\id COL NT0143 - Clark - May, 1995 \h Kolosi \toc1 Pepa Paulo iŋgere panzi kalo-tawana tamâta simo Kolosi lawea \toc2 Kolosi \toc3 Kol \mt1 KOLOSI \mt2 Pepa Paulo iŋgere panzi kalo-tawana tamâta simo Kolosi lawea \ib \ip \it Paulo imo luma sakamao ilo ŋana ne wurâta ŋana itula pâri ara kâ, ande iŋgere ŋgua ŋine ilâ panzi kalo-tawana tamâta simo Kolosi lawea lâ Esia tâno. Paulo muŋga imo Kolosi lawea tia, andeta iloŋo ŋgua tu ilo-kalo soki-soki nde iyaula kinzi kalo-tawana tamâta ilonzi kalonzi. Pananâŋa tamâta laŋeŋa pinde sipanananzi tu Kirisi nde Maro Kindeni Natu tia, kala imo rege-rege kunzi aŋelo nâ. Aku situla tukuŋa kaa kaa pinde panzi tona. Andeta lâ pepa ŋine Paulo ileleanzi iporo kaika tu Yesu nde rege-rege kuku Maro Kindeni tamwata, kala i ne kaika nde ŋalae ŋinde. Aku itula vetâŋa arara pinde panzi tona ŋana ma sipaveta kuku.\it* \c 1 \s1 Kinzi tamâta lâ Kolosi lawea kalonzi tawana Yesu mao nâ \p \v 1 Naŋa Paulo, naŋa amo Yesu Kirisi ne pâri-tamâta ikura Maro Kindeni tamwata ne pateâŋa mine. Naŋa amo taitu kuku ninda-nambwe Timoti, \v 2 kala aŋgere ŋgua lâ pepa ŋine tini imâ pa miki Maro Kindeni ne ŋgu kamo Kolosi lawea, miki ŋinde kapaipa kuku Yesu Kirisi lâ kala kalomi tawana i mao nâ. Kinda Tamânda Maro Kindeni ne wisi-wisi wa wisi-pisi wa imo kumi. \p \v 3 Lâ zo ndia maka kakai noŋa pa nenda Maro Yesu Kirisi Tama Maro Kindeni, ande maka uru kaloma ŋgere ŋana miki kâ, aku lâ zo ŋinde rârâni maka kawama ndaŋge ilâ papa i. \v 4 Ŋana tu maka kaloŋo miki parinami tu nemi kalo-tawana ikeno kaika ndo pa Yesu Kirisi, aku miki uru tinimi mwasa ndo panzi Maro Kindeni ne tamâta rârâni. \v 5 Muŋga, lâ zo ŋinde pâri ara ne ŋgua mao ipâŋga wasaseki pami, ande miki kaloŋo ŋgua ŋana vetâŋa arara ŋinde ma muli imâ ipâŋga pami. Maro Kindeni uru ikatona vetâŋa arara ŋinde pami lâ samba lawea. Kala ŋine miki uru kao tinimi nâ ŋana vetâŋa arara ŋinde kâ, aku ŋine igagati ilomi kalomi ŋana kalomi tawana Yesu Kirisi ku kao ilomi ndo ilâ panzi Maro Kindeni ne tamâta. \v 6 Nanayoni, miki kaloŋo pâri ara ŋana Maro Kindeni ne wisi-wisi kâ, kala kasama wisi-wisi ŋinde kilala sondo lâ. Lâ zo muŋgâŋa ŋinde, aku imâ lee ipâŋga lâ zo ŋine, ande pâri ara ŋinde uru ipula kanaŋo ara ndo lâ ilomi kalomi. Aku pâri ara ndainani nâ isala nia ikura tâno pinde kala ipula kanaŋo ipâŋga mine nâ lâ tamâta rârâ ilonzi kalonzi tona. \v 7 Epafras muŋga itula pâri ara ŋinde pami, kala miki kasama lâ. Epafras nde Kirisi ne wurâta tamâta itogo maka mine, aku maka tinima mwasa ndo papa i. I uru ikai maka niama ŋana ivila miki sondo kâ. \v 8 Itapâri pama tu Koroani Sapâŋa igagatimi ŋana kao ilomi ndo ilâ panzi Maro Kindeni ne tamâta. \s1 Paulo ikai noŋa pa Maro Kindeni tu i ma ipu tini kaika panzi kalo-tawana tamâta simo Kolosi lawea \p \v 9 Mine kala muŋga, lâ zo ŋinde maka kaloŋo miki parinami mine, aku imâ lee ipâŋga lâ zo ŋine, ande ikura zo zo maka kakai noŋa pa Maro Kindeni tu ma isukami ku io Koroani Sapâŋa imâ pami tu ipananami sondo ŋana vetâŋa ndia Maro Kindeni ilo papa ŋinde, ŋana miki ma kakai ilo-kalo ku kasama ŋinde sondo. \v 10 Maka nema noŋa ŋinde nde duvi