\id LUK Luke, Tom Wendel, August 02, 1997 
\h Luk 
\toc1 Jisas Kraisna hundi Luk dé hayi 
\toc2 Luk 
\toc3 Luk 
\mt1 Jisas Kraisna hundi Luk dé hayi  
\c 1  
\s1 Jisasna jémbaka dé Luk ané hundi hayi  
\r Apo. 1:1  
\p
\v 1 Néma du Tiofilas, ménika wuni ané hundi hayi. Méni xékélaki, séfélak du Jisas nana nyéndékmbu yasékendén jémbaka di hayikwe hayikwexé.  
\v 2 Hanja Jisasna jémba yakwa du akwi Jisas hurundéka xéndén du akwi di hundi safé. Saféndaka xékétaka di hayi.  
\v 3 Hayindaka xékétaka wuni Jisasna jémba yakwa du akwi Jisas hurundéka xéndé du takwaka akwi wundé wakwexékéwu. Wakwexékétaka wuni wundé xékélakiwu, tale xakundé hundi, nyéndékmbu xakundé hundi, hukémbu xakundé hundika akwi. Xékélake wuni ané hundi ménika hayitawuni.  
\v 4 Hayiwut méni jémba xékélakitaméni. Wun jooka méniré wandan hundi wu mwi hundi dé.   
\s1 Jon xakutendékaka dé ensel wa  
\p
\v 5 Herot Judiana néma du rendén nukwa pris nak dé re. Déka xi Sekaraia dé. Dé Aronéna mandéka Abiyana hémémbu dé re. Déka takwa léka xi Elisabet lé Aronéna hémémbu akwi lé re.  
\v 6 Bér Néma Du Godna makambu yikafre sémbut hurukwa du takwa bér. Bér déka hambuk hundi jémba xékéta wandén maki huruta bér haraki saraki sémbut huruhafimbér.  
\v 7 Lé nyan hérahambalé. Hérahafi yaléka bér hafu bér re. Nyangwal yingafwe. Bér gwalefa bér.   
\p
\v 8 Nukwa nak Sekaraiana hémna jémba ya nukwa dé. Sekaraia akwi Godna makambu dé prisna jémba ya.  
\v 9 Jémba yandéka di atéfék pris hérangwanda téta di deka sémbut maki di deka atéfék xi hayitaka di wurmbu lakwa. Lakwataka hérae di xé, Sekaraiana xi. Xétaka wandaka dé Sekaraia Néma Du Godna geré wulayi, yikafre yama xaakwa joo xérékéndét yaki muluka waréndéte.  
\v 10 Wandaka dé wulayindéka yikafre yama xaakwa joo xérékétendéka nukwambu di séfélak du takwa hafwambu hérangwanda téta di Godka wata té.  
\v 11 Wata téndaka dé Sekaraia awulambu téta dé xé, Néma Duna ensel nak yikafre yama xaakwa yaki tékwa jambéna yika tamba sakumbu téndéka.  
\v 12 Xétaka waréngéna dé némafwimbu roo.  
\v 13 Roondéka dé ensel déré wa, “Sekaraia, méni rookéméni. God ména hundi wundé xékéndé. Xékétaka dé wa, ména takwa Elisabet dunya héraléte. Héralét méni déka xi Jon wataméni.  
\v 14 Ména takwa wumba nyan héralét, méni wun nyanka yikafre mawuli yata mawuli sawuli yataméni. Séfélak du takwa akwi wun nyanka mawuli sawuli yatandi.  
\v 15 Métaka we? Dé Godna makambu déka xi némafwi yatandé. Dé wain hulingu, sata wangété yandaka hulingu akwi yamba sakéndé. Wun nyan ayiwana biyakombu rendét, dé Godna Hamwinya déka mawulimbu wulaaye tétandé.  
\v 16 Dé wandét hanja Godka hu hwendé Israelna séfélak du takwa di deka Néma Du Godna hundi wambula xékétandi.  
\v 17 Dé profet Elaija hurundén maki hurutandé. Dé Elaijambu téndéngala hamwinya hératandé. Wandét yafa deka nyangwal wali wambula yikafre mawuli yatandi. Godna hundi xékéhafi yandé du takwa di Godna hundi xékékwa du takwana hundi xékétandi. Dé tale yita wandét du takwa jémba sarékéta Néma Du yatendékaka haxétandi.” Wungi dé ensel wa.   
\p
\v 18 Wandéka dé Sekaraia déré wa, “Yingi maki nae xékélakitawuni, ména hundi mwi hundi wana? Ani wuna takwa wali ani gwalefa ani.”  
\v 19 Wungi wandéka dé ensel wa, “Wuni Godna ensel nak wuni. Wuna xi Gebriel dé. Wuni Godna makambu téwukandé. Téwuka God wuniré wandéka wuni déka hundi hura gaya, méniré wanjoka.  
\v 20 Némbuli mé xéké. Méni wuna hundi xékéhafi yaménka némbuli méni hundi yamba bulékéméni. Tale wawun atéfék jondu xakundét, wun nukwa wuna hundi mwi hundi yandét méni wambula hundi bulétaméni. God wasékendén nukwambu wun joo xakutandé.” Wungi wataka dé ensel yi.   
\p
\v 21 Du takwa hafwambu téta di Sekaraiaka haxéndaka dé tempelré bari gwandehafi yandéka di saré waréké.  
\v 22 Haxéta téndaka dé hukémbu hafwaré gwande dé di wali hundi bulénjoka dé hurufatiké. Hurufatikéndéka di xékélaki, dé tempelmbu janji maki jooré dé xé. Wungi xékélakindaka dé hundi bulénjoka hurufatika dé déka tamba male dé yamanyi.   
\p
\v 23 Hukémbu déka jémba hényindéka dé déka geré wambula yi.  
\v 24 Ye rendéka hukémbu déka takwa Elisabet lé nyan té. Te lé bafu natamba lé léka gembu male lé re.  
\v 25 Reta lé wa, “Hanja wuni nyan hérahafi takwa rewuka du takwa di wunika haraki hundi wa. Wandaka wuni haraki mawuli xéké. Némbuli Néma Du God wunika saréfa naata wuniré dé yikafre huru.” Wungi lé Elisabet wa.   
\s1 Ensel dé Mariaré wa  
\p
\v 26 Elisabet nyan téléka bafu gwongofu yindéka, God wandéka dé déka ensel Gebriel dé Nasaretré yi. Nasaret Galilimbu dé re.  
\v 27 Wun nukwa takwa hési léka xi Maria lé wumbu re. Hanja lé du nak wali hwahambalé. Hanja léka yafa ayiwa Josepna yafa ayiwa wali hundi di gi, lé hukémbu Josepré humbwiléte. Josep Devitna hémémbu dé re.  
\v 28 God wandéka Gebriel ye dé Mariaré wa, “Nyénawa. Néma Du God nyénika mawuli yata nyéni wali dé té.”  
\v 29 Wungi wandéka wun hundi xékéta roota lé léka mawulimbu wa, “Ané méta maki hundi dé?”  
\v 30 Sarékéta téléka dé léré wa, “Maria, rookényéni. God nyénika mawuli mawuli dé ye. Mawuli yata nyéniré yikafre hurutandé.  
\v 31 Mé xéké. Nyéni nyan te dunya nak hératanyéni. Hérae déka xi Jisas watanyéni.  
\v 32 Dé némafwi du retandé. Anwarmbu rekwa God déka angi watandé, ‘Méni wuna nyan méni.’ Néma Du God wandét déka mandéka Devit néma du reta Judana du takwaka hatindén maki, dé néma du reta dika hatitandé.  
\v 33 Dé néma du wungi re wungi re reséketandé, Israelna du takwaka. Reta dika jémba hatitandé, wungi re wungi re.” Wungi dé Gebriel wa.   
\p
\v 34 Wandéka lé Maria déré wa, “Yingi maki nae wuni nyan tétawuni? Wuni du humbwihambawuni?”  
\v 35 Wungi waléka dé wa, “Godna Hamwinya nyénika gayatandé. Gayandét God nyénika hambuk hwetandé. Hwendét nyan te hératanyéni. Héranyét wun nyanka angi watandi, ‘Dé Godna nyan dé.’ Wungi watandi.  
\v 36 Ané hundi mé xéké. Hanja nyéna hémna takwa hési Elisabetka di wa, ‘Lé nyan hérahafi takwa lé.’ Wungi wandaka gwalefa yaléka God wandéka lé nyan lé té. Bafu gwongofu lé nyan té.  
\v 37 God dé némafwi dé. Atéfék joo hali hurundé.”   
\p
\v 38 Wungi wandéka lé Maria wa, “Wuni xéké. Wuni Néma Du Godna jémba yakwa takwa wuni. Wuniré wamén maki Néma Du hurutandé. Wu yikafre dé.” Wungi waléka dé wun ensel yi.   
\s1 Maria lé Elisabetré xénjoka lé yi  
\p
\v 39 Wun nukwa Maria raama lé Judiana némbumbu rekwa getéfa nakré bari yi.  
\v 40 Ye lé Sekaraiana geré wulaaye lé Elisabetka dinyéna na.  
\v 41 Naléka Elisabet Mariana hundi xékéléka léka biyakombu rendé nyan dé waréngéné. Waréngénéndéka dé Godna Hamwinya Elisabetna mawulimbu wulaaye té.  
\v 42 Téndéka lé némafwimbu wa, “God nyéniré yikafre wundé hurundé. Wu mwi hundi dé. Nyéniré yikafre hurundén joo hési takwaré yikafre hurundén jooré dé sarékéngwandé. God nyéna biyambu rekwa nyanré akwi dé yikafre huru.  
\v 43 Nyéni wuna Néma Duna ayiwa nyéni. Nyéni wunika yanyén, wu yikafre dé.  
\v 44 Nyéni yae wunika dinyéna nanyéka wuni nyéna hundi xékéwuka wuna biyakombu rekwa nyan mawuli sawuli yata waréngénéndéka wuni xéké.  
\v 45 Nyéni Néma Du Godna hundi jémba xékéta nyéni wa, ‘Wandén maki hurutandé. Wu mwi hundi dé.’ Wungi wataka nyéni yikafre mawuli yata jémba retanyéni.” Wungi lé Elisabet wa.   
\s1 Mariana gwar  
\r 1Sa. 2:1-10  
\p
\v 46 Maria wun hundi xékétaka lé gwar angi wa:  
\q1 Wuna mawuli Godna ximbu dé haréké.   
\q1
\v 47 Wuna hamwinya wuniré Satanéna tambambu héraakwa Godka dé mawuli sawuli yata dé déka ximbu haréké.   
\q1
\v 48 Wuni néma takwa yingafwe.  
\q1 Wuni baka takwa déka jémba yakwa takwa wuni re.  
\q1 Rewuka dé God wunika dé saréké.  
\q1 Sarékéndéka hukémbu atéfék du takwa akwi watandi, ‘God Mariaré dé yikafre huru. Wu mwi hundi dé.’   
\q1
\v 49 Dé némafwi hambuk yakwa God dé. Dé wuniré némafwi joo dé huru.  
\q1 Déka xi yikafre male dé.   
\q1
\v 50 Godka rookwa du takwaka God dé saréfa na.  
\q1 Némbuli, hukémbu akwi, God wungi hurukwa du takwaka saréfa natandé.   
\q1
\v 51 Godna tamba hambuk dé. Déka tambambu séfélak némafwi jémba dé ya.  
\q1 Du deka mawulimbu deka xi harékéndaka dé diré déka tambambu yawulalama yaki.   
\q1
\v 52 Dé wandéka nak nak téfambu rendé néma du di baka du di re.  
\q1 Dé wandéka deka hafu ximbu harékéhafi yakwa du takwa di néma du takwa re.   
\q1
\v 53 Hénooka hiyaakwa du takwaka dé yikafre jondu hwendéka dé deka biya sukweké.  
\q1 Xérénjuwi mama du takwaka wandéka di jondu yike baka yi.   
\q1
\v 54-55 Déka jémba yakwa Israelna du takwaré dé yikafre huru.  
\q1 Hanja God dé Abraham nana mandékanguka akwi dé wa, ‘Guni Israelna du takwa, gunika saréfa naata némbuli, hukémbu akwi, atéfék nukwambu akwi, guniré yikafre hurutawuni.’  
\q1 Wungi wataka dé wun hundika saréké.   
\p
\v 56 Wun gwar wungi wataka Maria Elisabet wali lé re. Bafu hufuk re lé léka geré wambula yi.   
\s1 Elisabet lé Jonré héra  
\p
\v 57 Elisabet nyan hérateléka nukwa xakundéka lé dunya héra.  
\v 58 Héraléka Elisabetna hémna du takwa akwi léka nyémayika akwi xékéta di léka yikafre mawuli yata di mawuli sawuli ya. Mawuli sawuli yata di wa, “Néma Du God yikafre joo dé huru, Elisabetka.” Wungi di wa.   
\p
\v 59 Nukwa angé yétiyéti angé hufuk yindéka di nukwa nak yae di hérangwanda, déka hémna du wun nyanéna séfi sékénjoka. Hérangwanda di déka séfi séka di wun nyanéna xi Sekaraia wanjoka di saréké, déka yafangala.  
\v 60 Sarékéndaka lé déka ayiwa lé wa, “Yingafwe. Déka xi Jon watame.”  
\v 61 Wungi waléka di léré wa, “Hanja béna hém wun xi wahambandi.”  
\v 62 Wungi wataka di déka yafa Sekaraiaré wakwexéké. Sekaraia hundi buléhafi rendéka di déré tambambu yamanyita di angi wakwexéké, “Méta xi wakéme, déré?”  
\v 63 Wungi wakwexékéndaka dé tambambu yamanyi, déka nyinga hwendate. Hwendaka dé nyingambu angi hayi, “Déka xi Jon dé.” Wungi hayindéka di atéfék saréké waréké.  
\v 64 Sarékéndaka déka hundi bari yikafre yandéka dé Sekaraia wambula hundi bulé. Buléta dé Godna ximbu haréké.  
\v 65 Buléndéka di déka getéfambu rendé du takwa atéfék di némafwimbu roota saré waréké xéka di wun jooka hundi wa saafa yi, Judiana némbumbu rekwa atéfék getéfaré.  
\v 66 Wa saafa yindaka wun hundi xékéndé du takwa di xékélaki, Néma Du God wun nyanka dé hambuk hwe. Wungi xékélakita saréké waréké xékéta di wa, “Hukémbu wun nyan yingi maki retandé?”   
\s1 Sekaraia dé gwar wa  
\p
\v 67 Godna Hamwinya dé wun nyanéna yafa Sekaraiana mawulimbu wulaaye té. Téndéka dé Godna hundi angi wa:   
\q1
\v 68 Nani Israelna du takwa, nana Néma Du Godna ximbu harékétame.  
\q1 Naniré yikafre hurunjoka dé gaya. Gaye dé Satanéna tambambu naniré hératandé.   
\q1
\v 69 Godna jémba yakwa du Devitna hémémbu némafwi hambuk du dé taka. Takandéka dé naniré mama duna tambambu hératandé.   
\q1
\v 70 Godna profet wandanéngala dé xaku.   
\q1
\v 71 Wunde profet di angi wa, “Nana mama du, nanika hélék yakwa du akwi, naniré xiyanandat, God naniré hératandé, deka tambambu.”   
\q1
\v 72 God dé wungi nana mandékanguka saréfa nae.  
\q1 Dé déka yikafre wasékérékéndén hundika sarékéta wandén maki dé huru.   
\q1
\v 73-74 Wun mwi hundi God dé nana mandéka Abraham déka hémré akwi dé wasékéréké.  
\q1 Wandén maki dé naniré yikafre huruta naniré nana mama duna tambambu hératandé.  
\q1 Hérandét nani déka roohafi yata déka jémba yatame.   
\q1
\v 75 Jémba yata nani ané héfambu reta atéfék nukwa déka du takwa male reta yikafre sémbut male hurutame.   
