\id ROM - Konkomba Bible 2nd Edition Reprint - Ghana 2014 (DBL - 2014) \h ROM YAAB \toc1 Kigbaŋ ki Pɔɔl ŋmee ki tii Rom Yaab na \toc2 Rom Yaab \toc3 ROM \mt2 Kigbaŋ ki Pɔɔl ŋmee ki tii \mt1 ROM YAAB \mt2 na \c 1 \p \v 1 Min Pɔɔl le ŋmee kigbaŋ kee. M ye Yesu Kristo aatutunn la. Uwumbɔr nan yin mi ke m li ye Yesu aakpambal, ki nyan mi ke m moon waabɔnyaan tee. \p \v 2 N‑yaayoonn na, Uwumbɔr nan puu tipuur ke u ga tii timi tibɔnyaan tee. Le waabɔnabtiib ŋmee ti waagbaŋ ki ye chain na ponn ni. \v 3 Tibɔnyaan ngbaan le ye Ujapɔɔn aabɔr. Uma le ye Tidindaan Yesu Kristo. Waah nan kpaln unibɔn na, bi nan ma u Ubɔr David aamaal ponn ni. \v 4 Uwumbɔr nan fikr u nkun ni, le Waafuur Nyaan mɔk ke u ye uma Uwumbɔr Aajapɔɔn u kpa mpɔɔn na. \v 5 U pu le Uwumbɔr ŋa tinyoor ŋa m pu, le ki ŋa mi waakpambal, ke m tuk ŋinibol mɔmɔk ke ni ŋan ke bi tii u naadii, ki kii waamɔb. \v 6 Nimi bi bi Rom aatiŋ ni na, Uwumbɔr yin ni mu, ke ni li ye Yesu Kristo aanib. \p \v 7 Nima le m ŋmee kigbaŋ kee m tii nimi bimɔk bi Rom aatiŋ ni na. Uwumbɔr gee nimi ki yin nimi ke ni li ye waanib. \p Tite Uwumbɔr ni Tidindaan Yesu Kristo ŋa tinyoor ŋa ni pu, ki tii nimi nsuudoon. \s1 Idoon aameel \p \v 8 Yesu Kristo pu, le m dooni Maawumbɔr ni mɔmɔk pu; ba pu? binib bimɔk bi dulnyaa ni na ŋun naah gaa Yesu Kristo ki kii pu na. \v 9 M di nsui mɔmɔk tun lituln tii Uwumbɔr, ki tuk binib Ujapɔɔn Yesu Kristo aabɔnyaan ngbaan. Uma Uwumbɔr le nyi ke ni ye mbamɔn, m teer nibɔr maameen mɔmɔk ponn ni, \v 10 ki mee u n‑yoonn mɔmɔk ke ni yaa ye waageehn kan, u tii mi nsan ke m dan nan mann nimi dandana wee. \v 11 M ban ke m kan nimi, ki ter nimi aan ni kan Uwumbɔr Aafuur Nyaan aapiin i ga pɔɔk nitaakpab na. \v 12 Maah len pu na le ye ke m ni nimi aah gaa Yesu Kristo ki kii pu na, ti ga pɔɔk tɔb aataakpab. \p \v 13 Nnaabitiib, m ban ke ni bee ke n‑yoonn mɔmɔk m nan ban ke m dan ni chee, le kaa kee ŋmaa dan. M ban ke m cha binib gaa Yesu ki kii Rom aatiŋ ni, ke maah ŋa pu ntim muken ponn ni na. \v 14 Ni ye limukl le ke m di tibɔnyaan tee tuk binib mɔmɔk, bi aanimbil woln na, ni bi aanimbil kaa woln na, ni bi bae mbaem na, ni bi kaa bae mbaem na. \v 15 Nima le m ban ke m tuk nimi bi bi Rom aatiŋ ni na mu tibɔnyaan ngbaan. \s1 Tibɔnyaan ngbaan aapɔɔn \p \v 16 Maa san inimɔɔn Yesu aabɔnyaan tee pu. Tibɔnyaan ngbaan kpa Uwumbɔr aapɔɔn. Binib bimɔk ŋun ti ki gaa Yesu Kristo ki kii na ga ŋmar; njan, bi ye Juu yaab na ga ŋmar, le bi kaa ye Juu yaab na mu ga ŋmar. \v 17 Tibɔnyaan ngbaan mɔk timi ke unii yaa gaa Yesu Kristo ki kii kan, Uwumbɔr ga len ke waabɔr ŋan. Ni ŋmee Uwumbɔr Aagbaŋ ni ke, “Uninyaan aah gaa Uwumbɔr ki kii na, u ga li kpa limɔfal.”\f + \fr 1:17 \ft : Lik Habakuk 2.4.\f* \s1 Unibɔn aataani \p \v 18 Uwumbɔr mɔk binib ke u gee liŋuul titunwanbirdam pu; bi tun lituln li kaa ŋan na, kaa dii u. Baabiin pu le bi yii mbamɔn. \v 19 Uwumbɔr gee liŋuul bi pu la; ba pu? waabɔr ti binib ga ŋmaa bee ti na bi mpaan pu. Uwumbɔr le di ti mɔk bi. \v 20 Buyoonn Uwumbɔr nan naan dulnyaa wee ki nan saa dandana wee na, binib kani waabimbin aah bi pu na. Naa ye ke binimbil le kan u. Bi kan tiwan ni u naan ni na, ki kan ke u kpa mpɔɔn mu kaan doo na, ki sil ye Uwumbɔr. Nima le baan ŋmaa len ke baa nyi. \v 21 Bi nyi ke u bi, ki mu aa nyuŋni u waah ŋeer pu na, ki mu aa dooni u waaterm pu. Nima le baalandak bee fam. Bisui ni bɔɔn la, kaa kpa nlan. \v 22 Bi len ke bi ye bilankpalb, le ki tee ye bijɔrb. \v 23 Baa ki dooni Uwumbɔr u nyuun ki bi n‑yoonn mu kaa kpa ndoon na. Bi ŋa binibɔm aanaŋ, ni inyoon aanaŋ, ni iwaa aanaŋ, ki dooni ŋiwaa ngbaan. \p \v 24 Nima le Uwumbɔr di cha bi, le bi dii bisui aah ban pu na, ki tun tijɔŋ aatuln, ki tun lituln li jinni biwon inimɔɔn na. Bi yii Uwumbɔr u ye mbamɔn na, ki dii ŋiwaa. \v 25 Bi dooni tiwan ni Uwumbɔr naan ni na, ki dii ni, kaa dooni Uwumbɔr u naan tiwan mɔmɔk na, kaa dii u. Uma Uwumbɔr le yeh mpakm n‑yoonn mu kaa kpa ndoon na. Amii. \p \v 26 Baah yii Uwumbɔr na, nima le u siir cha bi. Le bi tun inimɔɔn aatuln, bisui aah ban pu na. Bipiib di biŋeen aatɔtiib kpaln bijab, ki doo bi chee. \v 27 Bijab mu yii bipiib, ki chuun ban bijab, ki di biŋeen aatɔtiib kpaln bipiib ki tun inimɔɔn aatuln, le Uwumbɔr daa bitafal, baatunwanbir aah ŋeer pu na. \p \v 28 Baah kaa gee ke bi li nyi Uwumbɔr na, le u siir cha bi. Le bi dak ilandak i ye fam na, ki tun lituln li kaa ŋan na, \v 29 ki gbii titunwanbir aabɔŋ mɔmɔk. Bi gɔr kidagook ki tun baka baka, ki kpa iniman, kaa gee tɔb, ki kpa lipiipoln, ki jaa kijaak, ki ku tɔb, ki ŋmanni tɔb, ki nan tɔb, ki bii tɔb libɔɔl ni, \v 30 ni mpaan pu. Bi nan Uwumbɔr, le ki seei tɔb, ki kpa kalmbaani, ki puk kipupuk. Bi po dak baah ga ŋa pu ki moo tun titunwanbir na la. Bi yii bite ni bina aamɔi. \v 31 Baa kpa nlan. Bi yaa puu tipuur kan, baa gbiini ti. Baa gee baamaal aanib, kaa cha pinni binib, kaa san binib kinimbaak. \v 32 Bi nyi ke Uwumbɔr len ke binib bi ŋani kina na ŋeer nkun, le bi tee beenin ŋani kina, ki len ke binib yaa ŋani kina kan, naa bir. \c 2 \s1 Uwumbɔr aah ji binib tibɔr pu na \p \v 1 Tɔ, si u galni binib biken na, saan ŋmaa len tibaa ki nyan aabaa tibɔr ni Uwumbɔr chee; ba pu? aa mu ŋani kina la. Saah galni bi na, le ni mɔk ke saabɔr mu bii; ba pu? si u galni bi na, aa mu ŋani ke baah ŋani pu na la. \v 2 Ti nyi ke Uwumbɔr yaa daa binib bi ŋani kina na aatafal kan, ni ŋan. \v 3 Si u ŋani kina na, ki galni biken bi ŋani kina na, aa dak ke Uwumbɔr aan daa aatafal aa? \v 4 U ŋa si tibulchinn sakpen, ki kpa limɔr ni suklaa aa pu. Ba ŋa aa lik u fam? Saa nyi ke Uwumbɔr ban ke aa kpeln saabimbin aa? Nima le cha u ŋa si tibulchinn. \v 5 Le aatafal pɔɔ. Saa ban ke aa kpeln aasui. Nima le Uwumbɔr ga moo daa aatafal, bundaln u ga gee liŋuul binib aanimbil ni ki ji bi tibɔr mbamɔm na. \v 6 U ga ŋa binib mɔmɔk baatuln aah ŋeer pu na.\f + \fr 2:6 \ft : Lik Ilahn 62.12; Ŋiyataŋak 24.12.\f* \v 7 Binib bi kpa limɔr ki tun lituln li ŋan na, ki ban mpakm, ni nnyuŋ, ni limɔfal li kaa kpa ndoon na, bima le Uwumbɔr ga tii bi limɔfal li kaa kpa ndoon na. \v 8 Binib bi ban tibɔr, ki yii mbamɔn, ki dii nsan mu kaa ŋan na, bima le Uwumbɔr gee liŋuul sakpen bi pu. \v 9 Binib bimɔk tun titunwanbir na ga kan falaa ni limukl. Njan, Juu yaab ga kan, le binib bi kaa ye Juu yaab na mu ga kan. \v 10 Binib bimɔk tun lituln li ŋan na, Uwumbɔr ga nyuŋ bi, ki pak bi, ki tii bi nsuudoon. Njan, u ga tii Juu yaab, le ki ga tii binib bi kaa ye Juu yaab na mu; \v 11 ba pu? Uwumbɔr aa pak ubaa ki jer uken. \p \v 12 Binib bimɔk kaa nyi Moses aakaal ki tun titunwanbir na aan kan limɔfal li kaa kpa ndoon na. Uwumbɔr aan baa bi ke bi dii Moses aakaal aan baa dii. Binib bimɔk nyi Moses aakaal ki tun titunwanbir na, Uwumbɔr ga baa bi tibɔr nkaal ngbaan aah dii pu na, ki ga daa bitafal. \v 13 Uwumbɔr aan len ke binib bi nyi waakaal kaa dii mu na aabɔr ŋan. U ga len ke binib bi dii waakaal na le aabɔr ŋan. \v 14 Binib bi kaa ye Juu yaab na aa nyi Moses aakaal. Bi yaa ŋani Moses aakaal aah len pu na baageehn pu, ki mu aa nyi nkaal ngbaan kan, baalandak le mɔk bi baah ga dii pu na. \v 15 Baah ŋani pu na, nima le mɔk ke Moses aakaal aah len pu na bi bisui ni. Bisui ponn ni, bi nyi ni ŋan na, ni ni kaa ŋan na. Nima le baalandak bii bi n‑yoonn mubaa, ki pak bi n‑yoonn mubaa mu. \v 16 Ni ga li bi kina le bundaln Uwumbɔr ga cha Yesu Kristo ji binib tibɔr, ki baa bi tibɔbɔrkaan ti bi bisui ni na aabɔr. Maah tuk binib tibɔnyaan ti na le mɔk kina. \s1 Juu yaab ni nkaal na \p \v 17 Tɔ, aa len ke aa ye Juu aanii la, ki dak ke saah nyi Moses aakaal na, nima le ga cha aa ŋmar; aa kpa kipupuk ke aa nyi Uwumbɔr, \v 18 ki nyi waah gee pu na, ki bae Moses aakaal, ki nyi lituln li ŋan na, ni li kaa ŋan na, \v 19 ki dak ke aa ye usanmɔkr le ki tii bijoom, ki ga ŋmaa woln binib bi kaa waa na aanimbil, \v 20 ki ga ŋmaa mɔk bijɔrb nlan, ki ga ŋmaa mɔk mbim mmɔkm. Saah nyi Moses aakaal mu na, aa dak ke aa nyi tiwan mɔmɔk, ki dak ke saah len pu na mɔmɔk ye mbamɔn. \v 21 Tɔ, si u mɔk biken na, ba ŋa saa mɔk aabaa? Si u tuk binib ke bi taa su kinaayuk na, ba ŋa aa su? \v 22 Si u len ke binib taa gɔr kidagook na, ba ŋa aa gɔr? Si u yii ŋiwaa na, ba ŋa aa su ŋaadir ni aawan? \v 23 Si u kpa kipupuk Uwumbɔr aakaal pu ki bii nkaal ngbaan na, aa jinn u inimɔɔn la. \v 24 Ni ŋmee Uwumbɔr Aagbaŋ ponn ni ke, “Nimi Juu yaab aah ŋani titunwanbir pu na, nima le cha binib bi kaa ye Juu yaab na len Uwumbɔr tibɔbir.”