\id LUK luk.sfm Waris Luke \h Lukna Yesusmoa \toc1 Lukna Yesusmoa Lukva Yutanindna Meisungundmba Yesusmomba Novol Vewol Vinna. \toc2 Lukna Yesusmoa \mt1 Lukna Yesusmoa \mt2 Lukva Yutanindna Meisungundmba Yesusmomba Novol Vewol Vinna. \c 1 \s1 Lukva Manaram Hevpa Yesusmomba Novol Vewol Vena? \p \v 1-2 Kava Luk, wo yemba kava honamba tombaimomba pipramnav, yimba Tiopilus, wo pev kuwul wulluhv. Yimba nonora lohv, moamba mendekliva doara phunna huiva kaindava, Yesusmomba. Indhanamba novnamba nunglivnamba, nonamba Yesusva hevna andrava kovonevnamba. Vevnamba, doa kek vithivna, wo heva os ambo mana vemamba phonamba, himba nonglangas vivna. Doa osva himba Yesusna moalamangnindilm lovahvna, wo hev kamba ishomana vinivna Yesusmomba nomba. \p \v 3-4 Doa indhanamba monglava doara nomba Yesusmomba tombairava novol vewol vina, doa kava eva osangas vevta, Yesusmomba tombairava novol vewol vevra. Manara, kav doara plalmomba velokusa vena kavmba, doa kav tombaira novol vewol vena, osm lohohra lohgara. Kava mongova moamba maivethanamoa. Tiopilus, yimba kuwul wulluhv, wo osm kava vev, yeoa lihao beswonam. Yimba plalmomba lihavav, temba indhanamba doarava yemba ishumninamba Yesusmomba, wo os yimba nonorava lohvav, tanam. \s1 Sesoana Ovsongolnindriniva Tendorinim Sekaraiam Ishomnana Os, Yenamba Ombpovpa Si Phovav. \p \v 5 Doa mongova tendoriniva lohna nihilva Sekaraia. Himba sembayang andranindrini lohvna, nonam lohvna Herot mendekli kuwul wulluhunvnam Israelnindnam. Sekaraiana ongalva avna, nihilva Elisapet, tlal ongalva himba Arontindirini, nomba temba doara lovahvnam sembayangna andranind. Sekaraia, hevna mongawa andranind, himba hevm os ningthiwul vivna, pimba doaramini andranindrinim engiv Apaisam. \p \v 6-7 Doa tlal ongalva himba Sesoa mendeklina doaraminimomba ekek vethavna, beswonam ehengvna, doa mendekliva os hemba nongalna, besalangas. Doa heva os himba muhsoh ahamana evevna, os mundkola vewolvna, ongalva doara phal avna. \p \v 8 Doa sembayangna andranindva nomba himba tempella andra vivna, wo Sekaraiava mongawulm wonandra vevna, wo os uvna, memba pina honanamba phunv, pimba Apaisanind. \p \v 9-10 Doa andranindva nomba os vivna, temba hevpa doara os velvohvnamba, himba mongom hevm pusvundthueivna, doa Sekaraiam pusvundthueivna, doa osva himba tempelmera sihana, osm tinenm suweram sengamnalm, Sesoa mendeklimoa teihnung besal eilsuhra. Os vevna, andranindva elsus velvohvnam, wo himba deuvmera sihanamba, kembelnindva mindnam ambara lovahvna, sembayang vivna nonamba. \p \v 11-12 Sekaraiava mana emamba nomba suwera sengavna sengsra, oi lang, doa mongo mendeklina ovsongolnindrini hemba nonglaphona di sengra nihanasis, wo Sekaraiava hemba nonglavna. Doa Sekaraiava luklukul vethavna, pem vevna. \p \v 13-14 Doa ovsongolnindriniva omnana, Sekaraia, pepehtovpa wuleiho, wo pevna sahmomomba Sesoava doara hellena, wo doara kek vethavna, wo noinda himba si yemba venavav, doa ongapevmba yenamba si ena vethavav, otolm lenge, tuendisrinim. Yeoa hemoa os awo Yon. Himba si phorava, yimba indk evethamnavav, wo si indhanamba indkumbiva indk vithimnivav, lehra phona. \p \v 15 Sesoa mendekliva si Yonmba os nonglavav, mendekli, wo Yonmba manam nevav biava eva daipva, owai. Avalva mendahva hemba lengvra, doara Sesoasongolva Yonnamba nihmerava sihamnavra, wuhholm. \v 16 Doa os Yonmba si Sesoana moamba ishomana vinvav Israelnindmba, wo mindnamba himba hevna indkoklamba wuleihivav, mendeklim engivav henga, nomba temba hena Sesoa luhunvpa. \p \v 17 Wo Yonmba si os lohmana vevrava, wo Sesoasongolva hemba poauothovra mindnam. Doa indhanamba si os uvav, Yonmba os vawov, oi Elaita moashulnindrini, ten doara lohvnam. Wo Yonmba si os mi desvulprovav, doa Kristusva si os prunvav. Yonmba si os Sesoana moamba ishomana vinvav indhanamba, wo mundilva si os hillivra, wo hev si hevna otolmba und vewol vivav henga. \p Indhanamba kelsombovholva Yonna moamba si os hillivra, doa hev si os hengava Sesoam beswonam lovahthamnavav, maim ura, indhana besal. Doa Israelnindva himba si os Sesoamba mendeklimba aevulmanavav, si himba provav, pioa hemangas engivra, Yonmba os ishona. \p \v 18 Doa Sekaraiava mendah ovsongolnindrinina moamba hellevna, ona, es hevpa kava lihavav, osva moamba honamba yenamba tanam? Kavm kana ongalm doara doa mundkola vewolna, wo es hevpa kana ombolva si lohvav? \p \v 19-20 Doa ovsongolnindriniva omnana Sekaraiam, kava Gaprel lohv, wo Sesoana novra kava wohlohv yunalm, hena andra velm. Himba kamba homba doa wolaihapri, yem ishomnalm hona moamba besal. Es hevpa yimba kana moamba hellevmoa? Doa Sesoava ata yemba venavav, wo noinda ata yimba moahui lohvav, verava, si yena ombpovpa phovav. Sesoava doara doa pusvundthoana, ora nonam. \s1 Sembayangnindva Tit Vivna, Sekaraiava Manara Hevpa Wenokomba Vev?. \p \v 21 Wo os Sekaraiava wenokomba vevnamba, tempelmerinim pholm, mendah nomba Sesoana ovsongolnindrinina moamba hellevna. Doa sembayangnindva, temba ambarava lovahvnamba, himba tit vivna, pai, es hevpa manara wenokombava vev? \v 22 Doa os Sekaraiava phunnamba tempelmeriniva, doa heva os moahui, himba ambo englana vinvna, indthueinvna. Doa sembayangnindva nomba ningna, doa Sesoava Sekaraiamba nov wolaihamni mana vemamba tempelmerava. \p \v 23 Doa dawonam Sekaraiava hevna mongawa andranind himba andrava vipieinamba, wo hevindam angawul vena os deuvram. \v 24-25 Doa sism ongalva ena vethavna. Himba hevna deuvmba wuleihanamoa, weisva 5pelara khuawol vevna. Ona, doa Sesoa mendekliva kamba beswonam nonglana, wo doa kamba beswonam venana. Indhanamba si kamba hengava umnivavmoa osva, phal, owai. \s1 Sesoana Ovsongolnindriniva Mariam Omnana, Yena Ombpovpa Si Lohvav, Yeoa Os Awo Yesus. \p \v 26-27 Doa weisva enamra venamba, Sesoava hevna ovsongolnindrinimba Gaprelmba os wolaihangana ungevlirinim ongamalm mongom, nihilva Maria. Indhanamba doa doara nomba ungevlirinimba pusvundthueinamba, umnina, yena tlalva si Yosep lohvav, nomba Yoseppa Devittindirini lohvna, nomba Mariava himba Nasaret kembella avna Galili provinsra. \p \v 28 Ovsongolnindriniva hemba nonglaphonamba, doa hev omnana, Maria beswonam ao, Sesoa mendekliva doara yemba waiavna, wo doa yemba nesmos vrena. \v 29 Doa Mariava hellenamba hona moamba, mindnam duus vevna, hev nengna, manamoa snamba hevpa? \v 30 Doa ovsongolnindrini henga omnana, pepehoa wuleiho, Sesoava yemba beswonam nonglav. \p \v 31 Hello, yimba tlahui, heva os yimba ena si avav, arava, doa yimba si tuendisrinim lengvav. Wo os yeoa awo Yesus. \v 32 Si himba mendekli kuwulva wulluhunvav, wo Yawe Sesoa mendekliva si hemba nonglavav, oi, kana ombol. Doa hev Yesusmba si os desvhoavav simbehumunillinina vuhera, Devit kuwulna vuhera. \v 33 Doa os himba yunalm si kuwulva wulluhunvav yenamba Israelnindnamba, wo hev hona vuhemba si wuleihavavmoa. \p \v 34 Doa Maria ovsongolnindrinimba omnana, es hevpa honamba kava nisva enamba avav, mani kava tlatrinima? \v 35 Doa ovsongolnindriniva henga omnana, Sesoasongolva yemba si ehlathamnavrava, wo Sesoa senaminiva yemba poauothovav. Doa osva yemba si ena vethavav, otolm lenge tuendisrinim. Wo noinda Sesoava si omnavav, kana ombolva, besal. \p \v 36 Hello, pevna owapevm nengmano Elisapetmoa, nemetva os umnivna, phal av, doa mundkola vena. Heva os enamra weisva doa khuawol venamba, Elisapetva enamba os ana. \v 37 Sesoava mani owai vevavma? \p \v 38 Doa Maria omnana, mani hevpa, kaoa ambo mendeklina andra ungevlirinielm ai, wo os ambo kam venara, ye ten pev oim. Doa ovsongolnindriniva os wohwuleihana, os gana. \s1 Maria Hevna Mangawalm Elisapetm Enggana. \p \v 39-40 Doa Mariava ena avna, himba hevna owalm Elisapetm nonglalm vevna, ten ena avnamta. Wo hev meilna venamba, doa hev Elisapetm enggana lelnam. Os hev enggana mongona kembellam dom oloram Yutia provinsram. Wo Mariava diva sihanamba Sekaraiana deuvrava, doa hev Elisapetmba omnana, yimba lehra av. \p \v 41-42 Doa Elisapetva hellenamba Mariana moamba, doa otolva dalohka venavna Elisapetna emera. Wo Sesoasongolva Elisapetna nihmera sihamnavna, doa Elisapetva Mariam mindnam omnana, lehra yimba prov kaindamba. Sesoava yemba doa nesmos vrena, wo eva hev yena otolmba nesmos vrenata, ten yena emera livm. Ungevlina nihilmba yenamangas wulvongav. \p \v 43-44 Yimba si lengvrava hona otolmba, wo mani himba ombandhanarinima, owai, himba si kana mendeklielm lohvav, oi Sesoa hev. Noinda yimba kamba doa nonglai, memba besalta. Yimba kamba ophomniva, otolva kana emera und lothovnamba, os dalohka vevna. \p \v 45 Doa Elisapetva mendah Mariam ishomnavna os, Sesoa mendekli doa yemba beswonam vrena, manara, moamba temba himba yemba ishomnanamba, yimba kek vethavna dawonam, ona, mendekliva si os vevav tanam. Doa os yimba beswonam indwonam av. \s1 Maria Ona, Sesoana Nihilm Kava Okolav Mindnam. \p \v 46-47 Elisapetva Mariamba ishopiamnanamba, doa Maria ona, \q1 Sesoam mendeklim kava undnahonam okolav, kava hemba indk vethamnav, wo himba doa kamba lopslahana monakoklariniva, wo kava beswonam av. \p \v 48 Kava ambo andra ungevlirini av hena, wo heva os kamba himba beswonam nonglav. Doa si os indhanamba indkumbiva kamba uwuvmona venavra yunalm, Sesoa doa Mariamba beswonam vevrana. \p \v 49 Sesoava keknamangas lohv, wo hevpa kamba mendekli andrava venana, kolvralmba kamba. Himba besalangas nihvuhinmba owai, wo pimba hemba okuliv os, besal senamini. \p \v 50 Indhanamba himba nomba Sesoamba okulivrava, wo engivra, Sesoava hemba nomba wavrava vovhueinvra, wo nesmos vewol vevra, vei eindilm aralm ombolm indkumbim. \p \v 51 Sesoava hevna englanamba mendekliandra vewol vena, wo himba keknam lohv, wo hev indhanamba engilungu vevra, nomba temba kelsombovhova vivnamba. \p \v 52 Doa kuwulva pethanindna, nomba temba vuherava mendeklilmba aevulvnamba, Sesoava hemba nomba doa wolapiha vena. Wo pimba ombandhanamba owai, Sesoava pimba vuhe besalla sandhana. \p \v 53 Doa indhanamba nomba temba pondava aevulvnamba, Sesoava hemba nomba dahwol vena innemba besal. Doa heva os innetnamba himba os ishunvna hemba, yeoa posal ango. \p \v 54-55 Doa pimba Israelnindva Sesoana andranind lovahv, wo himba pimba nesmos vewol vev. Sesoava hevna moamba maivethanamoa, temba hevpa doara pina simbehumunmba ishunnamba, ona, yetindimba kava si wavrava vovhoawol vawoinvra yunalm. Hev Aprahamba osangas ishomnana doara. \m \p \v 56 Wo Mariava osva Sesoana nihilm okolavna, wo hev hevnam mangawalm Elisapetm mendah waiavna, weisva samblamong khuawol venana, doa hengava hevindam os gana. \s1 Yon Baptais Phona. \p \v 57-58 Doa Elisapetmba kelathamnavna, otolm lengalm, doa owalva hemba indk vithimnivna, lehra, doa Sesoa mendekliva Elisapetmba nesmos vrei. \p \v 59-61 Ombolva himba simba 8pelarava venamba, wo owalva ambna, doa nihtovpa kovhueimnina, osm ora Sesoatindi. Doa una, pioa os awui Sekaraia, memba aralna nihil. Doa aval ona, owai, os kava awoi Yon. Owalva umnina, owai osva, seilva mani simbehumunilnamba nihil lohnamoa. \p \v 62-63 Aralva Sekaraiava di lohvna, hev mendah moahui lohvna, wo angumi vevna. Doa owalva englana ambo indthueimnivna hemba, es yimba awov pevna ombpovmba? Sekaraiava englana ambo indthueinvna, osm ovna, tombai wulproo, doa hev os novol vinna, nihilva henamba Yon. Doa owalva os nengavnang viwul vevna, pai, lehra awohoi avalna moara. \p \v 64-66 Doa nonamangas aralna mengva povhoana, wo himba hengava beswonam moamba ishovna os, ona Sesoam kava okolav. Doa owalva indkumbiva mindnam ningvna, os honamba moamba mera vena kembelnindm indkumbim di olora Yutia provinsra. Indkumbiva kek vithivna, una, hona Yonmba si manalm lohvav? Ningvna, Sesoa mendekliva memba hemba waiavpa. \s1 Sekaraiava Sesoam Okolavna. \p \v 67 Doa Sesoasongolva sihamnana Sekaraiam, wo himba nov wolaihamnana nom, si os phovav. \q1 \v 68 Ona, Yawem mendeklim kava okolav, himba Sesoa luhunv pina Israelnindna. Himba pimba beswonam nongalnamba, doa buiriniva wolapho ve, unna, yimba katindilm lovahv, kava yemba doa kanothowol vev. \p \v 69 Sesoava doa mongom hevna andralm wolaiahaprav hom, osm pim lopshara monakoklariniva, nomba indhanariniva himba prov Devittindirini, Sesoana andranindrini. \p \v 70-71 Sesoa doa doara hevna moashulnindmba ishunna honamba, doa moashulnindva himba moakus unna pina simbehumunmba, os unna, Sesoava si pimba lopshawol vevav ungundna englisriniva. Doa ungundva nomba temba pimba daosalm unvnamba, Sesoa pimba hena englisriniva muehrombol vevav, doa pimba beswonam aevulvav. \p \v 72-73 Sesoava os ishunna pina simbehumunmba, ona, si kava yetindimba wavrava vovhueinvav, doa nesmos vewol vevra. Sesoava Aprahamba moamba honi ovrahona, pina simbehumunillinimba, wo hengava maivethanamoa, owai, wohvev, nomba temba hevpa omnanamba. \p \v 74-75 Sesoava Aprahamba ishomnana os, yetindimba kava si ungundna englisriniva muehrombol vevav, wo himba kanamba sembayangnind wohlovahvav os. Himba pepehtovpa wuleihivav, wo kamangas andra vinivra yunalmba. \m \s1 Sekaraiava Mendah Sesoam Onengmanavna, Hevna Ombolm Ishomnavna Os, Yimba Si Mi Desvungavav Kristusmba. \p \v 76 Sekaraiava mendah hevna ombolm ishomnana os, \q1 Omb, Sesoa mendekliva si prinvav, wo yimba si mi desvungavav hemba, monam vuenghamnalm. Doa Sesoava senaminiva si os yemba omnavav, kana moashulnindrini. \p \v 77 Yimba si os Sesoanindmba ishunvav, Sesoava pinamba indkoklava si poswol vinvav. Doa himba si os uvav, lehra himba doa pimba lopshawol vena monakoklariniva, mona besalla sandha. \p \v 78 Sesoava pimba wavrava vovhueinv, wo und vewol vev, wo noinda himba mendeklimba si wolaihaprinvav pimba, wo pimba uvav, doa pimba okombava lovhueinna. \v 79 Mendekliva provrava, hev si os indhanamba upsil lovhueinvra, nomba temba sikulmonam aevulvpa. Wo nomba indhanamba, temba dalalmba vevpa, himba hemba nomba si os wolapho vevav beswonam. Mendekliva pina pethanindna kemonglam naengho vewol vungeinvra, osm alm no monanam indwonam. \m \p \v 80 Sekaraiava honamba moamba omnanamba hevnam ombolm, doa sismba ombolva mendekli venamba, henamba nengavnangva besalangas wohlohmanavna. Himba seilva indhanahuira amana vevna, doa sismba hev Yutanindmongo euvmona vevna, osm moa ishomana vinvra. \c 2 \s1 Maria Otolm Lengna, Yesusm Awo. \r Matiu 1:18-25 \p \v 1-2 Mariava Yesusmba lengvnamba, honamba moamba os phona. Akustusva himba duang mendekli luhunvna Romnindna, doa himba moa ishonga vinna os, kava novol velm vev nihilm indakonda pethanindnam, no provinsnindnam, no provinsnindnam, indkumbinam. Memba seilnovra nomba duangva indhanana nihilva novol vewol vinna tombairava. Nonam vena, Kuirinius himba kuwul eusil wulluhunvnam Siria provinsnindna. \p \v 3 Wo nonamba duangva osva onbavna, wo noinda deuvnindva himba wohgapiangu vevna hevna kembellamba, osm henamba nihilva lopo vinvra tombairava di hevindava. \p \v 4-5 Wo Yoseppa Mariatalaiva, himba hem waiavna di Nasaret kembella, mera Galili provinsra. Himba Devittindirini, wo noinda himba galm vevna hevna kembellam Betlehemram, no kembellam nemet ten Devit simbehumunillini anam. Nomba Betlehemba di lohvna Yutia provinsra. Yoseppa venamba Nasaretriniva, wo doa os gana Betlehemramba, Mariamba os waingana, ena avna. Hev omnana, Betlehemra duangva pina nihilva novol vewol vinvav si tombairava. \p \v 6-7 Yosep os waingana Mariamba Betlehemram, doa di Mariamba kelathamnavna, otolmba lengalmba. Hev os lengna hevna mimirinim tuendisrinimba, wo malona hemba ningilahana. Doa hev os otolmba nomtholahana boksmera, di ten sapi inne hlalvohvnam. Wo heva os mani vuhe besallama, ambo sahoklalla, manara, owai, vuhemba lohvnamoa deuvrava, ninmba shalmba, doa doara pilivhoangu vena deuvpa. \s1 Sesoana Ovsongolnindrini Moa Ishunvna Sipsipna Kekalvhonindm, Kristusva Doa Proi. \p \v 8-9 Mariava Yesusmba lengvnamba, wo andranindva di kekalvho vewol vewuvna hevna sipsipmba di kembelnumbra maim. Himba di ambara lulungu vevna sinimba, ten sipsip lulungu vevnam ilsra. Doa mongo Sesoana ovsongolnindriniva holopinnamba andranindm nom, wo dingas Sesoana pusambanakambava weisming vewol vena, di he kekalvho vrivnam, wo andranindva pemba os vivna i. \p \v 10-11 Doa heva os ovsongolnindriniva unna hemba, pepehtovpa wuleihu, kava moa besal wulprunv yemba. Indkumbiva si hillivrava, doa indk vethapravra. Honi sinimba di Betlehem kembellava mongova ungevliriniva doa lengei tuendisrinim. Wo eva mani ombandhanarinima, owai, himba si os lohvav Kristus mendeklielm. He si yemba lopslahawol vevav monakoklariniva. \p \v 12 Memba yem kava ishunv, ango dom nonglalm hem, ata yimba os nunglivav, otolva malona ningilvra. Himba ata vuhe besallava lingilvramoa, owai, ata himba lingilvra, di ten sapim dahwol velvohvm, wo ata yimba nunglivav hemba, eva uvav, tanam hona moamba ovsongolnindrininamba. \p \v 13-14 Wo nungi lelnam ovsongolnindva esvema senamini pihapianamba, di mongawulm kusovna noi owallini ovsongomongo. Doa hev indkumbi sangal sevrivna, Sesoana nihilm okulivna. Hev uvna, pioa Sesoamoa okolalvohvra, nihilm wivimnivra, manara, ten senanonoa hev avm. Wo Sesoava si nesmos vewol vevra indhanamba hona petharava, nomba indhanamba temba hevpa beswonamba doa nongalvpa. Wo si indwonam aevulvav himba. \s1 Sipsipna Kekalvhonind Yesusmba Nunglina. \p \v 15-16 Doa ovsongolnindva osangas vinamba, wo os wohangana Sesoaindam ovram henga, hev sipsipna kekalvhonindmba nomba sandhalaha angana os. Doa sipsipna kekalvhonindva nomba hevm ishuwul vevna, piv ambo indkumbi angavai dom Betlehemram, nungli honam nengam, mani hevpa dihi phoi? Sesoa mendekliva pimba doa ishuni, angavai bavo. Wo noinda himba lelnam anganamba, Yosepim Mariaim di nongalpulvo, otolva boksmera ningilvna, di ten sapi noinda inne hlalvohvnam. \p \v 17-18 Doa hev otolmba nunglutithueivnamba, hev ishunvna Mariaim Yosepim, eva monglam indhanam, nom ten ovsongolnind noi moa Sesoana doara hem ten ishunnam, otolmom. Wo no indkumbiva diva no moamba os hillinvna sipsipna kekalvhonindnamba, wo himba indk vethapravna, besal, wo himba mindnam nengavnang wohvivna. \p \v 19 Wo Mariava hevpa himba maivethanamoa, memba daipotava ishunvpa, owai, himba yunalm nengaomana vevna, wo lehvna, plalmom levrapialm vevna hevm, nom hev ten vena, nonglanam, eva hellenam. \p \v 20 Doa sipsipna kekalvhonindva ishupieinnamba, os henga sandhambuona, hevna sipsipm kekalvho vrelm. Hev indkumbi momnanam Sesoam sangal sevrimnivnamba, nihilm wulovolmanavnam, honamba pivva doa vi, nungli eva hilli, memba hevm besalangas. Doa memba Sesoana ovsongolnindriniva pimba ishuniva, honamba tanam men osm. \s1 Araravalva Yesusm Ombolm Tempellam Waiengana, Osm Sesoam Indthoamnalm, Yetindirini. \p \v 21 Wo Yesusva simba 8pelara venamba, doa nihtovpa kovhueimnivna, osm ora Sesoatindi. Araravalva os awohona Yesus, os ten seilm ovsongolnindrini Mariam ishomnanam. \p \v 22 Doa dawonam araravalva ohona, pioa engavai Yerusalemram tempellam. Moses moashulnindrini seilva doara os novol vewol vena, araravalva osangas evevra, osm beswonam elohvra Sesoana novrava. Doa himba enganamba, ombolm waiengana, ohona, pioa hemoa os Sesoa mendeklimoa ihindthoamnavav di tempella. \v 23 Noinda osva ohona, mendeklina tombaimomba doara novol velohv os, avalva yiveltowondmba lengvrava, doa araravalva otolmba waiengavra, mendeklim ihindthoamnalm, osm ora yetindirini. \p \v 24 Doa araravalva hevna ombolmba os waiephona tempella di, ohona, pivva ata tatapetava holvo evrahunvra andranindm, wo he ata suwera wohweihimnivav, Sesoam sembayang venalm. Doaramini tombaimomba os novol velohv, araravalva os evevra, leumb samblamba holvorombtrahunvra, wo owaingava, himba ambo hinumb otolsamblam holvorombtrahunvra. \s1 Tendorini Simeon Yesusm Englana Wailohvna, Sesoam Okolavna. \p \v 25 Doa Yesusna araravalva tempella ahavna, mongo mundil tendorini di avna, nihilva Simeon, himba Yerusalemra wohavna. Himba besal indhanarini, wo Sesoana moam engvna doara. Himba undva os vrevna doara, tanamolnam Sesoava si pimba Israelnindmba sandhavra, osm beswonam ara. Doa doara Sesoasongolva sihamnana, nengavnangm sishona vremnana. \p \v 26 Sesoasongolva doara ishomnana os, yemba nisva dahavavmoa owai, boasna yimba pevna novnamba nonglavav indhanarinim Kristusm, temba Sesoa mendekliva hemba pusvundthoanamba, osm yem Israelnindm lopshalm monakoklariniva. Hemangas yimba doara amnavna. \p \v 27 Wo Sesoasongolva henamba tuhmanana nengavnangmba, doa himba tempellam pronamba, nonamba araravalva Yesusmba waiepravnamba, nom osm velm, ten lohohmora luhunvm, vinilm otolm. \v 28 Doa diva Simeonmba Yesusmba avalnamini holvoranamba, os Sesoam okolavna. \p \q1 \v 29-30 Hev ona, mendekli, yena moamba tanamolnam, temba yimba doarava kamba ishomnanamba. Doa kava men nonglav indhanarinimba, temba yimba kamba doara ishomnanamba, si provav. Himba kamba Israelnindmba si lopshawol vevav monakoklariniva. Doa manapenam, kamba dahavra indwonam, manara, kava doa hemba kavna novnamba nonglai. \p \v 31-32 Yimba doa desvhoai hemba, osm indhanamba indkumbiva si hemba nunglivav, no pethanind no pethanind. Doa osva himba si upsil lovhueinvav puehalnindmba, nomba temba Yutanindna meisungundva angavpa, wo himba eva si os yena moamba kek vithivavta. Wo kamoa Israelnindmoa indhanamba si kamba okolowol vivav, yimba Sesoatindi. \m \p \v 33 Simeonmba os Sesoam okolavna, doa Yesusna araravalva tit evevna, ohona, pai esalm hevpa himba pina ombolmba osva ishomnav? \v 34 Doa henga Simeonmba Yoseptatanamba awothowol vena, aralm, avalm, ombolm, ona, Sesoaoa yemoa kolvrowol vera. Doa hev henga avalmangas ishomnana os, yena ombpovmba Sesoava doa pusvundthoana, mendeklim andram velm. Henanapopol Israelnindva mindnam si Sesoamba lovahthamnavav undnahonamba. Doa heva os monglamba Israelnindmba hemba wohplel vevav os. Himba Yesusmba si nunglivav, uvra, keknam, doa heva os himba hemba okus vivra. \p \v 35 Indhanamba mindnam si yena ombpovmba nunglivav, wo os hevna nengavnangva si amballa phunvav, vei besal indhanana, eva sahoklal indhanana. Doa heva pevm si os kinsombva venavav, oi bunena lui. \s1 Ongakolariniva Anava Yesusm Moa Ishomnavna. \p \v 36-37 Simeonmba osva ishomnanamba Mariamba, doa ongakolarini phunna, nihilva Ana. Himba Asertindirini avna, wo Panuelna mol avna. Doara himba tatlana avna, tahonmba 7pelara vena. Doa tlalmba os dahana, wo hev peli avna, tahonmba mindnam vena. Osomba henamba esvema, 84pelara lohmanavna. Doa elsus hev tempellamba tonglalohvna, hev innemba diva lohovna, sembayang os vevna sinim eva okombanam. Doa hev Sesoana moashulnindrini avna os. \p \v 38 Doa Anava phonamba, wo hev Yoseptatanam di wonlohvna, wo hev ona, Sesoava lehra vei, Kristusva doa phoi. Doa hev Yesusmom ishunvna hevna mongawa sembayangnindmba, nomba temba doara undva ilvahvnamba osva, Sesoava si pimba Yerusalemnindmba buiriniva wolapho vevav, osm indhana besal aevulla. \p \v 39 Anava os ishopianamba, doa araravalva sembayang wevsava wohevepianamba di tempella, nomba temba doara novol velohv mendeklina moara. Doa Yoseptatana nominiva vinamba, henga hevna kembellam angana Nasaret kembellam Galili provinsram. \v 40 Ombolmba mendekli vena, doa undva henamba beswonam lohvna, wo hev wiyera lohvna manam manam manam. Doa Sesoava hemba beswonam nonglavna, lehra. \s1 Yesusva Tempella Avna, Ona Kana Arana Deuvpa. \p \v 41-42 Doa dawonam araravalva Yesusmba Yerusalemram waiengana tihram, os ningthiv Pasovatih. Yesusna osomba os lohmanavna 12pelara, nonamba waienganamba. Araravalna wevsava os prunvna, himba Yerusalemramba etonglalohvna Pasovatihramba henga no tahonnam no tahonnam. \p \v 43 Wo tihva vipieinamba, wo innemba hlapianamba, doa tihnindva angawul vena hevna kembellam. Araravalva monam engavna, os hevna ombolm enengmanavna, dihi hesna gav, dihi monglam indhanam wongav? Doa heva os owai, ombolva mendah pronamoa, owai di himba wohana. \p \v 44-46 Araravalva os titnam engavna, simba mongasal evena, doa hev hevna ombolm eslelvna owalhovra, di ten bukithavnam, heva os owai, enonglanamoa. Doa hev henga Yerusalemram engana, eslelalm dom. Ephonamba, diva henga eslelvna hemba, simba mongasal evevna, no kotava mendekli lohv. Doa mongnasiva hev henga hevna ombolmba enonglana tempellava. Himba katekisnindmongo aevulvna, hena Sesoamomba hillinvna, doa hev hemba osihinvna, plalmba velokusa vevna. \p \v 47-48 Tempelnindva di Yesusm hillimnivna, doa indkumbiva una, pai himba und besalna lohv. Himba moamba besal esesmba ishowol vinv, lehra lohv. Araravalva eva ehellemnavna henamba moamba, doa tit evevna, doa avalva hemba omnana, omb, es hevpa yimba kamba hona kinwondava plothunv, araiva kava yemba duusnahonam eslelvna? \p \v 49-50 Yesus unna, pev doara enengta, dihi tempellava av, es hevpa yimba kamba indanamba eslelvna? Manara, memba deuvpa kana arana lohv, kava hui wohlohvra dawonam. Araravalva ehellenamba no moamba, wo heva os tit evena plalmba. \p \v 51-52 Doa araravalva nominiva evenamba, hevna ombolmba waiengana henga Nasaret kembellam. Avalva maivethanamoa hona moamba owai. Doa Yesusva araravalna moamba hillinvna, aongpa vevnamoa, doa hemba mendekli venamba, undva besalangas wulluhvna. Sesoava hemba beswonamba nonglavna, wo eva owalva hemba beswonam nunglivna, besal. \c 3 \s1 Yon Baptaisva Hevna Andramba Sihana. \r Matiu 3:1-12, Mak 1:2-8, Yon 1:19-28 \p \v 1-2 Doa Yon Baptaisva mendekliva venamba, wo himba sahal petharava avna, doa diva Sesoava hemba moamba ishopra vemnana, yeoa kek vethavm kana moamoa, doa indhanam moakus unvra, noinda yimba Sekaraiana ombol lohv. \p Honamba os phona, nonamba Taiperiasva mendekli kuwul wulluhvna. Hev doara hevna andrarava sihanamba, tahonmba 15pelara vewol vevna nonamba. Wo eva Pontius Pailatva himba kuwul wulluhunvna Yutia provinsra, wo Herotva himba kuwul wulluhunvna Galili provinsra, wo Herotna boasalalva Pilippa himba kuwul wulluhunvna Ituria provinsra eva Trakonitis provinsra, wo Lisaniasva himba kuwul wulluhunvna Apilini provinsra. Wo eva Anasi Kaiapasi himba sembayang andranindna kuwul sambla ahai eluhunvna Yutanindna. \p Doa nonamba Sesoava Yon Baptaismba moamba ishopra vemnanamba, wo hev hemba keknam poauothovna. \p \v 3 Wo Yonmba himba lohmana vevna petharava di Yotanpora, wo hev Sesoamomba ishomana vinvna indhanam. Unvna, yeoa pevna indkoklamoa wuleihivm, ata kava yemba pona poswol vevav, doa Sesoava si os yena indkoklamba hengava ninginvramoa. \p \v 4-5 Os Yonmba Aisaia moashulnindrinina Sesoamomba wohengvna, temba os novol velohv, \q1 Indhanariniva sahal pethakoklara av, wo hev indhanamba wunuhuku vinv os, yeoa monamoa vuenghimnu Sesoa mendeklimoa, wo himba besalmonam engpravav. Doa yeoa os vivm, wulpehaloa pethana selelevhoawol vivm, wo temba wulvongavpa ahnam, osoa vuenghivm. Temba moaltowata vrivpa, dioa indund vuenghivm, wo melva diva luhuku vevrava, nooa pethana selelevhoawol vivm. \p \v 6 Yimba osva vivrava, doa Sesoava si pimba monakoklariniva lopshawol vevav, wo indhanamba indkumbiva si os nunglutithueivav, no pethanind no pethanind indkumbiva. \rq Aisaia 40:3-5\rq* \m \p \v 7 Doa Yonmba Sesoamomba ishomana vinvna os, wo indkumbiva nonglahalv vrelvohvna, umnina, yeoa ambo kamoa pona poswol veo. Doa Yon unna, owai osva, yimba saipusuhlamsna viv, wo noinda Sesoava si yemba wusprunvav, wo honindava yimba ketvvavmoa. \v 8 Boasna yeoa pevna indkoklamoa maivithivm, wo Sesoava si mendenglit ovra, besal. Yeoa pevna indkoklamoa maivithivm, wo beswonam vivm, doa indhanamba si os yemba nungeilvrava, doa himba hevna indkoklamba wuleihinata. \p Wo manam yimba osva pevm uvra, pimba Aprahamtindi, pimba osva lehrava lovahv Sesoana novra. Owai, yeoa pevna indkoklamoa maivithivm, osva yimba Aprahamtindilmba lovahvav. Sesoava osva nengtava, Aprahamtindi besal indhanangas aevulv, himba osva honmba petharini dombrava, Aprahamtindilm vewol veta doara. \p \v 9 Ai, hillituk, indhanariniva mand doa wulluhv, wo himba tim hilolm vev. Denwitva nomba beswonamba movolva klihavmoa, doa nomba himba hilovra, suwe tithoavra, doa wohta. \s1 Indhanamba