io naŋa alâ pa ŋgua nia ŋana, ande tia ndo.” \v 3 Kinzi tamâta ŋinde kawanzi laŋeŋa nâ, aku siporo ŋgua sakamao ndo. Kinzi sipu mulinzi pa ilo-kalo ara kala sipile mâsi ŋana sipaveta kuku vetâŋa ara kâ. \v 4 Lâ zo ŋana sikeno sipwarea kâ, ande kinzi uru kalonzi ŋgere ŋana vetâŋa sakamao pinde kinzi situ siveta. Kinzi sipaveta kuku vetâŋa potomule nâ, aku ŋandai sipu mulinzi pa mâsi sakamao ŋga. \s1 Maro Kindeni ne vetâŋa ara \p \v 5 Yova Kindeni, noko ne tini-mwasa nde ŋalae ndo, ikâki pa nia maa ikeno âta ŋinde. Aku noko ne mâsi ŋana kuveta ikura ne ŋgua pâŋa rârâni kala nde ŋalae ndo mine nâ. \v 6 Noko ne mâsi ŋana kuveta vetâŋa ara nâ nde ŋalae tina, itogo tuu ŋalaŋala mwasina. Aku noko ne mâsi ŋana kutu kinzi tamâta sondo kâ nde ŋalae ndo, itogo tâi geza-geza mine. Yova Kindeni, noko uru pwatonanzi kinzi tamâta wa kinzi ŋgoa-mbwâmbwa wa. \v 7 Yova Kindeni, noko ne tini-mwasa ikeno mine ku imo nâ, aku maka kasama tu ŋinde nde kelekele ara ndo. Noko pwea ŋananzi tamâta ŋalaŋala wa kinzi sugorai tamwatanzi wa, itogo tatareko tina iveanzi natu simo mbani kalo mine. \v 8 Kâpwa rârâ nde ipipi lâ noko ne luma ilo, aku noko uru kurombonzi tamâta rârâni. Noko ne vetâŋa ara nde ilâ panzi itogo lââ ŋalae irere ndue mine, aku sinu kala ilonzi ara nâ. \v 9 Noko nde via warika, aku noko ne sinâla uru isinala maka ku iveta maka kamo sondo nâ. \p \v 10 Ikura zo zo noko ilo ndo ikeno panzi tamâta ŋinde sisama noko kilala sondo. Aku ikura zo rârâni noko uru kuveta kie ara panzi tamâta ŋinde sipono muli pano. Naŋa ano pano tu kuveta mine ku kumo nâ. \v 11 Tamâta pinde sipasuka warakanzi tininzi ku situ ma kenzi nâ sipale naŋa. Kinzi tamâta sakamao situ sisuka mbaunzi kâki ku sipu naŋa. Noko ma kusâu panzi tu siveta mine ndimo. \v 12 Miki tamâta ŋai, naŋa akai noŋa mine, aku kamora ŋga! Kinzi tamâta sakamao nde patanzi lâ kala simo sikeno nâ. Kinzi sikura tu sipagagati ku simandi kaika kilo, ande tia. \c 37 \s1 Vetâŋa ndia ma ipâŋga panzi tamâta ara wa tamâta sakamao wa \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Noko ma kalo loko ŋana vetâŋa ŋinde kinzi tamâta sakamao uru siveta, mine ndimo. Aku noko ma kupadâda ŋananzi tamâta ŋinde uru siveta vetâŋa soki, mine ndimo. \v 2 Ŋana tu kinzi tamâta sakamao uru simo ikura zo mbwana-mbwana nâ, itogo unza wa kâi lau wa, kari kana ku ŋgâla-ŋgâla walele nâ. \v 3 Andeta ara ŋana noko ma kalo tawana Yova Kindeni ku kupaveta kuku vetâŋa ara nâ. Ambo noko ma kuveta mine, ande noko ma kumo ara lâ tâno ŋinde i muŋga ipatea pano, aku sâ toŋge ma ikura tu izavaruno, ande tia. \v 4 Ambo noko ma kundekana Yova Kindeni nâ, ande vetâŋa ndia noko ilo tu i ma iveta pano, ande i ma iveta vetâŋani ndaina. \p \v 5 Mine nde ara ŋana noko ma kuo tamwata ne via ilâ Yova Kindeni mbau ilo. Ambo noko ma kalo tawana i, ande i ma ivilano mine; \v 6 i ma itula noko ne vetâŋa ara ipâŋga nia yo, itogo kari ne sinâla mine. Mao nâ, i ma itula pwataki tu noko nde tamâta sondo, itogo kari ikâki imâ ŋgini ku isinala nia kaika mine. \p \v 7 Mine nde ara ŋana noko ma kumo mwasa nâ lâ Yova Kindeni nao, aku kumo kuo tini pa i ne pavilâŋa. Ambo tamâta ma siveta vetâŋa sakamao pinde ikura muŋga sipa ŋgua tu ma siveta mine, ande noko ma kalo loko ndimo. \p \v 8 Noko ma kupu muli pa kalo-lokoni ne vetâŋa wa wisi-nâna ne vetâŋa wa, ŋana tu vetâŋa kie mine ikura tu ilaŋeno ŋana kuveta kiesaka. \v 9 Kuloŋo ŋga; Yova Kindeni ma izavarunzi kinzi tamâta sakamao. Aŋga tamâta ea kalonzi tawana Yova Kindeni ku sio tininzi pa i ne pavilâŋa kâ, ande kinzi ŋinde ma simo sondo lâ tâno ara ŋinde i muŋga ipambwâre tu ma ilanzi. \p \v 10 Kinzi tamâta sakamao simo ikura zo mbwana-mbwana nâ. Ambo kinzi tamâta ara ma siroto ŋananzi lâ nenzi lawea ilo, ande kinzi ma sisânda kulunzi tia. \v 11 Aŋga tamâta pinde uru sipatawa warakanzi tininzi, aku kinzi ŋinde ma sikai tâno ara ŋinde. Kinzi ma simo ara ndo, aku kazâŋa toŋge ma ipâŋga panzi nde tia. \p \v 12 Kinzi tamâta sakamao sipa ŋgua tu ma sizavarunzi tamâta ara, aku wisinzi sakamao ndo panzi. \v 13 Andeta Maro Ŋalae iŋeleanzi tamâta sakamao ŋinde, ŋana tu i ma muli izavarunzi ndo lâ. \v 14 Kinzi tamâta sakamao sikai nenzi pila kâki ku sirae nenzi temba ŋana sipanenzi sugorai tamwatanzi. Kinzi simandi ŋana sipunzi tamâta ŋinde uru sipaveta kuku vetâŋa ara. \v 15 Andeta nenzi pila ŋinde ma isowe warakanzi kapwanzi pwataki, aku nenzi temba nde ma mbwaranuki. \p \v 16 Miki kalomi ŋgere ŋana ŋine kâ; tamâta ara toŋge ne mbaliŋa kiri-mwata nde ipole kinzi tamâta sakamao rârâ nenzi mbaliŋa kie-kie ndoni. \v 17 Ŋana tu Yova Kindeni ma iyaula kinzi tamâta sakamao nenzi kaika, andeta ikea ŋananzi tamâta ara. \p \v 18 Yova Kindeni ikatonanzi tamâta ŋinde uru sipaloŋo pa i ne ŋgua ku soka muli. Aku ikura zo rârâni kinzi ma simo ara lâ tâno ŋinde Yova Kindeni muŋgani ipatea panzi. \v 19 Ambo zo sakamao ma ipâŋga panzi, ande malia toŋge ma izavarunzi tia. Lâ zo ŋana nia putole ipâŋga, ande kanzi kâpwa rârâ ma ikeno panzi. \v 20 Taitu Yova Kindeni ma izavarunzi tamâta sakamao. I ne kazâŋa tamâta kinzi ma naonzi tia lâ, sitogo mâle wa unza wa. Mao nâ, kinzi ma simo sitogo mundo ikeno zo mbwana-mbwana nâ, ŋineŋga nzarana walele nâ ku nao tia lâ. \p \v 21 Kinzi tamâta sakamao uru sikai kelekele saŋenzi tininzi pinde, andeta muli kinzi situ ŋana kelekele ŋinde, nde tia. Aŋga kinzi tamâta ara sisilikana warakanzi nenzi mbaliŋa tia ndo. Kinzi uru kelekele rârâ silanzi tininzi pinde. \v 22 Yova Kindeni ne nzâmbe ara ikeno panzi tamâta pinde, aku kinzi ŋinde ma sikai nenzi tâno ara. Aŋga tamâta pinde, ande Yova Kindeni ipa ŋgua ŋana izavarunzi kâ, aku i ma iŋaranzi tamâta ŋinde. \p \v 23 Yova Kindeni ikai poe sondo panzi tamâta ŋine uru sipaveta kuku vetâŋa ndia i ilo papa ŋinde. \v 24 Mine kala lâ zo ŋana kinzi ŋinde ma sisâsa lâ nzâla, ande kinzi ma patanzi ku sipayaula, ande tia, ŋana tu Yova Kindeni isaŋa mbaunzi kaika. \p \v 25 Muŋga naŋa tamâta limoa, aku amo lee kala ŋine naŋa nde koŋa lâ. Aku lâ naneŋgu mbwera ndoni, naŋa ŋandai amora Yova Kindeni ipu muli pa tamâta ara toŋge ŋga. Aku naŋa ŋandai amora kinzi tamâta ara natunzi simo sugorai ndo kala sino panzi tamâta pinde tu kâpwa silanzi. \v 26 Ikura zo zo kinzi tamâta ara mine ilonzi panzi tininzi pinde, kala sindeka ŋana kelekele silanzi. Yova Kindeni ne nzâmbe ara ikeno panzi tamâta ŋinde natunzi. \p \v 27 Mine nde kuloŋo ŋga; ambo noko ma kupu muli pa vetâŋa sakamao ku kupaveta kuku vetâŋa ara, ande noko ma kumo ara lâ tâno ara ŋinde ikura zo rârâni. \v 28 Ŋana tu Yova Kindeni tini mwasa panzi tamâta ea sipaveta kuku vetâŋa sondo, aku i ma ipilenzi ne tamâta tia ndo. Ikura zo rârâni i ikatonanzi tamâta ea sipaveta kuku vetâŋa ara. Andeta i ma iŋaranzi kinzi tamâta sakamao nenzi vâsa. \v 29 Kinzi tamâta ara ma sikai tâno ŋinde Yova Kindeni ipatea panzi, aku ma simo ara mine ku simo nâ. \p \v 30 Tamâta ara imo tava ilo-kalo ara nâ. Mine kala i uru itula ŋgua sondo nâ. I kawa ŋgua rârâni nde sondo ndo. \v 31 I ne Maro Kindeni ne ŋgua tukuŋa nde ikeno kaika lâ i ilo. Mine kala i uru iyoka tukuŋa ŋinde muli, aku i pata ndue tia. \p \v 32 Aŋga kinzi tamâta sakamao simuna ku sio ŋananzi tamâta ara. Kinzi siroto nzâla ŋana sipunzi tamâta ara pâta simâte. \v 33 Andeta Yova Kindeni ma io tamâta ara toŋge ilâ pa kinzi tamâta sakamao mbaunzi ilo, ande ma tia. Lâ zo ndia kinzi tamâta sakamao simandi ŋgua nia ku sitalea tamâta ara toŋge, ande Yova Kindeni ma isâu panzi tu sipole tamâta ara ŋinde, ande ma tia. \p \v 34 Mine nde ara ŋana noko ma kuo tini pa Yova Kindeni ne pavilâŋa wa kupaloŋo pa i kawa ŋgua wa. Ambo noko ma kuveta mine, ande i ma isuka noko ŋa kâki, kala noko ma pwura ŋana pwai tâno ara ŋinde. Aku lâ zo ŋana Yova Kindeni ma izavarunzi tamâta sakamao, ande noko mata ma kumora i ne vetâŋa ŋinde. \p \v 35 Naneŋgu ŋgua ŋine nde duvi mine; nanayoni naŋa amora tamâta sakamao toŋge, i ne kaika ŋalae ŋinde. I nde ipolenzi tamâta ndoni kala imo kulunzi, itogo kâi ŋalae toŋge imandi tuu kulu ku ipolenzi kâi pinde rârâni mine. \v 36 Andeta muli ŋga naŋa amo nia ŋinde kilo, aku tamâta sakamao ŋinde nde nao tia lâ. Naŋa aroto ŋana i kâ, andeta asânda kulu tia ndo. \p \v 37 Andeta ara ŋana noko ma kalo ŋgere sondo ŋananzi tamâta pinde, kinzi ŋinde sipaveta kuku vetâŋa ara kala soki toŋge ikeno panzi tia. Kinzi simo tava wisinzi pisi nâ, aku ma simo ikura zo luandondo ku ma sipulianzi nenzi vâsa rârâ. \v 38 Aŋga kinzi kiesaka tamwatanzi, ande Yova Kindeni ma iyaula kinzi rârâni ndo lâ. I ma izavarunzi tamâta sakamao kala nenzi vâsa tia. \p \v 39 Ambo kazâŋa ma ipâŋga panzi tamâta ara, ande Yova Kindeni tamwata ma ikainzi piti. Aku lâ zo ndia malia itu ipâŋga panzi, ande kinzi silâ pa i tu ikea ŋananzi. \v 40 Kinzi kalonzi tawana tu Yova Kindeni ma ikatonanzi. Mine nde i ivilanzi ku ikainzi piti lâ tamâta sakamao mbaunzi ilo, kala simo ara nâ. \c 38 \s1 Tamâta ipoko kala ino pa Maro Kindeni \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Yova Kindeni, noko ma wisi nâna ku kumbita naŋa ndimo. Mao nâ, noko wisi nâna, taitu naŋa ano pano tu kupare nia pa naŋa tia. \v 2 Noko kupane naŋa lâ, aku noko ne silâwa isowe kapwâŋgu. Noko mbau nâ kupu naŋa kala patana andue lâ. \v 3 Noko wisi nâna pa naŋa, kala pukoŋa sakamao ikai tiniŋgu ndoni. Naŋa aveta kiesaka, aku ŋana duvi ŋinde kâ naŋa karaeŋgu ndoni nde ipayaula ndo lâ. \v 4 Naneŋgu kiesaka rârâni nde itawa naŋa ndue ndo lâ. Ŋinde itogo kelekele toŋge malia ndo naŋa atu akale, andeta akura tia. \p \v 5 Naŋa aveta vetâŋa soki ndo, aku ŋana duvi ŋinde kâ mbwatakâe rârâ ika tiniŋgu, kala wembu rârâ ipâŋga ku sâmbu ndo. \v 6 Naŋa iloŋgu malia ndo, kala akura tu amandi kaika nde tia. Ikura zo rârâni naŋa kaloŋgu sukâŋa kala amo ata nâ. \v 7 Naŋa tiniŋgu nde nâna ŋalae, itogo yââ mela-mela ne nâna mine, aku pukoŋa ŋalae tina ikai naŋa kaika lâ. \v 8 Noko kuyaula naŋa ndo lâ, aku naneŋgu kaika ndoni marumbu lâ. Naŋa iloŋgu kurana tia ndo, aku nâna ŋine iveta naŋa asarâwa kawâŋgu ŋalae ŋinde. \p \v 9 Maro Ŋalae, noko kusama lâ ŋana vetâŋa ŋinde naŋa iloŋgu tu noko ma kuveta pana. Naŋa iloŋgu ita ŋalae, aku ŋinde ŋandai ipavea ŋanano ŋga. \v 10 Naŋa wisiŋgu nde iveta pupu kaika nâ, aku waloŋgu ndoni nde marumbu lâ. Naŋa matâŋgu nde ipâŋga sakamao, kala ŋandai amora nia sondo ŋga. \v 11 Naŋa niŋgu-nambwe sitavanzi naneŋgu mete kinzi nde tininzi pwâka tu simo tiniŋgu laiti, ŋana tu pukoŋa sakamao ikaina lâ. Aku naŋa seeŋgu kinzi ŋinde kala tininzi piti ŋanana mine nâ. \v 12 Andeta ŋinde nâ tia; tamâta pinde situ sipu naŋa pâta amâte, aku sio nimbu ŋana ikai naŋa kaika kâ. Kinzi situ ma siyaula naŋa, aku siporo pwataki tu ma siveta kenzi sakamao pana. Ikura zo zo kinzi kalonzi ŋgere ŋana siveta kenzi sakamao pa naŋa. \p \v 13 Naŋa apâŋga togo tamâta toŋge taŋa pasâe, aku apono taŋâŋgu ŋana nenzi ŋgua kâ. Naŋa apâŋga atogo tamâta toŋge kawa pasâe, aku kawâŋgu buu nâ. \v 14 Naŋa apâŋga atogo tamâta toŋge ikura tu iloŋo ŋgua tia. Mine kala naŋa ŋandai aporo ŋgua taulo panzi ŋga. \v 15 Andeta Yova Kindeni, naŋa ao tiniŋgu pa noko. Maro Ŋalae, naneŋgu Maro Kindeni noko, noko tamwata ma kuporo ŋgua taulo pana. \v 16 Naŋa ano pano tu noko ma kusâu panzi naneŋgu kazâŋa tamâta tu sindeka ŋana naneŋgu malia ŋine, mine ndimo. Naŋa tiniŋgu pwâka tu kinzi ma simora naŋa patana ku ma simarawa naŋa wa sindeka wa. \p \v 17 Ŋana tu laiti ŋana naŋa ma patana kâ, aku akai nâna mine ku amo nâ. \v 18 Maro Kindeni, kala ŋine naŋa apatula naneŋgu kiesaka pwataki pano, aku kaloŋgu loko ŋana kiesaka ŋinde kâ. \v 19 Naneŋgu kazâŋa tamâta nde simo tava nenzi walo kaika. Tamâta rârâ ŋinde nde wisinzi nâna pa naŋa, andeta ŋinde ne duvi tia. \v 20 Naŋa aveta keŋgu ara panzi, aŋga kinzi nde siveta kenzi sakamao pa naŋa. Naŋa uru apaveta kuku vetâŋa ara, aku ŋana duvi ŋinde kâ kinzi sikai kazâŋa pana. \p \v 21 O Yova Kindeni, noko ma kupile naŋa ndimo! Naneŋgu Maro Kindeni, noko ma kumo malawae ŋanana ndimo! \v 22 Maro Ŋalae, naneŋgu Pavilâŋa Tamwata noko, naŋa ano pano tu kumâ walele nâ ku kuvilana. \c 39 \s1 Tamâta ikai malia kala ino pa Maro Kindeni \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Muŋga naŋa aporo mine tu, “Naŋa ma apakatona warakâŋgu sondo ŋana naneŋgu vetâŋa rârâni. Tia ma naŋa aveta kiesaka ŋana aporo ŋgua sakamao kâ. Lâ zo ndia kinzi tamâta sakamao simo naŋa tiniŋgu laiti, ande naŋa ma asae kawâŋgu.” \v 2 Mine nde naŋa kawâŋgu buu nâ, ku aporo ŋgua toŋge tia ndo. Andeta naŋa aveta mine koa tia nâ. Naŋa iloŋgu ipâŋga malia ndo, \v 3 aku kaloŋgu loko nâ. Naŋa iloŋgu kaloŋgu ikai wurâta kaika lee iloŋgu kurana tia ndo. Aku marumbu; naŋa akura tu asae kawâŋgu kilo tia. \p \v 4 Mine kala naŋa akasoŋa Yova Kindeni mine tu, “Yova Kindeni, naŋa ma amo viâŋgu ikura mbwera ŋapia kilo. Naŋa ma amâte lâ zo ndia. Tiambo naneŋgu via ŋine ma marumbu walele nâ, tiya? Noko kuporo kutula ŋine pwataki naloŋo. \v 5 Naŋa asama tu noko kupatea zo mbwana-mbwana nâ pa naŋa. Lâ noko nao, naneŋgu zo ŋine nde kelekele kaa nâ. Mao nâ, maka tamâta rârâni nema via nde kelekele kaa nâ, itogo tamâta toŋge imbana koroani mbwani taitu nâ lâ kawa. \p \v 6 Lâ zo ŋine maka kamo tâno kulu, ande maka tamâta rârâni nde katogo kâi uŋa mine. Maka uru kaveta wurâta ŋalae tina, andeta wurâta ŋinde ilâ kaa nâ. Maka kagona mbaliŋa rârâ, taitu maka kazizâla tu muli ŋga ea ma ikai. Mao nâ, maka katogo kelekele kaa nâ uru nao tia walele nâ. \p \v 7 Mine nde Maro Ŋalae, kala ŋine naŋa ma ao tiniŋgu pa sâ toŋge tia. Naŋa kaloŋgu tawanano, kala ao tiniŋgu pa noko nâ tu kuvila naŋa. \v 8 Naŋa ano pano tu kuzavaru naneŋgu kiesaka rârâni piti lâ tiniŋgu, ŋana naŋa ma amo ara kilo. Ŋineŋga kinzi tamâta kapa-kapa ma sikura tu siveta ‘a’ pa naŋa kilo, ande tia. \v 9 Naŋa asama tu noko tamwata kuo malia ŋine imâ ipâŋga pana. Mine nde naŋa ma aporo tia, ma kawâŋgu buu nâ. \v 10 Taitu naŋa ano pano tu noko ma kupare nia pa naŋa kilo ndimo. Noko mbau nâ kupu naŋa lee ku laiti ŋana amâte kâ. \v 11 Maro Ŋalae, naŋa asama tu noko uru kuleleanzi tamâta ŋana nenzi kiesaka kâ, aku noko kupare nenzi kiesaka ŋinde nia panzi. Aku mbaliŋa ndia kinzi ilonzi papa, ande ŋinde noko kuyaula, itogo nzirika ika lalava ku iveta ipâŋga sakamao mwasina. Mao nâ, maka tamâta rârâni nema via nde kelekele kaa nâ, itogo tamâta toŋge imbana koroani mbwani taitu nâ lâ kawa. \p \v 12 Yova Kindeni, kupaloŋo pa naneŋgu noŋa, aku kutambira taŋa pa naneŋgu sarawâŋa. Noko ma kupono taŋa ŋana naneŋgu tiŋa ŋine ndimo, ŋana tu naŋa amo lombo ikura zo tini mwata nâ kuku noko lâ tâno kulu, itogo naŋa timbuŋgu rârâni muŋga simo mine. \v 13 Naŋa ano pano tu kulele nao pa naŋa kilo. Ŋineŋga naŋa ma akura tu andeka kilo lee ikura lâ zo ndia ma napile tâno ŋine ku naoŋgu tia lâ.” \c 40 \s1 Wâŋgiŋa ŋana tasuka Maro Kindeni ŋa kâki \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Muŋga, naŋa amo nâ ao tiniŋgu pa Yova Kindeni tu ivila naŋa. Amo lee ŋineŋga i nao pana kala ipaloŋo pa naneŋgu noŋa. \v 2 Pa zo ŋinde naŋa amo atogo tamâta imo mbââ ŋalae ilo mwasina, kala amo sakamao ndo. Andeta Yova Kindeni itapa naŋa kâki kala apâŋga amandi tâno kulu kilo. Ŋinde itogo naŋa aloko lâ nia mbariri sakamao ilo, andeta ipasu naŋa piti iŋgunu naŋa amandi mira kulu. Mine kala ŋine naŋa ayoka kaika kilo. \v 3 Ŋinde itogo i io wâŋgiŋa wasaseki toŋge lâ kawâŋgu. Ŋinde nde wâŋgiŋa ŋana tapanea nenda Maro Kindeni tasuka i ŋa kâki. Tamâta rârâ ma simora naŋa apanea Yova Kindeni mine, aku ma simege ŋana i wa sio nenzi kalo-tawana ilâ papa i wa. \v 4 Mao nâ, tamâta ea kinzi sio nenzi kalo-tawana ilâ pa Yova Kindeni, kinzi ŋinde ma sindeka. Kinzi tamâta mine uru sipu mulinzi panzi tamâta ea sipasuka warakanzi tininzi ku sipile Maro Kindeni ku siwâŋgi panzi maro laŋeŋa. \p \v 5 Yova Kindeni, naneŋgu Maro Kindeni noko, noko muŋga kuveta vetâŋa arara rârâ ŋinde ŋana kuvila maka kâ. Maro toŋge irerege kuku noko nde tia ndo! Aku noko kupatea vetâŋa arara pinde kilo ŋana kuveta pama. Opopo, ambo naŋa atu aporo atula ŋgua pwataki ŋana noko ne vetâŋa arara ŋinde taitu-taitu, ande naŋa ma akura tia. \p \v 6 Naŋa asama tu noko tini pwâka ŋana simbi wa kâpwa kie-kie ŋinde kinzi tamâta uru sipatarâwa pano. Aku patarawâŋa rârâni kinzi uru simomo lâ yââ kulu wa, patarawâŋa ŋana izavaru kiesaka piti kâ wa, ande ŋinde noko tini pwâka ŋana tona. Andeta nanayoni noko kuveta naŋa taŋâŋgu ipwa kala apaloŋo pa noko kawa ŋgua. \v 7 Mine kala naŋa aporo taulo tu, “Maro Kindeni, naŋa warakâŋgu amo ŋai mbo. Naŋa amâ apâŋga lâ, ikura ŋgua ŋinde kinzi muŋga siŋgere lâ pepa tini ŋana naŋa kâ. \v 8 Naneŋgu Maro Kindeni, naŋa iloŋgu ndo tu aveta ikura noko ne pateâŋa mine. Noko ne ŋgua tukuŋa nde ikeno lâ iloŋgu kaloŋgu.” \p \v 9 Yova Kindeni, lâ zo ŋana noko ne tamâta sipasau ŋana sipaneano, ande naŋa uru aporo panzi tu noko uru kuvila maka. Naŋa ŋandai asae kawâŋgu ŋga. \v 10 Noko uru kuvilanzi ne tamâta, aku naŋa ŋandai avea ŋgua ŋana ne pavilâŋa ŋinde ŋga. Ikura zo zo naŋa aporo atula pwataki tu noko uru kuveta ikura ne ŋgua pâŋa rârâni. Naŋa aporo tu noko tini mwasa panzi ne tamâta ikura zo rârâni, aku noko uru pwatonanzi sondo, ikura muŋga kuporo tu ma kuveta mine. Lâ zo ŋana noko ne ŋgu sipasau ŋana siwâŋgi pano, ande naŋa ŋandai avea ŋgua ŋana noko ne vetâŋa ŋinde ŋga. \p \v 11 Yova Kindeni, naŋa asama tu noko ma kupile ne mâsi ŋana kalo sukâŋa ŋana naŋa kâ, ande ma tia. Noko uru tini mwasa pana, aku noko uru kuveta ikura ne ŋgua pâŋa rârâni. Mine nde noko ma pwatona naŋa ikura zo zo. \s1 Tamâta ino pa Maro Kindeni tu ma ivila i \p \v 12 Andeta kala ŋine malia rârâ ŋinde nde imâ ipâŋga pana, kala siŋge naŋa lâ. Naŋa akura tu asowe malia ŋinde kambwaŋenzi nde tia. Muŋga naŋa aveta kiesaka rârâ, aku ŋinde itawa naŋa ndue lâ. Mine nde naŋa akura tu amora sondo tia. Naneŋgu kiesaka ŋinde kambwaŋenzi nde ŋalae tina, ipole kuluŋgu pwau ŋine kambwaŋenzi. Mine kala naŋa tiniŋgu ruru, aku naneŋgu walo nde ilâ lâ. \p \v 13 Mine nde Yova Kindeni, kalo sukâŋa ŋanana ku pwai naŋa piti ŋga! Yova Kindeni, kumâ walele ku kuvilana! \v 14 Tamâta pinde situ sipu naŋa pâta amâte. Naŋa iloŋgu tu noko ma kuveta maŋeti panzi ku kupolenzi ndo lâ. Kinzi uru sindeka ŋana naneŋgu malia ŋine. Naŋa iloŋgu tu noko ma kuŋaranzi ku kutawa ŋanzi ndue lâ. \v 15 Kinzi sivaligi naŋa ku siveta “a” pana. Naŋa iloŋgu tu noko ma kuzavarunzi ndo lâ, aku kuveta kinzi mainzi ŋalae. \v 16 Aŋga tamâta pinde nde uru simâ pano, aku naŋa iloŋgu tu kinzi ŋinde ma sindekanano. Noko muŋga pwainzi tamâta ŋinde piti lâ kazâŋa ilo, aku naŋa iloŋgu tu kinzi rârâni ma kawanzi ndaŋge pano ku siporo ŋgua ikura zo rârâni mine tu, “Yova Kindeni nde ara ku ara ndo!” \p \v 17 Ambo taitu naŋa nde tamâta kaa nâ, aku akura tu apavila warakâŋgu, ande tia. Andeta Maro Ŋalae, naŋa asama tu noko uru kalo ŋgere ŋanana. Naneŋgu Maro Kindeni, naneŋgu Pavilâŋa Tamâta wa naneŋgu Yautâŋa Tamâta noko. Mine nde naŋa ano pano tu kumâ walele nâ ku kuvilana. \c 41 \s1 Pukoŋa tamâta ne noŋa \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Tamâta ea kinzi uru kalonzi sukâŋa ŋananzi sugorai tamwatanzi kala sisukanzi, ande kinzi ŋinde sikura tu sindeka, ŋana tu lâ zo ndia malia ma imâ ipâŋga panzi, ande Yova Kindeni ma ivilanzi. \v 2 Yova Kindeni ma ikea ŋananzi ku ikatona nenzi via. I ma ivetanzi simo ara ndo lâ nenzi tâno, aku ma isâu pa nenzi kazâŋa tamâta tu sizavarunzi, ande ma tia. \v 3 Lâ zo ndia kinzi tamâta ara ŋinde sikai pukoŋa, ande Yova Kindeni ma isukanzi ku ma iveta tininzi ara kilo. \p \v 4 Naŋa warakâŋgu asama ŋine kala aporo mine tu, “Yova Kindeni, muŋga naŋa aveta kiesaka pa noko. Kalo sukâŋa ŋanana, ku kuzavaru pukoŋa ŋine piti lâ tiniŋgu.” \v 5 Naneŋgu kazâŋa tamâta nde ilonzi sakamao pa naŋa. Kinzi siporo tu, “Ara ŋana i ma imâte walele nâ ku nao tia lâ.” \v 6 Zo katiŋe kinzi nawalanzi pinde simâ sikalele naŋa, andeta silâŋe ku siporo ŋgua kaa kaa pana. Kinzi situ siloŋo tapâriŋa ŋana naneŋgu pukoŋa sakamao ŋine, ŋineŋga siyâti silâ ku situ naŋa laginâŋgu panzi tininzi pinde. \p \v 7 Naneŋgu kazâŋa tamâta rârâni silâ taitu ku siporo ŋgua sakamao ŋana naŋa kâ. Kinzi ilonzi tu vetâŋa sakamao ndo ma iyaula naŋa. \v 8 Kinzi siporo mine tu, “Pukoŋa sakamao nde ikai i kaika lâ. Mine nde i ma kura ŋana imandi kilo lâ kenoŋa nia, ande ma tia. I ma imâte nâ.” \v 9 Aku niŋgu-nambwe sondo, inani muŋga imo ilo taitu kuku naŋa ku ika kuna, ande i kala ikai kazâŋa pa naŋa mine nâ. \p \v 10 O Yova Kindeni, kalo sukâŋa ŋanana ku kuzavaru pukoŋa ŋine piti lâ tiniŋgu, ŋana naŋa ma kura tu apare nia panzi naneŋgu kazâŋa tamâta ŋinde. \v 11 Lâ zo ŋana noko ma kupaloŋo pa naneŋgu noŋa ku kupono nzalanzi, ande naŋa ma asama tu noko ilo ara pana. \v 12 Mao nâ, naŋa uru aveta ikura noko ne pateâŋa mine, aku ŋana duvi ŋinde kâ noko kuvilana ku kuo naŋa amandi noko nao ikura zo rârâni, ma amo mine ku amo nâ. \p \v 13 Mine nde ara ŋana kinda ma tapanea Yova Kindeni tasuka i ŋa kâki. Ina Isrel ŋgu nema Maro Kindeni. Paneâŋa ma ilâ mine nâ papa i ikura zo zo. Mao ku mao kanaŋo. \c 42 \s1 Tamâta imo malawae ŋana ne lawea tina, kala ikai noŋa \r Kinzi Kora ne vâsa ŋgu sisia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Ambo wiki toŋge imo dugu ilo ku irakoŋa ŋana lââ kâ, ande i ma ilo ndo tu isânda lââ ŋalae kulu ŋana inu kâ. Maro Kindeni, naŋa kala mine nâ iloŋgu ndo tu amâ amo noko tini laiti. \v 2 Maro Kindeni, noko Via Tamwata, naŋa iloŋgu ndo keno pano, itogo tamâta ŋandola mâsa-mâsa kala ilo pa lââ tu inu kâ. Maro Kindeni, naŋa ma kura tu amâ amandi noko nao ku awâŋgi pano lâ zo ndia. \v 3 Ikura zo zo naneŋgu kazâŋa tamâta pinde sivaligi naŋa ku siporo mine tu, “Ŋana sâ kâ ŋga noko ne Maro Kindeni tini pwâka tu ivilano, a?” Mine kala naŋa amo ata nâ ikura kari wa mbo wa. Naŋa matâŋgu sulu nde itogo nakâŋgu kâpwa mwasina. \v 4 Naŋa kaloŋgu ŋgere ŋana zo ara muŋgâŋa ŋinde, ku amo ata nâ. Nanayoni naŋa uru ayoka kunzi ŋgu ŋalae amuŋga panzi akainzi silâ Maro Kindeni ne luma sapâŋa ilo. Lâ zo ŋinde maka iloma ndeka nâ kala kasarâwa ŋalae kawama ndaŋge kawâŋgi pa Maro Kindeni. Ikura kumbwa rârâni maka uru kapasau kawâŋgi papa i. \p \v 5 Naŋa apakasoŋa warakâŋgu mine tu, “Ŋana sâ kâ ŋga iloŋgu malia mine, a? Ŋine nde ara tia. Ara ŋana naŋa ma ao tiniŋgu pa naneŋgu Maro Kindeni, inani naneŋgu Yautâŋa Tamwata, tu ma ivila naŋa. Naŋa ma apanea i asuka ŋa kâki kilo.” \p \v 6 Andeta kala ŋine naŋa iloŋgu malia ndo. Mine nde Maro Kindeni, naŋa ma kaloŋgu ŋgere kilo ŋana noko kâ. Naŋa amo naneŋgu lawea tina tia; naŋa amo papa Jodan tâno, nia ŋine Hermon Tuu aŋga Misa Tuu simandi. Naŋa amo ŋai kala kaloŋgu ŋgere ŋanano kilo. \v 7 Noko kusâu pa malia kie-kie tu sipâŋga pana ku sitawa naŋa ndue ndo, itogo tâi ne kâla ŋalaŋala sipatuku naŋa mine. Mao nâ, ŋinde itogo tâi geza-geza ne kâla ikâki ŋalae, aku ne nduŋeŋani nde itogo lââ ŋalae irere mira ilo ku isoŋga ndue. \v 8 Ŋineŋga naŋa kaloŋgu ŋgere ŋana ŋine kâ; ikura kari kari Yova Kindeni uru io ne tini-mwasa ara ŋinde imâ pa naŋa, aŋga ikura mbo mbo i ne wâŋgiŋa nde ikeno pana. Naŋa uru awâŋgi wâŋgiŋa ŋinde pa Maro Kindeni, inani naneŋgu via warika, aku wâŋgiŋa ŋinde nde ipâŋga itogo naneŋgu noŋa mine. \p \v 9 Maro Kindeni uru ikatona naŋa sondo ndo, andeta naŋa akasoŋa i mine tu, “Ŋana sâ kâ ŋga noko kalo kapa ŋanana, a? Ŋana sâ kâ ŋga noko kusâu panzi naneŋgu kazâŋa tamâta tu siveta kenzi sakamao pana, kala amo tava iloŋgu malia ndo, a?” \v 10 Ikura zo zo naneŋgu kazâŋa tamâta sivaligi naŋa ku siporo ŋgua sakamao pana mine tu, “Ŋana sâ kâ ŋga noko ne Maro Kindeni tini pwâka tu ivilano, a?” Nenzi ŋgua ŋinde isowe naŋa iloŋgu itogo silâwa mine, kala atu amâte. \p \v 11 Naŋa apakasoŋa warakâŋgu mine tu, “Ŋana sâ kâ ŋga iloŋgu malia mine, a? Ŋine nde ara tia. Ara ŋana naŋa ma ao tiniŋgu pa naneŋgu Maro Kindeni, inani naneŋgu Yautâŋa Tamwata, tu ma ivila naŋa. Naŋa ma apanea i asuka ŋa kâki kilo.” \c 43 \p \v 1 Maro Kindeni, tamâta pinde sipu mulinzi pa noko, aku kinzi ŋinde ilonzi tu sitawa naŋa ndue. Naŋa ano pano tu kuvilana ku kusuka naneŋgu ŋgua. Kuporo kutula pwataki tu naŋa aveta vetâŋa soki toŋge tia. Kinzi tamâta sakamao ŋinde nde laŋeŋa tamwatanzi. Naŋa ano pano tu kuvilana ku pwaina piti lâ mbaunzi ilo. \s1 Tamâta io tini pa Maro Kindeni tu ma ivila i \p \v 2 Maro Kindeni, naŋa uru amâ pano tu amuna ŋananzi kazâŋa tamâta. Andeta ŋana sâ kâ ŋga noko kupu muli pa naŋa, a? Ŋana sâ kâ ŋga noko kusâu panzi naneŋgu kazâŋa tamâta tu siveta kenzi sakamao pana kala iloŋgu malia ndo, a? \v 3 Naŋa ano pano tu kuo ne sinâla tava ne ŋgua mao imâ, ŋana itula nzâla pa naŋa ku ikaina ayoka sondo pa noko tamwata ne tuu sapâŋa Saion, niani ndaina noko uru kumo. \v 4 Maro Kindeni, ŋineŋga naŋa ma alâ pa noko ne patarawâŋa nia, ŋana tu nokoni nde naneŋgu ndekâŋa ŋine warika. Maro Kindeni, naneŋgu Maro Ŋalae noko, naŋa ma ara wâŋgu awâŋgi wâŋgiŋa paneâŋa kâ pa noko. \p \v 5 Naŋa apakasoŋa warakâŋgu mine tu, “Ŋana sâ kâ ŋga iloŋgu malia mine, a? Ŋine nde ara tia. Ara ŋana naŋa ma ao tiniŋgu pa naneŋgu Maro Kindeni, inani naneŋgu Yautâŋa Tamwata, tu ma ivila naŋa. Naŋa ma apanea i asuka ŋa kâki kilo.” \c 44 \s1 Kinzi Isrel ŋgu sino pa Maro Kindeni tu ma ivilanzi \r Kinzi Kora ne vâsa ŋgu sisia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Maro Kindeni, maka timbuma nde sitapâri pama lâ ŋana mâsi ŋalaŋala noko muŋga kuveta lâ kinzi nenzi zo, lâ zo muŋgâŋa ŋinde. Maka warakama nde kaloŋo tapâriŋa ŋinde lâ. \v 2 Kinzi sitapâri tu noko tamwata kusokinzi tinikoa ŋgu lâ nenzi tâno, ŋineŋga tânoni ndaina kulanzi timbuma, kala simo sondo lâ tâno ŋinde. Kinzi sitapâri tu noko kutawanzi tinikoa ŋgu ndue lâ, aŋga kinzi warakanzi nde noko kuvetanzi simo ara nâ kala sipâŋga kambwaŋenzi ŋalae. \v 3 Kinzi sipara, andeta kinzi warakanzi nenzi temba-silâwa ŋandai isukanzi ŋana sikai tâno ŋinde ŋga. Aku mine nâ, kinzi warakanzi nenzi kaika ŋandai ivilanzi ŋana sipole paraŋa ŋinde ŋga. Noko ilo ndo keno panzi; mine kala noko tamwata nâ ne walo kaika ipole paraŋa ŋinde. \p \v 4 Mine kala naŋa aporo tu noko nde naneŋgu koipu ŋalae, aku naneŋgu Maro Kindeni kala noko. Nokoni kupatea tu maka Yakopu ne vâsa ŋgu ma uru kapole paraŋa. \v 5 Nokoni uru kuvila maka ŋana katawanzi nema kazâŋa tamâta ndue. Noko ne walo kaika nâ isukama ŋana kapolenzi tamâta ŋinde situ sipara kuma. \v 6 Naneŋgu temba tava pila ŋalae nde ikeno pana, andeta naŋa ŋandai kaloŋgu tawana tu kelekele ŋinde ma ivila naŋa ŋana apole paraŋa kâ. Tia ndo! \v 7 Taitu nokoni muŋga kuvila maka kala kapolenzi nema kazâŋa tamâta. Kinzi tamâta ŋinde ilonzi sakamao pa maka, andeta noko kutawanzi ndue ndo lâ. \v 8 Mine nde Maro Kindeni, maka nema paneâŋa ilâ pa noko simbo nâ ikura zo zo. Maka ma kawama ndaŋge pano, ma kaveta mine ku kamo nâ. \p \v 9 Andeta mana mana, a? Kala ŋine noko kupu muli pa maka lâ, aku kusâu panzi kazâŋa tamâta tu sipolema. Lâ zo ŋana nema zugu tamâta silâ ŋana paraŋa kâ, ande noko kupile ne mâsi ŋana kulâ kumo kunzi. \v 10 Noko kupile maka lâ, kala kakâwa ŋananzi kazâŋa tamâta, aku sikai nema kelekele marumbu lâ. \v 11 Noko kusâu panzi tu sipu maka pâta kamâte, itogo mbwâmbwa saka sikanzi lama mine. Aku noko kusoki maka ŋana nema tâno, kala kakâwa pwapwataki kalâ kamo potomule lâ tinikoa ŋgu ŋgininzi. \v 12 Noko kuveta tamwata ne ŋgu maka tu kapâŋga wurâta tamâta kaa nâ panzi tinikoa ŋgu. Tiambo noko kutu maka nde kelekele sugorai nâ kala kuveta mine, a? \p \v 13-14 Ŋana duvi ŋinde kâ kinzi ŋgu simo nema lawea tini laiti ŋine nde uru siporo ŋgua pavaligiŋa pama. Kinzi siŋeleama pâta lâ, aku siveta maŋeti nâ pama. Lâ zo ndia kinzi siloŋo maka parinama, ande kinzi siveta “a” pama wa sirurua kulunzi pama wa. \v 15-16 Naneŋgu kazâŋa tamâta nde ilonzi sakamao ndo pa naŋa, aku simandi naoŋgu siporo ŋgua pavaligiŋa wa ŋgua sakamao wa pana. Nenzi ŋgua ŋinde iveta maŋeti ŋalae pana, kala maiŋgu ndo. \p \v 17 Maro Kindeni, ŋana sâ kâ ŋga vetâŋa mine ipâŋga pama, a? Maka ŋandai kaloma kapa ŋanano ŋga, aku ŋandai katoto ŋgua pâŋa ŋinde noko muŋga kuveta kuku maka ŋga. \v 18 Maka ŋandai kapu mulima pa noko ŋga, aku ŋandai kalaŋa kapole noko ne tukuŋa ŋga. \v 19 Andeta noko kuzavaru maka lâ. Ŋinde itogo noko kutambirama kamo waloma tia ndo lâ kinzi mbwâmbwa saka ŋgininzi. Noko kupilema kala kamo nia kondoma ŋaŋa ndo. \p \v 20 Andeta maka nema Maro Kindeni, noko kusama maka kilalama lâ. Ambo maka muŋga kaloma kapa ŋanano ku kapare tukuma kano panzi maro laŋeŋa, \v 21 ande noko ma kusama, ŋana tu noko kusama ilo-kalo paveâŋa rârâni ikeno iloma kaloma. Andeta tia. \v 22 Maka nde kamo noko ne tamâta. Mine kala ikura zo rârâni kinzi sipu maka pinde pâta kamâte. Kinzi siveta kenzi taituni pa maka, itogo siveta panzi lama lâ zo ŋana sipunzi pâta ŋana sikanzi kâ. \p \v 23 Mine nde Maro Ŋalae, kupagagati ku kumandi sânda ŋga! Ŋana sâ kâ ŋga noko pweno nâ, a? Kumandi sânda tâ! Noko ma kupu muli pa maka ikura zo rârâni ndimo! \v 24 Ŋana sâ kâ ŋga noko kumuna ŋanama, a? Kinzi tamâta ŋinde siveta kenzi sakamao pama, aku maka kakai malia ŋalae tina. Noko ma kalo kapa ŋana nema malia ŋine kâ ndimo. \p \v 25 Maka patama kandue tâno kulu marumbu lâ, aku karaema nde ikeno nâ, katogonzi mateŋa tamâta mine. \v 26 Maro Ŋalae, maka kano pano tu kumâ kuvilama! Noko ne tini-mwasa uru ikeno mine ku imo nâ. Mine nde kumâ ku pwaima piti lâ kazâŋa ilo. \c 45 \s1 Wâŋgiŋa ŋana koipu ŋalae ne pakâeŋa kâ \r Kinzi Kora ne vâsa ŋgu sisia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Ŋgua ara rârâ nde pipi lâ ikeno iloŋgu kaloŋgu, kala naŋa atu asia wâŋgiŋa ŋine pa koipu ŋalae. Tamâta pinde sikura tu siŋgere ŋgua kaŋa ara lâ pepa tini, aku naŋa kala aluku ŋana awâŋgi wâŋgiŋa kaŋa ara mine nâ. \p \v 2 Naneŋgu wâŋgiŋa nde mine; Koipu Ŋalae, noko tamwata nao wa tini wa nde ara pâta lâ. Tamâta toŋge irerege kuku noko, nde tia. Aku noko kawa ŋgua kilala nde ara ndo. Ŋinde itula pwataki tu Maro Kindeni uru iveta kie ara pano ikura zo zo. \v 3 Noko nde walo tamwata. Mine nde naŋa iloŋgu tu noko ma kupa ne pila ŋana paraŋa kâ lâ kambwaŋe. Ŋineŋga kinzi tamâta ma simora tu noko ne walo nde ŋalae ŋinde, aku ma sisama tu noko ne vetâŋa nde ara ku ara ndo. \v 4 Noko ŋa nde ŋalae ndo, aku naŋa iloŋgu tu noko ma kusaŋona “hosi” kumbu ku kulâ kupara kunzi tamâta ŋinde uru sikai kazâŋa pa ŋgua mao wa vetâŋa sondo wa. Noko ne walo nde kaika ndo; mine nde noko uru kuveta mâsi ŋalaŋala kie-kie. \v 5 Koipu Ŋalae, noko ne silâwa mata ruru ndo, aku ŋinde ikura tu isowe ne kazâŋa tamâta kapwanzi. Mine nde noko kupolenzi ne kazâŋa tamâta ŋinde, kala sipare tukunzi ndue lâ noko kie tini. \v 6 Maro Kindeni io noko pwai koipu ŋalae, ma kumo mine ku kumo nâ. Noko uru pwai poe sondo ndo panzi ne tamâta. \v 7 Noko tini mwasa pa vetâŋa sondo nâ, aŋga vetâŋa sakamao nde noko ilo papa tia ndo. Mine kala noko tamwata ne Maro Kindeni ipateano tu pwai koipu, aku i ŋoa ŋalae ilano. Koipu toŋge ŋa ipole noko ŋa, ande tia ndo. \v 8 Kinzi muŋga sivala samimi kuwae ara ndo lâ noko ne pasawaŋa luandondo rârâni tininzi, aku sisiŋgara noko ne luma lâ ŋgoa ŋalae “elefan” ne saŋiri. Kala ŋine tamâta pinde simo noko ne luma ara ŋinde ilo ku sira wâŋgu siwâŋgi ŋana siveta noko ilo ndeka. \v 9 Koipu ŋalaŋala pinde natunzi taine nde simo noko ne luma ilo sitavanzi taine ŋalaŋala. Aku noko ne taine taipa nde imandi pa noko mbau wia kâ tava ne siŋgâra arara. Kinzi muŋga siveta i ne siŋgâra lâ mira ara “gol” ŋinde ikeno Ofir tâno. \p \v 10 Kala ŋine naŋa atu aporo ŋgua pinde pa noko taine taipa kinzi sipateano pa koipu ŋalae. Noko ma kutambira taŋa sondo pa naneŋgu ŋgua. Noko ma kupatâpa noko taine piti lâ noko ne ŋgu wa noko see taitu ŋinde ŋgininzi. \v 11 Koipu ŋalae imora noko tu noko nde taine ara pâta lâ, aku i tini mwasa nâ pano. I nde noko ne tamâta ŋalae; mine kala noko ma kupono muli pa i kawa ŋgua nâ. \v 12 Kinzi tamâta simo Tair lawea ŋinde ma sikai wisi-ara kie-kie simâ pano. Aku kinzi mbaliŋa warakanzi kala ma sitogo tu sipu noko mata tona. \p \v 13 Ayo, kala ŋine koipu ŋalae ne taine taipa iyoka ilâ koipu ŋalae ne luma ilo, aku kinzi simora i tu i nde taine ara ndo. I nde ipasawa pasawaŋa toŋge muŋga sisuta lâ kaimbo “gol”. \v 14 Pasawaŋa ŋinde nde ne siŋgâra kie-kie rârâ. Kala ŋine sikai taine taipa ŋinde silâ pa koipu ŋalae, aku i nuwala taine taipa kinzi nde soka muli silâ. \v 15 Kinzi sindeka pâta ku ilonzi ara nâ, aku soka silâ koipu ŋalae ne luma ilo. \p \v 16 Koipu ŋalae, noko ma kupulianzi natu tamâne rârâ, aku muli ŋga kinzi ma sikai noko timbu muŋgâŋa ŋinde nianzi. Noko ma kuonzi tu sikai koipu sikura tâno ŋine ndoni. \v 17 Ikura zo muli-muli, ande naneŋgu wâŋgiŋa ŋine ma ivetanzi tamâta rârâ tu kalonzi ŋgere ŋanano. Mine nde kinzi ŋgu ndoni ma sipanea noko ŋa sisuka kâki ikura zo zo. \c 46 \s1 Maro Kindeni uru imo kuku kinda \r Kinzi Kora ne vâsa ŋgu sisia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Maro Kindeni uru ikea ŋana kinda kâ, aku i tamwata ne walo kaika ilua kinda ikura zo zo. I imo tininda laiti nâ, aku lâ zo ŋana malia imâ ipâŋga pa kinda, ande indeka ŋana ivila kinda. \v 2 Mine kala kinda ma taruru ŋana sâ toŋge tia. Ambo ogigi ma iririŋo tâno kaika, kala tâno ipwa pwapwataki aku tuu imbe indue tâi geza-geza ilo, ande kinda ma taruru tia. \v 3 Ambo tâi ma ipu kaika ndo ku ne maka ipâŋga, ambo ne kâla ma isuka kâki imbware ku isapunzi tuu iririŋo tuu duvi, ande kinda ma taruru tia. \p \v 4 Ŋana tu lââ ŋalae toŋge nde irere lâ Jerusalem lawea ilo, lawea sapâŋa ŋinde Maro Kindeni âta Tamwata uru imo. Aku lââ ŋinde uru iveta kinzi tamâta sindeka. \v 5 Maro Kindeni imo Jerusalem lawea ilo. Mine nde sâ toŋge ikura tu izavaru lawea ŋinde tia ndo, ŋana tu ikura zo zo, lâ mbwale pwataki, Maro Kindeni ma ivila ne lawea ŋinde. \v 6 Aŋga kinzi tinikoa ŋgu ndoni nde wisinzi motutu kala sisarâwa kawanzi ŋalae, aku kinzi warakanzi sipayaula tava nenzi lawea. Maro Kindeni isuŋa kawa kâki ŋalae ndo, ŋineŋga tâno ikâwa kala nao tia lâ. \v 7 Andeta Yova Kindeni, ina kaika warika, ande uru imo kuku kinda. Kinda talâ tamuna lâ timbunda Yakopu ne Maro Kindeni tini laiti, kala tamo ara nâ. \p \v 8 Ayo, miki kamâ kamora vetâŋa ŋalaŋala Yova Kindeni iveta ŋinde. I iveta mâsi kaika ŋalaŋala kie-kie ipâŋga tâno kulu. \v 9 I nde ilulu paraŋa lâ tâno ndoni. Imbwarenzi temba wa silâwa wa nuki-nuki, aŋga maramuŋa nde irumbianzi lâ yââ kana lâ. \v 10 Iporo mine tu, “Miki ma kapara kilo ndimo! Naŋa iloŋgu tu miki ma kasama naŋa kilalâŋgu sondo tu naŋa warakâŋgu nde Maro Yova Kindeni. Kinzi tamâta ŋgu ndoni nde simo naŋa kaloŋgu. Naŋa amo akai Maro Ŋalae ikura tâno ndoni.” \p \v 11 Yova Kindeni, ina kaika warika, ande uru imo kuku kinda. Kinda talâ tamuna lâ timbunda Yakopu ne Maro Kindeni tini laiti, kala tamo ara nâ. \c 47 \s1 Maro Kindeni ikai Maro Ŋalae panzi tamâta ndoni \r Kinzi Kora ne vâsa ŋgu sisia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Miki tamâta lâ ŋgu ndoni, miki kandeka ku kaponza mbaumi! Miki kandeka ku kasuŋa kawami ŋalae kawâŋgi wâŋgiŋa paneâŋa kâ pa Maro Kindeni! \v 2 I nde koipu ŋalae kaika ndo, aku i uru ikai poe panzi tamâta ndoni simo tâno kulu. Mine nde ara ŋana kinda rârâni ma tamege ŋana Yova Kindeni kâ, inani Yova Kindeni âta Tamwata. \v 3 I ivila kinda lâ, kala tapolenzi tinikoa ŋgu ndoni. Ionzi ŋgu ndoni simo kinda kalonda. \v 4 Yova Kindeni ilo ndo keno pa kinda. Mine kala nanayoni i tamwata ipatea tâno toŋge panzi ne ŋgu Isrel. Kala ŋine kinda tamo tava ndekâŋa nâ lâ tânoni ndaina. \p \v 5 Miki kamora ŋga! Maro Kindeni nde ikâki ilâ ne luma sapâŋa ilo kala imo ŋinde, aku tamâta sindeka ku sisarâwa kaika wa simbana tando wa. \v 6 Ayo, miki rârâni kagogo kawami kawâŋgi kapanea Maro Kindeni ŋa! Kawâŋgi pa nenda Koipu Ŋalae tava ndekâŋa nâ! \v 7 Ŋana tu Maro Kindeni imo koipu ŋalae, aku ikai maro pa tâno ndoni. Miki kawâŋgi wâŋgiŋa paneâŋa kâ ilâ papa i! \p \v 8 Mao nâ, Maro Kindeni imo koipu ŋalae ku ikai poe panzi tamâta ŋgu ndoni marumbu lâ. Isaŋona koipu ŋalae ne saŋonâŋa nia sapâŋa, aku imo ikai maro. \v 9 Kinda uru tapono muli pa Abraham ne Maro Kindeni, aku tamâta ŋgu ndoni nenzi koipu ŋalaŋala nde sipasau simâ taitu ku kinda, ŋana tu kinzi koipu ŋalaŋala rârâni nde simo Maro Kindeni kalo. I ikai maro ŋalae ikura tâno ndoni. \c 48 \s1 Saion lawea nde Maro Kindeni ne lawea \r Kinzi Kora ne vâsa ŋgu sisia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Yova Kindeni ŋa nde ŋalae ndo. Kinda ma takâki talâ pa Maro Kindeni ne lawea Jerusalem, laweani ndaina ikeno i ne tuu sapâŋa kulu, aku tapanea i tasuka ŋa kâki. \v 2 Saion Tuu ŋinde nde ara ndo, aku ikâki ilâ âta ŋinde. Kinzi tamâta ndoni simo tâno kulu nde sindeka ŋana Koipu Ŋalae ne lawea ŋinde ikeno Saion Tuu kulu. \v 3 Maro Kindeni imo ne lawea ŋinde ilo, aku i uru ikea ŋananzi ne tamâta lâ nenzi kazâŋa tamâta naonzi. Mine kala kinzi simo ara nâ. \p \v 4 Muŋga kinzi koipu ŋalaŋala pinde nde silâ taitu ŋana sikai paraŋa pa Saion Tuu. \v 5 Andeta kinzi simâ sipâŋga laiti, ŋineŋga matanzi kâki simora Maro Kindeni ne kaika ikeno pa lawea ŋinde, aku wisinzi motutu lâ. Kinzi siruru pâta kala sikâwa silâ. \v 6 Kinzi siruru pâta lâ, aku ilonzi kura tia ndo. Kinzi simo sitogo taine ikai nâna ŋana ipagugua lâlu kâ mine. \v 7 Kinzi siruru ndo, sitogo tamâta imo wâŋga kulu ku iruru ŋana kâla-lawea ikâki ku isapu wâŋga kaika lâ. \p \v 8 Kinda taloŋo pâri ŋana mâsi ŋalaŋala pinde Maro Kindeni iveta muŋgani lâ, aku kinda warakânda kala tamora i ne mâsi ŋalaŋala pinde tona. Kala ŋine kinda tamo Yova Kindeni Walo Tamwata ne lawea ilo. Kinda tamo nenda Maro Kindeni ne lawea Jerusalem ilo, aku tasama tu i ma ikatona lawea ŋine ikura zo rârâni. \p \v 9 Maro Kindeni, maka kamâ noko ne luma sapâŋa ilo, aku kaloma ŋgere ŋana noko ne tini-mwasa ŋinde uru ikeno mine ku imo nâ. \v 10 Maro Kindeni, noko ŋa ŋalae nde ikura tâno ndoni. Aku mine nâ, kinzi tamâta lâ nia rârâni sipaneano, ŋana tu noko ne mâsi ŋana pwai poe panzi tamâta kâ nde sondo ndo. \v 11 Mao nâ, noko uru kupare nia sondo nâ panzi tamâta ŋana nenzi vetâŋa kâ. Mine nde kinzi tamâta kala simo Saion lawea wa Juda ŋgu nenzi lawea rârâni wa, ande kinzi ŋinde sindeka ŋalae. \p \v 12 Miki Maro Kindeni ne tamâta, naŋa iloŋgu tu miki rârâni ma kalâ kakarerea Saion lawea, aku kasowe luma kambwaŋenzi, luma kaika ŋalaŋala ŋinde simandi pa lawea ne ŋgumbi mira ŋgaŋe-ŋgaŋe. Ŋineŋga miki ma kasama tu Maro Kindeni nde kaika warika. \v 13 Miki matami kalea sondo pa lawea ŋinde ne ŋgumbi kaika. Kamora ŋga; ŋgumbi ŋinde ikâki ilâ âta, kala nenda kazâŋa tamâta ma sikura tu silaŋa sipole, ande tia ndo. Ambo miki ma matami kalea pa ŋgumbi ŋinde, ande miki ma kakura tu katapâri panzi nemi vâsa mine tu, \v 14 “Maro Kindeni nde imo nenda Maro Ŋalae, ma imo mine ku imo nâ. I ma ikai poe sondo pa kinda ikura zo rârâni.” \c 49 \s1 Ambo tamâta toŋge ilo ŋalae pa mbaliŋa, ande i ipâŋga kapa lâ \r Kinzi Kora ne vâsa ŋgu sisia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Miki tamâta rârâni kaloŋo ŋga. Miki ŋinde rârâni kamo tâno ndoni, katambira taŋami sondo pa naneŋgu ŋgua. \v 2 Miki tamâta ŋalaŋala wa miki tamâta kaa nâ wa, aŋga miki mbaliŋa warakami wa miki sugorai tamwatami wa, miki rârâni kaloŋo ŋgua ŋine sondo. \v 3 Ilo-kalo ara nâ nde ikeno iloŋgu kaloŋgu. Mine nde naŋa ma atula ŋgua ara ŋine pami ŋana iveta kalo-ŋgere pami. \v 4 Naŋa ma atula ŋgua tambirâŋa pinde pami muŋga lâ ŋga. Naŋa ma ara wâŋgu ku ma atula ŋgua tambirâŋa ŋinde duvi pwataki pami. \p \v 5-6 Tamâta pinde ilonzi ŋalae koŋa pa mbaliŋa nâ. Kinzi uru sipasuka warakanzi tininzi ku siporo tu kinzi nde mbaliŋa warakanzi. Aku kinzi tamâtani ndaina nde siŋge naŋa mbwaliu lâ, aku situ siveta kenzi sakamao pana. Andeta naŋa ma aruru ŋananzi tia, ŋana tu tamâta rârâni ma muli simâte. \v 7 Mao nâ, kinda tasama tu tamâta toŋge ikura tu mbumbu ilua Maro Kindeni ŋana imo via ikura zo luandondo, ande tia. Aku mine nâ, tamâta toŋge ikura tu iko Maro Kindeni ŋana isâu pa ninambwe toŋge tu ma imo via nâ, ande tia. \v 8-9 Ŋana tu kulu ŋana tako tamâta toŋge ne via kâ nde ikâki ndo. Mine kala tamâta toŋge ikura tu iko Maro Kindeni ŋana isâu pa tamâta toŋge tu ma iŋgeŋge ŋana mateŋa ku imo via nâ, ande tia ku tia ndo. \p \v 10 Mao nâ, kinda tasama tu kinzi ilo-kalo tamwatanzi rârâni nde ma simâte. Aŋga kinzi tamâta ŋinde nenzi ilo-kalo ŋalae koŋa tia, sitavanzi tamâta kapa-kapa, ande kinzi ŋinde rârâni kala ma simâte tona. Kinzi tamâta rârâni taitu-taitu ma sipile nenzi mbaliŋa, ŋineŋga tamâta pinde ma sikai. \v 11 Muŋga kinzi simo lâ warakanzi nenzi tâno, andeta muli ŋga kuru nia ma ipâŋga itogo nenzi lawea sondo ikura zo zo. Kinzi ma simo mine lâ niani ndaina ku simo nâ. \p \v 12 Ambo tamâta toŋge ŋa nde ŋalae, ande ŋinde ma ikura tu ipono nzâla ŋana mateŋa kâ, ande ma tia. I ma imâte, itogo ŋgoa ŋgoi simâte mine. \p \v 13 Mao nâ, vetâŋa kie mine ma ipâŋga panzi tamâta kapa-kapa ŋinde uru kalonzi tawana warakanzi nâ kala sindeka kaa nâ ŋana nenzi mbaliŋa kâ. \v 14 Maro Kindeni ipatea tu kinzi rârâni ma simâte, sitogonzi lama mine, aku mateŋa ma ikai poe panzi itogo nenzi katonâŋa tamâta mwasina. Kinzi karaenzi nde ma sâmbu walele nâ lâ kuru ilo, aku kinzi tamâta ara ma sindeka ŋana tamâta mine nenzi mateŋa kâ. \v 15 Andeta Maro Kindeni ma ivila naŋa. I ma ikaina piti lâ mateŋa nianzi, aku mateŋa ma ikura tu iliko naŋa kaika, ande ma tia. \p \v 16 Ambo tamâta toŋge ipâŋga itogo mbaliŋa warika mine, aku ikai luma ŋalae tava kelekele arara nâ, ande noko ma wisi motu ku ilo rârâ ndimo. \v 17 Ŋana tu i ma muli imâte, aku lâ zo ŋinde i ma kura tu ikai kelekele toŋge ilâ kuku, ande tia. I ne mbaliŋa ma kura tu iyoka kuku i ilâ pa mateŋa nianzi, ande ma tia. \v 18 Mao nâ, lâ zo ŋana i imo via yo, ande i uru ipandekâna ŋana ne via ŋinde kâ. Aku tamâta pinde kala uru sisuka i ŋa kâki tona, ŋana tu i imo ara ndo. \v 19 