\id HEB - Konkomba Bible 2nd Edition Reprint - Ghana 2014 (DBL - 2014) \h HIIBRU YAAB \toc1 Kigbaŋ ki bi ŋmee ki tii Hiibru Yaab na \toc2 Hiibru Yaab \toc3 HEB \mt2 Kigbaŋ ki bi ŋmee ki tii \mt1 HIIBRU YAAB \mt2 na \c 1 \s1 Yesu aah ye Uwumbɔr aamɔboln pu na \p \v 1 N‑yaayoonn na Uwumbɔr nan cha waabɔnabtiib tuk tiyaajatiib waabɔr ki di tiwan aabɔŋ aabɔŋ ŋaŋ waasan. \v 2 Kookoo aayoonn mue le u cha Ujapɔɔn tuk timi waabɔr. Uma le u nan cha u naan dulnyaa wee, ki len ke uma le ga li yeh tiwan mɔmɔk. \v 3 U wiin chain ke Uwumbɔr aah wiin chain pu na, ki ye Uwumbɔr aanaŋ bamɔnn, ki di waabɔr ti kpa mpɔɔn na le joo tiwan mɔmɔk. U di ubaa toor kitork ki finn timi ki nyan timi aatunwanbir, le ki nin kal Uwumbɔr u yeh mpɔɔn mɔmɔk na aaŋangii wɔb paacham. \s1 Uwumbɔr Aajapɔɔn aapɔɔn jer waatuuntiib aapɔɔn \p \v 4 Uwumbɔr tii u liyimbil li jer waatuuntiib aayimbil na. Waayimbil aah jer baayimbil pu na, kina le u jer bi. \v 5 Uwumbɔr nan bui Ujapɔɔn ke, \q1 “Sin le ye Maabo, din wee le m ma si,”\f + \fr 1:5 \ft : Lik Ilahn 2.7.\f* \m ki ki bui ke, \q1 “Min le ga li ye Ute, \q2 le u li ye Maabo.”\f + \fr 1:5 \ft : Lik 2 Samuel 7.14; 1 Bibɔrb Aabɔr 17.13.\f* \m Uwumbɔr aa nan bui waatuun ubaa kina. \p \v 6 U nan tun ni Ujapɔɔn u kaa kpa ŋeen aatɔ na dulnyaa wee ni, le ki bui waatuuntiib mɔmɔk ke bi gbaan unimbiin ni ki doon u. \p \v 7 Uwumbɔr len waatuuntiib aabɔr, ke u cha waatuuntiib tun waatuln la, ke libuln ni mmiigaal aah tun waatuln pu na.\f + \fr 1:7 \ft : Lik Ilahn 104.4.\f* \v 8 Le u len Ujapɔɔn aabɔr ke, \q1 “Uwumbɔr, saanaan ga li bi \q2 ki ti saa n‑yoonn mu kaa kpa ndoon na. \q1 Aa joo saanaan ni aanib mbamɔm la. \q1 \v 9 Aa gee lituln li ŋan na, le kaa gee titunwanbir. \q1 Nima pu le Uwumbɔr u ye Saawumbɔr na lee si, \q2 ki tii si mpopiin ki jer aaŋeen aatɔtiib mɔmɔk.”\f + \fr 1:9 \ft : Lik Ilahn 45.6-7.\f* \m \v 10 Uwumbɔr Aagbaŋ ki len ke, \q1 “Naah nan piin na, sin Uwumbɔr le nan naan kitiŋ, \q2 ni paacham mu. \q1 \v 11 Kitiŋ ni paacham ga doo, \q2 le aa ma ga li beenin bi. \q1 Kitiŋ ni paacham ga kpoi ke libɔkul na. \q1 \v 12 Aa ga kpab kitiŋ ni paacham ke likekeln na, \q2 ki kpeln ni nipɔɔn, \q1 le sin ma beenin bi, kaan kpeln; \q2 saayoonn aan doo.”\f + \fr 1:12 \ft : Lik Ilahn 102.25-27.\f* \m \v 13 Uwumbɔr nan bui Ujapɔɔn ke, \q1 “Kal ŋŋangii wɔb, \q2 ki ti saa buyoonn m ga nyaŋ saadim mɔmɔk na.”\f + \fr 1:13 \ft : Lik Ilahn 110.1.\f* \m Tɔ, Uwumbɔr aa nan bui waatuun ubaa kina. \p \v 14 Kina kan, waatuuntiib ye ba? Bi mɔmɔk ye iwiin i tun lituln tii Uwumbɔr na la. U tun ni bi ke bi nan ter timi waanib bi ŋmar na. \c 2 \s1 Ŋŋmarm kpaan \p \v 1 Nima pu na, ni ŋan ke titafal li bi tibɔnyaan ti ti ŋun ti na ponn ni, ti taa di ti lii. \v 2 Tibɔr ti Uwumbɔr nan cha waatuuntiib tuk waanib na sil mbamɔm la. Unii umɔk nan yii tibɔr ngbaan ki ŋa taah kɔ pu na nan kan ntafadaan mu ŋeer u na. \v 3 Nima pu na, ti yaa yii ŋŋmarkpaan ngbaan aaboln kan, taan nyan ntafadaan ni. Tidindaan ubaa le nan pue tuk binib ŋŋmarm ngbaan aabɔr. Le binib bi ŋun na mu tuk timi, ki mɔk timi ke ti gbii la. \v 4 Uwumbɔr mu cha bi tun lijinjiir aatun aabɔŋ aabɔŋ, waapɔɔn pu, ki tii bi Waafuur Nyaan aapiin waah gee pu na. Nima le mɔk ke bi len mbamɔn. \s1 Yesu u gaal timi lir na \p \v 5 Ti len dulnyaa u choo na aabɔr la. Uwumbɔr aa nan di dulnyaa ngbaan ŋa waatuuntiib aaŋaal ni. \v 6 Ni ŋmee Uwumbɔr Aagbaŋ ni ke, \q1 “Unibɔn ye ba aan aa teer ubɔr? \q1 Unibɔn ye ba aan aatafal bi u ni? \q1 \v 7 Aa sunn u taab ki cha saatuuntiib jer u, ni yunn siib. \q1 Aa di kipak ni liyimbil le di tii u, \q2 ki di u ŋa saawanaankaan mɔmɔk aayidaan, \q2 \v 8 ki cha tiwan mɔmɔk kii umɔb.”\f + \fr 2:8 \ft : Lik Ilahn 8.4-6.\f* \m Tɔ, saah cha tiwan mɔmɔk kii umɔb na, tiwan ni kaa kii umɔb na aa ki gur. Ti mu aa kee kan tiwan mɔmɔk kii umɔb; \v 9 ti kan Yesu la. Uwumbɔr nan sunn u taab ki cha waatuuntiib jer u, ni yunn siib, aan u ti kpo binib mɔmɔk pu, uma Uwumbɔr aanimbaasaln pu. Dandana wee ti kan ke waah jin nkun aafalaa na, Uwumbɔr di kipak ni liyimbil le di tii u. \v 10 Uwumbɔr u nan naan tiwan mɔmɔk ki joo ni mɔmɔk na, ni ŋeer u ke u cha Yesu ji falaa, ki li joo ni Uwumbɔr aabim bi wiir na waanaan ni. Uma le gaa bi lii. Waah ji falaa pu na, nima le cha u ye timi aaŋmaŋmardaan bamɔnn. \p \v 11 U ŋani binib chain la. U ni binib bi u ŋani bi chain na, bi mɔmɔk kpaan te ubaa la. Nima le inimɔɔn aa joo u ke u yin bi unaabitiib. \v 12 Le u bui Uwumbɔr ke, \q1 “M ga tuk nnaabitiib saah tun pu na. \q2 M ga pak si baah kuun nin chee na,”\f + \fr 2:12 \ft : Lik Ilahn 22.22.\f* \m \v 13 ki ki len ke, \q1 “M ga tii Uwumbɔr naadii la,”\f + \fr 2:13 \ft : Lik Aisaya 8.17.\f* \m ki ki len ke, \q1 “Lik, m ni mbim bi Uwumbɔr tii mi na sɔ.”\f + \fr 2:13 \ft : Lik Aisaya 8.18.\f* \p \v 14 Tɔ, timi waabim aah ye binibɔm pu na, nima le uma Yesu mu kpaln unibɔn, ke u nan kpo ki ŋa kinimbɔŋ ki nan kpa nkun aapɔɔn na fam, \v 15 le ki gaa binib bimɔk san nkun ijawaan na lii; baayoonn mɔmɔk nkun aajawaan nan joo bi. \v 16 Ni ye mbamɔn, naa ye Uwumbɔr aatuuntiib le u ter. Abraham aayaabil le u ter. \v 17 Ni ŋan ke u li naahn unaabitiib tiwan mɔmɔk ponn ni, aan ki li ye utotoorninkpel u san timi kinimbaak, ki tun Uwumbɔr aatuln mbamɔm, ki di ubaa toor kitork aan Uwumbɔr di cha pinn waanib baatunwanbir na. \v 18 Uma ubaa le kan ntɔŋ ki jin falaa, nima le u ga ŋmaa ter binib bi kan ntɔŋ na. \c 3 \s1 Yesu jer Moses pel pel \p \v 1 Nnaabitiib bi bi chain, aan Uwumbɔr yin bi na, ni li dakl lik Yesu aabɔr. Ti dii u ki len binib aanimbil ni ke ti dii u la. Uwumbɔr nan tun ni u, ke u nan li ye utotoorninkpel. \v 2 U tun lituln mbamɔm tii Uwumbɔr u tii u lituln ngbaan na. Moses mu nan tun Uwumbɔr aatuln mbamɔm Uwumbɔr aamaal aanib aakaasisik ni. \v 3 Unii u ye mmaal aayaaja na le kani nnyuŋ ki jer mmaal aanii ubaa. Kina le Uwumbɔr len ke Yesu ŋeer nnyuŋ ki jer Moses. \v 4 Mmaal mɔmɔk kpa yaaja la. Uwumbɔr le nan naan binib mɔmɔk. \v 5 Ni ye mbamɔn, Moses nan tun Uwumbɔr aatuln mbamɔm, Uwumbɔr aamaal aanib aakaasisik ni. U nan ye Uwumbɔr aatutunn, ki tuk binib Uwumbɔr aah nan ban ke u tuk bi pu na. \v 6 Kristo ma kan, u ye Uwumbɔr Aajapɔɔn, le ki joo Uwumbɔr aamaal mbamɔm. Timi le ye waamaal ni aanib. Ti yaa kpa lipobil ni mpopiin ki ti saa ndoon kan, ki yaa kaa joo beeni kan, ti ye waamaal yaab la. \s1 Uwumbɔr aanib aafuur \p \v 7 Uwumbɔr Aafuur Nyaan nan bui Israel yaab ke, \q1 “Ni yaa ŋun Uwumbɔr aaneel din wee kan, \q2 \v 8 ni taa cha nitafal li pɔɔ \q1 ke niyaajatiib aatafal aah nan pɔɔ pu \q2 buyoonn bi nan yii waamɔb nteersakpiin ni na. \q1 \v 9 Bi nan tɔŋ u ki lik, nteersakpiin ni. \q1 Hali bi nan kan waah tun \q2 lijinjiir aatun pu na ŋibin imonko ilee, \q2 le ki tɔŋ u nima chee. \q1 \v 10 Nima pu le u nan gee liŋuul bi pu, \q2 le ki bui ke baalandak yenni n‑yoonn mɔmɔk la, \q2 baa bee waasan. \q1 \v 11 Nima pu na, u nan gee liŋuul, ki puu tipuukpaan \q2 ke baan koo kitiŋ ki ponn ni u ba ga tii bi lifuur na.”