\p
\v 76 Wun hundi wataka dé Sekaraia déka nyanré angi wa:  
\q1 Méni wuna nyan, méni tale ye Néma Duna yambu hurutaméni.  
\q1 Yitemékaka du takwa ménika watandi, “Anwarmbu rekwa Godna profet méni.” Wungi watandi.   
\q1
\v 77 Méni wun Néma Duna du takwaré wataméni, di hurundan haraki saraki sémbut yakwanyi diré hérae Godna tambambu takatendékaka.   
\q1
\v 78 God nanika némafwimbu saréfa nandénka némbuli male déka yikafre hanyikwa ya déka getéfambu gaye nanika hanyitandé.   
\q1
\v 79 Tale nani halékingambu reta nani du hiyana sémbutna hakimbu nani re.  
\q1 Déka yikafre hanyikwa ya nanika hayindét, nani nakélak huru mawuli hwekwa yamburé xéta wun yambumbu jémba yitame.  
\q1 Wungi dé Sekaraia wa.   
\p
\v 80 Hukémbu wun nyan Jon némafwi yandéka déka mawuli jémba dé té. Dé du rehafi hafwambu dé re. Reta dé Israelna du takwaré Godna hundi watendéka nukwaka dé haxé.   
\c 2  
\s1 Maria lé Jisasré héra  
\p
\v 1 Wun nukwa Romna néma du déka xi Ogastus dé déka duré wa, di atéfék Romna héfambu rekwa du takwana xi hayita diré handékénéndate.  
\v 2 Hanja di atéfék du takwaré handékénéhambandi. Wun jémba tale yandaka dé Kwirinius Romna néma duka jémba yata Siriana héfambu dé néma du re.   
\p
\v 3 Atéfék du takwa deka motéfaré di yi, di deka xi hayindat, di diré handékénéndate.  
\v 4 Josep Israelna néma du Devitna hémémbu dé re. Devitna motéfa Betlehem dé. Betlehem Judiambu dé re. Josep Galilimbu rekwa getéfa Nasaretré yatakataka dé déka hémna motéfa Betlehemré yi.  
\v 5 Déka yafa ayiwa wasékembén takwa wali bér Betlehemré yi, bérka xi hayinjoka. Wule takwa léka xi Maria lé. Lé nyan lé té.   
\p
\v 6-7 Ye bér Betlehemémbu xakumbéka séfélak du takwa hwandaka ge wundé sukwekéndé. Bér hwa hafwa yingafwe. Fatika lé nyan héranjoka lé bulmakau bali hwandaka geré wulayi. Wulaaye lé maka du nyan héra. Hérae lé nukwa wurmbu banyitaka. Banyitakataka lé bulmakau bali hénoo sandaka suwangembu takaléka dé hwa.   
\s1 Ensel di sipsip balika hatikwa duré wa  
\p
\v 8 Wun gan du nawulak nak hafwambu deka sipsip balika di hate té. Wun hafwa Betlehem rekwambu dé re.  
\v 9 Hate téndaka dé Néma Duna ensel nak gaye téndéka némafwi ya maki dé hanyi. Hanyindéka xéta di némafwimbu roo.  
\v 10 Roondaka dé Godna ensel diré wa, “Guni rookénguni. Mé xéké. Yikafre hundi watawuni. Atéfék du takwa ané hundi xékéta yikafre mawuli yata mawuli sawuli yatandi.  
\v 11 Némbule takwa hési nyan lé héra, Devitna getéfambu. Héralén nyan wu guniré Satanéna tambambu hérae guniré yikafre hurute yakwa du dé. Dé God wasékendén du Krais dé. Wu nana Néma Du dé.  
\v 12 Némbuli ye wun nyanré xétanguni. Ayiwa nukwa wurmbu banyitaka bulmakau bali hénoo sandaka suwangembu takaléka dé hwae. Ye xétaka xékélakitanguni, wuna hundi mwi hundi dé.” Wungi dé wa.   
\p
\v 13 Wandéka di séfélak ensel bari gaye di wun ensel wali té. Téta angi di gwar wa:   
\q1
\v 14 “Anwar Godna getéfambu Godna ximbu harékétame.  
\q1 Ané héfambu God mawuli yandéka du takwa nakélak huru mawuli hératandi.”  
\q1 Wungi di wa.   
\s1 Sipsip balika hatikwa du ye di Jisasré xé  
\p
\v 15 Wunde ensel wungi gwar wataka di diré yatakataka wambula wari, Godna getéfaré. Warindaka di sipsip balika hatikwa du di hafu buléta di wa, “Betlehemré yitame. Nani ye Néma Du wandén jooka xétame.”  
\v 16 Wungi wataka di bari hari yi. Ye getéfambu xaakwa di Maria bér Josep, wun nyanré akwi di xé, nyan bulmakau bali hénoo sandaka suwangembu hwandéka.  
\v 17 Nyanré xétaka di ensel wun nyanka wandén hundika di du takwaré wa saafa yi.  
\v 18 Wa saafa yindaka di wun hundi xékéndé du takwa atéfék di sipsip balika hatikwa du wandan jonduka di saréké waréké.  
\v 19 Wungi saréké warékéndaka lé Maria léka mawulimbu wun hundi hulukita wun jonduka lé saréké waréké xéké.  
\v 20 Sipsip balika hatikwa du wambula yita Godna ximbu harékéta di déka yikafre mawuli ya. Yata di wa, “Néma Du God naniré hundi wandéka xékétaka nani wun joo atéfék nani xé.” Wungi di wa.   
\s1 Di déka xi wa Jisas  
\p
\v 21 Nukwa angé yétiyéti angé hufuk yindéka nak nukwambu di wun nyanéna séfi séké. Sékétaka di déka xi angi wa, Jisas dé. Hanja Maria nyan téhafi yalén nukwa dé ensel nak wun xika léré wa.   
\s1 Simeon bér Ana bér Jisasré xé, Godna tempelmbu  
\p
\v 22 Maria nyan hérae lé Moses wandén hambuk hundi wandén maki hurunjoka lé mawuli ya, léka séfi Godna makambu wambula yikafre yandéte. Mawuli ye wun hambuk hundimbu wandén maki nukwa yindéka lé Josep wali bér Jerusalemré yi, bér Jisasré Néma Du Godka hwenjoka.  
\v 23 Néma Du Godna hambuk hundi nak angi dé wa, “Takwa hérandan atéfék maka du nyan Godka hwetandi.”  
\v 24 Néma Du Godna hambuk hundi nak akwi angi dé wa, “Du wali takwa wali bérka dunya Godka hweta bér nyamwe afwi yéték wali xiyae déka hwetambér. Nyamwe afwika fatika nyamwengala afwi yéték hwetambér.” Maria bér Josep wun hundi wandé maki hurunjoka bér Jerusalemré yi.   
\p
\v 25 Wun nukwa du nak déka xi Simeon dé Jerusalemémbu re. Dé yikafre sémbut male huruta dé Godka wakwexékékwa du dé re. God Israelna du takwaré yikafre hurutendéka nukwaka dé haxé. Godna Hamwinya déka mawulimbu dé wulaaye té.  
\v 26 Hanja Godna Hamwinya dé Simeonré wa, “Méni hiyahafi re Néma Du God wasékendén du Kraisré xétaméni.” Wungi wandéka dé wun jooka dé haxé.  
\v 27 Godna Hamwinya déka mawulimbu wulaaye téta wandéka dé tempelré wulayi. Wulayindéka bér Jisasna yafa ayiwa Jisasré hura wulayi, Godna hambuk hundi wandé maki maka du nyan Godka hwenjoka.  
\v 28 Hura wulayimbéka dé Simeon wun nyanré hérae déka tambambu hura téta dé Godna ximbu harékéta dé angi wa:   
\q1
\v 29-30 Néma Du, hanja wamén hundi némbuli mwi hundi dé ya.  
\q1 Némbuli wuni xé, naniré yikafre huruta naniré hérae Godna tambambu takatekwa duré.  
\q1 Némbuli méni ména jémba yakwa du wuniré wamét, wuni yikafre mawuli hérae wuni hiyatawuni.   
\q1
\v 31 Ané nyan méni wasékemén du dé. Dé ména jémba yandét, atéfék héfambu rekwa du takwa xétandi.   
\q1
\v 32 Dé xérékékwa ya maki ané du nak téfana du takwana mawulimbu hanyitandé.  
\q1 Hanyindét di Godka jémba sarékétandi.  
\q1 Sarékéta di Israelna du takwana ximbu harékétandi.  
\q1 Wungi dé wa.   
\p
\v 33 Jisasna yafa ayiwa Simeon wandén hundika bér saréké waréké xéké.  
\v 34 Sarékémbéka dé Simeon Godka wakwexéké, dé bérré yikafre hurundéte. Wakwexékétaka dé nyanéna ayiwa Mariaré angi dé wa, “Mé xéké. God dé waséke, ané du jémba yandét, Israelna séfélak du takwa xakrindat, Israelna séfélak du takwa raméndate. Dé Godna jémba yandét séfélak du takwa déka haraki hundi watandi.  
\v 35 Haraki hundi wata séfélak du takwa deka mawulimbu sarékéndan hundi hafwa hafwa yatandé. Du nawulak déré haraki saraki sémbut hurundat, nyéni xényét, nyéna mawulimbu xi maki joo xiyatandé. Wungi dé Simeon wa.   
\p
\v 36 Gwalefa takwa hési léka xi Ana, lé wumbu re. Lé Fanuelna takwanya lé. Aserna hémémbu lé re. Lé Godna profet hési lé. Hanja lé du wali lé re. Reléka héki hwari angé tamba yétiyéti angé tamba hufuk yindéka dé léka du hiya.  
\v 37 Hiyandéka lé séfélak héki hwari lé duke takwa lé hwa. Léka atéfék héki hwari angi dé dumi angé yétiyéti angé yétiyéti ye nak duna tamba yétiyéti (84) wungi héki hwari dé. Godna tempelmbu lé re. Reta lé wun ge yatakahafi lé. Gan nukwa lé Godna ximbu harékéléka dé. Nak nukwa nak nukwa hénooka yakérta lé God wali hundi bulé.  
\v 38 Simeon hundi Josep bér Mariaré wataka téndaka lé yae wun nyanré xéta lé Godka diména naata lé God Jerusalemré wambula hératendéka nukwaka haxékwa du takwaka lé wa déka.   
\s1 Di Nasaretré di wambula yi  
\p
\v 39 Néma Du Godna hambuk hundi wandé maki hurutaka bér Jisasré hura bér Nasaretré wambula yi. Nasaret Galilimbu dé re.  
\v 40 Wun nyan némafwi ye dé hambuk ye dé yikafre xékélelaki dé hérandéka dé God déré yikafre huru.   
\s1 Jisas dé tempelmbu re  
\p
\v 41 Atéfék héki hwari Jisasna yafa ayiwa bér Jerusalemré wari Pasovana hénoo sanjoka.  
\v 42 Jisasna héki hwari tamba yéti man yéték (12) yindéka bér déré hura di wari, Pasovana hénoo sanjoka atéfék héki hwarimbu warimbékangala.  
\v 43 Hukémbu Pasova hénoo sandaka nukwa yindéka di deka getéfaré wambula yinjoka yambumbu yi. Yindaka dé Jisas Jerusalemémbu dé re. Rendéka déka yafa ayiwa xékélakihambambér.  
\v 44 Bér bérka mawulimbu bér wa, “Jisas ana hém wali dé yi.” Wungi wataka bér nukwa nak yambumbu yi. Ye gérambu bér yambumbu yindé bérka hém bérka nyémayikanguka wakwexéké, déka.  
\v 45 Wakwexékétaka déré xéhafi yata bér déka hwaké. Hwaka bér hwakéfatiké. Hwakéfatika bér Jerusalemré wambula yi, déka hwakénjoka.  
\v 46 Ye nukwa hufuk bér déka hwaké. Hwaka hukémbu bér xé, dé tempelmbu rendéka. Dé nawulak du wali Godna hundika wakwekwa néma du wali deka nyéndékmbu reta deka hundi xékéta dé diré nak maki nak maki jonduka wakwexéké.  
\v 47 Wakwexékéndéka déka hundi xékéndé du di waréngénéta di saréké waréké, dé deka hundi jémba xékélakita deka hundi jémba hasa wandéka.  
\v 48 Déka yafa ayiwa déré xétaka bér waréngéné. Waréngéna lé déka ayiwa déré wa, “Nyan, métaka méni anika wungi huru? Ani ména yafa wali ana mawuli xak yandéka ani ménika atéfék hafwaka ani hwakéfatiké.” Wungi lé wa.   
\p
\v 49 Waléka dé bérka wa, “Métaka béni wunika hwaké? Wuni wuna yafana gembu rewuka xékélakihambambéni, o yingi maki dé?”  
\v 50 Wungi wandéka bér wun mo hundika xékélakihambambér.   
\p
\v 51 Xékélakihafi yambéka dé bér wali wambula ye di Nasaretmbu xaku. Xaakwa reta dé bérka hundi xékéta dé wambén maki huru. Hurundéka déka ayiwa wun jonduka léka mawulimbu lé saréké waréké xéké.  
\v 52 Jisas némafwi yandéka déka mawuli laréndéka dé séfélak jonduka dé xékélaki. God akwi du takwa akwi di déka yikafre mawuli ya.   
\c 3  
\s1 Guré husandakwa du Jon dé hundi wa  
\r Mat. 3:1-112; Mak 1:3-8  
\p
\v 1 Taiberius Romémbu néma du Sisar tamba yéti manmbu yétiyéti héki hwarimbu re. Rendéka nak héki hwari Pontius Pailat dé Judiana héfambu néma du dé rendéka Herot Galilina héfambu rekwa du takwaka dé néma du rendéka, déka nyama Filip Ituriana héfambu rekwa du takwaka, Trakonitisna héfambu rekwa du takwaka akwi dé néma du rendéka Lisanias Abilenembu rekwa du takwaka dé néma du re.  
\v 2 Rendéka Anas bér Kaiafas atéfék prisna néma du bér re. Wun nukwa Sekaraiana nyan Jon du rehafi hafwambu rendéka God dé déré hundi wa.  
\v 3 Wandéka Jon déka hundi xékéta dé Jordan xéri yikwambu yitaka yataka. Yitaka yatakata dé du takwaré angi wa, “Guni hurungun haraki saraki sémbut yatakangut wuni Godna ximbu guniré guré husandatawuni. Guni wungi yatakataka Godna ximbu guré nandingut, dé guna haraki saraki mawuli yakwanyitandé.” Wungi dé Jon wa.   
\p
\v 4 Jon wungi hurundéka hanja Godna profet déka xi Aisaia Godna nyingambu angi dé hayi:  
\q1 Du nak dé wa du rehafi hafwambu.  
\q1 Wata dé angi wa, “Néma Duna yambu huréhalékétanguni.  
\q1 Huréhalékéngut déka yambu jémba rendé.   
\q1
\v 5 Atéfék yafékwa yakitéfitanguni, yambu yindéte.  
\q1 Atéfék némafwi némbu atéfék yikama némbu akwi jémba bwatanguni, yambu yindéte.  
\q1 Angwa yandé yambu hurungut yambu huritéké rendé.  
\q1 Yambumbu rekwa motu hérekingut yambu jémba rendé.   
\q1
\v 6 Wungi hurungut atéfék du takwa xétandi, God du takwaré Satanéna tambambu hératendékaka.”  
\p Wungi dé Aisaia hanja hayi, Jonka.  
\v 7 Hayindén maki séfélak du takwa Jon diré guré husandandéte yandaka dé diré angi wa, “Guni haraki hambwena nyangwal guni. God gunika dé némafwimbu mawuli wita dé hukémbu hurungun haraki sémbut hasa hwetandé. Héndé wa, guni déka mawuli wika yaange yingute?  
\v 8 Tale guni hurungun haraki saraki sémbut yatakataka yikafre joo male hurutanguni. Hurungut du takwa xéta xékélakitandi, guni guna haraki sémbut wundé yatakangu. Guni guna mawulimbu guni wa, ‘Nani Abrahamna mandéka rembeka dé God nanika dé mawuli ye.’ Wungi wakénguni. God mawuli yata wandét ané motu du takwaré xaakwa di Abrahamna mandéka maki retandi.  