mine; maka iloma tu miki ma kamo sondo, ikura Maro Ŋalae ipatea pami mine. Ambo miki ma kamo mine, ande i ma ilo ara ŋana nemi vetâŋa rârâni kâ. Maka iloma tu miki ma kaveta vetâŋa arara kie-kie, itogo kâi ipula kanaŋo mine. Aku iloma tu nemi ilo-kalo ma ipâŋga ŋalae, ŋana miki ma kasama Maro Kindeni kilala sondo kâ. \v 11 Maka kano pa Maro Ŋalae tu i tamwata ne walo ara ŋalae tina ŋinde ma ipu tini kaika pa ilomi kalomi, ŋana miki ma kamandi kaika ku kakale malia rârâni tava ndekâŋa nâ. \v 12 Maka iloma tu miki ma kawami ndaŋge pa kinda Tamânda. Ina kala muŋga ivetami kapâŋga tamâta ara, kala miki kakura tu kaleŋge vetâŋa arara rârâni i muŋga ipatea tu ma iveta panzi ne tamâta, kinzi ŋinde i uru ikai maro panzi kala simo lâ i ne sinâla ŋalae ilo. \v 13 Ŋana tu muŋga, kondoma ne walo ikai kinda kaika lâ. Andeta Maro Kindeni itikia kinda piti lâ, aku io kinda tamo kuku ŋgu ŋinde i Natu uru ikai maro papa. Maro Kindeni ilo ndo keno papa i Natu ŋinde. \v 14 Maro Kindeni Natuni ndaina iko kinda piti lâ kondoma ilo, aku izavaru nenda kiesaka rârâni piti marumbu lâ. \s1 Paulo itula Kirisi kilala pwataki \p \v 15 Kinda takura tu tamora Maro Kindeni nao lâ matânda, ande tia. Taitu i Natu itula Maro Kindeni kilala pwataki pa kinda tamora lâ. I Natu ŋinde ikai maro pa kelekele rârâni ŋinde Maro Kindeni muŋga ipulianzi sipâŋga. \v 16 Nia ndoyo Maro Kindeni ipatea tu i Natu ŋinde ma ipulianzi kelekele rârâni lâ samba ilo wa tâno kulu wa. Ipulianzi kelekele rârâni kinda tamora lâ matânda wa kelekele rârâni takura tu tamora tia wa. Ipulianzi koroani kaika kie-kie ŋinde uru simo sikai poe pa kelekele kie-kie. I tamwata muŋgani ipulianzi kelekele rârâni, aku kelekele rârâni ŋinde simo ŋana sipanea i nâ. \v 17 Nia ndoyo, lâ zo ŋinde kelekele rârâni ŋandai sipâŋga ŋga, ande Kirisi imo muŋgani lâ. Aku kelekele rârâni ŋinde uru simo nianzi nianzi sondo lâ i kalo nâ. \v 18 I tamwata nde imo kulu-kâmba panzi kalo-tawana tamâta ŋgu ŋgu, aku ŋgu ŋinde nde simo sitogo i kie-mbalau mwasina. Kinzi kalo-tawana tamâta ŋgu nenzi via duvi kala i. I tamwata imuŋga panzi tamâta rârâni ŋana imandi lâ mateŋa nianzi imo via kilo. Mine kala i tamwata imo kulu-kâmba pa kelekele rârâni. \p \v 19 Maro Kindeni ipatea tu i tamwata ne via tava ne ilo-kalo wa kilala ndoni ma ipipi lâ Natu ŋinde ilo. Mine kala Maro Kindeni tamwata imo ndo kuku i. \v 20 Aku Maro Kindeni ipatea tu ma ikai kelekele rârâni lâ samba ilo wa tâno kulu wa, aku ma ikainzi simâ simo taitu kuku i tamwata kilo. Mine kala io Yesu Kirisi ilâ pa kâi popole imâte ku ipaliŋi see maliŋi ndue. Maro Kindeni ne vetâŋa ŋinde iveta kelekele rârâni simo taitu kuku i kilo. \p \v 21 Muŋga miki kapu mulimi ndo pa Maro Kindeni. Miki nemi ilo-kalo nde ikai kazâŋa papa i. Mine kala kiesaka nde ipipi ndo lâ ilomi kalomi, kala kaveta vetâŋa sakamao kie-kie. \v 22 Andeta Kirisi ŋga imâte lâ kâi popole tini lâ, aku ŋana i ne vetâŋa ara ŋinde kâ, ande Maro Kindeni ivetami kamo ilomi kalomi taitu kuku i marumbu lâ. I ne vetâŋa ŋinde nde duvi mine; i ilo tu igona miki kamâ papa i tava ilomi mbâra-mbâra ndo, nemi soki toŋge tia. Ambo miki