\f + \fr 3:11 \ft : Lik Ilahn 95.7-11.\f* \p \v 12 Nnaabitiib, ni li nyi man, ni ponn ni ubaa aasui taa li bir aan u li joo beeni ki yii Uwumbɔr u ye limɔfadaan na. \v 13 Ni li pɔɔk tɔb aataakpab iwiin mɔmɔk, nsan aah laa bi pu buyoonn na, titunwanbir taa ŋmann unii ubaa aan utafal li pɔɔ. \v 14 Ti yaa beenin tii u naadii ke taah nan tii u naadii njan pu na ki ti saa ndoon kan, ti ga ji waamɔɔn. \p \v 15 Uwumbɔr Aagbaŋ len ke, \q1 “Ni yaa ŋun Uwumbɔr aaneel din wee kan, \q2 ni taa cha nitafal li pɔɔ \q1 ke niyaajatiib aatafal aah nan pɔɔ pu \q2 buyoonn bi nan yii waamɔb nteersakpiin ni na.”\f + \fr 3:15 \ft : Lik Ilahn 95.7-8.\f* \p \v 16 Ŋma ŋun Uwumbɔr aaneel ki yii waamɔb? Naa ye binib bimɔk Moses nan nyan bi Ijipt aatiŋ ni na aa? \v 17 Uwumbɔr nan gee liŋuul ŋma pu ŋibin imonko ilee? Naa ye binib bi nan tun titunwanbir ki kpo kipɔɔk ni na aa? \v 18 U nan puu tipuukpaan ke ŋma aan koo kitiŋ ki ponn ni u ba ga tii bi lifuur na? Naa ye binib bi nan yii waamɔb na aa? \v 19 Nima le ti bee ke baah kaa nan gaa u ki kii na, nima le baa nan ŋmaa kan lifuur ngbaan u chee. \c 4 \p \v 1 Tɔ, Uwumbɔr aah puu tipuur ke u ga tii timi lifuur na, nsan laa beenin bi ke ti kan li. Nima na, ni li nyi man, ubaa taa lann lifuur ngbaan. \v 2 Ti mu ŋun tibɔnyaan tee ke binib ngbaan aah nan ŋun ti pu na. Bi nan ŋun ti, kaa gaa ti ki kii, nima le tibɔnyaan ngbaan aa ŋa bi tinyoor. \v 3 Timi bi gaa Yesu ki kii na le kan lifuur ngbaan. Uwumbɔr nan len ke, \q1 “M nan gee liŋuul binib bi kaa gaa mi ki kii na pu, \q2 ki puu tipuukpaan ke baan koo kitiŋ ki ponn ni m ba ga tii bi lifuur na.”\f + \fr 4:3 \ft : Lik Ilahn 95.11.\f* \m Waah nan naan dulnyaa wee doo na, waatuln doo le na. \v 4 Iwiin ilole daal aabɔr bi Uwumbɔr Aagbaŋ ni ke, “Uwumbɔr nan fuur winlole daal ki di cha waatuln mɔmɔk.”\f + \fr 4:4 \ft : Lik Mpiin 2.2.\f* \v 5 Ni ki ŋmee ke, “Baan koo kitiŋ ki ponn ni m ba ga tii bi lifuur na.” \v 6 Binib bi puen ŋun tibɔnyaan tee na, baa nan gaa ti ki kii, nima le baa kan lifuur ngbaan. Binib biken mu ga kan lifuur ngbaan. \v 7 Nima pu le Uwumbɔr ki siin nwiin mu bi ga kan lifuur ngbaan na, ki yin nwiin ngbaan ke “Din.” Binib ngbaan aa kan lifuur ngbaan; le ŋibin pam jer, le David nan ŋmee Uwumbɔr Aagbaŋ ni, naah nan puen ŋmee pu na ke, \q1 “Ni yaa ŋun Uwumbɔr aaneel din wee kan, \q2 ni taa cha nitafal li pɔɔ.”\f + \fr 4:7 \ft : Lik Ilahn 95.7-8.\f* \p \v 8 Tɔ, Josua yaa ba nan tii Israel yaab lifuur ngbaan kan, Uwumbɔr aa ba ga ki siin nwiin muken. \v 9 Naah bi pu na, lifuur beenin bi ki tii Uwumbɔr aanib. \v 10 Unii u kan lifuur li Uwumbɔr tii u na, u di cha ubaa aatuln ke Uwumbɔr aah nan di cha waatuln pu na la. \v 11 Nima pu na, cha tinimbil li man ke ti kan lifuur ngbaan, ubaa taa yii Uwumbɔr aamɔb ki lir, ke Israel yaab aah nan lir pu na. \p \v 12 Uwumbɔr aabɔr fu, ki kpa mpɔɔn, ki ka jer kijuk ki ka ŋipepel mɔmɔk ŋilee na, ki koo unii aasui ni, ni waawiin ni, ki lik usui ni aabɔbɔrkaan aah bi pu na, ki mɔk waalandak aah bi pu na, ki lik usui aah ban pu na, ke ni ŋan aan naa ŋan. \v 13 Tiwan nibaa aa bi ki bɔr Uwumbɔr. Tibɔr mɔmɔk nyan ki dɔ mpaan pu, ki dɔ tiŋmeen unimbil ni. Uma le ti ga len timi aabɔr ki tuk u. \s1 Yesu le ye utotoorninkpekpaan \p \v 14 Tɔ, ti kpa utotoorninkpekpaan u bi Uwumbɔr do na. U ye Uwumbɔr Aajapɔɔn Yesu la. Nima pu na, cha ti li beenin dii u ki taa di waasan lii. \v 15 Utotoorninkpel ngbaan ga ŋmaa san timi kinimbaak timi aafalaa ponn ni. U kan ntɔŋ aabɔŋ aabɔŋ ke taah kan ntɔŋ mɔmɔk pu na. Uma le aa tun titunwanbir tibaa. \v 16 Timi aatotoorninkpel aah bi kina na, cha ti li kpa lipobil ki dan Uwumbɔr u kpa tibulchinn na aabɔrjal chee, aan u san timi kinimbaak, ki ter timi buyoonn ti ban nterm na. \c 5 \p \v 1 Utotoorninkpel umɔk bi na, Uwumbɔr le lee u ki nyan u binib ponn ni siin, ke u ti sil baasisiiyaan Uwumbɔr aanimbiin ni, aan ki tii u ipiin, ki toor kitork tii u binib aatunwanbir pu. \v 2 Utotoorninkpel ubaa mu kpa titunwanbir la. Nima le u ga ŋmaa san binib bi tun titunwanbir kaa nyi na kinimbaak. \v 3 Uma ubaa aah kpa titunwanbir pu na, ni ŋan ke u toor kitork uma ubaa aatunwanbir, ni bi mu aatunwanbir pu. \v 4 Unii ubaa aan ŋmaa nyuŋ ubaa ki ŋa ubaa utotoorninkpel, see Uwumbɔr le lee u, ki ŋa u utotoorninkpel, ke waah nan lee utotoorninkpel Aaronn pu na. \p \v 5 Kina le Kristo aa nyuŋ ubaa ki ŋa ubaa utotoorninkpel. Uwumbɔr le bui u ke, \q1 “Sin le ye Maabo, din wee le m ma si,”\f + \fr 5:5 \ft : Lik Ilahn 2.7.\f* \m \v 6 le ki ki bui u ke, \q1 “Aa ye utotoor ke Melkisedek aah nan ye pu na, \q2 ki ga li bi n‑yoonn mu kaa kpa ndoon na.”\f + \fr 5:6 \ft : Lik Ilahn 110.4.\f* \p \v 7 Buyoonn Yesu nan ye unibɔn na, u nan wii tinyunyunn mpɔɔn pu, ki gaŋ Uwumbɔr u ga ŋmaa nyan u nkun ni na. Waah san Uwumbɔr na, le u ŋun waameel. \v 8 U ye Uwumbɔr Aajapɔɔn la, le ki kii waamɔb, ki jin falaa, le ki bae naah pɔɔ pu aan u kii Uwumbɔr aamɔb ki jin falaa na. \v 9 Nima le cha u ye timi aaŋmaŋmardaan bamɔnn, ki gaa binib bimɔk kii waamɔb na lii n‑yoonn mu kaa kpa ndoon na. \v 10 Uwumbɔr len ke u ye utotoorninkpel ke Melkisedek aah nan ye pu na. \s1 Taa yii Uwumbɔr aasan man \p \v 11 Ti ga ki ŋmaa len waabɔr ti wiir na, le nimi aalan par, nima le taatataa ga li pɔɔ ni chee. \v 12 Naah dii Uwumbɔr ni yunn pu na, ni ba ga mɔk binib biken waasan. Le ni ban ke unii ki mɔk nimi Uwumbɔr aamɔkm mu diin na. Ni naahn binib bi ban nnaabiin kaa ban tijikaar bamɔnn na la. \v 13 Unii umɔk nyu nnaabiin na ye ubopɔɔn la, kaa ŋmaa len nsanyaan aabɔr. \v 14 Tijikaar bamɔnn le ye binib bi chikr na yaan. Bi bae Uwumbɔr aabɔr ki dii taah mɔk bi pu na. Nima le bi kpa nlan ki nyi nsan mu ŋan na, ni mu kaa ŋan