\id MAT - Konkomba Bible 2nd Edition Reprint - Ghana 2014 (DBL - 2014) 
\h MATIU 
\toc1 Tibɔnyaan ti Matiu ŋmee ti na 
\toc2 Matiu 
\toc3 MAT 
\mt2 Tibɔnyaan ti 
\mt1 MATIU 
\mt2 ŋmee ti na 
\c 1  
\s1 Yesu Kristo aayaajatiib ponn ni aayimbil 
\r (Luk 3.23-38) 
\p  
\v 1 Yesu Kristo aamaal ponn ni aayimbil le bi kigbaŋ kee ponn ni. U nan ye Ubɔr David aayaabil la. David mu nan ye Abraham aayaabil. 
\li1  
\v 2 Abraham le nan ma Aisak, Aisak mu ma Jakob, 
\li1 Jakob mu ma Juda ni unaabitiib. 
\li1  
\v 3 Juda mu ma Peres ni Sera. Bina aayimbil le nan ye Tamar. 
\li1 Peres mu ma Hesronn, Hesronn mu ma Ram, 
\li1  
\v 4 Ram mu ma Aminadab, Aminadab mu ma Nasonn, 
\li1 Nasonn mu ma Salmonn, 
\li1  
\v 5 Salmonn mu ma Boas. Una aayimbil nan ye Rahab la. 
\li1 Boas mu ma Obed. Una aayimbil nan ye Ruf la. 
\li1 Obed mu ma Jese,  
\v 6 Jese mu ma Ubɔr David. 
\m David mu ma Solomonn. Una nan ye Yuraya aapuu la, le David kpan u. 
\li1  
\v 7 Solomonn mu ma Rehoboam, Rehoboam mu ma Abija, 
\li1 Abija mu ma Asa, 
\li1  
\v 8 Asa mu ma Jehosafat, Jehosafat mu ma Joram, 
\li1 Joram mu ma Usia, 
\li1  
\v 9 Usia mu ma Jotam, Jotam mu ma Ahas, 
\li1 Ahas mu ma Hesekia, 
\li1  
\v 10 Hesekia mu ma Manase, Manase mu ma Amonn, 
\li1 Amonn mu ma Josia, 
\li1  
\v 11 Josia mu ma Jekonia ni unaabitiib buyoonn baadim nan faa bi butɔb ki chuu bi buen Babiloŋ na. 
\m  
\v 12 Baah chuu bi ki di buen Babiloŋ ni na, nee aapuwɔb le 
\li1 Jekonia ma Sealtiel, Sealtiel mu ma Serubabel, 
\li1  
\v 13 Serubabel mu ma Abiud, Abiud mu ma Eliakim, 
\li1 Eliakim mu ma Asor, 
\li1  
\v 14 Asor mu ma Sadok, Sadok mu ma Akim, 
\li1 Akim mu ma Eliud, 
\li1  
\v 15 Eliud mu ma Eleasar, Eleasar mu ma Matann, 
\li1 Matann mu ma Jakob, 
\li1  
\v 16 Jakob mu ma Josef, u ye Mari aachal na. 
\li1 Mari mu ma Yesu u bi yin u ke Kristo u ga gaa binib lii na. 
\p  
\v 17 Abraham yoonn ki yoor kina ki ti saa Ubɔr David yoonn na nan ye yaajatiib kipiik ni binaa la. David yoonn ki yoor ki ti saa buyoonn baadim chuu bi ki di buen Babiloŋ aatiŋ ni na nan ye yaajatiib kipiik ni binaa la. Buyoonn baadim chuu bi ki di buen Babiloŋ ni na ki yoor ki ti saa Kristo yoonn na nan ye yaajatiib kipiik ni binaa la. 
\s1 Baah ma Yesu Kristo pu na 
\r (Luk 2.1-7) 
\p  
\v 18 Baah ga nan ma Yesu Kristo na, le bi nan puu ke bi ga di una Mari ki di tii Josef. Baa nan kee kunn u, le bi kan ke u kpa lipuul Uwumbɔr Aafuur Nyaan pu.  
\v 19 Uchal Josef aah ye uninyaan na, le waa ban ke u jinn u inimɔɔn. U ŋa nlandak ke u loon ki yii u.  
\v 20 Waah dakl tibɔr ngbaan kina na, le u kan Uwumbɔr aatuun ubaa tidaŋ ponn ni. Le Uwumbɔr aatuun ngbaan bui u, “Josef, Ubɔr David aayaabil, taa yii ke saan joo Mari u li ye aapuu; ba pu? Uwumbɔr Aafuur Nyaan le tii u lipuul ngbaan.  
\v 21 U ga maa ubijabo, le aa ga yin u ke Yesu;\f + \fr 1:21 \ft : Yesu aatataa le ye ke “Uwumbɔr gaa timi lii”.\f* ba pu? uma le ga nyan waanib baatunwanbir ni.” 
\p  
\v 22 Nimina mɔmɔk nan ŋa ke ni gbiin Uwumbɔr aah nan cha waabɔnabr len pu na ke,  
\v 23 “Usapɔɔn u kaa nyi uja na ga nan dek lipuul ki maa ubijabo, bi ga li yin u ke Imanuel.”\f + \fr 1:23 \ft : Lik Aisaya 7.14.\f* (Imanuel aatataa le ye ke “Uwumbɔr bi ti chee”.) 
\p  
\v 24 Le Josef finn ki fii le ki nan ŋa Uwumbɔr aatuun aah tuk u ke u ŋa pu na, le ki yoor Mari di ŋa upuu.  
\v 25 Waa nan doon u chee le u nin ma waajan aabijabo. Le Josef yin u ke Yesu. 
\c 2  
\s1 Bilankpalb bi nyan ni liwipuul wɔb na 
\p  
\v 1 Bi nan ma Yesu, Betlehem aatiŋ ponn ni la, ki bi Judea aatiŋ ni na, n‑yoonn mu Herod ye ubɔr na. Baah ma Yesu na, le bilankpalb bibaa nyan ni liwipuul wɔb ki dan Jerusalem,  
\v 2 ki nan baa ke, “Baah ma ubo u ye Juu yaab\f + \fr 2:2 \ft : Bi nan ki yin Israel yaab ke Juu yaab la.\f* aabɔr na, u bi la chee? Ti kan waaŋmabil liwipuul wɔb, le ti dan ke ti nan doon u.” 
\p  
\v 3 Ubɔr Herod, ni Jerusalem aatiŋ aanib mɔmɔk aah ŋun tibɔr ngbaan na, le ti muk bi.  
\v 4 Le u yin Uwumbɔr aatotoorninkpiib ni Uwumbɔr aakaal aamɔmɔkb mɔmɔk, le ki nan baa bi, “Bi ga maa Kristo u ga gaa binib lii na la chee?” 
\p  
\v 5 Le bi tuk u, “Betlehem aatiŋ, ki bi Judea aatiŋ ni na; ba pu? Uwumbɔr aabɔnabr aah nan ŋmee pu na sɔ: 
\q1  
\v 6 ‘Sin Betlehem aatiŋ, ki bi Judea aatiŋ ni na, 
\q2 saa ye kitiwaatiir Judea aatim ponn ni; 
\q1 ba pu? uyidaan ga nyan aa ponn ni, 
\q1 ki ga li ye Uwumbɔr aanib Israel yaab aayidaan.’”\f + \fr 2:6 \ft : Lik Maika 5.2.\f* 
\p  
\v 7 Le Herod yin bilankpalb ngbaan libɔɔl ni, le ki baa bi, “Liŋmabil ngbaan nan nyan ni bayoonn?” Le bi tuk u.  
\v 8 Le u tun bi ke bi buen Betlehem, ki tuk bi, “Li cha man ki ti bee ubo ngbaan aabɔr mbamɔm. Ni yaa ti kan u kan, ni gir ni man ki nan tuk mi, aan m mu buen ti doon u.” 
\p  
\v 9 Waah len kina doo na, le bi siir ki cha. Baah siir ki cha na, le bi kan liŋmabil li bi nan kan liwipuul wɔb na loln bi pu nsan, ki ti fuu ubo ngbaan aah bi nin chee na, le ki sil nima chee paacham.  
\v 10 Baah kan liŋmabil ngbaan na, le bi kpa mpopiin sakpen ki mɔɔni.  
\v 11 Le bi koo lidichal ngbaan ni, ki ti kan ubo ngbaan ni una Mari. Bi nan gbaan kitiŋ ki doon ubo ngbaan, le ki chuu piir baataakɔr ki tii u ipiin. Bi nan tii u salmaa, ni tulalee u bi yin u ke frankinsense, ni tulalee u bi yin u ke mir na. 
\p  
\v 12 Le Uwumbɔr nan tuk bi tidaŋ ponn ni ke bi taa ki gir buen ubɔr Herod chee. Nima pu na, bi nan dii nsan yayan le ki kun.\fig Betlehem aatiŋ|src="BK00360B.tif" size="span" ref="Matiu 2.1-12" \fig* 
\s1 Josef aah yoor Yesu ki di san buen Ijipt aatiŋ ni pu na 
\p  
\v 13 Baah nan chaa kun na, Josef nan kan Uwumbɔr aatuun tidaŋ ponn ni. Le Uwumbɔr aatuun ngbaan bui u, “Fiin ki yoor ubo ngbaan ni una ki san buen Ijipt aatiŋ ni, ki ti li bi nima ki kiir bundaln m ga nan tuk si ke aa nya nima na. Ubɔr Herod ga li ban ubo ngbaan ke u ku u.” 
\p  
\v 14 N‑yaayoonn ngbaan le Josef fii le ki yoor ubo ngbaan ni una kinyeek, ki nyan nima ki buen Ijipt,  
\v 15 ki ti bi nima le Herod ti kpo. 
\p Nimina nan ŋa kina ke ni gbiin Uwumbɔr aah nan cha waabɔnabr len pu na, ke Uwumbɔr bui ke, “M yin Maabo ke u nyan ni Ijipt aatiŋ ni.”\f + \fr 2:15 \ft : Lik Hosea 11.1.\f* 
\s1 Ubɔr Herod aah ku mbim pu na 
\p  
\v 16 Le Herod bee ke bilankpalb ngbaan ŋmann u la. Le u gee liŋuul sakpen, ki cha waajab ku mbijabim bi mɔmɔk ye ŋibin ŋilee aabim, ni bi mu kaa fuu kina na, ki bi Betlehem, ni Betlehem aatingbaan ni na. U nan baa bilankpalb ngbaan ke bi kan liŋmabil ngbaan bayoonn. Nima le cha u bee Yesu aabin aah saa pu na. 
\p  
\v 17 Waah ku mbim ngbaan pu na, le ni gbiin Uwumbɔr aabɔnabr Jeremia aah nan len pu na ke, 
\q1  
\v 18 “Bi ŋun kifuuk Rama aatiŋ ni, 
\q2 ki ye ikpowiil aafuuk la. 
\q1 Rachel le wii waabim pu, 
\q2 bi mɔmɔk kpo a, 
\q1 le ubaa aan ŋmaa sɔŋ usui.”\f + \fr 2:18 \ft : Lik Jeremia 31.15.\f* 
\s1 Josef aah di Yesu nyan ni Ijipt aatiŋ ni pu na 
\p  
\v 19 Ni bi cha le Herod ti kpo. Waah kpo na, le Josef, u nan bi Ijipt aatiŋ ni na, kan Uwumbɔr aatuun tidaŋ ni.  
\v 20 Le Uwumbɔr aatuun ngbaan bui u, “Fii ki yoor ubo ngbaan ni una ki gir buen Juu yaab aatiŋ ni. Binib bi nan ban bi ku ubo ngbaan na kpo a.” 
\p  
\v 21 Le u fii ki yoor ubo ngbaan ni una, ki ti fuu Juu yaab aatiŋ ni. 
\p  
\v 22 Le u ŋun ke Ubɔr Herod aabo Akelaus jin ute aanaan Judea aatiŋ ni. Nima pu na, Josef nan san ijawaan, kaa ban u buen nima. Le Uwumbɔr tuk u tidaŋ ni waah ga li cha nin chee na.  
\v 23 Le u buen kitiŋ kibaa ni, bi yin ki ke Nasaref, ki bi Galilee aatiŋ ni na. Waah ŋa kina na, le ni gbiin Uwumbɔr aabɔnabr aah nan len pu na, ke bi ga yin Yesu ke Nasaref aatiŋ aanii la. 
\c 3  
\s1 Jɔnn u muini binib nnyun ni na aah moon Uwumbɔr aabɔr pu na 
\r (Mak 1.1-8; Luk 3.1-18; Jɔnn 1.19-28) 
\p  
\v 1 N‑yoonn ngbaan le Jɔnn u muini binib nnyun ni na bi nteersakpiin ni, Judea aatiŋ ni,  
\v 2 le ki mooni, “Kpeln nimi aabimbin man. Uwumbɔr aanaan peen ni a.”  
\v 3 Uwumbɔr aabɔnabr Aisaya nan len Jɔnn aabɔr ke, 
\q1 “Unii ubaa bi nteersakpiin ni ki tar ke: 
\q2 ‘Toor Uwumbɔr aasan man, 
\q2 ki ŋa waasan mu li tok ki tii u.’”\f + \fr 3:3 \ft : Lik Aisaya 40.3.\f* 
\p  
\v 4 Jɔnn nan pee kikpalk ki bi nan di laakumii aakor luu ki na, ki di ligbapapaln buu uchaŋ ni. Waajikaar nan ye itoon ni tisiir la.  
\v 5 Le binib nyan ni Jerusalem, ni Judea aatim mɔmɔk ni, ni Jɔɔdann aamɔɔl aatingbaan ni, ki dan u chee,  
\v 6 le ki nan kpiir baatunwanbir tuk Uwumbɔr. Le Jɔnn muin bi nnyun ni, Jɔɔdann aamɔɔl ni. 
\p  
\v 7 Le Jɔnn kan Farisii yaab ni Sajusii yaab\f + \fr 3:7 \ft : Farisii yaab ni Sajusii yaab nan ye Juu yaab bibaa bi aanimbil man ke binib li dii Moses aakaal na. Bi mu aa nan dii nkaal ngbaan mbamɔm. Bi nan kpa kigaak la, kaa nan kpa linimbaasaln.\f* pam dan u chee ke u muin bi nnyun ni. Le u baa bi, “Nimi ijagen aabim, ŋma sur nimi ke ni nya ntafadaan mu choo na ni?  
\v 8 Ni li tun lituln li ga mɔk ke ni sil kpeln nimi aabimbin na,  
\v 9 ki taa bui ke niyaaja aah ye Abraham na, nima le ga cha ni nyan ntafadaan ni. M tuk nimi la, Uwumbɔr ga ŋmaa di ŋitakpal ŋimina kpaln Abraham aayaabitiib,  
\v 10 hali dandana wee Uwumbɔr toor kichɔk ke u ti gaa isui. Isui imɔk kaa lu ŋisubil ŋi ŋan na, u ga gaa i, ki di ŋa mmii ni.  
\v 11 Mma muini nimi nnyun ni la, ki mɔk ke ni kpeln nimi aabimbin. Unii u paa ni m pu na jer mi. Maa ŋeer m chuu takl waanaatak tii u. Uma le ga nan muin nimi Uwumbɔr Aafuur Nyaan, ni mmii ni.  
\v 12 U joo waayikpimbik uŋaal ni, u ti chaar waajikaar, ki ga di njikaabim ŋa lipil ni, ki di tigbengbir see mmii mu kaan junn na ni.” 
\s1 Waah muin Yesu nnyun ni pu na 
\r (Mak 1.9-11; Luk 3.21-22) 
\p  
\v 13 N‑yoonn ngbaan le Yesu nyan ni Galilee, ki dan Jɔnn chee, Jɔɔdann aamɔɔl ni, ki ban ke Jɔnn muin u nnyun ni.  
\v 14 Le Jɔnn aa kii, le ki len ke, “Ni ŋan si le muin mi nnyun ni, le aa ban ke m muin si.” 
\p  
\v 15 Le Yesu bui u ke, “Kii kina n‑yoonn mue. Ni ŋan ke ti ŋa Uwumbɔr aah ban pu na mɔmɔk.” 
\p Le Jɔnn kii ki muin u nnyun ni.  
\v 16 Waah muin u doo na, libuul ngbaan ni le Yesu nyan ni nnyun ni. Le kitaapaak chuu piir. Le u kan Uwumbɔr Aafuur Nyaan sunn ni ki naahn linanjel, ki nan tɔŋ u pu.  
\v 17 Le u ŋun nneel len paacham ke, “Njapɔɔn u m gee u na sɔ. Nnimbil gbiin u.”\f + \fr 3:17 \ft : Lik Aisaya 42.1.\f* 
\c 4  
\s1 Kinimbɔŋ aah tɔŋ Yesu pu na 
\r (Mak 1.12-13; Luk 4.1-13) 
\p  
\v 1 N‑yoonn ngbaan le Uwumbɔr Aafuur Nyaan cha Yesu buen nteersakpiin ni ke kinimbɔŋ ti tɔŋ u.  
\v 2 Yesu nan lul bumɔb nwiin pu ni kinyeek iwiin imonko ilee. Iwiin imonko ilee ngbaan aah jer na, le nkon chuu u.  
\v 3 Le kinimbɔŋ u tɔŋni binib na dan u chee, le ki nan bui u, “Aa yaa ye Uwumbɔr Aajapɔɔn kan, bui ŋitakpal ŋimina aan ŋi kpaln tijikaar.” 
\p  
\v 4 Le Yesu bui ki ke, “Ni ŋmee Uwumbɔr Aagbaŋ ni ke, ‘Tijikaar baanja aan ŋmaa tii unii limɔfal. Limɔboln limɔk nyan ni Uwumbɔr aamɔb ni na le ga tii unii limɔfal.’”\f + \fr 4:4 \ft : Lik Ikaal 8.3.\f* 
\p  
\v 5 Le kinimbɔŋ di Yesu buen Jerusalem, le ki ti di u tɔŋ Uwumbɔr Aadichal paab,  
\v 6 le ki bui u, “Aa yaa ye Uwumbɔr Aajapɔɔn kan, lir ni kitiŋ. Ni ŋmee Uwumbɔr Aagbaŋ ni ke, 
\q1 ‘U ga tuk waatuuntiib ke bi li lik si, 
\q1 le bi ga li joo si biŋaal ni, aataal taa gbeer litakpal.’”\f + \fr 4:6 \ft : Lik Ilahn 91.11-12.\f* 
\p  
\v 7 Le Yesu bui ki ke, “Ni ki ŋmee Uwumbɔr Aagbaŋ ni ke, ‘Taa tɔŋ Aadindaan Uwumbɔr.’”\f + \fr 4:7 \ft : Lik Ikaal 6.16.\f* 
\p  
\v 8 Le kinimbɔŋ ki yoor u buen lijool li fɔk sakpen na paab, le ki ti mɔk u dulnyaa aanaan mɔmɔk, ni mu aanyaan,  
\v 9 le ki bui u, “Aa yaa gbaan kitiŋ ki pak mi kan, m ga di nimina mɔmɔk di tii si.” 
\p  
\v 10 Le Yesu bui ki ke, “Kinimbɔŋ, li cha. Ni ŋmee Uwumbɔr Aagbaŋ ni ke, ‘Li pak Aadindaan Uwumbɔr ki dii uma baanja.’”\f + \fr 4:10 \ft : Lik Ikaal 6.13.\f* 
\p  
\v 11 Le kinimbɔŋ siir cha u. Le Uwumbɔr aatuuntiib dan nan ter u. 
\s1 Yesu aah piin waatuln Galilee aatiŋ ni pu na 
\r (Mak 1.14-15; Luk 4.14-15) 
\p  
\v 12 Yesu nan ŋun ke bi chuu Jɔnn ki di ŋa kiyondiik ni. Nima le u nan nyan nima ki gir buen Galilee.  
\v 13 U nan cha Nasaref le ki buen ti kal Kapenaum, kitiŋ ki bi nnyusakpem chee na ni. Ki ye Sebulunn aanib ni Naftali aanib aatiŋ la.  
\v 14 Waah kal nima na, le ni gbiin Uwumbɔr aabɔnabr Aisaya aah nan len pu na ke, 
\q1  
\v 15 “Sebulunn aanib ni Naftali aanib aatiŋ 
\q2 ki bi Jɔɔdann aamɔɔdapuul, nnyusakpem wɔb, 
\q1 aan bi yin ki ke Galilee aatiŋ, 
\q2 ŋinibol mɔmɔk aabɔŋ aah ŋmal tɔb ponn ni nin chee na, 
\q1  
\v 16 nima aanib bi bi mbɔmbɔɔn ni na kan nwiihn sakpiin. 
\q1 Binib bi bi mbɔmbɔɔn ni, ki san nkun ijawaan na, 
\q2 nwiihn woln bi pu.”\f + \fr 4:16 \ft : Lik Aisaya 9.1-2.\f* 
\p  
\v 17 N‑yoonn ngbaan ki joo cha le Yesu piin ki mooni binib ke, “Kpeln nimi aabimbin man. Uwumbɔr aanaan peen ni a.” 
\s1 Yesu aah yin bijanbam binaa pu na 
\r (Mak 1.16-20; Luk 5.1-11) 
\p  
\v 18 Yesu nan chuun kpak Galilee Aanyusakpem aagbaan le ki ti kan naabitiib bilee, bi yin ubaa ke Simonn ki dulni u ke Piita, le ki yin unaal ke Andru. Bi nan bi mae kipɔɔk nnyun ni. Bi nan ye bijanbam la.  
\v 19 Le Yesu bui bi, “Dii mi man, aan m cha ni ban binib ki nan tii Uwumbɔr.”  
\v 20 Waah len kina na, libuul ngbaan ni le bi siir cha baapɔr le ki dii u. 
\p  
\v 21 Le u foor siib kpee, le ki ki kan naabitiib bilee, Jems ni unaal Jɔnn, bi ye Sebedee aajapɔtiib na. Bi ni bite Sebedee nan bi buŋɔb ni, ki bi leŋni baapɔr. Le Yesu yin bi.  
\v 22 Libuul ngbaan ni le bi siir cha buŋɔb ngbaan ni bite le ki dii u. 
\s1 Yesu aah mooni Uwumbɔr aabɔr ki cha bibum pɔɔk pu na 
\r (Luk 6.17-19) 
\p  
\v 23 Le Yesu bɔ dii Galilee aatim mɔmɔk ni, ki koo mmeen aadir ni, ki tuk binib Uwumbɔr aabɔr ki mooni Uwumbɔr aanaan aabɔnyaan tee, le ki cha bibum bi kpa iween aabɔŋ mɔmɔk na, ni binib bimɔk kaa pɔɔ na pɔɔk.  
\v 24 Le waayimbil moon Siria aatim mɔmɔk ni. Le bi joo ni bibum mɔmɔk u chee, binib bi iween aabɔŋ joo bi na, ni binib bi tiyayaar joo bi na, ni binib bi ŋibimbik joo bi na, ni binib bi aawon faan na. Le u cha bi mɔmɔk pɔɔk.  
\v 25 Le kinipaak nyan ni Galilee aatingbaan ni, ni kitiŋ ki bi yin ki ke Ntim Kipiik na ni, ni Jerusalem aatiŋ ni, ni Judea aatingbaan ni, ni Jɔɔdann aamɔɔdapuul, ki dii u. 
\c 5  
\s1 Binib aah ga ŋa pu ki kan Uwumbɔr aanyoor na 
\r (Luk 6.20-23) 
\p  
\v 1 Yesu aah kan kinipaak ngbaan na, le u jon ligongoln paab, le ki kal. Le waadidiliib kuun u chee.  
\v 2 Le u waar umɔb ki bui bi ke: 
\q1  
\v 3 Binib bi nyi ke bi ye bigiim Uwumbɔr wɔb na, 
\q2 waanyoor bi bi pu. Bima le yeh Uwumbɔr aanaan. 
\q1  
\v 4 Binib bi kpa mpombiin baatunwanbir pu na, 
\q2 Uwumbɔr aanyoor bi bi pu; u ga sɔŋ bisui. 
\q1  
\v 5 Binib bi sunn bibaa taab na, Uwumbɔr aanyoor bi bi pu. 
\q2 Bima le ga li yeh dulnyaa wee. 
\q1  
\v 6 Binib bi aanimbil man ke bi li ye bininyaam na, 
\q2 Uwumbɔr aanyoor bi bi pu. Binimbil ga gbiin. 
\q1  
\v 7 Binib bi kpa linimbaasaln na, Uwumbɔr aanyoor bi bi pu. 
\q2 U mu ga san bi kinimbaak. 
\q1  
\v 8 Binib bi dii Uwumbɔr ni bisui mɔmɔk na, waanyoor bi bi pu. 
\q2 Bima le ga kan uma Uwumbɔr. 
\q1  
\v 9 Binib bi par kijaak na, Uwumbɔr aanyoor bi bi pu. 
\q2 U ga len ke bi ye waabim. 
\q1  
\v 10 Binib bi ji falaa Uwumbɔr aasan aadiim pu na, 
\q2 waanyoor bi bi pu. 
\q2 Bima le yeh uma Uwumbɔr aanaan. 
\p  
\v 11 “Binib yaa sii nimi ki ŋa nimi falaa ki mɔln inyamɔn mɔmɔk aabɔŋ ki paan nimi, ki bii nimi, min Yesu pu kan, Uwumbɔr aanyoor bi ni pu.  
\v 12 Ni li kpa mpopiin sakpen, ba pu? ni ga nan kan tinyoor sakpen paacham. Kina le bi nan ŋa Uwumbɔr aabɔnabtiib bi nan bi n‑yaayoonn na falaa.” 
\s1 Uwumbɔr aanib aah naahn n‑yaan ni nwiihn pu na 
\r (Mak 9.50; Luk 14.34-35) 
\p  
\v 13 “Nimi maadidiliib le ye dulnyaa wee ni aayaan. N‑yaan yaa bii, ki yaa kaa ki mɔ kan, nibaa aa bi ki ga ki ŋmaa ŋa mu aan mu mɔɔk. Mu aa ki bi tibɔr tibaa ni. Bi ga di mu kpir la. Le binib ga taa mu pu ki jer. 
\p  
\v 14 “Nimi le ye dulnyaa wee ni aawiihn, ni woln binib aanimbil. Kitisakpeŋ ki bi ligongoln paab na aan ŋmaa bɔr.  
\v 15 Unii yaa see karyaa kan, waan di lisambil chiŋ u pu. U ga di u tɔŋ tiwan paab la, le u woln kidiik mɔmɔk ponn ni nwiihn.  
\v 16 Ni li bi kina man. Cha binib mɔmɔk kan nimi aawiihn aah wiin pu na, aan bi kan nimi aatunyaan aan ki pak Nite Uwumbɔr u bi paacham na.” 
\s1 Uwumbɔr aakaal aamɔkm 
\p  
\v 17 “Ni taa dak ke m dan m nan kuln Uwumbɔr aakaal ni Waabɔnabr aabɔr. Maa dan ke m nan kuln ti. M dan ke m nan ŋa taah len pu na mɔmɔk chub la.  
\v 18 M tuk nimi mbamɔn la, nkaal ngbaan mubaa aan jer, see mu aah len pu na mɔmɔk ŋa. Buyoonn paacham ni dulnyaa ga li bi na, nkaal ngbaan mɔmɔk ga li beenin bi.  
\v 19 Nima pu na, unii umɔk yii nkaal ngbaan ponn ni siib na, ki mɔk binib kina na, u ga li ye uwaatiir Uwumbɔr aanaan ni. Unii umɔk kii nkaal ngbaan, ki mɔk binib kina na, u ga li ye unikpaan Uwumbɔr aanaan ni.  
\v 20 M tuk nimi la, nimi aabimbin yaa kaa ŋan ki jer Uwumbɔr aakaal aamɔmɔkb ni Farisii yaab\f + \fr 5:20 \ft : Farisii yaab nan ye Juu yaab bibaa bi aanimbil man ke binib li dii Moses aakaal na. Bi mu aa nan dii nkaal ngbaan mbamɔm. Bi nan kpa kigaak la, kaa nan kpa linimbaasaln.\f* aabimbin kan, naan koo ni Uwumbɔr aanaan ni.” 
\s1 Binib taa li gee liŋuul 
\p  
\v 21 “Ni ŋun ke bi nan tuk n‑yaayoonn na aanib, ‘Taa ku unii, ke unii ubaa yaa ku uken kan, bi ga ji u tibɔr.’\f + \fr 5:21 \ft : Lik Nnyam 20.13; Ikaal 5.17.\f* 
\v 22 Min le tuk nimi ke unii umɔk gee liŋuul una aabo pu na, bi ga ji u tibɔr. Unii umɔk tuk una aabo, ‘Saa bi tibɔr tibaa ni,’ bibɔjirb aaninkpiib ga ji u tibɔr. Unii umɔk tuk una aabo ke, ‘Si ujɔr’ na, u ŋeer u koo mmii mu kaan junn na ni.  
\v 23 Aa yaa bi Uwumbɔr Aadichal ni ki ban aa tii Uwumbɔr ipiin, ki teer ke aa koo aana aabo ubaa aataani ni kan,  
\v 24 di saapiin di bil nima, ki buen ti chuu utaal waahr, aan ki nin gir ni ki nan tii Uwumbɔr ipiin ngbaan. 
\p  
\v 25 “Aa ni unii yaa kpa tibɔr, u ban u di ti buen kooti ni kan, chuu utaal mala aan ni taa kee fuu nima, u taa di si ŋa ubɔjir aaŋaal ni, ubɔjir mu taa di si ŋa kiyondiik aaninkpel aaŋaal ni, ke u di si ŋa kiyondiik ni.  
\v 26 M tuk si mbamɔn la, saan nyan nima ki nan saa buyoonn aa ga pa kooti ni aamombil mɔmɔk doo na.” 
\s1 Kidagook aabɔr 
\p  
\v 27 “Ni ŋun ke bi nan tuk n‑yaayoonn na aanib, ‘Taa gɔr kidagook.’\f + \fr 5:27 \ft : Lik Nnyam 20.14; Ikaal 5.18.\f* 
\v 28 Min le tuk nimi ke unii umɔk kan upii aan usui koo u ni kan, u kpaan gɔr kidagook usui ni la.  
\v 29 Aa yaa gee tiwan ke saah gee aanimbigiil pu na kan, tiwan ngbaan yaa tɔŋ si ke aa tun titunwanbir kan, di ni lii. Saawan nibaa yaa bee yɔli kan, ni soor ni tiwon mɔmɔk koo mmii mu kaan junn na ni.  
\v 30 Aa yaa gee tiwan ke saah gee aaŋangii pu na kan, tiwan ngbaan yaa tɔŋ si ke aa tun titunwanbir kan, di ni lii. Saawan nibaa yaa bee yɔli kan, ni soor ni tiwon mɔmɔk koo mmii mu kaan junn na ni.” 