ma kamo mine, ande tamâta toŋge ma ikura tu isowe ŋgua lâ tinimi ŋana nemi vetâŋa kâ, ande ma tia. \v 23 Mine nde ara ŋana miki ma kasaŋa nemi kalo-tawana ndindi nâ ku kamandi kaika. Tia ma vetâŋa toŋge imâ itogomi, aku ma kapile nemi mâsi ŋana kao tinimi pa Maro Kindeni tu ma iveta vetâŋa arara pami. Pâri ara nde itula vetâŋa arara ŋinde pwataki pa miki kaloŋo lâ. Naŋa Paulo, naŋani amo wurâta tamâta ŋana pâri ara ŋinde kâ, aku maka tamâta pinde uru katula pâri ara ndainani nâ panzi tamâta rârâni simo tâno kulu. \s1 Paulo uru ivilanzi Kolosi ŋgu \p \v 24 Kala ŋine naŋa andeka nâ ŋana nâna ŋinde muŋga akai ŋana avila miki kâ. Kinda nde tamâta ŋana takai nâna mine kâ, aku nâna ŋinde ŋandai marumbu ŋga. Kala ŋine naŋa akai nâna lâ warakâŋgu karaeŋgu tini, itogo Kirisi muŋga ikai nâna ŋana ivilanzi kalo-tawana tamâta, kinzi ŋinde simo sitogo i kie-mbalau mine. Aku nâna ma ikeno mine lee, ikura lâ zo ndia nâna mine ma marumbu ndo lâ. \v 25 Maro Kindeni tamwata muŋgani ipatea naŋa tu ma amo i ne ŋgu nenzi wurâta tamâta ŋana avila miki kâ. Aku ipatea wurâta pana tu ma aporo atula i kawa ŋgua ndoni. \v 26 Muŋgani, lâ nia ndoyo, aku imâ lee ipâŋga lâ zo ŋine, ande Maro Kindeni kawa ŋgua ŋinde ikeno paveâŋa nâ, kala tamâta rârâni nde sizizâla ndo ŋana. Aŋga lâ zo ŋine ŋgua ŋinde ipâŋga nia yo panzi Maro Kindeni ne tamâta. \v 27 Maro Kindeni muŋgani ipatea tu ma itula ŋgua paveâŋa ŋinde ipâŋga nia yo pa i ne tamâta kinda. I kawa ŋgua ŋinde nde ara ku ara ndo, aku ŋgua ŋinde nde ŋana ivilanzi tamâta ŋgu rârâni simo tâno ndoni. Ŋgua paveâŋa ŋinde nde mine; Kirisi imo miki ilomi. Mine kala miki uru kao tinimi ŋana zo muli ŋinde miki ma kamo ara ndo kuku i lâ samba lawea. \p \v 28 Mine nde maka uru katula Kirisi parina panzi tamâta rârâni taitu-taitu. Maka iloma tu tamâta rârâni ma sipaipa ndo kuku Kirisi, aku iloma tu nenzi ilo-kalo ma ipâŋga ŋalae ndo. Mine kala maka uru kaporo ŋgua kaika panzi kapanananzi sondo. \v 29 Naŋa uru amandi kaika ku amakâsa ŋalae tina ŋana aveta wurâta ŋinde kâ. Kirisi walo kaika ilua naŋa ŋana aveta mine, aku i ne walo ŋinde uru ipâŋga nia yo lâ naneŋgu wurâta tini. \c 2 \s1 Kinda ma kalonda tawana kaika ku tapu mulinda pa kinzi laŋeŋa tamwatanzi nenzi ŋgua \p \v 1 Naŋa iloŋgu tu miki ma kasama mine; naŋa uru amakâsa ŋalae ŋinde ŋana avila miki kâ. Aku naŋa uru amakâsa mine nâ ŋana avilanzi kalo-tawana tamâta simo Laodisia lawea tona, sitavanzi tamâta pinde naŋa ŋandai ataŋo mbaunzi ŋga. \v 2 Naneŋgu wurâta ŋine nde duvi mine; naŋa iloŋgu tu apu tini kaika pa miki rârâni ilomi kalomi, aku iloŋgu tu apaŋomi ŋana kamo ilomi kalomi taitu ku kao ilomi ndo ilâ panzi Maro Kindeni ne tamâta rârâni. Ambo miki ma kamo mine, ande nemi ilo-kalo ma ipâŋga sondo, aku ŋinde ma ara ndo. Ŋineŋga miki ma kasama Maro Kindeni ne ŋgua paveâŋa ŋinde duvi sondo. Kirisi tamwata nde ŋgua paveâŋa ŋinde kanaŋo. \v 3 Maro Kindeni ne ilo-kalo kie-kie rârâni nde itogo kelekele ara ndo, ne kulu ŋalae tina. Aku Kirisi simbo nâ ikatona ilo-kalo ndoni ŋinde ikeno i tamwata ilo. \p \v 4 Naŋa tiniŋgu pwâka tu tamâta toŋge ma imâ iporo ŋgua mona-mona pa