na. \c 6 \p \v 1 Nima na, ti taa li beenin len Kristo aamɔkm mu diin na baanja aabɔr n‑yoonn mɔmɔk. Cha ti bae waamɔkm mu gur na mɔmɔk, aan ki chikr waasan ni. Naa ki ban ke ti li beenin tuk nimi n‑yoonn mɔmɔk ke, “Kpeln nimi aabimbin man, ki di cha ŋitukpok, ki tii Uwumbɔr naadii man.” \v 2 Naa ki ban ke ti li beenin tuk nimi n‑yoonn mɔmɔk baah muini binib nnyun ni pu na, ni baah joo biŋaal paani binib pu pu na aabɔr, ni binib aah ga fikr nkun ni pu na aabɔr, ni ntafadaan mu kaa kpa ndoon na aabɔr. Timina mɔmɔk ye njan aabɔr le waasan ni. \v 3 Uwumbɔr yaa kii kan, ti ga bae waabɔr ti gur na, ki di kpee njan aabɔr ngbaan pu. \p \v 4 Tɔ, binib bi Uwumbɔr woln binimbil na yaa di cha waasan kan, baan ki ŋmaa kpeln baabimbin ki ki dii u. Bi kan waapiin, ki gaa Waafuur Nyaan, \v 5 ki bee waabɔr aah ŋan pu na, ki kan dulnyaa u choo na aapɔɔn, le ki di cha waasan. \v 6 Baah di cha waasan na, ni mɔk ke bi ki bi kpaa Uwumbɔr Aajapɔɔn ndɔpuinkoo pu, ki jinn u inimɔɔn binib aanimbil ni la, le saan ŋmaa cha bi ki kpeln baabimbin ki ki dii u. \p \v 7 Kitiŋ ki gaa utaal aanyun mu lir ni ki pu, ki ŋani tijikaar ti ŋan na ki tii binib bi ko ti na, Uwumbɔr ŋani tinyoor ŋani kitiŋ ngbaan pu. \v 8 Tɔ, kitiŋ ki po ŋani ikokon ni ichakpeejagar baanja na bee yɔli la. Naan yunn, le bi ga see ki mmii ki bii ki. Kitiŋ ngbaan aadoon le na. \p \v 9 Timi aanigeekaab, ti len kina la; ti mu aa dak ke ni bi ke kitiŋ ki bi ga see ki mmii na. Ti bee ke ni ŋmar ki ga kan tinyoor. \v 10 Uwumbɔr ŋan la. Waan suln naah tun lituln pu ki ter waanib, ki beenin ter bi na, ki mɔk u naah gee u pu na bɔr. \v 11 Ti ban ke ni mɔmɔk pɔɔk nibaa ki li kpa limakl ki nan saa ndoon. \v 12 Ni taa li san ligbanyakl man. N‑yaayoonn na aanib bi nan gaa Uwumbɔr ki kii ki jin suklaa na, bi bi paacham ki kan waah puu tipuur ti ke u ga tii bi na. Ni mu li dii baah dii pu na. \s1 Uwumbɔr ga ŋa waah puu tipuur ti na \p \v 13 Uwumbɔr aah puu tipuur ki tii Abraham na, u nan puu uma ubaa aayimbil pu la. Ubaa aa bi ki jer u, ke u puu waayimbil, nima le cha u puu uma ubaa aayimbil. \v 14 U nan puu tipuur le ki bui Abraham, “M ga ŋa tinyoor ŋa aa pu pam, ki cha aa pɔr sakpen.”\f + \fr 6:14 \ft : Lik Mpiin 22.16-17.\f* \v 15 Abraham nan kpa limɔr, le ki nan kan Uwumbɔr aah nan puu tipuur ti na. \v 16 Binib yaa puu tipuur kan, bi puur unii u jer bi na aayimbil pu la. Binib yaa kpak kinikpakpak ki ti puu tipuur kan, ni doo le na. \v 17 Uwumbɔr nan ban ke u mɔk binib bi ga kan waah puu tipuur ti na, ke waan kpeln. Nima le u nan puu uma ubaa aayimbil pu. \v 18 Waah nan puu tipuur ti na, waan kpeln. Waah puu uma ubaa aayimbil pu na, nima le sil mɔk ke waan kpeln. Waan ŋmaa mɔn nnyamɔn. Nima le timi bi san cha u chee ke ti ŋmar na aataakpab pɔɔ mbamɔm, le ti kpa limakl ke ti ga kan waah puu tipuur ti na. \v 19 Taah kpa limakl ngbaan na, nima le joo timi aasui ke ti taa di cha waasan. Yesu pu, le ti kpa limakl ngbaan. Limakl ngbaan pu, le Yesu u bi paacham na aalandak bi tisui ni. \v 20 Yesu le ye utotoorninkpel n‑yoonn mu kaa kpa ndoon na, ke Melkisedek aah nan ye pu na, ki loln ti pu nsan ki buen Uwumbɔr do, ke u ti sil timi aasisiiyaan nima chee, Uwumbɔr aanimbiin ni. \c 7 \s1 Melkisedek u nan ye utotoor na \p \v 1 Melkisedek ngbaan nan ye Salem aatiŋ aabɔr, ki nan ye Uwumbɔr u kaa kpa ŋeen aatɔ na aatotoor la. Abraham aah nan ku bibɔrb bi ye waadim na ki gir ni na, le Melkisedek tooh u nsan pu ki ti ŋa Uwumbɔr aanyoor ŋa u pu. \v 2 Le Abraham nan nyan tiwan nimɔk u nan gaa na nibaabaa kipiik mɔk ponn ni, ki di tii Melkisedek. Melkisedek aatataa le ye ke “ubɔr u kpa mbimbinyaan na.” U nan ye Salem aatiŋ aabɔr la. Salem aatataa le ye ke “nsuudoon.” \v 3 Baa ŋmee ute ni una ni uyaajatiib aabɔr, kaa ŋmee buyoonn bi nan ma u na, ki mu aa ŋmee buyoonn u doo waatuln na. Waamɔfal aayoonn mɔmɔk u nan ye Uwumbɔr aatotoor la. Nima le u naahn Uwumbɔr Aajapɔɔn u ye utotoor n‑yoonn mu kaa kpa ndoon na. \p \v 4 Dakl lik man uja ngbaan aah nan nyuun pu na; tiyaajaninkpel Abraham nan yakr waadim aawan tiwan nfum kipiik, ki nyan nibaa, ki di tii u, ki gur niwae. \v 5 Uwumbɔr aakaal len ke Israel yaab yakr baawan mɔmɔk nfum kipiik, ki nyan nibaa tii Liifai aayaabitiib, bi ye Uwumbɔr aatotoorb na. Bi ni Israel yaab nan ye binibaan la. Bi mɔmɔk nan ye Abraham aayaabitiib la. \v 6 Melkisedek aa nan ye Liifai aayaabil, le Abraham yakr waawan mɔmɔk nfum kipiik, ki nyan nibaa tii u. Le u ŋa tinyoor ŋa Abraham pu. Abraham le Uwumbɔr nan puu tipuur tii u. \v 7 Unii yaa kpa mpɔɔn ke u ŋa Uwumbɔr aanyoor ŋa uken pu kan, ni mɔk ke u jer u la. Ubaa aan kpak kina. \v 8 Israel yaab yakr baawan mɔmɔk nfum kipiik, ki nyan nibaa ki di tii Uwumbɔr aatotoorb, bi nan ye binib bi ga kpo na. Melkisedek u Abraham nan yakr waawan nfum kipiik ki nyan nibaa tii u na ma kan, baa ŋmee waakun aabɔr. Bi ŋmee waabimbin aabɔr la. \v 9 Abraham aah nan yakr waawan ki di tii u na, ti ga ŋmaa len ke uyaabitiib Liifai yaab bi gaal biken chee na, mu nan tii u la. \v 10 Buyoonn Melkisedek nan tooh Abraham nsan ni na, Abraham aa nan kee ma uyaabil Liifai. Ti ga ŋmaa len ke Abraham nan sil uyaabil Liifai aasisiiyaan la. \p \v 11 Uwumbɔr tii Israel yaab nkaal mu mɔk bi waatotoorb Liifai yaab aah ga li joo bi pu na. Bitotoorb ngbaan aatuln yaa ba gaa binib lii kan, Uwumbɔr aa ba ga li ban u tun ni Yesu u ye utotoor ke Melkisedek aah nan ye pu na. U ba ga ki tun ni utotoor u bi ke Aaronn aayaabitiib Liifai yaab aah nan bi pu na la. \v 12 Waah tun ni utotoor uken aaboln na, see u kpeln nkaal ngbaan mu. \v 13 Tidindaan u ti len waabɔr na, aa nan ye Liifai aanibol ponn ni aanii. U nan ye linibol liken ponn ni aanii la. Waanibol ponn ni aanii ubaa aa nan kee ye Uwumbɔr aatotoor. \v 14 Binib mɔmɔk nyi ke Tidindaan nan ye Juda aanibol ponn ni aanii la. Moses aa nan len ke linibol ngbaan aanib ga li ye bitotoorb. \s1 Utotoor yayan u bi ke Melkisedek na \p \v 15 Nima le mɔk timi chob ke utotoor yayan, u bi ke Melkisedek aah nan bi pu na, fuu ni. \v 16 Naa ye binib le nyan u ki ŋa u utotoor baakaal aah dii pu na. Uma le kpa limɔfal li kaa kpa ndoon na aapɔɔn. Nima le cha u ye utotoor. \v 17 Uwumbɔr nan bui u, “Aa ga li ye utotoor n‑yoonn mu kaa kpa ndoon na ke Melkisedek aah nan bi pu na.”\f + \fr 7:17 \ft : Lik Ilahn 110.4.