Yon Baptaismba Umnina, Es Kava Vivav, wo Sesoava Si Kamba Beswonamba Osva Nongalvav? \p \v 10-11 Yon Baptaisva os ishomana vinvna, doa indhanamba umnina, es kava vivav, wo Sesoava si os kamba beswonam nongalvav? Doa hev unna, himba nomba yeriniva bayuva samblava wulawoltava, heoa mongooa vrahora, henom ten bayuhui avm. Wo himba nomba innemba iavrava, heoa osoa moang vinvra indhanam. \p \v 12-13 Doa monglava indhanamba Yonindamba eva ambvnamba, temba taeks diva dombolvohvnamba indhanana englariniva, heoa duangm dembreuhvra, wo himba Yonm umnina os, mani hevpa kava vivav, wo osva yimba kamba pona poswol vevra? Yon unna, duangva doara ishunna, taeksva nolharangas lohv, manam yimba indhananamba mindnamba dumbunvra. \p \v 14 Doa monglava valgonindva Yonindamba ambvnamba, hem umnina, kava es hevpa vivav? Yon unna, manam yimba indhanamba lomombmomba ishunvav, gekalava unvav, dimba dombolmba. Wo manam yimba pevna diramba sahonamba ningvav, owai. \p \v 15 Doa indhanamba Yonmba hillimnivna, hev mindnam ningvna, Yon Baptaisva Kristus provmi, temba Sesoava hemba pusvundthoanamba, osm pim Israelnindm popeng vewolalmba? Pimba hemba doara aevulmanavnata. \p \v 16 Doa hev unna, kava Kristusva owai, kava ambo yemba pona poswol velohv, wo heva os mongo indhanariniva sis kamba engprav, hevna andramba velmba. Wo memba kava vevpa ambo seposam, hev si pepthanamba vilprovav sis. Kava mani besalma, an hena andrapetava vevav? Wo himba os ovrava, doa Sesoasongolva yena nihmera siheinvav, wuhholm. Heva os Kristusva himba monglamba indhanamba kinsomb pelhola vinvra, oi suwe tav. \v 17 Himba doa andranindrinielm lohv, wo hev hevna spet wulluhv, nonam innem kelvalm, doa movolva besalva hev huhul vevra hevna deuvra, sleholva nomba suwera sengavra. Nomba suwemba vuthavavmoa, owai, wohtawovra yunalmba. \p \v 18 Doa os Yonmba Sesoamomba besalva mindnam ishunvna indhanamba, osm nengavnangoa henaoa phunvra. \p \v 19-20 Doa Herot kuwulva sahonam vena, doa Yon Baptaisva moakus olohmanavna elsus os, yimba doa sahokla vevna, yimba boasalapevna ongalmba pelvrana Herotiasm, wo eva yenamba monglava indkoklava mindnam lohgav. Doa Herotva hellenamba, hev Yonmba buira wolaihasihana, hev eva honamba osva sahonam venata. \s1 Yesusva Hevna Andramba Sihana. \r Matiu 3:13-17, Mak 1:9-11 \p \v 21-22 Yon Baptaisva indhanamba mindnam poswol vevna pona. Doa hev Yesusmba eva posvena. Wo Yesusva mendah di lohvna, hev sembayang vemnavna Sesoamba, wo mel lohvna ovra sena, doa Sesoasongolva nomini Yesusmba pihamnana nihnahonam, oi leumb. Doa himba Sesoana moalamangm hellevongo vena senaminim, ona, yimba kana ombolnonoa lohv, yemba kava und vev, wo beswonam nonglav. \s1 Memba Yesus Kristusna Simbehumunil. \r Matiu 1:1-17 \p \v 23 Doa Yesusva hevna andramba sihanamba, Sesoamomba ishomana vinvna indhanamba. Hena osomba mara os lohmanavnama 30pelarami. Indhanamba os umnina, Yosepna ombol, titnam himba umnivna. Memba Yosepna simbehumunilva novol velohv, \p Nomba Yoseppa himba Helina ombol lohmanavna. \v 24 Nomba Heliva himba Matatna ombol lohmanavna. Nomba Matatva himba Livaina ombol lohmanavna, nomba Livaiva himba Melkina ombol lohmanavna, nomba Melkiva himba Yanaina ombol lohmanavna, nomba Yanaiva himba Yosepna ombol lohmanavna, \v 25 nomba Yoseppa himba Matatiasna ombol lohmanavna, nomba Matatiasva himba Amosna ombol lohmanavna, nomba Amosva himba Nahumna ombol lohmanavna, nomba Nahumba himba Eslina ombol lohmanavna, nomba Esliva himba Nakaina ombol lohmanavna. \p \v 26 Nomba Nakaiva himba Matna ombol lohmanavna, nomba Matva himba Matatiasna ombol lohmanavna, nomba Matatiasva himba Semeinna ombol lohmanavna, nomba Semeinva himba Yosekna ombol lohmanavna, nomba Yosekva Yotana ombol lohmanavna, \v 27 nomba Yotamba himba Yoananna ombol lohmanavna, nomba Yoananva himba Lesana ombol lohmanavna, nomba Lesamba himba Serupapelna ombol lohmanavna, nomba Serupapelva himba Seltilna ombol lohmanavna, nomba Seltilva himba Nerina ombol lohmanavna, \v 28 nomba Neriva himba Melkina ombol lohmanavna, nomba Melkiva himba Ataina ombol lohmanavna, nomba Ataiva himba Kosamna ombol lohmanavna, nomba Kosamba himba Elmatamna ombol lohmanavna, nomba Elmatamba himba Erna ombol lohmanavna. \p \v 29 Nomba Erva himba Yosuana ombol lohmanavna, nomba Yosuana himba Elieserna ombol lohmanavna, nomba Elieserva himba Yorimna ombol lohmanavna, nomba Yorimba himba Matatna ombol lohmanavna, nomba Matatva himba Livaina ombol lohmanavna, \v 30 nomba Livaiva himba Simeonna ombol lohmanavna, nomba Simeonmba himba Yutana ombol lohmanavna, nomba Yutava himba Yosepna ombol lohmanavna, nomba Yoseppa himba Yonamna ombol lohmanavna, nomba Yonamba himba Eliakimna ombol lohmanavna, \v 31 nomba Eliakimba himba Meliana ombol lohmanavna, nomba Meliamba himba Menana ombol lohmanavna, nomba Menamba himba Matatana ombol lohmanavna, nomba Matatamba himba Natanna ombol lohmanavna, nomba Natanva himba Devitna ombol lohmanavna. \p \v 32 Nomba Devitva himba Yesina ombol lohmanavna, nomba Yesiva himba Opetna ombol lohmanavna, nomba Opetva himba Boasna ombol lohmanavna, nomba Boasva himba Salmonna ombol lohmanavna, nomba Selamba himba Nasonna ombol lohmanavna, \v 33 nomba Nasonva himba Aminatapna ombol lohmanavna, nomba Aminatappa himba Atminna ombol lohmanavna, nomba Atminva himba Alnina ombol lohmanavna, nomba Alniva himba Hesronna ombol lohmanavna, nomba Hesronva himba Peresna ombol lohmanavna, nomba Peresva himba Yutana ombol lohmanavna, \v 34 nomba Yutava himba Yakopna ombol lohmanavna, nomba Yakoppa himba Isakna ombol lohmanavna, nomba Isakva himba Aprahamna ombol lohmanavna, nomba Aprahamba himba Terana ombol lohmanavna, nomba Teramba himba Nahorna ombol lohmanavna, \p \v 35 nomba Nahorva himba Serukna ombol lohmanavna. Nomba Serukva himba Leuna ombol lohmanavna, nomba Leuva himba Pelekna ombol lohmanavna, nomba Pelekva himba Eperna ombol lohmanavna, nomba Eperva himba Selana ombol lohmanavna, \v 36 nomba Selamba himba Kainanna ombol lohmanavna, nomba Kainanva himba Apaksatna ombol lohmanavna, nomba Apaksatva himba Semna ombol lohmanavna, nomba Semba himba Noana ombol lohmanavna, nomba Noava himba Lamekna ombol lohmanavna, \v 37 nomba Lamekva himba Metuselana ombol lohmanavna, nomba Metuselamba himba Enokna ombol lohmanavna, nomba Enokva himba Yaretna ombol lohmanavna, nomba Yaretva himba Mahalalelna ombol lohmanavna, nomba Mahalalelva himba Kenanna ombol lohmanavna, \v 38 nomba Kenanva himba Enosna ombol lohmanavna, nomba Enosva himba Setna ombol lohmanavna, nomba Setva himba Atamna ombol lohmanavna, nomba Atamba himba Sesoana ombol lohmanavna. \p Memba Yosepna simbehumunilva novol velohv. \c 4 \s1 Setanmba Yesusmba Lehmanavna, Kana Nengavnangna Veo. \r Matiu 4:1-11, Mak 1:12-13 \p \v 1-2 Sesoasongolva doara Yesusm pihamnana, wuhholm, wo noinda Yesusva Yotanporini venamba, doa hev indhanahuiram sahal petharam ganamba, di alohvna, simba 40pelara penngiliha vewol vena, wo Sesoasongolva hemba di waialohvna. Doa heva os diva Setanmba hemba newond ovralohvna, kana nengavnangna veo. \p Yesusva innemba lohomanavna, nonamba simba 40pelara vewol vena, doa heva os hemba pon venavna os i. \v 3 Doa Setanmba hon vranamba, Yesusm ishomnana os, yimba tanamolnamba Sesoana ombolva lohtava, yeoa hona honmoa vrarava, wo innelm weihaloh ovro. \p \v 4 Wo Yesusva henga ishomnana, owai, moamba doara novol velohv os, \q1 Innekrangasva owai indhanamba os wohaevulvavmoa, heva mongona innekra aevulvav Sesoana moarava. \rq Lo 8:3\rq* \m \p \v 5-6 Wo henga Setanmba Yesusm waivongana sena, doa os hev hemba lelnam indivungu venana indakonda pethamba, omnana, Sesoava doa doara kamba kuwulalm pusvundthoana indakonda pethanindnam. Wo hemba nomba kava pusvundthoavrava, himba nomba si os kuwulva wulluhunvav, wo huhmohva henangas. Heva os yeoa boasna kamoa mulumbdandna lohvhoamnavra. \v 7 Yeoa os vevm, doa yimba ata os kuwulva wulluhunvav, wo indakonda pethanindva yemba si os alvra, kuwul. \p \v 8 Doa Yesusva omnana, owai, moamba doara novol velohv os, \q1 Indhanamba Yawemangas mulumbdandnamba lovahthamnavra. Hengas Sesoanonoa yenamba luhunv, mongova owai. \rq Lo 6:13\rq* \m \p \v 9-11 Wo hengava Setanmba Yesusm waingana Yerusalemram, doa waivongana sena wivtram tempelduvram. Wo hev omnana, yimba tanamolnamba Sesoana ombolva olohtava, yeoa petharam vilivhoapiha veo nis ambo. Ata yimba beswonam lohvhoavav, manara, moamba doara novol velohv os, Sesoava hevnamba ovsongolnindmba ishunvav, yemba kolvrilmba. Wo eva mongmomba novol velohv os, ovsongolnindva yemba ata beswonam waiangavav, heva os ata yemba hondava motvavmoa. \p \v 12 Doa Yesusva omnana, owai, kava osva vevavmoa, yimba titnam ov, mongmomba novol velohv os, \q1 Indhanariniva manam Yawe Sesoamba lehsambaihavav, osm verava, ora kam kolvrav, ora owai. \rq Lo 6:16\rq* \m \v 13 Doa Setanmba vepiana, hemba newond ovravna, os wohwuleihana. Hev nengna, si henga kava Yesusmba lehmanavav. \s1 Yesusva Hevna Owalmba Sesoamomba Ishunna. \r Matiu 4:12-17, Mak 1:14-15 \p \v 14 Sesoasongolva Yesusm poauothona, doa himba hevna provinsram gana Galili provinsram. Phonamba, indhanamba moa wulaindahalv vevna, Yesusva doa phoi. \v 15 Yesusva lohmana vevna di, doa himba sembayangduvram galohvna, indhanam wonishomana vevna, doa indhanamba umnina, besal. \s1 Yesusna Owalva Hemba Vreipra Vrivna Muskonam. \r Matiu 13:53-58, Mak 6:1-6 \p \v 16 Hev lohmana venamba, doa hevinda phona Nasaret kembella, wo hev di sembayangduvra sihana sapturam, os ten hev velohvnam. Wo sembayang vivnamba, doa hev hovra lohvhueinnamba, Sesoana tombaimom boaita unilm. \v 17 Wo katekis hemba buku vraohnamba pawolalm, nomba moamba temba Aisaia moashulnindrini doara novol vewol venamba. Wo Yesusva bukuva pawol venamba, doa moam mongom pusvundthoana, os boaita unna. \p \v 18-19 Ona, os novol velohv, \q1 Sesoasongol doa kaindava sihana, doa kamba pusvundthoana, hevna moam ishunilm indhanamba, nomba temba beswonamba aevulvmoa. Hukumnindmba kava si os ishunvav, yeoa pulvovm beswonam. Wo novtitmungilmba kava si os ishunvav, yimba ata beswonam nov vivav. Sesoava osm kamba wolaihaprana, osm kava si indhanamba wolapho vevav, nomba temba kinmba wulaevulvpa, doa indhanamba indkumbimba kava si os ishunvav, Sesoa mendekliva yemba wavrava vovhueinv, doa hev si os yemba nembaomana vevav hevtindilmba. \rq Aisaia 61:1-2\rq* \m \p \v 20 Yesusva os boaita upieinnamba sembayangnindm nom, doa bukuva henga pawahana, henga katekism vraohe, os avhoana. Doa sembayangnindva nomba hemba novnangas nunglivna. \v 21 Wo hev hemba henga ishunvna os, memba tombaimomba doara novol velohv, heva os kav hona moamba men wohengv yena novra. Hona moamba kavm lehv. \p \v 22 Sembayangnindva nomba hillinamba, una, pai, Yesusva besal, hena moamba besal, doa heva os himba pina owal ambo oluhunv, Yosepna ombol, es hevpa himba nonorava lohv? \p \v 23 Yesusva hellenamba, nengna, himba doa kana moamba hilli, heva os himba kamba hevna undnahonam keknam ningminivmoa. Doa Yesus unna, yimba dihi kamba os umniv, yimba mantrialm lohvtava, doa yeoa pevmoa sishona vrevm. Yimba dihi kamba os umniv, mendekliandramba nomba temba yimba Kapaniam kembellava vewol venamba, eva huioa os veota. \v 24 Doa kava os lohv, oi moashulnindrini Sesoamomba ora hevna owalmba ishunda, doa heva os owalva hemba ovumniv, manam hillivav. \p \v 25 Nengam kava ov, Elaitam moashulnindrinim, doara heva himba lohmana vevna. Wo pomba huiva owai hasvovnamoa, tahonmba 3pelara eunumbul vevna, doa owous os phona, wo indhanamba ponda aevulvna. Wo peliva mindnam angu vevna huiva pina pethara, wo hemba wohsihavna. \v 26 Doa heva os Sesoava Elaitamba wolaihapranamoa homba, osm pelimba pina Israelnindnamba kolvrowolalmba. Owai, hev hemba ungundindamba wolaihangana Saiton kotaram, doa di Elaitava pelim kolvrana Sarepat kembella. Yimba nonora av. \p \v 27 Wo eva mongmomba os novol velohv, Elaisa moashulnindrini doara lohvna, wo lombamungilva mindnam angu vevna huiva, doa heva os Elaisava hemba sishona vewol venamoa owai. Hev ungund tendorinim Sirianindrinim sishona vrena, nihilva Naman. Yimba nonora av. \p \v 28-30 Yesusva os ishunnamba sembayangnindm nom, doa himba wusapramana vevna os i. Hev phopianamba, Yesusm kekel vi, doa os lukuh vrulangavna moainallam, pilpiapahalm peilsis, osm honsra vetaka vepera, noinda dahara. Doa heva os owai, Yesusva yuhyuhyuh os phona, sandhalahangana nominiva. \s1 Yesusva Indhanarinim Mongom Sishona Vrena, Nomba Temba Tihsongova Doara Nonglana. \r Mak 1:21-28 \p \v 31 Wo Yesusva Galili provinsram ganamba, di dawonam alohvna Kapaniam kembella. Doa hev sapturam sembayangduvra sihanamba, indhanamba numhowol vevna di. \v 32 Doa sembayangnindva nomba luklukul vithivna, lehra, katekisna moamba kolmalmoa, doa heva os Yesusva aralna moalamangva wulluhv. \p \v 33-34 Doa di sembayangduvra mongo tendorini avna, doara tihsongova sihamnana, doa nengavnangm weihaloh vremnana. Doa himba mindnam ovna, Yesus, yimba Nasaretrini, mani ata yimba kamba vinvav? Kava nonora lohv, yimba Sesoanamini prona, yimba henamba lohvta. Ata yimba kamba indkokla vewol vevavma? \p \v 35 Yesusva hellenamba, doa tihsongom nom ishomnana os, yeoa moaoa wuleiho, doa nihmerini pho. Doa tihsongova Yesusmba hellenamba, doa hev tendorinim nom lolahana pethara indhanamosera, doa os wuleihalahangana, himba tendorinimba nomba hethanamoa. \v 36 Sembayangnindva nomba luklukul vithivna, pai pai, Yesusna moamba nihnamolm lohv, mani kolmalmoma. Owai, himba tihsongomba ishunvpa, eva himba hilliv, doa os wohviv. \v 37 Wo indhanamba nomba moamba wulaindahalv vevna indakonda kembella, Yesusva os vena. \s1 Yesusva Uvavulmungilm Sishona, Vrena Pitana Kolalm. \r Matiu 8:14-15, Mak 1:29-31 \p \v 38-39 Wo Yesusva sembayangduvriniva venamba, Pitaindam gana. Pitana kolalva uvavulmungilva di dihelvna, nih vuvramnavna mindnam. Indhanamba Yesusmba os umnina, yeoa hemoa sishona vro. Doa Yesusva murapeta hemba lohvhoamnanamba, ambo moa ishomnana, nihvuvra vuvuloa wuleihara. Doa nihvuvravpa os wuleihanata, wo ungevliriniva os phonamba, doa innesowa vinvna. \s1 Yesusva Uvavulmungilmba Mindnam Sishona Vewol Vena. \r Matiu 8:16-17, Mak 1:32-39 \p \v 40 Yesusva os venamba, wo okombava helgang vovhoanamba, doa kembelnindva himba uvavulmungilmba wonambwol vevna Yesusindam. Notongovul notongovul, doa Yesusva hevna engla huhlungu vinvna, doa hemba kanandhowol vevna os. \v 41 Yesusva os vevna, wo tihsongova gapiavna, nomba temba doarava indhanana nihmerava angu vinvnamba. Hev mindnam uvna, yimba Sesoana ombol, wo os gapiavna. Hev Yesusm liheivna, doa heva os Yesusva hemba ovunna, manam yimba kamba bambara ovrivav. \p \v 42 Wo lingil lihanamba, wo Yesusva kembelnindmba sandhalahangana, nominiva indhanahuiram gana. Doa indhanamba hemba aslalvna, wo di nunglivna, nihnapehna umnivna, manam yimba kamba sandhalahangavav, owai, kam wohwonao. \p \v 43 Doa Yesusva unna, owai, kava honaminiva galm vev, kava kembelnindm monglam isholm vinv Sesoana nemelmom besalm. Sesoava doa kamba homba wolaihaprana, osm kava indhanam indkumbim das owol vevav, Sesoatindilm kam pelkleihamno. \v 44 Doa Yesusva os lohmana vevna Yutia provinsra, wo Sesoana nemelmoa besal ishomana vinvna indhanam. \c 5 \s1 Yesusva Seilnovra Mongom Indhanarinim Pusvundthoana Hevm, Simonm Pusvundthoana, Nihilva Mongova Pita. \r Matiu 4:18-22, Mak 1:16-20 \p \v 1 Doa Yesusva plombpethalla lohvna Galiliplomb. Indhanamba mindnam kulthoamnavna, yeoa kamoa Sesoamomoa ishunu. \v 2 Yesus hellenamba, wo hev botsamblamba nongalna di popethalla. Tambko andranindva doara songothuna, hevna pohlalawondam pona poswol vivna. \p \v 3 Doa Yesusva mongo no botra Simonina sihanamba, avhoa. Wo hev Simonm omnana, yeoa kamoa waingavm espeta novolpethallam. Doa Simonmba os venamba, doa Yesusva botra avna, indhanamba ishunvna, nomba temba engallava kusovnamba. \p \v 4 Ishopieinnamba, doa hev Simonm, monglam andranindm unna, yeoa hona botmoa wulangavm plombhovmonam, dom ten pomba novol livm. Doa dioa yeoa pevna pohlalawondamoa pora piapovo, tambkom dombolm. \p \v 5 Wo Simonmba hemba omnana, guru, sinimba kava piapovloh veiva, tambkova kava dumbimoa, veiva, lingil lihai. Heva os ata kava hengava pohlalawondamba piapovvavta, men yimba kamba wohtei. \p \v 6-7 Wo vinamba, doa tambkova wohpilivhoana, pohlalawondamba kokopingu vevna tambkona kinm. Wo Simontatana monglam andranindm englana vinvna, osm yeoa pevna botmoa wulambo hom, wo kana pohlalawondamoa kevrivm, ata homeis powalvm. Doa andranindva nomba ambanamba, kuldumbna Simontatanam, doa tambkova nomba songawulna no botsamblara. Doa botsamblava venamba, pilivhoawole, wo kin vethawolnamba, ona nokovhoawolna plombra. \p \v 8-9 Simonmba nongalnamba, doa hev tit vevna, pai, tambkova esvema, doa hev Yesusna monglara mulumbdandna lohvhoa, omnana, mendekli, mani kava besal indhanarinima, owai, kava indhanakoklarini, yeoa kanaminioa gao. \p \v 10 Doa nomba botmerava aevulvnamba, himba eva pemba vivnata. Tendorini samblamba botmera ahavna Yemsi Yoni, himba Sepetina ombolsambla. Himba Simonna mongawa andranind elohvna, wo hev tit evevna, mindnam enengvna. Doa Yesusva Simonmba omnana os, pepehtovoa wuleiho. Si yimba katindilm avav, wo kai elohmana evevra. Doa yimba os si tambkomba silelvavmoa owai, yimba indhanamba silelvav, katindilm lovahalm. \p \v 11 Wo andranindva nomba himba hevna botsamblamba henga aiwo ambna popethallamba, wo hev pethara peivna, doa hev hevna andramba wuleihinamba, os Yesusm patvmonana, hena moam hellelm. \s1 Yesusva Mongom Lombamungilm Sishona Vrena. \r Matiu 8:1-4, Mak 1:40-45 \p \v 12 Wo Yesusva mongona kembella alohvna, mongo tendorini prona, lombamba doara hemba wohvongana. Doa hev Yesusm nonglanamba, mulumbdandna lohvhoamna, novlomosva pethara lothona, doa hev omnana, mendekli, yeoa kamoa sishona vro, ata ye vevmi, owaimi. \v 13 Doa Yesusva hevna englana tuhmanana, ona, yena nihtovoa lesvhoara, doa nungi lelnam hena nihtovpa wohlesvhoana. \p \v 14 Wo Yesusva hemba ovomnana os, manam yimba indhanamba moakus unvav, osva, Yesusva os vei, owai. Yeoa sembayang andranindinam gavm, osm himba yena nihtovm nonglavav, ora besal. Doa os yeoa hemoa vraho mana vemaoa, osm Sesoam sembayang venavra. Moses doara os novol vewol venata, yeoa engvm. Doa osva indhanamba indkumbiva si yemba nunglivav, nihtovpa besal. \p \v 15 Doa heva os owai, indhanamba himba moamba nomba isholvohmana vevna di di di, wo noinda indhanamba mindnam kusolvohvna, osm Yesusna moam hellelm. Doa Yesusva lohmana vevna, himba hemba os umnivna, guru, yeoa kamoa sishona vewol veo. \v 16 Doa heva os Yesusva elsus indhanahuiram galohvna, Sesoam sembayang vemnalm. \s1 Yesusva Tendorinim Mongom Sishona Vrena, Doa Heva Os Varisinindva Hemba Sahonam Ningminivna. \r Matiu 9:1-8, Mak 2:1-12 \p \v 17 Wo Yesusva indhanamba wonavna deuvra, os wonishomana vevna, doa monglava Varisinindva, katekisva ambna, nomba temba Mosesna doaraminimomba wohengivnamba. Himba doara ambna Galili provinsrini eva Yutia provinsrini, wo eva Yerusalem kotarini. Doa Sesoa mendekliva himba Yesusmba nonamba poauothona, osm ora uvavulmungilm wolapho velm. \p \v 18 Wo Yesusva mendah ishunvna hemba, doa tendomba monglava ambna, uvavulmungilm wulambna towara. Nomba tendoriniva himba ambo lingas vevna, englamonglava shuawol vevnamoa. \v 19 Doa ona wulsaivol vena, heva os owai, doara indhanamba vuhemba kelvhueina, doa noinda wivtram wulvolna hemba, wo vevla vinamba, noshara piapovvna enesra towanahonam. Vinamba, Yesus di avnam indhanana musera. \v 20 Doa Yesusva nongalnamba, nengna os, kamba mindnam ningminiv hevna undnahonam. Doa Yesusva uvavulmungilm omnana os, seh, men kava doa yemba kilumbshuav, pevpa temba sahonamba vevnamba. \p \v 21 Wo nomba Varisinindva eva katekisva, temba mongawulmba aevulvnamba, himba hillivna, una, es hevpa Yesusva osva ov, Sesoava hevho indhanamba kilumbshuawol vev. Yesusva osva Sesoamba opipahav. \v 22 Wo Yesusva hillinvna, wo hev lihawol vinna hena nengavnangmba, wo hev unna, kava tanamolnam ishomni uvavulmungilmba, wo manam yimba kamba sahonamba ningminivav. \p \v 23-24 Kava ombamba ishomnimoa, kava yemba kilumbshuai, owai, kava tanam omni. Heva os anmund ata liheivav, osva tanamolnam? Noinda ata kava hengava omnavav, pho, wo himba ata phorava, doa os ata yimba liheivav, osm kana moamba tanamolnam. Kava arana ombol lohv, wo Sesoa kamba doara moamba mendekli dembrahona, osm kava indhanamba kilumbshuawol vevra hevna sahaposworiniva. \p Doa Yesusva os uvavulmungilmba nomba henga omnana os, yeoa phovm, pevna vuhesaloa guao deuvram. \v 25 Doa tendoriniva nomba nungi lelnam phonamba, hevna vuhesalva guana deuvram indhanana novra. Os hev sangalna ongovna, Sesoam kava okolav. \v 26 Wo indhanamba nunglinamba, doa os pemba vivna i, una, snamba pimba nunglinamoa doarava. Pioa okolalohra Sesoamoa. \s1 Yesusva Henga Mongom Tendorinim Pusvundthoana Hevnam, Livaim Pusvundthoana, Nihilva Mongova Matiu. \r Matiu 9:9-13, Mak 2:13-17 \p \v 27 Yesusva nominiva venamba, monam gavna, doa hev tendorinim nonglana, men av, nihilva Livai. Himba hevna kantorra andra vawovna, indhanana taeks diva domboluhunvna. Yesusva hemba yumna velanamba, omnana, yeoa katindilmoa petheinu. \v 28 Wo Livaiva himba hevna andramba wohwuleihanamba, os Yesustindimongo lovahmana vevna. \p \v 29 Himba indk vethavna, wo sismba hevpa innemba mindnam meilna vevna, ona, pimba ata Yesusmba waihlavav. Wo innemba nomba hlavnamba, hevna mongawa andranindva eksuwulpravna, hlalm, wo indhanamba mindnam esvema avna. \p \v 30 Wo Varisinindva eva katekis, himba Varisinindm patvunvna, himba nungeilnamba, doa hev monglam Yesusnindm nom unvna, sahonam yimba viv, yimba taeksnindmongo kusov, wo yimba innemba wonhlav indhanamba monglamba, es hevpa?, honamba sembayangna wevsava beswonamba himba engivmoa. \p \v 31 Wo Yesusva hevpa helwolvna hemba, ona, os ishuv, wo hev olhmona olhinnam. Unna, indhanamba nomba besal indhanamba, himba nomba mantri indamba angavmoa, owai. Heva os hind noi uvavulnindangas, himba nomba mantrimba aslalvra, osm kam sishona vewol veo. \p \v 32 Kava hona petharamba pronamoa, osm indhanamba lothopiawol vevra, unvra, yimba sahonam viv, nomba temba osva ningvpa, osva kava indhana windel. Wo heva os himba nomba osva ningvrava, kava indhanakokla, hemba nomba kava os isholm vinv, yeoa pevna indkoklamoa maivithivm, doa Sesoatindilm saivo. \s1 Yesusva Unna, Katindiva Innemba Lovahavmoa Daipotava. \r Matiu 9:14-17, Mak 2:18-22 \p \v 33 Doa indhanamba Yesusm osihminivna os, Yon Baptaistindiva eva Varisinindva, himba elsus innemba lovahalvohv, wo os himba Sesoamba sembayang velvohmanav. Doa heva os yetindiva owai, himba innemba lovahalvohvmoa, himba hlangas viv undnahonam. Memba sahoklal. \p \v 34 Wo Yesusva henga unna, katindiva indk vithiv. Es yimba ningv, indhanamba ongai yisva hlavrava, wo indk vithivra, ongal tlal evrowoli hevm, wo es hevpa himba innemba lovahavav, owai, hlangas vevav. Tlalva mendahva lohvrava, doa hlangas vevav. \v 35 Wo heva os sismba ungundva tendorinimba waiangavrava, doa owalva hlavavmoa innemba, owai, himba lovahavav. \p \v 36 Wo Yesusva mendah hemba olhmonamba unvna os, kana moamba nemelmoa, wo mushhueinvmoa Varisinamba katekisnamba doaraminimomba. Memba osm, mongo indhanarini bayuva sambla hevnamba selvo aiwo avra, mongova nemel, wo mongova bolavol. Wo hev nemelmba kovhoavrava, doa kuendwol vevra bolavolmba nona. Memba besalma? Owai, himba osva nemelmba indkokla vrevna, wo kololva bolavkalal dihelv mendah, sahoklal. \p \v 37-38 Wo eva ungevliriniva kolakolarava yesva kovrava, doa yesva vetvaral vevra kolashara. Newulva besalva kolabesalla kovra. \v 39 Monglava indhanamba himba yestalangas doara hlalvohvna, wo mongo indhanariniva hemba ora pepavna wonnevra, wo himba bes hlarava, doa uvav os, yestalva besal, pepavnamba sahoklal. \c 6 \s1 Yesusva Unna, Saptumomba Vah Iaevulmomba Kava Kav Wulluhv. \r Matiu 12:1-8, Mak 2:23-28 \p \v 1 Wo sapturamba indhanamba vah iaevluwul vevna, wo Yesustindiva himba monam angavnamba, doa osohovmonam angavna os. Wo hev witmov englana pueitvinamba, wo englana sanbas vewol vivna, os kelva tongovoral vevna, doa nihilva hlavna. Ponmba vinvnamba, noinda himba hlavna. \p \v 2 Wo Varisinindva monglava di lovahvna, wo hev hemba nungeilnamba, unna, es hevpa yimba osva viv sapturamba? Doaraminimomba os novol velohv, manam yimba nonamba vivav osva. \p \v 3-4 Doa Yesus unna, owai, katindiva lehra viv. Tanam doaraminimomba novol velohv, heva os owai, yimba pevpa plalmomba beswonamba velokusa vivmoa. Yimba nonora, Devitna simbehumunillinina moamba os novol velohv, Devitmba ponmba venavnamba, hev sembayangduvrava sihanamba, doa roti nena, nomba temba Sesoana novrava dihelmanavnamba. Rotiva nomba os novol velohv, ombandhanamba manam hlavav, sembayang andranindangas hlavra. Doa heva os Devitva hevnam wonnena. Yimba tit vivma plalmba? \v 5 Kava arana ombol lohv, kava eva indhanamba wohtlohv, sapturamba vah iaevul okombanamba manam manam velmba nonamba. \s1 Yesusva Englamungilmba Sishona Vrena Sapturamba. \r Matiu 12:9-14, Mak 3:1-6 \p \v 6 Wo mongona sapturamba Yesusva mongo sembayangduvra sihanamba, avhoa, os hev indhanamba moam ishomana vinvna, Sesoana nemelmom besalm. Doa mongova tendoriniva di avna, hena nihananglava doara englabong venana. \p \v 7 Wo Varisinindva eva katekisva himba di mongawulm sembayangduvmera sembayang vivna, wo himba Yesusmba naengho vruwul vevna, ata englabong mungilmba sishona vrevavmi, owaimi? Himba osva vetava, ata pimba hemba ishumnivav os, yimba indkokla vindai, yimba memba osva veiva sapturamba. \p \v 8 Yesusva lihawol vinna hena nengavnangmba, doa heva os hev englabong mungilmba omnana, proo, hui hovra lohvhoao, doa himba os lohvhoana Yesusna novra. \v 9 Yesusva os unna Varisinindmba, es yimba ningv, Sesoana moamba es novol velohv? Sapturamba kava sishona vrevavma hona indhanarinimba? Kava lehrava beswonam vevravmi, osm heoa beswonam ara, ora kava nombolvhoara, hemba dahavav? Wou ishutuk. \p \v 10 Yesusva hemba nongaluku vevna novnangas, doa hev englabong mungilmba os omnana, yeoa pevna englaoa shuavm. Doa os himba shuanamba, wo englava hevnamba beswonam lohmanana. \v 11 Doa Varisinindva nomba os musk vivna mindnam, una, es hevpa Yesusva osva vei detiva, doa hevm ishuvna, es pimba Yesusmba si vinivav? \s1 Yesusva Tendomba 12Pelara Kikih Vewol Vena, Hevna Moalamangnindalm Lovahalm. \r Matiu 10:1-4, Mak 3:13-19 \p \v 12-13 Wo henga Yesusva gana, sembayang venalm Sesoam aralm. Hev indhanahuiram gana oloram, doa os sembayang venamba, okombava vohavnamba, venamba, lingil lihana, hev sembayangangas vawovna. Doa sismba himba hevna aonghal mahalnindmba nembaomana venamba, doa monglamba nominiva hev kikih vewol vena, ona, yimba si kana moalamangnindalmba lovahvav. Wo 12pelarangas hev kikih vewol vena os. \p \v 14-16 Seilva hev Simonm pusvundthoana, weihaloh vrenamba, Pitam awo, ona, yimba Pita lohv. Doa Endrum pusvundthoana, nom Simonna boasalal. Doa Yemsim Yonim pusvundthoawol vena. Doa honam pusvund vena, Pilipm, Bartolomium, Matium, Tomasm, Yemsm, nomba Alviusna ombol lohvna. \p Doa henga mongom Simonm pusvundthoana, nomba Simonmba indhanamba os umnivna Selot, himba duangm Romnindm engalpingalm vevna Yutanindna petharinim. Doa hev Yutasm pusvundthoana, nomba mongo Yemsna ombol, doa hev henga mongom Yutasm pusvundthoana nomba Iskariotrini, temba sismba Yesusmba ungundna englisrava desvhoanamba. \s1 Yesusva Uvavulmungilmba Mindnam Sishona Vewol Vena. \p \v 17-18 Wo Yesusva hevnamba aonghal mahalnindmba nominiva wonpronamba oloriniva pundram vavallam, di lohvhoa. Doa indhanamba esvema hemba di wonkusovna, vei Yesustindi mongla eva kembelnind. Nomba indhanamba doara kusovna, osm Yesusna moam hellelm. Una, himba ata pina owalmba sishona vewol vevav, memba uvavulmungilva aevulvpa. Nomba oklanindva himba doara