miki ŋana ilaŋemi kâ. Mine kala aporo ŋgua kaŋa mine pami lâ. \v 5 Lâ zo ŋine naŋa amo kumi tia, taitu naŋa uru kaloŋgu ŋgere ŋanami ikura zo zo, aku ŋinde itogo naŋa warakâŋgu amo kumi. Aku naŋa andeka nâ, ŋana tu miki kamo ilomi kalomi taitu ku kamandi kaika, aku nemi kalo-tawana ikeno sondo ndo pa Kirisi. \s1 Kinda ma tapasipa lâ taitu kuku Kirisi ku takai via mao \p \v 6 Miki kalomi tawana tu Yesu Kirisi nde Maro Ŋalae. Mine nde ara ŋana miki ma kapasipa lâ taitu kuku i nâ, itogo kala ŋine miki kamo mine. \v 7 Miki ma kapaipa kuku i, itogo kâi io mburu-mburu indue ilâ tâno ilo. Aku miki ma kasâu pa Yesu Kirisi tu isukami, itogo sâmbwe isuka luma kâki mine. Ara ŋana nemi kalo-tawana ma ipâŋga kaika ndo, itogo muŋga sipananami mine. Aku ara ŋana miki ma kaporo ndaŋge ŋalae ilâ pa Maro Kindeni nâ ikura zo zo. \p \v 8 Miki kapakatona sondo ŋga. Tia ma tamâta toŋge itula tâno tamâta nenzi ilo-kalo laŋeŋa kaŋa-kaŋa pami, aku ŋgua kaa ŋinde ma isae ilomi kalomi ne nzâla giri lâ. Ilo-kalo kie mine ŋandai iyoka pa Kirisi imâ pa kinda ŋga. Kinzi tamâta sikai ilo-kalo kaa mine lâ timbunzi wa tâno ŋine ne ŋgua kaa kaa wa. \p \v 9 Miki kasama tu Kirisi nde ipâŋga tamâta itogo kinda mine, andeta Maro Kindeni ne via wa kilala ndoni nde imo ndo kuku i. \v 10 Kirisi nde imo kulu-kâmba panzi koroani kaika rârâni, kinzi ŋinde uru sikai poe pa kelekele kie-kie. Miki kapaipa kuku Kirisi lâ. Mine kala Maro Kindeni via mao ilami marumbu lâ, aku via ŋinde nde ipipi ndo lâ ilomi. \v 11 Miki kapaipa kuku i lâ, aku ŋinde itogo miki kakai karae-veŋa ne mâsi toŋge. Taitu mâsi ŋinde ŋandai irerege kuku tamâta nenzi mâsi ŋana sive karaenzi kâ. Kirisi iveta mâsi ŋinde ipâŋga kanaŋo lâ ilomi kalomi. Muŋga, lâ zo ŋinde miki kapaveta kuku mâsi mao ŋinde, ande Kirisi iyautemi piti lâ ilo-kalo siŋga ne vetâŋa potomule. \v 12 Muŋga Maro Kindeni ne walo kaika ipaŋo Kirisi lâ mateŋa nianzi imo via kilo. Aku miki kapaipa kuku Kirisi lâ. Mine kala lâ zo ŋinde miki kalili pâri ara ne lââ, ande ŋinde itogo Maro Kindeni ikea miki lâ kuru ilo kuku Kirisi, ŋineŋga ipaŋomi kamo viami kilo kuku i. \p \v 13 Muŋga miki kaveta kiesaka kie-kie, aku kapono muli pa ilo-kalo siŋga nâ. Lâ zo ŋinde, miki kamo katogonzi mateŋa tamâta mine, aku miki kamo piti ndo ŋana Maro Kindeni ne ŋgua pâŋa kâ. Andeta kala ŋine Maro Kindeni via mao ilua kinda lâ, itogo via ŋinde muŋga ilua Kirisi mine, aku izavaru nenda kiesaka rârâni piti lâ tininda. \v 14 Nanayoni Mose ne ŋgua tukuŋa itula nenda vetâŋa soki rârâni ipâŋga nia yo, aku tukuŋa ŋinde ikai kazâŋa pa kinda lâ ŋgua nia. Andeta Maro Kindeni ikai ŋgua tukuŋa ŋinde ne walo ndoni piti lâ, aku isona itâra lâ Kirisi ne kâi popole tini. \v 15 Kirisi ne mateŋa lâ kâi popole tini izavaru koroani kaika nenzi walo ndo lâ, kinzi koroani ŋinde uru sikai poe pa kelekele kie-kie. Kirisi ne mateŋa ŋinde itula pwataki panzi tamâta rârâni tu i ipolenzi koroani ŋinde rârâni marumbu lâ, aku ivetanzi sipâŋga togo kelekele kaa nâ lâ tamâta rârâni naonzi. \s1 Ŋgua tukuŋa ne vetâŋa kie-kie ikura tu ivila kinda, nde tia \p \v 16 Mine nde miki ma ilomi ŋalae koŋa ŋana tamâta