\f* \v 18-19 Moses aakaal aa nan kpa tinyoor, kaa nan kpa mpɔɔn, kaa ŋmaa ŋa bi binib bi ŋan ti doo na. Nima le Uwumbɔr di nkaal ngbaan lii, le ki tii timi limakl li ŋan ki jer nkaal ngbaan na. Limakl ngbaan pu le ti ga ŋmaa duun Uwumbɔr. \p \v 20 Uwumbɔr aah nan puu tipuur ti na mu bi. Uwumbɔr aah nan nyan Israel yaab aatotoorb buyoonn na, waa nan puu tipuur. \v 21 Waah ŋa Yesu utotoor buyoonn na, u nan puu tipuur tii u, le ki bui u ke, \q1 “Min Uwumbɔr le puu tipuukpaan, kaan kpeln, \q2 ke aa ga li ye utotoor n‑yoonn mu kaa kpa ndoon na.”\f + \fr 7:21 \ft : Lik Ilahn 110.4.\f* \m \v 22 Uwumbɔr aah puu tipuupɔln ti tii Yesu na, nima le mɔk ke tipuupɔln ngbaan le ŋan ki jer tipuukpokl na. \p \v 23 Israel yaab aatotoorb nan ye binib bi ga kpo na, le biken leŋni baaleleŋ. Nima le bi nan wiir. \v 24 Yesu ma kan, u ye utotoor u ga li bi n‑yoonn mu kaa kpa ndoon na. Ubaa aan ki nab waatuln pu ki toor kitork. \v 25 U bi n‑yoonn mu kaa kpa ndoon na, u li mee Uwumbɔr tii binib bi dan Uwumbɔr chee u pu na. Nima le u ga ŋmaa gaa bi lii n‑yoonn mu kaa kpa ndoon na. \p \v 26 Yesu le ye utotoorninkpel taah ban pu na. U bi chain, kaa kpa ngalm, kaa kpa titunwanbir tibaa. U ni titunwanbirdam aa kpaani. Uwumbɔr yoor u paacham ki jer bimɔk bi paacham na. \v 27 Bitotoorninkpiib biken aah bi pu na, waa bi kina. Waa toor kitork uma ubaa aatunwanbir pu, u toor kitork binib aatunwanbir pu la. Waa toor kitork iwiin mɔmɔk. U nan di ubaa toor kitork nfum mubaa, kookoo aatork mu le na. \v 28 Bi nan leer bitotoorninkpiib Moses aakaal aah dii pu na. Bitotoorninkpiib ngbaan aa nan ŋan ti doo. Nkaal ngbaan aapuwɔb le Uwumbɔr puu tipuur, ki ŋa Ujapɔɔn utotoorninkpel. Uma le ye utotoorninkpel bamɔnn, ki ga li bi n‑yoonn mu kaa kpa ndoon na. \c 8 \s1 Yesu le ye timi aatotoorninkpel \p \v 1 Maah len pu na aayil le ye ke ti kpa utotoorninkpel wee aaboln. Uma le ye Yesu Kristo u ka Uwumbɔr u yeh mpɔɔn mɔmɔk na aabɔrjal aaŋangii wɔb paacham na. \v 2 U tun utotoorninkpel aatuln paacham aadiik ki ye kidibamɔŋ ki bi chain na ponn ni. Uwumbɔr le maa ki, naa ye binib. \p \v 3 Baah leer bitotoorninkpiib bimɔk na, bi lee bi ke bi tii Uwumbɔr ipiin, ki toor kitork tii u. Nima pu na, ni ŋan ke utotoorninkpel ngbaan mu li kpa tiwan ki tii Uwumbɔr. \v 4 Bitotoorninkpiib bi dulnyaa wee ni ki toor kitork tii Uwumbɔr, Juu yaab aakaal aah dii pu na la. Yesu yaa ba laa bi dulnyaa wee ni kan, waa ba ga li ye utotoor. \v 5 Bitotoorninkpiib ngbaan aatuln ye paacham aatuln aanaŋ la. Moses yaan mu nan bi kina la. Waah nan ban ke u ŋa libool tii Uwumbɔr na, Uwumbɔr nan bui u ke u li nyi ki ŋa tiwan mɔmɔk ke waah mɔk u laanaŋ, lijool paab pu na.\f + \fr 8:5 \ft : Lik Nnyam 25.40.\f* \v 6 Tɔ, Uwumbɔr nan tii Yesu lituln li jer bitotoorninkpiib ngbaan aatuln na. Kina le tipuupɔln ti Uwumbɔr puu tii waanib Yesu pu na jer tipuukpokl na, ki mɔk ke u ga tii timi tiwan ni ŋan jer tipuukpokl ngbaan aawan na. \p \v 7 Uwumbɔr aah puu tipuur ti njan na yaa kaa ba lann nibaa kan, waa ba ga li ban ke u ki puu tipuur lelee. \v 8 Uwumbɔr nan kan ke waanib kpa taani, le ki bui ke, \q1 “Lik, n‑yoonn choo, le m ga nan puu tipuupɔln \q2 tii Israel yaab ni Juda yaab. \q1 \v 9 Tipuur ngbaan aan li bi ke tipuur ti m nan puu tii biyaajatiib, \q2 buyoonn m nan chuu biŋaal ki daar nyan bi, \q2 ki cheen bi nyan Ijipt aatiŋ ni na. \q1 Baa nan joo tipuur ngbaan, nima le maa nan ki gar bi. \q1 Min Uwumbɔr le len kina. \q1 \v 10 Maah ga puu tipuur ti tii Israel yaab \q2 n‑yoonn mu choo na na le ye ke: \q1 M ga di maakaal ŋa baalandak ni, \q2 ki ŋmee mu bisui ponn ni. \q1 M ga li ye Baawumbɔr, le bi li ye maanib. \q1 \v 11 Bi ponn ni ubaa aan ki bui uŋeen aatɔ ke, ‘Bee Uwumbɔr.’ \q2 Ubaa mu aan ki bui una aabo ke, ‘Bee Uwumbɔr.’ \q1 Ba pu? bi mɔmɔk ga bee mi, \q2 biwaatiib ki ti saa bikpaam mɔmɔk ga bee mi. \q1 \v 12 M ga di cha pinn baatunwanbir, kaan ki teer baataani.”\f + \fr 8:12 \ft : Lik Jeremia 31.31-34.\f* \m \v 13 Tɔ, Uwumbɔr aah len ke u ga puu tipuupɔln na, u ŋa njan yaan tipuukpokl la. Tiwan yaa ye tiwankpok kan, naan yunn, naan ki li bi. \c 9 \s1 Tipuukpokl ni tipuupɔln na \p \v 1 Uwumbɔr aah nan puu njan aapuur tii bi na, u nan mɔk bi baah ga doon u pu na. Bi nan kpa libool li bi ga li dooni u li ponn ni, aan binib gaa li na. \v 2 Bi nan ŋa libool lipepel libaa wɔb, ki yin li ke chain aapepel. Karyaa ni teebul ni boroboro u bi di tii Uwumbɔr na, nan bi li ponn ni.\f + \fr 9:2 \ft : Lik Nnyam 26.1-30; 25.31-40, 23-30.\f* \v 3 Bi nan di likekeln gii libool ngbaan ponn ni lipepel libaa wɔb, ki yin li ke chain chain.\f + \fr 9:3 \ft : Nnyam 26.31-33.\f* \v 4 Salmaa aatork aabimbiln nan bi ni ponn ni. Libimbiln ngbaan paab le bi seer tulalee aayon tii Uwumbɔr. Uwumbɔr aakaal aah nan bi dakaa u ponn ni na, mu nan bi ni ni. Bi nan di salmaa aakur le biin dakaa ngbaan pu. Tijikaar ti bi yin ti ke mana\f + \fr 9:4 \ft : Lik Nnyam 16.33.\f* na, nan bi salmaa aasambil ponn ni, dakaa ngbaan ponn ni. Aaronn aadabil li nan ŋeen nsupuun na mu nan bi u ponn ni. Uwumbɔr aakaal aah nan ŋmee ŋitakpapapan ŋilee ŋi pu na, mu nan bi u ponn ni.\f + \fr 9:4 \ft : Nnyam 30.1-6; 25.10-16.\f* \v 5 Tiwan ni kpa ifeen na\f + \fr 9:5 \ft : Baaliin ni, bi yin ni ke “kerubim” la. Ni naan tiwakor, ki mu kpa ifeen.\f* nilee mu nan bi dakaa ngbaan paab. Nima chee le Uwumbɔr nan mɔk Israel yaab waah wiin chain pu na. Tiwan ngbaan aafeen nan biin dakaa ngbaan aabiil pu, Uwumbɔr aah san bi kinimbaak nin chee na. Taan ŋmaa len tiwan nimina mɔmɔk aatataa nibaabaa dandana wee.