\s1 Uja taa jenn upuu 
\r (Matiu 19.9; Mak 10.11-12; Luk 16.18) 
\p  
\v 31 “N‑yaayoonn na aanib nan ki len ke ‘Uja yaa jenn upuu lii kan, u ŋmee kigbaŋ, ki di tii u ki mɔk ke u jenn u.’\f + \fr 5:31 \ft : Lik Ikaal 24.1-4.\f* 
\v 32 Min le tuk nimi ke upii yaa kaa gɔr kidagook kan, uchal yaa jenn u lii kan, u ŋa u upiidagoor le na. Uja u yoor baah jenn upii u lii na mu ye udagoor la.” 
\s1 Naah ga puu tipuur pu na 
\p  
\v 33 “Ni ŋun ke bi nan tuk n‑yaayoonn na aanib ke, ‘Taa puu Uwumbɔr nnyamɔn pu, ke aa yaa puu Uwumbɔr kan, ŋa saah len pu na.’  
\v 34 Min le tuk nimi: ni taa puu Uwumbɔr. Ni taa puu paacham mu; ba pu? paacham ye Uwumbɔr aabɔrjal la.  
\v 35 Ni taa puu kitiŋ mu; ba pu? kitiŋ ye Uwumbɔr aataa aajal la. Ni taa puu Jerusalem mu; ba pu? Jerusalem ye Uwumbɔr u ye Ubɔrkpaan na aatiŋ la.  
\v 36 Taa puu aayil; ba pu? saan ŋmaa kpeln kiyikpirk kibaa, ki li ye kiyikpipiin, kaan ŋmaa kpeln kibaa ki li ye kiyikpibɔŋ.  
\v 37 Ni po len ke ‘Een’, bee ‘Aayii’. Ni yaa ki kpee nibaa kan, naa ŋan.” 
\s1 Naah ga ŋa binib bi ŋa nimi bakaa na pu na 
\r (Luk 6.29-30) 
\p  
\v 38 “Ni ŋun ke bi nan tuk n‑yaayoonn na aanib, ‘Unii yaa chuu lokr aanimbil kan, bi chuu lokr u mu yaal. Unii yaa gbaa fenn aanyin kan, bi chuu fenn u mu yaan.’\f + \fr 5:38 \ft : Lik Nnyam 21.24; Liifai Yaab 24.20; Ikaal 19.21.\f* 
\v 39 Min le tuk nimi: unii yaa ŋa si bakaa kan, taa giin u waah ŋa si pu na. Unii yaa faa si aaŋangii aataapak kan, aa cha u faa aaŋangan aataapak mu.  
\v 40 Unii yaa ban u di si buen bibɔjirb chee ke u ti gaa saabɔkul kan, tiin u saakekeln mu.  
\v 41 Uja yaa muk si ke aa cheen u mal ubaa kan, cheen u mal bilee.  
\v 42 Unii yaa mee si tiwan kan, tiin u. Unii yaa ban ke aa pinn u tiwan kan, taa yii.” 
\s1 Naah ga ŋa nimi aadim pu na 
\r (Luk 6.27-28, 32-36) 
\p  
\v 43 “Ni ŋun ke bi nan tuk n‑yaayoonn na aanib, ‘Li gee aana aabo ki nan saadin.’\f + \fr 5:43 \ft : Lik Liifai Yaab 19.18.\f* 
\v 44 Min le tuk nimi: ni li gee nimi aadim man, [ki bui binib bi seei nimi na ke, ‘Uwumbɔr ŋa tinyoor ŋa ni pu;’ ki ŋa binib bi nan nimi na tiŋann,] ki mee Uwumbɔr ki tii binib bi ŋani nimi falaa ki muk nimi na.  
\v 45 Ni yaa ŋani kina kan, ni ga li ye Nite Uwumbɔr u bi paacham na aabim; uma le cha waawiin puur ki woln tiniwanbir ni bininyaam pu, ki cha utaal nu ki tii binib bi ŋan na, ni binib bi kaa ŋan na.  
\v 46 Ni yaa gee binib bi gee nimi na baanja kan, ni kpa tinyoor Uwumbɔr chee ee? Bilampoogaab mu gee binib bi gee bi na la.  
\v 47 Ni yaa dooni ninaabitiib baanja kan, ni ŋan ki jer biken aa? Aayii. Binib bi kaa dii Uwumbɔr aasan na mu ŋani kina la.  
\v 48 Nima pu na, ni li bi mbamɔm, ke Nite Uwumbɔr u bi paacham na aah bi pu na.” 
\c 6  
\s1 Naah ga tii bigiim ipiin pu na 
\p  
\v 1 “Ni li nyi man, ki taa tun nimi aatunyaan binib aanimbil ni, ke bi kan aan ki pak nimi. Ni yaa ŋani kina kan, naan kan tinyoor Nite Uwumbɔr u bi paacham na chee. 
\p  
\v 2 “Aa yaa tii ugiin tiwan kan, taa joo kiloŋ gbaa ke biŋmaŋmannim aah ŋani pu mmeen aadir ni, ni kitiŋ ponn ni, ke binib pak bi na. M tuk nimi mbamɔn la, bi kan baapal le na.  
\v 3 Aa yaa tii ugiin tiwan kan, taa cha aaŋangan li nyi aaŋangii aah ŋa pu na.  
\v 4 Tii u libɔɔl ni. Le Aate Uwumbɔr u kan saah ŋa pu libɔɔl ni na ga pa si binib aanimbil ni.” 
\s1 Naah ga mee Uwumbɔr pu na 
\r (Luk 11.2-4) 
\p  
\v 5 “Ni yaa mee Uwumbɔr kan, ni taa mee u ke biŋmaŋmannim na aah mee u pu na. Bi gee ke bi sil mmeen aadir ni, ni kitiŋ ponn ni ki mee Uwumbɔr, aan binib kan bi. M tuk nimi mbamɔn la, bi kan baapal le na.  
\v 6 Sin ma kan, aa yaa mee Uwumbɔr kan, koo saadiik ni, ki di jaaleŋ piin, ki mee Aate Uwumbɔr u bi libɔɔl ni na. Le Aate Uwumbɔr u kan saah ŋani pu libɔɔl ni na ga tii si tinyoor. 
\p  
\v 7 “Ni yaa mee Uwumbɔr kan, ni taa len yɔl yɔl aabɔr ke binib bi kaa dii Uwumbɔr aasan na aah len pu na. Bi dak ke bi yaa len sakpen kan, nima le ga cha Uwumbɔr ŋun.  
\v 8 Ni taa ŋani ke baah ŋani pu na; Nite Uwumbɔr nyi naah ban tiwan ni na, naa kee mee u.  
\v 9 Ni yaa mee Uwumbɔr kan, bui ke, 
\q1 ‘Tite Uwumbɔr u bi paacham na, 
\q2 cha binib li san saayimbil. 
\q1  
\v 10 Saanaan dan. 
\q1 Bi li ŋani saageehn dulnyaa wee ni 
\q2 ke baah ŋani paacham pu na. 
\q1  
\v 11 Tiin timi din aawiin aajikaar. 
\q1  
\v 12 Cha timi aataani ki pinn timi, 
\q2 ke ti mu aah di cha pinn binib 
\q2 bi koo timi aataani ni pu na. 
\q1  
\v 13 Taa cha ti kan ntɔŋ. 
\q2 Nyan timi kinimbɔŋ aaŋaal ni. 
\q1 [Si le yeh nnaan, ni mpɔɔn, 
\q2 ni mpakm n‑yoonn mu kaa kpa ndoon na.’] 
\p  
\v 14 “Ni yaa di cha pinn binib baataani kan, Nite Uwumbɔr u bi paacham na mu ga di cha pinn nimi.  
\v 15 Ni yaa kaa di cha pinn binib baataani kan, Nite Uwumbɔr mu aan di cha pinn nimi aatunwanbir.” 
\s1 Naah ga lul bumɔb pu na 
\p  
\v 16 “Ni yaa lul bumɔb kan, ni taa bii ninimbil wɔb ke biŋmaŋmannim aah ŋani pu na; bi bii binimbil wɔb ke binib bee ke bi lul bumɔb. M tuk nimi mbamɔn la, bi kan baapal la.  
\v 17 Sin ma kan, aa yaa lul bumɔb kan, finn aanimbil wɔb, ki di nkpan ŋmir aayil,  
\v 18 aan binib taa bee ke aa lul bumɔb. Aate Uwumbɔr u bi libɔɔl ni na le ga bee. Le Aate Uwumbɔr u kan saah ŋa pu libɔɔl ni na ga tii si tinyoor.” 
\s1 Paacham aawankpal 
\r (Luk 12.33-34) 
\p  
\v 19 “Ni taa kuun liwankpal bil dulnyaa wee ni. Idundur ni ŋipulaaleen ga bii ni. Binaayukb mu ga loon koo ni ki nan sun ni.  
\v 20 Ni di liwankpal bil Uwumbɔr do. Idundur ni ŋipulaaleen aan bii li nima. Binaayukb mu aan koo ni nima ki nan sun li.  
\v 21 Saawankpal aah bi nin chee na, aasui mu bi nima la.” 
\s1 Tiwon aawiihn 
\r (Luk 11.34-36) 
\p  
\v 22 “Linimbil ye tiwon aakaryaa la. Aanimbil yaa wiin kan, saabimbin mɔmɔk ga li gbii nwiihn la.  
\v 23 Aanimbil yaa jɔb kan, saabimbin mɔmɔk ga li gbii mbɔmbɔɔn la. Aanimbil li tii si nwiihn na yaa bɔɔn kan, aa bi mbɔmbɔɔn sakpiin ni la.” 
\s1 Uwumbɔr ni liwangol 
\r (Luk 16.13; 12.22-31) 
\p  
\v 24 “Unii ubaa aan ŋmaa li ye dindatiib bilee aanaagbiija; u ga li nan ubaa, le ki gee uken; u ga li si ubaa aachaŋ ni, le ki lik uken fam. Naan ŋmaa dii Uwumbɔr ni liwankpal mu. 
\p  
\v 25 “Nima le m tuk nimi ke ni taa cha nimi aalandak muk nimi tiwon aawan pu, ki taa li dak: ‘Ti ga ji ba? Ti ga nyu ba? Ti ga peen ba?’ Limɔfal bi tijikaar baanja pu la aa? Tiwon bi tiwanpeenkaan baanja pu la aa?  
\v 26 Lik inyoon i laani paacham na aah bi pu na. Yaa ko tijikaar ki mu aa chee, ki mu aa faa njikaabim fuu ŋipil ni. Nite Uwumbɔr u bi paacham na le kpiini i. Naa jer i ii?  
\v 27 Ni ponn ni ubaa ga ŋmaa muk waalandak aan ki yunn jer Uwumbɔr aah siin pu na aa?\f + \fr 6:27 \ft : Bee “…aan ki di lisaŋ libaa kpee waafɔfɔk pu uu?”\f* 
\p  
\v 28 “Ba pu ni cha ilandak muk nimi tiwanpeenkaan pu? Dakl lik mmopuun aah bi pu na man. Mu aa tun lituln, ki mu aa fik tikokonn.  
\v 29 M tuk nimi la, Ubɔr Solomonn u nan peeni tiwanpeenkaan nyaan na aawanpeenkaan aa nan ŋan ke mmopuun aah ŋan pu na.  
\v 30 Timoor bi din ki ga fe wu mmii fen, le Uwumbɔr ŋa ti mmopuun mu ŋan na. Waan tii nimi tiwanpeenkaan aa? Naa gaa Uwumbɔr ki kii mbamɔm la. U ga tii nimi. 
\p  
\v 31 “Nima pu na, ni taa cha ilandak muk nimi, ki taa li dak: ‘Ti ga ji ba? Ti ga nyu ba? Ti ga peen ba?’  
\v 32 Tiwan ngbaan mɔmɔk pu le binib bi kaa dii Uwumbɔr aasan na aanimbil man. Nite Uwumbɔr u bi paacham na nyi ke ni ban tiwan ngbaan mɔmɔk.  
\v 33 Ni li ban Uwumbɔr aanaan, ni waasanyaan le waahr; le u ga di tiwan ngbaan mɔmɔk kpee nimi.  
\v 34 Nima pu na, ni taa cha fen u choo na aabɔr muk nimi. Fen le ni ga fe dak fen aabɔr. Ni yaa dakl din aabɔr din kan, ni ŋeer kina la.” 
\c 7  
\s1 Ni taa galni binib 
\r (Luk 6.37-38, 41-42) 
\p  
\v 1 “Ni taa galn binib, aan Uwumbɔr mu taa galn nimi.  
\v 2 Naah galni binib pu na, Uwumbɔr mu ga galn nimi kina la. Naah tii binib pu na, Uwumbɔr mu ga giin kina le ki tii nimi.  
\v 3 Ba ŋa aa lik ki waa lidɔchɔl li bi aana aabo aanimbil ni na, kaa tee waa jaatɔlk u bi aayaan ni na?  
\v 4 Aa tee ŋa kinye ki bui aana aabo, ‘Cha m nyan lidɔchɔl li bi aanimbil ni na,’ ka jaatɔlk bi aayaan ni?  
\v 5 Sin uŋmaŋmann umina, chuu nyan jaatɔlk ngbaan aanimbil ni waahr, aan ki li waa mbamɔm, aan ki nan nyan aana aabo yaan ni lidɔchɔl. 
\p  
\v 6 “Ni taa di tiwan ni bi chain na di tii ibɔ. I ga gir nan junn nimi. Ni taa di nleenyaan di tii igbeer. I ga taa taa mu pu.” 
\s1 Naah ga li mee Uwumbɔr pu na 
\r (Luk 11.9-13) 
\p  
\v 7 “Ni li mee Uwumbɔr man, le u ga tii nimi. Ni li ban Uwumbɔr chee man, le ni ga kan. Ni li kpaar jaaleŋ man, le u ga piir tii nimi.  
\v 8 Unii umɔk mee Uwumbɔr na, u ga tii u. Unii umɔk ban na, u ga kan. Unii umɔk kpaar jaaleŋ na, u ga piir tii u.  
\v 9 Tɔ, ubo ubaa yaa mee ute maab kan, u ga di litakpal tii u uu?  
\v 10 U yaa mee u ujan kan, u ga di ukuub tii u uu?  
\v 11 Nimi titunwanbirdam yaa tee nyi ipiin i ŋan na ki tii nimi aabim kan, ŋmaninkabaa Nite Uwumbɔr u bi paacham na le aan di tiwan ni ŋan na ki di tii binib bi mee u na aa? 
\p  
\v 12 “Nima pu na, naah ban ke binib li ŋani nimi pu na mɔmɔk, ni mu li ŋani bi kina. Uwumbɔr aakaal ni waabɔnabr aabɔr le mɔk kina.” 
\s1 Naah ga dii pu na 
\r (Luk 13.24) 
\p  
\v 13 “Ni li dii mbisamɔb mu kaa waa na. Nsan mu cha mmii mu kaan junn na ni na waa la. Nsan ngbaan aabisamɔb mu waa la. Binib bi dii mu na, bi wiir la.  
\v 14 Nsan mu cha limɔfal li kaa kpa ndoon na ni na aa waa. Nsan ngbaan aabisamɔb mu aa waa. Binib bi dii mu na aa wiir.” 
\s1 Naah ga ŋa pu ki bee binib aabimbin na 
\r (Luk 6.43-44) 
\p  
\v 15 “Ni li nyi binyamɔndam bi ŋmanni ke bi ye Uwumbɔr aabɔnabr na. Bi ŋmanni ke bi ye ipiih, le ki tee ye ŋisapol ŋi ga bii nimi na.  
\v 16 Baatuln pu le ga cha ni bee bi. Bukokom ga ŋmaa lu nkakan aa? Ichakpeejagar ga ŋmaa lu saasaa aa?  
\v 17 Isui imɔk ŋan na ga lu ŋisubil ŋi ŋan na la. Isui i kaa ŋan na ga lu ŋisubil ŋi kaa ŋan na la.  
\v 18 Busub bu ŋan na aan ŋmaa lu ŋisubil ŋi kaa ŋan na. Busub bu kaa ŋan na mu aan ŋmaa lu ŋisubil ŋi ŋan na.  
\v 19 Busub bumɔk kaa lu ŋisubil ŋi ŋan na kan, bi ga gaa bu, ki di ŋa mmii ni.  
\v 20 Nima pu na, baah ŋa pu na le ga cha ni bee biŋmaŋmannim bi ŋmanni ke bi ye Uwumbɔr aabɔnabtiib na.” 
\s1 Binib bi ga koo Uwumbɔr aanaan ni na 
\r (Luk 13.25-27) 
\p  
\v 21 “Naa ye binib bimɔk yin mi ke ‘Dindaan, Dindaan’ na le ga koo Uwumbɔr aanaan ni. Binib bi ŋani Nte Uwumbɔr u bi paacham na aah gee pu na le ga koo waanaan ni.  
\v 22 Liyaadaal ngbaan le binib pam ga bui mi, ‘Tidindaan, Tidindaan, ti nan nabr Uwumbɔr aabɔr saayimbil pu, ki nyan tiyayaar binib ni, saayimbil pu, ki tun lijinjiir aatun saayimbil pu.’  
\v 23 Le m ga tuk bi, ‘Nimi titunwanbirdam, maa nyi nimi. Siir m chee man.’” 
\s1 Bidimaab bilee aabɔr 
\r (Luk 6.47-49) 
\p  
\v 24 “Nima pu na, unii umɔk ŋun maabɔr ngbaan ki ŋani kina na, naahn unii u kpa nlan, ki maa waadiik litakpal pu na.  
\v 25 Utaal nun, le nwam nyan, le libuln daar, le ki pee kidiik ngbaan. Kaah si litakpal pu na, le kaa lir. 
\p  
\v 26 “Unii umɔk ŋun maabɔr ngbaan, kaa ŋani kina na, naahn unii u kaa kpa nlan ki maa waadiik litambol pu na la.  
\v 27 Utaal nun, le nwam nyan, le libuln daar ki pee kidiik ngbaan; le ki lir. Ki lir kookoo la.” 
\s1 Yesu aapɔɔn 
\p  
\v 28 Yesu nan len doo. Waah tuk bi tibɔr ti na, le ni gar kinipaak ngbaan.  
\v 29 U tuk bi ke unii u kpa Uwumbɔr aapɔɔn na la, kaa tuk bi ke Uwumbɔr aakaal aamɔmɔkb aah tuk bi pu na. 
\c 8  
\s1 Yesu aah cha ukɔndaan pɔɔk pu na 
\r (Mak 1.40-45; Luk 5.12-16) 
\p  
\v 1 Yesu nan sunn ni ligongoln na taab. Le kinipaak sakpeŋ dii u.  
\v 2 Le ukɔndaan ubaa dan u chee ki nan gbaan unimbiin ni, le ki doon u ki bui u, “Ndindaan, aa yaa gee kan, aa ga ŋmaa cha m pɔɔk.” 
\p  
\v 3 Le Yesu taln uŋaal, ki meeh u, le ki bui u, “M gee. Aa pɔɔk a.” Libuul ngbaan ni le u pɔɔk.  
\v 4 Le Yesu bui u, “Li nyi, ki taa tuk unii ubaa. Li cha Uwumbɔr aatotoor chee ki ti di aabaa mɔk u, ki toor kitork tii Uwumbɔr, Moses aakaal aah len pu na. Nima le ga mɔk binib ke aa pɔɔk a.” 
\s1 Yesu aah cha butɔb aajab aaninkpel aatutunn pɔɔk pu na 
\r (Luk 7.1-10) 
\p  
\v 5 Yesu nan koo Kapenaum aatiŋ ni. Le butɔb aajab nkub aaninkpel ubaa dan u chee ki nan gaŋ u ki bui u,  
\v 6 “Ndindaan, maatutunn dɔ linampal. Uwon faan ki wu sakpen a.” 
\p  
\v 7 Le Yesu bui u, “M ga dan ki nan cha waaween sɔŋ.” 
\p  
\v 8 Le u bui u, “Ndindaan, maa ŋeer aa dan ndo ki nan koo maadichal ni. Aa yaa po len ke ‘Pɔɔk’ kan, maatutunn ngbaan ga pɔɔk.  
\v 9 Min mbaa kii maaninkpel aamɔb, ki mu ye butɔb aajab aaninkpel la, le ki bui ubaa, ‘Li cha,’ le u buen; ki bui ubaa mu, ‘Dan,’ le u dan; ki bui maanaagbiija, ‘Ŋa kina,’ le u ŋa.” 
\p  
\v 10 Yesu aah ŋun waah len pu na, le ni gar u pam. Le u bui binib bi dii u na ke, “M tuk nimi mbamɔn la, maa kee kan unii ubaa bi Israel yaab ponn ni ki gaa mi ki kii mbamɔm kina.  
\v 11 M tuk nimi la, binib pam ga nya ni liwipuul wɔb, ni liwilir wɔb, ki nan kal, ki ji Abraham, ni Aisak, ni Jakob chee tijikaar Uwumbɔr aanaan ni.  
\v 12 Le Juu yaab bi ba ga koo ni na, Uwumbɔr ga chuu nyan bi lipaal mbɔmbɔɔn aah bi nin chee na. Bi ga wii ki ŋmɔ ŋinyin nima chee.”  
\v 13 Tɔ, le u bui butɔb aajab aaninkpel ngbaan, “Li dii saasan. Saah gaa mi ki kii mbamɔm pu na, ni ŋa kina ki tii si.” 
\p Yesu aah len kina na, libuul ngbaan ni le uninkpel ngbaan aatutunn pɔɔk. 
\s1 Yesu aah cha bibum pam pɔɔk pu na 
\r (Mak 1.29-34; Luk 4.38-41) 
\p  
\v 14 Yesu nan buen Piita aadichal ni, le ki ti kan Piita aapuu aana bun ki dɔ kidiik ni. Le uwon ton.  
\v 15 Le Yesu meeh uŋaal. Le uwon sɔŋ. Le u fii, ki chann u tichann. 
\p  
\v 16 Kijook aah joor na, le binib dan Yesu chee, ki joo ni binib bi tiyayaar joo bi na pam. Yesu nan po len tibɔr baanja la, le tiyayaar ngbaan nyan bi ni. Le u cha bibum mɔmɔk mu pɔɔk.  
\v 17 U ŋa kina ke ni gbiin Uwumbɔr aabɔnabr Aisaya aah nan len pu na ke, “Uma ubaa le nyan ni iween, ni tibunbunn timi aawon ni.”\f + \fr 8:17 \ft : Lik Aisaya 53.4.\f* 
\s1 Binib bi nan ban ke bi dii Yesu na 
\r (Luk 9.57-62) 
\p  
\v 18 Yesu nan kan ke kinipaak ki dii u na wiir sakpen a. Nima pu le u nan tuk waadidiliib ke u ban u puur nnyusakpem la.  
\v 19 Le Uwumbɔr aakaal aamɔmɔkr ubaa nan dan u chee ki nan bui u, “Umɔmɔkr, m ga dii si, saah cha nin chee na mɔk.” 
\p  
\v 20 Le Yesu bui u, “Iŋɔk kpa yaah koo ibuu i ponn ni na. Inyoon i laani paacham na mu kpa yaadil. Min Unibɔn Aabo ma aa kpa maah ga doon nin chee na.” 
\p  
\v 21 Le waadidiir ubaa mu bui u, “Ndindaan, m mee si nsan, cha m buen ti sub nte waahr, aan ki nan dii si.” 
\p  
\v 22 Le Yesu bui u, “Dii mi dandana wee, ki cha bitekpiib sub tɔb.” 
\s1 Yesu aah ŋa pu ki cha kibuŋ ŋmin na 
\r (Mak 4.35-41; Luk 8.22-25) 
\p  
\v 23 Le Yesu koo buŋɔb ni. Le waadidiliib mu dii u.  
\v 24 Baah chuun nnyun ni cha na le kibuŋ ti fii ki bi daar, le tinyunkpenn fii ti ti biin buŋɔb pu. Yesu nan dɔ geen.  
\v 25 Le waadidiliib dan ki nan gbaa finn u ki bui u, “Tidindaan, ter timi. Ti ga bee nnyun ni.” 
\p  
\v 26 Le u bui bi, “Ba ŋa ni san ijawaan? Naa gaa mi ki kii mbamɔm.” Le u fii ki kae kibuŋ ni nnyun. Le kibuŋ ni nnyun mɔk ŋmin chii. 
\p  
\v 27 Ni nan gar bi pam. Le bi baa tɔb, “Ba aanibol le na? Hali kibuŋ ni nnyun kii waamɔb.” 
\s1 Yesu aah cha biwaab bilee pɔɔk pu na 
\r (Mak 5.1-20; Luk 8.26-39) 
\p  
\v 28 Le bi fuu nnyusakpem aadapuul, Gadarene yaab aatiŋ ni. Baah fuu nima na le biwaab bilee nyan ni baah sui binib titakpalunn ti ponn ni na, ki tooh u nsan ni. Biwaab ngbaan yaa nan kan unii kan, bi ga gbaa u la. Nima pu na, ubaa aa nan ŋmaa jer nima chee.  
\v 29 Baah kan Yesu na, le bi teen ke, “Sin, Uwumbɔr Aajapɔɔn, aa ban ba ti chee? Aa dan do ke aa nan ŋa timi falaa n‑yoonn aah kaa kee ŋeer buyoonn aa?” 
\p  
\v 30 Le igbeer i wiir na bi dandar ki chuun ji.  
\v 31 Le tiyayaar ti bi bijab ngbaan ni na gaŋ Yesu, “Aa yaa nyan timi binib ngbaan ponn ni kan, cha ti ti koo igbeer ngbaan ni.” 
\p  
\v 32 Le Yesu bui ti, “Li cha man.” Le ti nyan binib ngbaan ni, le ki ti koo igbeer na ni. Libuul ngbaan ni, le igbeer ngbaan mɔmɔk san sunn limɔɔgongoln taab, le ki ti koo nnyun ni ki kpo. 
\p  
\v 33 Le bijab bi kiir igbeer ngbaan na san buen kitiŋ ni, ki ti tuk binib Yesu aah cha biwaab ngbaan pɔɔk pu na, ni tibɔr ngbaan mɔmɔk.  
\v 34 Kitiŋ ngbaan aanib aah ŋun kina na, le bi mɔmɔk dan ki nan tooh Yesu nsan ni. Baah kan u na, le bi gaŋ u ke u nyan baatiŋ ni. 
\c 9  
\s1 Yesu aah cha uja u aawon faan na pɔɔk pu na 
\r (Mak 2.1-12; Luk 5.17-26) 
\p  
\v 1 Le u gir koo buŋɔb ni, ki ki puur nnyusakpem ki kun udo aatiŋ ni.  
\v 2 Le bijab bibaa luln ni uja u aawon faan na likekeln ni Yesu chee. Le Yesu kan baah gaa u ki kii mbamɔm pu na, le ki bui uja u aawon faan na, “Maabo, chuu aabaa, m di cha saatunwanbir pinn si.” 
\p  
\v 3 Waah len kina na, le Uwumbɔr aakaal aamɔmɔkb bibaa dakl bisui ni ke, “Uja wee sii Uwumbɔr la.” 
\p  
\v 4 Le Yesu bee baalandak, le ki baa bi, “Ba ŋa ni dak ilandak i kaa ŋan na nisui ni?  
\v 5 Maah len ke m di cha waatunwanbir pinn u na le pɔɔ aan m yaa len ke ‘Fii ki li chuun’ le pɔɔ?  
\v 6 M ga mɔk nimi ke min Unibɔn Aabo kpa mpɔɔn dulnyaa wee ni ke m di cha pinn titunwanbir.” Waah len kina na, le u bui uja u aawon faan na ke, “Fiin ki yoor saawandookaan ki li chaa kun.” 
\p  
\v 7 Libuul ngbaan ni le uja ngbaan fii ki chaa kun.  
\v 8 Kinipaak ngbaan aah kan kina na, le bi san ijawaan, ki nyuŋ Uwumbɔr u tii unibɔn mpɔɔn kina na. 
\s1 Yesu aah yin Matiu pu na 
\r (Mak 2.13-17; Luk 5.27-32) 
\p  
\v 9 Le Yesu siir nima ki buen. Waah cha na, le u kan ulampoogaar ubaa bi yin u ke Matiu. U ka baah gaal lampoo nin chee na. Le Yesu bui u, “Li dii mi.” 
\p Le u fii ki dii u. 
\p  
\v 10 Le Yesu ni waadidiliib nan kal Matiu do ki jin tijikaar. Le bilampoogaab ni titunwanbirdam bi wiir na dan nan jin bi chee tijikaar.  
\v 11 Farisii yaab aah kan kina na, le bi baa waadidiliib, “Ba ŋa nimi aamɔmɔkr ji bilampoogaab ni titunwanbirdam chee tijikaar?” 
\p  
\v 12 Le Yesu ŋun baah len pu na, le ki bui ke, “Binib bi kpa laafee na aa ban dɔkta, see binib bi bun na le ban dɔkta.  
\v 13 Uwumbɔr Aagbaŋ len ke waa ban ke binib toor kitork baanja ki tii u. U ban ke bi li san tɔb kinimbaak la.\f + \fr 9:13 \ft : Lik Hosea 6.6.\f* Li cha ki ti bae tibɔr ngbaan aatataa. Maa dan ke m nan yin bininyaam. M dan ke m nan yin titunwanbirdam [ke bi nan kpeln baabimbin.”] 
\s1 Kimɔlul aabɔr 
\r (Mak 2.18-22; Luk 5.33-39) 
\p  
\v 14 Le Jɔnn aadidiliib dan Yesu chee, le ki nan bui u, “Ti ni Farisii yaab lul bumɔb kpakpaayuk la. Ba pu saadidiliib ma aa lulni bumɔb?” 
\p  
\v 15 Le u baa bi, “Bicham bi dan bi nan ji ubɔndinn aajim na ga ŋmaa li kpa mpombiin buyoonn upiidinn bi bi chee na aa? Aayii. N‑yoonn choo, le bi ga nan chuu nyan upiidinn na bi chee mpɔɔn. N‑yoonn ngbaan le bi ga lul bumɔb.” 
\p  
\v 16 Yesu nan ki len ke, “Ubaa aan di likekepɔln aageln leŋ libɔkukpokl. U yaa ŋa kina kan, likekepɔln aageln na ga kar libɔkukpokl na. Liboln ngbaan ga jer njan yaan.  
\v 17 Ubaa mu aan di ndawiin ki di ŋa kilookpok ponn ni. U yaa ŋa kina kan, kilook ngbaan ga puu, ki bii. Ndaan mu ga kpir. Bi ga di ndawiin ki di ŋa kiloopɔŋ ni la. Le ndaan aan kpir. Kilook ngbaan mu aan bii.”\fig Kilook|src="AB02816b.tif" size="col" ref="Matiu 9.17" \fig* 
\s1 Yesu aah cha upii ubaa pɔɔk aan ki fikr upiibo nkun ni pu na 
\r (Mak 5.21-43; Luk 8.40-56) 
\p  
\v 18 Yesu aah bi len kina na, le uninkpel ubaa dan nan gbaan unimbiin ni ki doon u, le ki bui u, “Mbisal kpo a. Dan nan di aaŋaal paan u pu, le u ga fikr.” 
\p  
\v 19 Le Yesu fii ki dii u. Waadidiliib mu dii u. 