Andeta muli ŋga i ma iyoka i timbu muŋgâŋa rârâni mulinzi, ku ma imâte. I ma imo mateŋa nianzi, lâ nia kondoma ŋaŋa ndo. \p \v 20 Ambo tamâta toŋge ŋa nde ŋalae, ande ŋinde ma kura tu ipono nzâla ŋana mateŋa kâ, ande ma tia. I ma imâte, itogo ŋgoa ŋgoi simâte mine. \c 50 \s1 Maro Kindeni ilea pa tamâta rârâni nenzi vetâŋa \r Asap isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Maro Kindeni Kaika Warika, ina Yova Kindeni, ande iporo ŋgua. I ne sarawâŋa ilâ panzi tamâta rârâni simo nia ndoni lâ tâno kulu, kinzi pa mbwera kâ wa kinzi pa wâra kâ wa. \v 2 Maro Kindeni imo Saion lawea ara ŋinde, aku ne walo isinala nia ndoni lâ tâno kulu itogo sinâla mine. \v 3 Kala ŋine kinda nenda Maro Kindeni ŋga imâ, andeta i ŋandai nao mwasa ŋga. Yââ ŋalae nde iyoka imuŋga papa ku ikana kelekele, aŋga mbilu ŋalae nde iŋge i lâ. \v 4 I nde isarawanzi samba tava tâno tu simâ simora i itunzi ne tamâta sondo. \v 5 Maro Kindeni iporo mine tu, “Naneŋgu tamâta, miki ŋine uru kawâŋgi pa naŋa, miki ŋine muŋga kaveta patarawâŋa pana ŋana itula nenda ŋgua pâŋa pwataki kâ, miki kapagona lâ taitu ku kamâ pana.” \v 6 Maro Kindeni kawa ŋgua ŋinde nde duvi mine; i nde ŋgua-samâŋa tamwata. Nia maa ikeno âta ŋinde itula pwataki tu Maro Kindeni nde vetâŋa sondo warika. \p \v 7 Maro Kindeni iporo tu, “Naneŋgu tamâta, miki kaloŋo ŋga. Naŋa iloŋgu ŋgua pami. Miki Isrel ŋgu, naŋa ma aomi kamandi ŋgua nia, aku ma nasowe ŋgua lâ tinimi. Naŋani nde miki nemi Maro Yova Kindeni. \v 8 Naŋa ŋandai aporo tu nemi mâsi ŋana kaveta patarawâŋa pa naŋa kâ nde mâsi soki ŋga. Aku naŋa ŋandai aleleami ŋana patarawâŋa kie-kie miki uru kamomo lâ yââ kulu ku kakai kamâ pa naŋa ŋga. \v 9 Taitu naŋa iloŋgu pa bulmakao tamâne tâku meme toŋge imo nemi ŋgumbi ilo, ande tia. \v 10 Ŋana tu simbi ŋgoi rârâni simo dugu ilo ŋinde nde naŋa warakâŋgu nâ neŋgu. Aŋga bulmakao ndoni simo tuu rârâni kulunzi ande naŋa warakâŋgu nâ neŋgu tona. \v 11 Aŋga sii ndoni wa kelekele rârâni simo vianzi lâ leu ilo, kinzi ŋinde rârâni nde naŋa warakâŋgu nâ neŋgu tona. \v 12 Ambo naŋa ma putole ipuna, ande naŋa ma aporo atula ŋinde pwataki pami tia, ŋana tu tâno tava kelekele ndoni ikeno tâno ilo ŋinde nde naŋa warakâŋgu nâ neŋgu. \v 13 Tiambo miki katu naŋa uru aka bulmakao tamâne mbatunzi, a? Tiambo miki katu naŋa uru anu meme seenzi, a? Tia ndo! \v 14 Naŋa iloŋgu tu miki ma kawami ndaŋge pa naŋa, aku ŋinde ma ipâŋga itogo nemi patarawâŋa mao mine. Aku vetâŋa ndia miki muŋga kapa ŋgua kuku Maro Kindeni âta Tamwata ŋana ma kaveta kâ, ande naŋa iloŋgu tu miki ma kaveta vetâŋa ŋinde rârâni. \v 15 Lâ zo ŋana malia itu imâ ipâŋga pami, ambo miki ma kasarâwa pa naŋa, ande naŋa ma avilami. Ŋineŋga miki ma kapanea naŋa kasuka ŋâŋgu kâki.” \p \v 16 Aŋga kinzi tamâta sakamao, ande Maro Kindeni iporo ŋgua kaŋa mine panzi; “Ŋana sâ kâ ŋga miki katula naneŋgu ŋgua tukuŋa pwataki lâ kawami, a? Ŋana sâ kâ ŋga miki katapâri ŋana tukuŋa ŋinde naŋa muŋga alami, a? \v 17 Miki tinimi pwâka tu naŋa ma apananami, aku kapu mulimi pa naneŋgu ŋgua tukuŋa marumbu lâ. \v 18 Miki kaveta mete kunzi nzanzare tamwatanzi rârâni taitu-taitu. Aku miki uru kasaŋona kunzi tamâta ŋinde muŋga sipakâe, andeta kala ŋine sitambira warakanzi tininzi potomule. \v 19 Ikura zo zo miki kandeka ŋana kaporo ŋgua sakamao wa ŋgua laŋeŋa wa. \v 20 Miki kandeka ŋana kasowe ŋgua laŋeŋa lâ taimi-tuami tininzi wa katu laginanzi wa. \v 21 Miki uru kaveta mine, andeta naŋa kawâŋgu buu nâ. Mine kala miki ilomi patea tu naŋa iloŋgu ara ŋana nemi vetâŋa kâ. Andeta tia ndo! Kala ŋine naŋa ambita miki pâta lâ, aku natula nemi vetâŋa potomule ipâŋga nia yo lâ ŋgua nia. \p \v 22 Miki tamâta ŋine kala kapu mulimi pa naŋa lâ, miki kaloŋo sondo ŋga. Tia ma naŋa azavarumi ndo lâ, aku tamâta toŋge ma ikura tu ivilami tia ndo. \v 23 Ambo tamâta toŋge kawa ndaŋge pa naŋa, ande ŋinde ipâŋga itogo i ne patarawâŋa ara ndo, aku patarawâŋa mine isuka naŋa ŋâŋgu kâki. Mao nâ, naŋa ma avilanzi tamâta rârâni uru sipakatona warakanzi nenzi vetâŋa sondo.” \c 51 \s1 Tamâta ino pa Maro Kindeni tu ma izavaru ne kiesaka piti \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine, lâ zo ŋinde ŋgua-tulâŋa tamâta Natani imâ papa ku itula Daviti ne kiesaka pwataki tu i iveta sakamao kuku tamâta toŋge kaiwa, i ŋa tu Batseba \p \v 1 Maro Kindeni, noko ne tini-mwasa uru ikeno mine ku imo nâ. Mine nde naŋa ano pano tu kalo-sukâŋa ŋanana. Noko nde kalo sukâŋa warika; mine kala ano pano tu kuzavaru naneŋgu vetâŋa potomule rârâni piti lâ tiniŋgu. \v 2 Kupua naneŋgu kiesaka rârâni ne muso piti lâ iloŋgu. Kusoki naneŋgu vetâŋa potomule rârâni piti, aku kuveta iloŋgu ipâŋga mbâra-mbâra ndo. \p \v 3 Naŋa asama tu naŋa nde kiesaka tamwatâŋgu. Naŋa akura tu kaloŋgu kapa ŋana naneŋgu vetâŋa potomule kâ, ande tia. \v 4 Naneŋgu kiesaka ŋinde, ande naŋa aveta pa noko simbo nâ. Naŋa aveta sakamao lâ noko nao. Mine nde noko kuveta mâsi sondo ku kupole naŋa lâ ŋgua nia. Noko pwatu naneŋgu vetâŋa soki ŋinde pana, aku ŋinde nde sondo ndo. \v 5 Mao nâ, nia ndoyo, lâ zo ŋinde nana ipaguguana apâŋga lâ, ande naŋa amo aveta vetâŋa sakamao nâ. Lâ zo ŋinde naŋa amo nana kapwa ilo yo, aku amo lee apâŋga lâ zo ŋine, ande naŋa amo kiesaka tamwatâŋgu. \v 6 Noko ilo tu naŋa ma apono muli sondo pa noko ne ŋgua mao. Mine nde naŋa ano pano tu kupananana ŋana noko ne ilo-kalo ara kâ. \p \v 7 Ambo noko ma kuzavaru naneŋgu kiesaka piti lâ, ande naŋa ma apâŋga iloŋgu mbâra-mbâra. Ambo noko ma kupua iloŋgu, ande ŋinde ma ipâŋga zuzuli ku pâne ndo, itogo lââ ne mira ndumu-ndumu mine. \v 8 Naŋa ano pano tu kuo ndekâŋa lâ iloŋgu kilo. Mao nâ, noko kutawa naŋa ndue ndo lâ ku pwatu naneŋgu kiesaka kulu pana. Andeta kala ŋine naŋa atu andeka kilo. \v 9 Noko ma kulea pa naneŋgu kiesaka ŋinde kilo ndimo. Naŋa iloŋgu tu noko ma kuzavaru naneŋgu vetâŋa sakamao rârâni piti ndo lâ. \p \v 10 Maro Kindeni, naŋa iloŋgu tu noko ma kuveta iloŋgu kaloŋgu ipâŋga zuzuli ndo. Kuo ilo-kalo wasaseki imâ iloŋgu, ŋana naŋa ma akura tu apono muli sondo pano. \v 11 Naŋa tiniŋgu pwâka tu noko ma kusoki naŋa amo malawae ŋanano. Aku naŋa tiniŋgu pwâka tu noko ma pwai ne Koroani saŋena. \v 12 Noko uru kuvila naŋa, aku muŋga noko ne pavilâŋa ŋinde iveta naŋa iloŋgu ndeka. Kala ŋine naŋa iloŋgu tu noko ma ndekâŋa ŋinde kulua naŋa taulo imâ kilo. Naŋa ano pano tu kusukana ku kugagati iloŋgu kaloŋgu tu ma apono muli pa noko kawa ŋgua. \p \v 13 Ambo noko ma kuveta mine, ande naŋa ma apanananzi kiesaka tamwatanzi ŋana vetâŋa ara rârâni noko ilo papa ŋinde. Ŋineŋga kinzi ma sipalele ilonzi kalonzi ku ma sitaulo simâ pa noko kilo. \v 14 Maro Kindeni, naneŋgu Pavilâŋa Tamwata noko. Noko ma kupu naŋa pâta amâte ndimo. Ambo noko ma kalo sukâŋa ŋanana, ande naŋa ma awâŋgi wâŋgiŋa paneâŋa kâ atula pwataki tu noko kuveta vetâŋa sondo pa naŋa. \v 15 Maro Ŋalae, ambo noko ma kuvilana, ande naŋa ma aporo pwataki apanea noko ŋa. \v 16 Noko ilo tu naŋa ma akai kelekele pinde ku aveta patarawâŋa pano, ande tia. Ambo naŋa ma amomo simbi lâ yââ kulu ku ao imâ pano, ande noko ma kundeka ŋalae koŋa ŋana patarawâŋa ŋinde kâ, ande ma tia. \v 17 Andeta Maro Kindeni, kala ŋine naŋa ma aveta patarawâŋa kie toŋge pano, aku noko ma ilo ara ŋana. Naŋa ma apatawa warakâŋgu tiniŋgu ku apauwo warakâŋgu amo noko kalo. Naŋa asama tu ambo tamâta toŋge ilo malia ŋana ne kiesaka kâ kala ipalele ilo kalo ku ipatawa tamwata tini lâ noko nao, ande noko ma kupu muli papa i nde tia. \p \v 18 Aku Maro Kindeni, naŋa iloŋgu tu noko ma kalo sukâŋa ŋananzi Isrel ŋgu tava, aku kuveta kie ara panzi. Naŋa ano pano tu kupa Jerusalem lawea ne ŋgumbi mira kâki kilo. \v 19 Ŋineŋga noko ma ilo ara nâ ŋana patarawâŋa sondo ŋinde maka ma kaveta pano, patarawâŋa kie-kie ŋinde maka ma kamomo lâ yââ. Aku maka ma kapatarâwa bulmakao tamâne lâ noko ne patarawâŋa nia tona. \c 52 \s1 Tamâta ea indeka ŋana vetâŋa potomule kâ, ande i nde tamâta kapa \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine, lâ zo ŋinde Doek, ina Idom lawea warika, ilâ pa Saulo ku ipai tu Daviti imo Abimelek ne luma ilo. \p \v 1 Noko tamâta kaika ndaina, ŋana sâ kâ ŋga kupasuka tamwata tini ku kundeka koa tia nâ ŋana vetâŋa potomule ŋinde muŋga kuveta panzi Maro Kindeni ne tamâta, a? Maro Kindeni uru iveta ikura i ne ŋgua pâŋa rârâni. \v 2 Noko laŋeŋa tamwata, noko ne ŋgua nde itogo pila mata ndo, aku ŋinde uru izavarunzi tamâta. Ikura zo rârâni noko ilo tu ma kuyaulanzi tamâta pinde. \v 3 Noko ŋandai ilo pa vetâŋa ara ŋga, aku noko ŋandai ilo tu kuporo ŋgua mao ŋga. Noko ilo tu kuporo ŋgua laŋeŋa nâ. \v 4 Noko kawa laŋeŋa! Noko ilo pa ŋgua ndia uru iyaulanzi tamâta pinde. \p \v 5 Andeta kuloŋo ŋga; Maro Kindeni ma izavaru noko ndo lâ. I ma ikaino kaika ku ma iŋarano ŋana noko ne luma kâ. I ma izavaru noko ndo lâ, kala noko ma kumo via lâ tâno ŋine kulu kilo, ande ma tia. \v 6 Tamâta pinde uru siveta vetâŋa ara, aku kinzi ŋinde ma simora mâsi mine ipâŋga pano ku ma siruru pâta. Kinzi ma siŋeleano ku ma siporo tu, \v 7 “Kamora ŋga, tamâta ndai tini pwâka tu Maro Kindeni ma ikea ŋana i kâ. I kalo tawana tu i tamwata ne mbaliŋa ma ivila i, aku i kalo tawana tu vetâŋa sakamao nâ ma iveta i imo sondo.” \p \v 8 Aŋga naŋa nde amo atogo i, ande tia ndo. Naŋa kaloŋgu tawana tu Maro Kindeni ne tini-mwasa ma ikeno pa naŋa ikura zo rârâni. Mine nde amo ara nâ, atogo kâi “oliv” toŋge imandi Maro Kindeni ne luma sapâŋa tini laiti mine. \v 9 Maro Kindeni, noko kuvila naŋa lâ. Mine kala ikura zo rârâni naŋa ma kawâŋgu ndaŋge pano, aku ma amandi noko ne tamâta naonzi ku ma apanea noko ŋa aporo tu, “Maro Kindeni iveta kie ara ndo pa naŋa”. \c 53 \s1 Kinzi tamâta nenzi vetâŋa sakamao \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Kinzi tamâta kapa-kapa uru siporo lâ warakanzi ilonzi mine tu, “Maro Kindeni nde maro kaa nâ”. Kinzi tamâta ŋinde nde tamâta sakamao ndo. Kinzi uru siveta vetâŋa potomule nâ. Tamâta toŋge uru iveta vetâŋa ara nâ, ande tia. \v 2 Maro Kindeni imo samba ilo, aku i mata ndue ilea pa kinzi tamâta. I itu isama mine: tiambo tamâta pinde simo tava ilo-kalo ara, tiya? Tiambo tamâta pinde ilonzi tu simâ papa i, tiya? \v 3 Andeta tia. Kinzi rârâni sipile nzâla ara marumbu lâ. Kinzi rârâni nenzi vetâŋa taituni, kinzi nde tamâta sakamao ndo. Tamâta toŋge uru iveta vetâŋa ara nâ, ande tia ndo kanaŋo. \p \v 4 Maro Kindeni imora ŋine kala iporo mine tu, “Tiambo kinzi tamâta ŋinde nenzi ilo-kalo tia tâ. Kinzi rârâni uru siveta vetâŋa sakamao. Kinzi sizavarunzi naneŋgu tamâta, itogo sika kâpwa mine, aku uru sikai noŋa pa naŋa tia ndo.” \v 5 Andeta tini nâ kinzi ma siruru pâta kanaŋo. Muŋga kinzi ŋandai sisama ruruŋa kie mine ŋga. Ŋana tu Maro Kindeni ma izavarunzi ne tamâta kinda nenda kazâŋa tamâta marumbu lâ. I ipu muli panzi lâ, ku ma ipolenzi ndo lâ. \p \v 6 Naŋa iloŋgu tu Maro Kindeni ma isupwa kinda Isrel ŋgu nenda Yautâŋa Tamâta iyoka pa Saion Tuu indue imâ. Yakopu ne vâsa ŋgu Isrel ma sindeka ŋalae tina lâ ŋinde zo Maro Kindeni ma ivilanzi ne tamâta kala ma simo ara kilo. \c 54 \s1 Tamâta ino pa Maro Kindeni tu ma ivila i \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine, lâ zo ŋinde kinzi Zip lawea warakanzi silâ pa Saulo ku sipai tu, “Daviti nde imuna imo maka nema tâno”. \p \v 1 Maro Kindeni, noko Walo Tamwata, naŋa ano pano tu kuvilana! Kumandi tava ne kaika ŋalae ŋinde ku pwai naŋa piti lâ kazâŋa ilo. \v 2 Maro Kindeni, kupaloŋo pa naneŋgu noŋa. Kutambira taŋa sondo pa naŋa kawâŋgu ŋgua. \p \v 3 Kinzi taŋa-kaika tamwatanzi nde simâ sipâŋga lâ, kala situ sikai kazâŋa pa naŋa. Kinzi uru siveta kenzi sakamao nâ panzi tamâta pinde, aku kala ŋine kinzi situ sipu naŋa pâta amâte. Kinzi ilonzi tu Maro Kindeni nde maro kaa nâ. \v 4 Andeta Maro Kindeni imo naneŋgu Pavilâŋa Tamwata. Mao kanaŋo, Maro Ŋalae uru ikatona naŋa ku ivetana amo ara nâ. \p \v 5 Naŋa iloŋgu tu i ma nâna ilanzi naneŋgu kazâŋa tamâta ŋinde. Vetâŋa sakamao ndia kinzi situ siveta pa naŋa, ande naŋa iloŋgu tu i ma iveta vetâŋa taituni nâ pa kinzi warakanzi. Maro Kindeni, noko uru kuveta ikura ne ŋgua pâŋa rârâni. Mine nde naŋa ano pano tu kuzavarunzi kazâŋa tamâta ŋinde ndo lâ. \p \v 6 Yova Kindeni, naŋa ma andeka nâ ŋana aveta patarawâŋa pano. Naŋa ma kawâŋgu ndaŋge ŋalae pano, ŋana tu noko ilo pa ŋgua mine. \v 7 Noko pwai naŋa piti lâ naneŋgu malia rârâni ilo marumbu lâ. Naŋa matâŋgu amora noko kuzavarunzi naneŋgu kazâŋa tamâta lâ. \c 55 \s1 Tamâta ikai noŋa pa Maro Kindeni tu ma ivila i \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Maro Kindeni, kupaloŋo pa naneŋgu noŋa. Noko ma kupono taŋa pa naneŋgu sarawâŋa ndimo. \v 2 Naŋa ano pano tu kutambira taŋa pa naŋa kawâŋgu ŋgua, aku kutu ŋgua pana itaulo imâ. Malia ŋine iveta naŋa iloŋgu kura tia ndo. \v 3 Kinzi kazâŋa tamâta siporo kaika tu ma sizavaru naŋa. Kinzi tamâta sakamao ŋinde nde sitawa naŋa ndue ndo lâ, kala iloŋgu putuka ŋalae. Kinzi siveta malia pa naŋa, aku wisinzi nâna sikai kazâŋa sakamao pana. \p \v 4 Naŋa wisiŋgu nde ikâki lâ, aku tiniŋgu ruru. Naŋa aruru tu ma amâte, aku ŋinde iveta iloŋgu malia ndo. \v 5 Mao nâ, naŋa aruru pâta kanaŋo, aku tiniŋgu ruru ndo. Ruruŋa nde ipu naŋa ndue ndo lâ. \v 6 Mine kala naŋa aporo mine tu, “Naŋa iloŋgu tu akai mbaniŋgu, itogo sii mbaninzi mine. Ŋineŋga naŋa ma alou akâwa alâ asânda nia toŋge ŋana apwarea kâ, aku ma amo ara lâ nia ŋinde. \v 7 Naŋa ma alou alâ pa nia bilimu toŋge ikeno malawae ŋinde, aku ma amo niani ndaina. \v 8 Naŋa ma alâ walele nâ asânda nia toŋge ŋana apavea warakâŋgu kâ, aku ma amuna ŋana mbilu wa mbamba wa.” \p \v 9 Naŋa amoranzi tamâta sipara potomule lâ lawea ŋalae ilo. Mine nde Maro Ŋalae, naŋa iloŋgu tu noko ma kuyaula nenzi ŋgua ku kuzavarunzi ndo lâ. \v 10 Kinzi soka lawea ne ŋgumbi mira ŋalae kulu ikura kari wa mbo wa, aku vetâŋa soki kie-kie nde ipipi lâ ikeno lawea ne ŋgumbi ilo. \v 11 Zavaruŋa ne mâsi nde ipâŋga ŋalae lâ lawea ilo. Lâ nzâla ŋgaŋe-ŋgaŋe wa pasauŋa nia wa, ande kinzi tamâta kaika uru siveta malia panzi tamâta pinde ku sikai laŋeŋa panzi. \p \v 12 Aku kinzi siveta malia mine nâ pa naŋa tona. Ambo naneŋgu kazâŋa tamâta simbonzi nâ ma siveta “a” pa naŋa, ande naŋa ma iloŋgu malia ŋalae koŋa tia. Ambo naneŋgu kazâŋa tamâta simbonzi nâ ma sipasuka warakanzi tininzi ŋana sitawa naŋa ndue kâ, ande naŋa ma akura tu tiniŋgu piti ŋananzi. \v 13 Andeta niŋgu-nambwe, nokoni tamwata kuveta vetâŋa kie mine pa naŋa, aku ŋine iveta iloŋgu malia ndo. Noko nde naŋa nawalâŋgu ma, aku kinda rua tamo nambwe nambwe. \v 14 Kinda rua muŋga toka taitu wa tapaloŋo wa, aku talâ pa Maro Kindeni ne luma sapâŋa tatavanzi tininda pinde. Mine nde ŋana sâ kâ ŋga noko tamwata pwai kazâŋa pa naŋa, a? \v 15 Mao nâ, ilo-kalo sakamao nde ipipi lâ ikeno naneŋgu kazâŋa tamâta ŋgininzi. Mine kala naŋa iloŋgu tu kinzi ma sipamateteu walele nâ. Naŋa iloŋgu tu kinzi ma vianzi nâ silâ pa mateŋa nianzi. \p \v 16 Andeta naŋa ano pa Maro Yova Kindeni tu i ma ivila naŋa ku ikaina piti lâ kazâŋa ilo. \v 17 Lâ mboyo ŋaŋa yo wa kari imâ ŋgini wa lala pararai wa, ande naŋa uru ata pa i ŋana malia kala itu iyaula naŋa ŋine. Aku i ma ipaloŋo pa naneŋgu noŋa. \v 18 Kinzi kazâŋa tamâta rârâ ŋinde nde sipara kuku naŋa, andeta naŋa ma akai nzimba toŋge tia, ŋana tu Maro Kindeni ma ikea ŋanana ku ma ikaina piti lâ kazâŋa ilo. \v 19 Nia ndoyo, aku imâ lee ipâŋga lâ zo ŋine, ande Maro Kindeni imo Koipu Ŋalae mine ku imo nâ. I tamwata ma ipaloŋo pa naneŋgu noŋa ku ma ipolenzi naneŋgu kazâŋa tamâta, ŋana tu kinzi tininzi pwâka tu sipalele ilonzi kalonzi, aku ŋandai siruru ŋana i ŋga. \p \v 20 Niŋgu-nambwe ŋinde uru ipara kunzi ne mete, aku ŋgua pâŋa i muŋga iveta ŋinde, ande ipu ututu lâ. \v 21 I uru iporo ŋgua kaŋa mona-mona nâ, andeta nânâo nde ipipi lâ ikeno i ilo. I ne ŋgua uru iveta ninambwe kinzi wisinzi pisi nâ, andeta i ne ŋgua ŋinde nde ŋana iyaulanzi kâ, itogo pila mata ruru ndo mwasina. \p \v 22 Malia kie-kie nde uru ipâŋga pa kinda. Ambo noko ma kuo malia ŋinde lâ Yova Kindeni mbau ilo, ande i ma ikale malia ŋinde pano, ku ma ipu tini kaika pa noko ilo kalo. I ma isâu pa sâ toŋge tu iyaulanzi tamâta ŋine uru sipono muli papa i, ande ma tia. \v 23 Andeta Maro Kindeni, noko ma pwainzi laŋeŋa tamwatanzi ŋinde uru sipunzi tamâta pâta simâte, aku ma kutambiranzi sindue silâ pa mateŋa nianzi. Kinzi tamâta sakamao ŋinde nenzi zo ŋana simo vianzi lâ tâno kulu kâ nde ma marumbu tia yo yo, andeta kinzi ma sipamateteu. Aŋga naŋa warakâŋgu ma ao naneŋgu kalo-tawana ilâ sondo pa noko nâ ikura zo rârâni. \c 56 \s1 Kalo-tawana tamâta toŋge ne noŋa ilâ pa Maro Kindeni \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine, lâ zo ŋinde kinzi Filistia ŋgu sikai i kaika lâ Gat lawea. \p \v 1 Maro Kindeni, kinzi kazâŋa tamâta sitaŋgula naŋa ŋana sipara kuna. Mine kala naŋa ano pano tu kuo ne wisi-wisi imâ pana. Ikura zo rârâni kinzi siveta kenzi sakamao papa naŋa. \v 2 Kinzi sikai kazâŋa pa naŋa lâ mboyo ŋaŋa lâ, aku ilâ lee ipâŋga mbo. Kinzi tamâta kambwaŋenzi ŋalae nde sipasuka warakanzi tininzi ku sipara kuku naŋa. \p \v 3 Andeta Maro Kindeni Walo Tamwata, lâ zo ndia naŋa aruru, ande naŋa ma ao naneŋgu kalo-tawana imâ pa noko nâ. \v 4 Naŋa kaloŋgu tawana Maro Kindeni. Naŋa uru apanea i ŋa asuka kâki, ŋana tu muŋga i ipa ŋgua tu ma ivila naŋa. Naŋa kaloŋgu tawana Maro Kindeni, kala aruru ŋana sâ toŋge tia. Kinzi tâno tamâta ma sikura tu siveta sâ toŋge pa naŋa, nde tia. \p \v 5 Andeta vetâŋa ndia rârâni naŋa atu aveta, ande naneŋgu kazâŋa tamâta sipono nzalâŋgu kala akura tu aveta tia. Ikura zo zo kinzi siroto nzâla ŋana sizavaru naŋa. \v 6 Kinzi uru sipasau lâ nia paveâŋa ku sio ŋanana, ŋana ma sipu naŋa pâta amâte kâ. \p \v 7 Maro Kindeni, naŋa iloŋgu tu noko ma kupare nia panzi ŋana vetâŋa soki kinzi siveta ŋinde. Naŋa iloŋgu tu noko ma wisi nâna panzi ŋgu ŋinde ku kutawanzi ndue ndo lâ. \v 8 Noko kusama tu naŋa iloŋgu malia ndo, kala amo ata nâ. Mao nâ, noko kusowe naŋa matâŋgu sulu ŋine kambwaŋenzi lâ, aku noko kalo sukâŋa ŋana ŋinde rârâni taitu-taitu. \p \v 9 Maro Kindeni, naŋa asama noko kilala tu noko nde naneŋgu Pavilâŋa Tamwata. Mine nde muli, lâ zo ŋinde naŋa ma asarâwa pano, ande naŋa asama tu noko ma kusokinzi naneŋgu kazâŋa tamâta sikâwa pwapwataki silâ. \v 10 Naŋa kaloŋgu tawana Yova Kindeni, inani muŋga ipa ŋgua tu ma ivilana. Mine nde naŋa uru apanea i ŋa asuka kâki. \v 11 Naŋa kaloŋgu tawana Maro Kindeni, kala aruru ŋana sâ toŋge tia. Kinzi tâno tamâta ma sikura tu siveta sâ toŋge pa naŋa, nde tia. \p \v 12-13 Maro Kindeni, noko pwai naŋa piti lâ kazâŋa ilo marumbu lâ, kala naŋa ŋandai amâte ŋga. Noko kuvila naŋa lâ, kala kinzi kazâŋa tamâta sikura tu sipole naŋa, nde tia. Mine nde Maro Kindeni, naŋa ma apono muli pa noko nâ, aku ma ayoka noko ne sinâla nâ ilo lee ikura zo rârâni amo viâŋgu. Aku vetâŋa ŋinde naŋa apambwâre lâ tu ma aveta pano, ande naŋa ma aveta vetâŋani ndaina tava. Aku naŋa ma ao naneŋgu patarawâŋa imâ pano, ŋana itula pwataki tu naŋa kawâŋgu ndaŋge ŋalae pano. \c 57 \s1 Tamâta ino pa Maro Kindeni tu ma ivila i \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine, lâ zo ŋinde Saulo itaŋgula i kala ilâ imuna lâ ŋgânza ilo. \p \v 1 Maro Kindeni, naŋa amâ pa noko tu ma pwatonana. Mine nde ano pano tu kalo sukâŋa ŋanana. Lâ zo ŋana naŋa amo noko tini laiti, ande naŋa amo ara nâ, itogo tatareko natu sipavea simo ara lâ tinanzi mbani kalo mine. Mine nde naŋa iloŋgu tu ma amo mine lee ikura lâ zo ndia kazâŋa ŋine ma marumbu lâ. \v 2 Naŋa asarâwa pa Maro Kindeni âta Tamwata tu ma ivila naŋa. Ina uru iveta kie ara pa naŋa. \v 3 I imo samba ilo, aku i ma ipaloŋo pa naneŋgu noŋa ku ma ikaina piti lâ kazâŋa ilo. I ma ipolenzi tamâta ŋinde situ sizavaru naŋa. Maro Kindeni ma itula pwataki tu i ilo ndo ikeno pa naŋa ikura zo rârâni, aku i ma itula pwataki tu i uru iveta ikura ne ŋgua pâŋa mine. \p \v 4 Naŋa amo kinzi tamâta sakamao ŋgininzi. Kinzi nde sitogo mbwâmbwa saka “leve” ŋinde uru sio ŋananzi tamâta tu ma sikanzi kâ. Kinzi niŋonzi nde mata-mata ndo, itogo sagawu wa ua wa, aŋga memelanzi nde itogo pila mata ndo mwasina. \p \v 5 O Maro Kindeni, naŋa iloŋgu tu noko ma kuveta mâsi toŋge ipâŋga samba tini, ŋana itula noko kilala pwataki tu noko tamwata nde kumo Maro Ŋalae. Naŋa iloŋgu tu noko ma kuveta ne walo kaika ipâŋga nia yo panzi tamâta ndoni simo tâno kulu. \v 6 Ŋana tu naneŋgu kazâŋa tamâta nde sio nimbu tu sikai naŋa kaika kâ. Mine nde malia ŋalae itu ipu naŋa ndue ndo. Kinzi sikale tâno wewe ŋalae sipono nzalâŋgu ŋana ma patana andue ilo kâ. Andeta naŋa ŋandai patana ŋga. Kinzi warakanzi patanzi sindue wewe ŋinde ilo marumbu lâ. \p \v 7 Mine nde Maro Kindeni, naneŋgu kalo-tawana nde ikeno kaika pa noko nâ. Mao nâ, naŋa kaloŋgu tawanano sondo ndo, aku naŋa ma awâŋgi apanea noko ŋa asuka kâki. \v 8 Lâ mbone-mbone nâ, naŋa ma apagagati warakâŋgu amandi sânda lâ kenoŋa nia, aku ma ara naneŋgu wâŋgu. Naŋa ma awâŋgi wâŋgiŋa mine lee mbwale pwataki. \p \v 9 Maro Ŋalae, naŋa ma amandi kinzi tinikoa ŋgu naonzi, ku ma kawâŋgu ndaŋge pa noko. Naŋa ma awâŋgi wâŋgiŋa paneâŋa kâ pano lâ tamâta ŋgu rârâni ŋgininzi. \v 10 Ŋana tu noko ne tini-mwasa nde kiri-mwata tia ndo. Ŋinde ikeno mine ku imo nâ, aku ne keri nde ilâ ikura lâ nia maa ikeno âta ŋinde. Ikura zo zo noko uru kuveta ikura ne ŋgua pâŋa rârâni, aku mâsi ŋinde nde ŋalae ndo, ipole take-take ikeno samba tini ŋinde. \p \v 11 O Maro Kindeni, naŋa iloŋgu tu noko ma kuveta mâsi toŋge ipâŋga samba tini, ŋana itula noko kilala pwataki tu noko tamwata nde kumo Maro Ŋalae. Naŋa iloŋgu tu noko ma kuveta ne walo kaika ipâŋga nia yo panzi tamâta ndoni simo tâno kulu. \c 58 \s1 Tamâta ino pa Maro Kindeni tu i ma ikai kazâŋa panzi tamâta sakamao \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Miki tamâta ŋalaŋala, tiambo miki uru kaporo ŋgua sondo lâ ŋgua nia, a? Tiambo miki uru kalea sondo pa tamâta nenzi ŋgua rârâni ku kaveta kemi sondo panzi, a? Tia ndo kanaŋo! \v 2 Ikura zo zo miki uru kalomi ŋgere ŋana kaveta vetâŋa sakamao nâ. Aku miki kamandi kaika ŋana kazavarunzi tamâta lâ nia ndoni. \v 3 Kinzi tamâta sakamao uru sipile nzâla ara ikura nenzi mbwera rârâni. Nia ndoyo, lâ zo ŋinde tinanzi sipaguguanzi sipâŋga lâ, aku simo lee sipâŋga koŋa lâ, ande kinzi kawanzi laŋeŋa nâ. \v 4 Kinzi nenzi ŋgua nde itogo mwâta saka kawa sulu mwasina. Aku tininzi pwâka tu siloŋo ŋgua ara, kala sipono taŋanzi. \v 5 Kinzi sitogo tamâta taŋa pasâe mine. Ambo i tini pinde ma sisarâwa papa tu imâ, ande i ma imâ tia, ŋana tu iloŋo kawanzi ŋgua tia. \p \v 6 Maro Kindeni, naŋa iloŋgu tu noko ma kuzavarunzi tamâta sakamao ŋinde. Yova Kindeni, kinzi sitogo mbwâmbwa saka “leve” uru imo ikai kazâŋa nâ. Mine nde ara ŋana noko ma kumbware niŋonzi kupasu piti lâ kawanzi ilo. \v 7 Naŋa iloŋgu tu kinzi ma naonzi tia lâ, itogo lââ irere ilâ tâno ilo ku mâsa-mâsa lâ mine. Naŋa iloŋgu tu noko ma kie nâ kupalenzi kunukianzi, itogo tamâta inuki unza kala ŋgâla-ŋgâla lâ. \v 8 Naŋa iloŋgu tu noko ma kuyaulanzi ndo, itogo ŋgola imâte ku isâmbu lâ paulo kulu mine. Naŋa iloŋgu tu kinzi ma simâte itogo lâlu toŋge imâte lâ tina kapwa ilo mine. \p \v 9 Maro Kindeni ma izavaru kinzi tamâta mine walele nâ, itogo tamâta ilamo leu mine. I ma wisi nâna ŋalae tina panzi, ku ma itambiranzi itogo tamâta itambira meme mine. \v 10 Mao nâ, Maro Kindeni ma ipare nia panzi kiesaka tamwatanzi. Kinzi ma sipamateteu, aku seenzi ma ilâ isala nia ndoni. Kinzi tamâta ara ma simora ŋine, kala ma simo sindeka nâ. \v 11 Ŋineŋga kinzi tamâta ma siporo tu, “Mao nâ, Maro Kindeni uru kulu ara ndo ilanzi tamâta ŋinde sipono muli papa i. Mao nâ, Maro Kindeni imo, aku ionzi tamâta rârâni silâ ŋgua nia ŋana nenzi vetâŋa kâ.” \c 59 \s1 Tamâta ino pa Maro Kindeni tu ma ikea ŋana i kâ \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine, lâ zo ŋinde Saulo isupwanzi tamâta pinde silâ pa Daviti ne luma ŋana sipu pâta imâte. \p \v 1 Naneŋgu Maro Kindeni, naŋa ano pano tu pwaina piti lâ naneŋgu kazâŋa tamâta mbaunzi ilo. Naŋa ano pano tu pwea ŋanana, ŋana kinzi ma sizavaru naŋa tia. \v 2 Pwaina piti lâ kinzi tamâta sakamao mbaunzi ilo. Kuvila naŋa, ŋana kinzi ma sikura tu sipu naŋa pâta amâte, ande ma tia. \p \v 3 Kumora ŋga, kinzi simuna ku sio ŋana sipu naŋa pâta amâte kâ. Kinzi tamâta kaika nde sipagona lâ ku ilonzi taitu situ siyaula naŋa. Andeta naŋa ŋandai aveta kiesaka toŋge tâku vetâŋa potomule toŋge ŋga. \v 4 Yova Kindeni, naneŋgu vetâŋa soki toŋge tia, taitu kinzi sipalilu simâ ŋana sipara kuku naŋa. Naŋa ano pano tu kumâ walele nâ ŋana kuvila naŋa kâ! \v 5 Yova Kindeni, noko Maro Walo Tamwata, aku Isrel ŋgu nema Maro Kindeni kala noko. Kumâ walele ku kuzavarunzi tinikoa ŋgu ŋinde rârâni. Kinzi uru sio ninzi-nambwe silâ nenzi kazâŋa tamâta mbaunzi ilo; mine nde noko ma kalo sukâŋa ŋananzi ndimo. Naŋa ano pano tu kupare nia panzi tamâta sakamao ŋinde. \p \v 6 Ikura mbo mbo kinzi sitaulo simâ pa lawea ilo, aku ilonzi ŋuru-ŋuru soka potomule lâ lawea ne ŋgumbi mira ŋgaŋe-ŋgaŋe, sitogonzi mbwâmbwa niŋonzi ŋerere mine. \v 7 Yova Kindeni, kuloŋo ŋga; kinzi nenzi ŋgua nde sakamao ndo, itogo pila mata ruru ndo mwasina. Andeta kinzi siporo pa warakanzi tu, “Ea ma ikura tu iloŋo kinda, a?” \v 8 Andeta Yova Kindeni, noko uru kuŋeleanzi pâta ŋana nenzi ŋgua kaa kaa ŋinde. Noko kuveta “a” panzi tinikoa ŋgu rârâni. \p \v 9 Noko simbo nâ uru walo kaika kulua naŋa. Mine nde Maro Kindeni, naŋa amâ pa noko simbo nâ tu ma amuna ŋananzi kazâŋa tamâta. \v 10 Naneŋgu Maro Kindeni ilo ndo ikeno pa naŋa ikura zo rârâni, aku i ma imâ ivila naŋa. I ma isâu pa naŋa tu amora i ipolenzi naneŋgu kazâŋa tamâta. \v 11 Maro Ŋalae, noko kumo kutogo maka nema maramuŋa mwasina. Andeta naŋa tiniŋgu pwâka tu noko ma kupasusu ŋana kupunzi kazâŋa tamâta ŋinde pâta sipamateteu. Ambo noko ma kupunzi walele nâ, ande naneŋgu ŋgu ma muli kalonzi kapa ŋana noko ne pavilâŋa ara ŋinde. Mine nde naŋa ano pano tu kuŋaranzi tamâta ŋinde pwapwataki soka potomule silâ lee, ŋineŋga kuzavarunzi ndo lâ. \v 12 Ŋana tu ikura zo zo kinzi nenzi ŋgua itula kilalanzi pwataki tu kinzi nde kiesaka tamwatanzi. Kinzi uru sipasuka warakanzi tininzi, aku naŋa iloŋgu tu nenzi mâsi ŋinde ma iyaula warakanzi, itogo viâŋa ikainzi iŋa mine. Ikura zo zo kinzi siporo ŋgua laŋeŋa wa ŋgua ŋana siyaulanzi tamâta pinde wa. \v 13 Mine nde ara ŋana noko ma wisi nâna panzi ku kupunzi pâta sipamateteu. Naŋa iloŋgu tu noko ma kuzavarunzi tamâta sakamao ŋinde ndo lâ. Ambo noko ma kuveta mine, ande tamâta rârâni ma sisama tu noko Maro Kindeni kumo maka Isrel ŋgu nema Koipu Ŋalae, aku noko kala kumo pwai maro panzi tamâta simo tâno ndoni tona. \p \v 14 Ikura mbo mbo kinzi tamâta sakamao ŋinde sitaulo simâ pa lawea ilo, aku ilonzi ŋuru-ŋuru soka potomule lâ lawea ne ŋgumbi mira ŋgaŋe-ŋgaŋe, sitogonzi mbwâmbwa niŋonzi ŋerere mine. \v 15 Ŋinde itogo kinzi soka silâ wa simâ wa siroto kapwanzi. Ambo kapwanzi pupuro tia yo, ande kinzi ilonzi ŋuru-ŋuru nâ. \v 16 Andeta kalo loko, naŋa ma awâŋgi wâŋgiŋa paneâŋa kâ ŋana noko ne walo kaika ŋinde. Ikura mboyo mboyo naŋa ma awâŋgi atula pwataki tu noko ilo ndo ikeno pa naŋa, uru ikeno mine ku imo nâ. Ŋana tu lâ zo ndia malia kie-kie imâ ipâŋga pa naŋa, ande noko uru pwatona naŋa sondo ndo. Noko kumo kutogo naneŋgu maramuŋa kaika mwasina. \v 17 Maro Kindeni, noko simbo nâ uru kupu tini kaika pa naŋa iloŋgu kaloŋgu. Naŋa amâ pa noko simbo nâ tu amuna ŋananzi kazâŋa tamâta. Maro Kindeni, noko tini mwasa ndo pa naŋa ikura zo rârâni. Naŋa ma awâŋgi apanea noko ŋa. \c 60 \s1 Tamâta ino pa Maro Kindeni tu ma isukanzi Isrel ŋgu ŋana sipole paraŋa kâ \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine, lâ zo ŋinde Isrel sipara kunzi Aram ŋgu. \p \v 1 Maro Kindeni, noko kupu muli pa maka marumbu lâ, kala kusâu panzi kazâŋa tamâta tu sipole maka. Noko wisi nâna pa maka kala kuveta mine. Andeta ŋine naŋa ano pano tu kutaulo kumâ ku kuvila maka kilo. \v 2 Noko kuveta maka nema tâno ririŋo lâ. Noko kundawea tâno kala mbââ ŋalae ipâŋga lâ. Kala ŋine nema tâno nde ipâŋga sakamao lâ. Ara, ŋine maka iloma tu noko ma kuveta tâno sondo kilo. \v 3 Noko kuo malia kie-kie imâ pa ne ŋgu maka. Mine nde maka kakai nâna ŋalae, kala kakura tu koka sondo tia. Ŋinde itogo noko lââ kaika kulama kanu lâ, aku kapâŋga kadauda ŋalae. \v 4 Aŋga maka pinde nde kamege ŋanano, aku noko kusona mbila toŋge itâra ŋana kuvila maka kâ. Maka kakura tu kakâwa ŋananzi kazâŋa tamâta ku kalâ pa mbila ŋinde ŋana kamo ara kâ. \p \v 5 Maro Kindeni, noko ilo ndo keno pa maka, aku ne walo nde ŋalae tina. Mine nde maka kano pano tu kupaloŋo pa nema noŋa ku pwaima piti lâ kazâŋa ilo, ŋana ma kamo ara kâ. \v 6 Maro Kindeni imo i tamwata ne luma sapâŋa ilo, aku iporo tu, “Naŋa ma apole paraŋa, ŋineŋga ma andeka ŋana akisi keri lâ Sekem lawea tava Sekot ŋgu nenzi nia kawa ŋinde panzi naneŋgu tamâta. \v 7 Kinzi Ruben ŋgu aŋga kinzi Gat ŋgu nde naŋa warakâŋgu neŋgu tamâta, aku kinzi Manase ŋgu kala simo naneŋgu tamâta mine nâ. Kinzi Efraim ŋgu nde sitogo naneŋgu sambara kaika ŋana paraŋa kâ, aŋga kinzi Juda ŋgu nde sitogo koipu ŋalae ne tukâla ŋine uru ikeno naŋa mbauŋgu ilo. \v 8 Taitu naneŋgu morâŋa ikeno mine ŋananzi naneŋgu kazâŋa tamâta; kinzi Moap ŋgu nde ŋgu kaa nâ, itogo kondo naŋa uru apua mbauŋgu lâ ilo mwasina. Aku kinzi Idom ŋgu kala simo ŋgu kaa nâ tona, kala naŋa uru keŋgu nâ apalenzi. Naŋa apolenzi kinzi Filistia ŋgu lâ paraŋa ilo, kala andeka nâ akai lolove.” \p \v 9 Maro Kindeni, tiambo noko tini pwâka tu pwai naŋa alâ apara kunzi ŋgu ŋinde simo lawea ŋalae ilo, laweani ndaina ne ŋgumbi kaika iŋge mbwaliu lâ, tiya? Tiambo noko tini pwâka tu pwai naŋa alâ apara lâ Idom nenzi tâno, tiya? \v 10 Tiambo noko tamwata kupu muli pa maka marumbu lâ, tiya? Tiambo noko tini pwâka tu kuvilanzi nema zugu tamâta sipole paraŋa, tiya? \v 11 Maka kasama tu kinzi tamâta nenzi pavilâŋa nde kelekele kaa nâ. Mine kala maka kano pa noko tu kuvilama ŋana kapolenzi nema kazâŋa tamâta kâ. \v 12 Mao nâ, ambo Maro Kindeni ma ivila maka, ande maka ma kapole paraŋa. I tamwata ma izavarunzi nema kazâŋa tamâta ŋinde. \c 61 \s1 Tamâta ino pa Maro Kindeni tu ma ikatona i \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Maro Kindeni, kupaloŋo pa naneŋgu sarawâŋa. Kutambira taŋa sondo pa naneŋgu noŋa. \v 2 Naŋa amo malawae ŋana naneŋgu lawea tina, aku iloŋgu malia ndo. Mine nde naŋa asarâwa pano tu kuvilana. Pwai naŋa alâ pa nia paveâŋa toŋge, ŋana kinzi kazâŋa tamâta ma sikura tu sizavaru naŋa tia. \v 3 Ŋana tu noko simbo nâ uru pwea ŋanana. Noko simbo nâ kumo naneŋgu maramuŋa kaika. Mine nde naneŋgu kazâŋa tamâta sikura tu sipole naŋa, ande tia. \p \v 4 Naŋa iloŋgu ŋalae tu ma amo noko ne luma ilo ikura zo rârâni. Naŋa iloŋgu tu amo ara lâ noko tini laiti, itogo tatareko natunzi simo ara lâ tinanzi mbani kalo mine. \v 5 Maro Kindeni, muŋga noko kuloŋo naŋa aveta ŋgua pâŋa pinde kuku noko. Aku vetâŋa arara noko kupambwâre tu ma kuveta panzi tamâta ŋinde uru simege ŋanano, ande noko kuveta vetâŋani ndaina pa naŋa tava. \p \v 6 Kala ŋine naŋa ano pano tu kuseŋge mbwera rârâ ilâ kuku zo ŋinde koipu ŋalae ma imo via lâ tâno kulu. Naŋa iloŋgu tu i ma imo mine ku imo nâ. \v 7 Maro Kindeni, naŋa iloŋgu tu i ma imo koipu ŋalae lâ noko nao ikura zo rârâni. Noko ne tini-mwasa ikeno mine ku imo nâ, aku noko uru kuveta ikura ne ŋgua pâŋa rârâni. Mine nde ano pano tu pwatona i sondo ndo, ikura noko ne ŋgua pâŋa mine. \v 8 Ambo noko ma kuveta mine, ande naŋa ma kari kari ao patarawâŋa imâ pano, ikura naneŋgu ŋgua pâŋa mine. Aku naŋa ma awâŋgi apanea noko ŋa ikura zo zo. \c 62 \s1 Maro Kindeni simbo nâ ikatona kinda \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Naŋa kaloŋgu tawana Maro Kindeni simbo nâ. I simbo nâ ikai naŋa piti lâ kazâŋa ilo. \v 2 I simbo nâ ikatonana wa ivilana wa. I simbo nâ imo naneŋgu teŋgo kaika. Mine kala kinzi kazâŋa tamâta ma sikura tu sipole naŋa, ande ma tia. \p \v 3 Miki tamâta ndai, miki ma kakai kazâŋa pa naŋa ku katu kayaulana ikura zo ŋapia kilo, a? Naŋa amo atogo ŋgumbi siŋga saputi ndue lâ, kala waloŋgu tia. Tiambo miki rârâni katu kazavaru naŋa ndo lâ, a? \v 4 Naŋa ŋâŋgu nde ŋalae, taitu miki ilomi tu ma katawa naŋa ndue. Miki uru kandeka ŋana ŋgua laŋeŋa nâ. Miki kawami nâ kaporo ŋgua ara mine tu, “Maka iloma tu Maro Kindeni ma iveta kie ara pano”, andeta ilomi tu i ma iyaula naŋa. \p \v 5 Naŋa kaloŋgu tawana Maro Kindeni simbo nâ, ku ao tiniŋgu pa i simbo nâ tu ma isukana. \v 6 I simbo nâ ikatonana wa ivilana wa. I simbo nâ imo naneŋgu teŋgo kaika. Mine kala kinzi kazâŋa tamâta ma sikura tu sipole naŋa, ande ma tia. \v 7 Maro Kindeni simbo nâ uru ikai naŋa piti lâ kazâŋa ilo, aku i tamwata iveta naŋa ŋâŋgu ipâŋga ŋalae. I imo itogo mira ŋalae naŋa uru amuna tini mwasina. I uru ikea ŋanana. \v 8 Mine nde miki naneŋgu ŋgu, naŋa apaimi tu miki ma kalomi tawana Maro Kindeni ikura zo rârâni. Miki ma kapatula nemi malia wa nemi ilo-kalo ndoni papa i, ŋana tu i imo itogo nenda teŋgo kaika mine. \p \v 9 Kinzi tamâta rârâni nde sitogo tamâta imbana koroani mbwani taitu lâ kawa ku ilâ kaa nâ. Mao nâ, kinzi mbaliŋa warakanzi aŋga kinzi sugorai tamwatanzi nde kelekele kaa nâ. Kinzi rârâni nde sitogo kelekele kiri-mwata lawea itapala kala nao tia lâ. \v 10 Tamâta pinde situ mâsi ŋana taveta ruruŋa panzi tamâta kâ tava panaweŋa ne mâsi nde mâsi ara. Andeta miki ma ilomi mine ndimo, ŋana tu ilo-kalo mine nde soki ndo. Mao nâ, zo pinde miki ma kakai mbaliŋa, andeta miki ma ilomi tu mbaliŋa ŋinde ikura tu ivilami, mine ndimo. \p \v 11 Muŋga naŋa aloŋo Maro Kindeni iporo pwataki tu ina nde walo kaika warika. \v 12 Andeta ŋinde nâ tia; naŋa aloŋo Maro Kindeni iporo pwataki kilo tu i ne tini-mwasa uru ikeno mine ku imo nâ. Mao nâ, Maro Ŋalae, noko tamwata ma kulu kulanzi tamâta rârâni taitu-taitu, ipakura kuku vetâŋa ndia muŋga kinzi siveta ŋinde. \c 63 \s1 Tamâta ilo tu Maro Kindeni ma imo kuku i, kala ikai noŋa papa \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine, lâ zo ŋinde i imo nia bilimu ikeno Judia tâno. \p \v 1 Maro Kindeni, naneŋgu Maro Ŋalae noko, naŋa iloŋgu ndo tu apono muli pano. Naŋa iloŋgu ndo ikeno pano, itogo tamâta imo nia bilimu ku irakoŋa ŋalae tina ŋana lââ kâ. \v 2 Naŋa iloŋgu tu amora noko kilala tava ne walo kaika ipâŋga nia yo lâ noko ne luma sapâŋa ilo. \p \v 3 Maro Kindeni, noko ne tini-mwasa uru ikeno mine ku imo nâ, aku ŋinde nde kelekele ara ndo, ipole maka tamâta nema via lâ tâno ŋine kulu, aku ipole kelekele pinde rârâni tona. Mine kala naŋa apaneano asuka noko ŋa kâki. \v 4 Naŋa ma kawâŋgu ndaŋge pano ikura zo rârâni naŋa ma amo viâŋgu. Naŋa ma asuka mbauŋgu kâki akai noŋa pano. \v 5 Lâ zo ŋana naŋa amo noko tini laiti, ande naŋa ma iloŋgu ara nâ, itogo tamâta ika kâpwa ara lee kapwa pupuro ndo mwasina. Aku naŋa ma awâŋgi wâŋgiŋa paneâŋa kâ pano tava ndekâŋa ŋalae. \p \v 6 Maro Kindeni, lâ zo ŋana naŋa akeno kenoŋa nia, ande naŋa uru kaloŋgu ŋgere ŋanano. Naŋa kaloŋgu ŋgere ŋanano mine lee mbwale pwataki. \v 7 Naneŋgu vetâŋa ŋinde nde duvi mine; noko kumo naneŋgu Pavilâŋa Tamwata ikura zo rârâni. Naŋa amo noko tini laiti, itogo tatareko natu imuna tina mbani kalo mine, aku andeka nâ awâŋgi pano. \v 8 Naŋa asaŋa noko kaika ndindi nâ, aku noko ne walo kaika uru ikea ŋanana. \p \v 9 Tamâta pinde situ sipu naŋa pâta amâte, andeta kinzini ma sisânda kazâŋa kulu ku ma silâ pa mateŋa nianzi. \v 10 Kinzi ma sipamateteu lâ paraŋa ilo, ŋineŋga kinzi mbwâmbwa ŋgoi ma sika mbatunzi. \v 11 Aŋga naŋa koipu ŋalae ma andekana Maro Kindeni ŋana i ne pavilâŋa ara ŋinde. Tamâta ea sipa ŋgua lâ Maro Kindeni nao, ande kinzi ŋinde ma sindeka ŋalae. Aŋga kinzi laŋeŋa tamwatanzi, ande i ma isae kawanzi. \c 64 \s1 Tamâta ino pa Maro Kindeni tu ma ikea ŋana i kâ \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Maro Kindeni, naŋa iloŋgu makisa ndo. Kupaloŋo pa naneŋgu noŋa ŋga! Naŋa aruru ŋananzi kazâŋa tamâta, kala ano pano tu pwea ŋanana. \v 2 Kinzi tamâta sakamao nde simuna ku sipa ŋgua ŋana siyaula naŋa kâ. Kinzi kawanzi pakâe pakâe siveta mâsi potomule nâ. Naŋa ano pano tu pwatona naŋa sondo. \p \v 3 Kinzi tamâta ŋinde nenzi ŋgua nde itogo pila mata ruru ndo mwasina. Nenzi ŋgua sakamao nde nao sondo imâ pana, itogo tamâta irae temba ku mata ilea sondo pa tamâta toŋge tu ma ipane kâ. \v 4 Kinzi simuna lâ nia ŋgaŋe ku silâwa nâ sipanenzi tamâta ara. Kinzi siruru tia ndo, aku sipanenzi walele nâ. \p \v 5 Kinzi sipu tini-kaika pa warakanzi ilonzi kalonzi ŋana mâsi sakamao ŋinde muŋga sipa ŋgua tu ma siveta. Kinzi siporo ŋana nia pinde sipatea lâ ŋana sio nimbu tu ma ikainzi tamâta kâ. Aku kinzi siporo pa warakanzi mine tu, “Ea ma ikura tu imora kinda, a? Tia ndo!” \v 6 Kinzi sipa ŋgua ŋana siveta mâsi potomule kâ, aku siporo tu, “Kinda tapatea nzâla ara ndo!” Mao nâ, kinzi tamâta nenzi ilo-kalo nde ikeno paveâŋa nâ. \p \v 7 Andeta Maro Kindeni ma silâwa nâ ipanenzi, aku ma patanzi sindue walele nâ. \v 8 Muŋga kinzi tamâta sakamao ŋinde sipa ŋgua tu ma siyaula naŋa, andeta Maro Kindeni ilele nenzi ŋgua ŋinde ku iveta iyaula kinzi warakanzi. Tamâta pinde ma simoranzi ku ma siŋeleanzi wa sirurua kulunzi panzi wa. \v 9 Ŋineŋga tamâta rârâni ma siruru. Kinzi ma kalonzi ŋgere ŋana mâsi ŋinde Maro Kindeni iveta lâ, aku ma sitapâri ŋana mâsi ndainani nâ. \v 10 Ara ŋana kinzi tamâta arara rârâni ma sindekana Yova Kindeni ku silâ simuna i tini laiti. Ara ŋana kinzi tamâta sondo rârâni ma sipanea i sisuka ŋa kâki. \c 65 \s1 Kinda kawânda ndaŋge tandekana Maro Kindeni \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Maro Kindeni, ara ŋana maka ma kalâ kamandi Saion Tuu kulu ku kapaneano kasuka noko ŋa kâki. Aku ara ŋana maka ma kaveta vetâŋa rârâni ŋinde muŋga kapa ŋgua tu ma kaveta pano tona, \v 2-3 ŋana tu noko uru kupaloŋo pa maka nema noŋa. Aku tamâta rârâni ma kalonzi ŋgere ŋana nenzi kiesaka kâ, ku ma simâ pano. Maka nema vetâŋa potomule nde itawama ndue ndo, andeta noko kuzavaru nema kiesaka ŋinde piti lâ tinima. \v 4 Maka kandeka ŋalae, ŋana tu noko kupatea maka lâ kala pwaima kalâ kamo noko ne luma ilo. Kelekele arara nâ nde ipipi lâ ikeno noko ne luma sapâŋa ŋinde ilo, aku maka ma iloma ndeka ŋana kakai kelekele ŋinde kâ. \p \v 5 Maro Kindeni, maka nema Yautâŋa Tamwata noko, noko uru kupaloŋo pa nema noŋa kala kuveta mâsi ŋalaŋala kie-kie ŋana kuvila maka kâ. Andeta maka nâ tia; kinzi tamâta simo tâno ndoni ikeno pa tâi tini pinde rârâni, kinzi ŋinde nde sio tininzi pa noko tu ma kuvilanzi. \v 6 Noko ne walo nde kaika; mine nde noko kuonzi tuu ŋalaŋala silâ simandi nianzi nianzi. Aku mâsi ŋinde itula pwataki tu noko ne walo nde ŋalae ndo. \v 7 Lâ zo ŋana kâla-lawea imandi tava ne nduŋeŋani, ande noko kuveta tâi pâti kii lâ. Aku noko uru kuveta vetâŋa kie taituni ŋana kupupu kinzi tinikoa ŋgu nenzi taŋa-kaika ndue tona. \v 8 Kinzi tamâta simo tâno ndoni nde simora mâsi ŋalaŋala noko kuveta ŋinde, kala wisinzi motutu. Lâ tâno ŋinde ikeno pa mbwera kâ, aku ilâ lee ipâŋga tâno ŋinde ikeno pa wâra kâ, ande kinzi tamâta sindeka ku sisuŋa kawanzi kâki ŋana sipaneano. \p \v 9 Noko ilo pa tâno; mine kala noko uru kuo karâzi imbe indue, aku kuveta tâno ne siŋi ipâŋga. Maro Kindeni, noko ne lââ nde ŋalae tina, kala kupaliŋi karâzi imbe ndue. Aku noko kuveta kâpwa kie-kie ipâŋga tâno ilo panzi tamâta tu sika. Noko tamwata ne pateâŋa nde ikeno mine. \v 10 Noko kuo karâzi ŋalae imbe indue pa tâno ŋinde muŋga tamâta sike. Noko kuo karâzi imbe indue ŋana iveta tâno mbariri, aku kuveta kaniŋa mata ipâŋga. \v 11 Noko kuveta kie ara ndo, kala zo ŋana kaniŋa gonâŋa kâ, ande kâpwa maria ipâŋga. Mao nâ, kelekele arara kie-kie nde ikeno pano. \v 12 Unza arara nde ipâŋga lâ tâno ŋinde kinzi lama uru simo, aku noko kuveta ndekâŋa ipâŋga lâ nia tuu kulu. \v 13 Kinzi lama ŋgu kambwaŋenzi ŋalae nde simandi nia unza ŋinde, aku kâpwa nde ipipi lâ nia kawa kawa rârâni. Mine kala kelekele rârâni nde sigogo kawanzi ku sindeka siwâŋgi wâŋgiŋa paneâŋa kâ pa Maro Kindeni. \c 66 \s1 Kawânda ndaŋge tawâŋgi wâŋgiŋa paneâŋa kâ pa Maro Kindeni \p \v 1 Miki tamâta rârâni kamo tâno ndoni, miki rârâni kandeka ku kasarâwa kapanea Maro Kindeni kasuka i ŋa kâki! \p \v 2 Miki kawâŋgi ku katula i kilala pwataki tu i ŋa nde ŋalae ndo! Kapanea i ŋa kasuka kâki! \v 3 Kaporo pa Maro Kindeni mine tu, “Maka kamora mâsi ŋalaŋala noko kuveta ŋinde, kala wisima motu. Noko ne walo nde kaika ndo; mine nde noko ne kazâŋa tamâta siruru ku sipare tukunzi ndue lâ noko nao. \v 4 Mao nâ, tamâta rârâni lâ tâno kulu nde sipare tukunzi pano ku siwâŋgi wâŋgiŋa paneâŋa kâ sisuka noko ŋa kâki ndo.” \p \v 5 Mine nde miki kamâ kamora vetâŋa rârâni Maro Kindeni muŋga iveta ŋinde. Iveta mâsi ŋalaŋala lâ tamâta naonzi, kala wisinzi motutu. \v 6 Iveta mâsi mine; iveta tâi ipalele ipâŋga nia mâsa-mâsa, kala maka timbuma kinzi soka simbwaliu pa tini pinde. Kala ŋine maka kamandi niani ndaina ku kandekana Maro Kindeni ŋana i ne mâsi ŋinde kâ. \v 7 I ne walo nde kaika, aku ikai koipu ŋalae, ma imo mine ku imo nâ. I mata ilea kaika panzi tinikoa ŋgu. Mine nde miki tamâta ŋine uru taŋami kaika papa i, ande miki ma kapasuka warakami tinimi ndimo. \p \v 8 Miki ŋgu ŋine ma kapanea maka nema Maro Kindeni kasuka i ŋa kâki. Ara ŋana nemi paneâŋa ŋinde ma ipâŋga nia yo. \v 9 Ŋana tu Maro Kindeni ikatona maka Isrel ŋgu sondo ndo, kala kamo viama nâ. I ŋandai isâu panzi kazâŋa tamâta tu sipole maka ŋga. \v 10 Maro Kindeni, noko malia kulua maka ŋana pwai samâŋa pama, itogo tamâta ikai samâŋa pa mira “silva” ku imomo lâ yââ ilo ŋana ma ipâŋga zuzuli ndo. \v 11 Muŋga noko pwaima kaika kalâ viâŋa ilo, aku kusia malia ŋalae kâki kuluma. \v 12 Noko kusâu panzi kazâŋa tamâta, kala kenzi nâ sipale maka lâ. Maka kakai nâna ŋalae, itogo tamâta toŋge yââ ikana tâku lââ pondi kâki ku ipatuku i lâ. Taitu kala zo ŋine noko kuo maka kamo nia ara, kala iloma ara nâ. \p \v 