\fig Kitork aabimbiln, ni karyaa, ni teebul|src="HK00257c.tif" size="span" ref="Hiibru Yaab 9.2, 4" \fig* \p \v 6 Baah di tiwan nimina mɔmɔk siin kina na, le bitotoorb koo mɔb aadiik ni iwiin mɔmɔk, bi ti tun lituln tii Uwumbɔr. \v 7 Utotoorninkpel baanja le koo ni chain chain aapepel li bi libool ngbaan ponn ni na. U koo ni nima chee libiln mɔmɔk nfum mbaa baanja la. U yaa koo ni kan, see u joo ni nsin nan tii Uwumbɔr, uma ubaa aatunwanbir ni binib aatunwanbir pu. \v 8 Uwumbɔr Aafuur Nyaan mɔk timi ke mɔb aadiik ngbaan aah nan laa bi na, binib aa nan kpa nsan ke bi koo ni chain chain aapepel ponn ni. \v 9 Libool ngbaan le nan ye Yesu aabɔr aamɔkl ki tii bi. Libool ngbaan ponn ni, le bi joo ipiin, ni tiwakor toor kitork tii Uwumbɔr. Kitork ngbaan aa nan cha bisui doon titunwanbir pu. \v 10 Nkaalkpok ngbaan mɔk bi tijikaar ni tiwanyukaan ni kɔ na, ni ni kaa kɔ na, ki mɔk bi baah ga finn bibaa ki ŋa chain pu na. Ni nan mɔk ke see bi dii kina le ki nan saa buyoonn Yesu ga joo ni nsanpɔɔn mu ŋan na. \p \v 11 Dandana wee Kristo fuu ni a, ki ye utotoorninkpel, ki joo ni nsanyaan mu bi nan len ke mu ga fuu ni na. Waa koo ni libool li binib ŋa li dulnyaa wee ni na. U dii lipepel li jer dulnyaa wee aabool ngbaan na, \v 12 le ki koo lipepel li ye chain na paacham, nfum mbaa kookoo. Uma ubaa aasin pu le u nan gaa timi lii n‑yoonn mu kaa kpa ndoon na, naa ye tiwakor aasin pu. \v 13 Bi nan joo iŋoob ni inaaja aasin yɔkr binib bi kaa ye chain na pu, ki di unaasabo aafatan gbaa gbaa bi, le ni ŋa tiwon chain. \v 14 Nimina yaa nan ŋa tiwon chain kan, Kristo aasin ga ter timi, ki jer kina. Uwumbɔr Aafuur Nyaan mu bi n‑yoonn mu kaa kpa ndoon na aapɔɔn pu, u nan di ubaa toor kitork ki kaa kpa ngalm na tii Uwumbɔr. Waasin ga nyan titunwanbir ti ga ku timi na tisui ni, aan ti dii Uwumbɔr u ye limɔfadaan na. \p \v 15 Yesu aah ŋa kina na, le Uwumbɔr puu tipuupɔln tii timi. Nima pu, le binib bi Uwumbɔr yin bi na ga kan lifaal li kaa kpa ndoon na, waah puu tipuur ti ke u ga tii bi na pu. Binib bi Uwumbɔr nan puu njan aapuur tii bi na nan tun titunwanbir la. Yesu aah kpo na, nima le Uwumbɔr di cha pinn bi, ki gaa bi lii. \p \v 16 Unii yaa yakr waafaal ki laa ka kan, ubaa aan ŋmaa ji lifaal ngbaan, see ni puen mɔk ke u kpo. \v 17 Buyoonn u laa beenin bi na, ubaa aan ŋmaa ji lifaal ngbaan, see u kpo. \v 18 Nima pu na, Uwumbɔr aah nan puu tipuur ti njan na, bi nan joo nsin le ki mɔk ke tipuur bi, bi ni Uwumbɔr aakaasisik ni. \v 19 Njan, Moses nan tuk binib mɔmɔk baah ga dii Uwumbɔr aakaal mɔmɔk pu na, le ki nin di tikumaman ni tifar ŋa inaabi ni iŋoob aasin, ni nnyun ni, ki di yɔk yɔk Uwumbɔr aakaal aagbaŋ pu, ni binib mɔmɔk pu, \v 20 le ki bui bi ke, “Nsin mue le mɔk nimi Uwumbɔr aah nan puu tipuur ti tii nimi ki tuk nimi ke ni li joo ti na,”\f + \fr 9:20 \ft : Lik Nnyam 24.6-8.\f* \v 21 le ki di nsin ngbaan yɔk yɔk libool, ni baah joo tiwan nimɔk tun lituln tii Uwumbɔr na pu. \v 22 Nkaal ngbaan aah dii pu na, bi yaa nan ban ke bi ŋa tiwan chain kan, see bi di nsin yɔk yɔk ni pu le ki ŋa ni chain. Nsin yaa kaa nyan kan, Uwumbɔr aan di cha pinn titunwanbir. \s1 Yesu Kristo aatork nyani titunwanbir \p \v 23 Uwumbɔr Aabool, ni tiwan nimɔk nan bi li ponn ni na ye paacham aawan aanaŋ la. Le bi nan di tiwakor aasin ŋa ni mɔmɔk chain. Paacham aawan bamɔnn le ban nsin mu jer tiwakor aasin na, aan ni ŋa chain. \v 24 Kristo aa koo ni chain aapepel li ye paacham yaan aanaŋ li binib maa li na ponn ni. Paacham le u koo ni, ki si timi aasisiiyaan, Uwumbɔr aanimbiin ni. \v 25 Juu yaab aatotoorninkpel nan di nsin mu kaa ye uma ubaa aasin na le koo ni chain aapepel ni, libiln mɔmɔk. Yesu Kristo di ubaa toor kitork nfum mbaa baanja la. \v 26 U yaa ba nan joo ubaa toor kitork libiln mɔmɔk kan, u ba ga ji falaa n‑yoonn mɔmɔk, buyoonn dulnyaa wee piin ki joo cha na. Naah ye pu na, u fuu ni buyoonn ni ŋeer na, ki di ubaa toor kitork nfum mubaa, ke u kuln titunwanbir. \v 27 Uwumbɔr siin ke binib ga kpo nfum mubaa la, nee aapuwɔb le u ga ji bi tibɔr. \v 28 Kristo mu di ubaa toor kitork nfum mubaa, binib pam aatunwanbir pu. U ga ki fuu ni lelee. Naa ye titunwanbir pu le u ga ki fuu ni. U ga fuu ni ke u nan gaa binib bi kii waagirndaal na lii. \c 10 \p \v 1 Moses aakaal nan ye nsanyaan mu choo na aamɔkl la, naa nan ye nsanyaan ngbaan mbamɔm. Binib bi dii Moses aakaal na toor titorbaan ŋibin ŋibin, nima le aa ŋmaa ŋa bi binib bi ŋan ti doo na. \v 2 Nkaal ngbaan yaa ba nan nyan bi titunwanbir ni kan, baalandak aa ba ga ki li muk bi titunwanbir pu. Bi mu aa ba ga ki toor kitork ngbaan. \v 3 Naah ye pu na, kitork ngbaan teer bi baatunwanbir pu, libiln mɔmɔk la. \v 4 Inaaja aasin, ni iŋoob aasin aa ŋmaa nyan titunwanbir binib aasui ni. \p \v 5 Nima pu na, Yesu Kristo aah nan ban ke u dan dulnyaa wee ni na, u nan bui Uwumbɔr ke, \q1 “Saa ban tiwakor ni tijikaar aatork. \q1 Aa naan tiwon tii mi la. \q1 \v 6 Saa ban ke m di tiwakor aatork, ki di see mmii ni tii si, \q2 kaa ban ke m toor kitork ngbaan titunwanbir pu. \q1 \v 7 Le m bui ke, ‘Uwumbɔr, m fuu ni ke m nan ŋa saageehn, \q2 ke baah ŋmee maabɔr pu saagbaŋ ni na.’”\f + \fr 10:7 \ft : Lik Ilahn 40.6-8.\f* \m \v 8 Njan, le u bui Uwumbɔr ke, “Saa ban tiwakor ni tijikaar aatork, kaa ban ke m di tiwakor aatork ki di see mmii ni tii si, kaa ban ke m toor kitork ngbaan titunwanbir pu.” (Moses aakaal aah dii pu na, bi toor kitork kina la.) \v 9 Le u ki bui Uwumbɔr, “M fuu ni ke m nan ŋa saageehn.” Uma Yesu Kristo aah di ubaa toor kitork na, Uwumbɔr gaa waatork, le ki kuln kitorkpok ngbaan. \v 10 U ŋa Uwumbɔr aageehn, le ki di ubaa aawon toor kookoo aatork nfum mbaa, le ki ŋa timi waanib bi ye chain na. \p \v 11 Juu yaab aatotoorb mɔmɔk tun lituln iwiin mɔmɔk tii Uwumbɔr. N‑yoonn mɔmɔk, bi toor kitork kichachaan le tii u. Kitork ngbaan aan ŋmaa nyan titunwanbir binib aasui ni. \v 12 Yesu Kristo toor kookoo aatork titunwanbir pu nfum mbaa, le ki kal Uwumbɔr aaŋangii wɔb. \v 13 U bi nima ki kii bundaln Uwumbɔr ga nyaŋ waadim ki di bi ŋa utaapɔtan ni na. \v 14 Kitork baan ngbaan pu, le u nyan titunwanbir binib aasui ni, ki ŋa bi binib bi ŋan ti doo ki cha n‑yoonn mu kaa kpa ndoon na. \p \v 15 Uwumbɔr Aafuur Nyaan mu tuk timi kina la. Mu nan bui \v 16 ke Uwumbɔr len ke, \q1 “Maah ga puu tipuur ti tii bi n‑yoonn mu choo na le ye ke \q2 m ga di maakaal ŋa bisui ni, \q2 ki ŋmee mu baalandak ni,”\f + \fr 10:16 \ft : Lik Jeremia 31.33.\f* \m \v 17 ki ki len ke, \q1 “Maan teer baatunwanbir bɔr, \q2 kaan ki teer baah bii maakaal pu na.”\f + \fr 10:17 \ft : Lik Jeremia 31.34.