\p  
\v 20 Le upii u fu tipiir ŋibin kipiik ni ŋilee taa door na nan bi nima, ki dan Yesu aapuwɔb, le ki nan meeh waabɔkul aamɔjuul;  
\v 21 ba pu? u nan dak usui ni ke u yaa po meeh Yesu aabɔkul kan, u ga pɔɔk. 
\p  
\v 22 Le Yesu fenn ki kan u, le ki bui u, “Mbisal, chuu aabaa. Saah gaa mi ki kii mbamɔm pu na, nima le cha aa pɔɔk.” Libuul ngbaan ni le u pɔɔk. 
\p  
\v 23 Le Yesu fuu uninkpel ngbaan aadichal ni, ki ti koo li ponn ni, ki kan kinipaak nima. Bi nan wii ikpowiil, ki pii ŋiwul, ki faa kifuuk.  
\v 24 Le u bui bi, “Nyan lipaal man. Upiibo ngbaan aa kpo. U geen la.” 
\p Le bi laa u sakpen.  
\v 25 Baah nyan kinipaak ngbaan lipaal na, le u koo ni upiibo ngbaan aah bi kidiik ki ponn ni na, le ki ti chuu uŋaal, le u fii.  
\v 26 Le bi mooni tibɔr ngbaan itingbaan mɔmɔk ni. 
\s1 Yesu aah likr bijoom bilee aanimbil pu na 
\p  
\v 27 Yesu nan siir nima. Waah cha na le bijoom bilee dii u, ki tar ke, “David Aayaabil, san timi kinimbaak.” 
\p  
\v 28 Le u ti koo kidiik ni. Le bijoom ngbaan mu koo ni u chee. Le u baa bi, “Ni pak ke m ga ŋmaa likr ninimbil aa?” 
\p Le bi kii, “Tidindaan, een.” 
\p  
\v 29 Baah len kina na, le u meeh binimbil, le ki bui bi, “Naah gaa mi ki kii pu na, ni ŋa kina ki tii nimi.”  
\v 30 Le binimbil likr. Le u sur bi mbamɔm ke bi taa tuk unii ubaa. 
\p  
\v 31 Le bi buen ki ti joo waayimbil mooni itingbaan mɔmɔk ni. 
\s1 Yesu aah cha ubir pɔɔk pu na 
\p  
\v 32 Bijoom ngbaan aah nyan ni Yesu chee na, le binib bibaa nan joo ni ubir u tiyayaar joo u na.  
\v 33 Le Yesu nyan tiyayaar u ni. Le u len, kaa ki ye ubir. Le ni gar kinipaak ngbaan pam. Le bi len ke, “Taa kee kan kina timi Israel yaab aatiŋ ni.” 
\p  
\v 34 Le Farisii yaab bui ke tiyayaar aayidaan le tii u mpɔɔn ke u nyan tiyayaar binib ni. 
\s1 Yesu aah san kinipaak ngbaan kinimbaak pu na 
\p  
\v 35 Yesu nan bɔ dii ntisakpem, ni ntiwaatiir ni, le ki koo mmeen aadir ni, ki tuk binib Uwumbɔr aabɔr, ki mooni Uwumbɔr aanaan aabɔnyaan tee, le ki cha bibum bi kpa iween aabɔŋ mɔmɔk na, ni binib bimɔk kaa pɔɔ na pɔɔk.  
\v 36 Waah kan kinipaak ngbaan na, le u san bi kinimbaak sakpen; ba pu? bi naahn ipiih i yɔl ki dɔ kitiŋ, kaa kpa upihkpaal na la.  
\v 37 Le u bui waadidiliib, “Idi biir a, ki wiir. Bidicheeliib ma aa wiir.  
\v 38 Nima pu na, ni li mee kisaak Aadindaan man ke u tun ni bidicheeliib bi nan chee waajikaar.” 
\c 10  
\s1 Yesu aakpambalb kipiik ni bilee 
\r (Mak 3.13-19; Luk 6.12-16) 
\p  
\v 1 Yesu nan yin waakpambalb kipiik ni bilee ke bi dan u chee, le ki nan tii bi mpɔɔn ke bi ti nyan tiyayaar binib ni, ki cha bibum bi kpa iween aabɔŋ mɔmɔk na, ni binib bimɔk kaa pɔɔ na pɔɔk. 
\p  
\v 2 Waakpambalb kipiik ni bilee ngbaan aayimbil sɔ: njan, Simonn u bi yin u ke Piita na, ni Andru u ye Simonn aanaal na; Jems u ye Sebedee aajapɔɔn na, ni Jɔnn u ye Jems aanaal na;  
\v 3 Filip, ni Batolomiu; Tomas, ni Matiu u nan gaal lampoo na; Jems u ye Alfeus aajapɔɔn na, ni Tadeus;  
\v 4 ni Simonn u nan ban u kuln waatiŋ aadim na, ni Judas Iskariot u ga nan kooh Yesu na. 
\s1 Yesu aakpambalb kipiik ni bilee aatuln 
\r (Mak 6.7-13; Luk 9.1-6) 
\p  
\v 5 Yesu nan tun waakpambalb kipiik ni bilee ngbaan bi ti moon Uwumbɔr aabɔr ki bui bi, “Ni taa buen binib bi kaa ye Juu yaab na aatiŋ ni, ki taa buen Samaria yaab aatiŋ kibaa ni.  
\v 6 Li cha man Israel yaab bi yenn Uwumbɔr aasan ni na aatim ni,  
\v 7 ki ti li mooni Uwumbɔr aabɔr ke waanaan peen ni a,  
\v 8 ki cha bibum pɔɔk, ki li fikr binib bi kpo na, ki cha bikɔndam pɔɔk, ki nyan tiyayaar ni bipɔnib binib ni. Ni kan mpɔɔn, kaa pan nibaa. Ni mu li tii bibum laafee, ki taa li ban tipar.  
\v 9 Ni taa li joo ŋimombil tikpalɔnn ni,  
\v 10 ki taa li tu lituln, ki taa li joo libɔkul ki kpee naah pee li na pu, ki taa li joo ŋinaatak, ki taa li joo tijaangbar; ba pu? ni ŋan ke ututunn mɔmɔk ji waatuln pu la. 
\p  
\v 11 “Ni yaa fuu kitiŋ kibaa ni kan, ni li ban uninyaan u ga gaa nimi waadiik ni na, ki li bi nima ki ti saa buyoonn ni ga nan nya nima na.  
\v 12 Ni yaa koo lidichal libaa ni kan, ni doon bi ki bui bi ke Uwumbɔr aanyoor bi bi pu.  
\v 13 Lidichal ngbaan aanib yaa gaa nimi kan, Uwumbɔr aanyoor ga li bi bi pu. Bi yaa kaa gaa nimi kan, waanyoor aan li bi bi pu.  
\v 14 Lidichal libaa aanib, bee kitiŋ kibaa aanib yaa kaa gaa nimi, ki yaa kaa kii nimi aabɔr kan, ni nyan nima ki kpaar nitaa aatatan ki lii nima.  
\v 15 M tuk nimi mbamɔn la, bundaln Uwumbɔr ga nan ji binib tibɔr na, binib ngbaan aatafadaan ga jer Sodom ni Gomora aatim aanib aatafadaan.” 
\s1 Binib aah ga ŋa Yesu aanib falaa pu na 
\r (Mak 13.9-13; Luk 21.12-17) 
\p  
\v 16 “M ga tun nimi, ni ti moon Uwumbɔr aabɔr. Ni ga li bi ke ipiih i bi ŋisapol aakaasisik ni na la. Ni li kpa nlan ke iwaa aah kpa nlan pu na, ki li bi suuna ke ŋinanjel aah bi pu na.  
\v 17 Ni li nyi man. Bi ga nan chuu nimi ki ji nimi tibɔr, ki gbaa nimi ŋinaalab mmeen aadir ni.  
\v 18 M pu, le ntim aaninkpiib ni bibɔrb ga ji nimi tibɔr. Le ni ga tuk Juu yaab, ni bi kaa ye Juu yaab na tibɔnyaan tee.  
\v 19 Bi yaa chuu nimi kan, ni taa baa nisui ni ke ni ga len kinye; n‑yoonn ngbaan yaa nan fuu ni kan, Uwumbɔr Aafuur Nyaan le ga tuk nimi naah ga len pu na;  
\v 20 naa ye nimi le ga len, Nite Uwumbɔr Aafuur Nyaan le ga cha ni len. 
\p  
\v 21 “Binib ga di binaabitiib ŋa binib aaŋaal ni, ke bi ti ku bi. Tetiib mu ga di baabim ŋa binib aaŋaal ni, ke bi ti ku bi. Binib mu ga yii bitetiib ni binatiib, ki cha binib ku bi.  
\v 22 Le binib mɔmɔk ga li nan nimi m pu. Unii umɔk jin limɔr ki dii mi ki ti saa limɔfal aadoon na, uma le ga ŋmar.  
\v 23 Bi yaa ŋa nimi falaa kitiŋ kibaa ni kan, ni san buen kitiŋ kiken ni. M tuk nimi mbamɔn la, buyoonn min Unibɔn Aabo ga nan gir ni na, naan kee bɔ dii Israel yaab aatim mɔmɔk ni, ki doo. 
\p  
\v 24 “Unii u bae mbaem na aa jer waamɔmɔkr. Unaagbiija ubaa mu aa jer udindaan.  
\v 25 Unii u bae mbaem na yaa bi ke waamɔmɔkr aah bi pu na kan, cha unimbil gbiin kina. Unaagbiija yaa bi ke udindaan na kan, cha unimbil gbiin kina. Bi yaa yin udichadaan kinimbɔŋdaan kan, baan yin waachiln ni aanib mu kinimbɔŋdam aa?” 
\s1 Ni li san Uwumbɔr baanja 
\r (Luk 12.2-7) 
\p  
\v 26 “Ni taa san binib ijawaan man. Tibɔbɔrkaan mɔmɔk ga kpiir. Tibɔr timɔk bɔɔ na, ti ga nyan mpaan pu.  
\v 27 Maah tuk nimi tibɔr ti libɔɔl ni na, ni li mooni ti binib ni. Maah loon tibɔr ti nitafal ni na, ni li mooni ti lipaal.  
\v 28 Ni taa san binib ijawaan man. Bi ga ŋmaa ku nimi aawon baanja la. Baan ŋmaa ku nimi aawiin. Ni li san Uwumbɔr u ga ŋmaa bii tiwon ni nwiin mɔmɔk mmii mu kaan junn na ponn ni na.  
\v 29 Bi kooh iyaar ilee janjan ubaa la. Nite Uwumbɔr yaa kaa kii kan, uyaar ubaa aan lir ni kitiŋ.  
\v 30 Uwumbɔr nyi nimi aayikpir aakahm.  
\v 31 Nima pu na, ni taa san ijawaan man. Ni jer iyaar pam.” 
\s1 Len binib aanimbil ni ke aa ye Yesu yoo la 
\r (Luk 12.8-9) 
\p  
\v 32 “Unii umɔk len binib aanimbil ni ke u ye miyoo na, m mu ga len Nte Uwumbɔr u bi paacham na aanimbil ni ke udaan ngbaan le ye miyoo.  
\v 33 Unii umɔk len binib aanimbil ni ke waa ye miyoo na, m mu ga len Nte Uwumbɔr u bi paacham na aanimbil ni ke udaan ngbaan aa ye miyoo.” 
\s1 Binib bi dii Yesu na, ni bi kaa dii u na aa kpaa kimɔbaan 
\r (Luk 12.51-53; 14.26-27) 
\p  
\v 34 “Maah dan dulnyaa wee ni na, ni taa dak ke nima le ga cha binib mɔmɔk li kpaa kimɔbaan. M pu, le butɔb ga li bi.  
\v 35 M pu, uja ga kpak ute kinikpakpak, usapɔɔn mu ga kpak una, upii mu ga kpak uchapii.  
\v 36 Unii aadim ga li ye waachiln ni aanib la.\f + \fr 10:36 \ft : Lik Maika 7.6.\f* 
\p  
\v 37 “Unii umɔk gee ute, bee una ki jer mi na, waa ŋeer u le ye maadidiir. Unii umɔk gee ujapɔɔn, bee ubisal ki jer mi na, u mu aa ŋeer u le ye maadidiir.  
\v 38 Unii umɔk kaan yoor waadɔpuinkoo ki dii mi na kan, waa ŋeer u le ye maadidiir. 
\p  
\v 39 “Unii yaa kaa kii ke u kpo m pu kan, waamɔfal ga bee yɔli la. Unii yaa kpo m pu kan, u ga kan limɔfal li kaa kpa ndoon na.” 
\s1 Uwumbɔr aah ga pa binib pu na 
\r (Mak 9.41) 
\p  
\v 40 “Unii yaa gaa nimi maanib kan, u gaa mi le na. Unii yaa gaa mi kan, u gaa Uwumbɔr u tun ni mi na le na.  
\v 41 Unii yaa gaa Uwumbɔr aabɔnabr kan, waah ye Uwumbɔr aabɔnabr na pu le cha u gaa u, nima na, u ga kan Uwumbɔr aabɔnabr aapal. Unii yaa gaa uninyaan kan, waah ye uninyaan na pu le cha u gaa u, nima na, u ga kan uninyaan aapal.  
\v 42 M tuk nimi mbamɔn la, unii umɔk tii maadidiir waatiir ubaa nnyunyunkoo baanja na kan, waah ye maadidiir pu na le cha u tii u, nima na, u ga kan tiyaapar.” 
\c 11  
\s1 Jɔnn aah tun ni waadidiliib Yesu chee pu na 
\r (Luk 7.18-35) 
\p  
\v 1 Yesu aah tuk waadidiliib kina ki ti doo na, le u siir nima, ki buen ti moon Uwumbɔr aabɔr itingbaan ni. 
\p  
\v 2 Le Jɔnn u muini binib nnyun ni na bi kiyondiik ponn ni ki ŋun Yesu Kristo aah tun pu na. Le u tun ni waadidiliib u chee  
\v 3 ke bi ti baa u ke u ye unii u Uwumbɔr aabɔnabtiib nan len ke u ga dan na aan waa ye? Bi li ban uken aa? 
\p  
\v 4 Le Yesu bui bi, “Gir buen Jɔnn chee ki ti tuk u naah ŋun pu na, ni naah kan pu na:  
\v 5 ke m likr bijoom aanimbil, ki cha biwɔb, ni bikɔndam, ni bitafakpaab pɔɔk, ki fikr binib bi kpo na nkun ni, ki tuk bigiim Uwumbɔr aabɔnyaan tee.  
\v 6 Unii u kaa joo mi beeni na, Uwumbɔr aanyoor bi u pu.” 
\p  
\v 7 Le Jɔnn aadidiliib ki gir buen u chee. Baah cha na, le Yesu len kinipaak ngbaan chee Jɔnn aabɔr ke, “Naah nan buen Jɔnn chee nteersakpiin ni na, ni nan buen ni ti kan ba? Lipul li libuln fiini li na aa? Aayii.  
\v 8 Ni nan buen ni ti kan ba? Uja u pee tiwanyaan na aa? Aayii. Binib bi pee tiwanyaan na bi bibɔrb aadichal ni la.  
\v 9 Ni nan buen ni ti kan ba? Uwumbɔr aabɔnabr aa? Mbamɔn, m tuk nimi la, ni nan kan unii u jer Uwumbɔr aabɔnabr na.  
\v 10 Ni ŋmee Uwumbɔr Aagbaŋ ni ke Uwumbɔr bui ke, ‘Maatutunn sɔ. M tun ni u ke u loln ni nsan ki nan toor nsan ki siin si.’\f + \fr 11:10 \ft : Lik Malakai 3.1.\f* Jɔnn le ye ututunn ngbaan.  
\v 11 M tuk nimi mbamɔn la, baa kee ma unii ubaa u jer Jɔnn u muini binib nnyun ni na. Le unii u ye uwaatiir Uwumbɔr aanaan ni na jer Jɔnn.  
\v 12 Buyoonn Jɔnn nan fuu ni ki nan saa dandana na, le binib aanimbil man ke bi ti koo Uwumbɔr aanaan ni, le ki koo mpɔɔn pu.  
\v 13 Uwumbɔr aakaal ni waabɔnabr aaliin nan len Uwumbɔr aanaan aah ga li bi pu na, ki nan saa Jɔnn aayoonn.  
\v 14 Ni yaa ban ke ni pak baah nan len pu na kan, ni ga bee ke Jɔnn ye Uwumbɔr aabɔnabr Elaija u bi nan len ke u ga fuu ni na la.  
\v 15 U kpa litafal u ŋun na kan, u ŋun. 
\p  
\v 16 “M ga di ba ŋaŋ dandana aanib ngbaan? Bi bi ke mbim mu ka kinyaŋ ni ki bui biŋeen aatɔtiib,  
\v 17 ‘Ti pii ŋiwul tii nimi, le naa saar. Ti wii ikpowiil, le naa kaani.’  
\v 18 Dandana aanib ngbaan mu bi kina la; Jɔnn dan ki nan lulni bumɔb, kaa nyu ndaan, le bi len ke u kpa kinimbɔŋ.  
\v 19 Min Unibɔn Aabo dan le ki ji ki nyu, le bi len ke m ye upusakpiindaan ki ye udanyur, ki jɔnni bilampoogaab ni titunwanbirdam. Tɔ, nlan aah tun pu na le mɔk ke mu ŋan.” 
\s1 Binib bi kaa kpeln baabimbin na aabɔr 
\r (Luk 10.13-15) 
\p  
\v 20 N‑yoonn ngbaan le Yesu piin ki bi len ki kae ntim mubaa aanib. U nan tun lijinjiir aatun pam ntim ngbaan ponn ni, le baa kpeln baabimbin. Nima le cha u kae bi.  
\v 21 U nan len ke, “Korasinn aatiŋ aanib, tibɔbir bi ni pu. Betseda aatiŋ aanib, tibɔbir bi ni mu pu; ba pu? m yaa ba nan tun lijinjiir aatun Taya aatiŋ ponn ni, ni Saidonn aatiŋ ponn ni ke maah tun ni ponn ni pu na kan, bi ba ga kpeln baabimbin ni yunn a, ki li pee tiwanpeenkaan ni saak kuub na, ki di nfatan puk biyil, aan ki mɔk ke bisui bii baatunwanbir pu.  
\v 22 M tuk nimi la, bundaln Uwumbɔr ga ji binib tibɔr na, nimi aatafadaan ga jer Taya ni Saidonn aatim aanib aatafadaan.  
\v 23 Nimi Kapenaum aatiŋ aanib, bi ga yoor nimi paacham aa? Aayii. Bi ga sunn nimi kitekpiitiŋ ni; ba pu? m yaa ba nan tun lijinjiir aatun Sodom aatiŋ ponn ni ke maah tun ni ponn ni pu na kan, kitiŋ ngbaan ba ga li bi ki nan saa dandana wee.  
\v 24 M tuk nimi la, bundaln Uwumbɔr ga ji binib tibɔr na, nimi aatafadaan ga jer Sodom aatiŋ aanib aatafadaan.” 
\s1 Dan Yesu chee man ki kan lifuur 
\r (Luk 10.21-22) 
\p  
\v 25 N‑yoonn ngbaan le Yesu bui ke, “Nte Uwumbɔr, u ye paacham ni taab Aadindaan na, aa bɔr tibɔr timina bilankpalb ni binimbiwolm, le ki di mɔk chapɔntiib, nima pu le m pak si.  
\v 26 Nte, saageehn le na, nima le cha aa ŋa kina. 
\p  
\v 27 “Tɔ, Nte Uwumbɔr le tii mi tiwan mɔmɔk. Ubaa aa nyi min Uwumbɔr Aajapɔɔn, see Nte Uwumbɔr. Ubaa mu aa nyi Nte Uwumbɔr, see min Ujapɔɔn. Binib bi m ban ke m di Uwumbɔr mɔk bi na, bi mu nyi u. 
\p  
\v 28 “Nimi bimɔk tun lituln ki ti bak na, dan m chee man, le m ga tii nimi lifuur.  
\v 29 Gaa maatuln man, ki bae mbaem m chee; m bi suuna, ki sunn mbaa taab. Ni ga kan lifuur;  
\v 30 ba pu? maamɔkm aa pɔɔ. Maatuln mu aa nyuun.” 
\c 12  
\s1 Juu yaab aakpaakool daal aabɔr 
\r (Mak 2.23-28; Luk 6.1-5) 
\p  
\v 1 N‑yoonn ngbaan le Yesu ni waadidiliib bɔ dii kisaak kibaa ponn ni, Juu yaab aakpaakool daal. Nkon nan joo waadidiliib, le bi piin ki bi chur tijikaar ki geei ki per ki ŋmɔ.  
\v 2 Le Farisii yaab kan baah ŋani pu na, le ki bui Yesu, “Lik saadidiliib aah ŋani pu na. Timi aakaal aa kii ke bi ŋa kina likpaakool daal.” 
\p  
\v 3 Le u baa bi, “Naa karn Ubɔr David aah nan ŋa pu na aa? Nkon nan joo u ni waanib.  
\v 4 Le u koo Uwumbɔr Aadichal ni. Le u ni bi ŋman Uwumbɔr aaboroboro. Baah ŋman boroboro ngbaan na, le bi bii Moses aakaal mu len ke Uwumbɔr aatotoorb baanja le ga ŋmɔ boroboro ngbaan na.  
\v 5 Tɔ, likpaakool daal mɔmɔk Uwumbɔr aatotoorb bi bi waadichal ni na mu bii likpaakool daal aakaal, le ubaa aa galni bi. Naah kee karn kina Nkaal aagbaŋ ni ii?  
\v 6 M tuk nimi la, unii u jer Uwumbɔr Aadichal na bi do.  
\v 7 Uwumbɔr Aagbaŋ len ke waa ban ke binib toor kitork baanja ki tii u. U ban ke bi li san tɔb kinimbaak.\f + \fr 12:7 \ft : Lik Hosea 6.6.\f* Ni yaa ba nyi iliin ngbaan aatataa kan, naa ba ga galn binib bi kaa kpa taani na.  
\v 8 Tɔ, min Unibɔn Aabo le ye likpaakool daal mu Aadindaan.”\fig Uwumbɔr aaboroboro|src="HK00258c.tif" size="span" ref="Matiu 12.1-8" \fig* 
\s1 Yesu aah cha uja u aaŋaal faan na pɔɔk pu na 
\r (Mak 3.1-6; Luk 6.6-11) 
\p  
\v 9 Le u siir nima, ki koo baameen aadiik ni.  
\v 10 Le uja u aaŋaal faan na bi nima. Le bi ban ke bi galn Yesu, le ki baa u, “Timi aakaal kii ke unii li tei bibum likpaakool daal aa?” 
\p  
\v 11 Le u baa bi, “Ni ponn ni ubaa yaa kpa upiih ubaa aan u yaa lir liboln ni likpaakool daal kan, saan nyan u uu?  
\v 12 Unibɔn aa jer upiih ii? Nima le mɔk ke timi aakaal kii ke ti ŋani ni ŋan na likpaakool daal.”  
\v 13 Waah len kina na, le u bui uja u aaŋaal faan na, “Taln aaŋaal.” 
\p Le u taln uŋaal. Le mu naar, ki pɔɔk ke muken na.  
\v 14 Le Farisii yaab nyan lipaal, le ki kpokl baah ga ŋa pu ki ku Yesu na. 
\s1 Ututunn u Uwumbɔr lee u na aah bi pu na 
\p  
\v 15 Yesu nan bee baah kpokl pu na, le ki siir nima. Kinipaak nan dii u, le u cha bibum mɔmɔk pɔɔk,  
\v 16 le ki bui bi ke bi taa li joo u mooni.  
\v 17 Waah ŋa kina na, le ni gbiin Uwumbɔr aabɔnabr Aisaya aah nan len pu na, ke Uwumbɔr len ke, 
\q1  
\v 18 “Maatutunn u m lee u na sɔ. 
\q2 M gee u, le u gbiin nnimbil. 
\q1 M ga di Maafuur Nyaan gbiin u. 
\q2 Le u ga tuk ŋinibol mɔmɔk 
\q2 maah ga ji binib tibɔr pu na. 
\q1  
\v 19 Waan li kpak kinikpakpak, 
\q2 kaan li tar, 
\q2 kaan li kpa kifuuk ntim ni, 
\q1  
\v 20 kaan koo lidabil li boon na, 
\q2 kaan junn karyaa u kaa wiin mbamɔm na. 
\q1 U ga kan linyaŋ, ki tii binib mɔmɔk baabamɔn. 
\q1  
\v 21 U pu, le ŋinibol aanib mɔmɔk ga li kpa limakl.”\f + \fr 12:21 \ft : Lik Aisaya 42.1-4.\f* 
\s1 Binib bibaa aah sii Uwumbɔr Aafuur Nyaan pu na 
\r (Mak 3.20-30; Luk 11.14-23) 
\p  
\v 22 Le binib bibaa joo ni unii u tiyayaar ŋa u ujoon ni ubir na Yesu chee. Le Yesu cha u pɔɔk, le u len, unimbil mu likr.  
\v 23 Le ni gar kinipaak ngbaan mɔmɔk pam. Le bi bi baa tɔb, “Uja ngbaan sil ye Ubɔr David Aayaabil aa?” 
\p  
\v 24 Farisii yaab aah ŋun kina na, le bi len ke Beelsebul, u ye tiyayaar aayidaan na, le tii u mpɔɔn ke u nyan tiyayaar binib ni. 
\p  
\v 25 Le Yesu bee baalandakbir ngbaan, le ki bui bi, “Nnaan mubaa ni aanib yaa jaa tɔb kijaak kan, nnaan ngbaan ga bee yɔli la. Kitiŋ kibaa ni aanib mu yaa jaa tɔb kijaak kan, kitiŋ ngbaan ga bee yɔli. Lidichal libaa ni aanib mu yaa jaa tɔb kijaak kan, lidichal ngbaan ga bee yɔli.  
\v 26 Tiyayaar aayidaan yaa nyan tiyayaar binib ni kan, u jan ubaa kijaak la. Waanaan ga ŋa kinye aan ki sil?  
\v 27 Ni yaa len ke tiyayaar aayidaan Beelsebul le tii mi mpɔɔn ke m nyan tiyayaar binib ni kan, ke ŋma tii nimi aanib mu mpɔɔn ke bi nyan tiyayaar binib ni? Nimi aanib aah ŋani pu na le ga mɔk ke ni kpa mbamɔn bee naa kpa.  
\v 28 Tɔ, Uwumbɔr Aafuur Nyaan le tii mi mpɔɔn le m nyani tiyayaar binib ni. Nima le mɔk ke Uwumbɔr aanaan fuu ni ni chee.” 
\s1 Yesu aah nyaŋ mpɔɔndaan kinimbɔŋ ki bii kaawan pu na 
\p  
\v 29 “Ubaa aan ŋmaa koo mpɔɔndaan aadichal ni ki bii waawan, see u puen buu u le waahr, le ki nin bii waadichal. 
\p  
\v 30 “Unii umɔk kaa dii mi na, u ye maadin la. Unii umɔk kaa kuuni binib tii mi na, u yaal bi la.  
\v 31 M tuk nimi la, Uwumbɔr ga di cha pinn binib aatunwanbir ni baasiibil mɔmɔk. Tɔ, unii yaa sii Uwumbɔr Aafuur Nyaan ma kan, Uwumbɔr aan di cha pinn udaan ngbaan.  
\v 32 Unii yaa bii min Unibɔn Aabo kan, Uwumbɔr ga di cha pinn u. Unii yaa bii Uwumbɔr Aafuur Nyaan kan, Uwumbɔr aan di cha pinn u dulnyaa wee ni, kaan di cha pinn u paacham mu.” 
\s1 Naah ga ŋa pu ki bee unii aabimbin aah bi pu na 
\r (Luk 6.43-45) 
\p  
\v 33 “Busub yaa ŋan kan, bu aasubil ga li ŋan. Bu yaa kaa ŋan kan, bu aasubil mu aan li ŋan. Bu aasubil pu le aa ga bee bu aah ye busub bu na. Kina le unii aatuln pu le ga cha aa bee ke u ŋan aan waa ŋan.  
\v 34 Nimi ikuub aabim, ni ye titunwanbirdam la. Ni ga ŋa kinye ki len iliin i ŋan na? Ilandak i gbii unii aasui ni na, ima le u ga len.  
\v 35 Ilandak nyaan bi uninyaan aasui ni, nima le u ga len iliin i ŋan na. Ilandak i kaa ŋan na bi unii u kaa ŋan na aasui ni, nima le u ga len iliin i kaa ŋan na. 
\p  
\v 36 “M tuk nimi la, bundaln Uwumbɔr ga ji binib tibɔr na, liyaadaal ngbaan le bi ga kpiir baah nan len tibɔr yɔl yɔl ti na mɔmɔk ki tuk Uwumbɔr.  
\v 37 Saamɔliin le ga nyan si. Saamɔliin mu le ga bii si.” 
\s1 Baah ban ke Yesu tun lijinjiir aatuln pu na 
\r (Mak 8.11-12; Luk 11.29-32) 
\p  
\v 38 N‑yoonn ngbaan le Uwumbɔr aakaal aamɔmɔkb bibaa ni Farisii yaab bibaa bui Yesu, “Umɔmɔkr, ti ban ke aa tun lijinjiir aatuln, aan tinimbil kan, aan ti gaa si ki kii.” 
\p  
\v 39 Le u bui bi, “Nimi dandana aanib, ni ye titunwanbirdam la, kaa dii Uwumbɔr, nima le ni ban lijinjiir aatuln. Uwumbɔr aabɔnabr Jona aah nan bi ujan sakpiin aaponn ni iwiin itaa ni tinyer titaa pu na,  
\v 40 kina le min Unibɔn Aabo mu ga li bi kitiŋ ponn ni iwiin itaa ni tinyer titaa. Lijinjiir aatuln limina baanja le ni ga kan.  
\v 41 Jona nan tuk Ninefa aatiŋ aanib Uwumbɔr aabɔr. Le bi kpeln baabimbin. Min, u jer Jona na, le tuk nimi Uwumbɔr aabɔr, le naa kpeln nimi aabimbin. Bundaln Uwumbɔr ga ji binib tibɔr na, Ninefa aatiŋ aanib aah nan kpeln baabimbin pu na, nima le ga mɔk ke nimi aabɔr bii.  
\v 42 Seba aapiibɔr nan nyan ni dandar ke u nan ŋun Ubɔr Solomonn aalan aaliin. Min u jer Solomonn na bi do la, le naa ŋun maaliin. Bundaln Uwumbɔr ga ji binib tibɔr na, upiibɔr ngbaan aah nan ŋa pu na, nima le ga mɔk ke nimi aabɔr bii.” 
\s1 Tiyayaar aah ga gir ni pu na 
\r (Luk 11.24-26) 
\p  
\v 43 “Tiyayaar yaa nyan unii ni kan, ti ga li chuun gɔr nnyun aah kaa bi kipɔɔk ki ponn ni na, ki ban taah ga kal nin chee ki fuur na, kaan kan.  