\v 9 Misange mi mombu haxéta dé re. Atéfék yikafre sék xakéhafi yakwa miré xéle yakitaka yambu tutandé.”   
\p
\v 10 Jon wungi wandéka di déka hundi xékéta di déré wakwexéké, “Nani méta yatame?”  
\v 11 Wungi wandaka dé diré wa, “Guni nukwa wur yéték héra re, guni nak nukwa wur hafi du takwaka hwetanguni. Guni hénoo hura re, guni hénoo yike du takwaka hwetanguni.”   
\p
\v 12 Wun hundi wandéka di Romka yéwa héraakwa du nawulak di déka ya, dé diré guré husandandéte. Yae di déré wa, “Wakwekwa du, nani méta yatame?”  
\v 13 Wungi wandaka dé diré wa, “Guni Romna gavman guniré wandan maki male yéwa hératanguni. Nawulak akwi hérakénguni.”   
\p
\v 14 Wun hundi wandéka di xi warekwa du nawulak déré wakwexéké, “Nani yingi maki dé? Nani méta yatame?” Wungi wandaka dé diré wa, “Guni du takwaka hambuk yata deka yéwa baka hérakénguni. Guni du takwaka yénataka hundi wata deka yéwa hérakénguni. Guni jémba yata héranguka yéwaka yikafre mawuli yatanguni.”   
\p
\v 15 Jon wungi huruta wungi wandéka atéfék du takwa saréké waréké xékéta deka mawulimbu di wa, “Jon wun naniré yikafre hurundéte God wasékendén du Krais dé, o yingi maki du dé?”  
\v 16 Wungi sarékéndaka dé Jon diré wa, “Wuni guniré Godna ximbu guré wuni husanda. Wuna hukémbu yatekwa duna hambuk wuna hambukré dé sarékéngwandé. Yingi maki nae wuni déka jémba yatawuni? Wu yingafwe. Déka jémba yanjoka hurufatikétawuni. Wuna hukémbu yatekwa du Godna Hamwinya gunika hwetandé. Guna haraki saraki sémbut hérae yambu tutandé.  
\v 17 Du wit hérae yikafre wit sék héranjoka di lékeki. Lékekitaka di yikafre wit sék gembu takataka di séfi yaki. Hurundén maki wuna hukémbu yatekwa du wungi hurutandé. Dé déka du takwaré hérae hura ye déka gembu takataka, haraki saraki sémbut hurukwa du takwaré hérae yambu tutandé.”   
\p
\v 18 Jon wun hundi du takwaré wata dé Godna hundi nawulak akwi dé wa, deka mawuli jémba téndéte.   
\s1 Herot wandéka di Jonré séndé gembu taka  
\r Mat. 14:3-5; Mak 6:17-20  
\p
\v 19 Galilimbu rekwa du takwana néma du Herot dé déka nyama hiyahafi rendéka dé déka takwaré héra. Léka xi Herodias lé. Herot séfélak haraki saraki sémbut akwi dé huru.  
\v 20 Hurundéka Jon déré haraki hundi wandéka Herot dé ané haraki saraki sémbut akwi dé huru. Dé wandéka déka du di Jonré séndé gembu taka.   
\s1 Jon Jisasré dé Godna ximbu guré husanda  
\r Mat. 3:13-17; Mak 1:9-11  
\p
\v 21-22 Hanja Herot Jonré séndé gembu takandate wahafi yandén nukwa Jon déka yandé atéfék du takwaré dé guré husanda. Husandataka dé Jisasré akwi guré husanda. Husandandéka téta God wali hundi buléndéka nyir télaméndéka dé Godna Hamwinya nyamwe afwi maki dé Jisaska gaya. Gayandéka hundi nak Godna getéfambu dé wa, “Méni wuna nyan méni. Ménika wuni némafwimbu mawuli ye. Ménika wuna mawuli yikafre dé ye.”   
\s1 Jisasna mandékanguna xi  
\r Mat. 1:1-17  
\p
\v 23 Jisas déka héki hwari dumi hufuk (30) yandéka dé déka jémba tale ya. Du takwa di déka wa, “Dé Josepna nyan dé.” Wungi di wa.  
\p Josep Helina nyan dé.  
\v 24 Heli Matatna nyan dé. Matat Livaina nyan dé. Livai Melkina nyan dé. Melki Janaina nyan dé. Janai Josepna nyan dé.  
\v 25 Josep Matatiasna nyan dé. Matatias Amosna nyan dé. Amos Nahumna nyan dé. Nahum Eslina nyan dé. Esli Nagaina nyan dé.  
\v 26 Nagai Matna nyan dé. Mat Matatiasna nyan dé. Matatias Semenéna nyan dé. Semen Josekna nyan dé. Josek Jodana nyan dé.  
\v 27 Joda Joananéna nyan dé. Joanan Resana nyan dé. Resa Serubabelna nyan dé. Serubabel Sealtielna nyan dé. Sealtiel Nerina nyan dé.  
\v 28 Neri Melkina nyan dé. Melki Adina nyan dé. Adi Kosamna nyan dé. Kosam Elmadamna nyan dé. Elmadam Erna nyan dé.  
\v 29 Er Josuana nyan dé. Josua Elieserna nyan dé. Elieser Jorimna nyan dé. Jorim Matatna nyan dé. Matat Livaina nyan dé.  
\v 30 Livai Simeonéna nyan dé. Simeon Judana nyan dé. Juda Josepna nyan dé. Josep Jonamna nyan dé. Jonam Eliakimna nyan dé.  
\v 31 Eliakim Meleana nyan dé. Melea Menana nyan dé. Mena Matatana nyan dé. Matata Natanéna nyan dé. Natan Devitna nyan dé.  
\v 32 Devit Jesina nyan dé. Jesi Obetna nyan dé. Obet Boasna nyan dé. Boas Salmonéna nyan dé. Salmon Nasonéna nyan dé.  
\v 33 Nason Aminadapna nyan dé. Aminadap Atminéna nyan dé. Atmin Arnina nyan dé. Arni Hesronéna nyan dé. Hesron Peresna nyan dé. Peres Judana nyan dé.  
\v 34 Juda Jekopna nyan dé. Jekop Aisakna nyan dé. Aisak Abrahamna nyan dé. Abraham Terana nyan dé. Tera Nahorna nyan dé.  
\v 35 Nahor Serukna nyan dé. Seruk Reuna nyan dé. Reu Pelekna nyan dé. Pelek Eberna nyan dé. Eber Selana nyan dé.  
\v 36 Sela Kainanéna nyan dé. Kainan Arpaksatna nyan dé. Arpaksat Siemna nyan dé. Siem Noana nyan dé. Noa Lamekna nyan dé.  
\v 37 Lamek Metuselana nyan dé. Metusela Enokna nyan dé. Enok Jaretna nyan dé. Jaret Mahalalelna nyan dé. Mahalalel Kenanéna nyan dé.  
\v 38 Kenan Enosna nyan dé. Enos Setna nyan dé. Set Adamna nyan dé. Adam Godna nyan dé.   
\c 4  
\s1 Satan dé Jisasna mawuliré haraki hurunjoka dé hurukwexé  
\r Mat. 4:1-11; Mak 1:12-13  
\p
\v 1 Godna Hamwinya Jisasna mawulimbu wulaaye téta hambuk yata wandéka dé Jordan xéri yatakataka dé yi. Yindéka Godna Hamwinya dé déré hérae hura yi, du rehafi hafwaré.  
\v 2 Hura yindéka dé wun hafwambu dumi yétiyéti (40) nukwa rendéka dé Satan déka mawuli hurukwexé. Wunde nukwambu dé hénoo nawulak sahambandé. Sahafi yandéka wunde nukwa yindéka hukémbu dé Jisasré hénoo ya.  
\v 3 Yandéka dé Satan déré wa, “Méni Godna nyan xe méni wamét ané motu waleka bret xakutandé.”  
\v 4 Wungi wandéka dé wa, “Yingafwe. Wun jooka Godna nyingambu angi dé wa: Du takwa hénooka male sarékéta di jémba yamba rekéndi. Wun hundi xékéta motu bret xakundéte yamba wakéwuni.”   
\p
\v 5 Jisas wun hundi wandéka Satan déré dé hérae hura wari. Hura wara dé déré ané héfambu tékwa atéfék getéfa bari wakwe.  
\v 6 Wakweta dé déré wa, “Ané héfambu tékwa atéfék getéfa, wun getéfambu rekwa atéfék du takwa atéfék jondu akwi di wuna tambambu di re. Wuni wun jondu du nakré hwenjoka mawuli ye, wu hwetawuni, wun duka. Hwewut dé dika néma du retandé.  
\v 7 Méni wunika hwati séta wuna ximbu harékémét, wuni ané jondu ménika hwetawuni. Hwewut méni dika néma du retaméni.”  
\v 8 Wungi wandéka dé wa, “Yingafwe. Godna nyingambu hayindén hundi angi dé: Ména néma du God male dé. Méni déka hwati séta déka ximbu male harékétaméni. Harékéta déka jémba male yataméni.”   
\p
\v 9 Jisas wun hundi wandéka Satan déré hérae hura yi Jerusalemré. Hura wara déré dé tempelna dawi gembu taka. Takataka dé déré wa, “Méni Godna nyan xe méni mé wuréféka nandi.  
\v 10 Wun jooka Godna nyingambu hayindén hundi angi dé wa:  
\q1 “God déka enselré wandét di ménika jémba hatitandi, méni jémba reméte.”   
\p
\v 11 Ané hundi akwi dé re:  
\q1 “Méni deka tambambu jémba retaméni.  
\q1 Reta ména man motumbu yamba xiyakéméni.”   
\p
\v 12 Wungi wandéka dé wa, “Yingafwe. Wun jooka Godna hundi angi dé wa: Méni ména néma du Godré yamba hurukwexékéméni.”  
\v 13 Wungi wandéka dé Satan nak jémba yandéte Jisasré wahambandé. Wahafi yata déré yatakataka dé déré wambula hurukwexétendéka nukwaka dé haxé.   
\s1 Jisas Galilimbu dé tale jémba ya  
\p
\v 14 Godna Hamwinya Jisasna mawulimbu téta hambuk yandéka dé Galiliré wambula yi. Yindéka wun héfambu tékwa atéfék getéfambu di déka wa saafa yi.  
\v 15 Dé Godna hundi buléndaka geré wulaaye du takwaré dé Godna hundi wa. Wandéka di atéfék Jisasna ximbu haréké.   
\s1 Nasaret di Jisaska hu hwe  
\p
\v 16 Jisas wungi huruna harana ya dé Nasaretmbu xaku. Hanja yikama nyan re dé yafa ayiwa wali wun getéfambu re dé wumbu néma du ya. Wun nukwa Nasaretré wambula ye dé wun getéfambu re. Reta baka hwa nukwa dé Godna hundi buléndaka geré wulayi. Atéfék baka hwa nukwa wulayindéka maki ye dé Godna hundi buléndaka geré wulayi. Wulaaye re dé Godna hundi nyingambu xéta wanjoka dé raama té.  
\v 17 Téndéka di profet Aisaia hayindén nyinga déka hwe. Hwendaka lae dé xé, ané hundi rendéka. Xéta dé diré angi wa:   
\q1
\v 18 Néma Du God wuniré dé waséke, wuni déka hundi jambangwe du takwaré wawute.  
\q1 Wataka déka Hamwinya hwendéka dé wuna mawulimbu wulaaye té.  
\q1 God wuniré dé waséke, wuni yae ané hundi diré wawute.  
\q1 Di séndé gembu rekwa du takwa wun ge yatakataka jémba retandi.  
\q1 Di dama hiyandé du takwa némbuli wambula xétandi.  
\q1 Xak héraakwa du takwa wambula xak yamba hérakéndi.   
\q1
\v 19 Néma Du God wuniré dé waséke, wuni dé du takwaré yikafre hurutendéka héki hwarika hambukmbu wawute.   
\p
\v 20 Jisas wungi wataka wun nyinga gétamétaka dé wun geka hatikwa duka hwe. Hwetaka wun hundina moka diré wakwenjoka dé re. Rendéka wun gembu rekwa atéfék du takwa di déré male xé.  
\v 21 Xéndaka dé diré wa, “Némbuli Godna nyingambu rekwa hundi mwi hundi dé ya. Yandéka wundé xékéngu.”  
\v 22 Wungi wandéka di wun hundi xékéta di waréngénéta déka hundika saré sarékéna. Sarékéta di wa, “Owa. Wun yikafre hundi dé wa.” Wungi wataka di wa, “Wun du Josepna nyan dé. Yingi maki nae dé wun yikafre hundi wa?”   
\p
\v 23 Di wungi wandaka dé Jisas diré wa, “Wafewana guni ané sataku hundika wuniré angi watanguni? ‘Dokta, méni hafu ména séfiré yikafre hurutaméni.’ Wungi wata wafewana guni angi akwi watanguni? ‘Kaperneamémbu yamén jémbaka bu xékékwa. Yamén maki male méni ména motéfambu jémba yataméni.’ Wungi watanguni wana.  
\v 24 Mwi hundi wuni guniré we. Profet deka motéfambu reta hundi wandaka deka motéfambu rekwa du takwa deka hundi xékénjoka hélék di ya.  
\v 25 Mé xéké. Hanja profet Elaija rendéka Israelmbu séfélak du hiyandé takwa di re. Wun nukwa héki hwari hufuk bafu nawulak akwi rendaka wali giyahambandé. Giyahafi yandéka atéfék getéfa némafwi hénooka di hiya.  
\v 26 Hiyandaka God Elaijaré wahambandé, dé ye Israelmbu rekwa du hiyandé takwaré yikafre hurundéte. God Elaijaré dé wa, dé ye nak héfambu rekwa du hiyandé takwa hésiré yikafre hurundéte. Lé Saidonmbu rekwa getéfa déka xi Sarefatmbu lé re.  
\v 27 Ané hundi akwi mé xéké. Profet nak déka xi Elisa rendéka séfélak walisufu hurundé du Israelmbu di re. Rendaka Elisa diré huréhalékéhambandé. Natafa male duré dé huréhaléké. Wun du dé Siriana héfambu yandé du nak déka xi Naman dé. Wun du Israelna du yingafwe.”   
\p
\v 28 Godna hundi buléndaka gembu rendé du takwa Jisas wandén hundi xékétaka di xékélaki. Jisas wungi wata diré dé haraki hundi wa. Wungi xékélakita di némafwimbu biya mawuli wi.  
\v 29 Mawuli wita raama di Jisasré huluke getéfa yatakataka hafwaré témbéra hura gwande di déré deka getéfa tondén némbuna takumbu hura yi. Déré némbumbu yakisandanjoka di déré wungiré hura yi.  
\v 30 Hura ye wungi hurunjoka di hurufatiké. Dé deka nyéndékmbu ye diré yatakataka dé yi.   
\s1 Jisas wandéka dé haraki hamwinya hura téndé du yikafre ya  
\r Mak 1:21-28  
\p
\v 31 Jisas dé Kaperneamré naande yi. Wun getéfa Galilimbu dé re. Naande ye xaakwa dé re. Reta baka hwa nukwa dé Godna hundi buléndaka geré wulaaye dé du takwaré Godna hundika wakwe.  
\v 32 Hambuk yata dé diré Godna hundi wa. Wungi wandéka di xékéta waréngéna di déka hundika saréké waréké.  
\v 33 Haraki hamwinya hura téndé du nak dé re wun gembu. Rendéka dé haraki hamwinya hambukmbu wa.  
\v 34 Wata dé wa, “Méni Nasaretna du Jisas. Méni naniré méta yataméni? Naniré haraki hurutaméni, o yingi maki dé? Wuni ménika wuni xékélaki. Méni Godna yikafre male du méni.”  
