\id HAG - Waskia bible; Fay Barker; November 14, 2013 \h HAGGAI \toc1 HAGGAI \toc2 HAGGAI \mt1 HAGGAI \ip Haggai mu Yawe ilak tuatara ko kari bo, se nu den imi mu yia tom 520 B.C. mu te Judah alo nunga maonam. Tom mu te Yawe ko temple mu magaram kueneram ale anikaso, se Yawe Haggai kuring te noko temple nungurmon burangamonko den sokel ago nunga maonam. Mu awuk, Solomon ko temple mu yia tom 586 B.C. ningi Babylon arika taiman maguwu sapaman. Tom mu te nuna Judah kariimet saki nunga giman arungu Babylon namaman se bagakasan, se Haggai agotala arungu bagakaso agila. Bare udagi nu se Judah kariimet saki aking peleman ale Jerusalem taiman bagakasan. \ip Nuna Yawe ko den Haggai kuring te mu karo tuman, ale yia tom 516 B.C. mu ningi temple ko ura suen la ago nama menawu gilingiman. \c 1 \s1 Kariimet temple ko ura duap betemonko \p \v 1 King Darius\f + \fr 1:1 \ft Darius mu ali sor Persia ko kari supuling biya (522-486 B.C.). Nu ali sor suen biya bitaruwakaso. Se Zerubbabel nu Darius bowa ningi Judah sor bitaruwakaso. Zerubbabel ko nongotak mu king Jehoiachin. Babylon alo nu 597 B.C. mu te giman ilak Babylon namaman (2 Kings 24:15). Se priest supuling Joshua ko nuet Jehozadak mu betela, Babylon alo mu 586 B.C. mu te giman ilak Babylon namaman. Sige 6 maso mu Judah alo nunga calendar te, se mu August agi September iwita.\f* ko yia ilagala king ko bagaram tom te, sige tom 6 mu ko day 1 mu te, Yawe ko den imi ko prophet Haggai kote tairam. Den imi Shealtiel namar Zerubbabel ko den tairam, tom nu Judah ko kari dom bagaram. Den koma suanta imi betela Jehozadak namar Joshua, nu priest supuling wore nunga tairam. \p \v 2 Yawe Sokel Garagar mu iwita balam: “Kariimet iwita balsan, Yawe ko temple mu te akingtala kaola nunga ko tom mu me tai arataso, masan.” \p \v 3 Bare aking Yawe ko prophet Haggai kuring te iwita balam: \v 4 “Agi tom imi nenenga tom ningo te ninga kawam ningo ningo te yawarakala bagaral se temple imi memek batuwutuk kilikikam anirukko e?” \p \v 5 Ikialko! Yawe Sokel Garagar mu iwita balso: “Nina ninga munan suen la ko ninguru sinararalko. \v 6 Nina inang mel suen biya agusan, bare ilagala ta gisan. Nina inang nasan, bare am inang ko kua lagasan. Nina yu mel nasan, bare me nengerak terong maso tala. Nina guang mel nagusan, bare ningimik am birigiwoso. Nina ura ko koma manga tasan, bare pulut nukum gogong ago wore ningi tugukoyam tugusan. \p \v 7 “Nina ninga bagara aolak ninguru tuteralko.\fig |src="HK00127B.TIF" size="col" ref="Haggai 1:7" \fig* \v 8 Nina duruk duap ningi tarigiral, ale tam aora mu kaural, ale gial ago tai aninga temple te kaolalko. Se ani ko amilmilarik ale te aip biya kaparukko. \v 9 Ikialko. Nina mel kasik biya gemaralko nengemang aniso, bare arigalko, nina am katirta gisan. Nina anapeya gi ago wonong te taisan, mu ani am itugu waru sapasam. Mu awuk se? Ko duap mu iwita: aninga temple am magaram kueneram ale aniso, bare nina ari se nengeta ninga kawam ko ura la iluwasan. \v 10 Buta se taiti nuwi tuwik to iluwam, se ali