\v 44 Le ti ga len ke ti ga gir kun taah nyan unii u ponn ni na la. Le ti ga gir ni, le ki nan kan ke bi toor taakookoo yaan ki ŋa mu mbamɔm, nibaa aa bi ni ni.  
\v 45 Le ti ga buen ki ti joo ni tiyayaar tilole ti bir ki jer ti na. Le ti mɔmɔk ga nan koo unii ngbaan ponn ni, ki ga li bi u ponn ni, le ki bii u ki jer waah nan bi njan pu na. Kina le ni ga li bi dandana aanib bi kaa ŋan na chee.” 
\s1 Binib bi ye Yesu aana ni unaatiib na 
\r (Mak 3.31-35; Luk 8.19-21) 
\p  
\v 46 Yesu aah bi len kinipaak ngbaan chee na, le una ni unaatiib dan nan sil lipaal ki ban ke bi len u chee.  
\v 47 Le kinipaak ngbaan ponn ni ubaa tuk u, “Aana ni aanaatiib si lipaal ki ban bi len aa chee.” 
\p  
\v 48 Le u baa bi, “Ŋma ye nna? Bilabi ye nnaatiib?”  
\v 49 le ki taln uŋaal mɔk waadidiliib, le ki bui ke, “Lik, nna ni nnaatiib sɔ.  
\v 50 Ba pu? unii umɔk ŋani Nte Uwumbɔr u bi paacham na aah gee pu na, uma le ye nnaal, ni nninkpan, ni nna.” 
\c 13  
\s1 Unii u yaa njikaabim na aayataŋakl 
\r (Mak 4.1-9; Luk 8.4-8) 
\p  
\v 1 Liyaadaal ngbaan le Yesu nyan lipaal, le ki buen ki ti kal nnyusakpem aagbaan.  
\v 2 Le kinipaak sakpeŋ dan u chee, ki wiir. Nima le u koo buŋɔb ni, nnyun ni, le ki kal bu ponn ni. Kinipaak ngbaan mɔmɔk mu si lipaal. 
\p  
\v 3 Le u tuk bi tibɔr pam ŋiyataŋak ponn ni, le ki bui ke, “Ukpaal ubaa le nan buen u ti yaa njikaabim.  
\v 4 Waah yaa na, le mubaa lir nsan ponn ni. Le inyoon dan nan peei jin.  
\v 5 Le mubaa mu lir ntakpateer paab, titan aah kaa wiir nin chee na. Titan aah kaa wiir na, le mu guu puln mala.  
\v 6 Le nwiin puu, ki ton, ki see mu. Mu aah kaa kpa inyaan mbamɔm na, le mu yɔl.  
\v 7 Le mubaa mu lir ikokon ponn ni. Le ikokon muun le ki ku mu.  
\v 8 Le mubaa mu lir kitiŋ ki ŋan na ponn ni le ki mar. Ngem lun nkub nkub, ngem mu lun imonko itata, ngem mu lun piitaa piitaa. 
\p  
\v 9 “U kpa litafal na kan, u ŋun.” 
\s1 Ŋitaa ŋi pu u ŋak bi ŋiyataŋak na 
\r (Mak 4.10-12; Luk 8.9-10) 
\p  
\v 10 Le waadidiliib dan nan baa u, “Ba pu aa ŋak bi ŋiyataŋak?” 
\p  
\v 11 Le u bui bi, “Nimi le Uwumbɔr cha ni bee waanaan aabɔbɔrkaan, kaa cha bima bee.  
\v 12 Unii u kpa nlan ki bee Uwumbɔr aanaan aabɔr na, Uwumbɔr ga kpee u, le u li kpa sakpen. Unii u kaa kpa na, Uwumbɔr ga chuu gaa waah kpa mu pɔkaa na.  
\v 13 Kinipaak ngbaan lik, kaa waa, ki pel kaa ŋun, kaa bee maaliin aatataa. Nima le cha m ŋak bi ŋiyataŋak.  
\v 14 Baah bi pu na, le ni gbiin Uwumbɔr aabɔnabr Aisaya aah nan len pu na ke, 
\q1 ‘Bi ga pel ki pel, 
\q2 kaan bee Uwumbɔr aaliin aatataa. 
\q1 Bi ga lik ki lik kaan li waa. 
\q1  
\v 15 Ba pu? binib ngbaan aasui aa bi nibaa ni. 
\q1 Bitafal kpaa la. 
\q1 Bi ŋub binimbil, 
\q2 kaa ban ke binimbil woln, 
\q2 kaa ban ke bitafal ŋun, 
\q2 kaa ban ke bisui bee Uwumbɔr aaliin aatataa, 
\q2 kaa ban ke bi kpeln baabimbin ki dii Uwumbɔr aasan ke u tii bi laafee.’\f + \fr 13:15 \ft : Lik Aisaya 6.9-10.\f* 
\p  
\v 16 “Nimi maadidiliib, Uwumbɔr aanyoor bi ni pu; ba pu? ninimbil woln, nitafal mu ŋun.  
\v 17 M tuk nimi mbamɔn la, Uwumbɔr aabɔnabtiib pam ni bininyaam pam nan ban bi kan naah kan tiwan ni na, kaa kan. Bi nan ban bi ŋun naah ŋun tibɔr ti na, kaa ŋun ti.” 
\s1 Liyataŋakl ngbaan aatataa aah cha pu na 
\r (Mak 4.13-20; Luk 8.11-15) 
\p  
\v 18 “Li pel man aan m tuk nimi unii u yaa njikaabim na aayataŋakl aatataa.  
\v 19 Binib yaa ŋun Uwumbɔr aanaan aabɔr kaa bee taatataa kan, le kinimbɔŋ ga dan nan nyan tibɔr ti bi bisui ni na. Njikaabim mu lir nsan ponn ni na le na.  
\v 20 Njikaabim mu lir ntakpateer pu na mu ye binib bi ŋun tibɔr ngbaan, ki gaa ti mala ni mpopiin na.  
\v 21 Bi mu aa gaa ti mbamɔm bisui ni. Bi ga li joo ti ni yunn siib. Bi yaa kan limukl ti pu kan, bee binib yaa ŋa bi falaa ti pu kan, libuul ngbaan ni, le bi ga di ti lii.  
\v 22 Binib ngem mu bi ke njikaabim mu lir ikokon ponn ni na la. Bi ŋun tibɔr ngbaan la. Le bitafal bi baabimbin ni, ni liwankpal ni. Nima le ku tibɔr ngbaan bisui ni, le taa mar.  
\v 23 Binib bi ŋun tibɔr ngbaan ki bee taatataa, ki kii ti na, bima le bi ke njikaabim mu lir kitiŋ ki ŋan na ponn ni, ki mar na. Ngem lun nkub nkub, ngem mu lun imonko itata, ngem mu lun piitaa piitaa.” 
\s1 Timoor ti bi ipui ponn ni na aayataŋakl 
\p  
\v 24 Yesu nan ki ŋakl bi liyataŋakl liken ke, “Uwumbɔr aanaan naahn ukpaal u yaa ipui i ŋan na waakpaab ni na la.  
\v 25 Kinyeek kibaa daal, binib aah dɔ geen na, le waadin dan nan di timoor yaa ŋmal ipui ngbaan ponn ni, le ki buen.  
\v 26 Ipui aah muun ki mar na le bi kan ke timoor mu bi i ponn ni.  
\v 27 Le ukpaal ngbaan aatutum dan nan baa u, ‘Timi aaninkpel, saa nan di ipui i ŋan na le di yaa saakpaab ni ii? Timoor ngbaan mu nyan ni la?’  
\v 28 Le u bui bi, ‘Maadin ubaa le ŋa kina.’ Le bi baa u, ‘Aa ban ke ti buen ti ŋɔi nyan timoor ngbaan aa?’  
\v 29 Le u bui bi, ‘Aayii. Di cha ti man. Ni yaa ŋɔi nyan timoor ngbaan kan, nibaakan, ipui ibaa mu ga li kpaan ŋɔi ki dii ti.  
\v 30 Cha man ipui ngbaan ni timoor ngbaan kpaan muun, aan ki nan biir. Ni yaa nan ŋeer lipuicheel kan, m ga tuk bipuicheeb: Puen ŋɔi nyan man timoor ngbaan waahr, aan ki buu ti, ki di see mmii, aan ki nin chee ipui ki di fu maapil ponn ni.’” 
\s1 Tisufar aabil aayataŋakl 
\r (Mak 4.30-32; Luk 13.18-19) 
\p  
\v 31 Yesu nan ki ŋakl bi liyataŋakl liken ke, “Uwumbɔr aanaan naahn linaanyiimbil li uja ubaa nan di bun waakpaab ni na la.  
\v 32 Tisufar ngbaan aabil le ye liwaatiir, ŋibil mɔmɔk filk jer lima la. Bi yaa di libil ngbaan bun kan, li ga puln ki muun, ki jer tisufar mɔmɔk, ki ga ŋa busub la. Le inyoon i laani paacham na dan nan ter yaadil bu aabon pu.” 
\s1 Boroboro aanyɔk aayataŋakl 
\r (Luk 13.20-21) 
\p  
\v 33 Yesu nan ki ŋakl bi liyataŋakl liken ke, “Uwumbɔr aanaan naahn boroboro aanyɔk mu upii nan di ŋa boroboro aayon ponn ni, aan boroboro ngbaan mɔk duun na la.” 
\s1 Yesu di ŋiyataŋak ŋmeen ki tuk bi 
\r (Mak 4.33-34) 
\p  
\v 34 Kina le Yesu ŋakl ŋiyataŋak ki tuk kinipaak ngbaan, kaa len tibaa bi chee see ŋiyataŋak ŋmeen.  
\v 35 Waah ŋa kina na, le ni gbiin Uwumbɔr aabɔnabr aah nan len pu na ke, 
\q1 “M ga waar mmɔb ki ŋakl ŋiyataŋak, 
\q1 ki len tibɔbɔrkaan ti nan bɔr 
\q2 buyoonn Uwumbɔr nan naan dulnyaa wee 
\q2 ki nan saa dandana wee na.”\f + \fr 13:35 \ft : Lik Ilahn 78.2.\f* 
\s1 Timoor ti nan bi ipui ponn ni na aayataŋakl aatataa 
\p  
\v 36 Yesu nan siir cha kinipaak ngbaan, ki gir buen kidiik ni. Le waadidiliib dan u chee, ke u tuk bi timoor ti bi ipui ponn ni na aayataŋakl aatataa. 
\p  
\v 37 Le u bui bi, “Ukpaal u yaa ipui i ŋan na le ye min Unibɔn Aabo.  
\v 38 Bukpaab ngbaan le ye dulnyaa wee. Ipui i ŋan na le ye Uwumbɔr aanaan ni aanib. Timoor ngbaan le ye kinimbɔŋ aanib.  
\v 39 Ukpaal aadin u yaa timoor ngbaan na le ye kinimbɔŋ. Lipuicheel le ye dulnyaa aadoon. Bipuicheeb ngbaan le ye Uwumbɔr aatuuntiib.  
\v 40 Baah nan ŋɔi timoor ti ki di see mmii ponn ni na, dulnyaa aadoon ga nan li bi kina la.  
\v 41 Min Unibɔn Aabo ga tun ni maatuuntiib dulnyaa wee ni, bi nan chuu titunwanbirdam, ni bitɔtɔŋ mɔmɔk, aan ki nyan bi maanaan ni,  
\v 42 ki di ti ŋa mmii sakpiin ni. Bi ga wii ki ŋmɔ ŋinyin nima chee.  
\v 43 N‑yoonn ngbaan le bininyaam ga li bi Bite Uwumbɔr aanaan ni, ki wiin ke nwiin aah wiin pu na. U kpa litafal na kan, u ŋun.” 
\s1 Liwankpal li bɔr na aayataŋakl 
\p  
\v 44 “Uwumbɔr aanaan naahn liwankpal li bɔɔ bukpaab ni, kitiŋ ponn ni na la. Le uja ti kan liwankpal ngbaan, le ki ki di biin li pu. Le ni mɔ u ki ti nyaŋ. Le u buen ke u ti kooh waawan mɔmɔk, ki gir ti daa bukpaab ngbaan.” 
\s1 Nleenyaan aayataŋakl 
\p  
\v 45 “Uwumbɔr aanaan naahn uwankooh u chuun ban nleen mam mu ŋan na ke u daa na la,  
\v 46 le ki ti kan nleenyaan mu kpa kidaak sakpen na, le ki buen ti kooh waawan mɔmɔk, ki ti daa nleenyaan ngbaan.” 
\s1 Kipɔɔk aayataŋakl 
\p  
\v 47 “Uwumbɔr aanaan naahn kipɔɔk ki bijanbam di mee nnyun ni ki chuu ijan mɔk aabɔŋ na la.  
\v 48 Kaah gbiin ijan na, le bi dar ki nyan lipaal, le ki kal ki gann ijan i ŋan na ki di ŋa tibɔɔkur ni, ki cha i kaa ŋan na, ki di mee.  
\v 49 Dulnyaa aadoon mu ga nan li bi kina la. Uwumbɔr aatuuntiib ga nan dan dulnyaa ni, ki nan gann titunwanbirdam bininyaam ponn ni,  
\v 50 ki ti di ŋa mmii sakpiin ni, binib aah wii ki ŋmɔ ŋinyin nin chee na.” 
\s1 Tibɔkpokr ni tibɔpɔnn 
\p  
\v 51 Le Yesu baa bi, “Ni bee tibɔr timina mɔmɔk aatataa aa?” 
\p Le bi kii, “Een.” 
\p  
\v 52 Le u bui bi, “Unii u tuk binib Uwumbɔr aakaal na yaa dii mi kan, u naahn udichadaan u nyan ni waawankpal ponn ni tiwankpokr ni tiwapɔnn.”\f + \fr 13:52 \ft : Nibaakan tiwankpokr ye Uwumbɔr aagbakpok, tiwapɔnn mu ye Yesu aamɔkm.\f* 
\s1 Nasaref aatiŋ aanib aah yii Yesu pu na 
\r (Mak 6.1-6; Luk 4.16-30) 
\p  
\v 53 Waah nan ŋakl ŋiyataŋak ngbaan ti doo na, le u siir nima,  
\v 54 le ki gir kun udo aatiŋ Nasaref ni, le ki ti koo mmeen aadiik ni, ki tuk binib Uwumbɔr aabɔr. Waah tuk bi pu na, le ni gar bi. Le bi baa tɔb, “Uja wee kan nlan mue la chee? U kan mpɔɔn mue la chee ki tun lijinjiir aatun ngbaan?  
\v 55 Waa ye kapenta na aabo la aa? Una aa ye Mari la aa? Unaatiib aa ye Jems, ni Josef, ni Simonn, ni Judas la aa?  
\v 56 Uninkpatiib mɔmɔk aa bi do chee na la aa? U kan nlan mue, ni mpɔɔn mue la chee?”  
\v 57 Bi nan len kina le ki yii u. 
\p Le Yesu bui bi, “Binib pak Uwumbɔr aabɔnabtiib see bido aatiŋ ni aanib, ni baachiln ni aanib baanja le aa pak bi.”  
\v 58 Baah kaa gaa u ki kii na, waa nan tun lijinjiir aatun pam nima chee. 
\c 14  
\s1 Jɔnn u nan muin binib nnyun ni na aakun 
\r (Mak 6.14-29; Luk 9.7-9) 
\p  
\v 1 N‑yoonn ngbaan le Ubɔr Herod ŋun Yesu bɔr,  
\v 2 le ki bui waatutum ke, “Jɔnn u nan muini binib nnyun ni na le na. U fikr nkun ni la. Nima le cha u kpa mpɔɔn, ki tun lijinjiir aatun.” 
\p  
\v 3 Budabu pu Herod len kina na le ye ke u nan chuu Jɔnn ki buu u tikululn ki di u ŋa kiyondiik ni. Taani u cha u nan chuu u na le ye ke Jɔnn nan bui u  
\v 4 ke waah joo unaal aapuu Herodias na, naa ŋan, ke u bii Uwumbɔr aakaal la.  
\v 5 Jɔnn aah nan len kina na, le Herod ban ke u ku u, le ki san Juu yaab ijawaan. Bi nan len ke Jɔnn ye Uwumbɔr aabɔnabr la. 
\p  
\v 6 Le Herod aamaaldaal aawiin fuu ni. Le u ŋa tijiir ke bi ji. Le Herodias aabisal dan nan waa liwaal, Ubɔr Herod ni waanib aanimbiin ni. Le ni mɔɔr Herod sakpen.  
\v 7 Le u puu tipuur ke u ga tii u waah ban pu na. 
\p  
\v 8 Le una bui u ke u bui Ubɔr Herod ke u tii u Jɔnn aayil likusambil ponn ni. 
\p  
\v 9 Usapɔɔn ngbaan aah bui u kina na, le Ubɔr Herod aasui bii. Waah puu tipuur ti bicham aanimbil ni na pu, waa ban ke ti bee.  
\v 10 Nima le u tun unii ke u li cha kiyondiik ponn ni ki ti gii ni Jɔnn aayil.  
\v 11 Le u ti joo ni uyil likusambil ponn ni ki nan di tii usapɔɔn ngbaan. Le u mu di ti tii una.  
\v 12 Le Jɔnn aadidiliib dan nan yoor linikpol ngbaan ki ti sub, le ki buen ti tuk Yesu. 
\s1 Yesu aah kpiin binib ŋichur ŋiŋmu pu na 
\r (Mak 6.30-44; Luk 9.10-17; Jɔnn 6.1-14) 
\p  
\v 13 Yesu aah ŋun kina na, le u koo buŋɔb ni, le ki buen kipɔɔk ni, binib aah kaa bi nin chee na. Le kinipaak ngbaan ŋun ke u buen, le ki nyan baatim ni, ki chuun kitiŋ ki buen u chee.  
\v 14 Waah nyan buŋɔb ni na, le u kan kinipaak sakpeŋ, le ki san bi kinimbaak, le ki cha bi ponn ni bi ye bibum na pɔɔk. 
\p  
\v 15 Naah joor na, le waadidiliib dan nan bui u, “Ti bi kipɔɔk ni la. Ni jer tijikaar aajim yoonn a. Cha kinipaak ngbaan buen itingbaan ni ki ti daa tijikaar ji.” 
\p  
\v 16 Le u bui bi, “Taa cha bi buen man. Nimi nibaa tii bi tijikaar bi ji man.” 
\p  
\v 17 Le bi bui u, “Ŋiboroboro kpin ŋiŋmu ni ijan ilee baanja le bi.” 
\p  
\v 18 Le u bui bi, “Li joo ni tii ni mi man,”  
\v 19 le ki bui kinipaak ngbaan, “Kal kitiŋ timosɔnn pu man,” le ki yoor ŋiboroboro kpin ŋiŋmu ni ijan ilee ngbaan, ki waan lik paacham, ki doon Uwumbɔr, le ki gii boroboro ni ijan ngbaan, ki di tii waadidiliib. Le bi yakr siin kinipaak ngbaan mɔk aanimbiin ni.  
\v 20 Bi mɔmɔk nan ŋman ki bab. Baah ŋman ki bab ki gur ni na, le Yesu aadidiliib nan yoor tijikaar ti gur na ki gbiin tibɔɔkur kipiik ni tilee.  
\v 21 Bijab bi jin tijikaar ngbaan na ga nan li fuu ŋichur ŋiŋmu. Baa nan kahn bipiib ni mbim kpee. 
\s1 Yesu aah chuun nnyun pu pu na 
\r (Mak 6.45-52; Jɔnn 6.15-21) 
\p  
\v 22 Libuul ngbaan ni le Yesu muk waadidiliib ke bi koo buŋɔb ni ki loln u pu nsan ki puur nnyusakpem na. Le u tuk kinipaak ngbaan ke bi li chaa kun.  
\v 23 Waah tuk bi kina na, le u jon lijool paab ubaa, u ti mee Uwumbɔr. Le ni mue. Le u bi nima chee ubaa.  
\v 24 Waadidiliib mu bi buŋɔb ni nnyusakpem aakaasisik ni. Libuln nan daar sakpen ki tok bi, tinyunkpenn mu yeŋni baaŋɔb. 
\p  
\v 25 Ikooja aah wii buyoonn na, le u chuun nnyun paab, ki buen bi chee, ki ti ŋaŋ bi.  
\v 26 Waadidiliib aah kan u chuun nnyun pu na, le ijawaan chuu bi sakpen, le bi len ke ni ye utekpiir aawiin la, le ki faa ikuun tɔn tɔn. 
\p  
\v 27 Libuul ngbaan ni le Yesu bui bi, “Chuu nibaa man. Min ye. Ni taa san ijawaan man.” 
\p  
\v 28 Le Piita bui u, “Ndindaan, ni yaa sil ye si kan, bui mi ke m chuun nnyun pu ki dan aa chee.” 
\p  
\v 29 Le Yesu bui u, “Li chuun choo.” Le Piita nyan buŋɔb ni, ki chuun nnyun paab ki cha Yesu chee.  
\v 30 Le u kan libuln aah daar ki feeni tinyunkpenn pu na, le ki san ijawaan, le ki piin ki bi muini cha, le ki teen ke, “Ndindaan, nyan mi.” 
\p  
\v 31 Libuul ngbaan ni le Yesu taln uŋaal ki chuu u, le ki bui u, “Saa gaa mi ki kii mbamɔm. Ba ŋa aa joo mi beeni?” 
\p  
\v 32 Le bi mɔmɔk bilee koo buŋɔb ni. Libuul ngbaan ni le libuln ŋmin.  
\v 33 Le binib bi bi buŋɔb ponn ni na gbaan Yesu aanimbiin ni, ki dooni u, le ki len ke, “Mbamɔn, aa sil ye Uwumbɔr Aajapɔɔn la.” 
\s1 Yesu aah tii bibum laafee Genesaret aatiŋ ni pu na 
\r (Mak 6.53-56) 
\p  
\v 34 Le bi fuu nnyusakpem aadapuul, Genesaret aatiŋ chee, le ki nyan buŋɔb ni.  
\v 35 Le kitiŋ ngbaan aanib bee u, le ki buen itingbaan mɔmɔk ni, ki ti yoor bibum mɔmɔk, ki joo ni bi Yesu chee,  
\v 36 ki nan mee u ke u cha bibum ngbaan meeh waabɔkul aamɔjuul. Binib bimɔk meeh li na pɔɔk libuul ngbaan ni. 
\c 15  
\s1 Biyaajatiib aakaal 
\r (Mak 7.1-13) 
\p  
\v 1 N‑yoonn ngbaan le Farisii yaab, ni Uwumbɔr aakaal aamɔmɔkb nyan ni Jerusalem ni ki dan Yesu chee, le ki nan baa u,  
\v 2 “Ba ŋa saadidiliib bii tiyaajatiib aakaal, kaa ŋir biŋaal aan ki nin ji tijikaar?” 
\p  
\v 3 Le Yesu baa bi, “Ba ŋa ni mu bii Uwumbɔr aakaal, nimi aakaal pu?  
\v 4 Uwumbɔr len ke, ‘Aa li pak aate ni aana,’\f + \fr 15:4 \ft : Lik Nnyam 20.12; Ikaal 5.16.\f* ki ki len ke, ‘Unii yaa len tibɔbir lii ute bee una pu kan, ni ku u.’\f + \fr 15:4 \ft : Lik Nnyam 21.17; Liifai Yaab 20.9.\f* 
\v 5 Tɔ, nimi le len ke unii yaa bui ute, bee una, ‘Maah ba ga tii si ni na, maan ki ŋmaa tii si. M di tii Uwumbɔr a,’  
\v 6 ki yaa kaa pak ute kan, ni len ke naa kpa taani. Naah len kina na, le ni yii Uwumbɔr aabɔr nimi aakaal pu.  
\v 7 Ni ye biŋmaŋmannim la. Uwumbɔr aabɔnabr Aisaya aah nan len nimi aabɔr pu na, u nan len mbamɔn la, ke, 
\q1  
\v 8 ‘Binib ngbaan pak Uwumbɔr bumɔb ni la. 
\q2 Bisui daa u chee. 
\q1  
\v 9 Bi dooni u yɔli la, 
\q2 ki mɔk binib biyaajatiib aakaal 
\q2 ke ni ye waakaal la.’”\f + \fr 15:9 \ft : Lik Aisaya 29.13.\f* 
\s1 Tiwan ni ŋani unii titunwanbirdaan na 
\r (Mak 7.14-23) 
\p  
\v 10 Le Yesu yin kinipaak ngbaan, ki nan bui bi, “Li pel man, aan ki bee man maah ga tuk nimi pu na aatataa.  
\v 11 Tijikaar ti koo unii aamɔb ni na aan ŋmaa ŋa u titunwanbirdaan. Tiwan ni nyan umɔb ni na, nima le ŋani u titunwanbirdaan.” 
\p  
\v 12 Le Yesu aadidiliib dan nan baa u, “Saa nyi ke saah len pu na le cha Farisii yaab gee liŋuul aa?” 
\p  
\v 13 Le u bui bi, “Tisufar timɔk Nte Uwumbɔr aa bun ti na, u ga chuu ŋɔi ti la.  
\v 14 Taa gar bi man. Bi ye bisanmɔkb bi jɔb na la. Ujoon yaa mɔk ujoon nsan kan, bi mɔmɔk bilee ga lir libuul ponn ni la.” 
\p  
\v 15 Le Piita bui Yesu, “Tuk timi liyataŋakl ngbaan aatataa.” 
\p  
\v 16 Le Yesu baa bi, “Ni mu aa kee bee maaliin aatataa aa?  
\v 17 Tiwan ni koo unii aamɔb ni na koo lipuul ni, le u ti sɔnn. Naa nyi kina aa?  
\v 18 Tiwan ni nyan unii aamɔb ni na, ni nyan usui ni, ki ŋani u titunwanbirdaan la.  
\v 19 Tiwan ni nyan binib aasui ni na le ye ilandak i kaa ŋan na, ni linikul, ni kidagook aatuln, ni kinaayuk, ni linyamɔngee, ni ŋisiibil.  
\v 20 Nimina le ŋani unii titunwanbirdaan. U yaa kaa ŋir uŋaal ki ji tijikaar kan, nima le aan ŋa u titunwanbirdaan.” 
\s1 Upii aah gaa Yesu ki kii mbamɔm pu na 
\r (Mak 7.24-30) 
\p  
\v 21 Le Yesu nyan nima, ki buen Taya ni Saidonn aatingbaan ni.  
\v 22 Le upii u ye Kanaann aabo na bi nima, le ki dan nan teen ke, “Ndindaan, si u ye Ubɔr David Aayaabil na, san mi kinimbaak. Tiyayaar le joo mbisal ki muk u sakpen a.” 
\p  
\v 23 Le Yesu aa len tibaa. Le waadidiliib dan nan gaŋ Yesu ke u jenn u, u paa bi pu ki kpa kifuuk sakpen a. 
\p  
\v 24 Le Yesu bui bi, “Uwumbɔr tun ni mi ke m nan ter Israel yaab bi yenn Uwumbɔr aasan ni na baanja la.” 
\p  
\v 25 Waah len kina na, le upii ngbaan dan ki nan gbaan unimbiin ni ki doon u, le ki bui u, “Ndindaan, ter mi.” 
\p  
\v 26 Le Yesu bui u, “Ti yaa di mbim aajikaar ki di tii ibɔ kan, naa ŋan.” 
\p  
\v 27 Le u bui u, “Ndindaan, ni ye mbamɔn la; ibɔ mu tee ji ŋijikaabol ŋi nyan ni idindaan aateebul pu ki lir ni kitiŋ na.” 
\p  
\v 28 Le Yesu bui u, “Upii, aa gaa mi ki kii mbamɔm la. Saah ban pu na, ni ŋa kina ki tii si.” Libuul ngbaan ni le ubisal pɔɔk, kaa ki bun. 
\s1 Yesu aah tii bibum pam laafee pu na 
\p  
\v 29 Yesu nan siir nima ki bɔ dii Galilee Aanyusakpem ni, le ki ti jon lijool paab, le ki kal kitiŋ.  
\v 30 Le kinipaak sakpeŋ joo ni biwɔb, ni bijoom, ni bibirb, ni bitaageeb, ni bibum aabɔŋ, ki nan di bil Yesu aanimbiin ni. Le u tii bi mɔmɔk laafee.  
\v 31 Le ni gar kinipaak ngbaan pam; bi kan bibirb len tibɔr, ni bitaagendam pɔɔk ki chuun, ni biwɔb mu fii chuun, ni bijoom aanimbil likr. Le bi pak Israel yaab Aawumbɔr. 
\s1 Yesu aah kpiin binib ŋichur ŋinaa pu na 
\r (Mak 8.1-10) 
\p  
\v 32 Yesu nan yin waadidiliib ke bi dan u chee, le ki bui bi, “M san kinipaak ngbaan kinimbaak la; bi bi m chee iwiin itaa, kaa kpa nibaa bi ji. Maa ban m tuk bi ke bi li chaa kun, kaa puen tii bi tijikaar ke bi ji. Nibaakan, bi ga ti fik nsan ponn ni.” 
\p  
\v 33 Le waadidiliib bui u, “Ti bi kipɔɔk ni la. Ti ga kan tijikaar la chee aan ki tii kinipaak ngbaan aan bi ji bab?” 
\p  
\v 34 Le u baa bi, “Ni kpa ŋiboroboro kpin ŋiŋa?” 
\p Le bi bui u, “Ti kpa ŋiboroboro kpin ŋilole, ni njanbim siib.” 
\p  
\v 35 Le u bui kinipaak ngbaan, “Kal kitiŋ man,”  
\v 36 le ki yoor ŋiboroboro kpin ŋilole ni njanbim ngbaan, le ki doon Uwumbɔr, ki gii gii, ki di tii waadidiliib, le bi yakr siin kinipaak ngbaan mɔmɔk aanimbiin ni.  
\v 37 Le bi mɔmɔk ŋman ki bab. Baah ŋman ki bab na, le waadidiliib yoor tijikaar ti gur na, ki gbiin tibɔɔkur tilole.  
\v 38 Bijab bi nan jin tijikaar ngbaan na nan ye bijab ŋichur ŋinaa la. Baa nan kahn bipiib ni mbim kpee. 
\p  
\v 39 Le u bui kinipaak ngbaan, “Li chaa kun man,” le ki koo buŋɔb ni, ki buen Magadann aatiŋ ni. 
\c 16  
\s1 Baah ban ke Yesu tun lijinjiir aatuln pu na 
\r (Mak 8.11-13; Luk 12.54-56) 
\p  
\v 1 Farisii yaab ni Sajusii yaab bibaa nan dan Yesu chee, ki ban bi tɔŋ u, le ki bui u, “Tun lijinjiir aatuln Uwumbɔr aapɔɔn pu, aan ti kan.”  
\v 2 Le u bui bi, “Paacham yaa maln kijook kan, le ni bui ke utaal aan nu.  
\v 3 Paacham yaa maln ki bɔln kichakpiik ni kan, le ni bui ke utaal ga nu din. Paacham pu, le ni beer ke utaal ga nu aan waan nu. Le naa bee Uwumbɔr aah ŋani pu dandana na.  