ambwol vena Yutia provinsrini, Yerusalemrini, eva ungundna kotarini, Tair kota eva Saiton kota. \p Doa Yesusva osangas venamba, uvavulmungilmba nomba sishona vewol vena, wo eva hev sishona vewol venata, indhanamba nomba temba doarava tihsongova nihmerava sihangu vinnamba hemba. Hev sishona vewol venamba, doa tihsongova nomba gapiana. \p \v 19 Yesusva eusmongal lohvna, os sishona vewol vevna, doa indakonda hemba kanandhowol vena, wo noinda indhanamba Yesusm kulthoamnana, osm ora hena nihmba tuhvra, kamoa eva osta lesvhoawol verata. \s1 Yesusva Hevna Aonghal Mahalnindm Unna, Yimba Sesoatindilm Lovahv, Himba Yemba Ind Lothunvav. \r Matiu 5:1-12 \p \v 20 Yesusva hevna aonghal mahalnindm nongalnamba, hev unna, yimba ambo sena posra ahalohv owousra, doa heva os yeoa indk vithivm, manara, yimba Sesoatindilm lovahv. \p \v 21 Henga unna, yemba ponmba vinv, doa heva os si yemba pilivhoawol vevra. Yimba daipotava wena uwuv, doa heva os si yimba los uvav. \p \v 22 Si indhanamba yemba musk vinvra, Yesustindi, doa hev si os yemba wonishuvavmoa, owai, hev ambo yemba moakoklava ishunvav. Hev yenamba nihilva si os pingipuv ovunvav, sahoklal, doa heva os manam yimba duus vivav noindava, owai, indk vithu. \p \v 23 Yeoa os plasra avm nonamoa undwonam, manara, Sesoava yemba mana vemamba mendekliva doa kokolma vinna hevindava. Wo indhanamba nomba temba yemba musk vinvnamba, himba osangas vivna, temba hevnamba simbehumunmba musk vinvnamba Sesoana doaramini moashulnindmba. \p \v 24 Yeoa indk vithu, doa heva os dinindva nomba si hemba kinsomb pelhola vinvav, wo henamba wenoppa si pihangu vinvav. Manara, hevna wohmba memba himba daipotava huhul velvohvpa, si hengava himba dumbvavmoa owai. Manimani notongorava hemba daipotava indva lothoprinv, owai, si hengava himba dumbvavmoa wohva. \p \v 25 Nomba indhanamba temba daipotava wohva mindnamba iaevluwul vevpa, hemba osva indva lothoprinv, kamba pilivhoawol vev, doa heva os si sismba himba ponda uwuvav. Wo nomba indhanamba, temba daipotava osva ishuvpa, kava lehra, doa heva os si sismba henamba wenoppa pihangu vinvav wenahonam. \p \v 26 Yemba indhanamba wi vewol ovitava, yeoa pepeh vivm, manara noinda pina simbehumunmba hona wevsana vinvna moashulnind daspolmba. \s1 Yesusva Hevna Aonghal Mahalnindm Os Ishunna, Yeoa Pevna Ungundmoa Nesmos Vrowol Vivm. \r Matiu 5:38-48 \p \v 27-28 Doa yeoa hillivm, kek vithivm, wo ungundva yemba mana vemamba vinitava, yeoa hemoa und vewol vivm, heva os manam yimba esesmba vinivav. Wo indhanamba yemba moakoklava ishuntava, yeoa hemoa moamba besal esesmba ishunvra os, Sesoava yemba nesmos vrowol vera. Wo indhanamba yemba pulnamba wehla vevrava, yeoa hemoa beswonam vewol vivm, wo Sesoam osihminu os, yeoa hemoa nesmos vewol vera. \p \v 29 Wo indhanariniva yemba sangvalva helvetava, doa heva os manam yimba hevmba hengava helvevav, owai, ambo nethamno mongnahalm. Wo indhanariniva yena bayupanasva ora moan vrara, wo hemba osoa moan vrahora, manam hemba ovomnavav, owai, ambo hemba dembrahora talananahonam. \p \v 30 Wo indhanariniva yemba mana vemamba osahmanavrava, wo hemba os vrahora, wo indhanariniva yena wohmba hevna englana vrarava, wo manam yimba hemba okusv vevav, kanaoa kavm vraho, owai. \v 31 Yeoa ningvm besalmonam, wo indhanaoa kamoa osangas vinivrata eva, wo hona wevsangas yeoa vinvmta hemoa. \v 32 Wo indhanamba yemba und vewol vivrava, wo yimba hemba hengava undva vewol vivrava esesmba, wo an si osva yemba wivewol ovovav. Manara, puehalnindva himba osangas viv, himba undva vewol viv indhanamba, nomba temba hemba undva vewol vivpa. \p \v 33 Wo indhanamba yemba nesmos vewol vivrava, wo yimba hemba hengava nesmos vewol vivrava esesmba, wo an si osva yemba wivewol ovovav. Manara, puehalnindva himba osangas viv, himba nesmos vewol viv indhanamba, nomba temba hemba undva vewol vivpa. \p \v 34 Wo yimba owapevmba pevnamba os ninginvra hevmba, ata kamba mana vemamba esesmba dembrahunvav, wo osva yimba hemba mana vemamba dembrahunvra. Wo an si osva yemba wivewol ovovav. Manara, puehalnindva himba osangas viv, himba mana vemamba dembrahunv owalmba, temba hemba mana vemamba esesmba dembrahunvpa. \p \v 35 Manam yimba osva vivav, owai, yeoa pevna ungundmoa und vewol vivm, wo nesmos vewol vivm, wo mana vemamba dembrahunvra. Wo manam yimba osva ninginvav, heoa kamoa henga dembrahunda, owai. Sesoava sena av, wo hev yemba si os mana vemamba mindnamba huhul vewol vinvav. Hev si os yemba beswonam nongalvav, kana ombol, kana wevsam engiv. Manara, Sesoana wevsava os prov, hev nesmosal av, wo hev wavrava vovhoawol veluhunv indhanakoklamba, nomba temba himba Sesoamba okolamba owai vivpa. \p \v 36 Wo yeoa indhanamoa wavra vovhueinvm, wo indkoklamoa henamoa maivithivm, noinda osva viu, Sesoa pina aral osangas vinv pimba. \s1 Yesusva Hevtindim Unna, Yimba Manam Indhanamba Ositvav. \r Matiu 7:1-5 \p \v 37 Wo manam yimba indhanana doaramini pokokva vileivrivav, wo Sesoava si eva osva yenamba velavravavmoa pokokva. Wo manam yimba indhanamba osva ishunvav, yemba doa wohplel vei pevna indkoklarava. Wo eva Sesoava si yemba ishunvavmoa, osva yemba doa wohplel vei. Owai, yeoa indhananaoa indkoklamoa maivithivm, wo Sesoava si eva os yenamba maivethinvavta. \p \v 38 Wo yeoa indhanamoa moang vinvm mana vemaoa, nomba indhanamba temba mana vemahuiva aevulvpa, doa Sesoava si os yemba henga esesmba dembrahunvav. Wo mani espetama, owai, yemba si wondanahonam dembrahunvav esvema, oi tendorini nahov valawora peindindva vrev, osm mindnam pilivhoara. Wo yena valawova ora mendekli ora eusil, temba yimba indhanamba songowol vinvpa, doa Sesoava si os yena wevsam engvav. \p \v 39 Yesusva mendah hevna aonghal mahalnindm isholuhunvna, hev olhmona ona, indhanariniva novtitmungilva avrava, wo mongova provrava, temba eva novtitmungilta, ishomnavra os, ata yemba kava beswonam waingavav. Heva os owai, ata hemba mongawulm yunam epelepewolvav potandara. \p \v 40 Wo indhanariniva avrava, hevna guruna moamba hellellohvrava, wo manam himba osva nengmanavav, kava kavna gurum kuvhoav. Owai, heoa hevna guruna keusingi lohra, osm moam kek vethavra. Wo sism si nengavnangva pilivhoamnavav, doa si os hevpa gurualm lohvav. Wo indhanamba monglamba si os hena moamba hillimnivav, kek vithi, yimba doa nonora lohv. \p \v 41 Wo manam yimba osva vivav, oi indhanarini hevna owalmba ishomni os, singpongpetava yena novrava doa pathalohv, doa heva os hevpa tit vev hevnamba, osva tipopov kavindava eva pathalohvta. \p \v 42 Manam yimba pevna owalmba osva ishomnavav, mana ema eusil ka ata vramnavav yena novrinisna. Yimba gekala ov, boasna yeoa vrao tipopovoa pevna novrinioa. Doa osva ata yimba henga beswonamba nonglavav, mana ema eusil vramnavav owapevna novriniva. \s1 Yesusva Unna, Indhanarinina Undva Lohmanav Hevm, Doa Hev Hevna Andrava Nonapopol Vaomana Vev. \r Matiu 7:16-20 eva 12:33-35 \p \v 43 Yesusva mendah olhmonamba isholuhunvna hevna aonghal mahalnindm. Timba besalva lohvrava, doa movolva sahoklalva endvavmoa, owai, besalangas endvra. Wo eva mongova timba merava lelao vethatava, osva movolva besalva endvramoa owai. \p \v 44 Indhanana wevsava os prov, himba timuvm naengho vriv, doa os sevriv, memba timba besal, pueuvpa, memba timba sahoklal, umba. Pueuvpa endwol vevmoa umrava, wo auva endwol vevmoa psaorava. \p \v 45 Doa indhanariniva besalva lohv, hena nengavnangva besal lohmanav, doa osva himba beswonam velohv andrava. Wo heva os mongo indhanarini sahoklalva lohv, hena nengavnangva sahoklal lohmanav, doa osva himba sahonam velohv andrava. Manara, mindemba yenamba kolmal dombv undna. \s1 Yesus Unna, Samblamona Yimba Indhanamba Av. \r Matiu 7:24-27 \p \v 46-48 Yimba indhanamba kamba elsus alv, mendekli maimba, doa heva os owai, yimba kana moamba kek vithivmoa, wo engivmoa. Himba nomba kana moamba kek vithivrava, wo engivrava, himba nomba besal aevulvav. Himba snal lovahv, oi indhanarini temba nengna, kava deuvm velm vev. Doa os himba petha tovawol vevna mindnam, doa milukulva besal di dembhapiha vungavna. Doa sismba pueumbva mendekli pronamba, ona deuvmba viluwulkohana, doa heva os owai, deuvpa keknam wohlohna, wo dalohnamoa, doa pueumbva gapiana. \p \v 49 Wo himba nomba kana moamba hillivrava, wo kek vithivmoa, himba nomba os lovahv, oi indhanarini temba nengna, kava deuvm velm vev. Doa heva os himba beswonamba vevnamoa, himba seposam ambo sena pelkleihana. Doa sismba pueumbva pronamba, deuvmba os tupulis wulkohamnana. \c 7 \s1 Yesusva Indhanarinim Uvavulmungilm Sishona Vrena. \r Matiu 8:5-13 \p \v 1 Doa Yesusva ishopieinnamba, henga Kapaniam kembellam gana. \v 2 Doa mongova duangva di avna, himba Yutanindna meisnindrini, himba valgonindna kuwul wulluhunvna. Wo hena andranindriniva eva lohvnata, uvavul mendekli hemba venavna, wo himba indnakra vevna. Duangva hevna andranindrinimba mindnam und vevnata. \p \v 3 Wo duangva doara hellena moamba, Yesusva henga proi. Doa hevpa ganamoa, himba monglam indhanam wolanga vena, Yutanindm mundilm wolanga vena, unna, yeoa angarava, Yesusm ishumnu os, heoa prora, kana andranindrinim wolaihaphora. \p \v 4-5 Doa Yutanindva nomba anganamba, Yesusm ishumnina undnahonam, yeoa garava, duangna andranindrinimba sishona vrera. Duangva nomba besal lohv, himba pimba Yutanindmba und vewol vev, hevpa hevna dinamba kamba sembayangduvpa dembrinna. Yeoa hemoa beswonam vevravm. \v 6-7 Doa Yesusva hellenamba, os engalguana. Doa hev wonganamba, duangna deuvra murapeta pulvovna, doa hev indhanamba monara anongla vinna, nomba indhanamba himba duangna sehel ambvna. \p Doa himba Yesusm duangna moamba ishumnina os, mendekli, mani kava besal indhanarinima, osm yimba kana deuvrava sihavav. Wo kava lou vevna, osm kav yem hom omnakavra. Yeoa hui monara lohvm, doa moa ambo ishovm, doa os ata kana andranindrinimba kanandhavav deuvrava. \p \v 8 Kava ambo valgonindrini lohv, wo kana kuwulva lohv. Doa kava hena moamba hellellohv, doa kava osangas velohv. Wo kava valgonindm monglam isholuhunv, doa himba kana moamba hellelvohv. Kava mongomba ishomnavrava os, proo, doa himba os provra. Wo kava kavna andranindrinimba ishomnavrava os, yeoa os vevm, doa himba os vevra. Kana moamba keknam lohv valgonindindava, doa yena moamba keknamangas lohv. Yeoa ishovm, ata kana andranindrinimba kanandhavav os. \p \v 9 Doa Yesusva no moamba hellenamba valgonindna kuwulnamba, wo hev ona, pai, moamba besal. Wo hev indhanamba ishunna, nomba temba hemba engambvnamba, os ona, hona duangva himba ungundrini lohv, heva os himba doa kamba hevna undnahonam lohvhoamnav. Yimba Israelnindva yimba kamba pevna undnahonamba lovahmanavmoa, osva himba memba. \p \v 10 Doa nomba indhanamba henga angana, temba moamba Yesusmba monarava ishumninamba. Anganamba, henga duanginda pulvona, doa di himba duangna andranindrinimba nunglina, pai, doa kanandhai. \s1 Yesusva Mindm Wolaihaphona Henga Beswonam. \p \v 11 Doa Yesusva nominiva ganamba mongona kembellam Nain kembellam. Hev hevtindim wongana, wo ombandhanamba mindnam sis patvmonavna. \v 12 Doa Yesusva no kembella murapeta provna, wo kembelnindva mindm wulambvna towara singvelm. Nomba indhanarinimba doara dahanamba, wo avalva mendah amnavna, himba peli avna, wo ombolva mongova owai henamba. Avalva towara sis engpravna wenahonam, wo owalva mindnam hemba waiambvna sis wenahonam. \p \v 13 Doa Yesus mendekliva nongalnamba, wowora viv, doa hev mindilna avalm wavra vovhoamnavna, wo hemba omnana, wuleiho wemoa. \v 14 Doa hev murapeta ganamba, towamba englana tuhna, wo indhanamba dawonam lovahvna, nomba temba wulvahvnamba, doa Yesusva nom mindm omnana os, yeoa phovm. \p \v 15 Doa no indhanarini-mindva henga beswonam phonamba, avhoa, temba nomba doarava wohdahanamba, doa hev moa owalm ishunvna. Doa Yesusva hena avalm os ishomnana, ombpovpa yenamba men av. \v 16 Wo indhanamba nomba pem vivna, doa hev Sesoamba okulivna os, tanam Yesusva Sesoana moashulnindrini lohv, Sesoava hemba homba wolaihaprinna, pim sishona vewolalm. \v 17 Doa indhanamba nomba moamba wulaindahalv vevna indakonda kembella di Yutia provinsra. \s1 Yon Baptaisva Yesusmba Osahmanalm Vevna, Yepev Kristusva Lohvma? \r Matiu 11:2-19 \p \v 18 Yon Baptaisva ona ana, doa hevna aonghal mahalnindva moamba iambmanana, Yesusva os andra vevna, os os os. Mendekliandrava os i. \p \v 19 Doa Yon Baptaisva hellenamba, wo hevtindirini samblam wolanga vena, ona, yeoa engavm, Yesus mendeklim os ohosahmano, es hevpa yimba Kristusnonoa lohvma? Nomba indhanariniva temba osva umnivpa, si provav. Doa Yesusna moaoa kam henga wulepramno. Yesusva Kristusnonoava owaingava, pimba henga dawonam si aevulmanavav Kristusnonoamba. \p \v 20 Doa indhanarini samblava nomba Yesusinda ephona, doa hev Yesusmba ihishomnana Yonna moamba. Ohona, yimba owaingava, kava dawonam osva aevulmanavav. \v 21 Doa nonamangas Yesusva indhanamba mindnam sishona vewol vevna, nomba indhanamba temba uvavulmungil shavnam, nihsesoava vinvnam. Wo Yesusva eva tihsongomba engvapianginna indhanana nihmeriniva. Wo hev novtitmungilm sishona vewol vevna, wo himba henga nov vivna. \p \v 22 Doa Yesusva indhanarini samblamba ishunna, nomba temba Yon Baptaisna moamba wulepramnanamba, unna, yeoa henga engavm, wo Yon Baptaismoa ihishomno, memba yimba enonglavpa honamba, wo memba yimba ehellevpa honamba. Os ihishomno, novtitmungilva doa henga beswonam novviv. Monglamungilva doa henga beswonam lovahmana vev. Lombamungilva doa henga beswonam aevv. Aongmimungilva doa henga beswonam aongviv. Indhanamindva doa henga beswonam aevulv. Doa indhanamba nomba temba sahonamba aevulvpa, Yesusva hevmba nemelmomba besal isholuhunv. Yeoa Yon Baptaismoa osoa ihishomno. \v 23 Doa indhanamba nomba temba kamba hevna undnahonamba lovahthamnavpa kikihhuiva, heoa nooa indk vithira. \s1 Yesusva Indhanamba Os Ishunna, Yon Baptaisva Sesoana Andral Lohv. \p \v 24-25 Doa nomba indhanarini samblava henga enganamba, temba Yon Baptaisna moamba wulepramnanamba Yesusmba, doa Yesusva indhanamba os ishunna, Yon Baptaisva snal lohv, es yimba ningv? Yimba seilva doara hemba nonglalmba anganamba sahal petharam, himba manalm lohvna? Himba ambo wandmsna lohvnama, vuvira dalohvnama? Owai, yimba hemba os nunglinama oi, tendoriniva talana bayu besalangas ilohv? Owai, snamba indhanamba himba kuwulna deuvrangas aevluwul vev, wo himba innemba besalangas hlawol vev. \p \v 26 Doa yimba Yon Baptaismba os nunglinama oi, Sesoana moashulnindrini? A a tanam himba moashulnindrinielm lohvna, wo hev kuvhoawol vevna moashulnindmba indkumbimba. \v 27 Himba mendekli lohvna, manara, Sesoana doaramini tombaimomba Yonmba ishomnav, wo os novol velohv, \q1 Sesoava Kristusmba os ishomnav, si kava kavna moashulnindrinim wolaihangavav, wo himba yemba mi deisvungavav, yena monam vuenghamnavav. \rq Malakai 3:1\rq* \m \p \v 28 Yon Baptaisva mendekli lohvnata, wo hena moamba kuvhoawol vinna indakonda moamba, nomba temba Sesoana moashulnindva doara ishowol vivnamba. Doa heva os katindiva himba Sesoana nemelmomba ilvahv, wo noinda himba kuvhueiv Yon Baptaismba. Himba nomba katindiriniva eva eusilva lohtava, wo heva os hena moamba mendekli, kuvhoawol vevra. \p \v 29 Doa nomba indhanamba temba Yesusna moamba hillivnamba, himba umnina, lehra ov, Sesoana wevsa besal. Himba noinda osva uvna, hemba doarava Yon Baptaisva pona poswol vevna. Wo taeksnindva eva os umnivnata, temba sembayang wevsava beswonamba engimba owai vivna. \v 30 Doa heva os monglava indhanamba himba Yon Baptaismba ovumnina, manam himba pimba pona poswol vevav. Varisinind eva katekis himba osva vivna, wo osva himba meis haravhueivna Sesoana besalmomba. \s1 Yesusva Unna, Yimba Keknamba Amnavmoa Kana Moamba. \r Matiu 11:16-17 \p \v 31 Doa Yesusva nomba indhanamba mendah ishomana vinvna os, yimba hona pethanindva lovahv, wo kava yemba olhmona olhalm vinv, osm ora yimba pevpa osva lovahv. Yimba keknamba amnavmoa kana moamba. \p \v 32 Yimba os lovahv, oi otol mueri vewuvmona vev, araravalva kuksa vev. Himba hevm os dasalm ishunv, kava yemba sangal sevrinvna, wo heva os owai, yimba indk vithivnamoa. Doa os kava henga mindsang vivna, wo heva os owai, yenamba wenoppa pihangu vinvnamoa. \v 33 Yon Baptaisva himba seilva doara yeindamba phunnamba, doa heva os himba innemba mendeklimba nelohvnamoa wainnamba, doa yimba hemba umnina, daisongomungilna amana ovov. \p \v 34-35 Wo sismba kav yeindamba phunna, wo kav innemba besal nelohvna, doa yimba kamba gekala umniv, sahoklal, innemangas mindnamba nengv. Himba wain-mengna, doa hev puehalnindm wonav, nomba temba sembayang wevsava beswonamba engivmoa. Yimba pevna nengavnangva lesvhoawol vivmoa beswonamba. Doa heva os monglava indhanamba himba nengavnangva besal ilvahv, wo hev beswonam moamba lesvhoawol viv, vei besal eva sahoklal, doa hev os isholvohv, Sesoana moamba besal. \s1 Mongo Indhanakoklarini Yesusmba Und Vevna Mindnam. \p \v 36 Yesusva hevna aonghal mahalnindmba ishomana vinvna, doa mongo indhanarini di avna, nihilva Simon, himba Varisinindrini doara lohvna, sembayangmomba doara keknamangas ilohvna. Hev Yesusmba os ishomnana, ata yemba kava wainevav, wo Yesusva engganamba, di wonavna Simonna deuvra. \p \v 37 Doa no kembella mongo ungevlirini avna, himba ungevlirinikokla avna. Himba moam hellena, Yesusva Simoninda av, doa hev engganamba, wel sanda pethana botelnahonam, diva os lohvna i. \v 38 Hev no deuvrava sihanamba, wo Yesusinda murapeta avhoa, doa hev hevna wevsakoklamba nengvnamba, wo vevna, wo henamba wenoppa Yesusna monglasra pihamnavna. Doa ungevliriniva hevna tana Yesusna monglamba poswol vevna hevna wenopmba, sanbas vrevna mindnam, doa os hevna nengavnangmba Yesusmba lohvhoamnanamba, wo hev wel sandava selvowol vevna Yesusna monglara. \p \v 39 Doa Simonmba mendah Yesusm wainevna, wo hev nonglana, nomba ungevliriniva os vev, wo hev nengna, memba tendoriniva Yesusva tanam Sesoana moashulnindrini lohtava, himba ata ovomnata. Himba hev ambo ata honam ungevlirinim lihata, doa hev ata lihata, osva ungevlirinikokla. \p \v 40 Doa Yesusva hev ambo Simonna nengavnangmba lihamnana, os ishomnana, Simon, yem kava waiisholm vev. Wo Simon ona, wouta. \v 41 Doa Yesus hemba os ishomnana, olhmona kava yemba omnav. Mongo bisnis indhanarini avna, himba doara moang vinna hevna diva hevna sehelsamblam. Himba os mongom dembrahona kina 50pelara, wo himba os mongom dembrahona kina 500pelara, unna, yeoa kamoa henga daha endombrohwolo. \p \v 42 Doa sismba himba nomba sehelsamblam henga ishunna os, kam endembraho. Doa himba ohona, kava dihui ahav. Doa nomba bisnis indhanariniva unna, yimba dihuiva elohv, doa heva os yena melva kava men ehlathinv. Memba olhmoa, wo es yimba nengv, an nomba bisnisnindrinimba mindnamba indk vethamnavra, wo an eva espetava indk vethamnavra hemba? \p \v 43 Doa Simonmba Yesusmba os ishomnana, os kava nengv, nomba indhanariniva temba hena melva os lohmananamba kina 500pelara, himba nomba si hemba mindnam ind vethamnavav. Doa Yesusva Simonmba os ishomnana, lehra yimba ov. \p \v 44 Wo Yesusva nomba ungevlirinimba indthoavna novlomosna, ona, memba ungevliriniva himba kamba mindnam und vev, heva os yimba owai. Yena deuvrava kava sihaiva, wo owai, yimba besalwevsam engimoa, yimba pomba kamba vrahoimoa, osm ora, kava kavna monglamba poswol vevav. Doa heva os hona ungevliriniva himba kana monglamba wenopona posvei, wo hevna tana poswol vevna. \p \v 45 Yimba kamba osva omnimoa, lehra yimba prov, doa heva os ungevliriniva himba monglara kamba sanbas vrevna. Osm vevna, kava yeinda aiva, veiva, daipotava men. \v 46 Yimba kamba kurava selvoimoa welnamba, osm ora, lehra yimba prov kaindamba. Doa heva os ungevliriniva himba welsandava besalva doa kana monglarava selvowol vei. \p \v 47 Seilva himba ungevlirinikokla avna, doa heva os kav hena indkoklamba poswol wohvemni. Pimba honamba noinda nonorava av, himba kalmangas undnahonamba alm vevna. Heva os indhanariniva himba nomba kamba ishomnavmoa, kana posveo, doa himba nomba kamba mindnamba und vevavmoa hevna undnahonamba. \p \v 48 Doa Yesusva henga ungevlirinimba os ishomnana, yena indkoklamba doa kava poswol vei. \v 49 Doa nomba indhanamba temba mongawulm aevulvnam, himba hevm ishuvna os, es hevpa Yesusva osva ov, yena indkoklamba kava poswol vev? \p \v 50 Doa Yesusva henga ungevlirinimba os ishomnana, yeoa beswonam gavm. Yimba kamba pevna undnahonam lohvhoamniva, wo noinda kava doa yemba lopslahai monakoklariniva. \c 8 \s1 Ungevliva Mindnam Yesusm Patvmonana, Hellelm. \p \v 1 Doa dawonam Yesusva kembellava kotarava os lohmana vevna, Sesoana nemelmom besalm ishomana vinvna. Hev ona, si Sesoatindilm nemel avav, yeoa saivvm. Hevna aonghal mahalnindva 12pelara mongawulm lovahmana vevna. \p \v 2-3 Doa ungevliva eva mindnampetam mongawulm lovahmana vevnata Yesustatanamongo. Himba hevna dina innemba sovawol vinivna, doa Yesustatanam dahwol vivna. Nomba ungevliva doara tihsongo hevna nihra siheku vinnamba, wo hemba uvavulva vinvna, doa Yesusva hemba doara sishona vewol vena. \p Mongona ungevlirinina nihilva Maria, himba Maktala ongorini prona, doara tihsongova 7pelara hena nihrava saivna aiv, doa Yesusva doara tihsongomba engvapiangamnana. Mongona ungevlirinina nihilva Yoana, nomba Kusana ongal avna, Kusava himba nomba Herot kuwulna andranindrini lohvna. Wo mongova ungevlirinina nihilva Susana. \s1 Yesusva Olhmona Henga Ishomana Vinvna, Si Sesoatindilm Nemel Avav Snal. \r Matiu 13:1-9, Mak 4:1-9 \p \v 4 Doa indhanamba mindnam ambna no kembellini no kembellini, Yesusinda kusona, hellelm, wo himba olhmona ishomana vinvna hemba. \v 5 Doa mongo indhanariniva witmov koko velm ingana osoram. Wo hev wondarini ihrombol vevnamba, koko vengavna. Wo monglava witmovpa monara pethakoklarava dalvnamba, indhana monglana lisingsing vewol vina, doa tuawa hlapiana. \p \v 6 Doa hevpa mendah koko vengavna, wo monglava witmovpa pethara dalvna, nomba pethava dasalm lohvna honsra. Doa nil vevnamba, os dalvna, manara, plalva pipiha vevnamoa, noinda dalvna. \p \v 7 Doa hevpa mendah koko vengavna, wo monglava witmovpa pethara dalvna, nomba pethava ilsas merava lohvna soposalna. Nilva ona vena, ilva wohvendningenamba, wo witva phonamoa. \p \v 8 Doa hevpa mendah koko vengavna, wo witmovpa pethabesalla dalvna. Wo nilva vevnamba, doa beswonam phovna, wo movolva esvema beswonam kethavna 100pelara mongawatillava. Yesusva olhmonamba os unna, doa hevpa mindnam unna henga, himba nomba levrapivolalmba vivrava hona moamba, himba nomba hevna aongva elepewolinvra, doa beswonam ningvra. \s1 Yesusva Manaram Olhmonamba Ishomana Vinvna? \r Matiu 13:10-17, Mak 4:10-12 \p \v 9 Doa Yesusna aonghal mahalnindva 12pelara nomba moamba hillinamba, wo hev Yesusm ishumnina os, yeoa kamoa plalmomba ishunvm. \v 10 Wo himba unna, lehra, ata kava yemba ishunvav. Sesoava yemba doara pusvund vena, osm yimba levrapivolvra plalmomba. Yimba si beswonam levrapivolvav moamba, osmba Sesoatindiva si nemel avav. Nomba moamba temba seilva indhanamba tit vivna, wo hillivnamoa, yimba levrapivolvav. Heva os monglamba indhanamba owai, kava hemba ambo olhmonamba ishomana vinv. Himba hillivrava, doa heva os himba tit vivav plalmomba. Himba nunglivav novna ambo, heva os himba plalva velokusa vivavmoa. \s1 Yesusva Hevna Aonghal Mahalnindm Ishunvna Plalmom. \r Matiu 13:18-23, Mak 4:13-20 \p \v 11 Plalmomba os lohv, witmovpa nomba lehvrowol vev Sesoana moamsna. \v 12 Doa witmovpa nomba temba monarava pethakoklarava dalvnamba, himba lehwol vev indhanam, nomba temba Sesoana moamba hillivpa. Doa heva os himba kek vithivmoa owai, wo Setanmba prinv, moamba henga dombv. Doa osva nomba indhanamba Sesoamba hevna undnahonamba lovahthamnavmoa, wo Sesoava hemba lopshavavmoa monakoklariniva. \p \v 13 Doa witmovpa nomba temba honsrava dalvnamba, himba lehwol vev indhanam, nom ten Sesoana moamba hillivpa. Wo hevpa indk vithiv, doa heva os himba kek vithivmoa yunalmba owai. Setanmba hemba kinwonda plothunv, doa osva nomba indhanamba Sesoana moamba wuleihiv. Himba witmsna vilov, nomba temba plalva pipiha venamoa. \p \v 14 Doa witmovpa nomba temba petharava dalvnamba, ilsasva doara mera lohvna, himba lehvrowol vev indhanam, nomba temba Sesoana moamba hillivpa. Doa heva os himba kek vithivmoa yunalmba owai. Mindnam himba ningv mana vemam hona pethariniangas, kava honamba iavmoa, kava posal av. Si kava mindnamba iavrava, os kava beswonamba avav. Doa os himba Sesoana moamba wuleihiv. Wo hena innemba ksuvhueinvmoa, il doa vendvongana. \p \v 15 Doa witmovpa nomba temba pethabesalla dalvnamba, himba lehwol vev indhanam, nomba temba Sesoana moamba hillivpa, doa hev kek vithiv yunalmba. Undva henamba besalangas luhunvna, uv, memba moamba besal nihnamolnam, pioa kek vithivra, os engivra. Doa dawonam hena andrava innemsna ksuvhueinvav beswonam. \s1 Yesusva Unna, Yimba Katindiva Woklamsna Lovahv. \r Mak 4:21-25 \p \v 16 Doa Yesusva mendah ishongeinvna os, himba nomba woklava leivrava, himba nomba woklamba ehlithinvavmoa velawonamba owai. Wo himba holtuvsingiva yithivavmoa owai. Himba sena songoholothunvav, doa deuvnindva beswonamba nunglivav. \p \v 17 Mana emamba daipotava mendah ehlathalohv, doa heva os si Sesoava nomba ambara wulavav. Moamba nomba temba Sesoatindi nemelva avav, moamba nomba doara poaitava lohvna, doa heva os daipotava yimba hilliv. \p \v 18 Doa yenaoa aongoa elepewolvra, doa moamba besal kek vithivra. Doa osva Sesoava yemba moamba mongova mushhueinginvav. Wo heva os nomba indhanamba temba Sesoana moamba kek vethalmba owai vivpa, Sesoava henamba henga si dumbinvav, nomba himba temba osva ningvpa, kava nonorangas av. \s1 Yesusva Unna, Himba Nomba Sesoana Moamba Kek Vithivra, Himba Nomba Kana Owalmsna Lovahv. \r Matiu 12:46-50, Mak 3:31-35 \p \v 19 Doa mongnasiva Yesusva indhanamba wonavna, Sesoamom ishomana vinvna os, doa hevna aval boasalal himba engambna. Wo heva os owai, indhanamba mindnam no deuvrava kekel vethavna. \v 20 Wo nomba indhanamba Yesusmba umnina, Yesus, avapevpa yenamba, boasalapevpa yenamba, men yem engambv. \p \v 21 Doa Yesusva henga unna, lehra, doa heva os memba indhanamba himba nomba Sesoana moamba kek vithivpa, wo eva engivpa, hemba nomba kava indkumbim os nengsmoa ov, ava, boasala. \s1 Yesusva Vuvim Ovomnana, Doa Vuviva Wuleihana. \r Matiu 8:23-27, Mak 4:35-41 \p \v 22 Doa Yesusva hevtindim wongana botra. Hev unna, pioa plombhovmonam angavai, doa nohalm peivoe. \v 23 Doa himba mendah wongavna, Yesusva lithanamba, ninpol kovope. Doa nungi lelnam vuvi mendekli vevna, pom tuhvna, doa pomba botra ona pilivhoana. \v 24 Doa Yesusna aonghal mahalnindva murapeta ambanamba, os umnina, mendekli, ata pimba nepola vilovav, pomba botrava pilivhueinv. Doa Yesusva phonamba, vuvimba ovomnana, vuvim, ombakm, ona, wuleiho. Doa vuviva os wuleihana eva ombakva, wo pomba beswonam lithapihavna. \p \v 25 Doa Yesusva hevtindim unna, yimba pem vivna, es hevpa yimba kamba lovahthamnavnamoa beswonamba? Doa pem vivna Yesusnapenam, snal hevpa lohv hona tendoriniva, vuvi ombak hena moamangas hilliv, doa wuleihiv? \s1 Yesusva Mongom Daikakamungilm Sishona Vrena, Nomba Tihsongomungil. \r Matiu 8:28-34, Mak 5:1-20 \p \v 26 Doa Yesustindiva pethara peivna plombra nohalm, Gerasanindna pethara. Ten nomilm lohvm, wo Galili provinsva honamil lohvna. \v 27 Doa Yesusva mongom indhanarinim nonglana di, Gerasanindrinim, wo doara tihsongova hena nihmera saivmanana, doa himba os daikaka velohvna, weisva mindnam khuawol venana. Doa himba nihps lohmana vevna, deuvrava lilohvnamoa, owai, himba pethara lilohvna pokamahulsra. \p \v 28-29 Doara nomba tihsongova nomba indhanarinimba wohkevruwul alohvna, wo noinda indhanamba hemba wena ninginamba, os waiaevvna beswonam. Doa heva os himba wemba nomba pokpingalohvna, henga indhanahuiram pholahangalohna. \p Doa nomba indhanariniva Yesusmba nonglanamba, doa Yesusva tihsongom unna, yeoa pewoleihu hona indhanarinimoa. Doa indhanariniva Yesusna novra pethara pelpena, dandwonam omnana, Yesus, yimba