\v 35 Wungi wandéka dé wa, “Méni makété. Wun duré yatakataka mé yaange yi.” Wungi wandéka dé wun duré xasémékandéka dé héfambu xakri. Xakrindéka dé déré haraki huruhafi ye déré yatakataka dé yi.  
\v 36 Yindéka atéfék du takwa xéta waréngénéta di hafu buléta di wa, “Owa. Ané du métakina hundi dé wa? Dé hambuk yata du takwaré hura tékwa haraki hamwinyaré wandéka di wunde du takwaré yatakataka di yi.”  
\v 37 Wungi wandaka di wun héfambu rekwa atéfék getéfambu Jisaska hundi wa saafa yi.   
\s1 Jisas dé Pitana nakémaré huréhaléké  
\r Mat. 8:14-15; Mak 1:29-31  
\p
\v 38 Jisas Godna hundi buléndaka ge yatakataka dé Saimonéna geré wulayi. Saimonéna nakémana séfi némafwimbu ya yandéka bar hiyaata lé hwa. Hwaléka di Jisasré wa, dé yae léré huréhalékéndéte.  
\v 39 Wandaka wulaaye lé hwalén wali téta dé wun barré hambukmbu wandéka dé léka bar hényi. Hényindéka wule takwa bari raama lé hénoo humbwe lé dika hwe.   
\s1 Séfélak du takwaré Jisas dé huréhaléké  
\r Mat. 8:16-17; Mak 1:32-34  
\p
\v 40 Gérambu nukwa nandindéka baka hwa nukwa yindéka di bar hiyaakwa du takwa nyangwal, séfimali haraki yandé du takwa nyangwalré akwi di Jisaska hura yi. Hura yindaka dé déka tambambu wun du takwa nyangwalré hurundéka di wambula yikafre ya.  
\v 41 Yandaka dé haraki hamwinyaré wandéka di séfélak du takwaré yatakataka yaange yi. Yita di wa, “Méni Godna nyan méni.” Wungi wata di xékélaki, dé God wasékendén du Krais dé. Wungi xékélakindaka dé diré hambukmbu wa, di wun jooka hundi wandamboka. Wandéka di yaange yi.   
\s1 Jisas yitaka yatakata dé Godna hundi wa  
\r Mak 1:35-39  
\p
\v 42 Ganémbambu raama dé Jisas wun getéfa yatakataka dé du rehafi hafwaré yi, God wali hundi bulénjoka. Yindéka di du takwa déka hwaké. Hwaka di déré xéta di wa, “Méni nani wali retaméni. Nak getéfaré yamba yikéméni.”  
\v 43 Wungi wandaka dé diré wa, “Wuni nawulak getéfaré akwi ye Godna hundi watawuni, God néma du reta du takwaka hatitendékaka. God wun jémba yawute wandéka wuni ya.”  
\v 44 Wungi wataka Galilina héfa yatakataka ye dé Judiana héfambu yitaka yatakata dé Godna hundi buléndaka gembu Godna hundi du takwaré wa.   
\c 5  
\s1 Jisas dé wa du nawulak dé wali yindate  
\r Mat. 4:18-22; Mak 1:16-20; Jon 1:40-42  
\p
\v 1 Nak nukwa Jisas Genesaretna tukweseke tufwa nakmbu téndéka di séfélak du takwa yae hérangwanda di dé wali walémbambu té, Godna hundi xékénjoka.  
\v 2 Téndaka dé xé gunjambé yéték tukweseke tufwambu rembéka. Xéri hamwi wurukwa du wun gunjambé takataka di mara yakwanyi. Yakwanyita téndaka deka gunjambé yéték rembéka dé xé.  
\v 3 Xéta dé gunjambé nakmbu waré. Wun gunjambé Saimonéna gunjambé dé. Wara reta dé Saimonré wa, dé gunjambé xasémekindét yalefu ye nyambambu téléte. Wandéka wungi yandéka dé wule gunjambémbu reta dé tufwambu téndé du takwaré Godna hundika wakwe.   
\p
\v 4 Hundi wataka dé Saimonré wa, “Gunjambé mé nyamba tukwesekeré hura wulaaye méni ména du wali guni mara yakisande guni xéri hamwi nawulak wurutanguni.”  
\v 5 Wungi wandéka dé wa, “Néma Du, némbule gan nani hambuk jémba nani ya. Yata nani xéri hamwi nawulak wuruhambame. Waménka sarékéta wuni mara wambula yakisandatawuni.”  
\v 6 Wungi wataka mara yakisande di séfélak xéri hamwi wuru. Wurundaka mara nékétinjoka dé huru.  
\v 7 Hurundéka di nak gunjambémbu rendé duka wa, di yae di wali hurundate. Wandaka yandaka di gunjambé yétékmbu xéri hamwi témbéra husale. Husalendaka bér gunjambé yéték guré nandinjoka huru.  
\v 8 Hurundéka xéta dé Saimon Jisasna man mombu hwati se dé déré wa, “Néma Du, méni wuniré yatakataka yitaméni. Wuni haraki saraki sémbut hurukwa du wuni. Wuni wali yamba tékéméni.”  
\v 9 Dé séfélak xéri hamwi wurundanka sarékéta waréngéna dé wungi wa. Dé wali gunjambémbu rendé du akwi di waréngéné.  
\v 10 Sebedina nyan yéték Jems bér Jon bér akwi bér waréngéné. Bér Saimon wali jémba yambékandé. Waréngéna Saimon wungi wandéka dé déré wa, “Rookéméni. Méni xéri hamwi hurumén maki méni wuna jémba yata méni du takwaré hérataméni, di wuna hundi xékéndate.”  
\v 11 Wungi wandéka di gunjambémbu tufwaré ye tufwambu témbéra husawarétaka di deka atéfék jondu yatakataka di dé wali yi.   
\s1 Jisas wandéka dé walisufu hurundé du yikafre ya  
\r Mat. 8:2-4; Mak 1:40-44  
\p
\v 12 Jisas ye dé getéfa nakmbu re. Wun getéfambu walisufu hurundé du nak dé re. Séfélak wasi dé té déka séfimbu. Wun du Jisasré xéta dé yae hwati se wandé daata dé déré wa, “Néma Du, wuni yikafre yawute méni mawuli yata wamét, wuni yikafre yatawuni.”  
\v 13 Wungi wandéka dé déré tambambu huruta dé wa, “Wuni yikafre yaméte wuni mawuli ye. Méni yikafre yataméni.” Wungi wandéka dé wun walisufu hétékéndéka dé wun du yikafre ya.  
\v 14 Yandéka dé déré wa, “Mé xéké. Méniré yawun jooka nak duré yamba wakéméni. Méni priska ye déka makambu témét dé ména séfiré xétandé. Xéndét méni yikafre yaménka méni Moses hanja wandén maki Godka hamwi hwetaméni. Hwemét nak du takwa xéta walisufu hétékéndanka méni yikafre yaménka xékélakitandi.” Wungi wandéka dé yi.  
\v 15 Jisas wungi yandéka séfélak getéfambu séfélak du takwa di Jisaska hundi bulé. Buléta séfélak du takwa di Jisaska ya, déka hundi xékéta Jisasré wakwexékéndat dé séfimali haraki yandé du takwaré huréhalékéndéte.  
\v 16 Yandaka dé séfélak nukwa diré yatakataka dé du rehafi hafwaré ye wumbu dé God wali hundi bulé.   
\s1 Jisas wandéka dé matamba lékémbandé du nak yikafre ya  
\r Mat. 9:2-8; Mak 2:3-12  
\p
\v 17 Nak nukwa dé Jisas du takwaré Godna hundika wakwendéka di Farisina du nawulak, hambuk hundi wakwekwa du nawulak, wungi di re. Wunde du Galilina héfambu rekwa atéfék getéfa, Jerusalem, Judiana héfambu rekwa nawulak getéfa akwi, wunde getéfambu di ya. Yae rendaka dé Néma Du Godna hambuk Jisasna mawulimbu wulaaye téndéka dé du takwaré dé huréhaléké.  
\v 18 Huréhalékéndéka du nawulak di matamba lékémbandé du nakré jambémbu yate hura ya. Yate hura yae di gekoré wulaaye Jisas téndénmbu takanjoka di mawuli ya.  
\v 19 Yandaka séfélak du takwa téndaka hafwa dé sukweké. Sukwekéndéka déré hura wulayi yambuka di hwakéfatiké. Hwakéfatika di ge dawiré wara di ge nyéndékmbu féra. Férae di wun du hwandén jambémbu yoo léke di wun yambumbu husanda, du takwana nyéndékmbu. Husanda di Jisasna makambu taka.  
\v 20 Takandaka Jisas dé xékélaki. Di deka mawulimbu di wa, dé wun duré hali huréhalékéndé. Wungi xékélakita dé wun duré wa, “Wuna nyayika, wuni hurumén haraki saraki sémbut wundé yakwanyiwu.”   
\p
\v 21 Jisas wun hundi wandéka di xékélelakikwa du, Farisina du akwi wungi di di hafu buléta di wa, “Wun du yingi maki du dé? God hafu du hurundan haraki saraki sémbut yakwanyitandé. Wun du dé wa, ‘Wuni hurumén haraki saraki sémbut wundé yakwanyiwu.’ Wungi wata dé Godré haraki hundi wa, dé baka du dé.”  
\v 22 Wungi wandaka Jisas deka mawuliré xékélakita dé diré wa, “Métaka guni guna mawulimbu wungi saréké? Wungi sarékékénguni.  
\v 23 Méta hundi hali wawu? Wuni hurumén haraki saraki sémbut wundé yakwanyiwu o méni sé raama féta yi? Méta hundi wawut guni wawun hundika mwi hundi xékélakitanguni?  
\v 24 Wuni Duna Nyan ané héfambu reta hurundan haraki saraki sémbut hali yakwanyiwu. Guni wun jooka xékélakihambanguni. Guni wuna hambukéka jémba xékélakingute wuni ané hundi némbuli déré watawuni.” Wungi wataka dé matamba lékémbandé duré wa, “Méni sé raama ména jambé hérae hura méni ména geré yi.”  
\v 25 Wungi wandéka dé atéfék du takwana makambu bari ramé. Raama dé hwandén jambé hérae Godna ximbu harékéta dé déka geré hura yi.  
\v 26 Yindéka xéta di atéfék du takwa waréngéné. Waréngéna Godna ximbu harékéta némafwimbu roota di wa, “Owa. Némbuli nak maki hambuk jémba nani xé.”   
\s1 Jisas dé Livairé wa, dé wali yindéte  
\r Mat. 9:9-13; Mak 2:14-17  
\p
\v 27 Hukémbu Jisas ye dé xé Romka yéwa héraakwa du nak yéwa hérandaka gembu rendéka. Wumba duna xi Livai dé. Jisas déré xétaka dé wa, “Méni wuni wali mé ya.”  
\v 28 Wungi wandéka dé raama atéfék jondu yatakataka dé Jisas wali yi.   
\p
\v 29 Livai ye dé Jisaska némafwi hénoo huru, déka gembu. Hurutaka wandéka di Romka yéwa héraakwa séfélak du akwi, séfélak du akwi wungi di bér wali hénoo sa.  
\v 30 Sandaka di Farisina du nawulak, deka xékélelakikwa du nawulak, wungi di Jisasna duré haraki hundi wata di wa, “Métaka guni Romka yéwa héraakwa du wali, haraki saraki sémbut hurukwa du wali, guni hénoo hulingu sa?”  
\v 31 Wungi wandaka dé Jisas diré sataku hundi angi wa, “Bar hiyahafi yakwa du takwa doktaka yihafindi. Bar hiyaakwa du takwa di doktaka yi.”  
\v 32 Wungi wataka dé wa, “Wuni du takwana haraki mawuli wuni huréhaléké. Haraki mawuli yakwa du takwa yandan haraki saraki mawuli yatakataka wunika yae wuna hundi xékéndate wuni gaya. Yikafre mawuli yakwa du takwaka saréka gayahambawuni.” Wungi dé Jisas diré wa.   
\s1 Hénooka yakérndakaka dé Jisas hundi wa  
\r Mat. 9:14-17; Mak 2:18-22  
\p
\v 33 Du nawulak yae di Jisasré wa, “Guré husandakwa du Jonéna du di God wali hundi bulénjoka séfélak nukwa di hénooka yakér. Yakérta baka reta di God wali hundi bulé. Farisina du akwi wungi male di ya. Ména du wungi yahambandi. Di atéfék nukwa hénoo hulingu sandakandé. Métaka ména du di hénooka yakérhafi ye?”  
\v 34 Wungi wandaka dé Jisas diré sataku hundi angi wa, “Du nak takwa hérandét, di hénoo humbwe yikafre mawuli yata hénoo satandi, o du nak wandét di hénooka yakértandi? Di satandi. Takwa hérandé du di wali rendét, di yikafre mawuli yata satandi.  
\v 35 Hukémbu nukwa nawulak xakundat, takwa hérandé du diré yatakataka yindét di hénooka yakértandi.”   
\p
\v 36 Wun hundi wataka dé diré sataku hundi yéték akwi angi wa, “Du takwa huli nukwa wur nak léngae hérae nyo nukwa wurmbu tékwa moforé hundafanéhafindi. Di huli nukwa wur nak léngae hérae nyo nukwa wurmbu tékwa moforé hundafanétaka hukémbu gumbu yakwanyindat, huli nukwa wur yalefu maki yata dé léngatandé. Yalefu yandéka dé nyo nukwa wurmbu némafwi mofo tétandé. Huli nukwa wur wali nyo nukwa wur wali jémba yamba tékémbér.  
\v 37 Nak héki hwari xiyae rundan meme balina séfimbu huli wain hulingu wukasandahafindi. Wungi wukasandandat, wun meme balina séfi nyo ye télaméndét wain hulingu atéfék yitandé. Yindét wun meme balina séfi wambula yikafre yamba yakéndé.  
\v 38 Huli meme balina séfimbu wukasandandat, huli wain hulingu jémba tétandé.  
\v 39 Talena wain hulingu sakwa du di huli wain hulingu sanjoka hélék yatandi. Hélék yata di wa, ‘Talena yikafre dé.’ Wungi watandi.”   
\c 6  
\s1 Baka hwa nukwaka dé Jisas hundi wa  
\r Mat. 12:1-8; Mak 2:23-28  
\p
\v 1 Baka hwa nukwa nak dé Jisas déka du wali di wit tékwa yawi nakmbu yi. Yita déka duré hénoo yandéka di witna humbu hutukwe di deka tambambu lékekita di wit sék sa.  
\v 2 Sandaka di Farisina du nawulak xéta di diré wa, “Guni witna humbu hutukwe tambambu lékekita guni jémba ya, baka hwa nukwambu. Nana hambuk hundi angi dé wa, ‘Guni baka hwa nukwa jémba yamba yakénguni.’ Métaka guni jémba ya, baka hwa nukwambu?”  
\v 3 Wungi wandaka dé diré wa, “Hanja nana mandéka Devit hurundén sémbutka di Godna nyingambu hayi. Wun hundika guni sarékéhambanguni. Hanja Devit déka du wali hénooka hiyandaka dé  
\v 4 Godna geré wulaaye wun gembu prisré dé wakwexéké, Godka hweta takandan bret dika hwendate. Wakwexékéndéka hwendéka Devit wun bret déka duka hwendéka di atéfék sa. Wungi huruta di nana hambuk hundi xékéhambandi. Nana hambuk hundi angi dé wa, ‘Pris male Godka hwendan hénoo satandi. Nak du wun hénoo yamba sakéndi.’ Wungi dé hambuk hundi wa.”  
\v 5 Wungi wataka dé diré wa, “Wuni Duna Nyan wuni baka hwa nukwaka wuni néma du re.” Wungi dé Jisas wa.   
\s1 Baka hwa nukwambu Jisas wandéka dé tamba haraki yandé du yikafre ya  
\r Mat. 12:9-14; Mak 3:1-6  
\p
\v 6 Baka hwa nukwa nakmbu Jisas dé Godna hundi buléndaka geré wulaaye dé du takwaré Godna hundika wakwe. Wun gembu yika tamba haraki yandé du nak dé re.  