\f* \m \v 18 Kina pu na, Uwumbɔr yaa di cha pinn titunwanbir kan, baan ki toor kitork ti pu. \s1 Cha ti foor duun Uwumbɔr man \p \v 19 Nnaabitiib, Yesu aasin pu le ti kpa lipobil ke ti koo ni chain aapepel ponn ni, Uwumbɔr aah bi nin chee na. \v 20 Yesu aah di ubaa toor kitork tii Uwumbɔr na, u nyan tiwan nimɔk nan bi ti ni Uwumbɔr aakaasisik ni na, ki tii timi nsanpɔɔn mu ye nsanbamɔnn na, ke ti koo ni Uwumbɔr aah bi nin chee na. \v 21 Ti kpa utotoorninkpel u joo timi bi ye Uwumbɔr aanib na. \v 22 Nima pu na, cha tisui li bi mbamɔm, aan ti duun Uwumbɔr chee, ki gaa u ki kii mbamɔm ki taa joo beeni; ba pu? Yesu Kristo aasin finn tisui ni aatunwanbir, timi aalandak taa ki li muk timi titunwanbir pu. Le bi finn timi aawon nnyun mu bi chain na ni. \v 23 Taah bui ke ti kpa limakl na, cha ti li joo limakl ngbaan iŋaal ilee ki taa joo beeni. Ba pu? Uwumbɔr u puu tipuur tii timi na ga sil tii timi waah puu tipuur ti na. \v 24 Cha titafal li bi tɔb pu man, aan ki fiin tɔb aasui, aan ki li gee tɔb, ki tun lituln li ŋan na. \v 25 Cha ti li beenin kuuni tɔb chee ki ti dooni Uwumbɔr man, ki taa di cha, ke binib bibaa aah di cha pu na. Ni li pɔɔni tɔb aataakpab man. Ni kan ke bundaln Yesu Kristo ga gir ni na peen ni. Nima na, ni li moo pɔɔni tɔb aataakpab man. \p \v 26 Tɔ, unii yaa gaa Uwumbɔr aabɔr ki nyi waah ban pu na, ki yaa ki yii ki tun titunwanbir kigaak pu kan, kitork kibaa aa ki bi ki ga cha Uwumbɔr di cha pinn u. \v 27 U ga kan ntafadaan mu kpa ijawaan na; ba pu? Uwumbɔr ga gee liŋuul pam, ki di waadim ŋa mmii mu ton sakpen na ponn ni. \v 28 Unii ubaa yaa nan yii Moses aakaal kan, biseeraadam bilee, bee bitaa, yaa len ke ti gbii kan, le bi ku u, kaa san u kinimbaak. \v 29 Unii yaa lik Uwumbɔr Aajapɔɔn fam, ki yaa dak ke Yesu aasin mu ŋa u chain na ye fam, ki yaa sii Uwumbɔr Aafuur Nyaan mu san timi kinimbaak na kan, udaan ngbaan ŋeer ntafadaan sakpen ki jer unii u bii Moses aakaal na aah kan pu na. \v 30 Ti nyi ke Uwumbɔr len ke uma le ga daa bitafal, uma le ga teen bi. U ki len ke u ga ji waanib tibɔr.\f + \fr 10:30 \ft : Lik Ikaal 32.35-36; Ilahn 135.14.\f* \v 31 Aa yaa lir Uwumbɔr u ye limɔfadaan na aaŋaal ni kan, ni kpa ijawaan sakpen a. \p \v 32 Ni teer man n‑yoonn mu jer na. Buyoonn ninimbil nan woln njan na, ni nan jin falaa sakpen, ki nan kpa limɔr. \v 33 N‑yoonn mbaa bi nan ŋa nimi bakaa, ki sii nimi binib aanimbil ni. N‑yoonn mbaa mu, ni yakr binib bi jin falaa kina na aafalaa la, \v 34 ki san binib bi bi kiyondiik ni na kinimbaak. Binib aah gaa nimi aawan mpɔɔn pu na, le ni nan kpa mpopiin; ba pu? ni nyi ke ni kpa tiwan paacham ni jer baah gaa ni na, ke tiwan ngbaan ga li bi n‑yoonn mu kaa kpa ndoon na. \v 35 Ni taa di nimi aapobil lii man; ba pu? nima le ga cha ni kan tinyoor sakpen. \v 36 Ni ban ni li kpa limɔr, aan ki ŋa Uwumbɔr aageehn, aan ki kan waah puu tipuur ti na. \v 37 Uwumbɔr Aagbaŋ len ke, \q1 “Naan yunn, u choo na ga fuu ni, kaan taan. \q1 \v 38 Uwumbɔr aaninyaam bi gaa u ki kii na ga li kpa limɔfal. \q1 Unii ubaa mu yaa gir puwɔb kan, waan piir Uwumbɔr aasui.”\f + \fr 10:38 \ft : Lik Habakuk 2.3-4.\f* \m \v 39 Tima kan, taa ye binib bi gir puwɔb aan ki beer yɔli na. Ti ye binib bi tii Uwumbɔr naadii aan ki ŋmar na la. \c 11 \s1 Gaakii \p \v 1 Ti yaa gaa Uwumbɔr ki kii kan, naatataa le ye ke ti bee ke ti ga sil kan tiwan ni ti kpa limakl ke ti ga kan ni na. Tinimbil aa kan ni, le ti nyi ke ni sil bi. \v 2 N‑yaayoonn na aanib aah nan gaa Uwumbɔr ki kii na, nima le u len ke baabimbin ŋan. \p \v 3 Ti gaa Uwumbɔr ki kii, nima le cha ti bee ke u nan len ki naan kitiŋ ni paacham. U nan di tiwan ni tinimbil aa ŋmaa kani ni na naan tinimbil aah kani nimɔk na. \p \v 4 Abel nan gaa Uwumbɔr ki kii, nima le cha u nan toor kitork ki ŋan ki jer ukpel Keenn aah toor pu tii Uwumbɔr na. Waah gaa Uwumbɔr ki kii pu na, le Uwumbɔr len ke waabimbin ŋan, le ki gaa waah toor kitork ki tii u na. U kpo, le waah gaa Uwumbɔr ki kii pu na pu, u beenin len. \p \v 5 Enok nan gaa Uwumbɔr ki kii, nima le nan cha waa nan kpo. Uwumbɔr nan yoor u buen paacham la. Ubaa aa ki kan u; ba pu? Uwumbɔr nan yoor u buen paacham. Uwumbɔr Aagbaŋ len ke buyoonn waa nan kee yoor u buen paacham na, u nan piir Uwumbɔr aasui. \v 6 Unii yaa kaa gaa Uwumbɔr ki kii kan, waan ŋmaa piir Uwumbɔr aasui. Unii u dan Uwumbɔr chee na, see u pak ke u bi, ki pak ke u ŋani binib bi ban u na tinyoor. \p \v 7 Uwumbɔr nan bui Nowa linimaln li nan choo na pu, le laa kee fuu ni. Nowa aah nan tii Uwumbɔr naadii pu na, le u nan pak waah len pu na, le ki kii waamɔb, le ki kpii buŋɔb bu, u ni waamaal koo ki ŋmar na. Nowa aah nan ŋa kina na, le ni mɔk ke dulnyaa ni yaab biken aabɔr bii Uwumbɔr chee. Nowa nan tii Uwumbɔr naadii, nima le nan cha Uwumbɔr len ke waabɔr ŋan u chee. \p \v 8 Uwumbɔr nan yin Abraham, ki bui u ke u buen kitiŋ ki u puu tipuur ke u ga di tii u na. Abraham aah nan gaa Uwumbɔr ki kii pu na le u kii waamɔb, le ki nyan waatiŋ ni, ki buen, kaa nyi waah cha nin chee na. \v 9 U nan ti fuu kitiŋ ki Uwumbɔr puu tipuur ke u ga di tii u na ni. Le u pak Uwumbɔr aah len pu na, nima le u nan kal nima, ki nan ye uwɔwɔnja. U ni waabo Aisak, ni uyaabil Jakob nan bi nima, ŋiboo ponn ni. Bi mu nan yeh tipuur tichachaan ngbaan la.\fig Bi nan bi ŋiboo ponn ni|src="HK00221c.tif" size="span" ref="Hiibru Yaab 11.9" \fig* \v 10 U nan ban kitiŋ ki ga li bi n‑yoonn mu kaa kpa ndoon aan Uwumbɔr maa ki na la. \p \v 11 Abraham aapuu Sara mu nan tii Uwumbɔr naadii, nima le nan cha u kan mpɔɔn ke u dek lipuul, buyoonn u jer timar na. Ba pu? u nan pak ke Uwumbɔr ga ŋa waah puu tipuur ti na. \v 12 Nima pu na, ujabaan u nan bi ke waah kpo le na, nan ma binib bi wiir ke iŋmabi aah wiir pu na. Bi wiir ke litambol li dɔ nnyusakpem aagbaan na. Ubaa aa ŋmaa kahn bi. \p \v 13 Binib ngbaan mɔmɔk nan tii Uwumbɔr naadii le ki ti saa baakundaal, kaa kan Uwumbɔr aah puu tipuur ti na. Bi nan bee ke n‑yoonn mu choo na, u ga nan ŋa waah puu tipuur ti na. Bi nan len ke bi ye bicham le dulnyaa wee ni. \v 14 Binib bi len kina na mɔk chain ke bi ban bite do la. \v 15 Binimbil yaa ba man kitiŋ ki bi nyan ni ki ponn ni na pu kan, bi ba ga li kpa nsan ke bi gir buen nima. \v 16 Bi nan ban kitiŋ ki ŋan jer kitiŋ ngbaan na la. Bi nan ban paacham aatiŋ la. Nima pu na, inimɔɔn aa nan joo Uwumbɔr ke bi yin u ke Baawumbɔr. U nan toor kitiŋ tii bi. \p \v 17-18 Uwumbɔr nan puu tipuur tii Abraham ke u ga kan yaabitiib waabo Aisak pu,\f + \fr 11:17-18 \ft : Lik Mpiin 22.1-14.