\v 4 Nimi dandana aanib, ni ye titunwanbirdam la, kaa dii Uwumbɔr, nima le ni ban lijinjiir aatuln. Uwumbɔr aah nan ŋa lijinjiir aatuln ki ŋa waabɔnabr Jona pu na, lituln limina aaboln le ni ga kan. Maan mɔk nimi lijinjiir aawan niken kpee.” 
\p Waah len kina na, le u siir nima ki cha bi. 
\s1 Bi li nyi Farisii yaab ni Sajusii yaab aamɔkm 
\r (Mak 8.14-21) 
\p  
\v 5 Le u ni waadidiliib puur nnyusakpem. Le waadidiliib suln, kaa joo boroboro.  
\v 6 Le Yesu bui bi, “Ni li nyi man Farisii yaab ni Sajusii yaab aaboroboro aanyɔk bɔr.” 
\p  
\v 7 Le bi bui tɔb, “Taah kaa joo boroboro na, nima le cha u len kina.” 
\p  
\v 8 Le Yesu bee baah len tɔb chee pu na, le ki baa bi, “Ba pu ni len tɔb chee ke naa joo boroboro? Naa gaa mi ki kii mbamɔm.  
\v 9 Naa kee bee maabimbin aa? Naa teer maah nan di ŋiboroboro kpin ŋiŋmu kpiin bijab ŋichur ŋiŋmu pu na aa? Ni nan yoor tijikaar ti gur na tibɔɔkur tiŋa?  
\v 10 Naa teer maah nan di ŋiboroboro kpin ŋilole kpiin bijab ŋichur ŋinaa pu na aa? Ni nan yoor tijikaar ti gur na tibɔɔkur tiŋa?  
\v 11 Ba pu naa bee ke maa len boroboro aabɔr? M len ke ni li nyi Farisii yaab ni Sajusii yaab aaboroboro aanyɔk aabɔr la.” 
\p  
\v 12 Waah len kina na, le bi bee ke waa len boroboro aabɔr. U len ke bi li nyi ki taa dii Farisii yaab ni Sajusii yaab aamɔkm la. 
\s1 Piita aah len Yesu aabɔr pu na 
\r (Mak 8.27-30; Luk 9.18-21) 
\p  
\v 13 Le Yesu buen Siisarea Filipi aatingbaan ni. Waah bi nima na, le u baa waadidiliib, “Binib bui ke min Unibɔn Aabo ye ŋma?” 
\p  
\v 14 Le bi bui u, “Bibaa len ke aa ye Jɔnn u nan muini binib nnyun ni na la, le biken mu len ke aa ye Uwumbɔr aabɔnabr Elaija u nan bi n‑yaayoonn na la, le biken mu len ke aa ye Uwumbɔr aabɔnabr Jeremia, bee Uwumbɔr aabɔnabr ubaa la.” 
\p  
\v 15 Le u baa bi ke, “Nimi, ni len ke m ye ŋma?” 
\p  
\v 16 Le Simonn Piita bui u, “Aa ye Kristo u ga gaa binib lii na. Aa ye Uwumbɔr u fu na Aajapɔɔn la.” 
\p  
\v 17 Le Yesu bui u, “Simonn, Jɔnn aajapɔɔn, Uwumbɔr aanyoor bi aa pu la. Naa ye unibɔn le kpiir kina mɔk si. Nte Uwumbɔr u bi paacham na le kpiir kina mɔk si.  
\v 18 Piita, m tuk si la, aa ye litakpal\f + \fr 16:18 \ft : Piita aatataa le ye ke “litakpal”.\f* la. Litakpal limina pu le m ga di maanib siin. Le nkun aapɔɔn aan nyaŋ bi.  
\v 19 M ga tii si mpɔɔn Uwumbɔr aanaan ni. Tiwan ni aa ga buu dulnyaa wee ni na, nima le buu paacham mu. Tiwan ni aa ga buur lii dulnyaa wee ni na, nima le buur lii paacham mu.” 
\p  
\v 20 Le Yesu sur waadidiliib ke bi taa tuk unii ubaa ke u ye Kristo ngbaan. 
\s1 Yesu tuk waadidiliib waah ga ji falaa pu na 
\r (Mak 8.31–9.1; Luk 9.22-27) 
\p  
\v 21 N‑yoonn ngbaan le Yesu piin ki bi kpiir tuk waadidiliib, “See m buen Jerusalem ki ji falaa sakpen. Juu yaab aaninkpiib, ni Uwumbɔr aatotoorninkpiib, ni Uwumbɔr aakaal aamɔmɔkb ga ŋa mi falaa sakpen, le ki ku mi. Iwiin itaadaal le Uwumbɔr ga fikr mi nkun ni.” 
\p  
\v 22 Le Piita di u nyan n‑gbaan, le ki ti sur u ke, “Ndindaan, Uwumbɔr cha ni ŋa libuln ki daa jer. U taa cha ni pii si.” 
\p  
\v 23 Le Yesu fenn lik Piita le ki bui u, “Kinimbɔŋ, siir foor m chee. Aa ye lisugeln la, le ki lek mi nsan. Aa dak ke unibɔn aah dak pu na la, kaa dak ke Uwumbɔr aah dak pu na.” 
\p  
\v 24 Yesu nan bui waadidiliib, “Unii yaa ban u dii mi kan, cha u yii ubaa, ki yoor waadɔpuinkoo aan ki li dii mi.  
\v 25 Unii umɔk kaan ŋmaa kpo m pu na kan, waamɔfal ga bee yɔli la. Unii umɔk ga ŋmaa kpo m pu na kan, u ga kan limɔfal li kaa kpa ndoon na.  
\v 26 Unii yaa kan dulnyaa wee ni aawan mɔmɔk ki lann waamɔfal kan, ba aanyoor le u kan? Unii tee ga di ba ki daa waamɔfal?  
\v 27 Min Unibɔn Aabo ga fuu ni ki ga li kpa Nte Uwumbɔr aapɔɔn. Le Uwumbɔr aatuuntiib ga li dii mi. N‑yoonn ngbaan le m ga tii binib mɔmɔk lipal, baatuln aah ŋeer pu na.  
\v 28 M tuk nimi mbamɔn la, binib bi si do na ponn ni bibaa aan kpo see bi puen kan min Unibɔn Aabo jin maanaan waahr.” 
\c 17  
\s1 Yesu aawon aah kpeln pu na 
\r (Mak 9.2-13; Luk 9.28-36) 
\p  
\v 1 Iwiin iloob aah jer na, le u di Piita, ni Jems, ni unaal Jɔnn, ki jon lijool fɔfɔk libaa paab, bibaa.  
\v 2 Le uwon kpeln binimbil ni. Unimbil wɔb wiin ke nwiin aah wiin pu na. Le waawanpeenkaan kpaln tiwanpipinn ke nwiihn aah piin pu na.  
\v 3 Le bi kan n‑yaayoonn na aabɔnabtiib Moses ni Elaija bi len u chee tibɔr.  
\v 4 Le Piita bui u, “Ndindaan, taah bi do na, ni ŋan. Aa yaa gee kan, cha m ŋa ŋiboo ŋitaa, ki di libaa tii si, ki di liken tii Moses, ki di liken tii Elaija.” 
\p  
\v 5 Waah beenin bi len kina na, libuul ngbaan ni le ntaalangbapiin dan nan biin bi pu. Le nneel len ntaalangbapiin na ponn ni ke, “Njapɔɔn u m gee u na sɔ. Nnimbil gbiin u. Li ŋun waah len pu na man.”\f + \fr 17:5 \ft : Lik Aisaya 42.1.\f* 
\p  
\v 6 Waadidiliib aah ŋun nneel ngbaan pu na, le bi san ijawaan sakpen, le ki lir kitiŋ lichichikr.  
\v 7 Le Yesu dan nan meeh bi, ki bui bi, “Fii man. Taa san ijawaan man.”  
\v 8 Le bi waan lik paacham, kaa ki kan ubaa see Yesu baanja. 
\p  
\v 9 Le bi gir sunn ni lijool ngbaan taab. Baah bi sunni na, le Yesu bui bi, “Ni taa tuk ubaa naah kan pu na, ki nan saa buyoonn min Unibɔn Aabo ga fikr nkun ni na.” 
\p  
\v 10 Le bi baa u, “Ba pu Uwumbɔr aakaal aamɔmɔkb len ke Elaija le ga puen dan le Kristo\f + \fr 17:10 \ft : Hiibru aaliin ni, bi yin Kristo ke Masiya. Naatataa le ye ke unii u ga gaa binib lii na.\f* nin fuu ni?”\f + \fr 17:10 \ft : Lik Malakai 4.5.\f* 
\p  
\v 11 Le u bui bi, “Mbamɔn, see Elaija fuu ni, ki nan toor tiwan mɔmɔk.  
\v 12 M tuk nimi la, Elaija puun fuu ni a. Le baa nyi u, ki ŋa u baah ban pu na. Baah ŋa u falaa pu na, kina le bi ga ŋa min Unibɔn Aabo mu falaa.” 
\p  
\v 13 Yesu aah len Elaija aabɔr kina na, le waadidiliib bee ke u len Jɔnn u nan muini binib nnyun ni na aabɔr la. 
\s1 Yesu aah nyan libimbikl ubo ni pu na 
\r (Mak 9.14-29; Luk 9.37-43a) 
\p  
\v 14 Le bi fuu kinipaak ngbaan aah bi nin chee na. Baah fuu ni na, le uja ubaa dan nan gbaan unimbiin ni,  
\v 15 le ki bui u, “Ndindaan, san maabo kinimbaak. Libimbikl le joo u, ki ŋani u falaa sakpen, ki cha u lir mmii ni, ni nnyun ni kpala kpala.  
\v 16 M joo ni u saadidiliib chee, le baa ŋmaa nyan libimbikl na u ni.” 
\p  
\v 17 Le Yesu bui ke, “Nimi dandana aanib, naa gaa Uwumbɔr ki kii, ki mu aa dii u mbamɔm. Ni ban ke m yunn ni chee kinye pu, aan ki li kpa limɔr ni pu, aan ni gaa mi ki kii? Li joo ni ubo ngbaan m chee.”  
\v 18 Baah joo ni u na, le Yesu kae libimbikl li joo u na. Le li nyan u ni. Libuul ngbaan ni le u pɔɔk, kaa ki bun. 
\p  
\v 19 Le Yesu aadidiliib dan u chee bibaa, le ki nan baa u, “Ba pu taa ŋmaa nyan libimbikl ngbaan u ni?” 
\p  
\v 20 Le u bui bi, “Naa gaa Uwumbɔr ki kii mbamɔm. Nima le naa ŋmaa nyan li. M tuk nimi mbamɔn la, ni yaa gaa Uwumbɔr ki kii siib kina kan, ni ga bui lijool limina ke, ‘Fii nima chee,’ le li ga fii. Nibaa aan li pɔɔ ni chee. [  
\v 21 Libimbikl limina aaboln ma kan, ni yaa kaa lul bumɔb ki mee Uwumbɔr kan, naan ŋmaa nyan li.”] 
\s1 Yesu aah ki tuk bi waakun aabɔr pu na 
\r (Mak 9.30-32; Luk 9.43‑45) 
\p  
\v 22 Waadidiliib mɔmɔk aah nan bi Galilee aatiŋ ni na, le u bui bi, “Bi ga di min Unibɔn Aabo ŋa binib aaŋaal ni,  
\v 23 le bi ku mi. Le iwiin itaadaal Uwumbɔr ga fikr mi nkun ni.” 
\p Le biponn bii sakpen. 
\s1 Uwumbɔr Aadichal aamombil 
\p  
\v 24 Yesu ni waadidiliib aah fuu Kapenaum aatiŋ ni na, le binib bi gaal Uwumbɔr Aadichal aamombil na dan nan baa Piita, “Saamɔmɔkr aa pa Uwumbɔr Aadichal aamombil aa?” 
\p  
\v 25 Le u bui bi ke, “U pa la.” 
\p Piita aah fuu linampal na, le Yesu puen len u chee ke, “Simonn, dulnyaa wee ni aabɔrb gaal baatiŋ aanib chee lampoo aan bicham chee? Aa dak kinye?” 
\p  
\v 26 Le u bui u, “Bicham chee.” 
\p Le Yesu bui u, “Kina kan, baatiŋ aanib aa pa.  
\v 27 Tɔ, taa ban ti koo baataani ni. Li cha nnyusakpem ni ki ti di njapiin lii nnyun ni. Saah ga chuu njan aajan u na, yoor u ki chuu waar umɔb. Aa ga kan limombil umɔb ponn ni. Nyan li ki ti pa tii bi, m ni si pu.” 
\c 18  
\s1 Ulau ye uninyuun? 
\r (Mak 9.33-37; Luk 9.46-48) 
\p  
\v 1 N‑yoonn ngbaan le Yesu aadidiliib dan nan baa u, “Uwumbɔr aanaan ni, ulau tee ye uninyuun?” 
\p  
\v 2 Le u yin ubo ke u dan u chee, ki di u siin bikaasisik ni,  
\v 3 le ki bui bi, “M tuk nimi mbamɔn la, ni yaa kaa kpeln ki bi ke bibilb waatiir aah bi pu na kan, naan koo Uwumbɔr aanaan ni.  
\v 4 Unii umɔk sunn ubaa taab ki bi ke ubo waatiir umina aah bi pu na kan, udaan ngbaan le ye uninyuun Uwumbɔr aanaan ni.  
\v 5 Unii umɔk gaa ubo umina aaboln maayimbil pu na, u gaa mi le na.” 
\s1 Taa tɔŋ ubo ubaa ke u tun titunwanbir 
\r (Mak 9.42-48; Luk 17.1-2) 
\p  
\v 6 “Unii yaa tɔŋ mbim bi gaa mi ki kii na ponn ni ubaa ke u tun titunwanbir kan, tibɔbir ga li bi u pu. Bi yaa ba tee di kinaak sakpeŋ ki di tul leen uneen ni, ki tur u lii nnyusakpem ni, nin chee nyoo na kan, ni ba soor ki tii u, ni u tɔŋ ubo ubaa.  
\v 7 Ntɔŋ pu, tibɔbir bi dulnyaa wee ni aanib pu. Tɔ, ntɔŋ ga li bi. Tibɔbir mu bi unii u tɔŋ binib ke bi tun titunwanbir na pu. 
\p  
\v 8 “Aa yaa gee tiwan ke saah gee aaŋaal, bee aataal pu na kan, tiwan ngbaan yaa tɔŋ si ke aa tun titunwanbir kan, di ni lii. Aa yaa lann ŋŋaal mubaa, bee litaal libaa, ki kan limɔfal li kaa kpa ndoon na kan, ni soor ni aa li kpa iŋaal ilee ni ŋitaa ŋilee ki ti li bi mmii mu kaan junn na ni.  
\v 9 Aa yaa gee tiwan ke saah gee aanimbil pu na kan, tiwan ngbaan yaa tɔŋ si ke aa tun titunwanbir kan, di ni lii. Aa yaa lann linimbil libaa, ki kan limɔfal li kaa kpa ndoon na kan, ni soor ni aa li kpa ŋinimbil ŋilee, ki ti li bi mmii mu kaan junn na ni.” 
\s1 Kiwakork ki wɔŋ na aayataŋakl 
\r (Luk 15.3-7) 
\p  
\v 10 “Li nyi man ki taa lik bibilb ponn ni ubaa fam. M tuk nimi la, baatuuntiib bi paacham Nte Uwumbɔr aanimbiin ni n‑yoonn mɔmɔk. [  
\v 11 Min Unibɔn Aabo dan dulnyaa wee ni ke binib bi wɔŋ na ŋmar la.] 
\p  
\v 12 “Unii yaa kpa ipiih nkub, i ponn ni ubaa yaa wɔŋ kan, ni dak ke u ga ŋa kinye? U ga di cha ipiih imonko inaa ni kipiik ni iwae na ligongoln paab, ki buen ti ban upiih u wɔŋ na la.  
\v 13 M tuk nimi mbamɔn la, u yaa ti kan u kan, u ga li mɔɔni upiih ngbaan pu, ki jer waah ga li mɔɔni ipiih imonko inaa ni kipiik ni iwae i kaa wɔŋ na pu na.  
\v 14 Kina le Nite Uwumbɔr u bi paacham na aa ban ke bibilb waatiib ngbaan ponn ni ubaa wɔŋ.” 
\s1 Saah ga ŋa aana aabo u ŋa si bakaa na pu na 
\p  
\v 15 “Aana aabo yaa ŋa si bakaa kan, pɔɔn aabaa ki buen ti kan u n‑gbaan suuna ki tuk u waataani. U yaa ŋun tii si kan, aa giin u ki siin waabuul ni la.  
\v 16 U yaa yii, kaa kii tii si kan, pɔɔn aabaa ki ban unii ubaa, bee bilee, ki ki buen u chee ki ti kan u, aan binib bilee, bee bitaa ngbaan ŋun tibɔr ngbaan mɔmɔk ki li ye saaseeraadam.\f + \fr 18:16 \ft : Lik Ikaal 19.15.\f* 
\v 17 U yaa yii, kaa kii tii bi mu kan, nyan ti mpaan pu ki tuk Uwumbɔr aanib. U yaa yii, kaa kii tii bi mu kan, ni lik u ke ulampoogaar, bee unii u kaa dii Uwumbɔr aasan na. 
\p  
\v 18 “M tuk nimi mbamɔn la, tiwan ni, ni ga buu dulnyaa wee ni na, nima le buu paacham. Tiwan ni, ni ga buur lii dulnyaa wee ni na, nima le buur lii paacham mu. 
\p  
\v 19 “Cha m moo tuk nimi man, ni ponn ni bilee yaa kpaan kimɔbaan dulnyaa wee ni, ki mee Nte Uwumbɔr u bi paacham na kan, u ga ŋa naah ban pu na ki tii nimi.  
\v 20 Binib bilee, bee bitaa, yaa kuun tɔb chee maayimbil pu kan, m ga li bi bikaasisik ni.” 
\s1 Unii u kaa di cha pinn waatutuŋeer na 
\p  
\v 21 Le Piita dan nan baa Yesu, “Ndindaan, nna aabo yaa ŋani mi bakaa kan, m ga di cha pinn u nfum muŋa? Nfum mulole ee?” 
\p  
\v 22 Le Yesu bui u, “Maa tuk si ke nfum mulole. Cha pinn u imonko itaa ni kipiik nfum mulole.  
\v 23 Ba pu? Uwumbɔr aanaan naahn ubɔrkpaan u nan ban u bee waatutum aah joo waapɔln pu na la.  
\v 24 Waah piin ki bi lik kina na, le bi joo ni waatutunn ubaa u joo waapɔln tikunabr aamombil ŋichur ŋichur kipiik.\f + \fr 18:24 \ft : Griik aaliin ni, bi ŋmee ke “talenti ŋichur kipiik.” Ni ga fuu unii aapal ki ti saa ŋibin kipiik ni ŋiŋmu la.\f* 
\v 25 Waah kaa kpa ŋimombil ŋibaa ki ga pa lipɔln ngbaan na, le udindaan bui ke bi di u ni upuu, ni waabim, ni waah kpa tiwan ni na mɔmɔk, ki di kooh, aan ki di ŋimombil ngbaan pa lipɔln ngbaan.  
\v 26 Le ututunn ngbaan gbaan udindaan aanimbiin ni, ki gaŋ u ke, ‘Ndindaan, pɔɔn aabaa ki ji limɔr. M ga pa si maah jin saapɔln li mɔk na.’  
\v 27 Le udindaan san u kinimbaak, ki di cha pinn u lipɔln ngbaan, le ki di u lii. 
\p  
\v 28 “Le ututunn ngbaan nyan lipaal, ki ti kan waatutuŋeer u joo waapɔln kpakpaln nkub na, le ki chuu u, le ki chuu uneen ni, ki bui u ke, ‘Pa mi saah joo maapɔln li na.’  
\v 29 Le waatutuŋeer ngbaan gbaan unimbiin ni, ki gaŋ u ke, ‘Pɔɔn aabaa ki ji limɔr. M ga pa si.’  
\v 30 Le waa kii, le ki chuu u ti ŋa kiyondiik ni, u li bi nima ki ti saa buyoonn u ga pa lipɔln ngbaan na.  
\v 31 Waatutuŋeertiib aah kan kina na, le ni bii bisui sakpen. Le bi dan nan tuk bidindaan waah ŋa pu na mɔmɔk.  
\v 32 Le bidindaan yin u, ki nan bui u, ‘Aa ye bakadaan la. Saah gaŋ mi na, le m di cha pinn si saapɔln mɔmɔk.  
\v 33 Aa mu ba ga san saatutuŋeer kinimbaak ke maah san si pu na la.’  
\v 34 Udindaan aah gee liŋuul u pu sakpen pu na, le u cha bi ti ŋani u falaa kiyondiik ni, ki ti saa buyoonn u ga pa lipɔln ngbaan mɔmɔk doo na. 
\p  
\v 35 “Tɔ, unii umɔk kaa di cha pinn una aabo usui ponn ni na kan, Nte Uwumbɔr u bi paacham na mu ga daa utafal kina la.” 
\c 19  
\s1 Uja taa jenn upuu 
\r (Mak 10.1-12) 
\p  
\v 1 Yesu aah len kina ti doo na, le u nyan Galilee aatiŋ ni, ki buen Judea aatiŋ ki bi Jɔɔdann aamɔɔdapuul na ni.  
\v 2 Le kinipaak sakpeŋ dii u. Le u cha bi ponn ni bi ye bibum na pɔɔk. 
\p  
\v 3 Le Farisii yaab bibaa nan dan u chee, ki ban bi tɔŋ u, le ki baa u, “Uja yaa jenn upuu lii waageehn pu kan, timi aakaal kii kina aa?” 
\p  
\v 4 Le Yesu baa bi, “Naa karn Uwumbɔr Aagbaŋ aah len pu na aa? Ni ŋmee ke Uwumbɔr u naan bi na, u nan naan uja ni upii,\f + \fr 19:4 \ft : Lik Mpiin 1.27; 5.2.\f* 
\v 5 le ki len ke waah naan uja ni upii na, uja yaa yoor upii kan, bi ga nya cha bitetiib ni binatiib, ki kpaan tɔb chee, ki ŋa unibaan.\f + \fr 19:5 \ft : Lik Mpiin 2.24.\f* 
\v 6 Nima pu na, baa ki ye binib bilee, bi ye unibaan la. Uwumbɔr aah kpaan bi na, unibɔn taa yakr bi.” 
\p  
\v 7 Le Farisii yaab ngbaan baa u, “Ni yaa ye kina kan, ba pu Moses nan len ke uja yaa ban u jenn upuu kan, u ŋmee kigbaŋ ponn ni ke u jenn u, ki di tii u, ki nin jenn u?” 
\p  
\v 8 Le Yesu bui bi, “Nitafal aah pɔɔ pu na, nima le cha Moses tii nimi nsan ke ni jenn nipuutiib. N‑yoonn mu Uwumbɔr nan naan tiwan mɔmɔk ki nan saa dandana wee na, waa tii bi nsan kina.  
\v 9 M tuk nimi la, upii yaa kaa gɔr kidagook, aan uchal jenn u lii ki ki yoor upii uken kan, uja ngbaan kpaln udagoor la. [Upii aachal yaa jenn u lii, uja uken yaa yoor upii ngbaan kan, uja ngbaan kpaln udagoor la.”] 
\p  
\v 10 Le Yesu aadidiliib bui u, “Uja ni upuu aabɔr yaa ye kina kan, uja yaa kaa yoor upii kan, ni soor.” 
\p  
\v 11 Le Yesu bui bi, “Bijab mɔmɔk aan ŋmaa gaa naah len pu na ki yii bipiib mɔmɔk. Bijab bi Uwumbɔr tii bi mpɔɔn ke bi yii bipiib na, bima le ga ŋmaa yii bi.  
\v 12 Bibaa bi, baah ma bi na, baa ye bijab. Bibaa mu bi, bi kpaa bi la. Bibaa mu bi, ki yii bipiib mɔmɔk Uwumbɔr aanaan aatuln pu. Uja umɔk ga ŋmaa gaa tibɔr ngbaan ki yii bipiib mɔmɔk na, u gaa ti.” 
\s1 Yesu aah ŋa Uwumbɔr aanyoor ki ŋa mbim pu pu na 
\r (Mak 10.13-16; Luk 18.15-17) 
\p  
\v 13 Le binib joo ni mbim ki di dan Yesu chee ke u nan di uŋaal paan bi pu, ki mee Uwumbɔr tii bi. Le waadidiliib kae bi.  
\v 14 Le Yesu bui bi, “Cha mbim ngbaan dan m chee man. Taa ki jenn bi man. Binib bi aabimbin bi ke mbim aah bi pu na, bima le yeh Uwumbɔr aanaan.” 
\p  
\v 15 Le u di uŋaal paan bi pu, le ki siir nima. 
\s1 Yesu aah tuk uwankpadaan ubaa pu na 
\r (Mak 10.17-31; Luk 18.18-30) 
\p  
\v 16 Unachipɔɔn ubaa nan dan Yesu chee le ki nan baa u, “Umɔmɔkr, m ga tun litunyaan bayaar aan ki kan limɔfal li kaa kpa ndoon na?” 
\p  
\v 17 Le Yesu baa u, “Ba pu aa baa mi litunyaan pu? Uwumbɔr baanja le ŋan. Aa yaa ban limɔfal li kaa kpa ndoon na kan, kii waakaal.” 
\p  
\v 18 Le u ki baa u, “Mulakaal?” 
\p Le Yesu bui u, “Taa ku binib; taa gɔr kidagook; taa su kinaayuk; taa li ye nnyamɔn aaseeraadaan;  
\v 19 li pak aate ni aana;\f + \fr 19:19 \ft : Lik Nnyam 20.12-16; Ikaal 5.16-20.\f* li gee aana aabo ke saah gee aabaa pu na.”\f + \fr 19:19 \ft : Lik Liifai Yaab 19.18.\f* 
\p  
\v 20 Le unachipɔɔn ngbaan bui u, “M joo ikaal imina mɔmɔk tibir ni la. Ba gur?” 
\p  
\v 21 Le Yesu bui u, “Aa yaa ban ke aa li bi mbamɔm kan, buen ti kooh saah kpa tiwan nimɔk na, ki di ŋimombil ngbaan di tii bigiim, aan ki li kpa liwangol paacham, aan ki dan nan dii mi.” 
\p  
\v 22 Unachipɔɔn ngbaan aah ŋun kina na, le ni ŋa u mpombiin; ba pu? u nan kpa liwankpal sakpen a. Le u siir nima. 
\p  
\v 23 Le Yesu bui waadidiliib, “M tuk nimi mbamɔn la, ni pɔɔ uwankpadaan koo Uwumbɔr aanaan ni.  
\v 24 Cha m moo tuk nimi man, uwankpadaan aah ga koo Uwumbɔr aanaan ni pu na, ni pɔɔ jer laakumii aah ga koo seerkaa aaboln ni pu na.” 
\p  
\v 25 Waadidiliib aah ŋun kina na, le ni gar bi pam. Le bi baa u, “Ni yaa ye kina kan, ŋma ga tee ŋmar?” 
\p  
\v 26 Le Yesu lik bi le ki bui bi, “Ni pɔɔ binib le chee. Nibaa aa pɔɔ Uwumbɔr chee.” 
\p  
\v 27 Le Piita bui u, “Lik, ti nan di timi aawan mɔmɔk di lii ki dii si. Ti ga kan ba aanyoor?” 
\p  
\v 28 Le Yesu bui bi, “M tuk nimi mbamɔn la, min Unibɔn Aabo ga kal libɔrjal pu, ki kan mpakm sakpen dulnyaapɔɔn ponn ni. N‑yoonn ngbaan, nimi bi dii mi na mu ga kal ŋibɔrjal kipiik ni ŋilee pu, ki ga ji Israel yaab aanibol kipiik ni ŋilee tibɔr.  
\v 29 Unii umɔk di cha waadichal, bee ukpetiib, bee unaatiib, bee uninkpatiib, bee ute, bee una, bee waabim, bee tisar, maayimbil pu na kan, u ga kan kina nfum nkub, ki ga li kpa limɔfal li kaa kpa ndoon na.  
\v 30 Tɔ, binib bi ye bisalolm na pam ga nan ŋa puwɔb yaab. Binib bi ye puwɔb yaab na pam ga nan ŋa bisalolm.” 
\c 20  
\s1 Ukpaal aah pa paatiib pu na 
\p  
\v 1 “Uwumbɔr aanaan naahn ukpaal u nan pue kichakpinaanyeek ni u ti ban paatiib bi nan tun waasaak ni aatuln na la.  
\v 2 Waah kan njan yaab bi na, u nan tuk bi, ‘M ga pa nimi tikunabr aamombil libaa nwiin ni mu aalirn.’\f + \fr 20:2 \ft : Griik aaliin ni, bi ŋmee ke “denarius ubaa.” Ni nan ye nwiin mubaa aapal la.\f* Bi nan kii tii waah siin bi pu na. Le u mɔk bi waasaak ponn ni.  
\v 3 Le ni saa tikur tiwae yoonn, le u ki buen kinyaŋ ni ki ti mui bijab bibaa si nima, kaa kpa lituln libaa.  
\v 4 Le u bui bi, ‘Buen maasaak ponn ni ki ti tun man. Naah tun pu na, m ga pa nimi kina la.’  
\v 5 Le bi buen. Nwiin aah ti saa sisik ni na, le u ki gir buen kinyaŋ ni, le ki ti ki mui bijab bibaa mu si nima. Le u tuk bi mu kina. Nwiin aah ti kpar na, le u ki gir buen kinyaŋ ni, le ki ki ŋa kina.  
\v 6 Nwiin aah ti taln ŋitaa ki ban mu lir na, le u ki gir buen kinyaŋ ni, le ki ti ki mui bijab bibaa mu si nima. Le u baa bi, ‘Ba pu ni si kina nwimɔn, kaa tun nibaa?’  
\v 7 Le bi bui u, ‘Taa kan unii u ga tii timi lituln aan ti tun na.’ Le u bui bi, ‘Ni mu li cha maasaak ponn ni, ki ti tun man.’ 
\p  
\v 8 “Nwiin aah lir kijoobɔŋ na, le ukpaal ngbaan tuk bitutum aaninkpel, ‘Yin ni paatiib ngbaan ki nan pa bi baapal. Piin ki pa bijab bi gbiln puwɔb na, aan ki ti pii bisalolm.’  
\v 9 Le bijab bi gbiln puwɔb na aah dan bi nan gaa baapal na, u pan bi tikunabr aamombil libaabaa.  
\v 10 Bisalolm aah dan bi nan gaa baapal na, bi dak ke bi ga kan ki jer puwɔb yaab na, le u pan bi mu tikunabr aamombil libaabaa.  
\v 11 Baah gaa baapal na, le bi ŋul ukpaal ngbaan pu,  
\v 12 ki len ke, ‘Bijab bi gbiln puwɔb na tun kikurk kibaa baanja la. Timi le boo ko nwimɔn. Ntoton ŋun timi la. Le ti ni baapal ki ŋak.’ 