\f + \fr 2:24 \ft : Lik Aisaya 52.5; Esekiel 36.20-22.\f* \p \v 25 Tɔ, aa yaa joo Moses aakaal kan, lichakpangeei kpa tinyoor. Aa mu yaa gii lichakpaln ki bii Moses aakaal kan, ni mɔk ke saa gii le na. \v 26 Binib bi kaa gii ŋichakpan na yaa joo Uwumbɔr aakaal kan, Uwumbɔr aan yii bi, ke baa gii ŋichakpan. \v 27 Binib bi kaa gii ŋichakpan na yaa joo Uwumbɔr aakaal kan, bi ŋan jer nimi Juu yaab bi gii ŋichakpan Moses aakaal aah mɔk pu na, ki bii nkaal muken na. \v 28 Unii u ye Juu aanii mpaan pu baanja na aa ye Juu aanibamɔnn. Unii u gii lichakpaln kaa kpeln waabimbin na, naa ye lichakpangeei bamɔnn. \v 29 Unii u gii lichakpaln, kaa kpeln waabimbin na aa piir Uwumbɔr aasui. Unii u dii Uwumbɔr usui ni na, uma le ye Juu aanibamɔnn. Unii u Uwumbɔr Aafuur Nyaan bi u ni na, nima le ye lichakpangeei bamɔnn. Uwumbɔr le ga pak udaan, naa ye binib. \c 3 \p \v 1 Lichakpangeei aanyoor ye ba? Juu yaab jer binib bi kaa ye Juu yaab na aa? \v 2 Een, bi jer bi tiwan aabɔŋ ni la. Ni jer tiwan mɔmɔk na le ye ke Uwumbɔr nan di waabɔr ŋa bima le aaŋaal ni. \v 3 Bi ponn ni bibaa yaa kaa gaa Uwumbɔr ki kii kan, ni ye ba? Baah kaa gaa u ki kii na, Uwumbɔr aan gbiin waa puu tipuur ti na aa? \v 4 U ga gbiin ti. Binib mɔmɔk yaa ye binyamɔndam kan, Uwumbɔr ma ye mbamɔndaan la. Ni ŋmee waagbaŋ ni ke, \q1 “Bi ga kan ke saah len pu na ye mbamɔn, \q1 Aa yaa jin binib tibɔr kan, aa kpa mbamɔn la.”\f + \fr 3:4 \ft : Lik Ilahn 51.4.\f* \p \v 5 Timi aatunwanbir yaa mɔk ke Uwumbɔr ŋani ni ŋan na kan, ti ga len ke Uwumbɔr yaa daa titafal kan, u ŋa ni kaa ŋan na aa? Binib bi kaa dii Uwumbɔr na le baa kina. \v 6 U ŋa ni ŋan na la; ba pu? ni yaa kaa ŋan kan, u ga ŋa kinye ki ji dulnyaa ni aanib tibɔr? \p \v 7 Ubaa ga baa ke, “Maah gee nnyamɔn na yaa mɔk ke Uwumbɔr ye mbamɔndaan ki ga cha binib nyuŋ u kan, ba ŋa u daa ntafal ke m ye titunwanbirdaan?” \v 8 Ti ga tun titunwanbir aan ni kpaln tiwan ni ŋan na aa? Taan ŋa kina kpala. Binib bibaa seei timi ki bui ke ti len kina la. Binib ngbaan ga kan ntafadaan mu ŋeer bi na. \s1 Ubaa aa ŋan Uwumbɔr chee \p \v 9 Tɔ, timi Juu yaab ŋan ki jer binib bi kaa ye Juu yaab na aa? Taa jer bi. M nan mɔk nimi ke binib bi ye Juu yaab na, ni bi kaa ye Juu yaab na mɔmɔk ye titunwanbirdam la. \v 10 Ni ŋmee kina le Uwumbɔr Aagbaŋ ni ke, \q1 “Unii ubaa aa ye uninyaan, \q2 \v 11 ubaa aa kpa nlan, ubaa aa ban Uwumbɔr, \q1 \v 12 bi mɔmɔk di cha waasan, bi mɔmɔk bee fam la. \q1 Ubaa aa bi ki tun lituln li ŋan na, ubaa baanja aa bi.\f + \fr 3:12 \ft : Lik Ilahn 14.1-3; 53.1-3; Ulandaan 7.20.\f* \q1 \v 13 Baaliin po ye iliin i bir na la. \q2 Bi geei inyamɔn ki ŋmanni binib. \q2 Baaliin bii binib ke ujagen \q2 aaluul aah bii binib pu na la.\f + \fr 3:13 \ft : Lik Ilahn 5.9; 140.3.\f* \q2 \v 14 Baamɔi gbii ŋisiibil ni kinanaŋ la.\f + \fr 3:14 \ft : Lik Ilahn 10.7.\f* \q1 \v 15 Bi yaa ban bi ku binib kan, naa pɔɔ. \q1 \v 16 Bi muk binib ki ŋani bi falaa n‑yoonn mɔmɔk la. \q1 \v 17 Bi chuun ban tibɔr la. \q1 \v 18 Baa san Uwumbɔr.”\f + \fr 3:18 \ft : Lik Ilahn 36.1.\f* \p \v 19 Tɔ, ti nyi ke nkaal aah len pu na mɔmɔk len binib bi bi mu chee na la. Nima le dulnyaa wee ni aanib mɔmɔk aabɔr bii Uwumbɔr chee. Ubaa aan ŋmaa len tibaa ke u nyan ubaa tibɔr ni Uwumbɔr chee. \v 20 Ubaa aan ŋmaa len ke waah joo Uwumbɔr aakaal mbamɔm pu na, waabɔr ŋan Uwumbɔr chee. Uwumbɔr aakaal le mɔk binib ke bi ye titunwanbirdam la. \s1 Uwumbɔr aah cha ti ni uma tuuk pu na \p \v 21 Dandana wee, Uwumbɔr mɔk timi waah ga ŋa pu ki len ke timi aabɔr ŋan na. Waakaal ni waabɔnabtiib aaliin le bi waagbaŋ ponn ni, ki mu tuk timi kina la. Naa ye ke ti dii waakaal mbamɔm le cha u len. \v 22 Binib bimɔk gaa Yesu Kristo ki kii na, bima le Uwumbɔr len ke baabɔr ŋan. Baah gaa Yesu Kristo ki kii na, nima le cha Uwumbɔr len ke baabɔr ŋan. Ubaa aa bi ubaa, ki cha biken; \v 23 binib mɔmɔk tun titunwanbir la, kaa gbiin Uwumbɔr aanimbil. \v 24 Le Yesu Kristo daa timi, ki gaa timi lii. Timi bi kpaan u chee na, le Uwumbɔr len ke timi aabɔr ŋan. Waabulchinn pu le u len, naa ye ke ti ŋan la. \v 25 U nan di Yesu siin binib aanimbil ni, ke u nan kpo, aan uma Uwumbɔr taa ki gee liŋuul ti pu. Ti yaa gaa Yesu ki kii kan, waasin pu le Uwumbɔr ga di cha pinn timi. Nima le mɔk ke Uwumbɔr ŋani ni ŋan na; ba pu? u nan kpa limɔr, kaa bii binib bi tun titunwanbir buyoonn Yesu Kristo aa kee dan dulnyaa wee ni na. \v 26 Tɔ, dandana wee, u len titunwanbir aabɔr ki bui ke binib bi gaa Yesu ki kii na aabɔr ŋan u chee. Nimina le mɔk ke uma Uwumbɔr si chob. \p \v 27 Tɔ, ba pu aan ti ga li kpa kipupuk? Taan li kpa kipupuk nibaa pu. Ba pu? Naa ye ke ti dii Uwumbɔr aakaal mbamɔm le cha u gaa timi lii, taah gaa Yesu ki kii na, nima le cha u gaa timi lii. \v 28 Nima pu na, ti bee ke ti yaa gaa Yesu ki kii kan, Uwumbɔr ga len ke timi aabɔr ŋan. Naa ye ke ti joo waakaal mbamɔm le cha u len kina. \v 29 Uwumbɔr ye Juu yaab baanja Aawumbɔr la aa? Waa ye binib bi kaa ye Juu yaab na mu Aawumbɔr aa? Mbamɔn, u ye. \v 30 Uwumbɔr ye Uwumbɔrbaan la. Juu yaab yaa gaa Yesu ki kii kan, Uwumbɔr ga len ke baabɔr ŋan. Bi mu kaa ye Juu yaab na yaa gaa Yesu ki kii kan, Uwumbɔr ga len ke bi mu aabɔr ŋan. \v 31 Ti yaa len ke binib yaa gaa Yesu ki kii ki ga ŋmar kan, ti yii Uwumbɔr aakaal aa? Naa bi kina kpala. Ti ŋa mu tibɔkpaan la. \c 4 \s1 Abraham aah ye limɔkl pu na \p \v 1 Tɔ, cha ti lik tiyaaja Abraham aabɔr aah nan bi pu na: \v 2 Ni yaa ba ye waatunyaan pu le cha Uwumbɔr len ke waabɔr ŋan kan, u ba ga ŋmaa li kpa kipupuk. U mu aa ŋmaa li kpa kipupuk Uwumbɔr chee. \v 3 Uwumbɔr Aagbaŋ len ke, “Abraham nan gaa Uwumbɔr aamɔboln ki kii, kina pu na le Uwumbɔr gaa u ke u ye uninyaan u chee.”\f + \fr 4:3 \ft : Lik Mpiin 15.6; Galasia yaab 3.6.\f* \v 4 Unii u tun lituln ki kan tipar na, tipar ngbaan aa ye ipiin, ni ye waapar la. \v 5 Tɔ, unii u kaa joo nkaal na yaa gaa Uwumbɔr u di cha pinn titunwanbirdam na ki kii kan, waah gaa Uwumbɔr ki kii na, nima le Uwumbɔr ga len ke waabɔr ŋan. \v 6 Ubɔr David mu nan len ke binib bi Uwumbɔr len ke baabɔr ŋan na le kpa mpopiin. Bi gaa Uwumbɔr ki kii, nima le cha u len ke baabɔr ŋan, naa ye ke bi tun litunyaan le cha u len kina. Ubɔr David nan len ke, \q1 \v 7 “Binib bi Uwumbɔr di cha baatunwanbir pinn bi na \q2 le kpa mpopiin. \q1 Uwumbɔr aah di cha binib bi aataani pinn bi na \q2 le kpa mpopiin. \q1 \v 8 Binib bi Uwumbɔr aan len ke baabɔr bii na, \q2 bima le kpa mpopiin.”\f + \fr 4:8 \ft : Lik Ilahn 32.1-2.\f* \p \v 9 U len ke Juu yaab baanja le kpa mpopiin ngbaan aa? Waa len kina. Binib bi kaa ye Juu yaab na mu kpa. Ti len ke Abraham nan gaa Uwumbɔr aamɔboln ki kii, nima le cha Uwumbɔr gaa u ke u ye uninyaan u chee. \v 10 Bayoonn Uwumbɔr len ke waabɔr ŋan? Buyoonn u nan gii lichakpaln na le aan buyoonn waa nan kee gii na? Buyoonn waa nan kee gii na. \v 11 Waah gii lichakpaln na, nima le nan ye limɔkl ki mɔk ke u gaa Uwumbɔr ki kii, nima le Uwumbɔr gaa u ke u ye uninyaan u chee, buyoonn waa nan kee gii lichakpaln na. Nima pu le Abraham ye binib bimɔk gaa Uwumbɔr ki kii, kaa gii ŋichakpan na aate. Baah gaa Uwumbɔr ki kii na, nima le Uwumbɔr gaa bi ke bi ye bininyaam u chee. \v 12 Binib bi gii ŋichakpan, ki tak Abraham aataabuu ponn ni, ki gaa Uwumbɔr ki kii ke Abraham aah nan gaa u ki kii pu, buyoonn waa nan kee gii lichakpaln na, bima mu le Abraham ye bite. \s1 Gaakii pu le ti ga kan Uwumbɔr aah puu tipuur ti na \p \v 13 Uwumbɔr nan puu tipuur tii Abraham ni uyaabitiib, ke bima le ga li yeh dulnyaa. Naa ye ke bi joo Uwumbɔr aakaal le ga cha bi kan tipuur ngbaan. Bi gaa Uwumbɔr ki kii la, le u len ke baabɔr ŋan. Nima le ga cha bi kan tipuur ngbaan. \v 14 Uwumbɔr yaa ba puu tipuur ke binib bi joo waakaal na le ga li yeh dulnyaa kan, naadii aa ba ga li kpa tinyoor. Tipuur ngbaan mu aa ba ga gbiin; ba pu? ubaa aan ŋmaa joo nkaal mɔmɔk mbamɔm. \v 15 Binib aah bii nkaal na, le Uwumbɔr gee liŋuul bi pu. Nkaal aah kaa bi nin chee na, binib aa bii nkaal. \p \v 16 Nima le Uwumbɔr puu tipuur tii binib bi gaa u ki kii na. Uwumbɔr aah gee binib pu na, nima le u tii Abraham aayaabitiib mɔmɔk waah nan puu tipuur ti na. U ga tii Abraham aayaabitiib bi ye Juu yaab ki gaa u ki kii na, ni binib bi kaa ye Juu yaab ki mu gaa u ki kii na ke Abraham aah nan gaa u ki kii pu na. Abraham ye timi bimɔk gaa Uwumbɔr ki kii na aayaaja la. \v 17 Ni ŋmee Uwumbɔr Aagbaŋ ponn ni ke Uwumbɔr bui Abraham, “M ŋa si ŋinibol pam aayaaja la.” \f + \fr 4:17 \ft : Lik Mpiin 17.5.