13-14 Muŋga, lâ zo ŋinde malia imâ ipâŋga pa naŋa, ande naŋa apambwâre tu ma aveta vetâŋa pinde pano. Kala ŋine naŋa ma aveta patarawâŋa pano, ikura naneŋgu ŋgua pâŋa mine. Naŋa ma akai simbi amâ noko ne luma sapâŋa ilo ku ma apatarâwa pano. \v 15 Naŋa ma amomo simbi situmbu ŋalaŋala ŋinde nâ lâ patarawâŋa nia. Naŋa ma amomo lama tamâne simbi, aku ne mundo ma ikâki imâ pano. Aku naŋa ma amomo bulmakao simbi tava meme simbi lâ patarawâŋa nia tona. \p \v 16 Ayo, miki tamâta ea uru kamege ŋana Maro Kindeni kâ, miki ŋinde rârâni kamâ katambira taŋami. Naŋa ma aporo atula ŋgua pami ŋana vetâŋa rârâni i muŋga iveta ŋana ivila naŋa kâ. \v 17 Muŋga naŋa asarâwa papa i tu ma ivilana. Naŋa kawâŋgu kâki awâŋgi wâŋgiŋa paneâŋa kâ papa i. \v 18 Lâ zo ŋinde, ambo kiesaka ikeno pa naŋa aku naŋa ŋandai iloŋgu malia ŋana ŋga, ande Maro Ŋalae ma ipono taŋa ŋana naneŋgu noŋa kâ. Andeta tia. \v 19 Mao nâ, Maro Kindeni itambira taŋa pa naneŋgu sarawâŋa, aku ipaloŋo pa naneŋgu noŋa lâ. \v 20 Maro Kindeni ŋandai ipu muli pa naneŋgu noŋa ŋga, aku i ŋandai ikai ne tini-mwasa ara ŋinde piti ŋanana ŋga. Mine kala naneŋgu paneâŋa ilâ papa i. \c 67 \s1 Tawâŋgi wâŋgiŋa paneâŋa kâ pa Maro Kindeni \p \v 1 Maro Kindeni, kalo sukâŋa ŋanama ku kuveta kie ara pama. Kulele nao pama ku kuvilama! \p \v 2 Ambo noko ma kuveta mine, ande tamâta rârâni simo tâno ndoni ma sisama noko ne vetâŋa kilala pwataki, aku ma sisama tu noko uru pwainzi tamâta piti lâ kazâŋa ilo. \p \v 3 Maro Kindeni, naŋa iloŋgu tu tamâta rârâni ma sipaneano. Ara ŋana tamâta ndoni ma sisuka noko ŋa kâki! \v 4 Naŋa iloŋgu tu kinzi tinikoa ŋgu ndoni ma sindeka ku siwâŋgi pano, ŋana tu noko uru kumandi ŋgua nia ku pwai samâŋa sondo ndo panzi tamâta ŋana nenzi vetâŋa kâ. Noko pwai poe sondo ndo panzi tamâta ŋgu rârâni. \v 5 Maro Kindeni, naŋa iloŋgu tu tamâta rârâni ma sipaneano. Ara ŋana tamâta ndoni ma sisuka noko ŋa kâki! \p \v 6 Kâpwa arara nde ipâŋga maria lâ tâno ilo. Maro Kindeni, ina maka Isrel nema Maro Ŋalae, ande iveta kie ara ndo pama. \v 7 Mao nâ, Maro Kindeni iveta kie ara ndo pama. Ara ŋana tamâta lâ tâno ndoni ma simege ŋana i kâ. \c 68 \s1 Kinzi Isrel ŋgu sindekana Maro Kindeni ŋana i ne pavilâŋa kâ \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Naŋa iloŋgu tu Maro Kindeni ma imâ walele nâ ŋana isokinzi ne kazâŋa tamâta sikâwa pwapwataki silâ. Kinzi tamâta ŋinde uru ilonzi sakamao ndo papa i. Ara ŋana kinzi ma sikâwa lâ i nao. \v 2 Naŋa iloŋgu tu i ma isokinzi piti, itogo lawea itapala yââ ne mundo kala nao tia lâ. Naŋa iloŋgu tu i ma izavarunzi ndo, itogo yââ isimu sipa siŋi ku iveta ipâŋga itogo lââ mine. \v 3 Andeta ara ŋana kinzi tamâta sondo ma sindeka lâ Maro Kindeni nao. Ara ŋana kinzi ma ilonzi ndeka nâ sisuŋa kawanzi kâki. \p \v 4 Mine nde miki ma kawâŋgi wâŋgiŋa paneâŋa kâ pa Maro Kindeni kasuka i ŋa kâki. Ina uru iyoka take-take kulu ilâ wa imâ wa, aku i ŋa mine tu Yova Kindeni. Miki kawâŋgi papa i ku kandeka lâ i nao. \v 5 Maro Kindeni imo ne luma sapâŋa ilo, aku inani uru ikatonanzi lâlu mundoro wa taine mwala-mwala wa. \v 6 Kinzi tamâta ea simo simbonzi nâ, ande Maro Kindeni iveta nia sondo panzi ŋana simo ara kâ. I iyautenzi tamâta piti lâ luma sakamao ilo, aku ivetanzi simo ara ndo. Aŋga tamâta ea sipu mulinzi papa i, ande ionzi simo nia sakamao. \p \v 7 O Maro Kindeni, nanayoni noko kumuŋga panzi ne tamâta ku pwainzi soka nia bilimu silâ. \v 8 Pa zo ŋinde tâno iririŋo, aku karâzi ŋalae imbe ndue. Noko nde maka Isrel nema Maro Kindeni, aku vetâŋa kie mine nde ipâŋga lâ noko nao, lâ zo ŋinde noko kupatua lâ Sinai tuu kulu. \v 9 O Maro Kindeni, lâ zo ŋinde noko kuo karâzi imbe more-more ŋalae indue pa noko ne tâno, kala tâno ŋinde ipâŋga ara kilo. \v 10 Noko ne tamâta siveta nenzi lawea lâ tâno ŋinde. O Maro Kindeni, ara tamwata kala noko; mine nde noko kurombonzi kinzi sugorai tamwatanzi. \p \v 11 Aku muli ŋga Maro Ŋalae iporo itula ŋgua pwataki lâ, ŋineŋga taine rârâ nde sikai i kawa ŋgua ŋinde silâ situla pwataki mine tu, \v 12 “Kinzi koipu ŋalaŋala sitavanzi nenzi zugu tamâta nde sikâwa pwapwataki sipalilu nâ silâ!” Taine pinde simo lawea ilo, aku kinzi ŋinde siwae mbaliŋa wa kelekele ŋinde kinzi tamâne muŋga sikai lâ paraŋa ilo. \v 13 Kinzi siwae sii bâlu tainzi muŋga tamâta siveta lâ mira “silva” tini, aŋga sii ŋinde mbaninzi nde siveta lâ mira “gol” tini kala salaga-salaga. Ambo taitu ŋana sâ kâ ŋga miki tamâta pinde kamuna kamo lama nenzi ŋgumbi ilo, aku miki ŋandai kalâ paraŋa ilo, a? \p \v 14 Maro Kindeni Walo Tamwata nde izavarunzi koipu ŋalaŋala lâ Salmon Tuu kulu, itogo karâzi tava “ais” imbe ndue mine. \v 15 Aku tuu toŋge kala imandi tâno ŋinde tona, sipatu ŋa tu Basan Tuu. Ŋinde nde tuu ŋalae tina, aku ne mira ŋalaŋala rârâ ŋinde keno. Andeta tuu ŋinde imo ipadâda nâ. \p \v 16 Ayo, noko tuu ŋalae ndai, ŋana sâ kâ ŋga noko kupadâda ŋana Saion Tuu, tuu ŋinde Maro Kindeni muŋgani ipatea tu ma imo kulu, a? Mao nâ, Yova Kindeni ma imo tuu ŋinde kulu ikura zo rârâni. \v 17 Maro Ŋalae iyoka pa Sinai Tuu kulu ku iyoka lee ikâki ilâ ne luma sapâŋa ikeno Saion Tuu kulu ŋinde ilo. Iyoka imuŋga panzi ne zugu tamâta sitava nenzi kareta kaika, kambwaŋenzi tamâta-tamâta. \v 18 Maro Kindeni, noko pwâki kulâ tuu ŋinde kulu, aku pwainzi ne kazâŋa tamâta soka muli silâ, kinzi ŋinde muŋga kupolenzi lâ paraŋa ilo ku wâlo nâ kupanzi kaika lâ. Lâ zo ŋinde, kinzi kazâŋa tamâta ŋinde mbaliŋa kie-kie silano. Mao nâ, kinzi tamâta muŋga mbo sipu mulinzi pano ŋinde sio nenzi mbaliŋa imâ pano. Mine nde Maro Yova Kindeni ma imo niani ndaina. \p \v 19 Mine kala nenda paneâŋa ilâ pa Maro Ŋalae, inani uru ikale nenda malia ikura zo zo! Maro Kindeni simbo nâ nde imo nenda Yautâŋa Tamwata. \v 20 Kinda warakânda nenda Maro Kindeni ŋinde nde Maro ŋana iyautenzi tamâta piti lâ kazâŋa ilo. Ina kinda nenda Koipu Ŋalae Yova Kindeni, aku inani itiŋgi mateŋa piti kala iŋgeŋge ŋana kinda kâ. \p \v 21 Mao nâ, Maro Kindeni ma izavarunzi ne kazâŋa tamâta ndo lâ, kinzi ŋinde uru sipono muli pa vetâŋa kiesaka. \v 22 Maro Ŋalae iporo tu, “Naŋa ma alâ pa Basan tâno wa tâi geza-geza wa, aku ma akainzi kazâŋa tamâta ataulo amâ kilo, ŋineŋga ma apunzi pâta sipamateteu. \v 23 Kinzi seenzi ma isala nia ilâ, aku miki ma kamora ku kandeka ŋalae. Aku nemi mbwâmbwa ma sinu seenzi lee kapwanzi pupuro lâ.” \p \v 24 O Maro Kindeni, naneŋgu Koipu Ŋalae noko, noko kupolenzi ne kazâŋa tamâta marumbu lâ, kala tamâta rârâni simora noko pwoka kulâ ne luma sapâŋa ilo tava ndekâŋa nâ. \v 25 Kinzi wâŋgiŋa tamwatanzi nde soka noko muli silâ, aŋga kinzi wâŋgu râŋa tamwatanzi nde soka kinzi mulinzi silâ. Aŋga kinzi taine taipa nde soka kunzi ku sira nenzi wâŋgu kiri-kiri. \v 26 Kinzi siwâŋgi mine tu, “Miki Maro Kindeni ne tamâta kala kapasau kamo taitu ŋai, miki rârâni kapanea i! Miki Isrel ŋgu kapanea Yova Kindeni kasuka i ŋa kâki!” \v 27 Kamora ŋga! Kinzi Benjamin ne vâsa ŋgu nde ŋgu kiri-mwata nâ, taitu kinzi ŋinde simuŋga panzi tinikoa ŋgu rârâni silâ. Aŋga kinzi tamâta mbâna-mbâna lâ Juda ne vâsa ŋgu nde sikainzi nenzi tamâta ku soka Benjamin ŋgu mulinzi silâ. Aŋga kinzi tamâta mbwananâŋa lâ Sebulun ne vâsa ŋgu wa Naptali ne vâsa ŋgu, kinzi ŋinde soka mulinzi silâ. \p \v 28 O Maro Kindeni, maka iloma tu noko ma kutula ne walo kaika pwataki, waloni ndaina noko muŋga kuo pama ŋana ivilama kâ. \v 29 Kinzi koipu ŋalaŋala nde sisama tu noko kumo Koipu Ŋalae, kala sikai nenzi wisi-ara simâ pano lâ noko ne luma sapâŋa ŋinde ikeno Jerusalem lawea ilo. \v 30 Maka iloma tu noko ma kumbitanzi Isip ŋgu, kinzi ŋinde sitogo ŋgoa ŋgoi uru imo lââ pwali. Kinzi simo sitogonzi bulmakao tamâne lâ kinzi bulmakao natu ŋgininzi. Kumbitanzi lee ikura lâ zo ndia kinzi ma sipare tukunzi pano ku mira “silva” silano. Maka iloma tu noko ma pwai kazâŋa panzi tamâta ŋinde uru sindeka ŋana paraŋa kâ, aku kusokinzi sikâwa pwapwataki silâ. \v 31 Noko ma kupolenzi Isip ŋgu mine, ŋineŋga nenzi koipu ŋalae ma ionzi ne dumui soka silâ pa Jerusalem lawea, aŋga kinzi tamâta ŋinde simo Itiopia tâno kala ma sikai nenzi mbaliŋa simâ pano. \p \v 32 Mine nde miki tamâta pa ŋgu rârâni kamo tâno ndoni, miki kawâŋgi pa Maro Kindeni. Kawâŋgi wâŋgiŋa paneâŋa kâ pa Maro Ŋalae, \v 33 ina uru iyoka nia maa siŋga ikeno âta ŋinde ilâ wa imâ wa. Miki kaloŋo ŋga; kala ŋine isuŋa kawa kâki ŋalae ndo! \v 34 Miki rârâni kaporo katula pwataki tu Maro Kindeni ne walo nde ŋalae tina. I imo Isrel nenzi Koipu Ŋalae, aku uru itula ne walo kaika pwataki lâ nia maa ikeno âta ŋinde. \v 35 Isrel nenzi Maro Kindeni imo ne luma sapâŋa ilo, aku tamâta rârâni nde simege ŋana i kâ. I uru iwae ne walo kaika panzi ne tamâta. Paneâŋa ilâ pa Maro Kindeni! \c 69 \s1 Tamâta ikai noŋa pa Maro Kindeni tu ma ivila i \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Maro Kindeni, kuvilana ŋga! Lââ ipondi kâki imâ ipâŋga naŋa ndaŋgenâŋgu. \v 2 Naŋa apale tâno mbariri andue alâ, aku tâno kaika ŋana namandi kulu keno, ande tia. Naŋa amo tâi geza-geza ilo, aku laiti ŋana ambwatuke kâ. \v 3 Maro Kindeni, naŋa amo asarâwa pa noko lee naneŋgu walo marumbu lâ, aku ŋandolâŋgu mbwendu mâsa-mâsa lâ. Naŋa ao matâŋgu ikura zo luandondo koŋa pa noko tu ma kuvilana, kala matâŋgu sakamao lâ. \v 4 Tamâta rârâ sikai kazâŋa pa naŋa koa tia nâ. Kinzi kambwaŋenzi ŋalae tina, ipole naŋa kuluŋgu pwau ŋine kambwaŋenzi. Kinzi kazâŋa tamâta ŋinde nenzi walo nde kaika, aku kawanzi laŋeŋa nâ sisowe ŋgua lâ naŋa tiniŋgu. Kinzi situ ma sizavaru naŋa ndo. Naŋa ŋandai apanawe nenzi kelekele toŋge ŋga, andeta kinzi siporo kaika kala naŋa warakâŋgu neŋgu mbaliŋa alanzi koa tia nâ. \p \v 5 Maro Kindeni, noko kusama tu naneŋgu ilo-kalo nde soki ndo. Naneŋgu kiesaka ipavea lâ noko nao, ande tia. \v 6 Maro Ŋalae, noko Yova Kindeni Kaika Warika, ambo noko ma kuvila naŋa tia, ande naneŋgu kazâŋa tamâta ma sipole naŋa. Ŋineŋga kinzi tamâta kala uru kalonzi tawanano ŋinde ma sikai maŋeti kuku naŋa. Maka Isrel nema Maro Kindeni, naŋa tiniŋgu pwâka tu naneŋgu malia ŋine ma ivetanzi tamâta pinde siporo ŋgua sakamao panzi tamâta ŋinde uru siwâŋgi pa noko. \v 7 Naŋa uru apono muli pano, aku ŋana duvi ŋinde kâ kinzi tamâta siporo ŋgua pavaligiŋa pa naŋa, aku siveta naŋa maiŋgu ŋalae. \v 8 Andeta ŋinde nâ tia; niŋgu-nambwe wukale simora naŋa nde togo tamâta lâ ŋgu toŋge. Aku naŋa taiŋgu-tata kinzi kala simora naŋa nde togo tamâta lombo mine. \v 9 Ŋana tu naŋa iloŋgu ndo keno pa noko ne luma sapâŋa, aku iloŋgu ŋalae tina tu luma ŋinde ma ikeno ara nâ. Aku lâ zo ŋana kinzi tamâta siporo ŋgua pavaligiŋa pa noko, ande nenzi ŋgua soki ŋinde imâ ikai naŋa tona. \v 10 Mine nde naŋa kaloŋgu sukâŋa ŋalae tina, kala apatawa warakâŋgu tiniŋgu ku asâpa ŋana aka kâpwa kâ. Taitu kinzi tamâta simora naŋa aveta mine, kala siporo ŋgua pavaligiŋa pana. \v 11 Aku naŋa asawa pasawaŋa râge-râge lâ tiniŋgu tona, ŋana itula pwataki tu naŋa akai mâŋgu ŋana kalo-sukâŋa kâ. Ambo taitu kinzi tamâta simora ŋinde ku siŋelea naŋa. \v 12 Kinzi tamâta sipasau lâ ao ŋgini ku situ naŋa ŋguanâŋgu. Tamâta pinde simo nia ŋinde ku sinu lââ kaika sidauda ikura zo zo, aku kinzi ŋinde sisia wâŋgiŋa sakamao sivaligi naŋa. \p \v 13 Andeta kalo loko, naŋa ma akai noŋa pa noko, Yova Kindeni. Maro Kindeni, noko uru tini mwasa ndo pa naŋa ikura zo zo, aku noko uru kupaveta kuku tamwata ne ŋgua pâŋa ŋana kuvilanzi ne tamâta. Mine kala lâ zo ndia noko tamwata kupatea, ande naŋa iloŋgu tu noko ma kusâu pa naneŋgu noŋa. \v 14 Pwai naŋa piti lâ tâno pâpâŋa ŋine. Tia ma naŋa andue alâ nziŋa ilo, ku ma naoŋgu tia lâ. Pwea ŋanana, ŋana kinzi kazâŋa tamâta ma sikura tu sizavaru naŋa tia, aku tâi geza-geza ŋine ma ikura tu ipatuku naŋa tia mine nâ. \v 15 Noko ma kusâu pa uŋara tu ikai naŋa, mine ndimo. Aku noko ma kusâu pa tâi geza-geza tu ma ipatuku naŋa kala ambwatuke, mine ndimo. Aku noko ma kusâu pa mateŋa nianzi tu ipaŋando naŋa, mine ndimo. \v 16 Yova Kindeni, ikura zo rârâni noko tini mwasa ndo pa naŋa, aku ŋinde nde ara ndo. Mine nde kupaloŋo pa naneŋgu noŋa ŋga! Noko ne kalo-sukâŋa nde ŋalae tina; mine kala kulele nao pa naŋa! \v 17 Naŋa nde noko ne wurâta tamâta. Mine kala noko ma kupavea ŋanana ndimo. Naŋa asânda malia ŋalae toŋge kulu; mine nde ano pano tu kusâu pa naneŋgu noŋa walele nâ. \v 18 Kumâ kumo naŋa tiniŋgu laiti, aku pwaina piti lâ naneŋgu kazâŋa tamâta mbaunzi ilo, ŋana ma amo ara kilo. \p \v 19 Noko kusama lâ ŋana ŋgua potomule kinzi tamâta ŋinde uru siporo pa naŋa. Noko kusama tu kinzi uru siveta maŋeti pa naŋa wa sitawa ŋâŋgu ndue wa. Noko mata kumoranzi naneŋgu kazâŋa tamâta rârâni. \v 20 Ŋgua sakamao ŋinde iyaula naŋa iloŋgu kaloŋgu ndo lâ, kala iloŋgu malia ndo. Naŋa atu tamâta pinde ma kalonzi sukâŋa ŋanana tâ, andeta tia. Aku naŋa atu tamâta pinde ma siporo ŋgua ara tâ pana ŋana sipu tini kaika pa iloŋgu kaloŋgu kâ. Andeta tia. \v 21 Aku lâ zo ŋana putole ipuna, ande kinzi kâpwa kaŋa makisa nâ silana tu aka. Naŋa arakoŋa ŋana lââ kâ, andeta kinzi waini sakamao nâ silana tu anu. \p \v 22 Mine nde lâ zo ndia kinzi siveta kâŋa-nuŋa ŋalaŋala, ande naŋa iloŋgu tu ndekâŋa ne zo ŋinde ma ipalele ku iyaula kinzi warakanzi, itogo nimbu ikai ŋgoa mine. Naŋa iloŋgu tu kinzi ma sikai pareŋa-nia ŋana nenzi vetâŋa potomule kâ. \v 23 Maro Kindeni, naŋa iloŋgu ndo tu noko ma kuveta matanzi leva-leva, ŋana kinzi ma sikura tu simora kilo tia. Kuyaula kumbunzi totoroni, ŋana kinzi ma sikura tu simandi kaika kilo tia. \v 24 Naŋa iloŋgu tu noko ma wisi nâna ŋalae ndo pa kinzi, aku kuyaulanzi. Ara ŋana noko ne wisi-nâna ma ilâ panzi ku izavarunzi ndo. \v 25 Naŋa iloŋgu tu nenzi lawea ma ikeno kaa nâ, tamâta toŋge tia. Noko ma kusâu pa tamâta toŋge lâ ŋgu ŋinde tu ma imo via ndimo. \v 26 Ŋana tu kinzi siveta kenzi sakamao panzi noko ne tamâta, maka ŋine muŋga noko tamwata kupare nia pama lâ. Kinzi siporo ŋgua pavaligiŋa pa maka tamâta ŋine muŋga noko nâna kulama, aku nenzi vetâŋa ŋinde iveta iloma malia ndo. \v 27 Naŋa iloŋgu tu noko ma kalo ŋgere ŋana kinzi tamâta sakamao ŋinde nenzi kiesaka rârâni taitu-taitu. Noko ma kusâu panzi tu ma simo kunzi noko ne ŋgu, mine ndimo. \v 28 Ara ŋana noko ma kuzavaru ŋanzi piti lâ pepa ŋana via kâ tini. Noko ma kuŋgere ŋanzi lâ pepa ŋinde kinzi tamâta sondo ŋanzi keno tini, mine ndimo. \p \v 29 Aŋga naŋa nde akai nâna ŋalae ŋinde, kala iloŋgu malia ndo. O Maro Kindeni, pwaina piti lâ kazâŋa ilo, aku kuveta naŋa amo ara kilo. \p \v 30 Maro Kindeni, ambo noko ma kuveta mine, ande naŋa ma awâŋgi wâŋgiŋa paneâŋa kâ pa noko. Naŋa ma kawâŋgu ndaŋge pano ku aporo asuka noko ŋa kâki. \v 31 Yova Kindeni, naŋa asama tu noko ma tini mwasa ndo ŋana vetâŋa mine, ŋana tu noko ilo ndeka ŋalae ŋana tamâta nenzi paneâŋa kâ. Aku noko ne ndekâŋa ŋinde ipole ne ndekâŋa lâ zo ndia kinzi tamâta sipatarâwa bulmakao tamâne pano. \v 32 Tamâta pinde uru sikai nâna wa malia rârâ, andeta lâ zo ŋana kinzi ma simora Maro Kindeni ivila naŋa, ande kinzi ma sindeka. I ne vetâŋa ŋinde ma ipu tini kaika panzi tamâta ŋinde uru sipare tukunzi pa Maro Kindeni. \v 33 Ŋana tu Yova Kindeni uru ipaloŋo pa kinzi sugorai tamwatanzi nenzi noŋa. Aku i ŋandai kalo kapa ŋananzi ne tamâta ŋinde simo luma sakamao ilo ŋga. \p \v 34 Ayo, miki samba wa tâno wa tâi wa, ara ŋana miki rârâni ma kagogo kawami ilâ kunzi kelekele rârâni simo vianzi ŋinde kawanzi, aku kapanea Maro Kindeni kasuka i ŋa kâki. \v 35 Ŋana tu Maro Kindeni ma ikea ŋana Jerusalem lawea, aku i ma iveta Juda nenzi lawea rârâni kilo. I ma ionzi ne tamâta simo ara kilo lâ lawea ŋinde, aku ma sikai tâno ŋinde ndoni saŋenzi kazâŋa tamâta. \v 36 Maro Kindeni ne tamâta ŋinde nenzi vâsa ma muli sikai tâno ŋinde, aku tamâta ea ilonzi ndo ikeno pa Maro Kindeni, kinzi ŋinde ma simo tâno ŋinde ikura zo rârâni. \c 70 \s1 Tamâta ino pa Maro Kindeni tu ma ivila i \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Maro Kindeni, kalo sukâŋa ŋanana ku pwaina piti lâ kazâŋa ilo! Yova Kindeni, kumâ walele ku kuvilana! \v 2 Tamâta pinde situ sipu naŋa pâta amâte. Naŋa iloŋgu tu noko ma kuveta maŋeti panzi ku kupolenzi ndo lâ. Kinzi uru sindeka ŋana naneŋgu malia ŋine kâ. Naŋa iloŋgu tu noko ma kuŋaranzi ku kutawa ŋanzi ndue lâ. \v 3 Kinzi sivaligi naŋa wa siveta “a” pana wa. Naŋa iloŋgu tu noko ma kuzavarunzi ndo lâ, aku kuveta kinzi mainzi ŋalae. \v 4 Aŋga tamâta pinde nde uru simâ pano, aku naŋa iloŋgu tu kinzi ŋinde ma sindekanano. Noko muŋga pwainzi tamâta ŋinde piti lâ kazâŋa ilo, aku naŋa iloŋgu tu kinzi rârâni ma kawanzi ndaŋge pano ku siporo ŋgua ikura zo rârâni mine tu, “Maro Kindeni nde ara ku ara ndo!” \p \v 5 Ambo taitu naŋa nde tamâta kaa nâ, aku akura tu apavila warakâŋgu, ande tia. O Yova Kindeni, kumâ walele pa naŋa ŋga! Naneŋgu Maro Kindeni, naneŋgu Pavilâŋa Tamâta wa naneŋgu Yautâŋa Tamâta noko. Mine nde ano pano tu kumâ walele nâ ku kuvilana. \c 71 \s1 Tamâta koŋa ne noŋa \p \v 1 Yova Kindeni, naŋa amâ pa noko ŋana noko ma pwatonana. Noko ma kusâu panzi kazâŋa tamâta tu ma sipole naŋa kala akai maŋeti, mine ndimo. \p \v 2 Noko nde vetâŋa sondo warika. Mine nde kuvilana, aku pwaina piti lâ kazâŋa ilo. Kupaloŋo pa naneŋgu noŋa, aku kuvilana. \v 3 Noko kumo kutogo mira ŋalae naŋa uru amuna tini mwasina. Noko kumo kutogo ŋgumbi kaika mine, aku noko uru pwea ŋanana, ŋana tu naŋa amâ pa noko nâ ŋana apavea kâ. Noko simbo nâ pwatona naŋa kala amo ara nâ. \v 4 Naneŋgu Maro Kindeni, pwai naŋa piti lâ kinzi tamâta sakamao mbaunzi ilo. Kinzi nenzi walo nde kaika, aku nenzi vetâŋa nde sakamao ndo. \p \v 5 Maro Yova Kindeni, naŋa kaloŋgu tawana noko simbo nâ. Nanayoni, lâ zo ŋinde naŋa tamâta limoa yo, aku amo lee ikura lâ zo ŋine, ande naneŋgu kalo-tawana ikeno mine nâ. \v 6 Ikura zo rârâni naŋa amo viâŋgu, naŋa uru amarerea noko simbo nâ. Nia ndoyo, lâ zo ŋinde nana ipaguguana, aku amo lee apâŋga lâ zo ŋine, ande noko pwatona naŋa sondo ndo. Mine nde naŋa ma apanea noko ŋa ikura zo rârâni. \v 7 Tamâta rârâ simora vetâŋa rârâni noko kuveta pa naŋa, kala wisinzi motutu. Kinzi sisama tu noko simbo nâ ne kaika ŋalae uru ikea ŋanana. \v 8 Ikura zo rârâni naŋa apanea noko ŋa ku atula noko kilala pwataki panzi ne tamâta. \p \v 9 Andeta kala ŋine naŋa ŋga koŋa lâ; mine nde noko ma kupile naŋa ndimo. Naneŋgu walo nde marumbu lâ; noko ma kupu muli pa naŋa ndimo. \v 10 Kinzi kazâŋa tamâta situ sipu naŋa pâta amâte, aku sipasau lâ sipa ŋgua ŋana siyaula naŋa kâ. \v 11 Kinzi siporo tu, “Maro Kindeni ipile i marumbu lâ. Ayo, kinda ma tataŋgula i lee takale kaika. Tamâta toŋge imo ŋana ivila i kâ, ande tia.” \v 12 O Maro Kindeni, noko ma kumo malawae ŋana naŋa kâ ndimo. Naneŋgu Maro Kindeni, kumâ walele nâ ku kuvilana! \v 13 Kinzi tamâta ŋinde uru siporo sitalea naŋa. Naŋa iloŋgu tu noko ma kutawa kinzi ndue ku kuzavarunzi ndo lâ. Kinzi situ siyaula naŋa. Naŋa iloŋgu tu noko ma kuveta kinzi mainzi ŋalae. \p \v 14 Aŋga naŋa ma kaloŋgu tawana noko ikura zo rârâni, aku ma ao tiniŋgu pa noko tu kuvilana. Naŋa ma apanea noko ŋa ku amo nâ. \v 15 Naŋa ma atapâri panzi tamâta ŋana vetâŋa arara ŋinde noko muŋga kuveta pa naŋa. Naŋa azizâla ŋana noko ne pavilâŋa ara ŋinde ne duvi, andeta naŋa ma aporo atula pwataki ikura zo rârâni tu noko pwai naŋa piti lâ kazâŋa ilo. \v 16 Maro Yova Kindeni, naŋa ma kaloŋgu ŋgere ŋana noko ne walo kaika ŋalae, aku ma amo apaneano. Naŋa ma asuka noko ŋa kâki aporo atula ŋgua mine tu, “Maro Kindeni i simbo nâ nde vetâŋa sondo warika.” \v 17 Maro Kindeni, nanayoni, lâ zo ŋinde naŋa lâlu kiri-mwata yo, ande noko uru kupananana, aku kuveta mine lee imâ ipâŋga lâ zo ŋine. Kala zo ŋine naŋa amo ŋai yo atula ŋgua pwataki ŋana noko ne vetâŋa arara ŋinde. \v 18 Kala ŋine naŋa koŋa lâ, aku kuluŋgu pwau sâsâŋa lâ. Andeta Maro Kindeni, noko ma kupile naŋa ndimo. Naŋa iloŋgu tu noko ma kumo kuna, aku naŋa ma atapâri panzi naneŋgu vâsa ŋana noko ne walo kaika. \p \v 19 Maro Kindeni, noko ne vetâŋa rârâni nde sondo ndo, aku noko parina ŋinde nde isala nia ndoni ilâ lee ipâŋga lâ nia maa ikeno âta ŋinde. Noko muŋga kuveta mâsi ŋalaŋala kie-kie. Opopo, tamâta toŋge ipakura kuku noko, ande tia ndo! \v 20 Noko muŋga kuo malia kie-kie imâ ipâŋga pa naŋa, andeta naŋa kaloŋgu tawana tu noko ma kupu tini kaika pa iloŋgu kaloŋgu kilo. Mateŋa imâ ipâŋga tiniŋgu laiti lâ, andeta naŋa kaloŋgu tawana tu noko ma pwaina kâki kala ma amo ara kilo. \v 21 Naŋa kaloŋgu tawana tu noko ma kusuka ŋâŋgu ipâŋga ŋalae ndo, aku noko ma kuveta iloŋgu ara kilo. \v 22 Mao nâ, naŋa ma ara wâŋgu ku awâŋgi wâŋgiŋa paneâŋa kâ pa noko. Naneŋgu Maro Kindeni, noko uru kuveta ikura noko kawa ŋgua rârâni, aku naŋa ma awâŋgi atula ŋinde pwataki. Isrel nenzi Maro Kindeni, noko Sapâŋa Tamwata, naŋa ma ara wâŋgu awâŋgi wâŋgiŋa paneâŋa kâ pano. \v 23 Naŋa ma andeka ŋalae asuŋa kawâŋgu kâki awâŋgi pano. Taitu naŋa ma awâŋgi lâ kawâŋgu nâ, ande tia ndo. Naŋa ma awâŋgi pano tava iloŋgu ndo, ŋana tu noko pwai naŋa piti lâ kazâŋa ilo. \v 24 Tamâta pinde sitogo tu siyaula naŋa, andeta noko kupunzi ndue ku kuvetanzi sikai maŋeti ŋalae. Mine kala ikura zo zo naŋa ma atapâri panzi tamâta tu noko ne vetâŋa rârâni nde sondo ndo. \c 72 \s1 Tamâta ikai noŋa pa Maro Kindeni tu ma ivila Koipu Ŋalae \r Daviti natu Solomon isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Maro Kindeni, naŋa iloŋgu tu noko ma kupanana koipu ŋalae ŋana noko ne vetâŋa sondo kâ. Ŋineŋga i ma isamanzi tamâta sondo lâ ŋgua nia. Noko uru kuveta vetâŋa sondo ndo lâ ŋgua nia. Mine kala naŋa ano pano tu kupanana koipu ŋalae ŋana wurâta ndainani nâ. \v 2 Ŋineŋga i ma ikura tu ikai poe sondo ndo panzi noko ne tamâta, kinzi ŋinde uru simo sitogo sugorai tamwatanzi mine. \v 3 Naŋa iloŋgu tu noko ma kuveta kâpwa maria ipâŋga tâno ilo, aku kuvetanzi ne tamâta rârâni tu ma sipono muli pa noko ne vetâŋa sondo ikura zo rârâni. \v 4 Naŋa iloŋgu tu koipu ŋalae ma iveta kie ara ndo panzi sugorai tamwatanzi, aku ma ivilanzi tamâta ŋinde nenzi kelekele keno panzi tia. Andeta naŋa iloŋgu tu i ma izavarunzi tamâta pinde tona, kinzi ŋinde situ siveta kenzi sakamao panzi tininzi pinde. \p \v 5 Maro Kindeni, naŋa iloŋgu tu noko ne tamâta ma siwâŋgi sipanea noko ikura zo rârâni kari tava nzimona ma sipane nia simo ŋai yo. \v 6 Aku naŋa iloŋgu tu koipu ŋalae ma iveta vetâŋa arara nâ ŋana isukanzi tamâta kâ, itogo karâzi imbe ndue tâno kulu ku iveta kâpwa ipâŋga ara mwasina. \v 7 Naŋa iloŋgu tu kinzi tamâta ma sipaveta kuku vetâŋa ara nâ, ikura zo rârâni koipu ŋalae imo via yo. Naŋa iloŋgu tu kinzi ma simo ara nâ lee ikura zo rârâni nzimona ma ipane nia imo ŋai yo. \p \v 8 Mao nâ, i ma ikai koipu ŋalae panzi tamâta rârâni simo tâno ŋinde ikeno pa mbwera kâ, aku ilâ lee ipâŋga lâ tâno ŋinde ikeno pa wâra kâ. I ne tâno ne keri ma imandi lâ Yufretis Lââ tini laiti, aku ma ilâ lee ikura tâno pinde ndoni. \v 9 Tinikoa ŋgu pinde uru simo nia bilimu, aku kinzi ŋinde ma sipare tukunzi ndue lâ koipu ŋalae nao. Mao nâ, i ne kazâŋa tamâta ma patanzi sindue i kie tini laiti, ku ma simo i kalo. \v 10 Kinzi tinikoa ŋgu nenzi koipu ŋalaŋala ma simora tu i ne kaika nde ŋalae ndo. Mine kala Spen nenzi koipu ŋalae tavanzi koipu ŋalaŋala simo sia pinde, ande kinzi ŋinde ma sikai nenzi mbaliŋa kie-kie simâ silua i. Aŋga Arabia nenzi koipu ŋalae tava Itopia nenzi koipu ŋalae, ande kinzi rua kala ma sikai nenzi mbaliŋa simâ. \v 11 Mao nâ, kinzi koipu ŋalaŋala rârâni ma sipare tukunzi papa i, aku nenzi ŋgu ndoni ma simo nenda Koipu Ŋalae kalo, \v 12 ŋana tu i uru isukanzi sugorai tamwatanzi rârâni lâ zo ndia sisarâwa papa i, kinzi ŋinde kelekele keno panzi tia aku nenzi pavilâŋa tamâta tia. \v 13 I uru kalo sukâŋa ŋananzi tamâta ŋinde nenzi kaika tia kala simo sugorai nâ. I uru ikainzi sugorai tamwatanzi piti lâ kazâŋa ilo, kala simo vianzi. \v 14 Ambo kinzi tamâta sakamao situ siyaulanzi sugorai tamwatanzi ŋinde, ande koipu ŋalae uru ikainzi piti lâ tamâta ŋinde mbaunzi ilo. I tini mwasa ndo panzi, aku i tini pwâka tu kinzi tamâta sakamao ma sipunzi pâta simâte. \p \v 15 Ayo, naŋa iloŋgu tu koipu ŋalae ma imo via ikura zo luandondo! Ara ŋana kinzi tinikoa ŋgu simo Arabia tâno ŋinde ma sikai mira “gol” simâ silua i. Naŋa iloŋgu tu kinzi tamâta ma sino pa Maro Kindeni ikura zo rârâni tu ma isuka koipu ŋalae. Aku naŋa iloŋgu tu Maro Kindeni ma iveta kie ara nâ papa koipu ŋalae ikura zo rârâni. \v 16 Ara ŋana kâpwa kie-kie rârâni ma ipâŋga maria lâ tâno ilo, itogo uru ipâŋga lâ Lebanon tâno mine. Aku ara ŋana kinzi tamâta ma sipâŋga kambwaŋenzi walo lâ lawea ndoni, sitogo leu mine. \v 17 Naŋa iloŋgu tu koipu ŋalae ŋa ma ipâŋga ŋalae ndo, ma ikeno mine ku imo nâ. Ara ŋana kinzi tamâta ma situ i parina lee ikura zo rârâni kari ma ipane nia imo ŋai yo. Aku ara ŋana kinzi tamâta ŋgu ndoni ma sino pa Maro Kindeni tu ma iveta kie ara taituni pa kinzi, itogo uru iveta pa koipu ŋalae mine. Aku ara ŋana kinzi ma sino tu koipu ŋalae ma imo tava ndekâŋa nâ. \p \v 18 Mine nde tapanea Maro Yova Kindeni tasuka i ŋa kâki, ina Isrel nenzi Maro Kindeni! Ŋana tu i simbo nâ uru iveta vetâŋa arara ŋinde. \v 19 I ŋa imo ara ku ara ndo. Tapanea i mine ikura zo rârâni. Ara ŋana i kilala ma ipâŋga nia yo ikura tâno ndoni. Mao ku mao nâ. \p \v 20 Jesi natu Daviti ne noŋa rârâni kala imâ imotu lâ ŋine. \c 73 \s1 Mana mana ŋga kinzi tamâta sakamao uru simo ara nâ \r Asap isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Mao nâ, Maro Kindeni iveta kie ara ndo panzi Isrel ŋgu, kinzi ŋinde ilonzi ikeno mbâra-mbâra. \v 2 Andeta muŋga, naneŋgu kalo-tawana imâ laiti ŋana imbe kâ. Ŋinde itogo naŋa keŋgu apale zuli-zuli sârârâ mine. \v 3 Ŋana tu naŋa amora tu kinzi tamâta sakamao nde sipâŋga mbaliŋa warakanzi. Kinzi uru sipasuka warakanzi tininzi, aku naŋa iloŋgu yosi pa nenzi kelekele. \p \v 4 Kinzi uru sikai nâna lâ karaenzi, ande tia. Kinzi situmbu ara kala simo ara nâ, nenzi pukoŋa toŋge tia. \v 5 Kinzi simo tava malia sitogo kinda mine, ande tia. Malia kie-kie uru ipâŋga pa kinda tamâta rârâni, andeta vetâŋa kie mine uru ipâŋga panzi tamâta sakamao ŋinde, ande tia. \v 6 Mine kala kinzi sindeka kaa nâ ku sipasuka warakanzi tininzi kâki, itogo nenzi siŋgâra ara mwasina. Kinzi uru sizavarunzi tamâta pinde koa tia nâ, aku nenzi mâsi ŋinde ikeno nia yo, itogo nenzi pasawaŋa mwasina. \v 7 Ilo-kalo sakamao nde ipipi lâ ilonzi kalonzi. Kinzi uru siveta vetâŋa potomule kie-kie ndia ilonzi patea tu ma siveta. \v 8 Kinzi siŋeleanzi tamâta pinde, aku sipasule tu ma siveta vetâŋa potomule panzi. Kinzi sipandekâna warakanzi nâ, aku sipa ŋgua tu ma siyaulanzi tamâta pinde. \v 9 Kinzi uru siporo ŋgua pavaligiŋa pa Maro Kindeni, ina imo samba ilo, aku siporo ŋgua potomule panzi tamâta tona. \v 10 Opopo, Maro Kindeni ne tamâta pinde sitambira taŋanzi pa kinzi tamâta sakamao ŋinde nenzi ŋgua, aku sindeka ŋana sipono muli pa ŋgua ŋinde. \v 11 Kinzi tamâta sakamao uru siporo mine tu, “Maro Kindeni izizâla ndo ŋana kinda nenda vetâŋa, ŋana tu Maro Kindeni âta Tamwata ne ilo-kalo nde ŋalae koŋa tia.” \p \v 12 Kinzi tamâta sakamao kalonzi loko ŋana sâ toŋge tia, aku simo nâ sigona mbaliŋa kie-kie rârâ. \v 13 Andeta mana mana, a? Naŋa uru apakatona warakâŋgu sondo ndo, kala iloŋgu ikeno mbâra-mbâra nâ. Vetâŋa soki toŋge iveta muso pa naŋa, ande tia ndo. Andeta naŋa amora kinzi tamâta sakamao nenzi mbaliŋa kala apakasoŋa warakâŋgu tu, “Tiambo naŋa apakatona warakâŋgu mine koa tia nâ, a?” \p \v 14 O Maro Kindeni, ŋana sâ kâ ŋga noko nâna kulua naŋa ikura kari wa mbo wa. Ŋana sâ kâ ŋga noko pwai kazâŋa pa naŋa ikura mboyo mboyo. \v 15 Ambo naŋa muŋga aporo ŋgua pavaligiŋa kaŋa taituni pa noko itogo kinzi tamâta sakamao uru siporo mine, ande ŋinde ma itula pwataki tu naŋa apu muliŋgu panzi noko ne tamâta marumbu lâ. Andeta tia. \v 16 Naŋa iloŋgu ikai wurâta ŋalae tina ŋana asama ŋinde ne duvi kâ. Andeta ŋinde ne duvi ipavea ndo ŋanana. \v 17 Naŋa amo aroto mine nâ ŋana duvi ŋinde kâ lee, ikura lâ zo ŋinde naŋa alâ Maro Kindeni ne luma sapâŋa ilo. Ŋineŋga iloŋgu kaloŋgu ipâŋga lâ, aku naŋa asama lâ ŋana vetâŋa ŋinde ma muli ipâŋga panzi tamâta sakamao. \p \v 18 Noko ma kuonzi soka nia zuli-zuli ndo, ku ma kuveta kinzi patanzi sindue ku sipayaula ndo lâ. \v 19 Noko ma kuzavarunzi walele nâ, aku nenzi mateŋa nde ma sakamao ndo. \v 20 Kinzi sitogo mbupuleŋa toŋge tamâta imbipole lâ mbo. Lâ zo ŋana tamâta ŋinde imandi sânda, ande ne mbupuleŋa ŋinde nao tia lâ walele nâ. Maro Ŋalae, muli ŋga, lâ zo ŋana noko ma kumandi tu pwai kazâŋa panzi tamâta sakamao, ande kinzi ma naonzi tia mine nâ. \p \v 21 Opopo, muŋga, lâ zo ŋinde naŋa iloŋgu makisa ndo wa wisiŋgu sakamao wa, \v 22 ande naŋa azizâla ndo ŋana noko ne vetâŋa kilala. Naŋa iloŋgu kaloŋgu pasâsâe ndo, kala amo noko nao atogo ŋgoa ŋgoi, ne ilo-kalo tia mine. \v 23 Andeta kala ŋine naŋa amo noko tini laiti ikura zo zo, aku noko uru kusaŋa mbauŋgu pa wia kâ. \v 24 Noko kawa ŋgua ara ŋinde uru ikai poe sondo pa naŋa, aku muli ŋga noko ma pwaina alâ amo ku noko ku ma kusuka ŋâŋgu kâki. \v 25 Maro Ŋalae, naneŋgu pavilâŋa tamâta toŋge imo samba ilo, ande tia; noko simbo nâ. Naŋa iloŋgu ndo ikeno pa noko, aku ŋine ikura lâ. Mine nde naŋa ma iloŋgu pa tâno ne kelekele tia ndo. \v 26 Naŋa karaeŋgu ne walo tava iloŋgu ne kaika ma marumbu lâ, andeta Maro Kindeni tamwata imo naneŋgu kaika mao. I ma imo kuku naŋa mine ku imo nâ. \p \v 27 Mao nâ, tamâta ea kinzi sipile noko, ande kinzi ŋinde rârâni ma naonzi tia lâ. Noko ma kuzavarunzi tamâta ea sipu mulinzi pano. \v 28 Aŋga naŋa nde uru amo Maro Kindeni tini laiti, aku ŋinde nde ara ndo. Koipu Ŋalae Yova Kindeni imo itogo naneŋgu maramuŋa mwasina. Naŋa ma aporo atula i ne vetâŋa rârâni pwataki. \c 74 \s1 Tamâta ikai noŋa pa Maro Kindeni tu ma isukanzi Isrel ŋgu \r Asap isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Maro Kindeni, ŋana sâ kâ ŋga noko kupu muli pa maka, a? Tiambo noko ma wisi nâna pa noko tamwata ne lama ŋgu maka ikura zo rârâni, tiya? \v 2 Maka kano pano tu kalo ŋgere kilo ŋana ne tamâta maka. Nia ndoyo noko kupatea maka pa tamwata, aku pwaima piti lâ kazâŋa ilo kala kamo noko ne ŋgu. Maka kano pano tu ma kutaulo kumâ pa Saion Tuu kilo, nia ŋinde noko muŋga kumo, aku kuvilama kilo. \v 3 Kumâ kumora ŋga; maka nema kazâŋa tamâta nde sizavaru kelekele ndoni ikeno noko ne luma sapâŋa ilo marumbu lâ. Mao nâ, luma sapâŋa nde zavaruŋa ndo lâ. \p \v 4 Noko ne kazâŋa tamâta nde silâ noko ne luma ilo, aku simo sikai lolove nâ. Kinzi sikai mbila pinde warakanzi kilalanzi ikeno tini, aku sisona târa luma sapâŋa ilo. \v 5 Kinzi siveta pa noko ne luma sapâŋa itogo tamâta kavasi nâ itale kâi lâ dugu ilo mine. \v 6 Kinzi sikai palaŋa arara pinde muŋga tamâta sipare mâsi lâ tini, andeta kavasi nâ sitoto palaŋa ŋinde nuki-nuki. \v 7 Kinzi sizavaru noko ne luma sapâŋa, ŋineŋga yââ nâ sirumbia ndo lâ. Kinzi siveta vetâŋa sakamao ndo ku siveta muso ŋalae pa lumani ndaina noko muŋga kupatea pa tamwata tu ma kumo ŋinde. \v 8 Kinzi ilonzi patea tu ma sizavaru maka ndo. Mine kala kinzi sirumbia luma sapâŋa rârâni ikeno maka nema tâno kana lâ. \v 9 Noko muŋga kuveta mâsi ŋalaŋala kie-kie, andeta kala zo ŋine maka kamora mâsi toŋge tia. Aku noko ne ŋgua-tulâŋa tamâta rârâni kala naonzi tia mine nâ. Maka nema malia ŋine ma marumbu lâ zo ndia, a? Ŋinde nde maka rârâni kasama tia. \p \v 10-11 Maro Kindeni, ŋana sâ kâ ŋga noko tini pwâka tu kuvila maka, a? Ŋana sâ kâ ŋga noko kumo kusaŋona nâ, a? Noko ma kusâu panzi kazâŋa tamâta tu ma siŋeleano ikura zo ŋapia kilo, a? Tiambo kinzi ma siporo ŋgua pavaligiŋa pa noko ikura zo rârâni, tiya? \p \v 12 Andeta Maro Kindeni, nia ndoyo, aku imâ lee ipâŋga lâ zo ŋine, ande noko kumo maka nema koipu ŋalae. Noko muŋga kupunzi kazâŋa tamâta simo tâno ŋine mbwani rârâ. \v 13 Noko ne walo nde kaika ndo, kala nanayoni nokoni tamwata kupu tâi ŋalae ipwa pwataki. Aku noko kuzavarunzi iŋa saka ŋalaŋala simo tâi ilo ŋinde tona. \v 14 Mao nâ, nokoni kupu iŋa saka ŋalaŋala ŋinde kulunzi pwapwataki simâte lâ, ŋineŋga kutambira karaenzi ilâ pa nia bilimu, kala kinzi mbwâmbwa simâ sikanzi. \v 15 Aku nokoni kuveta lââ pinde isâko ipâŋga tâno kulu ku irere ilâ. Aŋga lââ ŋalaŋala pinde nde kuvetanzi sipâŋga mâsa-mâsa ndo lâ. \v 16 Nokoni tamwata kuveta nia pâne wa kondoma wa, aku noko kuonzi kari ku nzimona rua simo nianzi. \v 17 Nokoni kuo keri pa tâno ndoni, aku noko kupatea kari ne zo wa karâzi ne zo wa, ikura mbwera mbwera. \p \v 18 Mao nâ, noko muŋga kuveta mâsi ŋalaŋala ŋinde. Mine nde Yova Kindeni, ara ŋana noko ma kalo ŋgere ŋana ŋine kâ; noko ne kazâŋa tamâta uru siŋeleano. Kinzi sitogonzi tamâta kapa-kapa, ilonzi kalonzi tia ndo, aku simo siporo ŋgua pavaligiŋa pano. \v 19 Aku kinzi siveta kenzi sakamao ndo pa noko ne ŋgu maka tona. Maka kakura tu kapavila warakama, ande tia. Mine nde noko ma kusâu panzi nema kazâŋa tamâta tu ma sizavaruma ndimo. Maka kano pano tu ma kalo ŋgere kilo ŋana maka kâ. \v 20 Kinzi nzanzare tamwatanzi simuna nâ simo nia kondoma rârâni lâ tâno kulu. Mine nde maka kano pano tu kalo ŋgere kilo ŋana ŋgua pâŋa ŋinde noko muŋga kuveta kuku maka. \v 21 Noko ma kusâu panzi tamâta sakamao tu ma sitawanzi tamâta pinde ndue ku siveta maŋeti panzi, mine ndimo. Ara ŋana noko ma kuveta nzâla panzi sugorai tamwatanzi tu ma sipanea noko ŋa. \p \v 22 Maro Kindeni, kumâ kutula pwataki panzi kazâŋa tamâta tu noko ne vetâŋa rârâni nde sondo. Kalo ŋgere sondo ŋga; kinzi tamâta ŋinde sitogonzi tamâta kapa-kapa, ilonzi kalonzi tia ndo, andeta simo siŋeleano ikura kari wa mbo wa. \v 23 Noko ne kazâŋa tamâta uru kawanzi pakâe pakâe siporo ŋgua sakamao pa noko. Kinzi sisuŋa kawanzi siveta nduŋeŋa ŋalae ikura zo zo. Maro Kindeni, noko ma kalo kapa ŋana tamâta ŋinde nenzi vetâŋa, mine ndimo. \c 75 \s1 Maro Kindeni uru itawanzi kinzi tamâta sakamao, aŋga kinzi tamâta ara nde i uru ivilanzi \r Asap isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Maro Kindeni, maka kawama ndaŋge pa noko. Mao nâ, kawama ndaŋge ŋalae ndo pano. Noko uru kumo kuma, aku kinzi tamâta sipaneano situla ŋgua ŋana vetâŋa arara kie-kie noko muŋga kuveta ŋinde. \v 2 Maro Kindeni iporo mine tu, “Naŋa warakâŋgu apatea zo toŋge ŋana ma aonzi tamâta rârâni simandi ŋgua nia. Aku lâ zo ŋinde, ande naŋa ma apare nia sondo ndo panzi. \v 3 Tâno ma imo ririŋo nâ, aku tamâta rârâni sitavanzi kelekele rârâni simo vianzi lâ tâno kulu, kinzi ŋinde kala ma tininzi ruru nâ. Andeta naŋani ma asaŋa tâno duvi kaika. \p \v 4 Naŋa Yova Kindeni apainzi tamâta ea uru sipandekâna warakanzi mine tu, ‘Miki ma kapasuka warakami tinimi ndimo.’ Aku naŋa apainzi tamâta sakamao mine tu, ‘Miki ma kapanea warakami ŋami ndimo. \v 5 Miki ma kandeka ŋana warakami nemi kaika wa kapandekâna wa, mine ndimo.’” Maro Kindeni kawa ŋgua kala ŋine. \p \v 6 Mine nde ea ikura tu iveta wurâta sondo ŋana isuka tamâta toŋge ŋa kâki wa itawa tamâta toŋge ŋa ndue wa, a? Kinzi tamâta simo pa mbwera kâ wa kinzi tamâta simo pa wâra kâ wa kinzi tamâta simo nia bilimu wa, ande kinzi ŋinde sikura tu siveta wurâta ŋinde sondo, ande tia. \v 7 Maro Kindeni simbo nâ iveta wurâta ŋinde sondo. Inani nâ imo ŋgua-samâŋa tamwata. I uru itawa tamâta toŋge ndue, aŋga toŋge nde isuka kâki. \v 8 Ŋinde itogo Yova Kindeni isaŋa kâmba toŋge lâ mbau ilo, aku i ne wisi-nâna nde ipipi ikeno kâmba ŋinde ilo, itogo lââ makisa ndo mine. I ipaliŋi ne wisi-nâna ŋinde ndue ilâ panzi tamâta sakamao rârâni lee marumbu ndo lâ. \p \v 9 Aŋga naŋa nde ma aporo atula Yakopu ne Maro Kindeni parina pwataki ikura zo zo, aku ma amo awâŋgi wâŋgiŋa paneâŋa kâ papa i. \v 10 Inani ma itawa kinzi tamâta sakamao nenzi kaika indue ndo, andeta i ma walo kaika ŋalae ilanzi tamâta sondo. \c 76 \s1 Maro Kindeni ipole paraŋa \r Asap isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Kinzi Juda ŋgu nde sisama Maro Kindeni kilala sondo ndo. Kinzi Isrel ŋgu uru sipanea i sisuka ŋa kâki ŋalae. \v 2 I ne luma ikeno Jerusalem lawea ilo. I uru imo lawea ŋinde ikeno Saion Tuu kulu. \v 3 Lâ niani ndaina, ande i muŋgani imbware kinzi kazâŋa tamâta nenzi temba-kula kaika, tava nenzi maramuŋa wa pila kazâŋa kâ wa. Mao nâ, Maro Kindeni izavaru paraŋa ne kelekele rârâni ŋinde ndo lâ. \p \v 4 Maro Kindeni, noko ŋa nde ŋalae ndo, aku ne sinâla isinala nia ndoni. Noko kumo âta ndo, kupolenzi tuu ŋalaŋala rârâni. \v 5 Kinzi zugu tamâta ŋinde nenzi walo ŋalae, andeta Maro Kindeni, noko pwai nenzi kelekele arara rârâni saŋenzi lâ, aku kupunzi pâta sipamateteu. Aku nawalanzi toŋge ikura tu ikai ne temba-kula kâki kilo, ande tia. \v 6 Mao nâ, Yakopu ne Maro Kindeni, noko kusuŋa kawa kâki ŋalae lâ, ŋineŋga zugu tamâta rârâni sitavanzi nenzi hosi rârâni nde sipamateteu lâ, kala sikeno tâno kulu. \v 7 Maro Kindeni, kinzi tamâta rârâni siruru pâta ŋanano. Ambo noko ma wisi nâna kala pwai kazâŋa panzi, ande tamâta toŋge ma ikura tu imuna ŋana noko ne wisi-nâna ŋinde kâ, ande tia ndo. \v 8-9 Noko kumo samba ilo, aku kupatea pareŋa-nia panzi tamâta ŋinde lâ. Lâ zoni ndaina noko kumandi ku pwainzi tâno ŋine ne sugorai tamâta rârâni piti lâ kazâŋa ilo, ŋineŋga kupare nia pa nenzi kazâŋa tamâta. Tamâta rârâni simora ŋinde ku siruru ŋalae tina, kala simandi kawanzi buu nâ. \v 10 Mao nâ, kinzi tamâta sakamao uru wisinzi nâna ŋana noko ne pareŋa-nia, aŋga kinzi tamâta ara nde sindeka ŋana ku sipanea noko ŋa. Noko ne wisi-nâna iŋgeŋge ŋananzi tamâta ara, kala kinzi ŋinde ma siwawano. \p \v 11 Miki Maro Kindeni ne tamâta, miki ŋine muŋga kapa ŋgua kuku nemi Maro Yova Kindeni ŋana kaveta mâsi pinde, ande ara, miki ma koka ŋgua pâŋa ŋinde muli nâ. Aŋga miki tinikoa ŋgu, miki kala ma kamege ŋana i ku kakai mbaliŋa pinde kamâ kalua Maro Kindeni, inani uru ivetanzi tamâta siruru ŋana i. \v 12 I uru itawanzi tamâta mbâna-mbâna ŋinde uru sipandekâna warakanzi, aku iveta ruruŋa ŋalae panzi tâno ne koipu ŋalaŋala. \c 77 \s1 Tamâta ilo malia kala isarâwa pa Maro Kindeni \r Asap isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Naŋa asarâwa pa Maro Kindeni. Naŋa ano papa tu ma ipaloŋo pa naneŋgu noŋa. \v 2 Malia nde imâ ipâŋga pa naŋa lâ, kala akai noŋa pa Maro Ŋalae. Ikura mbo mbo naŋa asuka mbauŋgu kâki ano pa i lee mbwale pwataki, andeta wisiŋgu ŋandai puu ndue ŋga. \p \v 3 Naŋa kaloŋgu ŋgere ŋana Maro Kindeni kâ, kala aveta kusu lâ. Ŋana tu naŋa kaloŋgu loko nâ, aku iloŋgu malia ndo. \v 4 Maro Kindeni isâu pa naŋa tu ma akeno matâŋgu, ande tia. Naŋa iloŋgu malia ndo. Mine kala akura tu aporo ŋgua toŋge tia. \v 5 Naŋa kaloŋgu ŋgere ŋana zo ara muŋgâŋa pinde. Mao nâ, naŋa kaloŋgu ŋgere kilo ŋana mbwera muŋgâŋa ŋinde. \v 6 Lâ mbo naŋa amo iloŋgu paŋgereŋa nâ. Naŋa iloŋgu ikai wurâta rârâ ku apakasoŋa warakâŋgu mine tu, \v 7 “Tiambo Maro Ŋalae ma ipu muli pa maka ikura zo rârâni, tiya? Tiambo i ma iveta kie ara pama kilo tia tâ. \v 8 Tiambo i ma tini mwasa pa maka kilo tia, a? Tiambo i ne ŋgua pâŋa ŋinde nde imbe lâ kala ilâ kaa nâ, tiya? \v 9 Tiambo Maro Kindeni kalo kapa ŋana i ne mâsi ŋana io ne wisi-wisi imâ pa maka, a? Tiambo i ne wisi-nâna nde ikai ne kalo-sukâŋa ŋinde nia, tiya?” \p \v 10 Naŋa kaloŋgu ŋgere mine, ŋineŋga aporo pa warakâŋgu tu, “Oyae, Maro Kindeni âta Tamwata nde ipalele ilo kalo kala tini pwâka tu ivila maka kilo.” \v 11 Andeta Yova Kindeni, naŋa ma kaloŋgu ŋgere kilo ŋana mâsi ŋalaŋala noko kuveta lâ zo muŋgâŋa ŋinde. \v 12 Mao nâ, naŋa ma kaloŋgu ŋgere kilo ŋana vetâŋa rârâni noko muŋga kuveta ŋinde. \p \v 13 Maro Kindeni, noko ne vetâŋa kaika rârâni nde mao kanaŋo ku sondo ndo. Maro laŋeŋa toŋge irerege kuku maka nema Maro Kindeni noko, ande tia. Noko kupolenzi kinzi rârâni ndo lâ. \v 14 Maro Kindeni, noko simbo nâ uru kuveta mâsi ŋalaŋala kie-kie. Muŋgani noko kutula ne walo kaika panzi tinikoa ŋgu. \v 15 Noko muŋga kumandi tava tamwata ne walo kaika ku kuyautenzi ne tamâta piti lâ kazâŋa ilo, kinzi ŋinde pa Yakopu ku Yosepe rua nenzi vâsa ŋgu. \p \v 16 Maro Kindeni, lâ zo ŋinde tâi ndoni tavanzi lââ rârâni nde siruru lâ noko nao. Mao nâ, tâi geza-geza ilâ wa imâ wa, itogo tamâta iruru mine. \v 17 Karâzi imbe indue ŋalae ndo, aŋga mbamba nde ipu kaika ŋinde, aŋga noko ne loloa nde salaga-salaga ilâ wa imâ wa ikura nia ndoni. \v 18 Noko kuveta mbamba ipu kaika lâ mbilu ŋalae ilo. Loloa nde salaga-salaga nâ kala isinala tâno ndoni, aku tâno tamwata imo ririŋo nâ. \v 19 Noko pwoka tâi ŋgini-ŋgini kumbwaliu kulâ. Noko ne nzâla ikeno tâi ilo, andeta tamâta toŋge imora noko kie nia, ande tia. \p \v 20 Noko kumuŋga panzi ne tamâta, itogo lama nenzi katonâŋa imuŋga panzi lama mine. Noko wurâta kulanzi Mose ku Aron rua ŋana sikai poe panzi silâ. \c 78 \s1 Maro Kindeni ikai poe panzi ne tamâta \r Asap isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Miki naneŋgu ŋgu, miki katambira taŋami sondo pa ŋgua ŋine naŋa atu apananami. Kaloŋo naŋa kawâŋgu ŋgua ŋine sondo. \v 2 Naŋa ma aporo ŋgua tambirâŋa nâ pami. Mao nâ, naŋa ma atula ŋgua pinde duvi pwataki, ŋgua ŋinde nanayoni ikeno paveâŋa lee imâ ipâŋga lâ ŋine. \v 3 Kinda timbunda sitapâri pama ŋana kelekele ŋinde kâ, aku maka kaloŋo lâ. \v 4 Kinda ma tavea ŋgua ŋinde ŋananzi natunda ndimo. Ara ŋana kinda ma taporo pwataki panzi nenda vâsa ŋinde ma sipâŋga muli-muli. Kinda ma tapanea Yova Kindeni tatapâri panzi nenda vâsa ŋana i ne walo kaika tava ne mâsi ŋalaŋala muŋga iveta ŋinde. \v 5 Nanayoni Yova Kindeni itu ŋgua tukuŋa panzi Isrel ŋgu, kinzi Yakopu ne vâsa ŋgu. Ipainzi timbunda tu ma sipanananzi natunzi sondo ŋana i ne ŋgua tukuŋa rârâni. \v 6 Mine kala kinzi tamâta ŋinde natunzi ma sikura tu sipanâna sondo tona, aku kinzi kala ma sikura tu situla ŋgua tukuŋa pa warakanzi natunzi mine nâ. \v 7 Maro Kindeni ilo tu kinda ma tapanananzi natunda mine ŋana duvi ŋine kâ; i ilo tu timbunda nenzi vâsa rârâni kala ma sio nenzi kalo-tawana ilâ papa i. I tini pwâka tu kinzi ma kalonzi kapa ŋana vetâŋa kie-kie i muŋga iveta ŋinde. I ilo tu kinzi ma sipono muli pa ne tukuŋa ŋinde rârâni. \v 8 I tini pwâka tu kinzi ma sipâŋga simo sitogonzi timbunzi muŋgâŋa