\id MAT Karrwa (Garawa) 1983, 1991 Matthew. Cleaned up after publishing, 970409. \h Matthew \toc1 KUNYBA JANGKURR MADIYUKANYI \toc2 Matthew \mt1 KUNYBA JANGKURR MADIYUKANYI \c 1 \p \v 1 Ngayu Madiyu, ngayu karungka narrinya nangangi Jisus Krayiskanyi. Ngala waluku barri jangayu nijarrijba yalunya, nanganginmuku miminganjamuku wankalamuku jali jungku wabula, juju waluwa nangandu Jisus Krayisnyina. Nanda wankalanyi nganinyi Yabrayam, nyuli jungku barrinani wankalanyi miminganja nangangi Dayibidkanyi, baki nanda Dayibid, nyuli jungku barrinani wankalanyi miminganja nangangi Jisus Krayiskanyi. \v 2-6a Nanda wankalanyi Yabrayam, nangangi jandanyi nganinyi niji nangangi Yayisak. Baki Yayisak barri, nangangi jandanyi nganinyi niji nangangi Jakub. Baki nanda Jakub, kajamuku nanganginmuku jandanyimuku nganinyimuku, ngala yingamali nangangi niji Juda. Baki nanda Juda, nangangi maninganja, niji barri Tamarr, kujarra bulangi jandanyiwuya nganinyiwuya, niji bulangi Biris, baki Sira. Baki nanda Biris, nangangi jandanyi nganinyi, niji nangangi Yisrun. Baki nanda Yisrun barri, nangangi jandanyi nganinyi, niji nangangi Ram. Baki nanda Ram, nangangi jandanyi nganinyi, niji nangangi Yaminadab. Baki nanda Yaminadab, nangangi jandanyi nganinyi niji nangangi Najun. Baki nanda Najun barri, nangangi jandanyi nganinyi niji nangangi Salmun barri. Baki nanda Salmun barri, maninganja nangangi niji Rayab. Bulangi jandanyi nganinyi, niji nangangi Buwas. Baki nanda Buwas, nangangi maninganja barri, niji nangangi Rud, baki bulangi jandanyi nganinyi barri niji nangangi Yubid. Baki nanda Yubid jandanyi nganinyi barri, nangangi niji Jisi. Baki nanda Jisi, nangangi jandanyi nganinyi, niji nangangi Dayibid barri. Nanda Dayibid, nyuli walkurra mambuka nanganginmukuyngka mungkijimukuyngka Jumukuyngka. Maruka nyuli muwa nangangi Kudkanyi. Kudanyu nyuli durrijba nanda jangkurr nangangi Kudkanyi. Jungku nyuli yurlurrmba nangangi barri. Nani barri yali jungku nanamuku wankalamuku. Barriwa. \p \v 6b-11 Baki nanda Dayibid, nangangi maninganja, niji nangangi Bajiba. Nanda jibarri Bajiba, nanda waluwinyi nawinganja nangangi, niji nangangi Yuraya, ngala kuyuyi jibarri Dayibidwanyi jali nangka janyba nanda waluwinyi nawinganja nangangi. Nanda Dayibid, nangangi jandanyi nganinyi, niji nangangi Sulumun. Baki nanda Sulumun, nangangi jandanyi nganinyi, niji nangangi Riyubuwam. Baki nanda Riyubuwam, nangangi jandanyi nganinyi, niji nangangi Yabija. Baki nanda Yabija barri, nangangi jandanyi nganinyi, niji nangangi Yasa. Baki nanda Yasa, nangangi jandanyi nganinyi, niji nangangi Jiyusabad. Baki nanda barri Jiyusabad, nangangi jandanyi nganinyi, niji nangangi Jiyuram. Baki nanda barri Jiyuram, nangangi jandanyi nganinyi, niji nangangi Yusiya. Baki nanda barri Yusiya, nangangi jandanyi nganinyi, niji nangangi Judam. Baki nanda barri Judam, nangangi jandanyi nganinyi, niji nangangi Yayas. Baki nanda barri Yayas, nangangi jandanyi nganinyi, niji nangangi Yisikiya. Baki nanda barri Yisikiya, nangangi jandanyi nganinyi, niji nangangi Manasa. Baki nanda barri Manasa, nangangi jandanyi nganinyi, niji nangangi Yamun. Baki nanda barri Yamun, nangangi jandanyi nganinyi, niji nangangi Jusiya. Baki nanda barri Jusiya, jandanyimuku nangangi nganinyimuku, yingamali nangangi niji Jiyuyakin. Nani barri yali jungku nanamuku wankalamuku. Barriwa. \p \v 12-16 Nanamanji barri jali jungku Jiyuyakin walkurra mambuka yalungi Jumukuyngka, baki yingka nyuli walkurra mambuka yalungi jalili yalu jungku yingkana yajina juju karru. Nanangini yingkawanyi nyuli daba yalunya Jumuku. Daba nyuli wakara, baki kuyu nyuli yalunya nanganginkurri yajiyurri, juju karru, niji Babilun. Marrimba nyuli yalunya nanganginyina yajina yurrngumba barri, baki janyba yalungki kudiyamuku. Ngala baku barri juju nanamuku yingkamuku yali wijba bayungu yalunginkurri yajiyurri. Nanda Jiyuyakin, nangangi jandanyi nganinyi, niji nangangi Jiyaldil. Baki nanda barri Jiyaldil, nangangi jandanyi nganinyi, niji nangangi Sirubabil. Baki nanda barri Sirubabil, nangangi jandanyi nganinyi, niji nangangi Yabiyud. Baki nanda barri Yabiyud, nangangi jandanyi nganinyi, niji nangangi Yiliyakim. Baki nanda barri Yiliyakim, nangangi jandanyi nganinyi, niji nangangi Yasurr. Baki nanda barri Yasurr, nangangi jandanyi nganinyi, niji nangangi Saduk. Baki nanda barri Saduk, nangangi jandanyi nganinyi, niji nangangi Yajim. Baki nanda barri Yajim, nangangi jandanyi nganinyi, niji nangangi Yiliyud. Baki nanda barri Yiliyud, nangangi jandanyi nganinyi, niji nangangi Yiliyasarr. Baki nanda barri Yiliyasarr, nangangi jandanyi nganinyi, niji nangangi Madan. Baki nanda Madan, nangangi jandanyi nganinyi, niji nangangi Jakub. Baki nanda barri Jakub, nangangi jandanyi, niji nangangi Jusib. Nanda barri Jusib, nyuli nawinganja nanankanyi jibarrinyi, niji Mari, jali ngardanganja nangangi Jisuskanyi. Nanda Jisus, yingka niji nangangi Krayis, barrinani “nanda jali yarrijba Kudwanyi wankambawarr.” \v 17 Nani barri yali jungku nanamuku wankalamuku yurrngumba nanankurri jali nangka binandaba Mari bardardanyi Jisus Krayiskanyi. \s1 Birnandaba Nangki Bardardanyi Jisus Krayiskanyi. \p \v 18 Nanda wurrumbarra, niji Mari, nyuli wulanbi nangangi Jusibkanyi. Waluwa buli jungku maykarra, baki ngawukuku nyuli nanda wurrumbarra, ngala miku nyuliyanyi kuluka yingkana nganinyina. Manjijbayi Kudwanyi nangangi Kunyba Ngarndu nangandurri wurrumbarrayurri, baki nanankardi nyuli ngawukuku. \v 19 Nanda nganinyi Jusib, nyuli kunyba nganinyi. Jungku nyuli kunybana nananyina yuwana Musiskanyi. Nanda yuwa yanybaka nayi. Jaliyi yingkawanyi yabimba jibarri ngawukuku, jala waluwa nyulu nawinganjayudi, baki nanda balki. Nyulu jungkuka balkina yuwana nanda jibarri. Nanangini nganinyiwanyi marda nyulimi karu yingkamuku nanganginkanyi wulanbinyi, baki janyulu manyirru nanda jibarri. Nani barri nanda yuwa yanybaka. Nanda barri Jusib, ngamu kulukayi nangangi wulanbi Mari yingkana nganinyina. Ngala kunyba nyuli. Miku nyuliyanyi nulijba manyirrumbikanyi nanda wurrumbarra yalungi. Miku nyuliyanyi nulijba yabimbikanyi kiji nangangi. Baki nanankardi barri mankumanku nangki Jusib, miku janyulu kuyu Mari nanganginkanyi maninganjanyi, ngala kardarda barri janyulu manjijba nanganbunanyi. Miku nyuliyi mili nangangi wulanbi. Barriwa. \v 20 Ngala mankumanku nangki Jusib nani barri, baki manjijba Yanjil nangandurri Kudwanyi. Buwarrajimbayi yaji Jusibwanyi, baki najba nyuli Yanjil jali yanyba nangangi. “Ninji Jusib, ngani wankalanyi nijanganjinyi, nangangi niji Dayibid. Mikujiyi marrala yajinyi. Marda ninjimi kuyu nanda wurrumbarra Mari nganyingkanyi maninganjanyi. Ngawukuku nyulu, ngala miku nyuliya kuluka yingkana nganinyina, miku nyuliyanyi jungku balkina yuwana nangangi Kudkanyi. Manjijba Kudwanyi nangangi Kunyba Ngarndu nangandurri, baki nanankardi nyuli ngawukuku. \v 21 Baku barri janangka birnandaba jukanyi, baki janinji nijarrijba nanda bardarda Jisus. Janinji nijarrijba bardarda Jisus, janyulu nyulungangi marrimba yalunya mardarda nanganginmuku mungkijimuku. Miku yalungkiyi janyba yurrngumba, jala yalu yabimba balki yaji. Miku yalungkiyi janyba, nyulungangi marrimbaja yalunya mardarda.” Barriwa. Nani barri yanyba nyuli Yanjil nangangi, jali nyulu buwarrajimba yaji. Nanda niji Jisus, nanda Ju yanyi, barrinani “marrimbawarr mardarda.” \p \v 22 Wabula barri kamambarra yanybayi wankalanyi nangangi jangkurr Kudkanyi, baki yarrijba nyuli nanda jangkurr najana Kudkanyi. Nayi nyuli yanyba, \v 23 “Janyulu ngawukuku wurrumbarra, ngala mikukiyanyi kuluka yingkana nganinyina. Janyulu ngawukuku, baki janangka birnandaba jukanyi. Jayalu nijarrijba nanda bardarda Yimanyuwil.” Nanda niji Yimanyuwil, nanda Ju yanyi barrinani “Jungkuka Kud ngamandu.” Nayinda wankalanyi jangkurr wurrumbarranyi, yanybaka nanankanyi Marinyi, jali jungku juju bayngkani. Barriwa. \v 24 Buwarrajimbayi yaji Jusibwanyi, baki kamu nyuli walajba. Yabimba nyuli nanda jali karu Yanjilwanyi. Kuyu nyuli nanda wurrumbarra Mari nanganginkanyi maninganjanyi. \v 25 Ngala miku nyuliyanyi kuluka nangandu waluwa nangki birnandaba bardardanyi. Muningka buli kuluka, ngala nyuli ngawukuku. Baku barri nangki birnandaba Mari jukanyi, baki nijarrijbayi niji Jisus Jusibwanyi. Barriwa. \c 2 \p \v 1 Nanamanji barri jali nangka birnandaba Mari bardardanyi Jisuskanyi, nganinyi niji Yirud, nyuli walkurra mambuka yalungi Jumukuyngka. Walajbayi Jisus barrawuyabarrawuyana niji Bidliyim. Baku barri bijal yingkamuku yali badajba karrina. Nanamuku barri yalili ningkijba warrawiji. Yalili ningkijba warrawiji jingkiykanyi yaji. Badajba yali karrina nanankurri walkurrayngkurri barrawuyabarrawuyarri niji Jirusalim. \v 2 Jali yalu wanbiya nanaba baki yililikajba yali, “Wanjawa nanda bardarda jalija baku jungku walkurra mambuka narringi Jumukuyngka. Wanjawa nyulu. Najba nurri nangangi warrawiji jali kirrijba kingkarri karrina. Najba nurri nangangi warrawiji, baki badajba nurri waykanyi nanda bardarda nurrunginkanyi kunybanyi jangkurranyi. Wanjawa nyulu.” \p \v 3 Kajamukunyi yali manku nanda yalungi jangkurr, baki balkijba yali muwa. Baki nanda walkurra mambuka Yirud, nyuli marda balkijba muwa jali nyulu manku jangkurr nanankanyi bardardanyi jalija baku walkurra mambuka. Kudanyu nyuli balkijba muwa. \v 4 Manjijba nyuli yingka wudumbiji yalunya, mambukamuku yalunginkanyi jurjkanyi, baki milidimbawarrmuku yuwanyi. Badajba yali nangandurri, baki nyuli ngajaka yalunya, “Nanda naja nangangi kudkanyi yanybaka nangangi Krayiskanyi, ngala wanyi yanybaka nanda naja nangangi. Wanjawa barri nangangi ngardanganja janangka birnandaba. Wanjawa yajina. Wanyi yanybaka nanda naja Kudkanyi.” Barriwa. \v 5 Jananganja yali, “Nanda naja Kudkanyi yanybaka, ‘Birnandaba janangka jibarri nanankanyi Krayiskanyi nananyina barrawuyabarrawuyana niji Bidliyim, nananyina walkurranyina yajina niji Judiya.’ Nanda wankalanyi jali yanyba jangkurr Kudkanyi, yarrijba nyuli nayi najana Kudkanyi, \v 6 ‘Nanda barrawuyabarrawuya Bidliyim, nananyina walkurranyina yajina Judiya, miku nanda walkurra barrawuyabarrawuya. Nanda ngawamba bayakarda yaji ngala nanda jirrinyi yaji. Nananyina yajina janangka birnandaba jibarri nanankanyi Krayiskanyi jalija baku jungku walkurra mambuka. Janyulu walkurra mambuka yalungi Jumukuyngka, jala nganinyimuku baki jibarrimuku nangangi Kudkanyi’.” Nani barri yali jananganja nanda mambuka Yirud. \v 7 Mankuyi yalungi jangkurr Yirudwanyi, baki manjijba nyuli yingka kuyunki yalunya karrinawunyi nangandurri. Janyulu kardarda yanyba yalungi. Jilajba yali nangandurri, ngala nyuli nyubana jungku. Kardarda nyuli yanyba yalungi. Miku yaliyi yingkamukunyi manku nangangi jangkurr. Ngajaka nyuli yalunya, wanyimbala walajbayi nanda warrawiji, baki yali jananganja nanda mambuka. \v 8 Baki nyuli jirrinyba yalunya, “Kujba janarri nanankanyi bardardanyi. Kudanyu janarri kujba nangangi. Jalija narri wakaramba, baki janarri wijba ngakindurri. Janganarri karu wanjawa nanda bardarda jungkuka, baki jangayu marda jilajba nangandurri. Jangayu ngayu marda wajba nanda bardarda kunybanyi jangkurranyi ngakinkanyi.” Nani barri nyuli jirrinyba yalunya, baki nyuli manjijba yalunya kula Bidliyimyurri. \p \v 9-10 Nanamuku karrinawunyi, yali barlba nanganbunanyi, baki mili yali barlba kula, baki mili yali najba nanamannga warrawiji jalili yalu wabula najba karru. Najba yali nanamannga warrawiji, baki yabijba yali muwa. Nanda barri warrawiji jilajbayi kula, baki yali durrijba kula. Jilajbayi warrawiji nanankurri Bidliyimyurri, baki kurrkunbayi. Jungkuyi warrawiji lalijina yundu nanda barrawu, jali jungku nanda bardarda Jisus kalawunyi barri. \v 11 Yali ngankijba kalawunyi barrawuna, baki najba yali bulanya, nanda bardarda Jisus, baki nangangi ngardanganja Mari. Mururu yali wayka jambana, baki wajba yali bardarda yalunginkanyi kunybanyi jangkurranyi. Baki wajba yali bardarda yajinyi. Yingka yaji dankurrdankurr malankarri, niji kuld, yingka yaji barrinani jirrki ngala nanjananja jali banjawa kunyba kudu, niji brangkinsins, baki yingka yaji barrinani yingka jirrki jali banjawa kunyba kudu, niji barri mirr. Nanankanyi yajinyi yali wajba bardarda. Wabula yalunjali wajba kajanyi dungalanyi wudumbiji nanda yaji bardardanyi. \v 12 Baki wijba yali karri yalunginkurri yajiyurri. Wijba yali yingkana yubalina. Miku yaliyanyi wijba langki Jirusalimyurri. Miku yaliyanyi karu nanda mambuka Yirud wanjawa yajina janyulu wakaramba bardarda. Ngala yali buwarrajimba yaji nanamukunyi karrinamukunyi, baki karuyi yalunya Kudwanyi, miku yaliya wijba nangandurri Yirudyurri. Baki nanankardi yali wijba karri yingkana yubalina. \s1 Wirlku Yali Kula Yijibyurri. \p \v 13 Baku barri bijal nanda Jusib, nawinganja nangangi Marinyi, nyuli buwarrajimba yaji marda. Najba nyuli Yanjil Kudkanyi jilaykanyi nangandurri. Yanybayi Yanjil nangangi, “Nanda mambuka Jumukuyngka niji Yirud, janyulu bardajba nanginkurri, baki janyulu kujba nanginkanyi bardardanyi kurdanbiji. Walajbakiyi dulu. Kuyukiyi nganyi maninganja baki bardarda, baki wirlku janarri kula nanankurri yajiyurri Yijibyurri. Nanaba janarri jungku nanankurri jalija ngayu karu narringi wiykanyi nanginkurri.” Nani barri karuyi Jusib Yanjilwanyi. \v 14 Yinarramba barri walajbayi Jusib. Dulaba nyuli Mari baki nanda bardarda. Baki barlba yali kula ngala nyuli yuwajiwa mungana yaji. Barlba yali kula Yijibyurri, baki nanaba yali jungku. \s1 Kurdanba Yali Jukamuku. \p \v 15 Nanda jangkurr Kudkanyi jali yanyba wankalanyi, nanda jangkurr yanybaka nayi, “Kaya ngayi ngakinkanyi jandayngkanyi. Wudumba ngayi nanamunanyi Yijibnanyi.” Duja nanda jangkurr. Wijbayi Jisus kulani Yijibnanyi. \v 16 Nanamukunyi karrinawunyi yali jujamba nanda walkurra mambuka Yirud. Miku yaliyanyi wijba nangandurri karunki wanjawa yajina bardarda Jisus. Nanda mambuka barri jali nyulu jingkijba, yali jujamba, baki ngarrangarra nyuli muwa yalungi. Kudanyu nyuli kuliwijba yalungi. Jirrinyba nyuli nanganginmuku ngarrkadabawarrmuku. Jirrinybayi yalunya, yalu kurdanbiji bukambiju jukamuku nananyina barrawuyabarrawuyana Bidliyim. Yalu kurdanbiji bukambiju jukamuku, nanamuku jali yalu jungku bardarda, baki nanamuku jali yalu jungku yingamalina baki kujarranyina kindilkurrina. Nani nyuli jirrinyba yalunya, jingkijbangangi nyuli, walajbayi nanda warrawiji karrina kujarranyina kindilkurrina wabula. Nani barri karuyi mambuka nanamukunyi karrinawunyi. Barriwa. \v 17 Barlbayi ngarrkadabawarrmuku kula nanankurri Bidliyumyurri, baki kurdanba yali bukambiju jukamuku, bardardamuku, baki bayayawa jukamuku. Nanda wankalanyi niji nangangi Jirimaya yanyba nyuli jangkurr nangangi Kudkanyi. Duja barri nangangi jangkurr, nayinda barri. \v 18 “Manku ngayu yalunya ngindunkurri kudanyu barri, nanamuku jala jungku nananyina yajina niji Rama. Manku ngayu yalunya ngindunkurri kudanyu barri. Nanda jibarri Rajil nyulu nginduka nanganginkanyi kulunganjamukuyngka. Mikuwali yingkawanyi kurrkunba yalunya ngindunkurri, janybangangi yalungki nanganginmuku bayamuku. Janyba yalungki.” Nani barri yanybayi nanda wankalanyi Jirimaya. Yanyba nyuli jangkurr Kudkanyi, nanda jangkurr najana Kudkanyi. Duja nangangi jangkurr. Kurdanba yali jukamuku. Baki Yirud barri ngamu yali kurdanba Jisus, ngala miku. Nyulu jungkuyi Jisus kularra Yijib. \s1 Wijbayi Jisus Kulani. \p \v 19 Baku barri nanda mambuka Yirud nangki janyba. Baki wijbayi Yanjil nangandurri Jusibyurri ngala nyuli jungku kularra. Wijbayi Yanjil nangandurri ngala nyuli buwarrajimba yaji. \v 20 Yanybayi Yanjil nangangi, “Walajba janarri, baki janarri wijba narringinkurri yajiyurri Yisrayilyurri. Ninji baki nganyi maninganja baki jandanyi, janarri wijba langki, janybangangi yalungki jali nulijba kurdanbikanyi nayinda juka. Yuku janarri wijba barri.” Nani barri yanybayi Yanjil nangangi Jusibkanyi. \v 21 Baki walajbayi Jusib. Kuyu nyuli nangangi maninganja baki juka, baki wijba yali langki Yisrayilyurri. \v 22 Wijba yali langki Yisrayilyurri. Ngala karu yali Jusib nanankanyi buyingkinyi mambukanyi yalunginkanyi Jumukuyngka. Nangangi niji Yarrkilayis. Nyuli jandanyi nanankanyi waluwiyngkanyi mambukanyi Yirudkanyi. Jali manku nanda jangkurr Jusibwanyi, baki marrala nyuli. Mankumanku nangki nangangi Yarrkilayiskanyi, yiningki janyulu nyulu kurdanba Jisus. Nanankardi barri nyuli marrala wiykanyi nanankurri yajiyurri niji Judiya. Ngala mili nyuli buwarrajimba yaji, baki karuyi Jusib Yanjilwanyi, nyulu jilaji mili langki nanankurri yajiyurri, niji Kalili. \v 23 Nanankardi barri barlba yali mili langki Kaliliyurri, baki nanaba yali jungku barrawuyabarrawuyana niji Nasarid. Nanda jangkurr najana Kudkanyi yanybaka, “Nanda barri nangangi yaji Nasarid.” Duja nanda jangkurr. Jardijbayi Jisus nananyina yajina niji Nasarid. \c 3 \s1 Milidimbayi yalunya Junwanyi Ngurrunbawarranyi. \p \v 1 Baku barri, jali jardijba Jisus walkurra nganinyi, baki yingka nganinyi niji Jun, nyuli jilajba mangkurruyurri yajiyurri, nananyina yajina niji Judiya. Yalili nijarrijba nanda nganinyi “Jun Ngurrunbawarr.” Jungku nyuli mangkurruna yajina, bundu bundalina niji Jurdan. Baki nyuli milidimba yalunya nanaba jangkurranyi nanganginkanyi Kudkanyi. \v 2 Nyulili karu yalunya, “Wijbakiyi jungku balki nangangi Kudkanyi. Marda narrimi ngindu muwa narringinkanyi balkinyi yajinyi. Marda narrimi ngindu muwa, badajbangangi winyurruwa nanda lalanbawarr ngambalangi. Janyulu badajba winyurruwa barri.” Nani barri nyulili karu yalunya. \v 3 Nanda wankalanyi Yayisaya jalili yanyba jangkurr nangangi Kudkanyi, yarrijba nyuli jangkurr najana Kudkanyi. Yarrijba nyuli jangkurr nanankanyi nganinyingkanyi Junkanyi. Yarrijba nyuli nayi barri, “Jilajbaja nganinyi mangkurruna. Kaya janyulu kudanyu barri. Kaya janyulu nayi barri, ‘Birrirrinja narringkaja kurdulu, badajbajangangi nanda walkurra mambuka. Janyulu badajba, nanda jalija manjijba Kudwanyi. Birrirrinja narringkaja kurduluna nangangi.’” Nani barri yarrijbayi Yayisayawanyi nangangi Junkanyi. \v 4 Nanda Jun Ngurrunbawarr nayi nyulili jungku. Wudumba nyulili nganya nanankanyi yanimalkanyi niji kamil. Nanda kamil barrinani yarrama. Wudumba nyulili nganya, bakili nyuli yabimba jumbala nangangi nanaba nganyana. Bakili nyulu kijijba waba nanganginyina muwana. Wardamba nangkili ngawamba nyangkunyalinyi baki ngandalanyi. Miku nangkiyanyi wardamba barnyinyi, ngawamba nyangkunyalinyi baki ngandalanyi. \v 5 Kajamuku yali badajba nangandurri mankunki nangangi jangkurr. Badajba yali bayunguna Jirusalimnanyi, baki kulani nanamunanyi walkurrananyi yajinanyi, niji Judiya. Baki nanamunanyi yajinanyi bundu bundalina, niji Jurdan, yali badajba nanamunanyi yajinanyi marda nangandurri. \v 6 Ngindu yali muwa yalunginkanyi balkinyi yajinyi, baki karu yali Jun, yali jungku balki nangangi Kudkanyi. Baki nyuli ngurrunba yalunya wabudana Junwanyi. Nyuli babdayis yalunya bundalina niji Jurdan. Barriwa. \p \v 7 Badajba yali yingkamuku nangandurri Junyurri, nyuluja ngurrunba yalunya marda. Kudiyamuku yali Barasimuku jalili kudanyu durrijba nanda yuwa nangangi Musiskanyi, ngala miku yaliyanyi jingkijba Kud. Baki kudiyamuku yali Sajusimuku jalili durrijba nanda yuwa nangangi Musiskanyi, ngala yalili yanyba, mikuyaji Yanjilkanyi, baki miku ngambaliyi jungku wanka yurrngumba, ngala ngambalaja jungku kurdan yurrngumba barri. Nanamuku yali badajba nangandurri marda. Najbayi yalunya Junwanyi, baki ngirrwa nyuli yalungi, “Narri balkimuku barrinani miya. Wanyingini karuyi narrinya nangangi Kudkanyi, janyulu manjamanjamba narringi balki yaji baki nanankardi janyulu miku daba narrinya. Wanyingini karuyi narrinya wirlkunkanyi nanankanyi balkinyi yajinyi jalija yabimba narringi Kudwanyi. \v 8 Jaliyi narri ngindu muwa narringinkanyi balkinyi yajinyi, baki marda narringkimi yangkalamba narringinanyi balkinanyi yajinanyi. Marda narrimi yabimba ngawamba kunyba yaji, baki yingkamukunyi jayalu jingkijba narrinya, narri ngindunkanyi muwa jungunkanyi narri balki. Jayalu jingkijba narrinya ngindunkanyi muwa, jaliyi narri yabimba ngawamba kunyba yaji. \v 9 Marda narringkimi miku mankumanku nangangi Kudkanyi, nyulu yanybaka narringi, narri jungku kunyba nangangi. Kunyba narri jungku nangangi, Yabrayamngangi nyuli narringi wankalanyi nijanganjinyi. Marda narringkimi miku mankumanku nangangi, narri jungunkanyi kunyba nangangi, narri jungunkanyi kunyba nangangi Kudkanyi, nyulungangi Yabrayam jungkuyi kunyba nangangi Kudkanyi. Yanybaka Kud narringi, narri jungunkanyi balki nangangi. Narri jungkuka balki nangangi, mikungangi narrimi ngindu muwa narringinkanyi balkinyi yajinyi. Baki nanankardi barri janyulu yabimba balki yaji narringi Kudwanyi. Miku narrimi jungku kunyba nangangi Kudkanyi, barrinani jungkuyi Yabrayam kunyba nangangi. Miku narrimi barrinani dujanya jandanyimuku nangangi Yabrayamkanyi. Yuku nyulu kuyungka nayinda dungalamuku Kudwanyi. Yuku nyulu wankambaka yalunya, baki yabimba yalunya nganinyimuku, yalu jungunkanyi barrinani dujanya jandanyimuku nanankanyi wankalanyi Yabrayamkanyi. Ngala narri balkimuku, baki nanankardi janyulu yabimba balki yaji narringi Kudwanyi.” Barriwa. Nani barri ngirrwayi Jun yalungi. Muningka nyuli yanyba dungalanyi. Nanda dungala barrinani ngurranyimuku jali baku kuyu nanda jangkurr nangangi Kudkanyi. Yali jungku dujanya nanganginmuku jandanyimuku Yabrayamkanyi. \v 10 Baki mili nyuli yanyba yalungi. Muningka nyuli yanyba yalungi, “Yingka nganinyi, kajamuku nanganginmuku kalawanyi. Kudiyamuku yalu kunybayudi mamayudi, ngala kudiyamuku mikuyaji mamanyi yalundu. Baki wudumbaka lama nganinyiwanyi, dayangka nyulu kalawanyi jala mikuyaji mamanyi. Dayangka nyulu, baki janybaka jangurri. Barriwa. Nanda nganinyi, nyulu barrinani Kud, baki nanamuku kurndamuku, yalu barrinani nganinyimuku. Kudiya nganinyimuku yalu jungku kunyba nangangi Kudkanyi. Yalu barrinani kurnda jirdi kajanyi mamanyi. Ngala kudiya nganinyimuku yalu jungkuka balki nangangi Kudkanyi. Yalu barrinani nanda kurnda jala mikuyaji mamanyi, jali nyulu daya baki janybayi jangurri. Nanamuku balkimuku nganinyimuku janyulu bukamba yalunya Kudwanyi. Janyulu janyba yalunya jangurri. \v 11 Ngayu yawumba narrinya wabudana, baki yingkamukunyi jayalu jingkijba narrinya. Jayalu jingkijba narrinya, narri ngindu muwa narringinkanyi balkinyi yajinyi, ngala yingka janyulu badajba bayngkani ngakindu. Nanda jalija badajba bayngkani ngakindu, nyulu walkurra mambuka. Nyulu mili walkurra mambuka ngaki. Nyulu ngiruka, ngala miku ngayu ngiruka barrinani nyulu. Nanda jalija badajba, janyulu yawumba nanda Kunyba Ngarndu Kudkanyi narrindu. Janyulu yawumba Kunyba Ngarndu narrindu, jaliyi narri ngindu muwa narringinkanyi balkinyi yajinyi. Ngala jaliyi narri miku ngindu muwa nanankanyi balkinyi yajinyi, baki yajbaja narrinya janguwanyi, mankanyi narringi. Barriwa. \v 12 Jala yalu wudumba nanda daburrul yami jarrkanyi, baki waluku yalu dulaba nanda waban yaminanyi. Yajba yalu nanda waban janguna, ngala yalu kilimba nanda yami jarrkanyi yaji. Nanda yami kunyba mama. Baki nani barri nanda jalija badajba, janyulu manjijba yalunya balkimuku jangurri Yilyurri, ngala janyulu kilimba yalunya jala yalu ngindu muwa yalunginkanyi balkinyi yajinyi.” Nani barri yanybayi Jun yalungi jali jila nangandurri. Barriwa. \s1 Ngurrunbayi Jisus Junwanyi. \p \v 13 Nanamanji barri badajbayi Jisus nangandurri Junyurri. Badajba nyuli langina nanganginmunanyi yajinanyi Nasaridnanyi. Nanda yaji Nasarid, nananyina walkurranyina yajina, niji Kalili. Badajba nyuli ngurrunbiji Jisus Junwanyi. \v 14 Ngala mikukiyanyi nulijba Jun ngurrunbikanyi Jisus. Yanyba nyuli Jisuskanyi, “Marda nganinjimi ngurrunba, ngala ninji jilajbayi ngakindurri, ngayu ngurrunbikanyi ninga.” \v 15 Ngala jananganjayi Jisuswanyi, “Janinji yabimba nanda jala ninga karu. Nani barri yanybaka Kud. Janungkala yabimba nanda jala nyulu nulijba niyangi yabimbikanyi yaji.” Barriwa. Baki ngayangkuyi Jun nangangi, janyulu ngurrunba Jisus. \v 16 Baki ngurrunbayi Jisus wabudana Junwanyi. Walajba nyuli waykalinya wabudananyi, baki yinarramba nyuli najba laliji kingkarri. Najba nyuli laliji bardawambikurri nangka. Baki najba nyuli nanda Kunyba Ngarndu Kudkanyi karralankurri kingkarrinya wayka nangandurri. Jungkuyi Ngarndu Kudkanyi nangandu barrinani babangka kulukuku kingkarrinya wayka baki jungkuka kurndana, nani barri karralayi wayka Kunyba Ngarndu Kudkanyi nangandurri Jisusyurri, baki jungkuyi nangandu. \v 17 Baki yanybayi Kud jangkurr kingkarrinya. Yanyba nyuli, “Nayinda nyulu ngakinmirra jandanyi. Maruka ngayu muwa nangangi kudanyu barri. Nyulu jungkuka kunyba baki mirnarrijba ngayu muwa nangangi.” Nani barri kingkarrinya yanybayi Kud. Barriwa. \c 4 \s1 Balanjayi Jisus Sayidinwanyi. \p \v 1 Baki manjijbayi Jisus kingkarri Kunybawanyi Ngarnduwanyi Kudkanyi. Manjijba nyuli Jisus kingkarri dungalarri. Jungkuyi Jisus dungalana. Mikuyaji yingkanyi nanaba. Yulwa yalu nganinyimuku nanankanyi yajinyi mulijinyi. Manjijbayi Jisus kingkarri nanankurri yajiyurri Kunybawanyi Ngarnduwanyi Kudkanyi, baki badajbayi nanda mambuka wuwarranyi, niji Sayidin. Badajba nyuli nangandurri Jisusyurri, baki balanja nyuli. \v 2 Jungkuyi Jisus nanaba yingamali yakarl, baki bijal mili, nyuli jungku nanaba. Miku nyuliyanyi kuyu mama nangandurri nanankurri. Mikuyaji mamanyi nanaba nangandu, baki birrkalanyi nyuli kudanyu barri. \v 3 Baki nanda mambuka wuwarranyi Sayidin, nyuli jilajba nangandurri Jisusyurri balanjanki. Yanybayi Sayidin nangangi, “Ninji barri birrkalanyi. Mikuyaji mamanyi nganyindu. Wanyingkanyi ninji miku wudumba mama. Najbakiyi nayinda dungalamuku wayka jambana. Jaliyi ninji dujanya nangangi jandanyi Kudkanyi, baki jirrinybakiyi yalunya, yalungka yangkalambiji mamanyi. Waluku jalija yalu jungku dungala, ngala jayalu jungku barrinani mama, ninji jarrkanyi nanda barrinani damba. Jaliyi ninji dujanya nangangi jandanyi Kudkanyi, baki ninji ngiruka yabimbikanyi yaji nani barri.” \v 4 Ngala jananganjayi Sayidin Jisuswanyi, “Miku ngayiyi yabimba nanda jala ninji yanyba. Nanda jangkurr najana Kudkanyi yanybaka nayi, ‘Mardakimi nganinyi miku nulijba ngawamba mamanyi, ngala marda nyulimi nulijba nanganginkanyi jangkurranyi Kudkanyi. Marda nyulimi kudanyu nulijba bukamba nanankanyi jangkurranyi Kudkanyi.’ Nani barri yanybaka jangkurr najana Kudkanyi.” Barriwa. \p \v 5 Baki mili barri nanangini Sayidinwanyi nyuli balanja Jisus. Kuyuyi Jisus Sayidinwanyi. Kuyu nyuli Jisus walkurrayngkurri jurjyurri nanaba Jirusalim. Nanaba buli jungku juju barri kingkarri yundukula jurjina. \v 6 Yanybayi Sayidin nangangi, Jisuskanyi, “Jaliyi ninji dujanya nangangi jandanyi Kudkanyi, baki bulbulngijbakiyi wayka. Bulbulngijbakiyi juju wayka jambarri, jaliyi ninji dujanya nangangi jandanyi Kudkanyi. Yanybaka jangkurr Kudkanyi nayi barri, ‘Jirrinybayi yalunya Yanjilmuku Kudwanyi. Nyuli jirrinyba yalunya, yalu lalanbiji ninya. Miku ningiyi munyajba linjumbikurri nganyingka. Kudanyu ningaja lalanba yurrngumba barri.’ Nani yanybaka jangkurr Kudkanyi, baki nanankardi jaliyi ninji bulbulngijba wayka jambarri, baki janinyalu lalanba Yanjilmukunyi. Miku nganyingkiyi linjumba mankanyi, jaliyi ninji dujanya nangangi jandanyi Kudkanyi.” \v 7 Ngala jananganjayi Jisuswanyi, “Ngala mili nanda jangkurr Kudkanyi yanybaka nayiba, ‘Marda ninjimi miku balanja nganyi mambuka Kud. Marda ninjimi miku balanja nanda nganyi mambuka Kud.’” Nani barri jananganjayi Sayidin Jisuswanyi. Barriwa. \p \v 8 Baki mili balanjayi Jisus Sayidinwanyi. Kuyu nyuli Jisus juju barri kingkarri yundu kulawirana. Juju barri kingkarrinyan bangani buli jungku kulawirana. Yanybayi Sayidin nangangi Jisuskanyi, “Ninji najbangka yaji juju, langki baki kula, karri baki bayungu. Juju ninji najbangka yaji lukuluku. Yingka nyulu mambuka nanankanyi yajinyi langki. Yingka nyulu mambuka nanankanyi yajinyi kula. Kajamuku mambukamuku, ninji najbangka yalungi yaji. \v 9 Jangayu yarrijba ninga wirimalaru yingkamukuyngka mambukanyi. Janinga yarrijba wirimalaru bukambijuyngka yalungi, jaliyi ninji kuyu ngaki jangkurr, jaliyi ninji durrijba ngaki yuwa. Janinji wirimalaru bukambijuyngka yajinyi jaliyi nganinji yarrijba nganiyingkanyi mambukanyi.” Barriwa. \v 10 Ngala mili jananganjayi Sayidin Jisuswanyi, kudanyu nyuli ngirrwa nangangi, “Barriwakiyi jilajba juju ngakinbunanyi. Wijbakiyi nganinji balanja. Yanybaka nayi barri nanda jangkurr najana Kudkanyi, ‘Ngawamba yingamali nyulu dujanya Kud. Nyulu wirimalaru bukambijuyngka yalungi. Marda ninjimi yanyba mududu nangangi baki brijbakimi nangangi. Marda ninjimi wajba Kud kunybanyi jangkurranyi nganyingkanyi. Marda ninjimi yabimba yaji ngawamba nangangi, miku yingkanyi jala miku dujanya Kud.’ Barriwakiyi barlba ngakinbunanyi. Ngayu yurlwangka nganyingkanyi jangkurranyi.” Nani barri jananganjayi Sayidin Jisuswanyi. \v 11 Baki barlbayi Sayidin. Yingijba nyuli Jisus nyubana jungunkurri kulawirana. Baki badajba yali Yanjilmuku nangandurri, lalanba yali Jisus nanaba mulijina yajina. Barriwa. \s1 Milidimbayi Yalunya Kabirnayum Jisuswanyi. \p \v 12 Baku barri yali wudumba nanda Jun Ngurrunbawarr. Wudumba yali Jun ngarrkadabawarrmukunyi baki kijijba yali. Yarrijba yali brisinyina. Bayngkani barri barlbayi langki Jisus nanankurri walkurrayngkurri yajiyurri, niji Kalili. \v 13 Miku nyuliyanyi jungku nanganginyina yajina Nasarid, ngala nyuli jungku yingkana barrawuyabarrawuyana, yaji niji Kabirnayum. Nanda barrawuyabarrawuya langiya nananyina kanjana, niji Kalili, baki nananyina walkurranyina yajina jalili yalu wankalana nijarrijba, Jibulun baki Nabdali. \v 14 Nanda wankalanyi niji Yayisaya, nyulili yanyba jangkurr nangangi Kudkanyi, baki nyuli yarrijba jangkurr najana Kudkanyi. Duja nangangi jangkurr. \v 15 Nayi nyuli yarrijba, “Ngayu yanybaka yalungi jala jungku nanankuyanyina yajina, Jibulun baki Nabdali, nananyina walkurranyina yajina Kalili. Kudiyamuku yalu jungkuka karrurriybana nanaba bundalina niji Jurdan, baki kudiyamuku yalu jungkuka bayangarrinybana kanjana. Yalu jungkuka yalunginyina ngurranyina yajina. Ngayu yanybaka yalungi jala yalu jungku nananyina yajina. \v 16 Yalu jungku barrinani mungana yajina. Nani yalu jungkuka barrinani mungana yajina, mikungangi yaliyi jingkijba Kud. Ngala badajbaja yingka yalundurri. Janyulu badajba yalundurri, baki janyulu barrinani mirnbi yalungi, yalu naykanyi yaji. Nanangini yingkawanyi janyulu milidimba yalunya nangangi Kudkanyi, baki jayalu jingkijba Kud. Jayalu jingkijba jungunkanyi yurlurrmba nangangi.” Barriwa. Nani yanybayi jangkurr najana Kudkanyi. \v 17 Ngala jungkuyi Jisus nanaba Kabirnayum, baki milidimba nyuli yalunya nangangi Kudkanyi. Yanybayi Jisus yalungi, “Nanijba barri yuku narri jungku kunyba nangangi Kudkanyi, baki janyulu lalanba narrinya Kudwanyi. Wijba narri jungku balki. Yangkalamba janarringka narringinbunanyi balkinanyi yajinanyi, baki janarri kuyu nayinda kunyba jangkurr nangangi Kudkanyi. Jungku janarri kunyba nangangi Kudkanyi yurrngumba barri. Ngindu janarringka muwa narringinkanyi balkinyi yajinyi. Kuyu janarri nayinda kunyba jangkurr nangangi Kudkanyi, baki janyulu lalanba narrinya yurrngumba barri.” Nani barri nyuli milidimba yalunya Jisuswanyi. \s1 Kujarra Baki Kujarra Yali Jilajba Jisusnyina. \p \v 18 Jilajbayi Jisus yundu bayunguna wabudana. Walkurra nanda wabuda barrinani kanja niji Kanja Kalili. Jilajbayi Jisus baki najba nyuli bulanya buwakula, Sayimin baki Yandru. Nanda Sayimin, yingka niji nangangi, Bida. Najbayi bulanya janybikurri bardija wayka wabudarri. Janyba bulili bardija kakunyi mungkujbirriwuyanyi. Nani barri bulili waki yurrngumba wudumbikanyi kaku. \v 19 Yanybayi Jisus bulangi, “Jilajba janimbala ngakinduwa. Janimbala jungku ngakindu yurrngumba barri, baki jangayu milidimba nimbalanya. Nanijba barri nimbala wudumbaka kaku, ngala baku barri janimbala wudumba yingkamuku ngaki.” \v 20 Baki yinarramba buli yingijba nanda bardija, yingijba buli bardija yurrngumba barri, baki jilajba buli nangandu Jisusnyina. \p \v 21 Mili yali jilajba bayunguna wabudana, baki najba yali yingkawuya buwakula bulanya. Najbayi bulanya, Jayims baki Jun. Marda nijanganjinyi bulangi niji nangangi Zibidi, nyuli bulandu marda. Jungku yali muwardana, baki ngarrkadaba yali bardija nanda bardawayudi. Yanybayi Jisus bulangi, buwakulayngka bulaja jilajba nangandu Jisusnyina. Barriwa. \v 22 Baki yingijba buli nanda nijanganjinyi bulangi. Nyuli wambu jungku muwardana baki jawuda wakiwarr nangandu, ngala barlbayi buwakula nangandu Jisusnyina. Barriwa. \s1 Kunymambayi yalunya kajamuku Jisuswanyi. \p \v 23 Jilajbayi Jisus nananyina walkurranyina yajina Kalili. Nyulili jilalajba kajayurri jurjyurri, bakili milidimba yalunya nanaba. Milidimba nyulili yalunya kunybanyi jangkurranyi Kudkanyi, nyulu lalanbawarr ngambalangi. Bakili nyulu kunymamba kajamuku jalili yalu lunji. \v 24 Kajamuku jalili jungku nananyina walkurranyina yajina niji Siriya, yali manku jangkurr nangangi Jisuskanyi. Manku yali jangkurr nangangi, bakili yalungka yanyba nangangi. Bakili kuyu kajamuku jalili yalu lunji nangandurri. Baki kunymamba nyuli yalunya Jisuswanyi. Kudiya yali balkijba muwa, kudiya yali balkijba kulaji, kudiya barri miku yalungkiyanyi ngirringirrikimba mankanyi, kudiya yalu wuwarryudi mankanyina. Lunji yali yanina yanina ngalyayudi. Kuyu yalunjali nangandurri Jisusyurri, baki nyuli kunymamba yalunya bukambiju. \v 25 Kajamuku yali jilajba nangandurri. Kudiyamuku yali jilajba bayunguna Kalilinanyi, kudiyamuku yali jilajba karrurrinanyi, nanda yaji Dikabulis. Kudiyamuku yali jilajba kulani Jirusalimnanyi, baki Judiyananyi. Kudiyamuku yali jilajba karrurrinybananyi. Yali burrijba nanda bundal niji Jurdan. Baki yali jilajba nangandu, ngala nyuli jilalajba lukuluku milidimbikanyi yalunya jangkurranyi, baki kunymambikanyi yalunya mankanyi. \c 5 \s1 Milidimbayi yalunya Muramuku Jisuswanyi. \p \v 1 Kajamuku yali jilajba nangandu Jisusnyina, walkurra muramuku. Najbayi yalunya Jisuswanyi, baki mankumanku nangki, janyulu milidimba yalunya. Kirrijba nyuli kingkarri dungalana, baki jungkurrijba nangki jambana. Jilajba yali nanganginmuku kandimuku nangandurri, baki jungku yali walu nangandu. Baki walkurra muramuku yali jungku nanaba nangandu marda. \v 2 Baki milidimbayi yalunya Jisuswanyi. Milidimbayi yalunya kajanyi jangkurranyi. Nayi nyuli yanyba, \v 3 “Nanda jala nangka jingkijba, miku nangkimi yabimba jungunkanyi kunyba, janyulu nyulu mirnarrijba muwa. Nyulu jingkijbangka, ngawamba yuku nyulu yabimbaka jungunkanyi kunyba Kudwanyi. Janyulu lalanba nanda yurrngumba Kudwanyi, jala jingkijba nani, baki nanankardi janyulu mirnarrijba muwa. Barriwa. \v 4 Nanda jala ngindu muwa nanganginkanyi balkinyi yajinyi, baki yingkamukuyngka yalunginkanyi balkinyi yajinyi, janyulu nyulu mirnarrijba muwa. Yabimbaja kunyba yaji nangangi Kudwanyi, baki nanankardi janyulu mirnarrijba muwa. Barriwa. \v 5 Nanda jala miku nangka walkurramba, ngala jala nangka bayakardamba, janyulu nyulu mirnarrijba muwa. Yabimbaja walkurra yaji nangangi Kudwanyi. Nanda barri janyulu mili wanka jungku nangandu Kudnyina, baki nanankardi barri janyulu mirnarrijba muwa. Barriwa. \v 6 Nanda jala nulijba jungunkanyi kunyba nangangi Kudkanyi jala nulijba yabimbikanyi nanda jala yanyba kud nangangi yabimbikanyi yaji, janyulu nyulu mirnarrijba muwa. Nyulu jingkijbangka Kud, nyulu lalanbawarr, baki nanankardi barri janyulu mirnarrijba muwa. Barriwa. \v 7 Nanda jala yabimbaka kunyba yaji yalungi yingkamukuyngka, janyulu nyulu mirnarrijba muwa. Nyulu jingkijbangka Kud, nyulu kandimbaka nanda, marda yabimbaka kunyba yaji nangangi. Nanankardi barri janyulu mirnarrijba muwa. Barriwa. \v 8 Nanda jala yurrngumba nulijba durriykanyi nanda yuwa nangangi Kudkanyi, jala miku nulijba durriykanyi nanda yingka yuwa, janyulu nyulu mirnarrijba muwa. Miku janangka ngadijba Kud nanganbunanyi, ngala janyulu najba Kud baku barri, baki nanankardi barri janyulu mirnarrijba muwa. Barriwa. \v 9 Nanda jala yurrngumba kandimba yalunya jala yalu kijiyudi, nanda jala nulijba kurrkunbikanyi yalunya kijinyi, nanda jala nulijba yalungi jungunkanyi mardumardu muwa, janyulu nyulu mirnarrijba muwa. Janyulu kuyu nanda nanganginmirra jandanyi Kudwanyi, baki nanankardi janyulu mirnarrijba muwa. Barriwa. \v 10 Nanda jala miku nangkimi yangkalamba nanganbunanyi Kudnanyi ngala yingkamukunyi yalu yabimba kiji nangangi, durrijbangangi nyuli yuwa nangangi Kudkanyi, janyulu nyulu marda mirnarrijba muwa. Nyulu jingkijbangka, janyulu mili jungku wanka nangandu lalanbawarranyina, baki nanankardi barri janyulu mirnarrijba muwa. Barriwa. \v 11-12 Narri ngakinmuku kandimuku, yingkamukunyi jayalu yabimba kiji narringi, jayalu jujamba jangkurr narringi, durrijbangangi narri ngaki jangkurr. Jayalu yanyba balki jangkurr narringi, ngakingangi. Miku narriyi ngirukijba muwa, ngala janarri mirnarrijba muwa nanankanyi kijinyi. Janarri mirnarrijba muwa, jingkijbangangi narri Kud, janyulu yabimba kunyba yaji narringi. Janyulu lalanba narrinya. Janyulu mili wankamba narrinya, narri jungunkanyi nangandu kingkarri. Baki mili kunyba yaji janyulu yabimba narringi marda. Mili kunyba yaji janyulu yabimba. Wabula kamambarra barri yali yabimba kiji yalungi jalili yanyba nangangi jangkurr Kudkanyi. Kaja kiji yalili yabimba yalungi, baki nani barri jayalu yabimba kiji narringi marda, ngala janarri mirnarrijba muwa nanankanyi kijinyi. Barriwa.” \s1 Yanybayi Jisus Yalungi Ngarrawanyi Baki Mirnbinyi. \p \v 13 Mili yingka jangkurr yanybayi Jisus yalungi, “Nanda barri ngarrawa, nanda kunyba barnyinyi. Kunymambaka barnyi ngarrawawanyi, baki mikuwali ngujbulijba nanda barnyi. Baki narri barri, narri barrinani nanda ngarrawa. Narri kunymambaka yalunya yingkamuku marda, baki yalu jungku kunyba. Malumba yalu jungku kunyba narrindu. Ngala jaliyi nanda ngarrawa jardibirri, baki ngambala janyba nanda ngarrawa. Nanda ngarrawa miku kunyba barnyinyi jala nyulu jardibirri. Nani barri nanda narringi, jaliyi narri miku marrimba ngaki jangkurr, jaliyi narri miku milidimba yalunya yingkamuku ngakinkanyi jangkurranyi, baki janarri jungku barrinani nanda jardibirri ngarrawa, jala miku kunyba barnyinyi. Janyba yalu nanda jardibirri ngarrawa. Baki nani barri, janyulu janyba narrinya Kudwanyi, miku nyuliyi lalanba narrinya jaliyi narri miku marrimba ngaki jangkurr. Janyulu janyba narrinya nanganbunanyi.” Nani barri yanybayi Jisus yalungi ngarrawanyi. \p \v 14-16 Baki mili yingka jangkurr yanybayi Jisus yalungi, “Minimbaka yaji mungana mirnbiwanyi. Nyulu yarrijbangka mirnbi yundurrinybana nganinyiwanyi, baki janyulu mirnarrijba yaji juju. Miku nyulimi yarrijba mirnbi kalawunyi darladarlana. Miku. Murumbaka mirnbi darladarlawanyi. Yarrijbangka nyulu nanda mirnbi yundurrinybana yajina. Barriwa. Jala nangangi barnda kingkarri dungalana, baki najba yali nangangi mirnbi kingkarri kajamukunyi. Jujunanyi yalu najba nanda mirnbi nanganginyina barndana. Baki narri barri, narri barrinani nanda mirnbi. Narri minimbaka yalunya yingkamuku ngaki. Jala narri ngayangayijba nanankanyi yuwanyi Kudkanyi, baki yingkamukunyi jayalu najba narrinya jungunkurri yurlurrmba nangangi Kudkanyi. Kajamukunyi yalu najba mirnbi mungana, baki nani barri, kajamukunyi jayalu najba narrinya jungunkurri yurlurrmba nangangi. Baki jayalungka marda yangkalamba nangandurri Kudyurri, jayalu yalu marda jungku yurlurrmba nangangi.” Barriwa. Nani yanybayi Jisus yalungi mirnbinyi. \s1 Milidimbayi Yalunya Yuwanyi Musiskanyi Jisuswanyi. \p \v 17 Baki mili nyuli milidimba yalunya nayi barri. “Badajba kuna ngayi, manjamanjambikanyi nanda yuwa nangangi Musiskanyi. Miku. Marda narringkimi miku mankumanku nani ngaka. Miku ngayiyanyi badajba manjamanjambikanyi nanda yuwa nangangi Musiskanyi, baki nanda yingka jangkurr jalili yalu milidimba wankalamukunyi jali yanyba jangkurr Kudkanyi. Miku ngayiyanyi badajba manjamanjambikanyi yalungi jangkurr, ngala ngayi badajba dujambikanyi yalunginkanyi jangkurranyi. Yalunginyi jangkurrwanyi karungka narrinya ngaki. Wabula kamambarra yanybayi Kud, janyulu manjijba nanda marrimbikanyi yalunya mardarda. Baki nanamukunyi wankalamukunyi, yali yarrijba nanda jangkurr Kudkanyi najana. Yali yarrijba nanda jangkurr miku yangkalambikanyi. Yali yanyba nangangi Kudkanyi, janyulu manjijba nanda baku barri juju. Miku ngayiyanyi badajba manjamanjambikanyi nanda yalungi jangkurr, ngala jali ngayu badajba baki narri jingkijba duja nanda jangkurr. \v 18 Mankuwa narri nayinda jangkurr. Bukamba nanda yuwa jali yanyba Kud nangangi Musiskanyi, nanda nangangi yuwa Kudkanyi. Yuwajiwa jungkuja nanda yuwa duja yurrngumba barri. Yurrngumba jungkuja duja nanankurri jalija bukamba yaji Kudwanyi. Nanamanji barri janyulu manjamanjamba laliji baki jamba Kudwanyi. Baki yurrngumba nanankurri jungkuja duja nanda yuwa. \v 19 Nanankardi barri, marda narrimi bukambiju ngayangayijba nanankanyi yuwanyi. Marda narringkimi miku mankumanku, “Nanda yuwa nangangi Musiskanyi, kudiya nanda walkurra, jangayu ngayangayijba nanankanyi yuwanyi, ngala kudiya bayakarda, jangayu yurlwa nanankanyi yuwanyi.” Marda narringkimi miku mankumanku nani barri. Bukamba nanda yuwa nanda jirrinyi yuwa narringi. Miku yingka walkurra, ngala yingka bayakarda. Jaliyi narri miku ngayangayijba bukamba nanankanyi yuwanyi, baki jaliyi narri milidimba yalunya marda, yalu miku ngayangayiykanyi bukamba nanankanyi yuwanyi, baki nanda balki. Miku nyuliyi lalanba narrinya mili Kudwanyi. Miku nyuliyi mili wankamba narrinya baku barri. Ngala jaliyi narri ngayangayijba bukamba nanankanyi yuwanyi, baki jaliyi narri milidimba yalunya marda, yalu ngayangayiykanyi nanankanyi yuwanyi, baki janyulu mirnarrijba muwa narringi Kud. Janyulu mili lalanba narrinya. Janyulu mili wankamba narrinya baku barri. \v 20 Kudanyu ngayu karungka narrinya. Jaliyi narri yabimba yaji nani barri, baki janyulu mili lalanba narrinya Kudwanyi. Janyulu mili wankamba narrinya baku barri, jaliyi narri ngayangayijba nanankanyi yuwanyi. Ngala nanamuku milidimbawarrmuku yuwanyi, baki nanamuku Barisimuku, miku nyuliyi lalanba yalunya, mikungangi yalimi jungku yurlurrmba nangangi Kudkanyi. Miku yalimi ngayangayijba nanankanyi yuwanyi Kudkanyi, baki miku yalunjalimi milidimba yingkamuku ngayangayiykanyi nanankanyi yuwanyi. Milidimbaka yalunjalu yinini yuwanyi yalunginkanyi yuwanyi, ngala miku yalunjalimi milidimba nanankanyi duja yuwanyi Kudkanyi. Baki nanankardi barri miku nyuliyi lalanba yalunya Kudwanyi.” Barriwa. \v 21 Mili barri yanybayi Jisus yalungi, “Narri jingkijba nayinda jangkurr, jali jirrinyba Kudwanyi wabula. Nayi nyuli jirrinyba, ‘Mikujiyi kurdanba yingka. Jaliyi ninji kurdanba yingka, baki jayalu kuyu ninya kurdusyurri, baki jayalu nanaba yanyba nganyingkanyi balkinyi yajinyi.’ Nani barri jayalu yabimba nganyi jaliyi ninji kurdanba yingka. \v 22 Ngala nanijba barri ngayu narrinya karungka mili jangkurranyi. Jaliyi ninji jungku ngarrangarra muwa nanankanyi yingkanyi, baki nanda balki. Ninji jungkuka balkina yuwana Kudkanyi, jaliyi ninji ngarrangarra muwa yingkanyi. Yiningki janinji yanyba balki jangkurr nangangi. Yiningki janinji yanyba nangangi, ‘Ninji mudu. Ngayu ngarrangarra muwa nganyi.’ Baki yiningki janinji daba nanda. Jaliyi nganyingka kurrkunba kijiwiykanyi yingkanyi baki miku ninjiyi daba, miku ninjiyi kurdanba nanda yingka. Ngayu karungka narrinya, jaliyi ninji yingkanyi ngarrangarra muwa nuliykanyi kurdanbikanyi nanda yingka, baki marda nganyingkimi janyba. Marda nyulimi manjijba ninya wayka jangurri Yilyurri Kudwanyi. Barriwa. \v 23 Kudiyana narri jilajba walkurrayngkurri jurjyurri. Narri jilajba waykanyi Kud yajinyi. Ngala jalija ninji wanbiya jurjina, jaliyi ninji mankuwa yingkanyi, nyulu ngarrangarra muwa nganyi, yabimbangangi ninji balki yaji nangangi, jaliyi ninji mankuwa nani, baki mikujiyi wajba Kud nanankanyi yajinyi. Jilijbawa. \v 24 Yingijbakiyi nanda yaji nanaba jurjina, baki jilajbakiyi nanankurri yingkayurri. Karukiyi nanda, ninji ngindu muwa nanankanyi balkinyi yajinyi jala ninji yabimba nangangi. Baki yuku barri, janinji wijba jurjyurri, baki wajba Kud nanankanyi yajinyi. Waluku janinji karu nanda, ninji ngindu muwa nganyingkanyi balkinyi yajinyi, baki yuku barri janinji wajba Kud yajinyi. Barriwa. \p \v 25-26 Mili jangkurr jangayu yanyba narringi. Muningka jangayu yanyba. Wajbayi ninga dungala nganinyiwanyi, ninji wiykunumbikanyi nanda dungala baku barri. Jaliyi nyulu ngajaka ninya nanankanyi dungalanyi, baki marda ninjimi dulu wiykunumba nangandurri. Jaliyi ninji miku wiykunumba baki yiningki janyulu karu yirlarr nanankanyi dungalanyi. Baki janinya karrinjarrijba kalawuyngkurri kurdusnyina. Jayalu yanyba nganyi, baki jayalu yarrijba ninya brisinyina, baki janinga marrimba nanaba, nanankurri jalija ninji wiykunumba bukamba nanda dungala nangandurri. Nanankardi barri, marda ninjimi dulu wiykunumba nanda dungala waluwa nyuli karu yirlarr. Barriwa. \s1 Mikujiyi Kuluka Yingkana Jibarrina. \p \v 27 “Mili jangkurr jangayu milidimba narrinya. Narri jingkijba nayinda jangkurr, ‘Mikujiyi kuluka yingkana, jala miku nganyinmirra kayikayi.’ \v 28 Ngala nanijba barri ngayu karungka narrinya mili jangkurranyi. ‘Jaliyi ninji najba yingka jibarri, baki kudanyu ninji nulijba nangangi kulukankanyi nangandu, ngala miku, jaliyi ninji kudanyu nulijba nangangi nani, baki nanda balki. Jaliyi ninji kuluka nangandu, nanda balki, baki jaliyi ninji nulijba nangangi nani barri, baki nanda marda balki. Mikujiyi ningkijba yingka jibarri nani, mikujiyi nulijba nangangi nani, baki miku janinji yabimba balki yaji. \v 29 Ninji najbangka yaji yamiyudinyi. Jaliyi ninji najba yaji, baki nanankardi barri nganyingka mankumanku yabimbikanyi balki yaji, barrinani jala ninji najba yingka jibarri, baki nganyingka mankumanku kulukankanyi nangandu. Jaliyi nganyingka mankumanku nanankanyi balkinyi yajinyi nani barri, jaliyi ninji yabimba nanda balki yaji, baki nanda balki. Jaliyi nganyingka mankumanku nanankanyi jali ninji najba, baki ninji yabimba nanda balki yaji, baki miku ninji jilajba kingkarri nangandurri Kudyurri, ngala janinji jilajba wayka jangurri Yilyurri. Marda nganyingkimi kurrkunba yabimbikurri nanda balki yaji jali ninji najba, baki janinji jilajba kingkarri nangandurri Kudyurri. Barriwa. \v 30 Ninji yabimbaka yaji marniyudinyi. Jaliyi nganyingka mankumanku yabimbikanyi balki yaji nganyinjudinyi marniyudinyi, baki nanda balki. Jaliyi nganyingka mankumanku yabimbikanyi nanda balki yaji, jaliyi ninji yabimba nanda balki yaji, baki miku ninjiyi jilajba kingkarri nangandurri Kudyurri, ngala janinji jilajba wayka jangurri Yilyurri. Marda nganyingkimi kurrkunba yabimbikanyi nanda balki yaji marniyudinyi, baki janinji jilajba kingkarri nangandurri Kudyurri. Barriwa. \p \v 31 Marda nayinda barri jangkurr yali yanyba wabula barri maykarranyi. ‘Jaliyi nanda maninganja kuluka yingkana nganinyina, baki nanda nawinganja nangangi, yuku nyulu manjijba nangangi maninganja nanganbunanyi. Yuku nyulu wajba nangangi maninganja jangkurranyi najana, baki muningka manjijba nanganbunanyi. Nanda jangkurr najana yanybaka jibarrinyi, miku nyulimi mili nangangi maninganja. Baki yuku barri yingkawanyi kuyuja nanda jibarri nanganginkanyi maninganjanyi. Nani barri yanybaka yuwa nangangi Musiskanyi jaliyi kuluka jibarri yingkana nganinyina. \v 32 Ngala nanijba barri ngayu karungka narrinya mili jangkurranyi. Jaliyi wajbangka nangangi maninganja nanankanyi najanyi nganinyiwanyi baki manjijba nanganbunanyi, ngala nanda jibarri mikukiyanyi kuluka yingkana nganinyina, baki nanda balki. Yanybaka naja, miku nanda jibarri yuwajiwa nangangi maninganja, ngala balki nanda jangkurr najana. Miku nyuliyanyi kuluka yingkana nganinyina, baki nanankardi barri yuwajiwa nanda jibarri nangangi maninganja. Nanangini jibarriwanyi jaliyi nyulu wudumba yingka nawinganja, baki nyulu yabimbaka balki yaji, baki nanda buyingkinyi nawinganja nangangi, nyulu marda yabimbaka balki yaji. Nani barri bula jungku balki, yuwajiwangangi nyulu maninganja nanankanyi waluwiyngkanyi nganiyngkanyi. Barriwa. \p \v 33 Narri jingkijba barri, yalunjalu karuyi nayinda, “Jala ninji yanyba ngiruka jangkurr, miku yangkalambikanyi, jala ninji ngajaka Kud mankunkanyi nganyi ngiruka jangkurr, baki marda ninjimi yabimba nanda yaji. Jaliyi ninji miku yabimba nanda jala ninji ngajaka Kud mankunkanyi yaji, baki nanda balki, balkimirra.’ Nani barri yalunjalu karuyi. \v 34-37 Ngala nanijba barri ngayu karungka narrinya mili jangkurranyi. Jala ninji nulijba yanybikanyi ngiruka jangkurr, miku yangkalambikanyi, baki mikujiyi ngajaka Kud mankunkanyi nganyi jangkurr. Jaliyi ninji ngajaka Kud nani, baki nanda balki. Nanda nanganginkanyi jangkurranyi Sayidinkanyi. Ngala jala ninji nulijba yanybikanyi ngiruka jangkurr, baki ngawamba yanyba nayi, ‘Yi. Jangayu yabimba nanda yaji.’ Baki yingka jangkurr barrinani nayi, ‘Miku jangayu yabimba nanda yaji.’ Ngawamba nani barri marda ninjimi yanyba ngiruka jangkurr. \p \v 38 Baki narri jingkijbangka nayinda marda. Yalu yanyba, ‘Jaliyi yingkawanyi linjumba nganyi yami, jabarri marda ninjimi linjumba nangangi yami. Jaliyi nyulu dalyamba nganyi mayi, jabarri marda ninjimi dalyamba nangangi mayi.’ \v 39 Ngala nanijba barri ngayu karungka narrinya mili jangkurranyi. Jaliyi yingkawanyi yabimbaka kiji nganyi, baki mikujiyi daba. Jaliyi yingkawanyi daba nganyi karnkul, baki mikujiyi kurrkunba. Yuku janyulu daba nganyi yingka karnkul marda. \v 40 Jaliyi yingka nulijba kuyunkanyi nganyi danyan, baki wajbakiyi marda nganyingkanyi yingkanyi jumbalanyi. \v 41 Jaliyi ngarrkadabawarranyi karu ninga kuyunkanyi nangangi yaji juju bijal, ngala janyulu muningka jila nganyindu, baki yabimbakiyi nanda jali nyulu karu, ngala milikiyi yabimba. Kuyukiyi nangangi yaji jujumirra. \v 42 Jaliyi yingkawanyi ngajaka ninya yajinyi, baki mikujiyi kilimba nanda yaji nganyindu. Wajbakiyi nanankanyi jali nyulu ngajaka ninya. Nani barri marda narrimi yabimba yaji nangangi. Barriwa. \s1 Maruka Ninji Muwa Yalungi Marda. \p \v 43 Marda nayinda jangkurr narri jingkijba, ‘Marda ninjimi maruka muwa yalungi nganyingkanyi kandimukuyngka, ngala marda ninjimi ngirra yalunya jala yalu miku nganyinmuku mungkijimuku.’ \v 44 Ngala nanijba barri ngayu karungka narrinya mili jangkurranyi. Marda ninjimi maruka muwa yalungi, nganyingkanyi kandimukuyngka, baki marda ninjimi maruka muwa yalungi, jala yalu miku nganyinmuku mungkijimuku. Baki marda ninjimi maruka muwa yalungi jala yalu ngirra ninya. Marda ninjimi yanyba mududu nangangi Kudkanyi yalungi, jala yalu yabimba kiji nganyi. \v 45 Jaliyi ninji jungku nani barri marukankanyi muwa yalungi bukambijuyngka, baki ninji jungku barrinani nyulu jungkuka nganyi Buwakanya kingkarri. Nyulu marukangka muwa yalungi bukambijuyngka. Nyulu yabimbaka kunyba yaji yalungi jala kunybamuku, baki yalungi jala balkimuku. \v 46 Ngala jaliyi ninji maruka muwa ngawamba yalungi jala yalu maruka muwa nganyi, baki wanyingkanyi mardakimi Kudwanyi yabimba kunyba yaji nganyi. Nanamuku balkimuku yalu marda jungkuka nani. Wanyingkanyi mardakimi Kudwanyi yabimba kunyba yaji yalungi. Ngala jaliyi ninji maruka muwa yalungi jala yalu ngirra ninya, baki janyulu mirnarrijba muwa nganyi Kud. \v 47 Jaliyi ninji ngawamba jungku yalundu nganyinmukunyina mungkijimukunyi, baki nanda kuna kunyba. Nani yalu marda jungku nanamuku balkimuku. Yalu marda jungkuka yalunginyina mungkijimukunyina. Ngala jaliyi ninji jungku yalundu jala ninyalu ngirra, yanybikanyi yalungi, baki janyulu mirnarrijba muwa nganyi Kud. \v 48 Nganyi Buwakanya kingkarri, nyulu jungkuka kunyba yurrngumba barri. Miku nyulimi yabimba balki yaji. Miku yingamali balki yaji nyulu yabimbaka. Kunyba nyulu jungkuka yurrngumba barri. Baki narri barri, marda narrimi nulijba jungunkanyi barrinani nyulu. Marda narrimi nulijba yabimbikanyi ngawamba kunyba yaji barrinani nyulu yabimbaka kunyba yaji. Barriwa.” \c 6 \s1 Milidimbayi Yalunya Waykanyi Yajinyi Jisuswanyi. \p \v 1 Mili barri yanybayi Jisus yalungi jali yalu jungku yundu kulawirana. “Kajamuku yalungka jujambangka. Yalungka mankumankuka, yalu jungkuka yurlurrmba nanankanyi yuwanyi Musiskanyi, ngala miku. Ngala yalu nulijba yalungi yingkamukuyngka, yalungka yanybikanyi yalungi jujambawarrayngka, yalu jujambawarrmuku jungkuka yurlurrmba nanankanyi yuwanyi. Nanankardi barri yalu nulijba yalungi yingkamukuyngka naji yalunya yabimbikurri yaji nangangi Kudkanyi. Nanankardi barri miku yalimi kardarda yanyba mududu nangangi Kudkanyi yalunginyina barndana. Ngala yalu yanyba mududu nangangi, yalu wajba Kud yalunginkanyi kunybanyi jangkurranyi yajina jala yalunya najba kajamukunyi. Miku nanda kunyba. Jaliyi ninji yabimba yaji nani barri, baki nganyi Buwakanya kingkarri miku janyulu mirnarrijba muwa nganyi. Miku janyulu yabimba kunyba yaji nganyi. \v 2 Jaliyi yingka nyulu jungku mikuyaji mamanyi, mikuyaji dungalanyi, baki wajbakiyi nanda mamanyi baki dungalanyi. Ngala marda nganyingkimi miku barrarrakijba, wajbangangi ninji yalunya yajinyi marda dungalanyi. Ngala kardardakiyi wajba yajinyi. Miku ninyiyi yingkawanyi najba waykurri nanda. Kudiyamuku yalungka barrarrakijba, wajbangangi yalunjalu yajinyi. Nulijba yalu yalungi yingkamukuyngka naykanyi, jala yalu wajba yingka yajinyi. Baki nanankardi yalunjalu wajba yajinyi walu yalundu kajamukunyina, barrinani jurjina, baki burrandi barndana. Yalu barrakijarramuku. Wajba yalu yajinyi, nulijbangangi yalu yalungi yingkamukuyngka, waykanyi yalunya yalunginkanyi kunybanyi jangkurranyi. Nanankardi miku janyulu wajba yalunya nanganginkanyi kunybanyi jangkurranyi Kudwanyi. \v 3 Ngala jaliyi ninji nulijba waykanyi yingka mamanyi baki dungalanyi, baki marda ninjimi kardarda wajba yajinyi. Marda ninjimi ngadijba nanda kunyba yaji jala ninji yabimba. Marda ninjimi miku karu nanda nganyi kandi. Marda ninjimi miku munyajba nanda yingka jingkiykanyi nanda kunyba yaji jali ninji yabimba. \v 4 Nani barri marda ninjimi wajba yingka yajinyi. Mikuwali yingkawanyi jingkijba, ngawamba Kud. Nyulu najbangka bukamba yaji Kudwanyi. Nyulu najbangka nanda jala ninji yabimba kardarda. Baki nganyi Buwakanya kingkarri, janyulu mirnarrijba muwa nganyi, yabimbangangi ninji yaji kardarda. Miku ninjiyanyi nulijba yalungi waykanyi ninga kunybanyi jangkurranyi. Nanankardi barri, nganyinyi Buwakayu kingkarri, janyulu wajba ninga kunybanyi yajinyi, jaliyi ninji wajba kardarda yajinyi. \s1 Yanybikanyi Mududu Nangangi Kudkanyi. \p \v 5 Mikujiyi jungku barrinani nanamuku barrakijarramuku, jala nulijba yalungi yingkamukuyngka waykanyi yalunginkanyi kunybanyi jangkurranyi. Mikujiyi jungku barrinani yalu jungku. Yalu karrinjaka burrandi jurjina baki barndana, baki nanaba yalu yanyba mududu nangangi Kudkanyi, nulijbangangi yalu yalungi yingkamukuyngka naykanyi yalunya yanybikanyi mududu Kudkanyi. Yalu nulijba yalungi yingkamukuyngka yanybikanyi kunyba jangkurr yalungi, ngala miku nyuliyi nyulu yanyba kunyba jangkurr yalungi Kud. Yingkamuku jayalu yanyba kunyba jangkurr yalungi, baki nanankardi miku nyuliyi yanyba kunyba jangkurr yalungi. \v 6-7 Ngala ninji barri, jala ninji yanyba mududu nangangi Kudkanyi, baki mikujiyi muningka yanyba nangangi. Mikujiyi muningka yanyba nangangi yurrngumba barri. Nani barri yalili yanyba ngurranyimuku. Ngala jilajbakiyi kalawunyi nganyinyina barndana. Jungkukiyi nanaba ninjuman baki nanabakiyi yanyba mududu nangangi nganyingkanyi Buwakaya kingkarri. Miku ninjiyi najba Buwakanya Kingkarri, ngala yuku nyulu najbangka ninya kingkarrinya. Yurrngumba ninya najbangka, baki nanankardi janyulu wajba ninya kunybanyi yajinyi. Janyulu wajba ninga nanankanyi jala ninji ngajaka yajinyi. \v 8 Mikujiyi jungku barrinani yalu jala yalu miku jingkijba Kud. Ngamu nyulu mankuka yalungi jangkurr Kudwanyi, ngawamba jala yalu yurrngumba yanyba mududu nangangi Kudkanyi. Mikujiyi jungku barrinani yalu. Mikujiyi yanyba mududu nangangi barrinani yalu yanybaka. Nganyinyi Buwakayu nyulu jingkijbangka nanda yaji jala ninji nulijba. Nyulu jingkijba nanda yaji, waluwa ninji ngajaka Buwakanya nanankanyi yajinyi. \p \v 9 Ngala jala ninji yanyba mududu nangangi Kudkanyi, baki marda ninjimi yanyba nayi barri. ‘Buwakanya Kingkarri, ninji nurrungi Buwakanya jala ninji jungkuka lalijina. Nurru wajbangka ninga nurrunginkanyi kunybanyi jangkurranyi. Ninji barri kudukudu. \v 10 Ninji barri lalanbawarr nurrungi. Ninji lalanbaka nurrunya, nganyinmuku jandanyimuku. Nurru nulijbangka yalungi, bukambijuyngka wandijiyana, yalu yabimbikanyi nanda jala ninji nulijba yalungi yabimbikanyi yaji. Nani barri yalu yabimbaka yaji Yanjilmukunyi. Yalu yabimbaka nanda jala ninji nulijba yalungi yabimbikanyi yaji. \v 11 Nurru ngajaka ninya, janinji wajba nurrunya mamanyi yurrngumba, baki miku nurriyi birrkalijba. \v 12 Nurru ngajaka ninya, janinji manjamanjamba nurrungi balki yaji, jali nurru yabimba. Nurru manjamanjambaka nanda balki yaji jali yalu yabimba nurrunya yingkamukunyi, baki nani barri janinji manjamanjamba nurrungi balki yaji. \v 13 Mikujiyi balanja nurrunya kudanyu barri, ngala marrimbakiyi nurrunya mardarda nanamunanyi balkinanyi wuwarrnanyi Sayidinanyi. Marrimbakiyi nurrunya mardarda, baki miku nurrunyiyi wudumba Sayidinwanyi.’ Barriwa. Nani barri marda narrimi yanyba mududu nangangi Buwakaya Kingkarri. \v 14 Jala narri manjamanjamba nanda balki yaji jali yabimba yingkawanyi narringi, baki narringinyi Buwakayu janyulu nyulu manjamanjamba narringi balki yaji marda. \v 15 Ngala jaliyi narri miku manjamanjamba nanda balki yaji jali yabimba yingkawanyi narringi, baki nani barri marda miku janyulu nyulu manjamanjamba narringi balki yaji marda Buwakayu Kingkarri. Barriwa.” \s1 Kudiyana Miku Jarrkanyi Mama. \p \v 16-17 Kudiyana barri jali yalu nulijba Jumuku jungunkanyi kunyba nangangi Kudkanyi, baki miku yaliyanyi jarrba mama. Miku yaliyanyi jarrba mama, yiningki yingamalina kambana, yiningki marndakaja. Nani barri yalili jungku miku jarrkanyi mama, jalili yalu nulijba jungunkanyi kunyba nangangi Kudkanyi. Barriwa. Mili barri milidimbayi nanganginmuku kandimuku Jisuswanyi. Yanyba nyuli, “Jala ninji jungku miku jarrkanyi mama, baki marda ninjimi jungku kunyba wali. Ngala kudiyamuku jala yalu jungku miku jarrkanyi mama, baki yalu jungku balki wali. Miku yalungkimi wakardaba mankanyi, ngala yalu jungku jambayudi mankanyi baki nyungka, baki jambayudi jumbala. Nani yalu jungku, nulijbangangi yalu yalungi yingkamukuyngka, yalu jingkiykanyi yalunya, miku yalimi jarrba mama nanamanji. Yalu nulijba yalungi jingkiykanyi nani yalunya. Ngala narri barri, jaliyi narri jungku miku jarrkanyi mama, baki miku narriyi jungku barrinani yalu. Wakardaba narringkaja mankanyi. Kunymamba narringkaja nyungka. \v 18 Baki yingkamukunyi jayalu miku jingkijba narrinya, narri jungku miku jarrkanyi mama. Jayalu miku jingkijba narrinya, narri nulijba jungunkanyi kunyba nangangi Kudkanyi. Ngala narringinyi Buwakayu janyulu jingkijba nani narringi. Janyulu jingkijba, narri jungunkanyi miku jarrkanyi mama, narri nulijba jungunkanyi kunyba nangangi. Nyulu najbangka narrinya yurrngumba barri, nyulu najbangka nanda jala narri kardarda yabimba, baki janyulu yabimba kunyba yaji narringi baku barri. Barriwa. \s1 Miku Dalburriykanyi Kudukudu Yaji. \p \v 19 “Marda narrimi miku nulijba wudumbikanyi kaja yaji yurrngumba barri. Marda narrimi miku dalburrijba kudukudu yaji narringinmirra, barrinani dungala, barrinani jumbala, baki mama. Narringi kaja jumbala, jayalu balkijba baku barri. Baki yiningki janyulu maninjakujba narringi dungala yingkawanyi, jaliyi narri dalburrijba kudukudu yaji. \v 20-21 Jaliyi narri nulijba wudumbikanyi kaja yaji, baki janarringka mankumanku wudumbikanyi nanda yaji yurrngumba barri, ngala miku janarringka mankumanku nangangi Kudkanyi. Janarri nulijba mili yajinyi baki mili yajinyi yurrngumba barri, ngala miku janarri nulijba nangangi Kudkanyi. Ngala marda narrimi nulijba yabimbikanyi kunyba yaji. Marda narrimi nulijba yabimbikanyi kaja kunyba yaji nangangi Kudkanyi, baki yalungi yingkamukuyngka. Marda narrimi wajba yalunya yajinyi, jala yalu jungku mikuyaji yajinyi. Marda narrimi wajba yalunya narringinkanyi kunybanyi jangkurranyi. Jaliyi narri yabimba kunyba yaji nani barri, baki mikuwali yingkawanyi maninjakujba nanda kunyba yaji. Jaliyi narri nulijba yabimbikanyi kunyba yaji nani barri, baki narringka mankumanku nangangi Kudkanyi, narri nulijbangka jungunkanyi kunyba nangangi marda. Barriwa. \p \v 22-23 Jaliyi narri jingkijba nanda kunyba yaji narri yabimbikanyi, baki narri yabimba nanda kunyba yaji, baki nanda kunyba. Ngala jaliyi narri jingkijba nanda kunyba yaji narri yabimbikanyi, ngala miku narrimi yabimba nanda kunyba yaji, ngala narri yabimba balki yaji, baki nanda balki, balkimirra. Barriwa. \p \v 24 Mikukimi nganinyiwanyi waki kujarrayngka mambukanyi. Jalimi nyulu waki kujarrayngka, yingkawanyi karuja nanda nganinyi yabimbikanyi yingka yaji, ngala yingkawanyi karuja nganinyi yabimbikanyi yingka yaji. Wanyi yaji janyulu yabimba. Miku nyuliyi waki kujarrayngka mambukanyi. Janyulu maruka muwa yingkanyi, baki janyulu yurlwa yingkanyi. Baki nani barri miku narriyi waki wudumbikanyi kaja yaji narringi, baki malumba narri waki nangangi Kudkanyi. Jaliyi narri waki wudumbikanyi kaja narringi yaji, baki miku narriyi waki nangangi Kudkanyi. Barriwa. \v 25 Wabula ngayi karu narrinya, marda narrimi miku balkijba muwa wudumbikanyi mama marda wabuda, baki jumbala ngarambikanyi mankanyi. Marda narrimi miku balkijba muwa nanankanyi yajinyi. Ngala jaliyi narringka mankumanku nangangi Kudkanyi, jaliyi narri nulijba jungunkanyi kunyba nangangi, baki wakinkanyi nangangi, baki janyulu lalanba narrinya. Janyulu nyulu wajba narrinya mamanyi baki wabudanyi baki jumbalanyi. \v 26 Mankumanku narringka julakinyi. Mikukimi julakiwanyi yarrijba yami jambana. Mikukimi jardiykunumba nangangi mama. Miku nyulimi dalburrijba kaja mama bakunyi. Mikukimi yabimba yaji nani julakiwanyi, ngala nyulu lalanbaka nanda julaki narringinyi Buwakayu Kingkarrinya. Nyulu lalanbaka nanda julaki, baki nani barri nyulu lalanbaka narrinya marda. Narri barri mili walkurra julakinyi, baki nanankardi janyulu kudanyu lalanba narrinya barri. \v 27 Jaliyi narri balkijba muwa narringinkanyi mamanyi baki jumbalanyi, baki janarri kuna jungku yurrngumba malbungujba mankanyi. Janarri kuna malbungujba mankanyi, balkijbangangi narri mamanyi baki jumbalanyi. Miku barri. Miku narriyi jungku yurrngumba, balkijbangangi narri muwa yajinyi. \v 28 Wanyingkanyi narri balkijba muwa jumbalanyi. Ningkijba narri nayinda kaja jal, jala jardijba karnbana. Miku yalimi balkijba muwa jumbalanyi. Miku yalimi yabimba jumbala yalungi. Miku yalimi waki wudumbikanyi dungala, mamanyi marda jumbalanyi. Ngala yalu kunybamirra ngambala naykanyi yalunya nanda jal. \v 29 Nanda wankalanyi mambuka niji Sulumun, kaja nangangi yaji. Kaja kunyba jumbala nangandu. Ngala miku nangangi jumbala kunybamirra, ngambala naykanyi yalunya, barrinani nayinda kaja jal, yalu kunybamirra ngambala naykanyi yalunya. Nanda jal mili kunyba nanganginkanyi jumbalanyi Sulumunkanyi. \v 30 Nayinda karnba jalyudi, nyulu lalanbaka yalunya Kudwanyi. Jardijbangka karnba janjawala, ngala nyulu dukujbaja jala wurarawala. Ngawamba jungkuka karnba marndakaja, baki yajbaja karnba janguwanyi. Ngala narri barri, narri mili walkurra karnbanyi. Nyulu lalanbaka karnba Kudwanyi, baki marda narrimi jingkijba Kud, nyulu lalanbaka narrinya marda. Marda narrimi jingkijba Kud, janyulu wajba narrinya narringinkanyi yajinyi. \p \v 31 Marda narrimi miku balkijba muwa narringinkanyi yajinyi. Marda narringkimi miku mankumanku nayi, ‘Mikuyaji mamanyi ngakindu munganawayngka, mikuyaji jumbalanyi. Yanka jangayu wudumba mama, baki nyanyalu. Yanka jangayu wudumba jumbala.’ \v 32 Nanamuku jala yalu miku jingkijba Kud, nani barri yalu jungku. Nani barri yalu balkijba muwa yalunginkanyi yajinyi. Ngala narringinyi Buwakayu Kingkarri nyulu jingkijbangka nanda yaji jala narri nulijba. Nyulu lalanbaka narrinya. Janyulu nyulu wajba narrinya nanankanyi yajinyi jala narri nulijba. \v 33 Marda narringkimi miku mankumanku narringinkanyi yajinyi, ngala marda narringkimi mankumanku nangangi Kudkanyi. Nyulu lalanbawarr narringi. Marda narrimi yanyba kunyba jangkurr nangangi. Marda narrimi ngajaka Kud, yanka janarri waki nangangi. Jaliyi narringka mankumanku nangangi Kudkanyi nani barri, baki nyuluja lalanba narrinya. Nyulu jingkijbangka narrinya jala narri mikuyaji mamanyi, mikuyaji jumbalanyi, baki janyulu nyulu lalanba narrinya. \v 34 Nanankardi barri marda narrimi miku balkijba muwa munganawayngka yajinyi. Yiningki badajbaja kiji narrindurri munganawa. Marda narrimi miku balkijba muwa nanankanyi kijinyi, jalija badajbawali munganawa. Marda narrimi miku balkijba muwa munganawayngka yajinyi.” Barriwa. Nani barri milidimbayi yalunya Jisuswanyi jali yalu jungku yundu kulawirana. \c 7 \s1 Miku Jurlwankanyi Yalungi. \p \v 1-2 Mili barri milidimbayi yalunya Jisuswanyi. “Marda narrimi miku dulu jurlwa yalungi yingkamukuyngka. Marda narringkimi miku dulu yanyba, ‘Nanda nganinyi nyulu balki. Miku nyulimi durrijba Kud. Nyulu yabimbaka balki yaji.’ Marda narringkimi miku dulu yanyba nani nangangi. Marda narrimi mankuwa Kud, baku barri janyulu karrinjarrijba narrinya walu nangandu, baki janyulu yanyba narringinkanyi balkinyi yajinyi jala narri yabimba. Jaliyi narri dulu jurlwa yalungi, baki janyulu nyulu dulu jurlwa narringi marda Kud. Janyulu dulu jurlwa narringi, jalija narri karrinja walu nangandu. Jaliyi narringka yanyba balki jangkurr yingkanyi, baki janyulu Kud yanyba balki jangkurr narringi, jalija narri karrinja walu nangandu. Nanankardi marda narrimi miku dulu jurlwa yingkanyi. \v 3-5 Wanyingkanyi narri mankumankuwa nanda balki yaji jali nyulu yabimba, ngala narri mamanumba nanda balki yaji narringi jali narri yabimba. Nanda barrinani muningka yanyba nanankanyi yingkanyi, ‘Ninji barri, nanda bayakarda yaji barrinani nanda dilwil nganyinyina yamina. Jangayu dulaba nanda dilwil nganyinbunanyi yaminanyi.’ Nani ninji yanyba nangangi, ngala miku ninjimi jingkijba, nanda walkurra yaji barrinani nanda walkurra jakuwanda nganyinyina yamina, baki miku ninjiyi najba yaji kudanyu dulaykanyi dilwil nanganbunanyi yaminanyi. Nanda bayakarda yaji nanganginyina yamina, nanda barrinani balki yaji jali nyulu yabimba, ngala nanda walkurra yaji nanganginyina yamina, nanda barrinani kaja balki yaji jali ninji yabimba. Ninji jurlwangka nangangi, nanankanyi nanganginkanyi balkinyi yajinyi, ngala miku ninjimi mankuwa nanda kaja balki yaji, jali ninji yabimba. Ninji jurlwa nangangi nanganginkanyi balkinyi yajinyi, ngala miku nganyingka mankumanku nganyingkanyi balkinyi yajinyi. Nanda balki. Waluku barri marda ninjimi mankuwa nganyi balki yaji. Marda ninjimi ngindu muwa nganyingkanyi balkinyi yajinyi, baki janyulu manjamanjamba nganyi balki yaji Kudwanyi. Baki yuku barri janinji karu nanda yingka nanganginkanyi balkinyi yajinyi. \p \v 6 Miku narrimi wajba bajangu malabanyi yajinyi. Miku. Yiningki janinya bijba ninya. Baki miku narrimi wajba bikibiki dungalanyi, yurlwangangi janyulu bikibiki nanankanyi dungalanyi, yarrijbangangi janyulu dungala jambana. Baki nani barri nanamuku jala yalu ngirra Kud, marda narrimi miku milidimba yalunya malabanyi yajinyi. Marda narrimi miku milidimba yalunya nangangi Kudkanyi. Jayalu miku manku narringi jangkurr. Yalu balkimirra nangangi. Miku yalimi nulijba nangangi Kudkanyi. Yalu barrinani bajangumuku. Miku yalimi nulijba malabanyi yajinyi. Yalu barrinani bikibikimuku. Yalu yurlwangka nanganginkanyi yajinyi Kudkanyi. Barriwa. \s1 Ngajakankanyi Kud Yajinyi. \p \v 7-8 Jaliyi narri nulijba yajinyi, baki marda narrimi ngajaka Kud nanankanyi yajinyi, baki janyulu wajba narrinya nanankanyi yajinyi. Jaliyi narri nulijba jingkiykanyi yaji, marda narrimi ngajaka Kud, baki janyulu karu narrinya nanankanyi yajinyi Kudwanyi. Jaliyi narri nulijba jingkiykanyi Kud, baki marda narrimi ngajaka Kud, baki janyulu minimba narrinya jungunkanyi yurlurrmba nangangi. \v 9 Jaliyi ninya ngajaka mamanyi nganyinyi jandanyiwanyi, baki wanyingkanyi janinji wajba. Janinji kuna wajba dalunyi. Miku ninjiyi wajba dalunyi. \v 10 Jaliyi ninya ngajaka kakunyi, baki wanyingkanyi janinji wajba. Janinji kuna wajba miyanyi. Miku ninjiyi wajba miyanyi. \v 11 Narri balkimuku, ngala narri wajba narringi jandanyi mamanyi jala narrinya ngajaka. Ngala Kud, nyulu kunybamirra, baki janyulu wajba narrinya nanankanyi kunybanyi yajinyi jala narri ngajaka nanankanyi yajinyi. Narringinyi Buwakayu Kingkarri, janyulu wajba narrinya nanankanyi jala narri nulijba. \v 12 Narri nulijba yingkamukuyngka, yalu yabimbikanyi kunyba yaji narringi, baki nani barri, marda narrimi yabimba nanamannga kunyba yaji yalungi. Nani barri milidimbaka narrinya yuwawanyi Musiskanyi yabimbikanyi nanamannga kunyba yaji. Baki nanamuku wankalamuku jali yanyba jangkurr nangangi Kudkanyi, yalili marda milidimba narrinya nanamannga jangkurranyi. Barriwa. \s1 Kujarra Yubal. \p \v 13-14 Ngayu karungka narrinya, nanda yubal jala karralangka wayka nanankurri jangurri Yilyurri, walkurra nanda yubal. Bulidarri nanda yubal, yurlurrmba wayka Yilyurri. Damarldamarl nanda yubal jilaykanyi wayka, baki kajamuku yalu jilalajba nananyina yubalina. Kajamuku yalu jilalajba nanankurri Yilyurri. Ngala marda narrimi miku jilajba nanawa. Marda narrimi jilajba yingkana yubalina jala kirrijba kingkarri nangandurri Kudyurri. Bayakarda nanda yingka yubal, dungalayudi, balki. Ngawamba kujajarra yalu jilalajba nananyina yubalina. Ngawamba kujajarranyi yalu durrijba nanda yuwa nangangi Kudkanyi, yalu jungkuka yurlurrmba nangangi, baki jayalu mili jungku wanka nangandu kingkarri yurrngumba barri. \s1 Balkimuku Milidimbawarrmuku. \p \v 15 Marda narrimi najbawa yalunya balkimuku milidimbawarrmuku. Yalili yanyba, yalu milidimbaka narrinya jangkurranyi Kudkanyi, ngala miku. Yalu jujambawarr. Nanda jib nyulu kulukulu, miku nyulimi bijbawarr, ngala nanda warrki, nyulu bijbawarr. Nanamuku jujambawarrmuku, yalu yanyba kulukulu jangkurr, baki ngamu yalu kunybamuku milidimbawarrmuku, ngamu yalu jungku kulukulu barrinani jib, ngala miku. Ngala yalu jungku barrinani nanda warrki jala bijbawarr. Miku yalimi yanyba duja jangkurr nangangi Kudkanyi. Barrinani nanda, yalunginyi jangkurrwanyi bijbangka narrinya. Jayalu yabimba kiji narringi. Jaliyi narri kuyu yalungi jangkurr, baki janarri miku jungku yurlurrmba nangangi Kudkanyi. \v 16 Ngala yanka barri janarri jingkijba yalunya, yalu jujambawarrmuku. Yanka janarri jingkijba yalunya. Janarri najba nanda jala yalu yabimba. Miku yalimi yabimba kunyba yaji nangangi Kudkanyi, ngala yalu jungkuka balki nangangi. Miku yalimi durrijba nangangi yuwa. Miku yalimi yabimba kunyba yaji yalungi yingkamukuyngka, ngala yalu yabimba balki yaji yalungi. Nani barri janarri jingkijba yalunya jujambawarrmuku. Nanamuku jujambawarrmuku, yalu barrinani nyilanyila. Mikukimi nyilanyila jardijba jirdi mamanyi. Baki nanamukunyi jujambawarranyi miku yalimi milidimba kunyba jangkurr, ngala yalu milidimba jujambawarr jangkurr. Ngala nanda kalawanyi jardijbangka jirdi kunybanyi mamanyi. Nanamuku jala yalu durrijba Kud, yalu barrinani nanda kalawanyi. Baki yalungi kunyba jangkurr barrinani nanda kunyba mama kurndana. Barriwa. \v 17 Nanda kunyba kurnda jardijbangka walkurra, kudukudu mama nangandu, kunyba jarrkanyi. Ngala nanda balki kurnda jardijbangka madil, baki ngawamba bijal mama nangandu, baki balki jarrkanyi nanda mama. \v 18 Nanda kunyba kurnda, mikuyaji balkinyi mamanyi nangandu. Ngala nanda madil kurnda, mikuyaji kunybanyi mamanyi nangandu. \v 19 Baki nanda lalanbawarr kurndanyi barri, janyulu daya nanda madil kurnda, baki janybaja jangurri. Nanamuku balkimuku milidimbawarrmuku, yalu barrinani nanda balki kurnda, jala mikuyaji kunybanyi mamanyi nangandu. Miku kunyba yalungi jangkurr. Janybaja nanda balki kurnda jangurri lalanbawarranyi, baki nani barri janyulu janyba yalunya Kudwanyi. Janyulu janyba yalunya jangurri Yilyurri. \v 20 Nani barri janarri jingkijba yalunya, balkimuku milidimbawarrmuku jujambawarrmuku, mikungangi yalimi durrijba yuwa nangangi Kudkanyi, ngala yalu yabimba balki yaji. Ngala janarri jingkijba yalunya jala yalu durrijba Kud. Janarri jingkijba yalunya, yabimbangangi jayalu kunyba yaji, milidimbangangi jayalunjalu nanganginkanyi jangkurranyi Kudkanyi. Barriwa. \s1 Kudiyamuku, Miku Dujanya Nyulu Yalungi Mambuka \p \v 21 Kajamuku yalu yanyba ngaki, ngayu yalunginkanyi mambukanyi. Yalu yanyba, ‘Ninji ngaki mambuka. Jangayu ngayangayijba nganyingkanyi jangkurranyi.’ Nani yalu yanyba, ngala kudiyamuku yalungi miku yalimi ngayangayijba ngakinkanyi jangkurranyi. Miku yalimi yabimba nanda jala nyulu nulijba yalungi yabimbikanyi Buwakanya Kingkarri. Miku yalimi yabimba nangangi yaji. Miku ngayimi dujanya yalungi mambuka. Miku jangayu lalanba yalunya. Ngala kudiyamuku, yalu ngayangayijba ngakinkanyi jangkurranyi, yalu yabimba nanda jala nyulu nulijba yalungi yabimbikanyi Buwakanya Kingkarri. Dujanya ngayu yalungi mambuka. Jangayu lalanba yalunya. Ngawamba yaluja jungku mili wanka nangandu kingkarri. Ngawamba yaluja jungku wanka nangandu yurrngumba barri. \v 22 Baku barri janyulu karrinjarrijba yalunya Kudwanyi, jarrbalambikanyi yalunya, kudiya kingkarri jungunkanyi nangandu, ngala kudiya wayka Yilnyina. Janyulu karrinjarrijba bukambiju yalunya walu ngakindu, baki jangayu yanyba yalungi. Nanamanji barri kajamuku jayalu yanyba ngaki, ‘Mambuka. Nurrili milidimba yalunya nanganginkanyi jangkurranyi Kudkanyi. Nurrili manjijba kaja wuwarr yalunbunanyi mankanyinanyi, ninjingangi. Kaja ngiruka yaji nurrili yabimba nganyi.’ Nani barri jayalu yanyba ngaki. \v 23 Ngala jangayu yanyba yalungi, ‘Miku ngayimi jingkijba narrinya. Miku narrimi ngakinmuku kandimuku. Narri jujambawarrmuku. Barriwa narri barlba ngakinbunanyi, narri balkimuku.’ Nani barri jangayu yanyba yalungi, jalili yalu miku waki ngaki. Miku yaliyanyi durrijba ngaki jangkurr. Miku yaliyanyi ngayangayijba nangangi ngakinkanyi Buwakaya Kingkarri. Barriwa. \s1 Kujarra Barrawu. \p \v 24-25 Jangayu muningka karu narrinya nanginkanyi jangkurranyi. Yabimbayi barrawu nganinyiwanyi. Yabimba nyuli ngiruka barrawu. Nanda nganinyi nyuli jingkijbawarr. Jungku nyuli kunyba kulaji, baki yabimba nyuli nanda barrawu yundu kunybana yajina, yundu dungalana yajina yabimbikanyi barrawu. Baki janjawala barri, warrmbayi yaji yunkurrwanyi. Warrmbayi karrina kudanyu barri. Yirrbayi walkurra janja, baki wirlkuyi mali. Ngala mikukiyanyi dalyamba nanda barrawu yunkurrwanyi. Ngala mikukiyanyi dalyamba nanda barrawu maliwanyi. Jungkuyi nanda barrawu ngiruka yurrngumba. Mikukiyanyi dalyawijba nanda barrawu, jungkuyingangi ngiruka yundu kunybana yajina. Baki narri barri, jaliyi narri manku ngaki jangkurr, baki ngayangayijba ngakinkanyi jangkurranyi, baki janarri jungku ngiruka ngaki. Janarri jungku ngiruka barrinani nanda ngiruka barrawu jali mikukiyanyi dalyawijba. Jala yingkamukunyi yalu yabimba kiji narringi, jala yalu linjumba narrinya, jala yalunjalu karu balkinyi jangkurranyi narringi, yalu barrinani nanda yunkurr baki janja baki mali. Jayalu yabimba walkurra kiji narringi, ngala miku narringkiyi yangkalamba ngakinbunanyi. Yuwajiwa janarri jungku ngiruka ngaki, marrimbangangi narri ngaki jangkurr narringinyina kurduluna. Barriwa. \p \v 26-27 Ngala yingka barri nyuli nganinyi mudu. Yabimba nyuli barrawu, ngala miku yundu kunybana jambana, ngala yabimba nyuli barrawu yundu jundurrjundurrina yajina, bundu bundalina. Baki janjawala barri, warrmbayi yaji kudanyu yunkurrwanyi, baki yirrbayi walkurra janja. Wirlkuyi mali, baki dalyawijbayi nanda nangangi barrawu bukamba. Mikuyaji barrawunyi barri nangangi. Baki nani barri, jaliyi narri miku kuyu ngaki jangkurr, jaliyi narri miku ngayangayijba ngakinkanyi jangkurranyi, baki narri jungkuka barrinani nanda barrawu dalyawijba jali. Jala yingkamukunyi yalu yabimba kiji narringi, jala yalu linjumba narrinya, jala yalunjalu karu balkinyi jangkurranyi narringi, baki miku narriyi jungku ngiruka ngaki. Ngala janarringka yangkalamba ngakinbunanyi, mikungangi narrimi jungku ngiruka ngaki, mikungangi narrimi marrimba ngaki jangkurr narringinyina kurduluna.” Barriwa. \p \v 28 Nani barri milidimbayi yalunya muran Jisuswanyi. Baki manmala yali nanganginkanyi jangkurranyi jali nyulu milidimba yalunya. Manmala yali kudanyu barri. \v 29 Miku nyuliyanyi milidimbawarr barrinani yalu jalili milidimba nanda wankalanyi yuwa nangangi Musiskanyi. Yinini nyuli milidimbawarr. Nyuli milidimbawarr barrinani walkurra mambuka. Nanankardi yali manmala nangangi. \c 8 \s1 Kunymambayi Nganinyi Jisuswanyi. \p \v 1 Karrala yali wayka kulawirananyi Jisus baki nanganginmuku kandimuku. Karrala yali wayka, baki yalunjali durrijba muramukunyi. \v 2 Badajbayi nganinyi nangandurri Jisusyurri. Nanda nganinyi ngujbulijba nyuli nangangi waban bukamba. Yingkamuku yalili marrala nanankanyi nanganginkanyi ngalyanyi. Mikukiyanyi kunybijba mankanyi. Jiwilijbayi nanda ngalya nangandu, baki janangka janyba baku barri. Nanankardi barri kudanyu yalili marrala nanankanyi ngalyanyi. Jilajba nyuli nangandurri Jisusyurri, baki mururu nyuli wayka mujina nangandu Jisusnyina, baki yanybayi nangangi, “Mambuka, jaliyi ninji nulijba ngaki kunymambikanyi nganinji mankanyi, baki yuku ninji kunymamba ngaki mankanyi.” Barriwa. \v 3 Manjijba nangki marni Jisus nangandurri, baki marrimbayi nanda nganinyi. Baki yanybayi Jisus nangangi, “Ngayu nulijbangka nganyi kunymambikanyi nganyi mankanyi. Kunybakiyi jungku mankanyi.” Baki yinarramba kunybijbayi nangangi mankanyi. Kunybijbayi. \v 4 Baki jirrinybayi nanda nganinyi Jisuswanyi, maramaramba nyuli, “Mikujiyi karu yalunya yingkamuku jali ngayu kunymamba nganyi mankanyi. Mikujiyi karu yalunya. Ngala jilajbakiyi nangandurri nanankurri mambukarri jurjkanyi. Minimbakiyi nganyingka mankanyi nangangi, baki muningka wajbakiyi Kud barnyinyi. Nani barri yanybayi nanda wankalanyi Musis, muningka waykanyi Kud barnyinyi. Jayalu wajba Kud barnyinyi, jalija kunybijba mankanyi. Nanankardi barri janinji wajba kud barnyinyi, baki yingkamukunyi jayalu jingkijba ninya, ninji mirnarrijba nangangi muwa Kudkanyi, kunybijbangkangangi nganyi mankanyi.” Barriwa. Nani barri jirrinybayi nganinyi Jisuswanyi. Barriwa. \s1 Kunymambayi Wakiwarr Jisuswanyi. \p \v 5 Baki wijbayi Jisus bayungu. Wijba nyuli nanankurri barrawuyabarrawuyarri, niji Kabirnayum. Jali nyulu wanbiya, baki jilajbayi nganinyi nangandurri. Nanda nganinyi, miku nyuliyanyi mungkiji nangangi Jisuskanyi. Nyuli ngurranyi. Nyuli mambuka yalungi ngarrkadabawarrmukungka, yalungi yaji Rum. Jilajba nyuli nangandurri Jisusyurri, baki kudanyu nyuli ngajaka Jisus, \v 6 “Mambuka, ngaki wakiwarr, nyulu lunjika. Lunjika nyulu kudanyu barri. Miku nangkimi ngirringirrimba mankanyi. Kudanyu nyulu lunjika barri.” \v 7 Jananganjayi mambuka Jisuswanyi, “Jangayu jilajba nganyindu. Jangayu kunymamba nangangi mankanyi.” \v 8 Ngala jananganjayi mambukawanyi, “Miku barri. Ninji walkurra mambuka. Miku ninjiyi jilajba ngakindurri barndarri. Jaliyi ninji muningka yanyba jangkurr, kunymambikanyi nangangi mankanyi, baki ngayu jingkijba, janyulu kunybijba mankanyi. Ngala mikujiyi jilajba ngakindurri barndarri, walkurrangangi ninji mambuka. \v 9 Ngayu mambuka yalungi ngarrkadabawarrmukuyngka, baki yingkamuku yalu mili walkurra ngaki, yalu ngakinmuku mambukamuku. Jala ngayu jirrinyba ngaki ngarrkadabawarr, nyulu jilaykanyi karri, baki janyulu ngayangayijba ngakinkanyi jangkurranyi, janyulu jilajba karri. Jala ngayu jirrinyba yingka ngarrkadabawarr, nyulu jilaykanyi ngakindurri, baki janyulu jilajba ngakindurri. Jala ngayu jirrinyba yingka yabimbikanyi yaji, baki janyulu yabimba nanda yaji. Nani barri ngayu mambuka ngakinmukuyngka ngarrkadabawarrayngka. Baki nani marda ninji barri mambuka kunymambikanyi mankanyi. Jaliyi ninji yanyba jangkurr kunymambikanyi nangangi mankanyi, ngaki wakiwarr, baki ngayu jingkijba, janyulu kunybijba mankanyi.” Nani barri yanybayi nanda mambuka nangangi Jisuskanyi. \p \v 10 Jali manku nangangi jangkurr Jisuswanyi, baki manmala nyuli. Kudanyu nyuli manmala, baki yanyba nyuli yalungi muranyi nangandu, “Ngayu karungka narrinya. Nayinda mambuka, miku nyulu ngaki mungkiji, nyulu ngurranyi ngaki. Nangangi yaji juju bayangarri, niji Rum, ngala ngana nyulu jingkijbangka kudanyu. Nyulu kuyungka ngaki jangkurr. Miku yingamali ngakinyi mungkijiwanyi kudanyu kuyungka ngaki jangkurr barrinani nyulu kuyungka ngaki jangkurr. Ngana nyulu jingkijba kudanyu barri. \v 11 Kudanyu ngayu karungka narrinya. Kajamuku ngurranyimuku jayalu badajba lukulukunanyi, karrina baki bayunguna, langina baki kulani. Jayalu badajba, baki jayalu kuyu ngaki jangkurr. Baki baku barri jayalu jungku kingkarri nangandu Kudnyina. Jayalu jungku yalundu marda wankalamukunyina jali kuyu nanda jangkurr nangangi Kudkanyi, jali durrijba nangangi jangkurr. Jayalu jungku yalundu marda ngamanginyina wankalanyina mungkijimukunyina, barrinani Yabrayam, baki Yayisak, baki Jakub. Kajamukunyi ngurranyimukunyi jayalu kuyu ngaki jangkurr, baki jayalu marda jungku kingkarri yalundu. \v 12 Ngala kajamuku mungkijimuku ngambalangi Jumuku, miku jayalu jungku kingkarri yalundu, mikungangi yaliyi kuyu ngaki jangkurr. Baki miku janyulu lalanba yalunya Kudwanyi, ngala janyulu manjijba yalunya nanankurri Yilyurri. Baki nanamanji barri jayalu balkijba muwa. Kudanyu barri jayalu ngindu muwa, mikungangi nyuliyi lalanba yalunya nanamanji Kudwanyi.” Barriwa. Nani yanybayi Jisus yalungi muranyi. \v 13 Baki mili yanybayi Jisus nangangi mambukanyi, “Wijbakiyi nganyindurri barndarri. Janyulu kunybijba mankanyi nganyi wakiwarr. Jangayu kunymamba nangangi mankanyi, kuyungangi ninji ngaki jangkurr.” Barriwa. Baki kunybijbayi nanda wakiwarr mankanyi nanamanji jali yuwajiwa yanybayi Jisus mambukanyi. Barriwa. \s1 Kunymambayi Yalunya Kajamuku Jisuswanyi. \p \v 14 Baku barri jilajbayi Jisus nanganginkurri barndarri Bidanyi. Ngankijba nyuli kalawunyi barrawuna baki najba nyuli bardibardi jalyuna. Nanda bardibardi nyuli ngunyarringanja nangangi Bidanyi. Lunji nyuli kudanyu barri. Ngarrangarra nyuli mankanyi. \v 15 Marrimbayi bardibardi marni Jisuswanyi, baki yinarramba kunybijbayi mankanyi nanda bardibardi. Mardumardu mankanyi. Walajba nyuli, baki wudumbayi mama yalungi. Barriwa. \p \v 16 Ngabungaburri barri, ngala nyulu bijal mungarri yaji, baki kuyu yalunjali nangandurri Jisusyurri. Kuyuyi yalunya kajamuku nangandurri Jisusyurri. Kajamuku yali wuwarryudi, baki yanybayi Jisus yalungi wuwarrmukuyngka. Jakajba nyuli wuwarr yalunbunanyi mankanyinanyi. Kunymamba nyuli bukambiju yalunya jali yalu lunji. \v 17 Nani barri kunymambayi yalunya Jisuswanyi. Nanda wankalanyi niji Yayisaya, jali yanyba jangkurr nangangi Kudkanyi, yarrijba nyuli najana nayi jangkurr Kudkanyi. “Nyuli kunymamba ngambalanya jali ngambala lunji. Nyuli dulaba nanda ngalya ngamanbunanyi mankanyinanyi.” Duja nanda jangkurr jali nyulu yarrijba najana. Kunymambayi yalunya bukambiju Jisuswanyi. Barriwa. \s1 Durrijkanyi Jisus. \p \v 18 Baku barri kajamuku yali nangandu Jisusnyina, walkurra muramuku. Najbayi yalunya Jisuswanyi, baki nulijba nyuli barlkanyi nyulu yalunbunanyi. Baki nyuli jirrinyba yalunya nangangimuku kandimuku, yalu burriykanyi karrurrinybarri kanjana muwardana. Jilajba yali wudumbiji muwarda. \v 19 Yingamali nanaba nangandu, nyuli milidimbawarr yuwanyi Musiskanyi. Yanyba nyuli nangangi Jisuswanyi, “Milidimbawarr, birrirrinja ngaka jilaykanyi nganyindu. Yurrngumba barri, janga jilalajba nganyindu yingkayurri yajiyurri, baki yingkayurri yajiyurri jalija ninji jilajba.” \v 20 Jananganjayi nanda nganinyi Jisuswanyi, “Nanda wardaba nyulu kulukangka bardawana jambana, baki nanda julaki kulukangka kurndana. Ngala ngayu, Buwanya Bukambijuyngka, mikuyaji barndanyi ngaki kulukankanyi. Jaliyi ninji jilajba ngakindu yurrngumba, baki mikuyaji barndanyi nganyi marda.” Nani barri jananganjayi nganinyi Jisuswanyi. \v 21 Baki yingka nganinyi, nyuli kandi nangangi Jisuskanyi. Nyuli yanyba nangangi, “Mambuka, marda ngayu marda nulijba jilaykanyi nganyindu, ngala waluku barri, jangayu wijba ngakindurri barndarri. Jalija nangka janyba ngaki nijanganjinyi, jalija ngayu makaba nangangi mankanyi, baki jangayu wijba nganyindurri, jangayu jilalajba nganyindu yurrngumba.” \v 22 Ngala jananganjayi Jisuswanyi, “Jilajba janinji ngakindu nanijba barri, baki janinji jungku wanka nangangi Kudkanyi. Ngala yingkamuku jala yalu jungku barrinani kurdan nangangi Kudkanyi, yuku jayalu makaba nganyi nijanganjinyi jalija nangka janyba.” Nani barri jananganjayi Jisuswanyi. \s1 Kardimbayi Yunkurr Baki Lakululu Jisuswanyi. \p \v 23 Ngankijba yali muwardana, Jisus baki nanganginmuku kandimuku. Barlba yali karrurrinybarri kanjana, muwardayudi. \v 24 Warrmbayi yunkurrwanyi kudanyu karrina. Lakululumbayi yunkurrwanyi wabuda, baki walajbayi juju kingkarri lakululu. Ngankijbayi wabuda kalawuyngkurru muwardana, baki ngurrulijbawali nanda muwarda. Ngala kulukayi Jisus muwardana. Kuluka nyuli jali warrmba yunkurrwanyi karrina. Ngankijbayi wabuda kalawuyngkurru muwardana, ngala nyuli yuwajiwa kuluka kalawuyngkurru. \v 25 Yali dulaba Jisus kandimukunyi. Dulaba yali, yanyba yali nangangi, “Mambuka. Miku ninjiyi kuna marrala, ngambalaja ngurrulijba. Marrimbakiyi ngambalanya mardarda.” \v 26 Jananganjayi yalunya Jisuswanyi, “Wanyingkanyi narri marrala. Wanyingkanyi. Miku kuna nganarriyi jingkijba, jangayu lalanba narrinya. Jalimi nganarri kudanyu jingkijba, baki miku narriyi marrala.” Baki walajbayi Jisus. Walajba nyuli, baki kudanyu yanybayi yunkurranyi marda kanjanyi. Jirrinyba nyuli yunkurr marda kanja jungunkanyi kardarda. Baki kanangurrijbayi yaji, marda yunkurr marda lakululu. \v 27 Ngala manmala yali nanganginmuku kandimuku. Manmala yali kudanyu barri, baki yanyba yalungki, “Nayinda Jisus, ngiruka nyulu, walkurra. Kardijbayi yunkurr marda lakululu jali nyulu jirrinyba yalunya. Walkurra nyulu.” Nani barri yalungki yanyba nangangi. Barriwa. \s1 Kunymambayi Nganinyiwuya Wuwarryudi Jisuswanyi. \p \v 28 Mili yali barlba karri, baki kamu yali wanbiya karrurrinybana jambana, nanda yaji niji Kadara. Jali walajba Jisus muwardananyi, baki kujarra nganinyiwuya buli jilajba nangandurri. Jilajba buli nanamunanyi yajinanyi jalili yalu makaba nganinyiyurru baki jibarriyurru, nanaba kumayanguna. Nanankuya nganinyiwuya buli wuwarryudi. Kudanyu buli mudu jali jungku wuwarr bulandu. Yingkamuku nganinyimuku, miku yaliyanyi jilajba yubalina nanaba. Kudanyu yali marrala bulangi. \v 29 Jilajba buli nangandurri Jisusyurri, baki kaya buli kudanyu nangangi, “Ninji barri jandanyi nangangi Kudkanyi, wanyimba janinji ngalinya. Badajba kuna ninji nanginkurri, daji ngalinya. Nanankanyi kuna ninji jilajba nanginkurri.” Nani buli kaya nangangi. \v 30 Bundu nanaba wardamba yalungki kajamuku bikibikimuku. \v 31 Baki yililikajba yali Jisus wuwarrmukunyi. Kudanyu yali yililikajba Jisus, “Jalija ninji manjijba nurrunya bulanbunanyi, baki manjijbakiyi nurrunya yalundurri bikibikimukuyngkurri. Janurru ngankijba nanaba bikibikina.” \v 32 Jananganjayi Jisuswanyi, “Yuku barri. Ngankijbakiyi bikibikina.” Baki ngankijba yali wuwarrmuku bikibikina. Baki muningka yali wirlku bikibikimuku, muningka yali yirrba wayka wabudana. Yirrba yali wayka karnarrana yajina, baki yali bukambiju ngurrulijba wabudana. \p \v 33 Nanamuku lalanbawarrmuku bikibikinyi, wirlku yali kula yalunginkurri barrawuyabarrawuyarri. Wanbiya yali, baki karu yalunjali mungkijimuku yalungi bikibikinyi baki nanankanyi jali yabimba Jisuswanyi. \v 34 Baki bukambiju nanamuku jali yalu jungku nananyina barrawuyabarrawuyana, yali jilajba nangandurri Jisusyurri. Yalu jalili jungku nananyina yajina, yali ngajaka Jisus, janyulu barlba yalunginbunanyi yajinanyi. Baki barlbayi Jisus baki nanganginmuku kandimuku. Barriwa. \c 9 \s1 Kunymambayi Yingka Nganinyi Jisuswanyi. \p \v 1 Wijba yali bayangarri Jisus baki nanganginmuku kandimuku. Ngankijba yali muwardana baki birlbidamba yali bayangarrinybarri nanankurri yajiyurri niji Kabirnayum. \v 2 Jali yalu wanbiya nanaba, baki yingkamukunyi yali kuyu nganinyi nangandurri Jisusyurri. Nanda nganinyi nyuli lunji, miku nangkiyanyi ngirringirrimba nangangi mankanyi. Kuluka nyuli yurrngumba jalyuna. Marrimba yali nangangi jalyu. Kuyu yali nanda nganinyi nangandurri Jisusyurri. Najbayi yalunya Jisuswanyi, baki jingkijba nyuli yalunya, nanda nganinyi jali lunji, baki nanamuku jali yalu kuyu nganinyi. Jingkijba nyuli yalunya, mankumanku yalungki nangangi Jisuskanyi, yuku nyulu kunymamba nanda nganinyi jala nyulu lunji. Yuku nyulu kunymamba nangangi mankanyi. Baki yanybayi Jisus nganiyngkanyi jali lunji, “Mikujiyi marrala. Jangayu manjamanjamba nganyi balki yaji. Jangayu manjamanjamba nanda balki jali ninji yabimba.” \p \v 3 Ngala kudiyamuku milidimbawarrmuku yuwanyi Musiskanyi, yali nanaba nangandu. Manku yali nangangi jangkurr Jisuskanyi, baki yanyba yalungki, “Nayinda nganinyi nyulu balki. Jungkuka nyulu balki nangangi Kudkanyi. Miku nyuliyi manjamanjamba balki yaji. Ngawamba Kudwanyi yuku nyulu manjamanjamba balki yaji, ngala mikuwali nganinyiwanyi. Nayinda barri nyulu jujambawarr.” Nani barri yalungki yanyba nangangi Jisuskanyi. \v 4 Ngala jingkijbayi yalunya Jisuswanyi. Jingkijba nyuli nanda jali yalungka yanyba nangangi. Baki yanyba nyuli yalungi, “Wanyingkanyi narringka mankumanku balkinyi jangkurranyi ngaki, yanybangangi ngayi jangkurr manjamanjambikanyi nangangi balki yaji. Wanyingkanyi. \v 5 Wanyi barri mili jardibirri yaji yabimbikanyi. Manjamanjambikanyi balki yaji kuna, kunymambikanyi nayinda nganinyi mankanyi kuna. Wanyi mili jardibirri yaji yabimbikanyi. \v 6 Ngayu Buwanya Bukambijuyngka. Nyuli yarrijba ngana walkurra mambuka, miku nganinyiwanyi, ngala Kudwanyi. Baki nyuli karu ngana, yuku ngayu manjamanjamba balki yaji. Jalija nganarri najba kunymambikurri nayinda nganinyi mankanyi, baki janganarri jingkijba, yuku ngayu manjamanjamba nangangi balki yaji marda.” Nani barri yanybayi Jisus yalungi. Baki mili nyuli yanyba nanankanyi nganiyngkanyi jali kuluka jalyuna, “Walajbakiyi waykalinya. Walajbakiyi. Mukulmbakiyi nganyi jalyu, baki wijbakiyi nganyindurri barndarri.” \v 7 Yinarramba walajbayi nanda nganinyi jalyunanyi. Walajba nyuli, mukulmbayi nangangi jalyu, baki wijbayi nanganginkurri barndarri. \v 8 Kajamukunyi yali najba nanda jali yabimba Jisuswanyi. Najba yali nanda nganinyi jali mili kunybijba nangangi mankanyi, baki marrala yali. Marrala yali, ngala yali wajba Kud yalunginkanyi kunybanyi jangkurranyi, yabimbangangi nyuli Jisus ngiruka yabimbikanyi ngiruka yaji nangangi Kudkanyi. Barriwa. \s1 Jilajbayi Madiyu Nangandu Jisusnyina. \p \v 9 Kamu barri mili jilajbayi Jisus karri yubalina, baki nanganginmuku kandimuku yali jilajba nangandu. Jilajba nyuli, baki najba nyuli nganinyi, nangangi niji Madiyu. Jungku nyuli barrawuna wakinkanyi. Waki nyulili Kubaminkanyi. Kuyu nyulili dungala yalunbunanyi, waykanyi Kubamin mambuka. Najba nyuli nanda Madiyu jungunkurri barrawuna Jisuswanyi. Baki yanybayi Jisus nangangi, “Jilajbakiyi ngakindu.” Walajba nyuli Madiyu, baki jilajba nyuli nangandu Jisusnyina. \v 10 Jilajba buli bayungu barndarri nangangi jala barnda Madiyukanyi. Jungkuyi Jisus nanaba. Jarrba nyuli mama nanaba nangandu, baki yali jungku nangandu marda nanganginmuku kandimuku. Jilajbayi yingkamuku nanankurri barrawurri. Yali balkimuku. Kudiyamuku yalungi, yalili waki Kubaminkanyi, ngala yali maninjaku. Yalili kuyu dungala yalunbunanyi Kubaminkanyi, ngala kudukudu dungala yalili kuyu, bakili yalu kilimba kudiya nanda dungala yalungi. Malumba yalungki wardamba mamanyi nangandu Jisusnyina. \v 11 Jawudamuku yali jilajba nanankurri barndarri, Barisimuku yalu jalili kudanyu durrijba nanda yuwa nangangi Musiskanyi. Baki yali najba Jisus wardambikurri nangka mamanyi yalundu balkimukunyina. Ngajaka yali kandimuku Barasimukunyi, “Wanyingkanyi wardamba nangka narringi milidimbawarr mamanyi yalundu, balkimukunyina. Wanyingkanyi.” \v 12 Manku nyuli nanda yalungi jangkurr Jisuswanyi, baki nyuli jananganja yalunya, “Mikuwali badajba yarrbirra yalundurri jala yalu kunyba mankanyi, ngala nyulu badajba yalundurri jala yalu balki mankanyi. Baki nani barri, miku ngayiyanyi badajba nanganbunanyi Kudnanyi milidimbiji yalunya jala yalu jungku kunyba. Ngala ngayi badajba milidimbiji yalunya jala yalu jungku balki. \v 13 Ngala barriwa barri barlba. Wijba narri narringinkurri barndarri. Janarringka mankumanku nanankanyi jangkurranyi najana Kudkanyi. Yanybaka nanda jangkurr, ‘Miku ngayimi nulijba narringi, nganarri waykanyi bulukimukuyngka marda sibmukuyngka marda julakimukuyngka. Miku ngayimi nulijbangka narringi, nganarri waykanyi yajinyi nani, ngala ngayu nulijbangka narringi, narri jungunkanyi kunyba yalungi yingkamukuyngka. Marda narrimi yabimba kunyba yaji yalungi yurrngumba barri.’ Nani yanybaka nanda jangkurr. Marda narringkimi mankumanku nanankanyi jangkurranyi.” Baki mili yanybayi Jisus yalungi, “Miku ngayiyanyi badajba nanginkurri milidimbiji yalunya jala yalu jungku yurlurrmba nangangi Kudkanyi. Miku. Ngala ngayi badajba milidimbiji yalunya jala yalu jungku balki nangangi Kudkanyi.” Nani barri jananganjayi yalunya Barasimuku Jisuswanyi. Barriwa. \s1 Kudiyana Miku Jarrkanyi Yaji. \p \v 14 Baki kandimuku Junkanyi Ngurrunbawarrayngka, yali badajba nangandurri Jisusyurri. Ngajaka yali, “Jawudana barri, miku yalungkimi wardamba mamanyi kandimuku Junkanyi, baki Barasimuku. Miku yalungkimi wardamba mamanyi kudiyana, ngala nganyinmuku kandimuku yalungka wardamba mamanyi yurrngumba barri. Wanyingkanyi yalu miku kudiyana miku jarrkanyi mama.” \v 15 Jananganjayi yalunya Jisuswanyi, “Nanda buyingkinyi nawinganja, kajamuku yalu nangandu ngala nyulu jalannga wudumba maninganja. Miku yaliyi jungku birrkalanyi, ngala yalungka wardamba kajanyi mamanyi. Ngala baku barri janyulu jarimba nanda nangangi nawinganja yingkawanyi. Baki nanamanji barri, miku yaliyi jarrba mama nanganginmukunyi kandimukunyi, ngala jayalu ngindu muwa nangangi. Barriwa.” \p \v 16 Mili yanybayi Jisus yalungi nayi barri, “Jaliyi jumbala bakarrawijba, baki ngambala ngarrkadaba jumbala yingkayudinyi rakiyudinyi. Jaliyi buyingkinyi nanda rak, jala ngambala wakardaba nanda jumbala, baki bayakardangujbangka nanda buyingkinyi rak. Baki mili barri bakarrawijbaja nanda jumbala, bayakardangujbangangi nanda rak. \v 17 Baki mili janarringka mankumanku nanginkanyi jangkurranyi. Ngambala yarrijba ngarrki krayibkanyi kalawunyi bindawarrana. Nanda bindawarra waba jibkanyi. Jaliyi ngambala yarrijba buyingkinyi ngarrki kalawunyi waluwinyi bindawarrana, baki nanda balki. Jalija nanda ngarrki ngujbul bijal, baki dumbaja nanda waba bindawarra. Bunyarrijba janangka nanda ngarrki, baki bakarrawijbaja nanda bindawarra. Ngala ngambala yarrijba buyingkinyi ngarrki krayibkanyi kalawunyi buyingkinyi wabana bindawarrana. Jalija nanda ngarrki ngujbul bijal, baki yuku nanda bindawarra. Mikuwali bakarrawijba nanda waba. Miku nangkiyi bunyarrijba nanda ngarrki. Jungkuka kunyba barri kalawunyi bindawarrana yurrngumba barri.” Nani barri yanybayi Jisus yalungi. Barriwa. \s1 Wankambayi Ngila, Baki Kunymambayi Jibarri Jisuswanyi. \p \v 18 Ngala yanybayi Jisus nanda jangkurr, baki jilajbayi nganinyi nangandurri, nyuli mambuka jurjkanyi. Jali nyulu wanbiya nangandu, Jisusnyina, baki mururu nyuli wayka. Yanyba nyuli Jisuskanyi, “Ngaki jandanyi, nanda ngila nyuli lunji. Lunji nyuli kudanyu barri, baki nangki janyba. Janinji kuna jilajba ngakindurri barndarri baki janinji marrimba nanda ngila wankambiji.” Nani nyuli ngajaka Jisus. \v 19 Walajbayi Jisus, baki jilajbayi nangandu barndarri. Barlba yali bulandu marda, nanganginmuku kandimuku Jisuskanyi. \p \v 20 Kajamuku yali lukuluku malumba nangandu Jisusnyina jali nyulu jilajba. Baki yingamali jibarri nanaba yalundu. Nyuli lunji. Ngulya jurrwayi yurrngumba. Wabulinyi jurrwayi yurrngumba 12 kindilkurrinyi. Jilajba nyuli bayngkani nangandu Jisusnyina, baki nyuli marrimba nangangi jumbala. \v 21 Mankumanku nangki nanda jibarri barrin, “Jaliyi ngayu marrimba nangangi jumbala, baki jangayu kunybijba.” Baki jilajbayi jibarri, baki marrimbayi nangangi jumbala. \v 22 Yangkalamba nangki Jisus. Najba nyuli jibarri, baki yanybayi nangangi, “Jibarri, mikujiyi marrala. Ninji kunybijba, kuyungangi ninji ngaki jangkurr.” Yinarramba kunybijbayi jibarri, dukujbayi nanda ngulya nangandu. Baki nyuli jingkijba, kunybijbayi nanda ngulya nangangi. Barriwa. \p \v 23 Mili barri jilajbayi Jisus nangandu mambukana jurjkanyi, baki wanbiya yali nanganginyina barndana. Kajamuku yali nanaba barndana, marda nanamuku brijbawarrmuku. Ngindu yali muwa kudanyu barri nanankanyi ngilayurruwa. \v 24 Wanbiyayi Jisus, baki yanyba nyuli yalungi, “Barriwa narri barlba. Wijba janarri barndarri. Mikukimi nayinda ngila kurdan. Muningka nyulu kulukangka. Miku nangkimi janyba.” Ngala yali yurlwa nangangi. Kakalijba yali nanganginkanyi jangkurranyi. Kakalijba yali. \v 25 Ngala manjijbayi yalunya Jisuswanyi barndananyi. Jali yalu barlba, baki ngankijbayi Jisus barrawuna. Jilajba nyuli nangandurri ngilayurruwarri. Marrimbayi ngila marni Jisuswanyi, baki walajbayi nanda ngila waykalinya. Walajba nyuli, baki yuku barri nyuli. Barriwa. \v 26 Kajamuku yali manku jangkurr nangangi Jisuskanyi, jali nyulu wankamba nanda ngila. Kajamuku jali jungku lukuluku nananyina yajina, yali manku nanda jangkurr. Barriwa. \s1 Kunymambayi Bulanya Kabuji Yami Jisuswanyi. \p \v 27 Yingijbayi nanda barnda nangangi mambukanyi Jisuswanyi, baki barlba nyuli yubalina. Jali nyulu jilajba baki durrijbayi Jisus nganinyiwuyanyi. Buli kabuji yami. Kaya buli nangangi. Kudanyu buli kaya nangangi, “Ninji, mungkiji nangangi nanankanyi wankalanyi Dayibidkanyi, ngindukiyi muwa ngalingi. Ngindukiyi muwa ngalingi kabujiwuyayngka.” Nani buli kaya nangangi. \v 28 Ngankijbayi Jisus kalawuyngkurri barrawuna, baki bula ngankijbayi bayngkani nangandu. Jilajba buli nangandurri, baki yanybayi Jisus bulangi, “Wanyingkanyi nimbala kaya ngaki. Mankumanku kuna nimbalaka, yuku ngayu kunymamba nimbalanya kabuji yami. Nani kuna nimbalaka mankumanku ngaki.” Jananganja buli Jisus, “Yi, mambuka. Ngali jingkijba ninya, ninji ngiruka. Yuku ninji kunymamba ngalinya yami.” \v 29 Baki marrimba bulanyi yami Jisuswanyi. Marrimba nyuli yami, baki yanyba nyuli bulangi, “Jangayu yabimba nanda yaji, jala nimbala jingkijba ngana, yabimbikanyi yaji. Jangayu kunymamba nimbalanya yami.” \v 30 Baki yinarramba barri kunybijbayi bulangi yami, baki najba buli yaji. Ngala jirrinyba bulanyi maramarambiji yaji Jisuswanyi. Kudanyu nyuli jirrinyba bulanya, “Miku janimbala karu yalunya jali ngayu kunymamba nimbalanya yami.” \v 31 Jilajba buli barndananyi, ngala miku buliyanyi karda jungku. Karu buli yalunya nangangi Jisuskanyi jali nyulu kunymamba bulanya. Baki kajamuku lukuluku nananyina yajina, yali manku nanda jangkurr nangangi Jisuskanyi. \s1 Kunymambayi Balki Janyi Jisuswanyi. \p \v 32 Ngala barlba buli jali kunymamba bulanya yami Jisuswanyi, baki wanbiyayi yingkamuku nangandu Jisusnyina. Kuyu yali nganinyi nangandurri Jisusyurri. Nyuli balki janyi. Miku nyuliyanyi yanyba jangkurr, jungkuyingangi wuwarr nangandu mankanyina. \v 33 Jakajbayi nanda wuwarr mankanyinanyi Jisuswanyi, baki yinarramba yanybayi nanda nganinyi jali balki janyi. Yanyba nyuli jangkurr. Bukambiju nanaba nangandu yalu manmalayi. Manmala yali kudanyu barri. Baki yanyba yalungki, “Jalannga barri ngambala najba nganinyi jirdi balkinyi janyinyi yanybikurri. Jalannga barri. Miku wabula nanginyina yajina Yisrayil kunymambayi balki janyi nganinyiwanyi. Miku barri.” Nani barri yalungki yanyba. \v 34 Kudiyamuku yalungi jali najba Jisus kunymambikurri nanda nganinyi janyi, yali Barasimuku, jalili kudanyu durrijba nanda yuwa nangangi Musiskanyi. Baki yanyba yalungki Barasimuku, “Nanda mambuka wuwarranyi, nanda Sayidin, nyuli yabimba nayinda Jisus ngiruka jakaykanyi nanda wuwarr nanganbunanyi mankanyinanyi. Nyuli yabimba Jisus ngiruka Sayidinwanyi.” Nani barri yalungki yanyba nangangi Jisuskanyi. Barriwa. \s1 Nginduyi Jisus Muwa Yalungi. \p \v 35 Mili barri barlbayi Jisus baki nanganginmuku kandimuku. Jilalajba yali lukuluku nananyina walkurranyina yajina. Yidamba yali kaja barrawuyabarrawuya, baki milidimbayi yalunya yingkana jurjina baki yingkana jurjina Jisuswanyi. Milidimba nyuli yalunya kunybanyi jangkurranyi nangangi Kudkanyi, nyulu lalanbawarr. Kajamuku jali lunji jirdi yinini yinini ngalyanyi, yali jilajba nangandurri, baki nyuli kunymamba yalunya bukambiju. \v 36 Kajamuku yali jilajba nangandurri Jisusyurri mankunki nangangi jangkurr. Najbayi yalunya Jisuswanyi, baki ngindu nyuli muwa yalungi. Kudanyu nyuli ngindu muwa yalungi, balkijbangangi yali muwa yajinyi. Miku yaliyanyi jingkijba, yanka yuku yalu jungku yurlurrmba nangangi Kudkanyi. Yalu barrinani jibmuku. Yakika yalu jibmuku jala mikuyaji lalanbawarrayngka lalanbikanyi yalunya, baki miku yalungkiyanyi jingkijba wanjawa yalu jilalajba. Nani barri nanda muramuku. Mikuyaji lalanbawarrayngka karunkanyi yalunya. Miku yaliyanyi jingkijba, yanka jayalu jungku yurlurrmba nangangi Kudkanyi. \v 37 Baki yanybayi Jisus yalungi nanganginmukuyngka kandimukuyngka. Muningka nyuli yanyba yalungi, “Nanginmuku, nganinyimuku baki jibarrimuku, yalu barrinani kingkirr. Nanda kingkirr jala jardijba janjawala, waluku walajbangka wuju, baki baku barri bayngkani, kujarra baki kujarra yakarl, nanda kingkirr yamiyudi, kunyunyu jarrkanyi. Wudumbaka yami baki wuyalangka yalu jarrkanyi. Barriwa. Najba narri nanda kingkirr, kudukudu mama kunyunyu. Birrirrinja nangka nanda yami wudumbikanyi yalu. Nani barri yalu muramuku marda. Birrirrinja yalungka yangkalambikanyi yalungka nangandurri Kudyurri. Birrirrinja yalungka yangkalambikanyi Kudyurri, barrinani nanda yami birrirrinja nangka wudumbikanyi yalu. Ngala ngawamba kujajarra ngambala karunki yalunya yanka jayalungka yangkalamba nangandurri Kudyurri. Ngawamba kujajarra ngambala karunki yalunya. \v 38 Marda narrimi yanyba mududu nangangi Kudkanyi. Marda narrimi yililikajba Kud, nyulu manjiykanyi kajamuku milidimbawarrmuku yalundurri. Janyulu manjijba kajamuku milidimbawarrmuku yalundurri, barrinani kajamukunyi yalu wudumba nanda kingkirr yami.” \c 10 \s1 Nanganginmuku Kandimuku. \p \v 1 Baku barri kayayi Jisus yalungi nanganginmukuyngka kandimukuyngka, nyuli yanybikanyi yalungi. Yali 12 barri nganinyimuku. Yanyba nyuli yalungi, “Ngayu jirrinyba narrinya. Janarri jilalajba lukuluku. Ngayu yabimbaka narrinya ngiruka narri yabimbikanyi ngiruka yaji. Janarri kunymamba yalunya jala yalu lunji jirdi yinini yinini ngalyanyi. Janarri kunymamba yalunya. Janarri jakajba wuwarr yalunbunanyi mankanyinanyi. Ngayu yabimba narrinya ngiruka jakakaykanyi wuwarr, baki kunymambikanyi yalunya.” \v 2 Nani barri nyuli jirrinyba yalunya nanganginmuku kandimuku 12 barri. Nayinda barri yalungi niji. Sayimin barri, yingka niji nangangi Bida, baki nanda kanyiya nangangi niji Yandru. Marda buwakula, Jayims baki Jun, bulangi nijanganjinyi niji nangangi Sibidi. \v 3 Baki Bilib baki Bardulumu, marda Dumas baki Madiyu, nanda jalili wudumba dungala yalunbunanyi Jumukunanyi yalungi Kubaminkanyi. Baki yingka nanamannga niji Jayims, ngala nangangi nijanganjinyi niji nangangi Yalbayis, baki Dadayus. \v 4 Baki yingka nanamannga niji Sayimin, ngala nangangi yaji niji Kayinan, baki Judas Yiskariyud, nyuli nanda jali baku nangka yangkalamba nanganbunanyi Jisusnanyi, baki karuyi mambukamuku jurjkanyi, wanjawa jayalu wakaramba Jisus. Barriwa. \s1 Manjijbayi Yalunya Jisuswanyi, Yalu Milidimbiji. \p \v 5 Nanamuku 12 barri nganinyimuku, yali kandimuku nangangi Jisuskanyi. Manjijba nyuli yalunya lukuluku nananyina yajina. Karu nyuli yalunya, “Miku narriyi jilajba nanankurri yajiyurri niji Samariya. Miku narriyi jilajba nanankurri yajiyurri jala yalu jungku ngurranyimuku. \v 6 Janarri jilalajba nananyina yajina niji Yisrayil, jala yalu jungku narringinmuku mungkijimuku. Yalu barrinani nanda jibmuku jala yalu yakika. Mikuyaji lalanbawarrayngka lalanbikanyi yalunya. Miku yalimi jingkijba yanka jayalu jungku yurlurrmba nangangi Kudkanyi. \v 7 Janarri karu yalunya nangangi Kudkanyi, nyulu lalanbawarr yalungi. Birrirrinja nangka Kud lalanbikanyi yalunya, jaliyi yalungka yangkalamba nangandurri Kudyurri. \v 8 Janarri kunymamba yalunya jala yalu lunji. Janarri kunymamba yalunya jala yalu ngujbulijba waban, jala marrala yalu nangangi. Janarri wankamba yalunya jala yalungka janyba. Janarri jakajba wuwarr nanganbunanyi mankanyinanyi. Ngayu yabimba narrinya ngiruka yabimbikanyi bukamba nayinda yaji. Ngala miku nganarriyi wajba dungalanyi, yabimbangangi narrinya ngiruka. Muningka ngayu yabimbaka narrinya ngiruka. Baki nani barri, jalija narri yabimba ngiruka yaji yalungi, baki miku narriyi kuyu yalungi dungala. Muningka janarri yabimba ngiruka yaji yalungi marda. \v 9 Miku narriyi kuyu kudukudu yaji narrindu jalija narri jilalajba. Mikuyaji dungalanyi janarri kuyu narrindu. \v 10 Miku narriyi kuyu bindawarra narrindu ngajakankanyi yingka dungalanyi yarriykanyi dungala bindawarrana. Miku narriyi kuyu yingka mili jumbala, miku yingka mili jabunungkaji, miku yingka mili ridiridi janarri kuyu. Narri wakingka nangangi Kudkanyi. Janyulu nyulu lalanba narrinya. Nanamuku jalija narri kunymamba yalunya, marda yalimi wajba narrinya yajinyi. Nani barri marda yalimi lalanba narrinya jala narri milidimba yalunya. \p \v 11 Jalija narri wanbiya barrawuyabarrawuyana, baki janarri kujba kunybanyi nganiyngkanyi. Jalija ninji jingkijba nyulu kunyba, nyulu nulijba kandimbikanyi ninya, baki yuku barri janinji jungku nanganginyina barndana. Nanaba janinji jungku yurrngumba jalija ninji milidimba yalunya nananyina barrawuyabarrawuyana. \v 12 Jalija ninji ngankijba barndana milidimbikanyi yalunya nanaba, baki marda ninjimi ngajaka Kud, janyulu nyulu wajba yalunya mardumardu muwa. Baki nanamuku jalili jungku nananyina barndana, janyulu wajba yalunya mardumardu muwa Kudwanyi. \v 13 Jaliyi yalu kandimba ninya, baki janyulu wajba yalunya mardumardu muwa Kudwanyi. Ngala jaliyi yalu miku kandimba ninya, baki miku janyulu wajba yalunya mardumardu muwa. \v 14 Jalija narri wanbiya barrawuyabarrawuyana, baki yiningki jayalu yurlwa narringi. Yiningki jayalu miku manku narringi jangkurr. Barlba narri nanamunanyi yajinanyi. Jayajayamba narringka nukami manjiykanyi jundurr. Jayalu najba narrinya jayajayambikurri narringka nukami, manjiykanyi jundurr, baki jayalu jingkijba, yalu balkimuku. Balki yalu, mikungangi yaliyi manku nangangi jangkurr Kudkanyi. \v 15 Baku barri, janyulu karrinjarrijba yalunya bukambiju walu nangandu Kudwanyi. Janyulu karrinjarrijba yalunya barrinani kurdusnyina. Nanamanji barri janyulu yanyba yalungi balkimukuyngka jalili jungku nananyina barrawuyabarrawuyana. Janyulu yanyba yalungi, ‘Narri jungkuka balkimuku. Miku narriyanyi kandimba ngakinmuku kandimuku, jali ngayu manjijba narrindurri. Miku narriyanyi manku yalungi jangkurr ngaki. Nanankardi barri jangayu yabimba kiji narringi. Janarringka janyba yurrngumba. Nanamuku wankalamuku jalili jungku nanawuyanyina yajina, niji Sudum baki Kumurra, yali balkimuku, ngala narri barri narri balkimirra. Janarringka narringka janyba yurrngumba barri.’” Barriwa. \s1 Badajbaja Kiji. \p \v 16 Mili yanybayi Jisus yalungi nanganginmukuyngka kandimukuyngka. Yanyba nyuli, “Manku narri nayinda ngaki jangkurr. Ngayu manjijbangka narrinya kajayurri yajiyurri lukuluku. Marda narringkimi najbawa yalungi. Narri kunybamuku nganinyimuku, ngala ngayu manjijbangka narrinya yalundurri jala yalu balkimuku. Marda narringkimi najbawa, yanka narri jungku yalungi. Marda narrimi miku manku kiji yalungi. \v 17 Marda narringkimi najbawa yalungi, jala ngananjalu ngirra. Jayalu marrimba narrinya. Jayalu kuyu narrinya nangandurri malbuyurri kurdusyurri. Jayalu wajuba narrinya jurjina. \v 18 Jayalu kuyu narrinya mambukarri jurjkanyi, marda mambukarri Kubaminkanyi, kuyungangi narri ngaki jangkurr. Ngala jalija yalu kuyu narrinya nanamukuyngkurri mambukarri, baki janarri karu yalunya ngaki. Janarri karu yalunya ngakinkanyi jangkurranyi. \v 19 Jalija yalu kuyu narrinya kurdusyurri, jalija yalu karrinjarrijba narrinya walu mambukana, baki marda narrimi miku balkijba muwa, nanankanyi jangkurranyi jalija narri jananganja nanda mambuka. Marda narrimi miku balkijba muwa. Jalija narri karrinja walu nananyina mambukana, baki yingkawanyi janyulu karu narrinya nanankanyi jangkurranyi, narri yanybikanyi. \v 20 Nanda jangkurr jalija narri yanyba, miku nanda narringi jangkurr, ngala yingkawanyi janyulu wajba narrinya nanankanyi jangkurranyi. Janyulu wajba narrinya Kunybawanyi Ngarnduwanyi Kudkanyi. Janyulu nyulu karu narrinya jangkurranyi jananganjankanyi nanda mambuka. Nanankardi barri marda narrimi miku balkijba muwa jalija narri karrinja walu nangandu mambukana. \p \v 21 Nanamanji barri kajamukunyi mungkijimukunyi baki ngurranyimukunyi jala ngananjalu ngirra, jayalu manjijba narrinya mambukarri, nyulu kurdanbiji narrinya. Buwakula, yingkawanyi manjijbaja yingka nangandurri mambukarri. Nijanganjinyiwanyi manjijbaja jandanyi nangandurri mambukarri, baki jandanyiwanyi manjijbaja nijanganjinyi baki yarrijinyi nangandurri mambukarri, nyulu kurdanbiji yalunya. \v 22 Kajamukunyi jayalu ngirra narrinya ngaki. Nanamukunyi jala yalu miku kuyu ngaki jangkurr, jayalu ngirra narrinya. Jayalu yabimba kiji narringi. Ngala jaliyi narri yuwajiwa kuyu ngaki jangkurr, jaliyi narringka miku yangkalamba ngakinbunanyi, baki jangayu marrimba narrinya mardarda. Jayalu yabimba kiji narringi yingkamukunyi, ngala jangayu marrimba narrinya mardarda. Jangayu marrimba yalunya mardarda bukambiju jaliyi yalungka miku yangkalamba ngakinbunanyi. \v 23 Jalija yalu yabimba kiji yingkana barrawuyabarrawuyana, baki janarri yingijba nanda yaji. Jilajba yingkarri barrawuyabarrawuyarri. Janarri jilajba yingkarri barrawuyabarrawuyarri baki yingkarri barrawuyabarrawuyarri nanginyina walkurranyina yajina Yisrayil. Ngayu Buwanya Bukambijuyngka, jangayu wijba nanginkurri jambarri baku barri, ngala miku narriyi yidamba bukamba barrawuyabarrawuya waluwa ngayuja wijba. \p \v 24-25 Nanda jala yingkawanyi milidimbaka, miku nyulimi walkurra, ngala nanda nangangi milidimbawarr, nyuli mili walkurra nangangi. Nanda jala nyulu milidimbaka yingkawanyi, marda nyulimi mirnarrijba muwa, jala nyulu bayakarda nganinyi. Nanda wakiwarr, miku nyulimi walkurra, ngala nanda nangangi mambuka, nyulu mili walkurra nangangi. Baki nanda wakiwarr, marda nyulimi mirnarrijba muwa jala nyulu bayakarda nganinyi. Baki nani barri ngayu narringi mambuka, baki narri ngaki wakiwarrmuku. Yalu yabimbaka kiji ngaki, baki jayalu yabimba walkurra kiji narringi. Yalungka yanyba ngaki, ngayu mambuka yalungi wuwarranyi, baki nani barri jayalungka yanyba narringi, narri wuwarrmuku marda. Barriwa. \s1 Miku Janarri Marrala Yalungi. \p \v 26 Marda narrimi miku marrala yalungi yingkamukuyngka, jalija yalu yabimba kiji narringi. Nanijba barri miku narrimi jingkijba bukamba yaji, ngala baku barri janyulu minimba narrinya bukamba yajinyi Kudwanyi. Janyulu minimba narrinya yalungi nanamukuyngka jala yalu kunybamuku, baki nanamukuyngka jala yalu balkimuku. Janyulu minimba narrinya yalungi. Miku yaliyi ngadijba nanganbunanyi Kudnanyi. Nanankardi barri marda narrimi miku marrala yalungi. \v 27 Kardarda ngayu karungka narrinya nanginkanyi jangkurranyi. Ngala baku barri, janarri kudanyu karu yalunya nanginkanyi jangkurranyi. Janarri kudanyu karu yalunya jala jungku barndana, baki jurjina, baki barrawuyabarrawuyana. Janarri kudanyu karu yalunya bukambiju nanginkanyi jangkurranyi jala ngayu kardarda karu narrinya. \v 28 Marda narrimi miku marrala yalungi jala yalu ngirra narrinya. Yiningki jayalu kurdanba narrinya mankanyi, ngala miku yaliyi kurdanba narrinya ngarndu. Marda narrimi miku marrala yalungi. Ngala marda narringkimi kudanyu mankumanku nangangi Kudkanyi. Yuku nyulu kurdanbaka narrinya mankanyi, baki ngarndu marda. Yuku nyulu manjijba narrinya jangurri Yilyurri, jaliyi narri yurlwa nanganginkanyi jangkurranyi. \v 29 Nanda bayakarda julaki, nanda kijirrikijirri. Yuku narri wudumba nanda julaki yingamalina bayakardana dungalana. Ngala jingkijbaja Kudwanyi, jalija nangka janyba yingamali kijirrikijirri baki yirrbaja jambarri. Ngawamba nangkaja janyba, jaliyi munyajba janybikurri nangka Kudwanyi. \v 30 Jingkijbangka narrinya marda Kudwanyi. Kudanyu nyulu jingkijbangka narrinya. Nyulu jingkijbangka yankana nyungka narringinyina kulajina. \v 31 Lalanbaka kijirrikijirri Kudwanyi, ngala narri barri mili walkurra nanankanyi kijirrikijirrinyi. Janyulu lalanba narrinya marda Kudwanyi. Kudanyu janyulu lalanba narrinya. Nanankardi barri marda narrimi miku marrala yalungi jala yalu ngirra narrinya.” Barriwa. \p \v 32 Mili barri yanybayi Jisus yalungi nanganginmukuyngka kandimukuyngka. “Jala nganinyi miku manyirru ngaki, ngala kudanyu nyulu karungka yalunya, nyulu durrijbangka ngaki jangkurr, baki miku ngayiyi manyirru nangangi. Jalija nyulu karrinja walu nangandu Kudnyina, baki jangayu karu Kud nangangi, ‘Nayinda nganinyi nyulu ngaki kandi. Nyulu durrijba ngaki jangkurr yurrngumba barri.’ \v 33 Ngala jala nganinyiwanyi karungka yalunya, miku nyulimi durrijba ngaki jangkurr, baki nanamanji baku barri jangayu karu Kud nangangi, ‘Nayinda nganinyi miku nyulimi ngaki kandi. Miku nyuliyanyi durrijba ngaki jangkurr.’ Nani barri jangayu karu Kud yinini yinini jangkurranyi yalungi. \p \v 34 Marda narringkimi miku mankumanku ngaki, ngayi badajba yabimbiji yalunya bukambiju yalu jungunkanyi malumba mardumardu muwa. Miku ngayiyanyi badajba nanankanyi, ngala ngayi badajba yabimbiji kiji yalungi. Baki jayalungka jakakajba kudanyu barri. \v 35 Kudiyamukunyi jayalu kuyu ngaki jangkurr, ngala kudiyamukunyi jayalu miku kuyu ngaki jangkurr, baki nanankardi badajbaja kiji yalundurri. Yingkawanyi buwakaya kuyuja ngaki jangkurr, ngala nanganginyi jandanyiwanyi janyulu miku kuyu ngaki jangkurr. Yingkawanyi ngardanganjawanyi kuyuja ngaki jangkurr ngala nanganginyi kulunganjawanyi janyulu miku kuyu ngaki jangkurr. Yingkawanyi bardibardiwanyi kuyuja ngaki jangkurr, ngala nanganginyi ngunyarringanjawanyi janyulu miku kuyu ngaki jangkurr. Nani barri badajbaja kiji yalundurri. \v 36 Mungkijimuku jayalungka kudanyu jakakajba, baki jayalungka ngirra. \p \v 37 Nanda jala kudanyu marukangka muwa nanganginkanyi nijanganjiyngkanyi marda yarrijiyngkanyi, ngala ngawamba bijal nyulu marukangka muwa ngaki, miku nyulimi jungku kunyba ngaki. Miku nyulimi dujanya ngaki kandi. Nanda jala kudanyu marukangka muwa nanganginkanyi jandayngkanyi, ngala ngawamba bijal nyulu marukangka muwa ngaki, baki miku nyulimi jungku kunyba ngaki. Miku nyulimi dujanya ngaki kandi. Nanda jala kudanyu marukangka muwa nanganginkanyi kulunganjanyi ngala ngawamba bijal nyulu marukangka muwa ngaki, baki miku nyulimi jungku kunyba ngaki. Miku nyulimi dujanya ngaki kandi. \v 38-39 Nanda jala durrijbangka ngaki jangkurr, yingkamukunyi jayalu yabimba kiji nangangi. Jayalu ngarrkadaba, yiningki jayalu kurdanba. Jaliyi nangka miku yangkalamba ngakinbunanyi, baki nyulu dujanya ngaki kandi. Janyulu mili wanka jungku baku barri nangandu Kudnyina. Ngala jaliyi nangka yangkalamba ngakinbunanyi jala yingkamukunyi yalu yabimba kiji nangangi, baki miku nyulimi dujanya ngaki kandi. Miku nyuliyi wanka jungku nangandu Kudnyina, ngala janyulu jungku kurdan yurrngumba barri. \p \v 40 Jaliyi nganinyiwanyi kandimba narrinya jala narri durrijba ngaki jangkurr, baki nanda barrinani ngana nyulu kandimbaka. Baki jala ngana nyulu kandimba, baki nanda barrinani nyulu kandimbaka Kud, jali ngana manjijba nanginkurri wayka. \v 41 Manjijbangka milidimbawarrmuku Kudwanyi, baki nyulu yabimbaka kunyba yaji yalungi. Jaliyi yingkawanyi kandimba milidimbawarr, manjijbayingangi nanda nganinyi Kudwanyi, baki janyulu yabimba kunyba yaji nangangi Kudwanyi. Barriwa. Jaliyi nganinyiwanyi kandimba yingka, jala jungku kunyba nangangi Kudkanyi, baki janyulu yabimba kunyba yaji bulangi Kudwanyi. Janyulu yabimba kunyba yaji nangangi jala jungkuka kunyba, baki nangangi jala kandimba nanda. \v 42 Ngayu yanybaka duja jangkurr narringi. Jaliyi ninji yabimba kunyba yaji nangangi jalili nyulu durrijba ngaki jangkurr yurrngumba, baki nanda kunyba. Jaliyi ninji yabimba bijal yaji nangangi, ninji wajba nanda durrijbawarr wabudanyi ngaraykanyi, baki nanda kunyba. Jaliyi ninji wajba nanda wabudanyi, nyulungangi ngaki durrijbawarr, baki jangayu yabimba kunyba yaji nganyi.” Barriwa. Nani barri yanybayi Jisus yalungi nanganginmukuyngka kandimukuyngka. \c 11 \s1 Badajbayi Kandimuku Nangangi Junkanyi Ngurrunbawarrayngka. \p \v 1 Barriwa barri bukamba nyuli milidimba yalunya Jisuswanyi nanamuku 12 barri kandimuku nangangi. Baki yinarramba barlbayi Jisus nanamunanyi yajinanyi jali nyulu milidimba yalunya nanaba. Mili nyuli jilalajba lukuluku nananyina yajina, bakili nyulu milidimba yalunya. \p \v 2 Nanamanji barri nanda Jun Ngurrunbawarr nyulili jungku brisinyina. Wabula barri yali marrimba, baki manjijba yali brisinyurri. Ngala nyuli jungku brisinyina, baki manku nyuli jangkurr nangangi Jisuskanyi. Manku nyuli jangkurr nanankanyi yajinyi jali yabimba Jisuswanyi. Baki manjijba nyuli kudiya nanganginmuku kandimuku nangandurri Jisusyurri. \v 3 Wanbiya yali, baki yanyba yali nangangi Jisuskanyi, “Nanangini Junwanyi Ngurrunbawarranyi nyulili karu yalunya yingkanyi walkurrayngka nganiyngkanyi jalija badajba bayngkani nangandu. Nyulili karu yalunya nanankanyi yingkanyi jalija nyulu badajba nanginkurri. Karukiyi nurrunya, ninji kuna nanda walkurra nganinyi, jali karu yalunya nangangi Junwanyi. Ninji kuna nanda. Yiningki janurru mili yukumba yingkanyi. Karukiyi nurrunya nganyi, jaliyi ninji nanda walkurra nganinyi, yanyba jali Jun nangangi.” \v 4 Jananganjayi yalunya Jisuswanyi, “Wijba janarri nangandurri Junyurri, baki janarri karu Jun nanankanyi jala narri najba. Janarri karu Jun nanankanyi jala narri manku yalunya yanybikurri. \v 5 Kajamuku jali yalu wabula kabuji yami, ngala nanijba barri yalu kunyba yami naykanyi yaji. Kajamuku jali wabula yalu balki nukami, jali miku jilajba, ngala nanijba barri yalu yuku kunyba nukami jilaykanyi. Kajamuku jali yalu wabula ngujbulijba waban, ngala nanijba barri yalu kunyba waban. Kajamuku jali yalu wabula balki kuwarda, jala mikuwali manku yaji, ngala nanijba barri yalu yuku, kunyba kuwarda mankunkanyi yaji. Kudiya jali nangka barriwa janyba, ngala nanijba barri yalu mili wanka jungku. Baki nanda kunyba jangkurr nangangi Kudkanyi, ngayu karungka yalunya nanankanyi jangkurranyi. Kajamuku jala miku yalungka walkurramba, ngala jala yalungka bayakardamba, ngayu karungka yalunya nanankanyi kunybanyi jangkurranyi nanganginkanyi Kudkanyi. \v 6 Kajamukunyi yalu manku ngaki jangkurr, yalu najba ngana kunymambikurri yalunya, baki ngana yalu jingkijba, ngayu nanda walkurra, jali ngayu badajba bayngkani nangandu Junyina. Nani yalu jingkijba ngana, baki nanankardi yalu mirnarrijbangka muwa ngaki. Janarri wijba nangandurri Junyurri. Janarri karu Jun ngakinkanyi jangkurranyi, baki janyulu jingkijba ngayu nanda.” \p \v 7 Baki barriwa barlba yali kandimuku nangangi Junkanyi Ngurrunbawarrayngka. Wijba yali nangandurri karunki yaji. Ngala yali barlba, baki yanybayi Jisus yalungi muranyi jali yalu nanaba nangandu. Nayi nyuli yanyba yalungi, “Wabula barri narri jilajbayi kula nangandurri Junyurri. Narri jilajbayi kularriji mangkurruyurri yajiyurri, naji nanda Jun, baki mankunki nangangi jangkurr. Narri jilajbayi nangandurri, baki wanyi narri najba. Najba kuna narri nganinyi jali yangkalamba kaja jangkurr, jali mili dingkaba yanyba. Jungku nyuli nani kuna, barrinani wunanybala karnba. Jala warrmbaka yunkurrwanyi karrina baki wayngkalulumbaka nanda karnba bayungu. Ngala jala warrmbaka yunkurrwanyi bayunguna, baki wayngkalulumba nanda karnba karri. Nani kuna nyulili mili yanyba dingkaba Jun. Ngala miku barri. Miku nyuliyanyi jungku nani Jun. Miku nyuliyanyi mili yanyba dingkaba. \v 8 Jungku kuna nyuli barrinani jirrinyi nganinyi, barrinani walkurra mambuka jirdi kunybanyi jumbalanyi. Nani kuna nyuli jungku. Miku nyuliyanyi jungku nani. Nanda walkurra mambuka jirdi kunybanyi jumbalanyi, nyulili jungku walkurranyina barrawuna. Ngala Jun miku nyuliyanyi walkurra mambuka. \v 9 Ngala wanyi narri najba. Najba kuna narri nganinyi jalili yanyba jangkurr nangangi Kudkanyi. Yi. Jali narri najba Jun, baki narri najba nanda nganinyi jalili yanyba jangkurr nangangi Kudkanyi. Nyuli walkurramirra nganinyi nangangi Kudkanyi. \v 10 Nanda naja Kudkanyi yanybaka nangangi Junkanyi. Yanybaka naja nayi barri nangangi, ‘Yanybaka Kud, “Ninji ngaki jandanyi, jangayu manjijba nganinyi waluwa nganyindu. Janyulu karu yalunya, nanangini nganinyiwanyi, jalija ngayu manjijba. Janyulu karu yalunya nganyi, janinji badajba. Janinji badajba bayngkani nangandu. Marda yalungkimi mankumanku nanankanyi balkinyi yajinyi jali yalu yabimba. Marda yalimi ngindu muwa nanankanyi balkinyi yajinyi, badajbangangi janinji.’” Nani barri nanda naja Kudkanyi yanybaka nangangi Junkanyi. \v 11 Nyulu nanda jali manjijba Kudwanyi karunki yalunya nanganginkanyi jangkurranyi Kudkanyi. Ngayu karungka narrinya duja jangkurranyi. Nanda Jun Ngurrunbawarr, nyulu walkurramirra nganinyi. Miku yingka mili walkurra nangangi. Nyulu mili walkurra yalungi wankalamukuyngka jali yanyba jangkurr nangangi Kudkanyi wankalana. Nyulu mili walkurra yalungi. Ngala baku barri kajamukunyi jayalu kuyu ngaki jangkurr, baki janyulu lalanba yalunya Kudwanyi. Ngala nanamuku jalija kuyu ngaki jangkurr, jayalu mili walkurra nangangi Junkanyi Ngurrunbawarrayngka. Jayalu mili walkurra nangangi. \v 12 Yanybayi Jun jangkurr Kudkanyi karunkanyi yalunya, marda yalimi ngindu muwa yalunginkanyi balkinyi yajinyi. Karuyi yalunya Junwanyi nangangi Kudkanyi nyulu Lalanbawarr. Jalannga barri jali yanyba Jun nani, baki yali manku kiji nangangi yingkamukunyi. Nanamanji barri yali yabimba kiji nangangi, baki yurrngumba nanginkurri yuwajiwa yalu manku kiji nurrungi jala milidimba nanamannga jangkurranyi. Yalu balkimuku. Yalu dabawarrmuku. \v 13-14 Narri jingkijba nanda jangkurr najana Kudkanyi jali yanyba nanamuku wankalamuku. Baki nanda yuwa nangangi Musiskanyi najana Kudkanyi, narri jingkijba nanda jangkurr marda. Yalunginyi jangkurrwanyi karungka narrinya nanankanyi barrinani Yalayija jalija manjijba Kudwanyi. Narri jingkijba nanda jangkurr, baki jaliyi narri kuyu nanda jangkurr, baki narri jingkijba nayi marda. Nanda Jun Ngurranbawarr, nyulu nanda barrinani Yalayija jali manjijba Kudwanyi. \v 15 Narri jungku kuwardayudi, narri manku ngaki jangkurr, baki marda narrimi jingkijba ngaki jangkurr nangangi Junkanyi Ngurranbawarryngka.” Barriwa. \p \v 16 Mili yanybayi Jisus yalungi, “Nganinyimuku baki jibarrimuku jala yalu jungku nanijba, yalu barrinani bayamuku jala baja burrandi barndana yajina. \v 17 Malumba yali baja bayamuku. Yingka yanybayi yalungi, ‘Waluku ngayi nulijba ngambalangi bajankanyi ngambala wangarranyi, ngala miku narriyanyi nulijba bajankanyi nani ngakindu. Bayngkani barri ngayi nulijba ngambalangi bajankanyi ngambala makaykanyi kuyuwana, ngala mili barri miku narriyanyi nulijba bajankanyi nani ngakindu. Miku narrimi mirnarrijba muwa bajankanyi yinini yinini.’ Nani barri yanybayi yingka yalungi bayamukuyngka. \v 18 Jali badajba Jun karunki jangkurranyi Kudkanyi, baki miku nyuliyanyi jarrba mama kudiyana, miku nyuliyanyi ngaraba nanda ngarrki krayibkanyi. Ngala ngindu nyuli muwa, jungkukangangi nganinyimuku balki nangangi Kudkanyi. Nani nyuli jungku Jun Ngurrunbawarr, ngala yali yanyba nangangi, jungkuka wuwarr nangandu mankanyi. \v 19 Ngala jali ngayu Buwanya Bukambijuyngka badajba milidimbiji jangkurranyi Kudkanyi, baki jarrba ngayi yaji, ngaraba ngayi ngarrki krayibkanyi. Ngala yalu yanyba ngaki, ‘Najbakiyi nanda nganinyi. Jarrbangka nyulu kaja mama. Ngarabangka nyulu kaja ngarrki krayibkanyi. Baki nyulu kandimbaka yalunya balkimuku jala kuyu bayngkani dungala ngamanbunanyi yalungi kubaminkanyi.’ Nani barri yalu yanyba yinini yinini jangkurr. Nani barri yalu barrinani bayamuku. Miku yalimi mirnarrijba muwa nangangi Junkanyi, nanankanyi jali nyulu yabimba. Baki miku yalimi mirnarrijba muwa ngaki nanankanyi jala ngayu yabimba. Ngala nanamuku jala kuyu nanda jangkurr nangangi Junkanyi, baki kuyu ngaki jangkurr marda, yalu barri kunyba kulaji. Yalu jungkuka kunyba kulaji nangangi Kudkanyi yurrngumba barri. Barriwa.” Nani yanybayi Jisus yalungi. \s1 Ngirrwayi Jisus Yalungi. \p \v 20 Yabimba nyuli kaja ngiruka yaji Jisuswanyi. Yabimba nyuli ngiruka yaji kajana barrawuyabarrawuyana. Ngala nanamuku jali yalu jungku nananyina yajina, yali yurlwa nanganginkanyi ngirukanyi yajinyi. Miku yaliyanyi ngindu muwa yalunginkanyi balkinyi yajinyi. Miku yalungkiyanyi yangkalamba yalunginbunanyi balkinanyi yajinanyi. Baki yanybayi Jisus yalungi, \v 21 “Narri jala jungku nananyina yajina niji Kurasin, baki yingkana yajina niji Bidsayida, badajbaja walkurra kiji narrindurri. Yabimba ngayi kaja ngiruka yaji narringinyina yajina, ngala miku narriyanyi kuyu ngaki jangkurr. Wabula barri wankalana, nanamuku jali jungku nanawuyanyina yajina niji Daya baki Sayidun, yali balkimuku. Ngala jaliyanyi yingkawanyi yabimba nanamannga ngiruka yaji yalunginyina yajina, barrinani nganarri najba yabimbikurri yaji, baki yaliyanyi ngindu muwa. Yaliyanyi ngindu muwa yalunginkanyi balkinyi yajinyi. Yalungkiyanyi yangkalamba nangandurri Kudyurri, jaliyanyi yalu najba nanamannga ngiruka yaji. \v 22 Ngayu karungka narrinya. Jalija nyulu karrinjarrijba yalunya bukambiju walu nangandu Kudwanyi, baki janyulu ngirrwa yalungi balkimukuyngka. Janyulu yanyba yalungi jalili wabula jungku nanawuyanyina yajina Daya baki Sayidin. Janyulu yanyba yalungi, yalu balkimuku. Ngala narri jala jungku nanginkuyanyina yajina Kurasin baki Bidsayida, janyulu yanyba narringi, narri balkimirra. Miku narriyanyi kuyu ngaki jangkurr, baki nanankardi narri mili balki yalungi nanamukuyngka wankalamukuyngka. Barriwa. \v 23 Ngala narri jala jungku nananyina barrawuyabarrawuyana Kabirnayum, mankumanku kuna narringka, narri kunybamuku, baku janarri jungku kingkarri nangandu Kudnyina. Nani kuna narringka mankumanku. Ngala ngayu karungka narrinya, miku narrimi kunybamuku, ngala narri marda balkimuku. Janyulu manjijba narrinya Yilyurri Kudwanyi, mikungangi narriyanyi kuyu ngaki jangkurr. Jaliyanyi nganinyiwanyi yabimba nanamannga ngiruka yaji nananyina yajina Sudum, barrinani nganarri najbangka yabimbikurri yaji, baki yuwajiwa jungkukiyanyi nanda barrawuyabarrawuya nanijba barri. Ngala dalyambayi nanda yaji Kudwanyi. Kurdanba nyuli bukambiju jali yalu jungku nanaba, jungkungangi yali balki nangangi. Ngala narri barri narri yurlwa ngakinkanyi yajinyi, baki narri jungkuka mili balki yalungi. \v 24 Jalija nyulu karrinjarrijba bukambiju yalunya walu nangandu Kudwanyi, baki janyulu yanyba, “Nanamuku jali jungku Sudum, yali jungku balki ngaki, ngala nanamuku jali jungku Kabirnayum, yalu jungkuka balkimirra, yurlwangangi yalu nanankanyi ngirukanyi yajinyi jali yabimba Jisuswanyi. Yalu jungkuka ngiruka balkimuku.’ Barriwa.” Nani barri yanybayi Jisus yalungi jali yurlwa nanankanyi ngirukanyi yajinyi jali nyulu yabimba yalunginyina yajina. Barriwa. \s1 Marda Narrimi Badajba Ngakindurri. \p \v 25-26 Nanamanji barri yanybayi Jisus mududu nangangi Kudkanyi. Yanyba nyuli, “Buwakanya. Ninji barri walkurra mambuka lalijinyi baki jambanyi. Walkurra mambuka ninji bukambijuyngka yajinyi. Mirnarrijba ngayu muwa nganyi. Ninji ngadijba nganyi jangkurr yalunbunanyi jala yalungka mankumanku, yalu kunyba kulaji nganyi, yalu jingkijbangka nganyi yuwa. Yalungka mankumanku yalu jingkijbangka nganyi yuwa, yalu kunyba kulaji nganyi, ngala miku. Baki miku yalimi nulijba jingkiykanyi ngaki jangkurr nganyi. Nanankardi barri ninji ngadijba nganyi jangkurr yalunbunanyi. Ngala ninji minimbayi yalunya jala yalungka miku mankumanku yalu jingkijbangka nganyi jangkurr. Ninji minimbayi yalunya jala yalu mili nulijba jingkiykanyi nganyi jangkurr. Ninji minimba yalunya ngakinkanyi jangkurranyi, duja nanda ngaki jangkurr. Nani barri ninji yabimba yaji.” Barriwa. \p \v 27 Mili barri yanybayi Jisus yalungi, “Ngakinyi Buwakayu nyuli wajba ngana bukamba yajinyi. Nyuli yarrijba ngana walkurra mambuka bukamba yajinyi. Ngawamba nyulu ngana jingkijba ngakinyi Buwakayu. Baki ngawamba ngayu jingkijbangka nanda ngaki Buwakanya. Ngala jangayu yarrijba kudiya jingkiykanyi ngaki Buwakanya. Jangayu minimba yalunya ngakinkanyi Buwakaya, baki jayalu marda jingkijba ngaki Buwakanya. \v 28 Narri jala narri balkijba muwa, jala yabimba balki yaji, jala jungku narri balki nangangi Kudkanyi, marda narrimi badajba ngakindurri. Narri barrinani nganinyi jala wakingka mambukanyi, jala dukanarrijba wabuda kurndayudinyi. Rambaka janki wabudawanyi, baki biwi nangangi janki. Baki nani barri narringinyi balkiwanyi yajiwanyi rambaka narringi kurdulu. Ngala jaliyi narri badajba ngakindurri, jaliyi narri durrijba ngaki yuwa, baki mikukimi ngakinyi yuwawanyi ramba narringi kurdulu. \v 29-30 Marda narrimi badajba ngakindurri. Marda narrimi kuyu ngaki jangkurr. Marda narrimi durrijba ngaki jangkurr, baki jangayu manjamanjamba narringi balki yaji, baki janarri jungku mardumardu muwa. Miku ngayiyi kijiwijba narringi. Miku ngayiyi ngirrwa narringi, ngala jangayu yili yanyba narringi. Jangayu milidimba narrinya ngaki, baki jangayu yabimba narrinya jungunkanyi mardumardu muwa. Marda narrimi durrijba ngaki yuwa. Mikukimi ngakinyi yuwawanyi ramba narringi kurdulu. Kunyba ngaki yuwa narringi. Janarri dululijba kurdulu.” Barriwa. \c 12 \s1 Wakinkanyi Sadidi barri. \p \v 1 Baku barri burrandijba yali nananyina yajina jali jardijba nanda karnba daburrul. Nanda karnba yami kunyunyu jarrkanyi. Burrandijba yali, Jisus baki nanganginmuku kandimuku ngala nyuli Sadidi barri. Birrkalanyi yali kandimuku, baki dulaba yali yami, baki jarrba yali. \v 2 Ngala kudiyamuku Barisimuku jalili kudanyu durrijba nanda yuwa nangangi Musiskanyi, yali nanaba marda yalundu. Yali najba kandimuku dulaykurri yami baki jarrkurri yaji. Baki yanyba yalungki, “Yalu dulabangka yami karnbananyi. Nani barri yalu wakingka.” Baki yanyba yali nangangi Jisuskanyi, “Najbakiyi yalunya nganyinmuku kandimuku. Yalu dulabangka daburrul yami jarrkanyi. Nani yalu wakingka. Nani yalu jungkuka balkina yuwana Musiskanyi. Yanybaka nanda yuwa, mardakimi nganinyi miku waki Sadidi barri. Yuku yalu waki yingkana kambana, ngala miku Sadidi. Jala barri Sadidi ngala nganyinmuku kandimuku yalu wakingka, yalu dulabangka daburrul yami. Wanyingkanyi yalimi miku ngayangayijba nanankanyi yuwanyi Musiskanyi.” \p \v 3 Jananganjayi yalunya Jisuswanyi, “Narri jingkijbangka nanda jangkurr najana Kudkanyi, jala karu ngambalanya nanankanyi walkurrayngka mambukanyi Dayibidkanyi. Narri jingkijbangka nanda jala nyuli yabimba. Jali yalu birrkalanyi, Dayibid baki nanamuku yalu nangandu, baki wanyimbayi Dayibid. \v 4-5 Ngankijba nyuli kalawunyi walkurranyina jurjina Kudkanyi, baki wajbayi Dayibid dambanyi mambukawanyi jurjkanyi. Jarrba yali nanda damba. Ngala nanda damba, nanda kudukudu yaji nangangi Kudkanyi. Nanda yuwa nangangi Musiskanyi yanybaka, ngawamba mambukamukunyi jurjkanyi, ngawamba yuku yalu jarrba nanda kudukudu mama. Mikuwali yingkawanyi, ngawamba mambukawanyi jurjkanyi. Ngala barimbayi nanda yuwa Dayibidwanyi. Jarrba nyuli nanda mama baki yalu nangandu. Baki narri jingkijba yalunya mambukamuku jurjkanyi. Yalu waki Sadidi marda. Yalu karrinja walu yalundu jurjina. Yalu yanybaka mududu nangangi Kudkanyi. Yalunjalu milidimbaka jangkurranyi Kudkanyi baki yuwanyi Musiskanyi. Nani barri yalu marda wakingka Sadidi. Nani kuna barri yalu barimbaka nanda yuwa, miku wakinkanyi Sadidi. Nani kuna barri. Ngayu karungka narrinya duja. Dayibid baki nanamuku nangandu yali birrkalanyi. Jaliyanyi yalu miku wudumba mama baki yaliyanyi majubujba mankanyi, baki miku yaliyanyi jilajba juju. Yuku barri nanangini mambukwanyi jurjkanyi yalunya wajbayi dambanyi, baki yali kunyba mankanyi jilaykanyi. Nanda mambuka jurjkanyi, jali nyulu wajba yalunya dambanyi, miku nyuliyanyi jungku balki nangangi Kudkanyi, ngala nyuli jungku kunyba nangangi. Baki nanamuku jala yalunjalu milidimbaka jurjina Sadidi barri, miku yalimi jungku balki nangangi Kudkanyi, ngala yalu marda jungkuka kunyba nangangi. \v 6 Nanda yuwa jurjkanyi, baki nanda yuwa miku wakinkanyi Sadidi, nanda kunyba yuwa. Ngala ngayu karungka narrinya yingkanyi yuwanyi Kudkanyi, nyulu lalanbikanyi narrinya. Nayinda yingka yuwa mili walkurra nanankanyi waluwiyngkanyi yuwanyi. Nayinda yuwa yanybaka nangangi Kudkanyi, nyulu lalanbaka narrinya. \v 7 Nanda naja Kudkanyi yanybaka, ‘Miku ngayimi nulijba narringi waykanyi nganarri barnyinyi. Ngala ngayu nulijba narringi yabimbikanyi kunyba yaji yalungi yingkamukuyngka. Ngayu nulijba narringi kandimbikanyi yalunya jala yalu balkijba muwa.’ Jalimi narri kudanyu jingkijba nanda jangkurr najana Kudkanyi, baki miku narrimi yanyba yalungi yingkamukuyngka yalu jungkuka balkina yuwana jala yalu yabimba kunyba yaji yingkamukuyngka. Miku yalimi jungku balki jala yalu yabimba kunyba yaji yalungi. \v 8 Ngayu Buwanya Bukambijuyngka narringi. Ngayu mambuka bukambijuyngka narringi yurrngumba barri. Ngayu mambuka narringi jala narri waki, baki jala narri jungku, marda ngayu mambuka nanankanyi yajinyi jala narri yabimba Sadidi barri.” \v 9 Kamu barri yingkijbayi nanda yaji Jisuswanyi, baki mili jilajba nyuli, baki wanbiya nyuli barrawuyabarrawuyana, baki ngankijba nyuli jurjina nanaba. Bayakarda nanda jurj. \s1 Kunymambayi Balki Marni Jisuswanyi. \p \v 10 Nanaba jurjina jungkuyi nganinyi jirdi balkinyi marninyi. Mikuwali marrimba yaji. Mardil nangangi marni. Barriwa. Kudiya nanaba jurjina yali nulijba balanjankanyi Jisus. Yali nulijba Jisuskanyi nyulu yabimbikanyi balki yaji nanankanyi yuwanyi Musiskanyi. Baki ngajaka yali Jisus, “Jaliyi nganinyiwanyi kunymamba yingka jala lunji ngala nyulu Sadidi yajina, baki nani nyulu wakingka. Nani nyulu wakingka ngala nyulu Sadidi yajina. Wanyi ninji yanyba. Jungku kuna nyulu balkina yuwana, jaliyi nyulu waki nani Sadidi yajina. Wanyi ninji yanyba nangangi.” Nani barri yali ngajaka Jisus balanjanki ngajaka. \p \v 11 Jananganjayi yalunya Jisuswanyi, “Mankumankuwa narringka nganiyngkanyi jirdi kajanyi jibkanyi. Jaliyi yingamali nangangi jib yirrba wayka rirrkina Sadidi yajina, baki mikuwali kirrijba, baki wanyimba janyulu. Jaliyi nyulu yingkijba nanda jib wayka wabudana baki ngurrulijbaja. Ngala janyulu dulaba nanda jib waykalinya wabudananyi ngala nyulu yuwajiwa Sadidi yajina, baki nanda kunyba. Mikukimi nanda yuwa Musiskanyi yanyba, marda ninjimi munyajba nanda jib ngurrulijba, jaliyi nyulu jirrba wabudarri Sadidi yajina. Yuku nyulu yabimbaka kunyba yaji Sadidi yajina. \v 12 Ngala yingamali nganinyi, nyulu mili walkurra jibkanyi. Yuku ninji kunymamba nganinyi jala lunji ngala nyulu Sadidi yajina. Yuku ninji kunymamba Sadidi yajina.” Nani barri jananganjayi yalunya Jisuswanyi. \v 13 Baki yanybayi Jisus nganiyngkanyi jali mardil marni. Jirrinyba nyuli nanda nganinyi, “Manjijbakiyi nganyingka marni.” Manjijba nangki marni baki kunybijbayi nanda marni. Yuku barri nyuli yabijba marni barrinani nanda yingka marni. \v 14 Kudiyamuku jali najba Jisus kunymambikurri marni Sadidi yajina, yali Barisimuku, baki yali ngarrangarra muwa. Yinarramba yali walajba. Barlba yali jurjnanyi, baki yanyba yalungki kurdanbikanyi Jisus. \s1 Jisus Nyulu Wakiwarr Nangangi Kudkanyi. \p \v 15 Ngala mankuyi jangkurr yalungi Jisuswanyi, yalu nulijba kurdanbikanyi Jisus, baki barlba nyuli nanamunanyi yajinanyi. Baki kajamuku yali jilajba nangandu walkurra muranmuku. Nyulu kunymambayi yalunya jali yalu lunji. Kunymamba nyuli yalunya bukambiju. \v 16 Ngala jirrinyba nyuli yalunya, marda yalimi miku karu yalunya yingkamuku nangangi. Nani barri nyuli jirrinyba yalunya Jisuswanyi. \v 17 Nanda wankalanyi Yayisaya jali yanyba jangkurr nangangi Kudkanyi, yarrijba nyuli jangkurr najana Kudkanyi. Duja nanda jangkurr nayi barri. \v 18 “Yanybaka Kud nayi barri, ‘Nayinda, nyulu ngaki wakiwarr. Ngayi yarrijba nayinda, nyulu wakinkanyi ngaki kudanyu. Ngayu marukangka muwa nangangi. Mirnarrijba ngayu muwa nangangi, marda jangayu yawumba ngaki Kunyba Ngarndu nangandu, baki janyulu yanyba ngaki jangkurr. Janyulu karu yalunya bukambiju nanankanyi jalija ngayu yabimba yalungi, jaliyi yalu mili jungku balki ngakinkanyi yuwanyi yurrngumba barri. Janyulu karu yalunya nanankanyi balkinyi yajinyi jalija ngayu yabimba yalungi. \v 19 Miku nyuliyi ngarrangarra muwa yalungi. Miku nyuliyi jakakajba yalunya. Miku nyuliyi ngirrwa yalungi. Miku nyuliyi waka yalunya burrandi barndana. \v 20 Ngala janyulu jungku mardumardu muwa yalungi. Janyulu kandimba yalunya jala yalu miku ngirukijba mankanyi jala yalu majabujba mankanyi. Janyulu milidimba yalunya kunybanyi jangkurranyi. Yurrngumba janyulu milidimba yalunya nanankurri jalija kunybawanyi yajiwanyi wakaramba nanda balki yaji. Nanankurri janyulu milidimba yalunya. \v 21 Baki jayalu jingkijba nanda marda, janyulu marrimba yalunya mardarda. Janyulu marrimba yalunya bukambiju. Nani janyulu yabimba, nanda wakiwarr ngaki.’” Barriwa. Nani barri yanybayi nanda wankalanyi Yayisaya. Duja nanda nangangi jangkurr. Yanyba nyuli nangangi Jisuskanyi. Barriwa. \s1 Jisus Baki Sayidin. \p \v 22 Baku barri kudiyamuku yali jilajba nangandurri Jisusyurri. Kuyu yali nganinyi jali kabuji yami. Nyuli kabuji yami, baki balki janyi. Miku nyuliyanyi najba yaji, miku nyuliyanyi yanyba jangkurr, jungkuyingangi wuwarr nangandu mankanyina. Kuyu yali nanda nganinyi nangandurri Jisusyurri, baki kunymambayi nganinyi Jisuswanyi. Yuku nyuli najba yaji baki yanyba jangkurr. \v 23 Ngala nanda muramuku nanaba nangandu, manmala yali jali kunymamba nganinyi Jisuswanyi. Manmala yali kudanyu barri. Yililikajba yalungka, “Yanybayi Kud, janyulu manjijba nganinyi marrimbiji ngambalanya mardarda. Nanda jalija manjijba Kudwanyi, janyulu barrinani jandanyi nangangi Dayibidkanyi juju bayngkani nangandu. Nani yanybayi Kud. Nayinda Jisus, yiningki nyulu nanda jali yanyba Kud janyulu manjijba nanginkurri.” \v 24 Mankuyi yalungi jangkurr kudiyamukunyi Barasimukunyi. Manku yali nanda jangkurr jali yalungka yililikajba, baki jananganja yali, “Miku barri, miku. Miku nyulimi nanda jalija manjijba Kudwanyi. Nayinda Jisus, nyulu yabimbaka ngiruka yaji, nyulu jakajbangka wuwarr, wakingkangangi nyulu nangangi mambukanyi wuwarranyi, Sayidinkanyi. Nanangini Sayidinwanyi nyulu yabimbaka Jisus ngiruka, yabimbikanyi ngiruka yaji, baki nanankardi nyulu jakajbangka wuwarr.” \p \v 25 Ngala jingkijbayi Jisuswanyi nanda jali yalungka yanyba. Jingkijba nyuli nanda jangkurr. Baki yanyba nyuli yalungi, “Jalimi yalu mungkiykurramba kurdanbiji, baki baku barri, janyulu mikuyaji mungkijinyi. Janyba jayalungka bukamba. Jalimi yalu mungkiykurramba kurdanbiji, yalu jala kuluka yingamalina barndana, baki baku barri janyulu mikuyaji mungkijinyi nanaba barndana. \v 26 Jalimi yalu mungkiykurramba kurdanbiji, Sayidin marda wuwarrmuku, baki baku barri janyulu mikuyaji wuwarranyi, kurdanbangangi jayalungka. \v 27 Narri yanyba ngaki, ngayu jakajba wuwarr mankanyinanyi, nyulungangi yabimbaka ngana ngiruka jakaykanyi wuwarr Sayidinwanyi. Ngala kudiyamuku kandimuku narringi, yalu marda jakajba wuwarr mankanyinanyi. Yanka yalu jakajba wuwarr. Nyulu kuna yabimbaka yalunya ngiruka marda Sayidinwanyi. Nanankardi kuna yalu jakajbangka wuwarr. Nanda jangkurr jali narri yanyba ngaki, miku nanda duja. \v 28 Miku ngayiyi jakajba wuwarr, nyulungangi ngana yabimbayi ngiruka Sayidinwanyi. Ngala nyulu yabimbaka ngana ngiruka nani Kunybawanyi Ngarnduwanyi Kudkanyi. Wajba ngana nanganginkanyi Kunybanyi Ngarndunyi Kudwanyi, baki nanankardi ngayu ngiruka jakaykanyi wuwarr. Jaliyi narri jingkijba nani ngaki, baki narri jingkijba nayi marda nangangi Kudkanyi. Nyulu barri nayi lalanbawarr Kud, marda nyulu barri ngana manjijbayi marrimbiji yalunya mardarda. \v 29 Mikuwali ngankijba nganinyi barrawuna jala nanda nangangi barrawu ngirukanyi nganiyngkanyi. Miku nyuliyi ngankijba barrawuna maninjakuji yaji. Waluwa barri marda nyulimi kijijba nanda ngiruka nganinyi kurulyudinyi nanangini maninjakuwanyi. Jala nyulu kijijba nanda ngiruka nganinyi, baki yuku barri janyulu maninjakujba nangangi yaji. \p \v 30 Badajba ngayi milidimbiji yalunya nangangi Kudkanyi, marda yalimi durrijba nangangi yuwa yurrngumba barri. Ngakinmukunyi kandimukunyi, yalunjalu milidimba nanamannga jangkurranyi durriykanyi Kud. Jaliyi nganinyi ngaki kandi, baki nani nyulu milidimbaka yalunya. Ngala jaliyi nganinyi miku ngaki kandi, baki nyulu kandi nangangi Sayidinkanyi, nyulu nulijbangka yangkalambikanyi yalunya yingkamuku nanganbunanyi Kudnanyi. \v 31-32 Jala nganinyi yanybaka balki jangkurr, jala nyulu yabimbaka yinini yinini balki yaji, baki yuku nyulu manjamanjambaka nanda balki yaji Kudwanyi. Yuku nyulu manjamanjambaka nanda yinini yinini balki yaji nangangi, jaliyi nanda nganinyi nyulu ngindu muwa jungunkanyi balki. Jala nganinyi yanybaka balki jangkurr ngaki, Buwanya Bukambijuyngka, jala nyulu yanyba balki jangkurr ngaki, baki yuku nyulu manjamanjambaka nanda balki yaji Kudwanyi. Yuku nyulu manjamanjambaka nanda balki yaji, jaliyi nanda nganinyi ngindu muwa jungunkanyi balki. Ngala jala nganinyi yanyba balki jangkurr nangangi Kunybanyi Ngarndunyi Kudkanyi, jala nyulu mijba nanda Kunyba Ngarndu Kudkanyi, baki mikuwali manjamanjamba nanda balki yaji Kudwanyi. Miku nyuliyi manjamanjamba nanda balki yaji miykanyi Kunyba Ngarndu nangangi Kudkanyi. Barriwa.” \s1 Nanda Kurnda Baki Nangangi Mama. \p \v 33 Mili barri yanybayi Jisus yalungi Barasimukuyngka. “Jala kunyba karlawanyi jardijba kunybana jambana, baki kaja kunyba mama nangandu. Ngala jala balki nanda karlawanyi, jala mardil jardijba, baki balki nanda mama nangandu. Jala narri najba kaja kunyba mama kurndana, baki narri jingkijba kunyba nanda kurnda ngiruka barri. Ngala jala narri najba balki mama kurndana, baki narri jingkijba balki nanda kurnda. Narri barrinani nanda balki kurnda jirdi balkinyi mamanyi. \v 34 Narri balkimuku. Miku narriyi yanyba kunyba jangkurr, jungkungangi narri balki kurdulu yurrngumba barri. Mankumanku narringka balkinyi jangkurranyi yurrngumba, baki yanyba narri ngawamba balki jangkurr yurrngumba. Narri barrinani nanda bijbawarr miya, jala yabimba kiji yalungi, jala yalunya bijba. Narri nulijbangka yabimbikanyi kiji yalungi, narri nulijbangka linjumbikanyi yalunya. \v 35 Ngala nanda nganinyi jirdi kunybanyi kurdulunyi nangka mankumankuka kunybanyi yajinyi. Baki nanankardi nyulu yabimbaka kunyba yaji, nyulu yanybaka kunyba jangkurr marda. Ngala nanda nganinyi jirdi balkinyi kurdulunyi, nangka mankumankuka balkinyi yajinyi, baki nanankardi nyulu yabimbaka balki yaji, nyulu yanybaka balki jangkurr marda. \v 36-37 Ngayu karungka narrinya duja jangkurr. Janyulu karrinjarrijba narrinya walu nangandu Kudwanyi. Janyulu karrinjarrijba narrinya, baki janyulu mankuwa bukamba narringi balki jangkurr. Narri jala jungku balki nangangi, janyulu mankuwa narringi balki jangkurr, baki nanankardi barri janyulu yanyba narringi, narri balkimuku. Janyulu yabimba balki yaji narringi. Ngala narri jala yanyba kunyba jangkurr, janyulu mankuwa narringi jangkurr marda Kudwanyi. Baki janyulu yanyba narringi, narri kunybamuku.” Barriwa. Nani barri milidimbayi yalunya Jisuswanyi. \s1 Ngajaka Yali Jisus Ngirukanyi Yajinyi. \p \v 38 Kudiyamuku jali milidimbawarr yuwanyi Musiskanyi, baki kudiyamuku Barasimuku, yali yanyba nangangi Jisuskanyi. Ngajaka yali Jisus, “Milidimbawarr. Yuku ninji yabimba kaja ngiruka yaji. Nurrimi najba ninya yabimbikurri mili ngiruka yaji. Ngiruka yaji nurrimi najba ninya yabimbikurri.” Nani yali ngajaka Jisus, ngala miku yaliyanyi kuyu nangangi jangkurr, nyuli milidimbawarr nangangi Kudkanyi. \v 39 Ngala jananganjayi yalunya Jisuswanyi, “Nganarri jingkijba, ngayu kunymamba yalunya jala yalu lunji, ngayu jakajba wuwarr yalunbunanyi mankanyinanyi, ngala nganarri ngajaka, ngayu yabimbiji mili ngiruka yaji. Kajamuku yalu jungku balki nangangi Kudkanyi, baki narri marda, narri jungkuka balki nangangi. Miku narrimi durrijba nangangi yuwa. Miku ngayiyi minimba narrinya mili ngirukanyi yajinyi. Ngawamba yingamali ngiruka yaji janarri najba, barrinani ngiruka yaji jali yabimba Kudwanyi nangangi Junakanyi. \v 40 Nanda wankalanyi Juna, nyuli yirrba wayka wabudarri jali nanda waya karrinja burrandi kanjana. Yirrba nyuli wabudarri, ngala mikukiyanyi ngurrulijba. Bilyinybayi nanda nganinyi walkurranyi kakuwanyi, ngala mikukiyanyi kurdanba Juna kakuwanyi. Jungku nyuli kalawunyi muwana wankan. Kujarraka barndayka nyuli jungku muwana, baki baku barri balunbayi nanda kaku nanankanyi nganiyngkanyi. Manjijbayi nanda Juna bijalina wabudana, baki yuku nyuli jungku. Miku nyuliyanyi ngurrulijba. Mardarda nyuli jungku kalawunyi kakuna muwana kujarraka barndayka. Baki nani barri ngayu marda Buwanya Bukambijuyngka. Nani barri janganarri najba jungunkurri kalawunyi jambana kujarraka barndayka. Miku ngayiyi yabimba narringi mili ngiruka yaji. Ngawamba nanda ngiruka yaji janarri najba. \v 41 Manjijbayi nanda wankalanyi Juna Kudwanyi. Manjijba nyuli Juna karri barrawuyabarrawuyarri niji Niniba. Manjijba nyuli Juna karri milidimbiji yalunya nangangi Kudkanyi. Nanamuku jali yalu jungku nanaba Niniba, yali jungku balki nangangi Kudkanyi. Kudanyu yali jungku balki, ngala milidimbayi yalunya Junawanyi, baki yali ngindu muwa yalunginkanyi balkinyi yajinyi. Ngindu yali muwa, baki yangkalamba yalungki nangandurri Kudyurri, baki jungku yali kunyba nangangi. Ngayu milidimbaka narrinya ngirukanyi jangkurranyi, ngala miku narrimi ngindu muwa narringkanyi balkinyi yajinyi. Miku narringkimi yangkalamba nangandurri Kudyurri. Baku barri jalija nyulu karrinjarrijba narrinya walu nangandu Kudwanyi, nanamanji barri nanamuku jali wabula yalu jungku Niniba, jali yalungki yangkalamba nangandurri Kudyurri, jayalu ngirrwa narringi. Nayi jayalu yanyba, ‘Nurrungki yangkalamba nangandurri Kudyurri, jali milidimba nurrunya Junawanyi, ngala miku narringkiyanyi yangkalamba nangandurri Kudyurri jali milidimba narrinya Jisuswanyi. Ngala nanda Jisus, nyulu mili walkurra nangangi Junakanyi. Nyulu mili walkurra nangangi, ngala miku narriyanyi kuyu nangangi jangkurr.’ Nani barri jayalu ngirrwa narringi nanamanji barri. \p \v 42 Baki yingka wankalanyi jibarri, nyuli mambuka nanganginkanyi yajinyi juju kula niji Jiba. Nyuli jilajba kulani nanda jibarri mambuka yidambiji yingka mambuka niji Sulumun. Nyuli mambuka yalungi Jumukuyngka nanda Sulumun. Nyuli kunyba kulaji. Wajbayi kunyba kulaji Kudwanyi. Baki badajbayi nanda jibarri nangandurri mankunki nangangi jangkurr nangandu. Janyulu nyulu marda ngirrwa narringi jalija nyulu karrinjarrijba narrinya walu nangandu Kudwanyi. Janyulu yanyba narringi, ‘Ngayi kuyu nanda jangkurr nangangi Sulumunkanyi, kunybangangi nangangi kulaji. Ngala nanda Jisus nyulu mili kunyba kulaji nangangi Sulumunkanyi, ngala miku narriyanyi kuyu nangangi jangkurr.’ Nani barri janyulu nyulu marda ngirrwa narringi nanamanji baku barri. Barriwa.” \s1 Wijbangka Wuwarr Mankanyiyurri. \p \v 43-45 Mili yanybayi Jisus yalungi. Muningka nyuli yanyba, “Jala wuwarr barlba nanganbunanyi mankanyinanyi, baki nyulu jilajbangka lukuluku. Kujbangka yingkanyi mankankanyi nyulu ngankiykanyi. Jaliyi nyulu miku wakaramba yingka mankanyi, baki nangka yanyba, ‘Barriwa jangayu wijba nanankurri mankanyiyurri jali ngayu yingijba.’ Baki nyulu wijbangka nanankurri mankanyiyurri. Nyulu najbangka mikuyaji yingkanyi, mikuyaji kunybanyi wuwarranyi nanaba mankanyina. Mikuyaji kunybanyi wuwarranyi nanaba, ngala likalika nanda mankanyi, kunyba jungunkanyi. Nyulu mili barlbangka, baki wudumbaka kaja mili wuwarrmuku. Nyulu wudumbaka 7 mili wuwarr, baki yalu wijbangka nanankurri mankanyiyurri. Yalu jungkuka nangandu mankanyina yurrngumba barri. Baki nanda nganinyi nyulu jungkuka balki. Kudanyu barri nyulu jungkuka balki, jungkukangangi nangandu mankanyina nanamuku wuwarrmuku, jala waki nangangi Sayidinkanyi. Narri milidimbawarr jala manku ngaki jangkurr, narri barrinani nanda nganinyi wuwarryudi. Jalannga jali narri manku nanda duja jangkurr nangangi Kudkanyi, baki narri ngindu muwa narringinkanyi balkinyi yajinyi. Ngindu narri muwa, ngala miku narringkiyanyi yangkalamba nangandurri Kudyurri, baki mikukiyanyi ngankijba Kunyba Ngarndu Kudkanyi narrindu mankanyina. Muningka narri ngindu muwa narringinkanyi balkinyi yajinyi, baki baku barri mili narri jungku balki nangangi. Kudanyu narri jungku balki nangangi barrinani nanda nganinyi, kudanyu nyuli jungku balki jali kajamuku wuwarr nangandu mankanyina.” Nani barri yanyba Jisus yalungi milidimbawarrayngka. Barriwa. \s1 Ngardanganja Baki Kanyiyamuku Nangangi Jisuskanyi. \p \v 46 Ngala yuwajiwa yanybayi Jisus yalungi, baki wanbiya yali ngardanganja nangangi Jisuskanyi marda bababanyamba nyulu yalunya. Karrinja yali danbina barndana. Miku yaliyanyi bunundujba Jisusyurri muramukungangi. Manjijba yali jangkurr nangandurri Jisusyurri, nyulu jilaykanyi yalundurri, yalu yanybikanyi nangangi. \v 47 Jungkuyi muramuku nangandu Jisusnyina, baki yali yanyba nangangi, “Nanda ngardanganja nganyi, marda bababanyamba ninji yalunya, danbina yalu jungku. Yalu kujbangka nganyi, ninji jilajbaja yalundurri.” \v 48-49 Ngala yinybayi yaji Jisuswanyi marnina. Yinyba nyuli yalunya nanganginmuku kandimuku, baki jananganja nyuli, “Najba janarri yalunya, nanginmuku ngakinmuku kandimuku. Yalu barrinani ngaki ngardanganja, barrinani ngaki bababanyamba ngayu yalunya. \v 50 Nanda jala durrijbangka nangangi jangkurr ngakinkanyi Buwakaya Kingkarri, nanda jala yabimbaka nanda yaji jala nyulu nulijba nangangi yabimbikanyi, nyulu barrinani nanda bababanyamba ngayu nangangi. Nyulu barrinani ngaki ngardanganja.” Nani barri jananganjayi yalunya Jisuswanyi. Barriwa. \c 13 \s1 Muningka Yanybayi Jisus Karnbanyi Yaminyi. \p \v 1-2 Kamu barri yingijbayi nanda barrawu Jisuswanyi, baki barlba nyuli kula kanjarri. Kajamuku yali jilajba nangandurri baki jungkurrijba nangki Jisus, milidimbiji yalunya. Kudukudu yali jilajba nangandurri, mankunki nangangi jangkurr, walkurra muramuku. Bukamba yalungki ngirringirrimba, baki jululumba yalungki. Nanankardi barri nyuli ngankijba muwardana baki jungku nyuli wilina kanjana. Baki milidimba nyuli yalunya muramuku, ngala nyuli jungku muwardana, ngala yali jungku bijalina. \v 3 Milidimba nyuli yalunya kajanyi jangkurranyi. Muningka nyuli yanyba yalungi, “Manku nganarri. Wudumbayi kudukudu yami nganinyiwanyi barrinani daburrul yami. Janyba nyuli nanda yami jambarri, jardiykunumbikanyi. \v 4 Jawuda yami yirrbayi yubalina, baki wanbiyayi julakimuku. Jarrba yali nanda mama yubalina julakimukunyi. Barriwa. \v 5 Marda jawuda yami yirrbayi didirrina yajina. Walajbayi daburrul karnba, ngala bijal jamba didirrina yajina. \v 6 Mikuyaji landurranyi jardijbayi didirrina yajina, baki janyba nangki. Yajbayi nanda karnba ngardarawanyi, baki janyba nangki. Janyba nangki, mikuyajingangi landurranyi. Barriwa. \v 7 Marda jawuda yami yirrbayi yajina jali jardijba nyilanyila. Walajbayi nanda yami wuju, marda walajbayi nanda nyilanyila, baki munybayi yaji. Jardijbayi juju kingkarri nanda nyilanyila, ngala ngawamba madilijbayi nanda daburrul yami. Mikuwali jardijba nani kingkarri. Munybayi yingkawanyi. Mikuyaji yaminyi nangandu daburrulina. Barriwa. \v 8 Marda mili jawuda yami yirrbayi kunybana jambana. Nanda karnba jardijbayi walkurra. Kudukudu yami nangandu jardijbayi. Yingka karnba yami nangangi kaja bijal, yingka karnba yami nangangi kaja, baki yingka karnba yami nangangi kajamirra.” Barriwa. \v 9 Yanybayi Jisus yalungi, “Jaliyi narri nulijba jingkiykanyi ngaki jangkurr, baki manku narri kudanyu.” Barriwa. \s1 Wanyingkanyi Muningka Yanybayi Jisus Jangkurr. \p \v 10 Kamu barri yali jilajba nangandurri Jisusyurri nanganginmuku kandimuku. Yilikajba yali Jisus, “Wanyingkanyi ninji muningka yanyba jangkurr yalungi. Wanyingkanyi ninji karu yalunyi nanankanyi jangkurranyi yaminyi.” Nani yali yilikajba Jisus. \v 11 Jananganjayi yalunya Jisuswanyi, “Narri jingkijbangka Kud, nyulu marukangka muwa narringi, nyulu lalanbaka narrinya yurrngumba barri. Ngala yingkamukunyi miku yalimi jingkijba Kud, nyulu lalanbawarr. Baki nanankardi muningka ngayu yanyba yalungi, ngayu milidimbiji yalunya. \v 12 Jaliyi nganinyiwanyi bijal jingkijba ngana, baki jangayu mili milidimba ngaki. Jaliyi nyulu kudanyu manku ngaki jangkurr, baki nyulu mili jingkijba yaji ngaki. Ngala jaliyi nyulu miku kudanyu manku ngaki jangkurr, baki nyulu mamanumba nanda ngaki jangkurr. \v 13 Muningka ngayu yanybaka jangkurr yalungi, mikungangi yalimi jingkijba Kud. Miku yalimi jingkijba nanda jala ngayu milidimba yalunya nangangi. Muningka yalu manku ngaki jangkurr, ngala miku yalimi jingkijba ngaki jangkurr. \p \v 14 Nanda wankalanyi Yayisaya, nyuli yarrijba jangkurr najana Kudkanyi. Duja nangangi jangkurr. Nanganginyi jangkurrwanyi karungka ngambalanya yalungi jala muningka yalu manku ngaki jangkurr. Nayi nyuli yarrijba, ‘Jungku narri kuwardayudi, ngala miku narrimi manku yaji. Jungku narri yamiyudi ngala miku narrimi najba yaji. \v 15 Narri Jumuku, narri jungku jardibirri muwa. Yurlwa narri ngakinkanyi jangkurranyi. Nani narringka makaba narringi kuwarda, baki miku narriyi manku ngaki jangkurr. Miku narriyi najba nanda ngiruka yaji jala ngayu yabimba. Jungku narri nani, baki nanankardi miku nganarrimi jingkijba. Ngala jaliyi narri jingkijba ngaki yaji, jaliyi narri kuyu ngaki jangkurr, baki jangayu manjamanjamba narringi balki yaji. Jangayu janyba narringi balki yaji narrinbunanyi kurdulunanyi.’ Nani barri nyuli yarrijba jangkurr najana Kudkanyi, nanangini wankalawanyi. Yarrijba nyuli nanda jangkurr jali karu Kudwanyi. \p \v 16 Ngala narri barri, ngakinmuku kandimuku, marda narrimi mirnarrijba muwa, najbangangi narri nanda ngiruka yaji jala ngayu yabimba, baki manku narri ngaki jangkurr. Baki nganarri jingkijba. Nganarri jingkijba nanankanyi jala ngayu yabimba, baki narri kuyu ngaki jangkurr. \v 17 Nayinda jangkurr jala ngayu karu narrinya, duja nayinda jangkurr. Nanamuku jali manjijba Kudwanyi yanybikanyi nangangi jangkurr, baki kajamuku wankalamuku jali kuyu nangangi jangkurr Kudkanyi, nulijba yali naykanyi ngana, baki mankunkanyi ngaki jangkurr. Ngala miku ngana yaliyanyi najba, miku yaliyanyi manku marda ngaki jangkurr. Janyba yalungki waluwa ngaki. Barriwa.” \s1 Yanybayi Jisus Yurlurrmba Jangkurr Karnbanyi Yaminyi. \p \v 18 Mili yanybayi Jisus yalungi kandimukuyngka, “Manku nganarri. Jangayu mili karu narrinya nanankanyi yaminyi jali muningka ngayu yanyba narringi barrin. Nanda daburrul yami nanda barrinani jangkurr nangangi Kudkanyi. \v 19 Jawuda yami yirrbayi yubalina. Baki nani barri, jawuda yalu manku nangangi jangkurr Kudkanyi, ngala yurlwa yalu nanganginkanyi jangkurranyi. Nanda jala yalu yurlwa, yalu barrinani nanda yubal. Nanda yubal jardibirri, baki mikuwali jardijba mama nanaba. Jarrbayi yami yubalina julakimukunyi. Baki nani barri, yalu jardibirri kurdulu. Nanda jangkurr jala yalu manku, jawurrbangka nanda jangkurr yalunbunanyi Sayidinwanyi. Barriwa. \v 20-21 Jawuda yami yirrbayi didirrina yajina. Baki nani barri, jawudawanyi yalu kuyu nangangi jangkurr Kudkanyi, baki yalu mirnarrijba muwa. Ngala yingkamuku yalu ngirrwa yalungi, kuyungangi yali nanda jangkurr. Baki miku yalimi mili nulijba nanankanyi jangkurranyi Kudkanyi. Yalu yingkijbangka nanda jangkurr. Yalu jala yingkijbangka nanda jangkurr nangangi Kudkanyi, yalu barrinani nanda didirr yaji. Nanda yami jali walajba didirrina yajina, mikuyaji landurranyi. Yuku wankijbayi bijal, ngala yajbayi yaji ngardarawanyi, baki janyba nangki. Nanda karnba wankijba bijal didirrina yajina. Nanda didirr yaji nanda barrinani yalu jala bijal kuyu nangangi jangkurr Kudkanyi. Ngala jala yingka ngirrwa yalungi, baki miku yalimi mili nulijba jangkurranyi Kudkanyi. Yingijba yali nangangi jangkurr. Barriwa. \v 22 Jawuda yami yirrbayi yajina jali jardijba nyilanyila. Baki nani barri, jawuda yalu mankuka jangkurr nangangi Kudkanyi. Bijal yalu kuyungka nanda jangkurr, ngala kudanyu yalu nulijbangka yingkanyi yajinyi. Nulijbangka yalu kajanyi dungalanyi marda yajinyi. Yalu kuliwijbangka yajinyi kudanyu barri. Yalu jala kuliwijba yajinyi, yalu barrinani nanda jamba jala jardijba nyilanyila. Nanda daburrul yami jardijbayi mardil, mikuyaji yaminyi. Nani barri yalu jala kuliwijbangka yajinyi, ngala miku yalimi nulijba nanganginkanyi jangkurranyi Kudkanyi. Jardijba yalu mardil kurdulu nangangi Kudkanyi. Barriwa. \v 23 Jawuda yami yirrbayi kunybana jambana. Baki nani barri, jawudawanyi yalu mankuka nangangi jangkurr Kudkanyi. Yalu kuyungka nanda jangkurr, baki yalunya kunymambaka yingkamuku yalu mirnarrijkanyi muwa. Yalu jala kunymambaka yingkamuku, yalu barrinani nanda kunyba jamba. Nanda karnba jali jardijba kunybana jambana, yingka karnba yami nangangi kaja bijal, yingka karnba yami nangangi kaja, baki yingka karnba yami nangangi kajamirra. Nani barri yalu jala kunymamba yingkamuku mirnarrijkanyi muwa. Yingkamuku yalu jungkuka bijal kunyba, yingkamuku yalu jungkuka kunyba, baki yingkamuku yalu jungkuka kunybamirra. Barriwa.” \s1 Muningka Yanybayi Jisus Kujarrayngka Karnbanyi. \p \v 24 Mili barri yanybayi Jisus yalungi. Muningka nyuli yanyba yalungi, “Jangayu karu narrinya nanankanyi jangkurranyi, jala lalanba narrinya Kudwanyi. Janybayi daburrul yami jambana nganinyiwanyi. Janyba nyuli daburrul yami jardiykunumbikanyi mili yami jarrkanyi. \v 25 Kamu barri mungana jali kuluka nanda nganinyi baki bukambiju jali nangandu, baki badajbayi yingka. Ngirra nyuli nanda jali janyba daburrul yami. Nyuliyanyi yabimba balki yaji nangangi. Binanyba nangki mungana, baki yarrijba nyuli yinini yami nananyinawa jambana. Nanda yingka yami miku yaliyi jarrba. Yarrijba nyuli yami jambana, baki binanyba nangki nanganginkurri barndarri. \v 26 Baku barri walajbayi nanda daburrul karnba, baki jardijbayi walkurra yamiyudi. Baki jardijbayi nanda yingka marda nangandu. \v 27 Badajba yali wakiwarrmuku mambukanyi. Bardajba yali nangandurri, baki yanyba yali, ‘Mambuka. Nanda daburrul yami jali ninji janyba jambana, kunyba nanda yami, mikuyaji yingkanyi yaminyi nangandu. Ngala yanka barri jardijbangka yingka karnba nangandu. Yanka barri.’ \v 28 Jananganjayi yalunya mambukawanyi, ‘Yi. Janyba ngayi ngawamba kunyba daburrul yami jambana, ngala yingkawanyi jala ngana ngirra, yiningki nyuli janyba yinini yami jambana.’ Baki ngajaka yali nanda mambuka, ‘Janurru kuna dulaba nanda yingka karnba.’ \v 29 Ngala nyuli jananganja yalunya, ‘Miku. Miku narriyi dulaba. Jilijbawa yaji. Jaliyi narri dulaba nanijba nanda yingka karnba, baki yiningki janarri dulaba kudiya daburrul karnba marda. Jardijbangka yalu malumba jambana. Yiningki walajbawali daburrul karnba, jaliyi narri dulaba nanda yingka nanijba. \v 30 Ngala munyajba janarri daburrul baki nanda yingka karnba. Mili janyulu jardijba barri. Jayalu jardijba malumba nanankurri jalija kunyunyu daburrul yami. Nanamanji barri jangayu karu ngakinmuku wakiwarrmuku, waluku jayalu dulaba nanda yingka karnba, baki nanamunanyi jayalu bakarrijba. Baki yuku barri kamu jayalu wudumba nanda daburrul yami. Jayalu wudumba nanda yami, baki jayalu dalburrijba ngakinyina barrawuna yarriykanyi mama.’ Nani barri jananganjayi yalunya mambukawanyi. Barriwa.” \s1 Muningka Yanybayi Jisus Nukununyi. \p \v 31-32 Mili barri nyuli milidimba yalunya Jisuswanyi. “Jangayu mili karu narrinya nanankanyi jangkurranyi jala lalanba narrinya Kudwanyi. Mili barri jangayu muningka yanyba narringi. Nanda nukunu yami, yuku nanda bayakarda yami. Janybaka yami jambana nganinyiwanyi. Ngala baku barri walajbangka wuju nukunu. Jardijbangka juju kingkarri, walkurramirra nanda nukunu. Yabimba yalu jabaka nukununa kingkarrinyina bangani julakimukunyi. Nani barri jardijbangka walkurra nanda bayakarda yami. Barriwa.” Nani muningka yanybayi Jisus yalungi. Nanda nukunu yami, jali jardijba, waluku nanda kurdalirri kurnda, ngala baku barri janyulu jardijba wunanybala. Nanda barrinani nayi. Waluku barri ngawamba kujajarra yali kuyu nanda jangkurr nangangi Jisus Krayiskanyi, yali durrijba nangangi yuwa, ngala baku barri mili yali kuyu nangangi jangkurr, baki mili, baki mili yurrngumba barri. Baku yali jungku kajamuku jali kuyu nangangi jangkurr, wirdikudukudumukunyi. Barriwa. \s1 Muningka Yanybayi Jisus Bululunyi Yajinyi. \p \v 33 Mili barri nyuli milidimba yalunya nangangi Kudkanyi. “Jangayu mili karu narrinya nanankanyi jangkurranyi, jala lalanba narrinya Kudwanyi. Mili barri jangayu muningka yanyba narringi. Jala yabimbaka damba jibarriwanyi, baki nyulu wudumbaka kaja kandirri baki bijal bululu. Jidimbaka yaji jibarriwanyi, jirdi wabudanyi. Kamu barri bululujbangka nanda damba, walkurramba nangka. Nani barri walkurrambaka nanda damba bijalwanyi bululuwanyi. Barriwa.” Nani muningka yanybayi Jisus yalungi. Nanda kandirri jala bululu yaji kalawunyi, waluku barri nanda bayakarda yaji, ngala kamu barri walkurramba nangka nanda damba. Nanda barrinani nayi. Jalannga jala nganinyi kuyungka jangkurr nangangi Kudkanyi, baki ngawamba bijal nyulu jingkijbangka Kud. Ngala baku barri janyulu jingkijba mili yaji nangangi Kudkanyi, baki janyulu jungku mili ngiruka nangangi. Janyulu mili jingkijba Kud yurrngumba barri, baki janyulu jungku mili ngiruka, baki mili ngiruka nangangi yurrngumba barri. Barriwa. \p \v 34 Nanamanji barri mikukiyanyi yanyba Jisus yurlurrmba jangkurr yalungi muramukuyngka. Yurrngumba nyuli muningka yanyba jankurr yalungi milidimbikanyi yalunya. \v 35 Nanda wankalanyi barri yanyba nyulu jangkurr nangangi Kudkanyi, baki yarrijba nyuli nanda jangkurr najana Kudkanyi. Nayi barri nanda jangkurr. “Jalija ngayu milidimba yalunya, baki muningka jangayu yanyba yalungi. Miku jangayu yanyba yurlurrmba jangkurr. Muningka jangayu yanyba yalungi. Jangayu milidimba yalunya buyingkiyngkanyi yajinyi, jala miku yaliyanyi jingkijba yingkamukunyi jali yalu jungku wabula.” Nani barri yarrijbayi wankalawanyi. Duja nangangi jangkurr. Muningka barri yanybayi Jisus yalungi. Barriwa. \s1 Yanybayi Jisus Yurlurrmba Jangkurr Kujarrayngka Karnbanyi. \p \v 36 Kamu barri barlbayi Jisus yalunbunanyi muramukunanyi, baki ngankijba nyuli barrawuna. Jilajba yali kandimuku Jisuskanyi nangandurri, baki yanyba yali, “Miku nurrimi jingkijba nanda jangkurr jali ninji muningka yanyba barrin. Miku nurrimi jingkijba nanda jangkurr nganyi daburrulanyi marda nanankanyi yingkanyi karnbanyi. Karukiyi nurrunya yurrngumba nanankanyi jangkurranyi, ngambala jingkiykanyi.” \p \v 37 Jananganjayi yalunya Jisuswanyi, “Jangayu karu narrinya. Nanda nganinyi jali janyba daburrul yami jambana, nyulu barrinani ngayu Buwanya Bukambijuyngka. \v 38 Baki nanda jamba jala jardijba karnba nanaba, nanda jamba barrinani bukamba yaji wandijiyana. Nanda kunyba daburrul yami, nanda barrinani nganinyimuku baki jibarrimuku jala yalu durrijba nangangi jangkurr Kudkanyi. Baki nanda balki yami jali janyba yingkawanyi, nanda barrinani nanamuku jala durrijba nangangi jangkurr Sayidinkanyi. \v 39 Nanda nganinyi jali nangka binanyba, jali janyba nanda balki yami, nyulu barrinani nanda mambuka wuwarranyi, Sayidin. Nanamanji barri jali yalu karlba nanda karnba kunyunyuyudi yamiyudi, nanda barrinani nanamanji jalija bukamba nayinda yaji Kudwanyi. Baki nanamuku wakiwarrmuku jali yalu karlba nanda karnba, yalu barrinani Yanjilmuku jala waki nangangi Kudkanyi. \v 40 Wudumba yali nanda balki karnba wakiwarrmukunyi, baki bakarrijba yali janguna. Baki nani barri baku barri jalija bukamba nayinda yaji Kudwanyi. \v 41 Nanamanji barri ngayu Buwanya Bukambijuyngka, jangayu manjijba ngakinmuku Yanjilmuku. Jayalu badajba yalundurri wudumbiji bukambiju yalunya jala yalu jungku balki nangangi Kudkanyi. Nanamuku jala yalu yabimba balki yaji, baki nanamuku jala yalunjalu yabimba yingkamuku yabimbikanyi balki yaji, jayalunjalu wudumba bukambiju wandijiyana Yanjilmukunyi. \v 42 Jayalunjalu marrimba, baki jayalunya janyba walkurrayngkurri jangurri, Yilyurri. Nanaba barri jayalu ngindu muwa nanankanyi balkinyi yajinyi jali yalu yabimba. Kudanyu jayalu balkijba muwa, baki muningka jayalungka waka kudanyu barri. \v 43 Ngala nanamuku jali yalu jungku yurlurrmba nangangi Kudkanyi, jali durrijba nangangi jangkurr, jayalu jungku kingkarri lalijina. Jayalu jungku kingkarri ngalindu, Kudnyina. Kudanyu jayalu mirnarrijba muwa, jungkungangi jayalu kingkarri lalijina yurrngumba barri. Narri jala mankuka nayi jangkurr, marda narringkimi mankumanku, yanka narri jungku nangangi Kudkanyi. Barriwa.” \s1 Muningka Yanybayi Jisus Dungalanyi Jambana. \p \v 44 “Mili barri jangayu karu narrinya nangangi Kudkanyi, jala lalanba narrinya Kudwanyi. Mili barri jangayu muningka yanyba narringi. Kurrijbayi jamba nganinyiwanyi, baki wakaramba nyuli kaja dungala kalawuyngkurru. Wakaramba nyuli nanda kaja dungala kalawuyngkurru jambana, ngala miku nanda nangangi jamba, ngala nanda yingkanyi nganiyngkanyi nangangi jamba. Baki mankumanku nangki nanda nganinyi jali wakaramba nanda kaja dungala jambana. Mankumanku nangki, ‘Jangayu wudumba nanda jamba dungalana. Jalija nanda ngaki jamba, baki nanda kaja dungala jambana, nanda ngaki dungala marda.’ Barriwa. Mili nyuli makaba nanda dungala jambana, baki wijba nyuli nanganginkurri barndarri. Wudumba nyuli bukamba nangangi yaji, baki wajbayi yingka nanankanyi yajinyi wudumbikanyi dungala. Kuyu nyuli nanda dungala nangandurri jala nanda nangangi jamba dungalayudi. Wajba nyuli nanda yingka dungalanyi, baki wudumba nyuli nanda jamba nanganginmirra. Baki nanda kaja dungala jambana, nanda nanganginmirra dungala marda, jungkukangangi nanganginyina jambana. Barriwa.” \s1 Muningka Yanybayi Jisus Yarramanyi. \p \v 45-46 “Mili barri jangayu karu narrinya nangangi Kudkanyi jala lalanba narrinya. Muningka jangayu yanyba narringi. Najbayi kunyba yarrama nganinyiwanyi. Kunybamirra nanda yarrama, ngala nanda yingkanyi, nanda yarrama nangangi. Ngala nulijba nyuli nanankanyi kunybanyi yarramanyi, ngala mikuyaji dungalanyi nangandu wudumbikanyi nanda yarrama. Ngala wudumbayi bukamba nangangi yaji nganinyiwanyi. Wudumbayi nangangi wuni baki ngubungu, marda jalyu junu, baki wajbayi yingka nanankanyi yajinyi, nyulu wudumbikanyi dungala. Nani barri nyuli wudumba kaja dungala, baki wijba nyuli nangandurri, mambukarri nanankanyi kunybanyi yarramanyi. Wajba nyuli mambuka dungalanyi, baki wudumba nyuli nanda yarrama. Nanda nanganginmirra yarrama, baki kudanyu barri nyuli mirnarrijba muwa. Barriwa.” Nanda jangkurr nganiyngkanyi jali wakaramba kaja dungala jambana, jali nulijba nanankanyi dungalanyi nanganginkanyimirra, baki nanda jangkurr nganiyngkanyi jali wakaramba kunyba yarrama, jali nulijba yarramanyi nanganginkanyimirra, yanyba bula nanankujarra jangkurrwuya nanamannga. Marda narrimi nulijba nangangi Kudkanyi, nyulu lalanbikanyi narrinya. Marda narrimi kudanyu nulijba nangangi nani. Mardakimi nayinda jirrinyi narringi, nyulu lalanbikanyi narrinya Kudwanyi. Mardakimi miku yingka yaji jirrinyi narringi. Marda narrimi kudanyu nulijba nangangi Kudkanyi, nyulu lalanbikanyi narrinya.” \s1 Muningka Yanybayi Jisus Kakunyi Badijana. \p \v 47 Mili barri yanybayi Jisus yalungi. “Mili jangayu karu narrinya nangangi Kudkanyi, jala lalanba narrinya Kudwanyi. Mili barri jangayu muningka yanyba narringi. Kudiyawanyi nganinyiwanyi yalili wajarrijba kaku, bakili wajba yingka kakunyi wudumbikanyi yalu dungala. Barlba yali kanjana muwardana, baki janyba yali badija kanjana. Walkurra nanda badija, baki wakaramba yali kaja kaku, yinini yinini kaku. \v 48 Jali walbinyi nanda badija, baki wililijba yali badija waykalinya wabudananyi. Wudumba yali kaku badijananyi. Kudiya kaku jali kunyba jarrkanyi, yali yarrijba bindawarrana, ngala kudiya kaku jali balki jarrkanyi, muningka yali janyba wabudarri. \v 49 Nanda jangkurr wudumbikanyi kaku, nanda barrinani nanamanji baku barri jalija bukamba yaji Kudwanyi. Nanda kaku, yinini yinini kaku, yalu jungku barrinani nganinyimuku baki jibarrimuku. Kudiya kaku kunyba jarrkanyi, ngala kudiya balki jarrkanyi. Baki nani barri, kudiya yalu jungku yurlurrmba nangangi Kudkanyi, ngala kudiya yalu jungku balki nangangi Kudkanyi. Nanamuku wajarrijbawarrmuku, yalu barrinani Yanjilmuku. Nanamanji barri jalija bukamba yaji Kudwanyi, baki janyulu manjijba yalunya Yanjilmuku, baki jayalunjalu wudumba jala yalu jungku balki nangangi Kudkanyi. Jayalunjalu dulaba yalunbunanyi kunybamukunanyi, \v 50 baki janybaja walkurrayngkurri jangurri Yilyurri. Nanaba jayalu ngindu muwa nanankanyi balkinyi yajinyi jali yalu yabimba. Kudanyu jayalu balkijba muwa, marda jayalungka waka kudanyu. Barriwa.” Nani barri milidimbayi yalunya Jisuswanyi. Nani nyuli milidimba yalunya nanganginmuku kandimuku. \p \v 51 Ngajaka nyuli yalunya, “Jingkijba kuna narri nanda jali ngayu karu narrinya. Jingkijba kuna narri ngaki jangkurr.” Jananganja yali, “Yi. Nurru jingkijbangka nayinda nganyi jangkurr.” \v 52 Baki yanybayi Jisus yalungi, “Jaliyi narri jingkijba ngaki jangkurr nangangi Kudkanyi, nyulu lalanbikanyi narrinya, jaliyi narri kuyu ngaki jangkurr nangangi, baki marda narrimi milidimba yalunya yingkamuku nanankanyi nanamannga jangkurranyi. Marda narrimi mankuwa nanda jangkurr najana Kudkanyi, nanda jangkurr jali yarrijba wankalamukunyi. Marda narrimi mankuwa nanankanyi wankalanyi jangkurranyi Kudkanyi, baki milidimba yalunya ngakinkanyi buyingkiyngkanyi jangkurranyi marda. Barriwa.” Nani barri muningka yanybayi Jisus yinini yinini jangkurr yalungi milidimbikanyi yalunya. \s1 Yurlwa Yali Jisuskanyi Nanganginmuku Mungkijimuku. \p \v 53 Jali nyulu yanyba Jisus bukamba nanda jangkurr yalungi, baki barlba yali nanamunanyi yajinanyi, Jisus marda nanganginmuku kandimuku. \v 54 Barlba yali bayungu baki wanbiya yali nanganginyina yajina Jisuskanyi. Ngankijbayi Jisus jurjina, baki nyuli milidimba yalunya nanganginmuku mungkijimuku. Jali yalu manku nangangi jangkurr Jisuskanyi, baki manmala yali. Manmala yali, baki yanyba yalungki, “Yanka nyuli jingkijba nanda jangkurr. Yanka nyuli jingkijba milidimbikanyi marda kunymambikanyi yalunya. \v 55 Miku nyulu mambuka. Muningka nyulu jungkuka barrinani ngambala. Miku nyulimi mambuka milidimbikanyi yaji. Muningka nyulu jandanyi nangangi jalili nyulu yabimba barrawu wabula. Nyulu kulunganja nangangi Marikanyi. Baki kaja bababanyamba nyulu yalunya nayiba, Jayims baki Jusib, Sayimin baki Judas. \v 56 Marda jibarrimuku bababanyamba nyulu yalunya, yalu jungkuka nanganginyina yajina marda. Miku nyulimi mambuka, ngala yanka nyuli jingkijba milidimbikanyi ngambalanya.” \v 57 Nani barri yalungki yanyba. Miku yaliyanyi kuyu nangangi jangkurr mungkijimukunyi nanganginyina yajina. Yurlwa yali nanganginkanyi jangkurranyi. Yanybayi Jisus yalungi, “Nanda jala yanybaka jangkurr nangangi Kudkanyi, nyulu jilalajbangka lukuluku. Nyulu yanymimbaka jangkurr nanaba yajina yalungi Kudkanyi, baki yalu kuyungka nanda nangangi jangkurr. Ngala jala nyulu jungkuka nanganginyina yajina, jala nyulu yanybaka jangkurr nanganginmukuyngka mungkijimukuyngka, baki miku yalimi kuyu nangangi jangkurr. Yalu yurlwangka nangangi nanganginkanyi jangkurranyi. Baki nani barri narri marda, narri ngakinmuku mungkijimuku, ngakinmuku bababanyamba ngayu narrinya, ngala miku narrimi kuyu ngaki jangkurr. Nganarri jingkijba yurrngumba wabulinyi, ngala narri yurlwangka ngaki ngakinkanyi jangkurranyi. Barriwa.” \v 58 Baki miku nyuliyanyi yabimba kaja ngiruka yaji nanaba nanganginyina yajina. Ngawamba kujajarra nyuli kunymamba yalunya, mikungangi yaliyanyi kuyu nangangi jangkurr. \c 14 \s1 Janyba Nangki Jun Ngurrunbawarr. \p \v 1-2 Nanamanji barri, nanda nganinyi, niji Yirud, nyuli walkurra mambuka Kubaminkanyi nanankanyi yajinyi Kalilikanyi. Manku nyuli yalunya yanybikurri nangangi Jisuskanyi, nanankanyi ngirukanyi yajinyi jali nyulu yabimba, baki ngamungku nyulu Jisus nanamannga Jun Ngurranbawarr. Yanyba nyuli yalungi nanganginkanyi wakiwarrayngka, “Nanda Jun Ngurranbawarr, jali ngayu kurdanba, jali yingkawanyi daya janki ngaki, nyulu mili wankijbayi. Mili nyulu wanka jungkuka nanijba. Ngawamba nanda Jun, ngawamba nyulu ngiruka kunymambikanyi yalunya mankanyi. Miku yingka ngiruka kunymambikanyi yalunya. Ngawamba nyulu Jun Ngurranbawarr.” Nani barri ngamungku nyulu Jisus nanamannga Jun Ngurranbawarr. \p \v 3-4 Wabula barri nanangini mambukawanyi Yirudwanyi, nyuli jarimba nanda jibarri, jali yingkanyi nangangi maninganja, jali maninganja nanganginkanyi bababanyamba nyulu Yirudkanyi, niji Bilib. Jarimba nyuli nanda jibarri, baki kuyuyi nangangi barri maninganja. Nanda jibarri niji nangangi Yirudayis. Nani barri yabimbayi balki yaji Yirudwanyi. Jungku nyuli balkina nananyina yuwana Kudkanyi. Nani barri nyuli jungku balki nanda Yirud. Baki nanankardi barri ngirrwayi nangangi Jun Ngurrunbawarr. Ngirrwa nyuli nangangi nanankanyi balkinyi yajinyi jali nyulu yabimba. Nanankardi barri nyuli manjijba nanganginmuku ngarrkadabawarrmuku Yirudwanyi. Nyuli manjijba yalunya wudumbiji Jun Ngurrunbawarr. Marrimba yali Jun, baki yarrijba yali brisinyina kiybakiybayudi. Nani barri yabimbayi yaji Yirudwanyi nangangi Junkanyi, karungangi Yirud Junwanyi, nyulu Yirud jungkuyi balki nangangi Kudkanyi. \v 5 Nulijba nyuli kurdanbikanyi Jun Yirudwanyi, ngala nyuli marrala. Marrala nyuli yalungi Jumukuyngka. Jingkijba yali Jun, nyuli yanyba jangkurr nangangi Kudkanyi. Jalimi nyulu kurdanba Jun, baki jayalu ngarrangarra muwa nangangi Yirudkanyi. Jayalu ngarrangarra muwa nangangi, yanybayingangi Jun jangkurr nangangi Kudkanyi. Ngala yarrijba nyuli Jun brisinyina, Yirudwanyi. \p \v 6 Nanda jibarri Yirudayis, kulunganja nangangi wurrumbarra. Nyuli kunyba kajurrawarr, nanda wurrumbarra. Kudiyamukunyi mambukamukunyi yali yidamba Yirud. Jarrba yali mama nangandu, ngaraba yali yaji marda. Yabimba yali jarrkanyi yaji. Ngala yalungki wardamba, baki manjijba yingka Yirudwanyi wudumbiji nanda wurrumbarra. Badajba nyuli baki kajurrayi walu yalundu. \v 7 Kudanyu nyulu kajurra yalungi, Yirudkanyi marda mambukamukuyngka. Mirnarrijba yali muwa nangangi. Yanybayi Yirud nangangi wurrumbarranyi, “Wanyingkanyi ninji nulijba. Janinga wajba yajinyi. Janinga wajba nanankanyi jala ninji nulijba. Duja ngayu yanyba.” \v 8 Jilajbayi wurrumbarra danbiyurri, baki karuyi nangangi ngardanganja nanankanyi jangkurranyi waykanyi yajinyi Yirudwanyi. Yilikajbayi nangangi ngardanja, “Wanyingkanyi jangayu ngajaka. Wanyingkanyi.” Jananganjayi ngardanganjawanyi, “Yilikajbakiyi nanganginkanyi kulajinyi Junkanyi Ngurrunbawarrayngka. Yilikajbakiyi nanganginkanyi kulajinyi.” Wijba nyuli Yirudyurri wurrumbarra, baki yanybayi nangangi, “Wajba janganinji kulajinyi Junkanyi Ngurrunbawarrayngka najana. Nulijba ngayu nanganginkanyi kulajinyi.” Barriwa. \p \v 9 Ngala nginduyi Yirud muwa. Kudanyu nyuli ngindu muwa, mikungangi nyuliyanyi nulijba kurdanbikanyi Jun. Ngala nyuli yilikajba wurrumbarra barrin wanyingkanyi yajinyi janyulu wajba. Nyuli yanyba waykanyi yajinyi, baki bukambijunyi yali manku nanda nangangi jangkurr. Miku nyuliyi yangkalamba nanda jangkurr. Barriwa, janyulu wajba yajinyi. \v 10 Baki nyuli jirrinyba ngarrkadabawarr, “Dayakiyi Jun janki, baki wiykunumbakiyi kulaji nanginkurri.” \v 11 Barlbayi ngarrkadabawarr, baki nyuli kurdanba Jun. Nyuli daya janki brisinyina. Wiykunumba nyuli kulaji najana, baki wajbayi wurrumbarra. Baki kuyuyi kulaji wurrumbarrawanyi, wajbayi nangangi ngardanganja kulajinyi. Barriwa. \v 12 Nanamuku kandimuku Junkanyi, jali yalu manku Jun janyba nangki, jilajba yali brisinyurri baki dulaba yali nangangi mankanyi, makaykanyi. Baki yali yarrijba nangangi mankanyi kalawunyi kumayanguna. Yarrijba yali mankanyi kumayanguna kalawunyi, baki yali jilajba Jisusyurri. Karu yali Jisus nangangi Yirudkanyi, nyuli kurdanba Jun Ngurrunbawarr. Barriwa. \s1 Wajbayi Kajamuku Mamanyi Jisuswanyi, 5000. \p \v 13 Jali nyulu manku nanda jangkurr nganinyiyurruwa Jisuswanyi, baki barlba nyuli nanamunanyi yajinanyi. Barlba nyuli karrurrinybarri kanjana muwardana. Barlbayi nyuluma karrurrinybarri nanankurri yajiyurri jali mikuyaji yingkanyi nanaba. Nulijba nyuli nyuluman jungunkanyi. Ngala jawudamukunyi yali najba Jisus jilaykurri muwardana karrurrinybarri, baki yalunjali karu yingkamuku nangangi Jisuskanyi, barlbayi karrurrinybarri muwardana. Baki yali barlba nukamina nanankurri yajiyurri. Dulu yali barlba. \v 14 Wanbiyayi Jisus karrurrinybana, baki walajbayi muwardananyi. Nyuli najba yalunya walkurra muranmuku wanbiyankurri, baki ngindu nyuli muwa yalungi. Kudanyu nyuli ngindu muwa yalungi, mikuyajingangi nyuli lalanbawarrayngka yalungi. Baki kunymamba nyuli yalunya. Kunymamba nyuli yalunya kajamuku jali yalu lunji. \p \v 15 Ngabungabu barri jilajbayi nangandurri Jisusyurri kandimuku nangangi. Baki yanyba yali Jisuskanyi, “Barriwa barri. Ngabungabu yaji nayinda. Mikuyaji mamanyi nayiba, baki mikuyaji barndanyi. Marda ninjimi manjijba yalunya barrawuyabarrawuyarri lukuluku. Marda ninjimi manjijba yalunya wudumbiji yalungi mama.” \v 16 Jananganjayi yalunya Jisuswanyi, “Miku ngayiyi manjijba yalunya. Yuku yalu wambu jungku nayiba. Janarri wajba yalunya nayiba mamanyi.” \v 17 Yanyba yali nangangi Jisuskanyi, “Ngala ngawamba bayayawa mama nayiba nurrundu. Ngawamba kujarra baki kujarra baki yingamali bayayawa damba, marda kujarra kaku nayiba nurrundu.” \v 18 Baki yanyba nyuli yalungi, “Janarri kuyu nanda mama ngakindurri. Janganarri wajba mamanyi.” \v 19 Baki jirrinybayi yalunya muramuku Jisuswanyi, yalu jungunkanyi dalbu dalbu nanaba karnbana, baki jungkurrijba yalungki karnbana. Barriwa. Wudumbayi nanda damba marda kaku Jisuswanyi. Kingkarri nyuli najba lalijiyurri, baki yanybayi Kudkanyi nanankanyi mamanyi. Yanyba nyuli mududu nangangi Kudkanyi nanankanyi mamanyi. Barriwa. Baki dalyamba nyuli damba. Wajbayi kandimuku, baki yali wajba muramuku dambanyi. Wawajba yalunjalili dambanyi marda kakunyi. \v 20 Jarrba yali mama bukambijunyi, baki wardijba yali muwa. Ngala miku yaliyanyi jarrba kudanyu nanda mama. Kudiya mama kiliyi nanaba. Baki wudumba yali nanda mama kandimukunyi, baki yarrijba yali birndawarrana mijimbanguna 12 barri. \v 21 Kajamukunyi yali jarrba mama mijimbangu 5000 barri nganinyimuku. Baki jibarrimuku baki bayamuku marda. Barriwa. \s1 Jilajbayi Jisus Yundu Wabudana. \p \v 22 Baki jirrinyba nyuli yalunya nanganginmuku kandimuku Jisuswanyi. Yanybayi yalungi, “Janarri ngankijba muwardana, baki janarri barlba kanjana bayangarrinybarri. Ngala jangayu manjijba yalunya muramuku yalunginkurri barndarri.” Baki barlba yali kandimuku nangangi muwardana. \v 23 Baki manjijba nyuli yalunya muramuku Jisuswanyi. Mudambayi yalunya, baki barlba yali. Ngala kirrijbayi Jisus kingkarri dungalana. Kirrijba nyuli nyubana yanybiji nangangi Kudkanyi. Jungku nyuli nanaba dungalana kingkarrinyin bangani, baki mungijbayi nangangi yaji. \v 24 Ngala nanganginmuku kandimuku yuwajiwa yali wajanganja burrandijba kanjana. Kudanyu yali wajanganja baralala, karnungkumbayingangi yalunya yunkurrwanyi bayunguna baki walajbayi lakululu. \p \v 25 Ngala nyulu kambalingijba yaji karrina, baki jilajbayi Jisus yalundurri. Jilajba nyuli nukamina yundu wabudana. \v 26 Najba yali Jisus jilaykurri yundu wabudana, baki ngamungku nyuli wuwarr. Marrala yali, baki kaya yali, “Wuwarr, nanda wuwarr badajbangka.” Marrala yali kudanyu barri. \v 27 Yinarramba barri yanybayi Jisus yalungi, “Miku narriyi marrala ngaki. Nayinda ngayu, Jisus. Miku narriyi marrala ngaki.” \v 28 Baki yanybayi Bida nangangi Jisuskanyi, “Mambuka, miku ninyiyi jingkijba. Jaliyi ninji dujanya nanama ninji, baki janganinji karu, jangayu jilajba nganyindurri yundu wabudana, jaliyi ninji miku wuwarr, jaliyi ninji dujanya.” \v 29 Jananganjayi nyulu Bida, Jisuswanyi, “Yi. Jilajbakiyi ngakindurri yundu wabudana.” Baki walajbayi Bida. Walajba nyuli muwardananyi, baki jilajbangka nyulu nangandurri Jisusyurri yundu wabudana. \v 30 Ngala warrmbayi yaji yungkurrwanyi kudanyu barri. Baki nanankardi marralayi Bida. Marrala nyuli, baki karralangka wayka wabudana, baki kaya nyuli nangangi Jisuskanyi. Kayayi Bida, “Mambuka. Marrimbakiyi nganinji. Marrimbakiyi nganinji mardarda barri.” \v 31 Baki yinarramba marrimba nyuli Bida Jisuswanyi. Marrimba nyuli baki yanybayi Bidanyi, “Wanyingkanyi nganyingka mankumankuka janinji ngurrunba nanda. Wanyingkanyi nganyingka balkijba muwa. Marda nganinjimi jingkijba, janinga marrimba mardarda. Marda nganinjimi jingkijba, janinga kudanyu lalanba.” \v 32 Buli ngankijba muwardana, baki kurrkunba nangki yungkurr. Mikukiyanyi warrmba mili. \v 33 Baki nanamukunyi kandimukunyi, yali wajba Jisus kunybanyi jangkurranyi yalunginkanyi. Kunybanyi jangkurranyi yali wajba Jisus. Yanyba yali nangangi, “Nayinda jangkurr duja, ninji nangangi jandanyi Kudkanyi. Ninji nangangi jandanyi.” \s1 Kunymambayi Yalunya Jisuswanyi. \p \v 34 Mili yali wajanganja bayungu. Birlbidamba yali bayangarrinybarri, baki wanbiya yali nananyina yajina niji Kinisirid. \v 35 Jala yali walajba muwardananyi, jawudamukunyi yali jingkijba Jisus. Jingkijba yali Jisus, baki wirlku yali lukuluku nani. Wirlku yali yalundurri jala yalu lunji, baki kuyu yalunjali nangandurri Jisusyurri. \v 36 Yililikajba yali Jisus, “Yuku kuna janurru marrimba nganyi jumbala, baki janurru kunybijba. Yuku kuna.” Bukambiju jali yalu marrimba nanda jumbala nangangi Jisuskanyi, baki yali yabijba mankanyi. Yabijba yali mankanyi. \c 15 \s1 Yuwanyi Yalungi Barasimukuyngka. \p \v 1 Nanamanji barri nanamuku Barasimuku, nayi yalungi yuwa. Waluku yalungkili wakardaba marni, baki kamu yalili jarrba mama. Nani barri yalungi yuwa nanamukuyngka Barasimukuyngka. Baki yalunjalili karu yingkamuku, marda yalungkimi bukambiju waluku wakardaba marni, baki kamu jayalu jarrba mama. Nani barri yalunjalili karu nanankanyi yuwanyi. Jalili yalu wudumba mama dungalana, miku yaliyanyi jarrba nanda mama ngala yali jilajba. Waluku yalungkili wakardaba marni, baki kamu yaluja jarrba nanda mama. Mili yalungi yuwa wakardaykanyi yaji. Wakardaba yalili yukurumuku marda bujilimuku. Wakardaba yalili kaja yaji yalunginkanyi yuwanyi. Karuyi yalunya wakardaykanyi yaji nanankanyi yuwanyi, jalili yalunya karu wankalawanyi. Nanamanji barri nanamuku Barasimuku, nani barri yalili wakardaba yaji nanankanyi yuwanyi. Barriwa. \p Baku barri kudiya Barasimuku, baki kudiya milidimbiwarr yuwanyi, badajba yali kulani Jirusalimnanyi. Badajba yali nangandurri Jisusyurri baki yali ngajaka Jisus. \v 2 “Najba nurri nganyinmuku kandimuku jarrkurri mama. Jarrba yali mama nganyinmukunyi kandimukunyi, ngala miku yalungkiyanyi waluwa wakardaba marni. Dulu yali jarrba nanda mama. Wanyingkanyi yalungkimi miku wakardaba marni waluwa yalu jarrkanyi yaji. Nani barri yanybaka nanda yuwa wakardaykanyi yaji. Ngala wanyingkanyi miku yalimi ngayangayiyba nanankanyi yuwanyi.” Barriwa. \p \v 3-4 Jananganjayi yalunya Jisuswanyi, “Ngala narri barri, wanyingkanyi narriyi miku ngayangayijba nanganginkanyi yuwanyi Kudkanyi, ngala narri ngayangayijba narringinkanyi yuwanyi. Yanybayi Kud nayinda jangkurr, ‘Marda ninjimi lalanba bulanya, nganyi nijanganjinyi marda ngardanganja. Marda ninjimi wajba bulanya mamanyi marda dungalanyi. Marda ninjimi miku yanyba balki jangkurr bulangi. Jaliyi ninji yanyba balki jangkurr bulangi, jaliyi ninji miku wajba bulanya mamanyi marda dungalanyi, baki marda ninyalimi kurdanba yingkamukunyi.’ Nanda jangkurr, nanda nangangi yuwa Kudkanyi. \v 5-6 Ngala miku narrimi milidimba yalunya nanankanyi nanganginkanyi jangkurranyi. Yinini jangkurranyi narri milidimba. Narri milidimba yalunya, jaliyi yingka nyulu yanyba bulangi nanganginkanyi nijanganjiyngkanyi baki ngardanganjanyi, jaliyi nyulu yanyba bulangi, ‘Miku ngayiyi wajba nimbalanyi mamanyi, miku ngayiyi lalanba nimbalanya. Yanyba ngayi jangkurr nangangi Kudkanyi, jangayu wajba Kud dungalanyi baki yajinyi, baki miku ngayiyi yangkalamba nanda jangkurr. Baki nanankardi barri miku ngayiyi wajba nimbalanya dungalanyi baki yajinyi. Miku ngayiyi lalanba nimbalanya.’ Narri yanyba jaliyi nyulu yanyba nani bulangi, baki nanda kunyba. Narri yanybaka nanda kunyba nyulu waykanyi Kud dungalanyi, ngala mikuyaji mili dungalanyi wudumbikanyi mama bulangi. Ngala balki nanda narringi yuwa. Miku narrimi ngayangayijba nanganginkanyi yuwanyi Kudkanyi. Narringinyi yuwawanyi manjamanjambaka nanda yuwa nangangi Kudkanyi. Nanangini balkiwanyi jangkurrwanyi manjamanjambaka nanda kunyba jangkurr nangangi Kudkanyi. Narri jungkuka balki jala miku narrimi lalanba bulanya yarrijinyi baki nijanganjinyi, jala miku narrimi wajba bulanya dungalanyi, ngala narri wajba Kud dungalanyi. Nani barri narri yurlwa nanganginkanyi jangkurranyi Kudkanyi, ngala narri milidimba yalunya narringinkanyi jangkurranyi. \p \v 7 Narri balkimuku. Narri yabimba balki yaji jala narri mamanumba nanda yuwa nangangi Kudkanyi, jala narri karu yalunya yinini yuwanyi. Narri balkimuku. Nanda wankalanyi jangkurr jali yanyba Yasisaya, duja nanda jangkurr. Nanangini jangkurrwanyi karungka yalunya narringi. Nayi nanda jangkurr, \v 8 ‘Yanybaka Kud nayinda jangkurr, ‘Nanginmuku, muningka yalu yanyba, yalu maruka muwa ngaki, yalu durrijba ngaki yuwa, ngala miku. Miku yalimi maruka muwa ngaki. Miku yalimi durrijba ngaki yuwa. Muningka yalu wajba ngana yalunginkanyi kunybanyi jangkurranyi, ngala miku yalimi kunyba kurdulu ngaki. \v 9 Jalija yalu wajba ngana kunybanyi jangkurranyi, baki miku ngayiyi manku yalungi jangkurr. Miku ngayiyi manku yalungi kunyba jangkurr, mikungangi yalimi milidimba ngakinkanyi jangkurranyi. Yalu yanybaka nanda ngaki jangkurr, ngala miku. Milidimba yalunjalu yalunginkanyi jangkurranyi, miku ngakinkanyi jangkurranyi.’ Nani barri nanda jangkurr najana Kudkanyi. Barriwa.” \s1 Yanka Barri Nganinyi Jungku Balki. \p \v 10 Baki kayayi Jisus yalungi muramukuyngka, yalu jilaykanyi nangandurri. Mili nyuli yanyba yalungi wakardaykanyi yalungka marni baki jarrkanyi mama. Yanyba nyuli yalungi, “Manku janarri ngaki jangkurr, baki jingkijba janarri. \v 11 Miku nyulimi jungku balki, jarrbangkangangi nyulu mama. Nyulu jungkuka balki, mankumankukangangi nangka balkinyi yajinyi. Waluku nangka mankumankuka balkinyi yajinyi, baki nyulu yanybaka balki jangkurr, nyulu yabimbaka nanda balki yaji. Nani barri nyulu jungkuka balki.” Barriwa. \v 12 Yanybayi nanganginmuku kandimuku nangangi Jisuskanyi, “Nanamuku Barasimuku, miku yalimi mirnarrijba muwa nanankanyi nganyingkanyi jangkurranyi, ngala yalu ngarrangarra muwa.” \p \v 13 Jananganjayi yalunya Jisuswanyi, “Jangayu muningka karu narrinya jangkurranyi. Yarrijba karnba yami nanganginyina jambana mambukawanyi baki baku barri jardijbayi kunyba karnba. Ngala jardijbayi yingka karnba marda, jala mikukiyanyi yarrijba nanda yami jambana mambukawanyi. Jardijbayi nanda yingka balki karnba. Ngala nanda mambuka, janyulu badajba, janyulu dulaba bukamba nanda balki karnba jali miku nyuliyanyi yarrijba yami jambana. Janyulu dulaba bukamba nanda balki karnba. Nanda kunyba karnba, nanda barrinani nanamuku jala durrijba nanda jangkurr nangangi Kudkanyi. Ngala nanda balki karnba, nanda barrinani nanamuku jala miku yalimi durrijba nangangi jangkurr. Baki nanda mambuka jali dulaba nanda balki karnba, nyulu barrinani ngaki Buwakanya kingkarri. Bukamba yalu jala miku yalimi durrijba nangangi jangkurr, janyulu dulaba yalunya ngakinyi Buwakayu. Janyulu bukamba yalunya, mikungangi yalimi durrijba nangangi jangkurr. \v 14 Marda narrimi miku balkijba muwa yalungi Barasimukuyngka. Yalu barrinani nanda kabujiwuya. Jaliyi yingkawanyi kabujiwanyi yalilijba nanda yingka kabuji, baki jabula yirrba wayka bardawana. Jabula yirrba, mikungangi bulimi najba yaji wanjawa bula jilalajba. Nanamukunyi Barasimukunyi, miku yalimi durrijba nanda yuwa nangangi Kudkanyi, ngala yalu durrijbangka yalungi yuwa. Nanankardi barri yalu jungku balki nangangi Kudkanyi, baki yalu yalilijba yingkamuku, yalu marda jungunkanyi balki nangangi.” \p \v 15 Yilikajbayi Jisus Bidawanyi, “Wanyi nanda jangkurr. Miku nurrimi jingkijba nanda nganyi jangkurr. Yanka barri jangkurrwanyi balkimbaka nanda nganinyi. Karukiyi nurrunya mili.” \v 16-17 Jananganja nyuli Bida, Jisuswanyi, “Marda narri kuna. Miku narrimi kunyba kulaji jingkiykanyi yaji kuna. Miku kuna narrimi jingkijba ngaki jangkurr. Jungku kuna narri barrinani yalu. Jangayu karu narrinya nanankanyi jangkurranyi. Nanda mama jala narri jarrba, nanda mama ngankijbangka narrindu muwana. Mikukimi jungku nanda mama muwana yurrngumba. Nanda mama walajbangka muwananyi, mankanyinanyi. Nani barri miku narrimi jungku balki, jarrbangangi narri jawuda mama. \v 18 Ngala jaliyi narringka mankumanku balkinyi yajinyi, baki janarri yabimba balki yaji. Baki nani barri janarri jungku balkina yuwana Kudkanyi. Waluku nangka mankumanku nganinyi balkinyi, baki kamu janyulu yanyba balki jangkurr. \v 19 Kamu janyulu yabimba balki yaji. Kamu janyulu kurdanba yingka nganinyi. Kamu janyulu kuluka yingkana jibarrina, kamu janyulu maninjakujba yaji, kamu janyulu jujamba yaji. \v 20 Nani barri waluku nangka mankumanku nganinyi balkinyi yajinyi, baki kamu janyulu yabimba nanda balki yaji. Nani barri jungku nanda nganinyi balkina yuwana Kudkanyi. Ngala miku nyulimi jungku balkina yuwana Kudkanyi, jarrbangangi nyulili mama barrin. Barriwa.” \s1 Kuyu Nyuli Jangkurr Jisuskanyi Jibarriwanyi. \p \v 21 Barlbayi Jisus nanamunanyi yajinanyi. Barlba nyuli yingkayurri yajiyurri. Barlba nyuli langki, bundu nanankuyanyina barrawuyabarrawuyana, niji Daya marda Sayidun. \v 22 Ngala jungkuyi Jisus nanaba, baki jilajbayi jibarri nangandurri. Nanda jibarri, nangangi yaji niji Kayina, bundu nananyina yajina jali jungku nanamanji Jisus. Nanda kulunganja nangangi ngila, nyuli lunji. Lunji nyuli kudanyu barri. Jilajbayi jibarri nangandurri. Yanyba nyuli Jisuskanyi, “Mambuka. Ninji barrinani jandanyi nanankanyi wankalanyi Dayibidkanyi. Ngindukiyi muwa ngaki. Ngaki kulunganja nyulu wuwarryudi mankanyiyudi. Kudanyu nyulu lunjika. Janinji kuna jakajba nanda wuwarr ngilananyi mankanyinanyi. Janinji kuna jakajba nanda wuwarr, baki janyulu yuku jungku.” Nani nyuli ngajaka Jisus. \v 23 Nanda jibarri, nangangi yaji Kayinan, baki nyuli ngurranyi yalungi Jumukuyngka. Baki nanamuku Jumuku, miku yaliyanyi maruka muwa yalungi ngurranyimukuyngka barrinani nanankanyi jibarrinyi. Yalili yanyba, “Yingkamuku ngurranymuku, yalu barrinani bajangumuku.” \p Manku nyuli nanda jangkurr jibarrinyi Jisuswanyi, ngala miku nyuliyanyi jananganja nanda jibarri. Miku nyuliyanyi yanyba jangkurr. Ngala yali jilajba kandimuku nangandurri. Yililikajba yali Jisuskanyi, “Mambuka. Marda ninjimi barriwa manjijba nanda jibarri nganyinbunanyi. Nyulu durrijbangka ngambalanya. Janyulu yabimba kiji ngambalangi.” \v 24 Ngala nyuli jananganja nanda jibarri Jisuswanyi. “Ngana manjijbayi ngakinyi Buwakayu milidimbiji ngawamba yalunya, ngakinmuku mungkijimuku, Jumuku. Yalu barrinani jibmuku jala yalu yakika. Miku yalimi jingkijba yaji wanjawa jayalu jilajba. Manjijba ngani Buwakayu milidimbiji yalunya nangangi Kudkanyi. Barriwa.” \v 25 Jali manku nangangi jangkurr jibarriwanyi, baki mururu nyuli wayka walu nangandu. Baki yanyba nyuli nangangi, “Mambuka. Kunymambakiyi ngaki ngila.” \v 26 Jananganja nyuli nanda jibarri Jisuswanyi. “Waluku barri janurru wajba bayamuku mamanyi. Waluku jayalu jarrba kaja mama. Miku nurriyi wajba bajangumuku mamanyi waluwa. Waluku jayalu yalu jarrba yaji bayamukunyi. Ngayu Ju, ngala ninji ngurranyi ngaki. Badajba ngayi milidimbiji yalunya ngakinmuku mungkijimuku Jumuku. Badajba ngayi yabimbiji ngiruka yaji yalungi barri. Yalu barrinani nanamuku bayamuku. Miku ngayiyanyi badajba milidimbiji yalunya ngurranyimuku. Miku ngayiyanyi badajba yabimbiji ngiruka yaji yalungi. Yalu barrinani nanamuku bajangumuku.” \v 27 Yanybayi jibarri Jisuskanyi, “Yuku barri, mambuka. Ngala jala yalu jarrba mama bayamukunyi, jaliyi yirrba jawuda mama jambarri, baki nanda jarrbangka bajanguwanyi. Jarrbangka nanda bijal mama bajanguwanyi, jaliyi yirrba mama jambarri. Ngala jala ninji milidimba yalunya nganyinmuku mungkijimuku, baki kudiyamukunyi ngurranyimukunyi yalu marda mankuka nganyi jangkurr. Yalu marda kuyungka nganyi jangkurr. Janinji kuna yabimba ngiruka yaji yalungi marda ngurranyimukuyngka jala kuyu nganyi jangkurr. Janinji kuna kunymamba marda ngaki ngila.” \v 28 Baki nyuli jananganja jibarri Jisuswanyi, “Mirnarrijba ngayu muwa nanankanyi jangkurranyi jali ninji yanyba. Kudanyu barri nganinji jingkijba, yuku ngayu yabimba ngiruka yaji. Jangayu kunymamba nanda ngila. Wijbakiyi wayka barndarri ngilayurri. Nanda wuwarr barlbayi nanganbunanyi mankanyinanyi. Mikuyaji wuwarranyi nanaba ngilana mankanyina.” Ngala nyuli yanyba nanda jangkurr, baki kunybijbayi nanda ngila mankanyi. Barlbayi wuwarr jali yanyba Jisus nanda jangkurr. Barriwa. \s1 Kunymambayi Yalunya Jisuswanyi. \p \v 29 Mili barlbayi Jisus, baki wijba nyuli kula nanankurri yajiyurri karriya nananyina kanjana niji Kalili. Kirrijba nyuli kingkarri dungalana, baki jungkurrijba nangki. \v 30 Badajbayi walkurra muramuku nangandurri, baki kuyu yalunjali kajamuku jala yalu lunji nangandurri. Kudiya yali balki nukami, kudiya yali kabuji yami, kudiya miku yaliyanyi jilalajba. Kudiya yali balki janyi, miku yaliyanyi yanyba jangkurr, kudiya yali yinini yinini ngalya. Kuyu yalunjali nangandurri Jisusyurri. Jungku yali walu nangandu baki nyuli kunymamba yalunya bukambiju. \v 31 Ngala yalu muramuku, manmala yali. Kudanyu yali manmala, jali yalu najba Jisus kunymambikurri yalunya. Najba yalunjali jali yalu balki janyi yanybikurri. Najbayi yalunya jali yalu balki nukami jilajkurri, marda yalunya jala kabuji yami naykanyi yaji. Baki mirnarrijba yali muwa nanankardi. Baki yali wajba Kud yalunginkanyi kunybanyi jangkurranyi. \s1 Wajbayi Kajamuku Mamanyi Jisuswanyi, 4000 barri. \p \v 32 Marndakaja barri jali yalu yuwajiwa jungku dungalana, kayayi Jisus yalungi nanganginmukuyngka kandimukuyngka, yalu jilaykanyi nangandurri. Badajba yali baki yanyba nyuli yalungi. Yanybayi Jisus, “Nginduka ngayu muwa yalungi nanginmukuyngka muramukuyngka. Yali jungku ngakindu kujarraka barndayka, baki nanijba barri mikuyaji mamanyi nayiba yalundu jarrkanyi. Warriyaluku. Birkalanyi yalu kudanyu barri. Jawuda yalingi barnda juju barri. Jalimi ngayu manjijba yalunya barndarri, baki yiningki jawuda jayalu jungku buwandiwa. Majabujba mankanyi yalu, birrkalanyingangi.” Nani barri yanybayi Jisus yalungi kandimukuyngka. \v 33 Yanybayi kandimuku nangangi Jisuskanyi, “Ngala yanka janurru wajba yalunya mamanyi, yanka barri. Miku nurriyi wudumba mama nanginyina mangkurruna yajina.” \v 34 Yilikajbayi yalunya Jisuswanyi, “Yankanu damba narrindu.” Jananganja yali, “Ngawamba 7 bayayawa damba, marda kudiya bayayawa kaku.” \p \v 35 Baki jirrinyba yalunyi muramuku Jisuswanyi, yalu jungunki jambana. \v 36 Baki wudumba nyuli nanda damba, marda kaku. Baki nyuli yanyba mududu nangangi Kudkanyi. Dalyamba nyuli nanda bayayawa damba baki kaku. Wajba nyuli yalunya kandimuku nanankanyi mamanyi, baki yalunjali wajba muramuku nanankanyi bayayawanyi dambanyi, marda kakunyi. Wajba yalunjali bukambiju mamanyi. \v 37 Jarrba yali nanda mama, baki wardijba yali muwa. Miku yaliyanyi jarrba bukamba nanda mama, kiliyi kudiya mama. Wudumba yali nanda mama kandimukunyi. Yarrijba yali bindawarrana, 7 bindawarra walbinyi. \v 38 Kajamukunyi yali jarrba nanda mama, mijimbangumukunyi. 4000 nganinyimuku, baki kajamuku jibarrimuku marda wawarramuku, walkurra muramuku. \v 39 Baki manjijbayi yalunya Jisuswanyi. Nyuli manjijba yalunya yalunginkurri barndarri. Baki nyuli ngankijba muwardana. Ngankijba nyuli muwardana, marda nanganginmuku kandimuku nangandu, baki jilajba yali bayangarrinybarri yingkayurri yajiyurri, niji Makadan. \c 16 \s1 Ngajaka Yali Jisus Ngirukanyi Yajinyi. \p \v 1 Jala yali wanbiya bayangarrinybana, baki yingkamuku yali jilajba nangandurri Jisusyurri. Kudiya yali Barasimuku baki kudiya yali Sajusimuku jala yalu jurlwa nangangi Jisuskanyi. Jilajba yali nangandurri balanjanki Jisus. Yanyba yali Jisuskanyi, “Yabimbakiyi ngiruka yaji nurrungi, baki janurru jingkijba Kud, nyulu mirnarrijbangka muwa nganyi, ninji nangangi kandi. Nani janinya nurru jingkijba jaliyi ninji yabimba ngiruka yaji nurrungi.” \p \v 2-3 Ngala jananganjayi yalunya Jisuswanyi, “Narri jingkijba nanda yaji lalijina. Yingkana kambana narri najba laliji, baki narri yanyba, ‘Miku. Mikuwali yirrba janja winyurru.’ Ngala yingkana kambana narri najba ngalu lalijina, baki narri yanyba, ‘Yirrbaja janja winyurru.’ Narri najba nanda laliji, baki narri jingkijba nanda yaji janjanyi. Ngala narri najbayi nanda ngiruka yaji jali ngayu yabimba, ngala miku narriyi jingkijba yaji. Miku nganarriyi jingkijba, jaliyi manjijba ngana Kudwanyi. \v 4 Ngala miku barri. Miku ngayiyi yabimba mili ngiruka yaji narringi. Narri jungku balki nangangi Kudkanyi. Miku narrimi ngayangayijba nanganginkanyi jangkurranyi ngirukanyi. Yi. Kajamuku yalu jungku balki barrinani narri. Miku ngayiyi yabimba mili ngiruka yaji narringi. Ngawamba yingamali ngiruka yaji janarri najba baku barri, barrinani nanda ngiruka yaji jali jungku Juna wanka muwana kakuna kujarraka barndayka. Ngawamba ngiruka yaji barrinani nani janarri najba yaji.” Nani barri jananganjayi Jisuswanyi. Barlba nyuli yalunbunanyi. \s1 Yanybayi Jisus Bululunyi Yajinyi. \p \v 5 Ngankijba yali muwardana, baki mili yali jilajba karrurrinybarri kanjana, Jisus marda kandimuku. Ngala mamanumba yali yaji kandimukunyi. Mamanumba yali yaji damba. Mikuyaji mamanyi yalundu muwardana. \v 6 Yanybayi Jisus yalungi, “Marda narringkimi najbawa yalunginkanyi bululunyi yajinyi, Barasimukuyngka marda Sajusimukuyngka. Marda narringkimi najbawa yalunginkanyi bululunyi yajinyi.” \v 7 Jali manku nangangi jangkurr kandimukunyi, baki ngamu yanybayi Jisus dambanyi. Baki yanyba yalungki, “Mikuyaji dambanyi ngambalangi. Nanankardi barri nyuli yanyba nani barri, mamanumbangangi ngambali kuyunkanyi ngambalangi damba.” \p \v 8 Ngala mankuyi yalunya Jisuswanyi, baki nyuli yanyba yalungi, “Wanyingkanyi narringka yanyba nani dambanyi. Miku kuna narrimi jingkijba ngaki jangkurr. Miku kuna narrimi kuyu ngaki jangkurr. \v 9 Miku kuna narrimi jingkijba ngaki jangkurr. Miku kuna narrimi mankumankuwa nanda wabulinyi yaji jali ngayu yabimba, jali kajamukunyi yalu jarrba damba marda kaku, baki wardijba yali muwa. Miku kuna narrimi jingkijba nanda yaji jali waluku ngayi dalyamba damba yalungi 5000kanyi. Yankanu bindawarra narri wudumbayi nanda mama, jali yalu yingijba. Yankanu barri. \v 10 Baki mili jangkurr ngayu ngajaka narrinya. Buyingka barri baku mili ngayi dalyamba mama yalungi muramukuyngka 4000kanyi. Dalyamba ngayi 7 damba yalungi waluwa yali jarrba. Bayngkani barri yankanu bindawarra narri wudumbayi nanda mama nanamanji, jali yalu yingijba. Yankanu barri. Mamanumba kuna narri nanda jali ngayu kujarraka yabimba damba. \v 11 Jaliyi narri mankumankuwa nanda yaji jali ngayu yabimba, baki marda nganarrimi jingkijba. Marda nganarrimi jingkijba, yuku ngayu wajba narrinya dambanyi. Yuku ngayu wajba narrinya mamanyi jala narri nulijba. Jaliyi nganarri jingkijba nani, baki marda narrimi jingkijba ngaki jangkurr nanankanyi yalunginkanyi bululunyi yajinyi. Miku ngayiyanyi yanyba nanankanyi mamanyi narri jarrkanyi, ngala ngayi yanyba yalunginkanyi yuwanyi jalili yalunjalu milidimba, Barasimukunyi baki Sajusimukunyi. Jala narri yabimba damba, baki narri yarrijba nanda bululu yaji kandirrina, baki bululunbaka mama. Walkurramba mama bululuwanyi yajiwanyi. Baki nani barri nanda yuwa jalili yalunjalu milidimba Barasimukunyi baki Sajusimukunyi. Waluku barri kudiyamukunyi yali kuyu yalungi yuwa, yali durrijba nanda yuwa, ngala baku barri mili yali kuyu nanda yuwa, baki mili baku barri. Baki nanijba barri kajamukunyi yalu kuyungka nanda yuwa, yalu durrijbangka nanda yuwa. Ngala narri barri, marda narringkimi najbawa nanankanyi yuwanyi. Miku nanda nangangi yuwa Kudkanyi. Nanda ngawamba yalungimayngka yuwa. Nanda balki yuwa. Baki nanankardi barri marda narringkimi najbawa yalunginkanyi yuwanyi. Barriwa.” \p \v 12 Jali yanyba Jisus nanda jangkurr yalungi, baki jingkijba yali yaji kandimukunyi. Jingkijba yali nanda jangkurr jali yanyba Jisus barrin bululunyi yajinyi. Miku nyuliyanyi yanyba bululunyi yajinyi jala walkurramba damba, ngala nyuli yanyba yalunginkanyi yuwanyi Barasimukuyngka marda Sajusimukuyngka. Nyuli yanyba yalunginkanyi balkinyi yuwanyi. Barriwa. \s1 Jisus, Nyuli Krayis. \p \v 13 Baku barri mili yali jilajba langki, Jisus marda nanganginmuku kandimuku. Jilajba yali langki nanankurri yajiyurri, bundu nananyina barrawuyabarrawuyana, niji Sisariya Bilibayi. Ngala yali jilajba yubalina, ngajaka nyuli nangangi kandimuku Jisuswanyi, “Ngayu Buwanya Bukambijuyngka, wanyingkanyi yalu yanybaka ngaki, wanyi ngayu, wanyi. Wanyingkanyi yalu yanyba ngaki, wanyi ngayu.” \v 14 Jananganja yali Jisus nanganginmukunyi kandimukunyi, “Yanybaka yalu yinini yinini jangkurr nganyi. Yingkamuku yalu yanybaka nganyi, ninji Jun Ngurrunbawarr. Yingkamuku yalu yanybaka nganyi, ninji nanda wankalanyi Yalayija mili wankiykanyi. Yingkamuku yalu yanyba nganyi, ninji wankalanyi jali yanyba jangkurr Kudkanyi, yiningki Jirimaya, yiningki yingka.” Barriwa. \p \v 15 Yanybayi Jisus yalungi, “Ngala narri barri, wanyingkanyi narri yanybaka ngaki, Wanyi ngayu, wanyi.” \v 16 Baki jananganjayi Bidawanyi, “Ninji barri Krayis. Ninji Jandanyi nangangi Kudkanyi, jala nyulu jungku wanka yurrngumba. Ninji nanda Krayis, jali manjijba Kudwanyi.” Nani barri jananganjayi Bidawanyi. Kamambarra barri yanybayi Kud yalungi wankalanyi. Karuyi yalunya, baku barri juju, janyulu manjijba walkurra mambuka. Janyulu jilajba nanda mambuka lalanbiji yalunya Jumuku. Baki jayalu nijarrijba nanda mambuka ‘Krayis’. Jingkijbayi Bidawanyi, nanda nganinyi Jisus, nyulu nanda mambuka Krayis, jali manjijba Kudwanyi. \p \v 17 Baki yanybayi Jisus nangangi Bidanyi, “Nanda jangkurr nganyi, nanda kunyba jangkurr. Sayimin Bida, ninji jandanyi nangangi Junkanyi. Mikukiyanyi yingkawanyi karu ninya nanankanyi jangkurranyi, ngala ngakinyi Buwakayu Kingkarri nyuli ninya karu nanankanyi jangkurranyi ngaki. Nyuli ninga karu ngaki, ngayu barri Krayis. \v 18 Ngayu karungka ninya. Nganyi niji Bida, nanda niji Krik yanyi barrinani ‘dungala’. Baki ninji barrinani nanda dungala. Janinji jungku ngiruka barrinani nanda ngiruka dungala. Janinji kuyu ngaki jangkurr, baki janinji marrimba ngaki jangkurr mardarda nganyinyina kurduluna yurrngumba barri. Janinji kuyu ngaki jangkurr, baki janinji milidimba yalunya ngakinkanyi jangkurranyi. Baki kajamukunyi jayalu durrijba ngaki jangkurr, ninjingangi ngiruka milidimbikanyi yalunya. Baki jayalu marda jungku ngiruka ngaki. Baki miku nyuliyi yangkalamba yalunya Sayidinwanyi. Miku nyuliyi yangkalamba yalunya ngakinbunanyi, jungkungangi jayalu ngiruka ngaki. Baki jalija yalungka janyba, baki janyulu mili wankamba yalunya Kudwanyi, yalu jungunkanyi nangandu kingkarri. Miku nyuliyi jarimba yalunya Yilyurri nanangini Sayidinwanyi, jungkungangi yalu ngiruka ngaki yurrngumba barri. \v 19 Ninji Bida, baki nanginmukunyi ngakinmukunyi kandimukunyi marda, janarri karu yalunya yingkamuku ngakinkanyi kunybanyi jangkurranyi. Yingkamuku jalija yalu kuyu nanda jangkurr, janarri karu yalunya nangangi Kudkanyi, janyulu lalanba yalunya. Ngala yingkamuku jalija yalu miku kuyu ngaki jangkurr, janarri karu yalunya nangangi Kudkanyi, miku janyulu lalanba yalunya, ngala janyulu janyba yalunya nanganbunanyi. Jaliyi narri manjamanjamba nanda balki yaji yalungi, baki janyulu najba yalunya Kudwanyi jungunkanyi kunybana yuwana. Jaliyi narri miku manjamanjamba yalungi balki yaji, baki yuwajiwa jayalu jungku balkina yuwana.” Nani barri yanybayi Jisus yalungi. \v 20 Baki jirrinybayi yalunya Jisuswanyi. Yanyba nyuli kudanyu yalungi, “Miku narriyi karu yalunya yingkamuku nanankanyi jangkurranyi ngaki, ngayu Krayis. Miku. Barriwa.” \s1 Yanybayi Jisus, Janybikanyi Nangka. \p \v 21 Nanamunanyi barri milidimbayi yalunya yurlurrmba jangkurranyi Jisuswanyi. Nyuli milidimba yalunya nanganginmuku kandimuku yurlurrmba jangkurranyi. Yanyba nyuli, “Ngayu karungka narrinya, jangayu barlba kula nanankurri Jirusalimyurri, baki jayalu yabimba kiji ngaki nanaba. Nanamukunyi mambukamukunyi baki malbumalbuwanyi jurjkanyi, baki milidimbawarrmukunyi yuwanyi, jayalu yabimba kiji ngaki nanaba. Janganjalu manjijba janybiji ngaka. Jangaka janyba, ngala baku barri kujarraka barndayka, jangayu mili wankijba barri.” \v 22 Nani barri nyuli milidimba yalunya. Ngala nanangini kandiwanyi Bidawanyi, nyuli kuyu Jisus danbiyurri, baki yanybayi Bida nangangi Jisuskanyi. Kudanyu yanyba nyuli nangangi, “Mikujiyi yanyba nanda jangkurr, yalu yabimbikanyi kiji nganyi, marda janybikanyi nganyingka. Mikujiyi yanyba nani barri, mambuka.” \v 23 Yangkalamba nangki Jisus mankanyi. Ningkijba nyuli Bida, baki yanybayi nangangi, “Barriwa barri. Barlbakiyi ngakinbunanyi. Miku nganinjiyi kurrkunba nani, yabimbikanyi nangangi yaji Kudkanyi. Nyuli yanyba nanda jangkurr ngaki Sayidin. Nyuli karu ninya Sayidinwanyi, ninji yanybiji nanda jangkurr ngaki. Miku nganyingkimi mankumanku yajinyi barrinani nangka mankumankuka Kud yajinyi. Ngala nganyingka mankumankuka barrinani nganinyi nangka mankumankuka yajinyi.” \p \v 24 Baki yanybayi Jisus yalungi kandimukuyngka, “Jaliyi narri nulijba jilaykanyi ngakindu, baki marda narringkimi miku lalanba narringka. Marda narrimi yurlwa narringinkanyi yajinyi. Mardakimi nanda narringi yaji miku jirrinyi narringi. Jaliyi narri jilajba ngakindu, baki yiningki kurdanbaja narrinya yingkawanyi. Yiningki janyulu kurdanba narrinya, milidimbangangi narri ngaki jangkurr. Barriwa. \v 25 Jaliyi narri kudanyu nulijba jungunkanyi wanka nayiba yajina yurrngumba, baki janarringka janyba. Ngala jaliyi narringka janyba, mikungangi narringkiyi yangkalamba ngakinbunanyi, ngala narri durrijbayi ngaki jangkurr kudanyu barri, jaliyi narringka janyba nanankardi, baki janarri mili jungku wankan yurrngumba barri. \v 26 Mankumanku narringka nganiyngkanyi jirdi kajanyi yajinyi. Mirnarrijba nyulu muwa nanganginkanyi yajinyi, ngala warriyaluku, mankumanku nangka nanganginkanyi yajinyi, ngala miku nangkimi mankumanku nangangi Kudkanyi. Nangangi yaji jirrinyi nangangi, ngala miku nyulu Kud jirrinyi nangangi. Jalija nangka janyba, baki miku janyulu mili wanka jungku. Mikuwali nanganginyi yajiwanyi mili wankamba nanda nganinyi. \v 27-28 Kudiya narri jala narri jungku nayiba ngakindu, janganarri najba janybikurri ngaka. Baki janganarri najba mili wankiykurri baku barri. Kudiya narringi miku narringkiyi janyba waluwa ngayuja wijba. Baku barri ngayu Buwanya Bukambijuyngka, jangayu jungku kingkarri nangandu ngakinyina Buwakayu, baki janyulu lalanba yalunya bukambiju, jala yalu kuyu ngaki jangkurr. Janyulu lalanba yalunya kudanyu barri. Jangana nyulu yarrijba walkurra mambuka barrinani nyulu. Marda nanganginmuku Yanjilmuku, jayalu ngakinmuku wakiwarrmuku marda. Baki baku barri janyulu karrinjarrijba yalunya bukambiju walu ngalindu nyalinyalimbikanyi yalunya. Nanamanji barri jangana nyulu yarrijba Kudwanyi, ngayu karunkanyi yalunginkanyi yajinyi. Jangayu yabimba balki yaji yalungi jali yalu jungku balki yurrngumba. Jangayu manjijba yalunya wayka Yilyurri. Ngala nanamuku jali yalu jungku kunyba, jangayu yabimba kunyba yaji yalungi. Jangayu manjijba yalunya kingkarri, jungunkanyi nangandu Kudnyina yurrngumba barri. Barriwa.” Nani barri yanybayi Jisus yalungi. Barriwa. \c 17 \s1 Yangkalamba Nangki Jisus. \p \v 1 Baku barri, 6 kambana baku, kirrijba yali dungalana, Jisus marda murrku nanganginmuku kandimuku, Bida marda buwakula Jayims baki Jun. Kirrijba yali juju kingkarri yundurrinybana dungalana yaluman. \v 2 Jali yalu jungku nanaba yundu, baki yangkalamba nangki Jisus. Wali nangangi bilirrbayi, barrinani kamba, jali nangka yangkalamba Jisus. Marda jumbala nangangi, bilirrbayi bunyala. \v 3 Baki yali najba Jisus, murrkuwanyi, marda yali najba kujarra mili karrinjankurri wilina nangandu. Buli malbuwuya wankalawuya jali bula jungku juju wabula kamambarra. Yingka wankala nyuli Musis, marda yingka wankala nyuli Yalayija. Badajba buli kingkarrinya. Yanyba yalungki malbuwuya baki Jisus. Barriwa. Nani barri yali najba yaji kandimukunyi. Najba yali Jisus marda malbuwuya yanybikurri yalungka. Barriwa. \v 4 Yanybayi Bida Jisuskanyi, “Mambuka. Yuku barri kunyba nurru nayiba naykanyi narrinya. Jangayu yabimba murrku ngarndu wanjirr, yingka nganyi, yingka nangangi Musiskanyi marda yingka nangangi Yalayijakanyi. Yabimba jangayu ngarndu narringi.” Ngala muningka yanybayi Bida nanda jangkurr. \p \v 5 Jala yanybayi Bida nani barri, baki walajbayi ngalu. Walajbayi ngalu waykalinya, baki bilirrbayi. Murumbayi yalunya ngaluwanyi. Baki yali manku jangkurr ngaluna kandimukunyi. Yanybayi Kud ngaluna, “Nayinda ngaki jandanyi, jala ngayu maruka muwa nangangi. Mankukiyi nangangi jangkurr.” Barriwa. \v 6 Jali yalu manku nanda jangkurr kandimukunyi, baki marrala yali. Kudanyu yali marrala, baki yirrba yali jambarri, wayka wali. \v 7 Ngala badajbayi Jisus yalundurri. Marrimbayi yalunya, baki yanybayi, “Walajbakiyi. Miku narriyi marrala.” \v 8 Baki walajba yali waykalinya, baki kujba yalungki lukuluku, ngala miku yaliyanyi najba nanankujarra wankalawuya. Mikuyaji bulangi nanaba, ngawamba karrinjayi Jisus yalundu. Barriwa. \v 9 Karrala yali wayka dungalananyi. Ngala yali karrala wayka, baki yanybayi Jisus yalungi. Jirrinyba nyuli yalunya, “Mikujiyi karu yalunya nanankanyi jali narri najba. Ngayu Buwanya Bukambijuyngka, jangaka janyba, ngala baku barri jangayu wankijba mili. Yuku barri nanamanji baku janarri karu yalunya nanankanyi jali najba nanaba dungalana. Yuku barri nanamanji baku, ngala jilijbawa yaji.” Barriwa. \p \v 10 Jali yalu karrala wayka, baki yilikajba yali Jisus kandimukunyi, “Nanamuku milidimbawarrmuku yuwanyi, wanyingkanyi yalili yanyba nayi barri, ‘Waluku janyulu wijba nanda wankalanyi Yalayija. Janyulu wijba waluku.’ Wanyingkanyi yali yanyba nani barri. Wanyingkanyi.” \v 11 Jananganja nyuli yalunya Jisuswanyi, “Yuku barri. Yanybayi Kud najana. Yanyba nyuli nayi ‘Waluku barri janyulu badajba. Janyulu badajba nanda barrinani Yalayija. Janyulu badajba karunki yalunya kunybanyi jangkurranyi, baki janyulu kunymamba bukamba yaji. Janyulu karu yalunya, marda yalimi ngindu muwa, yurlwangangi yalu nanankanyi yuwanyi Kudkanyi. Waluku barri janyulu badajba, baki baku barri badajbaja nanda yingka Buwanya Bukambijuyngka. Janyulu badajba bayngkani nangandu nananyina barrinani Yalayija. Barriwa.’ \v 12 Ngala ngayu karungka narrinya nanginkanyi jangkurranyi. Nanda nganinyi barrinani Yalayija, ngala nyuli badajba yalundurri, ngala yali yurlwa nangangingangi. Miku yaliyanyi kandimbangangi. Baki nani barri marda jayalu jungku ngaki, Buwanya Bukambijuyngka. Jayalu yurlwa ngaki. Jangananjalu ngirra. Jangananjalu daba.” Barriwa. \v 13 Baki yali jingkijba nangangi jangkurr kandimukunyi. Jingkijba yali, nyuli karu yalunya nangangi Junkanyi Ngurrunbawarrayngka. Nanda Jun, nyuli nanda barrinani Yalayija jali badajba. Barriwa. \s1 Jakajbayi Wuwarr Jukananyi Jisuswanyi. \p \v 14 Karrala yali kula wayka jambarri, Jisus marda kandimuku nangangi. Wijba yali yalundurri, yingkamukuyngkurri kandiyurri yalungi. Walkurra muramuku yali jungku nanaba yalundu kandimukunyina. Baki jilajbayi Jisus yalundurri. Jali nyulu wanbiya yalundu, baki jilajbayi nganinyi nangandurri Jisusyurri. Mururu nyuli wayka nangandu Jisusnyina. \v 15 Baki yanyba nyuli, “Mambuka. Ngayu ngajaka ninga, janinji ngindunki muwa ngakinkanyi jandaynkanyi. Warriyaluku ngaki jandanyi. Ngankijbayi wuwarr nangandu mankanyina. Balkimbaka kaburr wuwarrwanyi. Janybaka nanda kaburr wuwarrwanyi kudiyana jangurri, kudiyana wabudarri. \v 16 Ngayi ngajaka yalunya, nganyinmuku kandimuku. Ngayi ngajaka yalunya jakaji nanda wuwarr, ngala miku yaliyi jakajba. Miku yaliyi kunymamba ngaki jandanyi, miku.” \p \v 17 Yanybayi Jisus yalungi, muramukuyngka. “Bukambiju narri jala narri wanka jungku nanijba, miku narrimi kuyu ngaki jangkurr. Narri yurlwangka ngaki. Ngayu jungkuka narrindu yurrngumba. Ngayu milidimbaka kaja narrinya, ngala miku narrimi kuyu ngaki jangkurr. Wanyimbala janarri kuyu ngaki jangkurr. Wanyimbala.” Baki yanybayi Jisus nijanganjiyngkanyi, “Kuyukiyi nanda kaburr ngakindurri. Kuyukiyi.” \v 18 Kuyu nyuli nangangi jandanyi nangandurri Jisusyurri, baki nyuli jirrinyba nanda wuwarr. Jirrinybayi wuwarr walaji kaburrnanyi mankanyinanyi. Walajbayi nanda wuwarr kaburrnanyi, baki kunybijbayi nanda kaburr. \v 19 Kamu barri, barlba yali yalunbunanyi muramukunanyi. Barlbayi Jisus marda kandimuku. Jali yaluman jungku, baki yali ngajaka Jisus kandimukunyi, “Yuku ninji jakajbayi nanda wuwarr. Ngala wanyingkanyi miku nurriyi jakajba. Wanyingkanyi.” \v 20 Jananganjayi yalunya Jisuswanyi, “Narri kuyu ngaki jangkurr, ngala miku narrimi kudanyu kuyu ngaki jangkurr. Jalimi kudanyu narri kuyuyi ngaki jangkurr, baki yuku janarri jakajba wuwarr barrinani ngayu. Ngayu karungka narrinya nanginkanyi jangkurranyi. Jaliyi narri kuyu ngaki jangkurr, jaliyi narri jingkijba ngaki jangkurr, nanda duja jangkurr ngaki, baki yuku janarri yabimba ngiruka yaji. Ngiruka yaji janarri yabimba marda, jaliyi narri jingkijba ngaki jangkurr duja barri. Yuku janarri yanyba nanankanyi dungalanyi, ‘Dungala. Barlbakiyi nanamunanyi yajinanyi. Jungkukiyi nanaba yingkana yajina.’ Jaliyi narri yanybaka nani dungalanyi, baki janyulu barlba. Janyulu jungku yingkana yajina. Yuku janarri yabimba bukamba yaji, jaliyi narri kudanyu kuyu ngaki jangkurr. \s1 Mili Barri Yanybayi Jisus Janybikanyi Nangka. \p \v 22 Baki mili yali barlba nanamunanyi yajinanyi, Jisus marda nanganginmuku kandimuku. Jilajba yali kula. Jali yali wanbiya nananyina walkurranyina yajina Kalili, baki yanybayi Jisus yalungi, “Jawudawanyi, janganjalu wudumba Buwanya Bukambijuyngka. \v 23 Janganjalu marrimba baki janganjalu kurdanba. Jangaka janyba, ngala baku barri jangayu wankijba mili. Kujarraka barndayka jangayu mili wankijba. Barriwa.” Jali yalu manku nangangi jangkurr Jisuskanyi, baki yali ngindu muwa kandimuku. Kudanyu yali ngindu muwa nangangi. Barriwa. \s1 Waykanyi Jurj Mambuka Dungalanyi. \p \v 24 Mili yali barlba kula Kabirnayumyurri, baki wanbiya yali barrawuyabarrawuyana. Ngankijbayi Jisus kalawuyngkurru barrawuna, ngala yuwajiwa karrinjayi Bida danbina. Yalu jalili yalu wudumba dungala yalunbunanyi walkurrayngka jurjkanyi, yali jilajba nangandurri Bidayurri. Ngajaka yali Bida, “Nganyinyi milidimbawarranyi nyulu kuna wajbangka yalunya dungalanyi walkurrayngka jurjkanyi. Nyulu kuna wajbangka yalunya dungalanyi jurjkanyi.” \v 25 Jananganjayi yalunya Bidawanyi, “Yi. Nyulili wajba dungalanyi walkurrayngka jurjkanyi.” Barriwa. \p Baki ngankijbayi Bida barrawuna jali jungku Jisus nanaba. Baki waluwa nyuluwarri yanybayi Jisus nangangi, Sayimin Bida, “Wanyingkanyi ninji yanyba. Wanyingkanyi. Wanjangini mardakimi wajba walkurra Kubamin mambuka dungalanyi. Nanganginmukunyi jandanyimukunyi kuna. Nanamukunyi ngurranyimukunyi kuna jalili yalu jungku nanaba nanganginyina yajina. Wanyingkanyi ninji yanyba.” \v 26 Jananganjayi Bidawanyi, “Nanamukunyi ngurranyimukunyi jalili yalu jungku nanaba nanganginyina yajina, marda yalimi wajba nanda Kubamin mambuka dungalanyi. Ngala miku nanganginyi jandanyimukunyi, miku yaliyi wajba dungalanyi.” Barriwa. Baki yanybayi Jisus nangangi Bidanyi, “Yanyba ninji duja jangkurr. Mardakimi miku jandanyimukunyi wajba Kabamin mambuka dungalanyi. Yuku yalu muningka jungku. Miku yaliyi wajba nanda mambuka. Barriwa. Ngala ngayu nangangi jandanyi Kudkanyi baki marda ngayimi miku wajba yalunya mambukamuku jurjkanyi dungalanyi. Nanda jurj, nanda nangangi yaji ngakinkanyi Buwakaya Kingkarri. Nanankardi barri marda ngayu muningka jungku, miku waykanyi dungalanyi. \v 27 Ngala yalu mambukamuku jurjkanyi, yiningki jayalu kijiwijba, jaliyi miku nungkala wajba yalunya dungalanyi. Jilajbakiyi wayka kanjarri, baki wajarrijbakiyi kakunyi. Nanda lirrka kaku jalija ninji wakaramba, dalamba ninji nangangi janyi. Nanaba janyina janinji wakaramba yingamali dungala. Dulabakiyi nanda dungala kakunanyi janyinanyi. Wajbakiyi yalunya nanankanyi dungalanyi. Nani janinji wajba yalunya dungalanyi jala yalu nulijba niyangi waykanyi yalunya dungalanyi. Barriwa.” \c 18 \s1 Wanyi Jungkuja Walkurra Mambuka. \p \v 1 Nanamanji barri badajba yali nangandurri Jisusyurri nanganginmuku kandimuku. Badajba yali nangandurri, baki yilikajba yali, “Nimbala Kud, nimbala walkurrawuya mambukawuya nanankanyi yajinyi kingkarri. Ngala wanyi janyulu jungku walkurra mambuka bayngkani nimbalandu. Wanyi barri.” \v 2 Ngala wudumbayi juka Jisuswanyi. Karrinjarrijba nyuli nanda juka burrandi yalundu. \v 3-5 Baki yanybayi Jisus yalungi kandimukuyngka, “Najba janarri nayinda juka. Narri nulijbangka jungunkanyi walkurra mambuka, ngala marda narringkimi yangkalamba kurdulu, marda narrimi jungku bayakarda barrinani nayinda juka. Miku nyulu walkurra mambuka, ngala muningka nyulu bayakarda. Jaliyi narringka miku yangkalamba kurdulu, jaliyi narri miku jungku bayakarda barrinani nayinda juka, baki miku janyulu lalanba narrinya Kudwanyi. Marda narrimi lalanba yalunya nanamuku jala yalu miku walkurra mambuka, ngala muningka bayakarda jungku. Marda narrimi lalanba nanamuku jala yalu bayakarda barrinani nayinda juka. Jala narri lalanbaka nanda bayakarda, baki nanda barrinani jala nganarri lalanba. Nanda barrinani jala nganarri lalanbaka, marukangangi ngayu muwa yalungi bayakardanyi. Maruka ngayu yalungi jala narri lalanba yalunya. Jala nganarri lalanbaka, baki nanda barrinani jala narri lalanbaka Kud, manjijbangangi ngani Kudwanyi narrindu. Nanda jala lalanbaka yalunya bayakardamuku, janyulu nyulu walkurra nganinyi bayngkani ngalindu. \s1 Yabimbikanyi Balki Yaji. \p \v 6 Yalu kuyungka ngaki jangkurr bayamukunyi. Yalu yabimbaka kunyba yaji ngaki. Jaliyi yingkawanyi nyulu milidimbaka bayamuku yalu yabimbikanyi balki yaji, baki nanda balkimirra. Nanda balkimirra jaliyi yingkawanyi nyulu milidimbaka bayamuku, yalu yabimbikanyi balki yaji. Dabaja nanda nganinyi kudanyu barri Kudwanyi. Jaliyi nyulu yabimba balki yaji nani barri, baki marda nangkimi janyba. Jaliyanyi nangka janyba wabula, baki miku nyuliyanyi yabimba bayamuku, yalu yabimbikanyi balki yaji. Jaliyanyi nangka janyba wabula, baki miku nyuliyanyi yabimba nanda balki yaji nani barri, baki miku nyuliyanyi daba nanda nganinyi Kudwanyi. \v 7 Marda narringkimi miku yangkalamba nanganbunanyi Kudnanyi. Kudiya jayalungka yangkalamba nanganbunanyi, baki nanda balki. Baki kudiyawanyi jayalu balanja narrinya. Jayalu nulijba narringi, narringka yangkalambikanyi nanganbunanyi Kudnanyi. Najbawa narringkiyi. Jaliyi narri munyajba yingka, nyulu yangkalambikurri narrinya nanganbunanyi Kudnanyi, baki nanda balki. Ngala nanda jala balanjaka narrinya, jala nulijbangka narringi, narringka yangkalambikanyi nanganbunanyi, nanda jala balanjaka narrinya nani, baki nyulu jungkuka balki. Nyulu barri balkimirra. Janyulu mankuwa nangangi balki yaji Kudwanyi. \p \v 8 Ninji yabimbaka yaji marniyudinyi. Jaliyi nganyingka mankumanku yabimbikanyi balki yaji nganyinjudinyi marniyudinyi, baki nanda balki. Jaliyi nganyingka mankumanku yabimbikanyi nanda balki yaji, jaliyi ninji yabimba nanda balki yaji, baki miku ninjiyi jilajba kingkarri nangandurri Kudyurri, ngala janinji jilajba wayka jangurri Yilyurri. Ninji jilajbangka nukamina. Jaliyi nganyingka mankumanku jilaykanyi nukamina, ninji yabimbikanyi balki yaji, baki nanda balki. Jaliyi nganyingka mankumanku jilaykanyi baki yabimbikanyi nanda balki yaji, jaliyi ninji jilajba baki yabimba nanda yaji, baki miku ninjiyi jilajba kingkarri nangandurri Kudyurri, ngala janinji jilajba wayka jangurri Yilyurri. Marda nganyingkimi kurrkunba yabimbikurri nanda balki yaji marniyudinyi, marda nganyingkimi kurrkunba jilaykurri nukamina yabimbiji nanda balki yaji, baki janinji jilajba kingkarri nangandurri Kudyurri. Barriwa. \v 9 Ninji najbangka yaji yamiyudinyi. Jaliyi ninji najba yaji, baki nanankardi nganyingka mankumanku yabimbikanyi balki yaji, barrinani jala ninji najba yingka jibarri, baki nganyingka mankumanku kulukankanyi nangandu. Jaliyi nganyingka mankumanku nanankanyi balkinyi yajinyi nani barri, jaliyi ninji yabimba nanda balki yaji, baki nanda balki. Jaliyi nganyingka mankumanku nanankanyi jali ninji najba, baki ninji yabimba nanda balki yaji, baki miku janinji jilajba kingkarri nangandurri Kudyurri, ngala janinji jilajba wayka jangurri Yilyurri. Marda nganyingkimi kurrkunba yabimbikurri nanda balki yaji jali ninji najba, baki janinji jilajba kingkarri nangandurri Kudyurri. Barriwa. \s1 Yingamali Jib Yakika. \p \v 10-11 Nanamuku bayayawamuku, marda narrimi miku yurlwa yalungi, ngala marda narrimi kudanyu maruka muwa yalungi. Marda narrimi lalanba yalunya. Ngaki Buwakanya jala jungkuka kingkarri lalijina, kajamuku nanganginmuku Yanjilmuku, jala yalu waki nangangi. Yalunjalu lalanbaka bayayawamuku bayamuku Yanjilmukunyi. Yalunjalu lalanbaka yurrngumba barri, baki marda narrimi lalanba yalunya marda. \v 12 Mankumanku narringka nanginkanyi jangkurranyi, jalija ngayu muningka yanyba narringi. Yingka nganinyi, nyulu lalanbawarr jibkanyi. Kajamuku nangangi jibmuku, wirdikudukudu, 100 barri. Yingamali nangangi jib, jilajbayi nyubana, baki yakika nyuli. Mikuwali wijba nganinyiyurri. Baki nginduyi muwa nanda lalanbawarr nangangi. Yingkijba nyuli nanganginmuku yingkamuku jibmuku barrikina, ngala nyuli kujba nanankanyi yingamaliyngka jali yakika munjimunji. \v 13 Kudanyu nyuli kujba nanankanyi jibkanyi, baki wakara. Wakaramba nyuli, baki mirnarrijba nyuli muwa. Yingkamuku nanganginmuku jibmuku mardarda yali jungku barrikina, baki mirnarrijba nyuli muwa yalungi. Ngala kudanyu barri nyuli mirnarrijba muwa jali nyulu wakaramba nanda yingka jali yakika. \v 14 Nanamuku bayayawamuku, yalu barrinani jibmuku. Baki Kud nyulu barrinani nanda lalanbawarr jibkanyi. Jaliyi yingamali yalungi bayayawamukuyngka, jaliyi nangka yangkalamba nanganbunanyi Kudnanyi, baki nyulu nginduka muwa Kud nanankanyi. Kudanyu nyulu nginduka muwa nanankanyi. Ngala jaliyi mili nangka yangkalamba nangandurri Kudyurri, baki mirnarrijbangka muwa Kud nangangi. Mirnarrijbangka nyulu muwa yalungi jala yalu durrijba nangangi yuwa yurrngumba, ngala kudanyu barri nyulu mirnarrijbangka muwa yalungi, jala yalu mili wijba nangandurri. \s1 Jala Yabimbaka Balki Yaji Kandiwanyi. \p \v 15 Jaliyi yingkawanyi nyulu yabimbaka balki yaji nganyi, nganyinyi kandiwanyi, baki marda ninjimi miku karu yalunya yingkamuku nanankanyi balkinyi yajinyi jali nyulu yabimba nganyi. Ngala marda ninjimi jilajba nangandurri jali yabimba balki yaji nganyi. Marda ninjimi jilajba nangandurri, baki kardarda yanyba nangangi nanankanyi yajinyi jali nyulu yabimba nganyi. Yiningki janyulu ngindu muwa nanankanyi balkinyi yajinyi. Jaliyi nyulu ngindu muwa, baki janinji manjamanjamba nanda balki yaji, jali nyulu yabimba nganyi, baki janimbala mili jungku kandiyarra. \v 16 Ngala jaliyi nyulu miku ngindu muwa nanankanyi balkinyi yajinyi, baki marda ninjimi mili wijba nangandurri bayngkani barri. Marda ninjimi kuyu yiningki yingamali, yiningki kujarra nganinyiwuya nganyindu, baki mili janinji yanyba nangangi nanganginkanyi balkinyi yajinyi. Nayi barri yanybaka naja Kudkanyi, ‘Jala ninji yanyba yingkanyi nanankanyi balkinyi yajinyi jali nyulu yabimba, baki mardakimi yiningki kujarra, yiningki murrku jungku nganyindu mankunki nimbalangi jangkurr. Jayalu manku nimbalangi jangkurr, baki jayalu jingkijba wanyi jangkurr dujanya.” Nani yanybaka jangkurr najana Kudkanyi, baki nanankardi barri marda ninjimi kuyu bulanya nganyindu, jala ninji mili yanyba nanankanyi jali yabimba balki yaji nganyi. \v 17 Ngala jaliyi nyulu yurlwa bulanginkanyi jangkurranyi marda, baki marda ninjimi karu yalunya, jala yalu malumba jungku jurjina, jala kuyu nangangi jangkurr Kudkanyi. Marda ninjimi karu yalunya nanankanyi balkinyi yajinyi jali nyulu yabimba nganyi. Baki jaliyi nyulu yurlwa yalungi marda bukambijuyngka, baki marda yalimi yanyba nangangi, miku nyuliyi mili jilajba jurjyurri. Miku nyuliyi mili jungku yalundu. Barriwa. \p \v 18 Kudanyu ngayu karungka narrinya, jaliyi narri manjamanjamba balki yaji yalungi, baki Kudwanyi janyulu najba yalunya jungunkanyi kunybana yuwana. Ngala jaliyi narri miku manjamanjamba yalungi balki yaji, baki yuwajiwa jayalu jungku balkina yuwana. \v 19 Baki mili jangkurranyi ngayu karungka narrinya. Jaliyi yiningki kujarra, yiningki murrku narringi, jaliyi yalu yanyba mududu nangangi Kudkanyi nanankanyi yajinyi, jaliyi yalu ngajaka Kud nanankanyi yajinyi, baki ngakinyi Buwakayu Kingkarri janyulu yabimba nanda jala yalu ngajaka. \v 20 Jala yiningki kujarra, yiningki murrku malumba yalu jungku, jaliyi yalu ngakinmuku kandimuku, jaliyi yalu kuyu ngaki jangkurr, baki jangayu ngayu jungku yalundu marda. Ngaki ngarndu janyulu jungku yalundu kandimbiji yalunyaja. Barriwa.” \s1 Wakiwarr, Jardibirri Nyuli Muwa. \p \v 21 Baki jilajbayi Bida nangandurri Jisusyurri, baki ngajaka nyuli, “Mambuka, jala yingkawanyi kandiwanyi nyulu yabimbaka balki yaji ngaki, baki marda ngayimi manjamanjamba nanda balki yaji nangangi. Ngala jalili nyulu yabimbaka balki yaji ngaki yurrngumba barri, baki yankana marda ngayimi manjamanjamba nangangi balki yaji. Kujarraka baki kujarraka baki kujarraka barndayka kuna. Wanyi ninji yanyba.” \v 22 Jananganjayi Bida Jisuswanyi, “Miku ngawamba kujarraka baki kujarraka baki kujarraka barndayka, ngala marda ninjimi yurrngumba manjamanjamba nanda balki yaji, jalili nyulu yabimba nganyi. Marda nganyingkimi miku kurrkunba manjamanjambikanyi nangangi balki yaji yurrngumba. \p \v 23 Muningka jangayu karu narrinya nanginkanyi jangkurranyi. Nanda walkurra mambuka, kaja nanganginmuku wakiwarrmuku. Kudiya yali jilajba nangandurri mambukarri, wudumbiji dungala nanganbunanyi. Jayalu wiykunumba nanda dungala nangandurri baku. Badajbaja yingkana yakarlina, baki yingkana yakarlina baki yingkana yakarlina, ngala miku yaliyanyi wiykunumba nanda dungala nangandurri mambukarri. \v 24 Kuyu yali yingka wakiwarr nangandurri mambukarri. Wabula, nanangini wakiwarranyi, nyuli wudumba kaja dungala nanganbunanyi, wirdikudukudu dungala, barrinani 1,000,000 dula, \v 25 ngala mikuyaji kajanyi dungalanyi nangandu wiykunumbikanyi mambukarri. Nanankardi barri nanda mambuka nyuli kijiwijba nanankanyi nganiyngkanyi. Jirrinyba nyuli yingka wudumbiji nanda wakiwarr, marda nangangi maninganja, marda jandanyimuku. Janyulu wudumba yalunya, baki wajbaja yingka nganinyi dungalanyi, barrinani waykanyi yingka bulukinyi dungalanyi. Nani barri nanganginyi mambukawanyi janyulu wudumba nanda dungala, jala miku nyuliyi wiykunumba wakiwarranyi. Nani barri nyuli jirrnyba yingka wudumbiji nanda wakiwarr. \v 26 Jali manku nanda jangkurr wakiwarranyi, baki jilajba nyuli nangandurri mambukarri. Mururu nyuli wayka nangandu, baki ngajaka nyuli, ‘Yukumbakiyi mili nayiba ngaki, baki janinga wajba bukamba nanankanyi dungalanyi. Ngindu ngayu muwa nganyi, mikungangi ningiyanyi wajba wabula nanankanyi dungalanyi. Jaliyi ninji yukumba bijal mili, baki janinga wajba dungalanyi.’ Barriwa. Nani nyuli yanyba nanganginkanyi mambukanyi. \v 27 Baki nanda mambuka, nyuli ngindu muwa nanankanyi nganiyngkanyi baki yangkalamba nangki kulaji. Yuku barri. Miku nyuliyi wiykunumba nangandurri nanda dungala. Yuku barri, nyulu kiliyi nanda kaja dungala nangandu. \p \v 28 Ngala nanda wakiwarr, nyuli barlba mambukananyi, baki wijba nyuli nanganginkurri barndarri. Ngala nyuli jilajba, baki najba nyuli yingka wakiwarr, jali wabula wudumba bijal dungala nanganbunanyi, baki jilijbawa wiykunumbaja nanda dungala. Najba nyuli nanda yingka wakiwarr, baki kijiwijba nyuli nangangi. Marrimba nyuli nanda dujana ngurlkumbayi duka. Kaya nyuli nangangi, ‘Wiykunumbakiyi nanda dungala jali ninga wajba. Barriwa wiykunumbakiyi yinarramba.’ \v 29 Ngala nanda yingka wakiwarr, nyuli yirrba jambarri, baki kudanyu nyuli yilikajba, ‘Yukumbakiyi bijal mili, baki jangayu wiykunumba bukamba dungala.’ \v 30 Ngala miku nyuliyanyi ngindu muwa, nanda waluwinyi wakiwarr. Jardibirri nyuli muwa. Karu nyuli yilarrmuku nanankanyi yingkanyi wakiwarrayngka, baki yali wudumba nanda yingka, baki janybayi brisinyurri. Nanaba janyulu jungku yurrngumba nanankurri jalija nyulu wiykunumba bukamba dungala nangandurri. \p \v 31 Ngala yingkamuku wakiwarrmuku, yali jingkijba nanda yaji. Yali najba nanda wakiwarr jilaykurri brisinyurri, baki ngindu yali muwa nangangi. Kudanyu yali ngindu muwa nangangi, baki jilajba yali nangandurri mambukarri. Karu yali mambuka nanankanyi wakiwarrayngka, manjijbayi brisinyurri nanangini waluwinyiwanyi wakiwarranyi. \v 32 Baki kijiwijbayi nanda mambuka nangangi. Manjijba nyuli yingka wudumbiji nanda waluwinyi wakiwarr. Badajba nyuli mambukarri, baki yanybayi mambuka nangangi, ‘Ninji balkimirra. Miku ngayiyanyi yabimba kiji nganyi, ngala ngayi ngindu muwa nganyi. Manjamanjamba ngayi nanda kaja dungala jali ninji wudumba ngakinbunanyi. Manjamanjamba ngayi nanda dungala jali nganinji ngajaka. \v 33 Ngala wanyingkanyi miku ninjiyanyi ngindu muwa nanankanyi, jali nyulu wudumba bijal dungala nganyinbunanyi. Wanyingkanyi ninji yabimba kiji nangangi.’ \v 34 Baki nanda mambuka, nyuli ngarrangarra muwa nanankanyi balkinyi wakiwarrayngka. Kudanyu nyuli ngarrangarra muwa nangangi. Manjijba nyuli nanda brisinyurri, baki nanaba nyuli jungku yurrngumba nanankurri jalija nyulu wiykunumba bukamba nanda kaja dungala nangandurri mambukarri.” Barriwa. \p \v 35 Baki yanybayi Jisus yalungi, “Ngaki Buwakanya Kingkarri, nyulu lalanbawarr. Ngala jaliyi narri jungku barrinani nanda balki wakiwarr, jaliyi narri miku manjamanjamba yingkanyi nangangi balki yaji, baki miku nyuliyi manjamanjamba narringi balki yaji ngakinyi Buwakayu. Ngala jaliyi narri manjamanjamba yingkanyi nangangi balki yaji, baki janyulu marda manjamanjamba narringi balki yaji. Barriwa.” \c 19 \s1 Milidimbayi Jisuswanyi Miku Manjiykanyi Jibarri. \p \v 1 Jali bukamba yanyba Jisus nani yalungi, baki yali barlba nanamunanyi yajinanyi Kalilinanyi, Jisus marda nanganginmuku kandimuku. Jilajba yali kula yingkayurri yajiyurri, niji Judiya. Birlbidamba yali bundal niji Jurdan, baki jilajba yali kula Judiyayurri. \v 2 Kajamuku yali jilajba nangandu Jisusnyina, ngala nyuli jilajba. Kunymamba nyuli nanamuku jali yalu lunji. Kunymamba nyuli yalunya jali yalu jilajba nangandurri. \p \v 3 Baki jawuda Barasimuku yali jilajba nangandurri. Balanja yali Jisus. Ngajaka yali Jisus Barasimukunyi, “Jaliyi nyulu yingkijba nangangi maninganja nganinyiwanyi, jaliyi muningka nyulu manjijba nanda jibarri nanganbunanyi, miku nyulu mili nangangi maninganja, baki jungkuka kuna nyulu kunybana yuwana. Wanyi ninji yanyba.” Nani barri yali ngajaka Jisus balanjanki. \v 4 Jananganja yalunyi Jisuswanyi, “Miku kuna narrimi jingkijba nanda jangkurr najana Kudkanyi. Nayi barri yanybaka nanda jangkurr, ‘Juju wabula kamambarra, jala mikuyaji yajinyi, baki yabimbayi bukamba yaji Kudwanyi. Yabimba nyuli nganinyi marda jibarri. \v 5 Baki yanybayi Kud, “Mardakimi nganinyiwanyi yingijba bulanya nijanganjinyi marda ngardanganja. Marda nyulimi maninganja wudumba, baki jabula malumba jungku yurrngumba. Maykarra bula. Waluku bula kujarra, ngala bayngkani barri bula maykarra, barrinani yingamali.’” \v 6 Maykarra bula jungkuka malumba barrinani yingamali. Yanybaka Kud, ‘Jala nanankujarra maykarra jungkuka barrinani yingamali, baki mardakimi yingkawanyi miku nyalimba bulanya. Mardakimi miku nyalimba bulanya yingkawanyi.’ Nani barri yanybayi Kud, baki nanankardi marda nyulimi miku manjijba nangangi maninganja nganinyiwanyi.” Barriwa. Nani barri jananganjayi yalunya Jisuswanyi. \p \v 7 Ngala mili barri yali ngajaka Jisus, “Ngala wanyingkanyi Musiswanyi wajbayi ngambalanya yinini yuwanyi maykarrayngka. Nanda nangangi yuwa yanybaka, ‘Yuku nyulu wajba nangangi maninganja najanyi nganinyiwanyi. Yuku nyulu wajba najanyi jala yanybaka, miku nanda jibarri mili nangangi maninganja. Yuku nyulu wajba jibarri nanankanyi najanyi, baki muningka manjijba nanda jibarri nanganbunanyi.’ Wanyingkanyi wajbayi ngambalanya nanankanyi yinini yuwanyi Musiswanyi.” \v 8 Jananganjayi yalunya Jisuswanyi, “Nani barri yanybayi Musis, jingkijbangangi nyuli narrinya, narri jardibirri kurdulu nangangi Kudkanyi. Miku narriyi kuyu nangangi jangkurr, jala nyulu milidimba narrinya Kudwanyi. Ngala jalannga barri jali yabimba nganinyi baki jibarri Kudwanyi, baki miku nyuliyanyi yanyba nani barri, manjiykanyi maninganja nanganbunanyi najayudi. Miku nyuliyanyi yanyba nani jalannga barri. \v 9 Ngayu karungka narrinya, jaliyi muningka nyulu manjijba nangangi maninganja nanganbunanyi nganinyiwanyi, jaliyi muningka manjijba nanganbunanyi, ngala miku nyuliyanyi kuluka yingkana nganinyina nanda jibarri, baki nanda balki. Nyulu jungkuka balkina yuwana Kudkanyi nanda nganinyi. Baki jaliyi nyulu kuyu yingka jibarri nanganginkanyi maninganjanyi, baki nanda balki. Nyulu jungkuka balkina yuwana Kudkanyi, yuwajiwangangi nanda waluwinyi jibarri nangangi maninganja. Nani ngayu karungka narrinya manjiykanyi nanda nganyi maninganja. Barriwa.” \p \v 10 Kamu barri yanybayi kandimuku Jisuskanyi nangangi, “Nanda yuwa jala ninji yanybayi bulangi maykarrayngka, nanda jardibirri yuwa ngambala durriykanyi. Jaliyi nyulu balki jibarri ngala miku nyuliyanyi kuluka yingkana nganinyina, baki miku nyuliyi manjijba nanganbunanyi nawinganjawanyi. Marda ngambalimi miku jamalu jibarri. Marda ngambalimi jungku nyubana.” \v 11 Jananganjayi yalunya Jisuswanyi, “Nanda jangkurr maykarrayngka, yi, nanda jardibirri jangkurr durriykanyi, ngala miku ngayiyanyi yanyba nanda jangkurr bukambijuyngka yalungi. Ngala kudiyawanyi jayalu durrijba nanda jangkurr, jayalu mirnarrijba muwa nanankanyi jangkurranyi, miku muningka manjiykanyi nanda maninganja nangangi. Ngayi yanyba nanda jangkurr yalungi, jalija durrijba nanda jangkurr ngaki. \v 12 Ngala jawudamukunyi, miku yaliyi jamalu nanda jibarri. Yingkamukunyi, miku yaliyi jamalu nanda jibarri, mikungangi yaliyi yabimba jibarri ngawukuku. Nanankardi barri miku yaliyala jamalu nanda jibarri. Ngala yingkamuku barri, miku yalimi nulijba jibarrinyi, jungkungangi yalu barrinani buluki, jali yalunya karlba nganinyiwanyi. Nanankardi barri miku yaliyala jamalu nanda jibarri. Ngala yingkamukunyi barri, miku jayalu jamalu nanda jibarri, nulijbangangi yalu wakinkanyi nangangi Kudkanyi yurrngumba barri. Mankumanku yalungka, ‘Jaliyi ngayu jamalu nanda jibarri, baki baku barri janungkala jungku jirdi kajanyi bayamukuyngka. Jaliyi ngayuman jungku, baki yuku ngayu jilalajba yingkarri yajiyurri baki yingkarri yajiyurri karunki yalunya nangangi Kudkanyi. Ngala jaliyi ngayu jungku jirdi maninganjanyi baki bayamukuyngka, baki marda ngayimi wambu jungku lalanbijina yalunya bayamuku baki maninganja.” Nanankardi barri miku yaliyala jamalu nanda jibarri, ngala yali waki nangangi Kudkanyi. Yi, jardibirri nayinda jangkurr, ngala kudiyawanyi jayalu durrijba nayinda jangkurr, jayalu jungku nani barri.” Barriwa. \s1 Yanybayi Jisus Mududu Kudkanyi Bayamukuyngka. \p \v 13 Baku barri, kudiyawanyi yali kuyu bayamuku nangandurri Jisusyurri. Kaja bayamuku yali kuyu nangandurri. Nulijba yali nangangi, nangka yarriykanyi marni yalundu, nyulu yanybikanyi mududu nangangi Kudkanyi yalungi. Baki janyulu lalanba yalunya Kudwanyi, janyulu yabimba kunyba yaji yalungi. Ngala nanganginmuku kandimuku Jisuskanyi, yali ngirrwa yalungi. Kudanyu yali ngirrwa yalungi, jali kuyu bayamuku nangandurri. \v 14 Ngala yanybayi Jisus yalungi nanganginmukuyngka kandimukuyngka, “Janarri munyajba bayamuku jilaykanyi ngakindurri. Marda narrimi miku kurrkunba yalunya. Nanginmukunyi bayamukunyi, ngana yalu jingkijbangka, miku ngayimi jujambawarr. Yalu kuyungka ngaki jangkurr, baki nanankardi nyulu lalanbaka yalunya Kudwanyi. Jaliyi nganinyiwanyi jingkijba ngana barrinani nanginmukunyi bayamukunyi ngana yalu jingkijbangka, baki janyulu marda lalanba nanda Kudwanyi, barrinani nyulu lalanbaka nanginmuku bayamuku. Nanankardi barri janarri munyajba bayamuku jilaykanyi ngakindurri.” Barriwa. \v 15 Baki yarrijba nangki Jisus marni yalundu bayamukunyina. Yanyba nyuli mududu nangangi Kudkanyi yalungi. Ngajaka nyuli Kud, nyulu lalanbiji yalunya. Nani nyuli yabimba yalungi, baki barriwa nyuli barlba. Mili nyuli jilajba kula barri. \s1 Yanybayi Jisus Nganiyngkanyi Jirdi Kajanyi Yajinyi. \p \v 16 Baku barri badajbayi nganinyi nangandurri Jisusyurri, baki yanyba nyuli nangangi, “Milidimbawarr. Wanyi kunyba yaji jangayu yabimba, baki janyulu wankamba ngana Kudwanyi, ngayu jungunkanyi mili wanka nangandu yurrngumba barri. Wanyi kunyba yaji jangayu yabimba.” \v 17 Jananganjayi nanda nganinyi Jisuswanyi, “Wanyingkanyi nganinji ngajaka kunybanyi yajinyi. Ngawamba Kud, nyulu kunyba. Yingkamuku miku yalimi kunyba. Jaliyi ninji nulijba jungunkanyi wanka yurrngumba barri, baki marda ninjimi durrijba nanda yuwa nangangi Kudkanyi yurrngumba barri.” \v 18 Mili barri ngajakayi Jisus nganinyiwanyi, “Wanyi barri nanda yuwa nangangi Kudkanyi jala marda ngayimi durrijba yurrngumba barri. Wanyi barri yuwa.” Baki jananganjayi Jisuswanyi, “Ninji jingkijbangka nanda yuwa nangangi Kudkanyi, jali nyulu jirrinyba narrinya bukambiju. Nayinda nanda yuwa nangangi Kudkanyi. Mikujiyi kurdanba nganinyi. Mikujiyi kuluka yingkana jibarrina jala miku nganyi maninganja. Mikujiyi maninjakujba yaji. Mikujiyi jujamba yaji yalungi yingkamukuyngka. \v 19 Marda ninjimi maruka muwa yalungi yingkamukuyngka barrinani nganyingka maruka muwa. Kuyukiyi bulangi jangkurr, nganyingkanyi nijanganjiykanyi baki yarrijiyngkanyi. Nani barri nanda yuwa jala marda ninjimi durrijba.” \v 20 Yanybayi nganinyi Jisuskanyi, “Ngayangayijba ngayu nanankanyi yuwanyi yurrngumba barri. Yurrngumba ngayu ngayangayijba bukamba nanankanyi yuwanyi. Wanyi yingka yaji marda ngayimi yabimba, ngayu jungunkanyi wanka nangandu Kudnyina.” \p \v 21 Baki jananganjayi Jisuswanyi, “Jaliyi ninji nulijba jungunkanyi kunyba nangangi Kudkanyi yurrngumba barri, jaliyi ninji nulijba jungunkanyi nani barri, baki marda ninjimi yabimba nayi barri. Barlbakiyi, baki wajbakiyi yingkamuku bukamba nganyingkanyi yajinyi dungalanyi. Janinji wudumba kaja dungala nganyingkanyi yajinyi. Wajbakiyi yalunya nanankanyi dungalanyi, nanamuku jala yalu jungku mikuyaji dungalanyi. Wajbakiyi yalunya nanankanyi kajanyi dungalanyi. Baki barriwa, baki wijbakiyi ngakindurri. Jilalajbakiyi ngakindu yurrngumba barri. Baki yuku barri janyulu mirnarrijba Kud muwa nganyi, janyulu mili wankamba ninya.” Barriwa. \v 22 Jali nyulu manku nanda jangkurr nangangi Jisuskanyi nganinyiwanyi, baki barlba nyuli. Baki ngindu nyuli muwa nanankanyi jangkurranyi. Ngindu nyuli muwa, jungkungangi nyuli kajayudi yajiyudi marda dungalayudi. Barlba nyuli nanganbunanyi Jisusnanyi, ngala miku nyuliyala yabimba nanda jali karu Jisuswanyi. \p \v 23 Baki yanybayi Jisus nanganginkanyi kandimukuyngka, “Warriyaluku barri, jala nyulu kajayudi yajiyudi baki dungalayudi. Jardibirri nyulu jungunkanyi kandi nangangi Kudkanyi, nyulu lalanbikanyi Kudwanyi. Jardibirri nyulu jungunkanyi kandi nangangi Kudkanyi jala nyulu kajayudi yajiyudi. \v 24 Mili ngayu karungka narrinya. Jala nganinyi jirdi kajanyi yajinyi, jala nyulu nulijba jungunkanyi kandi nangangi Kudkanyi, baki nanda jardibirri. Jalimi nanda kamil ngankijba kalawunyi yamina nidilina, baki nanda jardibirri. Mikuwali ngankijba. Ngala jala nganinyi jirdi kajanyi yajinyi, jala nyulu kuyu jangkurr nangangi Kudkanyi, jala nyulu kandi nangangi Kudkanyi, baki nanda jardibirri nyulu kudanyu barri.” Barriwa. \v 25-26 Baki nyuli ningkijba yalunya Jisuswanyi, baki jananganjayi, “Miku yalungkimi wankamba. Miku. Ngawamba Kudwanyi, yuku nyulu wankambaja yalunya mili. Yuku barri nyulu. Ngawamba Kudwanyi, yuku nyulu marrimbaka yalunya mardarda. Yuku nyulu yabimbaka bukamba yaji Kudwanyi.” \p Jali yalu manku nanda jangkurr nangangi Jisuskanyi, baki manmala yali kandimuku. Manmala yali kudanyu barri, baki ngajaka yali Jisus, “Jaliyi jardibirri jungunkanyi kandi nangangi Kudkanyi, baki wanyimuku janyulu marrimba yalunya mardarda Kudwanyi. Wanyimuku jayalu wankijba mili nangandu kingkarri.” \p \v 27 Yanybayi kandi Bida nangangi, “Ngala nurru barri, yingijba nurri bukamba nurrungi yaji nganyi, baki jilajba nurri nganyindu. Baki nanankardi barri wanyingkanyi yajinyi janurrunya wajba Kudwanyi. Wanyingkanyi yajinyi barri.” \v 28-30 Jananganjayi Jisuswanyi, “Karungka ngayu duja jangkurranyi. Nanda jala ngaki kandi, nyuli yingijba bukamba nangangi yaji ngaki. Yingijba nyuli nangangi barnda. Marda yingijba nyuli yalunya, buwanganjamuku, marda majunganjamuku, marda bababanyamba nyulu yalunya. Yingijba nyuli nangangi ngardanganja marda nijanganjinyi. Yingijba nyuli yalunya nanganginmuku jandanyimuku marda, baki kardikardimba nyulu yalunya, baki yingijba nyuli nangangi jamba. Bukamba nanganginmuku nyuli yingijba yalunya ngaki. Ngala jangayu wajba nanda yingkanyi yajinyi. Kajanyi yajinyi jangayu wajba nanda, mili baki mili. Baki janyulu jungku mili wanka yurrngumba. Janyulu jungku mili wanka kingkarri nangandu Kudnyina. Kajamuku jala ngamu yalu walkurra, janyulu baku bayakardamba yalunya Kudwanyi. Janyulu bayakardamba yalunya, jala ngamu yalu walkurra. Ngala yingkamuku jala yalungka mankumanku, yalu bayakarda, janyulu walkurramba yalunya Kudwanyi. Janyulu walkurramba yalunya barri. Ngala narri barri, baku barri janarri jungku kingkarri nangandu Kudnyina. Baku barri, jalija nyulu yabimba bukamba yaji buyingkinyi Kudwanyi, baki ngayu Buwanya Bukambijuyngka, jangayu jungku mambuka bayngkani nangandu Kudnyina. Baki narri marda, ngakinmuku 12 kandimuku, janarri jungku kingkarri ngalindu. Janarri jungku mambukamuku bayngkani ngalindu. Janarri jungku mambukamuku bukambijuyngka yalungi jalija nyulu mili wankamba yalunya Kudwanyi. Janarri mambukamuku yalungi narringinmukuyngka mungkijimukuyngka.” Barriwa. Nani yanybayi Jisus yalungi. \c 20 \s1 Waki Yali Jambana Mambukanyi. \p \v 1 Baki mili barri milidimbayi yalunya Jisuswanyi, “Jangayu mili karu narrinya nangangi Kudkanyi, nyulu lalanbawarr yalungi jala durrijba nangangi jangkurr. Muningka barri jangayu karu narrinya mambukanyi. Walajbayi nanda mambuka ngala nyulu kambalingijba yaji, baki jilajba nyuli yingkarri barndarri wudumbiji jawuda, yalu wakinkanyi nangangi. Wudumba nyulu yalunya, yalu wakinkanyi nanganginyina jambana, jala jardiykunumba nyulu krayib wanjirr. \v 2 Karu nyuli yalunya, janyulu wajba yalunya dungalanyi. Janyulu wajba yalunya barrinani 20 dulanyi, jaliyi yalu waki nangangi wujuju barri. Baki nyuli manjijba yalunya wakinkanyi nanganginyina jambana. \v 3 Kamu barri ngala nyulu yuwajiwa yalibala, jilajbayi nanda mambuka yingkarri barndarri, baki najba nyuli nganinyimuku jungunkurri nanaba. \v 4 Baki nyuli yanyba nanamannga jangkurr yalungi, janyulu wajba yalunya dungalanyi jaliyi yalu waki nanganginyina jambana. \v 5 Baki yali marda jilajba, baki wakiyi nangangi. Kamu barri mukunjana, jilajbayi nanda mambuka yingkarri barndarri, baki wudumba nyuli mili nganinyimuku. Karu nyuli yalunya nanamannga jangkurranyi, baki yalu marda jilajbayi, baki wakiyi nangangi. Baki kamu barri ngabungabu bijal, mili nyuli wudumba yalunya, yalu wakinkanyi nangangi dungalanyi. \v 6 Baki kamu barri ngabungabu, mili nyuli jilajba yingkarri barndarri baki najba nyuli nganinyimuku muningka jungunkurri nanaba. Ngajaka nyuli yalunya, ‘Wanyingkanyi narri muningka jungku wujuju, miku wakinkanyi. Wanyingkanyi barri. Jaliyi narri waki, baki janarri wudumba dungala mamanyi. Wanyingkanyi narri miku wakingka.’ \v 7 Jananganja yali nanda mambuka, ‘Nurrimi waki, ngala mikuyaji wudumbikanyi nurrunya, wakinkanyi nangangi.’ Baki yanybayi nanda mambuka yalungi, ‘Yuku janarri waki ngaki. Jilajba janarri ngakindurri jambarri jali jardijba krayib wanjirr. Nanaba janarri waki ngaki dungalanyi.’ Nani nyuli yanyba yalungi, baki barlba yali, waki yali nangangi. \p \v 8 Kamu barri ngabungaburri ngala nyulu karrala kamba wayka bayungu, baki yanybayi nanda mambuka nanganginkanyi walkurrayngka wakiwarrayngka jali waki nangangi yurrngumba barri. Karu nyuli nanda walkurra wakiwarr. ‘Wudumbakiyi yalunya jali yalu waki jala ngakinyina jambana, baki wajbakiyi yalunya dungalanyi. Waluku barri janinji wajba yalunya dungalanyi jali yalu waki ngawamba bijal ngaki ngabungabunanyi. Baki bayngkani janinji wajba yalunya dungalanyi jali yalu waki ngaki bijal mili, bijalnanyi ngabungabunanyi, baki bayngkani yalunya jali yalu waki ngaki mukunjanananyi, baki bayngkani yalunya jali yalu waki ngaki yalibalananyi. Baki bayngkani janinji wajba yalunya jali yalu waki ngaki wujuju yurrngumba kambalingiykanyi yaji. Nani barri janinji wajba yalunya dungalanyi.’ Barriwa. \v 9 Baki kaya nyuli yalungi, baki wajbayi yalunya dungalanyi. Nanamuku jali yalu waki ngawamba bijal, wajba nyuli yalunya dungalanyi barrinani 20 dulanyi. Nani nyuli wajba yalunya bukambiju wakiwarr nanamannga dungalanyi barrinani 20 dulanyi, nanamuku jali waki bijal nangangi mambukanyi, baki nanamuku jali yalu waki kudanyu nangangi. Nanamannga dungalanyi nyuli wajba yalunya. \p \v 10 Ngala nanamuku lirrkamuku jali yalu waki nangangi yurrngumba wujuju, ngamu jayalu wudumba mili dungala yalungi jala waki ngawamba bijal, ngala miku. Nyuli wajba yalunya nanamannga dungalanyi barrinani 20 dulanyi. Nanamannga dungalanyi nyuli wajba yalunya bukambiju. \v 11 Ngala nanamukunyi lirrkamukunyi, yali kuyu yalungi dungala, ngala balkijba yali muwa nanankanyi dungalanyi. Baki jakakajba yali nanankanyi mambukanyi, wirangu dungala. Nulijba yali mili dungalanyi. \v 12 Yanyba yali nangangi mambukanyi, ‘Nanamuku jadunyimuku wakiwarrmuku, waki yali ngawamba bijal nganyi, ngala nurru barri, waki nurri kudanyu nganyi wujuju barri, ngala nyulu ngarrangarra yaji kudanyu barri. Ngala wajba ninji yalunya nanamannga dungalanyi barrinani ninji wajba nurrunya. Miku ninjiyanyi wajba nurrunya mili dungalanyi yalungi.’ \p \v 13 Ngala jananganjayi yalunya mambukawanyi, ‘Manku narri ngaki jangkurr. Miku ngayiyanyi jujamba narrinya. Miku. Wajba ngayi narrinya nanankanyi dungalanyi, 20 dulanyi jali narrinya karu, jangayu wajba. Ngayangku narri wakinkanyi 20 dulanyi, baki narrinya wajbayi 20 dulanyi. Miku ngayiyanyi jujamba narrinya. Miku. \v 14 Ngala kuyu janarri nayinda dungala, baki wijba janarri narringinkurri barndarri. Marda narrimi mirnarrijba muwa nanankanyi dungalanyi. Nulijbangka ngayu yabimbikanyi kunyba yaji bukambijuyngka yalungi jala yalu waki ngaki. Nulijbangka ngayu waykanyi narrinya bukambiju nanamannga dungalanyi. \v 15 Nayinda ngaki dungala, baki yuku jangayu ngayu wajba yalunya nanginkanyi dungalanyi, yingka baki yingka baki yingka. Yiningki narri ngurunguru yalunya, wajbangangi ngayi yalunya nanamannga dungalanyi. Yiningki narri kuliwijba dungalanyi.’ Barriwa. Nani barri jananganjayi mambukawanyi. \p \v 16 Ngayu karungka narrinya. Nanamuku jali yalu waki ngawamba bijal nangangi mambukanyi, yalu barrinani nanamuku jala yalu kuyu ngaki jangkurr, ngala marndakaja jayalungka janyba. Ngawamba bijal mili yalu wanka jungku nayiba jambana, ngawamba bijal jayalu waki ngaki. Ngala janyulu yabimba kunyba yaji yalungi Kudwanyi, janyulu mili wankamba yalunya, yalu jungunkanyi nangandu kingkarri. Ngala nanamuku jali yalu waki kudanyu nangangi wujuju barri, yalu barrinani nanamuku jala yalu kuyu ngaki jangkurr, ngala yuwajiwa jayalu jungku wanka nayiba jambana yurrngumba barri. Kudanyu jayalu waki ngaki yurrngumba barri. Baki janyulu yabimba nanamannga kunyba yaji yalungi Kudwanyi, janyulu mili wankamba yalunya marda, yalu jungunkanyi nangandu kingkarri. Janyulu yabimba nanamannga kunyba yaji bukambijuyngka yalungi jala yalu kuyu ngaki jangkurr. Barriwa.” \s1 Karuyi Yalunya Jisuswanyi, Janangka Janyba. \p \v 17 Baku barri jilajba yali kula Jirusalimyurri, Jisus marda nanganginmuku kandimuku. Yingkamuku yali jilajba kula nangandu. Baki nyuli yanyba yalungi nanganginmukuyngka kandimukunyi. Kardarda nyuli yanyba yalungi. Mikuyaji yingkanyi mankunkanyi nangangi jangkurr, ngawamba kandimukuyngka. Nayi nyuli yanyba yalungi ngala yali jilajba, \v 18 “Narri. Ngambala jilajbangka kularriji. Ngambala jilajbangka nanankurri Jirusalimyurri. Janganjalu wudumba, Buwanya Bukambijuyngka. Janganjalu wudumba walkurrawanyi mambukawanyi jurjkanyi, marda milidimbawarrmukunyi yuwanyi. Jayalu yanyba ngaki, marda ngakimi janyba. \v 19 Baki ngaki jayalunjalu wajba ngurranyimuku. Janganjalu bajalingijba nanamukunyi ngurranyimukunyi. Jayalu yanyba balki jangkurr ngaki. Jayalu kakalijba ngaki. Janganjalu wajuba kurulyudinyi. Janganjalu langandaba wabangkarra kurndana. Nani barri janganjalu kurdanba barri. Ngala baku barri, kujarraka barndayka jangayu mili wankijba. Nanamanji barri jangayu mili wankijba.” Nani barri yanybayi Jisus yalungi nanganginmukuyngka kandimukuyngka. \s1 Jungunkanyi Walkurra Yingkanyi. \p \v 20 Ngala yali jilajba kula yubalina, baki jilajbayi jibarri bundu nangandu Jisusyurri. Nyuli maninganja nangangi Sibidikanyi, baki nyuli ngardanganja bulangi buwakulayngka, niji bulangi Jayims marda Jun. Jilajba nyuli bundu nangandurri, baki nanganginwuya kulunganjawuya jilajba buli bayngkani nangandu. Mururu nyuli wayka walu nangandu, baki ngajaka nyuli Jisus, nyulu yabimbiji kunyba yaji nangangi. \v 21 Ngajakayi jibarri Jisuswanyi, “Wanyimba jangayu nganyi. Wanyimba.” Jananganja nyuli jibarriwanyi, “Mambuka, janinji kuna yabimba kunyba yaji nurrungi. Ninga ngajakangka, janinji kuyu bulanya ngakinkuya jandanyiwuya kingkarri nganyindu. Janinji kuyu bulanya kingkarri nganyindu, bula jungunkanyi nganyindu, jungunkanyi yingka jinyanyina nganyindu, yingka wakunyina nganyindu barrinani mambukawuya bayngkani nganyindu. Nani barri kuna jabula jungku nganyindu, jalija ninji jungku walkurra mambuka kingkarri yajina Kudkanyi.” \v 22 Jananganjayi yalunya Jisuswanyi, “Miku narrimi jingkijba nanda jangkurr jala nganarri ngajaka. Janganjalu linjumba. Janganjalu kurdanba. Nani kuna jayalu linjumba nimbalanya, jayalu kudanyu linjumba nimbalanya marda. Nulijba kuna nimbala nanankanyi linjumbikanyi nimbalanya, barrinani jayalu yabimba ngaki yaji. Nani kuna nimbala nulijba.” Jananganja buli buwakulawanyi, “Yuku barri ngali. Yuku jayalu ngalinya linjumba nani barri.” Barriwa. \v 23 Baki mili yanybayi Jisus bulangi, “Jayalu linjumba nimbalanya, jayalu kudanyu linjumba nimbalanya, barrinani janganjalu linjumba. Ngala wanyimuku jayalu jungku walkurra ngakindu. Miku ngayiyi yarrijba yalunya jalija yalu jungku walkurra ngakindu. Ngala ngakinyi Buwakayu janyulu nyulu yarrijba yalunya yingka jinyanyina, baki yingka wakunyina ngakindu. Birrirrinja nyuli nanamukuyngka jalija yalu jungku mambuka bayngkani ngakindu. Yiningki nimbala, yiningki yingkamuku.” Barriwa. \p \v 24 Ngala manku yali yaji yingkamukunyi kandimukunyi. Manku yali bulanya ngajakankurri Jisus nanankanyi yajinyi, baki yali ngarrangarra muwa bulangi. Baki ngirrwa yali bulangi. \v 25 Baki nyuli karu yalunya Jisuswanyi, yaluja jilajba nangandurri, baki nyuli yanyba yalungi, “Narri barri, jingkijba narri yalunya walkurramuku mambukamuku ngurranyimuku. Yalu yanybaka nyilala jangkurr yalungi. Yalu ngirrwawarrmuku. \v 26 Ngala narri barri, marda narrimi miku jungku walkurra mambuka barrinani yalu ngurranyimuku jungkuka walkurra mambuka. Miku. Jaliyi yingamali narringi, jaliyi nyulu nulijba jungunkanyi walkurra mambuka, baki marda nangkimi bayakardamba. Marda nyulimi lalanba yalunya yingkamuku. Marda nyulimi waki yalungi yingkamukuyngka. \v 27 Jaliyi nyulu nulijba jungunkanyi mili walkurra yalungi, baki marda nyulimi jungku barrinani wakiwarr yalungi, marda nyulimi waki kudanyu yalungi yurrngumba barri. \v 28 Marda nyulimi jungku barrinani ngayu. Ngayu Buwanya Bukambijuyngka yalungi, ngala badajba ngayi lalanbiji yalunya, miku yaluwali lalanbiji ngana. Jayalu mili wankijba nangandu Kudnyina, janybangangi jangaka yalungi. Barriwa.” \s1 Kunymambayi Kabujiwuya Jisuswanyi. \p \v 29 Mili yali jilajba kula, baki wanbiya yali barrawuyabarrawuyana niji Jiriku. Baki mili yali barlba nanamunanyi bayungu, Jisus marda nanganginmuku kandimuku. Walajbayi walkurra muramuku, baki jilajba yali nangandu Jisusnyina. \v 30 Jungkuyi wilina yubalina kujarra nganinyiwuya kabujiwuya. Jali jilajba Jisus bundu bulandu, baki kaya buli nangangi nanankujarra kabujiwuya. Kudanyu buli kaya nangangi, “Ninji barri. Ninji Jandanyi nangangi wankalanyi Dayibidkanyi, ngindukiyi muwa ngalingi, kabujiwuyayngka. Ngindukiyi muwa ngalingi.” Nani buli kaya kudanyu barri nangangi. \v 31 Kajamuku yali ngirrwa bulangi kurrkunbiji bulanya kayankurri. Yanyba yali, “Kardakiyi jungku, Karda. Mikujiyi kaya.” Ngala mili barri kayayi kabujiwuya nangangi Jisuskanyi, “Ninji barri Jandanyi nangangi Dayibidkanyi. Ngindukiyi muwa ngalingi.” \v 32 Jilajbayi Jisus, baki karrinjayi. Baki nyuli kaya bulangi. Walajba buli, baki jilajba buli nangandurri. Jali bula wanbiya nangandu, baki ngajaka nyuli bulanya, “Wanyimba jangayu nimbalangi. Wanyimba.” \v 33 Jananganja buli Jisus, “Mambuka. Nulijba ngali nganyi, ninji waykanyi ngalinya kunybanyi yaminyi. Nulijba ngali nganyi, ninji kunymambikanyi ngalingi yami, baki jangali mili najba yaji.” \v 34 Baki nginduyi Jisus muwa bulangi. Manjijba nangki Jisus marni bulandurri. Marrimba nyuli bulanya yami, ngindungangi nyuli muwa bulangi. Marrimba nyuli bulangi yami, baki yinarramba yuku buli najba yaji. Yuku buli najba yaji, baki jilajba buli nangandu Jisusnyina. Baki mili yali jilajba bayungu Jirikunanyi. \c 21 \s1 Ngankijbayi Jisus Jirusalim. \p \v 1 Jilajba yali bayungu Jisus baki nanganginmuku kandimuku. Bunundujba yali Jirusalimyurri. Nanda barrawuyabarrawuya Jirusalim, nanda yaji bayinga, ngala nanda bayakarda barrawuyabarrawuya niji Bidbaj, nanda yaji kulaya, ngala langkiya barri nanda kulawira niji Yulib. Wanbiya yali barrawuyabarrawuyana Bidbaj, baki manjijbayi Jisuswanyi kujarra kandiwuya waluwa yalundu. \v 2 Jirrinyba nyuli bulanya, “Janimbala ngankijba nayinda barrawuyabarrawuya, baki nanaba janimbala wakaramba yirrikirri kijijinyi, marda nangangi bulungu, walkurra bijal nangandu. Janimbala dulaba kurul, baki kuyu nimbalaja bulanya ngakindurri. \v 3 Jaliyi yingkawanyi ngajaka nimbalanya, wanyimba nimbalaja nanda yirrikirri, baki janimbala jananganja, ‘Nyulu nulijbangka yirrikirrinyi nanda mambuka barri.’ Nani barri janimbala jananganja, baki yuku barri janyulu munyajba nimbalanya kuyunkanyi bulanya ngakindurri.” \v 4-5 Nani barri yanybayi Jisus bulangi kandiwuyayngka. Wankalana barri yanybayi nganinyi jangkurr Kudkanyi. Nayi nyuli yanyba, “Ngayu karungka narrinya jala jungku Jirusalim. Badajbangka nanginkurri narrindurri narringi mambuka walkurramirra. Ngala miku nyulimi ngabangabala yarramana barrinani yalu yingkamuku mambukamuku ngabangabala yarramana. Miku nangkiyi walkurramba. Ngala bayakardambaka nangka, baki ngabangabala nyulu yirrikirrina, jala bulungu, walkurra bijal.” Duja nanda jangkurr jali yanyba wankalanyi. Yabimbayi yaji nani Jisuswanyi. Barriwa. \p \v 6 Baki barlba buli kandiwuya, baki yabimba buli nanda jali karu bulanya Jisuswanyi. \v 7 Wudumba buli yirrikirri baki nangangi bulungu, baki kuyuyi nangandurri Jisusyurri. Dulaba buli bulangi danyan baki yarrijbayi nanda jumbala bulunguna ngulurrina. Baki jungkuyi Jisus yundu ngulurrina. \v 8 Kajamuku yali nangandu Jisusnyina, walkurra muramuku. Yingkamukunyi yali dulaba yalungi danyan, baki yarrijba yali yubalina, nanda yirrikirri jilaykanyi nyulu jumbalana. Ngala yingkamukunyi yali dalyamba wanjirr kurndananyi, baki yarrijba yali wanjirr yubalina. Nani barri yalili yabimba yaji, jalili badajba walkurra mambuka yidambiji yalunya. \v 9 Baki yingkamuku yali jilajba walu nangandu Jisusnyina, ngala yingkamuku yali jilajba bayngkani nangandu. Bukambiju yali kaya kunyba jangkurr nangangi Kudkanyi. Kudanyu yali kaya nangangi, “Nayinda nyulu barrinani jandanyi nangangi Dayibidkanyi. Nurru wajbangka Kud kunybanyi jangkurranyi nurrunginkanyi, nangangingangi Jisuskanyi. Ninya nurru ngajakangka, janinji yabimba kunyba yaji nangangi Jisuskanyi. Nyulu walkurramirra mambuka nurrungi Jumukuyngka. Mirnarrijba nurru muwa nangangi barri.” Nani barri yali kaya, ngala yali jilajba yubalina nangandu. \p \v 10 Jali ngankijba Jisus Jirusalim karrina, baki bukambiju jali yalu jungku nananyina yajina, walajba yali barndananyi. Najba yalunjali badaykurri baki kayankurri, ngala miku yaliyanyi jingkijba yaji. Yali yililikajba muramuku nangangi, “Nayinda nganinyi, wanyi nyulu, wanyi nyulu.” Nani barri yali yililikajba kudanyu yajinyi. \v 11 Baki jananganja yali, “Nayinda nganinyi, nyulu yanybawarr jangkurranyi Kudkanyi. Nangangi yaji langkurri niji Nasarid, nanayina walkurranyina yajina niji Kalili. Nyulu yanybaka jangkurr nangangi Kudkanyi.” Barriwa. \s1 Ngankijbayi Jisus Walkurranyina Jurjina. \p \v 12 Baki ngankijbayi Jisus walkurranyina jurjina nanaba. Ngankijba nyuli, baki najba nyuli yalunya nanaba. Yalunjali wawajba yajinyi dungalanyi, baki wududumba yali bayngkani dungala yajinyi. Najbayi yalunya Jisuswanyi, baki ngarrangarrayi muwa. Baki jakajba nyuli yalunya bukambiju nanamunanyi jurjnanyi. Janyba nyuli yalungi darladarlamuku dungalayudi. Kudiya yali jungku darladarlana, jali yalunjalu wajba kulukukunyi dungalana. Baki janyba nyuli yalungi darladarla marda. \v 13 Baki ngirrwa nyuli yalungi, “Nanda naja nangangi Kudkanyi yanybaka, ‘Kajamuku jayalu badajba ngakinkurri walkurrayngkurri jurjyurri. Jayalu yanyba mududu ngaki nanaba.’ Nani barri yanybaka jangkurr najana Kudkanyi, ngala narri barri, narri maninjakumuku. Narri maninjakujbangka yaji nanginyina nanganginyina jurjina.” Nani barri nyuli ngirrwa yalungi kudanyu barri. Barriwa. \p \v 14 Jungkuyi Jisus jurjina, baki jawuda jirdi kabujinyi yaminyi, marda jirdi balkinyi nukaminyi, yali jila nangandurri. Jilajba yali nangandurri, baki nyuli kunymamba yalunya. \v 15 Ngala mambukamuku jurjkanyi, baki nanamuku jali yalu milidimba yuwanyi Musiskanyi, yali nanaba marda jurjina. Najba yali Jisus yabimbikurri ngiruka yaji. Baki manku yali bayamuku nanaba kayankurri, “Nayinda, nyulu mungkiji nangangi nanankanyi wankalanyi Dayibidkanyi. Nurru wajbangka Kud kunybanyi jangkurranyi nurrunginkanyi nangangingangi.” Nani barri yali manku bayamuku kayankurri, baki nanankardi ngarrangarra yali muwa nangangi Jisuskanyi. \v 16 Baki ngajaka yali Jisus, “Manku kuna ninji nanda jangkurr, jala yalu kayangka bayamuku. Miku yalungi jangkurr kunyba.” Jananganjayi yalunya Jisuswanyi, “Yi. Manku ngayu yalungi jangkurr. Nanda kunyba jangkurr yalungi barri. Miku kuna narriyanyi najba nanda jangkurr najana Kudkanyi. Miku kuna narriyanyi najba nanda jangkurr jala yanybaka, ‘Milidimbayi ninji bayamuku, yalu waykanyi ninya kunybanyi jangkurranyi yalunginkanyi.’ Miku kuna narriyanyi najba nanda jangkurr.” Nani barri jananganjayi yalunya Jisuswanyi. \p \v 17 Baki barlbayi yalundunanyi Jisus. Barlba nyuli nanamunanyi barrawuyabarrawuyananyi Jirusalimnanyi. Jilajba nyuli karri bayakardarri barrawuyabarrawuyarri niji Bidani, baki nanaba nyuli kuluka mungana. \s1 Ngirrwayi Jisus Kurndanyi. \p \v 18 Munganawa barri, ngala wijbayi Jisus bayungu Jirusalimyurri, baki birrkalanyi nyuli. \v 19 Najba nyuli kurnda barrinani kalawumbi danbina yubalina. Baki jilajba nyuli kurndarri wudumbiji mama. Ngala najba nyuli mikuyaji mamanyi nanaba, ngawamba wanjirr. Jilijbawa jardijbangka mama. Baki yanybayi Jisus nanankanyi kurndanyi, “Miku ninjiyi mili jardiykunumba mama. Miku.” Baki yinarramba barri dukujbayi nanda kurnda. \v 20 Baki kandimuku nangangi Jisuskanyi, yali nanaba nangandu. Manku yali nangangi jangkurr, baki najba yali kurnda dukuykurri, baki manmala yali. Manmala yali kudanyu barri, baki ngajaka yali, “Yanka barri nanda kurnda dulu dukujbangka nani barri. Yanka barri.” \p \v 21 Jananganjayi yalunya Jisuswanyi, “Ngayu karungka narrinya, jaliyi narri kudanyu kuyu nangangi jangkurr Kudkanyi, baki janarri jingkijba Kud. Janarri jingkijba Kud, janyulu yabimba nanda yaji, jala narri ngajaka Kud yabimbikanyi. Miku narringkimi mankumanku nangangi, yiningki janyulu yabimba narringi yaji Kudwanyi, yiningki miku. Janarri jingkijba Kud, janyulu yabimba nanda yaji jala narri ngajaka. Jaliyi narri kudanyu kuyu nangangi jangkurr nani barri, baki yuku marda janarri yanyba nanankanyi kurndanyi nani barri. Yuku marda janarri yabimba nanamannga yaji. Janarri yanyba kulawiranyi, ‘Ninji kulawira, walajbakiyi. Yirrirdkunumba nganyingkiyi. Jungkukiyi kanjana.’ Nani barri janarri yanyba kulawiranyi, baki janyulu ngayangayijba narringinkanyi jangkurranyi. Janangka yirrirdkunumba. Janyulu jungku kanjana. \v 22 Jaliyi narri kudanyu kuyu nangangi jangkurr Kudkanyi, baki janyulu yabimba nanda yaji jala ninji ngajaka Kud yabimbikanyi. Barriwa.” Nani barri jananganjayi yalunya Jisuswanyi. \s1 Wanyingini Manjijbayi Jisus. \p \v 23 Mili barri jilajbayi Jisus bayungu Jirusalimyurri. Wanbiya nyuli, baki mili nyuli ngankijba walkurranyina jurjina. Baki milidimba nyuli yalunya nanaba yajina. Ngala nyuli milidimba yalunya, baki jilajba yali nangandurri mambukamuku jurjkanyi marda malbumalbu. Ngajaka yali Jisus, “Wanyingini yarrijba ninya mambuka. Wanyingini ninya karuyi jakaykanyi yalunya jurjnanyi. Wanyingini ninya karuyi milidimbikanyi yalunya.” Barriwa. \p \v 24 Jananganjayi yalunya Jisuswanyi, “Waluku barri jangayu ngajaka narrinya yajinyi. Jaliyi nganarri jananganja, baki yuku jangayu karu narrinya, wanyingini ngana karuyi yabimbiji yaji nani barri. \v 25 Ngala waluku barri janganarri karu, wanyingini manjijbayi nganinyiyurru Jun, ngurrunbiji yalunyi. Wanyingini. Yiningki Kudwanyi, yiningki nganinyiwanyi. Waluku janganarri karu.” Barriwa. \p Baki karda yalungki jakakajba. Yanyba yalungki, “Wanyingkanyi jangambala jananganja. Wanyingkanyi. Jaliyi ngambala yanyba, manjijbayi Jun Kudwanyi, baki janyulu yilikajba ngambalanya, ‘Ngala wanyingkanyi miku narriyanyi kuyu nangangi jangkurr.’ Nani janyulu yilikajba ngambalanya, jaliyi ngambala yanyba, manjijbayi Jun Kudwanyi. \v 26 Ngala kajamuku muramuku yalu yanybaka nangangi Junkanyi, nyuli yanybawarr jangkurranyi nangangi Kudkanyi, jali manjijba Kudwanyi. Jaliyi ngambala yanyba, manjijbayi Jun nganinyiwanyi, baki yiningki jangamanjalu daba. Marrala ngambala yalungi. Yiningki jangamanjalu daba, jaliyi ngambala yanyba, manjijbayi nganinyiwanyi.” Barriwa. Nani barri yalungki jakakajba wanyingkanyi jangkurranyi jayalu jananganja Jisus. \v 27 Nanankardi barri yali jananganja, “Miku nurriyi jingkijba, wanyingini manjijbayi Jun. Miku nurriyi jingkijba.” Barriwa. \p Baki yanybayi Jisus yalungi, “Miku nganarriyanyi jananganja kunymamba, baki miku ngayiyi jananganja narrinya. Miku ngayiyi karu narrinya nanankanyi jali ngana karu milidimbiji yalunya.” Barriwa. \s1 Milidimbayi Yalunya Jisuswanyi Jandanyiwuyayngka. \p \v 28 Mili barri yanybayi Jisus yalungi mambukamukuyngka jurjkanyi baki malbumalbunyi. “Wanyi janarri karu nanginkanyi jangkurranyi. Yingka malbu kujarra nangangi jandanyiwuya. Yingkana kambana nyuli walajba, baki yanyba nyuli nanganginkanyi lirrkanyi jandayngkanyi, ‘Kajakaja. Janinji waki ngaki winyurru. Janinji jilajba baki janinji waki ngakinyina jambana jala jardijba krayib wanjirr.’ \v 29 Ngala jananganjayi jandanyiwanyi, ‘Miku ngayimi nulijba wakinkanyi nganyi. Jangayu wambu jungku barndana.’ Nani barri nyuli jananganja nangangi nijanganjinyi, ngala kamu barri yangkalamba nangki. Jilajba nyuli, baki waki nyuli nanganginkanyi nijanganjiyngkanyi nanganginyina jambana. \v 30 Waluku barri yanybayi malbu nanganginkanyi lirrkanyi jandayngkanyi, baki bayngkani barri nyuli jilajba nanganginkurri jaduyngkurri jandayngkurri, baki ngajaka nyuli nanda jadunyi nangangi jandanyi wakinkanyi nanganginyina jambana. Jananganjayi nanangini jandanyiwanyi, ‘Yi malbu. Jangayu waki ngaki. Jangayu waki nganyinyina jambana.’ Ngala jujijba nyuli. Miku nyuliyanyi jilajba. Miku nyuliyanyi waki nangangi. Wambu nyuli jungku barndana. Barriwa. \v 31 Ngayu ngajakangka narrinya, Wanyingini yabimbayi nanda jali ngajaka malbuwanyi. Wanyingini.” \p Baki jananganja yali, “Nanda lirrka jandanyi jali nangka yangkalamba, nyuli yabimba nanda jali ngajaka malbuwanyi.” Baki yanybayi Jisus yalungi, “Ngayu karungka narrinya, nanamuku jala yalu balkimirra, nanamuku jala yalu kuluka yingkana nganinyina baki yingkana nganinyina yurrngumba barri, nanamuku jala yalu kuyu bayngkani dungalana yalunbunanyi yurrngumba barri, jayalungka yangkalamba nangandurri Kudyurri. Janyulu lalanba yalunya Kudwanyi. \v 32 Badajbayi Jun Ngurrunbawarr, baki milidimba nyuli narrinya nanankanyi yurlurrmba yuwanyi, narri durriykanyi, ngala miku narriyanyi kuyu nangangi jangkurr. Ngala nanamukunyi balkimukunyi, yali kuyu nangangi jangkurr, yali durrijba nangangi yuwa. Narri jingkijbangka yalunya, yali kuyu nangangi jangkurr, baki jungku kunybana nanganginyina yuwana, ngala yuwajiwa barri miku narrimi ngindu muwa narringinkanyi balkinyi yajinyi. Miku narrimi kuyu nangangi jangkurr. Baki nanankardi barri janyulu lalanba yalunya waluwa narringi Kudwanyi.” Barriwa. Nani barri ngirrwayi Jisus yalungi. Barriwa. \s1 Balkimuku Lalanbawarrmuku. \p \v 33 Mili barri yanybayi Jisus yalungi milidimbiji yalunya. Muningka nyuli yanyba yalungi, “Karrinjarrijbayi krayib wanjirr malbuwanyi nanganginyina jambana. Karrinjarrijba nyuli kaja wanjirr jambana. Yabimba nyuli barriki lukuluku jambana, baki kurrijba nyuli lawarr. Nanda lawarr jidimbikanyi ngarrki krayibnanyi. Baki yabimba nyuli barrawu jungunkanyi nganinyi kalawunyi jala yalu lalanba nanda jamba. Nani nyuli yabimba yaji malbuwanyi. Baki yarrijba nyuli yingkamuku nganinyimuku, yalu lalanbiji nangangi jamba. Baki janyulu wajba yalunya kudiyayngka krayibkanyi lalanbikanyi nangangi yaji. Baki barlba nyuli yingkarri yajiyurri. Barlba nyuli juju, baki jungku nyuli nananyina yajina yurrngumba barri. Barriwa. \p \v 34 Jardijbayi wanjirr walkurra mamayudi. Jali nanda mama kunyunyu, baki manjijbayi nanganginmuku wakiwarrmuku malbuwanyi. Manjijba nyuli yalunya yalundurri jala lalanba nangangi jamba. Manjijbayi yalunya wudumbiji nangangi mama, kudiyambikanyi kudukudu. \v 35 Ngala nanamuku nganinyimuku jali yalu lalanba nangangi jamba, miku yaliyi kunybamuku. Marrimba yali nanamuku wakiwarrmuku jali manjijba malbuwanyi. Yingka yali wajuba, yingka yali kurdanba, yingka yali daba dungalayudinyi. \v 36 Ngala manjijbayi mili wakiwarrmuku malbuwanyi. Manjijba nyuli kaja mili yalundurri wudumbiji nangangi mama. Jabarri mili yali marrimba yalunya nanamukunyi balkimukunyi lalanbawarranyi. Wajuba yali, baki kurdanba yali, baki daba yali dungalayudinyi. \v 37 Baku barri manjijbayi yingka yalundurri malbuwanyi. Manjijbayi nangangi jandanyi. Mankumanku nangki malbu, ‘Jalija jilajba ngakinmirra jandanyi yalundurri, baki jayalu karda jungku. Miku yaliyi daba. Jayalu kuyu nangangi jangkurr.’ \v 38 Ngala jali yalu najba nangangi jandanyi jilaykurri yalundurri, baki yanyba yalungki, ‘Nayinda jala badajbangka, nyulu jandanyi nangangi malbunyi. Jalija nangka janyba malbu, baki nanangini nanganginyi jandanyiwanyi, janyulu wudumba nayinda jamba ngabayidi. Jangambala marrimba, jangambala kurdanba, baki jangambala kuyu nayinda jamba ngabayidi ngamanginkanyi barri.’ Nani barri yalungki yanyba. \v 39 Baki jali wanbiya nanda jandanyi, baki marrimba yali, janyba yali danbiyurri barrikina, baki kurdanba yali. Barriwa.” \p \v 40 Baki ngajakayi yalunya Jisuswanyi, “Jalija badajba nanda malbu nanganginkurri jambarri, baki wanyimba janyulu yalunya, jali nyulu yarrijba lalanbikanyi nangangi yaji. Wanyimba janyulu yalunya.” \v 41 Jananganja yali, “Janyulu kurdanba nanamuku balkimuku lalanbawarrmuku. Janyulu kurdanba yalunya, baki janyulu yarrijba yingkamuku lalanbikanyi nangangi jamba. Janyulu yarrijba kunybamuku lalanbawarrmuku, jalija wajba nanda malbu nanganginkanyi mamanyi jalija kunyunyu.” Barriwa. Baki yanybayi Jisus yalungi, “Yi. Nanda jangkurr narringi duja jangkurr. \v 42-43 Ngayu karungka narrinya. Miku nyuliyi mili lalanba narrinya Kudwanyi, ngala janyulu lalanba yalunya jala yalu ngindu muwa yalunginkanyi balkinyi yajinyi, jala yalu jungku kunyba nanganginyina yuwana. Janyulu lalanba yalunya Kudwanyi, miku narrinya.” \p Baki mili yanybayi Jisus yalungi, “Jingkijba kuna narri nayi jangkurr najana Kudkanyi jala muningka yanybaka, ‘Jali yalu yabimba barrawu, baki miku yaliyanyi nulijba yingamali kurnda. Ngala janyba yali nanda kurnda. Ngala baku barri yingkawanyi nyuli yabimba barrawu nangangi Kudkanyi. Wudumba nyuli nanda kurnda jali yalu waluwa janyba, baki yarrijba nyuli yundukula nananyina barrawuna Kudkanyi. Nanda jirrinyi kurnda nanganginyina barrawuna.’” Barriwa. Nani yanybayi Jisus yalungi, nyuli barrinani nanda jirrinyi kurnda yundukula, jali waluwa yingkawanyi janyba. Kajamuku yali yurlwa nangangi Jisuskanyi, ngala nyuli yarrijba Jisus walkurra mambuka Kudwanyi. Mili barri yanybayi Jisus yalungi, “Mili nanda jangkurr najana Kudkanyi yanybaka. ‘Ngambala najbangka yaji jala yabimbaka Kudwanyi, baki ngambala mirnarrijba muwa nangangi.’ Barriwa. \p \v 45 Mankuyi nangangi jangkurr mambukamukunyi jurjkanyi marda Barasimukunyi. Manku yali nanda jangkurr jali muningka nyulu yanyba, baki jingkijba yali, nyulu karuyi jangkurranyi yalungi. Jingkijba yalungki, nyuli yanyba yalungi, yalu jungunkanyi balki nangangi Kudkanyi. \v 46 Baki nanankardi barri yali ngarrangarra muwa nangangi. Yali kijiwijba kudanyu barri. Yaliyanyi marrimba Jisus, yaliyanyi janyba brisinyurri, ngala miku yaliyanyi marrimba. Marrala yali yalungi muramukuyngka. Marrala yali muramukuyngka jali yanyba nangangi Jisuskanyi, nyuli nanda jala yanyba jangkurr nangangi Kudkanyi. Nanankardi barri miku yaliyanyi marrimba Jisus nanamanji barri. Barriwa. \c 22 \s1 Yabimbayi Wangarr Mambukawanyi. \p \v 1-2 Mili barri yanybayi Jisus yalungi muramukuyngka, “Jangayu mili karu narrinya Kudkanyi. Mili barri jangayu muningka yanyba narringi. Yingka barri walkurra mambuka, nyuli jandanyiyudi. Jamaluyi jibarri jandanyiwanyi, baki yabimbayi wangarr bulangi nanangini mambukawanyi. Yabimba nyuli wangarr bulangi jali bulangka jamalu. \v 3 Manjijba nyuli nanganginmuku wakiwarrmuku wudumbiji yingkamuku wangarranyi. Karu yalunjali wangarranyi, ngala miku yaliyanyi nulijba badaykanyi. \v 4 Baki manjijba nyuli mili wakiwarrmuku yalundurri wudumbiji yalunya. Karu yalunjali nanankanyi jangkurranyi mambukanyi, ‘Marda narrimi walajba wangarranyi. Ngarrkadaba ngayi buluki baki kabikabi. Kaja barnyi ngayi wudumba narringi marda mama. Marda narrimi walajba wangarranyi.’ \v 5 Ngala yurlwa yali nanankanyi jangkurranyi mambukanyi. Miku yaliyala badajba. Yingkamukunyi yali muningka yabimba yaji yalungi. \v 6 Ngala yingkamukunyi yalunjali marrimba nanamuku wakiwarrmuku mambukanyi. Yalunjali wajuba baki kurdanba. \v 7 Ngala nanda mambuka barri, jali nyulu manku jangkurr nanankanyi yajinyi, baki ngarrangarra nyuli muwa. Ngarrangarra nyuli muwa yalungi jali yalu kurdanba nanganginmuku wakiwarrmuku. Baki manjijba nyuli nanganginmuku ngarrkadabawarrmuku yalundurri. Ngarrkadaba yalunjali balkimuku, baki kurdanba yalunjali. Baki bakarrijba yali yalungi barndamuku. Bakarrijba yali nanamuku barrawuyabarrawuya, barriwa barri bukamba. \p \v 8 Baki mili nyuli kaya yalungi nanganginmukuyngka wakiwarrmukuyngka. Baki yanyba nyuli yalungi, ‘Nanamuku jali ngayu ngajaka barrin jilaykanyi wangarranyi, yali balkimuku. Jungku yali balki, yurlwangangi yali ngakinkanyi jangkurranyi. Ngala kaja mama nyulu nayiba marda barnyi wangarranyi. \v 9 Janarri jilalajba yubarlina lukuluku. Janarri karu yalunya jala narri najba barndana. Janarri yililikajba yalunya, yalu walaykanyi nanginkurri wangarranyi.’ Nani barri nyuli jirrinyba yalunya. Barriwa. \v 10 Baki jilalajba yali lukuluku. Najba yali kajamuku, nganinyimuku baki jibarrimuku, kudiya kunybamuku baki kudiya balkimuku. Baki yililikajba yalunjali walaykanyi wangarranyi. Baki kajamuku yali walajba nanankanyi wangarranyi, jali yabimba mambukawanyi. Kajamuku yali walajba. Jali yalu wanbiya, baki wajba yalunjali kunybanyi jumbalanyi wakiwarrmukunyi. Yawumba yalungki nanda jumbala, baki ngankijba yali barrawuna wangarranyi. Baki walbinyi nanda barrawu. Barriwa. \p \v 11 Waluku barri bukambiju yali ngankijba barrawuna, baki bayngkani barri nanda mambuka ngankijbayi. Ngala najba nyuli yingamali nganinyi, mikuyaji kunybanyi jumbalanyi nangandu. Miku nangkiyanyi yawumba kunyba jumbala jali wajba wakiwarranyi. \v 12 Baki ngajakayi nanda nganinyi mambukawanyi, ‘Kandi. Wanyingkanyi ninji ngankijba barrawuna wangarranyi, mikuyaji kunybanyi jumbalanyi, jali ngayu wajba ninga.’ Nani barri ngajakayi nganinyi mambukawanyi, ngala miku nyuliyanyi jananganja nanangini nganinyiwanyi. Mikukiyanyi jananganja nanda mambuka. \v 13 Baki nanangini mambukawanyi, nyuli jirrinyba nangangi wakiwarr, ‘Marrimbakiyi nayinda nganinyi. Kijijbakiyi nangangi jalu baki nguli kurulyudinyi, baki janybakiyi danbiyurri, jala mungijba yaji. Nanaba barri janangka ngindu muwa. Kudanyu barri janangka ngindu muwa, mikungangi nangkiyanyi yawumba nanda kunyba jumbala.’ Barriwa.” \p \v 14 Nani barri yanybayi Jisus yalungi wangarranyi, baki mili nyuli yanyba yalungi, “Nanda mambuka jali yabimba wangarr yalungi, nyuli barrinani Kud. Nanangini mambukawanyi, nyuli yililikajba yalunya, yalu walaykanyi nanganginkurri barrawurri wangarr. Kajamuku nyuli yililikajba wangarranyi. Baki nani barri nyulu marda yililikajbangka yalunya Kudwanyi. Nyulu yililikajbangka yalunya walaykanyi nangandurri, jungunkanyi mili wanka nangandu kingkarri. Jali yilikajba yalunya wakiwarranyi, baki kajamuku yali yurlwa nanankanyi jangkurranyi mambukanyi. Miku yaliyala walajba wangarranyi. Baki nani barri, kajamuku yalu yurlwangka nanganginkanyi jangkurranyi Kudkanyi, baki miku yaliyi jungku mili wanka nangandu Kudnyina yurrngumba barri. Ngala yingkamuku walajba yali wangarranyi, yalungki yawumba jumbala jali wajba yalunya mambukawanyi. Baki nani barri yingkamuku yalu kuyungka nanda jangkurr jali wajba yalunya Kudwanyi. Jayalu jungku mili wanka nangandu Kudnyina. Ngala yingka nyuli nulijba jungunkanyi wangarranyi, baki ngankijba nyuli barrawuna, ngala miku nangkiyanyi yawumba jumbala jali wajba mambukawanyi. Baki nani barri, yingkamuku yalu nulijba jungunkanyi mili wanka nangandu Kudnyina, ngala miku yalimi kuyu nanda jangkurr, jali wajba Kudwanyi. Miku yalimi kuyu nangangi jangkurr, baki nanankardi janyulu janyba yalunya danbiyurri nanankurri Yilyurri. Barriwa.” Nani barri nyuli milidimba yalunya Jisuswanyi. \s1 Yilikajba Yali Jisus Waykanyi Dungalanyi. \p \v 15 Nanamukunyi Barasimukunyi yali manku nangangi jangkurr, baki jingkijba yali, jali muningka yanyba Jisus jangkurranyi, baki nyuli karu nanankanyi jangkurranyi yalungi. Jingkijba yalungki, yalu jungunkanyi balkina yuwana Kudkanyi. Nanankardi barri yaliyanyi marrimba Jisus. Barlba yali baki yanyba yalungki, yanka jayalu marrimba Jisus. Yanka jayalu yililikajba Jisus jangkurranyi, balanjankanyi Jisus, nyulu yanybikanyi balki jangkurr. \v 16 Nani barri yalungki yanyba, baki manjijba yali yingkamuku yalunya nangandurri Jisusyurri. Manjijba yalunjali jawuda yalunginmuku kandimuku, baki jawuda jali yalu durrijba jangkurr nangangi Yirudkanyi, jali yalu nulijba Yirudkanyi yalunginkanyi mambukanyi. Wanbiya yali, baki yanybayi yali nangangi Jisuskanyi, “Milidimbawarr. Nurru jingkijbangka ninga, ninji yanybaka duja jangkurr. Ninji milidimbaka duja nangangi Kudkanyi. Miku ninjimi marrala yalungi yingkamukuyngka. Ninji milidimbaka walkurra mambukamuku, baki bayakardamuku. Ninji milidimbaka bukambiju yalunya. \v 17 Karukiyi nurrunya, wanyi ninji yanyba nanginkanyi. Nanda wirimalaru Kubaminkanyi, niji Sisa, nyulu wudumbaka dungala ngamanbunanyi. Nyulu manjijbangka nganinyimuku wudumbiji dungala ngamanbunanyi. Yuku barri kuna yuwana Kudkanyi ngambala waykanyi Kubamin mambuka dungalanyi. Jangambala wajba kuna. Yiningki miku ngambaliyi wajba dungalanyi. Wanyi ninji yanybaka.” Nani yali ngajaka Jisus. \p \v 18 Ngala jingkijbayi yalunya Jisuswanyi, balanja yali. Muningka yali ngajaka Jisus, nyulu yanybikanyi balki jangkurr nanankanyi mambukanyi Sisakanyi. Baki jaliyi nyulu yanyba balki jangkurr nani mambukanyi, baki jayalu marrimba. Baki yanybayi Jisus yalungi, “Narri jujambawarrmuku. Wanyingkanyi nganarri balanjaka. Wanyingkanyi narri nulijbangka jujambikanyi nganarri. \v 19 Minimbakiyi yingamali dungala ngaki.” Baki minimba yali dungalanyi. \v 20 Baki ngajakayi yalunya Jisuswanyi, “Wanyi wali nayiba dungalana, wanyi niji nayiba dungalana. Wanyi barri.” \v 21 Baki jananganja yali, “Nayinda nangangi wali baki nangangi niji Sisakanyi.” Barriwa. Baki yanybayi Jisus yalungi, “Ngayu karungka narrinya nanginkanyi jangkurranyi. Wajbakiyi Sisa nanankanyi nanganginkanyi yajinyi, ngala wajbakiyi Kud nanankanyi nanganginkanyi yajinyi.” Barriwa. \v 22 Jali yalu manku nangangi jangkurr, baki manmala yali. Manmala yali nanganginkanyi jangkurranyi. Baki barlba yali. Barriwa. \s1 Yanka Jayalu Jungku Mili Wanka. \p \v 23 Kamu barri badajbayi yingkamuku nangandurri Jisusyurri. Yali Sajusimuku jalili yalu durrijba nanda yuwa nangangi Musiskanyi, ngala yalili yanyba, miku ngambaliyi jungku mili wanka yurrngumba, ngala jangambala jungku kurdan yurrngumba barri. Badajba yali nangandurri. \v 24 Baki yanyba yali, “Milidimbawarr. Yarrijbayi Musiswanyi jangkurr najana Kudkanyi ngambalangi. Nayi nangangi jangkurr yanybaka, ‘Jaliyi nangka janyba buwanya, baki yingijba nyulu nangangi maninganja, ngala buli mikuyaji bardardanyi bulangi. Jaliyi nangka janyba nangangi buwanganja nani barri, baki nanganginyi bababanyamba nyulu janyulu wudumba nanda jibarri. Baki baku barri jalija bula wakaramba bardarda, baki jayalu muningka yanyba nanankanyi bardardanyi, ‘Nayinda bardarda, nyulu jandanyi nangangi, nanankanyi buwanganjarruwa. Nyulu nangangi jandanyi.’ Nani barri yanybaka yuwa nangangi Musiskanyi. Nani jayalu muningka yanyba nanankanyi bardardanyi. \v 25 Janurru nurru karu ninga buwawakulayngka. Kajamuku buwawakula, 7-barri. Nanangini lirrkawanyi, nyulu wudumbayi maninganja, ngala bijal barri baku nangki janyba. Mikuyaji bardardanyi bulangi. Mikuyaji. Barriwa. Baki yingkawanyi bababanyamba nyulu bayngkani nangandu, nyuli wudumba nanda miyaji. \v 26 Ngala janyba nangki nanda nganinyi marda, baki mikuyaji nangangi bardardanyi. Barriwa. Baki yingkawanyi bababanyamba nyulu bayngkani nangandu, nyuli wudumba nanda miyaji, ngala baku barri bijal nangki janyba, mikuyaji nangangi bardardanyi. Barriwa. Nani barri yingkawanyi bababanyamba nyulu wudumbayi nanda miyaji, baki nangki janyba. Baki yingkawanyi wudumbayi baku, baki yingkawanyi baku barri. Nani barri bukambiju buwawakula yalungki janyba. \v 27 Ngala nanda miyaji, mikuyaji nangangi bardardanyi. Baki baku barri bayngkani nangki janyba nanda miyaji marda. \v 28 Baku barri juju jalija yalu wankijba mili, baki wanyi janyulu nawinganja nanankanyi jibarrinyi. Wanyi barri. Nyuli maninganja yalungi bukambijuyngka buwawakulayngka. Wanyi janyulu nawinganja nanankanyi jibarrinyi.” Barriwa. Nani barri yalu ngajaka Jisus. \p \v 29 Ngala jananganjayi yalunya Jisuswanyi, “Barimba narri nanda jangkurr jali yanyba Musis najana Kudkanyi. Barimba narri nangangi jangkurr. Miku narrimi jingkijba nanda naja Kudkanyi. Baki miku narrimi jingkijba nanda ngiruka yaji jalija yabimba Kudwanyi baku barri. \v 30 Jalija yalu mili wankijba, baki miku jayalu wudumba maninganja, baki nawinganja. Miku jayalu jungku mili maykarra. Ngala jayalu jungku barrinani Yanjilmuku, jala mikuyaji yalungi kayikayinyi. \v 31 Ngala narri barri, narri yanyba nanankanyi nganinyiyurruwa, miku nyuliyi wankijba mili. Janyulu jungku kurdan yurrngumba. Ngala narri jingkijba nanda jangkurr najana Kudkanyi. Yanybayi Kud nayinda jangkurr yalungi wankalamukuyngka, \v 32 ‘Ngayu Kud nangangi Yabrayamkanyi. Ngayu Kud nangangi Yayisakanyi. Marda ngayu Kud nangangi Jakubkanyi.’ Nani barri yanybayi Kud yalungi wankalamukuyngka. Ngala miku nyulimi Kud yalungi jala yalu jungku kurdan. Ngala nyulu Kud yalungi nanamukuyngka jala yalu wanka jungku. Nanankardi ngambala jingkijba, nanamuku wankalamuku yalu mili wankijba barri, nyulungangi yalungi Kud.” Barriwa. \p \v 33 Jali yalu manku nangangi jangkurr muramukunyi, baki manmala yali. Manmala yali nanganginkanyi jangkurranyi, jali nyulu jananganja yalunya Sajusimuku. Nangangi jangkurr mili ngiruka yalunginkanyi jangkurranyi. Nyuli wakaramba yalunya, baki miku yaliyi jananganja Jisus mili jangkurranyi. Barriwa. \s1 Yingamali Jirrinyi Jangkurr. \p \v 34 Yingkamukunyi yalunjali karu Barasimuku nanankanyi jangkurranyi Jisuskanyi, jali mikuwali jananganja Sajusimukunyi baki yalungki malumba yanyba Barasimuku. \v 35 Yaliyanyi jujamba Jisus, baki manjijba yali yingka jali milidimba yuwanyi Musiskanyi. Manjijba yali nanda milidimbawarr nangandurri Jisusyurri, jujambikanyi Jisus jangkurryudinyi. \v 36 Ngajaka nyuli Jisus, “Milidimbawarr. Nanda yuwa jungunkanyi ngambala kunyba nangangi Kudkanyi, kaja nanda jangkurr. Ngala wanyi nanda yingamali jirrinyi jangkurr. Janganinji karu, wanyi yingamali jirrinyi jangkurr.” \p \v 37 Jananganjayi Jisuswanyi, “‘Marda ninjimi maruka muwa nangangi Kudkanyi. Marda ninjimi kudanyu maruka muwa nangangi. Marda ninjimi kudanyu nulijba nangangi Kudkanyi nganyinyina kurduluna. Marda nganyingkimi mankumanku nangangi Kudkanyi nganyinyina kulajina.’ \v 38 Nayinda nanda yingamali jirrinyi jangkurr, narri ngayangayiykanyi. \v 39 Marda yingka jirrinyi jangkurr bayngkani nangandu. Nayi barri, ‘Nganyingka maruka muwa, baki nani barri marda ninjimi kudanyu maruka muwa yalungi yingkamukuyngka marda.’ \v 40 Nanginkujarra jirrinyi yuwa narringi. Bukamba nanda yuwa nangangi Musiskanyi, baki nanda jangkurr nangangi Kudkanyi jali yanyba wankalamuku, yalu bayngkani nanankujarrayngka. Nanankujarra yuwa kujanya nanamukuyngka yingkamukuyngka yuwanyi. Jaliyi narri ngayangayijba nanankujarrayngka yuwanyi, baki janarri ngayangayijba bukamba nanamukuyngka yingkamukuyngka yuwanyi. Barriwa.” \s1 Wanyi Nyulu Nanda Krayis. \p \v 41 Karrinjayi jawuda Barasimuku nangandu Jisusnyina, baki ngajaka nyuli yalunya, \v 42 “Nanamukunyi wankalamukunyi nangangi Kudkanyi, yali karu ngambalanya nangangi Krayiskanyi jalija manjijba Kudwanyi baku barri. Yali karu ngambalanya nangangi. Wanyi narri yanyba nangangi Krayiskanyi. Wanyi nyulu barrinani wankalanyi nijanganjinyi nangangi Krayiskanyi.” Jananganja yali, “Nanda walkurra nganinyi Dayibid, nyulu barrinani wankalanyi nijanganjinyi nangangi Krayiskanyi.” Barriwa. \p \v 43 Baki mili ngajakayi yalunya Jisuswanyi, “Minimbayi Dayibid yajinyi Kunybawanyi Ngarnduwanyi Kudkanyi. Minimba nyuli Dayibid Krayiskanyi, baki yanybayi Dayibid nangangi, ‘Nanda Krayis, nyulu ngaki mambuka. Mambuka nyulu ngaki.’ Barriwa. \v 44 Baki yarrijbayi nayinda jangkurr najana Dayibidwanyi. Nayinda barri, ‘Yanybayi Kud ngakinkanyi mambukanyi Krayiskanyi. Yanybayi Kud nangangi, “Jungkukiyi ngakindu. Kajamuku, jala miku yalimi maruka muwa ngaki, janinya yalu daba, ngala jangayu ngayu yalunya daba wakara barri. Jangayu wakaramba yalunya, jalija ngayu daba yalunya. Baki jayalu jingkijba ninya, ninji barri mambuka yalungi.’ Nani nyuli yarrijba jangkurr najana Dayibidwanyi. \v 45 Yanybayi Dayibid nangangi Krayiskanyi, nanda Krayis, nyulu nangangi mambuka. Ngala yanka barri nyulu Dayibid barrinani wankalanyi miminganja nangangi Krayiskanyi nanankanyi, jali nyulu kuyu nangangi mambuka. Yanka barri. Janganarri jananganja.” \v 46 Ngala miku yaliyanyi jingkijba wanyi jangkurr jananganjankanyi. Kardarda yali jungku, baki nanamunanyi kambananyi, marrala yali ngajakankanyi Jisus mili jangkurranyi. Baki miku yaliyanyi ngajaka mili barri. \c 23 \s1 Karuyi Yalunya Balkimukuyngka Jisuswanyi. \p \v 1 Baki yanybayi Jisus yalungi muramukuyngka, baki nanganginmukuyngka kandimukuyngka. Yanyba nyuli, \v 2 “Nanamuku jala milidimba yuwanyi Musiskanyi, baki nanamuku Barasimuku, yalu marda milidimbawarr nanankanyi yuwanyi Musiskanyi. Yalu jingkijbawarr nanganginkanyi yuwanyi Musiskanyi wankalanyi. \v 3 Nanankardi barri marda narrimi kuyu yalungi jangkurr. Marda narrimi ngayangayijba yalunginkanyi jangkurranyi. Yalu milidimbaka narrinya, narri jungunkanyi kunymamba nananyina yuwana Musiskanyi. Nani yalu milidimbaka narrinya, ngala yalu barri, miku yalimi jungku kunyba nananyina yuwana. Marda narrimi kuyu yalungi jangkurr, ngala marda narrimi miku yabimba nanda jala yalu yabimba, mikungangi yalimi jungku kunymamba nananyina yuwana. Yalunjalu karu yingkamuku ngayangayiykanyi yuwanyi Musiskanyi, ngala yalu barri miku yalimi ngayangayijba nanankanyi yuwanyi. \v 4 Baki yalu yabimbaka kaja mili yuwa narringi ngayangayiykanyi. Kaja mili yuwa yalu yabimbaka, ngala miku yalungi yuwa kunyba. Jardibirri yalungi yuwa ngayangayiykanyi. Miku yalimi ngayangayijba bukambijuyngka yalunginkanyi yuwanyi, ngala yalu yurlwa kudiyayngka yalunginkanyi yuwanyi. Yalunjalu milidimbaka nanankanyi yuwanyi, ngala miku yalunjalimi minimba, yanka jayalu jungku kunymamba nananyina yuwana. \p \v 5 Yalili yarrijba jawuda nanda yuwa najana milidimbawarranyi, bakili yalu kijijba nanda naja yalunginyina jaluna baki walina, barrinani bakiri. Nani barri yalili jungku, baki yingkamuku jayalungka mankumanku yalungi milidimbawarrayngka, yalu jungku kunymamba nananyina yuwana. Yalili yarrijba kurdalirri kurul yalundu jumbalana. Barlbarlbalakili yalundu ngulina. Nani barri yalili yabimba minimbiji yalunya, yalu marukangka muwa nangangi Kudkanyi. Nani barri yalili jungku. Baki nanankardi yingkamuku barri, ngamu yalu jungkuka kunymamba nangangi Kudkanyi. Ngala miku yalimi jungku kunymamba nangangi. Yalunjalu jujambaka. \v 6 Nulijba yalu yalungi, yalungka mankumankunkanyi yalungi, yalu jirrinyi nganinyimuku. Jalili yalu jungku jurjina, baki wangarrina, bakili yalu jungku walu barri yalundu mambukamukunyina. \p \v 7 Muningka yalili jilajba lukuluku barrawuyabarrawuyana, baki yingkamukunyi yalunjalili najba jilalaykurri. Yanyba yalungkili, yalu walkurramuku. Nulijba yalu yingkamukuyngka, yalu yanybikanyi yalungi nayi barri, “Narri barri, narri Milidimbawarr yuwanyi nangangi Kudkanyi. Nurru wajbangka narrinya kunybanyi jangkurranyi nurrunginkanyi.” Barriwa. \v 8 Ngala narri barri ngakinmuku kandimuku, marda narrimi miku munyajba yingka, nyulu nijarriykanyi narrinya “Milidimbawarr.” Marda narrimi miku munyajba yingka nyulu yarriykanyi yingka mili walkurra waluwa yingkanyi. Narri jungku kandimuku, narri jungku barrinani buwawakula. Miku narrimi milidimbawarr yalungi. Ngala yingamali narringi milidimbawarr. Ngawamba yingamali narringi milidimbawarr, ngayu barri. \v 9 Narri jungkuka nayiba jambana, ngala ngawamba yingamali nyulu narringi Buwakanya Kingkarri. Nyulu Kud, nyulu narringi Buwakanya Kingkarri, nyulu jirrinyimirra mambuka narringi. Nanankardi barri, marda narrimi miku yarrijba yingka jirrinyimirra mambuka narringi. Marda narrimi miku nijarrijba yingka ‘Buwakanya,’ jala nyulu miku dujanya nganyi nijanganjinyi. \v 10 Baki marda narrimi miku nijarrijba yingka ‘Walkurra Mambuka.’ Ngawamba yingamali narringi walkurra mambuka, ngayu barri Krayis. \v 11 Nanda walkurra narringi, marda nyulimi jungku wakiwarr narringi. \v 12 Nanda jala nangka walkurramba, janyulu nyulu bayakardamba Kudwanyi. Ngala nanda jala nangka bayakardamba barri, jala wakiwarr yalungi, janyulu nyulu walkurramba Kudwanyi. Barriwa. \s1 Ngirrwayi Jisus Yalungi. \p \v 13 Narri, Barasimuku, baki narri milidimbawarrmuku yuwanyi, ngayu karungka narrinya ngirukanyi jangkurranyi. Narri balkimirra. Narri jujambawarrmuku. Dabaja narrinya Kudwanyi. Miku narrimi milidimba yurlurrmba jangkurr nangangi Kudkanyi, baki nanankardi barri miku yaliyi kirrijba kingkarri nangandurri Kudyurri, miku nyuliyi lalanba yalunya Kudwanyi. Baki miku nyuliyi lalanba narrinya marda, milidimbangangi narri balki jangkurr. Nanamuku jala yalu nulijba kuyunkanyi nanda duja jangkurr nangangi Kudkanyi, narri jujamba yalunya. Narri yabimba yalunya kuyunkanyi narringi balki jangkurr. Nanankardi barri janarri miku jungku mili wanka nangandu Kudnyina. Baki nanamuku jala yalu kuyu narringi jangkurr, narringinyi balkiwanyi jangkurrwanyi kurrkunbaka yalunya marda, yalu jungunkanyi mili wanka nangandu Kudnyina. \v 15 Narri Barasimuku, baki narri milidimbawarrmuku yuwanyi, ngayu karungka narrinya ngirukanyi jangkurranyi. Narri balkimuku. Narri jujambawarrmuku. Dabaja narrinya Kudwanyi. Miku narrimi milidimba yurlurrmba jangkurranyi. Narri jilajbangka juju nukamina yingkarri yajiyurri, baki yingkarri yajiyurri. Narri birlbidambaka kanja yingkarri yajiyurri, baki yingkarri yajiyurri. Narri kujbangka yalungi, jalija yalu manku narringi jangkurr, baki janarri milidimba yalunya narringinkanyi balkinyi jangkurranyi. Baki jalija yalu kuyu nanda jangkurr narringi, jalija yalu durrijba nanda jangkurr, baki jayalu jungku mili balki nangangi Kudkanyi. Baki nanankardi barri janyulu bukamba yalunya Kudwanyi. Janyulu manjijba yalunya wayka jangurri Yilyurri. Baki janyulu manjijba narrinya marda jangurri Yilyurri, milidimbangangi narri yalunya nanankanyi balkinyi jangkurranyi. Barriwa. \p \v 16-17 Narri balkimuku. Narri mudumuku. Dabaja narrinya Kudwanyi. Narri barrinani nanda nganinyi jala wililijba nanda kabuji kurndayudinyi, ngala nyulu marda kabuji yami. Miku narrimi kudanyu jingkijba nanda yuwa nangangi Kudkanyi, jala narri milidimba yalunya. Miku narrimi milidimba yalunya kunymamba, ngala barimba narri milidimba yalunya. Nayi narri milidimba. Narri karu yalunya nanankanyi dankurrdankurranyi malankarrinyi walkurranyina jurjina. Nanda dankurr malankarri nanda kudukudu yaji, ngala miku nanda walkurra jurj kudukudu. Ngawamba nanda malankarri kalawuyngkurru jurjina. Ngala narri mudumuku. Ngala miku nanda kunyba jangkurr narri yanyba. Nanda walkurra jurj, nanda kudukudu yaji nangangi Kudkanyi, ngala miku nanda dankurr malankarri yaji kudukudu. Jala yalu yarrijba nanda dankurr malankarri kalawuyngkurru jurjina, baki yabimbaka malankarri kudukudu nanangini jurjwanyi, nandangangi jurj nangangi yaji Kudkanyi. \v 18 Baki narri yanyba yingka jangkurr. Narri milidimba yalunya nayi barri, ‘Nanda dungala yaji, niji Yalda nananyina walkurranyina jurjina, miku nanda dungala kudukudu. Ngala nanda barnyi jala yalu yarrijba yundu nananyina dungalana, nanda barri kudukudu.’ Nani barri narri milidimba yalunya, ngala miku nanda kunyba jangkurr. \v 19 Narri barrinani nanda kabujimuku. Miku narrimi jingkijba nanda duja jangkurr. Nanda dungala yaji, nanda Yalda, nanda kudukudu yaji nangangi kudkanyi, ngala miku nanda barnyi kudukudu. Ngala jala yalu yarrijba nanda barnyi yundu dungalana Yaldana, baki yabimbaka nanda barnyi kudukudu nanangini dungalawanyi. \v 20-21 Nayinda barri duja jangkurr. Nanda walkurra jurj, nanda kudukudu yaji nangangi Kudkanyi, baki nanda dungala Yalda, nanda kudukudu yaji nangangi marda. Ngala nanda dankurr malankarri, ngawamba nyulu jungkuka kudukudu, jala yalu yarrijba kalawuyngkurru nananyina jurjina nangangi Kudkanyi. Baki nanda barnyi marda, ngawamba nyulu jungkuka kudukudu, jala yalu yarrijba yundu nananyina dungalana nangangi Kudkanyi. \v 22 Baki nani barri nayi marda. Jaliyi yingka yanybaka nanankanyi lalijinyi kingkarri, nanda kudukudu yaji, baki miku nanda duja jangkurr. Miku nanda laliji kudukudu. Ngawamba Kud jala jungkuka lalijina, nyulu barri kudukudu. Nani barri narri barimba milidimba yalunya. Barriwa. \p \v 23 Narri Barasimuku, baki narri milidimbawarrmuku yuwanyi, ngayu karungka narrinya ngirukanyi jangkurranyi. Narri balkimuku. Narri jujambawarrmuku. Dabaja narrinya Kudwanyi. Narri ngayangayijbangka kudiyayngka bayakardanyi yuwanyi Kudkanyi, narri wajbaja Kud bijalanyi mamanyi jala narri jardiykunumba, ngala miku narrimi ngayangayijba nanankanyi jirriyngkanyi yuwanyi. Miku narrimi jungku yurlurrmba yalungi yingkamukuyngka. Miku narrimi yabimba kunyba yaji yalungi. Miku narrimi ngindu muwa yalungi jala yalu balkijba muwa. Miku narrimi kuyu nanda jangkurr nangangi Kudkanyi. Marda narrimi ngayangayijba nanankanyi jirriyngkanyi yuwanyi Kudkanyi, baki yuwajiwa janarri ngayangayijba nanankanyi bayakardanyi yuwanyi marda. \v 24 Narri barrinani nanda kabuji jala wililijba nanda yingka kabuji. Baki yingkanyi barri jangayu muningka karu narrinya. Narri barrinani nanda nganinyi jali dulaba kunima nanganbunanyi nyanyalunanyi waluwa nyuli ngaraba nyanyalu. Ngala nyuli yurlwa warrkinyi jali banjarrba nyanyaluna, baki bilyinyba nyuli nanda warrki nganinyiwanyi. Baki nani barri narri marda. Narri ngayangayijba nanankanyi bayakardanyi yuwanyi nanganginkanyi Kudkanyi, ngala narri yurlwa nanganginkanyi jirriyngkanyi yuwanyi. Barriwa. \p \v 25 Narri Barasimuku, baki narri milidimbawarrmuku yuwanyi, ngayu karungka narrinya ngirukanyi jangkurranyi. Narri balkimuku. Narri jujambawarrmuku. Dabaja narrinya Kudwanyi. Narringka wakardaba mankanyi dulaykanyi jamba, barrinani yanybaka yuwa wakardaykanyi narringka mankanyi. Narri dulaba nanda jamba mankanyinanyi, baki narri jungku likalika mankanyi, ngala miku narrimi dulaba nanda balki yaji narringinbunanyi kurdulunanyi. Miku narrimi ngayangayijba nanankanyi yuwanyi, jungunkanyi jirdi kunybanyi kurdulunyi nangangi Kudkanyi. Yuwajiwa narri jungku jirdi balkinyi kurdulunyi. Narri ngayangayijbangka nanankanyi yuwanyi waykanyi Kud yajinyi, ngala yuwajiwa narri kuliwijba yajinyi marda. Narri jarijbangka yalunginkanyi yajinyi, narri kuyungka bayngkani dungala yalunbunanyi. Baki narri dalburrijba kaja yaji narringinmirra yaji. Nani barri narri kuliwijba yajinyi. \v 26 Narri barrinani nanda kabujimuku. Miku narringkimi jingkijba, narri jungunkanyi balki nangangi Kudkanyi. Marda narrimi waluku janyba nanda balki narringinbunanyi kurdulunanyi. Marda narrimi jungku kunyba nangangi Kudkanyi yurrngumba barri, baki janarri jungku likalika nangangi Kudkanyi. Barriwa. \p \v 27-28 Narri Barasimuku, baki narri milidimbawarrmuku yuwanyi, ngayu karungka narrinya ngirukanyi jangkurranyi. Narri balkimuku. Narri jujambawarrmuku. Dabaja narrinya Kudwanyi. Narri barrinani kumayangu jala yalu makaba kuyuwana. Yalu laduba nanda kumayangu wilina, baki kunymamba nanda yaji yalu naykanyi. Kunyba nanda yaji wilina, ngala kalawuyngkurru barri balki yaji ngujbul. Nani barri narri jungkuka. Wakardaba narringka mankanyi, baki narri jungku kunyba mankanyi, ngala yuwajiwa narri balki kalawuyngkurru. Yuwajiwa narri jungkuka balki kurdulu nangangi Kudkanyi. Barriwa. \s1 Dabaja Yalunya Kudwanyi. \p \v 29-32 Narri Barasimuku, baki narri milidimbawarrmuku yuwanyi, ngayu karungka narrinya ngirukanyi jangkurranyi. Narri balkimuku. Narri jujambawarrmuku. Dabaja narrinya Kudwanyi. Yingkamuku wankalamuku yali yanyba jangkurr nangangi Kudkanyi, ngala yingkamukunyi, miku yaliyanyi kuyu yalungi jangkurr. Ngala yalunjali daba, yalunjali kurdanba. Baki yali makaba kuyuwana kumayanguna. Baki narri lalanbaka nanda kumayanguna. Narri warlwarlmbaka nanda yaji yurrngumba barri. Narri yanybaka nayi barri, ‘Nanamuku wankalamuku, jali kurdanba yalunya, yalu balkimuku. Jaliyanyi nurru jungku nanamanji, baki miku nurriyanyi kurdanba yalunya. Miku.’ Nani narri yanybaka. Ngala nanamuku wankalamuku, yalu barrinani wankalanyi nijanganjinyimuku narringi, baki narri jungkuka barrinani yalu jungkuyi. Narri nulijbangka kurdanbikanyi nganarri. Narri nulijbangka kurdanbikanyi nganarri, yanybangangi ngayu jangkurr nangangi Kudkanyi. Narri jardibirri muwa. Yuwajiwa janarri yurlwa ngakinkanyi jangkurranyi. Janganarri kurdanba, barrinani narringinmukunyi wankalamukunyi yalunjali kurdanba nanamuku jali yanyba jangkurr nangangi Kudkanyi. \p \v 33 Narri balkimuku. Narri barrinani bijbawarr miya jala nangka ngadijba karnbana, jala yukumbaka biykanyi yingka. Narri yukumbaka linjumbikanyi yalunya. Ngala miku narringkiyi ngadijba nanganbunanyi Kudnanyi. Janyulu wakaramba narrinya. Janyulu manjijba narrinya wayka Yilyurri. \v 34 Ngayu karungka narrinya. Baku barri jangayu manjijba yalunya yingkamuku narrindurri. Jangayu manjijba yalunya yanybawarr jangkurranyi Kudkanyi, baki yalunya milidimbawarr, baki yalunya jirdi kunybanyi kulajinyi. Jangayu manjijba yalunya narrindurri, ngala miku janarri kuyu yalungi jangkurr, ngala janarri yabimba balki yaji yalungi marda. Yingkamuku janarri kurdanba yalunya. Yingkamuku janarri langandaba yalunya wabangkarra kurndana. Yingkamuku janarri wajuba yalunya jurjina, janarri jakajba yingkananyi barrawuyabarrawuyananyi, baki yingkananyi barrawuyabarrawuyananyi. Nani janarri yabimba balki yaji yalungi marda. \v 35-36 Baki nanankardi barri janyulu daba narrinya Kudwanyi. Bukambiju narrinya jala narri kurdanba nanganginmuku nganinyimuku Kudkanyi, jali yalu jungku kunyba nangangi, janyulu daba narrinya Kudwanyi. Nanda lirrka jali yalu kurdanba, nyuli nanda kunyba nganinyi, niji Yabil. Baki kajamuku yalunjali kurdanba bayngkani nangandu. Baki nanda yingka yali kurdanba, niji nangangi Sakaraya, nyulu jandanyi nangangi Birakiyanyi. Kurdanba yali nanda nganinyi kalawuyngkurru walkurranyina jurjina, wilina dungalana, niji Yalda. Yi. Kajamuku narri kurdanba yalunya, ngala janyulu daba narrinya Kudwanyi. Janyulu kurdanba bukambiju narrinya Jumuku, jala narri kurdanba nanamuku kunybamuku nganinyimuku. Janyulu kurdanba narrinya Kudwanyi.” Barriwa. Nani barri kudanyu ngirrwayi Jisus yalungi Barasimukuyngka baki milidimbawarrayngka. \s1 Nginduyi Jisus Muwa Yalungi. \p \v 37 Baki nginduyi Jisus muwa yalungi jali yalu jungku nananyina barrawuyabarrawuyana Kudkanyi, niji Jirusalim. Kudanyu nyuli ngindu muwa yalungi, baki yanyba nyuli, “Narri Jumuku, kudanyu ngayu nginduka muwa narringi. Narri kurdanbayi yalunya jali manjijba Kudwanyi karunkanyi nanganginkanyi jangkurranyi. Narri kurdanbayi yalunya, ngala ngayu nulijbangka lalanbikanyi narrinya. Yurrngumba ngayu nulijbangka lalanbikanyi narrinya, barrinani lalanbaka nanganginmuku bulungumuku julakiwanyi, barrinani bulungumuku jungkuka mardarda kala jaluna. \v 38 Nani barri ngayu nulijbangka lalanbikanyi narrinya marda. Ngala narri yurlwangka ngaki, baki nanankardi narringi walkurra jurj, janyulu manimani. Mikuyaji yalungi jungunkanyi nanaba muramukuyngka yurrngumba barri. \v 39 Ngayu karungka narrinya, barlba jangayu yurrngumba barri. Miku nganarriyi najba mili barri. Ngala baku barri juju, jalija narri kuyu ngaki jangkurr, ngawamba nanamanji barri janganarri mili najba. Baku barri juju jalija narri yanyba nangangi Kudkanyi ngaki, ‘Nurru ngajakangka Kud, nyulu lalanbiji nanda jali nyulu manjijba. Nurru ngajakangka Kud, nyulu yabimbiji kunyba yaji nangangi.’ Ngawamba nanamanji barri janganarri mili najba.” Barriwa. Nani barri nginduyi Jisus muwa yalungi, jali yalu jungku nanaba Jirusalim. Barriwa. \c 24 \s1 Dalyawijbaja Walkurra Jurj. \p \v 1 Baki walajbayi Jisus walkurrananyi jurjnanyi. Jali nyulu walajba, baki badajba yali nanganginmuku kandimuku nangandurri. Yanyba yali nangangi nanankanyi jurjkanyi, walkurra nanda jurj, kunyba barrawu, baki ngiruka marda dungalana. \v 2 Ngala yanybayi Jisus yalungi, “Yi. Nayinda jurj walkurra, ngala ngayu karungka narrinya, dalyawijbaja nayinda jurj bukamba barri. Baki jarrbalijbaja bukamba dungala. Miku yingka dungala yundu nangandu yingkana. Jarrbalijbaja bukamba dungala.” Barriwa. \s1 Badajbaja Kiji. \p \v 3 Baki jilajbayi Jisus karri, baki kirrijba nyuli kulawirana niji Yulib. Badajba yali kandimuku nangangi nangandurri, baki karda yali yanyba nangangi. Ngajaka yali Jisus, “Karukiyi nurrunya, wanyimbala dalyawijbaja nanda walkurra jurj. Wanyimbala. Baki yanka janurru jingkijba jalija ninji wijba, jalija bukamba nangka nayinda yaji. Karukiyi nurrunya, wanyimbaja yaji nanamanji, baki janurru jingkijba, winyurruwa janinji wijba. Karukiyi nurrunya nanankanyi yajinyi.” Barriwa. \p \v 4 Baki jananganjayi yalunya Jisuswanyi, “Marda narringkimi lalanbawa, baki marda narrimi miku munyajba yingka jujambikanyi narrinya. \v 5 Nanamanji barri jayalu badajba nanamuku jujambawarrmuku. Waluku yingka baki bayngkani yingka, baki yingka, baki yingka. Jayalu yanyba, ‘Ngayu Krayis, nanda jali manjijba Kudwanyi.’ Nani barri jayalunjalu jujamba. \v 6 Nanamanji barri janarri manku yaji yalungi yingkamukuyngka, jayalungka daba. Janarri manku yaji yalungi, jayalungka daba, yingkamuku bundu narringinyina yajina, ngala yingkamuku juju. Ngala marda narrimi miku marrala. Marda narrimi miku marrala jalija narri manku yaji, yalungka daykurri. Bunjulijba jayalungka daykanyi, ngala jilijbawa bukambaja yaji Kudwanyi. \v 7 Ngayu karungka narrinya. Jayalungka daba. Yalu jala jungku yingkana yajina, baki yingkana yajina, jayalungka daba ngurranyimuku. Baki nanamanji barri mikuwali jardijba nanda mama kajana yajina, baki jayalu birrkalanyi jungku, mikuyaji mamanyi. Baki kulbaja jamba marda. Kudanyu barri kulbaja kudukudu jamba, bundu baki juju barri. \v 8 Bukamba nayinda kiji badajbaja waluwa, baki bayngkani barri mili kiji badajbaja, walkurra kiji. Barriwa. \p \v 9 Nanamanji barri jayalu marrimba narrinya, baki janarrinya kuyu nangandurri mambukarri kurdusnyina, nyulu dabanki narrinya. Janyulu jirrinyba yalunya, yalu kurdanbiji narrinya. Bukambijunyi jayalu ngirra narrinya, durrijbangangi narri ngaki jangkurr. \v 10 Kajamuku jalija kuyu ngaki jangkurr, jayalu karrinja walu nangandu mambukana kurdusnyina, baki janyulu yabimba kiji yalungi. Ngala warriyaluku barri, kajamuku jayalungka yangkalamba ngakinbunanyi. Jayalu yingijba ngaki jangkurr. Yalu jala yalu waluku jungku malumba kandimuku, jayalungka ngirra. Yingkawanyi janyulu karu mambuka kurduskanyi nanganginkanyi kandinyi, baki jayalu marrimba nanda nangangi kandi dabanki. \v 11 Badajbaja yingkamuku jujambawarrmuku, baki jayalunjalu jujamba kajamuku jala durrijba ngaki jangkurr. \v 12 Walkurrambaja nanda kiji baki nanankardi barri miku jayalungka mili maruka muwa. Miku yaliyi jingkijba wanyi yalungi mungkijimuku, ngala jayalungka jakakajba. \v 13 Ngala nanamuku jalija yalungka miku yangkalamba ngakinbunanyi, jalija yalu jungku ngiruka ngaki yurrngumba barri, janyulu marrimba yalunya mardarda Kudwanyi. Jayalu jungku mili wanka nangandu kingkarri. \v 14 Ngala waluku barri kajamukunyi jayalunjalu karu kunybanyi jangkurranyi Kudkanyi. Jayalunjalu karu nangangi Kudkanyi, janyulu lalanba yalunya jala yalu kuyu nangangi jangkurr. Waluku barri jayalunjalu karu bukambiju wandijiyana nangangi, baki bayngkani barri bukambaja yaji Kudwanyi. Barriwa. \s1 Jalija Badajba Nanda Balkimirra. \p \v 15 Yingka wankala jali yanyba jangkurr nangangi Kudkanyi, niji nangangi Danyil. Karu nyuli yalunya yingkanyi jalija badajba baku barri juju. Janyulu balkimirra. Janyulu yabimba kaja balki yaji yalungi. Ngayu karungka narrinya, badajbaja nanda balkimirra. Janyulu ngirra Kud. Janyulu karrinja nanaba malaba yajina, baki janyulu balkimba nanda yaji.” Narri jala narri najba nanda jangkurr nangangi Danyilkanyi najana, marda narrimi jingkijba nangangi jangkurr nanankanyi balkinyi jalija nyulu badajba nangankurri. \v 16 “Jalija nyulu badajba, baki nanamuku jalija yalu jungku nananyina walkurranyina yajina Judiya, baki marda yalimi wirlku nanganbunanyi. Marda yalimi wirlku juju nanganbunanyi kulawirarri yajiyurri. \v 17 Nanamanji barri jalija nyulu badajba, baki kudiya jayalu jungku danbina jambana. Marda yalimi miku ngankijba barrawuna wudumbiji yalungi yaji. Ngala marda yalimi yinarramba wirlku kulawirarri. \v 18 Kudiya jayalu waki munjimunji. Marda yalimi miku wijba barndarri wudumbiji yalungi jumbala. Ngala marda yalimi yinarramba wirlku kulawirarri. \v 19 Kudiya jibarrimuku, jayalu ngawukuku. Kudiya ngardanganjamuku jayalu ngamulujba bardarda yalungi. Ngala warriyaluku. Miku yaliyi wirlku dulu. Jayalunjalu daba burrandiwa. \v 20 Marda narrimi yanyba mududu nangangi Kudkanyi. Marda narrimi ngajaka Kud, ‘Mikujiyi munyajba nanda balkimirra badaykanyi Sadidi, jala marda nurrimi wuyalijba Jumuku. Baki mikujiyi munyajba badaykanyi wurarawala, jala madujba yaji kudanyu barri.’ Nani barri marda narrimi ngajaka Kud. \p \v 21 Wabula barri kamambarra yabimbayi yaji Kudwanyi. Nanamunanyi yurrngumba nanginkurri mikuyaji walkurrayngka kijinyi barrinani nayinda kiji jalija badajba, jalija marda narrimi wirlku kulawirarri. Baki bayngkani barri miku mili walkurra kiji barrinani nayinda kiji. \v 22 Ngala kurrkunbaja nanda kiji Kudwanyi. Jalimi miku nyulu kurrkunba kiji, baki bukambiju jayalungka janyba nanankanyi kijinyi. Ngala janyulu kurrkunba nanda kiji, marukangangi nyulu muwa nanganginmukuyngka jali nyulu wabula yarrijba nanganginmirra. Barriwa. \p \v 23 Nanamanji barri jalija badajba nanda balkimirra, nanda jalija ngirra Kud, yingka janyulu yanyba, ‘Najbakiyi nayinda, nyulu Krayis jali manjijba Kudwanyi,’ ngala yingka janyulu yanyba yingkanyi, nyulu nanda Krayis. Ngala marda narrimi yurlwa yalunginkanyi jangkurranyi. \v 24 Badajbaja jujambawarrmuku baki jayalu yanyba jujambawarr jangkurr. Yingka yanybaja, ‘Ngayu Krayis,’ ngala yingka yanybaja, ‘Ngayu Krayis.’ Yingka yanybaja, ‘Manjijba ngani Kudwanyi karunki nangangi jangkurr,’ ngala yingka yanybaja, ‘Ngala manjijba ngani Kudwanyi karunki nangangi jangkurr.’ Jayalu nulijba jujambikanyi yalunya, jali yarrijba nanganginmirra Kudwanyi. Jayalu yabimba ngiruka yaji jujambiji yalunya, ngala miku jayalunjalu jujamba. \v 25 Ngala marda narrimi najbawa yalunya. Ngayu karungka narrinya nanginkanyi yajinyi waluwa barri, baki jalija yalu badajba nanamuku jujambawarrmuku, baki janarri jingkijba yalunya, baki miku narriyi kuyu yalungi jangkurr. \v 26 Jaliyi yingkawanyi karuja narrinya, ‘Nyulu jungkuka nanaba karru mangkurruna yajina nanda Krayis,’ baki miku narriyi barlba nanankurri. Jaliyi yingkawanyi karuja narrinya, ‘Nangka ngadijbangka bundu nayiba,’ baki miku narrimi kuyu nangangi jangkurr. Jujamba yalu yanyba. \v 27 Ngayu karungka narrinya, jalija ngayu badajba Buwanya Bukambijuyngka, baki jangayu badajba dulu, barrinani ngajarrwanyi jala bumbaju yaji karrina bayungu. Nani jangayu badajba dulu. \v 28 Jala nangka janyba mankanyi, baki badajba bukaji. Badajbaja kaja bukaji jarrji yaji. Baki nani barri jalija walkurramirra nanda kiji, baki nanamanji barri jangayu badajba marda. \s1 Wijbaja Buwanya Bukambijuyngka. \p \v 29 Nanankardi walkurrananyi kijiwunyi barri, baki mikuyaji kambanyi, mikuyaji yakarlanyi. Mikuwali yajba yaji kambawanyi baki yakarlwanyi. Jayalu yirrba warrawiji kingkarrinya. Jayalu karrala wayka. Ngirringirrimba jayalungka kamba baki yakarl, baki warrawiji. Ngirringirrimba jayalungka, baki jayalu wirlku yingkarri yajiyurri. \v 30 Baki nanamanji barri ngayu Buwanya Bukambijuyngka, jangayu wijba, baki janganjalu najba lalijina. Janganjalu najba badaykurri ngaluna bukambijunyi. Baki jangayu walkurra mambuka yalungi. Baki bukambiju wandijiyana jala yalu jungku balki nangangi Kudkanyi, jayalungka ngindu muwa. Kudanyu jayalungka ngindu muwa, jalija ngayu wijba. \v 31 Jayalu manku yaji barrinani jala ngurrwangka yaji kudanyu barri, baki manjijbaja Yanjilmuku Kudwanyi. Janyulu manjijba nanganginmuku Yanjilmuku langki baki karri, kula baki bayungu lukuluku wandijiyana. Baki jayalunjalu wudumba nanganginmirra Kudkanyi, baki kuyuja yalunya nangandurri Kudyurri.” Barriwa. \p \v 32 Mili yanybayi Jisus yalungi, “Mankumanku narringka nanankanyi kabulanyi. Jala narri najba kabula jal, baki narri jingkijbangka, barringa barri ngardarawala. Barringa barri ngardarawala, jala walajba kabula jal. \v 33 Baki nani barri, jalija narri najba nayinda walkurra kiji, baki janganarri jingkijba, jangayu wijba jambarri. Janganarri jingkijba, ngayu Buwanya Bukambijuyngka, jangayu wijba jambarri winyurruwa barri. \v 34 Marda narrimi mankumankuwa nayinda ngaki jangkurr. Ngakinmuku mungkijimuku, Jumuku, miku yaliyi bukamba, waluwa badajbaja nayinda walkurra kiji. Kudiyamuku ngakinmuku mungkijimuku jayalu yuwajiwa jungku, jalija badajba nayinda kiji. \v 35 Baku barri janyulu manjamanjamba laliji baki jamba Kudwanyi. Janyulu manjamanjamba yalunya. Ngala ngaki jangkurr barri, mikuwali manjamanjamba ngaki jangkurr yingkawanyi. Duja ngaki jangkurr jungkuka yurrngumba barri. Barriwa. \s1 Miku Ngambalimi Jingkijba Yaji. \p \v 36 Ngala miku ngambalimi jingkijba wanyimbala badajbaja nanda walkurra kiji. Baki miku ngambalimi jingkijba, wanyimbala jangayu wijba jambarri. Nanamukunyi Yanjilmukunyi jala yalu waki nangangi Kudkanyi, miku yalimi jingkijba. Baki ngayu barri Buwanya Bukambijuyngka, miku ngayimi jingkijba. Ngala ngawamba Buwakayu Kingkarri, ngawamba nyulu jingkijbangka, wanyimbala badajbaja nanda walkurra kiji. Ngawamba nyulu jingkijbangka wanyimbala jangayu marda wijba. \v 37 Wabula kamambarra, manjijbayi walkurra mali Kudwanyi, baki makabayi bukamba yaji walkurranyi maliwanyi. Nanamanji barri yingka wankala, niji nangangi Nuwa, nyuli jungku kunyba nangangi Kudkanyi. Baki nanankardi barri marrimbayi Nuwa mardarda Kudwanyi. Marrimba nyuli Nuwa mardarda, baki nangangi maninganja, baki nanganginmuku jandanyimuku nganinyimuku, baki yalinginmuku maninganjamuku. Marrimbayi bukambiju yalunya mardarda Kudwanyi, jungkungangi Nuwa kunyba nangangi Kudkanyi. \v 38 Ngala bukambiju yalu yingkamuku, yali jungku balki nangangi Kudkanyi. Yurlwa yali nangangi Kudkanyi, ngala muningka yalungka mankumankuyi yalunginkanyi yajinyi. Jarrba yali yaji, baki ngaraba yali, baki jamalu yalungki, ngala miku yalungkiya mankumanku nangangi Kudkanyi. Miku yaliyanyi kuyu nanda jangkurr nangangi Kudkanyi, jali karu yalunya Nuwawanyi. Nani barri yali jungku yurrngumba barri, nanankurri jali ngankijba Nuwa muwardana kalawuyngkurru. \v 39 Ngala jali manjijba mali Kudwanyi, baki jingkijba yali nanda jangkurr jali karu yalunya Nuwawanyi, nanda duja jangkurr. Ngurrunbayi yalunya bukambiju maliwanyi. Barriwa. Baki nani marda jalija ngayu wijba Buwanya Bukambijuyngka. Nanamanji jayalu jungku nani marda. Miku jayalu kuyu nangangi jangkurr Kudkanyi, miku jayalungka birrirrinja jilaykanyi ngakindurri. Ngawamba kujajarra jayalu jungku kunyba nangangi Kudkanyi, jayalungka birrirrinja jilaykanyi ngakindurri. \v 40 Nanamanji barri jalija ngayu wijba, yiningki kujarra nganinyiwuya, jabula malumba waki. Kuyuja yingka ngakindurri Yanjilwanyi, ngala janyulu yingijba nanda yingka wambu barri. \v 41 Yiningki kujarra jibarriwuya, jabula wuyala mama. Kuyuja yingka ngakindurri Yanjilwanyi, ngala janyulu yingijba nanda yingka jibarri wambu barri. \p \v 42 Marda narringkimi birrirrinja jilaykanyi ngakindurri. Miku narrimi jingkijba wanyimbala jangayu wijba Buwanya Bukambijuyngka. Nanankardi barri marda narringkimi birrirrinja yurrngumba jilaykanyi ngakindurri. Barriwa.” \v 43 Mili yanybayi Jisus yalungi. Muningka nyuli yanyba, “Yiningki badajbayi maninjaku nganyindurri barndarri mungana. Miku ninjiyanyi jingkijba badaykanyi nyulu, baki maninjakujba nyuli nganyi yaji mungana. Ngala jaliyanyi ninji jingkijba, wanyimbala nyuluja badajba nanda maninjaku, baki nganyingkiyanyi birrirrinja nangangi. Ninjiyanyi jungku yamininyi mungana yukumbikanyi nanankanyi maninjakunyi, baki miku nyuliyi maninjakujba yaji. \v 44 Baki nani barri miku nganarri jingkijba Buwanya Bukambijuyngka. Miku narrimi jingkijba wanyimbala jangayu wijba nanginkurri. Marda narringkimi miku mankumanku, ‘Jilijbawa janyulu wijba. Jilijbawa. Miku nyuliyi badajba winyurru. Yiningki janyulu badajba baku barri ngardarawala.’ Marda narringkimi miku mankumanku nani barri, mikungangi narrimi jingkijba wanyimbala jangayu badajba. Yiningki winyurruwa, yiningki baku barri. Ngala marda narringkimi birrirrinja yurrngumba ngaki jilaykanyi ngakindurri jalija ngayu wijba. Barriwa.” \s1 Kujarra Lalanbawarr. \p \v 45 Mili barri yanybayi Jisus yalungi. Muningka nyuli yanyba yalungi, “Yingka mambuka nyuli barlba nanganbunanyi barndananyi. Barlba nyuli yingkarri yajiyurri, baki jungku nyuli nanaba yurrngumba. Waluwa nyuli barlba, baki yarrijba nyuli yingka wakiwarr nangangi lalanbikanyi nangangi jamba baki nanganginmuku yingkamuku wakiwarrmuku, waykanyi yalunya mamanyi. Janyulu yarrijba kunyba wakiwarr, jirdi kunybanyi kulajinyi lalanbikanyi nangangi yaji. \v 46 Baku barri jalija nyulu wijba nanda mambuka, baki janyulu mirnarrijba muwa nanankanyi lalanbawarrayngka jali nyulu yarrijba. Baki nanda lalanbawarr janyulu marda mirnarrijba muwa, jungkungangi nyuli kunyba nanganginkanyi mambukanyi. Kudanyu nyuli lalanba nanda yaji mambukanyi, marda nanganginmuku wakiwarrmuku. \v 47 Baki nanangini mambukawanyi, janyulu yarrijba nanda kunyba lalanbawarr mambuka bayngkani nangandu, lalanbikanyi nanganginkanyi yajinyi junu. Janyulu lalanba nangangi jamba baki bulukimuku baki wakiwarrmuku yurrngumba barri, nyulungangi kunyba kulaji baki kunyba lalanbawarr barri. \p \v 48 Ngala jaliyi miku kunyba nanda lalanbawarr, jali yarrijba mambukawanyi lalanbikanyi nangangi yaji. Jaliyi nyulu balki nganinyi, baki yiningki janangka yanyba, ‘Ngaki mambuka, janyulu jungku nananyina yajina yurrngumba barri. Miku nyuliyi wijba dulu.’ \v 49 Baki miku janyulu lalanba yalunya wakiwarrmuku kudanyu barri. Miku janyulu wajba yalunya mamanyi, ngala janyulu daba yalunya. Janyulu kandimba yingkamuku balkimuku. Jayalu malumba jungku, baki jayalungka wardamba mamanyi, jayalu ngaraba kamukamu. \v 50-51 Ngala baku barri janyulu wijba nanda mambuka nanganginkurri barndarri. Janyulu wijba nanamanji jalimi miku jingkijba nanda balki lalanbawarr. Baki janyulu najba nanda lalanbawarr wayawayambikurri nangka kulaji. Ngala nanganginmuku wakiwarrmuku jungku yalu birrkalanyi. Janyulu najba nanda balki yaji jali yabimba nanangini lalanbawarranyi, baki janyulu ngarrangarra muwa nangangi. Janyulu kudanyu ngarrangarra muwa nangangi, baki janyulu daba nanda balki lalanbawarr baki janyulu janyba nanganbunanyi barndananyi. Baki janangka ngindu muwa nanda balki lalanbawarr, janyulu waka kudanyu barri. Barriwa.” Nani barri muningka yanybayi Jisus yalungi karunki yalunya yajinyi. Marda yalimi jungku barrinani nanda kunyba lalanbawarr jirdi kunybanyi kulajinyi. Waki nyuli kudanyu barri, baki nani nangki birrirrinja nanganginkanyi mambukanyi jali nyulu wijba. Nanankardi barri yabimbayi kunyba yaji nangangi mambukawanyi. Ngala nanda balki lalanbawarr miku nangkiyanyi birrirrinja nanankanyi mambukanyi jali nyulu wijba. Baki nani barri marda jalija wijba Jisus. Nanamuku kunybamuku, janyulu yabimba kunyba yaji yalungi, jayalu jungku mili wanka kingkarri barri. Ngala nanamuku balkimuku, janyulu yabimba balki yaji yalungi, janyulu janyba yalunya jangurri Yilyurri jalija nyulu wijba.” Barriwa. \c 25 \s1 Muningka Yanybayi Jisus Wurrumbarramukuyngka. \p \v 1-5 Mili barri yanybayi Jisus yalungi, “Mili jangayu karu narrinya nanankanyi jangkurranyi jala lalanba narrinya Kudwanyi. Mili barri jangayu muningka yanyba narringi. Jamalu bulangki, baki kamu barri mungana yali yabimba wangarr bulangi barrawuna. Walajbayi kaja wurrumbarramuku wangarranyi 10 barri. Walajba yali, ngala jilijbawa wanbiyaja nanda buyingkinyi nawinganja. Badajbaja nyulu jujunanyi. Baki jilajba yali wurrumbarramuku yubalina madamadambiji yalungka. Nani barri yalili yabimba yaji Jumukunyi, jalili bulangka jamalu. Wudumba yali mirnbi. Kaja mirnbi yali wudumba. Yingkamuku wurrumbarramuku, 5 barri, yali kunyba kulaji. Bunyarrijba yali yalungi mirnbi kunguyudinyi waluwa yali jilajba, baki kuyu yali mili kungu yalundu bayayawana bujilina. Ngala nanamuku yingkamuku wurrumbarramuku, yali mudumuku. Miku yaliyanyi kuyu mili kungu yalundu. Baki jilajba yali juju bijal, baki yukumba yali nanankanyi nanganginkanyi nawinganjanyi. Yukumba yali nangangi, bak kuluka yali. Barriwa. \p \v 6 Burrandi mungana barri, kayayi yingka yalungi wurrumbarramukuyngka, ‘Nyulu badajbangka nanda buyingkinyi nawinganja. Jangambala jilajba nangandurri, madamadambiji ngambalaka.’ \v 7 Walajba yali wurrumbarramuku baki kunymambayi yalungi mirnbi, waluwa jayalu jilajba nangandurri. \v 8 Ngala nanamuku mudumuku wurrumbarramuku, mikuyaji mili kungunyi yarriykanyi mirnbina. Ngajaka yalunjali yingkamuku, ‘Janarri wajba nurrunya kudiyayngka narringinkanyi kungunyi, baki janurru marda jilajba mirnbiyudi.’ \v 9 Ngala jananganja yalunjali mudumuku, ‘Miku nurriyi wajba narrinya kungunyi. Ngawamba bayakarda nayi kungu nurrungi, miku kaja. Janarri wijba, mili wudumbiji narrinyi kungu dungalana.’ \v 10 Baki wijba yali wudumbiji mili kungu. Ngala jala yalu yuwajiwa wudumbawa yaji, ngala wanbiyayi nanda buyingkinyi nawinganja nangangi. Baki nanamuku kunybamuku wurrumbarramuku jali yalu mili kuyu kungu yalundu, yalungki birrirrinja, baki yali jilajba nangandu barrawurri wangarranyi. Wanbiya yali, baki ngankijba yali barrawuna, baki murumbayi bardawa yingkawanyi baki kijijbayi kudanyu barri. \p \v 11 Kamu barri nanamuku yingkamuku wurrumbarramuku yali wanbiya barrawuna, ngala murumbayi nanda bardawa. Baki kaya yali nangangi nawinganjanyi, ‘Dulabakiyi nayinda bardawa. Dulabakiyi, baki janurru ngankijba.’ \v 12 Ngala jananganjayi nawinganjawanyi, ‘Miku ngayiyi dulaba. Miku ngayimi jingkijba narrinya. Miku.’” Barriwa. Nani barri muningka yanybayi Jisus yalungi. \v 13 Baki mili yanybayi Jisus yalungi, “Nanamuku wurrumbarramuku jirdi kunybanyi kulajinyi, yalungki birrirrinja jilaykanyi nangandu buyingkinyina nawinganjana jali nyuli badajba. Baki nani barri marda narringkimi birrirrinja jilaykanyi ngakindu jalija ngayu badajba. Barriwa.” \s1 Karuyi Yalunya Jisuswanyi Murrkunyi Wakiwarrayngka. \p \v 14 Mili barri yanybayi Jisus yalungi, “Mili jangayu karu narrinya nanankanyi jangkurranyi, jala lalanba narrinya Kudwanyi. Mili barri jangayu muningka yanyba narringi. Yingka mambuka nyuli barlba nanganbunanyi yajinanyi. Nyuli barlba yingkarri yajiyurri, baki jungkuyi nanaba yajina. Ngala waluku barri, waluwa nyuli barlba, baki yanyba nyuli yalungi murrkuyngka wakiwarrayngka nanganginkanyi. Karu nyuli yalunya, jayalu lalanba nangangi dungala ngala janyulu jungku nananyina yingkana yajina. \v 15 Baki wajba nyuli yalunya wakiwarrmuku nanganginkanyi dungalanyi. Yingka wakiwarr, nyuli kunybamirra kulaji, baki nyuli wajba nanda wakiwarr kajanyi dungalanyi, 5,000 dulanyi. Yingka wakiwarr, nyuli kunyba kulaji, baki nyuli wajba nanda wakiwarr kajanyi dungalanyi, 2,000 dulanyi. Ngala yingka wakiwarr, nyuli kunyba bijal kulaji, baki nyuli wajba nanda wakiwarr kudiyanyi dungalanyi 1,000 dulanyi. Nani nyuli wajba yalunya dungalanyi lalanbikanyi nangangi, baki barlba nyuli. \p \v 16 Nanda wakiwarr jirdi kunybanyimirra kulajinyi nangangi, nyuli kuyu nanda kaja dungala 5,000 dula, baki nyulu wudumba kaja yaji nananyina dungalana. Baku barri nyuli wajba yingkamuku nanankanyi yajinyi, baki wudumba nyuli kaja mili dungala 10,000 dula. Nani barri nyuli yabimba nanangini wakiwarranyi jirdi kunybanyimirra kulajinyi nangangi. Nani nyuli walkurramba nanda dungala jali wajba mambukawanyi, nyulu lalanbikanyi. Barriwa. \v 17 Baki nanda wakiwarr jirdi kunybanyi kulajinyi, nyuli kuyu nanda 2,000 dula, baki nyuli yabimba nanamannga yaji. Wudumba nyuli kaja yaji nananyina dungalana, baki baku barri nyuli wajba yingkamuku nanankanyi yajinyi dungalanyi, baki wudumba nyuli 4,000 dula. Nani nyuli walkurramba nanda dungala jali wajba mambukawanyi. Barriwa. \v 18 Ngala nanda yingka wakiwarr jali bijal kunyba kulaji, barlba nyuli, baki ngadijba nyuli nanda 1,000 dula jali wajba mambukawanyi. Kurrijba nyuli lawarr jambana, yarrijba nyuli nanda dungala wayka lawarrina, baki makaba nyuli yaji. Barriwa. \p \v 19 Baku barri juju wijbayi nanda mambuka nanganginkurri yajiyurri. Wijba nyuli, baki manjijba nyuli yingka wudumbiji nanganginmuku wakiwarrmuku. Baki badajba yali nanamuku murrku wakiwarrmuku, jali wajba yalunya dungalanyi lalanbikanyi mambukawanyi. Jilajba yali nangandurri mambukarri. \v 20 Waluku barri walajbayi nanda wakiwarr jali wajba mambukawanyi 5,000 dulanyi, baki nyuli yanyba, ‘Mambuka. Nganinji wajbayi 5,000 dulanyi, baki ngayi walkurramba nanda dungala. Nanijba nyulu 10,000 dula. Ninga wajbangka bukamba nanginkanyi kajanyi dungalanyi.’ Barriwa. \v 21 Baki jananganjayi mambukawanyi, ‘Ninji kunyba wakiwarr. Ninji kunyba kulaji. Waki ninji kudanyu barri ngaki, baki nanankardi janinga yarrijba mambuka bayngkani ngakindu lalanbikanyi kaja ngaki yaji. Ngankijbakiyi ngakinkurri barrawurri. Jungkukiyi ngakindu, baki janungkala mirnarrijba muwa.’ Nani barri nyuli jananganja nanda wakiwarr. Barriwa. \p \v 22 Bayngkani barri walajbayi nanda wakiwarr jali wajba mambukawanyi 2,000 dulanyi, baki yanyba nyuli, ‘Mambuka. Nganinji wajbayi 2,000 dulanyi, baki ngayi walkurramba nanda dungala. Nanijba barri nyulu 4,000 dula. Ninga wajbangka bukamba nanginkanyi kajanyi dungalanyi.’ Barriwa. \v 23 Baki jananganjayi mambukawanyi, ‘Ninji kunyba wakiwarr. Ninji kunyba kulaji. Waki ninji kudanyu barri ngaki, baki nanankardi janinga yarrijba mambuka bayngkani ngakindu lalanbikanyi kaja ngaki yaji. Ngankijbakiyi ngakinkurri barrawurri. Jungkukiyi ngakindu, baki janungkala mirnarrijba muwa.’ Nani barri nyuli jananganja nanda wakiwarr. Barriwa. \p \v 24 Bayngkani barri walajbayi nanda wakiwarr, jali wajba mambukawanyi 1,000 dulanyi, baki yanyba nyuli, ‘Mambuka. Ninga jingkijbangka ninji jardibirri muwa. Miku ninjimi waki wudumbikanyi dungala. Ngala ninji wudumbaka yingkamuku, yalu wakinkanyi kudanyu nganyi, baki nanankardi ninji wudumbaka kaja dungala, wakingangi yalu kudanyu nganyi nganyinmuku wakiwarrmuku. \v 25 Baki marrala ngayu nganyi. Miku ngayiyanyi nulijba mamanumbikanyi nanda dungala jali nganinji wajba lalanbikanyi nganyi. Marrala ngayi mamanumbikanyi nanda dungala nganyi, baki ngadijba ngayi nanda dungala. Makaba ngayi wayka jambana. Nayiba nanda dungala, nanda 1,000 dula jali nganinji wajba wabula. Nayiba nanamannga dula.’ Barriwa. \p \v 26 Ngala ngirrwayi mambuka nangangi, ‘Ninji barri balki. Ninji bunmalijba. Wanyingkanyi ninji ngadijba nanda dungala jambana. Nganinji jingkijba, ngayu wudumbaka dungala, wakingangi narri kudanyu ngaki. \v 27 Baki nanankardi barri marda ninjiyanyi yabimba yaji barrinani nanankujarranyi, bula yabimbayi yaji. Marda ninjiyanyi walkurramba nanda dungala ngaki. Marda ninjiyanyi yarrijba nanda 1,000 dula najana. Baki baku barri ninjiyanyi dulaba najananyi, baki ninjiyanyi wudumba 1,000 dula baki bijal mili. Marda ninjiyanyi yarrijba dungala najana nani. Miku ninji kunyba wakiwarr. Ninji balkimirra.’ Nani barri ngirrwayi mambuka nangangi. \v 28 Baki karu nyuli yingka wakiwarr nangandu, ‘Kuyukiyi nayinda dungala nanganbunanyi. Wajbakiyi nanda jali wudumba mijimbangu dungala ngaki, 10,000 dula. Nyulu kunyba wakiwarr. Wajbakiyi nanginkanyi dungalanyi. \v 29-30 Ngala kuyukiyi nayinda balki wakiwarr ngakinbunanyi. Janybakiyi nanankurri danbiyurri jala mungijba yaji. Nanaba janangka ngindu muwa kudanyu barri. Nanda jala jungku jirdi kajanyi yajinyi, janyulu wudumba mili yaji, baki nyulu jungkuja kajamukuyngka yajinyi jirdi. Ngala nanda jala jungku jirdi bayayawayngka yajinyi, janyulu mamanumba nanda bayayawa yaji. Yingkawanyi kuyuja yaji nanganbunanyi, baki janyulu jungku mikuyaji yajinyi.’ Nani barri yanybayi mambuka yalungi. Janarri jingkijba nanda jangkurr. Kud, nyulu barrinani nanda mambuka. Jaliyi ngambala waki kudanyu nangangi Kudkanyi, baki janyulu wajba ngambalanya kajanyi yajinyi. Janyulu yabimba kunyba yaji ngambalangi. Ngala jaliyi ngambala miku kudanyu waki nangangi, baki miku janyulu wajba ngambalanya yajinyi. Miku janyulu yabimba kunyba yaji ngambalangi. Barriwa.” \s1 Janyulu Nyalinyalimba Bukambiju Jisuswanyi. \p \v 31 Mili barri yanybayi Jisus yalungi, “Baku barri ngayu Buwanya Bukambijuyngka, jangayu wijba nanginkurri, baki jangayu wirimalaru nanamanji barri. Jangayu wijba nanginkurri, baki yalu Yanjilmuku, jayalu marda wijba ngakindu. Jangayu wijba, baki jangayu wirimalaru yalungi bukambijuyngka. \v 32 Nanamukunyi Yanjilmukunyi jayalunjalu kuyu bukambiju ngakindurri. Nganinyimuku baki jibarrimuku, bukambiju wandijiyana, jayalunjalu kuyu ngakindurri, baki jangayu nyalinyalimba yalunya. Jangayu nyalinyalimba yalunya, barrinani yalili nyalinyalimba bulukimuku. \v 33 Nanamuku barri, jala yalu maruka muwa nangangi Kudkanyi, jala yalu jungku yurlurrmba nanganginkanyi yuwanyi, jangayu manjijba yalunya nanankurri karriya yajiyurri. Ngala nanamuku jala miku yalimi maruka muwa nangangi Kudkanyi, jala yalu miku jungku yurlurrmba nanganginkanyi yuwanyi, jangayu manjijba yalunya nanankurri bayinga yajiyurri. \p \v 34 Baki ngayu wirimalaru, jangayu yanyba yalungi, nanamukuyngka karriya ngakindu, ‘Kabukawa. Janarri jungku kingkarri nangandu Kudnyina yurrngumba barri. Narri jungkuyi yurlurrmba nangangi Kudkanyi, baki Buwakanya Kud nyulu mirnarrijbangka muwa narringi. Wabula kamambarra, waluwa yabimbayi yaji Kudwanyi, waluwa nyuli yabimba laliji baki jamba, nanamanji barri mankumanku nangki Kud, janyulu kuyu narrinya nanganginkurri yajiyurri, narri jungunkanyi nangandu yurrngumba. Nani barri mankumanku nangki Kud wabula. Baki nanijba nyulu yabimbaka nanda yaji. Janarri jungku nangandu kingkarri yurrngumba barri lalijina. \v 35 Jangayu manjijba narrinya nangandurri, jungkungangi narri kunyba ngaki. Jali ngayu birrkalijba, baki nganarri wajbayi mamanyi. Jali ngayu warinjijba, baki nganarri wajbayi wabudanyi. Jali ngayu ngurranyi narringi, baki nganarri kandimbayi, nganarri kuyuyi narringinkurri barndarri. \v 36 Jali ngayu mikuyaji jumbalanyi, baki nganarri wajbayi jumbalanyi. Jali ngayu lunji, baki nganarri lalanbayi. Jali ngayu jungku brisinyina, baki nganarri yidadambayi barri.’ Barriwa. Nani jangayu yanyba yalungi nanamukuyngka karriya jali yalu jungku yurlurrmba nangangi Kudkanyi. \p \v 37 Ngala janganjalu yililikajba, ‘Ngala Mambuka. Wanyimbala ninji birrkalijbayi, wanyimbala, baki ninya nurru wajba mamanyi. Wanyimbala ninji warinjijbayi, baki ninya nurru wajba wabudanyi. \v 38 Wanyimbala ninji jungkuyi barrinani ngurranyi nurrungi, baki ninya nurru kandimba. Wanyimbala ninji jungkuyi mikuyaji jumbalanyi, baki ninya nurru wajba jumbalanyi. \v 39 Wanyimbala ninji lunjiyi, baki ninya nurru lalanba. Wanyimbala ninji jungkuyi brisinyina, baki ninya nurru yidadamba. Miku ninjiyanyi jungku nani. Miku ninya nurriyanyi lalanba nani barri. Miku nurriyi jingkijba nganyi jangkurr.’ Nani barri janganjalu yililikajba. \v 40 Baki jangayu jananganja yalunya nayi barri, ‘Ngayu wirimalaru. Ngayu karungka narrinya. Jali narri lalanba yalunya nanamuku bayakardamuku, baki nanda barrinani jali nganarri lalanba, yalungangi bababanyamba ngayu yalunya. Jali narri wajba nanda bayakarda mamanyi ngala nyuli birrkalijba, baki nanda barrinani jali nganarri wajba mamanyi. Jali narri wajba nanda bayakarda wabudanyi ngala nyuli warinjijba, baki nanda barrinani jali nganarri wajba wabudanyi. Nani barri nganarri lalanbayi, jali narri ngindu muwa yalungi, jali narri lalanba yalunya bayakardamuku. Baki nanankardi barri ngayu mirnarrijbangka muwa narringi. Barriwa janarri jungku kingkarri nangandu Kudnyina.’ Nani barri jangayu yanyba yalungi karriya. \p \v 41 Ngala nanamuku jalija yalu jungku bayinga ngakindu, jangayu yanyba yalungi, ‘Narri balkimuku. Barriwa janarri barlba juju ngakinbunanyi. Yanybaka Kud narringi, janarri jungku kurdan yurrngumba. Ngayu manjijbangka narrinya wayka Yilyurri, jala yajbangka walkurra jangu yurrngumba barri. Nanaba jayalu jungku marda, nanda mambuka wuwarranyi, nanda Sayidin, baki nanganginmuku balkimuku Yanjilmuku. Ngayu manjijbangka yalunya janguyurri, baki jayalu jungku nanaba janguna yurrngumba, baki janarri marda jungku yalundu janguna. \v 42 Ngayu manjijbangka narrinya janguyurri, mikungangi narriyanyi jungku kunyba ngaki, mikungangi nganarriyanyi lalanba. Jali ngayu birrkalijba, baki miku nganarriyanyi wajba mamanyi. Jali ngayu warinjijba, baki miku nganarriyanyi wajba wabudanyi. \v 43 Jali ngayu ngurranyi narringi, baki miku nganarriyanyi kandimba. Jali ngayu mikuyaji jumbalanyi, baki miku nganarriyanyi wajba jumbalanyi. Jali ngayu lunji, baki miku nganarriyanyi lalanba. Jali ngayu jungku brisinyina, baki miku nganarriyanyi yidadamba. Nanankardi barri jangayu manjijba narrinya jangurri. Barriwa.’ Nani barri jangayu yanyba yalungi. \p \v 44 Ngala nanamukunyi balkimukunyi, jayalu yililikajba ngana, ‘Ngala mambuka. Ngala wanyimbala ninji birrkalijbayi. Ngala wanyimbala ninji warinjijbayi. Ngala wanyimbala ninji jungku ngurranyi nurrungi. Ngala wanyimbala ninji jungkuyi mikuyaji jumbalanyi. Ngala wanyimbala ninji lunjiyi. Ngala wanyimbala ninji jungkuyi brisinyina. Wanyimbala ninji jungkuyi nani, nurru lalanbikanyi ninya. Miku ninya nurriyanyi najba jungunkanyi nani.’ Nani barri janganjalu yililikajba. \v 45 Baki jangayu jananganja yalunya, ‘Ngayu wirimalaru. Ngayu karungka narrinya, narri najbayi nanamuku bayakardamuku jungunkanyi nani, ngala miku narriyanyi ngindu muwa yalungi, miku narriyanyi lalanba yalunya. Ngala narri yurlwayi yalungi. Baki nanda barrinani narri yurlwayi ngaki, yalungangi bababanyamba ngayu yalunya.” \v 46 Nani barri jangayu jananganja yalunya, nanamuku balkimuku. Baki jangayu manjijba yalunya wayka Yilyurri, yalu jungunkanyi nanaba yurrngumba. Ngala nanamuku kunybamuku, jangayu manjijba yalunya kingkarri nangandurri Kudyurri, baki nanaba jayalu jungku mili wanka nangandu yurrngumba barri. Barriwa.” Nani yanybayi Jisus yalungi milidimbikanyi yalunya. Barriwa. \c 26 \s1 Yanyba Yalungki Yanka Jayalu Marrimba Jisus. \p \v 1 Jali bukamba milidimbayi yalunya nanginkanyi jangkurranyi Jisuswanyi, baki mili nyuli yanyba yalungi, nanganginmukuyngka kandimukuyngka, \v 2 “Narri jingkijbangka, baku barri yingkana munganawa jayalu yabimba nanda wangarr, niji Kangandijba Barndana Yajinyi, jalili yalu jarrba nanda bulungu nangangi jibkanyi, baki damba ngala nyulu mikuyaji bululunyi. Jayalu yabimba nanda wangarr yingkana munganawa, baki nanamanji barri, janganjalu wudumba, Buwanya Bukambijuyngka. Janganjalu wudumba. Janganjalu langandaba wabangkarra kurndana kurdanbiji ngana.” Nani nyuli yanyba yalungi. Barriwa. \p \v 3 Ngala mambukamuku jurjkanyi baki malbumalbumuku, malumba yali jungku yanybikanyi yalungki nangangi Jisuskanyi. Malumba yali jungku nanganginyina barrawuna Kayabaskanyi, jali walkurra mambuka jurjkanyi. \v 4 Yanyba yalungki yanka jayalu kardarda marrimba Jisus, baki jayalu kurdanba Jisus. Miku yaliyanyi nulijba yalungi muramukuyngka jingkiykanyi jalija yalu marrimba Jisus. \v 5 Yanyba yalungki, “Jangambala marrimba Jisus baki jangambala kurdanba, ngala miku nanamanji jalija ngambala jungku nanginkanyi wangarranyi. Kajamuku yalu badajbangka nanginkurri nanginkanyi wangarranyi, baki yalungka yanyba nangangi Jisuskanyi, nyulu nanda jali manjijba Kudwanyi. Jayalu yabimba kiji ngambalangi jaliyi ngambala marrimba Jisus wangarrina. Jayalu yabimba walkurra kiji ngambalangi.” Barriwa. Nani yalungki yanyba marrimbikanyi Jisus kardarda barri. \s1 Bindabayi Yaji Kulajina Jisusnyina Jibarriwanyi. \p \v 6 Barlbayi Jisus karri nanankurri bayakardarri barrawuyabarrawuyarri niji Bidani, baki ngankijba nyuli barrawuna. Nanda nangangi barrawu Sayiminkanyi. Nanda nganinyi Sayimin, wabula nyulili ngujbulijba waban bukamba, ngala nanijba kunybijbayi barri. Jungkuyi Jisus baki nanganginmuku kandimuku nangandu, baki wardamba yalungki mamanyi. \v 7 Ngala yalungki wardamba mamanyi, baki ngankijbayi jibarri kalawuyngkurru barrawuna. Kuyu nyuli bujili nangandu marnina. Kalawunyi bujilina nanda yaji barrinani jirrki, ngala nanjananja. Banjawayi kunyba kudu. Nanamanji barri yalili yarrijba nanda yaji kuyuwanana Jumukunyi waluwa yalili makaba mankanyi nangangi jambana. Wajbayi kajanyi dungalanyi jibarriwanyi, baki wudumba nyuli nanda barrinani jirrki. Jilajba nyuli nangandurri Jisusyurri, baki bindabayi nanda barrinani jirrki nangandu kulajina Jisusnyina. \v 8-9 Najba yali yaji kandimukunyi. Najba yali jibarri bindabankurri nanda barrinani jirrki nangandu kulajina, baki yali ngarrangarra muwa nangangi. Yanyba yalungki, “Nayinda jibarri, nyulu balki. Wanyingkanyi nyuli bindaba nanda yaji nangandu kulajina. Jaliyanyi nanda nurrungi, baki nurriyanyi wajba yalunya nanankanyi wudumbiji kaja dungala. Baki nurriyanyi wajba yalunya nanankanyi dungalanyi, yalunya jala mikuyaji yalungi dungalanyi.” \p \v 10 Ngala jingkijbayi Jisus nanda jali yalungka yanyba, baki yanyba nyuli yalungi, “Wijbakiyi jurlwa nanankanyi jibarrinyi. Yabimba nyuli kunybamirra yaji ngaki. \v 11 Jawuda nanda jala mikuyaji yalungi dungalanyi, yurrngumba yalu jungkuka narrindu. Yurrngumba yuku narri lalanba yalunya jala mikuyaji dungalanyi yalungi. Ngala miku ngayiyi ngayu jungku nayiba narrindu yurrngumba. Miku janarri jurlwa nangangi. \v 12 Bindaba nyuli nanda barrinani jirrki ngakinyina mankanyina, baki nanankardi birrirrinja ngaka mankanyi makaykanyi nganjalu jambana. \v 13 Ngayu karungka narrinya duja jangkurranyi. Baku barri juju jayalunjalu karu ngakinkanyi kunybanyi jangkurranyi. Yurrngumba jayalunjalu karu wandijiyana. Jalija yalunjalu karu ngaki, baki jayalunjalu karu nanginkanyi jibarrinyi marda. Jayalunjalu karu nanginkanyi yajinyi jali nyulu yabimba ngaki. Baki jayalu marda jingkijba nayinda jibarri, nyulu kunyba marda ngaki.” Barriwa. \s1 Yanybayi Judas Kuyunkanyi Yalunya Jisusyurri. \p \v 14 Yingka kandi nangangi Jisuskanyi, niji Judas Yiskariyud, nyuli jilajba yalundurri, walkurrayngkurri mambukarri jurjkanyi. \v 15 Ngajaka nyuli yalunya, “Yankanu dungala janganarri wajba, jaliyi ngayu kuyu narrinya nangandurri Jisusyurri, narrija marrimbiji Jisus.” Yanyba yali nangangi, “Janinya nurru wayba 30 dulanyi, jaliyi ninji kuyu nurrunya nangandurri.” Baki wajba yali Judas nanankanyi dungalanyi. Barriwa. \v 16 Nanankardi barri nanangini Judaswanyi nyuliyanyi kuyu yalunya mambukamuku jurjkanyi nangandurri Jisusyurri, yalu marrimbiji Jisus. Yurrngumba nangki mankumanku yanka janyulu kuyu yalunya nangandurri. Barriwa. \s1 Jarrbayi Mama Yalundu Kandimukunyina Jisuswanyi. \p \v 17 Jali waluwinyi nanda wangarr yalungi niji Kangandijba Barndana Yajinyi, baki jilajba yali kandimuku nangandurri Jisusyurri. Baki yilikajba yali, “Wanjawa yajina janurru yarrijba nayinda yaji kamunyi wangarranyi. Wanjawa yajina janurru yarrijba mama barri.” \v 18 Yanybayi Jisus kujarrayngka yalungi. Nyuli karu bulanya, jabula jilajba yingkarri kandiyurri nangangi Jisuskanyi. Yanyba nyuli, “Jalija nimbala wanbiya nangandu, baki janimbala yanyba nayinda jangkurr nangangi, ‘Nanda Milidimbawarr nurrungi, nyulu yanybaka, barringa barri bukamba nyulu wakinkanyi nayiba jambana. Nyulu baki nanganginmukunyi kandimukunyi, janurru jarrba nayinda wangarr kamu nganyinyina barrawuna.’ Nani barri janimbala yanyba nangangi, baki janimbala yarrijba yaji wangarranyi nanganginyina barrawuna.” Barriwa. \v 19 Baki jilajba buli nanankurri nganinyiyurri. Karu buli nanankanyi jangkurranyi Jisuskanyi, baki jilajba buli nangandu nanganginkurri barrawurri. Baki nanaba buli yundijba mama kamunyi wangarranyi niji Kangandijba Barndana Yajinyi. Barriwa. \p \v 20 Ngala nyuli mungimungijba yaji, baki badajba yali karrina, Jisus baki nanganginmuku kandimuku. Jilajba yali nanankurri barrawurri baki jungku yali wangarranyi. \v 21 Ngala yali jarrba yaji, baki yanybayi Jisus yalungi, “Ngayu karungka narrinya, yingamali narringi janangka yangkalamba ngakinbunanyi. Janyulu karu yingkamuku wanjawa janganjalu wudumba. Baki janganjalu marrimba.” Barriwa. \v 22 Jali manku nanda jangkurr kandimukunyi, baki ngindu yali muwa. Yanyba yali nangangi, yingka, baki yingka, baki yingka, “Mambuka. Miku kuna ngayu nanda. Miku ngayiyi ngayu karu yalunya nganyi.” Nani yalili yanyba nangangi. \v 23 Jananganjayi yalunya Jisuswanyi, “Yingamali jala jarrbangka mama ngakindu, janangka yangkalamba ngakinbunanyi. Janyulu karu yalunya ngaki. \v 24 Ngayu Buwanya Bukambijuyngka, jangaka janyba. Nanangini najawanyi Kudkanyi karungka yalunya ngaki, jangaka janyba. Ngala nanda nganinyi jalija yalunya wajba ngaki, janangka ngindu muwa. Janangka ngindu muwa kudanyu barri. Jaliyanyi nangki miku binandaba, baki yuku janyulu kunyba yaji nangangi.” Barriwa. \v 25 Baki nanda Judas, jali wujina wudumba dungala yalunbunanyi, nyulu marda yanybayi nangangi Jisuskanyi, “Milidimbawarr. Miku kuna ngayu nanda. Miku jangayu karu mambuka nganyi. Miku barri.” Ngala kardarda barri jananganjayi Judas Jisuswanyi, “Ninji barri nayi. Ninji.” Barriwa. \s1 Wajbayi Yalunya Dambanyi Baki Ngarrkinyi Jisuswanyi. \p \v 26 Ngala yalungki wardamba mamanyi, baki wudumbayi kudiya damba Jisuswanyi. Marrimba nyuli nanda damba, baki yanyba nyuli mududu nangangi Kudkanyi nanankanyi dambanyi. Dalyamba nyuli damba baki wawajba nyuli yalunya bijalanyi dambanyi. Yanyba nyuli yalungi, “Kuyu narri nayinda damba. Janarri jarrba. Nayinda damba barrinani ngaki mankanyi.” Barriwa. \v 27 Baki nyuli wudumba yukururu jirdi ngarrkinyi krayibkanyi. Yanyba nyuli mududu nangangi Kudkanyi nanankanyi ngarrkinyi, baki wawajba nyuli yalunya ngarrkinyi. Yanyba nyuli yalungi, “Ngaraba narri bukambijunyi nayinda ngarrki. \v 28 Nayinda ngarrki barrinani ngaki ngulya. Bukambijunyi yalu barimbaka yaji. Baki marda yalungkimi janyba yalunginkanyi balkinyi yajinyi jalili yalu yabimba. Ngala jangaka ngaka janyba yalungi. Jalija yalu kuyu ngaki jangkurr, baki jayalu wankijba, janybangangi jangaka yalungi. Nani barri ngaki ngulya barlbangka kajamukuyngka. Nani barri jangayu yabimba, nanankanyingangi jangkurranyi jali yanyba Kud, miku yangkalambikanyi. \v 29 Ngayu karungka narrinya, miku ngayiyi mili ngaraba ngarrki krayibkanyi nayiba jambana. Ngala baku barri jalija ngayu wankijba mili, jalija ngayu jungku kingkarri nangandu Kudnyina, nanamanji barri jalija ngambalaka malumba jungku, baki jangayu mili ngaraba ngarrki krayibkanyi narrindu. Barriwa.” \v 30 Brijba yali wangarr, baki barriwa yali walajba barndananyi. Barlba yali karrurrinybarri kulawirarri niji Yulib ngala nyulu mungijba yaji. \s1 Yanybaja Bida Jujambawarr Jangkurr. \p \v 31 Ngala yali jilajba, baki yanybayi Jisus yalungi, “Kamu barri ngala nyulu yuwajiwa mungana yaji, baki janarri wirlku ngakinbunanyi. Janganarri yingijba nyubana jungunkurri. Nanda naja Kudkanyi yanybaka nayi barri, ‘Jalija nyulu daba nanda lalanbawarr jibkanyi Kudwanyi, jalija nyulu kurdanba, baki jayalu jarrbalijba jibmuku.’ Nanda jangkurr yanybaka ngaki. Jalija ngananjalu daba, baki janarri wirlku ngakinbunanyi. \v 32 Ngala baku barri jalija ngayu mili wankijba, baki jangayu jilajba langki nanankurri yajiyurri Kaliliyurri. Jangayu jilajba langki nanankurri waluwa narringi.” Barriwa. \v 33 Yanybayi Bida nangangi Jisuskanyi, “Jaliyi nanginmuku yalu wirlku nganyinbunanyi, ngala miku ngayiyi. Miku ningiyi yingijba nyubana. Miku.” \v 34 Ngala yanybayi Jisus nangangi Bidanyi, “Ngayu karungka ninga. Bukambiju janarri wirlku ngakinbunanyi, baki mili yaji janinji yabimba ngaki. Janinji karu yalunya yingkamuku, miku nganinjimi jingkijba. Kujarraka barndayka janinji karu yalunya, miku nganinjimi jingkijba, waluwa kayaja nanda julaki barrinani dalmurra. Waluwa nyulu kayaja kamu ngala nyulu kambalingijba yaji.” \v 35 Ngala jananganjayi Jisus Bidawanyi, “Miku ngayiyi karu yalunya nani nganyi. Miku. Jaliyi nganjalu kurdanba, baki miku ninyiyi yingijba nyubana. Miku ngayiyi yanyba yalungi, miku ninyimi jingkijba. Duja ngayu yanyba.” Nani barri nyuli jananganja Jisus. Baki nanamuku yingkamuku kandimuku, yali marda yanyba nanamannga jangkurr nangangi. Barriwa. \s1 Yanybayi Jisus Mududu Nangangi Kudkanyi. \p \v 36 Mili barri yali jilajba Jisus baki nanganginmuku kandimuku, baki wanbiya yali nananyina yajina munjimunji, niji Kidsamani. Yanybayi Jisus yalungi, “Janarri jungku nayiba, ngala jangayu jilajba bijal bundu. Jangayu yanyba mududu nangangi Kudkanyi.” Barriwa. \v 37 Kuyu nyuli murrku nanganginmuku kandimuku nangandu, Bida, baki jandanyiwuya nangangi Sibidikanyi, niji bulangi Jayims baki Jun. Jilajba yali bijal bundu nangandu Jisusnyina. Ngala Jisus barri kudanyu nangki ngindu nangangi muwa. \v 38 Yanyba nyuli yalungi murrkuyngka, “Nginduka ngaka muwa. Kudanyu ngaka nginduka muwa. Jungku janarri nayiba, baki najbawa janarri yaji ngaki.” \v 39 Mili jilajbayi Jisus bijal bundu yalunbunanyi, baki kulujarrijba nangki wayka jambana wali wayka. Baki yanyba nyuli mududu, “Buwakanya. Winyurruwa jayalu jilajba wudumbiji ngana. Nulijba yalu kurdanbikanyi nganjalu. Ngala ninga ngayu jingkijba, yuku ninji yabimba bukamba yaji. Janinji kuna wudumba nayi kiji ngakinbunanyi. Ngala jaliyi ninji miku wudumba nayi kiji ngakinbunanyi, baki yuku barri. Jangayu yabimba nanda jala ninji nulijba ngaki yabimbikanyi.” Nani barri yanybayi Jisus mududu baki barriwa barri. \p \v 40 Wijbayi Jisus yalundurri murrkuyngkurri, baki najbayi yalunya kulukankurri. Dulabayi yalunya Jisuswanyi, baki yanyba nyuli nangangi Bidanyi, “Wanyingkanyi narri kuluka, jali narrinya ngajaka, najbawankanyi yaji ngakindu. Wanyingkanyi narri miku najbawa bijal ngakindu. \v 41 Janarri najbawa ngakindu, baki janarri yanyba mududu nangangi Kudkanyi. Marda narrimi ngajaka Kud, nyulu yabimbiji narrinya ngiruka nangangi barri. Nulijba narri najbawankanyi yaji ngakindu, ngala narri ngunjarra, baki narri kuluka. Nulijba narri yabimbikanyi kunyba yaji, ngala miku narrimi ngiruka yabimbikanyi kunyba yaji. Ngala Sayidin nyulu ngiruka. Nyulu nulijbangka jujambikanyi narrinya, narri yabimbikanyi balki yaji. Nanankardi barri marda narrimi ngajaka Kud, nyulu yabimbiji narrinya ngiruka nangangi.” Barriwa. \p \v 42 Mili barri jilajbayi Jisus bijal bundu yalunbunanyi, baki mili nyuli yanyba mududu nangangi Kudkanyi, “Buwakanya. Jaliyi ninji miku wudumba nayi kiji ngakinbunanyi, baki yuku barri. Jangayu yabimba nanda yaji jala ninji nulijba ngaki yabimbikanyi.” Nani barri yanybayi Jisus mududu, baki barriwa barri. \v 43 Mili nyuli wijba yalundurri, baki najbayi yalunya kulukankurri. Miku yalungkiyanyi kurrkunba kulukankanyi. \v 44 Baki mili barri nyuli barlba bijal bundu yalunbunanyi. Mili nyuli yanyba mududu nangangi Kudkanyi. Yanyba nyuli nanamannga jangkurr nangangi. Nani barri yanybayi Jisus mududu, baki barriwa barri. \v 45 Baki mili nyuli wijba yalundurri. Walajba yali jali nyulu yanyba yalungi. Yanyba nyuli, “Yuwajiwa kuna narri kuluka. Walajba narri. Nanijba barri nanamuku balkimuku, yalu badajbangka wudumbiji ngana, marrimbiji ngana Buwanya Bukambijuyngka. \v 46 Janarri walajba. Jangambala jilajba. Nayinda nyulu badajbangka, nanda jali nangka yangkalamba ngakinbunanyi. Nyulu kuyungka yalunya ngakindurri, yalu marrimbiji ngana.” Barriwa. \s1 Marrimba Yali Jisus. \p \v 47 Ngala yuwajiwa yanybayi Jisus yalungi, baki wanbiyayi nanda yingka kandi Judas, baki kajamuku yalu nangandu. Yingkamukunyi yali kuyu wunanybala jankunbijinyi, yingkamukunyi yali kuyu kuduru. Manjijbayi yalunya mambukamukunyi jurjkanyi, baki malbumalbuwanyi, yalu marrimbiji Jisus. \v 48 Waluwa yanybayi nanda balki kandi Judas yalungi, “Nanda jalija ngayu jawunja, nyulu nanda jala narri kujba nangangi. Nanda barri janarri marrimba.” Nani barri nyuli yanyba yalungi waluwa barri. \v 49 Wanbiya yali, baki yinarramba jilajbayi Judas nangandurri Jisusyurri, yanybayi nangangi, “Nanama ninji Milidimbawarr”, baki jawunja nyuli Jisus. \v 50 Yanybayi Jisus nangangi, “Kandi. Dulukiyi yabimba nanda yaji nganyi.” \p Baki bunundujba yali nangandurri, baki marrimba yali Jisus. \v 51 Ngala yingka nanaba, kandi nangangi Jisuskanyi, nyuli karrinja nanaba jankunbijinyiyudi wunanybalanjudi. Dulaba nyuli kingkarri nangangi jankunbijinyi, baki jinamba nangki. Karlba nyuli kuwarda jankunbijinyiyudinyi, barriwa barri bukamba. Karlba nyuli nangangi kuwarda, nanda jalili waki nangangi mambukanyi jurjkanyi. \v 52 Ngala jirrinybayi nanda kandi Jisuswanyi, “Wiykunumbakiyi nanda jankunbijinyi. Yarrijbakiyi kalawuyngkurru. Marda ninjimi miku dulu daba yalunya jankunbijinyiyudinyi, ngala waluku barri marda ninjimi ngajaka Kud, ninji daykanyi yaji. Jaliyanyi ngayu nulijba nganyi daykanyi yalunya, baki ningiyanyi karu. \v 53 Jaliyanyi ngayu nulijba dulaykanyi ngaka yalunbunanyi, baki yuku ngayiyanyi ngajaka ngaki Buwakanya Kingkarri. Yuku ngayiyanyi ngakaja, nyulu manjiykanyi kajamuku Yanjilmuku dabawarrmuku ngakindurri, baki yalunjaliyanyi daba wakara barri nanginmuku. \v 54-56 Ngala miku. Miku ngayiyanyi ngajaka ngaki Buwakanya nani. Nanamuku wankalamuku jali yalu yanyba jangkurr nangangi Kudkanyi, yali yarrijba nanda jangkurr najana Kudkanyi. Nanda naja yanybaka ngaki, janganjalu marrimba, janganjalu linjumba. Jaliyanyi manjijba Kudwanyi Yanjilmuku daji yalunya, baki miku duja nanda jangkurr najana Kudkanyi. Ngala duja yalungi jangkurr. Ngayu yabimbaka nanda jala yalungi jangkurr yanybaka ngaki.” Barriwa. Baki yanybayi Jisus yalungi nanamukuyngka lukuluku, “Wanyingkanyi narri jilajba wudumbiji ngana jankunbijinyiyudi baki kuduruyudi barrinani narri jilajba wudumbiji nanda maninjaku jalija daba narrinya. Yingkana kambana baki yingkana kambana ngayi milidimba yalunya walkurranyina jurjina narrindu, ngala miku nganarriyanyi marrimba nanaba. Wanyingkanyi nanijba narri jilajba nanginjudi marrimbiji ngana.” Barriwa. Bukambiju kandimuku nangangi yali wirlku barri. Wirlku yali nanganbunanyi, marralangangi yali kudanyu barri. \s1 Karrinjayi Jisus Walu Yalundu Kunsilmukunyina. \p \v 57 Nanamukunyi jali yalu marrimba Jisus, kuyu yali Jisus barrawurri. Nanda nangangi barrawu, walkurrayngka mambukanyi jurjkanyi, niji nangangi Kayabas. Nanaba jungkuyi milidimbawarrmuku yuwanyi baki malbumalbumuku. Malumba yali jungku nananyina barrawuna, baki yukumba yali nangangi Jisuskanyi. Yali kuyu Jisus yalundurri. \v 58 Ngala durrijbayi yalunya Bidawanyi. Durrijba nyuli juju bijal bayngkani, baki ngankijba nyuli barrikina jali lukuluku nananyina barrawuna. Jungku nyuli yalundu yilarrmukunyina, nyulu naji yaji, wanyimba jayalu nangangi Jisuskanyi. \p \v 59-60 Nanamuku walkurramuku mambukamuku jurjkanyi, baki nanamuku kunsilmuku, nulijba yali kurdanbikanyi Jisus. Kujba yali yingkamukuyngka, yalu karunkanyi jujambawarrayngka jangkurranyi nangangi Jisuskanyi, nanankanyi jali nyulu yabimba. Jala yingkamuku yalu yanyba jujambawarr jangkurr nangangi, baki nanamuku mambukamuku baki kunsilmuku, jayalu yanyba kurdanbikanyi Jisus. Nanankardi yali kujba yalungi jalija yalu yanyba jujambawarr jangkurr nangangi Jisuskanyi. Kajamukunyi yali yanyba jujambawarr jangkurr nangangi, ngala miku yaliyanyi yanyba balkinyi yajinyi jali yabimba Jisuswanyi. Miku yaliyanyi yanyba nanganginkanyi balkinyi yajinyi, yalu kurdanbikanyi Jisus. Kujba yalungki yingkamukuyngka. Ngajaka yali yingka, baki yingka, baki yingka. Baki kujarra nganinyiwuya buli jilajba yalundurri kunsilmukuyngkurri. \v 61 Baki yanyba buli yalungi, “Nayinda nganinyi, wabula nyuli yanyba, ‘Yuku ngayu dalyamba nayinda walkurra jurj. Ngala baku barri, kujarraka barndayka, yuku jangayu mili yabimba yingka jurj.’ Nani nyuli yanyba wabula. Duja ngali karungka narrinya.” Barriwa. \p \v 62 Karrinjayi nanda walkurra mambuka jurjkanyi, baki ngajaka nyuli Jisus, “Ninji mankuyi bulangi jangkurr, ngala wanyingkanyi ninji miku jananganja bulanya nanankanyi jangkurranyi jali bula yanyba. Wanyingkanyi barri.” \v 63 Ngala miku nyuliyanyi jananganja nanda mambuka Jisuswanyi. Karda nyuli jungku. Baki mili ngajakayi Jisus walkurranyi mambukawanyi jurjkanyi, “Karukiyi nurrunya duja. Mankuka nganyi jangkurr Kudwanyi. Ninji kuna nanda Krayis jali manjijba Kudwanyi. Ninji kuna Jandanyi nangangi Kudkanyi. Karukiyi nurrunya duja jangkurranyi.” \v 64 Baki jananganjayi walkurra mambuka Jisuswanyi, “Yi. Ngayu Krayis. Ngala ngayu karungka narrinya. Janganarri najba Buwanya Bukambijuyngka. Janganarri najba jungunkurri kingkarri nangandu Kudnyina, baki badaykurri kingkarrinya lalijinanyi ngaluna. Nani barri janganarri najba.” \p \v 65 Jali manku nanda jangkurr mambukawanyi jurjkanyi, baki bakarramba nyuli nangangi jumbala. Nani yalili bakarramba yalungi jumbala Jumukunyi, jalili yingka yanyba balki jangkurr nangangi Kudkanyi. Bakarramba nyuli nangangi jumbala, baki kaya nyuli kudanyu barri, “Jujamba nyuli yalunya. Jujamba. Jujambawarr jangkurr nyuli yanyba ngambalangi nangangi Kudkanyi. Nyulu balkimirra. Mikujiyi kuyu mili karunkanyi ngambalanya nanganginkanyi balkinyi yajinyi. Ngambala mankuyi nangangi jangkurr. Barriwa nyulu balkimirra. \v 66 Wanyimba jangambala nangangi Jisuskanyi. Wanyimba.” Baki jananganja yali, “Marda nangkimi janyba. Yanyba nyuli balkimirra jangkurr nangangi Kudkanyi, baki nanankardi marda nangkimi janyba.” Barriwa. \v 67 Baki yali kiwumba wali Jisus yingkamukunyi, ngala yingkamukunyi yali daba Jisus marniyudinyi. Daba yali Jisus muwana marnina. \v 68 Ngirrikimba yali Jisus, baki yali yanyba nangangi, “Jaliyi ninji dujanya Jandanyi nangangi Kudkanyi, baki karukiyi nurrunya, wanjangini ninya daba. Marda ninjimi jingkijba nanda jali ninya daba, jaliyi ninya manjijbayi Kudwanyi. Karukiyi nurrunya wanjani nanda nganinyi.” Barriwa. \s1 Yanybayi Bida, Miku Nyuliyanyi Jingkijba Jisus. \p \v 69 Jungkuyi Bida barrikina muwana, lukuluku nananyina barrawuna. Jilajbayi nangandurri jibarri jalili waki nangangi mambukanyi jurjkanyi. Jilajba nyuli nangandurri Bidayurri, baki nyuli yanyba nangangi Bidanyi, “Ninya jingkijbangka, jungku ninji barri nangandu Jisusnyina, nangangi yaji Kalili. Ninji marda jungkuka nangandu.” \v 70 Ngala jujambayi nanda jibarri Bidawanyi. Yanyba nyuli, “Miku barri. Miku ngayimi jingkijba nanda nganinyi. Miku.” Nani barri yanybayi Bida nangangi, walu yalundu yingkamukunyina. \v 71 Baki barlbayi Bida bardawarri barrikina. Barriwa. Kamu barri najbayi Bida yingkawanyi jibarriwanyi wakiwarranyi. Yanyba nyuli yalungi nganinyimukuyngka jali yalu jungku nanaba nangandu. Yanyba nyuli yalungi, “Nanda nganinyi nyulili jungku nangandu Jisusnyina.” \v 72 Baki mili barri jujambayi Bidawanyi. Yanyba nyuli, “Ngayu karungka ninya. Miku ngayimi jingkijba nanda Jisus. Miku.” Barriwa. \v 73 Kamu barri yalu jali karrinja nanaba nangandu, yanyba yali nangangi Bidanyi, “Yi. Ninji barri kandi nangangi Jisuskanyi. Ninji nangangi kandi. Yanyba ninji barrinani nyulu yanybaka nanda jangkurr. Nanamannga jangkurr nimbala yanybaka. Nganyi yaji Kalili marda, barrinani nangangi yaji.” Barriwa. \v 74 Baki jananganjayi yalunya Bidawanyi. Jujamba nyuli yalunya. Yanyba nyuli balki jangkurr yalungi, “Ngayu karungka narrinya duja jangkurranyi. Ngayu ngajakangka Kud, nyulu dabanki ngana jaliyi miku duja nanda jangkurr. Miku ngayimi jingkijba nanda nganinyi. Miku.” Nani barri jananganjayi Bidawanyi, baki yinarramba kayayi nanda julaki barrinani dalmurra. Kaya nyuli barri. \v 75 Baki mankuwayi Bidawanyi nanda jangkurr jali yanyba Jisus nangangi barrin, “Kujarraka barndayka janinji karu yalunya, miku nganinjimi jingkijba, waluwa kayaja nanda julaki barrinani dalmurra.” Mankuwayi nanda jangkurr Bidawanyi, baki ngindu nangki muwa kudanyu barri. Barlba nyuli juju barri, baki ngindu nangki muwa. Kudanyu nangki ngindu muwa mirlarryudi. Barriwa. \c 27 \s1 Kuyu Yali Jisus Nangandurri Biladyurri. \p \v 1 Ngala nyulu kambalingijba yaji, baki yanyba yalungki walkurramuku mambukamuku jurjkanyi marda malbumalbumuku. Yanyba yalungki Jisuskanyi, yanka jayalu kurdanba Jisus. \v 2 Baki yali kijijba Jisus jaluwuya. Kijijba yali, baki kuyu yali Jisus nangandurri Biladyurri. Nanda Bilad, nyuli walkurra mambuka Kubaminkanyi nananyina yajina. \s1 Janyba Nangki Judas. \p \v 3 Ngala nanda Judas, jali kuyu yalunya Jisusyurri, jali nyulu jingkijba jayalu kurdanba Jisus, baki ngindu nyuli muwa. Kudanyu nyuli ngindu muwa nanankanyi jali nyulu yabimba, kuyunkanyi yalunya nangandurri Jisusyurri. Kudanyu nyuli ngindu muwa, baki wijba nyuli yalundurri mambukamukuyngkurri jurjkanyi baki malbumalburri. Wiykunumba nyuli nanda 30 dula, jali yalu waluwa wajba. Wiykunumba nyuli nanda dungala yalundurri. \v 4 Yanyba nyuli yalungi, “Ngayu balki. Yabimba ngayi balki yaji jali ngayu kuyu yalunya narringinmuku yilarrmuku wudumbiji Jisus. Nanankardi jayalu kurdanba Jisus, ngala nyulu kunyba nganinyi. Miku nyuliyanyi yabimba balki yaji. Miku. Ngala ngayu barri balkimirra.” Barriwa. Ngala jananganja yali Judas, “Miku nanda nurrungi yaji. Miku. Barriwakiyi barlba. Kuyukiyi nayinda dungala nurrunbunanyi.” \v 5 Baki janyba nyuli nanda 30 dula wayka jambarri Judaswanyi. Janyba nyuli nanda dungala jambarri kalawuyngkurru jurjyurri, baki barlba nyuli. Barlba nyuli, baki nangki langandaba kurndana. Langandaba nangki dukana kurndana kurulyudinyi, baki nani nangki janyba. Barriwa. \p \v 6-7 Jala nyuli barlba jurjnanyi, baki wudumba yali nanda 30 dula. Wudumba yali nanda dungala, baki yanyba yalungki, “Wanyimba ngambalaja nanginkanyi dungalanyi. Wanyimbaja. Wajba ngambali nganinyi nanginkanyi dungalanyi nyulu yabimbiji balki yaji ngambalangi, ngambala kurdanbikanyi Jisus. Wanyimba jangambala nanginkanyi dungalanyi. Miku ngambaliyi yarrijba dungala darladarlana jurjkanyi. Marda ngambalimi wudumba jamba nanginyina dungalana. Marda ngambalimi wudumba jamba makaykanyi kuyuwana nanaba.” Nani barri yalungka yanybayi, baki wudumba yali jamba nananyina dungalana. Wudumba yali nangangi jamba, nanankanyi jalili mungkijbirri yabimbikanyi kulkarra, yukururu, baki bujili junu. Baki nanaba yalili makaba ngurranyimuku kuyuwana. \v 8 Baku barri, yingkamukunyi yalili nijarrijba nanda yaji, “Ngulyayudi Jamba.” Nani barri yalili nijarrijba nanda jamba, wudumbangangi yali nanda jamba nananyina balkina dungalana. \v 9 Yingka wankalanyi jali yanyba jangkurr nangangi Kudkanyi, niji nangangi Jirimaya. Yarrijba nyuli nayi jangkurr najana Kudkanyi, “Nanda 30 dula, jali yalu wayba yingka wudumbikanyi nanda nganinyi, jayalu mili kuyu nanda dungala Jumukunyi. \v 10 Jayalu mili kuyu nanda dungala, baki jayalu wudumba jamba nananyina dungalana. Jayalu wudumba nangangi jamba nanankanyi jalili mungkijbirri yabimbikanyi kulkarra, baki yukururu baki bujili junu.” Nani barri nyuli yarrijba. Duja nangangi jangkurr. Barriwa. \s1 Ngajaka Jisus Yajinyi Biladwanyi. \p \v 11 Kuyu yali Jisus nangandurri Biladyurri, baki karrinjayi Jisus walu nangandu. Ngajakayi Jisus Biladwanyi, “Ninji barri kuna walkurra mambuka yalungi Jumukuyngka.” Jananganjayi Bilad Jisuswanyi, “Yi. Ngayu nanda. Ngayu.” \v 12 Baki yali jujamba Bilad nangangi Jisuskanyi, nanamukunyi mambukamukunyi jurjkanyi, marda malbumalbuwanyi. Yanyba yali balki jangkurr nangangi Jisuskanyi. Jujamba yali Bilad nanankanyi jali yabimba Jisuswanyi. Ngala miku nyuliyanyi yanyba Jisus. Miku nyuliyanyi jananganja yalunya. \v 13 Baki yanybayi Bilad nangangi Jisuskanyi, “Manku kuna ninji yalungi jangkurr. Wanyingkanyi ninji karda jungku. Yanyba yalu kajanyi nganyingkanyi balkinyi yajinyi. Ngala miku kuna ninjiyi jananganja yalunya.” Barriwa. \v 14 Ngala mili miku nyuliyanyi yanyba Jisus nangangi Biladkanyi. Miku nyuliyanyi jananganja nanda kabamin mambuka. Baki manmalayi Bilad. Manmala nyuli jali mikukiyanyi jananganja Jisuswanyi. Barriwa. \s1 Manjijba Yali Jisus Kurdanbiji Jisus. \p \v 15 Yurrngumba yingkana kindilkurrinyina baki yingkana kindilkurrinyina, ngala nyuli wangarr niji Kangandijba Barndana Yajinyi barri, baki nanangini kabaminwanyi mambukawanyi nyulili muningka manjijba yingamali nganinyi jalili jungku brisinyina. Nyulili muningka manjijba yingamali nanganginkurri barndarri. Yalili karu nanda mambuka nanankanyi jalija nyulu manjijba. Yalili nijarrijba nangangi niji, bakili nyulu muningka manjijba nanda jalili yalu nijarrijba. \v 16 Nanamanji barri jungkuyi nganinyi brisinyina, nangangi niji Barabas. Jingkijba yali nanda nganinyi bukambijunyi Jumukunyi. \v 17 Badajbayi walkurra muramuku barrawurri Biladkanyi. Jilajba yali mankunki yaji nangangi Jisuskanyi. Karrinja yali nanaba danbina, baki ngajakayi yalunya Biladwanyi, “Nayimanji barri, ngayili muningka manjijba yingamali nganinyi brisinanyi. Ngala wanyi jangayu manjijba nanijba barri. Nanda nganinyi niji Barabas kuna. Nayinda kuna Jisus, niji nangangi Krayis. Wanyi jangayu manjijba.” Barriwa. \v 18 Jingkijba nyuli yalunya mambukamuku jurjkanyi Biladwanyi. Nyuli jingkijba yalunya, yali kuyu Jisus nangandurri, ngurungurujbangangi yali nangangi Jisuskanyi. \v 19 Ngala jungkuyi Bilad kurdusnyina, baki manjijbayi jangkurr nangandurri nanganginyi maninganjawanyi. Manjijba nyuli nayi jangkurr nangandurri, “Buwarrajimba ngayi yaji barrin mungana. Buwarrajimba ngayi yaji nangangi Jisuskanyi. Nanankardi ngayu jingkijba nyulu yurlurrmba nganinyi, kunybamirra. Miku nyuliyanyi yabimba balki yaji. Miku. Nginduka ngayu muwa nangangi. Mikujiyi yabimba balki yaji nangangi. Mikujiyi manjijba yalundurri, yalu kurdanbikanyi.” Nani barri manjijbayi jangkurr nangandurri maninganjawanyi. \p \v 20 Jungkuyi Bilad kalawuyngkurru kurdusnyina, ngala nanamuku muramuku yali jungku danbina. Yanybayi yalungi muramukuyngka nanamuku mambukamuku jurjkanyi baki malbumalbumuku. Karu yalunjali marda yalimi ngajaka Bilad, janyulu muningka manjijba nanda nganinyi Barabas brisinanyi, ngala janyulu manjijba Jisus janybikanyi nangka. Nani barri yali yanyba kudanyu yalungi muramukuyngka. \v 21 Jilajbayi Bilad yalundurri muramukuyngkurri, baki ngajaka nyuli yalunya, “Wanyi barri jangayu muningka manjijba. Jisus kuna. Barabas kuna. Wanyi jangayu muningka manjijba.” Jananganja yali muramukunyi. Kaya yali, “Manjijbakiyi Barabas. Manjijbakiyi Barabas.” \v 22 Baki ngajakayi yalunya Biladwanyi, “Ngala wanyimba jangayu nanginkanyi Jisuskanyi, jala yalu nijarrijba Krayis. Wanyimba jangayu nangangi.” Mili barri yali kaya kudanyu nangangi, “Kurdanbakiyi. Kurdanba. Langandabakiyi kingkarri kurndana.” \v 23 Ngajakayi yalunya Biladwanyi, “Wanyingkanyi marda ngayimi kurdanba. Miku nyuliyanyi yabimba balki yaji. Nyulu jungkuka kunybana yuwana. Wanyingkanyi marda ngayimi kurdanba.” Ngala mili yali kaya nangangi, “Kurdanbakiyi. Langandabakiyi kingkarri kurndana. Kurdanbakiyi.” Nani barri yali kudanyu kaya nangangi. \p \v 24 Baki jingkijbayi Biladwanyi, miku nyuliyi yabimba yalunya, yalungka yangkalambikanyi yalunginkanyi jangkurranyi nangangi Jisuskanyi, ngala jayalu mili ngarrangarra muwa, baki jayalu kijijiwujba danbina. Nani barri jingkijbayi Biladwanyi, baki wudumba nyuli wabuda. Wakardaba nangki marni walu yalundu muramukunyina. Nani nangki wakardaba marni minimbiji yalunya, miku nanda nangangi yaji kurdanbikanyi Jisus. Baki yanybayi Bilad yalungi, “Miku ngayimi nulijba kurdanbikanyi nanda Jisus. Nanda narringi yaji. Miku ngaki.” \v 25 Ngala yali jananganja Bilad muramukunyi, “Yi. Nurrungi nanda yaji kurdanbikanyi Jisus. Nurru Jumuku, janurru nurru yanyba kurdanbikanyi Jisus. Jaliyi nayinda balki kurdanbikanyi Jisus, baki yuku janyulu daba nurrunya Kudwanyi. Janyulu yabimba balki yaji nurrungi baki nurrunginmukuyngka mimimba nurru yalunya, jala yalu juju bayngkani nurrundu. Nani yuku janyulu daba nurrunya, jaliyi balki kurdanbikanyi Jisus. Janangka janyba nurrunginkanyi yajinyi, miku nganyingkanyi yajinyi.” Nani barri yali jananganja Bilad. Barriwa. \v 26 Baki muningka manjijbayi Barabas brisinanyi Biladwanyi. Nanganginyi ngarrkadabawarrmukunyi yali dulaba Barabas brisinanyi, baki muningka manjijbayi nanganginkurri barndarri. Ngala nyuli jirrinyba nanganginmuku ngarrkadabawarrmuku, yalu wajuji Jisus, yalu kurdanbiji Jisus barrinani kudanyu ngajakayi Bilad Jumukunyi. Baki wajuba yali Jisus nanaba. \s1 Ngirrikimba Yali Jisus. \p \v 27 Baki nanamukunyi ngarrkadabawarrmukunyi Biladkanyi, yali kuyu Jisus kalawuyngkurru nanganginyina barrawuna. Karrinja yali lukuluku nangandu baki ngirrikimba yali Jisus. \v 28 Dulaba yali nangangi jumbala nanganbunanyi, baki yali yarrijba danyan nangandu mankanyina. Nganmarra nanda danyan, wunanybala wayka darnyiyurruwa. \v 29 Wudumba yali wakankurrul kurnda nyilanyilayudi, baki kijijba yali bakiri. Yarrijba yali nanda bakiri lukuluku nangandu kulajina Jisusnyina. Wajba yali Jisus nanankanyi ridiridinyi marrimbikanyi nyulu. Nani barri jungkuyi walkurra mambuka nanamanji barri, jirdi bakirinyi baki nganmarranyi danyanyi, baki ridiridinyi. Mururu yali wayka walu nangandu, baki muningka yali kaya nangangi, “Ninji barri, ninji walkurra mambuka yalungi Jumukuyngka. Ninji barri wirimalaru yalungi.” Nani barri yali muningka kaya nangangi baki ngirrikimba yali Jisus. \v 30 Baki kiwumba yali Jisus. Dulaba yali nanda ridiridi nanganbunanyi marninanyi, baki daba yali Jisus kulaji ridiridiyudinyi. \v 31 Nani barri yali ngirrikimba Jisus. Barriwa. Baki dulaba yali nanda nganmarra danyan nanganbunanyi mankanyinanyi, baki mili yawumba nangki Jisus nanganginkanyi jumbalanyi. Baki kuyu yali Jisus bayungu kulawirarri langandaji. \s1 Langandaba Yali Jisus Wabangkarra Kurndana. \p \v 32 Ngala yali jilajba bayungu, baki yingka nganinyi, niji Sayimin, nyuli jilajba bayunguna. Nangangi yaji juju bayungu, yaji niji Sayirin. Nyulu jilajbayi bayunguna nananyina yubalina. Baki nanamukunyi ngarrkadabawarranyi, yali jirrinyba nanda nganinyi, nyulu kuyunkanyi nanda wabangkarra kurnda nangangi Jisuskanyi. Baki dukangarrijba nyuli kurnda bayangarriji. \v 33 Mili yali jilajba bayungu, baki wanbiya yali nananyina kulawirana, niji Kulkuda. Nanda niji Kulkuda, nanda Ju yanyi, barrinani ‘Kulaji Nguli.’ \p \v 34 Jidimba yali malumba jirrki baki ngarrki krayibkanyi. Yarrijba yali jawuda yukururuna, baki wajba yali Jisus. Balanjayi kardarda, ngala miku nyuliyanyi ngaraba kudanyu. \v 35 Baki yali langandaba Jisus wabangkarra kurndana ngarrkadabawarranyi. Ngarrkadaba yali Jisus marni nyilanyilayudinyi. Dulaba yali nangangi jumbala, baki baja yali barrinani kard wudumbikanyi nangangi jumbala. Baki kuyu yali, nanda yalungi jumbala. \v 36 Baki jungku yali nanaba ngarrkadabawarrmuku, baki lalanba yali Jisus. \v 37 Yarrijba yali jangkurr najana. Nanangini jangkurrwanyi karuyi yalunya nanankanyi balkinyi yajinyi jali yalu yanyba yabimbayi Jisuswanyi. Yarrijba yali jangkurr najana, baki langandaba yali nanda naja kingkarri kurndana Jisusnyina. Nayi nanda jangkurr najana, “Nayinda nyulu Jisus. Nyulu walkurramirra mambuka yalungi Jumukuyngka.” Barriwa. \v 38 Baki langandaba yali yingkawuya nangandu Jisusnyina, maninjakuwuya. Yingka langayi wabangkarra kurndana karriya, ngala yingka langayi wabangkarra kurndana bayinga, ngala nyulu Jisus burrandi bulandu. \p \v 39 Kajamuku yali kangandijba yalundu, baki ngirringirrimba yalungki kulaji. Nani barri yalungkili ngirringirrimba kulaji, jalili yalu bajalingijba yingka. Ngirrikimba yali Jisus. Yanyba yali balki jangkurr nangangi, \v 40 “Yanybayi ninji, yuku janinji dalyamba nanda walkurra jurj, ngala baku barri kujarraka barndayka, yuku janinji yabimba yingka mili jurj. Jaliyi yuku ninji yabimba yaji nani, jaliyi ninji dujanya nangangi jandanyi Kudkanyi, baki lalanba nganyingkiyi. Karralakiyi wayka kurndananyi, jaliyi ninji dujanya jandanyi nangangi Kudkanyi.” Nani barri yali yanyba balki jangkurr nangangi. \p \v 41 Baki mambukamuku jurjkanyi, baki malbumalbumuku, baki milidimbawarrmuku yuwanyi, yali marda yanyba balki jangkurr nangangi, \v 42 “Nyuli yalunya marrimba mardarda Jisuswanyi, ngala miku nangkiyi marrimba mardarda. Yanyba nangki, nyulu walkurra mambuka nurrungi Jumukuyngka. Jaliyi nyulu karrala wayka kurndananyi, baki yuku janurru kuyu nangangi jangkurr, nyulu nurrungi mambuka. Janurru kuyu nangangi jangkurr, jaliyi nyulu karrala wayka kurndananyi. \v 43 Nangka yanybaka, nyulu jandanyi nangangi Kudkanyi, nyulu kuyungka nanda jangkurr nangangi Kudkanyi. Nani barri nangka yanybaka. Ngala jaliyi nyulu dujanya nangangi jandanyi Kudkanyi, baki yuku barri janurru najba Kud dulaykurri Jisus kurndananyi. Janurru najba Kud marrimbikurri Jisus mardarda, jaliyi dujanya nyulu jandanyi nangangi.” Nani barri yali yanyba balki jangkurr nangangi. \v 44 Baki nanankuya maninjakuwuya, jali bula langa nangandu, buli marda yanyba balki jangkurr nangangi. Buli marda yanyba nanamannga jangkurr nangangi. Barriwa. \s1 Janyba Nangki Jisus. \p \v 45 Ngala nyulu mukunjana barri, baki mungijbayi yaji bukamba. Mikuyaji ngardaranyi. Yuwajiwa mungijbayi yaji, baki mili walajbayi nanda ngardara ngabungabu bijal. \v 46 Ngala nyuli yuwajiwa mungijba yaji, baki kayayi Jisus kudanyu barri. Kudanyu nyuli kaya Ju yanyi, “Yiluyi. Yiluyi. Lama sabakdani.” Barrinani, “Ngaki Kud. Ngaki Kud. Wanyingkanyi nganinji yingijba.” Nani barri kayayi Jisus. Barriwa. \v 47 Jawuda jali karrinja bundu nangandu, jali manku Jisus kayankurri, yanyba yali, “Mankukiyi. Nyulu kayangka nangangi Yalayijakanyi.” \v 48 Yarangul nanaba jirdi ngarrkinyi krayibkanyi ngujbulanyi. Yingkawanyi nyuli kijijba karnjal wadiwadina. Yarrijba nyuli karnjal ngarrkina, baki manjijba nyuli kingkarri nangandurri Jisusyurri janyiyurri, nyulu ngaraykanyi. \v 49 Ngala yingkamuku, jali yalu manku Jisus kayankurri, yali yanyba, “Jangambala yukumba nayiba. Jangambala lalanba yaji, jaliyi nyulu badajba Yalayija nanginkurri, jaliyi nyulu marrimba Jisus mardarda, jaliyi nyulu waykalumba Jisus kurndananyi.” Barriwa. \v 50 Baki mili kayayi Jisus kudanyu barri. Kaya nyuli, baki mikukiyanyi ngalijba. Barriwa barri nangki janyba Jisus. Barriwa. \p \v 51 Kalawuyngkurru nananyina walkurranyina jurjina, langayi walkurra blanki. Langayi nanda walkurra blanki kingkarrinya wayka jambarri. Nanamanji barri jali nangka janyba Jisus, baki bakarrawijba nanda blanki Kudwanyi. Bakarrawijba nyuli kingkarrinya wayka bukamba. Kulbayi jamba, baki dumba nyuli walkurra dungala. \v 52 Baki nanda jamba jalili yalu makaba kuyuwana, dumba nyuli nanda jamba marda. Nanda mankanyi yalungi, waluwa jali yalu durrijba Kud, walajba yali wankan mili. \v 53 Barlba yali nanamunanyi yajinanyi kumayangunanyi. Jali Jisus mili wankijba, baki jilajba yali nanankurri barrawuyabarrawuyarri Jirusalimyurri. Najba yalunjali jali yalu wankijba mili kajamukunyi. \v 54 Yali najba bukamba nayi yaji, ngarrkadabawarrmukunyi, jali yalu lalanba Jisus, baki yalunginyi mambukawanyi. Najba yali jamba kulbankurri. Bukamba nanda yaji yali najba, baki marrala yali. Kudanyu barri yali marrala, baki yanyba yalungki, “Nayinda Jisus, dujanya nyuli Jandanyi nangangi Kudkanyi. Dujanya nyuli nangangi jandanyi.” \p \v 55-56 Jali langa Jisus kurndana, jali nangka janyba, baki karrinjayi jawuda jibarrimuku bundu bijal nangandu. Yali nanamuku jibarrimuku jalili yalu jilalajba nangandu Jisusnyina, jalili yalu lalanba Jisus, baki yali badajba langina Kalilinanyi nangandu. Kudiya yalungi, yingka jibarri nangangi niji Mari Makdalin, yingka nangangi niji Mari, nyuli ngardanganja bulangi Jayimskanyi baki Jusibkanyi. Yingka nyuli maninganja nangangi Sibidikanyi. Karrinja yali juju bijal nangandu Jisusnyina jali nangka janyba. \s1 Makaba Yali Jisus Mankanyi. \p \v 57-58 Baki yingka nganinyi, niji nangangi Jusib, nangangi yaji Yarimadiya, nyuli jungku jirdi kajanyi yajinyi, kajanyi dungalanyi. Nyuli marda kandi nangangi Jisuskanyi. Ngabungabu barri nyuli jilajba nanankurri mambukarri Biladyurri, baki ngajaka nyuli Bilad, “Jangayu kuna kuyu nanda Jisus mankanyi makaykanyi. Yuku kuna jangayu kuyu nangangi mankanyi.” Barriwa. Baki karuyi nanganginmuku ngarrkadabawarrmuku Biladwanyi, yalu waykanyi nanda Jusib mankanyi Jisuskanyi. \v 59 Baki kuyuyi Jisus mankanyi Jusibwanyi. Wudumba nyuli wunanybala raki barrinani blanki, baki kijijba nyuli mankanyi lukuluku bukamba nukamiyurru. \v 60 Baki yarrijba nyuli mankanyi kumayanguna. Nanda nanganginmirra kumayangu makaykanyi nangangi mankanyi baku barri jalija nangka janyba. Buyingkinyi nanda kumayangu. Ngawamba yali kurrijba nanda lawarr wujina dungalana. Yarrijba nyuli Jisus mankanyi kumayanguna, baki murumba nyuli bardawa nangangi dungalayudinyi. Karranunumba nyuli walkurra dungala murumbiji bardawa, baki barlba nyuli. \v 61 Nanda jibarri Mari Makdalin, baki nanda yingka jibarri niji Mari, buli jungku nanaba. Najba buli Jusib yarriykurri mankanyi kumayanguna. Barriwa. \p \v 62 Munganawa barri Sadidi, jilajba yali mambukamuku jurjkanyi, baki Barasimuku. Jilajba yali nangandurri Biladyurri yanybiji nanangi. \v 63 Yanyba yali, “Mambuka. Nanda nganinyiyurru nyuli jujambawarr. Karu nyuli yalunya, ‘Jalija ngaka janyba, baki jangayu mili wankijba. Baku barri kujarraka barndayka, jangayu mili wankijba barri.’ Nani barri nyuli yanyba, nanda jujambawarr. \v 64 Baki nanganginmukunyi kandimukunyi yiningki jayalu dulaba nangangi mankanyi. Yiningki jayalu ngadijba nangangi mankanyi. Baki jayalunjalu karu nangangi Jisuskanyi, nyulu mili wankijbayi. Nyulu mili wankijbayi, mikuyajingangi mankankanyi kumayanguna. Jaliyi yalu dulaba nangangi mankanyi, jaliyi yalu yanyba nani nangangi, baki nanda balki. Nanankardi barri nurru ngajaka ninya, janinji jirrinyba nganyinmuku ngarrkadabawarrmuku, yalu lalanbiji nanda kumayangu. Yurrngumba kujarraka barndayka jayalu lalanba nanda kumayangu, baki mikuwali nanganginyi kandimukunyi dulaba nangangi mankanyi.” Barriwa. \v 65 Jananganjayi yalunya Biladwanyi, “Yuku barri. Yuku janarri kuyu yalunya narringinmuku yilarrmuku. Janarri yarrijba yalunya lalanbiji nanda kumayangu. Jayalu kudanyu lalanba nanda kumayangu narringi, baki mikuwali yingkawanyi dulaba nanda mankanyi.” Nani barri jananganjayi yalunya Biladwanyi. Barriwa. \p \v 66 Barlba yali kumayangurri mambukamuku jurjkanyi, baki Barasimuku, baki yilarrmuku. Kijijba yali kurul danbina kumayanguna langina kularriji yundukula dungalana. Marrumba nanda kurul dungalana birnyiyudinyi. Jaliyi yingkawanyi dulaba dungala baki ngankijba kumayanguna, baki waluku janyulu dalyamba nanda kurul. Baki jayalu najba nanda kurul dalyawiykurri, baki jayalu jingkijba ngankijbayi yingka kumayanguna. Nani barri yali marrumba nanda kurul, baki lalanba yali nanda yaji yilarrmukunyi. Ngala mambukamuku jurjkanyi baki Barasimuku, yali wijba yalunginkurri barndarri. Barriwa. \c 28 \s1 Mili Wankijbayi Jisus. \p \v 1 Munganawa barri Sadidi, wuyalijba yali. Yingkana mungana Sundi, ngala nyuli kambalingijba yaji, baki jilajbayi jibarriwuya karri kumayangurri. Jilajba buli Mari Makdalin, baki yingka jibarri niji Mari. \v 2 Waluwa barri mungana kulbayi nanda jamba kudanyu barri, baki karralayi Yanjil nangangi Kudkanyi. Karrala nyuli kingkarrinya lalijinanyi wayka kumayangurri, baki lukulukumba nyuli nanda dungala bardawananyi. Lukulukumba nyuli nanda dungala wiliyurri bardawarri, baki jungku nyuli dungalana. \v 3 Nanda Yanjil barri, bilirrbayi wali nangangi barrinani nanda mirnbi ngajarranyi, baki nangangi jumbala buludamirra. \v 4 Ngala nanamuku yilarrmuku jali yalu lalanba nanda kumayangu, marrala yali. Kudanyu yali marrala jali yalu najba nanda Yanjil, baki birrirra yali muwa kudanyu barri. Yirrba yali wayka jambarri, baki kuluka yali kudanyu barri barrinani yalungki janyba. Barriwa. \p \v 5 Jali bula wanbiya jibarriwuya kumayanguna, baki yanybayi nanda Yanjil bulangi, “Marda nimbalimi miku marrala. Ngayu jingkijbangka nimbalanya, nimbala kujbangka nangangi Jisuskanyi, nanankanyi jali yalu langandaba wabangkarra kurndana. \v 6 Miku nyulimi nayiba. Miku nyulimi nangangi mankanyi kumayanguna. Walajba nyuli. Nyulu mili wanka jungkuka, barrinani wabula nyuli karu narrinya, nyuluja mili wankijba. Kabukawa. Najba janimbala nayinda kalawunyi kumayanguna. Janimbala najba nanda yaji jali jungku nangangi mankanyi wulaninyi. Janimbala najba mikuyaji mankankanyi nanaba. \v 7 Ngala janimbala dulu wirlku yalundurri nanganginmukuyngkurri kandimukuyngkurri. Janimbala karu yalunya nangangi Jisuskanyi, walajba nyuli, nyulu mili wanka jungkuka. Baki nyulu jilajbangka langki waluwa yalundu Kaliliyurri. Nanaba jayalu najba Jisus. Barriwa. Nani janimbala karu yalunya. Ngala miku nimbaliyi mamanumba nayinda jangkurr.” Barriwa. Nani barri yanybayi Yanjil bulangi. \v 8 Dulu buli wirlku kumayangunanyi. Dulu buli wijba bayungu barrawuyabarrawuyarri. Marrala buli yajinyi, ngala mili buli mirnarrijba muwa yajinyi. Wirlku buli yalundurri kandimukuyngkurri karunki yajinyi. \p \v 9 Ngala buli wirlku, baki wakun minimba nangki Jisus bulangi. Karrinja nyuli walu bulandu. Kurrkunba bulangki, baki yanybayi Jisus bulangi, “Nanama nimbala.” Jingkijba buli, nyuli Jisus. Jilajba buli nangandurri. Mururu buli wayka jambana walu nangandu, baki marrimba buli nangangi nukami. Nani buli yabimba minimbiji nyuli walkurramirra bulangi. Baki wajba buli Jisus kunybanyi jangkurranyi bulanginkanyi. \v 10 Yanybayi Jisus bulangi, “Miku nimbaliyi marrala ngaki. Janimbala jilajba yalundurri, ngakinmukuyngkurri kandimukuyngkurri, jala ngayu bababanyamba ngayu yalunya. Janimbala karu yalunya, jayalu jilajba langki Kaliliyurri. Nanaba janganjalu najba.” Barriwa. Nani buli najba Jisus, baki mili buli jilajba yalundurri kandimukuyngkurri karunki yajinyi. \s1 Yanybayi Yilarrmuku Mambukamukuyngka Jurjkanyi. \p \v 11 Ngala buli jilajba, baki walajba yalu nanamuku yilarrmuku, baki kudiyamuku yali wijba barrawuyabarrawuyarri. Yali jilajba walkurrayngkurri jurjyurri, baki karu yali mambukamuku jurjkanyi nanankanyi yajinyi, jali yalu najba. Karu yali mambukamuku Yanjilkanyi jali badajba, baki dungalanyi jali jungku wilina, baki mikuyaji mankankanyi nanaba kumayanguna. \v 12 Baki yanyba yalungki mambukamuku jurjkanyi, baki malbumalbumuku. Yanyba yalungki, wanyimba jayalu nanankardi. Yanyba yalungki, baki wajba yali yilarrmuku kajanyi dungalanyi. \v 13 Wajba yali yilarrmuku dungalanyi, baki jirrinyba yalunjali, “Miku narriyi yanyba duja jangkurr nanankanyi yajinyi, ngala janarri yanyba nayi barri, ‘Ngala nurri kuluka mungana, baki wanbiya yali kandimuku nangangi Jisuskanyi. Wanbiya yali, baki maninjakujba yali nanda mankanyi ngala nurri kulukawa.’ Nani barri janarri yanyba. \v 14 Ngala nanda mambuka Bilad, jaliyi yingkawanyi karu Bilad narringinkanyi jangkurranyi, narri kulukankanyi, jala marda narriyanyi lalanba nanda kumayangu, jaliyi yingkawanyi karu Bilad nani narringi, baki janurru nurru yanyba nangangi Biladkanyi narringi. Janurru kurrkunba Bilad nyulu yabimbikanyi kiji narringi, nyulu daykanyi narrinya. Yuku narri jungku mardumardu muwa nanginkanyi yajinyi. Miku nurriyi munyajba Bilad, nyulu yabimbikanyi kiji narringi.” Nani barri yalunjali jirrinyba, yalu yanybiji jujambawarr jangkurr yilarrmuku. \p \v 15 Baki kuyu yali nanda kaja dungala yilarrmukunyi. Kuyu yali nanda dungala, baki barlba yali. Yabimba yali nanda yaji jali yalunjalu jirrinyba mambukamukunyi jurjkanyi. Karu yalunjali kandimukuyngka Jisuskanyi, yali maninjakujba nanda mankanyi ngala yali kulukawa yilarrmuku. Kajamukunyi jali yalu jungku lukuluku nananyina yajina, yali manku nanda jujambawarr jangkurr, baki kuyu yali nanda jangkurr. Yuwajiwa yalungka yanyba nanankanyi yajinyi, maninjakujba jali yalu nanda mankanyi nanganginmukunyi kandimukunyi. Barriwa. \s1 Yanyba Yali Jisuskanyi, Nanganginmuku Kandimuku. \p \v 16 Jilajba buli jibarriwuya yalundurri kandimukuyngkurri. Karuyi yalunya jangkurranyi Jisuskanyi, baki barlba yali langki Kaliliyurri. Nanamuku kandimuku 11 barri, yali jilajba langki nanankurri kulawirarri jali yanyba Jisus yalungi yalu jilaykanyi nanankurri. \v 17 Wanbiya yali, baki najba yali Jisus, baki jilajba yali bijal bundu nangandurri. Baki yali wajba Jisus kunybanyi jangkurranyi yalunginkanyi. Ngala yingkamukunyi, yali jingkijba, nanda nyuli Jisus mili wanka jungunkanyi. Ngala yingkamuku yalungki mankumanku, yiningki nanda Jisus mili wankijbayi, ngala yiningki nanda yingka. \v 18 Baki jilajbayi Jisus bundu yalundurri, baki yanyba nyuli yalungi, “Yarrijba ngani Kudwanyi wirimalaru narringi. Ngana nyuli yarrijba wirimalaru bukambijuyngka yalungi wandijiyana, lalijina baki jambana. \v 19 Baki ngayu karungka narrinya. Janarri jilalajba lukuluku wandijiyana. Janarri mililidimba yalunya ngaki. Kudanyu janarri mililidimba yalunya ngaki, baki kajamukunyi jayalu kuyu narringi jangkurr ngaki, jayalu marda ngakinmuku kandimuku. Jalija yalu kuyu ngaki jangkurr, baki janarri ngurrunba yalunya marda. Janarri karu yalunya nayi, yalungi mambuka nyulu Kud. Yalungi mambuka nyulu nanda Buwakanya Kingkarri, baki nyulu nanda Jandanyi nangangi Kudkanyi, baki nyulu nanda Kunyba Ngarndu nangangi Kudkanyi. Malumba yalu jungkuka barrinani yingamali mambuka yalungi. \v 20 Janarri milidimba yalunya, yalu ngayangayiykanyi ngakinkanyi jangkurr. Jayalu ngayangayijba bukambijuyngka nanankanyi jangkurranyi jali ngayu milidimba narrinya. Mankumankuwa narri. Jangayu jungku narrindu yurrngumba barri. Jangayu jungku narrindu kurduluna yurrngumba nanankurri jalija bukamba yaji Kudwanyi.” Barriwa barri. Bukamba nayinda jangkurr.