\f* Abraham le ye tite Uwumbɔr chee. U nan tii Uwumbɔr naadii. Uma Uwumbɔr le fikr binib bi kpo na nkun ni, le ki yin binib bi kaa kee bi na, ke baah bi le na. \v 18 U nan puu tipuur tii Abraham ke u ga ŋa u ŋinibol pam aayaaja, ke uyaabitiib ga li wiir ke iŋmabi aah wiir pu na. Ni nan bi ke tipuur ngbaan aah kaan ŋmaa gbiin le na. Abraham mu nan tee kpa limakl ke ti ga nan gbiin.\f + \fr 4:18 \ft : Lik Mpiin 15.5.\f* \v 19 Ni nan gur siib u pii ŋibin nkub. Waah nan por pu na, ni nan naahn ke waan ki ŋmaa maa ubo. Upuu Sara mu nan jer timar. Le Abraham pak Uwumbɔr aah tuk u pu na, kaa joo beeni. \v 20 Uwumbɔr aah puu tipuur ti tii u na, tima le gur ye waalandak. Le u pak tipuur ngbaan mbamɔm, kaa joo beeni ke ti ga gbiin bee taan gbiin? U nan moo gaa Uwumbɔr ki kii le ki nyuŋ u, \v 21 ki sil nyi ke Uwumbɔr aah puu tipuur ti na, u ga ŋmaa ŋa kina. \v 22 Waah nan gaa Uwumbɔr aamɔboln ki kii kina na, nima le Uwumbɔr gaa u ke u ye uninyaan u chee. \v 23-24 Ni ŋmee kina le Uwumbɔr Aagbaŋ ni. Timi pu le bi nan ŋmee kina, naa ye Abraham baanja pu; ba pu? timi bi gaa Uwumbɔr u nan fikr Tidindaan Yesu nkun ni ki kii na, le u ga len ke timi aabɔr ŋan. \v 25 Yesu nan kpo timi aatunwanbir pu, le ki fikr nkun ni. Nima le Uwumbɔr len ke timi aabɔr ŋan. \c 5 \s1 Saah ga li bi pu ki li ŋan Uwumbɔr chee na \p \v 1 Taah gaa Uwumbɔr ki kii pu na, nima le u len ke timi aabɔr ŋan. Tidindaan Yesu Kristo pu le ti ni Uwumbɔr kpaan kijɔtiik. \v 2 Yesu Kristo pu, le Uwumbɔr len ke timi aabɔr ŋan. Le ti mɔɔni ki kpa limakl ke ti ga yakr u chee Uwumbɔr aamɔɔn. \v 3 Naa ye nima baanja pu le ti mɔɔni. Falaa mu pu le ti mɔɔni. Ba pu? falaa le tii timi suklaa. \v 4 Suklaa mu tii timi mbimbinyaan. Mbimbinyaan mu tii timi limakl. \v 5 Limakl ngbaan aan jinn timi inimɔɔn. Ba pu? Uwumbɔr aah tii timi Waafuur Nyaan na, Nfuur Nyaan ngbaan le cha ti bee tisui ni waah gee timi sakpen pu na. \p \v 6 Naah nan ŋeer na, le Kristo nan kpo timi bi ye titunwanbirdam na pu, taah kaa kpa mpɔɔn buyoonn na. \v 7 Ni pɔɔ ke unii kpo ke u nyan unii u dii mbamɔm na nkun ni. Nibaakan, unii ubaa ga kaa ki kpo uninyaan pu. \v 8 Tima kan, buyoonn ti nan laa ye titunwanbirdam na le Kristo nan kpo ti pu. Nima le mɔk timi Uwumbɔr aah gee timi sakpen pu na. \v 9 Kristo aasin pu le Uwumbɔr len ke timi aabɔr ŋan. Ŋmaninkabaa taah ga nya ntafadaan mu ponn ni u pu na? \v 10 Buyoonn ti nan ye Uwumbɔr aadim na, le Ujapɔɔn nan kpo ti pu. U pu, le ti ni Uwumbɔr kpaan kijɔtiik. Ti ni Uwumbɔr aah kpaan kijɔtiik na, ŋmaninkabaa taah ga ŋmar waamɔfal pu pu na? \v 11 Naa ye nima baanja pu le ti mɔɔni. Tidindaan Yesu Kristo pu le ti bee Uwumbɔr aah ŋan pu na, le ki mɔɔni. U pu le ti ni Uwumbɔr kpaan kijɔtiik. \s1 Adam pu le ti kpo, Kristo pu le ti kpa limɔfal \p \v 12 Unibaan\f + \fr 5:12 \ft : Unibaan ngbaan nan ye Adam la.\f* le nan joo ni titunwanbir dulnyaa ni, le titunwanbir ngbaan joo ni nkun. Binib mɔmɔk aah tun titunwanbir na, le nkun yaa gaa dulnyaa mɔmɔk ni.\f + \fr 5:12 \ft : Lik Mpiin 3.6.\f* \v 13 Buyoonn Moses aa nan kee tuk binib Uwumbɔr aakaal na, titunwanbir nan bi. Nkaal aah kaa bi nin chee na, Uwumbɔr aan len ke bi bii mu. \v 14 Adam aayoonn ki ti saa Moses aayoonn le nkun pii binib. Bi nan tun titunwanbir la. Baatunwanbir ni Adam u nan yii Uwumbɔr aamɔb na aatunwanbir aa kpaan. Nkun mu pii bi la. \p Ti mɔmɔk kan Adam aatunwanbir aatafadaan. Kina le ti mɔmɔk yakr Kristo aatunyaan aanyoor mu. \v 15 Uwumbɔr aah tii timi ipiin i na aa bi ke Adam aatunwanbir na. Ni ye mbamɔn ke unibaan aatunwanbir pu le nkun pii binib mɔmɔk. Yesu Kristo aanimbaasaln pu, le Uwumbɔr san binib mɔmɔk kinimbaak, ki tii bi ipiin i ye limɔfal na. \v 16 Uwumbɔr aapiin aah ŋa timi pu na aa bi ke Adam aatunwanbir aah ŋa timi pu na. Adam aatunwanbirbaan pu, le binib aabɔr bii. Uninyaan ubaa u ye Yesu na pu, le Uwumbɔr di cha pinn titunwanbirdam pam, ki len ke baabɔr ŋan. Waapiin le na. \v 17 Unibaan u bi yin u Adam na aatunwanbir pu, le nkun pii binib mɔmɔk. Unibaan Yesu Kristo na pu, le binib ga kan Uwumbɔr aaterm sakpen. U ga len ke baabɔr ŋan. Nima le ye waapiin. Bi ga li kpa limɔfal li kaa kpa ndoon na, ki kan linyaŋ. \p \v 18 Unibaan aatunwanbir pu, le binib mɔmɔk aabɔr bii. Yesu aatunyaan pu, le Uwumbɔr ga len ke binib bimɔk gaa Yesu ki kii na aabɔr ŋan, ki ga tii bi limɔfal li kaa kpa ndoon na. \v 19 Unibaan Adam aah nan yii Uwumbɔr aamɔb na, nima le binib mɔmɔk aabɔr bii Uwumbɔr chee. Yesu aah nan kii Uwumbɔr aamɔb na, nima le binib bimɔk gaa uma Yesu ki kii na aabɔr ŋan Uwumbɔr chee. \p \v 20 Moses nan tuk binib Uwumbɔr aakaal. Nkaal ngbaan mɔk bi ke baatunwanbir wiir sakpen. Le titunwanbir aah wiir nin chee na Uwumbɔr aanimbaasaln wiir ki jer titunwanbir. \v 21 Titunwanbir pu le binib kpo. Tidindaan Yesu Kristo pu, le Uwumbɔr san timi kinimbaak, ki len ke timi aabɔr ŋan, le ti kan limɔfal li kaa kpa ndoon na. \c 6 \s1 Taa ki tun titunwanbir man \p \v 1 Kina pu na, ti ga len kinye? Ti ga li beenin tun titunwanbir aan Uwumbɔr aanimbaasaln kpee ee? Taan li ŋani kina kpala. \v 2 Ti kpo ke titunwanbir taa ki li joo timi la. Ti yaa beenin tun titunwanbir kan, naa ŋan. \v 3 Baah muin timi nnyun ni, Yesu Kristo aayimbil pu na, nima le mɔk ke ti ni Yesu Kristo kpaan la. Nima pu na, waah nan kpo na, ti mu kpo u chee la. Naa bee kina aa? \v 4 Baah muin timi nnyun ni na, nima le mɔk ke ti kpo, le bi sub timi u chee. Uwumbɔr aapɔɔn pu le u fikr Kristo nkun ni. Waapɔɔn mu pu le ti kpa mbimbipɔm ki ŋani ni ŋan na. \p \v 5 Ti ni u aah kpaan pu na, ti kpo ke waah kpo pu na. Ti mu ga fikr nkun ni, ke waah fikr pu na. \v 6 Ti bee ke baah kpaa u ndɔpuinkoo pu na, bi kpaa timi aabimbikpok mu u chee, ke mbimbikpok mu kaa ŋan na taa ki li bi, aan ti taa ki li ye titunwanbir aanaagbiib. \v 7 Unii u kpo na nyan titunwanbir ni. \v 8 Taah kpo Kristo chee na, ti ŋa naadii ke ti ga li kpa limɔfal u chee. \v 9 Ti nyi ke waah fikr nkun ni na, waan ki kpo. Nkun aa ki kpa mpɔɔn u chee. \v 10 Waah kpo na, u kpo ke u kuln titunwanbir nfum mubaa, aan titunwanbir taa ki li joo timi. Waah kpa limɔfal dandana wee na, u bi ke u nyuŋ Uwumbɔr la. \v 11 Kina pu na, ni mu li nyi ke ni kpo ke titunwanbir taa ki li joo nimi la. Naah kpaan Yesu Kristo chee pu na, le ni mu kpa limɔfal ke ni nyuŋ Uwumbɔr. \p \v 12 Nima pu na, ni taa ki cha titunwanbir li joo nimi aawon ti ga kpo na, ki taa ki kii tii tiwon aah ban pu na. \v 13 Ni taa di nimi aawon tii titunwanbir, ki taa tun lituln li kaa ŋan na. Ni di nibaa tii Uwumbɔr, ke binib bi fikr nkun ni na, ki di nimi aawon tii Uwumbɔr, ke ni tun lituln li ŋan na ki tii u. \v 14 Nkaal aa ki joo nimi. Uwumbɔr aanimbaasaln le joo nimi. Nima le titunwanbir aan ki li ye nimi aadindaan. \s1 Li ye mbimbinyaan aanaagbiib man \p \v 15 Nkaal aah kaa ki joo timi aan Uwumbɔr aanimbaasaln joo timi na, ti ga tun titunwanbir aa? Taan ŋa kina kpala. \v 16 Aa yaa di aabaa tii unii aan ki kii waamɔb kan, aa ye waanaagbiija la. Naa bee kina aa? Aa yaa kii tii titunwanbir kan, aa ye titunwanbir aanaagbiija la, le ki ga kpo. Aa yaa kii Uwumbɔr aamɔb kan, u ga bui ke saabɔr ŋan. \v 17 N‑yoonn mubaa, ni nan ye titunwanbir aanaagbiib la. Ti dooni Uwumbɔr sakpen, ke baah mɔk nimi waasan pu na, ni dii nsan ngbaan nisui mɔmɔk ni, \v 18 ki nya ni titunwanbir aanaagbiir ni, ki ŋa litunyaan aanaagbiib. \v 19 M di binibɔm aabimbin ŋaŋ Uwumbɔr aabɔr ke ni bee maah len pu na aatataa mbamɔm la. Ni nan joo nimi aawon tun tijɔŋ aatuln, ni titunwanbir aabɔŋ mɔmɔk la. Dandana wee, ni di nimi aawon tun lituln li ŋan na man, aan ki ŋa binib bi bi chain na. \p \v 20 Naah nan