mine. Kinzi timbunzi ŋinde taŋanzi kaika ndo, aku sivaligi Maro Kindeni ne ŋgua. Kinzi nenzi kalo-tawana ŋandai ikeno kaika pa i ŋga, kala ŋandai sipono muli sondo papa i ŋga. \p \v 9 Kinzi parinanzi nde mine; muŋga kinzi zugu tamâta lâ Efraim ne ŋgu nenzi temba-silâwa nde keno panzi, andeta lâ zo ŋana paraŋa ipâŋga panzi, ande kinzi sikâwa pwapwataki silâ. \v 10 Kinzi sipu mulinzi pa Maro Kindeni ne ŋgua pâŋa. Kinzi tininzi pwâka tu sipaveta kuku i ne tukuŋa. \v 11 Kinzi kalonzi kapa ŋana vetâŋa rârâni i muŋga iveta ŋinde. Kinzi kalonzi kapa ŋana mâsi ŋalaŋala ŋinde muŋga kinzi warakanzi simora i iveta. \v 12 Iveta mâsi ŋalaŋala pinde lâ timbunzi naonzi, lâ zo ŋinde kinzi simo Soan lawea lâ Isip tâno. \v 13 Lâ zo ŋinde Maro Kindeni ipu tâi, kala tâi ipwa pwataki mo rua. Iveta tâi ilâ imandi pa pinde, ilâ imandi pa pinde. Ŋineŋga ikainzi Isrel ŋgu soka ŋgini silâ. \v 14 Ikura kari kari, ande isupwa take-take toŋge iyoka imuŋga panzi ilâ. Aŋga ikura mbo mbo, ande isupwa yââ ŋalae ne mela-mela iyoka imuŋga panzi ilâ mine nâ. \v 15 I ipunzi mira ŋalaŋala pwapwataki lâ nia bilimu, kala iveta lââ ipâŋga panzi ŋana ma sinu kâ. \v 16 Mao nâ, iveta lââ ipâŋga mira ilo ku iyâti imaliŋi imâ, itogo lââ ŋalae irere dugu ilo mine. \p \v 17 Maro Kindeni iveta kie ara mine panzi, andeta kinzi soka nenzi vetâŋa siŋga muli aku simo siveta kiesaka nâ papa i. Kinzi simo nia bilimu ku taŋanzi kaika nâ papa Maro Kindeni âta Tamwata. \v 18 Kinzi mainzi tia; siporo ŋgua kaika pa Maro Kindeni. Kinzi sisarâwa kaika papa tu ma kâpwa ilanzi, kâpwa arara ŋinde kinzi ilonzi ŋalae papa. \v 19 Kinzi siporo ŋgua pavaligiŋa pa Maro Kindeni mine tu, “Tiambo Maro Kindeni ikura tu kâpwa ara ilua kinda lâ nia bilimu, a? \v 20 Mao nâ, muŋga i ipu mira pwataki ku lââ ŋalae ipâŋga ku irere ndue. Andeta mana mana, a? Tiambo ikura tu puroŋa tava simbi ilua ne tamâta kinda taka tona, tiya?” \v 21 Yova Kindeni iloŋo nenzi ŋgua ŋinde, aku i wisi nâna ŋalae. I ne wisi-nâna nde ipâŋga ŋalae ndo panzi Isrel ŋgu, itogo yââ mela-mela mine, \v 22 ŋana tu nenzi kalo-tawana ikeno papa i tia ndo. Kinzi ŋandai kalonzi tawana tu i ikura ŋana ivilanzi ŋana simo ara kâ. \v 23 Andeta Maro Kindeni iporo itu kaika pa nia maa ikeno âta ŋinde, aku ikai samba ne nzâla piti, \v 24 ŋineŋga io kâpwa “mana” iyoka pa samba indue imâ. Mao nâ, i samba ne kâpwa ilanzi tamâta tu ma sika. \v 25 Mine kala kinzi tamâta sika aŋelo kapwanzi. Maro Kindeni kâpwa ŋalae ilanzi, kala sika lee kapwanzi pupuro ndo. \v 26 Ŋineŋga iveta mbwera ipâŋga lâ nia maa pa mbwera kâ, aku i ne walo kaika ŋinde iveta lawea ŋalae ipâŋga pa nia pinde tona. \v 27 Ŋineŋga ivetanzi sii rârâ ŋinde silou simâ sindue ŋgininzi itogo karâzi mine. Kinzi sii ŋinde kambwaŋenzi ŋalae tina, itogo tâno ne gawura mine. Aku kambwaŋenzi nde itogo paulo ikeno sâwaneka ŋinde tona. \v 28 Maro Kindeni ivetanzi sii ŋinde simbe sindue lâ Isrel ŋgininzi lâ nia bilimu, kala sikeno nenzi pâla rârâni ŋgaŋe-ŋgaŋe. \v 29 Mine kala kinzi tamâta sika lee kapwanzi pupuro. Kâpwa ŋinde kinzi muŋga sita ŋana, ande ŋinde Maro Kindeni ilanzi lâ. \v 30 Kinzi simo sika mine nâ, aku sika marumbu tia yo. \v 31 Andeta pa zoni ndaina Maro Kindeni wisi nâna ŋalae panzi, kala ipunzi ŋgu ŋinde nenzi tamâta kaika sipamateteu, kinzi Isrel ŋgu nenzi tamâta limoa arara ŋinde. \p \v 32 Andeta kinzi tamâta simo nâ siveta kiesaka. Maro Kindeni muŋga iveta mâsi ŋalaŋala pinde, andeta kinzi kalonzi tawana i tia. \v 33 Ŋana duvi ŋinde kâ, Maro Kindeni izavarunzi kala naonzi tia ndo lâ. Izavarunzi walele nâ, kala sipamateteu lâ. \v 34 Lâ zo ŋana Maro Kindeni ipunzi pinde simâte, ande nawalanzi rârâni nde sipalele ilonzi kalonzi ku sitaulo simâ pa i kilo, aku sikai noŋa kaika papa. \v 35 Kinzi ilonzi kalonzi ipâŋga, kala kalonzi ŋgere kilo tu Maro Kindeni imo nenzi katonâŋa. Kinzi kalonzi ŋgere kilo tu Maro Kindeni âta Tamwata imo nenzi Yautâŋa Tamâta, kala sipono muli pa i kilo. \v 36 Andeta kinzi ŋandai sipalele ilonzi kalonzi mao ŋga; kawanzi laŋeŋa nâ sikai laŋeŋa papa i. \v 37 Kinzi sipu mulinzi pa i kawa ŋgua kilo, aku ŋgua pâŋa ŋinde i muŋga iveta kunzi, ande ŋinde kinzi sipu ututu. \v 38 Andeta Maro Kindeni i nde kalo-sukâŋa warika. Mine kala izavaru nenzi kiesaka piti lâ tininzi, aku i ŋandai iyaulanzi ŋga. Itawa tamwata ne wisi-nâna ndue mbwani rârâ, aku i wisi nâna ŋalae koŋa pa kinzi, ande tia. \v 39 Ŋana tu isama kilalanzi pwataki mine tu kinzi nde tamâta nâ. Kinzi sitogo lawea iyoka imâ ku nao tia walele nâ. \p \v 40 Naŋa aporo ŋguani ndaina kilo; lâ zo ŋinde kinzi simo nia bilimu, ande kinzi taŋanzi kaika papa i ku siveta i ilo malia mbwani rârâ. \v 41 Kinzi simo nâ sikai samâŋa pa Isrel nenzi Maro Kindeni, i Sapâŋa Tamwata, kala siveta i wisi nâna ŋalae. \v 42 Kinzi kalonzi kapa ŋana i ne walo kaika ŋalae, aku kalonzi kapa ŋana zo muŋgâŋa ŋinde iyautenzi piti lâ kazâŋa tamâta mbaunzi ilo tona. \v 43 Pa zo ŋinde iveta mâsi ŋalaŋala kie-kie lâ Soan lawea, lâ Isip tâno. \v 44 Maro Kindeni iveta mine; ipulia Isip nenzi lââ rârâni ipâŋga see. Mine kala tamâta kanzi lââ ara keno ŋana sinu kâ, ande tia. \v 45 Aku isupwanzi lâŋo rârâ silâ sipâŋga panzi, aku lâŋo simo sikâonzi nâ. Aku isupwanzi piri-piri kala silâ sipâŋga panzi ku siyaula nenzi tâno tona. \v 46 Aku Maro Kindeni isupwanzi ndemu-ndemu kala silâ sipâŋga nenzi tâno ilo, ku sika kâpwa wa kâi bâŋa launzi rârâni. \v 47 I io karâzi ŋalae itogo “ais” mine imbe indue, aku ŋinde iyaula nenzi kâi waini ndoni. Aŋga pisi ŋalae ipâŋga ku iyaula nenzi kâi “fik” tona, kala putole ipunzi. \v 48 I io karâzi ŋalae itogo “ais” mine imbe ndue, aku “ais” ŋinde ipunzi nenzi bulmakao pâta sipamateteu. \v 49 Ipaliŋi ne wisi-nâna ŋalae ŋinde ilâ panzi Isip ŋgu, aku isupwanzi aŋelo sikai i ne wisi-nâna ŋinde silâ ku sizavarunzi ndo. \v 50 I wisi nâna ŋalae tina panzi, kala igeranzi tia ndo. I io pukoŋa sakamao ilâ panzi ŋana ipunzi pâta simâte kâ. \v 51 Ipunzi Isip ŋgu natunzi tamâne nzâla-kulu rârâni sipamateteu. \v 52 Ŋineŋga ikainzi i ne tamâta siyâti silâ, aku iyoka imuŋga panzi itogo lama nenzi katonâŋa imuŋga panzi lama mine. Itula nzâla panzi lâ nia bilimu, ku ikea ŋananzi. \v 53 Ikai poe sondo ndo panzi, kala simo ara nâ. Mine kala kinzi siruru tia. Aŋga tâi nde imâ ipatukunzi nenzi kazâŋa tamâta kala simbwatuke marumbu lâ. \v 54 Ikainzi ne tamâta silâ pa i tamwata ne tâno. Ikainzi silâ pa nia tuu ŋinde muŋgani i tamwata ipole lâ paraŋa ilo. \v 55 Maro Kindeni ne tamâta kinzi soka silâ, aŋga Maro Kindeni nde imuŋga panzi iŋaranzi tinikoa ŋgu piti lâ tâno ŋinde. Ŋineŋga ikisi tâno ne keri panzi Isrel ŋgu rârâni, aku ionzi simo sondo lâ nenzi pâla ilo. \p \v 56 Andeta kinzi Isrel ŋgu taŋanzi kaika pa Maro Kindeni âta Tamwata, kala siveta i wisi nâna. Kinzi ŋandai sipono muli pa i ne ŋgua tukuŋa ŋga. \v 57 Kinzi sipu mulinzi papa ku siveta vetâŋa potomule, itogo timbunzi muŋga siveta mine. Kinzi sitogo silâwa toŋge imwaŋgi kala uru iyoka sondo tia. \v 58 Kinzi siveta patarawâŋa nia pinde panzi maro laŋeŋa, aku nenzi vetâŋa ŋinde iveta Maro Kindeni wisi nâna panzi. Kinzi mbaunzi sipare maro laŋeŋa tainzi lâ kâi tini, kala Maro Kindeni wisi nâna ndo. \v 59 Maro Kindeni imora nenzi vetâŋa ŋinde, aku i wisi nâna ŋalae tina panzi. Mine kala ipu muli ndo pa kinzi Isrel ŋgu. \v 60 Mao nâ, ipile ne pâla ikeno Silo lawea, niani ndaina i tamwata muŋga imo kunzi tâno tamâta, aku ilâ lâ. \v 61 Aku isâu panzi kazâŋa tamâta tu sipanawe ŋgua pâŋa ne sopi, sopi ŋinde uru itula Maro Kindeni kilala pwataki panzi Isrel ŋgu tu i ne walo nde kaika, aku i nde ara ku ara ndo. \v 62 Mao nâ, i wisi nâna panzi i tamwata ne ŋgu, kala isâu panzi kazâŋa tamâta tu ma simâ sipunzi pâta simâte. \v 63 Kinzi tamâta limoa nde sipamateteu lâ paraŋa ilo. Mine nde kinzi taine taipa sikura tu sikâe kaiwanzi tamâne, ande tia. \v 64 Aku kinzi kazâŋa tamâta sipunzi Isrel nenzi patarawâŋa tamâta pâta simâte lâ, taitu patarawâŋa tamâta ŋinde kaiwanzi taine sikura tu sikai kalo-kalo ku sita ŋananzi, ande tia. \p \v 65 Ŋineŋga Maro Ŋalae ipagagati tamwata, itogo tamâta ipagagati lâ kenoŋa nia mine. Ipâŋga itogo tamâta kaika toŋge inu lââ kaika rârâ kala wisi kâki mine. \v 66 Mao nâ, Maro Ŋalae wisi kâki kala ilâ ipara kunzi kazâŋa tamâta, aku iŋaranzi sikâwa pwapwataki silâ. I ipolenzi ndo lâ, kala kinzi mainzi pâta kanaŋo. Kinzi sikura tu sipara kilo, ande tia. \v 67 Ŋineŋga ipu muli pa Yosepe ne vâsa ŋgu, aku i ŋandai ipatea kinzi Efraim ne vâsa ŋgu. \v 68 Andeta ipateanzi Juda ne vâsa ŋgu, aku ipatea Saion Tuu tona, tuu ŋinde i ilo ndo keno papa. \v 69 Ŋineŋga i ipa ne luma sapâŋa kâki lâ tuu ŋinde kulu, aku iveta luma ŋinde imandi kaika ikura zo rârâni, itogo samba wa tâno mine. \v 70 Aku Maro Ŋalae ipatea ne wurâta tamâta Daviti, ina muŋga ikai wurâta ŋana ikatonanzi lama kâ. \v 71 Aku itoto Daviti ne wurâta ŋinde, ku io ikai koipu ŋalae panzi Isrel ŋgu. Mine kala Daviti ipâŋga tamâta ŋana ikatonanzi Maro Kindeni ne ŋgu. \v 72 Daviti ilo ndo keno pa ne wurâta ŋinde nâ. Mine kala ikatonanzi sondo ndo, aku imo nenzi poe tamâta ara ndo. \c 79 \s1 Kinzi Isrel ŋgu sikai noŋa pa Maro Kindeni tu ma isukanzi \r Asap isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Maro Kindeni, kinzi tinikoa ŋgu nde simâ sipâŋga noko ne tâno ŋine marumbu lâ, kala sipara kuku noko ne tamâta maka. Kinzi siveta mâsi sakamao pa noko ne luma sapâŋa, kala luma ŋinde ipâŋga muso ndo. Aku siyaula Jerusalem lawea ndo tona. \v 2 Kinzi kazâŋa tamâta ŋinde sipunzi noko ne tamâta pâta sipamateteu lâ, aku sipile karaenzi ikeno tâno kulu. Mine kala kinzi sii wa ŋgoa ŋgoi wa sika noko ne wurâta tamâta ŋinde karaenzi. \v 3 Kinzi sipunzi noko ne tamâta pâta sipamateteu, kala seenzi imaliŋi ku irere ilâ ikura Jerusalem lawea ndoni, itogo lââ irere mine. Andeta tamâta toŋge imo ŋana ikea karaenzi kâ, ande tia. \v 4 Tinikoa ŋgu pinde simo nema lawea tini laiti, aku kinzi ŋinde uru siporo ŋgua pavaligiŋa pa maka. Kinzi siŋeleama pâta lâ, aku siveta maŋeti nâ pama. \p \v 5 Yova Kindeni, tiambo noko ma wisi nâna pa maka ikura zo rârâni, tiya? Tiambo noko ne wisi-nâna ŋinde ma imo itogo yââ mela-mela mine ku imo nâ, a? \v 6 Maka kano pano tu kuo ne wisi-nâna ŋinde ilâ panzi tamâta ŋgu pinde, kinzi ŋinde sipu mulinzi pano. Pwai kazâŋa panzi tamâta ŋinde tininzi pwâka tu sikai noŋa pano. \v 7 Kinzi ŋgu ŋinde sipunzi noko ne tamâta pâta simâte lâ, aku siyaula noko ne tâno ndo lâ. \v 8 Noko ma kupare nia pa maka ŋana kiesaka ŋinde maka timbuma muŋga siveta, mine ndimo. Kalo-lokoni nde iveta iloma malia ndo. Mine kala maka kano pano tu kalo sukâŋa walele nâ ŋanama! \p \v 9 Maro Kindeni, maka nema Pavilâŋa Tamwata noko, maka kano pano tu kuvilama. Tia ma kinzi tamâta sivaligi noko ŋa. Pwaima piti lâ kazâŋa ilo, aku kuzavaru nema kiesaka ndoni piti lâ tinima! Tia ma noko ŋa ipâŋga sakamao. \v 10 Ŋana tu kinzi ŋgu pinde uru siveta maŋeti pama ku sikasoŋama mine tu, “Aŋga miki nemi Maro Kindeni nde imo ndia, a?” Kinzi sipunzi noko ne wurâta tamâta pâta simâte. Maka iloma tu noko ma kupare nia panzi lâ maka naoma ŋana nenzi vetâŋa ŋinde kâ. \v 11 O Maro Kindeni, maka tamâta rârâ kamo nema kazâŋa tamâta nenzi luma sakamao ilo. Maka kano pano tu kupaloŋo pa nema tiŋa. Kinzi kazâŋa tamâta sipa ŋgua tu ma sipu maka pâta kamâte. Taitu noko ne walo kaika nde ŋalae. Mine nde pwea ŋanama! \p \v 12 Opopo, kinzi kazâŋa tamâta nde siporo ŋgua pavaligiŋa rârâ ŋinde pa noko. Mine nde Maro Ŋalae, maka kano pano tu kupare nenzi vetâŋa sakamao ŋinde itaulo panzi ikura mbwani lima kanaŋo rua. \v 13 Ambo noko ma kuveta mine, ande noko tamwata ne lama ŋgu maka ma kapanea noko mine ku kamo nâ. Aku maka nema vâsa kinzi rârâni kala ma sio nenzi paneâŋa imâ pano ikura zo rârâni mine nâ. \c 80 \s1 Kinzi Isrel ŋgu sikai noŋa pa Maro Kindeni tu ma isukanzi ŋana simandi kaika kilo \r Asap isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 O Isrel ŋgu nema katonâŋa tamâta, kutambira taŋa pa maka. Noko uru pwai poe papa ne lama ŋgu maka. Kupaloŋo pa nema noŋa ŋga! Noko kumo koipu ŋalae ne saŋonâŋa nia ŋinde ikeno kinzi aŋelo ŋgininzi. \v 2 Maka kano pano tu kupatua tamwata pa maka Efraim, Benjamin aŋga Manase nenzi vâsa ŋgu. Kutula ne walo kaika ŋalae ŋinde pama, aku kumâ pwaima piti lâ kazâŋa ilo! \p \v 3 Maro Kindeni, kuveta maka kamo ara kilo. Kalo sukâŋa ŋanama, aku kuvilama ŋana kazâŋa ŋine ma iyaula maka tia kâ. \v 4 Yova Kindeni, noko Maro Walo Tamwata, noko ma wisi nâna ŋana ne tamâta maka nema noŋa kâ ikura zo ŋapia kilo, a? \v 5 Noko kuveta maka kata pâta kala matama sulu irere ndue. Noko kuveta nema tiŋa ŋinde ipâŋga itogo kama kâpwa mwasina. \v 6 Noko kusâu panzi tinikoa ŋgu ŋinde simo nema lawea tini laiti, kala kinzi simâ lâ sipara ku sipakawea nema tâno. Opopo, maka nema kazâŋa tamâta situ laginama wa siŋeleama wa. \v 7 Maro Kindeni Walo Tamwata, kuveta maka kamo ara kilo. Kalo sukâŋa ŋanama, aku kuvilama ŋana kazâŋa ŋine ma iyaula maka tia kâ. \p \v 8 Maka Isrel ŋgu nde katogo noko tamwata ne kâi waini. Muŋga noko pwai kâi waini ŋinde piti lâ Isip tâno, aku pwai kulâ. Ŋineŋga noko kuŋaranzi tinikoa ŋgu lâ nenzi tâno, aku kupau kâi waini ŋinde lâ tânoni ndaina. \v 9 Noko kuyawo tâno ku kuveta nia papa lâ, ŋineŋga kupau lâ. Aku kâi ŋinde mburu-mburu indue ilâ tâno ilo, aku ipâŋga ŋalae ŋinde ku ilâ itura tâno ŋinde ndoni. \v 10 Aku kâi waini ŋinde laka nde ilâ ipono Lebanon nenzi tuu wa kâi matapuru ŋalaŋala rârâni. \v 11 Kâi waini ŋinde ne laka pinde nde ilâ lee ipâŋga tâi pwali, aŋga laka pinde nde ilâ lee ipâŋga Yufretis Lââ ŋalae. \p \v 12 Mine nde ŋana sâ kâ ŋga noko kuzavaru ŋgumbi ŋinde muŋga iŋge kâi waini ŋinde, a? Noko kuveta mine lâ, kala tamâta rârâni soka nzâla ŋinde nde sipanawe kâi ŋinde kanaŋo. \v 13 Aku kinzi ŋgoa ŋgoi kenzi nâ sipale kâi ŋinde, aŋga kelekele rârâni simo vianzi lâ dugu ilo ŋinde nde uru simâ sika kanaŋo. \v 14-15 Maro Kindeni, noko Walo Tamwata, kupalele nao pa maka kilo ŋga! Noko kumo samba ilo; maka kano pano tu mata ndue kumora maka. Pwatona kâi ŋine noko tamwata mbau kaika muŋga kupau kala kuveta ipâŋga ŋalae. \p \v 16 Maka nema kazâŋa tamâta nde sitoto kâi ŋinde piti lâ, ŋineŋga sirumbia lâ yââ. Maka iloma tu noko ma wisi nâna panzi ku kuzavarunzi ndo lâ. \v 17 Maka kano pano tu pwea ŋana maka tamâta ŋine noko tamwata muŋgani kupatea pa tamwata. Pwatona ŋgu ŋine muŋga noko tamwata kuvetama kapâŋga tava walo kaika. \v 18 Ambo noko ma kuveta mine, ande maka ma kapu mulima pa noko kilo tia ku tia ndo. Ambo noko ma kuvilama, ande maka ma kapaneano kasuka noko ŋa kâki. \p \v 19 Maro Yova Kindeni Walo Tamwata, kuveta maka kamo ara kilo. Kalo sukâŋa ŋanama, aku kuvilama ŋana kazâŋa ŋine ma iyaula maka tia kâ. \c 81 \s1 Kumbwa ŋalae toŋge ne wâŋgiŋa \r Asap isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Miki rârâni kandeka ku kapanea nenda Pavilâŋa Tamwata Maro Kindeni kasuka i ŋa kâki! Kawâŋgi wâŋgiŋa paneâŋa kâ pa Yakopu ne Maro Kindeni! \v 2 Miki kara wâŋgu ku kambana kauro kie-kie. Kaveta wâŋgiŋa kaŋa ara nâ ipâŋga. \v 3 Miki kambana tando lâ zo ŋana nzimona ipâŋga wasaseki wa zo ŋana nzimona ipâŋga ŋalae wa, ŋana itula pwataki tu kumbwa ne zo nde ŋga ipâŋga lâ. \v 4 Ŋana tu kinda Isrel nenda ŋgua tukuŋa ikeno tu kinda ma taveta mine. Ŋinde nde Maro Kindeni ne tukuŋa, ina Yakopu ne Maro Kindeni. \v 5 Nanayoni, lâ zo ŋinde Maro Kindeni iŋgoloa paraŋa lâ Isip tâno, ande i tukuŋa ŋinde ilua kinda Isrel ŋgu. \v 6 Lâ zo ŋinde, kinda timbunda kinzi siloŋo tamâta toŋge kawa iporo ŋgua, andeta sisama i kilala tia. Iporo mine tu, “Muŋga, lâ zo ŋinde miki kamo Isip tâno, ande naŋa akai malia rârâni piti lâ kalami, aku asâu pami tu ma mbaumi piti lâ nemi ŋgâmo malia tini. \v 7 Malia ŋalae tina nde imâ ipâŋga pami lâ, aku lâ zo ŋinde miki kasarâwa pa naŋa. Ŋineŋga naŋa akaimi piti lâ kazâŋa ilo, kala kamo ara nâ. Naŋa amo take-take mâmâŋga ŋalae toŋge ilo, aku apaloŋo pa nemi noŋa. Aku muli ŋga miki kalâ lee kapâŋga Meriba Lââ bwalika tini, ŋineŋga naŋa akai samâŋa pami. \p \v 8 Miki naneŋgu tamâta, kala ŋine naŋa atu aporo ŋgua kaika pami. Miki Isrel ŋgu, naŋa iloŋgu ndo tu miki ma kaloŋo naneŋgu ŋgua ŋine sondo. \v 9 Naŋa tiniŋgu pwâka tu kinzi tinikoa ŋgu nenzi maro ma simo ŋginimi. Miki ma kapare tukumi pa tinikoa ŋgu nenzi maro laŋeŋa ndimo. \v 10 Naŋani nâ nde miki nemi Maro Yova Kindeni. Naŋani warakâŋgu nâ muŋga ayautemi piti lâ Isip tâno kala akaimi kayâti kamâ. Ambo miki ma kawami nzaŋa, ande naŋa ma kâpwa alami kaka. \p \v 11 Andeta tia. Naneŋgu tamâta tininzi pwâka tu siloŋo naneŋgu ŋgua. Kinzi taŋanzi kaika nâ kala sipu mulinzi pa naŋa. \v 12 Mine kala naŋa asâu panzi tu ma simo siveta taŋa-kaika ne mâsi. Naŋa asâu panzi tu ma siveta vetâŋa ndia kinzi warakanzi ilonzi papa. \p \v 13 Naŋa iloŋgu ndo tu naneŋgu tamâta ma soka naneŋgu ŋgua muli. Naŋa iloŋgu ndo tu kinzi Isrel ŋgu ma sipono muli pa naŋa ikura zo rârâni. \v 14 Ambo kinzi ma siveta mine, ande naŋa ma walele nâ apunzi nenzi kazâŋa tamâta ndue. Naŋa ma apara kunzi kazâŋa tamâta ŋinde ku ma apolenzi ndo. \v 15 Ŋineŋga tamâta ea ilonzi sakamao papa naŋa Yova Kindeni, kinzi ŋinde ma siruru pâta ku ma naonzi tundu naŋa keŋgu tini laiti. Aku naŋa ma apare nia panzi ikura zo zo. \v 16 Mao nâ, ambo naneŋgu tamâta miki ma kapono muli pa naneŋgu ŋgua, ande naŋa ma kâpwa ara ndo alami, kala miki ma kaka kâpwa mona-mona ŋinde lee kapwami pupuro.” \c 82 \s1 Maro Kindeni imo Koipu Ŋalae \r Asap isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Maro Kindeni nde isaŋona koipu ŋalae ne saŋonâŋa nia ku ikai poe pa pasauŋa ŋalae lâ samba ilo. Ionzi maro laŋeŋa simandi ŋgua nia, ŋineŋga ipatula tamwata ne ilo-kalo pwataki panzi. \v 2 Iporo mine tu, “Lâ zo ŋana miki kaloŋo tamâta nenzi ŋgua lâ ŋgua nia, ande miki kaveta nenzi ŋgua sondo tia ndo. Miki uru kavilanzi tamâta sakamao nâ. Miki ma kaveta mine kilo ndimo! \v 3 Ara ŋana miki ma kavilanzi tamâta ŋinde nenzi walo tia, sitavanzi lâlu ŋinde tamanzi simâte lâ. Ara ŋana miki ma kaveta kemi ara panzi tamâta ŋinde uru sikai malia kie-kie, sitavanzi kinzi sugorai tamwatanzi. \v 4 Kinzi tamâta ŋinde nde simo sugorai ndo, aku sikura ŋana sipavila warakanzi kâ, ande tia. Ara ŋana miki ma kayautenzi piti lâ kinzi tamâta sakamao mbaunzi ilo. \p \v 5 Miki ilomi kalomi tia ndo! Miki kapâŋga kapa lâ! Miki uru koka kondoma ilo; mine nde miki kaveta vetâŋa ara toŋge panzi tamâta tia ndo. \v 6 Nanayoni naŋa aporo mine tu, ‘Miki nde maro ŋalaŋala. Nia ndoyo naŋa apuliami kapâŋga lâ. Mine kala miki rârâni kamo katogo naŋa Yova Kindeni âta Tamwata natuŋgu wukale mine.’ \v 7 Andeta miki ma muli kamâte itogo tamâta uru simâte mine. Kinzi koipu rârâni simo vianzi lee ŋineŋga simâte, aku miki nemi via kala ma marumbu mine nâ.” \p \v 8 O Maro Kindeni, kumâ pwai poe panzi tamâta rârâni lâ tâno kulu! Kinzi tamâta ŋgu rârâni ande noko tamwata nâ ne. \c 83 \s1 Tamâta ino pa Maro Kindeni tu ma ipolenzi Isrel nenzi kazâŋa tamâta rârâni \r Asap isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Maro Kindeni, noko ma kawa buu ndimo. Noko ma tini pwâka ku pwai kusaŋona nâ ndimo. \v 2 Kumora ŋga, noko ne kazâŋa tamâta nde sipagagati ŋana siŋgoloa paraŋa kâ. Kinzi wisinzi nâna nâ pa noko, kala sirurua kulunzi pano. \v 3 Kinzi sipavea nâ ku sipa ŋgua tu ma sikai kazâŋa panzi noko ne tamâta. Kinzi situ sizavarunzi tamâta ŋinde noko ilo ndo keno panzi. \v 4 Kinzi siporo mine tu, “Ayo, kinda ma talâ tazavarunzi Isrel ŋgu ndo lâ. Ŋineŋga tamâta toŋge ma muli kalo ŋgere ŋananzi kilo, ande tia.” \p \v 5 Kinzi nde ilonzi taitu ku sipambwâre tu ma sipavila ŋana sitawa noko ndue. \v 6 Kinzi ŋgu ŋine nde simâ taitu ŋana sikai kazâŋa pano; kinzi Idom ŋgu wa, kinzi Ismael ŋgu wa, kinzi Moap ŋgu wa, kinzi Hakri ŋgu wa, \v 7 kinzi Gebel ŋgu wa, kinzi Amon ŋgu wa, kinzi Amalek ŋgu wa, kinzi ŋgu ŋinde simo Filistia tâno wa Tair lawea wa. \v 8 Aku kinzi tamâta kaika lâ Siria ŋgu kala silâ taitu kunzi tona, aku simandi ŋana sisukanzi Loto ne vâsa ŋgu ŋinde. \p \v 9 Naŋa ano pano tu ma kuveta vetâŋa kie taituni panzi, itogo muŋga kuveta panzi Midian ŋgu mine. Kuveta panzi itogo muŋga kuveta pa koipu ŋalae Jabin kuku i ne zugu tamâta nenzi koipu Sisera rua, lâ Kison Lââ pwali. \v 10 Lâ zo ŋinde noko kuzavarunzi lâ Endo lawea, aku karaenzi nde sisâmbu nâ sikeno tâno kulu. \v 11 Naŋa iloŋgu tu noko ma kuveta vetâŋa kie taituni pa nenzi tamâta mbâna-mbâna, itogo muŋga kuveta panzi koipu rua Orep ku Sep rua mine. Kupolenzi nenzi katonâŋa lâ vetâŋa kie taituni itogo muŋga noko kuveta panzi koipu ŋalae rua Seba ku Salamuna rua mine. \v 12 Lâ zo ŋinde kinzi koipu ŋinde siporo mine tu, “Ayo, talâ takai Maro Kindeni ne tâno ara ŋinde pa warakânda nâ.” \p \v 13 Naneŋgu Maro Kindeni, naŋa iloŋgu tu noko ma kuŋaranzi sikâwa pwapwataki silâ, itogo tâno ne gawura ŋinde lawea itapala kala ilâ potomule mine. \v 14 Naŋa iloŋgu tu noko ma kuzavarunzi, itogo yââ ikana kâi simandi dugu ilo, aku ilâ ikana leu ŋinde imandi nia ndamwa tona. \v 15 Naŋa iloŋgu tu noko ma kuveta vetâŋa kie taituni nâ, aku kuo karâzi ŋalae imbe ndue ku iŋaranzi ŋgu ŋinde sikâwa pwapwataki. Kusupwa lawea iyoka kaika ndo ilâ panzi ku iveta ruruŋa ŋalae panzi. \p \v 16 Yova Kindeni, naŋa iloŋgu tu noko ma kuveta kinzi mainzi pâta. Ŋineŋga kinzi ma sisuka noko ŋa kâki. \v 17 Naŋa iloŋgu tu noko ma kupolenzi ndo, kala kinzi ma simo siruru nâ ikura zo rârâni. Ara ŋana kinzi ma mainzi ŋalae lee simâte ku naonzi tia lâ. \v 18 Ara ŋana noko ma kuveta mine panzi, ŋana tu ŋinde ma itula noko tamwata kilala pwataki panzi tu noko kumo Maro Ŋalae. Yova Kindeni âta Tamwata, kutula pwataki panzi tu noko simbo nâ pwai poe pa tâno ndoni. \c 84 \s1 Tamâta ilo ndo keno pa Maro Kindeni ne luma sapâŋa \r Kinzi Kora ne vâsa ŋgu sisia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Yova Kindeni, noko Walo Tamwata, noko ne luma sapâŋa nde ara ku ara ndo! \v 2 Naŋa iloŋgu ndo tu ma amo noko ne luma ŋinde ilo. Naŋa andeka awâŋgi wâŋgiŋa paneâŋa kâ pa Maro Kindeni Via Tamwata tava karaeŋgu ndoni wa iloŋgu kaloŋgu ndoni wa. \p \v 3 Yova Kindeni, noko Walo Tamwata, naneŋgu koipu ŋalae noko. Naneŋgu Maro Kindeni kala noko. Mao nâ, noko ne luma sapâŋa nde ara ndo; mine nde kinzi sii kiri-kiri sindeka ŋana siveta palanzi lâ noko ne patarawâŋa nia tini laiti, aku sikatonanzi natunzi lâ niani ndaina. \v 4 Tamâta pinde uru simo noko ne luma ilo, aku kinzi ŋinde kala simo sindeka mine nâ. Ikura zo rârâni kinzi simo siwâŋgi wâŋgiŋa paneâŋa kâ pa noko. \p \v 5 Noko tamwata ne nzâmbe ara ikeno panzi tamâta pinde, aku kinzi ŋinde kala sindeka ikura zo zo. Mine nde ilonzi gagatinzi ŋana sikâki silâ pa Saion Tuu. \v 6 Kinzi soka silâ, aku lâ zo ŋana soka nia bilimu, ande nia mâsa-mâsa ŋinde kala indeka ku ipâŋga itogo nia ara lââ uru sâko keve ilo mine. Ŋinde itogo karâzi imbe ŋalae ku iveta tâno ŋinde ipâŋga ara kilo. \v 7 Kinzi sikâki lee, aku nenzi walo ipâŋga ŋalae. Mao nâ, kinzi ma simandi lâ kinzi maro rârâni nenzi Maro Kindeni nao lâ Saion Tuu kulu. \p \v 8 Maro Yova Kindeni Walo Tamwata, kupaloŋo pa naneŋgu noŋa. Noko Yakopu ne Maro Kindeni, kutambira taŋa sondo pa naŋa! \v 9 Maro Kindeni, naŋa ano pano tu kuveta kie ara pa maka nema koipu ŋalae, inani noko tamwata kupatea lâ. \p \v 10 Ambo naŋa ma akura tu amo noko ne luma ilo ikura kari taitu mai nâ, ande naŋa ma andeka ŋalae tina. Ndekâŋa ŋinde ma ipole naneŋgu ndekâŋa ŋana amo nia arara pinde ikura zo luandondo. Ambo naŋa ma akura tu amandi luma sapâŋa ne nzâla kawa pa nia yo nâ, ande naŋa ma andeka ŋalae ŋana ŋinde kâ, aku ndekâŋa ŋinde ma ipole naneŋgu ndekâŋa ŋana amo kinzi mbaliŋa warakanzi nenzi luma ilo. \v 11 Yova Kindeni ikatona kinda itogo maramuŋa mine, aku inani uru ikai poe pa kinda, itogo sinâla mine. I uru iveta kie ara ndo pa kinda wa isuka ŋânda kâki wa. Tamâta ea kinzi uru sipaveta kuku vetâŋa ara, ande Yova Kindeni ma isilikana kelekele ara toŋge ŋananzi tamâta ŋinde, ande tia ndo. \p \v 12 Yova Kindeni, noko Walo Tamwata, tamâta ea kalonzi tawana noko, ande kinzi ŋinde ma sindeka mine ku simo nâ. \c 85 \s1 Tamâta ikai noŋa pa Maro Kindeni tu ma ikatonanzi Isrel ŋgu \r Kinzi Kora ne vâsa ŋgu sisia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Yova Kindeni, nanayoni noko kuveta kie ara panzi tamâta simo noko ne tâno. Mao nâ, noko kuvilanzi Isrel ŋgu kala simo ara kilo. \v 2 Noko kuzavaru kiesaka piti lâ ne tamâta tininzi, aku noko ŋandai kupare nia panzi ŋana vetâŋa soki rârâni muŋga siveta ŋinde. \v 3 Muŋga, noko wisi nâna ŋalae panzi, taitu muli ŋga, ande noko kupile ne wisi-nâna ŋinde. \p \v 4 Maro Kindeni, nema Yautâŋa Tamwata, kala ŋine maka kano pano tu kuveta kie ara taituni ndaina pa maka kilo. Noko uru wisi nâna pa maka ku kumo nâ. Kupile ne wisi-nâna ŋinde ŋga! \v 5 Tiambo noko ma wisi nâna pa maka ikura zo rârâni, a? Tiambo noko ne wisi-nâna ŋinde ma marumbu tia, a? \v 6 Maka kano pano tu kuveta maka kamo ara kilo. Ŋineŋga noko ne tamâta maka ma kandekanano kapanea noko ŋa. \v 7 Yova Kindeni, maka iloma tu noko ma kutula pwataki tu noko ne tini-mwasa ikeno pama ikura zo rârâni. Pwaima piti lâ kazâŋa ilo. \p \v 8 Ara, kala ŋine naŋa ma atambira taŋâŋgu sondo pa Maro Yova Kindeni kawa ŋgua. I ne ŋgua pâŋa ikeno mine, “Ambo naneŋgu tamâta ma sipile mâsi potomule muŋga siveta ŋinde, ande naŋa ma avetanzi simo ara nâ.” I ne ŋgua pâŋa kala ŋine. \v 9 Mao nâ, i nde iluku lâ ŋana ikainzi tamâta piti lâ kazâŋa ilo, kinzi ŋinde uru simege ŋana i kâ. Ŋineŋga i tamwata ma imo kuku maka tava ne walo kaika ŋalae lâ nema tâno ŋine. \p \v 10 Aku lâ zo ŋinde Yova Kindeni ne tini-mwasa ma ipakâtu kuku tamâta nenzi mâsi ŋana soka i ne ŋgua pâŋa muli. Aku kinzi nenzi vetâŋa sondo kuku i ne wisi-pisi rua ma sipatâŋo. \v 11 Mao nâ, kinzi tamâta nenzi mâsi ŋana sipono muli pa Yova Kindeni lâ tâno kulu ma ipakâtu kuku Yova Kindeni ne mâsi ŋana iveta vetâŋa sondo panzi tâno tamâta. \v 12 Yova Kindeni ma iveta maka kamo ara nâ, aku kâpwa ma ipâŋga maria lâ nema tâno ilo. \v 13 Yova Kindeni ne mâsi ŋana iveta vetâŋa sondo kâ ma imuŋga papa i ilâ, aku ma iveta nzâla sondo papa i tamwata tu ma imâ kâ. \c 86 \s1 Tamâta ino pa Maro Kindeni tu ma ivila i \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Yova Kindeni, naneŋgu kaika keno tia, aku akura tu apasuka warakâŋgu kâ, ande tia. Mine kala ano pano tu kupaloŋo pa naneŋgu noŋa. \v 2 Naŋa uru apono muli sondo pa noko nâ. Mine kala ano pano tu kutiŋgi mateŋa piti iŋgeŋge ŋanana. Naŋa amo noko ne wurâta tamâta, aku kaloŋgu tawana noko nâ. Mine nde kumâ kuvilana. \v 3 Naneŋgu Maro Kindeni, naŋa ano pano tu kalo sukâŋa ŋanana, ŋana tu naŋa uru akai noŋa pa noko ikura kari wa mbo wa. \v 4 Maro Ŋalae, kuveta ne wurâta tamâta naŋa iloŋgu ndeka, ŋana tu naŋa uru akai noŋa pa noko simbo nâ. \p \v 5 Maro Ŋalae, noko nde ara tamwata, aku kuzavaru naneŋgu kiesaka piti lâ tiniŋgu. Ikura zo zo, noko tini mwasa ndo panzi tamâta rârâni ŋinde uru sino pa noko. \v 6 Yova Kindeni, kutambira taŋa pa naneŋgu noŋa. Naŋa asarâwa pano tu kuvilana. Kupaloŋo pa naneŋgu sarawâŋa! \v 7 Noko uru kupaloŋo pa naneŋgu noŋa. Mine kala lâ zo ndia malia isânda kuluŋgu, ande naneŋgu sarawâŋa imâ pano. \p \v 8 Maro Ŋalae, naŋa asama tu maro toŋge nde irerege kuku noko, ande tia ndo. Noko kupolenzi maro rârâni marumbu lâ. Maro toŋge ikura tu iveta vetâŋa itogo noko uru kuveta mine, ande tia ndo. \v 9 Nia ndoyo noko kupulianzi tamâta ŋgu ndoni sipâŋga lâ, aku muli ŋga kinzi tinikoa ŋgu rârâni ma simâ sipare tukunzi pano, ku ma sipanea noko ŋa sisuka kâki. \v 10 Ŋana tu noko ne walo kaika nde ŋalae, aku noko uru kuveta vetâŋa arara kie-kie. Noko simbo nâ nde Maro mao. \p \v 11 Yova Kindeni, ambo noko ma kupananana ŋana vetâŋa ndia noko ilo tu naŋa ma aveta, ande naŋa ma apono muli pa pateâŋa ŋinde ikura zo rârâni. Kupananana sondo, ŋana naŋa ma ao iloŋgu ndo ilâ pa noko wa amege ŋanano wa. \v 12 Maro Ŋalae, naneŋgu Maro Kindeni noko, naŋa apanea noko tava iloŋgu kaloŋgu ndoni. Naŋa ma awawano asuka noko ŋa kâki ikura zo zo. \v 13 Opopo, noko ne tini-mwasa pa naŋa nde ŋalae ŋinde, aku kumo mine ku kumo nâ. Muŋga, ande mateŋa itu ikai naŋa, andeta noko kuvilana kala ŋandai amâte ŋga. \p \v 14 Kinzi taŋa-kaika tamwatanzi nde simâ sipâŋga lâ, kala situ sikai kazâŋa pa naŋa. Kinzi uru siveta kenzi sakamao nâ panzi tamâta pinde, aku kala ŋine situ sipu naŋa pâta amâte. Kinzi ilonzi tu Maro Kindeni nde maro kaa nâ. \v 15 Andeta Maro Ŋalae, noko nde kalo-sukâŋa warika wa wisi-wisi warika wa, aku noko uru wisi nâna walele, ande tia. Noko ne tini-mwasa ŋalae ŋinde uru ikeno mine ku imo nâ, aku noko uru kuveta ikura tamwata ne ŋgua pâŋa rârâni. \v 16 Kupalele nao pana ku kalo sukâŋa ŋanana! Kuo ne walo kaika imâ pa ne wurâta tamâta naŋa ku kuvilana, ŋana tu naŋa uru apono muli pa noko nâ. \p \v 17 Yova Kindeni, naŋa iloŋgu tu noko ma kuveta mâsi toŋge ŋana kutula pwataki pa naŋa tu noko nde ara tamwata. Ambo noko ma kuveta mine, ande kinzi kazâŋa tamâta ma sisama tu nokoni kuvila naŋa ku kupu tini kaika pana. Ŋineŋga kinzi ma mainzi ŋana nenzi vetâŋa soki kâ. \c 87 \s1 Kinzi sindeka ŋana Jerusalem lawea kâ, i ŋa toŋge tu Saion lawea \r Kinzi Kora ne vâsa ŋgu sisia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Muŋgani, Yova Kindeni iveta tamwata ne lawea ŋalae imandi ne tuu sapâŋa kulu. \v 2 Lawea rârâ nde keno Isrel nenda tâno. Andeta Yova Kindeni ilo ndo ikeno pa Saion lawea, aku i ne morâŋa tu lawea ŋinde ipole lawea pinde rârâni. \v 3 Mine kala miki tamâta ŋine kamo Maro Kindeni ne lawea, miki kaloŋo ŋga! Maro Kindeni uru iporo ŋgua arara nâ ŋana miki kâ. \v 4 Iporo mine tu, “Kinzi tinikoa ŋgu rârâni ma muli sipaveta kuku naneŋgu ŋgua. Naŋa aporo ŋananzi tinikoa ŋgu ŋinde simo Isip tâno wa Babilon lawea wa Filistia lawea wa Tanis lawea wa Itopia tâno wa. Kinzi ŋinde ma sipâŋga sitogo Saion lawea warakanzi mine, ŋana tu kinzi ma siwâŋgi pa naŋa.” \p \v 5 Mao nâ, lâ zo ŋinde Maro Kindeni ma itula Saion lawea kilala pwataki mine tu, “Ŋine nde tamâta rârâni nenzi lawea tina mao.” Yova Kindeni âta Tamwata, i tamwata ma iveta Saion lawea ipâŋga kaika ndo, ku ma ikai maro panzi tamâta rârâni. \v 6 Yova Kindeni ma iŋgere kinzi tamâta pa ŋgu ndoni ŋanzi lâ pepa tini, aku ma iseŋge ŋanzi ŋinde ilâ taitu kuku Saion lawea laluna ŋanzi. \v 7 Aku kinzi tamâta ŋinde ma siwâŋgi ku sindeka nâ. Kinzi ma siporo mine tu, “O Saion, maka nema lawea tina mao kala nokoni.” \c 88 \s1 Tamâta isarâwa pa Maro Kindeni tu ma ivila i \r Heman isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Yova Kindeni, naneŋgu Maro Kindeni Pavilâŋa Tamwata noko. Ikura kari kari naŋa asarâwa pano tu kuvilana, aku naneŋgu tiŋa imâ pano ikura mbo mbo. \v 2 Kupaloŋo pa naneŋgu noŋa ŋga! Naŋa asarâwa pano tu kuvilana; kutambira taŋa pa naŋa! \v 3 Malia kie-kie rârâ ŋinde nde imâ ipâŋga pa naŋa lâ, kala laiti ŋana amâte kâ. \v 4 Naŋa amo atogonzi tamâta ŋinde mateŋa ne zo ŋga imâ ipâŋga panzi lâ. Naneŋgu walo ndoni nde ikâwa ilâ lâ. \v 5 Naŋa atogo zugu tamâta toŋge kinzi sipu pâta imâte lâ, kala sio i karae ilâ ikeno kuru ilo. Ŋinde itogo kinzi sitambira karaeŋgu ikeno mateŋa tamâta ŋgininzi. Naŋa amo atogonzi tamâta ŋinde noko kalo kapa ndo ŋananzi, kinzi ŋinde noko pwai ne pavilâŋa piti ndo ŋananzi lâ. \p \v 6 Oyae, noko kutambira karaeŋgu andue alâ mbââ ŋalae ŋinde ilo, aku amo lâmbu ndo lâ nia kondoma. \v 7 Noko ne wisi-nâna itawa naŋa ndue lâ, itogo tâi ŋalae ne kâla-lawea ilaŋa ipolenzi tamâta mine. \v 8 Noko kusowe niŋgu-nambwe ilonzi kalonzi, kala sipu mulinzi pa naŋa marumbu lâ. Noko kuveta naŋa amo sakamao ndo; mine kala kinzi tininzi pwâka ndo tu ma simo kuna. Malia ŋine ipa naŋa kaika lâ. Ŋinde itogo noko kuo naŋa amo luma sakamao ilo, kala akura tu ayâti ku akâwa alâ, ande tia. \v 9 Naŋa iloŋgu malia ndo, kala matâŋgu sakamao lâ. Mine nde naŋa akura tu amora nia sondo, ande tia. \p Ikura zo zo naŋa asuka mbauŋgu kâki akai noŋa pa noko tu ma kuvilana. Ambo noko ma kuvilana tia, ande naŋa ma amâte, kala ma akura tu apanea noko ŋa, ande tia. \v 10 Mana mana, a? Tiambo noko uru kuveta mâsi ŋalaŋala pinde ŋana kuvilanzi mateŋa tamâta, a? Tiambo kinzi sikura tu simo vianzi kilo ku sipanea noko ŋa sisuka kâki, a? Tia ndo! \v 11 Tiambo kinzi tamâta sikeno kuru nia ŋinde nde sikura tu siporo situla pwataki tu noko ilo ndo keno panzi, a? Tiambo kinzi tamâta simo zavaruŋa ne lawea ŋinde nde sikura ŋana siporo tu noko uru pwatonanzi sondo, a? Tia ndo! \v 12 Tiambo kinzi tamâta simo nia kondoma ŋinde nde sikura tu simora noko ne mâsi ŋalaŋala, a? Tiambo kinzi tamâta muŋga simâte ŋinde nde sikura tu simora noko ne vetâŋa ara pinde, a? Tia ndo! \p \v 13 Mine nde Yova Kindeni, naŋa asarâwa pa noko tu kuvilana. Naŋa uru ano pano ikura mboyo mboyo. \v 14 Yova Kindeni, ŋana sâ kâ ŋga noko kupu muli pa naŋa, a? Ŋana sâ kâ ŋga noko kupavea ŋanana, a? \p \v 15 Oyae, nia ndoyo, lâ zo ŋinde naŋa amo limoa yo, aku amo lee apâŋga lâ zo ŋine, ande naŋa amo akai nâna nâ. Ikura zo zo naŋa amo mateŋa ne nzâla tini laiti. Noko kuveta kie ara tia pa naŋa, kala iloŋgu kurana tia ndo. \v 16 Noko ne wisi-nâna itawa naŋa ndue ndo lâ. Noko pwai kazâŋa ŋalae tina pa naŋa, ku kuyaula naŋa ndo lâ. \v 17 Ikura kari wa mbo wa, noko ne wisi-nâna ŋinde iŋge naŋa mbwaliu lâ, itogo lââ ipondi ŋalae ku ilâ itura nia mine, aku naŋa ambwatuke lâ. \v 18 Noko kuvetanzi niŋgu-nambwe rârâni sipile naŋa silâ lâ. Mine kala kondoma simbo nâ ipâŋga itogo naneŋgu mete mwasina. \c 89 \s1 Wâŋgiŋa toŋge kinzi Isrel ŋgu siwâŋgi lâ zo ŋana malia ipâŋga panzi \r Etan isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Yova Kindeni, noko ne tini-mwasa ikeno mine ku imo nâ, aku naŋa ma awâŋgi wâŋgiŋa atula ŋinde pwataki ikura zo zo. Naŋa ma amo nâ aporo atula pwataki tu noko uru kuveta ikura tamwata ne ŋgua pâŋa rârâni. \v 2 Naŋa asama tu noko ne tini-mwasa ŋinde ma marumbu tia ndo. Noko ne mâsi ŋana pwoka ne ŋgua pâŋa rârâni muli ŋinde nde ikeno kaika ndo, itogo samba mine. \v 3 Muŋgani noko kuporo mine tu, “Naŋa apatea tamâta toŋge, aku apambwâre kaika kuku i lâ. Naŋa apa ŋgua kaika kuku naneŋgu wurâta tamâta Daviti. \v 4 Naŋa apai Daviti mine tu, ‘Ikura zo muli rârâni, ande noko ne vâsa pinde ma sikai noko nia ku ma simo koipu ŋalaŋala. Zo ŋana noko ne vâsa toŋge ma imo koipu ŋalae kâ ma marumbu, ande tia ndo.’” \p \v 5 Yova Kindeni, kinzi ŋinde rârâni simo samba ilo nde siwâŋgi sipaneano ŋana vetâŋa arara noko uru kuveta ŋinde. Mao nâ, kinzi ŋgu sapâŋa ŋinde siwâŋgi situla pwataki tu noko uru kuveta ikura noko tamwata kawa ŋgua rârâni. \v 6 Yova Kindeni, ea imo samba ilo nde irerege kuku noko, a? Tia ndo. Mao nâ, maro toŋge ipakura kuku noko, ande tia. \v 7 Kinzi maro ŋinde rârâni nde siruru ŋana noko kâ. Kinzi sipare tukunzi ndue lâ noko nao, aku simege ndo ŋanano. \p \v 8 Yova Kindeni, noko Maro Kindeni Walo Tamwata, toŋge ne walo irerege kuku noko ne walo kaika ŋinde, ande tia. Noko kuveta ikura ne ŋgua pâŋa rârâni mine ku kumo nâ. \v 9 Noko uru pwai poe pa tâi ndoni. Lâ zo ŋana tâi ne kâla ŋalae kâki, ande noko kutawa i ne walo ŋinde ndue kala pâti kii lâ. \v 10 Aku noko kuzavaru Rahap \f + \fr 89:10 \ft 10 Lâ Juda nenzi usi, Rahap nde mwâta saka ŋalae. Kinzi uru sisia ŋgua ŋana kiesaka kâ lâ i tini.\f* ne walo kaika ŋinde marumbu lâ, ina mwâta saka ŋinde uru imo tâi ilo, aku kuyaula i ndo lâ. Noko ne walo nde kaika ŋinde; mine kala kupolenzi ne kazâŋa tamâta sikâwa pwapwataki silâ. \v 11 Samba tava tâno nde noko simbo nâ ne. Nia ndoyo noko kupulia tâno tava kelekele rârâni ikeno tâno kulu sipâŋga lâ. \v 12 Noko kuveta tâno papa mbwera kâ tava tâno papa wâra kâ. Aku Tabor Tuu aŋga Hermon Tuu nde sindekanano siwâŋgi pano. \v 13 Noko ne walo nde ŋalae tina, ikeno kaika mine ku imo nâ. \p \v 14 Noko kumo koipu ŋalae, aku uru pwai poe sondo ndo panzi tamâta. Aku noko ne pateâŋa rârâni lâ ŋgua nia nde sondo nâ. Noko nde tini-mwasa warika, aku noko uru kuveta ikura noko tamwata ne ŋgua pâŋa rârâni. \v 15 Tamâta ea kinzi uru siwâŋgi wâŋgiŋa paneâŋa kâ pa noko, kinzi ŋinde ma sindeka nâ. Noko tamwata uru pwai poe panzi, itogo sinâla ŋana isinala nzalanzi mine. \v 16 Kinzi kalonzi ŋgere ŋana vetâŋa arara noko uru kuveta ŋinde, kala sindeka sipanea noko ŋa sisuka kâki ikura kari wa mbo wa. \v 17 Nokoni uru walo kaika ara ŋinde kulua maka. Noko kuo ne wisi-wisi imâ pama, kala kapole paraŋa. \v 18 Yova Kindeni, muŋgani noko tamwata kupatea nema katonâŋa tamâta. Maka Isrel ŋgu nema Maro Kindeni, noko Sapâŋa Tamwata, noko tamwata kupatea koipu ŋalae pa maka. \s1 Maro Kindeni ipa ŋgua kuku Daviti \p \v 19 Yova Kindeni, nanayoni noko kutula mâsi toŋge itogo mbupuleŋa mine panzi ne ŋgua-tulâŋa tamâta, kinzi ŋinde sipono muli sondo pano. Noko kupainzi tu, “Naŋa ao naneŋgu pavilâŋa ilâ pa tamâta kaika toŋge lâ. Naŋa apatea i lâ tamâta ŋgininzi ku ao ipâŋga imo koipu ŋalae. \v 20 Naŋa apatea naneŋgu wurâta tamâta Daviti, aku aliŋi samimi sapâŋa lâ i kulu ŋana atula pwataki tu i imo miki nemi koipu ŋalae. \v 21 Mine kala naneŋgu walo ŋinde ma imo kuku i mine ku imo nâ. Naneŋgu walo ŋinde ma iveta i ipâŋga tamâta kaika ndo. \v 22 I ne kazâŋa tamâta kinzi ma sikura tu sipole i, ande tia. Kinzi tamâta sakamao ma sikura tu sipu i ndue, ande tia ndo. \v 23 Naŋa warakâŋgu ma azavarunzi i ne kazâŋa tamâta ndo lâ i nao. Tamâta ea ilonzi sakamao pa i, ande naŋa ma apunzi tamâta ŋinde pâta simâte. \v 24 Naŋa ma aveta ikura naneŋgu ŋgua pâŋa rârâni, aku ma tiniŋgu mwasa ndo papa i ikura zo rârâni. Naŋa warakâŋgu ma avila i ŋana ipolenzi ne kazâŋa tamâta ndoni. \v 25 Mine kala i ma ikai koipu pa tâno ndoni. \v 26 Aku Daviti ma iporo pa naŋa mine tu, ‘Mama, naneŋgu Maro Kindeni noko. Noko kumo kutogo mira ŋalae naŋa uru amuna tini mwasina. Naneŋgu Pavilâŋa Tamwata kala noko.’ \v 27 Mao nâ, naŋa Yova Kindeni ma ŋoa ŋalae alua i, itogo tamâta iveta pa natu tamâne nzâla-kulu mine. Mine kala i ma imo mbâna-mbâna panzi koipu ŋalaŋala rârâni simo tâno kulu. \v 28 Naneŋgu tini-mwasa ma ikeno ndo papa i ikura zo rârâni. Naneŋgu ŋgua pâŋa ma imo kuku i, aku ŋgua pâŋa ŋinde ma keno kaika mine ku imo nâ. \v 29 Ikura zo rârâni, tamâta toŋge lâ i ne vâsa ŋgu ma imo koipu ŋalae. Samba uru ikeno âta ku imo nâ, aku mine nâ, koipu ŋalae toŋge lâ i ne vâsa ŋgu ma ikatonanzi Isrel ŋgu ikura zo zo. \p \v 30 Taitu miki kaloŋo ŋga; ambo i timbu wukale kinzi ma taŋanzi kaika ŋana naneŋgu ŋgua tukuŋa kâ, ku ma sipu mulinzi pa naneŋgu vetâŋa, \v 31 ambo kinzi ma tininzi pwâka tu siloŋo naneŋgu ŋgua, ku silaŋa sipole naneŋgu ŋgua tukuŋa, \v 32 ande naŋa ma apare nia panzi ŋana nenzi kiesaka ŋinde kâ. Naŋa ma kaloŋgu ŋgere ŋana nenzi vetâŋa soki ŋinde kâ, aku ma mbilâo nâ apalilinzi. \v 33 Andeta naŋa ma apile neŋgu mâsi ŋana tiniŋgu mwasa ndo pa Daviti kâ, ande ma tia. Aku naŋa ma kaloŋgu kapa ŋana ŋgua pâŋa ŋinde naŋa muŋga aveta kuku i, ande tia. \v 34 Naŋa ma atoto naneŋgu ŋgua pâŋa ŋinde utu, ande tia. Aku naŋa ma alele naneŋgu ŋgua ipâŋga kie toŋge kilo, ande tia ndo. \v 35 Mine nde naŋani ao warakâŋgu ŋâŋgu Yova Kindeni Sapâŋa Tamwata ikeno kaika lâ ŋgua pâŋa ŋine tini: naŋa ma aporo ŋgua laŋeŋa toŋge pa Daviti tia ndo. \v 36 Ikura zo rârâni, tamâta toŋge lâ i ne vâsa ŋgu ma imo koipu ŋalae. I ma ikai koipu mine ku imo lee ikura zo rârâni kari ma isinala nia imo ŋai yo. \v 37 I ma ikai koipu mine ku imo nâ, itogo nzimona uru imo samba tini ku isinala nia ikura zo zo. Naŋa Yova Kindeni neŋgu ŋgua pâŋa kala ŋine.” \s1 Kinzi kazâŋa tamâta sipole koipu ŋalae lâ, kala Isrel ŋgu simo sipataiŋa nâ \p \v 38 Andeta Yova Kindeni, kala ŋine noko wisi nâna pa koipu ŋalae, inani noko kupatea lâ. Noko kupu muli papa, kala kupile i lâ. \v 39 Noko kutoto ŋgua pâŋa ŋinde muŋga kuveta kuku ne wurâta tamâta. Noko kutambira koipu ŋalae ne loki-loki imbe indue tâno kulu, kala kuveta ipâŋga muso ndo. \v 40 Noko kuzavaru i ne lawea ŋinde ne ŋgumbi kaika rârâni kala bururu ndue lâ. Aku i ne luma kaika ŋalaŋala rârâni nde noko kuzavaru ndo lâ mine nâ. \v 41 Mine kala tamâta ŋinde soka nzâla silâ, ande kinzi ŋinde rârâni sipanawe koipu ŋalae ne kelekele. Aku kinzi ŋgu kala simo i ne lawea tini laiti ŋinde, ande kinzi siporo ŋgua pavaligiŋa papa i. \v 42 Noko kusâu panzi kazâŋa tamâta tu sipole i lâ paraŋa ilo, aku kuveta ilonzi ndeka ndo. \v 43 Noko kuzavaru i ne temba-silâwa rârâni, aku lâ zo ŋana ipara kunzi kazâŋa tamâta, ande noko ŋandai kuvila i ŋga. \v 44 Noko kutawa i ndue ndo; mine kala ikura ŋana imo koipu ŋalae kilo, ande tia. \v 45 Noko pwai i ne walo saŋe, kala ipâŋga koŋa ndo walele nâ. Noko kuveta i ipâŋga tamâta kaa nâ, kala ikai maŋeti ŋalae ndo. \s1 Kinzi sikai noŋa pa Maro Kindeni tu ma ivilanzi \p \v 46 Ayo, Yova Kindeni, noko ma kupavea tamwata mine ikura zo ŋapia kilo, a? Tiambo noko ma kupavea ikura zo rârâni, a? Noko ne wisi-nâna ipâŋga ŋalae ndo, itogo yââ ne mela-mela mine. Noko ma wisi nâna mine ikura zo ŋapia kilo, a? \v 47 Yova Kindeni, naŋa ano pano tu kalo ŋgere ŋanana. Maka tamâta uru kamo viama ikura zo mbwana-mbwana nâ. Noko muŋga kupuliama kapâŋga, andeta noko ne pateâŋa ikeno tu maka rârâni ma kamâte. \v 48 Ea ikura tu itiŋgi mateŋa piti lâ ku imo via nâ, a? Ea imo tava ne walo kaika, kala ikura tu iŋgeŋgeana ŋana mateŋa nianzi kâ, a? Tia ndo! \v 49 Maro Ŋalae, noko uru kuveta ikura ne ŋgua pâŋa rârâni, aku nanayoni noko kupambwâre kuku Daviti tu noko ne tini-mwasa ma ikeno kuku i ku imo nâ. Aŋga mana mana, a? Ŋgua ŋinde kanaŋo nde keno ndia, a? \v 50 Maro Ŋalae, kalo ŋgere ŋana noko ne wurâta tamâta ŋinde kâ. Kinzi tamâta siporo ŋgua pavaligiŋa papa i, aku naŋa iloŋgu malia ndo ŋana kinzi tinikoa nenzi ŋgua sakamao ŋinde kâ. \v 51 Yova Kindeni, noko muŋgani kupatea koipu ŋalae ŋinde, andeta noko ne kazâŋa tamâta uru siveta “a” papa i. Kinzi soka i muli ku sivaligi i mine nâ ikura nia ndoni. \v 52 Andeta kinda ma tapanea Yova Kindeni ŋa tasuka kâki ikura zo rârâni. Mao ku mao nâ. \c 90 \s1 Ŋgua ŋana Maro Kindeni ne kaika, aŋga kinda tamâta nenda via \r Mose, ina Maro Kindeni ne tamâta, isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Maro Ŋalae, ikura zo rârâni noko kumo kutogo maka nema luma kaika mine. \v 2 Nia ndoyo, aku ilâ lee ipâŋga lâ zo muli ndo, ande noko Maro Kindeni kumo ikura zo rârâni ku kumo nâ. Nanayoni, lâ zo ŋinde kinzi tuu sipâŋga tia yo yo, aku noko ŋandai kupulia tâno ne kelekele rârâni sipâŋga ŋga, ande noko kumo muŋgani lâ ku kumo nâ. \p \v 3 Andeta noko ne pateâŋa ikeno tu tamâta rârâni ma simâte ku sipâŋga sitogo tâno kilo. Noko kupainzi tamâta rârâni mine tu, “Miki tâno tamâta, miki ma kamâte ku ma kapalele kapâŋga tâno kilo.” \v 4 Maro Kindeni, noko ne morâŋa nde mine; mbwera tamâta-tamâta (1000) nde itogo kari taitu mai nâ, aku zo ŋinde ilâ walele nâ, itogo nola nâ mine. Mao nâ, ŋinde nde zo mbwana-mbwana nâ. \v 5 Noko uru kutoto tamâta nenzi via kala simâte. Kinzi simo zo mbwana-mbwana nâ, itogo mbupuleŋa mwasina. Kinzi sitogo unza ipâŋga wasaseki lâ mboyo nâ, \v 6 aku ipâŋga ŋalae ku ne mâle ipâŋga. Andeta lala nâ, ŋineŋga unza ŋinde ŋgâla-ŋgâla lâ. \p \v 7 Maro Kindeni, noko wisi nâna pa maka, aku ŋana duvi ŋinde kâ noko kuzavaruma kala naoma tia lâ. Noko ne wisi-nâna ŋalae ŋinde iveta maka karuru ndo. \v 8 Noko kusama nema vetâŋa potomule rârâni. Aku kiesaka ndia maka kapavea ku kaveta, ande ŋinde noko uru kutula pwataki ipâŋga nia yo lâ noko nao. \v 9 Noko ne wisi-nâna uru ikeno pa maka ikura zo kiri-mwata ŋine maka kamo viama lâ tâno kulu. Mao nâ, maka nema zo nde marumbu walele nâ, itogo tamâta iveta kusu mbwani taitu nâ. \v 10 Maka kamo viama ikura mbwera tamâta ŋato kanaŋo saŋao nâ. Ambo nema kaika ikeno yo, ande maka pinde ma kamo viama ikura mbwera tamâta ŋapa. Andeta maka uru kakai nâna wa kasânda malia rârâ kulu ikura nema mbwera rârâni. Maka nema via ŋine nde marumbu walele nâ, ŋineŋga naoma tia lâ. \p \v 11 Maro Kindeni, noko ŋandai kupaliŋi ne wisi-nâna ndoni imâ pa maka ŋga. Ambo noko ma kuveta mine, ande tamâta toŋge ma ikura tu imo via, ande tia. Mao nâ, lâ zo ŋana maka kaloma ŋgere ŋana noko ne wisi-nâna kâ, ande ara ŋana maka ma karuru pâta ŋanano. \v 12 Mine nde maka kano pano tu kupananama, ŋana maka ma kasama sondo mine tu maka kakura tu kamo zo mbwana-mbwana nâ lâ tâno kulu. Ambo noko ma kupananama mine, ande maka ma kakai noko ne ilo-kalo ara ŋinde. \p \v 13 Yova Kindeni, noko ne wisi-nâna ma imâ mine pa maka ikura zo ŋapia kilo, a? Maka kano pano tu kupile ne wisi-nâna ŋinde, aku kalo sukâŋa ŋana ne wurâta tamâta maka. \v 14 Noko ne tini-mwasa ikeno mine ku imo nâ. Maka iloma tu noko ma kuo ne tini-mwasa ŋinde imâ ŋalae pa maka ikura mboyo mboyo. Ambo noko ma kuveta mine, ande maka ma kandeka wa kawâŋgi wa, ikura zo rârâni maka ma kamo viama. \v 15 Muŋgani, ande noko malia kulua maka, kala kamo sakamao ikura mbwera rârâ lee imâ ipâŋga lâ zo ŋine. Taitu kala ŋine maka kano pano tu kuveta maka kandeka nâ ikura mbwera rârâ, kambwaŋenzi irerege kuku mbwera sakamao ŋinde kambwaŋenzi. \v 16 Maka kano pano tu kutula ne mâsi kaika pa ne wurâta tamâta maka. Aku kano pano tu kutula ne walo kaika ara ŋinde panzi maka nema vâsa muli-muli tona mine nâ. \p \v 17 Maro Ŋalae, maka nema Maro Kindeni noko, maka iloma tu noko ma kuo ne wisi-wisi imâ pama, ku kuveta kie ara pama. Maka iloma tu noko ma kuveta nema vetâŋa wa wurâta rârâni ipâŋga ara nâ. \c 91 \s1 Maro Kindeni uru ikea ŋana kinda kâ, kala tamo ara nâ \p \v 1 Tamâta ea kinzi Yova Kindeni âta Tamwata uru ikea ŋananzi, ande kinzi ŋinde uru simo Maro Kindeni Walo Tamwata tini laiti. \p \v 2 Kinzi tamâta ŋinde rârâni ma siporo pa Yova Kindeni mine tu, “Noko kumo kutogo naneŋgu ŋgumbi kaika mwasina, aku noko uru pwatonana sondo nâ. Naneŋgu Maro Kindeni noko; naŋa kaloŋgu tawana noko nâ.” \p \v 3 Mao kanaŋo, Maro Kindeni ma ikea sondo ŋanano; mine kala nimbu paveâŋa toŋge ma ikura tu izavaru noko, ande tia. Aku mine nâ, pukoŋa sakamao toŋge ma ikura tu ikaino, ande tia. \v 4 I ma ikea sondo nâ ŋanano, itogo tatareko tina igogoranzi natu simo mbani kalo mine. Noko ma kupavea sondo nâ lâ Maro Kindeni mbani kalo, kala ma kumo ara nâ. I uru iveta ikura ne ŋgua pâŋa rârâni. Mine kala i ma imo itogo noko ne maramuŋa mwasina, ku ma ikea ŋanano. \v 5 Lâ mbo, ande noko ma kururu ŋana vetâŋa sakamao toŋge tia. Aku lâ kari, ande noko ma kururu ŋana vetâŋa toŋge tu ipâŋga walele nâ ku iyaulano, ande ma tia. \v 6 Aku noko ma kururu ŋana pukoŋa ŋalaŋala uru ipâŋga lâ mbo wa vetâŋa sakamao uru ipâŋga lâ kari ŋana siyaulanzi tamâta kâ, ande ma tia, ŋana tu Yova Kindeni ma ikea ŋanano. \v 7 Mao nâ, ambo tamâta kambwaŋenzi ŋalae ŋinde ma sipamateteu noko waŋgira lâ paraŋa ilo, ande Yova Kindeni ma ikea ŋanano, kala ma kumo ara nâ. \v 8 Aku noko tamwata ma kumora Yova Kindeni ipare nia panzi tamâta sakamao ŋana vetâŋa kiesaka muŋga siveta ŋinde. \p \v 9 Ŋinde nde duvi mine; noko uru kulâ pa Yova Kindeni ku kupavea ŋana kazâŋa kie-kie kâ, aku Yova Kindeni âta Tamwata ikatonano. \v 10 Mine nde sâ toŋge ma ikura tu izavaru noko, ande tia. Aku zavaruŋa ne mâsi toŋge ma ikura tu imo noko ne luma tini laiti, ande ma tia. \v 11 Ŋana tu Yova Kindeni ma ionzi ne aŋelo tu ma sikatonano ikura nia ndoni. \v 12 Kinzi ma mbaunzi nâ sisuka noko kâki, kala mira toŋge ma ikura tu isowe noko kie, ande ma tia. \v 13 Noko ma kie nâ kupalenzi mbwâmbwa saka “leve” wa mwâta saka kie-kie wa. \p \v 14 Mao nâ, Yova Kindeni iporo mine tu, “Tamâta ea ilonzi ndo keno pa naŋa, ande naŋa ma akainzi ŋinde rârâni piti lâ kazâŋa ilo. Naŋa ma akea sondo ŋananzi tamâta ea sisama naŋa kilalâŋgu sondo. \v 15 Lâ zo ndia kinzi sisarâwa pana, ande naŋa ma apaloŋo pa nenzi noŋa. Aŋga zo ndia malia itu ipâŋga panzi, ande naŋa ma amo kunzi. Naŋa ma akainzi piti lâ kazâŋa ilo, aku ma aveta ŋanzi ipâŋga ŋalae. \v 16 Naŋa ma aseŋge nenzi mbwera luandondo, kala kinzi ma ilonzi ara nâ. Naŋa ma atula pwataki panzi tu naŋa nde nenzi Pavilâŋa Tamâta.” \c 92 \s1 Wâŋgiŋa ŋana tapanea Maro Kindeni ŋa tasuka kâki \r Kinda ma tawâŋgi wâŋgiŋa ŋine lâ pwareâŋa ne zo sapâŋa \p \v 1 Yova Kindeni, noko âta Tamwata, naŋa andeka ŋana aporo ndaŋge pa noko wa awâŋgi wâŋgiŋa paneâŋa kâ asuka noko ŋa kâki. \v 2 Ikura mboyo mboyo, naŋa andeka ŋana aporo atula pwataki tu noko ne tini-mwasa ikeno mine ku imo nâ. Aku ikura mbo mbo, naŋa andeka ŋana aporo atula pwataki tu noko uru kuveta ikura ne ŋgua pâŋa rârâni. \v 3 Mao nâ, naŋa ma ara wâŋgu awâŋgi wâŋgiŋa kaŋa ara nâ apanea noko ŋa asuka kâki. \p \v 4 Yova Kindeni, naŋa kaloŋgu ŋgere ŋana noko ne mâsi kaika kâ, aku iloŋgu ara ndo. Noko ne vetâŋa arara ŋinde igagati iloŋgu kaloŋgu ŋana awâŋgi wâŋgiŋa tava ndekâŋa ŋalae. \v 5 Yova Kindeni, noko uru kuveta mâsi ŋalaŋala kaika ndo. Noko ne ilo-kalo nde ŋalae tina, kala ipole maka tamâta nema ilo-kalo. \v 6 Tamâta pinde sizizâla ndo ŋana Yova Kindeni kilala kâ, kala sipâŋga sitogonzi tamâta nenzi ilo-kalo tia mine. Kinzi ŋinde sizizâla ŋana ŋine kâ: \v 7 Mao nâ, lâ zo ŋine kinzi tamâta sakamao sipâŋga walele sitogo unza mine, aku kinzi kiesaka tamwatanzi uru sigona mbaliŋa rârâ kie-kie kala simo ara ndo. Andeta muli ŋga, Yova Kindeni ma izavarunzi ndo lâ. \p \v 8 Aŋga Yova Kindeni, noko tamwata nâ pwai koipu ŋalae pa kelekele ndoni, ma kumo mine ku kumo nâ. \v 9 Maka kasama tu noko ne kazâŋa tamâta rârâni ma simâte, aku noko ma kupolenzi kiesaka tamwatanzi rârâni ku kutawanzi ndue ndo. \v 10 Muŋga noko walo kaika kulua naŋa, kala naneŋgu walo ipâŋga ŋalae lâ, itogo bulmakao ŋgoi ŋalae ne walo mine. Noko kuveta kie ara pa naŋa, kala amo andeka nâ. \v 11 Naŋa warakâŋgu matâŋgu amora Maro Kindeni izavarunzi naneŋgu kazâŋa tamâta. Naŋa aloŋo kinzi tamâta sakamao nenzi tiŋa, kala andeka pâta. \p \v 12 Aŋga kinzi tamâta ara ma simo ara ndo, sitogo kâi ipâŋga ŋalae kala ipula kanaŋo ara mine. Kinzi ma sipâŋga kaika ndo, sitogo kâi matapuru imandi Lebanon tâno mine. \v 13 Kinzi sitogo kâi tamâta pinde muŋga sipau lâ Yova Kindeni ne luma tini laiti. Kâi ŋinde uru sipâŋga ara ndo lâ nenda Maro Kindeni ne luma sapâŋa ŋinde ne ŋgumbi ilo. \v 14 Kâi ŋinde ma simandi ikura mbwera rârâ ŋinde, aku ma simo sipula kanaŋonzi. Kinzi ma simandi kaika, ku ma ŋgâla-ŋgâla tia. Kâi ŋinde launzi ma kenza-kenza mine ikura zo rârâni. \v 15 Mao nâ, Yova Kindeni ma ivilanzi tamâta ara kala ma simo mine, aku i ne pavilâŋa ŋinde ma itula pwataki panzi tamâta tu Yova Kindeni nde vetâŋa sondo warika. I uru ikea ŋana naŋa kâ, aku i ne vetâŋa rârâni nde ara ndo. \c 93 \s1 Maro Kindeni imo Koipu Ŋalae \p \v 1 Yova Kindeni imo Koipu Ŋalae. I ŋa ŋalae tava ne walo kaika ŋinde nde situra i, itogo koipu ŋalaŋala nenzi pasawaŋa arara mwasina. Nia ndoyo, inani ipulia tâno ŋine ku iveta ikeno kaika lâ, aku sâ toŋge ikura tu ilele Yova Kindeni ne vetâŋa ŋinde, ande tia. \p \v 2 Yova Kindeni, nia ndoyo, lâ zo ŋinde kelekele toŋge ipâŋga tia yo yo, ande noko kumo muŋgani lâ. Nanayoni noko kumo koipu ŋalae, aku ma kumo mine ku kumo nâ. \p \v 3 Yova Kindeni, tâi geza-geza ipu nduŋeŋani ŋalae. Tâi ipu kaika ndo ku isuŋa kawa kâki ŋalae. \v 4 Yova Kindeni, noko ne walo nde kaika ŋinde, aku kumo samba ilo pwai koipu ŋalae pa nia ndoni. Tâi ne nduŋeŋani ŋinde nde kelekele mota mwata nâ, aŋga noko ne kaika ŋinde nde ŋalae tina. Tâi ipu nduŋeŋani lâ sâwaneka, andeta tâi ne kaika irerege kuku noko ne kaika ŋinde, ande tia, ŋana tu kelekele rârâni imo noko kalo. \p \v 5 Mao nâ, sâ toŋge ma ikura tu ilele noko ne ŋgua tukuŋa ipâŋga kie toŋge, ande tia. Aku mine nâ, noko ne luma nde sapâŋa ndo, ma ikeno mine ku imo nâ. \c 94 \s1 Maro Kindeni ipare nia panzi tamâta rârâni ŋana nenzi vetâŋa kâ \p \v 1 Yova Kindeni, noko nde Maro Kindeni Pareŋa-nia Tamwata. Kala ŋine naŋa ano pano tu kutula ne wisi-nâna pwataki pa kinzi tamâta sakamao. \p \v 2 Noko uru kupare nia panzi tamâta rârâni ŋana nenzi vetâŋa kâ. Kala ŋine naŋa ano pano tu kumandi ku kupare nia panzi tamâta ŋinde uru sipasuka warakanzi tininzi. Kutu ŋananzi ikura nenzi vetâŋa potomule mine. \v 3 Yova Kindeni, kinzi tamâta sakamao ma sindeka mine ŋana nenzi vetâŋa potomule kâ ikura zo ŋapia kilo, a? Kinzi nenzi zo ŋapia keno mo ŋai. \p \v 4 Kinzi kiesaka tamwatanzi ma sipandekâna ku ma sipasuka warakanzi tininzi ikura zo ŋapia kilo, a? \v 5 Yova Kindeni, kinzi tamâta sakamao uru sitawanzi noko ne tamâta ndue ndo. Mao nâ, kinzi siveta kenzi sakamao ndo pa noko tamwata ne ŋgu. \v 6 Kinzi uru sipunzi taine mwala-mwala sitavanzi lâlu mundoro simâte, aku sipunzi tamâta simo lombo lâ maka nema tâno ŋine simâte tona. \v 7 Kinzi siporo mine tu, “Yova Kindeni ikura tu imora maka, ande tia. Isrel nenzi Maro Kindeni nde izizâla ndo ŋana nema vetâŋa kâ.” \p \v 8 Ayo, miki tamâta kapa-kapa ŋai, ŋana sâ kâ ŋga miki kaveta vetâŋa potomule mine, a? Miki tamâta sakamao, miki nemi ilo-kalo ma ipâŋga lâ zo ndia, a? \v 9 Mana mana, a? Tiambo Yova Kindeni ikura tu iloŋo nemi ŋgua tia tâ, a? Opopo, i tamwata iveta taŋânda, kala iloŋomi lâ. Tiambo ikura tu imora nemi vetâŋa ŋinde tia tâ, a? Opopo, i tamwata iveta matânda, kala imorami lâ! \v 10 Tiambo i ikura tu ipare nia pa miki tamâta sakamao tia tâ, a? Opopo, i tamwata uru imbitanzi tinikoa ŋgu, kala ma ipare nia pami! Tiambo i ne ilo-kalo tia tâ, a? Opopo, i tamwata imo tamâta rârâni nenzi pananâŋa, kala i ne ilo-kalo nde ŋalae ndo! \v 11 Miki kaloŋo ŋga; Yova Kindeni isama tamâta rârâni nenzi ilo-kalo marumbu lâ, aku isama tu nenzi ilo-kalo ŋinde ma ilâ kaa nâ. \p \v 12 Andeta Yova Kindeni, noko ne nzâmbe ara ikeno panzi tamâta ea noko uru kupanananzi ŋana ne tukuŋa kâ. \v 13 Noko uru pwareâŋa ara kulanzi tamâta sondo mine; mine nde malia kie-kie ikura ŋana isânda kulunzi kâ, ande tia. Kinzi ma sipwarea mine lee, ikura zo muli ŋinde noko ma kupare nia panzi tamâta sakamao. \v 14 Ŋana tu Yova Kindeni ma ipilenzi ne tamâta, ande tia. Mao nâ, i ma ipu muli panzi i tamwata ne ŋgu ŋinde, ande tia ndo. \v 15 Aku muli ŋga, kinzi tamâta uru sikai poe pa ŋgua nia ŋinde ma siveta nenzi wurâta sondo kilo. Ŋineŋga kinzi tamâta sondo ma ilonzi ara ŋana ŋinde kâ. \p \v 16 Muŋga, lâ zo ŋinde kinzi tamâta sakamao sikai kazâŋa pa naŋa, ande tamâta toŋge ivila naŋa, ande tia. Tamâta toŋge imandi kuku naŋa ŋana ipara kunzi kiesaka tamwatanzi, ande tia. \v 17 Lâ zo ŋinde, ambo Yova Kindeni ivila naŋa tia, ande nanayoni naŋa ma akeno lâ mateŋa nianzi. Andeta tia. \v 18 Lâ zo ŋinde, naŋa iloŋgu patea tu, “Naŋa keŋgu apale nia zuli-zuli, kala ma patana ndue.” Andeta tia. Yova Kindeni, noko ne tini-mwasa ikeno pa naŋa ku imo nâ, aku noko kusaŋa naŋa kaika lâ. \v 19 Lâ zo ndia naŋa kaloŋgu loko wa iloŋgu rârâ wa, ande noko uru kupu tini kaika pa iloŋgu kaloŋgu ku kuveta naŋa andeka. \p \v 20 Noko kumo piti ndo ŋananzi koipu sakamao, kinzi tamâta ŋinde uru silaŋa sipole ŋgua tukuŋa ku siveta kenzi sakamao panzi tamâta. \v 21 Kinzi uru silâ taitu ku siroto nzâla ŋana siyaulanzi tamâta arara kâ. Aku kinzi sionzi tamâta pinde silâ pa ŋgua nia, ŋineŋga sipa ŋgua tu ma sipunzi pâta simâte, andeta tamâta ŋinde ŋandai siveta vetâŋa soki ŋga. \v 22 Andeta Yova Kindeni ikea ŋanana. Naneŋgu Maro Kindeni imo itogo mira kaika naŋa uru amuna tini mwasina. \v 23 I ma ipare nia panzi tamâta sakamao ŋinde ŋana nenzi vetâŋa sakamao kie-kie kâ. Kinda nenda Maro Yova Kindeni ma kalo ŋgere ŋana nenzi kiesaka ŋinde kâ, ku ma izavarunzi ndo lâ. \c 95 \s1 Wâŋgiŋa ŋana tapanea Maro Kindeni ŋa tasuka kâki \p \v 1 Miki kamâ ŋga, ma tawâŋgi tapanea Yova Kindeni ŋa tasuka kâki! Kinda ma kalonda ŋgere ŋana Yova Kindeni Kaika Tamwata, ina nenda Yautâŋa Tamwata, aku ma tawâŋgi wâŋgiŋa papa ku tandeka ŋana i kâ. \p \v 2 Kinda ma talâ tamandi i nao, aku kawânda ndaŋge papa. Kinda ma tawâŋgi wâŋgiŋa ndekâŋa kâ ku tapanea i ŋa tasuka kâki. \v 3 Ŋana tu Maro Yova Kindeni i ne walo nde ŋalae ndo. Ina imo koipu ŋalae tava ne walo kaika ŋinde, aku imo kinzi maro rârâni kulunzi. \v 4 Ina uru ikai poe pa tâno ndoni. Ikai poe pa nia rârâni ikeno tâno ilo lâmbu ŋinde, aku inani kala ikai poe pa tuu ŋalaŋala ikâki pa âta ŋinde tona. \v 5 Nia ndoyo ina tamwata ipulia tâno wa tâi wa sipâŋga lâ. Mine kala inani uru ikai poe pa tâno ndoni wa tâi ndoni wa. \p \v 6 Mine nde miki kamâ luma ilo, ma naonda tundu tapanea Yova Kindeni. Nia ndoyo i tamwata ipulia kinda tapâŋga lâ. Mine nde ara ŋana kinda ma talâ tamo i nao, aku tapare tukunda papa. \v 7 Ina tamwata nde kinda nenda Maro Kindeni. Ina tamwata kala uru ikatona i ne tamâta kinda rârâni, itogo lama nenzi katonâŋa tamâta ikatonanzi lama mine. Mine nde kala ŋine miki ma kapaveta kuku i kawa ŋgua! \p \v 8 Yova Kindeni iporo tu, “Miki ma kapasakana ilomi kalomi kaika, itogo timbumi muŋga siveta lâ Meriba tâno wa Masa nia bilimu wa, mine ndimo. \v 9 Lâ zo ŋinde kinzi simo nia bilimu ŋinde, ande kinzi simo sipulo naŋa ŋana aveta mâsi pinde panzi. Andeta muŋgani yo kinzi simora naneŋgu mâsi ŋalaŋala pinde pwataki lâ. \v 10 Ikura mbwera tamâta rua lâ, ande naŋa tiniŋgu pwâka ndo ŋananzi tamâta ŋgu ŋinde. Mine nde naŋa aporo tu, ‘Kinzi ilonzi kalonzi ŋandai ikeno sondo pa naŋa ŋga. Ikura zo rârâni kinzi sipu mulinzi pa naneŋgu ŋgua tukuŋa.’ \v 11 Mine nde naŋa wisiŋgu nâna aporo mine tu, ‘Mao kanaŋo, kinzi tamâta ŋine ma sikura tu silâ pa naneŋgu pwareâŋa nia tia ku tia ndo!’” \c 96 \s1 Maro Kindeni ina Koipu Ŋalae ku ikatonanzi tamâta rârâni \p \v 1 Miki tamâta ŋai, miki kawâŋgi wâŋgiŋa wasaseki pa Yova Kindeni! Miki tamâta rârâni kamo tâno kulu, ara ŋana miki ma kawâŋgi papa Yova Kindeni. \p \v 2 Kawâŋgi pa Yova Kindeni kapanea i ŋa kasuka kâki! Ikura zo zo, ande ara ŋana miki ma kaporo katula pwataki mine tu ina imo kinda nenda Yautâŋa Tamwata. \v 3 Miki ma kaporo katula panzi tamâta ŋgu rârâni tu i ŋa nde ŋalae ndo. Katapâri panzi tamâta simo nia ndoni ŋana vetâŋa ŋalaŋala arara i muŋga iveta ŋinde. \p \v 4 Ŋana tu Yova Kindeni ŋa nde ŋalae ndo. Mine nde ara ŋana kinda ma tapanea i ŋa tasuka kâki ndo. Kinda ma tamege ŋananzi maro pinde ndimo. Kinda ma tamege ŋana Maro Kindeni simbo nâ. \v 5 Ŋana tu kinzi tinikoa ŋgu nenzi maro rârâni nde kelekele laŋeŋa nâ, kala sikura tu siveta mâsi ŋalae toŋge tia. Taitu nia ndoyo Yova Kindeni ipulia samba tava kelekele rârâni simo âta ŋinde. \v 6 Yova Kindeni kilala ipâŋga nia yo tu i ŋa nde ŋalae, aku imo Koipu Ŋalae ara ndo. Kelekele rârâni keno i ne luma ilo ŋinde nde situla i kilala pwataki tu i ne walo nde kaika, aku i nde ara ku ara ndo. \p \v 7 Miki tamâta ŋgu rârâni kamo tâno ndoni, miki kapanea Yova Kindeni ŋa. Kaporo katula pwataki tu i nde ara tamwata, aku i ne walo nde kaika ndo. \v 8 Kapanea Yova Kindeni katula pwataki tu i ŋa nde ŋalae ndo. Kakai patarawâŋa toŋge ku kamâ i ne luma sapâŋa ilo. \v 9 Miki ma kawâŋgi kawawa i, ŋana tu i nde sapâŋa ku zuzuli tamwata. Miki tamâta rârâni kamo tâno kulu, miki kapatawa warakami tinimi lâ i nao. \p \v 10 Miki ma kaporo katula ŋgua panzi tamâta ŋgu rârâni mine tu, “Yova Kindeni imo Koipu Ŋalae!” Nia ndoyo ina iveta tâno ikeno kaika lâ, kala sâ toŋge ikura tu iveta tâno ilâ wa imâ wa, ande tia. Aku muli ŋga, lâ zo ŋinde i ma ionzi tamâta rârâni simandi ŋgua nia, ande i ma iveta panzi ikura nenzi vetâŋa mine. \v 11 Ayo, miki samba wa tâno wa, naŋa apaimi tu miki kandeka ŋga! Aŋga tâi tava kelekele rârâni kamo tâi ilo, miki kala kaveta nduŋeŋa kasuka kawami kâki! \v 12-13 Aŋga tâno tava kelekele rârâni ikeno tâno ilo, miki kala kandeka pâta ŋga! Muli ŋga, lâ zo ŋinde Yova Kindeni ma imâ ŋana ikai poe panzi tamâta rârâni, ande kelekele rârâni ikeno tâno kulu ma sindeka pâta. Mao nâ, kâi rârâni simandi dugu ilo ŋinde ma siwâŋgi wâŋgiŋa ndekâŋa kâ. Ŋana tu ina ma ikai poe sondo ndo panzi tamâta rârâni tava vetâŋa mao nâ. \c 97 \s1 Maro Kindeni i nde Koipu Ŋalae \p \v 1 Yova Kindeni imo Koipu Ŋalae! Mine kala miki tamâta rârâni kamo tâno kulu, ande miki kandeka. Aŋga miki tamâta kamo sia sia, ande miki kala ilomi ara mine nâ. \p \v 2 Take-take mâmâŋga tava kondoma ŋalae nde uru situra i, aku i ne mâsi ŋana ikai koipu panzi tamâta nde ara ku sondo ndo. \v 3 Yova Kindeni isupwa yââ imuŋga papa, aku yââ ŋinde ne mela-mela ikananzi ne kazâŋa tamâta ŋinde muŋga siŋge i mbwaliu lâ. \v 4 I ne loloa nde salaga-salaga ku isinala tâno ndoni. Tâno nde imora ŋinde, kala imo ririŋo nâ. \v 5 Yova Kindeni ikai Maro Ŋalae pa tâno ndoni. Lâ zo ndia i imâ ipâŋga laiti, ande tuu siruru ku sipâŋga sitogo lââ mine. \v 6 Samba uru itula pwataki tu Yova Kindeni nde ara tamwata, aku tamâta ŋgu rârâni simora pwataki tu i ŋa nde ŋalae ndo. \p \v 7 Aŋga tamâta pinde uru siwâŋgi sipaneanzi maro laŋeŋa, aku sindekananzi nenzi maro kaa kaa ŋinde. Andeta kinzi tamâta ŋinde rârâni ma sikai maŋeti ŋalae ndo. \p \v 8 Kinzi tamâta simo Saion Tuu kulu ŋinde, sitavanzi tamâta simo Juda nenzi lawea ŋalaŋala, kinzi ŋinde siloŋo pâri tu noko kupare nia panzi ne kazâŋa tamâta lâ, kala ilonzi ara ku simo sindeka nâ. \v 9 Yova Kindeni, Maro Walo Tamwata noko, noko pwai poe pa tâno ndoni. Noko ŋa nde ŋalae ndo, aku noko ŋa ŋinde ipole kinzi maro rârâni ŋanzi marumbu lâ. \p \v 10 Yova Kindeni uru tini mwasa ndo panzi tamâta ea sipu mulinzi pa vetâŋa sakamao. Ina uru ikatonanzi i tamwata ne tamâta, aku ikainzi piti lâ tamâta sakamao mbaunzi ilo. \v 11 Yova Kindeni ne sinâla isinalanzi tamâta ea uru sipaveta kuku vetâŋa ara. I io ndekâŋa ilâ panzi tamâta sondo. \v 12 Mine nde miki tamâta ŋine uru kapaveta kuku vetâŋa ara, miki kandeka ŋana Yova Kindeni ne vetâŋa kâ! Kalomi ŋgere ŋana ŋinde kâ, ku kawami ndaŋge kapanea Yova Kindeni ŋa sapâŋa ŋinde kasuka kâki! \c 98 \s1 Maro Kindeni ikai koipu ŋalae panzi tamâta ndoni \p \v 1 Miki tamâta ŋai, miki kawâŋgi wâŋgiŋa wasaseki pa Yova Kindeni, ŋana tu ina iveta vetâŋa ŋalaŋala arara nâ. I ne walo kaika nde ŋalae; mine kala i tamwata ipole paraŋa lâ. \p \v 2 Yova Kindeni itula pwataki tu inani ipole paraŋa lâ. Itula pwataki panzi tamâta ŋgu ndoni tu inani ikai kinda piti lâ kazâŋa ilo. \v 3 I iyoka tamwata ne ŋgua pâŋa muŋgâŋa muli, kala ikura zo zo i uru tini mwasa ndo panzi Isrel ŋgu. I ŋandai ipilenzi ŋga. Mine kala tamâta rârâni simo tâno ndoni nde simora tu kinda nenda Maro Kindeni ipole paraŋa marumbu lâ. \p \v 4 Miki tamâta rârâni kamo tâno kulu, miki kandeka ku kawâŋgi wâŋgiŋa paneâŋa kâ kandekana Yova Kindeni! Kawâŋgi kawami kâki ku kandeka kapanea i ŋa kasuka kâki! \v 5 Kara wâŋgu ku kawâŋgi wâŋgiŋa paneâŋa kâ pa Yova Kindeni. Kawâŋgi wâŋgiŋa kaŋa ara nâ papa. \v 6 Kambana tando kie-kie ku kasarâwa kandekana Yova Kindeni, inani kinda nenda Koipu Ŋalae. \p \v 7 Aŋga tâi tava kelekele rârâni kamo tâi ilo, miki kala kaveta nduŋeŋa kasuŋa kawami kâki. Aŋga tâno tavanzi tamâta rârâni kamo tâno kulu, miki kala kawâŋgi wâŋgiŋa mine nâ. \v 8 Miki lââ ŋalaŋala kaponza mbaumi, aŋga miki tuu ŋalaŋala kala kagogo kawami kawâŋgi wâŋgiŋa ndekâŋa kâ lâ Yova Kindeni nao. \v 9 Ŋana tu muli ŋga, i ma imâ ŋana ikai poe panzi tamâta rârâni. I ma ikai poe sondo panzi tamâta rârâni tava vetâŋa sondo nâ. \c 99 \s1 Maro Kindeni i nde Koipu Ŋalae \p \v 1 Yova Kindeni imo Koipu Ŋalae, kala kinzi tamâta tininzi ruru. I imo koipu ŋalae ne saŋonâŋa nia ŋinde ikeno kinzi aŋelo ŋgininzi, kala tâno ririŋo yâti taulo. \p \v 2 Mao nâ, Yova Kindeni imo Saion Tuu kulu tava ne walo kaika ŋalae ndo, aku tamâta ŋgu rârâni nde simo i kalo. \v 3 Kinzi tamâta rârâni ma wisinzi motutu kala ma sipanea i sisuka i ŋa ŋalae ŋinde kâki. Ina Yova Kindeni Sapâŋa Tamwata! \p \v 4 Koipu Ŋalae, noko Kaika Tamwata, noko uru tini mwasa ndo ŋana vetâŋa sondo nâ. Muŋgani noko kutu ŋgua tukuŋa sondo ndo pa maka Isrel tamâta ŋana kapono muli papa, aku noko uru pwai poe sondo ndo pama. \v 5 Ayo, miki tamâta ŋai, miki kapanea kinda nenda Maro Yova Kindeni ŋa kasuka kâki! Kalâ kapare tukumi ndue lâ i ne saŋonâŋa nia ŋinde nao, aku kawawa i. Ina Yova Kindeni Sapâŋa Tamwata! \p \v 6 Nanayoni Mose ku Aron rua simo Yova Kindeni ne patarawâŋa tamâta, aku Samyuel kala uru ino papa i tona. Kinzi sisarâwa pa Yova Kindeni, aku ipaloŋo pa nenzi noŋa. \v 7 Lâ zo muŋgâŋa ŋinde, Yova Kindeni imo take-take ŋalae ilo ku iporo ŋgua panzi. Aku kinzi sipono muli sondo pa ŋgua tukuŋa rârâni itula panzi. \p \v 8 Yova Kindeni, maka nema Maro Ŋalae, lâ zo ŋinde noko kupaloŋo pa nenzi noŋa. Noko kupatula tamwata kilala pwataki panzi mine tu noko uru kuzavaru nenzi kiesaka piti lâ tininzi. Andeta mao nâ, noko muŋga kupare nia sondo panzi ŋana nenzi vetâŋa soki kâ. \v 9 Mine nde kinda ma tapanea nenda Maro Yova Kindeni ŋa, tatula pwataki tu i nde Walo Tamwata! Talâ pa i ne tuu sapâŋa, aku tawâŋgi papa i nâ! Ŋana tu kinda nenda Maro Yova Kindeni nde Sapâŋa Tamwata. \c 100 \s1 Wâŋgiŋa ŋana tapanea Maro Kindeni ŋa tasuka kâki \p \v 1 Miki tamâta rârâni kamo tâno kulu, miki kasuka kawami kâki kawâŋgi wâŋgiŋa pa Yova Kindeni! \p \v 2 Miki ilomi ndeka nâ kapanea Yova Kindeni ŋa kasuka kâki! Kalâ kamandi i nao ku kawâŋgi wâŋgiŋa ndekâŋa kâ papa i! \v 3 Ara ŋana miki ma kasama ku kaporo pwataki tu Yova Kindeni imo Maro Ŋalae. Ŋana tu muŋgani i simbo nâ iveta kinda Isrel tapâŋga i ne ŋgu, aku ipatea kinda pa i tamwata. Kinda tamo i ne tamâta, tatogonzi lama ŋgu i uru ikatonanzi mine. \p \v 4 Miki kawami ndaŋge nâ kamâ luma sapâŋa ilo kapanea i. Kaporo ndaŋge papa, ku kasuka i ŋa kâki ŋalae. \v 5 Ŋana tu Yova Kindeni nde Ara Tamwata. Ikura zo zo i tini mwasa ndo panzi ne tamâta. I uru iyoka ne ŋgua pâŋa rârâni muli, ma iveta mine ku imo nâ. \c 101 \s1 Koipu Ŋalae ne ŋgua pâŋa \p \v 1 Yova Kindeni, naŋa ma awâŋgi wâŋgiŋa atula pwataki tu noko uru kuveta ikura tamwata ne ŋgua rârâni, aku noko uru kuveta vetâŋa sondo nâ panzi tamâta rârâni. Yova Kindeni, naŋa ma awâŋgi wâŋgiŋa ŋine imâ pano. \p \v 2 Aku naŋa ma apakatona warakâŋgu sondo ndo ŋana naneŋgu vetâŋa rârâni kâ. Aŋga Yova Kindeni, ande noko ma kumâ pa naŋa lâ zo ndia, a? \p Naŋa koipu ŋalae ma apaveta kuku vetâŋa sondo nâ lâ naneŋgu luma ara ŋine ilo. \v 3 Naŋa ma asâu pa mâsi sakamao toŋge tu ma imo naoŋgu, ande tia ndo. Tamâta pinde sipu mulinzi pa Yova Kindeni, andeta naŋa tiniŋgu pwâka ndo ŋana nenzi vetâŋa ŋinde kâ. Naŋa ma tiniŋgu piti ndo ŋananzi. \v 4 Ilo-kalo soki-soki ma ikeno malawae ndo ŋana naŋa kâ, aku naŋa ma apu muliŋgu pa mâsi sakamao rârâni. \p \v 5 Naŋa koipu ŋalae ma azavarunzi tamâta rârâni uru simo nia ŋgaŋe-ŋgaŋe siporo ŋgua tale ŋananzi tamâta pinde. Mao nâ, tamâta ea kinzi uru sipandekâna wa sipasuka warakanzi tininzi wa, ande naŋa ma aŋaranzi kinzi ŋinde rârâni piti lâ naoŋgu. \v 6 Taitu naŋa ma iloŋgu ara ndo ŋananzi tamâta ŋinde uru sipono muli pa Yova Kindeni. Naŋa ma asâu panzi tu ma simo naneŋgu luma ara ŋine ilo kuku naŋa. Mao nâ, tamâta ea sipaveta kuku vetâŋa ara, ande naŋa ma asâu panzi ŋinde tu ma siveta wurâta pa naŋa. \p \v 7 Andeta naŋa ma asâu pa laŋeŋa tamâta toŋge tu ma imo naneŋgu luma ilo, ande tia ndo. Ambo tamâta toŋge ma iporo ŋgua laŋeŋa, ande i ma ikura tu imandi naoŋgu kilo, ande ma tia. \v 8 Ikura zo zo, naŋa ma akai wurâta ŋana azavarunzi tamâta sakamao rârâni simo tâno ŋine. Naŋa ma aŋaranzi kinzi kiesaka tamwatanzi rârâni sikâwa silâ, aku kinzi ma sikura tu sitaulo simâ simo Yova Kindeni ne lawea ilo kilo, ande ma tia. \c 102 \s1 Tamâta ikai malia kala ino pa Maro Kindeni \p \v 1 Yova Kindeni, kupaloŋo pa naneŋgu noŋa! Naŋa asarâwa pano tu kuvilana. Kutambira taŋa pa naneŋgu tiŋa! \p \v 2 Lâ zo ŋana malia itu imâ ipâŋga pa naŋa, ande noko ma kupavea ŋanana ndimo. Lâ zo ndia naŋa asarâwa pano, ande naŋa iloŋgu tu noko ma kuloŋo naneŋgu sarawâŋa ku kuvilana walele nâ. \p \v 3 Naneŋgu via ŋine nde ilâ walele, itogo yââ ne mundo uru ikeno zo mbwana-mbwana nâ, ŋineŋga nao tia lâ. Aŋga karaeŋgu nde nâna ndo, itogo yââ ŋalae ikana mine. \v 4 Kinzi sitawa naŋa ndue ndo, itogo tamâta kie nâ ipale leu ŋgâla-ŋgâla mine, aku naŋa tiniŋgu pwâka ŋana aka kâpwa kâ. \v 5 Naŋa asama nâna ŋalae kala amo asarâwa nâ. Mine nde naŋa tiniŋgu râki-râki ndo. \v 6 Naŋa amo ara tia ndo. Naŋa amo atogo malabogi imo nia bilimu, aku amo atogo sii toŋge uru imo kaa nâ lâ lawea toŋge muŋga sizavaru kala tamâta simo tia. \v 7 Naŋa akeno kenoŋa nia, andeta matâŋgu pareŋge nâ. Opopo, naŋa simboŋgu nâ amo, atogo sii toŋge isaŋona luma kulu âta mine. \v 8 Naneŋgu kazâŋa tamâta nde siporo ŋgua potomule pa naŋa ikura kari wa mbo wa. Kinzi siporo ŋgua pavaligiŋa pana, aku kinzini uru sipatu naŋa ŋâŋgu ŋineŋga situ nzâmbe sakamao tona. \p \v 9-10 O, Yova Kindeni, noko nde wisi nâna ŋalae tina pa naŋa. Mine nde ikura zo zo naŋa aliŋi kââ kâki kuluŋgu, ŋana itula pwataki tu naŋa iloŋgu malia ndo. Mao nâ, matâŋgu sulu indu ndue ikura kari wa mbo wa. Noko pwai naŋa kâki ku kutambirana alâ nia ŋgaŋe, atogo kina mine. \v 11 Naŋa ma amo viâŋgu ikura zo mbwana-mbwana nâ, itogo kari indue ku pararai lâ. Naneŋgu walo nde marumbu lâ, itogo unza ŋgâla-ŋgâla lâ mine. \p \v 12 Andeta Yova Kindeni, noko kumo koipu ŋalae ku kumo nâ. Ikura zo muli rârâni, ande kinzi tamâta ma situla noko parina pwataki. \v 13 Muli ŋga noko ma kumandi ku ma kalo sukâŋa ŋana Saion lawea kâ. Muŋga noko kupatea zo toŋge ŋana ma kuveta kie ara pa lawea ŋinde. Kala ŋine zo ŋinde nde imâ ipâŋga lâ. \v 14 Kinzi sizavaru Saion lawea marumbu lâ, andeta noko ne wurâta tamâta nde ilonzi ndo keno yo papa lawea ŋinde. Mao nâ, lawea ŋinde nde zavaruŋa ndo lâ, kala noko ne tamâta kalonzi sukâŋa ŋana. \v 15 Andeta muli ŋga tamâta ŋgu ndoni ma simege ŋana Yova Kindeni kâ, aku kinzi koipu ŋalaŋala rârâni simo tâno kulu ma siruru ŋana i ne kaika kâ. \v 16 Lâ zo ŋana Yova Kindeni ma ipa Saion lawea kâki kilo, ande lâ zoni ndaina i ma itula ne walo kaika pwataki panzi tamâta. \v 17 Aku kinzi ma simora tu i ipaloŋo panzi ne tamâta nenzi noŋa lâ, kinzi ŋinde muŋga ipilenzi kala simo sugorai nâ. Mao nâ, i ma tini pwâka kilo ŋana nenzi noŋa kâ, ande ma tia. \p \v 18 Naŋa iloŋgu tu kinzi tamâta sipâŋga muli-muli ŋinde ma sipanea Yova Kindeni ŋa sisuka kâki mine nâ. Mine nde ara ŋana kinda ma taŋgere ŋgua ŋana Yova Kindeni ne mâsi ŋalaŋala ŋinde lâ pepa tini ilâ panzi mine tu, \v 19 “Yova Kindeni imo tamwata ne lawea sapâŋa ikeno âta ŋinde, aku mata indue imâ. Ina imo samba ilo, aku mata indue imâ ilea pa tâno. \v 20 I iloŋo kinzi tamâta simo luma sakamao ilo ŋinde nenzi tiŋa. Muŋga kinzi kazâŋa tamâta sipa ŋgua tu ma sipunzi tamâta ŋinde pâta simâte. Andeta Yova Kindeni iyautenzi piti kala siyâti silâ.” \v 21-22 Mine kala muli ŋga, lâ zo ŋana kinzi tinikoa ŋgu rârâni ma sipile nenzi lawea lawea ku silâ sipasau lâ Jerusalem lawea tu siwâŋgi sipanea Yova Kindeni, ande kinzi ma sisuka i ŋa kâki lâ Saion tuu kulu, aku paneâŋa ma ikâki pa i lâ Jerusalem lawea ilo. \p \v 23 Oyae, naŋa amo limoa yo, andeta Yova Kindeni iyaula naneŋgu kaika marumbu lâ. Mine nde naŋa akura tu amo viâŋgu zo ŋalae tia. \v 24 Naŋa ŋandai koŋa ŋga, naŋa tamâta limoa yo. Mine nde noko ma pwai naŋa piti lâ tâno kulu ndimo. Andeta naneŋgu Maro Kindeni, naŋa asama tu noko kumo mine ku kumo nâ. \v 25 Nia ndoyo, noko kupulia tâno ŋine kala ikeno kaika lâ, aku noko tamwata mbau nâ kupulia samba tava kelekele rârâni simo âta ŋinde tona. \v 26 Samba tava tâno ŋinde ma muli naonzi tia lâ, aŋga noko Yova Kindeni ma kumo nâ. Mao nâ, samba tava tâno ma muli sakamao lâ, sitogo lalava siŋga râge-râge mine. Aku noko ma pwainzi piti, itogo tamâta ipasea ne pasawaŋa mine, aku ma naonzi tia lâ. \v 27 Aŋga noko nde kumo mine ku kumo nâ. Noko ŋandai kupalele ŋga, aku noko ne mbwera ma marumbu, ande tia. \v 28 Maka nde noko ne wurâta tamâta, aku kasama tu maka natuma ma simo ara nâ. Aku noko ma pwatonanzi natuma nenzi vâsa muli-muli mine nâ, aku kinzi kala ma simo ara lâ noko nao. \c 103 \s1 Maro Kindeni tini mwasa ndo pa kinda \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Naŋa apanea Yova Kindeni ŋa asuka kâki. Naŋa iloŋgu kaloŋgu ndoni apanea Yova Kindeni ŋa sapâŋa ŋinde asuka kâki. \v 2 Naŋa apanea Yova Kindeni ŋa asuka kâki. I nde ara tamwata, aku naŋa ma kaloŋgu kapa ŋana ŋinde kâ, ande ma tia. \v 3 Ina kala uru izavaru naneŋgu kiesaka rârâni piti lâ tiniŋgu. Aku lâ zo ndia pukoŋa itu ikai naŋa, ande inani uru isoki pukoŋa ŋinde rârâni piti lâ ku iveta tiniŋgu ara kilo. \v 4 Yova Kindeni uru itiŋgi mateŋa piti kala iŋgeŋge ŋana naŋa kâ, aku inani uru iveta kie ara ndo pa naŋa mine: i ne tini-mwasa ikeno pa naŋa ikura zo zo, aku i uru kalo sukâŋa ŋalae tina ŋanana tona. \v 5 Yova Kindeni uru kelekele arara nâ ilua naŋa ikura zo rârâni naŋa amo viâŋgu lâ tâno kulu. Mao nâ, ŋinde itogo naŋa amo limoa nâ ikura mbwera mbwera, aku naneŋgu walo ikeno pana ikura zo zo, itogo sii kananâwe ne walo mine. \p \v 6 Aku Yova Kindeni uru ivilanzi tamâta pinde lâ vetâŋa kie taituni. Kinzi nenzi walo nde ŋalae tia, kala tamâta pinde siveta kenzi sakamao panzi. Taitu Yova Kindeni ivetanzi simo sondo. \p \v 7 Muŋgani, Yova Kindeni itula ne pateâŋa pwataki pa Mose, aku isâu panzi Isrel tamâta tu ma simora i ne mâsi ŋalaŋala pinde. \v 8 Mao nâ, Yova Kindeni itula pwataki tu i nde kalo-sukâŋa warika wa wisi-wisi warika wa. I uru wisi nâna walele ande tia, aku i ne tini-mwasa ŋalae ŋinde uru imo mine ku imo nâ. \v 9 I ma ileleanzi ne tamâta ikura zo pinde nâ, aku ne wisi-nâna ma ikeno zo luandondo nde tia. \v 10 Kinda uru taveta kiesaka tava vetâŋa potomule kie-kie, aku Yova Kindeni ikura tu ipare nia sondo pa kinda ku nâna ŋalae tina ilua kinda. Andeta i uru nâna tini mwata nâ ilua kinda. \v 11 I ne vetâŋa ŋinde nde duvi mine: i tini mwasa ŋalae ndo panzi tamâta ea simege ŋana i kâ. Samba ikeno âta ndo ŋana tâno kâ, aku i ne tini-mwasa nde ŋalae tina mine nâ. \v 12 Yova Kindeni uru ikai nenda kiesaka piti ku ionzi simo malawae ndo ŋana kinda kâ, itogo tâno pa mbwera kâ ikeno malawae ndo ŋana tâno pa wâra kâ. \v 13 Aku mine nâ, Yova Kindeni kala tini mwasa ndo panzi tamâta ea simege ŋana i kâ, itogo tamâta tini mwasa ndo panzi natu mine. \v 14 Ŋana tu nia ndoyo i tamwata ikai tâno ku ipulia kinda tapâŋga lâ. Isama kinda tamâta kilalânda tu nenda walo nde ŋalae tia. Mao nâ, kinda tatogo tâno ne gawura mine. \v 15 Kinda tamâta nenda via nde mbwana-mbwana nâ, itogo unza mine. Kinda tatumbu lee ku tamo zo kiri-mwata nâ, itogo unza ne mâle ipâŋga dugu ilo mwasina. \v 16 Ŋineŋga lawea iyoka ku iveta mâle ŋinde ŋgâla-ŋgâla lâ, kala iyauru ndue ku nao tia lâ walele nâ. \p \v 17 Andeta Yova Kindeni ne tini-mwasa ikeno panzi tamâta ea simege ŋana i kâ, ma ikeno mine ku imo nâ. Aku i uru iveta vetâŋa arara nâ panzi tamâta sondo ŋinde nenzi vâsa muli-muli tona mine nâ. \v 18 I iveta mine panzi tamâta ea sipono muli pa i ne ŋgua pâŋa wa sipaveta kuku i ne tukuŋa wa. \p \v 19 Yova Kindeni imo koipu ŋalae lâ samba ilo, aku inani uru ikai poe pa kelekele rârâni. \p \v 20 Miki Yova Kindeni ne aŋelo kaika rârâni, miki ma kapanea Yova Kindeni ŋa kasuka kâki, aku kapono muli sondo pa i ne tukuŋa wa kapaloŋo sondo nâ pa i kawa ŋgua wa, ikura uru kaveta mine. \v 21 Aku miki Yova Kindeni ne zugu tamâta kaika, miki ŋinde kamo samba ilo ku kaveta ikura i ne pateâŋa mine, miki kala kapanea i ŋa kasuka kâki! \v 22 Mao nâ, miki kelekele rârâni ŋine Yova Kindeni nanayoni ipuliami kapâŋga lâ, kala kamo kakura nia ndoni i tamwata uru ikai poe papa, miki ŋinde kapanea Yova Kindeni ŋa kasuka kâki! Naŋa kala mine nâ apanea Yova Kindeni ŋa asuka kâki! \c 104 \s1 Paneâŋa ilâ pa Yova Kindeni, inani nia ndoyo ipulia kelekele rârâni sipâŋga lâ \p \v 1 Naŋa apanea Yova Kindeni ŋa asuka kâki. Naneŋgu Maro Yova Kindeni, noko ŋa nde ŋalae ndo. Noko kilala nde ipâŋga nia yo tu noko ne walo nde kaika, aku noko nde ara ku ara ndo. \p \v 2 Yova Kindeni, noko kulita sinâla lâ tini itogo tamâta ilita lalava mine. Aku nia ndoyo noko kuo nia maa ikeno âta ŋinde, itogo tamâta ipa luma ne mende kâki mine. \v 3 Aku noko kuveta tamwata ne luma imandi lââ âta ŋinde kulu. Take-take nde sitogo noko ne kareta mine, aŋga lawea uru ikaino kulâ wa kumâ wa. \v 4 Noko kuporo kusupwa lawea, aku lawea ikai kuleŋa pano kala ikai noko kawa ŋgua ilâ. Aŋga mbamba ne loloa nde ipâŋga itogo noko ne wurâta tamâta mine. \p \v 5 Noko muŋgani kuo tâno ŋine imandi kaika, aku tâno nde ŋana iparuse ilâ wa imâ wa, ande tia ndo. \v 6 Aku lâ zo ŋinde noko kuo tâi itura tâno itogo lalava itura tamâta mine. Mao nâ, lâ zo ŋinde lââ ituranzi tuu ndoni. \v 7 Andeta muli ŋga noko kuporo kaika pa tâi, aku ikâwa ilâ. Tâi nde iloŋo noko kusarâwa kaika, aku ikâwa ilâ lâ. \v 8 Tâi ipilenzi tuu ndoni ku irere indue ilâ nia kawa kawa. Noko kupatea tu tâi ma imo nia ŋgaŋe ŋinde. \v 9 Aku noko kuo keri lâ, aku kundi kaika tu tâi ma ipu keri ŋinde utu ndimo. Mine kala tâi ma ikura tu itura tâno ndoni kilo, ande ma tia. \p \v 10 Noko kuveta lââ ipâŋga tâno ne keve ilo lâ tuu ŋgininzi, aku kuo lââ irere indue ilâ nia papata ikura nia ndoni. \v 11 Aku kinzi simbi ŋgoi rârâni uru sinu lââ ŋinde. Mao nâ, kinzi sinu lee ikuranzi lâ. \v 12 Kâi pinde simandi lââ ŋinde ŋgaŋe-ŋgaŋe, aku kinzi sii uru siveta palanzi lâ kâi ŋinde lakanzi kulu. Kinzi sisaŋona kâi lakanzi kulu ku sita sindeka nâ. \v 13 Noko kusupwa karâzi iyoka pa âta ndo imbe indue imâ tuu kulunzi. Noko kuveta kie ara mine pa tâno, kala tâno indeka nâ. \v 14 Aku noko kala kuveta unza ipâŋga panzi bulmakao tu ma sika kâ. Aŋga kelekele kie-kie ŋinde maka tamâta uru kapau, ande ŋinde tona noko kuvetanzi sipâŋga, kala kaka. \v 15 Mao nâ, noko kuveta kâi waini ipâŋga, kala maka kapale kanaŋo ku kanu waini, aku kandeka nâ. Aku noko kuveta kâi “oliv” ipâŋga tona, kala maka kakai ne samimi ku kayoli lâ naoma ŋana naoma zuli-zuli kâ. Aku noko kuveta kâpwa ipâŋga tona, kala maka kaka tu isuka karaema. \v 16 Nanayoni Yova Kindeni tamwata ipau kâi matapuru sipâŋga Lebanon tâno, aku i uru io karâzi ŋalae imâ ŋana isukanzi kâi ŋinde. \v 17 Kinzi sii uru siveta palanzi lâ kâi matapuru ŋinde lakanzi kulu. Aŋga sii pararâo nde uru siveta palanzi lâ kâi gâru lakanzi kulu. \v 18 Kinzi meme ŋgoi nde simo tuu ŋalaŋala kulunzi, aŋga kinzi gewo nde simuna simo nia mira. \p \v 19 Maro Kindeni, nia ndoyo noko kupulia nzimona ipâŋga, aku kupatea tu ŋinde ma itula zo pwataki ikura nzimona rârâni lâ mbwera mbwera. Aku kari nde uru indue lâ zo sondo ŋinde noko tamwata kupatea papa. \v 20 Noko kuveta kondoma ipâŋga lâ mbo, aku ikura mbo mbo kinzi simbi ŋgoi nde siyâti simâ. \v 21 Kinzi mbwâmbwa saka “leve” natunzi nde sisuŋa kawanzi ku silâ wa simâ wa, siroto kanzi simbi ndia noko tamwata kupatea panzi ŋinde. \v 22 Kinzi siroto lee mbwale pwataki, ŋineŋga sitaulo silâ pa nenzi ŋgânza ŋgânza, aku sikeno. \v 23 Ŋineŋga mboyo, ande kinzi tamâta simandi sânda ku silâ siveta nenzi wurâta. Siveta wurâta lee kari indue ku lala pararai lâ, ŋineŋga sipwarea. \p \v 24 O Yova Kindeni, noko kuveta kelekele kie-kie rârâ! Noko ne ilo-kalo nde ŋalae kala kuvetanzi kelekele ŋinde rârâni sipâŋga. Kelekele vianzi kâ kie-kie muŋga kupulianzi sipâŋga ŋinde nde sipipi ndo sikura nia ndoni. \v 25 Tâi nde ŋalae ndo, aku iŋa tava kelekele pinde kie-kie nde simo tâi ilo, kelekele ŋalaŋala wa kiri-kiri wa. Maka kakura ŋana kasowe kelekele ŋinde kambwaŋenzi kâ, ande tia. \v 26 Wâŋga ŋalaŋala uru sikâwa tâi kulu silâ wa simâ wa, aŋga iŋa ŋalae ŋinde noko muŋga kupulia ipâŋga, ande ŋinde kala imo tâi ilo ku imo ipapatiki indeka nâ. \p \v 27 Kinzi kelekele ŋinde rârâni nde uru sio tininzi ŋana noko nâ tu ma kâpwa kusuanzi lâ zo ndia putole ipunzi. \v 28 Noko tamwata uru kâpwa kusuanzi sika. Noko nâ kurombonzi kala kapwanzi pupuro. \v 29 Lâ zo ndia noko kupu muli panzi, ande kinzi siruru. Aŋga zo ŋana noko pwai koroani saŋenzi, ande kinzi simâte ku sipâŋga sitogo tâno gawura kilo. \v 30 Andeta noko kumbana koroani kilo kala natunzi simo vianzi. Mine nde noko uru kupulianzi kelekele pinde simo vianzi, aku sikai kelekele muŋga simâte ŋinde nianzi. \p \v 31 Naŋa kaloŋgu tawana tu Yova Kindeni ne walo kaika ŋinde ma keno mine ku imo nâ. Naŋa kaloŋgu tawana tu i ma indeka nâ ŋana kelekele rârâni ipulianzi sipâŋga ŋinde. \v 32 Lâ zo ndia i mata ilea pa tâno, ande tâno ririŋo nâ. Aŋga lâ zo ndia isuŋa mbalau itaŋo tuu tini, ande mundo ipâŋga tuu ilo ku iyâti imâ. \p \v 33 Naŋa ma awâŋgi wâŋgiŋa pa Maro Kindeni ikura zo rârâni naŋa amo viâŋgu. Naŋa ma awâŋgi wâŋgiŋa paneâŋa kâ pa naneŋgu Yova Kindeni lee ikura lâ zo ndia naŋa ma amâte. \v 34 Inani uru io ndekâŋa lâ iloŋgu kaloŋgu, kala awâŋgi wâŋgiŋa paneâŋa kâ papa i. Naŋa iloŋgu tu i ma ilo ara nâ ŋana naneŋgu wâŋgiŋa ŋine. \v 35 Yova Kindeni, naŋa iloŋgu tu noko ma kuzavarunzi kinzi kiesaka tamwatanzi rârâni. Naŋa iloŋgu tu kinzi tamâta sakamao ma naonzi tia lâ. Naŋa apanea Yova Kindeni ŋa asuka kâki. Miki rârâni kala kapanea Yova Kindeni! \c 105 \s1 Maro Kindeni ikatonanzi ne tamâta \p \v 1 Miki tamâta ŋai, miki ma kawami ndaŋge pa Yova Kindeni, aku katula i kilala pwataki tu i ŋa nde ŋalae. Miki katapâri panzi tinikoa ŋgu rârâni ŋana i ne vetâŋa ŋalaŋala kâ. \p \v 2 Miki kawâŋgi wâŋgiŋa paneâŋa kâ papa i, aku katula vetâŋa arara rârâni i muŋga iveta ŋinde pwataki. \v 3 Miki kandekana Yova Kindeni Sapâŋa Tamwata. Miki tamâta ea uru kapono muli pa i, ande ara ŋana miki ŋinde ma ilomi ndeka nâ. \v 4 Miki kalâ pa Yova Kindeni i Walo Tamwata, ku kamandi i nao ikura zo rârâni. \p \v 5-6 Miki Yova Kindeni ne wurâta tamâta ŋine lâ Abraham ne vâsa ŋgu, miki kaloŋo ŋga. Mao nâ, miki Yova Kindeni ne pateâŋa tamâta ŋinde lâ Yakopu ne vâsa ŋgu, miki kalomi ŋgere kilo ŋana Yova Kindeni ne mâsi ŋalaŋala, aku kalomi ŋgere kilo ŋana i ne mâsi ŋana ipare nia panzi tamâta sakamao kâ tona. \v 7 Yova Kindeni imo kinda nenda Maro Ŋalae. Ina uru ikai poe panzi tamâta rârâni simo tâno kulu. \p \v 8 I ne mbutukunâŋa muŋgâŋa ŋinde ma ikeno mine ikura zo zo. I ma iveta ikura ne ŋgua pâŋa mine ku imo nâ. \v 9 Nanayoni ipambwâre kuku Abraham, aku ŋgua pâŋa ŋinde ikeno pa Abraham natu Isaka tona. \v 10 Yova Kindeni ipa ŋgua kuku Isaka natu Yakopu, aku ŋgua pâŋa ŋinde ma ikeno mine nâ ikura zo rârâni. Iveta ŋgua pâŋa kunzi Isrel ŋgu, aku ŋinde ma marumbu tia. \v 11 Yova Kindeni ne ŋgua pâŋa kala ŋine: “Naŋa ma Kenan tâno alua miki. Naŋa apatea tâno ŋinde tu ma ikeno pa miki tavanzi nemi vâsa ŋgu.” \p \v 12 Mao nâ, nia ndoyo Yova Kindeni ne ŋgu ŋinde kambwaŋenzi nde kiri-mwata, aku simo tâno ŋinde sitogo lombo mine. \v 13 Lâ zo ŋinde kinzi simo sondo tia. Kinzi uru soka silâ pa tâno pinde, aku muli ŋga silâ pa tâno pinde. Kinzi simo koipu ŋalae toŋge ne tâno ikura zo mbwana-mbwana nâ, ŋineŋga sipile tâno ŋinde ku silâ pa koipu ŋalae toŋge ne tâno. \v 14 Andeta Yova Kindeni ŋandai isâu panzi tinikoa ŋgu tu ma sizavarunzi ŋga. I itu kaika panzi koipu ŋalaŋala tu ma siveta soki pa i ne ŋgu ndimo. \v 15 Ipainzi tu, “Naŋa apateanzi tamâta ŋine tu ma sikai wurâta pa naŋa. Miki ma kaveta kemi sakamao toŋge panzi ndimo. Miki ma kakai kazâŋa panzi naneŋgu ŋgua-tulâŋa tamâta ndimo.” \p \v 16 Yova Kindeni iveta putole ŋalae ipâŋga Kenan tâno, tâno ŋine i ne ŋgu simo, aku izavaru kanzi kâpwa rârâni marumbu lâ. \v 17 Andeta i ilo tu ma ivilanzi ne tamâta. Mine kala muŋgani lâ isupwa Yosepe ilâ pa Isip tâno imuŋga panzi. Vetâŋa ŋinde nde ipâŋga mine; tamâta pinde siko Yosepe saŋenzi tua, aku sikai silâ Isip tâno ku iveta wurâta koa tia nâ panzi. \v 18 Kinzi wâlo kaika nâ sipa i kie, kala kie nâna. Aku simwali wâlo kaika ku silita lâ i ŋandola tona. \v 19 I imo mine lee, ŋineŋga vetâŋa pinde ipâŋga, aku vetâŋa ŋinde nde kie taituni itogo Yosepe muŋga iporo tu ma ipâŋga mine. Mine kala ŋgua ŋinde Yova Kindeni itula pa Yosepe nde ipâŋga kanaŋo. \v 20 Ŋineŋga Isip nenzi koipu ŋalae ipalele ilo kalo ku isupwa tamâta toŋge ilâ iyaule wâlo kaika piti lâ Yosepe tini. Mao nâ, koipu ŋalae ŋinde ikai Yosepe piti lâ luma sakamao ilo ku iyâti imâ. \v 21 Aku koipu ŋalae ŋinde io Yosepe ipâŋga tamâta ŋalae. Mine