Sesoana ombol, ten sena lohvm, mani ata yimba kamba vinvav? Manam yimba kamba sahonamba vinvav. \p \v 30 Doa Yesusva hemba omnana, pevna nihilm sevro, doa himba omnana, nihilva kanamba mindnam, himba noinda osva ona, tihsongova mindnam doara sihipiamnana. \v 31 Doa nomba tihsongova Yesusmba os alalkohona, manam yimba kamba wolanga vevav mellamba sikulmeram, owai, kamoa wolanga veo meina nihmeram. \p \v 32 Tihsongova noinda osva ishumnina, deuvmotovpa mindnam di murapeta ki hlavna sewolla. Doa Yesusva tihsongomba ophunna, wouta ango, meina nihram sihipiangu vinu. \v 33 Doa tihsongova no miena nihra sihipiangu vinna, doa nomba miemba daikaka noinda vivna, doa sewolla pihipihanamba, plombra holvoral ve, os nepola vilona. \p \v 34 Doa miena kekalvhonindva nunglinamba, doa lelnam anga, kembelnindm ishunilm monglam, kembelnindm monanindm. \v 35 Gerasanindva prapianamba, doa Yesusinda pulvo, indhanarinim nom nungli, temba doarava tihsongova saivmananamba. Pai doa himba besal lohv daipotava. Himba Yesusinda avna pikiannahonam, doa moamba beswonam himba ishovna. Doa kembelnindva pem vivna. \v 36 Doa indhanamba nomba temba nunglinamba novnamba, himba kembelnindm ishunvna, Yesusva hona indhanarinimba doa sungiavho vrei. \v 37 Doa Gerasanind indkumbi himba pem vivna os i, doa Yesusm umnina, yeoa kanaminioa geinu. Wo Yesusva henga botra sihanamba, ona, pioa henga Galili provinsram angai. \p \v 38 Wo nomba indhanariniva temba tihsongova seilva hena nihrava saivmanamba, himba Yesusmba nihnapehna omnavna, yei kaoa engai. \v 39 Doa Yesusva hemba ovomnana, owai, yeoa pevindam gavm, di owapevm yeoa os ishunu, Sesoa doa kamba sungiavho vrei. Doa himba os Yesusmba wuleihalahanganamba, doa no kembella lohmana vevna. Hev moakus unna, Yesusva kamba os venai. \s1 Yesusva Henga Mongom Mindm Wolaihaphona Beswonam. \r Matiu 9:18-26, Mak 5:21-43 \p \v 40 Yesusva henga hevna petharam phonamba, doa indhanamba indk vithimnivna, lehra yimba prov, kava yemba aevulmanavna doara. \v 41 Doa mongo indhanarini pronamba, nihilva Yairus, himba sembayangna kuwul luhunvna. Hev Yesusm mulumbdandna lohvhoamnana, doa omnana wenopnahonam, yeoa kana deuvram proo. \v 42 Himba noinda osva omnana, hevna molva mongasal avna, osomba henamba os lohmanana 12pelara, doa himba indnakra vevna. Doa Yesusva Yairusi enganamba, indkumbi monara kelvhueinna. \p \v 43 Doa mongo ungevliriniva eva avnata, doara himba tovoltowond vaomana vevna, tahonmba 12pelara vewol vena. Wo owai, indhanamba hemba sishona vrinamoa. \v 44 Wo Yesusva monam ona gana, doa nomba ungevliriniva sis engvaguavna, doa Yesusna kayenmulm tuhmanana, doa nungi lelnam tovolva wuleihana. \p \v 45 Doa Yesusva ona, an kamba tuhi? Indkumbi umnina, kava owai. Wo Pita omnana, indkumbi monara kelvhueinv, es hevpa yimba osva ov, an kamba tuhi? \v 46 Doa Yesusva henga ona, kamba tuhita, kana meississongolpetava doa kenga vrei. Kava doa nonglai. \p \v 47 Doa ungevliriniva nomba nengna, Yesusva nonora, doa hev murapeta pronamba, mulumbdandna lohvhoamnana, wo hemba eisungu vevna Yesusnapenam. Doa hev moakus omnana musera, kamba wosepul kovhoavna, noinda kava yemba tuhi. Wo doa kamba wohkikvei. \v 48 Doa Yesusva nomba ungevlirinimba ishomnana, yimba kamba lohvhoamniva pevna undnahonam, wo yemba noinda lesvhoai, yeoa beswonam gavm. \p \v 49 Yesusva mendah nomba ungevlirinimba ishomnavna, wo mongo indhanarini pronamba Yairusna deuvrini. Doa hev Yairusm os ishomnana, mopovmba yenamba doa wohdahai, gurumba pivnamba ombamba manam yimba waiprovav eva ata. \v 50 Yesusva hellenamba no moamba, doa hev Yairusmba os omnana, duusoa wuleiho, kamoa pevna undnahonam lohvhoamno. Ata kava yena mopovmba sishona vrevav. \v 51 Doa Yesusiva Yairusiva monam henga enganamba, wo Yairusna deuvra waipho. Doa Yesusva ombandhanamba ovunna, manam yimba saivvav, honangas saivra, Pita, Yon, Yems, Yairus eva ongal. \p \v 52 Doa himba hevho saivna, wo deuvnindva wuo ovna, henamba wenoppa pihangu vinvna. Doa heva os Yesusva unna, wuleihu, hona mutundisrinimba wohdahaimoa, owai, himba ninpol kovopevna. \v 53 Doa deuvnindva nomba Yesusmba los umnivna, gekala ov, doa wohdahai. \p \v 54 Doa Yesusva mutundisrinimba nomba kevrana englavalva, doa mindnam omnana, yeoa pho. \v 55 Doa himba henga vavatan vevnamba, phona beswonam, doa Yesusva indhanam nom os unna, yeoa hemoa inneoa dahu. \v 56 Doa araravalva luklukul evethavna, wo heva os Yesus hemba ovunna, manam yimba moakus uvav muserava. \c 9 \s1 Yesusva Hevna Moalamangnindm 12pelaram Wolanga Vena. \r Matiu 10:5-15, Mak 6:7-13 \p \v 1 Yesusva hevna moalamangnindmba 12pelaramba nembaomana venamba, doa hevm awothowol vena, unna, yeoa angawul vevm, doa tihsongom engvapianginvm indhanana nihmerinim, doa uvavulmungilmba sishona vewol vivm, men kava yemba awothowol vevm. \p \v 2 Wo angarava, yeoa indhanamoa os ishowol vinvm, Sesoatindiva si nemel avav, yeoa pevna indkoklamoa maivithivm, os saivra. \v 3 Wo yimba angavrava, manam yimba kinmba ianga vevra, nomba alamba, wondamba, innemba, diva, bayuva monglava, owai, doa lelnam ango. \v 4 Wo yimba angarava, wo mongova kembelnindva yemba ora, osindhivra, doa yeoa dingas wohaevulvm, verava, wo yimba henga mongona kembellamba nominiva os angavav. \p \v 5 Wo mongova kembelnindva yemba ovumnivrava, eva yenam nemelmom, doa yeoa hemoa wuleihalaha ango, wo hevna novra yeoa monglapethaoa bumb vewol viu, osm heoa nunglira, ora, kava wevsakoklana av. \v 6 Doa moalamangnindva hillinamba, os anga, wo kembella lovahmana vevna, himba Sesoana nemelmoa besal ishuvmona vinvna, doa uvavulmungilmba sishona vewol vivna hemba henga beswonam. \s1 Herot Kuwul Nengavnang Mindnam Vevna, Yesusva An? \r Matiu 14:1-2, Mak 6:14-16 \p \v 7-8 Yesusva mendekliandra vewol vevna, doa Herot kuwul moam hellena os, mongova indhanariniva mendekliandra vungu vev, noinda himba nengavnangva mindnam vevna, an hevpa vev osva? \p Wo monglava indhanamba os uvna, Yon Baptais vev, ten doara wohdahanam, henga beswonam phonam. Wo monglava indhanamba os uvna, owai, Elaita moashulnindrini vev, ten doara amana venam, henga prov. Wo monglava indhanamba os uvna, owai, mongo moashulnindrini vev, noi ten doara amana venam, henga beswonam phona. \v 9 Doa Herotva ona, Yon Baptaisnamba kuwulva kava doara kovhoamnanata, an hona mendekliandramba vev? Kava nonglalm vev no indhanarinimba. \s1 Yesusva Innemba Espeta Dambnamba, Doa Os Vewol Vena Mindnam. \r Matiu 14:13-21, Mak 6:30-44, Yon 6:1-13 \p \v 10 Yesusna moalamangnindva lovahmana vepianamba, henga ambna, doa hev Yesusm moam nom ishumnivna temura, ten hev vivna, sishona vewol vivna uvavulmungilm, eva moa besal ishunvna. Doa Yesusva hemba wongana mongona kembellam Betsaita kembellam. Hev unna, pioa aevulvohra pivho. \p \v 11 Hev anganamba, doa kembelnindva hillinamba, os Yesusm sis patvmonavna. Doa Yesusva hemba unna, lehra yimba ambei, doa hev unna, Sesoana nemeltindilmba si snal avav. Doa Yesusva hemba sishona vewol vena, nomba temba doarava uvavulmungilva aevulvnamba. \p \v 12 Yesusva os vevnamba, doa okombava helgang vovhoavnamba, doa hevna moalamangnindva 12pelara ambmanavna, umnina os, yeoa hona indhanamoa wolanga vevm kembellam, heoa aslalwol vevra vuhem eva innem. Huiva indhanamba aevvmoa, owai. \p \v 13 Doa heva os Yesusva hemba os ishunna, owai, yeoa hemoa inneoa dahwol vivm. Himba umnina, owai, pimba iaevv rotiva 5pelara eva tambkokonglava sambla, ata pimba lehra vethavavmoa. Es hevpa kava angavav, innemba sovawolalmba, owai, eva indhanapeta avma. \p \v 14 Himba noinda osva Yesusm umnina, tendomba 5000pelarava diva aevulvnamba. \p Doa Yesusva hevtindim unna, yeoa hemoa os ishunu, aevthuwul vera, di 50pelara pulundthoavra, di 50pelara pulundthoavra osangas. \v 15 Doa hevtindiva hillinamba, wo kembelnindm moam os ishunna, yeoa hui aevthuwul vevm, di 50pelara pulundthoavra, di 50pelara pulundthoavra osangas. Doa kembelnindva osangas vina. \v 16 Doa Yesusva nomba rotiva 5pelara eva tambkokonglava sambla dambnamba, doa hev ovram nov vevongo vena, ona, Sesoava lehra vei. Doa hev povmang vinna hevtindim 12pelaram, unna, yeoa povmang vinvm hona indhanam. \v 17 Doa indkumbiva hlapianamba, emba pilivhoaku vinna. Doa hevtindiva innemungilva songowol vinvna sumbra, venamba, 12pelara lohna. Doa sumbva nomba pilivhoawol vinna. \s1 Pita Yesusm Omnana, Yimba Kristus Lohv. \r Matiu 16:13-19, Mak 8:27-29 \p \v 18 Wo Yesusva hevho Sesoamba sembayang venavna, hevtindiva murapeta aevulvna, doa Yesusva ganamba, unna os, kembelnindva es kamba ningthiv? \p \v 19 Doa himba Yesusmba os ishumnina, monglava indhanamba os uv, yimba Yon Baptais, himba doa henga beswonam phona. Wo monglava indhanamba os uv, yimba Elaita, ten doara amana venam, wo monglava indhanamba os uv, yimba mongo moashulnindrini Sesoana, ten doara amana venam, wo henga himba beswonam phona doa. \p \v 20 Doa Yesusva hellenamba, hevtindim unna, yimba es hevpa ningv, an kava lohv? Doa Pita omnana, yimba Kristus lohv, ten doara Sesoa pusvundthoana. \s1 Yesusva Hevtindim Unna, Kamba Si Daharava, Doa Henga Beswonam Kava Phovav Kavna Nihna. \r Matiu 16:20-28, Mak 8:30 - 9.1 \p \v 21 Yesusva mendah hevtindim ishunvna os, manam yimba moakus unvav indhanamba, osva Yesusva Kristus lohv, owainonoa. \v 22 Kava arana ombol lohv, doa heva os indhanamba kamba si kin vreihuvmona vevav. Mundil, katekis, sembayang andranindna kuwul, himba kamba si os ovumnivav, mani yimba kana kuwulma, doa indhanamba si os kamba helvakomandhivav. Wo heva os kava si samblamongonin verava, henga si kava beswonam phovav kavna nihna. Memba Sesoana nengavnangva doara lohvna. \s1 Yesusva Indhanamba Os Ishunna, Yeoa Pevna Nengavnangmoa Wuleihu, Kanamangas Engu. \p \v 23 Yesusva indhanamba indkumbimba ishunna os, himba nomba kamba engivrava, himba nomba boasna hevna nengavnangm maivithivra, wo os engivra kamba. Heoa elsus velvohvra, hevna kruseoa indund ilvahvrava, doa os kamoa patvmonavra. \p \v 24 Himba nomba hevna nengavnangmba vewol vitava, himba nomba vuhe besallava aevulthavavmoa, owai, hemba nomba si wohdalvav. Wo heva os himba nomba hevna nengavnangmba maivithivrava, wo kam engivra, himba si vuhe besalla wohaevulthavav. \v 25 Wo mongova indhanariniva hevna nengavnangnamba vewol vevrava, wo os himba iavra manimani besalva, wo himba si os ovav, kakowa lehra. Wo heva os owai, hemba si wohdahavav, wo hevnamba manimani es si hemba mohliheivav, owai. \p \v 26 Doa himba nomba lous vritava, kamba mendeklielmba sevralmba, eva kana moamba hellelmba, hemba nomba kava si beswonamba nongalvavmoa, nonamba kava petharamba provrava. Kava henga si provav aranakambara, kavna pusambanakambara, eva ovsongolnindnakambara. \v 27 Monglava katindiva si os novnamba nunglivav, pai Sesoatindiva nemel av muserava. Monglava yeriniva himba si os mendah pehnana aevulvra, wo hevpa novnamba nunglivav. \s1 Yesusva Lohosa Venamba, Hevnakambara Lohvna, Oi Okomba, wo Hevtindim Samblamongom Lovhueinvna. \r Matiu 17:1-13, Mak 9:2-13 \p \v 28 Doa henga mongona minguram Yesusva ganamba mongo oloram indhanahuiram, osm Sesoam sembayang vaomanalm. Doa hev hevtindim samblamongom wongana, Pitam, Yemsm, Yonm, nom wongana. \v 29 Doa Yesusva di Sesoam sembayang vaomanavna, doa hevna novlomosva indatov selthoamnana, doa hevna kayenmba mindnam lovhoamnavna os i. \p \v 30-31 Doa nungi lelnam indhanarini samblava ephomnana, Mosesi Elaitai ephomnanamba, Yesusmba wai ihishovna di, nomba moashulnindrini samblava temba doarava elohnamba. Himba Yesusna pusambanakambara oholohvna, ishuvna Yesusna dahalmom. Una, Yesusmba si dahavav di Yerusalem kotara, doa os himba hevna andramba lehra vethavav, wo hona pethamba himba os wuleihavav. \p \v 32 Wo Pita, Yems, Yon hona indhanamba, himba nin shavna, doa heva os himba pulvonamba, pai, Yesusva indhanarini samblam wonisholohv hevna pusambanakambara. \v 33 Wo Mosesi Elaitai himba nomba engalmba evevnamba, doa nungi lelnam Pitava Yesusm ishomnana os, mendekli, lehra kava aevulv huiva, ata kava thindruvpa samblamong vewol vinvav, vera, yem eva Mosesm eva Elaitam, Pitava beswonamba nengvnamoa, ambo nis ishovna. \p \v 34-35 Pitava mendah ishovna, wo tekopukul pihanamba, mera ve, doa Pita, Yems, Yon himba pem vivna. Doa hev moalamangm hellepra vina tekomera, os ovna, memba indhanariniva Yesusva kana ombol lohv, doa doara heva kava hemba kikih vrena, yeoa hena moamoa hillimnivm. \p \v 36 Nomba indhanarini samblamongova nomba moamba hillivna, doa himba henga Yesusmba nunglivna, pai, hevho lohv, nomba indhanarini samblava doa engai. Doa Pitava Yemsva Yonmba himba nomba moamba ishunnamoa indhanamba owalmba nonamba, owai. \s1 Yesusva Tuendisrinim Sishona Vrena, Nom Ten Tihsongo Doara Pothomnana. \r Matiu 17:14-21, Mak 9:14-29 \p \v 37-38 Wo mongnasimba Yesustindiva nominiva vinamba, oloriniva peivna, doa indhanamba mindnam Yesusinda kusovna, nonglalm. Wo indhanariniva mera lohvna no indhanahovra, ambo himba Yesusm ishomnavna mindnam, guru, kana ombolva mongongal lohv, tihsongova doa doara pothomnanamba, wo yeoa hemoa beswonam naengho vrevm, os daha sishona vro. \p \v 39 Mongnanamba tihsongova hemba kevralohvpa, wo himba kingenangas ondawolohv. Wo petharam vendpipahavpa, os eisvpa, mius mengra koletwolv. Tihsongova nomba sahoklal, himba lelnamba pewolehalohvmoa, ambo wowonapetam pewolehalohv, omnana, ombna nihrava buhumbh phovhoalohv. \v 40 Yenisrava kava yena pevtindimba os ishuni, yeoa kana ombmoa sishona vrivm, doa himba lehloh viva, wo heva os owai. Wo pev eva hemoa, ye bavo sishona vretok. \p \v 41 Doa Yesusva nomba indhanamba os ishunna, yimba indhanakokla vilov, yimba kamba mindnamba ningminivmoa, osm Yesusva hona otolmba ata sishona vrevav. Sleima yena kindava kamba wuspromana vinvma? Doa aralm omnana, ombpovmoa hom waiproo kaindam. \p \v 42-43 Wo ombolva Yesusindam ganamba, doa tihsongova hemba pethara vendlahana, wo ombolmba eisungu venavna. Doa Yesusva nomba tihsongomba engvapiangamnana, os ombolmba sishona vrena. Wo Yesus aralmba os omnana, kleihungao beswonam. Wo indkumbiva una, pai pai Sesoava keknamangas lohv. \s1 Yesusva Henga Hevtindim Unna, Kamba Si Dahavav. \r Matiu 17:22-23, Mak 9:30-32 \p Wo Yesusva mendekliandramba vewol vevna, wo indkumbiva nunglinamba, pai pai, es hevpa vev. Doa hev hevtindim unna, \v 44 yeoa beswonam hillinvm, Sesoava si kamba indhanakoklana englisra desvhueinvav. \v 45 Wo Yesusnamba hillinamba hona moamba, wo heva os owai, himba tit vivna, plalmomba manara dihi? Sesoava moana plalva komandhinna, wo himba pem vivna, Yesusmba osahmanalmba plalmomba. \s1 Yesusva Hevtindim Unna, Manam Yimba Aslakusla Vevav Osva, Kaoa Mendekli Lohra. \r Matiu 18:1-5, Mak 9:33-37 \p \v 46 Wo Yesustindiva hevm mindnam asamovna, an pina kuwulva luhunv? \v 47-48 Doa Yesusva heva hev ambo lihawol vinna hena nengavnangmba, wo hev ishunilm vinvna besalmomba. Doa hev otollinim mongom waipronamba, almangsis wolaihana hevna aonghal mahalnindna novra. Doa Yesus unna, himba nomba hona otollinimba beswonamba nunglivrava, wo nesmos vrivra, osm ora, Yesustindi, himba nomba kam eva nesmos vrivta. Wo himba nomba kamba nesmos vrivrava, himba nomba temba Sesoam nesmos vrivta, nom kam hom wolaihapranam. Wo himba nomba yeriniva sisva gavrava, osm ora, ata homeis eusilmba vetakolavm, doa hemba nomba yimba si os nunglivra, kana mendekli luhunv. \s1 Yesusva Hevtindim Unna, Henomba Pina Mongawa Andranindrini Luhunv? \r Mak 9:38-40 \p \v 49 Doa Yon Yesusm os ishomnana, mendekli, kava mongom indhanarinim nunglina, himba yena nihilmba sevravnamba, nona tihsongom engvapianginvna indhanana nihmeriniva. Wo heva os kava hemba ovumnina os, mani yimba Yesustindirinima lohvma. \p \v 50 Doa Yesusva Yonmba os ishomnana, manam yimba hengava ovomnavav snamba indhanarinimba owai. Mani himba pina ungundrinima, owai, himba pina mongawa andranindrini luhunv. \s1 Yutanindna Meisungund Yesusm Kanandhimninamoa Beswonamba. \p \v 51 Doa Sesoava Yesusmba murapeta waingalmba vevna hevindamba, wo noinda Yesusva putpiahui vevna, Yerusalemramba himba elsus galohvna. \v 52 Yesusva mendahva gavnamba, himba monglam hevtindim mi wolanga vena, moam ishunilm mongona kembelnindm Samaria pethanindm. Himba os unna, Yesusva ata huiva phovav, yeoa vuheoa kokolma vinivm. \p \v 53 Doa heva os nomba kembelnindva ovumnina hemba, owai, Yesusva Yerusalemram gav, huiva ata livavmoa. \v 54 Wo Yesustindiva hillinamba, doa Yemsiva Yoniva himba musk evevna, doa hev Yesusm ohomnana, mendekli, pioa Sesoamoa osihmini, osm ora, heoa suweoa vetpipahara hona kembellaoa, wo hona kembelnindmoa vitivhoara. \p \v 55-56 Doa heva os Yesusva hemba novna nongalnamba, os ovunna, owai, wo hev mendah wongavna mongona kembellam. \s1 Yesusva Indhanamba Os Ishunna, Manam Yimba Katindilmba Ombamba Saivvav Owai, Yeoa Boasna Ningvm Beswonam. \r Matiu 8:19-22 \p \v 57 Yesusva hevtindim wongavna monam, mongo indhanarini pronamba, Yesusm omnana, yimba mongona kembellava gavrava, eva kava prongas vevrata domba. \p \v 58 Doa Yesusva hemba ishomnana os, yeoa boasna beswonam nengo. Vuhemba kanamba besalva lohvmoa. Miemba himba lovahmana vevpa, doa heva os hena lamba lohv. Wo tuawava himba amana vevpa, doa heva os hena lamba lohv. Kava arana ombol lohv, wo heva os kava vuhehui. \p \v 59 Wo mongova indhanariniva pronamba, doa Yesusva hemba os ishomnana, yeoa katindim petheinu. Doa himba Yesusmba henga os ishomnana, dawonam sewonam. Ka boasna gavai, kavna aramindm singvelm, wo kava henga si provav, yemba pethamnalmba. \p \v 60 Doa Yesusva hemba henga ishomnana os, manam dawonamba, yeoa kamoa daipotangas pethamno, wo os si yimba indhanamba ishomana vinvav moamba, Sesoatindiva si nemelva avav. Wo hona andrava memba yimba velmba vevpa, yeoa owai veo, arapevmindva si mind owal hev singvivav. \p \v 61 Wo mongova indhanariniva pronamba, wo hev Yesusmba os ishomnavna, mendekli, kava yetindilm sihalm vevta, wo heva os kava boasna deuvram garava, kavna owalmba ishunvav, yemba kava wohwuleihawol velahangavav si. \p \v 62 Doa Yesusva hemba henga olhmona omnana os, himba nomba Sesoatindilmba lohvrava, himba nomba Sesoana lukandra vevav. Wo manam himba lumba velahavra, sisnov venga ve hevna osom deuvm owalm. Himba manam duus vevra, ambo Sesoana andrangas nis vevra. \c 10 \s1 Yesusva Indhanamba Mindnam Pusvund Vena 72pelara, Unna, Yeoa Kana Andra Vivm. \p \v 1 Doa dawonam Yesus mendekli monglam hevnam andranindm pusvund vena, hev mindnam pusvund vena 72pelara. Unna, yeoa bukethungu vevm, henoi engavra, henoi engavra, wo yeoa mi angawul vevm no kembellam no kembellam, kava si provav sis. \p \v 2 Wo hev henga olhmona unna, innemba mindnam lohv osorava, doa heva os osondranindva espeta aevulv. Doa osona aralva mendekli lohv, yeoa hemoa osihminivm os, mendekli, osonnamba mindnam yenamba doa nihil lohv, yeoa pevna andranindmoa wolanga veo, wo himba si meilna vivra innemba pevindam. \p \v 3 Wo Yesusva mendah nomba hevna andranindmba ishunna, yeoa beswonamangas angawul vevm. Yimba si ungundhovra lovahvav, os ora, sipsip otol ten sungeitwonda ailgutho vrivm hovra. \v 4 Noinda yeoa lelnam ambo angavm, wo manam yimba kinmba iangavav, di, wonda, spato. Wo monarava manam yimba lovahthamnavav mongomba, osmba ora, indhanamba moa waiishovra hemba owai. \p \v 5 Wo yimba mongona deuvrava ephovrava, doa yeoa boasna deuvnindmoa os awothowol ohovo, Sesoa yemoa nesmos vewol vera, wo os yimba beswonamba aevulvra. \v 6 Wo mongova nomba indhanariniva os nengvra, kava Sesoana moarava indwonam avra, doa himba yena moamba si os hellevav, indwonam avav. Doa snamba indhanariniva lohmba owai vetava diva, doa yena moamba si os henga pevindam prunvav. \p \v 7 Wo yimba mongona deuvrava ahavrava, yeoa nengas evevm inneoa, temba nomba deuvnindva yemba dahwol vivrava. Heoa yemoa dahwol vivra esesm, moa ten pev ihishomana evinvm. Manam yimba mongona deuvrava vongakliha evevav owai. \p \v 8-9 Wo yimba mongona kembella ephorava, wo nomba kembelnindva yemba beswonam kanandhinvrava, doa yeoa nengas inneoa evevm, temba himba yemba dahwol vivrava. Doa dioa yeoa uvavulmungilmoa wolapho evevm, eva kembelnindm os ihishunvm, Sesoava os yemba unv, heoa katindilmoa saivra, doa kana keusingi aevulla. \p \v 10-11 Wo mongona kembelnindva yemba ovunvrava, doa manam yimba diva ahavav owai. Kembel hovra elohvhunu, os ihishunu, kava yemba wohwuleihawol velaha engav mongona kembellam. Wo eva yena pethasmovpa kava bumb vewol evev hui kavna monglariniva. Sesoava yemba oi nembaomana vei hevtindilmba, heva os owai, yimba aongpa vi. \p \v 12 Wo Yesusva mendah hevna andranindmba 72pelaram ishunvna os, tanam si Sesoava indhanamba lesvhoawol vevav, doa hev si os indhanakoklamba kinwonda plothunvav esesm. Sesoava si Sotom kembelnindmba kinwonda plothunvav espeta, heva os nomba kembelnindva, temba yemba si ovunvrava, hemba nomba si Sesoava kinwonda plothunvav mendekli. \s1 Yesusva Unna, Kava Wavra Vinv Indhanakoklam, Nomba Temba Hevmba Weihaloh Vewol Vivmoa. \r Matiu 11:20-24 \p \v 13 Kava wavra vinv indhanamba Korasin kembelnindm eva Betsaita kembelnindm. Himba pina Israelnind, himba kana mendekliandram doa novna nunglina, doa heva os owai, himba hevna indkoklamba wuleihinamoa. Kava ungundna petharamba doarava gatava, wo mendekliandrava doarava vinta hena novra, himba doara hevna indkoklamba wuleihita, Tairnind eva Sitonnind. Hev hevna indkoklamba ata wuleihita doara, doa kayenkola vevravta, eva pethasavna avta. \p \v 14 Doa Sesoava si hemba kinwondava eusil plothunvav Tairnindm, Sitonnindm. Doa heva os himba si Korasinnindmba Betsaitanindmba kinwondava mendekli plothunvav. \v 15 Sesoava si Kapaniam kembelnindna nihilmba wivewol vevavmoa owai, hevpa si hemba kinwonda plothunvav os i, doa himba si os moainalla peivvav suwekembellam. \p \v 16 Yesusva mendah hevna andranindm 72pelaram ishunvna os, himba nomba yena moamba kek vithinvrava, memba osm, himba nomba kana moamba eva kek vithivta. Doa heva os himba nomba yena moamba aongpa vivrava, memba osm, himba nomba kana moamba eva aongpa vivta. Wo himba nomba kana moamba aongpa vivrava, memba osm, himba nomba Sesoana moamba eva aongpa vivta, temba kamba homba wolaihapranamba. \s1 Yesusna Andranindva 72pelara Lovahmana Vevnamba, Henga Ambe. \p \v 17 Yesusva hevna andranindmba doara wolanga vungu venamba, wo henga himba eksuwulpravna. Doa hev indk vithivna, mendekli, kava yena nihilva sevrivna, os andra vivna, doa tihsongova eva kana moamba hillinvnamba, os gapiangu vevna. \p \v 18 Doa Yesusva hemba ishunna os, lehra, kava doara nonglana Setanmba tihsongona kuwulmba, himba Sesoanaminiva wohpelpenamba, ona wing vev, \v 19 hillu, kava yemba doara awothowol vena, noinda yimba indkumbiva moamba mendekliva ilvahv, wo yimba lovahmana vevrava, wo yimba saipumka dongolmka dathovrava, yemba helvevavmoa, owai, Setanmba himba yemba indkokla vewol vevavmoa. \v 20 Tihsongova doa yena moamba hilliv, memba besalta. Wo heva os yeoa avm eisnakra, noinda Sesoava doa yena nihilva novol vewol vinna hevna bukurava. \s1 Yesusva Indk Vethamnavna Sesoam Aralm. \r Matiu 11:25-27 eva 13:16-17 \p \v 21 Doa nonamangas Sesoasongolva Yesusm otuhomnana nengavnangm henam, doa Yesusva indk vethavna, ona, ara yimba mendekli kuwul wulluhunv, vei ovna eva pethana. Yena moamba besalva yimba doara komandhana, wo nonoanindva himba levrapivolnamoa. Doa indhanamba nomba temba snakolava euvmona vevpa, yimba hemba ishunna, wo himba levrapivolv. Yimba lehra vena pevna nengavnangnamba. \p \v 22 Yesusva mendah hevtindim ishunvna, Sesoa ara doa kamba wolaihana, honamba andrava velmba, wo noinda indhanamba owai, kana plalmba velokusa vivavmoa, arangas vev. Wo indhanamba owai, kana arana plalmba velokusa vivavmoa, kavangas vev. Indhanamba himba nomba kana aralna plalmba velokusa velmba vivrava, kava hemba ambo numhowol vevra nomangas. \p \v 23 Wo Yesusva mendah hevtindim wonavna hevho, doa hev unna, yeoa indk vithu, Sesoava doa yemba mindnam und vewol vevna, doa noinda yimba pevna novnamba nungliv kamba. \v 24 Indhanamba mindnam doara aevluwul vevna nonoanind, moashulnind, kuwul, himba kamba nonglalm vivna, kam kana andram. Doa heva os himba nunglinamoa, yengas nunglina. Himba hellelm vivna kana moamba, doa heva os owai, yengas hilliv. \s1 Yesusva Indhanamba Os Ishunna, Yeoa Indhanamoa Monglamoa Kolvrowol Vivm. \p \v 25 Wo mongo katekis pronamba, doa himba Yesusna nengavnangva lehalm vevna, osm ora, ata sahonampetam ishovmi? Hev osahmanana, guru, mani kava si vevav, wo noinda kava beswonamba wohavav yunalmba, wo eva Sesoaindava phovav? \p \v 26 Yesus omnana, Sesoana lohohmomba es novol velohv? Yimba nonora lohvma? \p \v 27 Katekis omnana, os novol velohv moamba, \q1 Yeoa Yawe Sesoa mendeklimoa pevna undnahonam und vivm, wo nengavnangva yenaoa hemangas vinivm. Doa yeoa indhanamoa monglamoa und vewol vivm, os pev men pevm und vewol vivm. \rq Lo 6:5, Wok Pris 19:18\rq* \m \p \v 28 Doa Yesusva hemba omnana, lehra yimba oi, yeoa moaoa honamoa wohengvm, wo osva si yimba yunalmba wohavav. \p \v 29 Doa heva os katekisva Yesusm henga osahmanana, anmundm kava kolvrowol vevav? Kavnamangasmi? Noinda osva osahmanana, Yesusva ata homeis os nengvav, himba titnam ov. \p \v 30 Doa Yesusva hemba olhmona omnana, mongova indhanariniva Yerusalemriniva nongavna, Yeriko kotaram gavna. Doa monarava himba yukovnindm monglam anongla vena. Wo himba vena, hevm hilvina, di dumbumni, pikian selvowol vini nihrini, wo doa hevpa os wohgapiana, hemoa di pelaha angana, hemba wohkovopena. \p \v 31 Wo mongova indhanariniva no monam provna, himba sembayang andranindrini lohvna, os ningthivna, pris, wo himba nonglana nomba indhanarinimba, temba kovopiasambaihanamba, ona, men dahawov monara, doa heva os himba sishona vrenamoa hemba, ambo himba nis kohosihana, os gana. \v 32 Wo mongova indhanariniva sis henga provna, himba eva sembayang andranindrinita, os hemba ningthivna, Livait. Himba eva nonglakohanata nomba indhanarinimba, temba monarava dahawovnamba, wo sishona vrenamoa, nis ambo kuvhoana. \p \v 33 Wo no indhanariniva mendah dahawovna monarava, doa mongova indhanariniva sis henga pronamba, himba ungundrini lohvna, Samaria petharini. Wo hevpa no monam gavna, wo hev nomba indhanarinim nonglana, doa wavra vovhoamnana. \v 34 Wo hev ganamba murapetam, avhoamnanamba, doa wosavatovol poswol venavna, olivpolna wainna nona vewol venana wosavamba, doa ningemna. Doa hev no indhanarinim omnana, yeoa kana donkisra avhoao hui, wo os tungungana kuksaruvramba, os nesmos vrena. \v 35 Wo mongnasiva nomba ungundriniva galm vevna henga no monam. Boasna himba 10 kina levranamba hevna wondariniva, wo lerahona kuksaruvna aralm, ona, yeoa wosavamungilmoa honamoa dahowovm. Kava henga si provav, yemba nongalka vevav. Yimba pevna dinamba innemba dahowotava, yemba si kava esesmba dembrahovav. \p \v 36 Doa Yesusva olhmonamba ishopianamba, mendah katekismba nomba ishomnavna os, es yimba nengv, nomba samblamong indhanamba embawuvnamba, nonglakov vrevna helvamungilmba. Heni indhanarini nomba samblamong indhanamba beswonamba vevrana helvamungilmba, osm ora hevnamangas? \p \v 37 Doa katekisva Yesusm omnana, himba nomba temba wavrava vovhoamnana, wo kolvrana hemba. Doa Yesusva omnana, lehrangas hevm yimba oi honamba, doa yeoa honaoa osangas viliwulkohao. \s1 Yesusva Sehelinda Avna. \p \v 38-39 Wo Yesusva hevna aonghal mahalnindva mendah wongavna monam, doa mongo kembella wonpho. Ungevliriniva sambla ahavna diva, nihilva vei, Mata eva Maria, etelmosalal. Doa Mata Yesusm omnana, yeoa sihao hom kana deuvram, hui aloho. Wo Yesusva osangas wohvena. Wo hevpa moa ishunvna, Mariava himba murapeta ahavna Yesusinda, moam hellemnalm. \v 40 Wo heva os Matava innesowa vinvna nom indhanam indkumbim, doa hevpa Yesusindam ganamba, Yesusm omnana, kana moasalalmoa wolaihaphotok, kam kolvrara, om kamba nombolvhoaima. Es yimba nengv? \p \v 41-42 Doa Yesusva hemba omnana, Mata, yimba mindnam vev, wo eva