nenzi ŋgua tukuŋa kiri-kiri ŋana kâŋa-nuŋa wa kumbwa kie-kie wa nzimona wasaseki wa pwareâŋa ne zo sapâŋa wa, mine ndimo. \v 17 Ŋgua tukuŋa ne vetâŋa ŋinde rârâni nde itogo uŋa kaa nâ, aŋga vetâŋa mao nde ipâŋga muli. Kirisi nde vetâŋa mao warika. \p \v 18 Tamâta pinde uru sitapâri ŋalae koŋa ŋana mâsi pinde simora lâ nenzi mbupuleŋa. Kinzi tamâta mine sipono muli pa tamâta nâ nenzi ilo-kalo kaa nâ, kala sipasuka warakanzi tininzi koa tia nâ. Kinzi sindeka ŋana silâŋe tu kinzi sipatawa warakanzi tininzi, aku sindeka ŋana sipaneanzi aŋelo tona. Miki ma kapaloŋo pa nenzi ŋgua laŋeŋa ŋinde ndimo. Tia ma muli Maro Kindeni ma tini pwâka tu kulu ara toŋge ilami. \v 19 Tamâta ŋinde nde sipatâpa warakanzi piti ndo ŋana Kirisi kâ, ina kala imo kulu-kâmba pa kinda kalo-tawana tamâta ŋgu. I uru ikai poe pa ne ŋgu kinda, aku i simbo nâ uru ivila nenda kalo-tawana ŋana itumbu ŋalaŋala, ikura Maro Kindeni ipatea pa kinda mine. \p \v 20 Miki kapaipa kuku Kirisi lâ, aku ŋinde itogo miki kamâte kuku i. Mine kala tâno ŋine ne ŋgua kaa kaa ikura tu ikai poe pami kilo, ande tia. Mine nde ŋana sâ kâ ŋga miki kamo katogonzi tâno ŋine ne tamâta, a? Ŋana sâ kâ ŋga miki kapono muli pa tâno tamâta nenzi ŋgua tukuŋa kiri-kiri, a? \v 21 Kinzi nenzi ŋgua tukuŋa ŋinde nde kie mine: “Noko ma kusaŋa ŋinde ndimo”; “Noko ma kuka ŋinde ndimo”; “Noko ma kutaŋo ŋinde ndimo”. \v 22 Taitu tukuŋa kie mine nde ŋana kelekele kaa nâ kinda takai, ŋineŋga marumbu walele nâ. Kinzi tamâta nâ situla ŋgua tukuŋa mine ku sipanana kinda tu tapono muli papa. \v 23 Mao nâ, tamâta pinde ilonzi patea tu tukuŋa mine irerege kuku ilo-kalo ara, ŋana tu tukuŋa ŋinde itula vetâŋa ŋana tapaneanzi aŋelo wa tapatawa warakânda tininda wa taveta nâna pa warakânda karaenda wa. Andeta vetâŋa kie mine ikura tu ivila kinda ŋana tapu mulinda pa ilo-kalo siŋga ne vetâŋa potomule kâ, ande tia. \c 3 \s1 Kinda takai via wasaseki kuku Kirisi \p \v 1 Muŋga, lâ zo ŋinde Maro Kindeni ipaŋo Kirisi lâ mateŋa nianzi imo via kilo, ande miki kala kakai via wasaseki tona. Mine nde ara ŋana miki ma ilomi pa samba ne kelekele nâ. Lâ samba lawea, ande Kirisi isaŋona imo pa Maro Kindeni tini pa wia kâ. \v 2 Ara ŋana miki ma kalomi ŋgere ŋana samba ne kelekele nâ ikura zo zo. Miki ma kalomi ŋgere ŋana tâno ne kelekele ndimo. \v 3 Ŋana tu itogo miki nemi ilo-kalo siŋga nde imâte lâ, aku miki kapasipa lâ taitu kuku Maro Kindeni lâ. Mine kala Maro Kindeni ikatona nemi via mao pami lâ nia ŋinde Kirisi imo. \v 4 Kirisi nde nemi via mao ŋinde warika. Aku lâ zo ŋana i ma itaulo imâ ipâŋga nia yo, ande miki ma kamo kuku i, aku tamâta rârâni ma simora i kilala pwataki tu i imo Maro Ŋalae. \s1 Kinda tapâŋga tamâta wasaseki lâ \p \v 5 Mine nde ara ŋana miki ma kapu mulimi ndo pa tâno ŋine ne ilo-kalo rârâni. Ilo-kalo ŋinde uru igagatimi ŋana kapalulua tinimi potomule wa, kapaveta kuku vetâŋa muso kie-kie wa, ilomi yosi pa tinimi pinde nenzi kelekele wa. Lâ Maro Kindeni nao, ande mâsi ŋana ilomi yosi pa tinimi pinde nenzi kelekele kâ ande irerege kuku mâsi sakamao ŋana kawâŋgi kapaneanzi maro laŋeŋa kâ. \v 6 Ŋana vetâŋa kie mine kâ, ande