\f* le Abraham nan gaa tipuur ngbaan. Le Uwumbɔr tɔŋ u, ki bui u ke u di waabo toor kitork tii u. Waanaadii pu le u nan kii, ki di waabo u nan ye libibaal na, u ti kɔr u ki toor kitork tii Uwumbɔr. \v 19 Ba pu? u nan pak ke Uwumbɔr ga ki ŋmaa fikr u nkun ni. Ni ye mbamɔn, waah nan gaa Uwumbɔr ki kii pu na, le Uwumbɔr nyan u nkun ngbaan ni. Ni naahn ke Abraham nan ki gaa u nyan ni nkun ni la. \p \v 20 Aisak nan gaa Uwumbɔr ki kii, nima le nan cha u nan bui waabim Jakob ni Esɔ ke Uwumbɔr ga ŋa tinyoor ŋa bi pu n‑yoonn mu choo na. \p \v 21 Jakob nan gaa Uwumbɔr ki kii, nima le nan cha u ŋa Uwumbɔr aanyoor ŋa waabo Josef aabim bilee pu buyoonn u nan ban u kpo na, le ki nyii waajaangbeedabil pu, ki doon Uwumbɔr. \p \v 22 Josef nan gaa Uwumbɔr ki kii, nima le waah nan ban u kpo na, u len ke Israel yaab ga nya Ijipt aatiŋ ponn ni, ki tuk bi ke bi yaa nan nyan kan, bi yoor waawon di buen. \p \v 23 Moses aate ni una aah nan gaa Uwumbɔr ki kii pu na, le bi nan di u bɔr iŋmal itaa. Bi nan kan ke u ye ubo u ŋan sakpen na, kina pu na, baa nan san Ubɔr Faro aah nan siin ke bi ku bima Israel yaab aabijabim pu na aakaal. \p \v 24 Moses nan gaa Uwumbɔr ki kii, nima le waah nan chikr na, waa nan kii ke bi yin u ke Ubɔr Faro aabisal aabo. \v 25 U nan kii ke u ni Uwumbɔr aanib kpaan ji falaa, ke ni soor ni u ji titunwanbir aamɔɔn mu kaa yunn na. \v 26 U nan bee ke u yaa kan ŋisiibil Kristo\f + \fr 11:26 \ft : Hiibru aaliin ni, bi yin Kristo ke Masiya. Naatataa le ye ke Uwumbɔr nyan u ke u gaa waanib lii.\f* pu kan, u ga nan kan tinyoor ti jer Ijipt aatiŋ aawankpal mɔmɔk na. Ba pu? utafal nan bi tinyoor ti Uwumbɔr ga tii u na ni la. \p \v 27 Waah nan gaa Uwumbɔr ki kii pu na le u nan nyan Ijipt aatiŋ ni, kaa san ubɔr na aah gee liŋuul pu na. Ni naahn ke u waa Uwumbɔr u unibɔn aanimbil aan ŋmaa kan u na la. Nima le u nan kpa limɔr le ki sil mbamɔm. \v 28 Waah nan gaa Uwumbɔr ki kii pu na le u nan bui Israel yaab ke bi kɔr ipihbi, ki di nsin gbaa gbaa ibisamɔi, aan Uwumbɔr aatuun u ga ku mbipolb na taa nan ŋa bi nibaa. \p \v 29 Israel yaab aah nan ban ke bi puur Limɔɔkal Aanyusakpem,\f + \fr 11:29 \ft : Limɔɔkaal Aanyusakpem—bi ki yin mu ke Nnyusakpem Mamam la.\f* baah nan gaa Uwumbɔr ki kii pu na, le nnyun nan yakr ki cha nsan tii bi, le bi puur. Ijipt aatiŋ aanib aah nan ban bi mu puur na, bi nan bee nnyun ni la. \p \v 30 Israel yaab nan gaa Uwumbɔr ki kii, nima le baah nan chuun manni Jeriko aatiŋ aagon iwiin ilole na, ŋi nan lir. \v 31 Rahab, u nan ye upiidagoor na, nan gaa Uwumbɔr ki kii, ki chann bipepekb tichann. Waah nan gaa Uwumbɔr ki kii pu na, le baa nan ku u buyoonn bi kuln waatiŋ aanib bi kaa kii Uwumbɔr aamɔb na. \p \v 32 Tɔ, m ga ki len ke ba? Maa kpa n‑yoonn ke m len Gideonn, ni Barak, ni Samsonn, ni Jefta, ni David, ni Samuel, ni Uwumbɔr aabɔnabtiib aabɔr. \v 33 Baah nan gaa Uwumbɔr ki kii pu na, le bibaa nan nyaŋ ŋitimbol aajab, bibaa mu tun lituln li ŋan na, bibaa mu kan Uwumbɔr aah puu tipuur ti na, bibaa mu muib ichinn aamɔi, i taa ŋa bi nibaa.\f + \fr 11:33 \ft : Lik Daniel 6.1-27.\f* \v 34 Bibaa mu aah nan gaa Uwumbɔr ki kii pu na, mmii sakpiin aa nan ŋmaa ŋa bi nibaa. Bibaa mu aah nan gaa Uwumbɔr ki kii pu na, le bi nan nyan kijuk aakun ni. Bibaa mu nan ye bidaburb, le baah gaa Uwumbɔr ki kii pu na, bi nan kan mpɔɔn. Bibaa mu aah nan gaa Uwumbɔr ki kii pu na, le bi kan mpɔɔn bi ti to butɔb ki nyaŋ baadim. \v 35 Bipiib bibaa aah nan gaa Uwumbɔr ki kii pu na, le biyaab bi kpo na nan fikr nkun ni. \p Bibaa mu aah nan gaa Uwumbɔr ki kii pu na, le binib gbaa ku bi. Baa yii Uwumbɔr ke bi nyan bibaa nkun ni. Bi nan pak ke bi ga kan limɔfal li ŋan ki jer dulnyaa wee aamɔfal na paacham. \v 36 Bibaa mu aah nan gaa Uwumbɔr ki kii pu na, le binib nan ŋa bi mbɔnyun, ki lue bi ŋinaalab, ki buu bi tikululn, ki laŋ bi kiyondiik ni. \v 37 Bibaa mu aah nan gaa Uwumbɔr ki kii pu na, le binib mae bi ŋitakpal ku bi. Bibaa mu aah nan gaa Uwumbɔr ki kii pu na, le bi chuu gii por bi ki ku bi. Bibaa mu aah nan gaa Uwumbɔr ki kii pu na, le bi nan [tɔŋ bi, ki] di kijaak aajuk ku bi. Bibaa mu aah nan gaa Uwumbɔr ki kii pu na, le bi nan ye bigiim, ki chuun pee ipiih, ni iŋoob aagban, ki jin falaa. Binib mu ŋa bi bakaa. \v 38 Bi nan ye biwɔwɔm, ki nan bi kipɔɔk ni, ni ŋijoo paab, ki koo titakpalunn ni, ni ibuu i bi kitiŋ ni na. Bi mu nan ye bininyaam ki jer dulnyaa wee aanib. \p \v 39 Binib ngbaan mɔmɔk nan gaa Uwumbɔr ki kii, nima le nan cha u len ke baabɔr ŋan. Bi mu aa kan tiwan ni u nan puu tipuur ke u ga tii bi na, \v 40 Ba pu? u nan ban ke u ŋa ti mu tiŋann sakpen la. U nan ban ke u di timi, ni bi mu, kpaan ŋa binib bi ŋan ti doo na la. \c 12 \s1 Tite Uwumbɔr \p \v 1 Tɔ, n‑yaayoonn na aanib bi nan gaa Uwumbɔr ki kii na wiir pam, ki gonn timi, ki lik taah dii Uwumbɔr aasan pu na. Nima pu na, cha ti di tiwan nimɔk leŋ timi na lii, ki di cha titunwanbir ti dii timi na, ki li kpa limɔr, ki li dii Uwumbɔr aasan. \v 2 Cha ti li lik Yesu chee man. Waapɔɔn pu le ti nan piin ki gaa u ki kii. Waapɔɔn mu pu, le ti ga tii u naadii, ki ti saa ndoon. Mpopiin mu u ga nan kan mu na pu, le u jin falaa ni inimɔɔn ndɔpuinkoo pu, ki lik inimɔɔn ngbaan fam. Dandana wee le u ka Uwumbɔr aabɔrjal aaŋangii wɔb. \p \v 3 Titunwanbirdam nan nan u, ki yii u. Le u nan kpa limɔr. Ni teer kina man, aan ki taa cha nitaakpab yɔl aan ni di waasan di lii. \v 4 Ni yii titunwanbir, le ki pɔɔni nibaa ke ni taa lir; ni mu aa kee kpo nsanyaan ngbaan pu. \v 5 Ni suln Uwumbɔr aah sur nimi pu na aa? U yin nimi waabim ki bui ke, \q1 “Maabo, Uwumbɔr yaa sak si kan, ŋun mbamɔm. \q1 U yaa cha falaa pii si ke u chiin si kan, \q2 taa cha aataakpab yɔl. \q1 \v 6 Ba pu? Uwumbɔr sak binib bimɔk u gee bi na, \q2 ki dar binib bi u ŋa bi waabim na mɔmɔk aatafal.” \m \v 7 Tɔ, naah ji falaa pu na, Uwumbɔr mɔk nimi nlan le na. U ŋa nimi ke binib aah ŋani baabim pu na la. Ubo ubaa aa bi, kaa kan ntafadaan ute chee. \v 8 Uwumbɔr yaa kaa daa nitafal, ke waah dar waabim mɔmɔk aatafal pu na kan, naa ye waabim, ni ye mbɔmbim le u chee. \v 9 Titetiib bi ma timi na nan dar titafal la, le ti pak bi. Nima le ni ŋan ke ti kii Tite Uwumbɔr u bi paacham na aamɔb ki jer kina, aan ki kan limɔfal. \v 10 Taah nan ye mbim buyoonn na, titetiib nan dar titafal, baah gee pu na. Uwumbɔr ma kan, u dar titafal ke u ŋa timi tinyoor, aan ti yakr waabimbin mu bi chain na la. \v 11 Buyoonn ti kan ntafadaan na, ni wu la, naa ye mpopiin aawan. Binib mu yaa kan ntafadaan kan, nee aapuwɔb le bi kani nsuudoon ni mbimbinyaan. \s1 Mmɔkm ni nsurm kpaam \p \v 12 Nima pu na, ni li yoor iŋaal i bak na man, ki li pɔɔni nitaakpab, \v 13 ki li beenin dii nsan mu tok na, aan binib bi joo beeni na taa yenn; bi mu li dii mbamɔm. \p \v 14 