yimba mindnam nengavnang vungu vev. Heva os men honi wohkuvhoawol vev, nomba temba yimba nengvpa. Mariava doa nengei honamba, wo noinda kava hemba wolaihaphovavmoa owai. \c 11 \s1 Yesusva Hevna Aonghal Mahalnindm Os Ishunna, Yimba Sesoamba Sembayangmba Velmba Vinivrava, Honamangas Yeoa Engivm. \r Matiu 6:9-15 eva 7:7-11 \p \v 1 Yesusva sembayang vevna, wo sembayang vepianamba, doa mongo hevtindirini omnana, mendekli, kam numhowol veo hona wevsam. Yon Baptais doara ten hevna aonghal mahalnindm numhowol vena, Sesoamba sembayang vemnalmba, yeoa kamoa os numhowol veota. \p \v 2 Doa Yesusva unna hemba, yeoa os ishumnivm Sesoamoa, \q1 Ara, kava os ningv, indkumbioa yena nihilmoa longong ovrivra. Temba yimba avpa pevnakambarava, nenglelnam prowolavra. \v 3 Yeoa kamoa inneoa dembrahunvm os detimangas. \v 4 Yeoa kana indkoklamoa maivethinvm, manara kava doa maivithinna indkoklamba, nomba temba indhanamba indkumbiva kamba vinvnamba. Yeoa kamoa kelvhueinvm, ata homeis Setan kam newondmoa ishunvm. \m \p \v 5-7 Doa Yesusva mendah hevna aonghal mahalnindm ishunvna, hevpa olhmona unna os, owapevpa yenamba sinimba prorava ehalliniva, yem nonglapho, wo heva os yimba innehui avra nonamba, yimba es venavav? Yimba sehpevna deuvram garava, yimundtomda lohvra, omnavav, seh phorava, innepeta kam aiv vraho, plawapeta samblamong. Kana owal kamba engpraiva sihovranam oklamini. Wo innemba kava iavmoa, dahwolalmba hemba. Doa noi tendorini yemba omnavav dihi, owai, tuvpa doa kolvolohv, katatanamba ninshav. \p \v 8 Nomba yena sehpevpa himba yemba innemba lelnamba dembrahovavmoa, doa heva os yimba hemba beswonam loushuiva omnavrava, yemba ata dembrahovav. Heva os Sesoava snamba owai, yemba lilnam vrahovav, noinda yeoa hemoa osihminivm. \v 9 Yeoa Sesoam osihminivm, wo himba yemba dembrahunvav. Wo yimba aslalvrava, wo yimba os nunglivav. Wo yimba yimundtomdava olvohmanavrava, wo Sesoava yemba osva os unvav, saivo. \v 10 Manara, indhanamba himba nomba osihminivrava Sesoamba, himba nomba dumbvra. Wo himba nomba mana vemam aslalvrava, eva himba nunglivavta. Wo himba nomba tuvpethalla olvohvrava, hemba nomba Sesoava os unvav, saivo. \p \v 11-13 Yimba hona indhanamba pethanindva indhanakokla av, doa heva os yimba inne besal deiswilv pevna tomotalmba. Wo yena ombpovpa yemba tambkomba osahmanarava, wo yimba saipusuhlava wurahovavmoa owai. Wo yena ombpovpa yemba ayamsumba osahmanarava, wo yimba dongolva wurahovavmoa owai. Sesoava yena aral sena einv, wo himba besalangas lohv. Eva yimba hemba osihminivrava, pevsongoloa yeoa kamoa wolaihaprinvm, wo himba wohvevav osangas. \s1 Yesusva Indhanam Unna, Sesoa Doa Kamba Poauothona, wo Noinda Kava Tihsongom Engalpiangav. \r Matiu 12:22-30, Mak 3:20-27 \p \v 14 Doa mongo indhanarini tihsongo mungil avna, noinda moahui avna, doa Yesusva engvapiangamna tihsongom, wo nomba indhanariniva henga beswonam ishovna moamba. Doa indhanamba nunglinamba, luklukul vithivna, pai. \v 15 Doa monglava nomba indhanamba nunglivnamba nomba, himba os uvna, Setanmba tihsongonamba kuwulva Yesusmba doa poauothona, noinda himba engvapiangamni tihsongomba. \v 16 Wo eva monglava nomba indhanamba Yesusmba lihminivna, yeoa henga mendekliandram vinvm kana novra. Osva ata kava yemba liheivav, Sesoanapopol vev. \p \v 17 Doa Yesusva hena nengavnangva lihawol vinna, ona, dasalm uv. Wo hevpa olhmona unna, mongnindva hevmba ahalvamana vetava, hemba nomba mueisowa vilovav indkumbimba. \v 18 Yimba doa kamba os umni, Setanmba Yesusmba doa poauothona, wo noinda nonapopol yimba tihsongova engvapiangamnana indhanarinina nihmeriniva. Owai osva, Setanmba hevna owalmba engvapiangatava, doa hevtindiva aevvavmoa, mueisowa vilovav. \p \v 19 Owapevpa yenamba tihsongova engavapiangina indhanana nihmerini. Wo es yimba ningv, himba Setanna popol vinvma? Owai, wo noinda owapevpa hevpa yemba os ishunvra, Yesusva Sesoanapopol vevna, Setannapopolva owai. \v 20 Doa Sesoava kamba poauothona, wo noinda henapopol kava engvapiangav tihsongova. Memba osm, doa Sesoana nemeltindi av, si homeis yimba kuvhueivm. \p \v 21 Yesusva henga unna olhmona hemba, mongo tendorini kelsombovhol bunevalgona hevna deuvm kekalvho vrowovna, doa hevna wohva manimani beswonam nalohmanavav. Ona, ata kava kekalvho vrevav. \v 22 Doa heva os mongova indhanariniva provra, himba nomba kuvhoavav hemba, ata vera, hevm helvakomandha-sambaihara, bunevalgo dombmanara, woh manimani moang vuku vinvav. Nomba kelsombovho tendorinina bunevalgova ekhuanamoa hevmba. \p \v 23 Indhanariniva kamba kolvralmba owai vetava andramba, himba temba ungundrini kana. Indhanariniva indhanamba nembaomana velmba owai vetava kaindamba, memba osm, himba temba wohengalpingav indhanamba kanaminiva. \s1 Yesusva Unna, Tihsongova Indhanarinimba Pewolehatava, Si Homeis Henga Provm. \r Matiu 12:43-45 \p \v 24 Indhanariniva avnamba, wo tihsongova hena nihmera avnata, wo no tihsongova wohpholahanganamba, pewolehana no indhanarinimba. Wo no tihsongova lohmana vevna kuvundtholla, pohuira. Wo heva os owai, vuhemba lohvnamoa, eha vawolmba, doa hev henga ona, ata henga kava gavav, dom ten seilm kav pongvhoanam indhanarini inda. \p \v 25 Himba hengava ganamba, no indhanarinina nihmera sihamnav, ona, kana deuvpa besalangas lohv, manimani hevnavhora lohv. \v 26 Doa tihsongova nomba gana, owalm nemba 7pelara, nomba temba sahoklalnonoa, wo hev os mongawulm angavna, di saivoe nihmera. Doa no indhanarinimba hemba wohindkokla vovhoavna mindnam. \s1 Anmund Mindnamba Indk Vithivav? \p \v 27 Yesusva mendah ishunvna indhanamba, doa ungevlirini mindnam omnana, yimba besal, yena avapevpa, yemba temba lengnamba, himba indk vethavra. Himba yemba tetva dahovnamba, himba indk vethavra. Noinda Sesoa hemba doa nesmos vrena. \p \v 28 Yesusva omnana, yimba lehra ov, doa heva os no indhanamba, temba Sesoana moamba hillivpa, wo engivpa, no indhanaoa indk vithirata mindnam. Noinda Sesoa hemba nomba nesmos vewol vev mindnam. \s1 Yesusva Unna, Manam Yimba Kamba Osva Umnivra, Mendekliandra Vinu Kana Novra. \r Matiu 12:38-42, Mak 8:12 \p \v 29 Indhanamba mindnam kusovna, wo Yesus unna, yimba hona indhanamba sahoklal. Manara, yimba elsus kamba olvohmanav, kana novra vinu mendekliandra. Owai, ata osva kava yemba vinvavmoa. Heva os Yonava moashulnindrini nemet ten venam, honamangas kava si vinvav yena novrava. \p \v 30 Yona nemet ten venam, Nineva kembelnindva nunglinamba, una, Sesoanamini. Kava arana ombol lohv, doa Sesoava si os kamba venavav, ten nemet Yonam venanam. Doa indhanamba nunglivav kamba, wo os uvav, Yesusva Sesoanamini. \p \v 31 Yimba indhanakokla av, wo si Sesoava yemba wolapho vevav pokamarini, wo yemba lesvhoawol vevav. Wo nonamba kuwul unguvliriniva Sepanindnamba si phovav, si os himba yemba indthoawol vevav indkumbina novra, yenamba indkoklava luhunv. Nomba indhanariniva himba doara heva avna, wo hevna kembellini venamba, os prona hom, osm Solomon kuwulna moam hellelm. Wo mongova indhanariniva men yem wonav, hena moamba besalangas, kuvhoav Solomonna moamba, doa heva os yimba kek vithivmoa. \p \v 32 Wo eva Nineva kembelnindva nemet ten anam, wo sismba himba si pulvovav pokamariniva, yemba indthoawol vivav, wo uvav, yenamba indkoklava luhunv. Nomba kembelnindva Yonana Sesoamomba hillinamba, doa os himba hevna indkoklamba wuleihina. Wo mongova indhanariniva men yem wonav, himba Yonamba kuvhoav, wo heva os yimba hena moamba kek vithivmoa. \s1 Yesusva Os Unna, Sesoana Moamba Maim Oi, Lampu Tav. \r Matiu 5:15 eva 6:22-23 \p \v 33 Indhanariniva lampuva lav vravrava, himba demutsingiva lavralahavavmoa, eva velawonamba ehlathavavmoa, owai, himba sena kleihavav, osm no deuvnindva nunglivra no lampumba. \v 34 Yena novpa maim oi, lampu, wo tav mindel. Wo yena novpa dendalangasva lohvrava, doa yena nengavnangva besal lohvav, oi lampuva beswonam lovhoasiha vev. Heva os yena novpa sahoklalva lohtava, doa yena nengavnangva sahoklal lohvav, oi lampuva lovhoasiha vevmoa, wohkilvrav. \p \v 35 Yeoa Sesoana moamoa beswonam ningvm, si homeis lampu lovhoasiha vem owai vevm, wo yena nengavnangva sahoklal lohvav. \v 36 Yena nengavnangva besalangas lohvrava, yimba uvav, lampuva wohlovhoasiha vev mindnam, eskandpetava kilvralohvmoa, upsilangas lohv. \s1 Yesusva Wainena Mongo Varisinindrinim Kuwulm, Omnana, Yeoa Maivetho Nengavnangkoklamoa. \r Matiu 23:1-36, Mak 12:38-40, Luk 20:45-47 \p \v 37 Yesusva mendah ishunvna indhanamba, doa Varisinindrini omnana, Yesus proo, yem ka wainei. Doa Yesusva sihanamba, avhoanamba, wo hev mongawulm enevna. Heva os Yesusva ambo nis nevna, himba hevna englava poswol venamoa, osva temba Varisinindva hevpa vivpa hevna wevolmba. \v 38 Doa Varisinindriniva himba duus vevna, ona, pai, kana wevsamba Yesusva enginvmoa, ambo nis nev. \p \v 39 Yesus mendekli omnana, yimba Varisinindva yimba poswol velvohv ambalsisangas mok pirin pevna englam, doa heva os yimba pevna nengavnangkokla vriv, memba osm yimba merasisva poswol velvohvmoa. Noinda yena nengavnangkoklava os luhunv, yukov velm eva ten pev sahonam vilangavm. \v 40 Yimba nengavnanghui av. Es hevpa Sesoava ambalsisangas venama, owai, himba meranahonam venata. Wo eva os viuta meraoa, ten ambarasis pev vivm. \p \v 41 Yimba diva pevmangas ningv, wo heva os yeoa pevna no dioa indhanam deiswulu, nom innehuinindm, wo osva yena nengavnangva besalangas lohvav Sesoana novrava. Doa nomba temba yimba duus vivpa poswol vewolalmba, yimba hengava si duus vivavmoa honamba. \p \v 42 Yimba Varisinind yeoa pepeh viu, si homeis Sesoava yemba sahonam nongalvm. Manara, manimani osonelusva yimba elsus Sesoamba nona sembayang velvohmanav. Heva os wevsava besalva yimba vivrivmoa owapevmba, eva Sesoamba pevna indnahonam ninginvmoa, yimba owai wohviv. Yeoa wevsana besal avm, owapevm akol velm, eva Sesoam undnahonam amnalm. Wo osonelusva dombroh velmba Sesoana, manam yimba wuleihivav. \p \v 43 Yimba Varisinind yeoa pepeh viu, si homeis Sesoava yemba sahonam nongalvm. Manara, yimba os velvohv, nonamba indhanamba avhoangavnamba sembayangduvrava, yimba pevm vuhe besalmangas mim aevulalm viv indkumbina novram. Wo nonamba indhanamba maketrava kusovrava, yimba os ningv, kam indkumbi nungeilvra, sehmoa owol vivra, nihilm kanam iovolinvra. \p \v 44 Yimba Varisinind yeoa pepeh viu, si homeis Sesoava yemba sahonam nongalvm. Manara, yenamba undva sahoklal maim oi, pokama. Indhanamba titnam pokamahulsra sena diaka vevna, osva tit vivna, mana ema sahoklal merava. \p \v 45 Katekisva eva di mongawulm aevulvnata, Yesusmba hillivna, doa mongo herini omnana, nomba moamba yenamba pepehmomba, kam eva yena loumomba plothunvta. \p \v 46 Doa Yesus unna, yimba katekis, yeoa pepeh viuta, si homeis Sesoava yemba sahonam nongalvm. Manara, yimba moamba mindnam ambo ishunvpa indhanamba, yeoa os viu. Memba osm, yimba kinwonda opluthunv hemba, heva os yimba no kinwondava kullumbvmoa, iangalmba. \p \v 47-48 Yeoa pepeh viuta. Sesoana moashulnind doara heva lovahvna, wo yena simbehumunil helvakomo vivna hemba. Doa daipotava yimba nomba moashulnindna pokamamba huhmoh vewol viv, osm hemba nengeuvmona vinvra. Wo yimba memba osva vivpa, maim ui, pina simbehumunilva lehra hemba helvakomo vivna. \p \v 49-50 Sesoava doara nonorangas wohavna, wo noinda osva ona, kava si wolapra vevav kavna moashulnindm, heva os Israelnindva hemba monglamba helvakomo vivav, monglamba engilwul vevav. Wo yena simbehumunilva osangas wohvivna, Sesoana moashulnindmba helvakomo vivna doara, veiva, daipota men vewuv. Noinda Sesoava si yemba esesmba vinvav. \p \v 51 Seilmba Apelmba helvakomandhina, eunillam Sekaraiamba helvakomandhina di tempelmera, di hevm hovrahovra, vei altasengra, vei moainalvhora. Noinda yenamba esesmba luhunv, wo Sesoava si tanam yemba indkokla vewol vevav noinda. \p \v 52 Yimba katekis, yeoa pepeh viuta, yimba kunti wulvahv deuvna, wo indhanamba saivra, Sesoamomba di hillivra, kek vithivra. Doa heva os yimba komandhina kuntiva. Yimba pevpa saivvmoa, wo noinda indhanamba eva saivvmoa, manara, yeinda luhunv. \p \v 53-54 Yesusva os unna katekism eva Varisinindm nom, wo os himba pholahangana no deuvriniva. Wo himba noinda wusapramana venavna Yesusmba, doa mindnam himba sah ovruwul vevna Yesusmba. Himba Yesusna tanamolmomba hellelmba vivnamoa, himba ambo dasalm novtatholm vinivna, kevralm, osm umnivra, ora moakokla ishora. \c 12 \s1 Yesusva Unna, Manam Yimba Sambla Indnamba Lovahvav. \r Matiu 10:26-27 \p \v 1 Yesusva ishunvna Sesoana moam, wo indhanamba os kusovna i, hena moamba hellelmba, indhanamba os i ambo alapat vevna. Wo seilva Yesusva hevna aonghal mahalnindm ishunna, innemba nomba Varisinindnamba manam yimba hleinvav, himba sambla indna vilov. Beswonam ningvm, wo manam yimba hena wevolmba vinvra. \p \v 2-3 Himba ambo hevm leslala vewol ovivna, doa heva os mana emamba daipotava hehlathalohvpa, Sesoa si wohpelahavav. Wo memba yimba nonglamba owai vivpa daipotava, indhanamba si sewonam nunglivav. Wo sinimba moamba yimba ishuvrava, indhanamba okombahul hillivav. Wo moamba yimba poaitava monglamba wonishovrava, indkumbiva henga hillivav kuksaruvra. \s1 Yesusva Unna, Manam Yimba Indhana Owapevnapenamba Vinvav, Sesoanapenamangas Viu. \r Matiu 10:28-31 \p \v 4 Yimba himba nomba kana sehelva, manam yimba pemba vinvav, indhana owapevnapenamba vinvav. Himba yemba helvakomandhitava, heva os yena undmba indkokla vrivavmoa. \v 5 Heva os mongova indhanariniva lohv, yeoa hemoa pepehva vru, himba yemba helpiatava, yena undva himba suwekembella pilpipihavav. Beswonam no indhanarinimangas vru. \p \v 6-7 Yimba nonora, tuawa belkasva himba namahui, indhanamba hemba maketra sovawol vev espeta dina, doa heva os Sesoava es eva maisasa vethavav hemba, owai. Sesoana nengavnangnamba yimba kuvhueiv beltimba, wo noinda manam yimba pemba vivav indhananapenamba. Sesoava nonora lohv, tamba yenamba kuriniva, ora es phona, wo noinda manam yimba pemba vivav indhananapenamba. \s1 Yesusva Hevtindimba Unna, Yeoa Moakus Unu Musera, Kava Yesustindi. \r Matiu 10:32-33 eva 12:32 eva 10:19-20 \p \v 8-9 Yesus unna, kava arana ombol lohv, yimba himba nomba moakus unvrava muserava, kava Yesustindi, doa henga kava kav sism moakus unvav hemba osva, katindi. Kava kavna arana ovsongolnindna novra si moakus ovav osva. Doa himba nomba ishunvrava, kava tit viniv Yesusmba, doa hemba nomba kava ovsongolnindna novra ishunvav, kava tit vev. \v 10 Wo himba nomba kamba indkokla ovratava, Sesoava si nomba indkoklamba hengava nengavavmoa. Doa heva os himba nomba Sesoasongolmba indkokla ovratava, Sesoava si maivethavavmoa nomba indkoklamba. \p \v 11-12 Yemba katindimba, si sism indhanamba yemba wetat owol vivav sembayangna kuwulinda eva duanginda, himba Yesustindi. Wo heva os manam yimba mindnamba duus vivav nonamba, es hevpa pimba ishunvav? Owai, Sesoasongolva nonamba yemba otuhowol vevav, os ishunu no indhanamoa. \s1 Yesusva Olhmona Unna, Manam Yimba Mindnamba Duus Vivav Dimba. \p \v 13 Doa mongo indhanarini Yesusm omnana, guru, kana aramba doa dahana. Yeoa ishomno kana etem, aranapuwulm wohm moang velm beswonam. \p \v 14 Doa Yesus omnana hem, seh owai, kamba osmba pusvundthoanamoa yena kuwulalmba. \v 15 Yeoa indkumbi hillu, manam yimba pevmba alhuvav dirava, manara, indhanariniva himba mindnamba wohva iavrava, himba si nonapopolva wohavavmoa owai. \p \v 16 Yesus olhmona unna, mongo tendorini avna, himba dinindrini avna, innetna lohvna. \v 17-18 Hev nengna, hi si kava innemba meilna vevav, kana deuvpa mani mendeklima? Si kava honamba tupulorava, henga mendeklikumbi vevav, wo no deuvrava kava si weimb, osonna, woh, di noi dembhasiha vevav. \v 19 Manam eva kava si sahvav, si kava honakrangas wohavav, inne, woh, di no tahonnam no tahonnam. Ambo si kava indwonam avra, nawongas vevra osonnana, wainna. \p \v 20 Innetnamba os ona, doa heva os Sesoa omnana, yimba nengavnanghui, ata sinimba yemba dahavav. Wo no wohva innemba yimba meilna venamba, an si iavav hevmba? \v 21 Memba lehvrav, mongo indhanarini meilna vev wohna osonnana hevmba, doa heva os Sesoana novrava himba owousra polohv. Manara, himba Sesoamba undnahonamba lohvhoamnavmoa. \s1 Yesusva Unna, Manam Yimba Duus Vivav Wohna Innenamba. \r Matiu 6:25-34 \p \v 22 Yesus hevtindimba henga ishunna, manam yimba mindnamba duus vivav wohna innenamba, osva ata mani kava pikianalmba vreivav? \v 23 Yena nihva innemba nelmangasva lohvmoa, wo eva yena nihva pikianmba vewolalmangasva lohvmoa owai. Yeoa keknamoa pevna undm ningvm. \p \v 24 Nengam kava ov kungem tuawam, himba osomba hiluvmoa, osonnamba himba psewol vivmoa, wo himba meilna vivmoa deuvrava. Doa heva os himba beswonam euvmona vev. Manara, Sesoa doara doa hemba innemba vinna. Wo heva os pi indhana tuawamba kuvhoawol viv Sesoana novrava. \p \v 25-26 Himba nomba yeriniva duus vaomana vetava mindnamba, wo himba nomba hevna tahonmba mumushhoa vrungavma noindava, owai. Yimba es hevpa eva nomba vevav, memba mani mendeklima, noinda manam yimba duus vivav, mana emamba monglamba. \p \v 27 Nengam kava ov solam, himba huhmohna vilov, wo huhmohva nomba hevhopolmoava phovmoa, owai, Sesoava hemba nenga vrev, wo noinda huhmohva henamba mindnam kuvhueiv Solomon kuwulna huhmohmba, temba wohtnamba wohlohvnamba doarava. \v 28 Sesoa hev kulva posrava nenga vrev, heva os no kulva ambo eusil, mani mendeklima. Detiva nemel phov, heva os simerava kongla henga vilovav, wo indhanamba suwera singivav. Sesoa hev vevpa, heva os pi indhana kuvhoawol viv no kulmba. Wo noinda Sesoa hev yenamba nesmos vewol vevav huhmohmba, noinda himba mindnam pimba und vewol vev. Manam eva yimba duus vivav, manara, doa doara Sesoava hev wohav. \p \v 29-31 Manam yimba elsusva nengeuvmona vevav nomba, innem eva pom hlalm. Yimba manam duusva mindnamba vivav innemba. Puehalnindva mindnamba duus viv innemba aslalalmba, doa heva os yimba owai, Sesoa arapev himba doa yenamba nunglini, himba innem aslalv. Doa yeoa ehlana andra viu, Sesoatindim patvunilm, memba andramendekli. Wo os Sesoava hevpa yemba innemba daswolvav. \s1 Yesusva Olhmona Unna, Yeoa Diandra Viu, No Yena Diva Si Mueisowa Vinvavmoa. \r Matiu 6:19-21 \p \v 32 Yimba katindiva espeta kuvulv, wo manam yimba pemba vivav, ara yemba doa ninginna, kava si hemba kavtindilm nembaomana vevav. \p \v 33 Yeoa pevna wohoa indhanam deiswulu, dim nonam dombolm. Wo no dioa indhanam deiswulu nom innehuinindm. Os yimba diva pevmba dumbvav, nomba temba si mueisowa vevavmoa. Memba osm, yimba pevna wohna dina meilna vivav Sesoainda sena, wo nomba si yunalm wohnalohvrava, mueisowa vevavmoa. Yukovnindva dumbvavmoa, wo wolwava indkokla vewol vivavmoa. \v 34 Noinda osoa viu, no vuherava yena wohva naluhunvpa, no vuhemba yimba elsus ningminivavta. \s1 Yesusva Olhmona Unna, Yeoa Beswonam Kekalvhonindilm Lovaho. \r Matiu 24:42-44 \p \v 35-37 Yeoa beswonam kekalvhonindilm lovaho. Maim uvra, bisnisnindrini av, wo hena kekalvhonindva hena deuvm kekalvho vrimniv. Nonamba bisnis nindriniva garava mongona kembellamba tihramba, kekalvhonindva uvra, ata prorava, pivva lelnam tuvoa hemba vileihimnivav. Wo bisnis nindriniva prorava, tuvm vindini, ora nongalsiha vera hevna kekalvhonindm, mendah novkaka aevulv. Himba ata osva verava, unvav, aevultho, doa hevna kayen wambkomb vre hutewonam, doa inne dahwol ve, wo osva no kekalvhonindva himba indk vithivav. \p \v 38 Eva himba bisnisnindriniva sihovranamba provra, nongalvra, mendah aevulv, doa hev no hevnam kekalvhonindm nesmos vewol vevav. Yimba kana andranind os viu, no besal kekalvhonind ten vivm, yeoa boasna meilna vildavm pevm, wokla lavrawol vivm pevm. \p \v 39 Manara, deuvna aralva nengtava, osva ata yukovnindriniva sinim provav, doa himba no sinimba novkaka wohavav, hevna deuvm kekalvho vrowovav, wo osva hena deuvpa beswonamangas lohvav. \v 40 Doa yeoa novkaka aevvm. Kava arana ombol lohv, wo kava henga si hona petharamba provav, si homeis yimba tit vewuvm kana prolmba. \s1 Yesusva Olhmona Unna, Andranindrini Besal Novkaka Amnavna, Hevna Kuwulna Prolmoa. \r Matiu 24:45-51 \p \v 41 Doa Pita Yesusm omnana, mendekli, hona olhmomba memba yimba ovpa, kam yimba ishunvma pevna aonghal mahalnindm ora indkumbim? \v 42-44 Mendekli unna hemba, yeoa indkumbioa mongawundna vivm, beswonam kana andra vivm. Doa yemba kava wulengu vevav kekalvhonindilm, kavna andranindm innem dahwol vawolalm elsusm. \p Wo kuwulva prorava, hevna kekalvhonindrinim nonglavra, lehra vev, doa henga kekalvhonindriniva indk vethavav. Kuwulva hemba os omnavav, yimba lehra, daipotava kava yemba desvhoav, kana manimani kekalvho vrowolm. \v 45 Wo heva os no kekalvhonindriniva sahoklalva lohtava, himba os nengvra, kana kuwulva wenokomba vev, ata provmi, owaimi? Doa os himba innengas nevra eva biangas nevra, doa dai ovra, andranindm owalmba helvowol vevra. \v 46 Himba os nengvra, kana kuwulva lelnamba si provavmoa. Wo heva os kuwulva henga lelnam ata prorava, yumna velavav, doa himba kekalvhonindrinim nom helvevav mindnam, doa wolaihaphovav amballam puehalnindilm. \p \v 47 Nomba kekalvhonindriniva himba doara lihamnana kuwulna nengavnangmba, ona, yeoa os vevm. Doa heva os himba osva lihrava avnamoa, wo noinda hemba kinsomb plothomnana mendekli. \v 48 Wo mongo kekalvhonindrini lohvna, himba kuwulna nengavnangmba espetambo lihamnavna. Wo himba indkoklapeta vevnata, ona, kuwulva ata kamba kinwondava mindnampetam plothomnavav. Doa heva os owai, kuwulva hemba ambo espeta venavna, yimba espetambo lihavna kana nengavnangmba. \p Hemba nomba Sesoava moamba mindnam dembrahunvrava, hemba nomba Sesoava si os ishunvav, yimba andra mendekli vinama kainda? Hemba nomba Sesoava wohva dembrahunvrava mindnamba, kana kekalvho vru, hemba nomba si Sesoava henga unvav, kavmoa henga dembrahunu mindnam. \s1 Yesusva Henga Olhmona Unna, Kava Osm Prona, Indhanamba Hevmba Noinda Daosva Ohovra. \r Matiu 10:34-36 \p \v 49 Hev mendah olhmona unvna, kava osm prona, suwem tithoalm pethara, wo kava mindnam nengv, suweoa lelnam wohtaihangara. \v 50 Si kamba nihsesoava venavav, wo kava mindnam nengv, lelnam kamoa venavra, osm kav pungarava, wuleiha. \v 51 Es hevpa yimba kamba os ningminivma, Yesusva osm prona, osm daosmom ovunilm? Owai, kava osm prona, osm mongnindva mongnindva hevm daos ohovra. \p \v 52 Si sewonam mongawatindi 5pelarava aevulvav mongawaduvra, wo si himba momong vildavav, vera, samblamong lovahvra, sambla elohvra. Doa hevm daosmoa ishuvra kanilm. \v 53 Aralva ombolm okosvevra, ombolva aralm okosvevra, avalva eva molm okosvevra, kolalva puwelm okosvevra, puwelva eva kolalm okosvevra kanilm. \s1 Yesusva Unna, Yeoa Lihra Avm, Yenamba Lesvhoawolalmba Si Prunvav. \r Matiu 16:2-3 \p \v 54-56 Hev mendah ishunvna, nom ten engvalvohmana vevnam, yimba nungliv tekomba, wo tekova nosisva provpa, yimba uvav, pomba ata hasvovav, wo osangas phovav. Wo eva yimba vuvimba hillivpa, nosisva provpa, yimba uvav, pom engv, wo osangas phovav. Yimba doa lihawol vivta tekomba eva okombamba, doa heva os yimba tit viv honamba, si yena lesvhoawolalmomba phunvav. Yimba pev maim os uv, kava lehra, heva os owai. \p \v 57-59 Yeoa beswonam ningvm, besalmonam engivm. Os men, indhanariniva yemba perkara waivelmba vevrava, pioa duangindam engara, kana perkaramom hellelm. Wo heva os hui doara monara pevmoa beswonam eknowoho. Si homeis yimba duanginda ephorava, wo duang polisim wohtvav, kevru buiram hemoa. Yemba buirava wolaihasihatava, yimba lelnamba si phovavmoa buiriniva, owai. Yeoa pevna melm hehla vewol vaomana veo, verava, mongova poaitava lohvavmoa. \c 13 \s1 Yesusva Indhanam Unna, Yeoa Pevna Indkoklamoa Wuleihivm, Homeis Si Sesoa Yem Esesm Vinvm. \p \v 1 Yesusva ishunvna indhanam, wo henanam indhana mongla nongal-pulvonamba, doa hev umnina, os kava hillina, monglava Galili provinsnindva doa angana tempelduvram, Sesoam sembayang venalm, tata wesang vivna. Doa mendah vivna osangas, doa Pailat duang hevna valgonindm wolanga ve, helvakomolm. \p \v 2-3 Yesus unna, yimba os ningvma, hona Galilinindva himba indhanakoklanonoa, wo himba hevna owalm wohkuvhoawol vina, indkokla velmba, wo noinda Sesoava hemba kinmba mendekli plothunna? Yimba os ningvma? Owai, yeoa pevm weihaloh vewol vivm pevna indkoklarinioa. Si homeis yemba esesm vinvm, wo eva yemba indkokla vilovm. \p \v 4-5 Yimba pev nonora, Siloam kembelnindmba hemba 18pelara deuvnahonam plel vena, os wohdalna hemba. Wo yimba os ningvma, himba indhanakoklanonoa, wo himba hevna owalm Yerusalem kotanindm wohkuvhoawol vina, indkokla velmba? Owai, yeoa pevm weihaloh vewol viu pevna indkoklarinioa. Si homeis yemba eva indkokla vilovm. \s1 Yesusva Olhmona Unna, Yeoa Denwitmsna Besal Vilo Sesoana. \p \v 6 Yesus olhmona unna, indhanariniva wombamba endhanamba hevna denwit owalnahonamba, doa hevpa nonglaka vrowovna, tahonmba samblamong vevna, osm vevna, ora movolva doa kethav? \v 7 No denwitna aralva hevna andranindrinim omnana, wombamoa wohheo, samblamong tahonmba ambo wohlohawona, movolva kethavnamoa. Ambo himba petha besallava ombam lohv. \p \v 8-9 Andranindriniva ophona, mendekli, owai, boasna si ka pethavaval, il noi mingilla dembhamnavav, wo mongona tahonnam si os nunglivav, ora movol kethav, ora owai. Owai vetava, si os kava hilahavav. \s1 Yesusva Sishona Vrena Ungevlirinim Kilumbmungilm Sapturam, wo Sembayangnindva Monglava Hemba Musk Vinivna. \p \v 10-11 Yesusva sembayangduvra sihanamba sapturamba, indhanam ishunvna Sesoamomba. No ungevliriniva kilumbmungilva, himba tahonmba 18pelara vewol vena, eva ata es indundva avhoavta. Manara, tihsongova hena nihmera avna. \p \v 12-13 Yesusva nom ungevlirinim nonglana, omnana, hom protok, doa hev omnana, yemoa kanandhara, doa Yesus hevna engla kura holothomnavna, wo nungi lelnam ungevliriniva indund lohvhoana, Sesoam okolavna. \p \v 14 Sembayangnindna kuwul nonglana, wo himba musk venavna Yesusm, doa hev no sembayangnindm unna, detiva sapturava indhanamba sishona vewolalmba lohvmoa, sembayangmangas lohv. Okombava 6pelarava pimba andrangas viv, wo nonamangas sishona vewol vivra, detiva owai. \p \v 15-16 Doa Yesus mendekli unna, yimba sambla undna vilov, yimba sapturamba pona innenamba dahwol viv pevna tatam, heva os yimba kamba ovomnavna, hona indhanarinimba sishona vrelmba. Kava detiva lehra sishona vrei hona ungevlirinimba, manara, himba pina mongawatindi Aprahamtindi av, heva os tihsongona kuwulva Setanmba hemba kevrulana 18pelara tahonnam. \p \v 17 Yesusva osva onamba, doa nomba indhanamba temba hemba musk vinivnamba, himba lou vivna, wo indhanamba indkumbiva indk vithivna hena besal andrava. \s1 Yesusva Unna, Sesoatindi Nemel Av Eskand, Heva Os Si Sewonamba Esvema Avav. \r Matiu 13:31-33, Mak 4:30-32 \p \v 18-19 Henga Yesus unna, Sesoana nemeltindiva snal hevpa av? Es hevpa eva kava yemba ishunv? Os, indhanariniva nuk kul endhav osora, os sevriv mastat, wo eusilkandal, doa heva os pholavpa timsna, wo tuawava lamba thiwul sihav diva. \p \v 20-21 Henga Yesus unna, es hevpa eva kava yemba ishunv? Os, ungevliriniva rotim velm vev. Hev yisva ambo eskand vevav, plawava mindnam, doa heva os plawava tevwol vevav, monglava ombamba ihhalohvavmoa. \s1 Yesusva Olhmona Unna, Sesoatindina Tuvpa Kekalmal Luhunv, Yeoa Ehlana Lihvm, Saivolm. \r Matiu 7:13-14 eva 7:21-23 \p \v 22-23 Wo Yesusva lohmana vevna kembellava kotarava, numhowol vaomana vevna Sesoamom, himba Yerusalemram gavna. Mongo tendorini ophomnana, mendekli, no indhanamba Sesoa doa sandhana mona besalla henga, wo es hevpa, himba ambo eskandma? \p \v 24 Yesus unna, tuvpa kekalmal lohv, indkumbiva si saha vruwuvav, saivolmba no deuvrava, heva os owai. Heva os yeoa ehlana lihvm, ombamba eva yimba saivvavmoa. \v 25-26 Si sewonamba aralva deuvnamba, himba phorava, tuv keknam kolvo. Yimba si amballa yimundtomda lovahvra, wo umnivra, mendekli, kava saivolm vev. Doa hev si yemba unvav, owai, yemba kava tit vewol vev, mani yimba katindima. Doa yimba si os umnivav, mendekli, kava yemba waihlana innemba, wo yimba Sesoana moamba kamba