Maro Kindeni ne wisi-nâna ma imâ panzi tamâta ŋinde uru taŋanzi kaika pa i ne ŋgua. \v 7 Aku muŋga miki warakami kala kapono muli pa ilo-kalo potomule ŋinde mine nâ, kala kapaveta kuku vetâŋa ŋinde rârâni. \v 8 Aŋga lâ zo ŋine, ande miki ma kapile vetâŋa potomule kie-kie mine; mâsi ŋana wisi-nâna kâ, aŋga mâsi ŋana pawaŋa kâ, aŋga mâsi ŋana ilomi kâki ŋana kaveta malia panzi tinimi pinde kâ, aŋga mâsi ŋana kaporo ŋgua soki ŋananzi tinimi pinde kâ, aŋga mâsi ŋana kaporo ŋgua sakamao-sakamao kâ. \v 9-10 Miki muŋga kasoki ilo-kalo siŋga tava ne mâsi rârâni piti lâ, aku kapâŋga tamâta wasaseki marumbu lâ. Mine kala miki ma kaporo ŋgua laŋeŋa panzi nimi-nambwe kalo-tawana tamâta ndimo. Maro Kindeni ipuliami kapâŋga tamâta wasaseki lâ, aku i ilo tu miki ma kasama i kilala sondo ndo. Mine kala ikura zo rârâni i uru iveta wurâta lâ ilomi kalomi, ŋana miki ma kapâŋga kamo togo i tamwata imo mine. \v 11 Kinda tapâŋga tamâta wasaseki lâ. Mine nde kinda rârâni tamo rege-rege nâ. Kinzi tamâta lâ tinikoa ŋgu nde rege-rege kunzi tamâta lâ Juda ŋgu. Aŋga tamâta ŋinde muŋga sikai karae-veŋa ne mâsi lâ tininzi nde rege-rege kunzi tamâta ŋinde ŋandai sikai mâsi ŋinde lâ tininzi. Aŋga tamâta ŋinde simo lâ tâno malawae, nenzi ŋgua wa vetâŋa piti-piti, sitavanzi tamâta uru siveta wurâta koa tia nâ panzi tamâta pinde wa tamâta uru sikai mbumbu lâ nenzi wurâta tini wa, ande kinzi ŋinde rârâni nde rege-rege nâ, ŋana tu Kirisi simbo nâ nde ŋalae, aku i tamwata imo ne tamâta kinda rârâni taitu-taitu ilonda. \s1 Kinda ma tao ilonda ndo ilâ panzi tininda pinde \p \v 12 Maro Kindeni ipatea miki tu ma kamo i tamwata ne ŋgu, aku i ilo ndo keno pami. Mine nde ara ŋana miki ma kapaveta kuku vetâŋa arara mine: miki ma kalomi sukâŋa panzi tinimi pinde; miki ma kaveta kemi ara nâ panzi; miki ma kapatawa warakami tinimi; miki ma kamo mwasa nâ kunzi tinimi pinde; aku miki ma wisimi nâna walele panzi ndimo. \v 13 Ambo noko ninambwe kalo-tawana tamâta toŋge ma italea noko ŋana vetâŋa toŋge muŋga kuveta, ande noko ma wisi nâna papa i ndimo. Ara ŋana miki taitu-taitu ma kazavaru nimi-nambwe nenzi vetâŋa soki rârâni piti lâ. Maro Ŋalae izavaru miki rârâni nemi kiesaka piti lâ; mine nde miki kala ma kazavaru tinimi pinde nenzi vetâŋa soki piti lâ tininzi mine nâ. \v 14 Aku ara ŋana miki ma kaseŋge vetâŋa taitu ŋine ilâ kunzi vetâŋa arara ŋinde; miki ma ilomi ndo panzi tinimi pinde. Vetâŋa ŋine nde ipolenzi vetâŋa arara rârâni, aku iveta miki kamo ilomi kalomi taitu, ikura Maro Kindeni ne pateâŋa mine. \p \v 15 Maro Kindeni ipatea tu miki ma kamo see ŋgu taitu, aku i ilo tu Kirisi ne wisi-pisi ma imo ŋginimi. Mine kala ara ŋana miki ma kasâu pa i ne wisi-pisi ŋinde tu ikai poe pami. Aku ara ŋana miki ma kawami ndaŋge papa i tona. \v 16 Lâ zo ndia miki ma kakai ilo-kalo ara ku kapanananzi nimi-nambwe kalo-tawana tamâta wa katunzi sondo wa, ande lâ zoni ndaina miki ma kapasakana Kirisi ne ŋgua ara rârâni ikeno kaika lâ ilomi kalomi. Aku lâ zo ndia miki kawâŋgi wâŋgiŋa paneâŋa kâ wa ndekâŋa ne wâŋgiŋa wa wâŋgiŋa pinde Koroani Sapâŋa itula ipâŋga lâ ilomi kalomi wa, ande ara ŋana miki