te inang mel agusan mu nunguning me kaposo. \v 11 Ani worem biya kaparuk ale sor duruk se sor wolong kai saparukko balem. Se inang muguri se mayang waen se tam olive se mel suen biya ali awote nunguning betesan mu maga kuenemonko. Se kariimet se bulmakau mel nigiting te nunga nunugusan mu agotala ikup ari sapamonko.” \s1 Kariimet temple ko ura duap beteman \p \v 12 Asele Shealtiel namar Zerubbabel, se Jehozadak namar Joshua, priest supuling umu, se kariimet nuamur bagara mu ta se taira mu ta, Yawe nunga Kaem ko den ko prophet Haggai kuring te mu ikiman ale karo tuman, mu awuk, nuna ikiman mu Yawe, nononga Kaem, wore ko den balam. Se kariimet suen la peleman Yawe bowa nagu sapaman. \p \v 13 Asele Haggai, Yawe ko kuring kunasara ko kari, mu Yawe ko den imi ko kariimet nunga maonam: “Ani nengerak bagasam,” mam. \v 14 Ale sangam sokel Shealtiel namar Zerubbabel, Judah nunga kari dom mu, se Jehozadak namar Joshua priest supuling mu, se kariimet nuamur mu suen la nungaram. Se tai biguwuman ale Yawe Sokel Garagar, nononga Kaem, mu ko temple ko ura duap beteman. \v 15 Mu ko tom mu yia ilagala King Darius king ko bagakaso mu ko sige tom 6, se day tom 24 mu te, Judah alo temple ko ura duap beteman ale ilukasan. \c 2 \s1 Temple iru wore ko den \p \v 1 Tom me maiyam se sige 7 mu ko day tom 21 mu te, Yawe ko den akingtala ko prophet Haggai tuam: \v 2 “Aninga den imi kari dom Zerubbabel, priest supuling Joshua, se aga kariimet nuamur umu nungaru se nunga isaruko: \v 3 ‘Nenenga ningi awiri aitak bagoso mu temple imi ko ningo ko kam te aniram mu arigam? Ale aitak ko ariga mu awuk arigisan? QQQ Nenenga nemetam te am me terong ewere nina awuk ikisan? \v 4 Bare aitak mu, Zerubbabel, ni gek am sanamirko!’ Yawe buta balso. ‘O Joshua, ni priest supuling, ni sokel ago bagerko. Se nina sor imi ko kariimet, sokel agotala baga se ura beteralko, mu awuk, ani nengerak bagasam.’ Yawe Sokel Garagar mu uwuta balso ale maso: \v 5 ‘Nina Egypt beteman ale arataman se ninga manem uwutatala aitak ninga manorsam, aninga Bur nengerak bagoso se me nguangaralko.’ \p \v 6 “Yawe Sokel Garagar aking iwita balso: ‘Tom me maiyuk se ani taiti se ali lilim yukuekko, se gagi se ali mu agotala yukuokko. \v 7 Se sor lilim la nunga sisuwurek, ale nunga mel ningo ningo nunga gi temple imi nikim yawara tuekko.’ Yawe uwuta balso. \v 8 ‘Silver mu aninga, se gold mu aninga tala,’ maso. \v 9 ‘Temple aitak imi ko nikim mu giriwuk la mu ko nikim kiarukko. Se ani ningi baga se angamang lila ningarikko.’ Yawe Sokel Garagar mu uwutata balso.” \s1 Yawe kariimet nunga ikia ninguru sinararuk se ari ikimonko balam \p \v 10 Yia koma suanta nung te, bare sige tom 9 mu ko day 24, Darius am king ko bagakaso mu te, Yawe Sokel Garagar mu ko den akingtala ko prophet Haggai tuam. \v 11 Yawe iwita balam: “Priest alo iwita nunga isaruko: Yawe tama bita tua ko laili kaura ko munan mu awuk baluwoso? \v 12 Kariimet bo sipsip mel ko nunguning laili kauman mu ko guang dun te kalo giok, ale karogo namawuruk se ko guang