kala Yosepe imo koipu mbâna-mbâna lâ Isip tâno. \v 22 I ne wurâta nde ŋana ikai poe panzi koipu ŋalae ne dumui wa ipanananzi tamâta ŋinde uru situla ilo-kalo pa koipu ŋalae wa. \p \v 23 Aku muli, ŋineŋga Yosepe tama Yakopu kala ilâ imo Isip tâno tona. \v 24 Kinzi simo Isip tâno lee, ku Yova Kindeni ivilanzi tamwata ne ŋgu, kala sipulianzi nenzi vâsa rârâ sipâŋga. Iveta nenzi walo ipâŋga ŋalae, ipole nenzi kazâŋa tamâta ŋinde nenzi walo. \v 25 Mine nde ilele kinzi Isip tamâta ilonzi kalonzi kala sikai kazâŋa panzi i tamwata ne ŋgu. Ŋineŋga kinzi Isip siroto nzâla ŋana siveta soki panzi Yova Kindeni ne wurâta tamâta. \v 26 Ŋineŋga Yova Kindeni ipateanzi ne wurâta tamâta rua, Mose ku Aron rua, aku isupwanzi ŋana sivilanzi i ne ŋgu. \v 27 Mine kala kinzi rua situla Yova Kindeni ne mâsi ŋalaŋala kie-kie ipâŋga Isip tâno. \v 28 Mao nâ, lâ zo ŋinde Yova Kindeni iveta kondoma ŋalae ipâŋga itura Isip tâno ndoni, andeta kinzi taŋanzi kaika nâ pa i kawa ŋgua. \v 29 Aku iveta lââ ipalele ipâŋga see tona, kala Isip kanzi iŋa rârâni sipamateteu marumbu lâ. \v 30 Aku ivetanzi piri-piri sipâŋga kambwaŋenzi walo tona, kala sipipi lâ sikura tâno ŋinde ndoni. Kinzi silâ lee sipipi lâ koipu ŋalae tamwata ne luma ilo tona. \v 31 Aku Yova Kindeni iporo ŋgua, ŋineŋga lâŋo wa nipa-nipa rârâ ŋinde nde simâ sipâŋga tava, ku silâ sikura tâno ŋinde ndoni. \v 32 Aku i ŋandai io karâzi nâ indue pa nenzi tâno ŋga. I io karâzi “ais” tava loloa indue imâ ŋana iyaula nenzi tâno. \v 33 I iyaula nenzi kâi waini wa kâi “fik” wa, aku imbware nenzi kâi pinde rârâni nuki-nuki tona. \v 34 Aku i kawa iporo ŋgua, ŋineŋga ndemu-ndemu rârâ ŋinde simâ sipâŋga tona. Tamâta toŋge ikura tu isowe kambwaŋenzi, ande tia ndo. \v 35 Kinzi ndemu-ndemu sika kelekele rârâni launzi keno, aku sika kâpwa ndoni Isip tamâta muŋga sipau kala ipâŋga tâno ilo ŋinde tona. \v 36 Ŋineŋga Yova Kindeni ipunzi Isip ŋgu natunzi tamâne nzâla-kulu rârâni sipamateteu. \p \v 37 Aku muli, ŋineŋga Yova Kindeni ikainzi Isrel ŋgu sipile Isip ku siyâti silâ. I iveta mine; igagati kinzi Isip ilonzi kalonzi, kala sikai nenzi siŋgâra arara “silva” wa “gol” rârâni ku silanzi Isrel ŋgu, kala sikai silâ. Kinzi Isrel tamâta rârâni soka ara nâ silâ, aku Yova Kindeni ne tamâta toŋge ipayaula ande tia. \v 38 Ŋana tu kinzi Isip ŋgu siruru pâta ŋananzi Isrel ŋgu. Mine kala lâ zo ŋana kinzi simora tu Isrel ma sipilenzi silâ, ande ilonzi ndeka nâ. \v 39 Kinzi Isrel ŋgu nde soka silâ, aku Yova Kindeni io take-take toŋge imâ ituranzi ne tamâta. Aŋga lâ mbo, ande isupwa yââ ŋalae ipâŋga isinalanzi itogo sinâla mine. \v 40 Kinzi sino papa ŋana simbi pinde, aku ionzi sii pinde simâ, kala i ne ŋgu sika. I samba ne kâpwa ilanzi sika, kala kapwanzi pupuro ndo. \v 41 Aku kinzi sirakoŋa ŋana lââ tava. Mine nde iveta mira ŋalae toŋge tu ipwa, kala lââ imaliŋi irere indue ilâ pa nia bilimu, itogo lââ irere dugu ilo mine. \p \v 42 Mao nâ, i kalo ŋgere kilo ŋana ŋgua pâŋa sapâŋa ŋinde muŋga iveta kuku ne wurâta tamâta Abraham. \v 43 Mine kala ikainzi i tamwata ne pateâŋa tamâta siyâti silâ. Kinzi sisuŋa kawanzi ŋalae, aku siwâŋgi ku sindeka nâ silâ. \v 44 Aku muli ŋga ikai tinikoa ŋgu nenzi tâno ku ikisi keri panzi i ne ŋgu ŋinde kala simo ndaina, aku isâu panzi tu ma sika kâpwa kinzi ŋgu ŋinde muŋga sipau ipâŋga tâno ilo. \v 45 Iveta mine ŋana duvi ŋine kâ: i ilo tu kinzi Isrel ŋgu ma sipono muli pa i ne ŋgua tukuŋa rârâni wa i kawa ŋgua ndoni wa. Tapanea Yova Kindeni ŋa tasuka kâki! \c 106 \s1 Maro Kindeni uru iveta kie ara panzi ne tamâta \p \v 1 Tapanea Yova Kindeni ŋa tasuka kâki! Kawânda ndaŋge pa i, ŋana tu i nde ara tamwata, aku i uru tini mwasa ndo pa kinda ikura zo rârâni. \p \v 2 Tamâta toŋge ikura ŋana itula mâsi ŋalaŋala rârâni Yova Kindeni muŋga iveta ŋinde duvi pwataki, ande tia. Aku tamâta toŋge ne paneâŋa ma irerege kuku i ne vetâŋa ŋinde, ande tia. \v 3 Kinda tasama tu Yova Kindeni ne nzâmbe ara ikeno panzi tamâta ea soka i ne tukuŋa muli ku sipaveta kuku vetâŋa ara ikura zo rârâni. \v 4 Mine nde Yova Kindeni, lâ zo ŋana noko ma kuvilanzi ne tamâta, ande naŋa ano pano tu kalo ŋgere ŋana naŋa kâ tava. Mao nâ, lâ zo ŋana noko ma pwainzi piti lâ kazâŋa ilo, ande naŋa iloŋgu tu noko ma pwai naŋa piti tona mine nâ. \v 5 Naŋa iloŋgu tu amora noko ne tamâta simo ara wa sikai kelekele arara wa, aku naŋa atu andeka kunzi noko tamwata ne ŋgu. Noko kupatea maka pa tamwata, aku naŋa atu andekanano kunzi. \p \v 6 Yova Kindeni, maka kaveta kiesaka, itogo timbuma muŋga siveta mine. Maka kaveta vetâŋa potomule wa mâsi sakamao kie-kie. \v 7 Nanayoni, lâ zo ŋinde maka timbuma simo Isip tâno, ande kinzi ŋandai kalonzi ŋgere sondo ŋana mâsi ŋalaŋala ŋinde noko kuveta panzi ŋga. Noko kutula pwataki panzi mbwani rârâ tu noko tini mwasa ndo panzi. Andeta kinzi kalonzi kapa ŋana ŋinde kâ, aku lâ zo ŋinde kinzi silâ sipâŋga Tâi Ŋiŋi pwali, ande kinzi taŋanzi kaika papa Yova Kindeni Walo Tamwata. \v 8 Andeta Yova Kindeni ilo patea tu ma itula ne walo kaika ŋalae ŋinde pwataki panzi. Mine kala ikea ŋananzi, itogo muŋga ipa ŋgua tu ma iveta mine, kala ŋandai sipayaula ŋga. \v 9 I iveta mine; i itu ŋgua kaika papa Tâi Ŋiŋi, kala tâi mâsa-mâsa lâ. Mine nde ikainzi ne tamâta soka mâsa-mâsa nâ lâ tâi ilo simbwaliu silâ, itogo tamâta iyoka tâno kaika mine. \v 10 Mao nâ, iyautenzi piti lâ tamâta pinde mbaunzi ilo, kinzi ŋinde uru wisinzi nâna panzi. Ivilanzi kala nenzi kazâŋa tamâta sikura tu sizavarunzi, ande tia. \v 11 Andeta tâi ipatukunzi nenzi kazâŋa tamâta marumbu lâ, kala kinzi rârâni naonzi tia lâ. \v 12 Ŋineŋga Yova Kindeni ne tamâta kalonzi tawana i ne ŋgua pâŋa, aku siwâŋgi wâŋgiŋa paneâŋa kâ papa i. \p \v 13 Andeta kinzi walele nâ kalonzi kapa ŋana Yova Kindeni ne vetâŋa ŋinde kâ. Aku kinzi ŋandai sio tininzi pa Maro Kindeni tu ma itula ne pateâŋa pwataki panzi ŋga. Kinzi sikai siveta ikura warakanzi nâ nenzi ilo-kalo. \v 14 Kinzi simo nia bilimu, aku ilonzi ŋalae koŋa ŋana sika kâpwa ara pinde kâ. Mine kala siveta soki ku siporo ŋgua kaika pa Maro Kindeni. \v 15 Ŋineŋga Maro Kindeni isâu panzi, aku kelekele ŋinde kinzi sita ŋana, ande ŋinde ilanzi lâ. Andeta iveta pukoŋa ŋalae ipâŋga panzi tona. \p \v 16 Kinzi sipa nenzi pâla kâki simo nia bilimu, andeta tamâta pinde ilonzi ŋuru-ŋuru ŋana Mose kâ. Aku mine nâ, kinzi sipadâda ŋana Yova Kindeni tamwata ne wurâta tamâta Aron tona. \v 17 Mine nde tâno ipwa kawa maa, aku Datan tavanzi Abiram ne ŋgu ndoni nde patanzi sindue silâ mbââ ilo. Ŋineŋga tâno kawa kapu ku itataunzi lâ. \v 18 Ŋineŋga yââ iyoka pa samba indue imâ kananzi tamâta sakamao ŋinde muŋga sipono muli panzi Datan ku Abiram rua, kala sipamateteu lâ. \p \v 19 Ŋineŋga silâ sipâŋga Orep Tuu, ande sikai mira “gol” ku siveta bulmakao tai toŋge, aku sipare tukunzi papa maro laŋeŋa ŋinde. \v 20 Kinzi sipile nenzi mâsi ŋana sipare tukunzi pa Yova Kindeni, inani ŋa ŋalae ndo, aku sipare tukunzi pa bulmakao tamâne kaa uru ika leu nâ ŋinde tai. \v 21 Kinzi kalonzi kapa ŋana nenzi Yautâŋa Tamwata Maro Kindeni, inani kala muŋga iveta mâsi ŋalaŋala lâ Isip tâno. \v 22 Mao nâ, ina iveta mâsi ŋalaŋala kie-kie lâ Isip. Kinzi tamâta simora mâsi ŋalaŋala ŋinde iveta lâ Tâi Ŋiŋi, kala wisinzi motutu lâ. Andeta kinzi walele nâ kalonzi kapa ŋana. \v 23 Mine kala Maro Kindeni ilo patea tu ma izavarunzi ne ŋgu. Andeta i ne pateâŋa tamâta Mose nde imandi nao ku ino papa tu ma ipile ne wisi-nâna ku ma kalo sukâŋa ŋananzi. Aku Yova Kindeni isâu papa, kala izavarunzi tia. \p \v 24 Andeta muli ŋga, ande kinzi Isrel ŋgu tininzi pwâka tu sikai tâno ara ŋinde, ŋana tu kinzi ŋandai kalonzi tawana Yova Kindeni ne ŋgua pâŋa ŋga. \v 25 Kinzi sisaŋona nâ simo nenzi pâla ilo, aku siporo ŋgua ilonzi ŋuru-ŋuru. Kinzi ŋandai sipono muli pa Yova Kindeni kawa ŋgua ŋga. \v 26 Mine nde Yova Kindeni itu ŋgua kaika panzi, aku iporo tu ma ipunzi pâta simâte lâ nia bilimu. \v 27 Aku ipa ŋgua tu ma isoki nenzi vâsa sikâwa pwapwataki silâ simo tinikoa ŋgu ŋgininzi lee, ma sipamateteu lâ tinikoa nenzi tâno. \p \v 28 Ŋineŋga kinzi silâ sipâŋga Peor Tuu, aku sipono muli pa kinzi tinikoa nenzi maro laŋeŋa, i ŋa tu Bal. Kinzi sika simbi muŋga sipatarâwa papa maro laŋeŋa ŋinde, andeta maro laŋeŋa ŋinde ŋandai imo via ŋga. \v 29 Nenzi vetâŋa ŋinde igagati Yova Kindeni ilo kalo, kala i wisi nâna ŋalae ŋinde panzi. Mine kala isupwa pukoŋa sakamao ilâ ipâŋga panzi. \v 30 Andeta Finias imandi ku ipare nia panzi tamâta siveta vetâŋa soki ŋinde, kala pukoŋa ŋalae ŋinde marumbu lâ. \v 31 Kala ŋine kinda uru kalonda ŋgere ŋana Finias ne vetâŋa sondo ŋinde kâ. Aku muli ŋga, ikura zo rârâni, ande kinzi tamâta ma kalonzi ŋgere mine nâ ŋana i ne vetâŋa ŋinde kâ. \p \v 32 Aku zo toŋge kinzi Isrel ŋgu simo Meriba lââ bwalika, andeta siveta Yova Kindeni wisi nâna panzi. Aku ŋana nenzi vetâŋa soki ŋinde kâ, ande malia ipâŋga pa Mose. \v 33 Kinzi siveta Mose wisi nâna ndo. Mine kala i ŋandai kalo ŋgere sondo ŋineŋga iporo ŋga; ikai iporo nâ. \p \v 34 Muŋga Yova Kindeni iporo itu kaika panzi tu ma sipunzi tinikoa ŋgu rârâni pâta sipamateteu. Andeta kinzi ŋandai siveta ikura Yova Kindeni kawa ŋgua ŋga. \v 35 Tia ku Isrel tamâta sipakâe kunzi tinikoa ŋgu tamâta, aku sipono muli pa nenzi vetâŋa sakamao tona. \v 36 Kinzi sipare tukunzi panzi maro laŋeŋa, aku ŋinde iveta Yova Kindeni wisi nâna, kala izavarunzi lâ. \v 37 Opopo, kinzi sipunzi warakanzi natunzi simâte, itogo patarawâŋa siveta panzi maro laŋeŋa mine. \v 38 Mao nâ, kinzi sipunzi warakanzi natunzi taine wa tamâne wa simâte. Natunzi ŋinde ŋandai siveta vetâŋa soki toŋge ŋga, taitu kinzi sipunzi pâta ku sio karaenzi ilâ pa Kenan tâno nenzi maro laŋeŋa, itogo patarawâŋa mwasina. Aku nenzi vetâŋa sakamao ŋinde iveta tâno ipâŋga muso lâ Yova Kindeni nao. \v 39 Nenzi vetâŋa ŋinde iveta kinzi warakanzi sipâŋga ilonzi muso ndo lâ Yova Kindeni nao. Kinzi sipu mulinzi pa nenzi Maro Kindeni, aku silâ sipasipa kunzi maro pinde. Mine kala kinzi sipâŋga sitogonzi nzâla taine mine. \p \v 40 Mine nde Yova Kindeni wisi nâna ndo panzi ne tamâta. I tini pwâka ndo ŋananzi ne ŋgu. \v 41 Ipu muli panzi lâ, ku ionzi silâ tinikoa ŋgu mbaunzi ilo. Mine kala kinzi simo nenzi kazâŋa tamâta kalonzi. \v 42 Nenzi kazâŋa tamâta ŋinde nde siveta kenzi sakamao ndo panzi. Kinzi kazâŋa tamâta nenzi walo nde kaika, kala sitawanzi Yova Kindeni ne tamâta ndue ndo. \v 43 Muŋga Yova Kindeni ivilanzi ne tamâta mbwani rârâ, taitu kinzi warakanzi ilonzi patea tu ma sipu mulinzi papa i. Aku nenzi kiesaka ŋinde itawanzi ndue ndo lâ. \p \v 44 Taitu muli ŋga kinzi sisarâwa pa Yova Kindeni tu ivilanzi, aku ipaloŋo pa nenzi noŋa. I kalo sukâŋa ŋananzi, ŋana tu kinzi simo sakamao. \v 45 I kalo sukâŋa ndo ŋananzi, aku kalo ŋgere kilo ŋana ne ŋgua pâŋa muŋgâŋa kâ. I ilo ndo keno panzi, kala ipalele ilo kalo ku ilele nao panzi kilo. \v 46 Kinzi kazâŋa tamâta muŋga siveta kenzi sakamao nâ panzi Isrel. Andeta Yova Kindeni ŋineŋga ilulunzi ilonzi kalonzi kala kalonzi sukâŋa ŋananzi Isrel ŋgu. \p \v 47 Mine nde maka nema Maro Yova Kindeni, kala ŋine maka kano pano tu kuvilama lâ vetâŋa kie taituni, aku pwaima piti lâ kinzi tinikoa ŋgu mbaunzi ilo. Pwaima kataulo kalâ pa nema tâno kilo. Ambo noko ma kuveta mine, ande maka ma kawama ndaŋge ŋalae pano, ku ma kandekanano kapanea noko ŋa sapâŋa ŋinde kasuka kâki. \p \v 48 Tapanea Yova Kindeni, ina kinda Isrel nenda Yova Kindeni! Tapanea i ŋa tasuka kâki ikura zo zo! Miki tamâta rârâni kawami tu, “Mao nâ”. Tapanea Yova Kindeni ŋa tasuka kâki! \c 107 \s1 Kinda tandeka ŋana Maro Kindeni ne vetâŋa ara kâ \p \v 1 “Kinda kawânda ndaŋge pa Yova Kindeni, ŋana tu i nde ara tamwata, aku i tini mwasa ndo pa kinda ikura zo rârâni.” \p \v 2 Miki tamâta ŋine Yova Kindeni muŋga ikaimi piti lâ kazâŋa ilo, miki rârâni kagogo kawami aku kaporo ŋgua ndaina. \v 3 Ŋana tu miki muŋga kamo tinikoa ŋgu nenzi tâno ikeno pa mbwera kâ wa wâra kâ wa nia ndoni wa, andeta iyautemi piti lâ ku ikaimi taulo mâ. \p \v 4 Kinzi pinde muŋga simo nia bilimu ku soka silâ wa simâ wa, siroto nzâla ŋana ma silâ pa lawea toŋge tu ma simo ara kâ. Andeta sisânda nzâla toŋge kulu tia. \v 5 Kinzi putole ipunzi pâta lâ, aku sirakoŋa ŋana lââ kâ, kala ilonzi malia ndo. \v 6 Malia ikainzi mine lee, ŋineŋga sisarâwa pa Yova Kindeni tu ivilanzi, aku ikai malia ŋinde piti panzi. \v 7 Ionzi lâ nzâla ara ku ikai poe panzi. Ikainzi soka silâ lee sipâŋga lawea ara toŋge, aku simo ŋinde. \v 8 Mine nde ara ŋana kinzi ŋinde ma kawanzi ndaŋge ŋalae pa Yova Kindeni, ŋana tu i ne tini-mwasa ikeno panzi ikura zo rârâni, aku i uru iveta mâsi ŋalaŋala arara panzi tamâta. \v 9 I uru lââ ilanzi tamâta ea sirakoŋa ŋana lââ kâ. Kinzi sinu, aku ilonzi ara ndo. Aŋga tamâta ea kinzi putole ipunzi, ande i uru kâpwa ŋalae ilanzi kala sika lee kapwanzi pupuro ndo lâ. \p \v 10 Aŋga kinzi pinde nde simo luma sakamao ilo. Kinzi simo nia ŋaŋa ndo. Kinzi nenzi kazâŋa tamâta muŋga sipa wâlo kaika lâ tininzi, aku nâna silanzi. \v 11 Ŋana tu kinzi taŋanzi kaika pa Maro Kindeni kawa ŋgua. Kinzi sipu Yova Kindeni Walo Tamwata ne ŋgua tukuŋa ututu. \v 12 Yova Kindeni iveta malia panzi kala simakâsa sikai wurâta ŋalae ndo, aku ilonzi kura tia ndo. Kinzi patanzi sindue tâno kulu, andeta tamâta toŋge imo ŋana isukanzi kâ, ande tia. \v 13 Malia ikainzi mine lee, ŋineŋga sisarâwa pa Yova Kindeni tu ivilanzi, aku ikai malia ŋinde piti panzi. \v 14 Yova Kindeni iyautenzi piti lâ nia kondoma ŋinde ilo, aku ipu wâlo kaika muŋga ikeno tininzi ŋinde ututu. \v 15 Mine nde ara ŋana kinzi ŋinde ma kawanzi ndaŋge ŋalae pa Yova Kindeni, ŋana tu i ne tini-mwasa ikeno panzi ikura zo rârâni, aku i uru iveta mâsi ŋalaŋala arara panzi tamâta. \v 16 Ŋana tu imbware kinzi kazâŋa tamâta nenzi lawea ŋgumbi nzâla “aini” ŋinde ututu, aku imbware “aini” ipono luma sakamao ne nzâla kawa ŋinde ututu tona. \p \v 17 Aŋga kinzi pinde nde sipile ilo-kalo ara, kala sikai malia ŋana kiesaka kie-kie kinzi siveta ŋinde. Kinzi sipaveta kuku vetâŋa sakamao, kala sisânda nâna kulu. \v 18 Mine kala kinzi tininzi pwâka ŋana sika kâpwa kâ, ande kala laiti ŋana simâte kâ. \v 19 Malia ikainzi mine lee, ŋineŋga sisarâwa pa Yova Kindeni tu ivilanzi, aku ikai malia ŋinde piti panzi. \v 20 I tamwata iporo ŋgua, aku ŋgua ŋinde iveta tininzi ara kilo. Iyautenzi piti lâ nâna ilo. \v 21 Mine nde ara ŋana kinzi ŋinde ma kawanzi ndaŋge ŋalae pa Yova Kindeni, ŋana tu i ne tini-mwasa ikeno panzi ikura zo rârâni, aku i uru iveta mâsi ŋalaŋala arara panzi tamâta. \v 22 Aku ara ŋana kinzi ma siveta patarawâŋa, ŋana itula pwataki tu nenzi ndaŋge ŋalae ikeno papa i. Aku ara ŋana kinzi ma sindeka ku siwâŋgi wâŋgiŋa situla i ne vetâŋa rârâni pwataki panzi tamâta tona. \p \v 23 Aŋga kinzi pinde nde sikai wurâta lâ wâŋga ŋalaŋala kulu, kala sikâwa tâi geza-geza silâ sikura lawea lawea sikai wurâta ŋana mbaliŋa kâ. \v 24 Kinzi tamâta ŋinde simora Yova Kindeni ne mâsi kilala. Kinzi simora mâsi ŋalaŋala iveta lâ tâi geza-geza tini. \v 25 Mao nâ, kinzi simora Yova Kindeni itu pa lawea, ŋineŋga lawea ŋalae imandi ku iveta kâla ikâki ŋalae. \v 26 Tâi nde isukanzi wâŋga ŋalaŋala kâki wa itawanzi ndue wa. Mine nde kinzi tamâta simo wâŋga kulu ŋinde nde siruru tu ma sipayaula, aku kalonzi loko nâ. \v 27 Kinzi sikâwa sitaŋgeŋge silâ wa simâ wa, sitogo tamâta inu lââ kaika kala idauda mine. Kinzi sisama pâta ŋana sikai poe pa wâŋga kâ, andeta sikura tu siveta vetâŋa toŋge ŋana sivila wâŋga kâ, ande tia. \v 28 Malia ikainzi mine lee, ŋineŋga sisarâwa pa Yova Kindeni tu ivilanzi, aku ikai malia ŋinde piti panzi. \v 29 Ipono lawea ŋalae kala tâi pâti kii lâ, aku kâla imâte lâ. \v 30 Kinzi simora tu tâi pâti kii lâ, kala sindeka ndo. Aku Yova Kindeni ikainzi silâ sipâŋga lawea ne mâta ŋinde kinzi ilonzi tu ma sipâti simo ŋinde. \v 31 Mine nde ara ŋana kinzi ŋinde ma kawanzi ndaŋge ŋalae pa Yova Kindeni, ŋana tu i ne tini-mwasa ikeno panzi ikura zo rârâni, aku i uru iveta mâsi ŋalaŋala arara panzi tamâta. \v 32 Lâ zo ŋana Yova Kindeni ne tamâta ma sipasau tu siwâŋgi, ande ara ŋana kinzi tamâta ŋinde ma siporo situla i kilala pwataki tu i ŋa nde ŋalae ndo. Aku ara ŋana kinzi ma simandi tamâta mbâna-mbâna naonzi lâ nenzi pasauŋa tona, ku sipanea i ŋa sisuka kâki. \p \v 33 Ŋana tu Yova Kindeni ivetanzi lââ ŋalaŋala sipâŋga mâsa-mâsa ndo lâ, aku itu kaika papa lââ tu ma isâko ipâŋga tâno kulu tia kâ. \v 34 Kinzi tamâta simo tâno ŋinde nde uru siveta vetâŋa sakamao nâ. Mine nde Yova Kindeni ikai nenzi tâno ara ŋinde ne siŋi piti, ku iveta ipâŋga tâno ara tia. \v 35 Andeta Yova Kindeni itu ivilanzi ne tamâta. Mine kala iveta lââ bwalika ipâŋga nia bilimu, aku iveta lââ isâko ipâŋga nia mâsa-mâsa ku irere indue tava. \v 36 Isâu panzi tamâta ŋinde putole ipunzi tu ma sikai tâno ŋinde, kala siveta nenzi lawea ku simo. \v 37 Kinzi sipau kâpwa tava kâi waini lâ tânoni ndaina, aku kanaŋo ipâŋga maria. \v 38 Yova Kindeni iveta kie ara ndo panzi ne tamâta. Mine kala sipulianzi nenzi vâsa kambwaŋenzi rârâ sipâŋga, aku iveta nenzi bulmakao sipâŋga kambwaŋenzi walo tona. \p \v 39 Andeta muli, ŋineŋga kinzi kazâŋa tamâta sipolenzi Yova Kindeni ne tamâta lâ paraŋa ilo ku siveta maŋeti panzi. Kinzi siveta kenzi sakamao panzi wa nâna silanzi wa. \v 40 Andeta Yova Kindeni itawanzi nenzi kazâŋa tamâta ndue ndo, ku iŋaranzi silâ wa simâ wa lâ nia bilimu pinde nzâla keno tia. \v 41 Andeta ivilanzi kinzi sugorai tamwatanzi, kinzi ŋinde muŋga simo sakamao, aku iveta nenzi vâsa sipâŋga kambwaŋenzi walo. \v 42 Kinzi tamâta arara nde simora Yova Kindeni ne vetâŋa mine ku wisinzi ara nâ. Aŋga kinzi tamâta sakamao nde siporo tia, kawanzi buu nâ. \p \v 43 Ayo, miki tamâta ea kamo tava nemi ilo-kalo ara, ande ara ŋana miki ma kalomi ŋgere sondo ŋana kelekele rârâni ŋinde kâ. Miki kalomi ŋgere sondo ŋana Yova Kindeni ne tini-mwasa ŋinde uru ikeno pa kinda ikura zo rârâni. \c 108 \s1 Tamâta ino pa Maro Kindeni tu ma ivilanzi ne tamâta \p \v 1 Maro Kindeni, naneŋgu kalo-tawana nde ikeno kaika pa noko nâ. Mao nâ, naŋa kaloŋgu tawanano sondo ndo, aku naŋa ma awâŋgi apanea noko ŋa asuka kâki. \p \v 2 Lâ mbone-mbone nâ, naŋa ma apagagati warakâŋgu amandi sânda lâ kenoŋa nia, aku ma ara neŋgu wâŋgu. Naŋa ma awâŋgi wâŋgiŋa mine lee mbwale pwataki. \v 3 Yova Kindeni, naŋa ma amandi kinzi tinikoa ŋgu naonzi, ku ma kawâŋgu ndaŋge pa noko. Naŋa ma awâŋgi wâŋgiŋa paneâŋa kâ pano lâ tamâta ŋgu rârâni ŋgininzi. \p \v 4 Ŋana tu noko ne tini-mwasa nde kiri-mwata tia ndo. Ŋinde ikeno mine ku imo nâ, aku ne keri nde ilâ ikura lâ nia maa ikeno âta ŋinde. Ikura zo zo noko kuveta ikura ne ŋgua pâŋa rârâni, aku mâsi ŋinde nde ŋalae ndo, ipole take-take ikeno samba tini ŋinde. \p \v 5 Maro Kindeni, naŋa iloŋgu tu noko ma kuveta mâsi toŋge ipâŋga samba tini, ŋana itula noko kilala pwataki tu noko tamwata nde Maro Ŋalae. Naŋa iloŋgu tu noko ma kuveta ne walo kaika ipâŋga nia yo panzi tamâta ndoni simo tâno kulu. \v 6 Noko ilo ndo keno pa maka, aku ne walo nde ŋalae tina. Mine nde maka kano pano tu kupaloŋo pa nema noŋa, aku pwaima piti lâ kazâŋa ilo, ŋana ma kamo ara kâ. \v 7 Maro Kindeni imo i tamwata ne luma sapâŋa ilo, aku iporo tu, “Naŋa ma apole paraŋa, ŋineŋga ma andeka ŋana akisi keri lâ Sekem lawea tava Sekot ŋgu nenzi nia kawa ŋinde panzi naneŋgu tamâta. \v 8 Kinzi Ruben ŋgu aŋga kinzi Gat ŋgu nde naŋa warakâŋgu neŋgu tamâta, aku kinzi Manase ŋgu kala simo naneŋgu tamâta mine nâ. Kinzi Efraim ŋgu nde sitogo naneŋgu sambara kaika ŋana paraŋa kâ, aŋga kinzi Juda ŋgu nde sitogo koipu ŋalae ne tukâla uru ikeno naŋa mbauŋgu ilo. \v 9 Taitu naneŋgu morâŋa ikeno mine ŋananzi naneŋgu kazâŋa tamâta; kinzi Moap ŋgu nde ŋgu kaa nâ, itogo kondo naŋa uru apua mbauŋgu lâ ilo mwasina. Aku kinzi Idom ŋgu kala simo ŋgu kaa nâ, kala naŋa uru keŋgu nâ apalenzi. Naŋa apolenzi kinzi Filistia ŋgu lâ paraŋa ilo, kala andeka nâ akai lolove.” \p \v 10 Maro Kindeni, tiambo noko tini pwâka tu pwai naŋa alâ apara kunzi ŋgu ŋinde simo lawea ŋalae ilo, laweani ndaina ne ŋgumbi kaika iŋge mbwaliu lâ, tiya? Tiambo noko tini pwâka tu pwai naŋa alâ apara lâ Idom nenzi tâno, tiya? \v 11 Tiambo noko tamwata kupu muli pa maka marumbu lâ, tiya? Tiambo noko tini pwâka tu kuvilanzi nema zugu tamâta sipole paraŋa, tiya? \v 12 Maka kasama tu kinzi tamâta nenzi pavilâŋa nde kelekele kaa nâ. Mine kala maka kano pa noko tu kuvilama ŋana kapolenzi nema kazâŋa tamâta kâ. \v 13 Mao nâ, ambo Maro Kindeni ma ivila maka, ande maka ma kapole paraŋa. I tamwata ma izavarunzi nema kazâŋa tamâta ŋinde. \c 109 \s1 Tamâta ilo malia kala isarâwa pa Maro Kindeni \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Maro Kindeni, naneŋgu paneâŋa imâ pa noko simbo nâ. Naŋa ano pano tu kupaloŋo pa naneŋgu noŋa. \v 2 Ŋana tu kinzi laŋeŋa tamwatanzi sakamao nde sikai kazâŋa pa naŋa ku situ laginâŋgu. \v 3 Naŋa ŋandai aveta vetâŋa soki panzi ŋga, andeta kinzi sikai kazâŋa pana ku sisowe ŋgua sakamao lâ tiniŋgu. \v 4 Naŋa uru tiniŋgu mwasa nâ panzi ku ano pano tu kusukanzi, andeta kinzini sitalea naŋa. \v 5 Naŋa uru aveta keŋgu ara nâ panzi, andeta kinzi sikatu kenzi sakamao imâ pa naŋa. Naŋa iloŋgu ndo ikeno panzi, andeta kinzi wisinzi nâna nâ pa naŋa. \p \v 6 Maro Ŋalae, kinzi nawalanzi toŋge iveta malia ŋalae tina pa naŋa. Naŋa iloŋgu tu noko ma kupatea tamâta sakamao toŋge tu ma imandi ŋgua nia ku isowe ŋgua lâ naneŋgu kazâŋa tamâta ŋinde tini. \v 7 Naŋa iloŋgu tu noko ma kusânda naneŋgu kazâŋa tamâta ŋinde ne vetâŋa soki kulu, aku kupa ŋgua ŋana kupare nia papa i kâ. Aku naŋa iloŋgu tu noko ma kumora i ne noŋa itogo kelekele sakamao tona. \v 8 Naŋa iloŋgu tu i ma imâte walele nâ, ŋineŋga tamâta toŋge ma ikai i nia. \v 9 Naŋa iloŋgu tu i ma imâte, aku i natu kinzi ma sipâŋga simo mundoro. Ara ŋana i kaiwa ma imo mwala! \v 10 Naŋa iloŋgu tu i natu kinzi ma simo sugorai, nenzi luma tia. Ara ŋana tamâta pinde ma siŋaranzi ŋana nenzi luma siŋga! \v 11 Ambo tamâta pinde nenzi mbuku ikeno pa naneŋgu kazâŋa tamâta ŋinde, ande naŋa iloŋgu tu kinzi ma simâ sikai i ne tâno tava ne kelekele rârâni. Naŋa iloŋgu tu kinzi ma sikai mbaliŋa rârâni i muŋga imakâsa ŋalae ŋana ikai ŋinde. \v 12 Naŋa tiniŋgu pwâka tu tamâta toŋge ma io ne wisi-wisi ilâ pa tamâta ŋinde, aku tiniŋgu pwâka tu tamâta toŋge ma kalo sukâŋa ŋananzi i natu simo mundoro ŋinde. \v 13 Naŋa iloŋgu tu i ne vâsa rârâni ma sipamateteu, aku kinzi tamâta sipâŋga muli-muli ŋinde ma kalonzi kapa ndo ŋana tamâta ŋinde ŋa. \v 14 Naŋa tiniŋgu pwâka tu Yova Kindeni ma izavaru naneŋgu kazâŋa tamâta ŋinde timbu muŋgâŋa nenzi kiesaka piti lâ tininzi! Aku naŋa iloŋgu mine nâ ŋana i tina tona! \v 15 Mao nâ, naŋa iloŋgu tu Yova Kindeni ma kalo ŋgere ŋana nenzi kiesaka kâ ikura zo rârâni. Ara ŋana i ma ivetanzi tamâta rârâni kalonzi kapa ndo ŋana kinzi ŋgu ŋinde seenzi kâ, \v 16 ŋana tu naneŋgu kazâŋa tamâta ŋinde ŋandai io ne wisi-wisi ilâ pa tamâta toŋge ŋga. I uru iveta kie sakamao panzi sugorai tamâta wa, kinzi tamâta nenzi kelekele tia wa, kinzi tamâta simo tava kalonzi loko wa. I ilinzi lee ipunzi pâta simâte. \p \v 17 I muŋga indeka ŋana ino pa Yova Kindeni tu ma iveta kie sakamao panzi tamâta pinde. Mine nde ara ŋana tamâta pinde ma sino pa Yova Kindeni tu iveta kie sakamao mine nâ pa i tamwata! I tini pwâka tu Yova Kindeni ma iveta vetâŋa ara panzi tamâta pinde. Mine nde ara ŋana Yova Kindeni ne vetâŋa ara ma ikeno malawae ndo ŋana i tamwata mine nâ! \v 18 I uru iporo ŋgua sakamao mine ikura zo rârâni, itogo tamâta ipasawa pasawaŋa lâ tini mine. Ara ŋana i ne ŋgua sakamao ŋinde ma ipalele ku izavaru i tamwata! \v 19 Naŋa iloŋgu tu i ne ŋgua sakamao ŋinde ma ipâŋga itogo i ne lalava mine. Ara ŋana ŋgua ŋinde ma ilita i kaika ikura zo zo, itogo tamâta ilita wâlo lâ kambwaŋe mine. \v 20 Mao nâ, naŋa iloŋgu tu Yova Kindeni ma ipare nia mine panzi naneŋgu kazâŋa tamâta, kinzi ŋinde uru siporo ŋgua soki ndo pa naŋa. \p \v 21 Taitu Koipu Ŋalae Yova Kindeni, naŋa ano pano tu kuvilana, ikura noko ne ŋgua pâŋa muŋgâŋa mine. Noko ne tini-mwasa ara ŋinde ikeno pa naŋa ikura zo zo. Mine nde ano pano tu pwaina piti lâ kazâŋa ilo. \v 22 Naŋa amo sugorai ndo, aku akura tu apavila warakâŋgu nde tia. Naŋa iloŋgu malia ndo. \v 23 Tini nâ nde ma naŋa naoŋgu tia lâ, itogo kari indue ku lala pararai lâ. Naŋa amo atogo ndemu-ndemu lawea itapala kala ilâ lâ. \v 24 Naŋa andi kaika ŋana kâpwa kâ ikura zo luandondo, kala tukuŋgu rua nenzi walo tia ndo. Naŋa tiniŋgu râki-râki ndo. \v 25 Naneŋgu kazâŋa tamâta nde simora naŋa ku siporo ŋgua pavaligiŋa nâ pana. Kinzi sirurua kulunzi pana wa siŋeleana wa. \p \v 26 Naneŋgu Maro Yova Kindeni, kuvilana ŋga! Noko tini mwasa pa naŋa ikura zo rârâni. Mine kala pwaina piti lâ kazâŋa ilo! \v 27 Yova Kindeni, kutula pwataki panzi naneŋgu kazâŋa tamâta tu noko tamwata simbo nâ kumo naneŋgu Pavilâŋa Tamâta. \v 28 Ambo kinzi ma sino pano tu kuzavaru naŋa, ande ara. Taitu naŋa kaloŋgu tawana tu noko ma kuveta kie ara nâ pana. Naŋa iloŋgu tu noko ma kutawanzi tamâta ŋinde siveta kenzi sakamao pa naŋa. Ŋineŋga noko ne wurâta tamâta naŋa ma iloŋgu ara nâ. \v 29 Naŋa iloŋgu tu naneŋgu kazâŋa tamâta ma mainzi ŋalae. Ara ŋana maŋeti ma ituranzi ndo lâ, itogo pasawaŋa mwasina. \p \v 30 Andeta naŋa ma aporo kawâŋgu ndaŋge ŋalae pa Yova Kindeni. Lâ zo ŋana i ne tamâta ma sipasau ŋana siwawa i kâ, ande naŋa ma amandi kunzi apanea i ŋa. \v 31 Ŋana tu i uru isukanzi kinzi sugorai tamwatanzi ku ikainzi piti lâ nenzi kazâŋa tamâta mbaunzi ilo, kinzi ŋinde situ sipunzi pâta simâte. \c 110 \s1 Yova Kindeni ipa ŋgua kuku koipu ŋalae i muŋga ipatea ŋinde \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Maro Yova Kindeni itu ŋgua pa naneŋgu Maro Ŋalae mine tu, “Noko kusaŋona ŋai pa mbauŋgu wia kâ lee, ikura lâ zo ŋinde naŋa ma aonzi noko ne kazâŋa tamâta simo noko kalo.” \v 2 Maro Yova Kindeni imo Saion lawea, aku io noko tu pwai koipu pa lawea ndoni. Ara, pwai poe kaika panzi ne kazâŋa tamâta. \v 3 Mao nâ, lâ zo ŋana noko kupara kunzi ne kazâŋa tamâta, ande noko ne tamâta ma ilonzi ara tu simâ pano lâ tuu sapâŋa kulu ŋana sivilano. Noko ma pwai walo kaika ikura zo rârâni, itogo mbo mbo mwâka uru ipâŋga unza tini, kala unza ikai walo wasaseki mine. \p \v 4 Maro Yova Kindeni ipambwâre lâ ku iporo mine tu, “Noko koipu ŋalae ma kumo patarawâŋa tamâta mine ku kumo nâ. Noko kumo patarawâŋa tamâta ŋalae, kutogo Melikisede mine.” Yova Kindeni kawa ŋgua rârâni nde mao kanaŋo, aku i ma ilele ne ŋgua ipâŋga kie toŋge tia ndo. \p \v 5 Maro Yova Kindeni uru imandi noko tini laiti ŋana ivilano. Mine kala muli, lâ zo ŋana i ne wisi-nâna ma ipâŋga nia yo, ande i ma ipara kunzi koipu ŋalaŋala, ku ma ipolenzi itawanzi ndue ndo lâ. \v 6 Mao nâ, i ma ipare nia panzi tamâta ŋgu rârâni, ku ma ipunzi tamâta rârâ sipamateteu. I ma itawanzi koipu ŋalaŋala simo tâno ndoni. \v 7 Koipu Ŋalae ma ilâ pa lââ ŋinde irere nzâla ŋgaŋe, aku ma inu. Mine kala i ma ikai walo, ku ma ipole paraŋa. \c 111 \s1 Tapanea Maro Kindeni tasuka i ŋa kâki \p \v 1 Tapanea Yova Kindeni tasuka i ŋa kâki! Naŋa iloŋgu kaloŋgu ndoni aporo ndaŋge ŋalae papa i. Lâ zo ŋana i ne tamâta sipasau tu siwawa i, ande naŋa ma amo kunzi ku ma kawâŋgu ndaŋge mine nâ. \p \v 2 Ŋana tu Yova Kindeni uru iveta vetâŋa arara nâ. Tamâta ea ilonzi ara nâ ŋana Yova Kindeni ne vetâŋa kie-kie kâ, ande kinzi ŋinde rârâni uru kalonzi ŋgere sondo ŋana i ne vetâŋa ŋinde kilala kâ. \v 3 I ne vetâŋa rârâni situla i kilala pwataki tu i ŋa nde ŋalae, aku i ne walo nde kaika ndo. I uru iveta kie ara ndo panzi ne tamâta, ma iveta mine ku imo nâ. \p \v 4 Yova Kindeni uru igagatinzi ne tamâta ilonzi kalonzi tu ma kalonzi ŋgere ŋana i ne vetâŋa arara ŋinde kâ. I itu kinzi ma sisama tu inani nde wisi-wisi warika wa kalo-sukâŋa warika wa. \v 5 I uru kâpwa isuanzi tamâta ea simege ŋana i kâ. Aku i ma kalo kapa ŋana ŋgua pâŋa ŋinde i muŋga iveta kunzi ne tamâta, ande ma tia. \v 6 Muŋga ikai tinikoa ŋgu nenzi tâno ku ikisi keri panzi tamwata ne tamâta, aku ne vetâŋa ŋinde itula i ne kaika kilala pwataki panzi. \p \v 7 Mao nâ, Yova Kindeni ne vetâŋa rârâni nde mao kanaŋo ku sondo ndo. Mine kala kinda takura tu tapono muli pa i ne tukuŋa rârâni. \v 8 Nanayoni, lâ zo ŋinde Yova Kindeni itula ne ŋgua tukuŋa panzi ne tamâta, ande i ne vetâŋa ŋinde ipâŋga mao kanaŋo ku sondo nâ. Aku i ne ŋgua tukuŋa ŋinde ma ikeno mine ku imo nâ. \v 9 Ina kala iyautenzi ne tamâta piti lâ kazâŋa ilo, ku iveta ŋgua pâŋa kunzi. Aku ŋgua pâŋa ŋinde ma ikeno mine ku imo nâ. Mao nâ, Yova Kindeni ŋa imo sapâŋa ndo; mine nde ara ŋana tamâta rârâni ma siruru ŋana i kâ. \p \v 10 Ambo tamâta toŋge ilo tu ipâŋga ilo-kalo tamâta, ande i ma imege ŋana Yova Kindeni muŋga lâ ŋga. Ina uru itula ilo-kalo arara panzi tamâta ea sipaloŋo pa i kawa ŋgua. Paneâŋa ilâ pa i ikura zo rârâni! \c 112 \s1 Kinzi tamâta arara nenzi ndekâŋa \p \v 1 Tapanea Yova Kindeni tasuka i ŋa kâki! I ne nzâmbe ara ikeno pa tamâta ea uru imege ŋana i wa ilo ara nâ ŋana ipono muli pa i ne tukuŋa wa. \p \v 2 Tamâta ara ŋinde natu wukale, kinzi ma simo tamâta ŋalaŋala lâ ŋgu naonzi. Aku Yova Kindeni ne nzâmbe ara ma ikeno panzi tamâta ara ŋinde timbunzi wukale mine nâ. \v 3 Tamâta ara ŋinde see taitu kinzi ma simo mbaliŋa warakanzi, aku i tamwata ne vetâŋa arara ma ikeno ikura zo zo. \v 4 Ikura zo zo, tamâta ara uru kalo sukâŋa ŋananzi tini pinde ku io ne wisi-wisi ilâ panzi, aku i ne vetâŋa rârâni nde sondo nâ. Mine kala i nde itogo sinâla ŋana isinalanzi tamâta arara simo nia ŋaŋa ilo. \v 5 Tamâta ea uru ivilanzi tini pinde ŋana mbumbu kâ ku iveta vetâŋa sondo nâ ŋana ikai mbaliŋa kâ, ande tamâta ŋinde ma imo ara nâ. \p \v 6 Mao nâ, ambo tamâta toŋge ipono muli sondo pa Yova Kindeni, ande tamâta ŋinde ma imo ara nâ. Aku kinzi tamâta sipâŋga muli-muli ŋinde ma siloŋo i parina. \v 7 Ambo tamâta ara mine ma iloŋo pâri tu malia pinde ma imâ ipâŋga, ande i ma iruru tia, ŋana tu i ne kalo-tawana ikeno kaika pa Yova Kindeni. \v 8 I ma iruru ku kalo loko ŋana vetâŋa toŋge tia. Isama tu Yova Kindeni ma ipolenzi ne kazâŋa tamâta. \v 9 I uru kelekele rârâ ilanzi sugorai tamwatanzi, aku ne vetâŋa arara ŋinde ma ikeno ikura zo zo. I ma imo tamâta ŋalae, aku kinzi tamâta ma sisuka i ŋa kâki. \p \v 10 Kinzi tamâta sakamao simora tu tamâta ara uru imo ara mine, kala simo sipadâda nâ. Kinzi wisinzi nâna lee sipayaula ku naonzi tia lâ. Aku kelekele ara ndia kinzi tamâta sakamao situ ma sikai pa warakanzi, ande ŋinde ma sikai tia. \c 113 \s1 Kinzi tamâta sindeka, ŋana tu Maro Kindeni iveta kie ara panzi \p \v 1 Tapanea Yova Kindeni tasuka i ŋa kâki! Miki Yova Kindeni ne wurâta tamâta, miki kasuka i ŋa kâki! \p \v 2 Ara ŋana paneâŋa mine nâ ma ilâ pa Yova Kindeni lâ zo ŋine wa zo muli-muli wa. \v 3 Mine nde miki tamâta kala kamo pa mbwera kâ, aŋga miki ŋinde kamo pa wâra kâ, miki rârâni kapanea Yova Kindeni kasuka i ŋa kâki! \p \v 4 Ŋana tu Yova Kindeni imo ikai Maro panzi tamâta ŋgu ndoni. I ŋa nde ŋalae ndo, kala ipolenzi kelekele rârâni simo samba ilo. \v 5 Mao nâ, tamâta toŋge irerege kuku kinda nenda Maro Yova Kindeni, ande tia. Ina imo âta ndo, \v 6 kala nao tundu ŋana imora nia maa wa tâno wa. \v 7 I nao tundu ŋana ivilanzi kinzi sugorai tamwatanzi, aku ikainzi piti lâ nia sakamao ilo. Tamâta ea simo sakamao ku sikura tu sipavila warakanzi tia, ande i uru isuka kinzi ŋinde kâki, \v 8 aku ionzi simo rege-rege kunzi i ne ŋgu nenzi tamâta mbâna-mbâna. \v 9 Aku i uru iveta kie ara ndo panzi taine niŋga tava. Ivilanzi kala sipaguguanzi natunzi, ande kala taine ŋinde sindeka pâta kanaŋo. Mine kala tapanea Yova Kindeni tasuka i ŋa kâki! \c 114 \s1 Wâŋgiŋa ŋana zo ŋinde Maro Kindeni iyautenzi Isrel ŋgu piti lâ Isip tâno \p \v 1 Muŋgani, lâ zo ŋinde kinzi Isrel ŋgu sipile Isip tâno, lâ zo ŋinde Yakopu ne vâsa ŋgu sipile tinikoa ŋgu nenzi lawea, \p \v 2 ande lâ zoni ndaina kinzi Juda ŋgu sipâŋga Maro Kindeni ne ŋgu sapâŋa. Mao nâ, kinzi Isrel ŋgu sipâŋga i tamwata ne tamâta. \v 3 Maro Kindeni ina ipâŋga Tâi Ŋiŋi pwali, aku tâi nde ikâwa ilâ imandi pa pinde, ilâ imandi pa pinde. Ŋineŋga i ilâ lee ipâŋga Jodan Lââ pwali, aku lââ imandi nâ. \v 4 Kinzi tuu ŋalaŋala siruru kala sipapatiki sitogonzi meme mine. Aku kinzi tuu kiri-kiri kala sisoŋga pwapwataki sitogonzi lama natu mine. \p \v 5 Noko tâi ndai, ande vetâŋa ndia ipâŋga pano kala noko pwâwa mine, a? Aŋga noko Jodan Lââ, mana mana ŋga kurere tia, a? \v 6 Aŋga miki tuu ŋalaŋala, ande vetâŋa ndia ipâŋga pami kala kapapatiki katogonzi meme mine, a? Aŋga miki tuu kiri-kiri, mana mana ŋga kasoŋga pwapwataki katogonzi lama natu mine, a? \p \v 7 Mao nâ, miki kamege ŋana Maro Kindeni kâ kala kaveta mine. Noko tâno ŋai, kala ŋine Maro Ŋalae imâ ipâŋga laiti lâ. Mine kala kuririŋo ŋga! Yakopu ne Maro Kindeni nde imâ ipâŋga lâ; mine nde ara ŋana noko ma kumo kuririŋo nâ. \v 8 Ŋana tu ina iveta lââ ipâŋga mira ilo ku iyâti imâ, aku inani iveta lââ isâko mira kaika ŋalaŋala ilo ku irere ndue. \c 115 \s1 Maro Kindeni i simbo nâ nde Maro mao \p \v 1 Yova Kindeni, noko ne tini-mwasa ikeno pa maka ikura zo zo, aku noko uru kuveta ikura tamwata kawa ŋgua rârâni. Mine nde maka ma kasuka noko simbo nâ ŋa kâki. Maka ma kapasuka warakama ŋama kâki, ande tia. \p \v 2 Ŋana sâ kâ ŋga kinzi tinikoa ŋgu uru sivaligi maka ku sikasoŋama mine tu, “Miki nemi Maro Kindeni ande imo ndia”, a? \v 3 Kinzi sizizâla tu kinda nenda Maro Kindeni imo samba ilo, aku i uru iveta ikura tamwata nâ ne pateâŋa. \v 4 Aŋga kinzi tinikoa ŋgu nenzi maro nde kelekele kaa nâ. Kinzi tamâta nâ sipare maro ŋinde tainzi lâ mira “gol” wa “silva” tini. \v 5 Kinzi maro laŋeŋa ŋinde kawanzi keno, andeta sikura tu siporo ŋgua kâ, nde tia. Kinzi matanzi keno, andeta sikura tu simora kelekele kâ, nde tia. \v 6 Kinzi taŋanzi keno, andeta sikura tu siloŋo ŋgua kâ, nde tia. Kinzi vigunzi keno, andeta sikura tu siŋo kelekele kuwae kâ, nde tia. \v 7 Kinzi mbaunzi keno, andeta sikura tu sitaŋo kelekele kâ, nde tia. Aku kinzi kenzi keno, andeta sikura tu soka kâ, nde tia. Kinzi sikura tu sisarâwa wa siveta nduŋeŋa toŋge tia. \v 8 Mine nde naŋa aporo tu kinzi tamâta kala uru sipare maro laŋeŋa kaa kaa ŋinde tainzi, ande kinzi ŋinde nde sirerege kunzi maro laŋeŋa ŋinde. Aku tamâta ea uru kalonzi tawana maro laŋeŋa ŋinde, ande kinzi kala sipâŋga kaa nâ, sitogonzi kinzi mine. \p \v 9 Aŋga miki Isrel ŋgu tamâta, miki ma kalomi tawana Yova Kindeni, ina uru ivilami wa ikatonami wa. \v 10 Aku miki Yova Kindeni ne patarawâŋa tamâta lâ Aron ne vâsa ŋgu, miki ma kalomi tawana Yova Kindeni, ina uru ivilami wa ikatonami wa. \v 11 Miki tamâta ŋine uru kamege ŋana Yova Kindeni kâ, miki ma kalomi tawana i nâ, ina uru ivilami wa ikatonami wa. \v 12 Ŋana tu Yova Kindeni uru kalo ŋgere ŋana kinda kâ, aku i ma iveta kie ara nâ pa kinda. I ma iveta kie ara mine nâ panzi Isrel ŋgu tamâta, sitavanzi Yova Kindeni ne patarawâŋa tamâta lâ Aron ne vâsa ŋgu. \v 13 Mao nâ, Yova Kindeni ma iveta kie ara panzi tamâta ea simege ŋana i kâ, kinzi tamâta ŋalaŋala wa sugorai tamwatanzi wa. \p \v 14 Naŋa iloŋgu tu Yova Kindeni ma iveta natumi sipâŋga kambwaŋenzi walo, aku iloŋgu tu i ma iveta mine nâ panzi timbumi wukale tona. \v 15 Mao nâ, naŋa iloŋgu tu Yova Kindeni tamwata ma iveta kie ara ndo pa miki. Ina nia ndoyo ipulianzi samba wa tâno wa. \p \v 16 Samba nde Yova Kindeni simbo nâ ne ninia, aŋga tâno nde ilua kinda tamâta lâ. \v 17 Kinzi mateŋa tamâta silâ pa warakanzi nenzi lawea, aku sikura tu sipanea Yova Kindeni sisuka i ŋa kâki, ande tia. \v 18 Aŋga kinda nde tamo viânda yo, aku ma kawânda ndaŋge pa Yova Kindeni lâ zo ŋine wa zo muli-muli tona. Tapanea Yova Kindeni tasuka i ŋa kâki! \c 116 \s1 Tamâta kawa ndaŋge pa Maro Kindeni, ŋana tu iveta i tini ara kilo \p \v 1 Yova Kindeni uru ipaloŋo pa naneŋgu sarawâŋa. Mine nde naŋa tiniŋgu mwasa ndo papa i. Mao kanaŋo, i uru ipaloŋo pa naneŋgu noŋa. \p \v 2 Ina itambira taŋa pa naneŋgu sarawâŋa rârâni. Mine nde naŋa ma amo akai noŋa pa i nâ ikura zo rârâni naŋa ma amo viâŋgu. \p \v 3 Muŋga, mateŋa ne nimbu nde ikai naŋa kaika lâ. Mine kala naŋa kaloŋgu ŋgere ŋana mateŋa nianzi, aku ŋinde iveta naŋa aruru pâta kanaŋo. Naŋa kaloŋgu loko ku iloŋgu malia ndo. \v 4 Ŋineŋga asarâwa pa Yova Kindeni ku apai tu, “Yova Kindeni, naŋa ano kaika pano tu kuvilana! Tia ma amâte!” \p \v 5 Naŋa asama tu Yova Kindeni nde wisi-wisi warika wa vetâŋa sondo warika wa. Mao nâ, kinda nenda Maro Kindeni nde kalo-sukâŋa warika. \v 6 I uru ikea ŋananzi tamâta ea sikura ŋana sipavila warakanzi tia. Mine nde lâ zo ŋana kalo-lokoni iveta iloŋgu malia ndo, ande ina ivilana. \v 7 Kala ŋine naŋa wisiŋgu puu ndue kilo, ŋana tu Yova Kindeni iveta kie ara ndo pa naŋa. \p \v 8 Yova Kindeni itiŋgi mateŋa piti kala iŋgeŋge ŋanana lâ. Ipamasi matâŋgu sulu mâsa-mâsa lâ, aku ikea ŋanana. Mine nde malia ŋandai itawa naŋa ndue ŋga. \v 9 Mine kala naŋa ma ayoka kuku Yova Kindeni ikura zo rârâni naŋa ma amo viâŋgu lâ tâno kulu. \v 10 Naŋa kaloŋgu tawana Yova Kindeni. Mine kala muŋga naŋa aporo lâ warakâŋgu iloŋgu mine tu, “Malia ŋalae tina itawa naŋa ndue ndo lâ.” Taitu lâ zo ŋinde, naŋa ŋandai apile naneŋgu kalo-tawana ŋga. \v 11 Lâ zo ŋinde naŋa iloŋgu rârâ kala aporo lâ warakâŋgu iloŋgu mine tu, “Tamâta rârâni nenzi ŋgua pâŋa rârâni nde laŋeŋa nâ.” Andeta naneŋgu kalo-tawana ŋandai imbe ŋga. \p \v 12 Opopo, Yova Kindeni iveta kie ara ndo pa naŋa. Andeta naŋa ma akatu i ne vetâŋa ŋinde mâsi mana. \v 13 Ayo, naŋa ma awuwu waini lâ kâmba ilo, ku akai amâ alua Yova Kindeni itogo patarawâŋa mine. Vetâŋa ŋinde ma itula pwataki tu naŋa kawâŋgu ndaŋge ŋalae papa i ŋana ne pavilâŋa ara ŋinde kâ. \v 14 Aku lâ zo ŋana Yova Kindeni ne tamâta rârâni ma sipasau ŋana siwâŋgi pa i kâ, ande naŋa ma amo kunzi ku ma aveta ikura naneŋgu ŋgua pâŋa muŋgâŋa mine. \p \v 15 Mao nâ, Yova Kindeni ilo ndo keno panzi ne tamâta. Mine kala ambo toŋge ma imâte, ande i kalo sukâŋa ŋalae ŋinde. \p \v 16 Yova Kindeni, naŋa amo noko ne wurâta tamâta. Naŋa uru aveta wurâta pano, itogo nana muŋga iveta mine. Noko kutiŋgi mateŋa piti kala iŋgeŋge ŋanana, kala ŋine naŋa amo ara nâ. \v 17 Mine nde naŋa ma aveta patarawâŋa pano ŋana itula pwataki tu naŋa kawâŋgu ndaŋge ŋalae pano. Aku naŋa ma ano pa noko tona. \v 18 Aku lâ zo ŋana Yova Kindeni ne tamâta rârâni ma sipasau ŋana siwâŋgi pa i kâ, ande naŋa ma amo kunzi ku ma aveta ikura naneŋgu ŋgua pâŋa muŋgâŋa mine. \v 19 Yova Kindeni, naŋa ma aveta mine lâ Jerusalem lawea ilo, lâ noko ne luma sapâŋa ne ŋgumbi ilo. Tapanea Yova Kindeni tasuka i ŋa kâki! \c 117 \s1 Paneâŋa ilâ pa Maro Kindeni \p \v 1 Miki tamâta lâ tinikoa ŋgu ndoni, miki rârâni kapanea Yova Kindeni kasuka i ŋa kâki! Miki tamâta kamo tâno ndoni, miki kawawa i! \p \v 2 Ŋana tu i ne tini-mwasa ikeno kaika pa kinda ku imo nâ. Ikura zo zo, ande iveta ikura i kawa ŋgua rârâni. Mine kala tapanea Yova Kindeni tasuka i ŋa kâki! \c 118 \s1 Kinzi kawanzi ndaŋge pa Yova Kindeni ŋana i ne pavilâŋa kâ \p \v 1 Kinda ma kawânda ndaŋge ilâ pa Yova Kindeni, ŋana tu i nde ara tamwata. I ne tini-mwasa ikeno mine ku imo nâ. \p \v 2 Mine nde miki Isrel ŋgu tamâta, ara ŋana miki ma kaporo mine tu, “I ne tini-mwasa ikeno mine ku imo nâ.” \v 3 Aŋga miki Yova Kindeni ne patarawâŋa tamâta lâ Aron ne vâsa ŋgu, miki kala ma kaporo mine tu, “I ne tini-mwasa ikeno mine ku imo nâ.” \v 4 Aŋga miki tamâta ŋine uru kamege ŋana Yova Kindeni kâ, miki rârâni kala mine nâ ma kaporo tu, “I ne tini-mwasa ikeno mine ku imo nâ.” \p \v 5 Ŋana tu muŋga, ande malia ŋalae itawa naŋa ndue lâ. Ŋineŋga naŋa ano pa Yova Kindeni, aku ipaloŋo pa naneŋgu noŋa kala izavaru malia ŋinde piti lâ. \v 6 Naŋa asama tu Yova Kindeni uru imo kuku naŋa. Mine kala naŋa ma aruru tia ndo, ŋana tu kinzi tamâta sikura ŋana siveta vetâŋa soki toŋge pa naŋa, ande tia. \v 7 Mao nâ, Yova Kindeni tamwata uru imo kuku naŋa ŋana ivilana. Mine kala naŋa ma amora i itawanzi naneŋgu kazâŋa tamâta ndue ku izavarunzi ndo lâ. \p \v 8 Ambo kinda kalonda tawana tu kinzi tamâta ma sivila kinda, ande ŋinde nde ara koŋa tia. Andeta kaloŋo ŋga; ambo kinda talâ pa Yova Kindeni tu ikea ŋana kinda kâ, ande ŋinde nde ara ndo. \v 9 Ambo kinda kalonda tawana tu kinzi tamâta ŋalaŋala ma sivila kinda, ande ŋinde nde ara koŋa tia. Ambo kinda talâ pa Yova Kindeni tu ikea ŋana kinda kâ, ande ŋinde nde ara ndo. \p \v 10 Naneŋgu kazâŋa tamâta rârâ nde siŋge naŋa mbwaliu lâ, andeta Yova Kindeni walo kaika ilua naŋa, kala azavarunzi lâ. \v 11 Kinzi siŋge naŋa lâ, kala simo pa naoŋgu wa muliŋgu wa tiniŋgu pa wia kâ wa tiniŋgu pa ŋâsi kâ. Andeta Yova Kindeni walo kaika ilua naŋa, kala azavarunzi lâ. \v 12 Kinzi siŋge naŋa mbwaliu lâ, itogo wuli-wuli siveta mine. Andeta Yova Kindeni walo kaika ilana, kala azavarunzi lâ. Mao nâ, kinzi sipamateteu walele nâ, itogo yââ kana leu walele nâ ŋineŋga imâte pusii lâ mine. \p \v 13 Kinzi kazâŋa tamâta ŋinde sipara kaika ndo kuku naŋa, aku laiti ŋana sipole naŋa kâ. Andeta Yova Kindeni ivilana. \v 14 Mine kala naŋa apaimi tu Yova Kindeni tamwata uru walo kaika ilua naŋa. Ina tamwata imo naneŋgu Pavilâŋa Tamâta. \p \v 15 Miki kaloŋo ŋga! Yova Kindeni ne tamâta nde simo nenzi luma ilo ku sindeka wa sikai lolove wa. Kinzi sisarâwa mine tu, “Yova Kindeni Walo Tamwata ivila kinda kala tapole paraŋa lâ! \v 16 Mao nâ, Yova Kindeni ne walo kaika nde ŋalae ndo! Yova Kindeni Walo Tamwata ivila kinda kala tapole paraŋa lâ.” \v 17 Aku naŋa kala ŋandai amâte lâ paraŋa ilo ŋga. Naŋa ma amo viâŋgu, ku ma atu pâri ŋana Yova Kindeni ne vetâŋa ŋalaŋala ŋinde kâ. \v 18 Yova Kindeni ipu naŋa pâta lâ, andeta i ŋandai isâu pa mateŋa tu ikai naŋa ŋga. \p \v 19 Mine nde naŋa amandi Yova Kindeni ne luma sapâŋa nao amo ŋai. Miki kakai nzâla piti pana, ŋana naŋa ma ayoka alâ luma ilo ku ma kawâŋgu ndaŋge asuka i ŋa kâki. \v 20 Yova Kindeni ne ŋgumbi nzâla kala ŋine. Tamâta ea simo ilonzi mbâra-mbâra lâ i nao, kinzi ŋinde nâ ma sikura tu silâ luma sapâŋa ilo. \v 21 Yova Kindeni, noko