\v 7 Rendéka di xékélelakikwa du akwi, Farisina du akwi di wun gembu reta di Jisasré xé. Deka mawulimbu di wa, “Jisas baka hwa nukwambu wun duré huréhalékétandé, o yingafwe? Déré huréhalékéta dé nana hambuk hundika hu hwetandé. Wungi yandét, nani déré duna makambu takatame.”  
\v 8 Wungi wandaka dé deka mawuli dé xékélaki. Xékélakita dé tamba haraki yandé duré wa, “Sé raama ye deka makambu témét, atéfék méniré xénda.” Wungi wandéka dé raama dé wumbu té.  
\v 9 Téndéka dé Jisas diré wa, “Wuni guniré hundi nak wakwexékétawuni. Nana hambuk hundi yingi dé wa? Baka hwa nukwambu nani yikafre joo yatame, o haraki sémbut hurutame? Baka hwa nukwambu hiyanjoka hurukwa du takwaré yikafre hurutame, o diré xiyatame?”  
\v 10 Wungi wataka di nak nakré xétaka dé wun duré wa, “Ména tamba mé huritéké.” Wungi wandéka dé déka tamba huritékéndéka dé wambula yikafre ya.  
\v 11 Yandéka di némafwimbu mawuli wita di hafu buléta di wa, “Nani Jisasré méta yatame?” Wungi di wa.   
\s1 Jisas du nawulakré dé waséke di déka aposel rendate  
\r Mat. 10:2-4; Mak 3:16-19; Apo. 1:13  
\p
\v 12 Wun nukwa Jisas God wali hundi bulénjoka dé némburé wari. Ware gan dé God wali hundi bulé. Hundi buléndéka dé xitélaké.  
\v 13 Xitélakéndéka nukwa xalendéka dé déka duka wandéka di ya. Yandaka dé du tamba yéti manmbu yéték wungi diré dé waséketa dé ané xi dika hwe, aposel dé.  
\v 14 Deka xi angi dé: Saimon. Déka Jisas dé nak xi hwe, Pita. Saimonéna bandi, Andru. Jems. Jon. Filip. Bartolomyu.  
\v 15 Matyu. Tomas. Alfiusna nyan, Jems. Saimon. Dé hanja atéfék getéfaré yita dé wa, “Nak téfana du nanika néma du rendémboka hélék wuni ye.”  
\v 16 Jemsna nyan, Judas. Judas Iskariot. Hukémbu dé Jisasré mama duka hwe.   
\s1 Jisas dé séfélak du takwaré yikafre huru  
\p
\v 17 Jisas déka du wali naande ye dé bwiyande hafwa nakmbu dé té. Déka séfélak du dé wali téndaka séfélak du takwa di akwi di té. Di Jerusalem, Judiana héfambu rekwa nawulak getéfa, Tair, Saidonmbu akwi di ya. Tair, Saidon akwi némafwi xéri tufwambu bér té.  
\v 18 Wunde du takwa nawulak Jisasna hundi xékénjoka di ya. Wunde du takwa nawulak bar hiyae di dé diré huréhalékéndéte di ya. Wunde du takwaré nawulak haraki hamwinya hura téndaka di akwi di ya. Yandaka dé wandéka yaange yindaka di wunde du takwa yikafre ya.  
\v 19 Yandaka dé wandéka di xékélaki. Jisasna hambuk némafwi yandéka dé diré huréhaléké. Wungi xékélakita di atéfék di déka séfiré séngétakanjoka di mawuli ya.   
\s1 Nawulak yikafre mawuli yandat nawulak gératendakaka dé wa  
\r Mat. 5:3-12  
\p
\v 20 Jisas déka duré xéta dé diré wa, “Guni jambangwe du takwa, guni Godna hémémbu renguka God néma du reta gunika dé jémba hati. Hatindékaka guni yikafre mawuli yatanguni.   
\p
\v 21 “Guni némbuli hénooka hiyaakwa du takwa, hukémbu guni séfélak hénoo satanguni. Satengukaka guni yikafre mawuli yatanguni.  
\p “Guni némbuli géraakwa du takwa, hukémbu guni wangitanguni. Wangitengukaka guni yikafre mawuli yatanguni.   
\p
\v 22 “Mé xéké. Wuni Duna Nyan rewuka guni wuna hundika guni xéké. Du nawulak wuna mama du reta gunika hélék yata gunika hu hweta guniré haraki hundi wata guniré angi watandi, ‘Guni haraki saraki sémbut hurukwa du takwa guni.’ Wungi wandat, guni yikafre mawuli yatanguni.  
\v 23 Hanja wunde duna mandéka di Godna profetré wungi di haraki huru. Diré wungi haraki hurundanka sarékéta di guniré wungi haraki hurundat guni yikafre mawuli yatanguni. Hukémbu God déka getéfambu guniré némafwimbu yikafre hurutandé. Hurutendékaka guni yikafre mawuli yata némafwimbu mawuli sawuli yatanguni.   
\p
\v 24 “Guni xérénjuwi mama du takwa, guni guna yikafre jondu wundé hérangu. Héraata guni jémba re. Guni xékélaki na. Hukémbu xakéngali gunika yandét, guni jémba yamba rekénguni.   
\p
\v 25 “Guni hénoo sata biya sukwekéndéka rekwa du takwa, guni xékélaki na. Hukémbu xakéngali gunika yandét guni hénooka hiyatanguni.  
\p “Guni wangikwa du takwa, guni xékélaki na. Hukémbu haraki mawuli xékéta gératanguni.   
\p
\v 26 “Atéfék du takwa guna ximbu harékéndat, guni xékélaki natanguni. Hanja guna mandéka yénataka hundi wandé duna ximbu di haréké. Némbuli rekwa du guna ximbu harékéndat, wafewana guni akwi yénataka hundi wakwa du guni re? Némbuli rekwa du guna ximbu harékéndat, xakéngali gunika yatandé.”   
\s1 Mama duka némafwimbu mawuli yatendakaka dé wa  
\r Mat. 5:39-42  
\p
\v 27 Wun hundi wataka dé Jisas diré angi wa, “Guni, wuna hundika xékékwa du takwa, guniré wuni we. Guni guna mama duka némafwimbu mawuli yatanguni. Gunika némafwimbu hélék yakwa du takwaré yikafre hurutanguni.  
\v 28 Gunika haraki hundi wakwa du takwaka guni Godré wakwexékétanguni, dé diré yikafre hurundéte. Guniré haraki saraki sémbut hurukwa du takwaka guni Godré wakwexékétanguni, dé dika yikafre mawuli hwendéte.  
\v 29 Du nak guna saawimbu yika tamba sakumbu guniré xiyandét, guni waleka baka tétanguni, dé guna saawimbu aki tamba sakumbu xiyandéte. Du nak guna nukwa wur hérandét, guni guna sanda wur akwi déka hwetanguni.  
\v 30 Du nawulak guniré joo nakéka wakwexékéndat, guni wun joo dika hwetanguni. Di guna joo hérandat, guni wun joo wambula héranjoka diré wakénguni.  
\v 31 Nak du guniré yikafre hurundate mawuli yanguka maki, guni diré wungi yikafre hurutanguni.   
\p
\v 32 “Guni gunika némafwimbu mawuli yakwa du takwaka male némafwimbu mawuli yangut, méta yikafre jémba guni ya? Wu yingafwe. Haraki saraki sémbut hurukwa du takwa akwi di dika némafwimbu mawuli yakwa du takwaka di némafwimbu mawuli ya.  
\v 33 Guni guniré yikafre hurukwa du takwaré male guni yikafre hurungut, méta yikafre jémba guni ya? Wu yingafwe. Haraki saraki sémbut hurukwa du takwa akwi di wungi huru.  
\v 34 Guni nawulak du takwa gunika hasa hwendate guni dika joo nak hwengut, méta yikafre jémba guni ya? Wu yingafwe. Haraki sémbut hurukwa du takwa akwi di nawulak du takwaka jondu di hwe, di hasa hwendate.  
\v 35 Guni guna mama duka némafwimbu mawuli yatanguni. Yata guni diré yikafre hurutanguni. Huruta guni dika joo hweta wun joo hasa hwetendakaka sarékékénguni. Guni wungi hurungut, némafwi hambuk yakwa God gunika watandé, ‘Di wuna nyangwal di.’ Wungi wata guniré yikafre male hurutandé. Hurundét guni jémba retanguni. Guna yafa God dé saréfa na, déka sarékéhafi yata haraki saraki sémbut hurukwa du takwaka.  
\v 36 Dé dika saréfa nandéka maki, guni akwi dika saréfa natanguni.”   
\s1 Di nak duna sémbutka haraki hundi wandamboka dé Jisas hundi wa  
\r Mat. 7:1-5  
\p
\v 37 Wun hundi wataka dé Jisas angi wa, “Nawulak du takwa hurundan jooka sarékéta guni diré haraki hundi wahafi yata bari angi wakénguni, ‘Wunde du takwa di haraki saraki sémbut hurukwa du takwa di.’ Wungi wahafi yangut, God hurungun jonduka sarékéta dé akwi bari angi yamba wakéndé, ‘Guni haraki saraki sémbut hurukwa du guni.’ Wungi yamba wakéndé. Guni wunde du takwaré bari wahafi yata guni di hurundan haraki saraki sémbutka sarékékénguni. Wungi sarékéhafi yangut God hurungun haraki saraki sémbut yakwanyitaka dé wun jooka wambula yamba sarékékéndé.  
\v 38 Guni du takwaka jondu hwetanguni. Hwengut God gunika hwetandé. Dé hwengunré sarékéngwanda dé séfélakmbu hwetandé. Guni nawulak du takwaré yikafre hurunguka maki God guniré yikafre hurutandé.”   
\p
\v 39 Wun hundi wataka dé Jisas diré ané sataku hundi wa, “Dama hiyandé du nak dé nak dama hiyandé duré yambu wakwetandé, o yingafwe? Wungi yingafwe. Déré wakwenjoka ye bér yituku wekwambu xakritambér.  
\v 40 Skulka yikwa nyangwal di baka du maki di. Diré wakwekwa du dé deka néma du dé. Dé diré wakwendét jémba xékéta hukémbu wunde nyangwal diré wakwendé du maki néma du retandi.”   
\p
\v 41 Wun sataku hundi wataka dé Jisas diré angi wa, “Métaka guni guna nyayikana damambu hwakwa yikama mikulanyiré xéta guni guna damambu hwakwa némafwi bangiré xéhafi ye?  
\v 42 Guna damambu hwakwa bangiré xéhafi ye yingi maki nae guni guna nyayikaka watanguni, ‘Wuni ména damambu hwakwa yikama mikulanyi hérekitawuni.’ Wungi wata guni yéna guni ye. Tale guna damambu hwakwa némafwi bangi hérekitaka jémba xe hukémbu guna nyayikana damambu hwakwa mikulanyi hali hérekingu.”   
\s1 Sék xakékwa mika dé Jisas sataku hundi wa  
\r Mat. 7:16-20  
\p
\v 43 Wun hundi wataka dé Jisas diré angi wa, “Ané sataku hundi mé xéké. Yikafre mimbu haraki sék xakéhafindi. Haraki mimbu yikafre sék xakéhafindi.  
\v 44 Nani misékré xéta nani xékélaki. Méta mi yikafre mi dé? Méta mi haraki mi dé? Nani xékélaki. Rami yoombu nani jangéra gélihafime. Jufwembu nani wana sék gélihafime.  
\v 45 Mika xékélakimbeka maki, nani du takwana jémbaré xéta nani deka mawulika nani xékélaki. Yikafre du deka mawulimbu yikafre mawuli male xalendéka di yikafre hundi buléta yikafre sémbut huru. Haraki saraki du deka mawulimbu haraki saraki mawuli male xalendéka di haraki saraki hundi buléta haraki saraki sémbut huru.   
\s1 Du yéték ge tombénka dé Jisas hundi wa  
\r Mat. 7:24-27  
\p
\v 46 “Guni wunika guni we, ‘Méni, nana Néma Du méni.’ Wungi wata guni wuna hundi xékéhafi ye. Métaka guni wungi wata wuna hundi xékénjoka hélék ye?  
\v 47 Wunika yata wuna hundi xékéta wawun maki hurukwa du takwa di ané du maki di.  
\v 48 Dé yikafre ge tonjoka dé némafwi wekwa xa. Xataka motumbu dé hwaar se. Setaka hambuk yandéka yikafre ge dé to. Tondéka wali giyandéka hwe gwanda wun geré teléka wun ge xakrihambandé. Hambuk ye jémba dé té.  
\v 49 Wuna hundi baka xékéta wawun maki huruhafi yakwa du takwa di ané du maki di. Dé ge bari tonjoka dé hwaar baka xataka. Xatakataka dé ge jémba téndéte sarékéhafi yata dé wekwa xahambandé. Xahafi yandéka wali giyandéka hwe gwanda wun geré teléka dé wun ge bari xakri. Xakrindéka hwe yae lé wun geré yate hura yi.” Wungi dé Jisas diré wa.   
\c 7  
\s1 Jisas dé xi warekwa duna néma duna jémba yakwa duré huréhaléké  
\r Mat. 8:5-13  
\p
\v 1 Jisas du takwaré wun hundi wataka dé Kaperneamré yi.  
\v 2 Wun getéfambu dé Romna xi warekwa duna néma du nak dé re. Dé déka jémba yakwa du nakéka dé némafwimbu mawuli ya. Yandéka dé déka jémba yakwa du bar hiyae dé hiyanjoka huru.  
\v 3 Hurundéka wun néma du dé xéké, Jisas wun getéfambu rendéka. Xékétaka dé Judana néma du nawulakré wandéka di Jisaska ya, dé di wali ye déka jémba yakwa duré huréhalékéndéte.  
\v 4 Yae di déré wa, “Wun du dé yikafre du dé, méni déré yikafre huruméte.  
\v 5 Dé nani Judaka dé némafwimbu mawuli ye. Dé Godna hundi buléndaka ge dé to, nanika.”  
\v 6 Wungi wandaka dé Jisas deka hundi xékétaka dé di wali yi. Ye gembu xakunjoka yandéka xi warekwa duna néma du déka nyayika nawulakré wandéka di yae Jisasré déka hundi angi wa, “Néma Du, wuni baka du wuni re. Méni néma du méni re. Wungi reta méni wuna geré yamba xalekéméni.  
\v 7 Wungi rewuka sarékéta wuni ménika yahambawuni. Méni baka wamét wuna du wambula yikafre yatandé.  
\v 8 Wuni akwi nak duna ekombu reta, nawulak xi warekwa duka néma du re. Wuni du nakré ‘Sa yi’ wawuka dé yi. Nak duré ‘Mé ya’ wawuka dé yae. Wuna jémba yakwa duré ‘Ané jémba mé ya’ wawuka dé wun jémba ya.”   
\p
\v 9 Jisas wun hundi xékétaka dé wun duka némafwimbu waréngéné. Waréngéna waleka déka hukémbu yandé séfélak du takwaré dé wa, “Guniré wuni we. Wun du wunika jémba male sarékéndékangala wuni nawulak hafwambu xéhambawuni. Israelmbu akwi xéhambawuni.”  
\v 10 Wunde hundi hura yindé du di geré wambula ye wulaaye di xé, néma duna jémba yakwa du wambula yikafre ye rendéka.   
\s1 Jisas wandéka dé hiyandé du wambula ramé  
\p
\v 11 Hukémbu dé Jisas nak getéfaré yi. Wun getéfana xi Nain dé. Séfélak du takwa akwi, déka du akwi, di dé wali yi.  
\v 12 Ye wun getéfana wulayi gwande yambumbu xakunjoka yandaka di hiyandé bweku du nakré yata xale. Déka ayiwa déré male lé héra. Nak nyan akwi yingafwe. Wule takwana du hanjambu dé hiya. Wun getéfambu rendé séfélak du takwa di wule takwa wali yi.  