ye titunwanbir aanaagbiib na, nitafal aa nan bi litunyaan ni. \v 21 Ni yaa teer naah tun titunwanbir ti na kan, ni jinni nimi inimɔɔn dandana wee la. Tinyoor nan bi titunwanbir ngbaan ni ii? Aayii. Titunwanbir ngbaan aadoon ye nkun la. \v 22 Uwumbɔr nyan nimi titunwanbir aanaagbiir ni la. Dandana wee, ni ye uma Uwumbɔr aanaagbiib la. Nimi aanyoor ye mbimbin mu bi chain na la. Naadoon ga li ye limɔfal li kaa kpa ndoon na. \v 23 Titunwanbir aapar ye nkun la. Tidindaan Yesu Kristo pu le Uwumbɔr aapiin ye limɔfal li kaa kpa ndoon na. \c 7 \s1 Lichamɔln aamɔkl \p \v 1 Nnaabitiib, ni mɔmɔk nyi nkaal aah bi pu na. Nima le ga cha ni bee maah ga len pu na aatataa. Nkaal dii unii buyoonn u bi na baanja la. U yaa kpo kan, nkaal aa ki dii u. \v 2 Nkaal pu le upii u kpa chal na ye uchal yoo n‑yoonn mumɔk uchal bi na. Uchal yaa kpo kan, nkaal mu len ke u ye uchal yoo na aa ki dii u. \v 3 Upii yaa ban uja uken buyoonn uchal bi na kan, bi ga len ke u ye upiidagoor la. Uchal yaa kpo kan, nkaal ngbaan aa ki dii u. U yaa mɔn uja uken kan, waa ye upiidagoor. \v 4 Nnaabitiib, nimi aabɔr mu bi kina la. Kristo aah nan kpo ndɔpuinkoo pu na, ni mu nan kpo; nkaal aa ki dii nimi. Ni kpaan Kristo u fikr nkun ni na chee la, le ki dii Uwumbɔr aasan. \v 5 Taah kaa nan dii Uwumbɔr buyoonn na, tisui nan gee Uwumbɔr aakaal aah kɔ pu na, ki cha ti tun titunwanbir ki dii nkun aasan. \v 6 Dandana wee, taah kpo na, nkaal na aa ki dii timi, ki mu aa ki joo timi tinaagbiir. Le Uwumbɔr Aafuur Nyaan tii timi mbimbipɔm, ke ti tun lituln tii Uwumbɔr. Nkaal na aa ki joo timi. \s1 Nkaal ni titunwanbir \p \v 7 Nima pu na, ti ga len ke Moses aakaal aa ŋan aa? Mu ŋan. Nkaal na yaa kaa ba bi kan, maa ba ga bee titunwanbir. Nkaal na yaa kaa ba len ke “Taa li kpa iniman” kan, maa ba ga bee ke iniman ye titunwanbir. \v 8 Nkaal aah len kina na, le titunwanbir ti bi nsui ni na yii nkaal ngbaan, ki cha m kpa iniman aabɔŋ aabɔŋ. Nkaal yaa kaa bi kan, titunwanbir aa fu. \v 9 N‑yoonn mubaa m nan bi, kaa nyi nkaal aatataa mbamɔm. Buyoonn m bee nkaal aatataa mbamɔm na, le titunwanbir fikr nsui ni. Le m bee ke m ŋeer nkun. \v 10 Uwumbɔr nan tii timi waakaal ke ti dii mu, aan ki kan limɔfal. Le m bee ke maah kaa ŋmaa joo waakaal mɔmɔk na, m ŋeer nkun. \v 11 Nkaal pu le titunwanbir ti bi nsui ni na nan kpa nsan ki ŋmann mi, ki cha m ŋeer nkun. \p \v 12 Uwumbɔr aakaal bi chain la. Uwumbɔr aah tuk timi ke ti ŋa pu na le bi chain, ki bi mbamɔm, ki ŋan. \v 13 Waakaal mu ŋan na le ku mi ii? Aayii. Titunwanbir le ku mi. Nkaal mu ŋan na pu, le titunwanbir ku mi, ki cha ti bee ke titunwanbir aa ŋan. Nkaal na le mɔk timi titunwanbir aah bir sakpen pu na. \p \v 14 Ti bee ke Uwumbɔr aakaal mɔk timi Uwumbɔr aah ban pu na. M mu aa ŋani kina; ba pu? m ye titunwanbir aanaagbiija la. \v 15 Maah ŋani pu na, maa kii kina nsui ni. Maah kaa gee ke m li ŋani tiwan ni na, m ŋani nima la. Maah nan tiwan ni na, nima le m tee ŋani. \v 16 M yaa ŋani maah kaa gee ke m li ŋani tiwan ni na kan, nima le mɔk ke m kii ke Uwumbɔr aakaal ŋan. \v 17 Naa ye ke min le ŋani kina, titunwanbir ti bi nsui ni na le cha m ŋani. \v 18 M bee ke tiwan ni ŋan na aa bi maabimbikpok ni; m ban ke m tun lituln li ŋan na, kaa ŋmaa tun. \v 19 Maah ban m tun litunyaan li na, maa tun kina. Maah kaa ban m tun titunwanbir ti na, m tun tima la. \v 20 M yaa tun maah kaa gee m tun pu na kan, naa ye ke min le tun kina, titunwanbir ti bi nsui ni na le cha m tun. \p \v 21 Naah ye pu na, m yaa ban m tun lituln li ŋan na kan, titunwanbir bi m chee la. \v 22 M gee Uwumbɔr aakaal nsui ni. \v 23 M mu kan nkaal muken maawon ni. Nkaal ngbaan jaa Uwumbɔr aakaal mu bi nsui ni na kijaak la. Nima le titunwanbir aakaal i bi maawon ni na joo mi tinaagbiir. \v 24 M kpa kinimbaak. Titunwanbir bi tiwon tee ni, ki ga ku mi. Ŋma ga nyan mi titunwanbir ngbaan ni? \v 25 M dooni Uwumbɔr u nyan mi titunwanbir ngbaan ni, Tidindaan Yesu Kristo pu na. \p Mma kan, maalandak baanja le dii Uwumbɔr aakaal. Maabimbikpok dii titunwanbir aakaal la. \c 8 \s1 Uwumbɔr Aafuur Nyaan aapɔɔn pu le ti bi \p \v 1 Nima pu na, Uwumbɔr aan len ke binib bi kpaan Yesu Kristo chee na aabɔr bii. \v 2 Taah kpaan Yesu Kristo chee na, le Uwumbɔr Aafuur Nyaan aapɔɔn tii timi limɔfal; Nfuur Nyaan aapɔɔn ngbaan le nyan mi titunwanbir ni nkun aapɔɔn ni. \v 3 Nkaal aan ŋmaa ŋa kina; ba pu? binib aa kpa mpɔɔn ke bi joo nkaal ngbaan. Le Uwumbɔr ŋa waakaal aah kaa ŋmaa ŋa pu na; timi aatunwanbir pu le u nan tun ni Ujapɔɔn Yesu dulnyaa wee ni, ke u di tiwon ti naahn timi titunwanbirdam aawon na bii titunwanbir ti bi tisui ni na aapɔɔn, \v 4 ki tii timi bi dii Waafuur Nyaan kaa ki dii mbimbikpok na mpɔɔn ke ti li dii waakaal mbamɔm. \v 5 Binib bi dii mbimbikpok na, bitafal bi mbimbikpok aabɔr ni la. Binib bi dii Uwumbɔr Aafuur Nyaan na, bitafal bi Nfuur Nyaan aabɔr ni la. \v 6 Binib bi aatafal bi mbimbikpok aabɔr ni na ga kpo la. Binib bi aatafal bi Uwumbɔr Aafuur Nyaan aabɔr ni na ga kan limɔfal, ni nsuudoon. \v 7 Binib bi aatafal bi mbimbikpok aabɔr ni na, bi ye Uwumbɔr aadim la; ba pu? baa dii waakaal, ki mu aa ŋmaa dii mu. \v 8 Binib bi dii mbimbikpok aah ban pu na aan ŋmaa piir Uwumbɔr aasui. \p \v 9 Tɔ, Uwumbɔr Aafuur Nyaan yaa bi ni ni kan, naa dii mbimbikpok aah ban pu na, ni dii Nfuur Nyaan aah ban pu na la. Kristo Aafuur Nyaan yaa kaa bi unii ni kan, udaan ngbaan aa ye Kristo yoo. \v 10 Titunwanbir pu, le nimi aawon ga kpo. Kristo yaa bi ni ni kan, Uwumbɔr Aafuur Nyaan tii nimi limɔfal; ba pu? u len ke nimi aabɔr ŋan. \v 11 Uwumbɔr nan fikr Yesu nkun ni. Uwumbɔr u fikr Yesu nkun ni na Aafuur Nyaan yaa bi ni ni kan, uma Uwumbɔr u fikr Yesu Kristo nkun ni na ga fikr nimi aawon ti ga kpo na mu. Waafuur Nyaan mu bi ni ni na aapɔɔn pu, le u ga fikr nimi nkun ni. \p \v 12 Nnaabitiib, nima pu na, ni ŋan ke ti dii Uwumbɔr Aafuur Nyaan aah ban pu na, ki taa dii unibɔn aabimbin aah ban pu na. \v 13 Ni yaa dii unibɔn aabimbin aah ban pu na kan, ni ga kpo la. Ni yaa kuln nimi aawon aatunwanbir, Uwumbɔr Aafuur Nyaan aapɔɔn pu kan, ni ga li kpa limɔfal li kaa kpa ndoon na. \v 14 Binib bimɔk dii Uwumbɔr Aafuur Nyaan aah ban pu na, bima le ye Uwumbɔr aabim. \v 15 Nfuur Nyaan mu Uwumbɔr tii nimi na, mu aa joo nimi tinaagbiir ke ni san ijawaan. Waafuur Nyaan le ŋa nimi waabim, le ki cha ti yin u ke “Nte.” \v 16 Waafuur Nyaan le kpaan timi aawiin chee, le ki ji seeraa ke ti ye Uwumbɔr aabim. \v 17 Taah ye Uwumbɔr aabim na, ti ga kan Uwumbɔr aah di tiwanyaan ni bil kiir timi paacham na. Ti ni Kristo ga kpaan kan tiwanyaan ngbaan. Ti yaa ji falaa u pu kan, ti ni u ga nan kpaan ji mmɔɔn paacham. \s1 N‑yoonn mu choo na aanyuŋ \p \v 18 M nyi ke dandana aafalaa aan ŋmaa ŋaŋ mpopiin mu ti ga nan kan mu paacham na. \v 19 Tiwan ni Uwumbɔr naan ni na mɔmɔk aanimbil man ke ni kan bundaln Uwumbɔr ga nyan waabim mpaan pu na. \v 20 Buyoonn Adam nan tun titunwanbir na, Uwumbɔr nan len ke tiwan ni u naan ni na, ni ga li bi, ki bi fam la. Waageehn pu, le u len kina. Naa ye tiwan ni u naan ni na aageehn. \v 21 Uwumbɔr mu tii tiwan ni u naan ni na limakl ke ni ga ŋa tiwan ni kaan bur na, ki kan lifuur nyaan ke Uwumbɔr aabim aah kan pu na. \v 22 Ti nyi ke Uwumbɔr aah naan tiwan nimɔk na wu ke imalween aah wu pu na, ki du ki nan saa dandana. \v 23 Naa ye tiwannaankaan baanja le wu; timi bi Uwumbɔr puen tii timi Waafuur Nyaan na, ti mu du tisui ni, ki kii bundaln Uwumbɔr ga mɔk ke ti sil ye waabim, ki ga tii timi tiwon ti kaan kpo na. \v 24 Taah ŋmar pu na, le ti kpa limakl. Unii yaa kpa limakl ke u ga kan tiwan kan, ni mɔk ke waa kee kan la. U yaa kan ni kan, waan ki li kpa limakl ni pu. \v 25 Tɔ, ti yaa kpa limakl ke ti ga kan tiwan ni tinimbil aa waa ni na kan, le ti ga li kpa limɔr ki kii bundaln ti ga kan ni na. \p \v 26 Le Uwumbɔr Aafuur Nyaan ter timi, timi aadabur ni. Taa nyi taah ga mee u mbamɔm pu na, le Waafuur Nyaan mee u tii timi, ki du, ubaa aah kaa ŋmaa len pu na. \v 27 Uwumbɔr u lik binib aasui ni aah bi pu na nyi Waafuur Nyaan aalandak aah bi pu na; ba pu? Nfuur Nyaan mee u tii waanib waah ban pu na. \p \v 28 Ti nyi ke tiwan nimɔk pii timi na, Uwumbɔr le cha ni mɔmɔk kpaln tiwan ni ŋan na ki tii binib bi gee u na. Waageehn pu le u nan yin bi. \v 29 U nan nyi binib bimɔk ga kii tii u na, le ki nan nyan bi, ke bi kpaln Ujapɔɔn Yesu Kristo aah bi pu na, aan u li ye njan aabo, naabitiib pam ponn ni. \v 30 Binib bi Uwumbɔr nyan bi na, le u yin bi. Binib bi u yin bi na, le u len ke baabɔr ŋan, ki nyuŋ bi. \s1 Uwumbɔr aah gee timi pu na \p \v 31 Uwumbɔr aah ŋa kina mɔmɔk na, ti ga len kinye? Uwumbɔr aah si tichaŋ ni na, ubaa aan ŋmaa ŋa timi nibaa. \v 32 Uwumbɔr aa yii ke waan tii timi Ujapɔɔn. U nan di Ujapɔɔn ŋa binib aaŋaal ni ke u ti kpo ti mɔmɔk aatunwanbir pu la. Waah tii timi Ujapɔɔn na, u ga ki tii timi tiwan mɔmɔk ki kpee. \v 33 Ŋma ga ŋmaa galn binib bi Uwumbɔr nyan bi na? Uwumbɔr ubaa len ke baabɔr ŋan. \v 34 Nima le ubaa aan ŋmaa galn timi. Yesu Kristo nan kpo ti pu, ki fikr nkun ni, ki bi Uwumbɔr aaŋangii wɔb, ki mee u ki tii timi. \v 35 Ba ga ŋmaa nyan timi Kristo u gee timi na aaŋaal ni? Falaa aa? Tibɔr aa? Limukl aa? Nkon aa? Igiin aa? Linimaln aa? Nkun aa? Aayii. \v 36 Ni ŋmee Uwumbɔr Aagbaŋ ni ke, \q1 “Sin pu le bi ku timi iwiin mɔmɔk, \q1 le ti naahn ipiih i bi ban bi ti kɔr i na la.”