\p  
\v 13 “Le ukpadaan bui bi ponn ni ubaa, ‘Njɔ, maa jin si pem pem. Aa ba kii ke aa ga gaa tikunabr aamombil libaa la. Naa ye kina aa?  
\v 14 Yoor saamombil ki li chaa kun linampal. M ban m tii puwɔb yaab ke maah tii si pu na la.  
\v 15 Maa kpa nsan ke m di maamombil ŋa maah gee pu na aa? Maah kpa tibulchinn pu na le cha aa kpa lipiipoln aa?’ 
\p  
\v 16 “Liyataŋakl limina aatataa le ye ke puwɔb yaab ga nan ŋa bisalolm. Bisalolm mu ga nan ŋa puwɔb yaab.” 
\s1 Yesu aah ki len waakun aabɔr taataa pu na 
\r (Mak 10.32-34; Luk 18.31-34) 
\p  
\v 17 Yesu ni waadidiliib ni kinipaak nan cha Jerusalem. Waah cha na le u di waadidiliib kipiik ni bilee na nyan n‑gbaan, le ki bui bi,  
\v 18 “Li pel man, ti yaa ti fuu Jerusalem kan, bi ga di min Unibɔn Aabo ŋa Uwumbɔr aatotoorninkpiib ni Uwumbɔr aakaal aamɔmɔkb aaŋaal ni, le bi ji mi tibɔr, ki ga len ke ni ŋeer bi ku mi,  
\v 19 le ki ga di mi ŋa binib bi kaa ye Juu yaab na aaŋaal ni ke bi yook mi, ki lue mi ŋinaalab, ki kpaa mi ndɔpuinkoo pu. Le iwiin itaadaal Uwumbɔr ga fikr mi nkun ni.” 
\s1 Waadidiliib ponn ni bilee aana aah mee u pu na 
\r (Mak 10.35-45) 
\p  
\v 20 N‑yoonn ngbaan le Sebedee aajapɔtiib bilee na, ni bina, nan dan Yesu chee, le bina nan gbaan unimbiin ni, ki doon u, ki mee u ke u ter u. 
\p  
\v 21 Le u baa u, “Aa ban ba?” 
\p Le u bui u, “Aa yaa jin saanaan kan, cha njapɔtiib bilee ngbaan li ka aa chee, ubaa li ka aaŋangii wɔb, uken mu li ka aaŋangan wɔb.” 
\p  
\v 22 Le Yesu bui binachipɔm ngbaan, “Naa nyi naah mee mi pu na aatataa. Ni ga ŋmaa ji falaa ke maah ga ji pu na aa?” 
\p Le bi bui u, “Ti ga ŋman.” 
\p  
\v 23 Le u bui bi, “Ni mu ga sil ji falaa ke maah ga ji pu na. Binib bi ga kal ŋŋangii ni ŋŋangan wɔb na ma kan, naa ye min le ga lee bi. Nte Uwumbɔr le leer binib bi ga kal nima chee na.” 
\p  
\v 24 Le waadidiliib kipiik bi gur na aah ŋun Sebedee aajapɔtiib aah bui Yesu pu na, bi gee liŋuul bi pu.  
\v 25 Le Yesu yin bi mɔmɔk ke bi dan u chee, le ki nan bui bi, “Ni nyi ke dulnyaa ni aanib aayidam yoor bibaa paacham la. Binib bi kpa tininkpir na mu joo baanib mpɔɔn pu la.  
\v 26 Nima taa li bi kina man. Ni ponn ni ubaa yaa ban ke u li ye uninyuun kan, u ŋa ubaa ni mɔmɔk aatutunn.  
\v 27 Ubaa yaa ban ke u li ye usaloln kan, u ŋa ubaa ni mɔmɔk aanaagbiija,  
\v 28 ki li bi ke min Unibɔn Aabo aah bi pu na; maa dan dulnyaa wee ni ke bi nan tun lituln tii mi, m dan ke m nan tun lituln tii binib, ki kpo ke m gaa binib pam lii la.” 
\s1 Yesu aah likr bijoom bilee aanimbil pu na 
\r (Mak 10.46-52; Luk 18.35-43) 
\p  
\v 29 Yesu ni waadidiliib nan nyan Jeriko aatiŋ ponn ni. Le kinipaak sakpeŋ dii bi.  
\v 30 Baah cha na, le bijoom bilee ka nsan aamɔgbeln, le ki ŋun ke Yesu ban u jer. Le bi tar ke, “Tidindaan u ye Ubɔr David Aayaabil na, san timi kinimbaak.” 
\p  
\v 31 Le kinipaak ngbaan kae bi ke bi ŋmin. Le bi moo tar ke, “Tidindaan u ye Ubɔr David Aayaabil na, san timi kinimbaak.” 
\p  
\v 32 Le Yesu sil nsan ni, ki yin bi ke bi dan, le ki nan baa bi, “Ni ban ba?” 
\p  
\v 33 Le bi bui u, “Tidindaan, ti ban ke aa likr tinimbil tii timi la.” 
\p  
\v 34 Le kinimbaak chuu Yesu. Le u meeh binimbil. Libuul ngbaan ni le binimbil likr, le bi dii u. 
\c 21  
\s1 Jerusalem aanib aah nyuŋ Yesu pu na 
\r (Mak 11.1-11; Luk 19.28-40; Jɔnn 12.12-19) 
\p  
\v 1 Bi nan peen Jerusalem, ki fuu Befej aatiŋ, ki bi lijool li bi yin li ke Olif aasui aajool na paab. Baah ti fuu nima chee na,  
\v 2 le Yesu bui waadidiliib ponn ni bilee, “Li cha man naah si gbɔk kitiŋ ki na ni. Ni yaa koo ki ponn ni kan, libuul ngbaan ni, ni ga kan ubon si gbin, waabo si u chee. Chuu gbiln ubon ngbaan, ki li joo ni u ni waabo m chee man.  
\v 3 Unii ubaa yaa len tibaa kan, ni bui u, ‘Tidindaan le ban i,’ le u ga cha ni li joo ni i libuul ngbaan ni.” 
\p  
\v 4 Nimina le gbiin Uwumbɔr aabɔnabr aah nan len pu na ke, 
\q1  
\v 5 “Tuk Sionn aatiŋ aanib, 
\q2 Lik, nimi aabɔrkpaan choo ni chee la. 
\q1 U sunn ubaa taab le ki dik ubon pu, 
\q2 u dik ubon u laa diin na pu la.”\f + \fr 21:5 \ft : Lik Sekaria 9.9.\f* 
\p  
\v 6 Le Yesu aadidiliib buen ki ti ŋa waah len pu na,  
\v 7 ki joo ni ubon ngbaan ni waabo, le ki di baakeken paan u pu. Le Yesu diŋ u pu.  
\v 8 Kinipaak ngbaan nan di baakeken ter nsan ponn ni. Bibaa mu bar tisufar ki di ter nsan ponn ni.  
\v 9 Le binib bi loln u pu nsan na, ni binib bi paa puwɔb na nan bi tar ke, “Hosiana,\f + \fr 21:9 \ft : Hosiana aatataa le ye ke “gaa timi lii.”\f* pakn Ubɔr David Aayaabil man. Uwumbɔr ŋa tinyoor ŋa unii u choo waayimbil ni na pu. Hosiana bi paacham.”\f + \fr 21:9 \ft : Lik Ilahn 118.25, 26.\f* 
\p  
\v 10 Yesu aah fuu Jerusalem ni na, le kitiŋ ngbaan aanib mɔmɔk fii ki bi baa tɔb, “Ŋma ye umina?” 
\p  
\v 11 Le kinipaak ngbaan bui bi, “U ye Uwumbɔr aabɔnabr Yesu u nyan ni Nasaref aatiŋ ki bi Galilee aatiŋ ponn ni na la.” 
\s1 Yesu aah toor Uwumbɔr Aadichal pu na 
\r (Mak 11.15-19; Luk 19.45-48; Jɔnn 2.13-22) 
\p  
\v 12 Yesu nan ti koo Uwumbɔr Aadichal ni, le ki jenn nyan binib bimɔk kooh tiwan ki daa tiwan li ponn ni na, ki labr bilikpelm aateebul mam chiŋ, le ki labr binib bi kooh ŋinanjel na mu aajal ki di chiŋ,  
\v 13 le ki bui bi, “Ni ŋmee Uwumbɔr Aagbaŋ ni ke Uwumbɔr len ke, ‘Bi ga yin Maadichal ke Mmeen Aadichal la;’ nimi le ŋani li bififiirb aakakaa chee.”\f + \fr 21:13 \ft : Lik Aisaya 56.7; Jeremia 7.11.\f* 
\p  
\v 14 Bijoom ni biwɔb nan dan Yesu chee Uwumbɔr Aadichal ni, le u cha bi pɔɔk. Le mbim mu bi Uwumbɔr Aadichal ni na tar ke, “Hosiana, pakn Ubɔr David Aayaabil man.”  
\v 15 Uwumbɔr aatotoorninkpiib ni Uwumbɔr aakaal aamɔmɔkb aah ŋun kina, ki kan Yesu aah tun lijinjiir aatun pu na, le bi gee liŋuul,  
\v 16 le ki baa Yesu ke, “Saa ŋun mbim ngbaan aah len pu na aa?” 
\p Le Yesu bui bi ke, “M ŋun. Naa kee karn Uwumbɔr Aagbaŋ ni ii? ke, ‘Mbim ni mbipɔm ga pak Uwumbɔr mbamɔm.’”\f + \fr 21:16 \ft : Lik Ilahn 8.2.\f* 
\p  
\v 17 Yesu aah len kina na, le u siir cha bi, le ki nyan Jerusalem, ki buen Betani aatiŋ ni, u ti doon nima. 
\s1 Yesu aah len tibɔbir busub bubaa pu na 
\r (Mak 11.12-14, 20-24) 
\p  
\v 18 Naah ki woln kitaak na, le u gir buen Jerusalem. Waah cha na, le nkon joo u.  
\v 19 Le u kan likakaln si nsan aamɔgbeln, le ki buen bu taab, kaa kan lisubil libaa bu pu, see tifar ŋmeen. Le u bui busub ngbaan, “Saan ki lu ŋisubil n‑yoonn mu kaa kpa ndoon na.” Libuul ngbaan ni le busub ngbaan mɔmɔk kuur. 
\p  
\v 20 Waadidiliib aah kan kina na, le ni gar bi pam. Le bi baa ke, “Ba pu busub ngbaan kuur mala kina?” 
\p  
\v 21 Le Yesu bui bi, “M tuk nimi mbamɔn la, ni yaa gaa Uwumbɔr ki kii, kaa joo beeni kan, ni mu ga ŋmaa ŋa kina. Naa ye nimina baanja le ni ga ŋa. Ni yaa po bui lijool limina ke li fii ki ti lir nnyusakpem ni kan, ni ga ŋa kina.  
\v 22 Ni yaa mee Uwumbɔr ki yaa pak ke u ga ŋa naah mee u pu na kan, u ga ŋa kina tii nimi.” 
\s1 Baah baa Yesu waatuln pu pu na 
\r (Mak 11.27-33; Luk 20.1-8) 
\p  
\v 23 Yesu nan koo Uwumbɔr Aadichal ni, le ki tuk binib Uwumbɔr aabɔr. Waah ŋani kina na, le Uwumbɔr aatotoorninkpiib ni Juu yaab aaninkpiib dan u chee ki nan baa u, “Aa kpa nsan ke aa ŋa saah ŋani pu na aa? Ŋma tii si nsan ngbaan?” 
\p  
\v 24 Le u bui bi, “M mu ga baa nimi mbaan. Ni yaa ŋmaa gar kan, m mu ga tuk nimi maah kpa nsan pu ki ŋani maah ŋani pu na.  
\v 25 Jɔnn aah nan muin binib nnyun ni na, ŋma nan tii u nsan? Uwumbɔr aan binib?” 
\p Le bi kpokl tɔb ke, “Ti yaa bui ke Uwumbɔr le tii u nsan kan, u ga baa timi ke ba ŋa taa nan gaa u ki kii.  
\v 26 Ti yaa ki len ke binib le tii u nsan kan, ti san kinipaak ngbaan ijawaan baah ga ŋa timi pu na la; ba pu? bi mɔmɔk len ke Jɔnn nan ye Uwumbɔr aabɔnabr la.”  
\v 27 Nima le bi bui Yesu, “Taa nyi.” 
\p Le Yesu bui bi, “M mu aan tuk nimi maah kpa nsan pu ki ŋani maah ŋani pu na.” 
\s1 Binachipɔm bilee aayataŋakl 
\p  
\v 28 “Dakl lik man maah ga tuk nimi pu na aatataa. Uja ubaa nan kpa japɔtiib bilee, le ki dan nan bui u ye upol na, ‘Maabo, buen kisaak ponn ni din ki ti tun.’ Le u bui u,  
\v 29 ‘Maan buen.’ Naah kpee siib na, le u jer waalandak ki buen kisaak.  
\v 30 Le uja ngbaan buen uwaatiir mu chee le ki bui u, ‘Maabo, buen kisaak ponn ni din ki ti tun.’ Le u bui u, ‘Maaninkpel, m ga buen,’ ki mu aa buen.  
\v 31 Mbim bilee ngbaan ponn ni, ulau ŋa bite aageehn?” 
\p Le bi bui u, “Njan yoo.” 
\p Le u bui bi, “M tuk nimi mbamɔn la, bilampoogaab ni bipiidagoob koo Uwumbɔr aanaan ni, ki cha nimi.  
\v 32 Ba pu? Jɔnn nan dan ni chee ki nan tuk nimi nsan mu ŋan na. Le naa gaa u ki kii. Bilampoogaab ni bipiidagoob le gaa u ki kii. Ni nan kan baah gaa u ki kii pu na, le naa kpeln nimi aabimbin, kaa gaa u ki kii.” 
\s1 Bikpaab bi kaa ŋan na aayataŋakl 
\r (Mak 12.1-12; Luk 20.9-19) 
\p  
\v 33 “Li pel man liyataŋakl liken. Udichadaan ubaa le nan bi le ki naan kisaak, le ki ŋum isui i lu ŋisubil na ki ponn ni, le ki di idɔ gob kisaak ngbaan, le ki gbii libuul li bi ga di ŋisubil ŋa li ponn ni na aan ki mueni nyani ŋaanyun na, le ki maa libimbifɔfɔŋ ke unii li ka li paab ki kiir kisaak ngbaan, le ki yin bikpaab bibaa, le ki di kisaak ngbaan ŋa biŋaal ni, ke bi li lik ki. Isui ngbaan yaa nan lun ŋisubil kan, bi ker ki tii u, aan ki ker bibaa mu. Waah ŋa kina na, le u siir ki buen kitiŋ ki daa na ni.  
\v 34 Buyoonn ŋisubil nan puir na, le u di waatutum tun bikpaab ngbaan chee, bi ti gaa ni waasubil kisaak ngbaan ponn ni, ki li joo ni.  
\v 35 Le bikpaab ngbaan ti chuu waatutum ngbaan, ki gbaa ubaa, ki ku ubaa mu, ki yur ubaa mu ŋitakpal u ti kpo.  
\v 36 Le usadaan ngbaan ki tun bitutum bi wiir ki jer njan yaab na. Le bikpaab ngbaan ŋa bi mu kina.  
\v 37 Kookoo yaan le u di ujapɔɔn tun ni bi chee, le ki bui ke ‘Bi ga pak uma la.’  
\v 38 Bikpaab ngbaan aah kan waabo ngbaan na, le bi bui tɔb, ‘Uma le ye waafaajil. Cha ti ku u man aan ki ji waafaal.’  
\v 39 Le bi chuu u, ki di nyan n‑gbaan, le ki ti ku u. 
\p  
\v 40 “Kina pu na, usadaan yaa nan fuu ni kan, u ga ŋa bikpaab ngbaan kinye?” 
\p  
\v 41 Le bitotoorninkpiib ni Juu yaab ngbaan bui ke, “U ga sil ku titunwanbirdam ngbaan, ki di kisaak ngbaan tii bikpaab bi ga li bilni u waasubil ŋibin mɔmɔk na.” 
\p  
\v 42 Le Yesu baa bi, “Naah kee karn Uwumbɔr Aagbaŋ aah len pu na aa? ke, 
\q1 ‘Litakpal li bidimaab yii li na, lima le ye litakpajal. 
\q1 Uwumbɔr le ŋa kina, le ni gar timi pam.’\f + \fr 21:42 \ft : Lik Ilahn 118.22-23.\f* 
\p  
\v 43 “M tuk nimi la, Uwumbɔr ga nyan ni chee waanaan, ki di tii linibol li ga dii waah ban pu na. [  
\v 44 Unii u lir litakpal ngbaan pu na, u ga kool. Unii u litakpal ngbaan lir u pu na, li ga nan u ke ntayon na.”] 
\p  
\v 45 Uwumbɔr aatotoorninkpiib ni Farisii yaab aah ŋun kina na, le bi bee ke Yesu di liyataŋakl ngbaan ŋaŋ bima la.  
\v 46 Le bi ban ke bi chuu u, ki mu san kinipaak ngbaan ijawaan; ba pu? kinipaak ngbaan len ke Yesu ye Uwumbɔr aabɔnabr la. 
\c 22  
\s1 Unii u ŋa ubɔndinn aajikaar na aayataŋakl 
\r (Luk 14.15-24) 
\p  
\v 1 Le Yesu ki ŋakl bi liyataŋakl ke,  
\v 2 “Uwumbɔr aanaan naahn ubɔrkpaan u ŋa ubɔndinn aajikaar ki tii ujapɔɔn,  
\v 3 ki tun waatutum ke bi yin binib bi u ban ke bi dan nan ji na. Baah yin bi na, le bi yii, kaa dan.  
\v 4 Le u ki tun bitutum biken ke bi ti yin bi ki tuk bi, ‘Ubɔrkpaan len ke u gor tijikaar mɔmɔk doo a. U kɔr inaaja ni tiwakor ti filk na, ki gor tiwan mɔmɔk doo a,’ ke bi dan.  
\v 5 Le baa gar waatutum. Bi nan beenin tun baatuln; ubaa nan buen kisaak, uken mu buen u ti tiir kitiir.  
\v 6 Bi gur na chuu bitutum ngbaan, ki gbaa bi ki ku bi.  
\v 7 Le ubɔrkpaan ngbaan gee liŋuul sakpen, le ki tun waajab le bi ti ku binikurb ngbaan, le ki see baatiŋ mmii.  
\v 8 Le u bui waatutum, ‘Ubɔndinn aajikaar gor a. Binib bi m yin bi na aa ŋeer bi ji tijikaar ngbaan.  
\v 9 Li cha kitiŋ ponn ni aasan ni man, ki ti yin ni naah ga kan binib bimɔk na, bi dan ki nan ji ubɔndinn aajikaar ngbaan.’  
\v 10 Le waatutum buen kitiŋ ponn ni aasan ni, ki ti yin ni baah kan bi na mɔmɔk, binib bi ŋan na ni bi kaa ŋan na mɔmɔk. Le bi nan gbiin kidiik ki bi ji tijikaar ki ponn ni na. 
\p  
\v 11 “Le ubɔrkpaan ngbaan koo ni u nan lik binib bi dan bi nan ji tijikaar ngbaan na, le ki kan uja u kaa pee tibɔndinn aawanpeenkaan na.  
\v 12 Le ubɔrkpaan ngbaan baa u, ‘Njɔ, aa ŋa kinye ki koo ni do, kaa pee tibɔndinn aawanpeenkaan?’ Le u si ŋmin.  
\v 13 Le ubɔrkpaan ngbaan bui waatutum ke bi chuu u, ki buu uŋaal ni utaa, ki nyan u, ki ti di mee lii lipaal mbɔmbɔɔn ni. U ga wii ki ŋmɔ ŋinyin nima chee. 
\p  
\v 14 “Liyataŋakl ngbaan aatataa le ye ke baah yin bi na wiir, le baa nyan bi na aa wiir.” 
\s1 Baah pen Yesu nlan pu na 
\r (Mak 12.13-17; Luk 20.20-26) 
\p  
\v 15 Le Farisii yaab buen bi ti kpokl baah ga peei Yesu nlan pu aan ki chuu u na.  
\v 16 Le bi tun baadidiliib ni Ubɔr Herod aanib bibaa Yesu chee, le bi ti bui u, “Umɔmɔkr, ti bee ke aa len mbamɔn la, ki mɔk timi Uwumbɔr aasan mbamɔm, kaa san unii ubaa ijawaan, kaa pak ubaa ki jer uken.  
\v 17 Tuk timi saah dak pu na. Ni ŋan ti pa lampoo ki tii Ubɔrkpaan Siisa aan naa ŋan?” 
\p  
\v 18 Le Yesu bee baah bir pu na, le ki baa bi, “Nimi biŋmaŋmannim, ba ŋa ni tɔŋ mi?  
\v 19 Mɔk mi lampoo aamombil.” 
\p Le bi joo ni limombil nan mɔk u.  
\v 20 Le u baa bi, “Ŋma aanaŋ ni liyimbil bi li pu?” 
\p  
\v 21 Le bi bui u, “Siisa yaan.” 
\p Le u bui bi, “Nima pu na, di ni ye Siisa yaan na, ki di tii u man, ki di ni ye Uwumbɔr yaan na, ki di tii Uwumbɔr.” 
\p  
\v 22 Baah ŋun kina na, le ni gar bi pam. Le bi di cha u ki buen.\fig Baamombil|src="HK00166c.tif" size="col" ref="Matiu 22.15-22" \fig* 
\s1 Binib bi ga fikr nkun ni na aah ga li bi pu na 
\r (Mak 12.18-27; Luk 20.27-40) 
\p  
\v 23 Liyaadaal ngbaan le Sajusii yaab dan u chee. Bima le len ke binib aan fikr nkun ni.  
\v 24 Le bi bui u, “Umɔmɔkr, Moses nan len ke uja yaa kpo, kaa kpa mbim kan, unaal di ukpopii ngbaan kpan, ki maa mbim tii ukpel.\f + \fr 22:24 \ft : Lik Ikaal 25.5.\f* 
\v 25 Naabitiib bilole nan bi ti ponn ni. Le upol din upii, ki kpo, kaa kpa ubo. Le unaal di ukpopii ngbaan kpan,  
\v 26 ki mu kpo, kaa kpa ubo. Le u paa u pu na mu ŋa kina. Le bimɔk bilole kpan upiibaan, ki kpo doo, kaa kpa ubo.  
\v 27 Kookoo yoo, le ukpopii ngbaan mu kpo.  
\v 28 Kina pu na, binib yaa nan fikr nkun ni kan, upii ngbaan ga li ye ŋma aapuu? Bi mɔmɔk bilole nan joo u la.” 
\p  
\v 29 Le Yesu bui bi, “Naa bee Uwumbɔr Aagbaŋ aah len pu na, kaa bee Uwumbɔr aah kpa mpɔɔn pu na. Nima le cha ni yenn nimi aaliin ni.  
\v 30 Binib yaa nan fikr nkun ni kan, baan yoor bipiib, bipiib mu aan mɔn bijab. Bi ga li bi ke Uwumbɔr aatuuntiib bi bi paacham na aah bi pu na la.  
\v 31 Joo cha binib aah ga fikr nkun ni pu na aabɔr kan, naa karn Uwumbɔr aah nan len pu na aa?  
\v 32 ke uma le ye Abraham, ni Aisak, ni Jakob Aawumbɔr.\f + \fr 22:32 \ft : Lik Nnyam 3.6.\f* Uwumbɔr yaa len ke u ye binib bi kpo na Aawumbɔr kan, nima le mɔk ke bi kpa limɔfal.” 
\p  
\v 33 Kinipaak ngbaan aah ŋun Yesu aah tuk bi pu na, le ni gar bi pam. 
\s1 Mulakaal ye nkaalkpaan? 
\r (Mak 12.28-34; Luk 10.25-28) 
\p  
\v 34 Le Farisii yaab ŋun ke Yesu len tibɔr ki jin Sajusii yaab. Le bi kuun ki dan Yesu chee.  
\v 35 Le bi ponn ni ubaa, u nyi Uwumbɔr aakaal mbamɔm na, ban ke u pen Yesu nlan, le ki baa u,  
\v 36 “Umɔmɔkr, Uwumbɔr aakaal ponn ni, mulakaal jer ikaal mɔmɔk?” 
\p  
\v 37 Le Yesu bui u, “‘Aa li gee Aadindaan Uwumbɔr aasui mɔmɔk ni, ni saawiin mɔmɔk, ni saalandak mɔmɔk.’\f + \fr 22:37 \ft : Lik Ikaal 6.5.\f* 
\v 38 Nkaal mumina le ye nkaalkpaan ki jer ikaal mɔmɔk.  
\v 39 Leler aakaal naahn nkaal ngbaan la, ‘Aa li gee aana aabo ke saah gee aabaa pu na.’\f + \fr 22:39 \ft : Lik Liifai Yaab 19.18.\f* 
\v 40 Moses aakaal mɔmɔk, ni Uwumbɔr aabɔnabr aabɔr mɔmɔk si ikaal ilee yee le pu.” 
\s1 Kristo u ga gaa binib lii na aabɔr 
\r (Mak 12.35-37; Luk 20.41-44) 
\p  
\v 41 Farisii yaab aah kuun tɔb chee pu na, le Yesu baa bi mbaan mubaa ke,  
\v 42 “Kristo u ga gaa binib lii na aabɔr pu, ni dak kinye? Ŋma aayaabil ye u?” 
\p Le bi bui u, “David aayaabil ye.” 
\p  
\v 43 Le u baa bi, “Kristo ngbaan yaa ye David aayaabil kan, ba pu Uwumbɔr Aafuur Nyaan nan cha David yin u ke Udindaan? David nan len ke, 
\q1  
\v 44 ‘Uwumbɔr bui Ndindaan ke: Kal ŋŋangii wɔb, 
\q2 ki ti saa buyoonn m ga nyaŋ saadim mɔmɔk na.’\f + \fr 22:44 \ft : Lik Ilahn 110.1.\f* 
\m  
\v 45 Tɔ, David aah nan yin Kristo ngbaan ke Udindaan kina na, Kristo ga li ŋmaa ye uyaabil aa?” 
\p  
\v 46 Yesu aah baa bi kina na, le ubaa aa ŋmaa gar mbaan ngbaan, ki mu aa ki kaa bi baa u mbaan muken daalbaadaal. 
\c 23  
\s1 Bi li nyi Uwumbɔr aakaal aamɔmɔkb ni Farisii yaab aabɔr 
\r (Mak 12.38-39; Luk 11.43, 46; 20.45-46) 
\p  
\v 1 Yesu nan bui kinipaak ngbaan ni waadidiliib,  
\v 2 “Uwumbɔr aakaal aamɔmɔkb ni Farisii yaab tuk nimi Moses aakaal aatataa.  
\v 3 Nima pu na, baah tuk nimi pu na mɔmɔk, ni kii kina man, ki li ŋani kina. Ni mu taa ŋakni baah tun pu na.  
\v 4 Bi mɔk nimi ni ŋan na la, kaa dii ni. Bi di nkaal mu pɔɔ sakpen na, le ki di kpee Uwumbɔr aakaal pu, ki tuk binib ke bi li dii kina. Bima bibaa aa ter bi ke bi dii kina.  
\v 5 Baah tun pu na mɔmɔk, bi ban ke binib kan aan ki pak bi. Bi di Uwumbɔr aabɔr tam biyigbeer pu, ki ŋa baabɔkur aamɔgbeln ni fɔk, ke binib kan aan ki pak bi.\fig Uwumbɔr aabɔr tam biyigbeer pu|src="HK00274c.tif" size="col" ref="Matiu 23.5" \fig* 
\v 6 Bi gee ke bi kal bininyuum aakakaa yaan njim chee, ni mmeen aadir ni,  
\v 7 ki gee ke binib doon bi mbamɔm kinyaŋ ni, ki yin bi ke ‘Umɔmɔkr.’  
\v 8 Nimi, ni taa li ban ke binib yin nimi ke ‘Umɔmɔkr;’ ba pu? ni kpa Umɔmɔkr ubaa baanja la. Ni mɔmɔk ye naabitiib la.  
\v 9 Ni taa yin ubaa ke ‘Nite’ dulnyaa wee ni; ba pu? ni kpa te ubaa la, le u bi paacham.  
\v 10 Ni taa li ban ke ubaa yin nimi ke Dindaan; ba pu? ni kpa dindaan ubaa la. Uma le ye Kristo u gaa binib lii na.  
\v 11 Ni ponn ni ubaa yaa ban ke u li ye usaloln kan, u li ye nimi aatutunn.  
\v 12 Unii umɔk nyuŋ ubaa na, Uwumbɔr ga sunn u taab. Unii umɔk sunn ubaa taab na, Uwumbɔr ga nyuŋ u.” 
\s1 Tibɔbir ga li bi biŋmaŋmannim pu 
\r (Mak 12.40; Luk 11.39-42, 44, 52; 20.47) 
\p  
\v 13 “Nimi Uwumbɔr aakaal aamɔmɔkb ni Farisii yaab, bi ye biŋmaŋmannim na, tibɔbir bi ni pu; ni kiir binib ke bi taa koo Uwumbɔr aanaan ni. Nimi nibaa aa koo ni, ki mu aa kii ke binib bi ban bi koo ni na koo ni. 
\p [  
\v 14 “Nimi Uwumbɔr aakaal aamɔmɔkb ni Farisii yaab, bi ye biŋmaŋmannim na, tibɔbir bi ni pu; ni ji bikpopiib pem pem, le ki mee Uwumbɔr ni yunni, ni ŋmanni ke ni ye bininyaam. Nima pu na, Uwumbɔr ga daa nitafal ki jer waah ga daa biken aatafal pu na.] 
\p  
\v 15 “Nimi Uwumbɔr aakaal aamɔmɔkb ni Farisii yaab, bi ye biŋmaŋmannim na, tibɔbir bi ni pu; ni puur nnyusakpem ki chuun ntim mɔmɔk ni ke ni kan unii ubaa ki ŋa u nimi aadidiir. Ni yaa ti kan u kan, le ni ŋa u titunwanbirdaan ki jer nimi nibaa aah ye pu na. 
\p  
\v 16 “Nimi bisanmɔkb bi jɔb na, tibɔbir bi ni pu; ni len ke ‘Unii yaa puu Uwumbɔr aadiik pu kan, naa ye nibaa, ke u yaa puu ilik i bi ki ni na pu kan, see u gbiin tipuur ngbaan.’  
\v 17 Nimi bijɔrb bi jɔb na, nilani jer niken, ilik ngbaan le aan Uwumbɔr aadiik ki ŋa ilik ngbaan chain na?  
\v 18 Ni ki len ke ‘Unii yaa puu Uwumbɔr aatork aabimbiln pu kan, naa ye nibaa, ke u yaa puu ipiin i bi li paab na pu kan, see u gbiin tipuur ngbaan.’  
\v 19 Nimi bijoom, nilani jer niken, ipiin ngbaan le aan Uwumbɔr aatork aabimbiln li ŋa ipiin ngbaan chain na?  