ishunna kavna kembella. \p \v 27 Doa himba yemba si os unvav, lehra, heva os owai, yemba kava tit vinv, honaminioa buketho, yimba indhanakokla. \v 28 Sesoava yemba si os kin plothunvav, wo yimba si nungeilvav pevna simbehumunpevmba Apraham, Isakm, Yakopm, no samblamong indhanamba, himba Sesoatindilm saivvav moashulnindmongo. Doa heva os yimba ambara lovahvav, duus vivav wenahonam. \p \v 29-30 Indkumbiva indakonda kembellini si ambwol vevav, no pethanind no pethanind, doa himba si os Sesoatindilm saivvav inneram. Memba osm, monglava no indhanamba daipotava miva lovahvpa, wo sewonamba himba sis lovahvav. Wo nomba temba daipotava sisva lovahvpa, si sewonamba himba mi wohlovahvav. \s1 Yesusva Musera Ishunna, Kava Und Vewol Vev Yerusalem Kotanindm. \r Matiu 23:37-39 \p \v 31 Monglava Varisinindva ambna, doa hev umnina Yesusm, wohgao honaminioa, Herot kuwulmendekli yemba helvakomandhalm ov. \p \v 32 Yesus unna, owai, himba kamba muembnavho ambo ovrav. Yeoa ango, os umnu no indhanarinimoa, Yesusva os ona, kava andra vev, tihsongom engalalm, wo indhanamba sishona vewol vevra. Kava ambo eskand andra vevav honamba deti simera, doa imnisi os kava wohvepiavav. \v 33 Heva os kava kavna andramba ata wuleihavavmoa, kava si wohviluwulkohavav kavna monara di Yerusalemrava imnisi. Kava moashulnindrini Sesoana, wo noinda kamba di si yunam dahavav, mongona kembellava owainonoa. \p \v 34 Kamba wavra venav nomba Yerusalemnindmba, himba indhanakokla, himba Sesoana moashulnindmba helvakomo vivna, honna weilhivna, nom Sesoa ten wolapra vinnam hem. Elsus kava nenglohv, no kembelnindm huhul velmba kavindamba, osm ayam aval hevna otolm ten onbavm, doa heva os owai, himba kamba ovumnivna. \v 35 Wo noinda Sesoa doa nombolvhoawol vena hemba tempelnahonam hevhomangas. Wo kamba himba si hengava nunglivavmoa, verava, henga kav si provavm. Doa kamba si os nunglivav, uvra, pioa okulira hemoa, himba Sesoa mendeklina andraram prov. \c 14 \s1 Yesusva Mongom Uvavulmungilm Sishona Vrena Sapturam, Doa Varisinindva Wusapramana Venavna Hemba. \p \v 1 Sapturamba Yesus mongo sembayangna kuwulindam gana, nomba Varisinindrini lohvna, himba Yesusm wainelm vevna. Wo monglava Varisinindva kusovna di, Yesusm nonglalm, osm mani himba ata vevav? \v 2-3 Doa mongova tendoriniva murapeta avna Yesusinda, uvavulmungil avna, englamongla nesambungu vrevna. Doa Yesus unna no Varisinindm eva katekism, es yimba ningv, detiva sapturava, wo kava sishona vrevavma honi indhanarinimba owaimi? Doaraminimomba es novol velohv, es yimba ningv? \p \v 4 Doa heva os Varisinindva wohhilivhoana poaita, doa Yesusva engla holowolahamnanamba, os sishona vrena indhanarinimba, wo wolaihangana hemba. \v 5 Wo hev unna no Varisinindm, yenamba sapimka ombpovmka mellava holapetava sapturamba, es hevpa yimba owai vevavma, a ye wolaihavongotami lelnam? Yimba wohvengas vevav eva sapturava. \v 6 No Varisinindva himba owai, eva es Yesusmba moamba opla vrimnita, owainonoa. \s1 Yesusva Varisinindna Wevsa Sahoklalm Nonglana, Wo Hev Olhmona Unna. \p \v 7 Doa nomba Varisinindva himba mongawulm waihlavna Yesusm, Yesusva hemba nongalvna, himba mimangas aevulthalm vevna vuhe besalla innena aralna novra. Doa hev olhinna hemba. \p \v 8-9 Yimba kusovrava kuwulna mendeklina innerava, manam yimba vuhe besallava innena aralna novra avhoavav. Ata homeis yem wolaihaphovm no vuheriniva. Wo kuwulva mendekliva owalmba mongomba das ovratava no hevna inneramba, wo yem nonglavav kuwulva, vuhe besalva he doa kelvhoai. Wo yemba kleiha vrarava, omnavav, hona vuheoa wuleihamno hona indhanarinim. Yemba louva venarava, yimba mulla avhoavav meisra. \v 10 Heva os yimba inneramba garava, yeoa meisra mulla avhoao. Heva hev innena aral ata yemba kleiha vrarava, wo yemba omnavav, seh dom gao vuhe besallam mim. Wo os yena nihilva innena aralva wulvongavav no innenindna novra. \v 11 Himba nomba hevmba iovolvrava, Sesoava si hemba nomba dembrapiha vevav. Wo himba nomba hevmba dembrapuv vevrava, Sesoava henonamba nihilva ivongavav. \p \v 12-14 Wo Yesus omnana no indhanarinim, ten hem wainevnam, yimba innemba mendekli dahwol velmba vetava, manam yimba owapevm sehpevm dinindmangas nomba unvav, osmba kamba esesm si waihlavav, owai. Yeoa nom unu, dihuinindm, innehuinindm, monglamungilm, novtitmungilm henom. Osm himba yemba si esesm waihlavavmoa, wo doa Sesoa hev si yemba kanothowol vevav, wo yimba indk vithivav. Si os vevav, nonam hev besal indhanam wolapho vevram pokamarinim. \s1 Yesusva Olhmona Unna Indhanam, Sesoava Si Hevna Nemeltindim Wonnevav Innemba Mendekli. \r Matiu 22:1-10 \p \v 15 Mongo noi indhanarini Yesus ten wonnevnam, himba Yesusna moam hellenamba, wo hev omnana, kava ningv mindnam, Sesoana nemeltindilm saivolm, wo si kava indk vithivav sewonamba no Sesoana innerava. \p \v 16-17 Yesus omnana, lehra, heva os si homeis ye kuvhueivm monam. Memba os, kuwulva innemba meilna vevna, wo moamba lohmana vevna hindm hindm hindm, daha ambo hona kana inneram. Doa innemba tangapianamba, wo hevna andranindrinim wolaihangana, omnana, onka vinu hona kana inneram, nomba temba kava doarava das owol vevnamba. \p \v 18-20 Heva os indkumbiva no indhanamba himba kongswil ovovna. Mongo ophona, kava petham kovovranamba, wo kava ata nom nonglalm gavav. Manam yimba kamba sahonamba nengmanavav. Wo eva mongo ophona, kava sapim 10pelara sovawol venamba, wo ata kava nom lehwol vevav. Manam yimba kamba sahonamba nengmanavav. Wo eva mongo ophona, kava daipota ango vraiva, wo ata kava provavmoa. \p \v 21 Doa no andranindriniva hev gana, henga no moamba ingana hevna kuwulindam. Wo no kuwulmba wusprovna, doa henga hev omnana, lelnam gao kotaram, indhanam nembaomana velm. Monara ten lohkaka vevm, eva deuvrinim unu ombandhanam, kana innem hlalm ambra, no indhanamba innehuinind, monglamungil, novtitmungil. \p \v 22 Doa no andranindriniva ganamba, os wohvena. Hev ganamba kuwulindam, hev omnana, yimba temba kamba ishomniva, kava doa vei, heva os mendah vuhemba lohv, pilivhoavmoa hona yena innerava. \p \v 23-24 Wo henga kuwul omnana hevna andranindrinim, yeoa henga gao, indhanam keknam ishunu, ambalm. Dihi ten aevluwul vev osoruvra, kuvundtholla, narava, monapethalla, kava osm nengv, hona kana deuvoa pilivhoara. No indhanamba kava seilva temba das owol vevnamba, wo himba kongswil ovovnam, himba kanamba innemba hlavavmoa eunumbulpetava. \s1 Yesusva Olhmona Unna, Himba Nomba Katindilmba Petheinilmba Vinvrava, Henooa Boasna Nengavnang Beswonam Vivra. \r Matiu 10:37-38 \p \v 25-26 Doa indkumbi Yesusm pelkleihamnavna sis, doa hev imharavhoanamba, nongalna, unna, himba nomba katindilmba petheinilmba vevrava, himba nomba hevna owalmba pewolehawol vevra, os katindilmba petheinvra. Heoa wuleihara hevna nengavnangva, os katindilmba petheinvav. \v 27 Himba nomba katindilmba petheinilmba vevrava, ombamba vivavmoa, owai, heoa boasna hevna kruse indund iangara, kana dandsra ambvra, os katindilmba petheinvra. \p \v 28 Indhanariniva nengtava osva, kava deuvm mendeklim velm vev, heoa boasna hevna dim nonglara, es si kava sovawol vevra mani mani mani? \v 29-30 Eskand himba boalgal milukul wosavrava, wo hena diva huti vevav. Doa indhanamba diaka vevrava, los umnivra hemba, hona indhanariniva deuvpa hivisimbaihana, diva dihi huti venana? \p \v 31 Mongova olhmomba os men. Mongo kuwul nengvra daosm mongnindmongo, seilva himba boasna os nengvav, katatanamba mindnam, 10,000pelara av, si kava wohhelvakomo vivra. Heva os himba kamba kuvhoawol vivav, himba mindnam, 20,000pelara av. Es hevpa si lohvav honamba? \v 32 Wo no kuwulva henga nengvav, owai, wo noinda wonganamoa daosmba, ambo himba moa pinginna no ungundmba, pioa pivm sehmoa ohovrowolei. \v 33 Yesus unna no olhmonamba, doa hev henga unna, himba nomba yeriniva katindilmba petheinilmba vevrava, heoa hevna dim, wohm wuleihivra, katindilm os petheinvm. \s1 Yesusva Unna, Yeoa Katindioa Snal Ao, Ora Okombana Wanna. \r Matiu 5:13, Mak 9:50 \p \v 34-35 Wanmba besal, heva os tepepe vetava, osva bes vevavmoa, an hengava suwepavna vrevav beswonamba, owai. No wanmba ombam lohvav, indhanamba dembranga vivav. Hillu pevna aongna. \c 15 \s1 Yesusva Ishunna Indhanam, Yeoa Pevna Indkoklamoa Wuleihivm, Sesoava Si Yemba Mindnam Indk Vithinvav. \r Matiu 18:12-14 \p \v 1 Yesus numhowol vevna indhanam, doa no indhana ten taeks di dumbluamb velvohvnam indhananam, himba duangna englisra dembhalvohvnam, nomba indhanamba himba ambna, Yesusm hellelm. Wo eva puehalnind himba eva ambnata. \v 2 Doa vena, Varisinind eva katekis himba nungeilnamba, hevm ishuwul vevna, Yesusva indhanakoklam honam sehmoa owol vev, wo wonnev, osva sahokla vev. \p \v 3-4 Doa Yesus olhmona unna, mongova yeriniva wonatava 100pelara sipsipmba, wo mongova hoai vetava, aralva no sipsipnamba es vevav? Himba wolanga vevav 99pelarava, ilm hlawuvulm, mongom silelguavav, hevpa ten hoai venam. \p \v 5-6 Doa hev silelguarava, nembavra petharava, henga os waiprovav wangra deuvram, indk vethavav. Doa hev hevna mongawatindim unvav, detioa pioa inne mendekli hlalvohmanara, manara, doa kava nembavra pethai, nomba temba nemetva hoai venamba. \v 7 Sesoava eva os vevta, noi indhanarini men vevm, wo mongo indhanakoklariniva hevna indkoklamba wuleihatava, Sesoava si hemba mindnamba indk vethamnavav. Sesoava indk vithinvav espetava besal indhanamba 99pelaramba, temba indhana windel. \p \v 8 Mongova olhmomba os men. Mongova ungevliriniva diva mindnam iavna, kina sen 10pelara, heva os mongova doa hoai venana. Doa hev wokla lavra, doa nokambara silelvna, sanangna lononglam kelvevna deuvmerini. \v 9 Doa hev velavranamba, ango owalm unna, doa kava velavrei, kava indk vethav, wo pioa indkumbi indk vethalvohra. \v 10 Wo osangasta eva Sesoana ovsongolnindva himba si indk vithinvra, nomba temba indhanariniva hevna sahoklamba maivethavpa. \s1 Yesusva Olhmona Unna Indhanam, Sesoava Indhanakoklam Einv, Osm Heoa Hevna Indkoklamoa Wuleihivrava, Kaindam Ambvra. \p \v 11-12 Yesus mendah ishunvna, mongova indhanariniva hevna ombol samblam wonavna. Kalel omnana, ara yemba kava os nengmanav, kava galm vev mongona kotaram, kam doara moang vinu pevna dina wohna, kam dembhamnavm eva pevna yiveltowondm dembhamnavm, osra yem sira dahatami. Doa aralva os wohvena. \p \v 13 Doa kalelva himba hevna wohna dinamba meilna venamba, os wohvohana. Himba ganamba, doa di pho no kotara, hev ten dom gavnam. Wo diva os weisva dalmanana, wo nonamba himba hevna dina wohnamba engalpingavna hevna kelsombovhora. \p \v 14-15 Doa henanam owous phona no kotarava, doa himba nonamba os vevna, mani ata kava nevav? Doa hev mongom indhanarinim omnana, kava yena diandram velm vev. Kava innehui av. No indhanarini omnana, lehra, yeoa kana miem dahwol vawo kavna pethara. \p \v 16 Doa hev osangas vevna, timuv dahwol vevna miemba, heva os hemba indhanariniva innemba dembrahonamoa nelmba, doa hev nengna, ata kava ambo meina inne ninvav. \v 17-19 Doa henga hev beswonam nengna, kamba pon venav huiva, heva os kana arana andranindva himba innesra av. Kava ata henga gavav kavna araindam, wo omnavav, kava doa yemba indkokla vrowolna, vei yem eva Sesoam. Kava mani besal indhanarinima, wo yimba manam kamba osva omnavav, kana omb, owai. Os ambo kamoa nengthavm, kana andranindrini, wo kava yena andra vevra. \p \v 20 Hev os nengna, doa nominiva os wohprona aralindamba. Himba mendah ehalla provna, aralva ona nov venga vena, nonglana, kana ombva os lohmana vewol vevna, teprovm. Doa aralva lihanamba hemba, lelnam ga, ombolm soltho avondra wavranahonam, mapotho ovravna. \v 21 Doa ombol omnana, ara, kava yemba doa indkokla vrowolna, vei yem eva Sesoam. Wo manam yimba kamba osva omnavav, omb. \p \v 22 Heva os aralva hena moamba hellevnamoa, hev hevna andranindm unna, lelnam ango, noi iamb veo kana besal bayu, spato, musung, noi vewol vimnu. \v 23 Doa henga ango, kana sapi otol mendhal lu, ningesang viu, ata pimba innemba mendekli hlavav. \v 24 Manara, kana ombolmba maim ona, doa dahana, heva os owai, doa himba proi. Seilva hemba hoai vena, heva os doa henga proi. Doa noi innemba hlavnamba, moa holothoavnam mindnam. \p \v 25 Yiveltowondva mendah osondra vevna, doa hev monam provna, hellowolga ve, manara hevpa mindnamba osva uv? Di vevna, wemangosangal dahawolavnamba, noinda esvemava ovuvna. \v 26 Wo hev mongom andranindrinim osahmanana, mani hevpa oviv? \v 27 Andranindrini omnana, yena boasalapevpa doa proi, wo arapevpa innemba mendekli meilna vei, os oi himba, kana ombva kalelva henga doa beswonam proi. \p \v 28 Doa heva os etelmba wusprovna, ata kava sihavavmoa no innerava. Doa aral holopenamba, omnana, sihao innem nelm, noinda psivihara. \v 29 Doa hev omnana, owai, kamba wusprov, eva yimba kamba om waiamana venama, kava yena andra vevna, eva hellevna, yimba mana vemamba ovnamba. Heva os yimba kamba osva omnanamoa, men honi memeotoloa wonloo pevna sehpevmoa. \v 30 Wo hona yena ombpovpa, memba daipotava proiva, yimba innemba mendekli hemba veni. Himba diva yenamba wohdembhanga vepiana hevna kelsombovhora, eva ungevlira. Wo noinda kava ata sihavavmoa yena innerava. \p \v 31-32 Doa aral oiwonam omnana yiveltowondm, yemba kava mongawavhora waiamana vev, wo hona wohva memba kava iavpa yenangas. Doa heva os pioa indk vethalvohra daipota, manara, yena boasalapevpa maim una, doa dahana, heva os himba doa henga proi. Seilva hemba hoai vena, heva os doa henga proi. \c 16 \s1 Yesusva Indhanam Ishunna, Yeoa Boasna Nengavnang Beswonam Vivm, Sesoa Si Yemba Nengpong Vewol Vevav. \p \v 1 Yesus olhmona unna hevtindim, mongova bisnisnindriniva ditnamba avna, wo eva hena andranindrini himba kekalvho vremnavna bisnism wohm dim. Doa nom bisnisnindrinim umnina, yena andranindriniva himba beswonamba iavmoa yena dina wohnamba. \p \v 2-3 Doa bisnisnindriniva omnana, es hevpa tanamma, kam nethamnato noi kavna tombai, ten noina di sihavm. Kava nonglalm vev, osm ora tanam. Si yemba kava wolaihaphovav kavna andrariniva. \p Doa no andranindriniva nengvna, si es hevpa kava vevav sewonamba, memba kamba bisnisnindriniva wolaihapholmba oiva hevna andrariniva? Kava eva mani andralma, ilmba kovhoalmba, kamba si louva venavra, indhanamba sah owolalmba, kam dembrehu di. \p \v 4-5 Doa himba hevna nengavnangmba beswonam vevna, ona, indhanamba ata ka kolvrowol vevra, osm si sewonamba he kamba beswonamba vinivra. Doa hev os vena, hev indhanam nemba, nom ten hena nama novol vewol veluhunvm tombairava. Doa hev omnana mimirinim, es novol velohv tombairava, bisnisnindriniva mani yemba vraohna, yenamba mel lohv heindava, wo mani yimba si vrahovav hemba? \p \v 6-7 Himba omnana no andranindrinim, kanamba melva 100pelara botel welva. Doa no andranindrini omnana, poswol veo 100pelaraoa, 50 pelara veo ambo. Wo os himba wohvena. \p Doa andranindriniva henga mongom omnana, es novol velohv tombairava, bisnisnindriniva mani yemba vraohna, yenamba melva lohv heindava, wo mani yimba si vrahovav hemba? Himba omnana no andranindrinim, kanamba melva 100pelara bek plawa. Doa no andranindrini omnana, poswol veo 100pelaraoa, 80pelara veo ambo. Wo os himba wohvena. \p \v 8 Yesusva mendah ishunvna os, no andranindriniva himba sahonam vena, himba hevna bisnisnindrinim deswuhavna os. Doa heva os no bisnisnindriniva himba hemba omnana, doara yimba doa beswonam nengavnangva kokolma vrena, pevmba kolvralmba sewonamba. Memba lehra. \p Wo Yesusva mendah hevtindim ishunvna, no andranindriniva himba puehalnindna wevsam enginvna, wo heva os hev hevna nengavnangmba beswonamba doarava vena, sewonamba velmba. Yimba katindiva dendalangas aevv, wo heva os si Sesoa yemba lesvhoawol vewol vevav. Si homeis yimba owai vivm, pevna nengavnangm doara beswonam vivm. \p \v 9 Yesusva mendah ishunvna hevtindimba, yemba kava dim ishunv, pethanindva honamba mindnam ninginv, huhul velm. Heva os ombamba manam yimba iaevvav owai, owapevmoa monglam kolvrowol viu nona, wo yemba os si unvav, besal indhana. Wo hona pethana dinamba yimba wuleihalaha angavrava, Sesoava si yemba sehmona ongolvav, si yimba vuhe besalla wohaevulvav yunalm. \p \v 10 Himba nomba di eskand iavra, wo besal wevsam engvra, indhanamba uvav, himba diva mendekliva iatava, himba beswonam engvav besal wevsamba. Heva os himba nomba di eskand iatava, wo sahoklal wevsam engvra, indhanamba uvav, himba diva mendekliva iatava, himba beswonamba engvavmoa besal wevsamba. \p \v 11-12 Yimba hona diva iavrava hona pethariniva, wo yimba besal wevsamba engva owai vetava, an si yemba alamba tovorahovav, nonapopolmba loholmba? owai. Wo yimba indhanarinina diva kekalvho vremnavrava pevna kelsombovhorava, an si yemba mana ema besalva ovrahovav osva, memba yena? owai. \p \v 13 Andranindriniva himba helwolvavmoa kuwul samblamba, owai. Himba mongmangas engvra, mongomba musk venavra. Himba mongmangas hellevra, aongpa venavra mongomba. Noinda yimba dimba alengvtava, yimba Sesoana andrava pevna undnahonam vivavmoa. \s1 Yesusva Varisinindm Ongawolna, Yenamba Indkoklava Luhunv. \p \v 14 Yesusva hevtindimba ishunvna dimom, Varisinindva murapeta aevulvna, hillimnivna, no Varisinindva dimangas mindnam ningvna, hev meis aharavhomana ovomnavna, an ata yena moamba hellevav? \p \v 15 Yesus unna, memba yena wevsa yimba indhanamba isholvuhinv, kava wevsava besalangas engiv. Heva os Sesoava yena undva lihawol vinv, osva indkoklal luhungu vinv. Nomba mana vemamba wevsamba indhanamba mindnam ninginvrava, besalangas, Sesoava hevna meis haravhoavav. \v 16 Sesoana lohohmomba eva hevna moashulnindna moamba novol velohv doara, wo indhanamba ilvahvna, moakus unvna, venamba, sismba Yon Baptais lohna. Doa daipotava men kava nemelmoa besal moakus unv, doa indkumbiva ehlana lihv, saivolm vev Sesoana nemeltindiram. \p \v 17 Sesoana lohohmomba doara novol velohvta, heva os owai, hena moamba ombamba lohvavmoa, osm ora indkumbi wohengivra. Pethaiva oviva si mueisowa vewolvav, doa heva os Sesoana moamba wohlohvav. \s1 Yesus Unna, Tendomba Manam Hevna Ongalmba Pelvhanga Vivra. \r Matiu 5:31-32 eva 19:9, Mak 10:11-12 \p \v 18 Tendoriniva ongamba vravrava, wo henga engvavra, henga mongo vravra, osva temba Sesoana moam pilpikohav. Sesoava os nonglav, temba ongariskui vev. Wo temba tendoriniva seilva no ungevlirinimba engvanamba, ye vravra henga hemba, osva temba Sesoana moam yimba eva pilpikohavta. Sesoava os nonglav, yimba ongariskui temba vevta. \s1 Yesusva Unna, Yeoa Besalmonam Engivm, Si Homeis Yem Plel Vevm Suwera. \p \v 19 Yesus olhmona unna indhanam, doa mongo tendorini avna, himba innetna lohvna, noi inne di pikian besal aembul, wo innemba himba beswonamangas nelohvna elsus. \v 20-21 Doa hena tuvpethalla mongova tendoriniva kismungilva vendkuetha lohvna, nihilva Lasarus. Himba innehuinindrini lohvna, os nengvna, kava inneslehol innemungilm nelm venav no innetnanam, ten pihangu venavm meyarini. Windemba ambalvohvna, hena wosavam mindena limbewol velvohvna. \p \v 22-23 Doa dawonam venamba, no kismungilmba daha, wo Sesoana ovsongolnindva hena undm omnahalvmana vuhe besallam Apraham simbelindam. Doa eva no innenindrinim daha, os singvina. Wo hena undva os gana, dom ten indhanasongo avnam suwera. \p Doa hev ona nov vevongo vena muramo, ten Aprahamba eva Lasarusva mongnahalm elohv. \v 24 Doa hev ishonga vemnana Apraham simbelm, simbe, kam wavra vovhoamno, hom Lasarusm wolaihapro, omno os, englapund pora veltharava, wo kana mindem uwut vrera nona, kamba vuvrevpa mindnam hona suwera. \p \v 25-26 Apraham ishomnana hemba, omb, owai, nengo, nom yimba petharava avnamba, yimba manam eva ata sahta pevmangasva, owai. Doa heva os owai, hona Lasarusva himba kismungil amana vevna owousra. Doa daipotava himba men beswonam av, wo yemba nihsesoa mindnam venav. Wo eva mendekli olo pimba kalvholuhunv, yem eva kam. Wo noinda osva hona indhanamba ambvavmoa yeindamba, eva yimba homba ambvavmoa kaindamba. \p \v 27-28 Doa noi innetna henga omnana, yeoa wolaihango Lasarusm kana araindam petharam. Wo os ongawolla, yeoa Sesoana moam wohengivm, wo osm himba si kuvhueivav hona suwekembelmba. Kana towandaslalva 5pelara lovahav. \p \v 29 Apraham omnana, yena towandaslalva himba ilvahv Mosesna Sesoamomba, eva moashulnindna moa. Wo heoa no moamoa wohengivra, wo si himba beswonam osva kuvhueivav suwekembelmba. \v 30 Doa innetna omnana, owai, osva engivavmoa, heva os mongo indhanarini beswonam pokamariniva phorava, ishunvra, wo himba hillivrava, wo hevna indkoklamba wuleihivav. \p \v 31 Apraham omnana, owai, himba engivmoa Mosesna eva moashulnindna Sesoamomba, eva himba hillivavmoa indhanarinina moamba, osva tanam, temba nomba pokamariniva phonamba. \c 17 \s1 Yesusva Unna Hevtindimba, Maivithu Indkoklamoa, Sesoamangas Ningminu Keknam. \r Matiu 18:6-7 eva 18:21-22, Mak 9:42 \p \v 1-2 Yesus hevtindim unna, tanam mana vemamba sahoklal hona petharini indhanamba si kekaiv vevav, wo noinda himba indkoklava vivra, notongokokla, notongokokla. Wo no indhanariniva owalmba wonsiharava no indkoklarava, hev kinmba vravav Sesoaindava, eva owalva snakolava vilovra. Wo himba ovav, kamoa doara dahata, wo hona indkoklaoa os kohata. \p \v 3-4 Yeoa besal monam engivm. Yenamba etepevpa yemba indkokla vretava, yeoa ishomno hena indkoklamoa. Doa himba wuleihatava hevna indkoklamba, manam yimba hengava nengvav. Wo himba yemba indkoklava vretava, wo himba ovav, kava doa yemba indkokla vrei, yeoa kana indkoklamoa maivetho, wo manam yimba hengava nengavav. Wo hengava yemba venavrava osva, osangas venavm. Wo honamba osva vaomanatava esvemava yemba, yeoa osangas maivethamno. \p \v 5 Hevtindi 12pelara Yesus mendeklim umnina, kam kolvrowol veo, kava yem keknamangas lovahalm venav, osm keknam. \v 6 Doa Yesus unna, yimba kamba ningminivrava espetava, wo yena nengavnangva maim ora, sahaikw, homeista, wo yimba kanapopol mendekliandrava vivra. Yimba osva utava, ti velavhoao petharini, wanplombra lohvhoa, wo timba wohvelavhoavav, verava, wanplombra vilundthoa. \s1 Yesusva Unna, Andranindva Besalva Os Viv. \p \v 7-9 Yimba andranindrinimba waiavrava, yena osondra sipsipandra noi vevra. Doa himba andra vaomana verava, vepiarava, doa deuvram pro, yimba hemba omnavavma, osva lelnam sihao, avhoao, kava yem dahwolm vev? Owai, yimba os omnavav hemba, yeoa pora daloho, pikian besal vewol veo, kana innesowa veo. Doa kava nepiarava, daha yeoa os neo. No yena andranindriniva vepiarava, nomba temba yimba omnavpa, yimba es esesmba omnavav hemba, owai. \v 10 Doa yimba kana andranind, yimba andrava vivrava, vepieirava, nomba temba kava unnamba yemba, doa yeoa os u, kava ambo andranind, kava ambo kuwulna moam engiv, wo kava osva ningvmoa, heoa kamoa iovongovra, owai. \s1 Yesusva 10pelara Lombamungilm Sishona Vewol Vena. \p \v 11-13 Yesusva mendah gavna monam Yerusalemram. Himba hovra phona Samaria provinsra eva Galili provinsra. Hev mongona kembella sihalm vevna, doa lombamungil 10pelara nunglinamba hemba, ehalla ambo ishomb ovowolvohvna vevandnam, una, Yesus, yimba mendekli, kam ninginu, wo kam kolvrowol veo. \p \v 14 Yesus nongalnamba, doa hev unna hemba, yeoa ango sembayang andranindindam, wo he ata yena nihmba naengho vrowol vinvav. Doa no lombamungilva os angana, wo doa monara hevna nihm ona nungeilna, pai pai pina nihtovpa beswonamangas lohprinv. Lombamba doa wohselvpingu vei. \p \v 15-16 Mongongal gana heriniva hengava Yesusindamba, Sesoam mindnam aongtanahonam ishomnavna, ona, lehra yimba kamba veni doa. Mulumbdandna lohvhoanamba Yesusinda, omnana, lehra yimba veni. Doa noi indhanariniva himba Samarianindrini ungundrini, himba Yutanindriniva owai. \p \v 17-19 Doa Yesus ona, es hevpa kava sishona vewol vei 10pelara lombamungilva, a owaimi? Wo nomba monglava 9pelarava hi? Hona ungundriningas Sesoamba okolav, wo eva nomba Yutanindva 9pelarava owai. Doa Yesus omnana hemba, yeoa gao deuvram, yimba kamba lohvhoamnav pevna indnahonam, wo noinda yemba lesvhoai. \s1 Yesusva Unna, Sesoatindi Nemel Si Avav Musera. \r Matiu 24:23-28 eva 24:37-41 \p \v 20 Varisinind Yesusm osihminina, henanam si Sesoava pimba kekalvho vewol vevav, pivm eva pivna petham? Doa Yesus unna, yimba si mana emamba novnamba nunglivavmoa, osm yimba uvav, men phov. \v 21 Indhanamba si nunglivavmoa, uvra, Sesoatindi nemel ten av, owai. Heva os monglava yimba doa Sesoana moamba hillina, wohkek vithiv, wo noinda himba doa Sesoana nemeltindilm av. \p \v 22 Yesus hevtindim ishunna, sewonamba yimba si os uvav, kava nonglalm viv Kristusmba, heoa kamoa kolvrowol vera. Doa heva os owai, yimba si nonamba nunglivavmoa kamba. \v 23 Indhanamba si yemba os unvav, dom nov venga viu, Kristusva ten avmi? Doa heva os owai, manam yimba hilwilvav, hemba patvunvav. \v 24 Manara, kava arana ombol lohv, kana prolmba hengamba petharamba si maim ora, wing vei, indkumbiva indakonda pethanindva si os nunglivav novnamba nonamangas mongawulm. \v 25 Heva os seilmba hona indhanamba pethariniva si kamba mindnam kin vreihuvmona vevav, wo kamba meis haravhueimnivav, doa henga sism kava si provav. \s1 Yesusva Unna, Kava Arana Ombol Lohv, Kana Prolmba Si Lelnam Phovav, Indhanakoklam Yumna Vewolalm. \p \v 26-27 Yesusva mendah ishunvna hevtindim, kava si prolmba vevrava, kava nungi lelnam si phovav. Os ten Noa nemet pueumbm nengvlomana venam. Nonamba indhanamba manam ata onengvhuta, ambo indwonam aevvna, inne ongases noi vewuvmona vevna. Doa Noava wonsihavna siprava, doa pueumbva nomba indkumbimba wohmera vena, wo hemba mueisowa vilona. \p \v 28-29 Kana prolmba si maim ora, Sotom kembelnind hev ambo indwonam aevvna, nomangas vivna, innem, maketm, tokom, osondram, deuvandram. Doa nonamba Lotva no kembelliniva dashalahanganamba, doa nungi lelnam suwe honboal ovrini vetral venamba, miklewol wohvena no kembelnindmba. \p \v 30-32 Wo nonamba kava si kavmba ambara vethavrava hona petharava, si indhanamba os ningvav, pai kamba indkokla vilov. Doa nonamba indhanamba kuksaruvrava aevrava, himba manam saivvav deuvmeramba, hevna wohmba dombolmba, owai. No indhanamba osondrava vivrava, himba deuvramba manam ambvav, owai. Manam yimba osva vivav, temba Lotna ongalva venamba, osva haravhoanamba, henga nengvhoana hevna deuvna wohnam, wo noinda hemba mueisowa vena. \p \v 33 Himba nomba hevna nengavnangmba engivrava, beswonamba almba, hemba nomba mueisowa vilovav. Doa heva os himba nomba hevna nengavnangmba wuleihivrava, Sesoana nengavnangmba engivrava, himba si beswonam aevulvav yunalm. \p \v 34-36 Kava nonamba provrava, sambla indhana ihilvra nin sinim. Wo mongova nomba kana ovsongolnind waiwohangavav, mongomba wuleihivav. Wo nonamba eva ungevlirini samblava ahavhorava, innesowa evevra. Wo mongova nomba kana ovsongolnind waiwohangavav, mongomba wuleihivav. \v 37 Yesusva os ona, wo hevtindi umnina, honamba henahalm si vevav? Doa Yesus olhmona unna, tatamba diva nunglavpa, endandva dingas kusov. \c 18 \s1 Yesusva Hevtindim Unna, Yeoa Sesoamoa Ishuvmona Venavm Elsus. \p \v 1-2 Yesusva hevtindimba ishunna os, yeoa elsus ishuvmona venavm Sesoam, manam yimba kivrawuliha vrivav. Memba kana olhmoa, mongo tendorini avna duang, himba wetatmom hellelluhunvna. Himba indhanakoklarini lohvna, os Sesoana nengavnangmba nengvnamoa, eva owalna indhananam. \p \v 3-5 No kembellava mongo peli avna, himba moa wulamanavna mongom indhanarinim, doa himba elsus nomba duangmba nonglaka vrelohvna, os hemba isholohmanavna, kana moam sishona vro. Heva os minguva mindnam kuvhoawol vungana, duangva moamba henamba sishona vremnanamoa. Doa sism duangva henga nengvhoana, kava vei, Sesoam indhanam ninginvmoa, heva os hona ungevlirinina moamba maim oi, poata kam ishoka venav aongmera, wo kamba kin vraholohv. Doa ata kava sishona vrevav hena moamba. \p \v 6-8 Mendekliva mendah ishunvna, no duangkoklava himba os vevna, wo Sesoava es hevpa vinvav hevnamba, nomba temba elsusva womana venavpa hemba? Es hevpa himba ovunvavma os, dawonam, owai. Himba hellengas vinvra hena moamba lelnamangas. Doa heva os kava si provrava petharamba, si kava