\f + \fr 8:36 \ft : Lik Ilahn 44.22.\f* \m \v 37 Tɔ, Yesu Kristo u gee timi na aapɔɔn pu, le ti kan linyaŋ kookoo. \v 38-39 Tidindaan Yesu Kristo pu, le Uwumbɔr gee timi. M sil bee ke nibaa aa bi ki ga ŋmaa yakr ti ni waageehm. Nkun, limɔfal, Uwumbɔr aatuuntiib, kinimbɔŋ aapɔɔn, dandana aabɔr, daalbaadaal aabɔr, mpɔɔn, paacham aawan, taab aawan, tiwan nimɔk bi na, ni mɔmɔk aan ŋmaa yakr ti ni Uwumbɔr aageehm. \c 9 \s1 Uwumbɔr ni waanib Israel yaab \p \v 1 Tɔ, maah ye Kristo aanii na, m len mbamɔn la. Maa gee nnyamɔn. Maalandak ni Uwumbɔr Aafuur Nyaan ji seeraa ke m len mbamɔn la. \v 2 M kpa mpombiin sakpen. Nsui bii n‑yoonn mɔmɔk, mmaal aanaabitiib Juu yaab pu la. \v 3 M ga li ŋmaa ban ke m bee fam Kristo chee, bima taa bee. \v 4 Bi ye Israel yaab la. Uwumbɔr nan ŋa bi waabim, ki nyuŋ bi, ki puu tipuur tii bi, ki tii bi waakaal, ki mɔk bi baah ga li dooni u pu na, ki bui bi waah ga ŋa tinyoor pu ki ŋa bi pu na. \v 5 Biyaajatiib ye tiyaajaninkpiib la. Kristo\f + \fr 9:5 \ft : Hiibru aaliin ni, bi yin Kristo ke Masiya. Naatataa le ye ke unii u ga gaa binib lii na.\f* aah nan ŋa unibɔn na, u nan ye bi ponn ni ubaa la. Uma le yeh mpɔɔn mɔmɔk. Cha ti pak Uwumbɔr n‑yoonn mu kaa kpa ndoon na. Amii. \p \v 6 Uwumbɔr aah puu tipuur ti tii Israel yaab na, maa len ke waa gbiin tipuur ngbaan. Bi ye Israel aayaabitiib la. Ni mu aa ye bi mɔmɔk le ye Israel yaab bamɔm. \v 7 Bi ye Abraham aayaabitiib la. Ni mu aa ye bi mɔmɔk le ye uyaabitiib bamɔm. Uwumbɔr nan tuk Abraham ke waabo Aisak aayaabitiib baanja le ga li ye uyaabitiib bamɔm.\f + \fr 9:7 \ft : Lik Mpiin 21.12.\f* \v 8 Nima le mɔk ke Abraham aayaabitiib ngem aa ye Uwumbɔr aabim. Mbim bi Uwumbɔr nan puu tipuur ke Abraham ga maa na, bima le ye uyaabitiib bamɔm. \v 9 Uwumbɔr nan puu tipuur tii u ke ni yaa nan ŋeer kan, u ga dan u chee, le upuu Sara ga maa ubijabo.\f + \fr 9:9 \ft : Lik Mpiin 18.10, 14.\f* \p \v 10 Naa ye nimina baanja. Rebeka aabijabim mulee nan kpa te ubaa, u ye tiyaaja Aisak la. \v 11-12 Le Uwumbɔr nan bui Rebeka ke ubo u ye uwaatiir na ga jer ukpel.\f + \fr 9:11-12 \ft : Lik Mpiin 25.23.\f* Buyoonn Uwumbɔr bui u kina na, waa nan kee ma mbim ngbaan. Baa nan kee ŋa ni ŋan na, bee ni kaa ŋan na. Uwumbɔr nyan mbim mulee ngbaan ponn ni ubaa, waageehn pu, naa ye baatuln pu. Nima le mɔk ke Uwumbɔr aageehn pu le u nyan waah ban unii u na. \v 13 Ni ŋmee Uwumbɔr Aagbaŋ ponn ni ke u len ke u gee Jakob ki jer Esɔ.\f + \fr 9:13 \ft : Lik Malakai 1.2-3.\f* \p \v 14 Kina kan, ti ga len kinye? Ti ga len ke Uwumbɔr ŋa ni kaa ŋan aa? Taan len kina kpala. \v 15 U nan bui Moses ke binib bi u ban u san bi kinimbaak na, u ga san bi kinimbaak la.\f + \fr 9:15 \ft : Lik Nnyam 33.19.\f* \v 16 Naa ye binib aageehn pu, kaa ye baatuln pu; Uwumbɔr aanimbaasaln pu, le u san bi kinimbaak. \v 17 Ni ŋmee Uwumbɔr Aagbaŋ ni ke Uwumbɔr nan bui Ubɔr Faro, “M ŋa si ubɔr ke m mɔk binib maah kpa mpɔɔn ki chiin si pu na, aan maayimbil nya paacham, dulnyaa aapepel mɔmɔk ni.”\f + \fr 9:17 \ft : Lik Nnyam 9.16.\f* \v 18 Nima le binib bi u ban u san bi kinimbaak na, u san bi kinimbaak. Binib bi u ban ke u cha bi gaa biyil na, u cha bi gaa la. \s1 Uwumbɔr aaŋuul, ni waanimbaasaln \p \v 19 Nibaakan, aa ga baa mi, “Ni yaa ye kina kan, ba pu Uwumbɔr galn binib? Ŋma ga ŋmaa yii waageehn?” \v 20 Njɔ, aa ye ŋma ki kpak Uwumbɔr? Tiwanaankaan aan baa unii u naan ni na, “Ba ŋa aa naan mi kina?”\f + \fr 9:20 \ft : Lik Aisaya 29.16; 45.9.\f* \v 21 Uyakmaal ga ŋmaa yakr tiyakr waageehn pu, ki di tibaa ti maa lisil aasambil, ki di tiken maa lisambil li kaa ye lisil aasambil na. \p \v 22 Uwumbɔr aah ŋa pu na, ni bi kina la. U nan ban ke u mɔk binib ke u gee liŋuul titunwanbir pu, ki ban ke bi bee waah kpa mpɔɔn pu na. Nima le u ji limɔr pam binib bi ŋa u liŋuul ki ŋeer ntafadaan na pu. \v 23 U mu ban ke binib bee waah ŋan sakpen pu na, ki san timi kinimbaak, ki ŋa timi mpopiin pam. U nan naan timi ke u ŋa timi kina la, \v 24 ki yin timi bi ye Juu yaab na, ni binib bi kaa ye Juu yaab na mu. \v 25 Ni ŋmee Hosea aagbaŋ ni ke Uwumbɔr bui ke, \q1 “Binib bi kaa nan ye maanib na, m ga yin bi maanib. \q1 Ŋinibol ŋi maa nan gee ŋi na, m ga yin ŋi maanigeehm la.\f + \fr 9:25 \ft : Lik Hosea 2.23.\f* \q1 \v 26 Baah nan tuk bi ke baa ye maanib nin chee na, \q2 nima chee le bi ga yin bi ke min Uwumbɔr u fu na aabim.”\f + \fr 9:26 \ft : Lik Hosea 1.10.\f* \m \v 27 Tɔ, Uwumbɔr aabɔnabr Aisaya nan len Israel yaab aabɔr; u nan len ke Israel yaab wiir ke nnyusakpem aatambol aah wiir pu na, le bi ponn ni, binib siib baanja ga ŋmar; \v 28 ba pu? Uwumbɔr ga daa dulnyaa aanib aatafal, waah nan len pu na, kaan taan.\f + \fr 9:28 \ft : Lik Aisaya 10.22-23.\f* \v 29 Ni bi ke Aisaya aah nan ki len pu na ke, “Uwumbɔr Mpɔɔnsakpiindaan yaa kaa ba gur timi yaabitiib siib kan, ti mɔmɔk ba ga kuln ke Sodom aatiŋ aanib ni Gomora aatiŋ aanib aah nan kuln pu na la.”\f + \fr 9:29 \ft : Lik Aisaya 1.9.\f* \s1 Israel yaab ni tibɔnyaan ngbaan \p \v 30 Nima pu na, ti ga len kinye? Binib bi kaa ye Juu yaab na aanimbil aa nan man ke Uwumbɔr len ke baabɔr ŋan. Dandana wee, baah gaa Yesu ki kii na, nima le Uwumbɔr len ke baabɔr ŋan. \v 31 Israel yaab aanimbil nan man ke bi li joo nkaal, aan Uwumbɔr len ke baabɔr ŋan. Bi mu aa nan ŋmaa joo mu; \v 32 ba pu? baa gaa Uwumbɔr ki kii. Bi dak ke baatuln pu le Uwumbɔr ga len ke baabɔr ŋan. Bi yii Yesu Kristo le ki lir; \v 33 bi gbeer lifaakuul li Uwumbɔr Aagbaŋ len laabɔr na ke, \q1 “U di lifaakuul bil Sionn aatiŋ ni. \q2 Binib ga gbeer li ki lir. \q1 Le unii umɔk gaa u ki kii na aan ji inimɔɔn.”\f + \fr 9:33 \ft : Lik Aisaya 8.14; 28.16.\f* \c 10 \p \v 1 Nnaabitiib, m mee Uwumbɔr tii maanib Israel yaab ke bi ŋmar. M ban kina le nsui mɔmɔk. \v 2 M ga ŋmaa ŋa bi seeraa ke binimbil man Uwumbɔr aatuln pu. Bi mu aa bee u mbamɔm. \v 3 Baa nyi Uwumbɔr aah ŋa pu aan ki len ke binib aabɔr ŋan u chee na. Bi nan ban ke bi dii nkaal aan ki ŋmar, ki yii Uwumbɔr aah ŋa pu ki cha binib aabɔr ŋan u chee na. \v 4 Kristo fuu ni ke binib bi gaa u ki kii na aabɔr li ŋan. Naa ye ke baah dii nkaal pu na le cha baabɔr ŋan. \s1 Uwumbɔr ban ke u gaa binib mɔmɔk lii \p \v 5 Moses nan ŋmee ke unii yaa kii nkaal aah mɔk pu na kan, Uwumbɔr ga len ke waabɔr ŋan. U nan ŋmee ke “Unii yaa ŋa nkaal aah mɔk pu na kan, u ga kan limɔfal.”\f + \fr 10:5 \ft : Lik Liifai Yaab 18.5.\f* \v 6 Timi bi gaa Yesu ki kii na, Uwumbɔr len ke timi aabɔr ŋan. Nima pu le ti len ke, “Taa baa aabaa aasui ni ke, ‘Ŋma ga buen paacham u ti li joo ni Kristo?’ \v 7 ki taa baa ke, ‘Ŋma ga buen bitekpiib do ki ti fikr Kristo nkun ni?’” \v 8 Ti len ke, “Uwumbɔr aaliin aa daa aa chee. I bi aamɔb ni, ni aasui ni.” Iliin ngbaan le ti mooni ke aa gaa Yesu ki kii.\f + \fr 10:8 \ft : Lik Ikaal 30.12-14.\f* \v 9 Aa yaa len binib aanimbil ni ke Yesu le ye Aadindaan, ki yaa ŋa naadii aasui ni ke Uwumbɔr fikr u nkun ni kan, aa ga ŋmar. \v 10 Ti gaa u ki kii tisui ni la, nima le Uwumbɔr len ke timi aabɔr ŋan. Ti len binib aanimbil ni ke ti gaa u ki kii, nima le ti ŋmar. \v 11 Uwumbɔr Aagbaŋ len ke unii umɔk gaa u ki kii na aan ji inimɔɔn.