\v 20 Nima pu na, unii yaa puu Uwumbɔr aatork aabimbiln pu kan, u puu tiwan nimɔk bi li pu na mu la.  
\v 21 Unii yaa puu Uwumbɔr aadiik pu kan, u puu Uwumbɔr u bi ki ni na mu la.  
\v 22 Unii yaa puu paacham pu kan, u puu Uwumbɔr aabɔrjal, ni Uwumbɔr u ka li pu na mu la. 
\p  
\v 23 “Nimi Uwumbɔr aakaal aamɔmɔkb ni Farisii yaab, tibɔbir bi ni pu; ni yakr tikpifar nfum kipiik ki nyan nibaa na ki di tii Uwumbɔr, ki muk nibaa ke ni joo Uwumbɔr aakaal mumina, ki yii nkaal mu ye nkaalkpaan na. Ni yii, kaa ŋani ni ŋan na, kaa san binib kinimbaak, kaa dii Uwumbɔr mbamɔm. Ni ŋan ke ni li joo nkaal ngbaan, ki yakr nimi aawan mu ki di tii Uwumbɔr.  
\v 24 Ni ye bisanmɔkb bi jɔb na la. Kisibirk waatiir yaa bi tiwanyukaan ni kan, ni yak nyani ki. Laakumii ma yaa bi kan, ni kpaan nyu laakumii ni tiwanyukaan mɔk la. 
\p  
\v 25 “Nimi Uwumbɔr aakaal aamɔmɔkb ni Farisii yaab, bi ye biŋmaŋmannim na, tibɔbir bi ni pu; ni ŋir tiyir ni ŋisambil aapuwɔb mbamɔm, kaa ŋir ni ponn ni. Kina le ni ban ke binib bui ke ni ye bininyaam. Le nisui ponn ni gbii kinaayuk aatuln, ni iniman aatuln.  
\v 26 Nimi Farisii yaab bi jɔb na, puen nyan kinaayuk aatuln, ni iniman nisui ni waahr, aan lipaal yaan li ŋan. 
\p  
\v 27 “Nimi Uwumbɔr aakaal aamɔmɔkb ni Farisii yaab, bi ye biŋmaŋmannim na, tibɔbir bi ni pu. Ni naahn ŋikaakul ŋi bi di ikukuun aayon ki piir ŋi na la, le lipaal ŋan, ponn ni mu gbii inikpab, ni tiwan ni bur na, ni tijɔŋ mɔk aabɔŋ.  
\v 28 Ni mu bi kina la. Ni ŋmanni ke ni ye bininyaam la, le ni ponn ni gbii inyamɔn, ni titunwanbir.” 
\s1 Uwumbɔr aah ga daa biŋmaŋmannim aatafal pu na 
\r (Luk 11.47-51) 
\p  
\v 29 “Nimi Uwumbɔr aakaal aamɔmɔkb ni Farisii yaab, bi ye biŋmaŋmannim na, tibɔbir bi ni pu; ni maa ŋikaakul ki tii Uwumbɔr aabɔnabtiib bi nan bi n‑yaayoonn na, ki di ikukuun aayon ki piir bininyaam aakaakul,  
\v 30 le ki len ke ni yaa ba nan bi niyaajatiib yoonn ngbaan kan, naa ba ga ŋa baah nan ŋa pu ki ku Uwumbɔr aabɔnabtiib ngbaan na.  
\v 31 Naah len pu na le mɔk ke ni ye binib bi nan ku Uwumbɔr aabɔnabtiib ngbaan na aayaabitiib la. Nima le nimi aabɔr bii.  
\v 32 Niyaajatiib aah nan tun titunwanbir ti na, ni mu ga tun tima la, le ki ti doo.  
\v 33 Nimi iwaa, bi ye ijagen aabim na, ni ga ŋa kinye ki nya ntafadaan mu ga pii nimi, mmii mu kaan junn na ponn ni.  
\v 34 Nima pu le m ga tun ni Uwumbɔr aabɔnabtiib ni bilankpalb ni bimɔmɔkb ni chee. Le ni ga ku bibaa, ki kpaa bibaa mu idɔpuinkee pu, ki gbaa bibaa mu ŋinaalab nimi aameen aadir ni, ki ŋa bi falaa ntim mɔmɔk ni.  
\v 35 N‑yoonn mɔmɔk binib nan ku bininyaam la. Njan bi nan ku Abel u nan ye uninyaan na, le ki ku bininyaam ki joo cha, ki ti pii Barakia aabo Sakaria, u bi nan ku u Uwumbɔr aadiik ni na. Bininyaam ngbaan mɔmɔk aakun pu, le ntafadaan ga pii nimi.  
\v 36 M tuk nimi mbamɔn la, ntafadaan ngbaan ga pii nimi dandana aanib la.” 
\s1 Yesu aah gee Jerusalem aanib pu na 
\r (Luk 13.34-35) 
\p  
\v 37 “Jerusalem aanib, nsui bii ni pu la. Ni ku Uwumbɔr aabɔnabtiib, ki yur waatutum ŋitakpal ki ku bi. N‑yoonn mɔmɔk le m nan ban m kuun nimi ki di kpaan mbaa chee ke ukɔla aah kuuni waakoobi pu ki ŋani ufeen ni na, le naa kii.  
\v 38 Lik, Uwumbɔr siir cha nimi.  
\v 39 M tuk nimi la, naan ki kan mi ki nan saa bundaln ni ga bui ke ‘Uwumbɔr ŋa tinyoor ŋa unii u choo waayimbil ni na pu.’”\f + \fr 23:39 \ft : Lik Ilahn 118.26.\f* 
\c 24  
\s1 Baah ga gbaa wii Uwumbɔr Aadichal pu na 
\r (Mak 13.1-2; Luk 21.5-6) 
\p  
\v 1 Yesu nan nyan Uwumbɔr Aadichal ni. Waah nyan ki cha na, le waadidiliib dan ki nan mɔk u, “Lik Uwumbɔr Aadichal aah wiir pu na.”  
\v 2 Le u bui bi, “Ni kan tiwan nimina mɔmɔk aa? M tuk nimi la, bi ga nan gbaa wii lidichal limina mɔmɔk. Litakpal libaa aan ki li paa liken pu.” 
\s1 Falaa aayoonn aah ga li bi pu na 
\r (Mak 13.3-13; Luk 21.7-19) 
\p  
\v 3 Le u buen ti kal Olif aasui aajool paab. Le waadidiliib dan u chee bibaa, ki nan bui u, “Tuk timi, bi ga ŋa kina bayoonn? Ba ga li ye limɔkl ki mɔk timi ke ni ŋeer aa fuu ni, ki ŋeer dulnyaa aadoon?” 
\p  
\v 4 Le u bui bi, “Ni li nyi man, ubaa taa ŋmann nimi.  
\v 5 Binib pam ga nan dan ki nan pur maayimbil ke bima le ye Kristo u ga gaa binib lii na, ki ŋmann binib pam.  
\v 6 Ni ga ŋun ke binib to butɔb kɔnkɔni do, ni dandar mu. Ni taa cha ni li muk nimi man. Uwumbɔr le siin ke nimina mɔmɔk ga ŋa. Nima le aan mɔk ke dulnyaa wee ga doo libuul ngbaan ni.  
\v 7 Linibol libaa ga to linibol liken butɔb. Nnaan mubaa aanib ni nnaan muken aanib ga to tɔb butɔb. Nkon ga lir ntim pam ponn ni. Kitiŋ ga deŋ ŋipepel pam.  
\v 8 Nimina mɔmɔk le ga li ye njan aafalaa. 
\p  
\v 9 “N‑yoonn ngbaan bi ga chuu nimi, ki ŋa nimi falaa, ki ga ku nimi. M pu, le ŋinibol mɔmɔk ga li nan nimi.  
\v 10 N‑yoonn ngbaan le binib pam ga di maasan lii, ki ga kooh tɔb, ki ga li nan tɔb.  
\v 11 Le binib bi ŋmanni ke bi ye Uwumbɔr aabɔnabtiib na ga li wiir ki ŋmanni binib pam.  
\v 12 Le titunwanbir ga li wiir. Nima le binib pam aan ki li gee mi ke baah nan gee mi njan pu na.  
\v 13 Unii umɔk ji limɔr ki dii mi ki ti saa limɔfal aadoon na, uma le ga ŋmar.  
\v 14 Bi ga moon Uwumbɔr aanaan aabɔnyaan tee itingbaan kookoo ni waahr, aan ŋinibol mɔmɔk ŋun, le dulnyaa ga nin doo.” 
\s1 Tiwan ni kaa ŋan na aabɔr 
\r (Mak 13.14-23; Luk 21.20-24; Daniel 9.27) 
\p  
\v 15 “Ni ga kan tiwanbir ni bii tiwan nimɔk bi chain na si Uwumbɔr Aadichal ni, ke Uwumbɔr aabɔnabr Daniel aah nan len pu na.”\f + \fr 24:15 \ft : Lik Daniel 9.27; 11.31; 12.11.\f* Tɔ, nimi bi karni na, ni li beer nimina aatataa.  
\v 16 “N‑yoonn ngbaan yaa nan fuu ni kan, binib bi bi Judea aatiŋ ponn ni na, bi san buen ŋijoo paab.  
\v 17 Unii yaa bi kidiik paab\f + \fr 24:17 \ft : Bi yaa maa kidiik kan, baa di timoor pinn ki, kaa maa lidikokoln. Bi nan di idɔ paan puln tidir paab, le ki di titan pɔr biin. Bi nan maa ŋibimbin le ki taa joi kidiik aapaacham.\f* kan, u taa ki koo waadiik ni u ti yoor waawan, u san mala.  
\v 18 Unii yaa bi kisaak kan, u taa gir kun linampal ke u ti yoor waakekeln.  
\v 19 N‑yoonn ngbaan, bipiib bi kpa ŋipuu na, ni bipiib bi kpa mbim bi laa ŋaa libiil na ga li kpa kinimbaak.  
\v 20 Mee Uwumbɔr man, aan u taa cha ni san kakab aayoonn, bee likpaakool daal.  
\v 21 N‑yoonn ngbaan binib ga ji falaa pam. Buyoonn Uwumbɔr nan naan dulnyaa wee ki nan saa dandana wee na, baa kee jin falaa ngbaan aaboln, ki mu aan ki ji falaa kina.  
\v 22 Uwumbɔr yaa kaa bar falaa ngbaan aayoonn aawiin kan, ubaa aan ŋmar. Le waanib aanimbaasaln pu u ga bar falaa ngbaan aayoonn aawiin. 
\p  
\v 23 “N‑yoonn ngbaan, unii yaa bui nimi ke ‘Lik, Kristo u gaa binib li na sɔ,’ ki yaa ki bui ke ‘U bi nima chee’ kan, ni taa gaa waah len pu na man.  
\v 24 Ba pu? biŋmaŋmannim ga li bi. Bibaa ga bui ke bi ye Kristo ngbaan la. Biken mu ga bui ke bi ye Uwumbɔr aabɔnabtiib la. Le bi ga tun lijinjiir aatun pam, ki ŋmann binib. Hali, bi ga pɔɔn bibaa ke bi ti ŋmann binib bi Uwumbɔr nyan bi na.  
\v 25 Li pel man, m puen tuk nimi la. 
\p  
\v 26 “Nima pu na, bi yaa tuk nimi ke Kristo ngbaan bi nteersakpiin ni kan, taa buen ti lik man. Bi yaa ti ki tuk nimi ke u bi kidiik ni kan, taa gaa man.  
\v 27 Min Unibɔn Aabo yaa gir ni kan, ni ga li bi ke utaal aah moor liwipuul ki cha liwilir pu na, unii mɔmɔk ga kan. 
\p  
\v 28 “Liwankpol aah bi nin chee na, nangba mam mu kuuni nima chee la.” 
\s1 Yesu aah ga gir ni pu na 
\r (Mak 13.24-27; Luk 21.25-28) 
\p  
\v 29 “N‑yoonn ngbaan aafalaa aapuwɔb, le paacham aawan aan ki li bi mbamɔm. Nwiin ga bɔln. Uŋmal mu aan ki li wiin. Iŋmabi mu ga lir.\f + \fr 24:29 \ft : Lik Aisaya 13.10, 34.4; Esekiel 32.7-8; Joel 2.10, 31; 3.15; Tibɔkpiirkaan 6.12-13.\f* 
\v 30 N‑yoonn ngbaan le binib ga kan limɔkl li ga li bi paacham ki mɔk bi ke min Unibɔn Aabo choo na. N‑yoonn ngbaan le ŋinibol ŋimɔk bi dulnyaa wee ni na ga wii. Bi ga kan min Unibɔn Aabo bi ntaalangbam ni ki choo, ki wiin chain, ki joo mpɔɔn.  
\v 31 Le kakaan ga wii mpɔɔn pu. Le m ga tun ni maatuuntiib ke bi buen liwipuul, ni liwilir, ni ŋŋangan, ni ŋŋangii, ki ti kuun ni maanib mɔmɔk, ki di dan m chee.” 
\s1 Bukpasɔm aayataŋakl 
\r (Mak 13.28-31; Luk 21.29-33) 
\p  
\v 32 “Bukpasɔm le ye liyataŋakl ki tii nimi. Bu aabon yaa bi ŋani tifar kan, ni bee ke ni yaa kpee siib kan, kiseek ga seer.  
\v 33 Kina na, ni yaa kan nimina mɔmɔk bi ŋani kan, ni bee ke ni yaa kpee siib kan, m ga gir ni.  
\v 34 M tuk nimi mbamɔn la, dandana aanib aan jer le tiwan nimina mɔmɔk puen ŋa.  
\v 35 Paacham ni taab ga jer. Maamɔbon ma aan jer.” 
\s1 Ubaa aa nyi bundaln Yesu ga gir ni na 
\r (Mak 13.32-37; Luk 17.26-30, 34-36) 
\p  
\v 36 “Ubaa aa nyi buyoonn m ga gir ni na. Uwumbɔr aatuuntiib bi bi paacham na aa nyi. Min Uwumbɔr Aajapɔɔn mu aa nyi. Nte Uwumbɔr baanja le nyi.  
\v 37 Min Unibɔn Aabo aah ga nan gir ni buyoonn na, ga li bi ke naah nan bi Nowa aayoonn pu na la.  
\v 38 Nowa aayoonn ngbaan, buyoonn nnyusakpem aa nan kee jin kitiŋ na, binib nan bi, ki ji, ki nyu, bijab yoor bipiib, bipiib mu mɔn bijab, ki ti saa bundaln Nowa nan koo buŋɔb ni na.  
\v 39 Baa nan nyi ke nibaa ga ŋa bi, ki ti saa buyoonn nnyusakpem nan jin kitiŋ mɔmɔk na. Le bi mɔmɔk nan bee nnyun ni. Buyoonn min Unibɔn Aabo ga nan gir ni na, ni ga li bi kina la.  
\v 40 N‑yoonn ngbaan bijab bilee ga li boo kisaak ko. M ga nan yoor ubaa ki di buen, ki cha uken.  
\v 41 Bipiib bilee ga li boo nan idi. M ga nan yoor ubaa ki di buen, ki cha uken. 
\p  
\v 42 “Ni li nyi man. Naa nyi bundaln min Nidindaan ga gir ni na.  
\v 43 Ni li nyi ke udichadaan yaa ba nyi buyoonn unaayuk ga fuu ni na kan, waa ba ga doon geen. U ba ga li ka lik, unaayuk ngbaan taa koo waadichal ni.  
\v 44 Nima pu na, ni mu li gor man; ba pu? buyoonn naan li dak ke m ga gir ni na, n‑yoonn ngbaan le m ga gir ni.” 
\s1 Ututunn u ŋan na, ni u kaa ŋan na 
\r (Luk 12.41-48) 
\p  
\v 45 “Uyidaan ubaa yaa tii waatutunn ubaa tininkpir ke u li lik waachiln ni aanib ki tii bi tijikaar naah ŋeer buyoonn na kan, ututunn ngbaan ga ŋa kinye ki li kpa nlan, ki li tun waatuln mbamɔm?  
\v 46 Udindaan yaa nan fuu ni ki mui waatutunn ŋani uma udindaan aah ban pu na kan, Uwumbɔr aanyoor ga li bi ututunn ngbaan pu.  
\v 47 M tuk nimi mbamɔn la, u ga tii u tininkpir u li lik waawan mɔmɔk.  
\v 48 Tɔ, ututunn yaa ye titunwanbirdaan kan, u ga dakl usui ni ke udindaan ga yunn,  
\v 49 ki ga piin ki gbaa ututuŋeen aatɔtiib, ki ga dii bidagbiib, ki ji, ki nyu ndaan ki gbii.  
\v 50 Le udindaan ga gir ni buyoonn waan li dak ke u ga gir ni na,  
\v 51 ki ga gbaa u ŋinaalab mbamɔm, ki ga di u ŋa biŋmaŋmannim aah bi nin chee na. U ga wii ki ŋmɔ ŋinyin nima chee.” 
\c 25  
\s1 Bisapɔm kipiik aayataŋakl 
\p  
\v 1 “Uwumbɔr aanaan naahn bisapɔm kipiik bi nan joo baakaryaa mam, bi ti tooh upiidinn nsan ponn ni na la.  
\v 2 Bi ponn ni biŋmu nan ye bijɔrb, biŋmu mu nan ye bilankpalb.  
\v 3 Bijɔrb na nan joo baakaryaa mam, kaa joo nkpan.  
\v 4 Bilankpalb na joo baakaryaa mam, ki joo nkpan mu.  
\v 5 Le upiidinn ngbaan yunn. Le bi mɔmɔk dɔ geen. 
\p  
\v 6 “Kinyetaasiik le bi ŋun bi teen mpɔɔn pu ke, ‘Upiidinn choo. Nya ki tooh u nsan ni man.’  
\v 7 Le bisapɔm kipiik ngbaan mɔmɔk fii ke bi toor baakaryaa mam.  
\v 8 Le bijɔrb biŋmu na bui bilankpalb biŋmu na, ‘Tii timi nkpan man. Timi aakaryaa mam ban bi junn la.’  
\v 9 Le bilankpalb ngbaan bui bi, ‘Nibaakan, timi aakpan ngbaan aan ŋeer ti ni nimi. Li cha man binib bi kooh nkpan na chee ki ti daa ŋa man.’  
\v 10 Baah buen bi ti daa na, le upiidinn fuu ni. Le bilankpalb biŋmu bi gor na dii upiidinn ngbaan, ki koo waadiik ni, bi ti ji upiidinn aajikaar. Le bi laŋ kidiik ngbaan. 
\p  
\v 11 “Le bijɔrb ngbaan mu nan fuu ni, le ki bui ke, ‘Tidindaan, Tidindaan, chuu piir tii timi.’  
\v 12 Le u bui bi, ‘M tuk nimi mbamɔn la, maa nyi nimi.’” 
\p  
\v 13 Tɔ, Yesu aah ŋakl bi liyataŋakl ngbaan doo na, le u bui ke, “Nima pu na, ni li nyi man. Naa nyi bundaln m ga gir ni na.” 
\s1 Bitutum bitaa aayataŋakl 
\r (Luk 19.11-27) 
\p  
\v 14 “Uwumbɔr aanaan naahn uja u nan cha nsan, ki yin waatutum ki nan di waawan mɔmɔk ŋa biŋaal ni na la.  
\v 15 U nan di salmaa aakur aamombil ŋichur ŋiŋmu ki di tii ubaa, ki di ŋichur ŋilee ki di tii uken, ki di lichur libaa ki di tii uken mu. U nan tii bi mɔmɔk baah ga ŋmaa tun pu na, le ki nyan buen.  
\v 16 Ututunn u nan joo ŋichur ŋiŋmu na, libuul ngbaan ni le u tiir kitiir, ki kan tinyoor ŋichur ŋiŋmu ki di kpee.  
\v 17 Ututunn u joo ŋichur ŋilee na mu tiir kitiir ki kan tinyoor ŋichur ŋilee ki kpee.  
\v 18 Ututunn u nan joo lichur libaa na ma nan buen ti gbii libuul, le ki di udindaan aamombil sub nima. 
\p  
\v 19 “Ni joo cha ki ti yunn, le bitutum ngbaan aadindaan fuu ni, ki ban u lik bimɔk aah tun pu na.  
\v 20 Le ututunn u nan gaa salmaa aakur aamombil ŋichur ŋiŋmu na nan joo ŋi, ni ŋichur ŋiŋmu ki kpee, ki nan bui u, ‘Ndindaan, aa nan tii mi ŋichur ŋiŋmu la. M mu tiir kitiir ki kan tinyoor ŋichur ŋiŋmu kpee.’  
\v 21 Le udindaan bui u, ‘Nfaan, aa ye ututunn la, ki tun lituln mbamɔm. Maah nan tii si tiwan ni siib na, aa joo ni mbamɔm. M ga ŋa si tiwan sakpenn aaninkpel. Ji maamɔɔn.’ 
\p  
\v 22 “Le ututunn u nan joo ŋichur ŋilee na mu yoor ŋi, le ki nan bui u, ‘Ndindaan, aa nan tii mi ŋichur ŋilee la. M tiir kitiir ki kan tinyoor ŋichur ŋilee ki kpee.’  
\v 23 Le udindaan bui u, ‘Nfaan, aa ye ututunn la, ki tun lituln mbamɔm. Maah nan tii si tiwan ni siib na, aa joo ni mbamɔm. M ga ŋa si tiwan sakpenn aaninkpel. Ji maamɔɔn.’ 
\p  
\v 24 “Le ututunn u nan joo lichur libaa na yoor li, ki nan bui u, ‘Ndindaan, m nyi aabɔr, ke aa chur binib mpɔɔn la. Saah kaa bun ni na, aa chee nima la. Saah kaa poo tijikaar ti na, aa faa tima la.  
\v 25 Nima le m san ijawaan, ki gbii libuul, ki di saamombil sub. Lik, saamombil sɔ.’ 
\p  
\v 26 “Le udindaan bui u, ‘Utunwanbirdaan umina, ugbanyakdaan umina, aa bui ke aa nyi mbɔr ke maah kaa bun ni na, m chee nima la, maah kaa poo ti na, m faa tima la.  
\v 27 Saah nyi kina na, ba ŋa saa di maamombil ti bil banki ponn ni? Maah fuu ni na, m ba ga kan maamombil ni tinyoor ki kpee,’ le ki bui biken,  
\v 28 ‘Chuu gaa lichur libaa li u kpa na man, ki di kpee ututunn u joo ŋichur kipiik na.  
\v 29 Unii umɔk kpa na, bi ga kpee u, le u li kpa sakpen. Unii u kaa kpa na, bi ga chuu gaa waah kpa ni pɔkaa na.  
\v 30 Chuu ututunn u kaa kpa tinyoor ngbaan na, ki nyan u ki ti di u lii lipaal, mbɔmbɔɔn ni. U ga wii ki ŋmɔ ŋinyin nima chee.’” 
\s1 Yesu Kristo aah ga ji binib tibɔr pu na 
\p  
\v 31 “Min Unibɔn Aabo ni maatuuntiib ga fuu ni. Le m ga li kpa mpɔɔn sakpen ki kal maabɔrjal pu ke ubɔrkpaan na.  
\v 32 Le bi ga kuun ni dulnyaa wee ni aanib mɔmɔk nnimbiin ni. Le m ga yakr bi ke upihkpaal aah yakr ipiih ni iŋoob pu na,  
\v 33 ki ga di bininyaam siin ŋŋangii wɔb, ki di tiniwanbir siin ŋŋangan wɔb.  
\v 34 Le min, u ye Ubɔrkpaan ngbaan na, ga bui binib bi si ŋŋangii wɔb na, ‘Nimi bi Nte Uwumbɔr ŋa tinyoor ŋa ni pu na, dan nan ji nnaan mu u nan toor siin nimi, buyoonn u nan naan dulnyaa wee na.  
\v 35 Ba pu? nkon nan joo mi, le ni nan tii mi tijikaar m ji. Nnyunyuu nan joo mi, ni nan tii mi nnyun m nyun. M nan ye uchaan la, le ni nan gaa mi.  
\v 36 M nan chuun ŋŋmeen la, le ni nan tii mi tiwanpeenkaan m peen. M nan bun la, le ni dan nan mann mi. M nan bi kiyondiik ni, le ni dan nan lik mi.’ 
\p  
\v 37 “Le bininyaam ngbaan ga baa mi, ‘Tidindaan, bayoonn ti nan kan si nkon joo si, ti tii si, aa jin? Bayoonn ti nan kan si, nnyunyuu joo si, ti tii si, aa nyun?  
\v 38 Bayoonn ti nan kan si, aa ye uchaan, ti gaa si? Bayoonn ti nan kan si, aa chuun aaŋmeen, ti peen si?  
\v 39 Bayoonn ti nan kan si, aa bun, ti dan nan mann si? Bayoonn ti nan kan si, aa bi kiyondiik ni, ti dan nan lik si?’  
\v 40 Le min Ubɔrkpaan ngbaan ga bui bi, ‘M tuk nimi mbamɔn la, naah nan ŋa kina ki tii nnaabitiib, biwaatiib bimina na, ni nan ŋa tii mi le na.’ 
\p  
\v 41 “Le m ga bui binib bi si ŋŋangan wɔb na, ‘Nimi bi Uwumbɔr puun lii ni pu na, nya m chee man, ki ti koo mmii mu kaan junn, aan Uwumbɔr nan tuur siin kinimbɔŋ ni kaawanbir mɔmɔk na.  
\v 42 Ba pu? nkon nan joo mi, naa nan tii mi tijikaar m ji. Nnyunyuu nan joo mi, naa nan tii mi nnyun, m nyun.  
\v 43 M nan ye uchaan, naa nan gaa mi. M nan chuun ŋŋmeen, naa nan peen mi. M nan bun, naa nan dan nan mann mi. M nan bi kiyondiik ni, naa nan dan nan lik mi.’ 
\p  
\v 44 “Le bi mu ga baa mi, ‘Tidindaan, bayoonn ti nan kan si, nkon joo si, bee nnyunyuu joo si, bee aa ye uchaan, bee aa chuun aaŋmeen, bee aa ye ubun, bee aa bi kiyondiik ni, kaa ter si?’  
\v 45 Le m ga bui bi, ‘M tuk nimi mbamɔn la, naah kaa nan ter nnaabitiib, biwaatiib bimina na, naa nan ter mi le na.’  
\v 46 Le bi ga kan ntafadaan n‑yoonn mu kaa kpa ndoon na. Le bininyaam ngbaan ga kan limɔfal li kaa kpa ndoon na.” 
\c 26  
\s1 Bi kpokl baah ga ku Yesu pu na 
\r (Mak 14.1-2; Luk 22.1-2; Jɔnn 11.45-53) 
\p  
\v 1 Yesu aah len kina ki ti doo na, le u bui waadidiliib,  
\v 2 “Ni nyi ke ni gur iwiin ilee le bi ga ji Lakr‑jer aajim.\f + \fr 26:2 \ft : Israel yaab nan ji Lakr‑jer aajim ke bi teer buyoonn Uwumbɔr nan nyan bi tinaagbiir ni, Ijipt aatiŋ ni na. Lik Nnyam 12.1-27.\f* N‑yoonn ngbaan le bi ga di min Unibɔn Aabo ŋa binib aaŋaal ni, le bi ti kpaa mi ndɔpuinkoo pu.” 
\p  
\v 3 Tɔ, n‑yoonn ngbaan le Uwumbɔr aatotoorninkpiib ni Juu yaab aaninkpiib nan kuun Uwumbɔr aatotoorninkpel Kayafas aachiln ni,  
\v 4 le ki kpokl ke bi ga loon chuu Yesu ki ku u,  
\v 5 le ki bui tɔb, “Ti taa chuu u njim ngbaan aayoonn man. Ti yaa chuu u n‑yoonn ngbaan kan, kinipaak ngbaan ga ŋma tijar.” 
\s1 Upii ubaa aah nyuŋ Yesu pu na 
\r (Mak 14.3-9; Jɔnn 12.1-8) 
\p  
\v 6 Tɔ, Yesu nan bi Betani aatiŋ ni, ki bi Simonn u nan ye ukɔndaan na do, ki bi ji tijikaar.  
\v 7 Waah bi ji tijikaar kina na, le upii ubaa joo ni tulalee u kpa kidaak sakpen na ki nan di kpir Yesu aayil paab. Tulalee ngbaan nan bi kpalba nyaan u bi yin u ke alabasta na ponn ni la.  
\v 8 Waadidiliib aah kan kina na, le bi gee liŋuul, ki len ke, “Ba ŋa u bii tulalee ngbaan kina?  
\v 9 Ti ba ga ŋmaa di u kooh ki kan ilik sakpen ki di tii bigiim.” 
\p  
\v 10 Yesu nan bee baah len pu na, le ki baa bi, “Ba ŋa ni muk upii ngbaan kina? U tun lituln li ŋan na le ki tii mi.  
\v 11 Bigiim ga li bi ni chee n‑yoonn mɔmɔk. Mma aan li bi ni chee n‑yoonn mɔmɔk.  
\v 12 Waah di tulalee ngbaan kpir nwon pu na, u toor mi ke bi ti sub mi la.  
\v 13 M tuk nimi mbamɔn la, baah ga moon tibɔnyaan tee nin chee itingbaan mɔmɔk ni na, bi ga len waah ŋa pu na ke binib li teer waabɔr.” 
\s1 Judas aah ban ke u kooh Yesu pu na 
\r (Mak 14.10-11; Luk 22.3-6) 
\p  
\v 14 Le Yesu aadidiliib kipiik ni bilee ponn ni ubaa, bi yin u ke Judas Iskariot, buen Uwumbɔr aatotoorninkpiib chee,  
\v 15 le ki ti baa bi, “M yaa di Yesu ŋa niŋaal ni kan, ni ga tii mi ba?” Le bi kahn tikur aamombil piitaa ki di tii u.  
\v 16 Liyaadaal ngbaan le u piin ki bi ban nsan mu u ga di Yesu ŋa biŋaal ni na. 
\s1 Yesu ni waadidiliib aah jin njim ngbaan pu na 
\r (Mak 14.12-21; Luk 22.7-13, 21-23; Jɔnn 13.21-30) 
\p  
\v 17 Lakr‑jer aajim, buyoonn bi ga ŋmɔ boroboro u kaa kpa nnyɔk na aajan aawiindaal, le Yesu aadidiliib dan nan baa u, “Aa ban ke ti gor njim ngbaan aajikaar la chee ki tii si?” 
\p  
\v 18 Le u bui bi, “Ni li cha kitiŋ ngbaan ni, uja ubaa chee man, ki ti bui u, ‘Umɔmɔkr bui ke waayoonn fuu a. U ni waadidiliib ga dan nan ji Lakr‑jer aajim aado.’” 
\p  
\v 19 Le Yesu aadidiliib ŋa waah tuk bi pu na, le ki gor njim ngbaan aajikaar. 
\p  
\v 20 Kijook aah joor na, le Yesu ni waadidiliib kipiik ni bilee nan kal ke bi ji tijikaar ngbaan.  