kupaloŋo pa naneŋgu noŋa lâ, kala kumo naneŋgu Pavilâŋa Tamwata. Mine nde naŋa apanea noko ŋa asuka kâki. \p \v 22 Mira ŋine kinzi tamâta ŋana sipa luma kâ situ nde sakamao kala sitambira lâ, ande mirani ndaina ipâŋga mira ara ŋana isuka luma ŋgaŋe kaika kâ. \v 23 Yova Kindeni tamwata iveta vetâŋa ŋinde ipâŋga lâ, kala kinda tamora ŋinde tu ara pâta kanaŋo. \v 24 Kala kari ŋine kinda kalonda ŋgere ŋana Yova Kindeni ne vetâŋa ŋinde. Kinda ma tandeka ku ilonda ara nâ papa i. \p \v 25 Yova Kindeni, nema pavilâŋa tamwata noko, maka kano pano tu kuvilama! Kusukama ŋana nema vetâŋa rârâni ma ipâŋga kanaŋo. \v 26 Kala ŋine tamâta kala ikai Yova Kindeni ndamwa ŋinde nde ilâ luma sapâŋa ilo, aku Yova Kindeni itu nzâmbe pa koipu ŋalae ŋine ikai i ndamwa kala imâ. Maka kamo Yova Kindeni ne luma sapâŋa ilo ku kano pa i tu ma iveta kie ara pa miki. \v 27 Mao nâ, Yova Kindeni nde Maro Ŋalae, aku uru ikatona kinda sondo ndo. Mine nde miki kalâ kakai kâi launzi lâ mbaumi ilo, aku kao lae ku koka kalâ kakarerea patarawâŋa nia ku kapanea i. \p \v 28 O Maro Kindeni, noko simbo nâ kumo naneŋgu Yova Kindeni, aku kawâŋgu ndaŋge imâ pano. Mao nâ, naneŋgu Maro Kindeni noko, aku naŋa ma aporo atula pwataki tu noko ŋa imo ŋalae ndo. \p \v 29 Miki ma kawami ndaŋge ilâ pa Yova Kindeni, ŋana tu i nde ara tamwata. I ne tini-mwasa ikeno mine ku imo nâ. \c 119 \s1 Maro Kindeni ne ŋgua tukuŋa nde ara ndo \p \v 1 Tamâta ea kinzi uru sipaveta kuku vetâŋa sondo nâ ku soka Yova Kindeni ne ŋgua tukuŋa muli, ande i ne nzâmbe ara ikeno panzi. \p \v 2 Ŋana tu kinzi ilonzi ndo tu sipono muli sondo pa Yova Kindeni kawa ŋgua. \v 3 Mao kanaŋo, kinzi tamâta ŋinde sipu mulinzi pa vetâŋa sakamao rârâni. Kinzi uru siveta ikura Yova Kindeni nâ ne pateâŋa mine. \v 4 Yova Kindeni, nanayoni noko kutula ŋgua tukuŋa rârâni pama, aku kutu ŋgua kaika pama tu maka ma kapakatona sondo ŋana kapono muli sondo nâ pa ŋgua tukuŋa rârâni. \v 5 Mine nde naŋa iloŋgu tu aveta ikura noko ne pateâŋa mine ikura zo rârâni! \v 6 Naŋa asama tu ambo naŋa ma kaloŋgu ŋgere sondo ŋana noko ne tukuŋa rârâni, ande naŋa ma maiŋgu lâ tamâta naonzi tia ndo. \v 7 Naŋa ma apanâna ŋana noko ne pateâŋa sondo rârâni. Ŋineŋga naŋa ma apanea noko ŋa asuka kâki tava iloŋgu mbâra-mbâra ndo. \v 8 Naŋa ma apono muli pa noko ne ŋgua tukuŋa rârâni. Mine kala noko ma kupu muli ndo pa naŋa ndimo! \s1 Tamâta iyoka Maro Kindeni ne tukuŋa muli kala indeka nâ \p \v 9 Ambo tamâta limoa itu ipakatona tamwata ne vetâŋa ŋana imo mbâra-mbâra lâ noko nao, ande i ma ipaveta kuku noko ne ŋgua. \v 10 Yova Kindeni, naŋa ŋandai iloŋgu rua-rua ŋga. Naŋa iloŋgu ndo tu apono muli pa noko. Mine nde ano pano tu pwai poe sondo pana, aku kupono nzalâŋgu ŋana naŋa ma akura tu apu muliŋgu pa noko ne tukuŋa tia kâ. \v 11 Naŋa tiniŋgu pwâka tu ma aveta kiesaka toŋge pa noko. Mine kala naŋa ao noko kawa ŋgua ikeno kaika lâ iloŋgu kaloŋgu marumbu lâ. \v 12 Yova Kindeni, naŋa apanea noko ŋa asuka kâki. Naŋa ano pano tu kupananana ŋana noko ne pateâŋa kâ. \v 13 Ambo noko ma kupananana, ande naŋa ma aporo atula tukuŋa rârâni muŋga kulama ŋinde pwataki. \v 14 Mao nâ, naŋa iloŋgu ndeka ndo ŋana apono muli pa noko kawa ŋgua, aku ŋinde ipole naneŋgu ndekâŋa ŋana naneŋgu mbaliŋa rârâni. \v 15 Naŋa uru kaloŋgu ŋgere ŋana vetâŋa rârâni noko ilo tu naŋa ma aveta ŋinde, aku matâŋgu alea sondo pa noko ne ŋgua rârâni. \v 16 Naŋa tiniŋgu mwasa ndo pa noko ne pateâŋa. Naŋa ma kaloŋgu kapa ŋana noko ne ŋgua ŋinde kâ, ande ma tia. \s1 Tamâta ilo ndeka ŋana Maro Kindeni ne ŋgua tukuŋa \p \v 17 Yova Kindeni, naŋa ano pano tu kuveta kie ara pa ne wurâta tamâta naŋa. Ambo noko ma kuveta mine, ande naŋa ma amo viâŋgu nâ ku ma apono muli pa noko ne ŋgua. \v 18 Pwai iloŋgu kaloŋgu ne nzâla piti, ŋana naŋa ma asama sondo ŋana ŋgua arara rârâni ikeno noko ne ŋgua tukuŋa tini. \v 19 Naŋa nde tamâta nâ, kala akura tu amo zo luandondo lâ tâno ŋine kulu, ande tia. Mine nde noko ma kuvea ne ŋgua tukuŋa ŋanana ndimo. \v 20 Ikura kari wa mbo wa, ande naŋa iloŋgu ndo tu apono muli pa noko ne pateâŋa, aku ŋinde ipâŋga itogo yââ mela-mela mine lâ iloŋgu kaloŋgu. \v 21 Naŋa asama tu noko uru pwai kazâŋa panzi tamâta ea sipasuka warakanzi tininzi, aku noko ma kuzavarunzi tamâta ea silaŋa sipole noko ne ŋgua tukuŋa. \v 22 Aŋga naŋa apono muli pa noko kawa ŋgua, aku ŋana duvi ŋinde kâ kinzi kazâŋa tamâta siporo ŋgua pavaligiŋa pana wa siŋeleana wa. Naŋa ano pano tu kupono nzalanzi, ŋana ma sikura tu siveta mine kilo tia. \v 23 Aku kinzi tamâta ŋalaŋala sipasau ku siporo sipa ŋgua ŋana siyaula naŋa kâ. Andeta kalo loko, naŋa nde noko ne wurâta tamâta, aku ma kaloŋgu ŋgere sondo ŋana noko ne ŋgua tukuŋa kâ. \v 24 Ŋana tu naŋa iloŋgu ndeka nâ ŋana noko kawa ŋgua kâ. Noko ne ŋgua ŋinde uru ipananana ku ikai poe pana. \s1 Tamâta ilo patea tu ma ipono muli pa Maro Kindeni ne ŋgua tukuŋa \p \v 25 Yova Kindeni, naneŋgu kazâŋa tamâta situ sitawa naŋa ndue ndo lâ, kala laiti ŋana amâte kâ. Naŋa ano pano tu kuvilana ku kupu tini kaika pana, itogo muŋga noko kupambwâre tu ma kuveta mine. \v 26 Muŋgani, lâ zo ŋinde naŋa apatula naneŋgu vetâŋa rârâni pwataki pano, ande noko kuporo ŋgua taulo imâ pa naŋa lâ. Kala ŋine ano pano tu kupananana ŋana noko ne pateâŋa kâ. \v 27 Ambo noko ma kupananana ŋana noko kawa ŋgua duvi kâ, ande naŋa ma kaloŋgu ŋgere sondo ŋana noko ne vetâŋa arara rârâni kâ. \v 28 Naŋa kaloŋgu sukâŋa ŋalae tina, kala iloŋgu malia ndo. Mine nde ano pano tu kupu tini kaika pana, itogo muŋga kuporo tu ma kuveta mine. \v 29 Ambo noko ma pwai poe sondo pa naŋa, ande naŋa ma akura tu aŋgeŋge ŋana noko ne nzâla ara ŋinde kâ, ande tia. Mine nde kuveta kie ara pana, ku kupananana ŋana ne ŋgua tukuŋa kâ. \v 30 Naŋa iloŋgu patea tu ma apono muli sondo pa noko. Naŋa uru kaloŋgu ŋgere ŋana noko ne tukuŋa kâ ikura zo zo. \v 31 Yova Kindeni, naŋa uru apaveta sondo ndo kuku noko kawa ŋgua. Mine kala noko ma kupilena ku kusâu panzi naneŋgu kazâŋa tamâta tu siveta maŋeti pana, mine ndimo. \v 32 Naŋa asama tu noko ma ilo-kalo ŋalae kulua naŋa. Mine nde naŋa ma andeka nâ ŋana ayoka noko ne ŋgua tukuŋa muli. \s1 Tamâta ino pa Maro Kindeni tu ma itula ilo-kalo ara papa \p \v 33 Yova Kindeni, ambo noko ma kupanana naŋa sondo ŋana ne ŋgua tukuŋa duvi kâ, ande naŋa ma apono muli papa ikura zo rârâni. \v 34 Kutula ne ŋgua tukuŋa kie ipâŋga nia yo pa naŋa, ŋana naŋa ma apaveta sondo kuku. Ŋineŋga naŋa ma iloŋgu ara ndo ŋana apono muli pa noko ne ŋgua tukuŋa ndoni. \v 35 Naŋa iloŋgu ndeka ndo ŋana noko ne tukuŋa kâ. Mine nde ano pano tu pwai poe sondo pana, ŋana naŋa ma apono muli sondo pa noko ne tukuŋa rârâni. \v 36 Kupaŋo naŋa iloŋgu kaloŋgu, ŋana naŋa ma tiniŋgu mwasa nâ ŋana apaveta kuku noko kawa ŋgua. Tia ma wisiŋgu kâki ŋana agona tâno ŋine ne mbaliŋa nâ. \v 37 Yova Kindeni, kusukana ŋana apu muliŋgu pa kelekele kaa kaa rârâni kâ. Naŋa ano pano tu kuveta kie ara pana, itogo muŋga kupambwâre tu ma kuveta mine. \v 38 Noko uru kuveta ŋgua pâŋa kunzi tamâta ea simege ŋanano. Mine kala naŋa ano pano tu kupono muli pa ne ŋgua pâŋa ŋinde, aku kuvila ne wurâta tamâta naŋa. \v 39 Naŋa aruru ŋana ŋgua sakamao ŋinde naneŋgu kazâŋa tamâta uru siporo pa naŋa. Mine nde kuvilana! Noko ne tukuŋa rârâni nde arara nâ, \v 40 aku naŋa atu apono muli sondo papa. Noko nde vetâŋa sondo warika. Mine nde ano pano tu via wasaseki kulana. \s1 Tamâta kalo tawana Maro Kindeni ne ŋgua tukuŋa \p \v 41 Yova Kindeni, naŋa ano pano tu pwai naŋa piti lâ kazâŋa ilo, ikura muŋga kupa ŋgua tu ma kuveta mine. Ambo noko ma kuveta mine, ande ŋinde ma itula pwataki tu noko tini mwasa ndo pa naŋa ikura zo rârâni. \v 42 Ambo noko ma kuvila naŋa mine, ande naŋa ma akura tu aporo ŋgua taulo kilo panzi tamâta ŋinde uru siporo ŋgua sakamao pana, ŋana tu naŋa kaloŋgu tawana noko ne ŋgua pâŋa. \v 43 Mao nâ, naŋa kaloŋgu tawana noko ne ŋgua rârâni. Mine kala ano pano tu kupu tini kaika pana, ŋana naŋa ma akura tu atula noko ne ŋgua mao pwataki ikura zo rârâni. \v 44 Ikura zo zo, naŋa ma apaveta sondo kuku noko ne tukuŋa rârâni, ma aveta mine ku amo nâ. \v 45 Naŋa uru apatogo ŋana ayoka noko kawa ŋgua rârâni muli. Mine nde naneŋgu kazâŋa tamâta ma sikura tu sipole naŋa, ande tia. \v 46 Naŋa ma atula noko kawa ŋgua pwataki panzi koipu ŋalaŋala, aku naŋa ma akai maŋeti ŋana aveta mine kâ, ande tia. \v 47 Yova Kindeni, naŋa iloŋgu ndo ikeno pa noko ne ŋgua tukuŋa. Mine nde iloŋgu ndeka nâ ŋana apono muli papa. \v 48 Naŋa amege ŋana noko ne ŋgua tukuŋa kâ, aku tiniŋgu mwasa ndo papa. Naŋa ma kaloŋgu ŋgere sondo nâ ŋana noko ne pateâŋa kâ. \s1 Tamâta kalo tawana tu Maro Kindeni ne ŋgua tukuŋa nde ara ndo \p \v 49 Yova Kindeni, naŋa ano pano tu kalo ŋgere kilo ŋana ŋgua pâŋa ŋinde noko muŋga kuveta kuku ne wurâta tamâta naŋa. Naŋa ao tiniŋgu pano tu ma kuveta ŋgua pâŋa ŋinde ipâŋga kanaŋo. \v 50 Lâ zo ŋana naŋa asânda malia kulu, ande naŋa wisiŋgu pisi nâ, ŋana tu noko ne ŋgua pâŋa ivilana ŋana amo viâŋgu kâ. \v 51 Noko kusama tu tamâta pinde uru sipasuka warakanzi tininzi, aku kinzi ŋinde siporo ŋgua pavaligiŋa pa naŋa. Andeta naŋa ŋandai apu muliŋgu pa noko ne tukuŋa ŋga. \v 52 Yova Kindeni, lâ zo ndia naŋa kaloŋgu ŋgere ŋana noko ne ŋgua tukuŋa siŋga ŋinde, ande ŋgua ŋinde uru ipu tini kaika pa iloŋgu kaloŋgu. \v 53 Aŋga lâ zo ndia amoranzi tamâta sakamao sipu noko ne ŋgua tukuŋa ŋinde ututu, ande naŋa wisiŋgu nâna ndo. \v 54 Naŋa asama tu naŋa ma amo viâŋgu lâ tâno ŋine kulu ikura zo luandondo tia. Andeta naŋa ma asia wâŋgiŋa kaŋa-kaŋa ŋana noko ne ŋgua tukuŋa kâ, ikura zo rârâni naŋa ma amo viâŋgu. \v 55 Yova Kindeni, ikura mbo mbo naŋa kaloŋgu ŋgere ŋanano, aku uru kaloŋgu ŋgere ŋana noko ne tukuŋa tona. \v 56 Naŋa uru apaveta kuku noko kawa ŋgua rârâni, aku ŋinde iveta naŋa wisiŋgu ara nâ. \s1 Tamâta ilo ndo keno pa Maro Kindeni ne ŋgua tukuŋa \p \v 57 Yova Kindeni, naŋa iloŋgu pa sâ toŋge tia. Naŋa iloŋgu pa noko simbo nâ, kala ŋine apambwâre tu ma apono muli pa noko kawa ŋgua rârâni. \v 58 Mine nde naŋa ano kaika pano tu kuo ne wisi-wisi imâ pana, itogo muŋga noko kupa ŋgua tu ma kuveta mine. \v 59 Naŋa kaloŋgu ŋgere ŋana naneŋgu vetâŋa kâ, kala ŋine naŋa apalele iloŋgu kaloŋgu ku apa ŋgua tu ma ayoka noko ne ŋgua muli kilo. \v 60 Naŋa ma amo soŋgo, ande tia. Naŋa ma walele nâ apono muli pa noko ne ŋgua tukuŋa. \v 61 Kinzi tamâta sakamao sio nimbu ŋana sikai naŋa kaika kâ, andeta naŋa kaloŋgu kapa ŋana noko ne tukuŋa kâ tia ndo. \v 62 Lâ mbo ŋgini-ŋgini tamwata, ande naŋa uru amandi sânda ku apaneano, ŋana tu noko ne pateâŋa rârâni nde sondo ndo. \v 63 Aku tamâta ea kinzi uru simege ŋanano wa sipono muli pa noko ne ŋgua tukuŋa wa, ande naŋa amo kinzi tamâta ŋinde rârâni ninzi-nambwe. \v 64 Yova Kindeni, ikura zo zo noko tini mwasa ndo panzi tamâta rârâni simo tâno ndoni. Mine kala naŋa ano pano tu kupananana ŋana noko ne pateâŋa kâ. \s1 Maro Kindeni ne ŋgua tukuŋa nde ara ŋana ivila kinda kâ \p \v 65 Yova Kindeni, muŋga noko kuveta kie ara ndo pa ne wurâta tamâta naŋa, ikura noko ne ŋgua pâŋa muŋgâŋa mine. \v 66 Aku naŋa kaloŋgu tawana noko ne tukuŋa rârâni. Mine nde ano pano tu ilo-kalo ara kulana, ŋana naŋa ma akura tu apatea kelekele sondo kâ. \v 67 Nanayoni naŋa apaveta kuku vetâŋa soki-soki nâ. Andeta muli ŋga noko kupare nia sondo pa naŋa, kala ŋine naŋa uru apono muli pa noko ne ŋgua. \v 68 Noko nde wisi-wisi warika ku ara tamwata. Mine nde ano pano tu kupananana ŋana noko ne pateâŋa kâ. \v 69 Kinzi taŋa-kaika tamwatanzi situ naŋa laginâŋgu. Andeta naŋa iloŋgu rua-rua tia ndo; naŋa iloŋgu ndo tu apaveta kuku noko kawa ŋgua rârâni. \v 70 Kinzi tamâta ŋinde nenzi ilo-kalo tia ndo, aŋga naŋa nde iloŋgu ndeka nâ ŋana noko ne ŋgua tukuŋa. \v 71 Noko kupare nia pa naŋa lâ, aku ŋinde nde ara ndo, ŋana tu ŋinde ipanana naŋa sondo ŋana noko ne pateâŋa kâ. \v 72 Naneŋgu morâŋa nde mine; tâno ŋine ne mbaliŋa rârâni nde kelekele ara koŋa tia, aŋga noko tamwata ne tukuŋa nde kelekele ara ku ara ndo. \s1 Maro Kindeni ne ŋgua tukuŋa nde sondo ndo \p \v 73 Yova Kindeni, nanayoni noko tamwata kupulia naŋa apâŋga lâ, aku nokoni uru pwea ŋanana. Naŋa ano pano tu kutula ilo-kalo ara pana, ŋana naŋa ma apanâna sondo ŋana noko ne ŋgua tukuŋa kâ. \v 74 Naŋa kaloŋgu tawana noko ne ŋgua pâŋa. Mine kala lâ zo ŋana kinzi tamâta uru simege ŋanano ŋinde ma simora naŋa, ande kinzi ma sindeka. \v 75 Yova Kindeni, naŋa asama tu noko ne pateâŋa rârâni nde sondo ndo. Noko uru kuveta ikura ne ŋgua pâŋa rârâni, aku ŋana duvi ŋinde kâ noko kupare nia pa naŋa lâ. \v 76 Taitu kala ŋine ano pano tu kuo ne tini-mwasa ara ŋinde imâ pa ne wurâta tamâta naŋa ŋana ipu tini kaika pana, ikura muŋga noko kupambwâre tu ma kuveta mine. \v 77 Naŋa iloŋgu ndeka nâ ŋana noko ne tukuŋa kâ. Mine nde kalo sukâŋa ŋanana, aku kusâu pana tu ma amo viâŋgu. \v 78 Kinzi taŋa-kaika tamwatanzi sisowe ŋgua laŋeŋa rârâ lâ tiniŋgu. Naŋa iloŋgu tu noko ma kuveta maŋeti panzi ŋana nenzi vetâŋa ŋinde kâ. Aŋga naŋa nde ma kaloŋgu ŋgere sondo ndo ŋana noko kawa ŋgua kâ. \v 79 Tamâta ea kinzi uru simege ŋanano ku sisama noko ne ŋgua tukuŋa, ande naŋa iloŋgu tu kinzi ŋinde ma simâ pa naŋa. \v 80 Ambo noko ma kusukana ŋana apono muli sondo nâ pa noko ne tukuŋa rârâni, ande naŋa ma akai maŋeti lâ naneŋgu kazâŋa tamâta naonzi, ande tia. \s1 Tamâta ino pa Maro Kindeni tu ma ivila i \p \v 81 Yova Kindeni, naŋa ao tiniŋgu pano tu ma pwaina piti lâ kazâŋa ilo lee, kala iloŋgu malia ndo, aku naneŋgu walo nde marumbu lâ. Taitu naŋa kaloŋgu tawana noko ne ŋgua pâŋa. \v 82 Naŋa amo ao matâŋgu tu ma amora noko kuveta ikura ne ŋgua pâŋa muŋgâŋa mine. Ao matâŋgu mine lee, matâŋgu sakamao lâ. Aku naŋa akasoŋano tu, “Noko ma kuveta iloŋgu kaloŋgu pisi kilo lâ zo ndia.” \v 83 Kumora ŋga, naŋa apâŋga atogo kelekele kaa nâ mine. Naŋa amo atogo lââ patu siŋga muŋga kinzi siwuwu lââ lâ ilo, andeta lulu iyaula kala sitambira lâ. Andeta naŋa ŋandai kaloŋgu kapa ŋana noko ne ŋgua tukuŋa ŋga. \v 84 Mine kala naŋa atu asama ŋine; naŋa ma ao tiniŋgu mine ikura zo ŋapia kilo, a? Kinzi tamâta ŋinde siveta kenzi sakamao pa naŋa. Aŋga noko ma kupare nia panzi lâ zo ndia, a? \v 85 Kinzi uru sipasuka warakanzi tininzi, aku sipu mulinzi pa noko ne tukuŋa. Kinzi sisale tâno wewe ku situ naŋa ma patana andue ilo, ku ma sikaina kaika. \v 86 Noko ne tukuŋa rârâni nde mao kanaŋo, ma ikeno mine ku imo nâ. Aŋga naneŋgu kazâŋa tamâta ŋinde kawanzi laŋeŋa nâ, siveta kenzi sakamao pa naŋa. Mine nde naŋa ano pano tu kuvilana! \v 87 Laiti ŋana sipu naŋa pâta amâte kâ. Taitu naŋa ŋandai kaloŋgu kapa ŋana noko ne ŋgua tukuŋa ŋga. \v 88 Yova Kindeni, noko ne tini-mwasa ikeno pa naŋa ku imo nâ. Mine kala ano pano tu pwaina piti lâ kazâŋa ilo. Ambo noko ma kuveta mine, ande naŋa ma akura tu apono muli pa noko kawa ŋgua rârâni. \s1 Tamâta kalo tawana Maro Kindeni ne ŋgua tukuŋa \p \v 89 Yova Kindeni, noko kawa ŋgua ma imo mine ku imo nâ. Ŋinde ikeno kaika lâ samba ilo. \v 90-91 Mao nâ, noko kupono muli pa tamwata kawa ŋgua ikura zo zo, ma kuveta mine ku kumo nâ. Noko kawa ŋgua ŋinde ipulia tâno ipâŋga lâ, aku kuo ikeno kaika lâ ne nia sondo lee ikura lâ zo ŋine. Ŋana tu kelekele rârâni uru sipono muli pa noko kawa ŋgua. \v 92 Aku naŋa kala aveta mine nâ. Ambo naŋa iloŋgu ndeka ŋana noko ne ŋgua tukuŋa tia, ande nanayoni, nâna noko kulana ŋine ma ipu naŋa pâta amâte lâ. Andeta tia. \v 93 Noko kawa ŋgua uru ivila naŋa kala amo viâŋgu nâ. Mine kala naŋa ma tiniŋgu pwâka ŋana apaloŋo pa noko kawa ŋgua ŋinde, ande tia ndo. \v 94 Yova Kindeni, naŋa nde noko tamwata simbo nâ ne tamâta. Mine nde kuvilana ŋga! Noko kusama tu naŋa apatogo ŋana apono muli sondo nâ pa noko ne ŋgua ikura zo zo. \v 95 Kinzi tamâta sakamao sipavea lâ ku sio ŋanana tu ma sizavaru naŋa kâ. Taitu naŋa ma kaloŋgu ŋgere ŋana noko ne tukuŋa rârâni. \v 96 Naŋa asama tu noko kuo keri panzi kelekele rârâni, kala ma muli naonzi tia lâ. Andeta sâ toŋge ikura tu ipono noko ne ŋgua tukuŋa nao, ande tia. \s1 Tamâta tini mwasa ndo papa Maro Kindeni ne ŋgua tukuŋa \p \v 97 Opopo, naŋa iloŋgu ndo ikeno pa noko ne ŋgua tukuŋa! Yova Kindeni, ikura kari wa mbo wa, ande naŋa uru kaloŋgu ŋgere ŋana tukuŋa ŋinde kâ. \v 98 Noko ne ŋgua tukuŋa nde imo ku naŋa ku ipananana ikura zo zo. Mine kala naneŋgu ilo-kalo ipâŋga ŋalae lâ, aku ipole naneŋgu kazâŋa tamâta nenzi ilo-kalo ndo lâ. \v 99 Ikura zo zo naŋa uru kaloŋgu ŋgere sondo ŋana noko kawa ŋgua kâ. Mine kala naŋa asama kelekele kie-kie duvi, aku naneŋgu ilo-kalo ara ŋine ipole naneŋgu pananâŋa tamâta nenzi ilo-kalo. \v 100 Kinzi tamâta kokoŋa nenzi ilo-kalo nde ŋalae, andeta naneŋgu ilo-kalo nde ipolenzi, ŋana tu naŋa uru apaveta kuku noko kawa ŋgua. \v 101 Mao nâ, naŋa iloŋgu tu ayoka noko ne ŋgua muli nâ. Mine nde naŋa uru apu muliŋgu pa vetâŋa potomule rârâni. \v 102 Aku Yova Kindeni, noko tamwata uru kupanana naŋa ŋana ne pateâŋa kâ. Mine kala naŋa ŋandai kaloŋgu kapa ŋana ne ŋgua tukuŋa ŋga. \v 103 Sipa siŋi nde kaŋa mona-mona nâ, andeta noko kawa ŋgua nde mona-mona ndo, ipole sipa siŋi kaŋa. \v 104 Noko ne tukuŋa ŋinde uru ilo-kalo ara nâ ilua naŋa. Mine nde naŋa tiniŋgu pwâka ndo ŋana mâsi sakamao ndoni. \s1 Maro Kindeni ne ŋgua tukuŋa nde itogo kinda nenda sinâla \p \v 105 Yova Kindeni, noko kawa ŋgua nde itogo sinâla mine ŋana ikai poe pa naneŋgu yokâŋa kâ. Sinâla ŋinde uru isinala naneŋgu nzâla rârâni. \v 106 Mine nde naŋa apa ŋgua kaika lâ tu naŋa ma apono muli mao pa noko ne tukuŋa sondo ŋinde rârâni, aku ma aveta ikura naneŋgu ŋgua pâŋa mine. \v 107 Andeta Yova Kindeni, kumora ŋga! Naneŋgu kazâŋa tamâta siveta kenzi sakamao ndo pa naŋa. Ambo noko ma pwea ŋanana, ikura muŋga noko kupa ŋgua tu ma kuveta mine, ande naŋa ma amo viâŋgu. \v 108 Yova Kindeni, naŋa kawâŋgu ndaŋge imâ pano itogo naneŋgu patarawâŋa mwasina. Noko ma kupu muli pa naneŋgu ŋgua ŋine ndimo. Kupananana sondo ŋana noko ne tukuŋa kâ. \v 109 Kumora ŋga; ikura zo rârâni mateŋa imâ ipâŋga naŋa tiniŋgu laiti, andeta naŋa ŋandai kaloŋgu kapa ŋana noko ne ŋgua tukuŋa ŋga. \v 110 Mao nâ, kinzi tamâta sakamao sio nenzi nimbu ŋana silita naŋa kaika kâ, andeta naŋa ŋandai apu muliŋgu pa noko kawa ŋgua ŋga. \v 111 Noko kawa ŋgua nde itogo wisi-ara noko kulua naŋa mine, aku ŋinde ma ikeno kuku naŋa ikura zo zo. Ŋgua ŋinde uru iveta iloŋgu kaloŋgu ndeka ndo. \v 112 Mine kala naŋa iloŋgu patea tu naŋa ma ayoka noko ne tukuŋa rârâni muli nâ, ikura zo rârâni naŋa ma amo viâŋgu. \s1 Maro Kindeni ne ŋgua tukuŋa iveta kinda tamo ara nâ \p \v 113 Yova Kindeni, tamâta pinde kawanzi nâ siporo tu kinzi uru sipono muli pa noko, andeta nenzi ŋgua ŋinde nde laŋeŋa nâ. Naŋa tiniŋgu pwâka ndo ŋananzi tamâta ŋinde, andeta tiniŋgu mwasa ndo pa noko ne ŋgua tukuŋa. \v 114 Noko tamwata nâ kumo kutogo naneŋgu munâŋa nia wa naneŋgu maramuŋa wa. Naŋa kaloŋgu tawana noko ne ŋgua pâŋa. \v 115 Miki kiesaka tamwatami, miki kapile naŋa ku kakâwa kalâ! Naŋa atu apono muli pa naneŋgu Maro Kindeni ne tukuŋa. \v 116 Yova Kindeni, noko kupambwâre tu ma walo kaika kulua naŋa, aku naŋa kaloŋgu tawana ne ŋgua pâŋa ŋinde. Kala ŋine naŋa ano pano tu kaika ŋinde kulana, ŋana naŋa ma amo viâŋgu kâ. Tia ma naneŋgu kalo-tawana ŋine ilâ kaa nâ, ne kanaŋo tia. \v 117 Andeta naŋa asama tu ambo noko ma kusaŋa mbauŋgu kaika, ande naŋa ma amo ara nâ, ku ma apaveta kuku noko kawa ŋgua ikura zo rârâni. \v 118 Noko uru kupu muli panzi tamâta ea silaŋa sipole noko ne ŋgua tukuŋa. Nenzi ilo-kalo laŋeŋa ŋinde ma kanaŋo tia ndo. \v 119 Mao nâ, kinzi tamâta sakamao rârâni nde simo sitogo kina mine lâ noko nao. Mine kala naŋa tiniŋgu mwasa ndo pa noko ne ŋgua. \v 120 Yova Kindeni, naŋa aruru pâta ŋanano. Naŋa kaloŋgu ŋgere ŋana noko ne ŋgua tukuŋa, kala tiniŋgu ruru nâ. \s1 Tamâta ipaveta kuku Maro Kindeni ne ŋgua tukuŋa \p \v 121 Yova Kindeni, naŋa uru apaveta kuku vetâŋa ara ku vetâŋa sondo nâ. Mine nde noko ma kusâu panzi naneŋgu kazâŋa tamâta tu siveta soki pa naŋa, mine ndimo. \v 122 Naŋa iloŋgu tu noko ma kupambwâre ŋana kuvila ne wurâta tamâta naŋa. Noko ma kusâu panzi tamâta uru sipasuka warakanzi tininzi ŋinde tu siveta kenzi sakamao pa naŋa, mine ndimo. \v 123 Naŋa ao matâŋgu tu ma amora noko kumâ ŋana pwaina piti lâ kinzi tamâta sakamao mbaunzi ilo, ikura muŋga noko kupa ŋgua tu ma kuveta mine. Naŋa ao matâŋgu mine lee, matâŋgu sakamao lâ. \v 124 Yova Kindeni, noko ne tini-mwasa ikeno mine ku imo nâ. Kala ŋine ano pano tu kuo ne tini-mwasa ŋinde imâ pa ne wurâta tamâta naŋa mine nâ. Aku naŋa kala ano pano tu kupananana sondo ŋana noko ne pateâŋa kâ tona. \v 125 Mao nâ, naŋa amo noko ne wurâta tamâta. Mine nde ano pano tu kutula ilo-kalo ara pana, ŋana naŋa ma asama noko kawa ŋgua ne duvi kâ. \v 126 Yova Kindeni, kinzi tamâta silaŋa sipole noko ne ŋgua tukuŋa. Mine kala ŋine nâ kumandi ku kuveta nâna panzi! \v 127 Ŋana tu naŋa iloŋgu ŋalae koŋa pa mira “gol” nde tia, taitu naŋa iloŋgu ndo keno pa noko ne ŋgua tukuŋa. \v 128 Mine kala naŋa uru ayoka noko kawa ŋgua rârâni muli. Aku naŋa tiniŋgu pwâka ndo ŋana mâsi sakamao rârâni. \s1 Tamâta ilo tu Maro Kindeni ne ŋgua tukuŋa ma ikai poe papa i \p \v 129 Yova Kindeni, noko ne ŋgua nde ara pâta kanaŋo. Mine kala naŋa uru apaveta sondo kuku. \v 130 Lâ zo ŋana noko kutula ne ŋgua duvi pwataki panzi tamâta, ande ŋgua ŋinde imo itogo sinâla mine panzi. Mao nâ, noko kawa ŋgua uru itula ilo-kalo ara panzi tamâta ŋinde nenzi ilo-kalo ŋalae koŋa tia. \v 131 Opopo, naŋa tiniŋgu mwasa ndo pa noko ne tukuŋa, aku iloŋgu gagatina ndo ŋana apono muli papa! \v 132 Mine kala naŋa ano pano tu kuwara nao pana ku kalo sukâŋa ŋanana, itogo uru kuveta panzi tamâta rârâni ŋine tininzi mwasa nâ pano. \v 133 Pwai poe sondo nâ pana, ikura muŋga noko kupa ŋgua tu ma kuveta mine. Noko ma kusâu panzi kiesaka tamwatanzi tu ma sipole naŋa, mine ndimo. \v 134 Pwaina piti lâ kinzi tamâta uru siveta kenzi sakamao pa naŋa ŋinde mbaunzi ilo, ŋana naŋa ma akura tu apono muli pa noko kawa ŋgua. \v 135 O Yova Kindeni, kuveta kie ara pa ne wurâta tamâta naŋa, aku kumo kuna kupananana ŋana noko ne pateâŋa rârâni kâ. \v 136 Noko ne ŋgua tukuŋa nde ara ndo, taitu tamâta rârâ tininzi pwâka ŋana. Mine kala naŋa ata pâta, kala matâŋgu sulu irere ndue itogo lââ mine. \s1 Maro Kindeni ne ŋgua tukuŋa nde sondo ndo \p \v 137 Yova Kindeni, noko nde vetâŋa sondo warika, aku ne pateâŋa rârâni nde ara ku sondo nâ. \v 138 Ŋgua tukuŋa rârâni kala kupatea pama ŋinde nde sondo ndo, ma ikeno mine ku imo nâ. \v 139 Andeta naneŋgu kazâŋa tamâta tininzi pwâka ŋana noko ne tukuŋa kâ. Mine nde naŋa wisiŋgu nâna ndo, itogo yââ mwasina. \v 140 Ŋana tu noko ne ŋgua pâŋa kilala ipâŋga nia yo tu ŋinde nde ŋgua mao kanaŋo, aku noko ne wurâta tamâta naŋa tiniŋgu mwasa ndo papa. \v 141 Naŋa nde tamâta kaa nâ, aku kinzi tamâta uru siporo situ naŋa laginâŋgu. Taitu naŋa ŋandai kaloŋgu kapa ŋana noko ne ŋgua ŋga. \v 142 Ŋana tu noko ne vetâŋa rârâni nde ara nâ, ma ikeno mine ku imo nâ, aku ne tukuŋa rârâni nde mao kanaŋo. \v 143 Kalo-lokoni tava malia kie-kie nde uru ipâŋga pa naŋa, andeta iloŋgu ndeka nâ ŋana noko ne ŋgua tukuŋa kâ. \v 144 Yova Kindeni, noko kawa ŋgua nde sondo ndo, ma ikeno mine ku imo nâ. Ambo noko ma kutula ilo-kalo ara pa naŋa, ande naŋa ma apono muli papa ku ma akura tu amo viâŋgu. \s1 Tamâta ino pa Maro Kindeni tu ma ikai i piti lâ kazâŋa ilo \p \v 145 Yova Kindeni, naŋa iloŋgu kaloŋgu ndoni asarâwa kaika pa noko. Kupaloŋo pa naneŋgu noŋa, aku naŋa ma aveta ikura noko ne pateâŋa mine. \v 146 Kala ŋine naŋa asarâwa pano. Kuvila naŋa, aku naŋa ma apono muli pa noko ne tukuŋa rârâni. \v 147-148 Ikura mbo mbo, naŋa ŋandai akeno ŋga. Naŋa matâŋgu pareŋge nâ ku kaloŋgu ŋgere ŋana noko ne ŋgua pambwareŋa kâ. Mbwale pwataki tia yo, ande naŋa amandi sânda ku ano pano tu kusukana. Naŋa kaloŋgu tawana noko ne ŋgua pâŋa. \v 149 Yova Kindeni, noko ne tini-mwasa ikeno pa naŋa mine ku imo nâ. Mine kala kupaloŋo pa naneŋgu noŋa! Noko nde vetâŋa sondo warika. Mine nde pwea ŋanana lâ naneŋgu kazâŋa tamâta naonzi, ŋana ma amo viâŋgu kâ. \v 150 Ŋana tu kinzi tamâta sakamao situ siyaula naŋa, aku kinzi ŋinde simâ sipâŋga laiti lâ. Kinzi tininzi pwâka ndo ŋana noko ne tukuŋa. \v 151 Andeta Yova Kindeni, nokoni uru kumo naŋa tiniŋgu laiti, aku asama tu noko ne tukuŋa rârâni nde mao kanaŋo. \v 152 Siŋgani naŋa apanâna ŋana noko kawa ŋgua kâ, aku asama mine; noko kupatea tu ŋgua ŋinde ma ikeno kaika mine ku imo nâ. \s1 Tamâta isarâwa pa Maro Kindeni tu ma ivila i \p \v 153 Yova Kindeni, kumora ŋga; naneŋgu kazâŋa tamâta siveta kenzi sakamao ndo pa naŋa. Naŋa ano pano tu pwaina piti lâ kazâŋa ilo, ŋana tu naŋa ŋandai kaloŋgu kapa ŋana noko ne tukuŋa ŋga. \v 154 Kusuka naneŋgu ŋgua lâ ŋgua nia, aku kuyaute naŋa piti! Pwea ŋanana, ikura muŋga noko kupa ŋgua tu ma kuveta mine. \v 155 Kinzi tamâta sakamao tininzi pwâka tu soka noko ne tukuŋa muli. Mine kala noko ma kuvilanzi ku pwainzi piti lâ kazâŋa ilo, ande ma tia. \v 156 Yova Kindeni, noko ne kalo-sukâŋa nde ŋalae tina, aku noko nde vetâŋa sondo warika. Mine nde pwea ŋanana lâ naneŋgu kazâŋa tamâta naonzi, ŋana ma amo viâŋgu kâ. \v 157 Tamâta rârâ sikai kazâŋa pa naŋa kala situ siveta kenzi sakamao pana. Andeta naŋa apu muliŋgu pa noko ne ŋgua mao ŋinde tia ndo. \v 158 Lâ zo ndia naŋa amoranzi tamâta ŋinde kala muŋga sipu mulinzi pa noko, ande naŋa wisiŋgu nâna ndo ŋananzi, ŋana tu kinzi silaŋa sipole noko ne tukuŋa. \v 159 Yova Kindeni, kumora ŋga! Naŋa iloŋgu ndo ikeno pa noko ne ŋgua. Noko ne tini-mwasa ikeno mine ku imo nâ; mine nde pwea ŋanana, aku naŋa ma amo viâŋgu. \v 160 Noko kawa ŋgua kilala ipâŋga nia yo tu ŋinde nde mao kanaŋo. Aku noko ne ŋgua tukuŋa rârâni nde sondo ndo, ma ikeno mine ku imo nâ. \s1 Tamâta ilo ndo keno pa Maro Kindeni ne ŋgua tukuŋa \p \v 161 Yova Kindeni, kinzi tamâta ŋalaŋala nde siveta kenzi sakamao koa tia nâ pa naŋa. Taitu naŋa amege ndo ŋana noko kawa ŋgua nâ. \v 162 Naŋa iloŋgu ndeka pâta kanaŋo ŋana noko ne ŋgua pâŋa kâ, itogo tamâta indeka ŋana ikai mbaliŋa arara kie-kie mine. \v 163 Naŋa tiniŋgu pwâka ndo ŋana vetâŋa laŋeŋa rârâni kâ. Aŋga noko ne ŋgua tukuŋa, ande naŋa tiniŋgu mwasa ndo papa. \v 164 Ikura kari kari, ande naŋa uru kawâŋgu ndaŋge pano mbwaniŋgu rârâ, ŋana tu noko ne pateâŋa rârâni nde sondo ndo. \v 165 Mao nâ, tamâta ea ilonzi ndo keno pa noko ne tukuŋa, ande kinzi ŋinde rârâni uru simo ara ndo, aku malia toŋge ikura ŋana itawanzi ndue kâ, ande tia. \v 166 Mine nde Yova Kindeni, naŋa ao tiniŋgu nâ ŋanano tu ma pwaina piti lâ kazâŋa ilo, aku naŋa uru aveta ikura noko ne pateâŋa mine. \v 167 Naŋa uru ayoka noko kawa ŋgua rârâni muli. Naŋa tiniŋgu mwasa ndo papa ŋgua ŋinde. \v 168 Naneŋgu vetâŋa rârâni nde ikeno nia yo lâ noko nao. Mine kala noko kusama tu naŋa apono muli pa noko ne ŋgua wa tukuŋa rârâni. \s1 Tamâta ino pa Maro Kindeni tu ma isuka i \p \v 169 Yova Kindeni, naŋa asarâwa pano tu kuvilana. Kutambira taŋa pa naŋa, aku kutula ilo-kalo ara pana, itogo muŋga noko kupa ŋgua tu ma kuveta mine. \v 170 Kupaloŋo pa naneŋgu noŋa ku pwaina piti lâ kazâŋa ilo, ikura ne ŋgua pambwareŋa muŋgâŋa ŋinde. \v 171 Noko uru kupanana naŋa sondo ŋana ne pateâŋa rârâni kâ. Mine nde naŋa ma apanea noko ŋa asuka kâki ikura zo zo. \v 172 Mao nâ, naŋa ma awâŋgi wâŋgiŋa ŋana noko kawa ŋgua ŋinde kâ, ŋana tu noko ne tukuŋa rârâni nde ara ku sondo ndo. \v 173 Naŋa iloŋgu patea tu ma apono muli pa noko kawa ŋgua. Mine kala ano pano tu kuluku ŋana kuvila naŋa ikura zo rârâni. \v 174 Yova Kindeni, naŋa iloŋgu ndo tu noko ma kuvilana ku pwaina piti lâ kazâŋa ilo. Aku iloŋgu ndeka nâ ŋana noko ne ŋgua tukuŋa kâ. \v 175 Ambo noko ma pwatona naneŋgu via, ande naŋa ma apanea noko ŋa asuka kâki. Naŋa iloŋgu tu noko ne ŋgua ma ikai poe sondo pa naŋa. \v 176 Naŋa aŋgeŋge ŋana nzâla ara kâ, itogo lama isapiri kala izizâla ŋana nia kâ. Naŋa ano pano tu kumâ kuroto ŋana ne wurâta tamâta naŋa, ŋana tu naŋa ŋandai kaloŋgu kapa ŋana noko ne ŋgua tukuŋa ŋga. \c 120 \s1 Tamâta ino pa Maro Kindeni tu ma isuka i \p \v 1 Lâ zo ndia malia itu imâ ipâŋga pa naŋa, ande naŋa asarâwa pa Yova Kindeni, aku ipaloŋo pa naneŋgu noŋa. \p \v 2 Naŋa akai noŋa mine tu, “Yova Kindeni, kinzi laŋeŋa tamwatanzi situ sizavaru naŋa. Kuvilana ŋga!” \p \v 3 Aŋga miki laŋeŋa tamwatami, miki kaloŋo ŋga; Yova Kindeni ma iveta mâsi kaika pami, ku ma ipare nia sondo ndo pami. \v 4 I ma silâwa nâ ipanemi, aku ma iliŋi yââ lâ tinimi. \p \v 5 Opopo, naŋa amo miki tamâta sakamao ŋginimi kala amo sakamao ndo. Ŋinde nde kie taituni itogo naŋa amo kunzi tamâta ŋgoi simo Mesek tâno wa Kedar tâno wa. \v 6 Oyae, naŋa amo zo luandondo koŋa kunzi tamâta ŋine uru ilonzi pa paraŋa nâ. \v 7 Lâ zo ndia naŋa aporo ŋgua panzi ŋana kamo tava iloma pisi, ande kinzi situ sipara nâ. \c 121 \s1 Maro Kindeni i nde kinda nenda Pavilâŋa Tamwata \p \v 1 Naŋa matâŋgu kâki alea pa nia tuu, aroto ŋana naneŋgu pavilâŋa tamâta. Aku apakasoŋa warakâŋgu tu, “Naneŋgu pavilâŋa tamâta nde ma iyoka pa sinia imâ.” \p \v 2 Ŋineŋga naneŋgu ilo-kalo ipâŋga tu Yova Kindeni nanayoni ipulia samba wa tâno wa, aku ina simbo nâ imo naneŋgu Pavilâŋa Tamwata. \p \v 3 I ma mbau piti lâ noko tini kala patano kundue, ande ma tia. Noko ne katonâŋa tamâta ŋinde ma ikeno mata tia ndo. \v 4 Kuloŋo sondo ŋga; ina uru ikea ŋananzi Isrel ŋgu, aku i ŋana mata tutu ku ikeno utu kâ, ande tia ndo kanaŋo. \v 5 Mao nâ, Yova Kindeni nde imo noko ne katonâŋa tamâta mao. Ina kala uru imandi noko tini laiti ku ikea ŋanano. \v 6 Mine nde kari ma ikura tu ikana noko tini, ande tia, aŋga nzimona kala ma ikura tu iyaula noko lâ mbo, ande ma tia. \p \v 7 Yova Kindeni ma ikea sondo ndo ŋanano. Mine kala vetâŋa sakamao toŋge ma ikura tu izavaruno, ande tia. Ina ma ikatona noko sondo ndo. \v 8 Yova Kindeni ma ikea ŋanano ikura nia ndia rârâni noko kumo ŋinde, ma iveta mine ku imo nâ. \c 122 \s1 Wâŋgiŋa ŋana sindekana Jerusalem lawea \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Kinzi sipai naŋa mine tu, “Ayo, toka talâ pa Yova Kindeni ne luma sapâŋa.” Kinzi siporo mine, kala iloŋgu ndeka ndo. \v 2 O Jerusalem lawea, kala ŋine maka kamâ kapâŋga lâ, aku kamandi noko ne ŋgumbi ilo. \p \v 3 Mao nâ, kinzi siveta Jerusalem ipâŋga lawea kaika ku ara ndo. \v 4 Yova Kindeni ne tamâta rârâni uru silâ pa lawea ŋine ŋana siporo kawanzi ndaŋge ilâ pa i, ikura muŋga itu tukuŋa panzi Isrel ŋgu tu ma siveta mine. \v 5 Ikura mbwera mbwera, Isrel ne koipu ŋalae uru imo lawea ŋine, aku isaŋona ŋgua nia ŋana itu tamâta nenzi ŋgua sondo kâ. \p \v 6 Miki naneŋgu ŋgu, ara ŋana miki ma kano pa Yova Kindeni tu ma ivetanzi tamâta simo lawea ŋine tu simo ara nâ. Miki ma kakai noŋa mine, “Kinzi tamâta ea tininzi mwasa pa Jerusalem lawea, ande naŋa iloŋgu tu kinzi ŋinde ma simo ara nâ. \v 7 Ŋana tu naŋa iloŋgu tu kinzi tamâta ma sisaŋona sondo ndo lâ Jerusalem lawea ne ŋgumbi ilo, ŋana kazâŋa toŋge ma ikura tu isânda kulunzi tia. Aku naŋa iloŋgu tu koipu ŋalae tavanzi tamâta mbâna-mbâna rârâni kala ma sisaŋona sondo mine nâ.” \v 8 Aku naŋa iloŋgu ŋananzi niŋgu-nambwe wukale wa neŋgu mete kinzi simo Jerusalem lawea tona. Mine nde naŋa ma aporo panzi tamâta ŋinde simo Jerusalem lawea mine tu, “Naŋa iloŋgu tu miki ma kamo ilomi kalomi taitu nâ.” \v 9 Naŋa iloŋgu tu nenda Maro Yova Kindeni ne luma sapâŋa ma ikeno ara nâ. Mine kala naŋa ma ano pa i tu ma iveta kie ara nâ pa Jerusalem lawea. \c 123 \s1 Tamâta ino pa Maro Kindeni tu ma kalo sukâŋa ŋana i kâ \p \v 1 Yova Kindeni, noko kumo koipu ŋalae lâ samba ilo, kala matâŋgu kâki akai noŋa pano. \p \v 2 Maka nema Maro Yova Kindeni, maka ma kao tinima pano lee ikura lâ zo ndia noko ma kuo ne wisi-wisi imâ pama. Mao nâ, maka ma kao tinima pano, itogo wurâta tamâta uru io tini pa ne tamâta ŋalae tu ma iveta kie ara papa, aku itogo kuleŋa taine kala uru io tini mine nâ pa ne taine ŋalae. \p \v 3 Yova Kindeni, kalo sukâŋa ŋanama! Tamâta rârâ situ maka nde sugorai tamwatama, kala simo siveta kenzi sakamao nâ pama. Mine nde kalo sukâŋa ŋanama! \v 4 Mao nâ, muŋgani yo, aku imâ lee ipâŋga lâ zo ŋine, ande kinzi mbaliŋa warakanzi simo nâ siveta “a” pama. Kinzi sipasuka warakanzi tininzi ku sitawa maka ndue ndo. \c 124 \s1 Maro Kindeni uru ivilanzi ne tamâta \p \v 1 Muŋga, ambo Yova Kindeni ivila kinda tia, ande kinda ma tamo viânda, tiya? Kala ŋine miki Isrel tamâta kaporo katula ŋgua pwataki ŋana ŋinde kâ mine tu, \p \v 2-3 “Muŋga, lâ zo ŋinde nenda kazâŋa tamâta sipara kuku kinda, ambo Yova Kindeni ivila kinda tia, ande kinzi kazâŋa tamâta ma wisinzi nâna ŋalae tina ku ma sizavaru kinda marumbu lâ. \v 4 Kinda ma naonda tia lâ, itogo uŋara ikai tamâta ilâ pa tâi geza-geza mwasina, aku itogo lââ pondi kâki ku ipatuku tamâta mine. \v 5 Kinzi kazâŋa tamâta ma sizavaru kinda ndo lâ, itogo tamâta imbwatuke lâ lââ ŋalae ilo ku imâte mine. Andeta tia.” \p \v 6 Mine kala kawânda ndaŋge ilâ pa Yova Kindeni, ŋana tu i ŋandai isâu panzi nenda kazâŋa tamâta tu sizavaru kinda ŋga. \v 7 Kinda takâwa ŋananzi, itogo sii ipatâpa piti lâ kambâru siŋi ku ilou ilâ. Kambâru siŋi ŋinde nde kaika tia, kala takâwa talâ marumbu lâ. \v 8 Nia ndoyo Yova Kindeni ipulia samba wa tâno wa, aku inani simbo nâ imo nenda Pavilâŋa Tamwata. \c 125 \s1 Maro Kindeni ikea ŋananzi ne tamâta \p \v 1 Tamâta ea kinzi uru kalonzi tawana Yova Kindeni, kinzi ŋinde nde sitogo Saion Tuu mine. Sâ toŋge ikura tu iririŋo tuu ŋinde yâti taulo ande tia, ma ikeno kaika mine ku imo nâ. \p \v 2 Tuu ŋalaŋala pinde simandi siŋge Jerusalem lawea, aku lâ zo ŋine wa zo muli-muli wa, ande Yova Kindeni kala ma ipâŋga itogo ŋgumbi mine panzi ne tamâta, ku ma ikea ŋananzi mine nâ. \p \v 3 Nanayoni ina ikisi tâno ne keri panzi ne tamâta, taitu kala zo ŋine kinzi tamâta sakamao sikai maro pa tâno ŋinde. Andeta kinzi ma sikura tu siveta mine ikura zo rârâni, ande tia. Ambo kinzi ma sikura tu siveta mine, tiambo Yova Kindeni ne tamâta kala ma sipaveta kuku mâsi sakamao mine tâ. \p \v 4 Yova Kindeni, maka tinima pwâka tu kinzi ma siveta mine. Mine kala kano pano tu kuveta kie ara panzi tamâta arara, kinzi ŋine uru sipono muli pa noko kawa ŋgua. \v 5 Andeta lâ zo ŋana noko ma kupare nia panzi tamâta sakamao, ande maka iloma tu noko ma kupare nia mine nâ panzi tamâta pinde tona, kinzi ŋinde sipu mulinzi pano ku siveta ikura warakanzi nâ nenzi ilo-kalo potomule mine. Aku maka kano pano tu kuvetanzi Isrel tamâta simo ara nâ. \c 126 \s1 Kinzi Isrel tamâta sino pa Maro Kindeni tu ma ivilanzi \p \v 1 Muŋga, lâ zo ŋinde Yova Kindeni ikai maka piti lâ tinikoa nenzi luma sakamao nia, aku ikai maka kataulo kamâ pa Jerusalem lawea kilo, ande maka iloma patea tu ŋinde nde mbupuleŋa nâ. Andeta tia. \p \v 2 Mine nde maka kaŋele ku kandeka ŋalae, aku kawama kâki kawâŋgi wâŋgiŋa ndekâŋa kâ. Ŋineŋga kinzi tinikoa ŋgu tamâta nde simora ku siporo pa warakanzi mine tu, “Opopo, Yova Kindeni iveta mâsi ŋalaŋala kie-kie ŋana ivilanzi i tamwata ne ŋgu!” \v 3 Mao kanaŋo, Yova Kindeni iveta mâsi ŋalaŋala kie-kie ŋana ivila maka, kala iloma ara ndo. \p \v 4 Yova Kindeni, maka kano pano tu pwaima piti lâ kazâŋa ilo kilo, itogo muŋga kuveta mine. Noko uru kusupwa karâzi imbe ndue lââ kawa-kawa mâsa-mâsa ilo, kala lââ isâko ipipi lâ kawa-kawa ilo, aku maka iloma tu noko ma kuveta vetâŋa kie taituni pa maka. \v 5 Muŋga, lâ zo ŋinde kinzi tamâta sikai kaniŋa vâsa silâ nenzi tâno ilo ŋana sipau kâ, ande kinzi kalonzi sukâŋa kala simo sipataiŋa nâ. Aŋga lâ zo ŋana kinzi ma sigona kâpwa kanaŋo, ande kinzi ma sindeka ŋalae. Aku maka kala kaloma sukâŋa mine nâ, andeta iloma tu ma kandeka kilo. \v 6 Mao nâ, maka katogonzi tamâta ŋinde muŋga silâ pa nenzi tâno ŋana sipau kaniŋa vâsa kâ, andeta ilonzi tiŋa nâ. Andeta muli ŋga kâpwa ma ipâŋga, kala kinzi ma kawanzi kâki siwâŋgi wâŋgiŋa ndekâŋa kâ, aku ma sikai kâpwa ŋalae ŋinde sitaulo simâ. \c 127 \s1 Maro Kindeni nde Ara Tamwata \r Solomon isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Lâ zo ŋana kinzi tamâta sipa luma kâki kâ, ambo kinzi ŋandai sino pa Yova Kindeni tu ivilanzi, ande kinzi siveta nenzi wurâta koa tia nâ. Aku mine nâ, ambo ŋgu toŋge ŋandai sino pa Yova Kindeni tu ikatona nenzi lawea, ande kinzi yoŋa tamâta sio ŋana lawea ŋinde koa tia nâ. \v 2 Aku mine nâ, tamâta pinde kalonzi kapa ŋana Yova Kindeni kâ, kala simakâsa ŋana sikai mbaliŋa wa kâpwa wa. Ikura zo zo, kinzi sipile kenoŋa nia lâ mboyo ŋaŋa yo, aku sinâna siveta wurâta ŋalae lee mbo. Andeta kinzi siveta mine koa tia nâ. Taitu Yova Kindeni ilo ndo keno panzi ne tamâta, kala lâ zo ŋana sikeno kenoŋa nia yo, ande i uru irombonzi. \p \v 3 Tamâta toŋge natu nde sitogo wisi-ara Yova Kindeni ilua i mine. Mao nâ, kinda natunda sitogo kulu ara i tamwata ipatea pa kinda. \v 4 Ambo tamâta lâlu ipulianzi natu, ande kinzi ŋinde ma muli sikatona i sondo, itogo zugu tamâta ne silâwa uru ikatona i mine. \v 5 Mao nâ, ambo tamâta toŋge natu rârâ simo, ande i ma indeka nâ, ŋana tu lâ zo ŋana ne kazâŋa tamâta ma sio i lâ ŋgua nia, ande i natu ŋinde ma sivila i ŋana ipolenzi kâ. \c 128 \s1 Maro Kindeni iveta kie ara panzi tamâta ea uru sipono muli pa i ne ŋgua \p \v 1 Noko tamâta ea uru kumege ŋana Yova Kindeni wa kupono muli pa i ne ŋgua wa, ande i ne nzâmbe ara ikeno pano. \p \v 2 Aku mbaliŋa ndia noko pwai ŋana ne wurâta kulu, ande ŋinde ma ikurano. Mao nâ, noko ma kumo ara nâ, aku ma ilo ndeka nâ. \v 3 Noko kaiwa taine ma imo noko ne luma ilo itogo kâi waini ara ipula kanaŋo rârâ mwasina. Mao nâ, i ma ipaguguanzi noko natu rârâ, aku kinzi ma siŋge noko ne kâro-kâro mbwaliu lâ, itogo kâi mbimu irumba wasaseki mine. \v 4 Mao kanaŋo, Yova Kindeni ma iveta kie ara mine panzi tamâta rârâni uru sipono muli pa i kawa ŋgua. \p \v 5 Niŋgu-nambwe, Yova Kindeni imo Saion lawea, aku naŋa iloŋgu tu i ma iveta kie ara mine pa noko. Naŋa iloŋgu tu noko ma kusaŋona ara nâ lâ Jerusalem lawea, ikura zo rârâni noko ma kumo via lâ tâno kulu. \v 6 Naŋa iloŋgu tu noko ma kumo zo luandondo lee, kumoranzi timbu sipâŋga. Aku naŋa ano pa Yova Kindeni tu ma ivetanzi Isrel tamâta simo ara nâ. \c 129 \s1 Kinzi Isrel sino pa Maro Kindeni tu ma izavarunzi nenzi kazâŋa tamâta \p \v 1 Miki Isrel ŋgu, kala ŋine miki ma katapâri ŋana vetâŋa sakamao ŋinde nemi kazâŋa tamâta siveta pami, lâ nia ndoyo lee imâ ipâŋga lâ zo ŋine. \p \v 2 “Mao nâ, nia ndoyo, aku imâ lee ipâŋga lâ zo ŋine, ande kinzi kazâŋa tamâta simo siveta vetâŋa sakamao ndo pa maka. Andeta kinzi ŋandai sipole maka ŋga. \v 3 Kinzi uru sipalili maka sakamao ndo, aku mbilâo ive kumbuma karae pwapwataki. Mine nde mbwatakâe luandondo rârâ sipâŋga kumbuma, itogo lââ kawa-kawa ikeno tâno ilo mwasina. \v 4 Andeta Yova Kindeni, ina Vetâŋa Sondo Warika, ande ivila maka ku ipalalana tamâta sakamao nenzi wâlo kaika piti lâ tinima, kala kamo tinima vesa nâ.” \p \v 5 Mine kala naŋa iloŋgu tu kinzi tamâta rârâni uru ilonzi sakamao pa Saion lawea ŋinde ma mainzi, ku ma sikâwa pwapwataki silâ. \v 6 Ara ndo ŋana kinzi ma simo sitogo unza ipâŋga nia mira mwasina. Unza ŋinde ma ipâŋga wasaseki, andeta ŋgâla-ŋgâla walele nâ. \v 7 Unza ŋinde nde kelekele kaa nâ. Mine kala tamâta uru silamo ŋineŋga sipa wâra ku sikale silâ, ande tia. \v 8 Lâ kaniŋa gonâŋa ne zo, ambo tamâta pinde soka nzâla silâ, ande kinzi uru sisarâwa panzi wurâta tamâta tu, “Yova Kindeni iveta kie ara pano!”