\v 13 Yindaka Néma Du xéta dé wule takwaka saréfa naata dé léré wa, “Gérakényéni.”  
\v 14 Wungi wataka ye dé hiyandé duna jambémbu hura té. Téndéka di jambé yatandé du té. Téndaka dé wa, “Wayikana du, méniré wuni we. Méni sé ramé.”  
\v 15 Wungi wandéka dé hiyandé du raama reta dé hundi bulé. Buléndéka Jisas dé déré déka ayiwaka hwe.  
\v 16 Hwendéka di atéfék du takwa waréngéna némafwimbu roota di Godna ximbu haréké. Harékéta di wa, “Némafwi profet nak dé nana nyéndékmbu dé xaku.” Wungi wata di wa, “Némbuli God déka du takwaré yikafre hurunjoka dé ya.”  
\v 17 Wungi di Jisas hurundén jooka wa saafa yi. Wa saafa yindaka dé deka hundi dé atéfék Judiana hafwambu, walémbambu rekwa hafwambu akwi dé yi.   
\s1 Jon dé déka du yétékré wa, Jisaska yimbéte  
\r Mat. 11:2-19  
\p
\v 18 Guré husandakwa du Jon séndé gembu hwandéka déka du yae di déré Jisas hurundén atéfék jonduka wa. Wandaka dé Jon wandéka déka du yéték yambéka dé bérré wa,  
\v 19 “Béni Jisaska ye béni déré angi wakwexékétambéni, ‘Méni hukémbu yatekwa du méni wana yingafwe wana? Nani nak duka haxétame wana?’ Wungi déré watambéni.”  
\v 20 Wungi wandéka ye bér Jisas rendénmbu xaakwa bér wa, “Guré husandakwa du Jon aniré wandéka ani ménika ya. Ané hundi méniré wakwexékénjoka ani ya. Méni hukémbu yatekwa du méni wana yingafwe wana? Nani nak duka haxétame wana?”   
\p
\v 21 Wun nukwa dé Jisas bar hiyaakwa séfélak du takwa akwi, séfimali haraki yandé séfélak du takwaré akwi haraki hamwinya hura téndé séfélak du takwaré akwi dé huréhaléké. Huréhaléka dé dama hiyandé du takwaré wandéka di wambula jémba xé.  
\v 22 Jisas wungi hura dé Jonéna du yétékré wa, “Béni wambula ye béni xéta xékéngun jonduka Jonré watambéni. Dama hiyandé du takwa wambula xéndaka di man haraki yandé du takwa yikafre ye di yitaka yataka. Walisufu hurundé du takwa yikafre yandaka di waan héténdé du takwa di hundi xéké. Wuni wawuka hiyandé du takwa di wambula raama re. Jambangwe du takwaré wuni Godna hundi wa.  
\v 23 Wunika yéték mawuli sarékéhafi yakwa du takwa di yikafre mawuli yata jémba retandi.” Wungi dé Jonéna duré wa.   
\p
\v 24 Jisas wungi wandéka Jonéna du yéték yimbéka dé Jisas wumbu rendé séfélak du takwaré Jonka angi wa, “Guni métakina jooré xénjoka guni du rehafi hafwaré yi? Guni mur yata funyi hwaakwa suwaré xénjoka guni yi wana?  
\v 25 Guni méta jooré xénjoka guni wungi gwande? Yikafre nukwa wur sandakwa duré xénjoka guni yi? Wu yingafwe. Yikafre nukwa wur sandata yikafre jondu hura tékwa du di néma duna yikafre gembu di re.  
\v 26 Guni méta jooré xénjoka guni wungi gwande? Profet nakré wana? Xéxé, Jon profet nak dé. Guniré wuni we. Dé profet male yingafwe.  
\v 27 Jonka ané hundi Godna nyingambu dé re:  
\q1 Mé xé, ané wuna hundi hura yikwa du dé.  
\q1 Déré watawuni, dé ména makambu yindéte.  
\q1 Dé tale ye ména yambu hurutandé.   
\p
\v 28 Guniré wuni we. Jon atéfék ané héfambu rekwa duré dé sarékéngwandé. Sarékéngwandéndéka dé God néma du rendéka getéfambu yikama nyangwal maki rekwa du takwa di Jonré sarékéngwandé.”   
\p
\v 29 Wun hundi wandéka di wumbu tékwa atéfék du takwa akwi Romka yéwa héraakwa du akwi di wun hundika yikafre mawuli ya. Hanja wunde du takwa di Jonéna hundi xékéndaka Jon diré guré husanda. Husandandénka di Jisasna hundi xékétaka yikafre mawuli yata di wa, “Godna sémbut yikafre dé.”  
\v 30 Wungi wandaka di Farisina du akwi, xékélelakikwa du akwi di God mawuli yandéka makimbu hurunjoka hélék di ya. Hanja akwi di Jonéna hundika hu hwendaka Jon diré guré husandahambandé.   
\p
\v 31 Wun hundi wataka dé Jisas diré angi wa, “Némbuli rekwa du takwaka yingi maki watawuni? Di héndéngala di?  
\v 32 Di amembu reta nak nakéka wakwa nyangwal maki di. Wunde nyangwal di nak nakéka angi wata re, ‘Nani hama yombeka guni hétihiyahambanguni. Nani saréfa gwar wambeka guni gérahambanguni.’  
\v 33 Wunde nyangwal wandaka maki, guré husandakwa du Jon yae dé bret akwi wain hulingu akwi sahafi yandéka guni déka angi wa, ‘Haraki hamwinya déka mawulimbu dé té.’  
\v 34 Wungi wanguka Duna Nyan yae dé hénoo akwi wain hulingu akwi sandéka guni déka angi wa, ‘Mé xé. Wun du dé séfélak hénoo séfélak wain hulingu satéfwa du dé. Dé Romka yéwa héraakwa haraki du wali reta, haraki saraki sémbut hurukwa du takwa wali reta dé deka nyayika dé re.’  
\v 35 Wu yak. Jémba sarékéta jémba xékélakikwa du takwa God hurundén sémbutka yawundu natandi.” Wungi dé Jisas wa.   
\s1 Haraki saraki sémbut hurulé takwa lé Jisasna man yakwanyi  
\r Mat 26:6-13 Mak 14:3-9 Jon 12:1-8  
\p
\v 36 Farisina du nak déka xi Saimon Jisasré dé wa, dé yae dé wali hénoo sandéte. Wandéka yae wun duna geré wulaaye jambémbu hwaata dé hénoo sa.  
\v 37 Dé wun Farisina gembu sata hwandéka lé haraki saraki sémbut hurukwa takwa hési lé wun getéfambu reta lé xéké. Xékétaka lé motumbu tandan yikama andé hura ya. Wun andémbu yikafre yama xaakwa hulingu dé té.  
\v 38 Hura yae lé Jisasna hungali sakumbu téta déka man mombu téta géraata lé léka ménengu déka manmbu bleké. Blekétaka lé léka anéngambambu tékwa séményi némbémbu lé déka man létéké. Létékétaka séfélak yambu lé déka manré tamaruta lé yikafre yama xaakwa hulingu lé déka manmbu bleké.  
\v 39 Blekéléka Jisas yandéte wandé Farisina du xéta dé déka mawulimbu angi wa, “Wun du profet reta dé déré hurukwa takwaka hurulén sémbutka akwi xékélakitandé. Wu, lé haraki saraki sémbut hurukwa takwa lé.”   
\p
\v 40 Wungi sarékéndéka Jisas dé déré wa, “Saimon, wuni méniré nak hundi wanjoka wuni mawuli ye.” Wungi wandéka dé wa, “Wakwekwa du, méni mé wa.”  
\v 41 Wungi wandéka dé wa, “Du yéték bér nak dumbu yéwa baka héra. Nak du dé séfélak (500) nukwana yéwa héra. Nak du dé nawulak (50) nukwana yéwa male dé héra. Hérambéka hukémbu dé haxé, wun yéwa hasa hwembéte.  
\v 42 Wumbére du yéték bér déka yéwa hasa hwenjoka bér hurufatiké. Hurufatikémbéka dé bérré baka yikafre huruta dé wa, ‘Reséndé. Wun yéwaka wambula yamba sarékékéwuni.’ Wungi wandénka yingi méni saréké? Wumbére du yéték héndé yéwa hwendé duka némafwimbu mawuli yatandé?”  
\v 43 Wungi wandéka dé Saimon wa, “Séfélak yéwa hérandé du. Wungi wuni saréké.” Wungi wandéka dé wa, “Wu mwi hundi méni wa.”   
\p
\v 44 Wun hundi wataka Jisas wule takwaka waleka dé Saimonré wa, “Ale takwaré méni xé? Wuni ména geré gwandewuka méni hulingu nawulak wunika hwehambaméni, wuna man yakwanyiwute. Ale takwa lé léka ménengumbu wuna man yakwanyita lé léka némbémbu lé létéké.  
\v 45 Méni wuniré tamaruhambaméni. Wuni ambu xale rewuka wule takwa yae lé wuna manré wambula wambula tamaruta re.  
\v 46 Méni wuna anéngambambu wel hulingu blekéhambaméni. Lé yikafre yama xaakwa hulingu wuna manmbu lé bleké.  
\v 47 Wungi maki wuni méniré we. Hurulén séfélak haraki saraki sémbut wundé hérekiwu. Hérekiwunka lé wunika némafwimbu mawuli ya. Déka yalefu haraki saraki sémbut hérekiwun du dé wunika yalefumbu mawuli dé ye.”   
\p
\v 48 Wungi wataka dé wule takwaré wa, “Hurunyén haraki saraki sémbut bu yakwanyiwu.”  
\v 49 Wungi wandéka di dé wali hénoo sata rendé du di hafu buléta di wa, “Yingi maki dé? Dé haraki saraki sémbut hali hérekindé wana?”  
\v 50 Wungi wandaka dé Jisas wun hundi hasa wahafi yata dé wule takwaré wa, “Nyéni wunika jémba sarékényékaka wuni nyéniré yikafre huruta nyéna haraki saraki sémbut héreki. Nyéni sa ye nyéna mawuli nakélak mé téndé.” Wungi dé léré wa.   
\c 8  
\s1 Takwa nawulak Jisas wali di yitaka yataka  
\p
\v 1 Nawulak nukwa yindéka dé Jisas séfélak getéfambu yitaka yataka. Yitaka yatakata dé yikafre hundi du takwaré wa, God néma du reta du takwaka jémba hatitendékaka. Déka du tamba yéti man yéték di dé wali yindaka  
\v 2 takwa nawulak akwi di dé wali yi. Hanja wunde takwa nawulak di bar hiyandaka nawulak haraki hamwinya deka mawulimbu téndéka dé Jisas di atéfékré huréhaléké. Wunde takwa hési Maria lé. Léka di wa Makdalambu yalé takwa lé. Hanja haraki hamwinya angé tamba yétiyéti angé tamba hufuk di léka mawulimbu re di léré yatakataka yaange yi.  
\v 3 Hési takwa akwi léka xi Joana. Lé Kusana takwa lé. Kusa dé Herotna geka hatikwa du dé. Hési takwa Susana lé. Séfélak takwa akwi di di wali yi. Wunde takwa di deka hafu yéwa hénoo hérae di Jisas déka duka akwi hwe.   
\s1 Wit sék yawulalama yakindé duka dé Jisas sataku hundi wa  
\r Mat 13:2-23 Mak 4:1-20  
\p
\v 4 Séfélak du takwa di Jisaska yae hérangwanda té. Wunde du takwa séfélak getéfambu di ya. Yandaka dé diré ané sataku hundi wa:  
\v 5 “Du nak dé déka yawimbu wit sék yawulalama yakinjoka dé yi. Ye yawulalama yakindéka di wit sék nawulak yambumbu di xakri. Xakrindaka du takwa yitaka yatakata di yambumbu rendé wit sékmbu xaki. Xakindaka di afwi yae hérae di sa.  
\v 6 Wit sék nawulak motu wali rendé héfambu di xakri. Xakre bari takélaka wara di bari yalinga talinga ye di hiya, wun héfambu hulingu téhafi yandénka.  
\v 7 Wit sék nawulak di rami wara téndénmbu xakri. Xakre rendaka rami wara wura dé yakétéfi.  
\v 8 Wit sék nawulak di yikafre héfambu xakri. Xakre wumbu re di jémba wara di séfélak yikafre sék xaké.” Wungi wataka dé Jisas wa, “Guna waan téndét, guni wun hundi mé jémba xéké.”   
\p
\v 9 Jisas wun hundi wandéka di déka du wun sataku hundika déré wakwexéké.  
\v 10 Wakwexékéndaka dé diré wa, “God dé yawundu na, guni God néma du reta du takwaka jémba hatitendéka hundi jémba xékélakingute. Wun hundi dé faakwa re. Wungi rendéka wuni nawulak du takwaré sataku hundi wa, di ‘xe jémba xéhafi yata, hundi xéka wun hundika xékélakihafi yandate.’   
\p
\v 11 “Némbuli wun sataku hundika watawuni. Wun wit sék Godna hundi dé.  
\v 12 Yambumbu xakrindé wit sék di Godna hundi xékéndé du takwa di. Di wun hundi xékéndaka Satan yae dé wun hundi deka mawulimbu hérae hura yi, di Godka jémba sarékéhafi yandat, God diré yikafre huruhafi yandéte.  
\v 13 Wun motu wali rendé héfambu xakrindé wit sék di ande du takwa di. Di tale Godna hundi xéka wun hundika yikafre mawuli ya. Mawuli yandaka wun hundi deka mawulimbu jémba téhafi yandéka di nawulak nukwa male Godka jémba saréké. Wungi sarékéndaka mawuliré hurukwexé joo dika yandét, di Godna hundi bari yataka.  
\v 14 Wun rami warambu xakrindé wit sék di ande du takwa di. Tale di Godna hundi jémba xéké. Xékéndaka nawulak nukwa yindéka di ané héfana jonduka sarékéta séfélak yéwa yikafre jondu akwi héranjoka di mawuli ya. Wun jondu dé Godna hundiré takatéfindéka di yikafre wit sék xakéhambandi.  
\v 15 Yikafre héfambu xakrindé wit sék di Godna hundi jémba xékékwa du takwa di. Di yéna yahafi yandaka déka mawuli jémba téndéka di Godna hundi jémba male xéké. Xéka di wun hundi hulukita di wendé nahafi yata di yikafre sék di xaké.” Wungi dé Jisas wa.   
\s1 Jisas sataku hundi dé wa hanyikwa yaka  
\p
\v 16 Wun hundi wataka dé Jisas wa, “Du hanyikwa ya xéréka hura yae di wun hanyikwa ya akimbu samétakahambandi. Di wun hanyikwa ya jambé ekombu akwi takahambandi. Di wun hanyikwa ya jambé takumbu takatandi, wun hanyikwa ya xérékéta hanyindét jémba xénjoka.  
\v 17 Atéfék fakuta rekwa jondu hukémbu hwiya hafwambu tétandi. Nakélak wandan hundi hukémbu larékombu téndét atéfék xékélakitandi.  
\v 18 Wungi maki wuna hundi xékénjoka xékélaki natanguni. Wuna hundi jémba xékékwa du takwa hukémbu Godna hundika jémba xékélakitandi. Wuna hundi jémba xékéhafi yakwa du takwa di wa, ‘Nani Godna hundika bu xékélakikwa.’ Wungi wataka hukémbu di déka hundika yike yata baka retandi.” Wungi dé Jisas wa.   
\s1 Jisas dé déka ayiwa déka bandinguka wa  
\r Mat. 12:46-50; Mak 3:31-35  
\p
\v 19 Wun nukwa Jisasna ayiwa déka bandingu akwi di déka ya. Yandaka séfélak du takwa gekombu sukweka téndaka di téndénré wulayinjoka di hurufatiké.  
\v 20 Hurufatikéndaka du nawulak di déré wa, “Ména ayiwa, ména bandingu yae hafwambu téta di méniré xénjoka di mawuli ye.”  