nonglavavma mongomba indhanarinimba, osva himba Sesoamba undnahonam amnavnami, owaimi? \s1 Yesusva Unna, Yeoa Pevna Indkoklamoa Sesoam Ishumnivm. \p \v 9-10 Yesus indhanam unna olhmona, no indhanamba himba hevm wivewol ovinvna, kava besal indhanangas Sesoana novra, monglava indhanamba sahoklal. Hev ona, sambla indhana ahavna, mongo Varisinindrini, eva mongova nomba taeks di domblohvnam. Doa no sambla indhanamba enganamba, tempelduvra esihohona, sembayang velm. \p \v 11-12 No Varisinindriniva hev lohvhoanamba, os hevna nengavnangna sembayang vevna, hevmba wulovongovna. Ona, Sesoa, kava snamba owai, monglava temba indhanakoklava vilovpa, owai, kava lehra. Monglava temba snal vilov, owalna di dumbunv, goariskui viv, indkokla vewol vilangav tendonam onganam. Wo kava owai, snamba honamba indhanariniva, memba taeks diva domblohvpa. Kava beswonamangas vev, innemba sambla okombanamba kava lohollohv mongawa minguramba. Diva kavna kava powalwollohv 10pelarava, vev, 9pelarava kavinda sihav, mongal yemba sihamnav. \p \v 13 Doa Varisinindriniva sembayang vepiana osva, doa no taeksnindrini himba murapetamba prunnamoa mongla sembayangnindindamba, himba ambo ehalla lohvhoanamba, wo senamba nov vevongo venamoa, owai, ambo ku kusitha. Hev ona, Sesoa, kava indhanakoklarini, yeoa kamoa wavra vovhoamno, kamoa kilumbshuao. \p \v 14 Doa taeksnindrinina indkoklamba Sesoava poswol vena, wo himba os deuvramba ganamba, Sesoava hemba nengthana, indhanarini windel. Heva os no Varisinindrinimba hemba owai. Manara, himba nomba hevmba wulvongavrava, Sesoava hemba nomba si pelpipahavav. Doa heva os himba nomba hevna indkoklamba Sesoamba ishomnavrava, Sesoava hemba wulvongavav. \s1 Yesusva Awothowol Vena Otolm. \r Matiu 19:13-15, Mak 10:13-16 \p \v 15 Doa araravalva hevna otolm wonamb vevna Yesusindam, vevna tetmengnam eva tingil, umnina, yeoa pevna engla huhlinu, os awothowol veo. Doa Yesusna aonghal mahalnind nungeilnamba, ovunvna, owai, wonanga veo. \p \v 16-17 Doa Yesus otolm huhul vena, unna, ambvra otolva kaindam, manam yimba ovunvav. Manara, snamba indhanamba Sesoana nemeltindilm vilovav. Yeoa otolmsna vilo, os di ambo aralinda wukleiha olohv, wo eva osta yimba Sesoana nemeltindilm avav. \s1 Bimbsmerini Omnana Yesusm, Es Hevpa Kava Avav Beswonamba Yunalmba? \r Matiu 19:16-30, Mak 10:17-31 \p \v 18 Doa mongo kuwul pronamba, hev omnana Yesusm, yimba guru besal, kam ishomno, kava es vevav, osmba beswonamba almba yunalmba? \v 19-20 Yesus omnana, manara yimba kamba osva omni, besal indhanarini, heva os Sesoangas besalva. Yimba doara doa hellena moamba doaraminiva, temba novol velohvpa osva, manam yimba goariskuiva vivav, manam yimba indhanamba helvakomo vivav, manam yimba yukov vivav, manam yimba makoko vewol vewuvmona ovovra indhanamba osva, ararapevna moamoa hillinvm. Yeoa hona moamangas engvm. \p \v 21 Doa kuwulva omnana, kava eusilva, veiva daipota men, kava moamba nomba wohengna beswonam. \v 22 Yesus hellenamba hemba, doa hev omnana, heva os mongo boasna mana vema veo, pevna woh owapevm moang vinu, osm yem di dembrehura nonasesm. Wo diva yimba dombvra nona, doa moang vungu vinu no dioa innehuinindm, osva Sesoava yemba mana ema besalva kokolma venavav hevindava. Doa yeoa kavtindilm pethao. \v 23 Doa no kuwulva himba hellenamba no moamba, himba duus vevna, os nengvna, wohva diva kanamba mindnam. \p \v 24-25 Yesusva hemba nonglavna, mindnam duus vev, hev unna hevtindim, indhanamba wohnindmba dinindmba kin vinv, es eva saivvav Sesoatindi nemelalmba? Sapi mendekli sihalm vev kasvholla, lelnam sihavav. Wo heva os dinindriniva sihalmba Sesoatindilmba, owai, es eva sihavav. \v 26 Doa no indhanamba hillina no moam, hev una, pai an si sihavav Sesoatindilmba, yunalmba alva? owai. \v 27 Doa Yesus unna, indhanamba heva hevpa es eva saivvav Sesoatindilmba owai, doa heva os Sesoava hemba nembalmba vetava, hev ambo vevav. \p \v 28 Doa Pita omnana Yesusm, kava doa deuvm ongatowondalm wuleihalaha ambna, osm yem patvmonalm pevtindilm. Si es hevpa? \v 29-30 Yesus unna, tanam indhanamba himba nomba hevna deuvna, ungevlituendisna, etehumunilna, araravalnamba wuleihawol ambwol vevrava, osm Sesoana nemeltindilm saivolm, wo Sesoava si hemba mindnam esesmba vinvav hona petharava. Wo nonamba sismba si himba Sesoana kembella beswonam aevulvav yunalm. \s1 Henga Yesusva Ishunvna Hevtindimba, Kamba Si Dahavav, Heva Os Si Kava Phovav Kavna Nihna. \r Matiu 20:17-19, Mak 10:32-34 \p \v 31 Yesusva hevna aonghal mahalnindm 12pelaram nembanamba, ishunvna, hillu beswonam, pivva angav Yerusalemram. Doa diva indhanamba si kamba indkokla vrivav. Himba wohengivav nomba moamba, temba Sesoana moashulnindva doara kamba novol vewol vininamba. Kava arana ombol lohv, wo mongova moamba doaraminiva si kethalohvavmoa, si kamba wohvelapieimnivav. \p \v 32-33 Himba si kamba Yutanindna meisungundna englara desvhueinvav, wo himba si kamba loumona okos vivra, muembkosvna vinivra kamba. Himba si kamba hilvivav, doa si os kamba helvakomandhivav, wo samblamongo nin si kava verava, henga kava si beswonam phovav kavna nihna. \v 34 Hevtindiva hillina no moam, heva os himba tit vivna no moana plalmba, himba hevmba velokusa vinnamoa. \s1 Yesusva Novtitmungilm Sungiavho Vrena. \r Matiu 20:29-34, Mak 10:46-52 \p \v 35 Himba mendah monam wongavna, doa murapeta Yeriko kotara wonphovna. Novtitmungilva murapeta monapethalla avna, sah owol vawovna indkumbim, yeoa kam wavro vovhueimnu, kam sen dembrehu. \v 36-37 Doa hev hellena weitm, memba osva indkumbi kohav, doa venamba, hev no indhanam murapeta osihinna, anmund angav? Doa himba umnina, Yesus Nasaret kembellini himba men gav. \p \v 38 Doa no novtitmungilva aongtanahonam osahmanana, Yesus, yimba Devittindirini, yeoa kamoa wavra vro, wo kolvro. \v 39 Wo noi indhana mi ten Yesusm desvulangavnam, he mindnam lalkohona, wuleiho, poaita ambo ao. Heva os owai, hev mindnam ovna, kam kolvro. \p \v 40-41 Yesus lohvhoanamba, unna, waiembo novtitmungilm hom kaindam. Doa di murapeta Yesusinda pho, Yesus omnana, es yimba nengv, ata yemba kava es venavav? Hev omnana Yesusm, kam sungiavho vro, kava nov velm vev henga. \p \v 42 Yesus omnana, men yemba kava venav, yena novpa doa pevhoawolei. Manara, yimba kamba keknam pevna indnahonam lohvhoamnavna. \v 43 Wo nungi lelnam hena novpa pevhoawolna, doa himba Yesusm os engpethana, ovna, kava Sesoamba okolav. Indhanamba indkumbiva nunglivnamba, una, piv okuliv Sesoamba. \c 19 \s1 Yesusva Sakiusm Omnana, Detiva Doa Sesoa Yemba Wohomni Hevelm. \p \v 1-3 Yesusva kohangavna Yeriko kotamonam, mongova indhanariniva lohvna, nihilva Sakius, himba kuwul wulluhunvna no indhanana, ten taeks di dombolvohvnam, himba dinindrini. Himba hellena, ona, doa Yesusva kohai, hev nengna, kava nonglalm vev Yesusm. Heva os owai, himba nonglavnamoa, himba petha ksil lohvna, doara indkumbi mera vithina Yesusmba. \p \v 4-5 Doa himba mi kohana, dandwonam os ganamba, tira vongo. Osm vevna, ata Yesusva men provav, ata hui kava nonglavav hemba. Doa Yesusva pronamba murapeta di no tira, hev nov vevongo ve, omnana, Sakius, yeoa lelnam holopeo, detiva kava ata yena deuvra livav. \p \v 6 Doa Sakiusva lelnam holopenamba tiriniva, Yesusm hevna deuvram wainga, hev indk vethavna. \v 7 Heva os indhanamba nunglivnamba, himba ovumnivna, Sakiusva indhanakoklarini, es hevpa ata Yesusva hena deuvrava nevav innemba? \p \v 8 Deuvmera aevulvna, Sakiusva pho, hev omnana, mendekli, si kava beswonam vevav, wohva mindnam kavnamba kava si indhanam moang vinvra, nom ten ambo nis euvmona vevm. Eva nom nemet ten kav ambo nis di dombvnam taeksram, kava henga si esesm vinvav hemba, 4pelara 4pelarava sena hohlonginvav. \p \v 9-10 Yesus omnana hem, deti doa Sesoava lopshai monakoklariniva yetatanamba. Manara, yimba doa Sesoamba keknam pevna undnahonam lohvhoamni, os ten Apraham tomonapev lohvnam. Kava arana ombol lohv, kava prona hona petharam, sna indhanam silelwolalm, lopshalm, nom ten monakoklam engivm. \s1 Yesusva Unna, Sesoana Nemeltindiva Si Sewonamba Muserava Avav, Daipotava Owai. \r Matiu 25:14-30 \p \v 11 Indhanamba hena moamba hillivna, wo Yesusva henga hemba olhmona unna. Noinda osva ishunna, Yesusva doara doa murapeta prona Yerusalemram, wo noinda indhanamba os ningvna, Sesoatindi nemelva musera avav daipota. \p \v 12 Doa Yesus olhmona unna, osm hena nengavnangm sungiavho vrowol vinna, eva mani lelnamma, memba sewonam. Yesus ona, mongo kuwul avna, himba nominiva galm vevna mongona kembellam, osm kam awora kuwul mendeklielm, wo henga kava provav kuwul wulluhunilm. \v 13 Himba boasna hevna andranindm 10pelaram unna, ambtok. Doa di moang vinvna, os henom 20 kina, henom 20 kina, venamba, singthana hevna andranindmba, bisnisandra nona vewol viu, verava, kav provra. Doa os sandhalahangana. \p \v 14 Wo monglava indhanamba no pethanindva hemba musk vinivna, himba moa pinginna no kembellamba, himba temba ganamba, una, kava ningminivmoa hemba, osva kana kuwul wulluhunda. \v 15 Heva os owai, hemba doa mendekli kuwulalm awona, hev henga prona hevna kembellam. Doa hev unna andranindm, hom ambtok, kava nonglalm vev dim nom, ten kav yem daswolahanganam. Yimba es dumbna hengava senamba? \p \v 16 Mongo hevna andranindrini ophona, mendekli, yimba kamba 20 kina lerahona, wo kava yenisrava bisnisandra venamba, 200 kina kava dombna. \v 17 Doa kuwul omnana, lehra yimba besal andranindrini lohv. Yimba lehra hona andrava vena, eva mani mendekliandram kava yemba seilva omnanamma. Daipota kava yemba mendeklilm awov, si yimba kuwul 10pelara kembelnindna wulluhunvav. \p \v 18 Doa mongo hevna andranindrini ophona, mendekli, yimba kamba 20 kina lerahona, wo kava yenisrava bisnisandra venamba, 100 kina kava dombna. \v 19 Doa kuwul omnana, lehra, si yimba kuwul 5pelara kembelnindna wulluhunvav. \p \v 20-21 Doa mongo hevna andranindrini ophona, mendekli, yimba kamba 20 kina lerahona, doa heva os kava ningekomandhana, nonamba bisnisandra venamoa yenisrava. Men yena diva. Kava yemba os nonglavna, yimba andral lohv, yimba ambo nis dombunv indhanana wohna osonnanamba. \p \v 22-23 Doa kuwul omnana, yimba andranindrini sahoklal, yimba kamba os nonglavna ona, andral lohv a? Kava ambo nis dombunvma owalna wohva a? Yena moamba pevm ambo olhai, indhanakoklarini. Yimba doarava pevna nengavnangmba beswonamba vretava, yimba kana diva benkrava dembhatava kanasirava, wo ata senamba hohlol lohta, heva os owai, yimba sahonam vena. \v 24-25 Doa kuwul unna no indhanam, no 20 kinaoa henaminioa livru, wo henom lerihu, ten 200 kina dombnam. Andranindva umnina, mendekli, es hevpa osva, himba 200 kina iav? \p \v 26 Kuwul unna, himba nomba mana emava iavrava, himba nomba si dombvav. Heva os himba nomba eskandva wulavrava mana emava, henamba vreivav, hevpa nis wohavav. \v 27 Doa no indhanamba temba kamba ovumnivnamba, kuwulalmba wulluhunilmba, hemoa hom wonambo, helvakomolm kana novra. \s1 Yesusva Yerusalem Kotara Sihana Kuwulalm. \r Matiu 21:1-11, Mak 11:1-11, Yon 12:12-19 \p \v 28 Yesusva no olhmomba ishopianamba, wo os wongana Yerusalemmonam. \v 29-30 Anganamba, wonphowolna sambla kembella, Betpaki kembel, eva Betani kembel, di murapeta olosingi erehilvna, os ningthiv oliv denwit nomba olomba. Doa hev wolanga ve hevrini samblam mi. Unna, yeoa engo yesna no kembellam. Ata yimba di nongla ephovav donkim, deuvra ningewola pathalohvra. Mendahal ereworal, indhanariniva nemetva noindava lohmana venamoa doava. Yeoa we epovhomanarava, hom waiepro. \v 31 Yemba mongova indhanariniva osva untava, manaram yimba epav hona donkimba?, os ohomno, mendekli oiva, nonam lohmana velm. \p \v 32-34 Doa no hevrini samblava mi engana, wo enonglana donkim, os Yesus ten unnam. No sambla indhana epavvna donkim, doa donkina aral unna, es hevpa? Doa hev uhunna, pina mendekli lohmana velm nosram vevpa. \v 35 Doa no sambla indhana donkimba Yesusindam waiepranamba, doa hevna kayen moan vehola evemna donkisra. Doa hev Yesusm no donkisra desvhueinamba, wo himba os gana. \v 36 Yesusva monam gavna donkisra, indkumbiva indhanamba hevna pikianmba monara velahangavna, Yesusm nonam okolalm. \p \v 37 Yesusva monam gavna donkisra, doa hev phona olora, os ningthiv, oliv denwit. Doa denwitmusm kuvhoanamba, indund holopevna sewolsis. Doa murapeta vevna Yerusalemra. Doa mindnam hevtindiva nomba indk vithivna, Sesoam mindnam okulivna, Sesoava mendekliandra doa wohvaomana vinna kana novra. \v 38 Una, Sesoa mendekli doa Yesusmba pusvundthoana kuwulalm, wo men himba sihav. Sesoa hemoa beswonam vrera. Sesoa indwonam avra, wo pioa hena nihilmoa okulivra. \p \v 39 Monglava Varisinindva di lovahvna indhanahovra. Hev umnina Yesusm, pevna aonghal mahalnindm ongawolo, osva manam himba sna moanamba eishomnavra yemba. \v 40 Yesus unna, owai, hona indhanamba moanghuiva lovahtava, doa honmba monariniva himba hev ambo ata moamba opievav, Sesoamba okulivav. \s1 Yesusna Wenop Dalvna, Yerusalem Kotanindm Indvewol Vevna. \p \v 41-42 Yesusva mendah murapeta vevna, nonglanga vena Yerusalem kotam, doa wenop henamba dalvna. Hev unna, hona kembelnindva himba kamba mendah tit vriv. Himba doarava osva vitava, osm indwonam aevulla Sesoana indhanalm, himba ata beswonam aevulta, wo heva os owai, daipotava mendah ehlathaluhunv. \p \v 43 Wo noinda sikoklava si yemba luhunvav, ungundva si yemba kulthueinvav, bunemba si os yemba wulowunvav, mongnashara mongnashara velohvrava. Pethava si wolapa vilvola avrava pueilmengra. \v 44 Himba si yena deuvpa tupulowol vinvra, ungevlituendism helvakomo vinvra. Pueilva ningelohvavmoa, tetga vepieirava, honmba nominiva indakonda naluhungu vevra. Honamba si yemba vinvav, manara, Sesoava doa doara prona, yemba unilmba monakoklariniva, wo heva os owai, yimba hillivnamoa. \s1 Yesusva Tempelduvra Sihanamba, Bisnisnindm Wolapho Vena Nomini. \r Matiu 21:12-17, Mak 11:15-19, Yon 2:13-22 \p \v 45 Yesusva tempelduvra sihanamba, doa bisnisnindm wolapho vena nomini, nomba temba hevna bisnisandra velvohvnam diva. \p \v 46 Hev unna, Sesoana moamba doara novol velohv os, \q1 Kana tempelduvpa si osm lohvav, indhana atonglavra, sembayang vilm. \rq Aisaia 56:7 eva Jeremaia 7:11\rq* \m Doa heva os owai, yimba bisnisandra velvohv huiva, wo os nilhalohv, ov yukovnindna deuv. \p \v 47 Elsus Yesusva sihalohvna tempelduvra, indhanam ishomana veluhunvna. Doa kuwulmendekli sembayang andranindna, katekis eva mundil hevm eishovna, es hevpa si pivva hemba helvakomandhivav? \v 48 Heva os owai, himba osva vinamoa, manara, ombandhanamba hevna aongva keknam elepewolinvna Yesusna moarava. \c 20 \s1 Mundil Yesusm Osihminina, An Yemba Pusvundthoana, Memba Yimba Mendekliandra Velohvpa? \r Matiu 21:23-27, Mak 11:27-33 \p \v 1-2 Elsus Yesusva vesiha velohvna tempel pethallava, indhanam ishomana veluhunvna Sesoana nemelmom. Doa mundilva ambvnamba, noi sembayang andranindna kuwul mendekli, katekis eva mundil. Doa hev umnina, kam ishunu, an yemba pusvundthoana, memba yimba andra vevpa? \p \v 3-4 Yesus unna, dawonam ambo, ata yemba kava boasna osihinvav, kam ishumnu, Yon Baptaisva nemetva indhanamba pona poswol vevnamba, es hevpa himba Sesoana andra vevnama, a ambo indhananami? \p \v 5-6 Doa mundilva no moamba hillinamba, hevm eishovna, pivva osva umnitava, Yon Sesoana andranindrininonoa, wo Yesusva ata pimba ishunvav os, yimba indkokla vina, manara, yimba Yonna moamba hillivnamoa. Wo pivva ata osva umnitava Yesusmba, Yonmba ambo indhanana nengavnangra andra vinvna, wo indkumbiva ata pimba wusapramana vinvav, honna weilhivav. Manara, himba keknam os ningv, Yonmba Sesoana moashulnindrini lohvna. \p \v 7-8 Doa hev umnina Yesusm, kava tit viv, an Yonmba pusvundthoana. Yesus unna, kava ata yemba ishunvavmoa osva, an kamba pusvundthoana hona andramba. \s1 Yesusva Unna, Himba Nomba Kamba Meis Haravhoamnatava, Sesoa Si Hemba Nomba Sewonam Esesm Vinvav. \r Matiu 21:33-46, Mak 12:1-12 \p \v 9 Yesus unna indhanam olhmona. Indhanariniva denwit grep wolavna, doa hev unvna andranindm, yeoa lengwol vewuvu denwitoa kavnasiraoa. Nonamba nihilva endandpravrava, veo monglaoa kavm, eva ye hlavm. Doa os hev mongona kembellam oklam gana, weisva mindnam khuawol vena diva. \p \v 10 Doa no denwitna movol dendpravna, aralva denwitnamba mongom andranindrinim wolaihaprana. Himba unna no andranindm, kamba aralva os omni, yem dembrehura grepmov. Heva os owai, himba hilvinamba, himba posal gana. \p \v 11 Doa henga denwitna aral mongom wolaihapra, kam dembrehura kana grepmov. Heva os owai, eva hemba hilvina, posal wuleihingina loumonahonam. \v 12 Doa henga denwitna aral mongom wolaihapra, kam dembrehura kana grepmov. Heva os owai, ovlana hilvina, lukuh shueina. \v 13 Doa no denwitna aral ona, ata kava es vevav? Kava ata kavna ombolm wolaihangavav, mongawindhana himba av, wo hemba kava mindnam und vev. Wo os kava nengv, andranindva hena moamba hillivav. \p \v 14-15 Heva os owai, no andranindva hena ombolm nunglinamba, doa hevm ishuwul vevna, aralmba si daharava, he si denwitva poauothovav. Pioa hemoa helvakomandhalvohra, denwitva si pina pivm luhunvav. Doa hev lukuh vrulangana denwitmusriniva amballam, os helvakomandhina. \p Doa Yesus unna, es yimba ningv, es si vinvav denwitna aralva hona andranindmba? \v 16 Himba si provav, helvakomo vevav no andranindm, wo henga nemel andranindm pusvund vevav, hena denwitm kalvhoa aevulm. No mundilva hillina Yesusna olhmom, wo hev ningna, kam onnginv, wo noinda osva himba uvna, owai, Sesoava pimba osva vinvavmoa. \p \v 17 Yesus mendah ishunvna, novlomosm nongalungu vinvna, maim yimba os ningvm, kava si ehalmonam kohosaivvav Sesoana lesvhoawolnapenamba, owai, doaraminimomba novol velohv os, \q1 Manda bolvol dihelvna, andranindva naengho vreivnamba, himba indvivnamoa, andra velmba nonamba. Heva os no mandamba sismba hovmundililm lotholohna. \rq Buk Song 118:22\rq* \m \v 18 No manda bolvolsra indhanamba engkivrava, vetakolavra, kel tetepemna. Wo eva no mandamba indhanamba plotheinvrava, indhanariniva somovtovolm nilhavav. \p \v 19 No kuwulva hillinamba Yesusna moamba, doa henamba und phunna, Yesusm kevralm. Una, honamba moamba Yesusva ishovpa, pim onnginv. Heva os himba pem vivna ombandhanindnapenam, ata pimba homeis helvowol vivm. \s1 Indhanamba Yesusm Sehmoa Ovrivna Dasalm Ambo. \r Matiu 22:15-22, Mak 12:13-17 \p \v 20 Mundilva hevm ishuvna, Yesusm kevralm. Doa hev pusvund vina indhanam, unna, yeoa ango, sehmoa ovrivm Yesusm dasalm, osm ovra kava hena moam hellelm wohviv. Osm ora he snamoa ishov, wo yeoa henga kam ishuhilvinu, wo kava os wetat uvav hemba duanginda. \p \v 21-22 No indhanamba Yesusmba dasalmba ishumnivna, guru, yemba kava wiyemniv, yimba indhanamba ishunv beswonam, osm himba beswonam monam engivra. Yimba mongawamoa ishunv indkumbimba, yimba moakus ov Sesoana tanamolmom. Doa kam ishunu, pina taeks dina wevsam, men pi dembroh velvohmanavm Sisa duangm, es hevpa lehrami, owaimi Sesoana novrava? \p \v 23-25 Wo Yesusva nengna, kamba dasalm umniv, doa hev unna, kam sen vilinithimnituk, anna novlomosva nihilva kovopathalohv? Doa hev umnina, yimba pev nonora lohv, Sisa duangna. Hev unna, honamba senmba yimba Sisa duangm dembroh velmba vinivrava, manapenam. Wo eva Sesoava osva orava, kam mana vema vinu, eva vinuta hemoa. \p \v 26 No indhanamba himba Yesusm deswuhilm vivna, ora snamoa ishov indhanana novra, heva os owai. Wo noinda himba mindnam nengavnang vivna, es eva ata Yesusmba opla vrimnivta? \s1 Yesusva Unna, Tanam Pokamanind Si Pulvovav Beswonam Henga Hevna Nihna. \r Matiu 22:23-33, Mak 12:18-27 \p \v 27-28 Mongla Satusinind ambna Yesusindam, nomba temba und ilvahvnam os, pokamariniva si pulvovavmoa beswonamba hengava. Himba Yesusm lihminivna, osm ora moakokla ishovra, noinda hev umnina, guru, yimba nonora lohv, Moses doara novol vena os, etelmba dahavrava otolhui, hevna boasalal moamulmba pethavav. Doa nomba ungevliriniva otolva lengvrava, eisilnavhoram lohvav. \p \v 29-32 Doa 7pelara aratindi lovahvna. Yiveltowondva ongangona lohvna, hemba otolhui dahana. Boasalal mongo moamulm pethanamba, wo eva hemba dahanata otolhui. Boasalal mongo moamulm pethanamba, wo eva hemba dahanata otolhui. Venamba, no aratindimba wohvitivhoana otolhui, tetwond venamoa. Eva sism hemba ungevlirinimba dahana. \v 33 Sewonamba si tanamba pokamariniva pulvovrava, no aratindiva an nomba ungevlirinimba si vravav, osm hevna ongalalmba?, 7pelara no aratindi doara vruwulvahvnam. \p \v 34-35 Yesusva unna, owai, yimba gekala uv, hona pethanindva himba ongases velvohv. Doa heva os no indhanamba, Sesoava si hemba os unvav, pulvo, himba si ongasesva vewuvavmoa hengava. \v 36 Wo hemba hengava si dalvavmoa, himba si os aevulvav, maim ora, Sesoana ovsongolnind. Hev Sesoatindilm wohavav yunalm, Sesoava doa hemba wolapho vena pokamariniva. \p \v 37 Hona moamba mani nemelma, owai. Moses novol vena doara, himba nengam ishovna, suwemda tavna tivtandara, heva os timba nomba tavnamoa, owai. Mosesva nonglanamba, os novol vewol vena, mendekli himba Sesoa luhunv Aprahamna eva Isakna eva Yakopna, nomba pina simbelva, doara hemba humein mueisowa vilona, heva os si henga beswonam pulvovav pokamariniva. \v 38 Indhanamba nomba temba doarava dalnamba, Sesoava henomba si wolapho vevav. Manara, indhanamba nomba temba osva uvpa, mendekli kana Sesoa luhunv, no indhanamba himba indkumbi beswonam aevulv Sesoana novra, vei doara ten sihanam, eva pehnana avm. \p \v 39-40 Monglava katekisva hillinamba, hev umnina Yesusm, yena moamba besal. Doa heva os himba pem vinivna, henga Yesusmba sah ovralmba. \s1 Yesusva Unna Katekism, Yeoa Kamoa Ishumnivm Kristusmom. \r Matiu 22:41-46, Mak 12:35-37 \p \v 41 Doa Yesusva unna, indhanamba undva ilvahv os, Kristusva si phovav Devit kuwultindirini. Es hevpa tanamma? \v 42-43 Yimba nonora av, Devitna moamba doara novol velohv, sangalmomba sembayangdini, os novol velohv, \q1 Sesoa omnana Kristusm kana mendeklim, yeoa kana nihanasis avhoao, verava, ungundmba kava si yena vuehisingi sandhavav. \rq Buk Song 110:1\rq* \m \v 44 No moara Devitva osva ona, Kristus kana mendekli lohv. Wo noinda indhanamba osva uvna, Kristusva yunam Devittindirini lohv, es hevpa? \s1 Yesusva Hevtindim Unna, Manam Yimba Katekisna Wevsamba Enginvav. \r Matiu 23:1-36, Mak 12:38-40, Luk 11:37-54 \p \v 45 Yesusva os ishunvna, eva no indkumbiva mendah aevulvna, doa hev hevtindim unna, \v 46 manam yimba katekisna wevsamba enginvav, owai, novkaka aevulvm. Himba hevm huhmoh vewol vivpa beswonam, indhanahovram os lovahmana vev maketrava. Osm hevmba innetnasna vewol viv, kamba unvra, mendekli. Os vivna mendekli inneram, sembayangdam, himba hevmba mimangas vreipra vewol vivna, aevulthalmba. \v 47 Himba daswotalvohvna pelimba, osm wohva ambo nis dumbvna wohna dinamba. Hev ambo dasalm sembayang vivna tokwonam, osm kam unvra, lehra. Si sewonam Sesoava hemba naengho vrowol vevav, kin mendekli huhlinvav. \c 21 \s1 Yesusva Ishunna Indhanam Peliongona Wevsam. \r Mak 12:41-44 \p \v 1-2 Yesusva wonlohvna tempelduvra, himba sembayangnindm nongal lohvna, sen momnanam velaihakov vevna disumbra. No dinindva ambvnamba, hevna diva velaihakov vevna disumbra, doa heva mongo peliongo himba pronamba, sen olpeli sambla vilipipihowoli no disumbra, himba ambo nis amana vevna innehui. \p \v 3-4 Yesus unna no indhanam, hona pelina wevsava doa wohkuvhoawol vei no dinindnamba. No dinindva himba mindnam diva iaevulvna, wo noinda himba mindnamba dembhapuv vevna disumbra. Heva os no peliongoriniva, himba owai iavnamoa, himba nongas velaiwo avna olpeli, mongova owainonoa. \s1 Yesusva Unna, Tempelduvpa Si Wohlohvavmoa Yunalmba. \r Matiu 24:1-2, Mak 13:1-2 \p \v 5-6 Hevna aonghal mahalnind opulvona, hona pina tempelduvpa hevm enesmosal lohv. Holva hevm hon besalna lellohv, wo merava huhmohva besalna vrina, Sesoam vinina. \p Doa Yesus unna, memba honamba yimba besalva nunglivpa, si lohvavmoa yunalmba. Owai, ungund si taka vivav, wo no honpulva si tetga vipungu vevav indakonda. \s1 Yesusva Unna, Sikoklava Si Yemba Wiki Vewol Vevav. \r Matiu 24:3-14, Mak 13:3-13 \p \v 7 Hevtindiva umnina, henanam honamba si phovav tempellava? Manam si kava nunglivav, osmba ora, doa murapeta dihi vev? \p \v 8 Hev unna, yeoa novkaka aevvm, indhanamba mindnam yemba si dasalmba deiswitvrava. Mongova ovra, kava Kristus proi, mongova ovra, murapeta Kristusva prolm vev. Manam yimba hilwilvav. \v 9 Yimba si os hilwilavra moamba, no kembella daos ohov mongnind mongnind hevm. Wo heva os manam yimba pemba vivav. Sna sikoklasna si phovav miva, heva os pethava lelnamba mueisowa vevavmoa. \p \v 10-11 Mongnind mongnind hevm ahalvamana vevav di di di, wo nenvpa mendekli si vungu vevra mongnahalmba. Owous, uvavulmendekli phungu vevra. Si mana vema mendekli ovmerini phovav, indhanamba seilva nunglinamoa, wo noinda himba pepeh wohvivra. \p \v 12-13 Honamba si phovav pethara, heva os seilmba yemba si indhanamba kekaiv vivav, kin huhlinvav. Yemba si sembayangduvra wetat vewol vivav, doa hukumda wolasuv vevav. Yemba duanginda wetatmomba ishunvav, Yesustindi. Heva os manam yimba duus vivav, ishunu kana nemelmom. \v 14-15 Manam yimba mindnamba nengavnang vivra osva, si manamoa kava ishunvra ungundmba, owai. Kava kav nonamba yena nengavnangmba otuhtinvav, osmba ungundmoa os ishunu. Doa no ungundva yena moamba pilpikovinvavmoa, wo yemba osva unvavmoa, yimba gekala uv. \p \v 16 Yena arapev eteboasalapev mongawatindi, himba eva yemba wetat owol vivav duanginda. Wo monglava yemba helvakomo vivra. \v 17 Indkumbiva yemba musk vinvra, noinda himba Yesustindi lovahv. \v 18 Heva os yemba si vitivhoavavmoa, maim ora, ta kurini lohv, mongova tamba velavhoavavmoa yenamba. \v 19 Yeoa keknamangas lovaho, osm si yimba vuhe besal wohkuvhueivav, aevulalm yunalm. \s1 Yesusva Unna, Ungundva Si Yerusalem Kotamba Kulthoalm Vivra, Nonamoa Yeoa Buketho. \r Matiu 24:15-21, Mak 13:14-19 \p \v 20-21 Sism yimba si nungeilvav, ungundva ambvra, Yerusalem kotam kulthoalm, doa yimba ningvav, osva himba tetga velm viv. Yimba kotanindva, yeoa gapiavm oloram. Wo eva nomba osoruvrava temba aevulvrava, manam saivvav kotarava, weilmonam bukethara. Yutia provinsnind indkumbinahonam gapiara. \p \v 22-23 Wo nonam si Sesoava hevna Israelnindmba indkokla vewol vevav. Himba wohengvav hevna doaraminimom, ten novol velohvm. Doa nonamba ungevliriniva enamba avrava, wavra. Eva himba nomba tovoliva otolmba lingungavrava, wavra. Si es eva vivav? Sesoava si indhanana indkoklamba esesm vinvav hevmba, doa Israelnindmba indkumbimba si hemba indkokla vinvav hevna indkoklarava. \v 24 Ungundva si Israelnindmba helvakomo vivra ovlakasna, wo eva monglamba wulbukethavav vavawonam, hukum vewolalm. Doa si os ungundva tetga vivav Yerusalem kotamba. Doa no indhana si os vewuvra, Yerusalemba monglana datho vruwuvra, verava, Sesoa unvavm, doa. \s1 Yesusva Unna, Kava Arana Ombol Lohv, Kava Henga Si Provav Petharamba. \r Matiu 24:29-31, Mak 13:24-27 \p \v 25 Si mana vema ovrini phovav okombara weisra paira. Nonamba pethanindna undva si lohvhoaprinvavmoa beswonamba owai, manara, wanplomb kukungu vevra mindnam, weitva noinda mindnam ovra, wo himba mindnam nengavnang vivra, pem vivra. \v 26 Mana vema mendekliva ovmeriniva si nenvmsna vevav. Wo noinda pethanindva wohkokoral vevra daimindilmsna, pai mani pimba snamba nongalphov? \p \v 27 Doa indkumbiva si os kamba nunglivav, kava provrava hengava petharamba tekomerava. Kava Sesoana pusambanakambara keknamangas provav. \v 28 Hona mana vemamba yeindava phunvrava, wo yeoa pulvovm, nov velvohvm osm, Sesoava murapeta ata pimba vuhe besalla sandhavav. \s1 Yesusva Olhmona Unna, Timba Yemba Numhowol Viv. \r Matiu 24:32-35, Mak 13:28-31 \p \v 29-30 Yesus olhmona unna, yeoa timoa nunglivm, denwitm eva ombatim, timba ningilva nonamba peholothavpa, yimba ningvav, memba ponanam. \v 31 Wo yimba honamba nunglivrava, memba yemba kava ishuniva, doa yimba si os ningvav, murapeta si Sesoatindiva nemelva muserava avav. \v 32 Monglava yimba mendah