. Aku kinzi wurâta tamâta kala siporo ŋgua kaŋa taituni taulo panzi. Andeta maka tinima pwâka tu tamâta toŋge ma iporo ŋgua kaŋa mine panzi Saion lawea ne kazâŋa tamâta. \c 130 \s1 Tamâta ino pa Maro Kindeni tu ma isuka i \p \v 1 Yova Kindeni, naŋa iloŋgu malia ndo kala asarâwa pano. \p \v 2 Maro Ŋalae, kupaloŋo pa naneŋgu tiŋa. Naŋa asarâwa pano tu kalo sukâŋa ŋanana. Mine nde kutambira taŋa pa naneŋgu sarawâŋa! \v 3 Ambo noko ma kalo ŋgere ŋana maka nema kiesaka rârâni taitu-taitu ikura zo zo, ande ea ma ikura tu iŋgeŋge ŋana noko ne pareŋa-nia, a? Tia ndo! \v 4 Andeta noko kuzavaru nema kiesaka piti lâ tinima, ŋana tu noko ilo tu maka ma kamege ŋanano. \p \v 5 Mine nde naŋa ao tiniŋgu pa Yova Kindeni. Mao nâ, naŋa amo ao tiniŋgu papa i nâ tu ma ivilana, ikura ne ŋgua pâŋa mine, aku naŋa kaloŋgu tawana i ne ŋgua. \v 6 Naŋa uru ao tiniŋgu pa Maro Ŋalae nâ tu ma ivilana, itogo kinzi yoŋa tamâta uru mbo mbo sio tininzi pa mbwale pwataki mine. Kinzi ilonzi ŋalae tu mbwale pwataki ma imâ walele nâ, ŋana ma simo ara. \p \v 7 Aŋga miki Isrel tamâta, miki kala ma kao tinimi pa Yova Kindeni nâ, ŋana tu i ne tini-mwasa ikeno mine ku imo nâ. Ikura zo rârâni i ilo ara nâ ŋana ikainzi ne tamâta piti lâ kazâŋa ilo. \v 8 Mao nâ, inani ma izavaru i ne tamâta nenzi kiesaka rârâni piti lâ tininzi. \c 131 \s1 Tamâta kalo tawana Maro Kindeni \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Yova Kindeni, naŋa apile mâsi ŋana apandekâna warakâŋgu kâ marumbu lâ, aku ŋandai uru apasuka warakâŋgu tiniŋgu ŋga. Ilo-kalo pinde nde kaika ndo kala ipole naneŋgu ilo-kalo, andeta naŋa kaloŋgu loko ŋana ilo-kalo ŋinde kâ, ande tia. \v 2 Mao nâ, naŋa wisiŋgu puu ndue lâ, kala amo tava wisiŋgu pisi nâ, itogo lâlu puro-puro wisi pisi ŋana imo tina tini laiti. \p \v 3 Miki Isrel tamâta, miki ma kao tinimi pa Yova Kindeni nâ, lâ zo ŋine wa zo muli-muli wa. \c 132 \s1 Kinzi sindeka ŋana Maro Kindeni ne luma sapâŋa kâ \p \v 1 Yova Kindeni, maka kano pano tu kalo ŋgere kilo ŋana Daviti tava malia kie-kie muŋga ipâŋga pa i ŋinde. \p \v 2 Noko nde Yakopu ne vâsa ŋgu nenzi Maro Kindeni Walo Tamwata, aku maka kano pano tu kalo ŋgere kilo ŋana ŋgua pâŋa kaika ŋinde Daviti iveta kuku noko, aku kuvila i. \v 3 Daviti ipambwâre mine tu, “Naŋa ma atu kaika ŋana alâ naneŋgu luma ilo wa akeno naneŋgu kenoŋa nia wa. \v 4 Naŋa ma apwarea ku akeno matâŋgu tia ndo. \v 5 Naŋa ma aka mâsa mine lee, ikura lâ zo ndia naŋa ma apa luma toŋge kâki pa Yova Kindeni, inani Yakopu ne vâsa ŋgu nenzi Maro Kindeni Walo Tamwata, ŋana i ma imo ilo kâ.” \p \v 6 Muŋga, lâ zo ŋinde maka kamo Betlehem lawea, ande maka kaloŋo ŋgua tu Yova Kindeni ne ŋgua pâŋa ne sopi sapâŋa nde ikeno nia toŋge. Maka karoto lee kasânda kulu lâ Jar lawea tini laiti. \v 7 Ŋineŋga maka kaporo tu, “Ayo, toka talâ pa Yova Kindeni ne luma sapâŋa! Talâ pa i ne saŋonâŋa nia ara ŋinde nao, aku tapare tukunda tawâŋgi papa i!” \v 8 Yova Kindeni, sopi sapâŋa ŋinde itula noko kilala pwataki tu noko nde Walo Tamwata. Maka kano pano tu pwai sopi ŋinde kulâ ne luma sapâŋa ilo, aku kumo ŋinde ikura zo rârâni. \v 9 Aku maka iloma tu noko ne patarawâŋa tamâta ma sipaveta kuku vetâŋa sondo lâ noko ne luma ilo ikura zo zo. Aku maka iloma tu noko ne tamâta ma sisarâwa tava ndekâŋa nâ. \p \v 10 Yova Kindeni, maka kano pano tu kalo ŋgere ŋana ne wurâta tamâta Daviti kâ. Noko ma kupu muli pa tamâta ŋine noko tamwata muŋga kupatea tu ma imo koipu ŋalae, mine ndimo. \v 11 Yova Kindeni, noko kuveta ŋgua pâŋa kaika kuku Daviti lâ, aku noko ŋana kulele ne ŋgua ipâŋga kie toŋge kilo, ande tia. Noko ne ŋgua pambwareŋa ikeno mine; “Muli mbo noko ne zo marumbu lâ ŋga, ŋineŋga naŋa ma ao noko natu tamâne toŋge ikai noko nia ŋana imo koipu ŋalae. \v 12 Ambo noko ne vâsa kinzi ma siveta ikura naneŋgu ŋgua pâŋa mine, aku ma sipono muli pa ŋgua tukuŋa rârâni naŋa ma alanzi ŋinde tona, ande noko timbu wukale kala ma muli sikai noko nia mine nâ, ku ma simo koipu ŋalaŋala ikura zo rârâni.” \p \v 13 Mao nâ, Yova Kindeni ipatea Saion lawea lâ. I ilo tu ma imo ne lawea ŋinde ku imo nâ. \v 14 Iporo tu, “Naŋa ma amo lawea ŋine ikura zo rârâni. Naŋa iloŋgu pa lawea ŋine, kala ma amo koipu ŋalae lâ lawea ŋainani nâ. \v 15 Naŋa ma amo ŋai ku ma arombonzi tamâta ŋinde simo Saion lawea, kala kinzi ma siroto ŋana kelekele toŋge tia. Mao nâ, naŋa ma kâpwa alanzi sugorai tamâta simo ŋine, kala ma kapwanzi pupuro ndo. \v 16 Naŋa ma wurâta alanzi Saion ne patarawâŋa tamâta, kala kinzi ma situla pwataki tu naŋa uru akainzi tamâta piti lâ kazâŋa ilo. Mine kala naneŋgu tamâta simo Saion lawea ŋine nde ma siwâŋgi ku ma sisarâwa tava ndekâŋa nâ. \p \v 17 Naŋa ma akai tamâta toŋge lâ Daviti ne vâsa ŋgu, aku ma ao i imo koipu ŋalae lâ lawea ŋine. Naŋa apatea i tu ma ikai koipu ikura zo zo, itogo sinâla mine. \v 18 Daviti ne walo kaika ma ivilanzi tamâta rârâni i uru ikai poe panzi ŋinde, kala ma simo ara nâ. Andeta naŋa ma aveta maŋeti ŋalae panzi i ne kazâŋa tamâta.” Yova Kindeni kawa ŋgua kala ŋine. \c 133 \s1 Ara ŋana kinda ma tamo ilonda taitu nâ \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Ambo Yova Kindeni ne tamâta ma simo ilonzi taitu nâ, ande ŋinde ma ara ku ara ndo. \v 2 Mâsi mine nde ara ndo, itogo samimi ara ŋinde kinzi muŋga sipaliŋi lâ patarawâŋa tamâta Aron kulu. Samimi ŋinde irere indue ipâŋga ndaŋgeni pwau, aku indue ilâ ikura ne pasawaŋa luandondo ŋgaŋe. Kinzi tamâta simora ŋinde ku ilonzi ndeka. \v 3 Mao nâ, mâsi ŋana tamo taitu tava ilonda taitu nâ, ande ara ndo, itogo mwâka ŋinde uru mbo mbo imbe ndue Hermon Tuu kulu wa Saion lawea ne tuu kulunzi wa. Ŋana tu Yova Kindeni iveta kie ara ndo panzi tamâta simo Saion lawea, kala ma simo ara mine ku simo nâ. \c 134 \s1 Kinda tapanea Maro Kindeni tasuka i ŋa kâki \p \v 1 Miki Yova Kindeni ne wurâta tamâta ŋine uru mbo mbo kaveta wurâta lâ i ne luma sapâŋa ilo, miki rârâni kamâ kapanea i kasuka ŋa kâki! \p \v 2 Miki naomi pa Nia Sapâŋa Ndo ŋinde, aku mbaumi kâki kano pa Yova Kindeni wa kasuka i ŋa kâki wa. \v 3 Naŋa iloŋgu tu Yova Kindeni, ina imo Saion lawea, ma iveta kie ara ndo pa miki. Inani nia ndoyo ipulia samba wa tâno wa. \c 135 \s1 Paneâŋa ilâ pa Maro Kindeni \p \v 1-2 Tapanea Yova Kindeni tasuka i ŋa kâki! Miki Yova Kindeni ne wurâta tamâta ŋine uru kamandi i ne luma ilo, kinda nenda Maro Kindeni ne luma sapâŋa ŋinde, ande miki kapanea i ŋa kasuka kâki! \v 3 Tapanea i ŋa tasuka kâki, ŋana tu i nde ara tamwata. Kinda ma tawâŋgi wâŋgiŋa paneâŋa kâ papa i, ŋana tu ŋinde ma iveta ilonda ndeka. \v 4 Yova Kindeni ipatea kinda Yakopu ne vâsa ŋgu pa i tamwata. Mine kala kinda Isrel tamâta tamo i tamwata ne ŋgu sondo. \p \v 5 Mao nâ, naŋa asama tu nenda Maro Ŋalae ne walo kaika nde ŋalae ndo, aku ina ipolenzi maro laŋeŋa rârâni. \v 6 Vetâŋa ndia Yova Kindeni ilo tu ma iveta lâ samba ilo wa tâno kulu wa tâi ilo wa tâi duvi lâmbu wa, ande i ma iveta vetâŋani ndaina ikura i tamwata nâ ne pateâŋa mine. \v 7 Aku ina kala igonanzi karâzi ne take-take ŋalaŋala sipâŋga lâ nia ŋgaŋe, aku ina isupwa loloa iyoka tava karâzi indue imâ. Ina tamwata uru isupwa lawea ipile ne luma ku iyâti ilâ wa imâ wa. \p \v 8 Aku nanayoni, inani kala ipunzi Isip tamâta natunzi tamâne nzâla-kulu rârâni sipamateteu, aku ipunzi nenzi ŋgoa-mbwâmbwa natunzi nzâla-kulu sipamateteu mine nâ. \v 9 Aku iveta mâsi kaika kie-kie pinde lâ Isip tâno ŋinde tona, ŋana ipare nia pa nenzi koipu ŋalae tavanzi i ne sukâŋa tamâta. \v 10 Aku muli ŋga Yova Kindeni izavarunzi tamâta ŋgu rârâ ŋinde. Kinzi ŋgu ŋinde nenzi koipu ŋalaŋala simo tava walo kaika ndo, andeta ipunzi pâta simâte. \v 11 Mao nâ, Yova Kindeni ipu Amor ŋgu nenzi koipu ŋalae Sihon pâta imâte lâ, aku ipu Basan ŋgu nenzi koipu ŋalae Ok pâta imâte tona. Aku ipunzi ŋgu rârâni simo Kenan tâno ŋinde nenzi koipu ŋalaŋala simâte tona. \v 12 Ŋineŋga ikai koipu ŋalaŋala ŋinde nenzi tâno ku ikisi keri panzi ne ŋgu Isrel. \p \v 13 Mine nde Yova Kindeni, ikura zo zo kinzi tamâta ma sisama noko kilala pwataki tu noko nde Maro Ŋalae mao. Mao nâ, kinzi tamâta ma situla noko parina pwataki ikura zo muli-muli. \v 14 Ŋana tu Yova Kindeni ma iveta vetâŋa sondo nâ panzi ne tamâta lâ ŋgua nia. I ma kalo sukâŋa ŋana ne wurâta tamâta kinda. \p \v 15 Kinda tasama tu kinzi tinikoa ŋgu rârâni nenzi maro nde kelekele kaa nâ. Kinzi tamâta nâ sipare tainzi lâ mira “silva” tini wa mira “gol” tini wa. \v 16 Kinzi maro laŋeŋa ŋinde kawanzi keno, andeta sikura tu siporo ŋgua kâ, ande tia. Kinzi matanzi keno, andeta sikura tu simora kelekele kâ, ande tia. \v 17 Kinzi taŋanzi keno, andeta sikura tu siloŋo ŋgua, ande tia. Aku kinzi sikura tu simbana korananzi, ande tia ndo. \v 18 Ara ŋana kinzi tamâta uru sipare maro laŋeŋa kaa kaa tainzi ŋinde ma sipâŋga simo rege-rege kunzi maro laŋeŋa ŋinde. Naŋa iloŋgu tu tamâta ea uru kalonzi tawana maro laŋeŋa ŋinde, ande kinzi kala ma sipâŋga kaa nâ, sitogonzi kinzi mine. \p \v 19 Aŋga miki Isrel tamâta, miki kapanea Yova Kindeni kasuka i ŋa kâki! Aŋga miki Yova Kindeni ne patarawâŋa tamâta lâ Aron ne vâsa ŋgu, miki kala kapanea i ŋa kasuka kâki! \v 20 Aŋga miki tamâta lâ Livai ne vâsa ŋgu, miki kala kapanea Yova Kindeni ŋa kasuka kâki! Miki tamâta ea uru kamege ŋana Yova Kindeni kâ, miki rârâni kapanea i ŋa kasuka kâki! \v 21 Mao nâ, miki tamâta kamo Saion Tuu kulu lâ Yova Kindeni ne lawea Jerusalem ilo, miki ŋinde kapanea i ŋa kasuka kâki! Tapanea Yova Kindeni ŋa tasuka kâki! \c 136 \s1 Kawânda ndaŋge ilâ pa Maro Kindeni \p \v 1 Kinda kawânda ndaŋge ilâ pa Yova Kindeni, ŋana tu i nde ara tamwata. \q1 ‘Mao nâ, i tini mwasa ndo pa kinda ikura zo rârâni. \m \v 2 Kinda taporo ndaŋge ilâ pa Maro Kindeni, ina ipolenzi maro rârâni. \q1 “Mao nâ, i tini mwasa ndo pa kinda ikura zo rârâni. \m \v 3 Kinda taporo ndaŋge ilâ pa Maro Ŋalae, ina kala ipolenzi tamâta ŋalaŋala rârâni simo tâno kulu. \q1 “Mao nâ, i tini mwasa ndo pa kinda ikura zo rârâni. \m \v 4 Ina simbo nâ uru iveta mâsi ŋalaŋala. \q1 “Mao nâ, i tini mwasa ndo pa kinda ikura zo rârâni. \m \v 5 I ne ilo-kalo nde ŋalae ndo; mine kala ipulia samba ipâŋga lâ. \q1 “Mao nâ, i tini mwasa ndo pa kinda ikura zo rârâni. \m \v 6 Ina io tâno imandi lââ kulu. \q1 “Mao nâ, i tini mwasa ndo pa kinda ikura zo rârâni. \m \v 7 Ina ionzi sinâla ŋalaŋala sipâŋga samba tini. \q1 “Mao nâ, i tini mwasa ndo pa kinda ikura zo rârâni. \m \v 8 Aku ina io kari tu ikatona mbwale. \q1 “Mao nâ, i tini mwasa ndo pa kinda ikura zo rârâni. \m \v 9 Ina io nzimona tavanzi pitu tu sikatona mbo. \q1 “Mao nâ, i tini mwasa ndo pa kinda ikura zo rârâni. \m \v 10 Ina nanayoni ivilanzi timbunda, kala ipunzi Isip tamâta natunzi tamâne nzâla-kulu pâta sipamateteu. \q1 “Mao nâ, i tini mwasa ndo pa kinda ikura zo rârâni. \m \v 11 Ŋineŋga ina ikainzi Isrel ŋgu sipile Isip tâno siyâti simâ. \q1 “Mao nâ, i tini mwasa ndo pa kinda ikura zo rârâni. \m \v 12 I tamwata ne walo nde kaika ndo, kala iveta mine. \q1 “Mao nâ, i tini mwasa ndo pa kinda ikura zo rârâni. \m \v 13 Aku muli ŋga ina ipu Tâi Ŋiŋi kala ipwa pwataki mo rua. \q1 ‘Mao nâ, i tini mwasa ndo pa kinda ikura zo rârâni. \m \v 14 Ŋineŋga ina ikainzi ne tamâta soka mâsa-mâsa nâ lâ tâi ŋgini simbwaliu silâ. \q1 ‘Mao nâ, i tini mwasa ndo pa kinda ikura zo rârâni. \m \v 15 Andeta ipatuku Isip nenzi koipu ŋalae tavanzi ne zugu tamâta sinu lââ kala sipamateteu lâ. \q1 ‘Mao nâ, i tini mwasa ndo pa kinda ikura zo rârâni. \m \v 16 Aku ina imuŋga panzi ne tamâta soka nia bilimu silâ. \q1 ‘Mao nâ, i tini mwasa ndo pa kinda ikura zo rârâni. \m \v 17 Ŋineŋga ina ipunzi koipu kaika ŋalaŋala pâta simâte. \q1 ‘Mao nâ, i tini mwasa ndo pa kinda ikura zo rârâni. \m \v 18 Kinzi koipu ŋalaŋala ŋinde nawalanzi pinde nde ŋanzi ŋalae, andeta ipunzi pâta simâte. \q1 ‘Mao nâ, i tini mwasa ndo pa kinda ikura zo rârâni. \m \v 19 Ina ipu Amor ŋgu nenzi koipu ŋalae Sihon pâta imâte. \q1 ‘Mao nâ, i tini mwasa ndo pa kinda ikura zo rârâni. \m \v 20 Aku ina kala ipu Basan ŋgu nenzi koipu ŋalae Ok pâta imâte tona. \q1 ‘Mao nâ, i tini mwasa ndo pa kinda ikura zo rârâni. \m \v 21 Ŋineŋga ikai kinzi koipu ŋalaŋala ŋinde nenzi tâno, aku ikisi keri panzi ne tamâta. \q1 ‘Mao nâ, i tini mwasa ndo pa kinda ikura zo rârâni. \m \v 22 Ŋineŋga tâno ŋinde ilanzi ne wurâta tamâta Isrel. \q1 ‘Mao nâ, i tini mwasa ndo pa kinda ikura zo rârâni. \m \v 23 Kinzi simo lee aku muli, ŋineŋga nenda kazâŋa tamâta sipole kinda lâ, andeta i ŋandai kalo kapa ŋana kinda ŋga. \q1 “Mao nâ, i tini mwasa ndo pa kinda ikura zo rârâni. \m \v 24 I kalo ŋgere kilo ŋana kinda kâ, kala ikai kinda piti lâ nenda kazâŋa tamâta mbaunzi ilo. \q1 “Mao nâ, i tini mwasa ndo pa kinda ikura zo rârâni. \m \v 25 Ina uru kâpwa ilanzi kelekele rârâni simo vianzi. \q1 “Mao nâ, i tini mwasa ndo pa kinda ikura zo rârâni. \m \v 26 Mine nde kawânda ndaŋge ilâ pa Maro Kindeni, inani imo samba ilo. \q1 “Mao nâ, i tini mwasa ndo pa kinda ikura zo rârâni. \c 137 \s1 Kinzi Isrel simo tâno toŋge ku sipataiŋa ŋana nenzi lawea kâ \p \v 1 Maka kasaŋona Babilon ŋgu nenzi lââ ŋgaŋe-ŋgaŋe, aku kaloma ŋgere ŋana nema lawea Saion kâ. Mine nde maka kaloma sukâŋa kala kamo kapataiŋa nâ. \p \v 2 Maka kasonanzi nema wâŋgu sitâra lâ kâi simandi waŋgirama ŋinde lakanzi kulu, aku kapile keno. \v 3 Maka kaveta mine ŋana duvi ŋine kâ: kinzi kazâŋa tamâta muŋga sikai maka kaika sioma lâ nenzi tâno ŋinde, aku kinzi ŋinde sipai maka tu, “Kala ŋine miki ma kawâŋgi wâŋgiŋa toŋge ŋana iveta maka iloma ara kâ. Kawâŋgi Saion ne wâŋgiŋa toŋge!” \v 4 Opopo, maka kamo kinzi tinikoa nenzi lawea ma! Mine nde maka kakura ŋana kandeka ku kawâŋgi Yova Kindeni ne wâŋgiŋa mâsi mana, a? Tia ndo! \p \v 5 O Jerusalem lawea, ambo naŋa ma kaloŋgu kapa ŋanano, ande ara ŋana Yova Kindeni ma iyaula mbauŋgu, ŋana naŋa ma akura tu ara neŋgu wâŋgu kilo tia. \v 6 O Jerusalem lawea, ambo naŋa ma kaloŋgu kapa ŋanano, ambo naŋa ma apile naneŋgu mâsi ŋana andekanano ŋalae tina kâ, ande ara ŋana Yova Kindeni ma iveta ŋandolâŋgu sakamao, ŋana naŋa ma akura tu awâŋgi wâŋgiŋa kilo tia. \p \v 7 O Yova Kindeni, maka kano pano tu kalo ŋgere kilo ŋana vetâŋa sakamao ŋinde kinzi Idom ŋgu siveta, lâ zo ŋinde nema kazâŋa tamâta sipara kuma ku sipole Jerusalem lawea. Kalo ŋgere kilo ŋana ŋgua ŋinde kinzi simo siporo mine tu, “Kazavaru Jerusalem lawea ndoni! Kazavaru ne luma wa kelekele rârâni marumbuni lâ!” \p \v 8 Aŋga miki Babilon ŋgu, kaloŋo ŋga; Yova Kindeni ne pateâŋa ikeno tu i ma izavaru miki ndo lâ. Tamâta ea ipare nia pami ŋana vetâŋa sakamao miki muŋga kaveta pa maka ŋinde, ande i ma iveta mâsi ara ndo. \v 9 I ma indeka ŋana ikainzi nemi lâlu puro-puro ku itambiranzi sindue mira kulu sipamateteu. \c 138 \s1 Tamâta kawa ndaŋge pa Maro Kindeni \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Yova Kindeni, naŋa iloŋgu kaloŋgu ndoni aporo ndaŋge imâ pa noko. Naŋa amandi kinzi maro rârâni naonzi ku awâŋgi wâŋgiŋa paneâŋa kâ pa noko. \v 2 Noko tini mwasa pa naŋa ikura zo rârâni, aku noko uru kuveta ikura ne ŋgua rârâni. Aku noko kusuka tamwata ŋa tava ne ŋgua pâŋa ŋinde kâki ndo, kala ipole kelekele pinde rârâni. Mine nde naŋa naoŋgu pa noko ne luma sapâŋa, ku apare tukuŋgu apaneano asuka noko ŋa kâki. \v 3 Naŋa asarâwa pa noko lâ, aku noko kupaloŋo pa naneŋgu noŋa kala kuo tamwata ne walo ŋalae imâ pana ku ipu tini kaika pa iloŋgu kaloŋgu. \v 4 Aku koipu ŋalaŋala rârâni simo tâno ndoni kala siloŋo pâri ŋana noko ne ŋgua tukuŋa kâ. Mine kala kinzi ma sipanea noko ŋa sisuka kâki. \v 5 Kinzi ma siwâŋgi wâŋgiŋa situla noko ne vetâŋa ŋalaŋala pwataki, aku ma situla noko kilala pwataki tona tu noko ŋa imo ŋalae ndo. \p \v 6 O Yova Kindeni, noko kumo âta ndo, andeta noko kalo ŋgere ŋananzi tamâta ŋine uru sipatawa warakanzi tininzi. Aŋga tamâta ea uru sipasuka warakanzi tininzi, ande kinzi ŋinde sikura tu sipavea ŋanano, ande tia. \v 7 Mao nâ, lâ zo ŋana malia kie-kie ipâŋga pa naŋa, ande noko uru pwea ŋanana kala amo ara nâ. Naneŋgu kazâŋa tamâta wisinzi nâna ŋalae pa naŋa, andeta noko uru kumandi kupara kunzi. Noko ne walo nde kaika ndo; mine nde noko pwai naŋa piti lâ kazâŋa ilo. \v 8 Yova Kindeni ma iveta vetâŋa rârâni ŋinde i muŋga ipa ŋgua tu ma iveta pa naŋa. Ŋana tu Yova Kindeni, noko ne tini-mwasa uru ikeno mine ku imo nâ. Mine nde noko ma kupile noko mwasi maka Isrel ŋgu ndimo. \c 139 \s1 Maro Kindeni ne ilo-kalo nde ŋalae ndo \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Yova Kindeni, noko mata kulea sondo pa iloŋgu kaloŋgu, kala kusama naŋa kilalâŋgu marumbu lâ. \v 2 Ambo naŋa asaŋona tâku amandi tâku, ande noko kumora ku kusama naneŋgu vetâŋa rârâni. Noko kumo malawae ŋinde, andeta kusama naneŋgu ilo-kalo rârâni. \v 3 Ambo naŋa aveta wurâta tâku apwarea tâku, ande noko kumora ku kusama. Naneŋgu vetâŋa rârâni nde ikeno nia yo lâ noko nao. \v 4 Yova Kindeni, ambo naŋa iloŋgu tu aporo ŋgua, andeta aporo pwataki tia yo yo, ande nanayoni noko kusama naneŋgu ŋgua ŋinde marumbu lâ. \p \v 5 Mao nâ, noko kuŋge naŋa mbwaliu lâ kutogo ŋgumbi mwasina, aku noko tamwata uru pwea ŋanana. \v 6 Naŋa iloŋgu ikai wurâta ŋalae ŋana asama noko ne vetâŋa ŋinde duvi kâ. Opopo, noko ne ilo-kalo nde kelekele ŋalae tina, kala akura tu asama duvi tia ndo! \v 7 Mine kala ambo naŋa atu apavea ŋanano, ande naŋa ma alâ pa sinia, a? Naŋa ma akâwa alâ pa nia ndia ŋana noko ma kumorana tia, a? Tia ndo! \v 8 Ambo naŋa ma akâki pa samba lawea âta ŋinde, ande noko kumo niani ndaina. Ambo naŋa ma alâ pa mateŋa nianzi, ande noko kala kumo nia ŋinde tona. \v 9 Ambo naŋa ma alou alâ lee apâŋga nia malawae ndo pa mbwera kâ, tâku alâ amo nia malawae ndo pa wâra kâ tâku, \v 10 ande noko ma kumo niani ndaina tona, aku noko ma pwai poe sondo pa naŋa wa kusaŋa mbauŋgu kuvilana wa. \v 11 Mao nâ, ambo naŋa ma ano pa kondoma tu imâ ivea naŋa, ambo naŋa ma ano pa kari tu ipalele ipâŋga ŋaŋa, ande naŋa ma akura tu apavea ŋana noko kâ, ande tia. \v 12 Ŋana tu kondoma ikura tu ipono noko mata, ande tia ndo. Kondoma wa mbwale pwataki wa nde kelekele kie taituni lâ noko nao. Mine nde noko uru kumora nia lâ kari wa mbo wa. \p \v 13 Yova Kindeni, nanayoni noko tamwata kuveta karaeŋgu ne pinde-pinde ndoni. Noko kuo naŋa apâŋga nana kapwa ilo, aku kuseŋge tukâŋgu ndoni ilâ taitu. \v 14 Noko ne mâsi ŋana kupulia naŋa kâ nde ŋalae tina ku ara ndo. Mine kala naŋa amege ŋanano wa apaneano wa. Naŋa asama tu noko ne vetâŋa rârâni nde ara ku ara ndo! \v 15 Nia ndoyo, lâ zo ŋinde naŋa atumbu mwasa-mwasa amo paveâŋa nâ lâ nana kapwa ilo, aku tukâŋgu sipaseŋge lâ, ande noko kumora ku kusama lâ. \v 16 Naŋa nana ipagugua naŋa tia yo, andeta noko mata kumora naŋa lâ. Naŋa apâŋga amo tâno kulu tia yo yo, andeta nanayoni noko kupatea naneŋgu zo ŋana ma amo viâŋgu kâ marumbu lâ, kala kuŋgere zo ŋinde kambwaŋe lâ pepa tini ikeno lâ. \p \v 17 Opopo, Maro Kindeni, naŋa akura tu asama noko ne ilo-kalo rârâni ŋinde tia ndo! Noko ne ilo-kalo nde ŋalae tina. \v 18 Ambo naŋa ma asowe kelekele rârâni noko uru kalo ŋgere ŋana ŋinde kambwaŋenzi, ande kambwaŋenzi ŋinde ma ipole paulo rârâni ikeno sâwa ndoni. Lâ zo ŋana naŋa amandi sânda lâ kenoŋa nia, ande naŋa amo kuku noko yo. \p \v 19 Ayo, Maro Kindeni, naŋa iloŋgu tu noko ma kupunzi tamâta sakamao pâta simâte. Naŋa iloŋgu tu kinzi tamâta kala ilonzi pa paraŋa nâ ŋinde nde ma sipile naŋa ku silâ. \v 20 Kinzi kazâŋa tamâta ŋinde uru siporo ŋgua pavaligiŋa sakamao pa noko. Mao nâ, kinzi siveta ŋgua potomule kaŋa-kaŋa ŋana siyaula noko ŋa. \v 21 Yova Kindeni, naŋa wisiŋgu nâna ndo panzi tamâta ea wisinzi nâna pa noko. Naŋa tiniŋgu pwâka ndo ŋananzi tamâta ea uru sikai kazâŋa pa noko. \v 22 Mao nâ, naŋa iloŋgu panzi tamâta ŋinde tia ku tia ndo! Naŋa amora kinzi sitogo warakâŋgu neŋgu kazâŋa tamâta mine. \p \v 23 Mine nde Maro Kindeni, naŋa iloŋgu tu noko ma kulea sondo pa naŋa, aku kumora ilo-kalo rârâni ŋine ikeno iloŋgu kaloŋgu. Pwai samâŋa pana, aku kutula naneŋgu ilo-kalo rârâni pwataki. \v 24 Ambo naŋa ayoka lâ nzâla ara tia tâ, ande naŋa iloŋgu tu noko ma kutula ŋinde pwataki pana. Pwai poe sondo nâ pana, aku kuona alâ pa via ne nzâla, ŋana ma amo ara mine ku amo nâ. \c 140 \s1 Tamâta ino pa Maro Kindeni tu ma ikea ŋana i kâ \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Yova Kindeni, pwai naŋa piti lâ kinzi tamâta sakamao mbaunzi ilo. Kinzi tamâta ŋinde ilonzi tu sipunzi tamâta. Mine kala ano pano tu pwea ŋanana. \v 2 Ikura zo rârâni kinzi kalonzi ŋgere ŋana mâsi sakamao nâ. Aku kinzi siveta wisi-nâna tava kazâŋa ipâŋga ŋgininzi ikura zo zo. \v 3 Kinzi nenzi ŋgua nde mata-mata, itogo mwâta niŋo ruru ndo mwasina. Mao nâ, kinzi kawanzi ŋgua uru iyaulanzi tamâta, itogo mwâta saka ikanzi tamâta kala simâte mine. \p \v 4 Mine nde Yova Kindeni, pwatona naŋa, ŋana kinzi tamâta sakamao ŋinde nenzi walo ma ikura tu ipole naŋa tia. Kinzi ilonzi tu sipunzi tamâta, aku sipa ŋgua lâ tu ma sizavaru naŋa tona. Mine kala ano pano tu pwea ŋanana. \v 5 Kinzi taŋa-kaika tamwatanzi ŋinde nde sipavea ku sio nimbu ŋana sikai naŋa kaika kâ. Kinzi sikalolo kaimbo ku siveta nimbu sio lâ nzâla tu ma sikai naŋa, itogo uru sikai simbi mine. \p \v 6 Mine nde naŋa asarâwa pa Yova Kindeni mine tu, “Naneŋgu Maro Kindeni kala nokoni.” Yova Kindeni, kutambira taŋa pa naneŋgu noŋa, aku kumâ kuvilana! \v 7 O Koipu Ŋalae Yova Kindeni, noko kumo naneŋgu Yautâŋa Tamwata kaika. Muŋga, lâ zo ŋinde maka kamo paraŋa ilo, ande noko pwatona naŋa sondo nâ, kutogo naneŋgu maramuŋa mwasina. \v 8 Mine nde Yova Kindeni, noko ma kusâu panzi tamâta sakamao tu ma siveta vetâŋa ndia ilonzi tu siveta, mine ndimo. Kinzi sipa ŋgua ŋana siveta vetâŋa sakamao kâ. Naŋa ano pano tu kupono nzalanzi. \p \v 9 Noko ma kusâu panzi naneŋgu kazâŋa tamâta tu sizavaru naŋa ndimo. Vetâŋa ndia kinzi siporo tu ma siveta pa naŋa, ande naŋa iloŋgu tu noko ma kulele vetâŋa ŋinde itaulo pa warakanzi nâ. \v 10 Naŋa iloŋgu tu noko ma kuzavarunzi. Mao nâ, kusupwa yââ imbe ndue kulunzi! Kutambiranzi sindue silâ mbââ ŋalae ilo ku kusae nzâla, ŋana ma sikura tu siyâti simâ kilo tia. \v 11 Kinzi tamâta mine uru sisowe ŋgua laŋeŋa nâ lâ tamâta pinde tininzi. Noko ma kusâu panzi tamâta ŋinde tu ma simo ara, mine ndimo. Naŋa iloŋgu tu vetâŋa sakamao ma ipâŋga walele nâ panzi tamâta ŋinde uru ilonzi tu sipunzi tamâta, ku ma izavarunzi ndo lâ. \p \v 12 Yova Kindeni, naŋa asama tu noko uru kuvilanzi sugorai tamwatanzi. Aŋga tamâta ea nenzi kaika ŋalae koŋa tia kala sikura tu sipavila warakanzi tia, ande noko uru kuveta vetâŋa sondo ndo panzi. \v 13 Mao nâ, kinzi tamâta arara ma sipaneano sisuka noko ŋa kâki. Kinzi ŋinde ma simo kuku noko. \c 141 \s1 Tamâta toŋge ino pa Maro Kindeni \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Yova Kindeni, kala ŋine naŋa ano pano. Naŋa asarâwa pano tu kupaloŋo pa naneŋgu noŋa. Kumâ walele nâ kuvilana. \v 2 Naŋa iloŋgu tu naneŋgu noŋa ŋine ma ikâki pano itogo mundo ne kuwae ara mwasina. Kari indue lala lâ, kala asuka mbauŋgu kâki akai noŋa pano itogo naneŋgu patarawâŋa mine. \p \v 3 Yova Kindeni, naŋa ano pano tu pwatona naŋa kawâŋgu sondo. Pwai poe pa naneŋgu ŋgua rârâni. \v 4 Pwai poe sondo nâ pa iloŋgu kaloŋgu tona. Tia ma iloŋgu igagatina ŋana aveta mâsi sakamao wa apakaka kunzi tamâta sakamao aveta kiesaka kunzi wa. Ambo naŋa iloŋgu patea tu ma asaŋona aka kunzi lâ nenzi kâŋa-nuŋa ŋalaŋala, ande naŋa ano pano tu kupono nzalâŋgu. \p \v 5 Ambo tamâta ara toŋge kalo sukâŋa ŋanana kala ipu naŋa wa itu naŋa sondo wa, ande ŋinde ma ara. Andeta ikura zo rârâni naŋa ano pa Yova Kindeni tu ma itoto kinzi tamâta sakamao nenzi vetâŋa potomule. Naŋa tiniŋgu pwâka ndo tu kinzi tamâta sakamao ma sisuka naŋa ŋâŋgu kâki. \v 6 Ara ŋana tamâta pinde ma sikainzi tamâta sakamao ŋinde nenzi koipu ŋalaŋala silâ pa nia ndamwa ku ma sitambiranzi sindue. Ŋineŋga lâ zoni ndaina kinzi ma sisama tu Yova Kindeni kawa ŋgua nde mao kanaŋo. \v 7 Ara ŋana kinzi ma sitambira tukanzi simbe sindue mateŋa nianzi nzâla kawa, itogo tamâta itale kâi ilâ pinde-pinde ku itambira pwapwataki mine. \p \v 8 Andeta Koipu Ŋalae Yova Kindeni, naŋa kaloŋgu tawana noko nâ. Naŋa amâ pano tu ma amuna noko tini laiti. Noko ma kusâu panzi kazâŋa tamâta tu sipu naŋa pâta amâte, mine ndimo. \v 9 Kinzi kiesaka tamwatanzi sio nimbu ŋana sikai naŋa kaika kâ. Naŋa ano pano tu pwea ŋanana, ŋana naŋa ma aŋgeŋge ŋana nenzi nimbu ŋinde kâ. \v 10 Naŋa iloŋgu tu kinzi tamâta sakamao nenzi nimbu ŋinde ma ikai kinzi warakanzi kaika, aŋga naŋa warakâŋgu ma aŋgeŋge ŋana nimbu ŋinde kâ, ku ayoka alâ. \c 142 \s1 Tamâta ino pa Maro Kindeni tu ma ivila i \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine, lâ zo ŋinde imuna imo ŋgânza ilo. \p \v 1 Naŋa asarâwa kaika pa Yova Kindeni. Naŋa kawâŋgu kâki ano papa i tu ma ivilana. \v 2 Naŋa iloŋgu makisa kala aporo papa i, atula ŋgua pwataki ŋana malia kie-kie rârâni kala ipâŋga pa naŋa ŋine. \p \v 3 Yova Kindeni, lâ zo ŋana iloŋgu malia ŋalae tina, ande noko uru pwatonana. Naneŋgu kazâŋa tamâta sivea nimbu toŋge lâ nzâla naŋa uru ayoka ŋinde. Kinzi situ ma sikale naŋa kaika kâ. \v 4 Opopo, naŋa matâŋgu ilâ wa imâ wa, andeta amora tu tamâta toŋge imo tiniŋgu laiti ŋana ivila naŋa kâ, ande tia. Tamâta toŋge imo ŋana ikea ŋanana, ande tia. Tamâta toŋge kalo sukâŋa ŋana naŋa kâ, ande tia. \p \v 5 Mine nde Yova Kindeni, naŋa asarâwa pano tu kumâ kuvilana. Naŋa aporo tu, “Noko tamwata nâ nde naneŋgu katonâŋa tamâta. Lâ zo ŋine naŋa amo viâŋgu, ande naŋa iloŋgu pa kelekele taitu ŋine nâ; naŋa iloŋgu tu noko ma kumo kuku naŋa.” \v 6 Naŋa asarâwa pano tu kuvilana. Kutambira taŋa pa naneŋgu noŋa, ŋana tu iloŋgu kaloŋgu nde malia ndo. Naneŋgu kazâŋa tamâta kinzi nde tamâta kaika ndo, aku naŋa akura tu apolenzi tia. Mine kala ano pano tu pwaina piti lâ mbaunzi ilo. \v 7 Malia ŋine ikale naŋa kaika lâ, itogo wâlo kaika ikeno tiniŋgu mwasina. Naŋa ano pano tu kupalalana wâlo ŋine piti lâ tiniŋgu, ŋana naŋa ma amo ara kilo kâ. Ŋineŋga naŋa ma apaneano asuka noko ŋa kâki. Aku noko ne tamâta ma simora tu noko kuveta kie ara pa naŋa, aku kinzi kala ma simandi kuku naŋa ŋana sipaneano. \c 143 \s1 Tamâta ino pa Maro Kindeni tu ma ivila i \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Yova Kindeni, kupaloŋo pa naneŋgu noŋa! Kutambira taŋa pa naneŋgu tiŋa. Noko ne vetâŋa rârâni nde sondo ndo, aku noko uru kuveta ikura tamwata ne ŋgua rârâni. Mine kala ano pano tu kupaloŋo pa naŋa! \v 2 Naŋa asama tu tamâta toŋge imo tava ilo mbâra-mbâra ndo lâ noko nao, ande tia ndo. Mine nde noko ma kuo ne wurâta tamâta naŋa amandi noko ne ŋgua nia ndimo. \p \v 3 Kumora ŋga; naneŋgu kazâŋa tamâta itaŋgula naŋa lee ipolena ku itawa naŋa ndue ndo lâ. Ipa naŋa kaika lâ, aku io naŋa amo nia kondoma, atogonzi tamâta ŋinde simâte muŋgani lâ. \v 4 Mine kala naŋa iloŋgu kurana tia, aku iloŋgu kaloŋgu nde malia ndo. \p \v 5 Kala ŋine naŋa kaloŋgu ŋgere kilo ŋana zo muŋgâŋa. Naŋa kaloŋgu ŋgere ŋana noko ne vetâŋa rârâni, vetâŋa ŋalaŋala muŋga kuveta ŋinde. \v 6 Mine nde naŋa asuka mbauŋgu kâki ku ano pano, ŋana tu naŋa iloŋgu ndo tu noko ma kumo kuna, itogo tâno mâsa-mâsa ilo ndo tu karâzi ma imbe indue. \p \v 7 Yova Kindeni, kumâ kuvila naŋa walele nâ, ŋana tu iloŋgu kurana tia ndo. Noko ma kupavea ŋanana ndimo. Ambo noko ma kupavea ŋanana, ande naŋa ma amâte ku ma alâ amo mateŋa nianzi. \v 8 Naŋa ao neŋgu kalo-tawana ilâ pa noko simbo nâ. Mine nde ano pano tu kuveta naneŋgu kalo-ŋgere ipâŋga ikura mboyo mboyo ŋana noko ne tini-mwasa ŋinde uru ikeno mine ku imo nâ. Naneŋgu noŋa imâ pa noko nâ. Mine kala kutula nzâla pana, aku naŋa ma ayoka noko muli. \v 9 Yova Kindeni, naŋa apalilu akâwa amâ pa noko tu ma pwea ŋanana. Pwai naŋa piti lâ naneŋgu kazâŋa tamâta mbaunzi ilo! \v 10 Naneŋgu Maro Kindeni kala noko. Mine nde naŋa iloŋgu tu noko ma kupananana sondo ŋana apaveta kuku noko ne pateâŋa nâ. Kuveta kie ara pa naŋa, aku pwai poe pana ŋana ayoka nzâla ara nâ. \p \v 11 Yova Kindeni, naŋa ano pano kilo tu pwaina piti lâ kazâŋa ilo, ŋana noko kilala ma ipâŋga nia yo. Noko nde vetâŋa sondo warika. Mine nde kutiŋgi malia rârâni ŋine piti lâ tiniŋgu. \v 12 Noko ne tini-mwasa ikeno pa naŋa ikura zo rârâni. Mine kala ano pano tu kupunzi naneŋgu kazâŋa tamâta rârâni pâta simâte. Kuzavarunzi tamâta rârâni ŋinde uru siveta kenzi sakamao pa naŋa, ŋana tu naŋa amo noko ne wurâta tamâta. \c 144 \s1 Koipu ŋalae kawa ndaŋge pa Maro Kindeni, ŋana tu ivila i kala ipole paraŋa lâ \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Naŋa apanea Yova Kindeni asuka i ŋa kâki, ŋana tu ina kaika tamwata ŋana ikatona naŋa kâ, itogo mira ŋalae mwasina. Aku ina kala uru ipanana naŋa sondo nâ ŋana paraŋa ne mâsi kâ. \v 2 I nde naneŋgu Maro Kindeni tini-mwasa warika, aku ina uru ikatona naŋa itogo ŋgumbi kaika mwasina. I imo itogo naneŋgu maramuŋa mine, aku naneŋgu Yautâŋa Tamwata kala i. Aku naŋa kaloŋgu tawana tu i ma ikea ŋanana, ŋana tu ina kala uru ipolenzi tinikoa ŋgu ku ionzi simo naŋa kaloŋgu. \p \v 3 Andeta Yova Kindeni, naneŋgu morâŋa tu maka tamâta nde kelekele kaa nâ. Mine nde mana mana ŋga noko uru kalo ŋgere ŋanama, a? Maka katogo kelekele sugorai kaa nâ mine. Mine nde ŋana sâ kâ ŋga noko ilo ŋanama, a? \v 4 Maka nde katogo tamâta imbana koroani tini mwata nâ mbwani taitu nâ lâ kawa. Maka kamo zo mbwana-mbwana nâ, katogo kâi uŋa mine. \p \v 5 Mine nde Yova Kindeni, pwai samba ne nzâla piti, aku kundue kumâ ku kuvilama! Kusuŋa mbau ndue ku kutaŋonzi tuu, aku kuveta mundo ŋalae ipâŋga tuu tininzi. \v 6 Kusupwa loloa salaga-salaga indue imâ iŋaranzi kazâŋa tamâta sikâwa pwapwataki silâ. Noko ne silâwa nâ kupanenzi, aku kusokinzi sikâwa silâ. \v 7 Yova Kindeni, naŋa asakoko amo tâi geza-geza ilo. Kusuŋa mbau indue imâ ku kutapa naŋa akâki amâ. Kuvilana, ku pwaina piti lâ kinzi tinikoa tamâta kaika mbaunzi ilo. \v 8 Kinzi tamâta ŋinde kawanzi laŋeŋa nâ. Lâ zo ŋana kinzi mbaunzi kâki siporo tu “Maro isama tu naneŋgu ŋgua nde mao nâ”, ande kinzi silâŋe nâ. \p \v 9 Andeta Maro Kindeni, kala ŋine naŋa ma awâŋgi wâŋgiŋa wasaseki toŋge pa noko. Naŋa ma ara wâŋgu ŋalae ku awâŋgi pano. \v 10 Ŋana tu nokoni uru kusuka maka Isrel nema koipu ŋalaŋala ŋana sipole paraŋa kâ, aku nokoni kala uru pwai ne wurâta tamâta naŋa Daviti piti lâ kazâŋa ilo. \p \v 11 Mine kala ŋine nâ kumâ kuvilana, ŋana kinzi kazâŋa tamâta ma sikura tu siveta kenzi sakamao pa naŋa tia. Pwaina piti lâ tinikoa tamâta kaika mbaunzi ilo, kinzi laŋeŋa tamwatanzi ŋinde. Lâ zo ŋana kinzi mbaunzi kâki siporo tu “Maro isama tu naneŋgu ŋgua nde mao nâ”, ande kinzi silâŋe nâ. \v 12 Maka kano pano tu kuvilama, ŋana tu maka iloma tu natuma tamâne limoa kinzi ma situmbu tava walo kaika, sitogonzi kâi ŋalaŋala mine. Aku maka iloma tu natuma taine kinzi ma sipâŋga ara ndo, sitogo sâmbwe arara ŋinde kinzi sisiŋgarana ku siŋgunu ŋana koipu ŋalae ne luma ma imandi kulu kâ. \v 13 Aku maka iloma tu kâpwa kie-kie ma ipâŋga maria lâ nema tâno ilo tona, ŋana kâpwa ne luma ma pipi ndo. Aku maka iloma tu nema lama malakupi ma sipaguguanzi natunzi kambwaŋenzi walo. \v 14 Maka iloma tu nema bulmakao kala ma sipaguguanzi natunzi rârâ ŋinde tona. Andeta maka tinima pwâka tu kinzi kazâŋa tamâta ma sipu nema lawea ne ŋgumbi mira pwataki ku sikaima kaika kalâ kamo nenzi lawea. Maka tinima pwâka tu kinzi tamâta ma simandi nema lawea ne nzâla ŋgaŋe ku sitarâra ŋana kazâŋa nao panzi kâ. \p \v 15 Ambo Yova Kindeni ne nzâmbe ma ikeno mine pa ŋgu toŋge, ande kinzi ma sindeka ŋalae. Mao nâ, tamâta ea kinzi uru kalonzi tawana nenzi Maro Yova Kindeni, kinzi ŋinde ma sindeka mine nâ. \c 145 \s1 Paneâŋa ilâ pa Maro Kindeni \r Daviti isia wâŋgiŋa ŋine \p \v 1 Maro Kindeni, naneŋgu koipu ŋalae, naŋa ma atula noko kilala pwataki tu noko ŋa nde ŋalae ndo. Naŋa ma aporo kawâŋgu ndaŋge imâ pano mine ikura zo rârâni. \v 2 Ikura zo zo naŋa ma kawâŋgu ndaŋge imâ pano. Naŋa ma apaneano asuka noko ŋa kâki mine ku amo nâ. \p \v 3 Yova Kindeni i ŋa nde ŋalae ndo, aku ara ŋana kinda ma tapanea i ŋa tasuka kâki ndo. Ina âta tamwata, aku tamâta toŋge ikura tu isama i kilala sondo, ande tia. \v 4 O Yova Kindeni, kinzi tamâta kala simo lâ zo ŋine nde ma sitapâri panzi natunzi ŋana noko ne vetâŋa arara kâ, aku muli ŋga nenzi vâsa ŋinde kala ma sitapâri mine nâ pa warakanzi natunzi. Ikura zo rârâni, kinzi tamâta ma sipaneano mine nâ ŋana noko ne vetâŋa ŋalaŋala kâ. \v 5 Kinzi ma situla noko kilala pwataki tu noko ne walo nde kaika ndo, aku kumo pwai koipu ŋalae pa kelekele rârâni wa nia ndoni wa. Aku naŋa warakâŋgu kala ma kaloŋgu ŋgere mine nâ ŋana noko ne vetâŋa arara kâ. \v 6 Mao nâ, kinzi tamâta ma sitapâri ŋana mâsi kaika ŋalaŋala noko muŋga kuveta ŋinde, aku naŋa kala ma aporo atula noko kilala pwataki tu noko ŋa nde ŋalae ndo. \p \v 7 Kinzi ma siporo situla pwataki tu noko nde ara tamwata, aku ma siwâŋgi wâŋgiŋa ŋana noko ne wisi-wisi kâ mine tu, \v 8 “Yova Kindeni i nde kalo-sukâŋa warika wa wisi-wisi warika wa. I uru wisi nâna walele tia, aku ne tini-mwasa ŋalae ŋinde ikeno mine ku imo nâ. \v 9 Ina kala uru iveta kie ara nâ panzi tamâta rârâni, aku i uru io ne wisi-wisi ilâ pa kelekele rârâni muŋga ivetanzi sipâŋga ŋinde.” \p \v 10 Mao nâ, Yova Kindeni, kelekele vianzi kâ rârâni noko muŋga kupulianzi ŋinde nde ma sipanea noko ŋa sisuka kâki. Aku noko ne tamâta rârâni kala ma kawanzi ndaŋge pano. \v 11 Kinzi ma situla pwataki tu noko kumo koipu ŋalae kaika ndo pa samba wa tâno wa, aku ma sitapâri ŋana noko ne walo kaika ŋinde tona. \v 12 Mine kala tamâta rârâni ma sisama ŋana vetâŋa ŋalaŋala kie-kie noko muŋga kuveta ŋinde. Aku kinzi ma sisama tu noko kumo koipu ŋalae kaika tamwata, aku noko ŋa nde ŋalae ndo. \v 13 Mao nâ, noko ma kumo pwai maro mine ikura zo rârâni. Noko kumo koipu ŋalae, ma kumo mine ku kumo nâ. \p Yova Kindeni uru iveta ikura tamwata ne ŋgua pâŋa rârâni, aku i ne vetâŋa rârâni itula pwataki tu i nde wisi-wisi warika. \v 14 Tamâta ea sisânda malia kulu, ande i uru ivilanzi tamâta ŋinde rârâni. Aku ina uru ipu tini kaika panzi tamâta ea nenzi walo ŋalae koŋa tia. \v 15 Kinzi kelekele rârâni simo vianzi kâ ŋinde nde sio tininzi ŋana noko nâ tu ma kâpwa kusuanzi, aku noko uru kusuanzi lâ zo ndia putole ipunzi. \v 16 Nokoni uru kâpwa kulanzi kinzi rârâni taitu-taitu, kala sika lee kapwanzi pupuro lâ. \p \v 17 Mao nâ, Yova Kindeni ne vetâŋa rârâni nde sondo ndo, aku i ne vetâŋa rârâni itula pwataki tu i nde wisi-wisi warika. \v 18 Tamâta ea kinzi uru kalonzi tawana Yova Kindeni mao ku sisarâwa pa i tu ivilanzi, ande ipaloŋo pa nenzi noŋa rârâni. \v 19 Tamâta ea simege ŋana i kâ, ande i uru kelekele ndia ilonzi papa ŋinde ilanzi. I ipaloŋo pa nenzi noŋa, ku ikainzi piti lâ kazâŋa ilo. \v 20 Ina kala uru ikatonanzi tamâta rârâni ŋine ilonzi ndo ikeno pa i. Aŋga kinzi tamâta sakamao, ande i ma izavarunzi ndo lâ. \v 21 Mine nde naŋa ma apanea Yova Kindeni asuka i ŋa kâki ikura zo rârâni. Aŋga miki kelekele rârâni ŋine i muŋga ipuliami kala kapâŋga kamo viami, ande miki kala kapanea i kasuka i ŋa sapâŋa kâki mine ku kamo nâ. \c 146 \s1 Tapanea Maro Kindeni Pavilâŋa Tamwata tasuka i ŋa kâki \p \v 1 Tapanea Yova Kindeni tasuka i ŋa kâki! Naŋa warakâŋgu ma apanea i ŋa asuka kâki. \p \v 2 Naŋa ma apanea i ŋa asuka kâki ikura zo rârâni naŋa ma amo viâŋgu lâ tâno kulu. Naŋa ma awâŋgi wâŋgiŋa paneâŋa kâ papa naneŋgu Maro Kindeni lee alâ apâŋga lâ keri. \p \v 3 Naneŋgu tamâta, miki kaloŋo ŋga; kinzi koipu ŋalaŋala sitavanzi tâno tamâta ma sikura ŋana sivila miki kâ, ande tia. Mine kala miki ma kalomi tawananzi ndimo. \v 4 Lâ zo ŋana kinzi ma simâte, ande karaenzi ma ipalele ipâŋga itogo tâno kilo. Aku lâ zoni ndaina, vetâŋa ndia kinzi muŋga siporo tu ma siveta, ande ma sikura tu siveta tia. \p \v 5 Aŋga tamâta ea kalo tawana tu Yakopu ne Maro Kindeni ma ivila i, ande i ma indeka nâ, ŋana tu ipasipa kuku ne Maro Yova Kindeni. \v 6 Yova Kindeni ina nia ndoyo ipulia samba wa tâno wa tâi wa, tavanzi kelekele rârâni simo vianzi lâ nia ndoni. Aku inani kala uru iveta ikura tamwata ne ŋgua pâŋa rârâni ikura zo zo. \v 7 Tamâta pinde nenzi walo nde ŋalae koŋa tia, kala tamâta pinde siveta kenzi sakamao panzi. Taitu Yova Kindeni uru ivilanzi tamâta ŋinde ku ivetanzi simo sondo. Aku ina uru kâpwa isuanzi tamâta ea putole ipunzi, ku iyautenzi tamâta simo kazâŋa tamâta nenzi luma sakamao ilo ŋinde piti tona. \v 8 Ina uru ivetanzi tamâta matanzi leva-leva simora kilo. Aku ina kala uru ipu tini kaika panzi tamâta ea nenzi walo ŋalae koŋa tia. Mao nâ, Yova Kindeni ilo ndo keno panzi ne tamâta, kinzi ŋine uru sipono muli papa i nâ. \v 9 Inani kala uru ikea ŋananzi tamâta lombo mine nâ, kinzi ŋinde soka pa lawea pinde simâ kala simo nenda tâno. Aku ina kala uru ivilanzi taine mwala-mwala wa kinzi lâlu mundoro wa. Aŋga kinzi tamâta sakamao, ande inani uru izavaru vetâŋa ndia kinzi situ siveta. \p \v 10 Kinda tasama tu Yova Kindeni ma imo koipu ŋalae mine ku imo nâ. Miki tamâta ŋine kamo Saion lawea, miki nemi Maro Kindeni ma ikai Maro mine ikura zo rârâni. Tapanea Yova Kindeni tasuka i ŋa kâki! \c 147 \s1 Tapanea Maro Kindeni Walo Tamwata tasuka i ŋa kâki \p \v 1 Tapanea Yova Kindeni tasuka i ŋa kâki! Ara ŋana kinda ma tawâŋgi wâŋgiŋa paneâŋa kâ pa nenda Maro Kindeni, ŋana tu ŋinde nde mâsi ara ku sondo ndo. \p \v 2 Ŋana tu Yova Kindeni iŋgunu Jerusalem lawea imandi kilo, aku kinzi tamâta ŋinde muŋga nenzi kazâŋa tamâta sikainzi silâ pa tâno toŋge, ande Yova Kindeni ikainzi sitaulo simâ kilo. \v 3 Mao nâ, ikainzi sitaulo simâ kilo ku inzuku nenzi mbwatakâe. Aŋga tamâta pinde, ande malia iyaula nenzi ilo-kalo kala simo ara tia ndo. Andeta Yova Kindeni ivetanzi tamâta ŋinde simo ara kilo. \p \v 4 Ina ipateanzi pitu kambwaŋenzi marumbu lâ, aku ipatu kinzi pitu taitu-taitu ŋanzi. \v 5 Mao nâ, nenda Maro Ŋalae ŋa nde ŋalae ndo, aku imo tava walo kaika. I ne ilo-kalo ipole kinda tamâta nenda ilo-kalo marumbu lâ. \v 6 Ina kala uru walo ilanzi tamâta ea sipatawa warakanzi tininzi. Aŋga kinzi tamâta sakamao, ande i uru itawanzi ndue ku ipolenzi ndo. \p \v 7 Mine nde miki kawâŋgi wâŋgiŋa paneâŋa kâ pa Yova Kindeni! Kara wâŋgu ku kawâŋgi wâŋgiŋa ilâ pa nenda Maro Kindeni! \v 8 Ŋana tu ina uru ivetanzi take-take sipâŋga lâ samba tini, aku isupwa karâzi imbe indue ŋana iveta unza ipâŋga isala nia ndamwa ndamwa. \v 9 Aku ina kala uru kâpwa isuanzi simbi rârâni, aku lâ zo ndia kinzi sii natunzi sisarâwa ŋana kapwanzi, ande inani uru kâpwa isuanzi. \p \v 10 Yova Kindeni ŋandai ilo ndeka ŋana kinzi zugu tamâta ŋinde uru sipandekâna ŋana warakanzi nâ nenzi kaika wa nenzi “hosi” ŋalaŋala nenzi kaika wa. \v 11 Andeta i indeka ndo ŋananzi tamâta ea uru simege ŋana i kâ, kinzi ŋine kalonzi tawana tu i ne tini-mwasa ikeno panzi ikura zo rârâni. \p \v 12 Mine nde miki tamâta ŋine kamo Jerusalem lawea, miki kapanea Yova Kindeni kasuka i ŋa kâki! Mao nâ, miki ŋine kamo Saion tuu kulu, miki kapanea nemi Maro Kindeni ŋa kasuka kâki! \v 13 Ŋana tu ina iveta Jerusalem lawea ne ŋgumbi nzâla sipâŋga kaika ndo, aku inani uru iveta kie ara nâ panzi tamâta simo ŋinde. \v 14 Ina kala isokinzi lawea pinde nenzi zugu tamâta simo malawae ndo ŋana miki nemi tâno kâ, aku iveta kâpwa ara ndo ipâŋga maria lâ nemi tâno ilo, kala miki kaka lee kapwami pupuro lâ. \p \v 15 Andeta ŋinde nâ tia; i itu ŋgua kaika ilâ walele nâ pa tâno, aku tâno ipaloŋo nâ pa i kawa ŋgua ŋinde. \v 16 Aku ina uru io wââ indue imâ itura tâno lâ. Aku io mwâka ipâŋga unza tini tona. \v 17 Ina uru io karâzi tava mira “ais” kiri-kiri imbe indue. Lâ zo ŋana iveta nia pisi ŋalae ndo, ande tamâta toŋge ikura tu imo ara, ande tia. \v 18 Andeta muli ŋga ina iporo itu ŋgua kaika, aku “ais” ipâŋga itogo lââ mine. Mao nâ, i kawa ŋgua iveta “ais” ipâŋga lââ ku irere ilâ. \p \v 19 Aku mine nâ, Yova Kindeni iporo itula ŋgua pwataki pa Yakopu ne vâsa ŋgu tona. Itula ne ŋgua tukuŋa kie-kie panzi Isrel ŋgu. \v 20 Andeta i ŋandai iveta kie mine panzi tinikoa ŋgu. Kinzi sizizâla ŋana i ne ŋgua tukuŋa. Mine nde tapanea Yova Kindeni tasuka i ŋa kâki! \c 148 \s1 Kelekele rârâni ikeno samba ilo wa tâno kulu wa sipanea Maro Kindeni sisuka i ŋa kâki \p \v 1 Tapanea Yova Kindeni ŋa tasuka kâki! Miki rârâni kamo samba ilo, mikini kala kamo âta ŋinde, ande miki kapanea Yova Kindeni ŋa kasuka kâki! \p \v 2 Miki aŋelo rârâni, miki kapanea i ŋa kasuka kâki! Mao nâ, miki aŋelo kaika rârâni, miki kapanea i ŋa kasuka kâki mine nâ! \v 3 Kari wa nzimona wa, miki kapanea i ŋa kasuka kâki! Aŋga miki pitu rârâni uru kasinala nia, miki kala kapanea i ŋa kasuka kâki mine nâ! \v 4 Noko samba kumo âta ndo, noko kupanea i ŋa kusuka kâki! Aŋga miki lââ kamo âta ŋinde, ande miki kala kapanea i ŋa kasuka kâki mine nâ! \v 5 Ara ŋana kelekele rârâni ŋinde ma sipanea Yova Kindeni sisuka i ŋa kâki, ŋana tu nia ndoyo i tamwata iporo itu ŋgua kaika, aku kinzi sipâŋga kala simo. \v 6 Ina iporo ŋgua, kala kinzi silâ simo nianzi nianzi, ma simo mine ku simo nâ. Io keri panzi lâ, aku sâ toŋge ikura tu itoto i ne ŋgua tukuŋa ŋinde ututu, ande tia ndo. \p \v 7 Aŋga miki kelekele rârâni kamo tâno kulu, miki kala kapanea Yova Kindeni ŋa kasuka kâki! Miki iŋa ŋalaŋala wa kelekele kamo tâi geza-geza wa, \v 8 miki karâzi ne loloa wa mira “ais” wa, miki wââ wa mwâka wa, miki mbilu-lawea kaika kala uru kapono muli pa Yova Kindeni kawa ŋgua, ande miki rârâni kapanea i ŋa kasuka kâki! \v 9 Miki tuu ŋalaŋala wa tuu kiri-kiri wa, miki kâi bâŋa wa kâi kamandi dugu ilo wa, \v 10 miki simbi bâŋa wa simbi ŋgoi wa, miki mwâta wa sii wa, ande miki kala kapanea Yova Kindeni ŋa kasuka kâki! \v 11 Aŋga miki koipu ŋalaŋala wa miki tamâta ŋgu ndoni wa, miki tamâta mbâna-mbâna wa miki katonâŋa rârâni wa, \v 12 miki tamâta limoa wa miki taine taipa wa, miki tamâta kokoŋa wa miki lâlu kiri-kiri wa, ande miki rârâni kala kapanea Yova Kindeni ŋa kasuka kâki! \p \v 13 Mao kanaŋo, miki rârâni kapanea Yova Kindeni ŋa kasuka kâki, ŋana tu i simbo nâ ŋa nde ŋalae, ipolenzi ŋoa ŋalaŋala pinde rârâni. I ne walo nde kaika ndo, aku kelekele rârâni simo samba ilo wa tâno kulu wa, ande kelekele rârâni ŋinde simo i kalo nâ. \v 14 Aku i tini mwasa ndo panzi Isrel tamâta, kala ivetanzi sipâŋga ŋgu kaika lâ. Kinzi simo i tamwata ne tamâta. Mine kala kinzi uru sipanea i ŋa sisuka kâki. Tapanea Yova Kindeni ŋa tasuka kâki! \c 149 \s1 Wâŋgiŋa ŋana tandekana Maro Kindeni \p \v 1 Tapanea Yova Kindeni tasuka i ŋa kâki! Lâ zo ŋana miki Yova Kindeni ne tamâta kapasau ŋana kawâŋgi pa i kâ, ande ara ŋana miki ma kawâŋgi wâŋgiŋa wasaseki papa. \p \v 2 Mao nâ, miki Isrel tamâta, miki kalomi ŋgere tava ndekâŋa ŋana Yova Kindeni, inani nanayoni ivetami kapâŋga i ne ŋgu. Miki ŋine kamo Saion lawea, miki kandekana nemi koipu ŋalae! \v 3 Miki kawâŋgi wâŋgiŋa, aku kaki kapanea i ŋa kasuka kâki! Kara nemi wâŋgu kie-kie, ku kandekana i. \v 4 Ŋana tu Yova Kindeni uru ilo ara nâ ŋananzi ne tamâta. Aku tamâta ea sipatawa warakanzi tininzi ku simarerea i, ande i ivilanzi tamâta ŋinde ŋana sipole paraŋa kâ. \p \v 5 Ara ŋana Yova Kindeni ne tamâta ma sindeka pâta, ŋana tu kinzi sipole paraŋa lâ. Ikura kari wa mbo wa, ande ara ŋana kinzi ma sindeka ku siwâŋgi wâŋgiŋa papa i. \v 6 Ara ŋana kinzi ma sisuŋa kawanzi kâki sipanea Maro Kindeni, ŋineŋga sikai nenzi pila ŋana kazâŋa kâ mata ruru ndo ku silâ \v 7 sipare nia panzi tinikoa ŋgu. Kinzi ma situ ŋana ŋgu ŋinde nenzi vetâŋa soki-soki, ku ma sizavarunzi wa sitawanzi ndue ndo lâ. \v 8 Kinzi ma sipa wâlo kaika lâ ŋgu ŋinde nenzi koipu ŋalaŋala tininzi wa nenzi katonâŋa tininzi wa. \v 9 Ŋineŋga kinzi ma sizavarunzi ŋgu ŋinde ndo, ikura Maro Kindeni ne pateâŋa mine. Kinzi Maro Kindeni ne tamâta rârâni ma sipolenzi kazâŋa tamâta mine nâ. Mine nde tapanea Yova Kindeni tasuka i ŋa kâki! \c 150 \s1 Tapanea Maro Kindeni tasuka i ŋa kâki \p \v 1 Tapanea Yova Kindeni tasuka i ŋa kâki! Miki ŋine kala kamo Yova Kindeni ne luma sapâŋa ilo, miki kapanea i! Mao nâ, kapanea i kala uru imo samba lawea kaika ŋinde ilo! \p \v 2 Ina uru iveta vetâŋa ŋalaŋala kie-kie, aku i ŋa tava ne walo kaika nde ŋalae ndo, ipole kelekele rârâni marumbu lâ. Mine nde miki kapanea i ŋa kasuka kâki! \v 3 Kambana nemi tando wa kara nemi wâŋgu kie-kie, ku kapanea i ŋa kasuka kâki! \v 4 Kara nemi wâŋgu, aku kaki kapanea i ŋa kasuka kâki! Kara nemi wâŋgu ŋalaŋala wa kambana kauro wa, ku kapanea i ŋa kasuka kâki! \v 5 Kara nemi kondo “aini” kiri-kiri wa ŋalaŋala wa, aku kaveta ne nduŋeŋani ipâŋga ŋalae ilâ ŋana kapanea Maro Kindeni ŋa kasuka kâki! \p \v 6 Miki kelekele rârâni kamo viami, miki kapanea Yova Kindeni ŋa kasuka kâki! Tapanea Yova Kindeni ŋa tasuka kâki!