Ni mɔmɔk pɔɔ nibaa ki li kpa kimɔbaan man, ki li bi chain. Unii umɔk kaa ye chain na aan kan Tidindaan. \v 15 Ni li nyi man, ubaa taa lann Uwumbɔr aanyoor. Ni li nyi man, ubaa taa cha usui li to, ki li muk nimi ki cha binib pam yenn. \v 16 Ni li nyi man, ubaa mu taa gɔr kidagook. Ubaa mu taa lik Uwumbɔr fam ke Esɔ aah nan ŋa pu na. Tijikaar pu, le u nan di ubopol aafaal kooh. \v 17 Nee aapuwɔb na, u nan ki ban lifaal li ye Uwumbɔr aanyoor ngbaan na, kaa kan. Waa nan ŋmaa kpeln waah nan ŋa pu na. U nan wii ki gaŋni ute ke u ŋa Uwumbɔr aanyoor ŋa u pu. Le ute yii. \p \v 18 Tɔ, naa fuu ni dulnyaa wee ni aajool chee. Israel yaab nan fuu ni Sainai aajool chee, ki kan lijool ngbaan gaal mmii ki kpa iŋmanyuu i bɔɔn ki bɔln nima chee na. Bi nan ŋun kibuŋ ki daar na, \v 19 ki ŋun kakaan wii mpɔɔn pu, ki ŋun nneel mu len mpɔɔn pu. Baah ŋun nneel ngbaan pu na, le bi gaŋ Uwumbɔr ke u taa ki len bi chee tibɔr. \v 20 U nan bui bi ke kiwakork kibaa yaa po meeh lijool ngbaan kan, bi mae ki ŋitakpal ki ti kpo. Nima le ijawaan nan joo bi sakpen.\f + \fr 12:20 \ft : Lik Nnyam 19.12-13.\f* \v 21 Baah kan tiwan ni na nan kpa ijawaan pam. Moses mu nan len ke ijawaan joo u sakpen, le uwon gbaa.\f + \fr 12:21 \ft : Lik Ikaal 9.19.\f* \p \v 22 Naa fuu ni lijool ngbaan chee. Ni fuu ni Sionn aajool chee la. Nima chee le Uwumbɔr u ye limɔfadaan na aatiŋ bi. Kitiŋ ngbaan ye Jerusalem la, ki bi paacham. Uwumbɔr aatuuntiib churbaka bi ki ponn ni. \v 23 Ni fuu ni Uwumbɔr aabipolb bi aayimbil ŋmee paacham na aakuun chee la. Ni fuu ni Uwumbɔr u ye binib mɔmɔk aabɔjir na chee. Ni fuu ni bininyaam aawiin mu Uwumbɔr ŋa mu, mu ŋan ti doo na chee. \v 24 Ni fuu ni Yesu chee la. U pu, le Uwumbɔr puu tipuupɔln tii timi. Uma Yesu aasin mu yaa ti pu na le ŋa timi chain. Mu pu, le Uwumbɔr di cha pinn timi. Waasin ngbaan len tibɔr ti ŋan jer Abel aasin aah nan len pu na.\f + \fr 12:24 \ft : Lik Mpiin 4.10.\f* \p \v 25 Ni li nyi man, ki taa yii Uwumbɔr u len ni chee na. Buyoonn u nan sur Israel yaab dulnyaa wee ni na, le bi yii, le u daa bitafal. Ti yaa yii Yesu u nyan ni paacham ki nan sur timi na kan, u ga sil daa titafal. \v 26 N‑yaayoonn na waaneel nan cha kitiŋ deŋ. Dandana wee u puu tipuur ke u ga ki cha kitiŋ ni paacham mɔk deŋ.\f + \fr 12:26 \ft : Lik Hagai 2.6.\f* \v 27 Waah len kina na, ni mɔk timi ke u ga deŋ waah nan naan tiwan nimɔk na, ki nyan ni, ki cha tiwan ni kaan deŋ na. \v 28 Ti ga ji nnaan mu ga li bi n‑yoonn mu kaa kpa ndoon na. Nima pu na, cha ti doon Uwumbɔr, ki tun lituln li ga piir usui na tii u, ki li pak u, ki li san u ijawaan. \v 29 Ba pu? timi Aawumbɔr bi ke mmiigaal mu ji tiwan ni kaa ŋan na mɔmɔk na la.\f + \fr 12:29 \ft : Lik Ikaal 4.24.\f* \c 13 \s1 Naah ga ŋa pu ki piir Uwumbɔr aasui na \p \v 1 Tɔ, ni li beenin gee tɔb man ke naabitiib na. \v 2 Ni li teer ki chann bicham tichann. Binib bibaa nan chann Uwumbɔr aatuuntiib tichann, kaa nyi ke Uwumbɔr aatuuntiib ye. \v 3 Ni teer man binib bi bi kiyondiik ni na, ke nimi le aah bi ki ni na, ki teer man binib bi ji falaa na. Ba pu? ni mu bi tiwon tee ni la. \p \v 4 Tɔ, chatiib ni puutiib, ni li nyi ke Uwumbɔr le di nimi kpaan, ki li pak kina, ki taa gɔr kidagook man. Binib bi chuun bɔɔni na, ni binib bi chuun gɔr kidagook na, Uwumbɔr ga ji bi tibɔr. \p \v 5 Ni taa cha ninimbil li man ŋimombil pu. Cha ninimbil gbiin naah kpa ni na pu. Ba pu? Uwumbɔr ubaa le bui ke waan di cha si. Waan di si lii.\f + \fr 13:5 \ft : Lik Ikaal 31.6.\f* \v 6 Nima pu le ti ga li kpa lipobil ki bui ke, \q1 “Uwumbɔr ye maateter la. Maan san ijawaan. \q1 Ubaa aan ŋmaa ŋa mi nibaa.”\f + \fr 13:6 \ft : Lik Ilahn 118.6-7.\f* \p \v 7 Ni teer man nimi aayidam bi tuk nimi Uwumbɔr aabɔr na, ki li teer baamɔfal aah doo pu na, ki li beenin dii Yesu aasan ke baah nan dii pu na. \v 8 Yesu Kristo aa kpelni. Waah fe bi fen na pu na, u beenin bi kina le din, ki joo cha n‑yoonn mu kaa kpa ndoon na. \v 9 Ni taa dii mmɔkm yayan aabɔŋ aabɔŋ ki yenn. Ni ŋan ke nisui doon Uwumbɔr aaterm pu, naa ye tijikaar pu. Binib bi kɔ tijikaar tibaa ki ji tiken na, naa ŋa bi tinyoor. \p \v 10 Timi aatork aabimbiln le ye Yesu aadɔpuinkoo. Juu yaab aatotoorb aan ŋmaa ji timi aatork. \v 11 Bi yaa toor kitork kan, le baatotoorninkpel di nsin koo ni chain aapepel ponn ni, titunwanbir pu. Le bi nyan tinann ngbaan kitiŋ ponn ni ki di buen n‑gbaan, bi ti di see mmii. \v 12 Nima pu le Yesu mu nan kpo kitiŋ aagbaan, ke waasin finn tisui, ki ŋa timi chain. \v 13 Nima pu na, ti li cha u chee n‑gbaan nima, ki dii waasan, ki yakr u chee waanimɔɔn. \v 14 Tido u bi dulnyaa wee ni na aan li bi n‑yoonn mu kaa kpa ndoon na. Ti ban tido u bi dulnyaa u choo na ni la. \v 15 Yesu pu, cha ti pak Uwumbɔr n‑yoonn mɔmɔk, ki li dooni u waabulchinn pu. Nima le ye kitork ki tii u. \v 16 Ni teer man aan ki li tun lituln li ŋan na, ki yakr naah kpa ni na tii tɔb man. Nima le ye kitork ki ga piir Uwumbɔr aasui mbamɔm na. \p \v 17 Ni li keei nimi aayidam aamɔi man, ki taa kpak bi. Bitafal bi ni ponn ni, ke ni dii Uwumbɔr aasan mbamɔm. Bi nyi ke see bi mɔk Uwumbɔr baah nan joo nimi pu na. Ni yaa keei baamɔi kan, bi ga li kpa mpopiin, le ki joo nimi. Ni yaa kaa keei baamɔi kan, bi ga li kpa mpombiin, le ki joo nimi. Nima le aan ŋa nimi tinyoor. \p \v 18 Ni li beenin mee Uwumbɔr ki tii timi. Ti nyi ke timi aalandak aa galn timi tiwan nibaa pu. Ti ban ke ti li bi mbamɔm n‑yoonn mɔmɔk la. \v 19 M gaŋ nimi ke ni li moo mee Uwumbɔr ki tii mi, ke u ter mi, aan m gir ni ni chee mala. \s1 Kookoo aameel \p \v 20 Uwumbɔr nan fikr Tidindaan Yesu u ye waanib mɔmɔk aayidaan na nkun ni. Waasin pu, le Uwumbɔr puu tipuupɔln tii timi. Tipuur ngbaan ga li bi n‑yoonn mu kaa kpa ndoon na. \v 21 Uwumbɔr, u tii timi nsuudoon na, toor nimi aabimbin mbamɔm, aan ni li ŋani waah gee pu na. Cha u ŋa nimi binib bi ga piir usui na Yesu Kristo pu. Uma le yeh mpakm n‑yoonn mu kaa kpa ndoon na. Amii. \s1 Kookoo aabɔr \p \v 22 Nnaabitiib, m gaŋ nimi, ni li ji limɔr ki pel maah sur nimi kigbaŋ kee ponn ni pu na. Maah ŋmee pu na, ni ye siib la. \v 23 M ban ke ni bee ke bi nan di tina aabo Timoti di lii. U yaa fuu ni mala kan, m ni uma ga kan nimi. \p \v 24 Ni doon nimi aayidam mɔmɔk, ni Uwumbɔr aanib biken mɔmɔk tii timi. Binib bi ye Itali aatiŋ aanib na dooni nimi. \p \v 25 Uwumbɔr ŋa tinyoor ŋa ni mɔmɔk pu. Amii.