lovahvra, si yimba os nunglivav novnamba. \v 33 Oviva pethaiva si mueisowa vewolvav, heva os kana moamba si wohlohvav, wo si wohengivav. \s1 Yesusva Unna, Yeoa Novkaka Aevulvm. \p \v 34-35 Yeoa novkaka aevulvm, si homeis kava prorava, yemba yumna vewolvav. Manam yimba mindnam petharinimba ningvav, osmba bia hlavra, dai ovra, wo eva petha men nonapopol lohvm. Kava nonamba indkumbimba pethanindmba yumna vewolvav, maim ora, miem bunena monashalla lui. \v 36 Yeoa novkalana aevulvm, Sesoam sembayang vinivm, os himba yemba keknamangas vinvav, wo yimba henanapopol no kinmba wohkuvhoawol vivra. Doa osva yimba kana novra lovahthamnavav, wo kava yemba beswonamba nongalvav, yimba lous vrivavmoa. \p \v 37-38 Yesusva os velohvna, okombanamba tempelduvra wonishomana vevna indhanam, sinimba himba mongona kembella lilohvna olora, os ningthiv oliv denwit. Indkumbiva himba simekumbranonoa kusolvohvna tempelduvra, hemba hellelmba. \c 22 \s1 Yutanindna Kuwul Yesusm Muembnavho Vrivna. \r Matiu 26:1-5 eva 26:14-16, Mak 14:1-2 eva 14:10-11, Yon 11:45-53 \p \v 1 Murapetava vinvnamba Yutanindna mendekli innemba, os sevriv Pasova inne. Nonamba hlavna rotiva yishui, tevwol vevnamoa. \v 2 Doa sembayang andranindna kuwulmendekli, katekis hevm unna, es pimba helvakomandhivav Yesusmba? Heva os no kuwulva pem vivna, kembelnindnapenam vinvna, si homeis pimba helvowol vivm. \p \v 3-4 Wo Yutas Iskariot himba mongo Yesusna aonghal mahalnindrini lohvna, doa Setan hena nihmera sihana wuhholm. Yutasva ganamba, wonishovna no kuwulm eva polisim kekalvhonindm, unna, ka si Yesusmba yena englara holvonethinvav. \p \v 5 No kuwulva indk vithivna, umnina, yemba ata kava soveivav. \v 6 Yutasva unna, lehra, wo hev nengna, henanam si kava Yesusmba hena englarava holvonethinvav? Kava indkumbina novra vinvavmoa. \s1 Yesusva Hevtindim Wonnelm Vevna, Pasova Tih Innem. \r Matiu 26:17-25, Mak 14:12-21, Yon 13:21-30 \p \v 7 Doa Yutanind una, ata pivva deti hlavav hona mendekli innemba, pivnamba Pasova tih innemba. Hona inneram sipsip otolva walka vena, Sesoam nonam sembayang venalm. Rotiva yishui hlavna. \v 8-9 Doa Yesus hevna aonghal mahalnindrini samblam Pitai Yonim unna, yeoa engo mi yesna, Pasova innem pivm meilna velm. Ata kava sis ambvav, ata os pimba mongawulm hlavav. Hev ohomnana, ata hi kava kokolma evevav? \p \v 10-11 Hev unna, kotaram esihohoo, wo ata yimba di enonglavav, tendoriniva po wulprovra emberna. Wo no indhanarinim yeoa ehengpethamno dom deuvram. Wo no deuvna aralmoa os ohomno, pivna guruva os oi, hi nomba kamarva lohv, ata diva kava Pasova innemba wonnevavpa? \v 12 Wo deuvna aralva yemba ata indthueinvav yitnihilmba mendeklimba, doa doara kokolma velohv, di yeoa inneoa kokolma evevm. \p \v 13 Doa Pitai Yoniva enganamba, kamarm enongla, os ten hev Yesus doara naengho vewol ovonam. Doa os meilna evena. \s1 Yesusva Hevtindim Wonnevna Pasovatihram. \r Matiu 26:26-30, Mak 14:22-26, 1 Korin 11:23-25 \p \v 14-16 Nonamba Pasovatihva phonamba, Yesusva wonavhoana hevtindim, unna, kava yemba wonnelmangas vev, doa sism ata kamba indkokla vrivav. Pasovatihna innemba si kava hengava nevavmoa, verava, Sesoatindi nemel si muserava avrava. Nonam si kava nevav Pasovanonoa tihna innemba. \p \v 17-18 Yesus wain kapnahonam vranamba, Sesoam omnana, yimba lehra Sesoa. Hevtindim unna, yeoa honaoa kap wainoa vreirava, hlao. Kava nevavmoa hona wainmba, verava, Sesoatindi nemelva muserava avrava, os si kava nevav. \p \v 19 Doa Yesusva henga roti vranamba, omnana, Sesoa yimba lehra, doa hev popowol venamba, hevtindim moang vungu ovunvna, unna, memba kana nihil, yem kava dembhinv, yem kolvrowolalm. Henga yeoa kamoa nengvhueimnivrava, os hlavm. \v 20 Doa hlapianamba, Yesus wain kapnahonam vranamba, osangas vena, unna, memba kana tovol, kava ata sovhopieinvav, yem kolvrowolalm. Honindava Sesoava yemba moamba nemel ishunv. \p \v 21 Heva os mongova indhanariniva memba pivva waihlavpa, himba ata kamba ungundna englarava holvonethinvav. \v 22 Kava arana ombol lohv, kava wohengvav, nom ara ten kam omnanam. Heva os kava wavra vrev no indhanarinimba, temba kamba holvonethinvpa ungundmba. Sesoa si hemba kin plothomnavav. \v 23 Doa hevtindi hevm ishuwul vevna, an osva vei? \s1 Yesusva Unna, Himba Nomba Yena Nengavnangva Engvpa, Himba Yena Mendekli. \p \v 24-26 Yesustindiva hevm eishovna, an piriniva kuwulva wulluhunv? Wo Yesus unna, puehalnindna kuwulva mendekli lovahinv, hev ningv, heoa kana nengavnangmangas engivm, wo heoa kamoa nungeilvra, os himba mendeklinonoa. Heva os yimba kana aonghal mahalnindva, manam yimba sna wevsamba engivav, owai. Himba nomba yeriniva kuwulalmba lohvrava, heoa hevmoa wohwulpihara, maim ora, otollini. Himba nomba yeriniva miva galmba vevrava, heoa yena nengavnangmangas eva enginvrata. \p \v 27 Yesus olhmona unna, es yimba ningv, an kuwulva lohv? Duang, ora hevna innesowanindrini? Duangta ten kursira avm. Heva os kava snamba owai, kava yena andranindrini luhunv. \v 28-30 Indhanamba kamba moakoklanamba osihivnamba, yimba kamba waiaevulvna, kamba dasvholaha anganamoa. Kavna ara kamba doara pusvundthoana mendekli kuwulalm, wo doa kava men daipota yem pusvund vev, yimba kana nemeltindi avav, wo pimba si innemba pomba mongawulm hlavav, wo yimba si kuwulva ilvahinvav 12pelara Israeltindina. \s1 Yesusva Pitam Omnana, Ata Yimba Os Ovav, Kava Tit Venav Yesusmba. \r Matiu 26:31-35, Mak 14:27-31, Yon 13:36-38 \p \v 31-32 Yesus ona, Simon hello, Setanmba os oi, kava wiki vewolalm vev Yesustindim. Heva os doa kava Sesoamba osahmani osmba, Pitava kanaminiva wohgavavmoa. Setanmba ata yemba wiki vrepiarava, wo yimba hengava kamba keknamba lohvhoamnavrava, doa yeoa pevna mongawatindina undmoa keknamangas woseinu. \p \v 33 Pitava Yesusm omnana, mendekli, kava pemba vevmoa, yemba engpralmba buiramba eva dahalmba. \v 34 Yesus ona, ata mendah ayamba ophovramoa, ata yimba samblamongolm osva owovav, kava tit venav Yesusmba. \s1 Yesusva Unna, Yeoa Pevna Indnahonam Lovahthamno, Kana Moam Ungundm Ishunilm. \p \v 35 Yesus unna, nemetva kava yemba wolanga vungu vevna kavna andramba, yemba kava os unna, manam pevna diwonda, luwunda, spato ianga vevra. Wo nonamba yimba manam asahvna? Hev umnina, owai, kava mana vemamba asahnamoa. \p \v 36 Hev unna, daipotava yimba kana andrava vivrava, yimba himba nomba diwondava iaevulvrava, yeoa pevna diwonda luwunda ianga vevm. Eva yimba ovlakashuiva, yeoa pevna bayu sovanam mongnindm dembrahunu, dim dombolm nonam. Wo no dina yimba sism sovavav ovlakasva pevmba. \v 37 Yesusva osva olhmona unna ovlakasm, wo henga unna, noinda viu, moamba doaramini novol velohv os, \q1 Indhanamba nunglivra no indhanarinimba, himba uvra, indhanarinikokla. \rq Aisaia 53:12\rq* \m Indhanamba sna nengavnangva si kamba vinivra. Manara, doaraminimomba novol velohv, wo indhanamba kamba osangas velvohmanav, os ten novol velohvm. \v 38 Hev umnina, mendekli, nonglo, ovlakas sambla men. Hev unna, doa. \s1 Yesusva Aralm Omnana, Yeoa Kana Kinwondaoa Nengasvo Ambo Pevna Undna. \r Matiu 26:36-46, Mak 14:32-42 \p \v 39-40 Os wongana nominiva oliv denwit oloram, dom ten hev elsus tonglalohvnam, sembayang velm. Di wonphonamba, hev unna, yeoa Sesoamoa osihminu, yena undmoa keknam woseinda, ata homeis Setan yem wiki vewol vevm. \p \v 41-42 Himba hevho nominiva venamba indanampetam, mulumbdandna lohvhoana, Sesoam aralm osahmanavna. Ona, ara, kana kinwondaoa yeoa nengas pipaho, ambo yepevna undna yimba osva nengtava. \v 43 Doa mongo Sesoana ovsongolnindrini pihanamba senamini, hena undm keknam lothomnana. \p \v 44-45 Heva os Yesusmba kin venavna mindnam, wo noinda himba keknamangas Sesoam osahmanavna, ehlava pihangu venavna pethara, os ovna, tovol toparal vev. Doa himba ishopianamba, henga hevtindi inam dem geine, nongalna, nin shav. Kinsomb vinvnamba, noinda shavna. \v 46 Doa hev unna, manam yimba shavav, pulvorava, Sesoam osihminu, homeis Setan yem wiki vewol vevm. \s1 Yutas Mundilm Wonprona, Kevralm Yesusm. \r Matiu 26:47-56, Mak 14:43-50, Yon 18:3-11 \p \v 47 Yesusva mendah ishunvna, wo henanam hevtindirini mongo Yutas, himba nom sembayangnindna kuwulmendeklim, polisim, mundilm wonprovna. Yutasva murapetam Yesusindam ganamba, englana selthoanamba, mapotho ovrungu vevna. \v 48 Doa heva os Yesusva omnana, yimba kamba mapotho ovravma novtotholm, wo eva yimba kamba ungundm indthueinvma? \p \v 49 Yesusna aonghal mahalnindva hemba nungeilvnamba, ata kevrivav Yesusmba, doa hev Yesusm umnina, ata kava hemba helvowol vivav ovlana. \v 50 Mongo no hevtindirini Yesusna, ovla mendekli wulluhvna, doa hev no mongo indhanarinina aong kovhoamna nihanasisrini. Nomba indhanariniva sembayang andranindna mendekli kuwulna andranindrini. \p \v 51 Yesus hevtindim unna, aembu, doa Yesusva os no indhanarinina aongva tuhmanana, henga beswonam lohmanana. \v 52 Yesus unna nom indhanam, ten Yutas wonproim, yimba kamba os ningminivma daosnindrini, wo noinda yimba iambvna tengava ovlava? \p \v 53 Kava elsus tempelduvra ishomana vevna, yimba kamba nangola vrivna, heva os yimba kamba diva kevrivnamoa. Men detiva yenamba luhunv, Setanmba hevna mendekliandra vev, yemba wohtalmba kamba kevrilmba. \s1 Pitava Dasalmba Samblamongolm Osva Ona, Yesusmba Kava Tit Venav. \r Matiu 26:57-58 eva 26:69-75, Mak 14:53-54 eva 14:66-72, Yon 18:12-18 eva 18:25-27 \p \v 54 Doa no indhanamba Yesusmba kevrinamba, os waiwohangana sembayang mendekli kuwulna deuvram. Doa Pitava sisnonoa ambo oiwonam engalgavna. \v 55 Indhanamba suwemba di sengewuvna no kuwulinda deuvpethalla, hevpa di suwera kuksa vevna, wo Pitava pronamba sis, di patha avhueinvna murapeta suwera. \v 56 Mongo ongamalongorini pra, kuwulna andranindrini. Himba suwemdakambara Pitam nonglanamba, olhanam. Hev mindkombaiwonam unna, honi indhanariniva himba Yesustindirini. \p \v 57-58 Doa Pita omnana, owai, kava tit venav Yesusmba. Ona henanam, wo henga mongo tendorini nonglanamba Pitam, hev omnana, yimba Yesusi lohmana evevna. Doa Pitava omnana, kava owai. \v 59 Wo venamba, mongo tendorini woholhana indnahonam, hona indhanariniva himba Galili provinsrini, os men Yesus hev, himba Yesustindirinita. \p \v 60-61 Doa Pita omnana, owai, kava tit vev, nomba yimba temba ovpa. Nonamba Pitava ishovna, ayamba os ophona. Yesus mendekliva haravhoanamba, Pitam nonglanga ve novnangas, wo Pitava no moam Yesusnam doaraminim nengna, ona, ata ayamba mendah ophovramoa, yimba ata samblamongolm osva owol vevav, kava tit venav Yesusmba. \v 62 Pitava no deuvriniva wohpholahangana, wenoppa mindnam dalmanavna. \s1 Yesusmba Wevdakana Hilvivna. \r Matiu 26:67-68, Mak 14:65 \p \v 63-65 Kuwulva mendah di Yesusmba waiolvohvnamba, wo polisiva Yesusm loumona umnivna, wevdakana hilvivna, novm hehlathawulminina lensona, umnina, yimba moashulnindriniva lohtava, kam ishunu, anmund yemba hilvi? Wo mindnam loumona ishumnivna. \s1 Yutanindna Kuwulva Yesusmba Wetatmora Waiishuvna. \r Matiu 26:59-66, Mak 14:55-64, Yon 18:19-24 \p \v 66 Lingil lihanamba, noi kuwul kusovna, hevm ishuvna. Sembayang andranindna kuwulmendekli, katekis noi kusonamba, hev polisim unna, hom Yesusm waiembo, ka hui waiishui. \v 67-69 Hev umnina, yimba Kristus lohvma, temba Sesoava pusvundthoanam?, kam ishunu. Hev unna, yemba kava ishuntava, ata yimba ningvavmoa. Wo eva yemba kava sah owol vetava, ata yimba kamba opla vrimnivavmoa. Doa heva os si kava avhoavav Sesoana nihanasis yunalm, ten keknamangas avm, manara, kava arana ombol lohv. \p \v 70 Doa hev indkumbi umnina, yimba os nengvma, yimba Sesoana ombol? Doa hev opla vrinna, yimba os uvta, ka. \v 71 Doa hev hevm una, doa pivva hilli Yesusna moamba. Noinda pimba ata indhanarinimba mongova osihminivavmoa wetatmomba Yesusnamba. \c 23 \s1 Yutanindna Kuwul Yesusna Wetatmoa Waiishuvna Pailat Duanginda. \r Matiu 27:1-2 eva 27:11-14, Mak 15:1-5, Yon 18:28-38 \p \v 1-2 Nomba kuwulva hevm ishupieinamba, os waiangana Yesusm Pailat duangindam. Doa hev moangakala ovrivna Yesusm. Os kava hillina, hona indhanariniva indhanamba monakoklaram desimbuingavna osm, manam yimba vinivav taeksdiva Sisa duangmba. Wo eva himba hevmba os ovna, kangas Kristusva lohv, temba doarava Sesoava kuwulalmba pusvundthoanamba. \p \v 3 Doa Pailat omnana Yesusm, yimba kuwul wulluhunvma Yutanindna? Yesus ona, yimba temba oiva, tanamta. \v 4-5 Doa Pailat unna kuwulm nom eva ombandhanam, kava os nonglav, hona indhanariniva indkoklava venamoa. Doa heva os no kuwul opulvona, owai, himba desimbuingavna indhanamba. Himba lohmana vevna kana Yutia provinsra, eva numhowol vevna indhanam. Himba seilva Galili provinsra numhowol vevna, wo sism homba prona. \s1 Pailat Yesusm Wolaihangana Kuwul Herotindam. \p \v 6 Pailatva hellenamba, hev unna, hona indhanariniva dihi Galili provinsrini lohv? \v 7 Hev umnina Pailatm, tanam himba Herot kuwulna anglasingi lohv. Doa henga Pailat unna, yeoa waiango Herotindam, eva men himba avta Yerusalemra. \p \v 8 Doa hev waianganamba Herotindam, himba Yesusm nonglavnamba, indk vethavna, no tahonnam no weisnam kava nonglavnamoa Yesusmba. Wo kava os nengv, heoa boasna mana vema mendekliandra vera kana novra. \v 9 Doa Herotva Yesusm mindnam sah ovravna, heva os Yesusva hemba opla vremnavnamoa. \p \v 10 Doa no kuwulva di lovahvna, himba Herotm moangakalamona tuho ovrivna mindnam, osm Yesusm musk venavra. \v 11 Doa Herot, hevna valgonind himba Yesusm loumona indkokla ovrivna. Herot unna hevna valgonindm, pikian vewol vinu kuwulna, osm dasalm uvra, ora kuwulmendekli, wo henga nonahonam waiango Pailatindam. \v 12 Wo nonamba Heroti Pailativa epawohana beswonam, seilva himba ahnam elohwolvna. \s1 Yutanind Pailatm Umnina, Yesusm Lepethao. \r Matiu 27:15-26, Mak 15:6-15, Yon 18:39 - 19:16 \p \v 13 Herot Yesusm henga wolaihangana Pailatindam, wo Pailatva huhul vena no kuwulm eva indhanam. \v 14 Hev unna, hona indhanarinimba, memba yimba waiembeiva kaindava, kamba os umni, himba indhanamba desimbuingavna monakoklara. Wo yena novra kava sah ovraloh veiva, oi, owai, himba indkoklava venamoa, memba yimba osihivpa hemba. \v 15 Wo eva Herotva osta, himba henga kaindam wolaihaprini hemba. Tanam Yesusva indkoklava venamoa, osm ora kava wohtvav helvakomandhalmba. \v 16 Wo osva ambo kava wohtvav helvelm, wo henga wolaihanga. \p \v 17 Himba noinda osva ona, hena wevsava os lohvna, himba buinindrinim mongasalm wolapho veluhunvna Pasovatihramba no tahonnam no tahonnam os. \v 18 Doa heva os no indkumbi hev ambo opelpana aongtanahonam, owai, helvakomandho hona indhanarinimoa. Barapasmoa yeoa kamoa wolaihaphunu buimerinioa. \v 19 Barapasva daosm vevna duangm, wo noinda himba hevm ahalvamana vena Yerusalemra, indhanamba monglamba dalna, wo Barapasmba noinda bui vina. \p \v 20-21 Doa heva os Pailat henga unna, owai, kava Yesusm wolaihapholm vev buiriniva. Doa heva os himba vevandwonam mindnam umnina, owai, krusera lepetheiu. \p \v 22 Doa henga Pailat eunillam unna, owai, mana vemava venamoa, osm noinda kava wohtvav, helvakomandhalmba. Wo osva ambo kava wohtvav helvelm, wo henga wolaihanga. \v 23 Heva os himba wuleihivnamoa, himba nihnapehna umnivna mindnam Pailatm, hemoa lepetheiu krusera. Venamba, os wohpilpikovvna Pailatmba. \p \v 24-25 Doa Pailat unna, ata kava os venavav, ye ten uvm. Hev unna valgonindm, Barapasmoa wuleihu, daosnindrinimoa, doa Yesusmoa waiango, lepethalm. \s1 Valgonind Yesusm Waiangana, Lepethalm. \r Matiu 27:32-44, Mak 15:21-32, Yon 19:17-27 \p \v 26 Os waiangana kruserava, lepethalmba, monara anongla vena mongo indhanarinim nihilva Simon. Himba Sairini kotanindrini lohvna, himba osorini venamba, kotaram provna. Doa valgonind umnina, Yesusna kruse pungao. \v 27 Mi Yesusm wailovahvnamba, indkumbiva sis pelkleihamnavna, monglava ungevliva wenahil vrivna, monglava ambo wenop pulupul vivna. \p \v 28-29 Yesusva sisnov venamba, unna, yimba Yerusalem ongo, manam yimba kamba wuov, pevm wuowol veo, pevna otomotalm. Si sewonam sikoklava phunvav yeindava, wo yimba uvav, ungevliva muhsohva indk vithivra. Manam eva himba ningvav otolm lupulilmba. \q1 \v 30 Sikokla ambo phovav, wo indhanamba uvra, holooa olora tivhoarava, pimoa sising vera, pimba nunglivavmoa. \rq Hosea 10:8\rq* \m \p \v 31 Indhanamba men hui kin kamba plothumniv, maim oi, ti pehnana suwera tithueiv. Doa heva os sikoklava phovrava yeindava, maim ora, teh ovovral suwera tithueiv, wavro. \s1 Yesusmba Krusera Lepetheina. \p \v 32-33 Yesusm eva indhanakoklarini samblam os wonangana mongawulm. Wonanganamba, di wonpulvo, os ningthivna indhanana kukel nomba pethava. Doa di lopa vina kruserava, Yesusm eva nom indhanarini samblam. Mongova nihanasis, mongova sihanasis, Yesusmba hevmba hovra. \p \v 34 Doa Yesus Sesoam omnana, ara, yeoa maivethinu honaoa indhananaoa indkoklamoa, manara, himba honamba tit viv, memba kamba vinivpa. Doa valgonindva pilai win vivna, osm ora henoi ata moan vravav Yesusna pikianmba. \p \v 35 Indhanamba di nunglul lovah vungo vevna Yesusm. Doa kuwulva dasalm una, himba indhanamba kolvrowol vevna monakoklariniva, wo eva osta hevmoa kolvrara henga. Himba tanamba Kristusva lohtava, heoa hevmoa kolvrara. \p \v 36-37 Doa valgonindva mueri losgoplala ovrivna hemba, hev murapeta lovahthanamba, hev umnina, yimba hona wainmba nevavma? Yimba kuwulnonoa Yutanindnamba luhuntava, yeoa pevm kolvro. \v 38 Moamba kruserava senamba os novol velohvna, \qc \sc Hona Indhanariniva Yutanindna Mendekli Kuwul.\sc* \m \p \v 39 Yesus eva no indhanarini sambla wekal velohvna kruserava, doa mongo no indhanarini loumona ophona, Yesus, yimba Kristus lohvma? Yeoa pevmoa wolaihapiho kruserinioa, eva kamoa wolapiha veota os. \p \v 40-41 Doa mongo noi owalm okos vene, ata ye os ovav? Pimba doa wekal vini, os men Yesus, pimba doa indkokla evena, wo noinda pimba esesm honamba vini. Heva os hona indhanariniva Yesusva himba mana vemamba venamoa, ambo ombamora hemba vini. Pioa Sesoanapenamoa evei. \p \v 42-43 Doa hev omnana Yesusm, yimba sewonamba provrava, mendekli kuwulalm avrava, manam yimba kamba maivethavav, kamoa nengmanavm kolvralm. Doa Yesus omnana, sewonamba owai, detingas ata kava yemba waiavhoavav vuhe besallangas. \s1 Yesusmba Os Wohdahana. \r Matiu 27:45-56, Mak 15:33-41, Yon 19:28-30 \p \v 44-45 Okombava hovrahovra lohvnamba, Yesusva krusera wendvna, doa okombava ambo heva hev wohkilvrana simsna. Os wohkilvralohna, venamba, 3klok okomba vohanam. Wo no kayenmba tempelduvmeriniva ambo heva hev hovrahovra wohpowalwolna, dipeh venamba, dingoho mulla. \p \v 46 Yesus ona mindnam, ara, kavna indva kava yena englisra holothov. Os onamba, doa os wohvitivhoana. \v 47 Yesusmba os dahana, wo valgonindna kuwulva nonglanamba, hev ona, tanamta hona indhanariniva mani indhanakoklarinima, owai, himba besal indhanarini, Sesoam kava okolav. \p \v 48 No indhanamba temba Yesusmba nunglul lovahvnamba, hev nunglina, doa dahai, doa henga pethasav wulowanamba, wena akilthangavna deuvram. \v 49 Heva os Yesusna sehel, himba ehallapeta mendah ambo nongalemb velvohvna. Wo eva ungevli Galiliongo, temba hemba doara engvawulimbanamba Galili provinsrini Yerusalemram, himba eva mendah nongalemb velvohvna. \s1 Yosep Yesusmindm Singvena. \r Matiu 27:57-61, Mak 15:42-47, Yon 19:38-42 \p \v 50-51 Mongo indhanarini lohvna, nihilva Yosep, himba Arimatia kembellini. Himba mongo kuwul wulluhunvna Yutanindna, himba besal lohvna, besal wevsam engvna. No kuwul owalva Yesusmba helvakomandhalmba uvnamba, himba owai nengvnamoa, himba hevmba vreipra vrevna noindava. Himba hona nengavnang wulluhvna, Sesoatindiva nemelva si muserava avav. \p \v 52-53 Yoseppa ganamba Pailat duangindam, hev omnana, ata kava Yesusmindm kruserini vindilpihavav, singvelm. Wo Pailat omnana, wouta. Doa Yoseppa vindilpihanamba, kayen dombal mendeklina ninge. Doa os vindyithana honmera, doara indhana no honmeva hina, heva os indhanarinimba mongomba singvinamoa, mendah khui lohvna. \v 54 Himba honamba yumatram vena, nonam Yutanind inne meilna vivna sapturam hlalm, osva sapturava vah iaevulvav. \p \v 55 No Galiliongova, temba Yesusmba doarava sisva engvawulimbanamba, himba Yosepm sis patvmonanamba, nunglul lovahvna honmem eva Yosepm, ora os vindyithav Yesusmindmba. \v 56 Doa no ungevliva henga deuvram anga, mana vema besal teteihnungnam kokolma velm wel, sanda. Himba iangalm vevna, Yesusmindm nonam selvolm. Heva os owai, doa okombava vohavna, ungevliva vah iaevluwul vevna nonamba, una, pioa doaraminimom wohengalvohra. \c 24 \s1 Yesusva Phona Beswonam Pokamarini Hevna Nihna. \r Matiu 28:1-10, Mak 16:1-8, Yon 20:1-10 \p \v 1 Doa minguram simekumbranonoa no ungevliva hevna deuvrini vinamba, Yesusm nonglalm angavna pokamaram. Himba wel sanda noi iangavna, om ten hev doara meilna vinam. \v 2 Doa himba pokamam nunglul lovahvna, pai, honmba ahnam vileilv, nomba nivpa temba ehlithinamba pokamamba. \p \v 3 Doa hev saivnamba no honmera, wo heva os Yesusmindva vindilvnamoa diva. \v 4 Himba hevm ishuvna mindnam, hi dihi vindilv? Doa mongo noi indhanarini sambla no ungevlim wonelohvna, hena kayenmba mindnam ambo painov kesaka viku vinvna. \v 5-6 Doa no ungevliva pem viwul vevna, ambo himba pethanovangas vivna, hemba nungeilvnamoa. Doa no indhanarini sambla ohunna, yimba aslalvma Yesusmindm? Owai, indhanamindhovrava manam yimba aslalvav, himba doa beswonam phoi hevna nihna. Ningu no moam, yem ten hev ishunnam, nonam hev avnam Galili provinsra. \v 7 Himba os ona, kava arana ombol lohv, heva os kamba si ungundna englisra bumbrisvav, wo si os kamba kruserava lepetheivav. Wo kava si samblamongonin vevav, wo si os kava phovav henga kavna nihna. \p \v 8-9 Doa no ungevliva ningna Yesusna moam, os wuleihalaha angana no pokamava, ishunilm Yesusna moalamangnindm 11pelaram eva aonghal mahalnindm indkumbim. \v 10 No ungevliva mongova Maria Maktala, mongova Yoana, mongova Maria Yemsna aval. Hona ungevli eva mongla ungevli, Yesusna pholmomba he wulanginna moalamangnindmba. \v 11 Heva os no moalamangnindva no moamba hillinamba, una, yimba dai uv, kava ningvmoa, osva oi, lehra uv. \p \v 12 Doa Pitava lelnam ganamba, doa hev vithanamba, nov vesiha ve pokamara, nonglana, kayenangas moan vilv, noi ten Yesusmindm nona ningithinam, mongova mana vemamba owai. Doa henga os deuvram gana, himba mindnam nengavnang vevna os i. \s1 Yesusna Aonghal Mahalnindrini Sambla Enonglana Yesusm Monara. \r Mak 16:12-13 \p \v 13-14 Nonamangas Yesusna aonghal mahalnindrini samblava Yerusalemrini evenamba, Emeus kembellam engavna, mani oklama. Nonamba himba engavnamba, himba Yesusna dahalmom ihishuwul engavna hevm monam. \v 15-16 Himba mindnam ihishovna, doa Yesus hev yumna vewolnamba, os wongavna no monam. Enonglavna, heva os novmba mana vema ehlathinvna, himba beswonamba elihavnamoa. \p \v 17 Yesus unna, manamom hevpa yimba mindnamba eukw evevrav momnanamba? Doa hev elohvhoanamba, novlomosnahonam duus evevhowole. \v 18 Mongova nomba heriniva nihilva Kliopas, hev omnana Yesusm, es eva yimba tit vevma, memba honamba mana vemamba mendekliva phonamba Yerusalem kotarava hona mingu eunumbulnamba? Dihi yimba mongona kotanindrini, noinda yimba tit ovov? \p \v 19 Yesus unna, manamoa? Hev ohomnana, Yesusmom nom Nasaret kembellinim. Himba moashulnindrini lohvna Sesoana, mendekliandra vewol vevna. Himba Sesoana moam indhanamba ishomana vinvna, wo Sesoava eva indhanamba hemba liheivna, Yesusva keknamangas lohv. \p \v 20-21 Heva os pina sembayang andranindna kuwul, mundil, himba Pailat duangna englisra desvhueina hemba, kruseram lepethalm. Wo nemetva kava os ningvna, hona indhanarinim Sesoava wolaihaprana, ona pimba Israelnindmba buirinim wolapho velm. Heva os owai, doa dahana, doa hemba lepetheinamba, wo samblamongonin hemba vindilna pokamarava. \p \v 22-23 Heva os doa ungevliva kanamba monglava kamba ishuni, wo kava luklukul vithi. Manara, himba daipota simekumbra angai, nonglalmba Yesusmindmba, doa heva os owai, vindilvnamoa. Himba henga ambaiva, kam ishuni os, kava doa Sesoana ovsongolnindrini samblamba nungeili, wo himba kamba ihishuni os, Yesusva doa henga beswonam phoi. \v 24 Wo monglava kariniva Yesusna pokamaram angai nonglalm, wo os nungli himba, ten ungevli ishunim, heva os Yesusmba himba nunglimoa. \p \v 25 Doa Yesusva no moam hellenamba, unna nom sambla indhanam, yimba ind hui elohvma? Doaraminimomba moashulnindnamba yimba ekek vethawol evinvnamoa. \v 26 Os novol velohv, kin mendekli si vevav, nonamba Kristusmba kevrivrava. Wo boasna himba si hona kinmba pungavav, wo os si hev vuhe besallava Sesoaiva wohahavav. \p \v 27 Doa Yesusva mendah ishunvna no sambla indhanam, moam nom velokusa vinvna, ten doara moashulnind novol vinam, Moses eva owal moashulnind. Hev unna, hona moamba Kristusm wohlehv. \v 28-29 Mendah momnanam ishulangavna, murapeta doa pulvovna Emeus kembella. Yesusva os vevna, ona, wohkohangalm vev, hev ohomnana, owai, okombava doa vohav, yem ka hui waiahai. Doa os waiahana, mendah hemba elihavnamoa. \p \v 30-31 Doa innem aevulthanamba, hlalm vevna, Yesus roti vranamba, Sesoam omnana, lehra, doa powalwolnamba, moang vethawolinna. Doa hena novpa pevhoawolinna, elihana, Yesus hev memba. Wo nungi lelnam Yesusva hoai vena nominiva os. \p \v 32 Himba hevm ihishovna, pina indva suwemsna tawulinvna, nonamba pimba monarava doaraminimomba doa wohvelokusethini Yesusva. \p \v 33 Wo himba indwonamba anahanamoa, indslaposla os wohengana Yerusalemram henga, hevna owalm 11pelaram, eva indhana monglam nongalephona. \v 34-35 Doa heva os noi 11pelara di aevulvnam, hesna nungi ishunna no sambla indhanam, ona, doa mendekliva henga beswonam phoi. Himba proiva, Simonm nonglapho. Wo eva osta, no sambla indhanamba Emeusriniva os ihishunnata, kava monara enonglai, eva di roti powalwolim, di kav vei elihai. \s1 Yesusva Nongalphona Hevtindim Musera. \r Matiu 28:16-20, Mak 16:14-18, Yon 20:19-23 \p \v 36-37 Mendah ishuvna Yesustindiva, wo henanam nungi Yesus hovrahovra lohvhueinna, unna, indwonam aevulu, Sesoa yemba wonav. Heva os no indhanamba himba evekingil vithina penahonam, uvna, sumbho. \p \v 38-39 Yesus unna, owai, manara yimba pemba viv. Es hevpa yimba osva uv, sumbho, hui nunglu kana englana monglanam. Memba ka, kam kevru, nunglu, sumbhova sna nihnamba, owai. \v 40 Doa osva onamba, hevna englamongla nihinna. Doa himba wohindk vithivna, \v 41 heva os himba monglava mendah sambla und verumbvna, tanammi owaimi. Noinda hev unna, inne kam vreuhtuk, \v 42 doa tambkoshind vetreihuna, \v 43 doa hev os ninna hevna novra. \p \v 44 Hev unna, nemetva doarava kava yemba wonavnamba, kava yemba os ishunna, moamba nomba Mosesna eva moashulnindna eva Devitna sangalmoa novol velohv, no moamba kam lehvrav, wo kava yunam wohengvav no moam. \v 45 Wo doa Yesusva hena nengavnangmba otuhowol ovinna, wo noinda no Sesoamomba doaraminimomba himba beswonamba levrapivolna. \p \v 46 Hev unna, moamba os novol velohv, si Kristusmba kin vreiuhvav, os hemba dahavav. Heva os samblamongonin himba verava pokamarava, hengava himba si os beswonam phovav hevna nihna. \p \v 47-48 Yimba kamba naengho vruwuvmona vevnam, wo yeoa kana moamoa wulvaho indakonda pethara, vei hui Yerusalem kotara, verava, puehalnindna pethara. Os ishunvm, indkoklamoa wuleihivra, wo Sesoa yena indkoklamba osva si maikumi vinvra. \p \v 49 Kava yemba mana vema besal vraholm vinv, ara doara nemet ten wohonam. Yeoa hui kotara aevvm, wo si Sesoava wolaihaprinvav no mana vemamba yemba, yemba poauothowol verava, yena kelva keknam woseinvav. \s1 Yesusva Hevna Aonghal Mahalnindmba Sandhalaha Vongana Sesoaindam. \r Mak 16:19-20, Aposel 1:9-12 \p \v 50 Doa Yesusva ishopieinnamba hevna aonghal mahalnindmba, os wongana dom murapetam Betani kembellamba, wo hev engla liowolnamba, unna, Sesoa yemba awothowol vev. \v 51 Wo honamba mendah vevna, os sandhalaha vongana Sesoaindamba. \v 52 Hevtindiva sembayang vinivna, os indk vethapravna mindnam, wo os Yerusalem kotaramba ambna henga. \v 53 Wo elsus himba tempelduvra Sesoam okololvohvna. Doata Lukna Yesusmomba.