\v 21 Baah bi ji na, le u bui bi, “M tuk nimi mbamɔn la, ni ponn ni ubaa ga kooh mi.” 
\p  
\v 22 Waah len kina na, le bisui bii sakpen. Le bi mɔmɔk baa u ubaabaa ubaabaa, “Ndindaan, ni ye min la aa?” 
\p  
\v 23 Le u bui bi, “M ni unii u kpaani ji lisambil libaa ni na le ga kooh mi.  
\v 24 Min Unibɔn Aabo ga kpo ke naah ŋmee Uwumbɔr Aagbaŋ ponn ni ke m ga kpo pu na. Uja u ga kooh mi na ma kan, tibɔbir ga li bi u pu; bi yaa kaa ba ma u kan, ni ba soor ki tii u.” 
\p  
\v 25 Le Judas, u ga kooh u na, baa u, “Umɔmɔkr, ni ye min la aa?” 
\p Le Yesu bui u, “Ni ye saah len pu na.” 
\s1 Tidindaan aajim 
\r (Mak 14.22-26; Luk 22.14-20; 1 Korint Yaab 11.23-25) 
\p  
\v 26 Baah bi ji tijikaar na, le Yesu yoor boroboro, le ki doon Uwumbɔr, ki gii, ki di tii waadidiliib, ki bui bi, “Gaa ki li ŋmɔ man. Nwon le na.” 
\p  
\v 27 U nan yoor kiyinyook mu, le ki doon Uwumbɔr, ki di tii bi, le ki bui bi, “Ni mɔmɔk nyu man.  
\v 28 Maasin le na. Maasin pu, le Uwumbɔr puu tipuupɔln ki tii nimi. Maasin ga nya binib pam aatunwanbir pu, aan Uwumbɔr di cha pinn bi.  
\v 29 M tuk nimi la, maan ki nyu ŋisubil aanyun ngbaan, ki ti saa bundaln m ni nimi ga kpaan nyu mu nsanpɔɔn ni, Nte Uwumbɔr aanaan ni na.” 
\p  
\v 30 Le bi gaa Uwumbɔr aalahn, ki buen Olif aasui aajool paab. 
\s1 Yesu aah bui ke Piita ga nee u pu na 
\r (Mak 14.27-31; Luk 22.31-34; Jɔnn 13.36-38) 
\p  
\v 31 Yesu nan bui bi, “Kinyeek kee, ni mɔmɔk ga san ki cha mi. Ni ŋmee Uwumbɔr Aagbaŋ ni ke ‘Uwumbɔr ga ku upihdaan, le ipiih yaa.’\f + \fr 26:31 \ft : Lik Sekaria 13.7.\f* 
\v 32 Buyoonn Uwumbɔr ga fikr mi nkun ni na, le m ga loln ni pu nsan ki buen Galilee aatiŋ ni.” 
\p  
\v 33 Le Piita bui u, “Bi mɔmɔk yaa san ki cha si kan, mma aan san cha si.” 
\p  
\v 34 Le Yesu bui u, “M tuk si mbamɔn la, kinyeek kimina, aa ga len nfum mutaa ke saa nyi mi le ukooja nin wii.” 
\p  
\v 35 Le Piita bui u, “Bi yaa po ban bi ku m ni si kan, maan len ke maa nyi si.” 
\p Le waadidiliib mɔmɔk mu len kina. 
\s1 Yesu aah mee Uwumbɔr pu na 
\r (Mak 14.32-42; Luk 22.39-46) 
\p  
\v 36 U ni waadidiliib nan ti fuu nibaa chee, le bi yin nima chee ke Getsemane. Le u bui bi, “Kal do man, aan m buen nibaa chee ki ti mee Uwumbɔr.”  
\v 37 Le u di Piita ni Sebedee aajapɔtiib bilee na buen. Le usui bii sakpen ki ti nyaŋ.  
\v 38 Le u bui bi, “Nsui bii ki ti nyaŋ. Ni wu ke nkun aah wu pu na. Kaln do man, ki li lik man.” 
\p  
\v 39 Le u foor siib, ki doon lichichikr, le ki mee Uwumbɔr, “Nte, aa yaa kii kina kan, nyan mi falaa u choo na ni. Tɔ, ŋa saageehn, ki taa ŋa maageehn.” 
\p  
\v 40 Le u gir buen waadidiliib bitaa ngbaan chee, ki ti mui bi dɔ geen; le u baa Piita, “Naa ŋmaa li ka lik kikurk kibaa aa?  
\v 41 Ni li ka lik man, aan ki li mee Uwumbɔr, aan ki taa koo ntɔŋ ni. Nisui ban ke ni li lik, le tiwon aa pɔɔ.” 
\p  
\v 42 Le u ki foor siib, ki ki mee Uwumbɔr, le ki bui ke, “Nte, ni yaa kaa ye m nyan falaa u choo na ni kan, cha saageehn ŋa.”  
\v 43 Le u ki gir buen waadidiliib chee, ki ti mui bi ki dɔ geen; ngeen nan joo bi sakpen a. 
\p  
\v 44 Le u siir cha bi, le ki ki foor siib, ki ki mee Uwumbɔr taataa, ki ki bui u tibɔr tichachaan ngbaan.  
\v 45 Le u ki gir buen waadidiliib chee, ki ti baa bi, “Ni beenin fuur, ki dɔ geen la aa? Lik man, n‑yoonn fuu a. U kooh min Unibɔn Aabo ki di ŋa titunwanbirdam aaŋaal ni la.  
\v 46 Fii, ti li cha man. Lik, uja u kooh mi na peeni a.” 
\s1 Baah chuu Yesu pu na 
\r (Mak 14.43-50; Luk 22.47-53; Jɔnn 18.3-12) 
\p  
\v 47 Waah laa bi len kina na, le Judas u ye waadidiliib kipiik ni bilee ponn ni ubaa na fuu ni. Le kinipaak dii u. Bi nan joo kijaak aajum ni jagbaali mam. Bi nan nyan ni Uwumbɔr aatotoorninkpiib ni Juu yaab aaninkpiib chee la.  
\v 48 Judas u kooh Yesu na nan bui kinipaak ngbaan ke bi yaa ti kan u moor unii u aatakpiln\f + \fr 26:48 \ft : Israel yaab nan doon binaabitiib kina le ki mɔk ngeehn.\f* na kan, uma le na, bi chuu u. 
\p  
\v 49 Baah fuu ni Yesu ni waadidiliib aah bi nin chee na, le Judas kpaan buen Yesu chee, le ki ti bui u, “Umɔmɔkr, aa pɔɔ ɔɔ?” le ki moor utakpiln. 
\p  
\v 50 Le Yesu bui u, “Njɔ, aa chuun kinye?” 
\p Le bi dan nan chuu Yesu mpɔɔn.  
\v 51 Le Yesu aadidiliib ponn ni ubaa yoor waajaak aajuk ki gaa per Uwumbɔr aatotoorninkpel aanaagbiija aatafal.  
\v 52 Le Yesu bui u, “Di saajuk ngbaan ki di fu kijuchook ni. Binib bimɔk yoor kijaak aajuk na, kijaak aajuk le ga ku bi.  
\v 53 Saa nyi ke m yaa mee Nte Uwumbɔr kan, u ga tun ni bituuntiib bi jer ŋichur kipiik ni ŋilee na m chee dandana aa?  
\v 54 M mu yaa ŋa kina kan, maan gbiin Uwumbɔr Aagbaŋ aah len pu na ke m ga ji falaa u choo na.” 
\p  
\v 55 N‑yoonn ngbaan le u baa kinipaak ngbaan, “Ni joo kijaak aajum, ni ŋichakukul ni nan chuu mi ke maah ye ufifiir le na aa? M nan bi Uwumbɔr Aadichal ni iwiin mɔmɔk, ki tuk binib Uwumbɔr aabɔr, le naa chuu mi.  
\v 56 Tɔ, nimina mɔmɔk ŋa ke ni gbiin Uwumbɔr aabɔnabtiib aah nan ŋmee pu na.” 
\p Le waadidiliib mɔmɔk san cha u. 
\s1 Juu yaab aaninkpiib aah jin Yesu tibɔr pu na 
\r (Mak 14.53-65; Luk 22.54-55, 63-71; Jɔnn 18.13-14, 19-24) 
\p  
\v 57 Binib bi nan chuu Yesu na nan di u buen Uwumbɔr aatotoorninkpel Kayafas aadichal ni, Uwumbɔr aakaal aamɔmɔkb ni Juu yaab aaninkpiib aah kuun nin chee na.  
\v 58 Le Piita paa Yesu pu, ki bi dandar, le ki ti fuu Uwumbɔr aatotoorninkpel aachiln ni, le ki koo ni, ki ti kal butɔb aajab chee ke u lik naah ga ti doo pu na.  
\v 59 Le Uwumbɔr aatotoorninkpiib ni bibɔjirb aaninkpiib mɔmɔk ban binib bi ga mɔln inyamɔn ki paan Yesu na, aan bi kan waataani ki ti ku u na. Le biseeraadam pam dan nan mɔln inyamɔn paan u.  
\v 60 Bi mu aa kan waataani. Kookoo yaan le binyamɔndam bilee dan nan bui bi  
\v 61 ke uja ngbaan bui ke u ga ŋmaa gbaa wii Uwumbɔr Aadichal, ki ki maa ki iwiin itaa daal. 
\p  
\v 62 Le Uwumbɔr aatotoorninkpel fii sil, ki baa Yesu, “Saan len tibaa aa? Binib ngbaan aah bii si pu na, ti gbii aan taa gbii?”  
\v 63 Le Yesu si ŋmin. Le Uwumbɔr aatotoorninkpel bui u, “Puu Uwumbɔr u fu na pu, aa ye Uwumbɔr Aajapɔɔn Kristo u Uwumbɔr lee u na aan saa ye?” 
\p  
\v 64 Le Yesu bui u, “Ni ye saah len pu na. M tuk nimi la, n‑yoonn mu choo na, ni ga kan min Unibɔn Aabo ka Uwumbɔr aaŋangii wɔb, ki ga kan mi ntaalangbam ni paacham ki choo.” 
\p  
\v 65 Waah len kina na, le Uwumbɔr aatotoorninkpel chuu kar ubaa aawanpeenkaan, le ki bui ke, “U di ubaa ŋaŋ Uwumbɔr la. Taa ki ban seeraadam. Ni ŋun waah sii Uwumbɔr pu na.  
\v 66 Ni dak kinye?” 
\p Le bi bui ke, “U ŋeer ti ku u la.” 
\p  
\v 67 Le bi teei timɔɔtan ŋa unimbil wɔb, le ki gbaa u. Bibaa mu gbaa u ntapam,  
\v 68 ki bui u, “Kristo ngbaan, lem Uwumbɔr aabɔnabr aaliin ki tuk timi, ulau faa si.” 
\s1 Piita aah nee Yesu pu na 
\r (Mak 14.66-72; Luk 22.56-62; Jɔnn 18.15-18, 25-27) 
\p  
\v 69 Piita nan ka lichiln ni. Le usapɔɔn u ye ututunn na dan nan bui u, “Aa mu nan bi Yesu u ye Galilee aatiŋ aanii na chee.” 
\p  
\v 70 Le u nee bi mɔmɔk aanimbil ni ki bui u, “Maa nyi saah len pu na aatataa,” le ki buen kikaakpaak ni.  
\v 71 Le usapɔɔn uken mu ti kan u, le ki bui binib bi bi nima chee na, “Uja wee mu nan bi Yesu u ye Nasaref aatiŋ aanii na chee.” 
\p  
\v 72 Le u ki nee ki puu Uwumbɔr ke waa nyi u. 
\p  
\v 73 Le ni kpee siib, le binib bi si nima chee na dan nan bui u, “Ni ye mbamɔn, aa ye waadidiliib ponn ni ubaa la; saaliin ni baaliin kpaan la.” 
\p  
\v 74 Le u ki puu Uwumbɔr, le ki bui ke, “Maa nyi uja ngbaan. M yaa mɔn nnyamɔn kan, Uwumbɔr daa ntafal.” 
\p Libuul ngbaan ni le ukooja wii.  
\v 75 Le Piita teer Yesu aah ba tuk u pu na ke, “Aa ga len nfum mutaa ke saa nyi mi, le ukooja nin wii.” Piita nan nyan lipaal, ki ti wii sakpen. 
\c 27  
\s1 Baah nan di Yesu di buen Pailat aanimbiin ni pu na 
\r (Mak 15.1; Luk 23.1-2; Jɔnn 18.28-32) 
\p  
\v 1 Ki woln kitaak le Uwumbɔr aatotoorninkpiib ni Juu yaab aaninkpiib mɔmɔk kpokl baah ga ŋa pu ki ku Yesu na.  
\v 2 Le bi buu u tikululn, ki di u buen kitiŋ ngbaan aaninkpel chee, bi yin u ke Pailat, ki ti di ŋa uŋaal ni. 
\s1 Judas aah ku ubaa pu na 
\r (Lituln 1.18-19) 
\p  
\v 3 Tɔ, Judas u kooh Yesu na aah kan ke bi ga ku Yesu na, le u jer waalandak, le ki ki giin ni tikur aamombil piitaa ngbaan ke u ti di tii Uwumbɔr aatotoorninkpiib ni Juu yaab aaninkpiib,  
\v 4 le ki bui bi, “M tun titunwanbir la. M kooh unii u kaa kpa taani na ke bi ti ku u.” 
\p Le bi bui u, “Naa ye timi aabɔr. Ni ye saabɔr la.” 
\p  
\v 5 Le u di ŋimombil ngbaan di lii Uwumbɔr Aadichal ni, ki siir cha bi, le ki buen ti leen ubaa ŋŋmin le ki kpo. 
\p  
\v 6 Le Uwumbɔr aatotoorninkpiib pii ŋimombil ngbaan ki bui ke, “Ni ye nsin aamombil la. Timi aakaal aa kii ke ti di kina aamombil ŋa Uwumbɔr aamombil ni.”  
\v 7 Le bi kpokl baah ga ŋa ŋi pu na, le ki di ŋi daa Kiyakmaabuuk aapepel ke bi ti li sui bicham nima.  
\v 8 Nima pu, le bi yin nima chee ke “Nsin aatiŋ” ki nan saa dandana wee. 
\p  
\v 9-10 Le ni gbiin Uwumbɔr aabɔnabr Jeremia aah nan len pu na ke, “Bi di tikur aamombil piitaa le daa kiyakmaabuuk aapepel, Uwumbɔr aah tuk bi pu na. Ŋimombil ngbaan ye unii aadaak, Israel yaab ngem aah len ke bi ga daa u pu na.”\f + \fr 27:9-10 \ft : Lik Sekaria 11.12-13.\f* 
\s1 Pailat aah jin Yesu tibɔr pu na 
\r (Mak 15.2-5; Luk 23.3-5; Jɔnn 18.33-38) 
\p  
\v 11 Bi nan di Yesu ti siin kitiŋ ngbaan aaninkpel Pailat aanimbiin ni. Le Pailat baa u, “Aa ye Juu yaab aabɔr la aa?” 
\p Le u bui u, “Saah len pu na, ni ye kina.”  
\v 12 Le Uwumbɔr aatotoorninkpiib ni Juu yaab aaninkpiib bii Yesu. Le waa len tibaa. 
\p  
\v 13 Le Pailat baa u, “Saa ŋun baah bii si sakpen pu na aa?” 
\p  
\v 14 Le Yesu si ŋmin, kaa len tibaa. Le ni gar Pailat pam. 
\s1 Baah len ke bi ga ku Yesu pu na 
\r (Mak 15.6-15; Luk 23.13-25; Jɔnn 18.39–19.16) 
\p  
\v 15 Njim ngbaan aayoonn yaa nan saa kan, Pailat ga nyan unaagbiija u kinipaak ban u na ki lii.  
\v 16 N‑yoonn ngbaan unaagbiija u kpa liyimbil na nan bi kiyondiik ni. Bi nan yin u ke Barabas.  
\v 17 Kinipaak aah kuun na, le Pailat baa bi, “Ni ban m nyan ŋma kiyondiik ni? Barabas le aan Yesu u bi yin u ke Kristo ngbaan na?”  
\v 18 Pailat nan bee ke bi kpa lipiipoln Yesu pu, nima le cha bi di u ŋa uŋaal ni. 
\p  
\v 19 Buyoonn u bi ji Yesu tibɔr na, Pailat aapuu nan di unii tun ni, ke u li nyi ki taa ŋa uja nyaan ngbaan nibaa; ke uja ngbaan pu, u daŋ tidaŋ ti muk u sakpen na kinyeek na. 
\p  
\v 20 Le Uwumbɔr aatotoorninkpiib ni Juu yaab aaninkpiib bui kinipaak ngbaan ke bi tuk Pailat ke u di Barabas lii, ki ku Yesu.  
\v 21 Tɔ, le Pailat ki baa bi, “Bijab bilee ngbaan ponn ni, m ga di ulau lii?” 
\p Le bi bui u, “Di Barabas lii.” 
\p  
\v 22 Le Pailat baa bi, “Yesu u bi yin u ke Kristo ngbaan na, m ga ŋa u kinye?” 
\p Le bi mɔmɔk bui u, “Kpaa u ndɔpuinkoo pu.” 
\p  
\v 23 Le u ki baa bi, “Ba ŋa? U tun bakaa bayoo?” 
\p Le bi moo tar mpɔɔn pu ke, “Kpaa u ndɔpuinkoo pu,” le ki ban bi ŋma tijar. 
\p  
\v 24 Pailat mu kan ke waan ŋmaa ŋa nibaa, le ki ban nnyun, ki ŋir uŋaal binimbil ni, ki len ke, “Uja nyaan ngbaan aasin aa bi ŋŋaal ni. Ni ye nimi aabɔr la.” 
\p  
\v 25 Le bi mɔmɔk bui u, “Cha waasin li bi timi, ni timi aabim aaŋaal ni.” 
\p  
\v 26 Le Pailat nyan Barabas lii, ki cha waajab lue Yesu ŋinaalab, le ki di u ŋa biŋaal ni, bi ti kpaa u ndɔpuinkoo pu. 
\s1 Butɔb aajab aah yook Yesu pu na 
\r (Mak 15.16-20; Jɔnn 19.2-3) 
\p  
\v 27 Butɔb aajab ngbaan nan di Yesu koo Pailat aadichal ni, le ki kuun ni bijab bi gur na ki nan gob u.  
\v 28 Le bi chuu peer waawanpeenkaan, ki di libɔkumaln peen u,  
\v 29 le ki di ikokon luu kiyikpupuk, ki di chiŋ u, ki di lidabil ŋum uŋangii ni ke ubɔr na, le ki gbaan unimbiin ni, ki ŋa u mbɔnyun, ki bui u, “Juu yaab Aabɔr, aa pɔɔ ɔɔ?”  
\v 30 le ki teei timɔɔtan lɔe u, le ki gaa lidabil ngbaan ki di faa uyil paab.  
\v 31 Baah ŋa u mbɔɔnyun ki ti doo na, le bi chuu peer libɔkumaln ngbaan, le ki di waawanpeenkaan peen u, le ki joo u cha, bi ti kpaa u ndɔpuinkoo pu. 
\s1 Baah kpaa u ndɔpuinkoo pu pu na 
\r (Mak 15.21-32; Luk 23.26-43; Jɔnn 19.17-27) 
\p  
\v 32 Baah cha na, le bi kan uja ubaa, u ye Sairene aatiŋ aanii, aan bi yin u ke Simonn na. Le bi chuu u mpɔɔn ke u tun Yesu aadɔpuinkoo.  
\v 33 Le bi ti fuu nibaa chee. Bi yin nima chee ke Golgota. Golgota aatataa le ye ke “Kiyikpaŋ aapepel.” Baah fuu nima chee na,  
\v 34 le binib bibaa di ndaan ni nnyɔk ki di ŋmal tɔb ponn ni, ki di tii Yesu ke u nyun. Waah lak lik na, le u yii, kaa nyun. 
\p  
\v 35 Le butɔb aajab ngbaan kpaa u ndɔpuinkoo pu, ki di waawanpeenkaan ti yakr tɔb, le ki too inaan ke bi lik bimɔk aah ga kan ni na,\f + \fr 27:35 \ft : Lik Ilahn 22.18.\f* 
\v 36 le ki ka lik u.  
\v 37 Bi nan ŋmee kigbaŋ budabu cha bi ku u na, ki di tam waadɔpuinkoo pu, uyil paab. Kigbaŋ ngbaan len ke, “Yesu u ye Juu yaab Aabɔr na le na.”  
\v 38 Le bi di bififiirb bilee mu kpaa idɔpuinkee pu. Bi nan di ubaa kpaa uŋangii wɔb, ki di uken kpaa uŋangan wɔb. 
\p  
\v 39 Le binib bi jer nima chee na sii u, ki gbakr biyil,  
\v 40 le ki bui u, “Si u len ke aa ga gbaa wii Uwumbɔr Aadichal ki ki maa li iwiin itaa na, aa yaa ye Uwumbɔr Aajapɔɔn kan, sunn ni ndɔpuinkoo pu, ki ŋmar.” 
\p  
\v 41 Le Uwumbɔr aatotoorninkpiib, ni Uwumbɔr aakaal aamɔmɔkb, ni Juu yaab aaninkpiib mu ŋa u mbɔɔnyun, ki bui ke,  
\v 42 “U nan gaal biken lir, kaan ŋmaa gaa ubaa lii ki ŋmar. U yaa ye Juu yaab Aabɔr kan, u sunn ni ndɔpuinkoo pu, aan ti gaa u ki kii.  
\v 43 U gaa Uwumbɔr ki kii, ki bui ke u ye Uwumbɔr Aajapɔɔn. Uwumbɔr yaa ban u kan, cha u gaa u lii dandana.” 
\p  
\v 44 Le bififiirb bi bi di kpaa u chee idɔpuinkee pu na mu sii u kina. 
\s1 Yesu aah kpo pu na 
\r (Mak 15.33-41; Luk 23.44-49; Jɔnn 19.28-30) 
\p  
\v 45 Nwiin kaasisik ni le itingbaan mɔmɔk bɔln, ki ti saa nwiin aah kpar pu na.  
\v 46 Nwiin aah kpar na, le Yesu teen mpɔɔn pu, “Eli, Eli, lama sabaktani.” Naatataa le ye ke, “Maawumbɔr, Maawumbɔr, ba pu aa siir cha mi?”\f + \fr 27:46 \ft : Lik Ilahn 22.1.\f* 
\p  
\v 47 Binib bi si nima chee na aah ŋun waah teen pu na, le bibaa bui ke, “Uja ngbaan yin Elaija la.”  
\v 48 Libuul ngbaan ni le bi ponn ni ubaa san buen ki ti yoor nkiisuk, ki nan di bɔn ndaan mu mɔɔn na ni, le ki di ŋa lidabil pu ki di ŋa umɔb chee ke u moor. 
\p  
\v 49 Le binib bi gur na bui ke, “Di cha. Cha ti lik ke Elaija ga dan nan gaa u lii aan waan dan.” 
\p  
\v 50 Le Yesu ki teen mpɔɔn pu, le ki cha waawiin nyan, le ki kpo. 
\p  
\v 51 N‑yoonn ngbaan, le likekeln li yakr Uwumbɔr aadiik ni nfum mulee na chuu kar paacham ki ti saa kitiŋ. Le kitiŋ deŋ, le ŋitakpasakpiin chuu war.\fig Li chuu kar paacham ki ti saa kitiŋ|src="LB00265b.tif" size="span" ref="Matiu 27:51" \fig* 
\v 52 Ŋikaakul ngem mu chuu piir, le Uwumbɔr aanib bi nan kpo na pam fikr nkun ni, ki nyan ŋikaakul ngbaan ponn ni.  
\v 53 Buyoonn Yesu fikr nkun ni na, le bi koo Jerusalem aatiŋ ni, ki di bibaa mɔk binib pam. 
\p  
\v 54 Butɔb aajab aaninkpel, ni binib bi bi u chee ki si kii Yesu na aah kan kitiŋ aah deŋ pu na, ki kan tiwan nimɔk ŋa na, le ijawaan chuu bi sakpen. Le bi bui ke, “Mbamɔn, u sil ye Uwumbɔr Aajapɔɔn la.” 
\p  
\v 55 Bipiib pam mu nan bi nima, ki si dandar, ki si lik. Bi nan ye bipiib bi nyan ni Galilee aatiŋ ni ki dii Yesu, ki tun lituln ki ter u na.  
\v 56 Bi ponn ni ubaa ye Mari Magdalene; uken mu ye Mari, u ye Jems ni Josef aana na; uken mu ye Sebedee aajapɔtiib aana. 
\s1 Baah sub Yesu pu na 
\r (Mak 15.42-47; Luk 23.50-56; Jɔnn 19.38-42) 
\p  
\v 57 Kijook aah joor na, le uwankpadaan ubaa, u ye Arimatea aatiŋ aanii na fuu ni. Bi yin u ke Josef. U mu nan dii Yesu.  
\v 58 Le uja ngbaan buen Pailat chee ki ti bui u, “Tiin mi Yesu aawon.” Le Pailat bui waajab ke bi di ti tii u.  
\v 59 Le Josef yoor Yesu aawon, ki di poo likekenyaan ni,  
\v 60 ki di ti sub kitakpaluŋ ni. Kitakpaluŋ ngbaan le Josef nan cha bi gbii ki, uma ubaa pu. Baa nan kee sub unii ubaa ki ponn ni. Waah di Yesu sub na, le u di litakpasakpeln li pee na, ki di leŋ mbisamɔb, le ki buen.  
\v 61 Le Mari Magdalene ni Mari uken mu bi nima chee, ki ka gbɔk kitakpaluŋ ngbaan. 
\s1 Bikikiirb aah kii Yesu aakaakul pu na 
\p  
\v 62 Le ki woln Juu yaab aakpaakool daal, le Uwumbɔr aatotoorninkpiib ni Farisii yaab kuun Pailat chee,  
\v 63 le ki bui u, “Timi aaninkpel, ti teer ke unyamɔndaan ngbaan aah nan bi na, u nan bui ke u yaa kpo kan, iwiin itaadaal u ga fikr nkun ni.  
\v 64 Nima pu na, cha bijab li kii waakaakul, ki ti saa iwiin itaa daal, waadidiliib taa dan nan kur u, ki bui binib ke u fikr nkun ni la. Bi yaa ŋa kina kan, kookoo aanyamɔn mue ga jer njan yoo.” 
\p  
\v 65 Le Pailat bui bi, “Tɔ, yoor bikikiirb, ki li cha man, ki ti cha bi li kii waakaakul naah ban pu na.” 
\p  
\v 66 Le bi buen ki ti dab litakpal li leŋ likaakul aamɔb na, ki cha bikikiirb ka kii li. 
\c 28  
\s1 Yesu aah fikr nkun ni pu na 
\r (Mak 16.1-10; Luk 24.1-12; Jɔnn 20.1-10) 
\p  
\v 1 Juu yaab aakpaakool aah jin ki woln kitaak na, le Mari Magdalene ni Mari uken na buen ti lik likaakul ngbaan kichakpinaanyeek ni.  
\v 2 Le kitiŋ deŋ sakpen; ba pu? Uwumbɔr aatuun ubaa nan nyan ni paacham, le ki nan chuu lekr litakpal ngbaan, le ki kal li pu.  
\v 3 U nan moor lak lak ke utaal aah moor pu na. Waawanpeenkaan piin chain ke nkokoyon na.  
\v 4 Bikikiirb aah kan u na, le ijawaan chuu bi sakpen, le biwon gbaa, le bi lir ki fik. 
\p  
\v 5 Le Uwumbɔr aatuun ngbaan bui bipiib ngbaan, “Ni taa san ijawaan man. M nyi ke ni ban Yesu u bi nan kpaa u ndɔpuinkoo pu na la.  
\v 6 Waa bi do. U fikr nkun ni, waah nan len pu na. Dan man ki nan lik waah ba dɔ nin chee na,  
\v 7 aan ki buen mala ki ti tuk waadidiliib ke u fikr nkun ni a, ki loln bi pu nsan ki cha Galilee aatiŋ ni. Bi ga ti kan u nima. Nimina le m ban m tuk nimi.” 
\p  
\v 8 Bipiib ngbaan nan san ijawaan, ki mu tee kpa mpopiin pam. Le bi siir likaakul chee mala, ki san buen ke bi ti tuk Yesu aadidiliib Uwumbɔr aatuun ngbaan aah tuk bi pu na. 
\p  
\v 9 Baah cha na, le Yesu ton bi nsan ni, le ki doon bi. Le bi gbaan unimbiin ni, ki joo u, le ki dooni u.  
\v 10 Le u bui bi, “Taa san ijawaan man. Li cha ki ti tuk maadidiliib ke bi li cha Galilee. Bi ga ti kan mi nima chee.” 
\s1 Bikikiirb aah mɔln inyamɔn pu na 
\p  
\v 11 Bipiib ngbaan aah cha na, le bikikiirb bi nan kii Yesu aakaakul na buen Jerusalem, ki ti tuk Uwumbɔr aatotoorninkpiib tiwan nimɔk ŋa na.  
\v 12 Le Uwumbɔr aatotoorninkpiib ni Juu yaab aaninkpiib kuun tɔb chee, le ki kal ki kpokl, le ki nyan ŋimombil pam, ki di tii bikikiirb ngbaan,  
\v 13 le ki bui bi, “Li cha man ki ti ŋmann binib ke naah dɔ geen kinyeek na, le waadidiliib dan ki nan nyan u likaakul ni.  
\v 14 Kitiŋ aaninkpel yaa ŋun ke ni len ke ni dɔ geen, ki yaa jin nimi tibɔr kan, ti ga nyan nimi.” 
\p  
\v 15 Le bikikiirb ngbaan gaa ŋimombil ngbaan, le ki buen ti tuk binib ke Yesu aadidiliib dan nan nyan waawon likaakul ni a. Nima pu le Juu yaab beenin len kina ki nan saa din. 
\s1 Yesu aah di ubaa mɔk waadidiliib pu na 
\r (Mak 16.14-18; Luk 24.36-49; Jɔnn 20.19-23; Lituln 1.6-8) 
\p  
\v 16 Yesu aadidiliib kipiik ni ubaa na nan buen lijool libaa paab, Galilee aatiŋ ni, Yesu aah nan mɔk bi nin chee na.  
\v 17 Le Yesu fuu ni bi chee. Baah kan u na, le bi gbaan unimbiin ni ki doon u. Le bibaa mu joo beeni.  
\v 18 Le Yesu bui bi, “Uwumbɔr tii mi mpɔɔn mɔmɔk, paacham ni taab.  
\v 19 Li cha man ŋinibol mɔmɔk chee, ki ti ŋa bi maadidiliib, ki muin bi nnyun ni, Nte Uwumbɔr, ni min Ujapɔɔn, ni Nfuur Nyaan aayimbil pu,  
\v 20 ki tuk bi ke bi li keei maah tuk nimi pu na mɔmɔk. Teer man ke m bi ni chee n‑yoonn mɔmɔk, ki nan saa dulnyaa aadoon.”