\f + \fr 10:11 \ft : Lik Aisaya 28.16.\f* \v 12 Binib bi ye Juu yaab na, ni binib bi kaa ye Juu yaab na mɔmɔk kpaan la. Uwumbɔr le ye bi mɔmɔk Aadindaan, ki ŋa tinyoor sakpen ŋa binib bimɔk mee u ke bi ŋmar na pu. \v 13 Waagbaŋ len ke unii umɔk mee Uwumbɔr ke u gaa bi lii na kan ga ŋmar.\f + \fr 10:13 \ft : Lik Joel 2.32.\f* \p \v 14 Bi yaa kaa gaa u ki kii kan, bi ga ŋa kinye aan ki mee u ke u gaa bi lii? Bi yaa kaa ŋun waaliin kan, bi ga ŋa kinye aan ki gaa u ki kii? Unii yaa kaa mooni waaliin kan, bi ga ŋa kinye aan ki ŋun? \v 15 Uwumbɔr yaa kaa tun bi ke bi ti moon waaliin kan, bi ga ŋa kinye aan ki moon i? Ni ŋmee Uwumbɔr Aagbaŋ ni ke, “Binib bi joo ni tibɔnyaan ti tii timi nsuudoon na, bi tii timi mpopiin pam.”\f + \fr 10:15 \ft : Lik Aisaya 52.7.\f* \v 16 Tɔ, naa ye binib mɔmɔk le kii tii tibɔnyaan ngbaan. Uwumbɔr aabɔnabr Aisaya nan baa ke, “Uwumbɔr, ŋma pak taah len pu na?”\f + \fr 10:16 \ft : Lik Aisaya 53.1.\f* \v 17 Tɔ, unii u gaa Kristo ki kii na, u ŋun waabɔr, nima le u gaa u ki kii. Unii u ŋun Kristo aabɔr na, unii ubaa le moon tibɔr ngbaan, nima le cha u ŋun. \p \v 18 Le m baa ke, “Israel yaab aa nan ŋun aa?” Mbamɔn, bi ŋun. Ni ŋmee Uwumbɔr Aagbaŋ ni ke, \q1 “Bineel mu tee chaa dulnyaa wee mɔmɔk ni, \q2 le kitiŋ kee mɔmɔk pu ŋun.”\f + \fr 10:18 \ft : Lik Ilahn 19.4.\f* \m \v 19 M ki baa ke, “Israel yaab aa nan bee ee?” Bi bee. Njan Moses nan len ke Uwumbɔr len ke, \q1 “M ga ŋa litimbol li kaa ye tibaa na tinyoor, \q2 le ki cha nimi Israel yaab li kpa lipiipoln li pu. \q1 M ga ŋa litimbol li aanib ye bijɔrb na tinyoor, \q2 le ki cha ni gee liŋuul bi pu.”\f + \fr 10:19 \ft : Lik Ikaal 32.21.\f* \m \v 20 Aisaya mu nan kpa lipobil pam ki len ke Uwumbɔr len ke, \q1 “Binib bi kaa chuun ban mi na kan mi la. \q2 M di mbaa mɔk binib bi kaa baa maabɔr na.”\f + \fr 10:20 \ft : Lik Aisaya 65.1.\f* \m \v 21 Israel yaab ma kan, Uwumbɔr len baabɔr ke, “Iwiin mɔmɔk m kai ŋŋaal ki yin binib bi yii mi kaa kii maamɔb na.”\f + \fr 10:21 \ft : Lik Aisaya 65.2.\f* \c 11 \s1 Uwumbɔr aah ga san Israel yaab kinimbaak pu na \p \v 1 Nima pu le m baa ke, “Uwumbɔr yii waanib Israel yaab aa?” Naa bi kina kpala. Min Pɔɔl mbaa ye Israel yaab aanii la. M ye Abraham aayaabil, ki ye Benjaminn aanibol aanii la. \v 2 Uwumbɔr aa yii waanib bi u nan lee bi njan na. Ni bee Uwumbɔr Aagbaŋ aah len Elaija aabɔr pu na. Elaija nan galn Israel yaab Uwumbɔr chee, \v 3 le ki bui ke, “Uwumbɔr, bi ku saabɔnabtiib, ki gbaa wii saatork aabimbin. Min baanja le gur saabɔnabtiib ponn ni. Le bi ban bi ku m mu.” \v 4 Uwumbɔr nan bui u kinye? U nan bui u, “M gur mbaa bijab ŋichur ŋilole bi kaa gbaan ki doon liwaal Baal na.” \v 5 Ni bi kina le dandana wee. Israel yaab ponn ni, binib siib baanja le ŋmar. Uwumbɔr lee bi waanimbaasaln pu. \v 6 Waah lee bi waanimbaasaln pu na kan, naa ye baatuln pu le u lee bi. Ni yaa ye baatuln pu kan, waanimbaasaln aan ki li ye linimbaasaln bamɔnn. \p \v 7 Kina kan, ni bi kinye? Israel yaab aah ban pu na, baa kan. Binib bi Uwumbɔr nyan bi na le kan. Bi gur na gaa biyil. \v 8 Ni ŋmee Uwumbɔr Aagbaŋ ni ke, “Uwumbɔr chuu nyan nlan biyil ni ke binimbil taa woln, bitafal mu taa ŋun, ki nan saa dandana wee.” \q1 \v 9 Ubɔr David mu nan len ke, \q1 “Cha baajikaar aajim kpaln gaawɔb, \q2 cha bi kan ntafadaan ki lir. \q1 \v 10 Cha binimbil li bɔɔn, aan bi taa li waa, \q2 ki cha bi kan falaa sakpen.” \p \v 11 Nima pu le m baa ke: Juu yaab lir ke bi taa ki fii ii? Naa bi kina kpala. Baah lir na, nima le cha binib bi kaa ye Juu yaab na ŋmar, aan Juu yaab li kpa lipiipoln bi pu. \v 12 Juu yaab nan yii Yesu, kaa ŋmar, nima le dulnyaa ni aanib bi kaa ye Juu yaab na kan tinyoor ki ŋmar. Juu yaab yaa nan ŋmar doo kan, nima le binib bi kaa ye Juu yaab na ga kan tinyoor ki jer baah nan kan pu na. \s1 Binib bi kaa ye Juu yaab na aah ŋmar pu na \p \v 13 Tɔ, m ga len nimi bi kaa ye Juu yaab na chee tibɔr. Uwumbɔr aah tun mi ke m tuk nimi waabɔr na, le m pak lituln ngbaan; \v 14 ba pu? m ban ke maanibol Juu yaab kan naah ŋmar pu na, aan ki li ban ke bi mu ŋmar. \v 15 Uwumbɔr aah yii Juu yaab na, le u ni binib bi kaa ye Juu yaab na kpaan kijɔtiik. U yaa ki gaa Juu yaab kan, ni ga li ye limɔfal le ki tii binib. Nkun aan ki li joo bi. \p \v 16 Tɔ, bi yaa di njan aaboroboro tii Uwumbɔr kan, ni mɔk ke boroboro umɔk gur na mu ye uyoo la. Bi yaa di busub aanyaan tii Uwumbɔr kan, ni mɔk ke ibon mu ye uyaan la. \v 17 Uwumbɔr nan gaa gii busunyaan aabon ibaa, le ki di timoor ni aasub aabon ki di toŋ bu pu. Juu yaab bi ke busunyaan na la. Nimi bi kaa ye Juu yaab na bi ke timoor ni aasub aabon na. Le Uwumbɔr chuu nyan ni binib bibaa Juu yaab ponn ni, ki di nimi koon Juu yaab ponn ni, ke ni yakr baanyoor, ni baawanyaan. \v 18 Nima pu na, ni taa li kpa kipupuk ke ni jer bi. Ni ga ŋa kinye ki li kpa kipupuk? Ni po ye ibon la. Naa joo inyaan, inyaan le joo nimi. Juu yaab pu le ni ŋmar, naa ye nimi pu le cha Juu yaab ŋmar. \p \v 19 Nibaakan, ni ga len ke, “Uwumbɔr chuu nyan ni binib bibaa Juu yaab ponn ni, ke u di timi koon bi ponn ni.” \v 20 Ni ye mbamɔn, Juu yaab aah kaa gaa Yesu Kristo ki kii na, nima le cha Uwumbɔr di bi lii. Nimi le gaa u ki kii. Nima le ni leŋ baaleleŋ. Ni taa li kpa kalmbaani. Ni li san Uwumbɔr. \v 21 U nan daa Juu yaab aatafal. Ni li nyi ke u ga ŋmaa daa ni mu aatafal. \v 22 Ni kan Uwumbɔr aah ŋan pu na, ki kan waah dar binib aatafal pu na. U dar binib bi kaa kii tii u na aatafal la, le ki ŋa nimi tiŋann. Ni yaa beenin dii u kan, u ga li beenin ŋani nimi tiŋann. Ni yaa kaa beenin dii u kan, u ga di ni mu lii la. \v 23 Juu yaab mu yaa kpeln ki yaa gaa Yesu Kristo ki kii kan, Uwumbɔr ga ki di bi toŋ waanib pu; u ga ŋmaa ŋa kina. \v 24 Nimi bi kaa ye Juu yaab na, ni bi ke timoor ni aasub aabon na, le Uwumbɔr gaa gii nimi ki di toŋ busunyaan pu, binib aah kaa ŋani pu na. Nima le naa pɔɔ u di Juu yaab, bi bi ke busunyaan aabon na, ki ki di toŋ busunyaan ngbaan pu. \s1 Uwumbɔr aanimbaasaln \p \v 25 Nnaabitiib, m ban ke ni bee tibɔbɔrkaan tibaa, aan ki taa li dak ke ni kpa nlan sakpen. Juu yaab bibaa kpak tibɔnyaan tee la, ki ga kpak ti ki nan saa buyoonn binib bi kaa ye Juu yaab aan Uwumbɔr lee bi na ga ŋmar na. \v 26 N‑yoonn ngbaan le Juu yaab mɔmɔk mu ga ŋmar. Ni ŋmee Uwumbɔr Aagbaŋ ni ke, \q1 “U gaal binib lir na ga nyan ni Sionn paacham, \q2 ki nyan Jakob aayaabitiib aatunwanbir. \q1 \v 27 Maah puu tipuur ti tii bi na \q2 le ye ke m ga nyan baatunwanbir bi chee.” \m \v 28 Tɔ, baah yii Yesu aabɔnyaan tee na, bi ye Uwumbɔr aadim la. Nima le ni kan tinyoor ki ŋmar. Uwumbɔr mu nan lee bi; waah lee bi na, biyaajatiib pu le u gee bi. \v 29 Uwumbɔr yaa lee binib ki ŋa tinyoor ŋa bi pu kan, waan kpeln waalandak. \v 30 Nimi bi kaa ye Juu yaab na, n‑yaayoonn na, ni nan yii Uwumbɔr aamɔb. Le dandana wee u san nimi kinimbaak, Juu yaab aah yii u na pu. \v 31 Uwumbɔr aah san nimi kinimbaak pu na, nima le ga cha u san Juu yaab bi kaa gaa Yesu ki kii dandana wee na kinimbaak. \v 32 U len ke Juu yaab ni binib bi kaa ye Juu yaab na mɔmɔk ye titunwanbirdam, aan u san bi mɔmɔk kinimbaak. \p \v 33 Uwumbɔr kpa nlan ni mbaem sakpen. Ubaa aan ŋmaa bee waah kpa sakpen pu na. Waah siin pu na, ubaa aan ŋmaa bee ŋitaa ŋi pu u siin kina na. Ubaa aan ŋmaa bee waah ŋani pu na. \v 34 Ni ŋmee Uwumbɔr Aagbaŋ ni ke, \q1 “Ŋma nyi Uwumbɔr aalandak? \q2 Ŋma ga ŋmaa tuk u waah ga ŋa pu na? \q1 \v 35 Ŋma tii u nibaa aan u giin tii u?” \m \v 36 Tiwan nimɔk bi na, ni nyan ni u chee la. U cha tiwan mɔmɔk beenin bi. Tiwan mɔmɔk bi, ke ni pak u. Uma le yeh mpakm n‑yoonn mu kaa kpa ndoon na. Amii. \c 12 \s1 Taah ga tun Uwumbɔr aatuln pu na \p \v 1 Nima pu na, nnaabitiib, Uwumbɔr aanimbaasaln pu le m gaŋ nimi, ni di nimi aawon tii Uwumbɔr, ki ŋa kitork ki fu, ki bi chain, ki ga piir usui na. Nimina le ye naah ga li dooni u mbamɔm pu na. \v 2 Ni taa ki li bi ke dulnyaa wee aanib aah bi pu na. Kpeln nimi aalandak man aan ki kpeln nimi aabimbin. Nima le ni ga bee Uwumbɔr aah gee pu na. Ni ga bee naah ga ŋa pu ki li bi mbamɔm ki tun litunyaan ki piir usui na. \p \v 3 Tɔ, Uwumbɔr aah tii mi tininkpir pu na, nima le m bui unii umɔk bi ni ponn ni na, ke u taa li dak ke u ŋan jer waah ŋan pu na. U li dak suuna, Uwumbɔr aah cha unii mɔmɔk tii u naadii pu na. \v 4 Ti kpa tiwon aawan ni wiir na tiwonbaan ponn ni la. Tiwon aawan mɔmɔk aatuln bi libaa libaa la. \v 5 Ti mu bi kina la. Ti wiir, le taah kpaan Kristo chee na, ti kpaan tiwonbaan. Ti mɔmɔk toŋ tɔb pu ke tiwon aawan aah toŋ tɔb pu pu na la. \v 6 Uwumbɔr tii timi Waafuur Nyaan aapiin ibaabaa ke i cha ti tun waatuln libaabaa na. Waah tii timi pu na, cha ti tun kina man. Unii aapiin yaa ye ke u nabr Uwumbɔr aah len pu na kan, u len iliin ngbaan waah ŋa naadii pu na. \v 7 Uken aapiin yaa ye Uwumbɔr aatuln kan, u li tun lituln ngbaan. Uken yaa ŋmaa mɔk binib Uwumbɔr aabɔr kan, u li mɔk bi. \v 8 Uken yaa ŋmaa pɔɔni binib aataakpab kan, u pɔɔk bitaakpab. Uken mu yaa ŋmaa tii bigiim kan, u li tii bi ki li kpa tibulchinn. Uken mu yaa ye Yesu aanib aaninkpel kan, utafal li bi bi ponn ni. Uken mu yaa ter binib baamukl ni kan, u li ter bi ki li kpa mpopiin. \p \v 9 Tɔ, ni li gee binib nisui ni. Ni li nan lituln li kaa ŋan na, ki li gee lituln li ŋan na. \v 10 Ni li gee tɔb mbamɔm, ke mmaalbaan ni aanib aah gee tɔb pu na, ki li pak biken ki jer nibaa. \v 11 Ni taa li san ligbanyakl man. Cha ninimbil li man Tidindaan aatuln pu, \v 12 ki li kpa mpopiin nimi aamakl pu, ki li kpa limɔr falaa ponn ni, ki li mee Uwumbɔr n‑yoonn mɔmɔk, \v 13 ki yakr nimi aawan tii Uwumbɔr aanib bi lann ni na, ki chann bicham tichann. \p \v 14 Ni mee Uwumbɔr ke u ŋa tinyoor ŋa binib bi ŋani nimi falaa na pu. Ni bui bi ke, “Uwumbɔr ŋa tinyoor ŋa ni pu.” Ni taa sii bi. \v 15 Ni li kpa mpopiin binib bi kpa mpopiin na chee, ki li wii binib bi wii na chee. \v 16 Ni li kpaa kimɔbaan man. Ni li jɔnni bigiim man, ki taa li kpa kalmbaani. Ni taa li dak ke ni kpa nlan sakpen. \p \v 17 Unii yaa ŋa si bakaa kan, taa teen u. Ni li ŋani ni ŋan na binib mɔmɔk aanimbil ni. \v 18 Ni li pɔɔni nibaa man, ki li bi suuna binib mɔmɔk chee. \v 19 Maanigeekaab, binib yaa ŋa nimi bakaa kan, ni taa teen bi. Cha Uwumbɔr le daa bitafal. Ni ŋmee Uwumbɔr Aagbaŋ ni ke Uwumbɔr len ke, “Min baanja le kpa nsan ke m daa binib aatafal. Min le ga teen bi.” \v 20 Ni ki ŋmee Uwumbɔr Aagbaŋ ni ke, “Nkon yaa joo saadin kan, tii u tijikaar u ji. Nnyunyuu yaa joo u kan, tii u nnyun u nyu. Aa yaa ŋa kina kan, inimɔɔn ga ku u.” \v 21 Unii yaa ŋa si bakaa kan, taa cha bakaa ngbaan nyaŋ si. Cha tiŋann le nyaŋ bakaa. \c 13 \s1 Kii bitinjoob aamɔb \p \v 1 Ni ŋan ke binib mɔmɔk li keei baatiŋ aayidam aamɔb. Uyidaan ubaa aa bi ubaa pu see Uwumbɔr le cha u bi. Biyidam bi bi na, Uwumbɔr le nyan bi siin. \v 2 Nima pu na, unii yaa yii waatiŋ aayidam kan, u yii Uwumbɔr aah siin pu na la. Binib bi yii bi na ga kan ntafadaan. \v 3 Biyidam aa bi ke bi li faani binib bi tun lituln li ŋan na. Bi bi ke bi li faani binib bi tun lituln li kaa ŋan na la. Aa ban ke aa li kaar biyidam aa? Tun lituln li ŋan na, nima le bi ga pak si. \v 4 Bi ye Uwumbɔr aatutum ke bi biin aa pu la. Aa mu yaa tun lituln li kaa ŋan na kan, li san ijawaan. Bi kpa mpɔɔn ke bi daa aatafal. Bi ye Uwumbɔr aatutum ke bi daa binib bi tun lituln li kaa ŋan na aatafal. \v 5 Nima pu na, ni li keei nimi aatiŋ aayidam aamɔi, ki taa kan ntafadaan; nimi aalandak mu taa bii nimi. \p \v 6 Nima pu na, ni ŋan ke ni li pa lampoo mu. Bi ye Uwumbɔr aatutum bi u nan siin bi ke bi tun lituln ngbaan na la. \v 7 Nima pu na, ni li tii nimi aayidam baah ŋeer pu na. Ni li pa lampoo tii bilampoogaab. Ni li pak binib bi ŋeer mpakm na, ki li nyuŋni binib bi ŋeer nnyuŋ na. \s1 Ngeehm \p \v 8 Ni taa li joo unii ubaa aapɔln. Naah joo tɔb aapɔln li na le ye ke ni li gee tɔb. Unii u gee binib na, u gbiin Uwumbɔr aakaal mɔmɔk la. \v 9 Ba pu? ikaal mɔmɔk nyan ni nkaal mu len ke, “Aa li gee binib biken ke saah gee aabaa pu na” ni la. Ikaal i len ke, “Taa gɔr kidagook, taa ku binib, taa su kinaayuk, taa gee nnyamɔn paani binib, taa li ban biken aawan” na, ikaal ngbaan, ni ikaal i gur na mɔmɔk nyan ni nkaal ngbaan ponn ni la. \v 10 Unii u gee binib na aa ŋani bi bakaa ubaa. Nima pu na, unii u gee binib na gbiin Uwumbɔr aakaal mɔmɔk aah len pu na la. \p \v 11 Ni li ŋani kina man. Ba pu? n‑yoonn mumina ye linimaln aayoonn la. Ni ŋeer ke ni finn ngeen pu ki taa ki san ligbanyakl. Tidindaan aah ga gir ni bundaln na aan ki yunn. Le u ga nyan timi falaa mɔmɔk ponn ni. \v 12 Naan yunn, kinyeek ga doo. Kitaak aawoln aa ki daa. Nima pu na, cha ti di cha mbɔmbɔɔn ni aatuln, aan ki li kpa mbimbinyaan mu ŋeer nwiihn na. \v 13 Cha ti li bi mbamɔm, ke binib bi bi nwiihn ni na aah bi pu na, ki taa li ye bidanyurb, ki taa nyu ndaan ki gbii, ki taa gɔr kidagook, ki taa ŋani yɔl yɔl aatuln, ki taa jaa kijaak, ki taa li kpa lipiipoln. \v 14 Ni li bi ke Tidindaan Yesu Kristo aah bi pu na, ki taa ki li ŋani nimi aabimbikpok aah ban pu na. \c 14 \s1 Taa galn aaŋeen aatɔ \p \v 1 Tɔ, unii u gaa Yesu ki kii, ki mu aa bee waasan mbamɔm na, ni gaa u man. Ni mu taa kpak u kinikpakpak waah joo beeni pu na pu. \v 2 Ubaa ga pak ke tijikaar tibaa aa kɔ. Unii u kaa kee bee Yesu aasan mbamɔm na ga li kɔ tinann. \v 3 Unii u kaa kɔ tijikaar tibaa na, u taa lik unii u kɔ tinann na fam. Unii u kɔ tinann na mu taa galn unii u kaa kɔ tijikaar tibaa na; ba pu? Uwumbɔr gaa u mu la. \v 4 Aa ye ŋma ki galn uken aatutunn? U yaa sil kan, u sil ki tii uma ubaa Aadindaan la. U yaa ti ki lir kan, u lir ki tii uma ubaa Aadindaan la. Ni ye mbamɔn, u ga sil; ba pu? Uwumbɔr ga ŋmaa cha u sil. \p \v 5 Unii ubaa pak nwiin mubaa ki jer iken la. Ubaa mu len ke iwiin mɔmɔk kpaan la. Cha unii mɔmɔk li nyi waah dak pu na, ki li ŋani kina. \v 6 Unii u pak nwiin mubaa ki jer iken na, u pak mu ki tii Tidindaan la. Unii u kaa pak nwiin mubaa ki jer iken na, u ŋa kina ki tii Tidindaan la. Unii u kaa kɔ tijikaar tibaa na, u ji ti ki tii Tidindaan la; ba pu? u dooni Uwumbɔr le ki nin ji. Unii u kɔ tijikaar tibaa na, waa ji ti, ki tii Tidindaan, ki mu dooni Uwumbɔr. \v 7 Unii ubaa aa bi ubaa baanja pu, ubaa mu aakun aa ye uma baanja aabɔr. \v 8 Ti yaa bi kan, ti bi ke ti li pak Tidindaan la. Ti yaa kpo kan, ti kpo ke ti li pak Tidindaan la. Nima pu na, ti yaa bi, bee ti yaa kpo kan, ti ye Tidindaan yaab la. \v 9 Kristo nan kpo ki fikr nkun ni, ke u li ye binib bi kpo na, ni binib bi fu na mu Aadindaan la. \v 10 Sin, ba ŋa aa galn aana aabo? Sin, ba ŋa aa lik aana aabo fam? Ti mɔmɔk ga sil Uwumbɔr aanimbiin ni, le u ji timi tibɔr. \v 11 Ni ŋmee Uwumbɔr Aagbaŋ ni ke uma Uwumbɔr len ke, \q1 “Ni ye mbamɔn, binib mɔmɔk ga dan nan gbaan nnimbiin ni, \q2 ki pak mi, ke min le ye Uwumbɔr.” \m \v 12 Nima pu na, ti mɔmɔk ga tuk Uwumbɔr taah ŋa pu na. \s1 Taa gbii aana aabo pu libuul \p \v 13 Nima pu na, ti taa ki galni tɔb. Ni li nyi ki taa leŋ nina aabo Uwumbɔr aasan ni. \v 14 Maah kpaan Tidindaan Yesu chee na, le m sil bee ke tiwan nibaa aa kɔ nibaa pu. Unii mu yaa dak ke tiwan nibaa kɔ kan, ni kɔ u chee la. \v 15 Aa yaa ji tijikaar ti kɔ aana aabo chee na, ki bii usui kan, naa ye ke aa gee u le cha aa ŋa kina. Kristo le nan kpo u pu. Aa taa ŋa u fam saajikaar pu. \v 16 Ni taa ŋani tiwan ni ga cha binib bii nimi aasanyaan na. \v 17 Uwumbɔr aanaan aa ye tijikaar ni tiwanyukaan. Mu ye mbimbinyaan, ni nsuudoon, ni mpopiin, Waafuur Nyaan aah tii timi pu na la. \v 18 Unii u dii Kristo ki bi kina na, u ga piir Uwumbɔr aasui. Binib mu ga pak u. \p \v 19 Nima pu na, ni li pɔɔni nibaa aan ki li kpaan kimɔbaan, aan ki ter tɔb ke ni dii Uwumbɔr aasan mbamɔm. \v 20 Ni taa bii Uwumbɔr aatuln tijikaar pu. Tijikaar tibaa aa kɔ. Aa mu yaa ji tijikaar ti ga bii uken aasui na kan, nima le aa ŋan. \v 21 Ni ŋan ke aa taa kiir aana aabo Uwumbɔr aasan ni; ni taa ŋmɔ kitork aanann, ki taa nyu ndaan, ki taa ŋa tiwan nibaa ni ga cha aana aabo tun titunwanbir ki lir na. \v 22 Aa yaa kɔ tijikaar tibaa, bee aa yaa kaa kɔ tibaa kan, cha ni li bi aa ni Uwumbɔr chee. Unii u ji tijikaar ti ŋan u chee na, kaa galni ubaa na, u kpa mpopiin la. \v 23 Unii u ji tijikaar, kaa pak ke ti ŋan na, waabɔr bii la; ba pu? waa ŋa naadii ke ni ŋan. Unii yaa kaa pak ke tiwan