umu ko kopa bread agi, na welang agi, yu waen agi, olive oil agi, am ta inang i bo kumik kau tauk, mu awuk? Inang mel mu agotala laili kauso agi?” \p Se priest alo, “Mena,” maman. \p \v 13 Se aking Haggai mam, “Ana ikisan, kariimet kuera mu ko kumik guang kau tata agi iluwa mu Kaem motam te karur munan masan. Se kari uwuta bitiruk ale aking na inang mel bo kau tauk, mu inang mel umu agotala karur naguso agi awuk?” \p Se priest alo koma balman, “Awo, inang mel mu agotala karur naguso,” maman. \p \v 14 Se Haggai Yawe kuring balam ale mam, “Yawe suwutatala baluwoso. Sor imi ko kariimet ani amotam te mu am suwutata betesan maso. Nunga tama bita aisa ko munan, se anapeya mel te tama betemonko, mu am karur ago la maso.” \p \v 15 “Aria, aitakta se namaram mu ninguru ko ikikuawuralko. Aitak aninga temple ko ura duap beteman imi te, se ekela ulengko melmasak suen la aguwaya aniram mu ninguru ko ikialko. \v 16 Nina inang bolala awura mu suen biya arikasan ale kitak 20 tugumalko iwita ikikasan, bare mena, kitak 10 diram tugukasan se inang menakaso. Se bo waen kuring arata biya arikaso ale yu kuting 50 iwita utuokko i makaso, bare mena, mu yu kuting 20 diram utukaso se waen yu menakaso. \v 17 Ani ninga ura kowar suen la maguwurikko yar leleng se ais muguri mel bitakasam se ninga ningam sor maguwukaso. Bare nina nengemang motam me ta gurugukasan. \v 18 Aitakta day imi, se sige tom 9 ko day 24 imi te mu, tom aninga temple te kaola duap beteman imi ko ninguru ikia talko. Am ninguru sinararalko. \v 19 Na inang muguri te awura ko kuwim umu inang muguri i aniso e? Mena. Se mayang waen, tam fig, se tam pomegranate mu, se tam olive mu aitak nunguning me kapasan. Mena. Bare tom day namoso imi ningi, ani marak ningo ningarikko maingkala duap beterem mu ko, am nemetam la sor ari gurugu se bagaralko.” \s1 Yawe Zerubbabel ko balam \p \v 20 Woremkalal suanta, day tom 24 mu te la, Yawe ko den bo tala Haggai tuam: \v 21 “Aninga den imi Zerubbabel, Judah ko kari dom, mu manaruko: ani taiti se ali imi lilim la yukuekko. \v 22 Ani ali sor nunga king alo mu nunga nunup bibiya se kingdom mu suen la nunga parusuwu maguwu saparikko. Ani nunga kager ko karis se ko diruwura kari ago mu nunga warik se kapa sapamonko. Se nunga horse ko kari mu baenat te nongota nunumi batutumumon ale kuemonko. \p \v 23 “Bare tom mu te mu ani Yawe Sokel Garagar iwita balsam: ani mu ni aninga ura kari Zerubbabel, Shealtiel namar, ka atumukirem, mu aninga kari supuling biya, se sokel ago ko aking ka betesam, ale akingtala ring kiting peperek tugumekko. Ani Yawe Sokel Garagar, ani butata balsam.”\f + \fr 2:23 \ft Ring ko bala mu kari king ko baonga ko kausa. Se ring mu king ko kuting dora, tam gawa te moso ale sokel tuso. Zerubbabel ko nongotak mu king Jehoiachin. Bare nu Yawe kuring me karo tuikaso se mu ko, Kaem nup biya se sokel nukote aniram mu kutuwu tam, ring kuting peperek te aniram wore kutuwu ta iwitata (Jeremiah 22:24-30). Bare ring umu tom udagi te David ko gue te bo kuting tugumonko.\f*