ma kapasakana Kirisi ne ŋgua ŋinde kaika ku kawâŋgi tava kawami ndaŋge pa Maro Kindeni. \v 17 Aku nemi ŋgua poroŋa ndia wa vetâŋa ndia miki kaveta wa, ande miki ma kaveta ŋinde rârâni lâ Maro Ŋalae Yesu ŋa. Aku Yesu ma isukami ŋana kawami ndaŋge pa Tamânda Maro Kindeni. \s1 Paulo iporo ŋgua panzi tamâta simo see taitu \p \v 18 Miki taine ma kaveta ikura kaiwami tamâne kawanzi ŋgua mine. Mâsi ŋinde nde sondo ndo lâ Maro Ŋalae nao. \v 19 Aŋga miki tamâne ma tinimi mwasa nâ panzi kaiwami taine. Miki ma kambitanzi ku kaleleanzi ŋalae koŋa ndimo. \v 20 Aŋga miki lâlu, miki ma kapono muli pa tinami-tamami nenzi ŋgua ikura zo rârâni. Maro Ŋalae ilo ara ndo ŋana vetâŋa mine. \v 21 Aŋga miki lâlu ŋinde tamanzi, miki ma kaveta natumi ŋinde wisinzi nâna ndimo. Ambo miki ma kaveta mine panzi, ande kinzi ma simo tava ilonzi malia nâ. \s1 Paulo iporo ŋgua panzi tamâta uru siveta wurâta koa tia nâ, sitavanzi tamâta ŋinde nenzi tamâta ŋalaŋala \p \v 22 Miki tamâta ea uru kaveta wurâta koa tia nâ panzi tamâta ŋalaŋala, miki ma kapono muli pa nenzi ŋgua rârâni. Miki ma kaveta mine lâ zo ndia kinzi simo laiti silea pami, aku lâ zo ndia simo malawae tona. Miki ilomi tu kinzi ma sindeka ŋana nemi wurâta kâ, aku ŋinde nde ara. Andeta miki kamege ŋana Maro Ŋalae, aku ŋana duvi ŋinde kâ miki ma kalomi ŋgere sondo ku kaveta nemi wurâta rârâni ara nâ. \v 23 Wurâta ndia miki kaveta, ande miki ma kamandi kaika ku kaveta wurâta ŋinde sondo ndo. Ara ŋana miki ma ilomi mine; “Naŋa aveta wurâta ŋine panzi tamâta nâ, ande tia. Naŋa aveta wurâta ŋine papa Maro Ŋalae tona.” \v 24 Miki kalomi ŋgere sondo ŋana ŋine kâ; Maro Ŋalae nde ipatea vetâŋa arara pinde ŋana iveta panzi ne tamâta, aku muli i ma iveta vetâŋani ndaina pami, itogo nemi wurâta ne kulu mine. Kirisi ina nemi koipu mao, aku wurâta ndia miki kaveta, ande miki kaveta papa i. \v 25 Ŋana tu tamâta ea kinzi siveta vetâŋa potomule, ande kinzi ma muli sikai pareŋa-nia ŋana nenzi vetâŋa soki ŋinde kâ. Maro Kindeni iveta vetâŋa kie taituni panzi tamâta rârâni. \c 4 \p \v 1 Aŋga miki tamâta ŋalaŋala, miki ŋinde kala kamo koipu panzi wurâta tamâta pinde, ande miki ma kaveta kemi ara ku sondo nâ panzi. Miki kalomi ŋgere sondo ŋana ŋine kâ; miki warakami nemi koipu kala imo samba lawea. \s1 Kinda ma tapakatona warakânda nenda vetâŋa ku takai noŋa sondo \p \v 2 Miki ma kakai wulitia ŋana kano pa Maro Kindeni kâ ndimo. Aku lâ zo ndia miki kakai noŋa, ande miki ma kalomi ŋgere sondo ku kawami ndaŋge papa i. \v 3 Aku ara ŋana miki ma kakai noŋa pa Maro Kindeni tu ma ivila maka tona, ku ma ikai nzâla piti pama ŋana katula i kawa ŋgua ŋana Kirisi kâ. Ŋgua ŋinde muŋga ikeno paveâŋa nâ, kala ŋine ipâŋga nia yo. Kinzi sipa wâlo kaika lâ tiniŋgu ku sio naŋa amo luma sakamao ilo ŋana naneŋgu wurâta ŋinde kâ. \v 4 Aku ara ŋana miki ma kano pa Maro Kindeni tu ma ivila naŋa ŋana atula ŋgua ŋinde sondo ipâŋga nia yo, ikura i ne pateâŋa mine. \v 5 Tamâta pinde ŋandai kalonzi tawana Yesu Kirisi ŋga. Lâ zo ndia miki kamo kunzi tamâta mine, ande miki ma kapakatona sondo ŋana nemi vetâŋa kâ. Ambo miki ma kaluku ŋana katula pâri ara panzi tamâta