ŋan, ki ŋa ni kan, ni ye titunwanbir la. \c 15 \s1 Li pak aaŋeen aatɔ ki jer aabaa \p \v 1 Timi bi gaa Yesu ki kii mbamɔm na, ni ŋan ke ti li ji limɔr, ki ter binib bi kaa gaa u mbamɔm na, ki taa ŋani tibaa aageehn baanja. \v 2 Cha ti mɔmɔk aatafal li bi tinaabitiib ponn ni, aan ki ter bi, bi dii Uwumbɔr aasan mbamɔm. \v 3 Kristo aa nan ban ke u li ŋani uma ubaa aageehn. Ni ŋmee Uwumbɔr Aagbaŋ ni ke, “Ŋisiibil ŋi ye sin yee na choo min chee la.” \v 4 Tiwan nimɔk ŋmee Uwumbɔr Aagbaŋ ponn ni na, ni ŋmee ke ti bae ni la. Waagbaŋ pɔɔni timi aataakpab, ki ter timi ti li kpa limɔr, ki tii timi limakl. \v 5 Uwumbɔr u tii timi limɔr, ki pɔɔk timi aataakpab na tii nimi kimɔbaan Yesu Kristo aah ban pu na, \v 6 aan ni mɔmɔk li kpaan kimɔbaan ki nyuŋ Uwumbɔr, u ye Tidindaan Yesu Kristo aate na. \s1 Binib bi kaa ye Juu yaab na mu ŋun tibɔnyaan ngbaan \p \v 7 Ni gaa tɔb ke Kristo aah nan gaa nimi pu na, aan ki nyuŋ Uwumbɔr man. \v 8 M tuk nimi la, Kristo nan ter Juu yaab ki gbiin Uwumbɔr aah nan puu tipuur tii biyaajatiib pu na, ki mɔk ke Uwumbɔr len mbamɔn la, \v 9 ki cha binib bi kaa ye Juu yaab na mu nyuŋ Uwumbɔr waanimbaasaln pu, ke naah ŋmee waagbaŋ ponn ni ke, \q1 “M ga doon si binib bi kaa ye Juu yaab na aakaasisik ni, \q2 ki gaa ilahn ki pak si.” \m \v 10 Uwumbɔr ki len ke, \q1 “Nimi bi kaa ye Juu yaab na, \q2 ni li kpa mpopiin Uwumbɔr aanib chee,” \m \v 11 ki ki len ke, \q1 “Nimi bi kaa ye Juu yaab na, \q2 ni mɔmɔk pak Uwumbɔr man. \q1 Ŋinibol mɔmɔk, li pak u mbamɔm.” \m \v 12 Uwumbɔr aabɔnabr Aisaya mu nan len ke, \q1 “Jese aayaabil ga fuu ni. \q1 Uwumbɔr ga tii u mpɔɔn u li ye \q2 binib bi kaa ye Juu yaab na aayidaan. \q1 Le bi ga gaa u ki kii.” \p \v 13 Uwumbɔr tii timi limakl la. Naah gaa u ki kii pu na, u gbiin nimi mpopiin ni nsuudoon mɔmɔk. Nima le ni ga li kpa limakl sakpen, Waafuur Nyaan aapɔɔn pu. \s1 Naah ŋa pu aan Pɔɔl ŋmee kina na \p \v 14 Nnaabitiib, m nyi nsui ni ke nimi aabimbin ŋan pam. Ni bee Uwumbɔr aaliin mbamɔm, ki ga ŋmaa sur tɔb. \v 15 Tɔ, m mu aah ŋmee kigbaŋ kimina tii nimi na, m kpa lipobil ki teer nimi tibɔr tibaa pu; ba pu? Uwumbɔr san mi kinimbaak, \v 16 ki ŋa mi Yesu Kristo aatutunn ke m tuk binib bi kaa ye Juu yaab na Uwumbɔr aabɔnyaan, ki di bi tii Uwumbɔr, ke kitork na. Waafuur Nyaan le ŋa bi chain ke bi piir usui. \v 17 Maah tun lituln tii Uwumbɔr na, le m ga ŋmaa li kpa kipupuk Yesu Kristo pu. \v 18 M ban m tuk nimi Kristo aah cha m tun lituln pu na la. Maan len biken aatuln pu. U cha m tuk binib bi kaa ye Juu yaab na waabɔr ki tun lijinjiir aatun, ke bi kii waamɔb. \v 19 Uwumbɔr Aafuur Nyaan aapɔɔn pu le m tun lijinjiir aatun, ke bi bee waah kpa mpɔɔn pu na. Kina le m mooni Kristo aabɔnyaan mɔmɔk Jerusalem ponn ni, ki di ti saa Ilirikum aatiŋ ni. \v 20 Nnimbil nan man ke m moon Kristo aabɔnyaan tee, binib aah kaa kee ŋun ti pu nin chee na. Maa nan ban m buen biken aah puen moon ti nin chee na. \v 21 Ba pu? ni ŋmee Uwumbɔr Aagbaŋ ponn ni ke, \q1 “Binib bi kaa kee ŋun waabɔr na, \q2 bi ga ŋun, ki bee taatataa.”\f + \fr 15:21 \ft : Lik Aisaya 52.15.\f* \s1 Pɔɔl aah ŋa nlandak ke u mann Rom yaab pu na \p \v 22 Tɔ, maah ban m moon tibɔnyaan tee nima chee na, nima pu le maa kee kan nsan ke m dan ni chee. \v 23 Ŋibin pam aakaasisik ni, le nnimbil man ke m dan ni chee. Maah kaa ki kpa lituln do chee na na, m ban ke m dan ni chee dandana wee la. \v 24 M yaa cha Speenn aatiŋ ni kan, m ban ke m dii ni chee, ki nan mann nimi, ki yunn ni chee siib, aan ki li kpa mpopiin. Nima kan, ni ga ŋmaa ter mi m buen Speenn aatiŋ ni. \v 25 Dandana wee, m cha Jerusalem m ti tii Uwumbɔr aanib bi bi nima na ŋimombil la. \v 26 Ba pu? Yesu aanib bi bi Masedonia aatim ni, ni Akaya aatim ni na, nan too ŋimombil baageehn pu ki di ŋa ŋŋaal ni, ke m ti di tii Uwumbɔr aanib bi ye bigiim na Jerusalem ponn ni. \v 27 Ni ye mbamɔn la, baageehn pu le bi nan tii bi. Ni ŋan ke bi tii bi; ba pu? tibɔnyaan tee nan nyan ni Jerusalem aanib chee le ki fuu ni bi chee. Nima le ni ŋan ke bi mu tii bi ipiin. \v 28 M yaa fuu Jerusalem ki ti tii bi ipiin ngbaan kan, m ga nyan nima chee, ki dii ni chee, le ki nin buen Speenn aatiŋ ni. \v 29 M nyi ke m yaa fuu ni ni chee kan, Kristo ga ŋa tinyoor sakpen ki ŋa ti pu. \p \v 30 Nnaabitiib, Tidindaan Yesu Kristo pu, ni Uwumbɔr Aafuur Nyaan aageehn pu, m gaŋ nimi ke ni li mee Uwumbɔr linimaln ki tii mi, \v 31 ke u biin m pu, aan Judea aatiŋ aanib bi kaa gaa Yesu ki kii na taa ku mi, ki mee u ke maah ga tii Uwumbɔr aanib ipiin i na, i ga li mɔ bi. \v 32 Ni yaa mee Uwumbɔr kina tii mi aan u yaa kii kan, m ga fuu ni ni chee, ki ga li kpa mpopiin. Le m ni nimi aataakpab ga pɔɔk. \v 33 Uwumbɔr u tii timi nsuudoon na li bi ni mɔmɔk chee. Amii. \c 16 \s1 Pɔɔl ubaa aadoon \p \v 1 Tɔ, m ban ke ni gaa tina aabo Fiibi. U ye upii u ter Yesu aanib bi bi Senkrea aatiŋ ni na la. \v 2 U nan ter binib pam ki ter m mu. Nima na, ni mu gaa u Tidindaan pu, naah ŋeer Uwumbɔr aanib pu na, ki li ter u waah ga li ban pu na. \p \v 3 Ni doon Prisila ni uchal Akuila tii mi. Bi ye maatutuŋeer tiib Yesu Kristo aatuln ponn ni la. \v 4 M pu le bi mɔmɔk ba ga kpo. Nima le m dooni bi. Naa ye mi baanja le dooni bi. Yesu aanib bi kaa ye Juu yaab na mɔmɔk mu dooni bi. \v 5 Ni doon Yesu aanib bi kuuni bido na. \p Ni doon njɔ Epanetus, u m gee u na, ki tii mi. Uma le puen gaa Kristo ki kii, Asia aatiŋ ni. \v 6 Ni doon Mari tii mi. U nan tun lituln pam ki ter nimi. \v 7 Ni doon nnaabitiib Andronikus ni Junia. Bi nan bi kiyondiik ni m chee. Bi kpa liyimbil Yesu aakpambalb chee, ki nan puen mi ki gaa Kristo ki kii. \p \v 8 Ni doon njɔ Ampliatus tii mi. M gee u sakpen Tidindaan pu la. \v 9 Ni doon njɔ Ubanus tii mi, u ye timi aatutuŋeer Kristo aatuln ponn ni. Ni doon Stakis u m gee u na ki tii mi, \v 10 ki doon Apeles, u nyaŋ ntɔŋ Kristo pu na, ki doon Aristobulus aachiln ni aanib, \v 11 ki doon nna aabo Herodionn, ki doon Nasisus aachiln ni aanib bi dii Tidindaan na. \p \v 12 Ni doon Traifina ni Traifosa bi tun lituln tii Tidindaan na, ki doon tina aabogeehn Pesis u tun lituln pam tii Tidindaan na, \v 13 ki doon Tidindaan aanibamɔnn Rufus, ni una u kpaln m mu aana na, \v 14 ki doon Asinkritus ni Flegonn, ni Hemes, ni Patrobas, ni Hemas, ni tinaabitiib bi bi bi chee na, \v 15 ki doon Filologus, ni Julia, ni Nereus ni uninkpan, ni Olimpas, ni Uwumbɔr aanib bimɔk bi bi chee na. \p \v 16 Ni li dooni tɔb mbamɔm.\f + \fr 16:16 \ft : Bi nan ŋmee ke: Moor tɔb aatakpan ni mbimbin mu bi chain na.\f* Yesu Kristo aanib bi bi ŋipepel mɔmɔk ni na dooni nimi. \s1 Kookoo aasurm \p \v 17 Nnaabitiib, m gaŋni nimi ke ni li nyi binib bi jaani nimi ki cha ni lir, ki kpak naah nan bae Uwumbɔr aabɔr ti na. Ni nya bi chee man. \v 18 Binib bi bi kina na aa dii Tidindaan Yesu Kristo. Bi dii bima bibaa aasui aah ban pu na la. Bi kpa mmɔmɔɔn ki ŋmanni bininyaam. \v 19 Nimi ma kan, binib mɔmɔk nyi naah kii Yesu Kristo aamɔb pu na. Nima le m kpa ni pu mpopiin sakpen. M ban ke ni li kpa nlan ki li tun lituln li ŋan na, ki li bi chain, ki taa li tun lituln li kaa ŋan na. \v 20 Naan yunn, le Uwumbɔr u tii timi nsuudoon na, ga cha ni di nitaa taa kinimbɔŋ pu. \p Tidindaan Yesu Kristo ŋa tinyoor ŋa ni pu. \p \v 21 Timoti, u ye maatutuŋeer na dooni nimi. Nnaabitiib Lusius, ni Jasonn, ni Sosipata mu dooni nimi. \p \v 22 Min Tesius u ŋmee kigbaŋ kee tii Pɔɔl na, m mu dooni nimi Tidindaan pu. \p \v 23 Gayus u chann m ni Yesu aanib mɔmɔk tichann na, u mu dooni nimi. Erastus, u joo kitiŋ kee aamombil na, u mu dooni nimi. Tina aabo Kɔɔtus mu dooni nimi. \p [ \v 24 Tidindaan Yesu Kristo ŋa tinyoor ŋa ni mɔmɔk pu. Amii.] \s1 Kookoo aapak aameel \p \v 25 Cha ti nyuŋ Uwumbɔr. U kpa mpɔɔn ke u cha ni sil mbamɔm. Maah mooni Yesu Kristo aabɔnyaan ti na le len kina. Ti ye tibɔbɔrkaan ti kpiir na la. N‑yaayoonn na ti nan bɔr la. \v 26 Dandana wee, ti nyan mpaan pu. Uwumbɔr aabɔnabtiib nan ŋmee ti waagbaŋ ni. Uwumbɔr, u bi n‑yoonn mu kaa kpa ndoon na le siin ke ŋinibol mɔmɔk ŋun tibɔnyaan ngbaan, aan ki bee, ki tii u naadii, ki kii waamɔb. \p \v 27 Uwumbɔr baanja le kpa nlan. Ubaa aa ki bi. Uma le yeh mpakm Yesu Kristo pu, n‑yoonn mu kaa kpa ndoon na. Amii.