\v 21 Wungi wandaka dé diré wa, “Godna hundi xékéta wandén maki hurukwa du takwa di wuna ayiwa wuna bandingu di.” Wungi dé Jisas wa.   
\s1 Jisas wandéka dé néma mur fakéna  
\r Mat. 8:23-27; Mak 4:36-41  
\p
\v 22 Nukwa nak dé Jisas déka du wali di gunjambé nakmbu waré. Wara dé diré wa, “Nani tukweseke angé sakuré yitame.” Wungi wandéka di wungi yi.  
\v 23 Yita dé Jisas xéndi hwa. Hwandéka néma mur yandéka dé gu raama wara gunjambémbu gwanda dé sukwekénjoka huru. Hurundéka di hiyanjoka huru.  
\v 24 Huruta di Jisasré sérkena di déré wa, “Néma du, nani hiyatame.” Wungi wandaka waréngéna raama wandéka mur fakénandéka dé gu naande ye dé jémba té.  
\v 25 Téndéka dé diré wa, “Métaka wuni guniré yikafre hurutewuka hambukéka guni sarékéhambanguni?” Wungi wandéka di roota waréngéna di hafu buléta di wa, “Owa. Dé wandéka dé mur akwi xéri akwi déka hundi xékéta wandén maki bér huru. Dé yingi maki du dé?”   
\s1 Jisas wandéka di haraki hamwinya yaange yi  
\r Mat. 28-34; Mak 5:1-20  
\p
\v 26 Jisas déka du wali gunjambémbu ye di Geresana héfambu xaku. Wun hafwa tukweseke angé sakumbu téndéka Galilina héfa angé sakumbu dé té.  
\v 27 Xaakwa gunjambé yatakataka tukweseke tufwambu yinjoka hurundaka wun getéfana haraki hamwinya huru téndén du nak dé Jisasré xénjoka ya. Hanjambu take dé nukwa wur nakihafi yata dé séfi baka dé re. Dé gembu rehafi yata dé du takwa hiyandaka réméndan hafwambu male dé re.  
\v 28-29 Déré hura téndé haraki hamwinya séfélak nukwa di déré huluke haraki huru. Haraki hurundaka dé wangété yandéka du nawulak déka man tamba senmbu di gi. Giya di déka hatita té. Téndaka dé wun sen nékétindéka di haraki hamwinya du rehafi hafwaré déré hura yi. Wun du Jisasré xénjoka yandéka dé Jisas wa, déré hura téndé haraki hamwinya yaange yindate. Wandéka dé déré xétaka wanjita dé Jisasna man mombu xakre hwaata dé wa, “Anwarmbu rekwa Godna nyan, Jisas. Méni wuniré méta yataméni? Wuni méniré wuni wakwexéké, méni wunika hangéli hwemémboka.”  
\v 30 Wungi wandéka dé déré wa, “Ména xi yingi dé?” Wungi wandéka dé wa, “Wuna xi Séfélak dé.” Séfélak haraki hamwinya hura téndéka dé wungi wa.   
\p
\v 31 Wunde haraki hamwinya di Jisasré wa, “Nani haraki hafwaré yinjoka hélék nani ye. Méniré nani wakwexéké, méni nani wungiré yimbete wamémboka.” Wungi di wa.   
\p
\v 32 Wun némbumbu séfélak bali di hénoo sata téndaka di wun duré hura téndé haraki hamwinya Jisasré wa, “Méni yawundu namét, nani wunde balina mawuliré wulayitame.” Wungi wandaka dé diré wa, “Yak. Sa guni yi.”  
\v 33 Wungi wandéka di wun duré yatakataka ye di wunde baliré wulayi. Wulaaye téndaka wunde bali takumbu yaange ye gumbu xakre hulingu se di hiya.   
\p
\v 34 Wun balika hatindé du wungi yandaka xétaka di yaange yi. Ye di wun getéfambu rendé du takwaré akwi wun getéfa walémbambu rendé du takwaré akwi wun jooka wa safé.  
\v 35 Wa saféndaka di du takwa wun jooré xénjoka di yi. Ye Jisas téndénmbu xaakwa di haraki hamwinya yatakataka yindé duré di xé. Dé nukwa wur nakitaka yikafre mawuli yata Jisasna man mombu rendéka di xé. Xéta di némafwimbu roo.  
\v 36 Roondaka di Jisas hurundén jooré xéndé du takwa di diré hundi wa, haraki hamwinya hura téndé du yikafre yandénka.  
\v 37 Wandaka di Geresana héfambu rendé atéfék du takwa di némafwimbu roota Jisasré wa, dé diré yatakataka yindéte. Wandaka dé Jisas diré yatakataka yinjoka huruta dé gunjambémbu waré.  
\v 38 Waréndéka dé haraki hamwinya yatakataka yindén du dé déré wambula wambula wakwexéké, “Wuni méni wali yinjoka wuni mawuli ye.” Wungi wakwexékéndéka dé Jisas yawundu nahafi yata dé déré wa,  
\v 39 “Méni ména getéfaré wambula ye méni God méniré hurundén jooka hundi wataméni.” Wungi wandéka ye dé déka getéfambu rendé atéfék du takwaré Jisas déré hurundén némafwi yikafre jooka dé hundi wa.   
\s1 Jisas takwa yétékré dé yikafre huru  
\r Mat. 9:18-26; Mak 5:22-43  
\p
\v 40 Jisas tukweseke angé sakuré wambula ye xakundéka atéfék du takwa déré xéta di mawuli sawuli ya, déka haxéndanka.  
\v 41-42 Mawuli yandaka du nak déka xi Jairus dé Jisaska ya. Dé wun getéfambu rekwa Godna hundi buléndaka gembu dé néma du re. Déka natafa male takwanya gembu hiyawata huruta hwaléka dé wungi ya. Léka héki hwari tamba yéti man yéték male di. Dé wungi yae Jisasna man mombu xakre hwaata dé déré wa, dé déka geré yindéte. Wungi wandéka dé dé wali yindéka di séfélak du takwa dé wali walémbambu di yi.   
\p
\v 43 Deka nyéndékmbu takwa hési lé yi. Wule takwa lé tamba yéti man yéték héki hwarimbu ramu yindéka lé re. Séfélak dokta léré huréhalékénjoka di hurufatiké.  
\v 44 Hurufatikéndaka lé Jisasna hukémbu yae lé déka nukwa wurna wambumbu séngétakaléka léka ramu bari fakénandéka lé yikafre ya.  
\v 45 Yikafre yaléka dé Jisas wa, “Héndé wuniré séngétaka?” Wungi wandéka di atéfék wa, “Nani yingafwe.” Wungi wata téndaka dé Pita wa, “Néma Du, séfélak du takwa di méni wali walémbambu male di té.”  
\v 46 Wungi wandéka dé Jisas wa, “Nak dé wuniré séngétaka. Séngétakandéka wuna hambuk nawulak yindéka wuni xékélaki.”  
\v 47 Wungi wandéka lé wule takwa xékélaki. Jisas dé léka xékélaki. Wungi xékélakita lé généta yae lé Jisasna makambu xakre hwaata lé atéfék du takwana makambu lé déré séngétakalénéna moka akwi, bari yikafre yalénka akwi lé safé.  
\v 48 Saféléka dé léré wa, “Takwanya, nyéni wunika jémba sarékényénmbu wuni nyéniré huréhaléké. Némbuli nyéna mawuli nakélak téndét, nyéni jémba yitanyéni.”   
\p
\v 49 Jisas wungi wata téndéka dé du nak Jairusna gembu dé ya. Yae dé wun néma duré wa, “Ména takwanya bu hiya. Méni wamét wun wakwekwa du yahafi yata déka nawulak jémba yatandé.”  
\v 50 Wungi wandéka dé Jisas wun hundi xékéta dé Jairusré wa, “Méni roohafi yata wunika jémba sarékétaméni. Wungi sarékémét, lé wambula yikafre yatalé.”  
\v 51 Wungi wataka dé ye wun duna gembu xaakwa dé Pita, Jon, Jems, léka yafa ayiwaré akwi wa, di dé wali wulayindate. Nawulak du takwa dé wali wulayindate dé watéfi.  
\v 52 Wungi wandéka wumbu téndé atéfék du takwa wule takwanyaka saréfa naata gérandaka dé diré wa, “Gérakénguni. Lé hiyahambalé. Lé baka xéndi lé hwae.”  
\v 53 Wungi wandéka di déka wangi. Di xékélaki, lé bu hiya.  
\v 54 Wangindaka dé wulaaye léka tambambu huruta dé léré wa, “Nyan sé ramé.”  
\v 55 Wungi wandéka léka hamwinya wambula yaléka lé bari ramé. Raméléka dé Jisas diré wa, di léka hénoo hwendat saléte.  
\v 56 Lé wungi raméléka bér léka yafa ayiwa léré xéta bér waréngéné. Waréngénémbéka dé bérré wa, “Béni nawulak du takwaré wun jooka yamba wakémbéni.” Wungi dé bérré wa.   
\c 9  
\s1 Jisas déka duka dé jémba hwe  
\r Mat. 10:9-15; Mak 6:8-11  
\p
\v 1 Jisas déka duré wandéka yandaka dé dika hambuk hwe, di wandat atéfék haraki hamwinya yaange yindate. Dika nak hambuk akwi dé hwe, di bar hiyandé du takwaré akwi séfi haraki yandé du takwaré akwi huréhalékéndate.  
\v 2 Hwetaka dé diré wa, di ye du takwaré God néma du reta dika jémba hatitendékaka hundi wata diré huréhalékéndate.  
\v 3 Wungi wata dé diré angi wa, “Guni yinjoka jondu nawulak hura yamba yikénguni. Guni sandangun jondu male hura yitanguni. Séto bangi, wur, hénoo, yéwa, wun jondu hura yikénguni. Nukwa wur yéték hura yikénguni.  
\v 4 Guni ge nakré wulaaye wun gembu male retanguni. Re wun getéfambu jémba yataka wun ge yatakataka nak getéfaré yitanguni.  
\v 5 Guni getéfa nakré yingut, wun getéfambu rekwa du takwa guna hundi xékéhafi yata, gunika hu hwendat, guni wun getéfa yatakatanguni. Yatakanjoka yita guna manmbu hwakwa harki létékétaka guni yitanguni. Guni wungi hurungut di hurundan haraki sémbutka xékélakitandi.  
\v 6 Wungi wandéka ye di atéfék getéfambu yitaka yataka. Yitaka yatakata Godna hundi wata di atéfék getéfambu du takwaré huréhaléké.   
\s1 Herot Jisaska dé hundi xéké  
\r Mat. 14:1-2; Mak 6:14-16  
\p
\v 7-8 Galilina héfambu rekwa du takwana néma du Herot dé Jisas yandén atéfék jémbaka hundi xéké. Du takwa nawulak di Jisaska angi wa, “Guré husandakwa du Jon hiyae dé wambula ramé.” Wandaka nawulak di wa, “Elaija wambula dé xaku.” Nawulak di wa, “Hanja rendé profet nak dé wambula ramé.” Wungi wandaka Herot deka hundi xékéta dé saré waréké.  
\v 9 Saré warékéta dé wa, “Wuni wawuka di Jonéna humbu xatéké. Némbuli nak duka wuni hundi xéké. Wun du héndé?” Wungi wata dé Jisasré xénjoka dé huru.   
\s1 Jisas 5,000 maki duka dé hénoo hwe  
\r Mat. 14:13-21; Mak 6:32-44; Jon 6:5-13  
\p
\v 10 Jisasna aposel wambula yae di Jisasré hurundan atéfék jonduka wa safé. Wa saféndaka dé diré hura di wun hafwa yatakataka di di hafu getéfa nakré yi. Wun getéfana xi Betsaida dé.  
\v 11 Yindaka séfélak du takwa wun jooka hundi xékétaka di déka hukémbu yi. Yindaka dé diré xéta dika yikafre mawuli yata dé diré hundi wa, God néma du reta du takwaka jémba hatitendékaka. Wataka dé bar hiyandé du takwaré huréhaléké.  
\v 12 Gérambu yandéka di déka du tamba yéti man yéték déka yae di wa, “Ané du rehafi hafwa dé. Méni wamét ande du takwa di walémbambu tékwa getéfaré ye hénoo nawulak hérae sataka bu hwanda.”  
\v 13 Wungi wandaka dé diré wa, “Guni hafu mé guni hwe, di sandate.” Wungi wandéka di wa, “Nani séfélak hénoo yingafwe. Yikama bret natamba xéri hamwi yéték wungi male dé re. Wafewana, nani wunde du takwaka hénoo héranjoka nani ye yéwa hweta hénoo hérambete méni mawuli ye wana?”  
\v 14 Séfélak (5,000 maki) du wumbu téndaka di wungi wa.  
\p Wungi wandaka dé Jisas diré wa, “Guni diré wangut di dumi natambambu dumi natambambu retandi.”  
\v 15 Wungi wandéka di wandén maki wa, wunde du takwa atéfék wungi rendate.  
\v 16 Rendaka dé Jisas bret natamba xéri hamwi yéték wungi hérae nyirré yasawara xéta dé Godka diména nataka dé bret xéri hamwi fukae dé déka duka wambula wambula hwe, di du takwaka mune hwendate.  
\v 17 Mune hwendaka di atéfék du takwa hura sa, mawuli yandaka maki. Sandaka bret xéri hamwi nawulak rendéka di hérae wasara tamba yéti man yéték wungi di lakwa sukweké.   
\s1 Pita dé wa, “Jisas dé God wasékendén du Krais dé”  
\r Mat. 16:13-16; Mak 8:27-29  
\p
\v 18 Nak nukwa dé Jisas hafu God wali hundi buléta rendéka di déka du dé wali di re. Rendaka dé diré wakwexéké, “Du takwa wunika yingi di wa?”  
\v 19 Wungi wakwexékéndéka di wa, “Ménika nawulak di wa, ‘Dé guré husandakwa du Jon dé.’ Nawulak di wa, ‘Dé Elaija dé.’ Nawulak di wa, ‘Hanja rendé Godna profet nak wambula dé ramé.’ Wungi di wa.”  
\v 20 Wungi wandaka dé diré wa, “Guni yingi maki? Guni wunika yingi guni wa?” Wungi wandéka dé Pita déré wa, “Méni naniré yikafre huruméte God wasékendén du Krais méni.”   
\s1 Jisas hiyae wambula ramétendékaka dé wa  
\r Mat. 16:21; Mak 8:31-9:1  
\p
\v 21 Pita wungi wandéka dé Jisas diré wakweta dé hambukmbu wa, di nawulak du takwaré wun jooka wandamboka.  
\v 22 Wungi wata dé diré wa, “Wuni Duna Nyan séfélak xakéngali hératawuni. Hérawut, Judana néma du akwi, prisna néma du akwi, xékélelakikwa du akwi wunika hu hwendat, wuniré xiyandat, wuni hiyatawuni. Hiyae nukwa hufuk wungi hwawut, God wuniré wambula husaramétandé.”   
\p
\v 23 Wun hundi wataka dé diré angi wa, “Du nak wuna hukémbu yinjoka mawuli yata dé dé hafuka hu hweta atéfék nukwa déka hangéli hératendéka mi hérae yate dé wungi wuna hukémbu yitandé.  
\v 24 Ané héfambu male jémba renjoka mawuli yakwa du takwa hiyae fakutandi. Du takwa nawulak di wuna jémba yanjoka mawuli yata ané héfambu rendakaka sarékéhafi yata di jémba retandi, wungi re wungi re.  
\v 25 Du takwa di ané héfana jondu atéfék héraata, di fakunjoka di hafuré haraki huruta, di yingi maki retandi? Yingafwe. Di hiyae fakutandi.  
\v 26 Du takwa wuna hundika hélék yata wunika hu hwendat, hukémbu wuni Duna Nyan wambula yae dika hu hwetawuni. Wun nukwa wuni némafwi hambuk yata nukwa hanyikwa maki hanyita wuni wuna yafana némafwi hambuk wali déka yikafre enselna némafwi hambuk wali gayatawuni.  