ŋinde ikura zo rârâni, ande ŋinde ma ara. \v 6 Aku lâ zo ndia miki kaporo ŋgua panzi, ande miki ma kaporo ŋgua ara nâ. Ambo miki ma kaveta mine, ande kinzi ma ilonzi ara ŋana siloŋo nemi ŋgua kâ. Ambo tamâta toŋge ma ikasoŋami ŋana ŋgua pinde, ande miki ma kaporo ŋgua sondo nâ taulo papa. \s1 Paulo isupwanzi Tikikus ku Onesimus rua silâ pa Kolosi lawea \p \v 7 Tikikus ma imâ itapâri pami ŋana vetâŋa rârâni ipâŋga pa naŋa lâ. Tikikus nde ninda-nambwe, aku maka iloma ara nâ papa i. I uru iveta wurâta pa Maro Ŋalae, itogo maka mine, aku ne wurâta ŋinde nde ipâŋga ara ndo. \v 8 Mine kala naŋa asupwa i imâ pami, ŋana miki ma kasama ŋana maka nema saŋonâŋa wa moŋa wa. Naŋa iloŋgu tu i ne ŋgua ŋinde ma ipu tini kaika pa ilomi kalomi. \v 9 Aku naŋa asupwa nawalami Onesimus kala imâ kuku Tikikus. Onesimus nde ninda-nambwe, aku i uru iveta ne wurâta rârâni sondo nâ. Kinzi rua ma sitapâri pami ŋana vetâŋa rârâni kala ŋine ipâŋga lâ nia ŋine. \s1 Paulo iporo wisi ara ne ŋgua ilâ panzi Kolosi ŋgu \p \v 10 Aristarkus imo kuku naŋa lâ luma sakamao ilo, aku i kawa kari ara pami. Aŋga Malaka, ina Banabas tai, ande i kala mine nâ kawa kari ara pami. Ambo Malaka ma imâ pami, ande ara ŋana miki ma kandeka nâ ku kakai imâ imo kumi, ikura ŋgua ŋinde muŋga sipananami mine. \v 11 Aŋga Jisas, i ŋa toŋge Jastus, ande i kala kawa kari ara pami. Lâ Juda ŋgu, ande tamâta ŋato ŋinde simbonzi nâ uru siveta wurâta kuku naŋa ŋana kakainzi tamâta simâ Maro Kindeni ne ŋgumbi ilo. Aku kinzi uru sivila naŋa sondo nâ. \v 12 Aŋga Epafras kala kawa kari ara pami tona. I nde miki nawalami toŋge, aku imo Yesu Kirisi ne wurâta tamâta. Ikura zo rârâni, ande i uru ikai noŋa kaika pa Maro Kindeni tu i ma isukami, ŋana miki ma kamandi kaika ku kapono muli sondo pa vetâŋa rârâni Maro Kindeni ipatea pami ŋinde, itogo kalo-tawana tamâta mao uru siveta mine. \v 13 Naŋa warakâŋgu asama kala aporo pwataki tu Epafras uru imakâsa ŋalae tina ŋana ivila miki tavanzi kalo-tawana tamâta simo Laodisia lawea wa Hierapolis lawea wa. \v 14 Aŋga Luka, ina tamâta ŋana ivetanzi pukoŋa kâ ŋinde maka tinima mwasa ndo papa, ande kinzi rua Demas rua kala kawanzi kari ara pami. \v 15 Naŋa iloŋgu tu miki ma kaporo kawama kari ara panzi ninda-nambwe kalo-tawana tamâta simo Laodisia lawea, aku imâ pa Nimfa tavanzi kalo-tawana tamâta uru sipasau lâ i ne luma ŋinde tona. \p \v 16 Naŋa iloŋgu tu miki ma kapono pepa ŋine marumbu lâ ŋga, ŋineŋga kao ilâ panzi kalo-tawana tamâta ŋgu simo Laodisia lawea, ŋana kinzi kala ma sipono tona. Aku pepa ŋinde naŋa muŋga ao ilâ panzi kalo-tawana tamâta simo Laodisia lawea, ande naŋa iloŋgu tu kinzi ma sio pepa ŋinde imâ pami ŋana miki ma kapono tona. \p \v 17 Aku miki ma kaporo ŋgua mine pa Arkipus; “Noko ma kupakatona sondo, aku wurâta ŋinde muŋga silano ŋana kuveta pa Maro Ŋalae kâ, ande noko ma kuveta wurâta ŋinde sondo lee ikura wurâta ŋinde ma marumbu ndo lâ.” \p \v 18 Naŋa Paulo, naŋa warakâŋgu mbauŋgu aŋgere kari ara ne ŋgua ŋine imâ pami. Naŋa iloŋgu tu miki ma kalomi ŋgere ŋana naŋa kâ, ŋana tu naŋa amo luma sakamao ilo amo ŋai yo. Maro Kindeni ne wisi-wisi imo kumi.