\v 27 Guniré wuni mwi hundi we. Guni ambu tékwa du nawulak hiyahafi reta xétanguni, God néma du reta déka du takwaka jémba hatindékaka.” Wungi dé déka duré wa.   
\s1 Jisasna séfi yawuleka dé nak maki xaku  
\r Mat. 17:1-8; Mak 9:2-8  
\p
\v 28 Nukwa angé tamba yétiyéti angé tamba yétiyéti maki yindéka hukémbu nukwa nak dé Jisas Pita, Jon, Jemsré akwi hura dé némburé wari, God wali hundi bulénjoka.  
\v 29 Dé wumbu God wali hundi buléta rendéka déka saawi yawuleka dé nak maki xaku. Xakundéka déka nukwa wur wama male xaakwa dé hanyi.  
\v 30-31 Hanyindéka, yak, du yéték bari xaakwa bér Jisas wali téta hundi bulé. Wumbére du Moses bér Elaija bér. Bér Jisas wali téta Jisas Jerusalemémbu yatendéka jémbaka ané héfa yatakatendékaka bér dé wali bulé.  
\v 32 Tale Pita dé wali yandé du yéték deka dama xéndi yandéka di xéndi hwataka waréngéna raama di xé, Jisasna séfi nukwa hanyikwa maki hanyindéka wumbére du yéték dé wali témbéka.  
\v 33 Xéndaka bér yinjoka hurumbéka dé Pita Jisasré wa, “Néma Du, nani ambu rembeka, wu yikafre dé. Nani ge hufuk totame. Ménika nak, Moseska nak, Elaijaka nak.” Wungi wata dé wandén hundika xékélakihambandé.  
\v 34 Wungi wandéka buwi nak xaakwa dé diré takatéfinjoka dé huru. Hurundéka di roo.  
\v 35 Roondaka dé hundi nak wun buwimbu xale dé wa, “Ané wuna nyan dé. Dé wasékewun du dé. Guni déka hundi mé xéké.”  
\v 36 Wun hundi wandéka xékétaka di xé, Jisas hafu téndéka. Xéta hundi nawulak buléhambandi. Buléhafi yata wunde nukwambu di xéndan joo nakéka du nakré wahambandi.   
\s1 Haraki hamwinya hura téndén nyanré dé Jisas huréhaléké  
\r Mat. 17:14-18; Mak 9:14-27  
\p
\v 37 Nukwa nak yindéka di némbumbu gayandaka di séfélak du takwa Jisaska ya.  
\v 38 Yandaka dé di wali yandé du nak dé bari hambukmbu wata dé wa, “Wakwekwa du, wuni méniré wuni wakwexéké, méni wuna dunyaré xéméte. Dé wuna natafa male nyan dé.  
\v 39 Mé xé. Haraki hamwinya nak dé déré huluki, séfélak nukwambu. Hulukindéka dé bari wanjindéka dé déré héfambu yakindéka dé sayiké hiyae dé wama simbar déka hundimbu xale. Wun haraki hamwinya wungi déré némafwimbu haraki huruta dé yalefu nukwa male déré yataka, dé baka rendéte.  
\v 40 Wungi hurundéka wuni ména duré wakwexéké, di wandat wun haraki hamwinya yaange yindéte. Wakwexékéwuka di wungi wanjoka di hurufatiké.”  
\v 41 Wungi wandéka dé Jisas wa, “Guni némbuli rekwa du takwa guni atéfék Godka jémba sarékéhafi yata haraki saraki sémbut hurukwa du takwa guni. Hatika nukwa wuni guni wali reta guna sémbutré xétawuni? Wu yak. Méni ména nyanré mé hura ya.”  
\v 42 Wungi wandéka dé déka nyan hura yae Jisas téndénmbu xakunjoka hurundéka dé wun haraki hamwinya déré huluke héfambu yakindéka dé wungi sayiké hiyae. Jisas wun haraki hamwinyaré hambukmbu wa, dé wun nyanré yatakataka yaange yindéte. Wandéka yaange yindéka dé Jisas wungi wun nyanré huréhalékéta dé déré déka yafaka wambula hwe.  
\v 43 Hwendéka di wumbu téndé du takwa atéfék xétaka di Godna némafwi hambukéka di waréngéné.  
\s1 Jisas hiyatendékaka dé wambula hundi wa  
\r Mat. 17:22-23; Mak 9:30-32  
\p Wunde du takwa Jisas yandén atéfék jémbaka wungi saré warékéta téndaka dé Jisas déka duré angi wa,  
\v 44 “Ané hundi guna waanré mé taka wulayindé, jémba xékéngute. Hukémbu di wuni Duna Nyanré mama duna tambambu takatandi.”  
\v 45 Wungi wandéka dé God wun hundina mo dé faku, di wun hundina moka xékélakindamboka. Xékélakihafi yata di wun hundika Jisasré wakwexékénjoka di roo.   
\s1 Némafwi du héndé  
\r Mat. 18:1-5; Mak 9:33-37  
\p
\v 46 Jisasna du di hafu buléta deka nyéndékmbu rendé néma duka di waru.  
\v 47 Warundaka dé Jisas deka mawuli sarékéka xékélakita dé nyan nakré hura yandéka dé dé wali dé té.  
\v 48 Téndéka dé diré angi wa, “Mé xéké. Guni wuna ximbu ané nyanré yikafre huruta guni wuniré akwi guni yikafre huru. Guni wuniré yikafre huruta guni wuniré wandéka yawun duré akwi guni yikafre huru. Guna nyéndékmbu reta déka ximbu harékéhafi yakwa du, wu dé némafwi du dé.”   
\s1 Gunika hu hwehafi yakwa du takwa di guna sakumbu tékwa du takwa di  
\r Mak 9:38-40  
\p
\v 49 Jisas wun hundi wandéka dé Jon déré wa, “Néma du, du nak ména ximbu haraki hamwinyaré wandéka di du takwana mawulimbu yaange yindaka nani xé. Dé nani wali yitaka yatakahafi yandéka nani déré watéfi, dé wun jémba yandémboka.”  
\v 50 Wungi wandéka dé Jisas déré wa, “Guni déré watéfikénguni. Gunika hu hwehafi yakwa du takwa di guna sakumbu tékwa du takwa di.” Wungi dé diré wa.   
\s1 Samariana du takwa nawulak di Jisaska hélék ya  
\p
\v 51 God Jisasré déka getéfaré hura waritendéka nukwa walémbambu yandéka dé Jisas Jerusalemré yinjoka dé némafwimbu mawuli yata dé wungi yi.  
\v 52 Yita duré nawulak wandéka di tale ye déka hundi hura yi. Ye di Samariana getéfa nakré wulayi, déka jondu huréhalékénjoka.  
\v 53 Wulayindaka di wun getéfambu rekwa du takwa Jisas Jerusalemré yitendékaka di xékélaki. Xékélakita di dé wumbu rendéte hélék yata di wungi déka hu hwe.  
\v 54 Hu hwendaka Jisasna du yéték Jems bér Jon xéta bér Jisasré wa, “Néma Du, méni mawuli yamét ani wataani, ya Godna getéfambu gaye wunde du takwaré tusandandéte. Ani wungi wanate méni mawuli ye, o yingafwe?”  
\v 55 Wungi wambéka dé waleka dé bérré hambukmbu watéfi.  
\v 56 Wungi wataka dé déka du wali di nak getéfaré yi.   
\s1 Jisas wali yitaka yatakanjoka mawuli yandé duré dé wa  
\r Mat. 8:19-22  
\p
\v 57 Jisas déka du wali yambumbu yindaka dé du nak yae déré wa, “Wuni ména hukémbu yitawuni, yiteméka atéfék hafwaré.”  
\v 58 Wungi wandéka dé déré wa, “Afakana wasa di héfambu tékwa wekwambu di hwae. Afwi deka wurmbu di hwae. Wuni Duna Nyan xéndi hwatewuka ge nak téhambwe.”  
\v 59 Wungi wataka dé nak duré wa, “Méni wuna hukémbu mé ya.” Wungi wandéka dé wa, “Méni yawundu namét, wuni tale ye wuna yafana fusa rémétaka bu yawu.”  
\v 60 Wungi wandéka dé déré wa, “Yingafwe. Hiyandé du takwa di deka hiyandé du takwaré rémétandi. Némbuli wuni méniré wuni we. Méni sa ye atéfék getéfaré yita du takwaré wataméni, God néma du reta dika jémba hatitendékaka.”  
\v 61 Wungi wandéka dé nak du Jisasré wa, “Néma Du, wuni ména hukémbu yitawuni. Méni yawundu namét, wuni tale wuna getéfaré ye wuna hémré tamba hurutaka bu yawu.”  
\v 62 Wungi wandéka dé déré wa, “Du takwa di Godna jémba yanjoka hurutaka di hanja hurundan maki wambula hurunjoka sarékéta di Godna hémna jémba jémba yamba hali yanda.” Wungi dé Jisas wa.   
\c 10  
\s1 Jisas 70 duré wandéka di yi  
\p
\v 1 Hukémbu dé Jisas dumi angé tamba yétiyéti angé tamba hufuk duré waséketa dé diré wa, di yéték yéték wungi ye déka yitendéka atéfék getéfaré akwi atéfék yitendéka héfaré akwi tale yindate.  
\v 2 Wungi wataka dé diré wa, “Séfélak hénoo akwe di té. Téndaka jémba yakwa du nawulak male di re. Wungi maki guni wun akwe hénoona Néma Duré wakwexékétanguni, dé wandét séfélak jémba yakwa du ye wun hénoo hérandate.  
\v 3 Yak, sa guni yi. Mé xéké. Guni wawun maki wungi yita guni haraki wasana nyéndékmbu yikwa sipsip bali maki yitanguni. Di guniré haraki hurunjoka mawuli yatandi.  
\v 4 Guni yéwa, wur, su akwi hura yamba yikénguni. Guni yambumbu bari yitanguni. Nawulak du takwa wali hundi bulékénguni.  
\v 5 Guni geré nak wulaaye tale guni angi watanguni, ‘Godna nakélak huru mawuli ané gembu retandé.’  
\v 6 Wungi wangut nakélak huru mawuli hurukwa du nak wun gembu rendét, wangun nakélak huru mawuli démbu retandé. Nakélak huru mawuli hurukwa du nak wun gembu rehafi yandét, wangun nakélak huru mawuli gunika wambula yatandé.  
\v 7 Guni tale wulayingun gembu male retanguni. Nak ge nak geré wulayikénguni. Wun gembu reta guni hwetendaka hénoo hulingu satanguni. Jémba yakwa du wungi jémba yataka deka yéwa hérandat, wu sékérékétandé.   
\p
\v 8 “Guni getéfaré nakré wulayingut wumbu rekwa du takwa gunika yikafre mawuli yandat, guni hwetendaka hénoo satanguni.  
\v 9 Guni wumbu rekwa bar hiyaakwa du takwaré huréhalékéta diré angi watanguni, ‘God néma du reta du takwaka jémba hatitendéka nukwa yae dé guni wali walémbambu dé té.’   
\p
\v 10 “Guni getéfaré nak wulayingut wun getéfambu rekwa du takwa gunika hélék yandat, guni ye wun getéfana yambumbu téta guni angi watanguni,  
\v 11 ‘Guna getéfana harki nawulak nana manmbu dé hwae. Némbuli nani wun harki nani létéké, guni xe hurungun haraki saraki sémbutka xékélakingute. Guni ané jooka xékélakitanguni. God néma du reta du takwaka jémba hatitendéka nukwa yae walémbambu téndéka guni déka hu hwe.’ Wungi guni diré watanguni.  
\v 12 Guniré wuni we. Hukétéfi nukwambu wun getéfambu rekwa du takwa di némafwi hangéli hératandi. Hératendaka hangéli Sodomémbu rendé du takwa hératendaka hangéliré sarékéngwandétandé.”   
\s1 Du takwa Jisaska hu hwendanka dé wa  
\r Mat. 11:21-24  
\p
\v 13 “Guni Korasinmbu rekwa du takwa, gunika saréfa wuni nae. Guni Betsaidambu rekwa du takwa, gunika saréfa wuni nae. Wuni guna getéfambu séfélak hanja xéhafi yandaka hambuk jémba yawuka guni wuna hundi xékéhambanguni. Wun wumbére hanja téndé getéfa yéték Tair bér Saidonmbu wun hambuk jémba yawut, wumbu rendé du takwa di hanjambu deka haraki saraki sémbut yatakatandi. Deka hurundan sémbutka saréfa nandakakaka wakwenjoka di nyo nukwa wur nakita bombu retandi.  
\v 14 Wungi maki hukémbu God némafwi kot xékéta néma du retendéka nukwambu guni némafwi hangéli hératanguni. Hératenguka hangéli Tairmbu Saidonmbu rendé du takwa hératendaka hangéliré sarékéngwandétandé.  
\v 15 Guni Kaperneamémbu rekwa du takwa, yingi guni saréké? God guniré déka getéfaré hura waritandé wana? Wu yingafwe. Guni hiyandé du takwana hafwaré nanditanguni.”   
\p
\v 16 Wun hundi wataka dé déka duré angi wa, “Guna hundi xékétekwa du takwa di wuna hundi xékétandi. Gunika hu hwetekwa du takwa di wunika hu hwetandi. Wunika hu hwekwa du takwa di wuniré wandéka gayawun Godka akwi di hu hwe.”   
\s1 Jisasna jémba yakwa du di wambula ya  
\p
\v 17 Di wungi ye déka hundi wataka hukémbu wunde dumi angé tamba yétiyéti angé tamba hufuk du di wambula yae di yandan jémbaka yikafre mawuli ya. Mawuli yata di Jisasré wa, “Néma Du, nani ména ximbu wambeka di haraki hamwinya akwi nana hundi xéka wamben maki huru.”  
\v 18 Wungi wandaka dé diré wa, “Guni wungi yinguka wuni xé, Satan nyirmbu gayandéka, nyir tulem nandéka maki.  
\v 19 Mé xéké. Wuni gunika hambuk wundé hwewu, guni hambweré akwi hularé akwi xakingut, di guniré haraki hurundamboka. Hwewun hambuk Satanéna atéfék hambukré sarékéngwandétandé. Sarékéngwandéndét, joo nak guniré haraki yamba hurukéndé.  
\v 20 Wun jooka sarékékénguni. Guni atéfék haraki hamwinya guna hundi xékéndakaka yikafre mawuli yamba yakénguni. Guni God guna xi déka getéfambu rekwa nyingambu hayindénka male yikafre mawuli yata mawuli sawuli yatanguni.” Wungi dé Jisas diré wa.   
\s1 Jisas yikafre mawuli yata dé Godré wa  
\r Mat. 11:25-27, 13:16-17  
\p
\v 21 Wun nukwa dé Jisas Godna Hamwinyambu dé némafwimbu mawuli sawuli yata dé wa, “Wuna yafa, méni nyir akwi héfaka akwi méni néma du re. Méni ané jondu fakuméka di jémba xékélakikwa du takwa akwi xékélelakikwa du takwa akwi di wun jonduka xékélakihambandi. Xékélakihafi yandaka méni ramunya maki du takwaré wun jonduka wakwe. Yafa, méni mawuli yaméka maki méni wungi wakwe. Wakweménka wuni ména ximbu wuni haréké.”  
\v 22 Wungi Godré wataka dé wa, “Wuna yafa dé atéfék jondu wuna tambambu taka. Wuni déka nyan rewuka di du takwa wunika xékélakihambandi. Dé male dé wunika xékélaki. Du takwa di yafaka xékélakihambandi. Wuni male wuni déka xékélaki. Déka wakwewun du takwa akwi di déka xékélaki.”   
\p
\v 23 Wun hundi wataka waleka dé déka duré male wa, “Guni séfélak jondu xéngun, guna dama yikafre mawuli yatandi.  
\v 24 Guniré wuni we. Hanja séfélak profet akwi séfélak néma du akwi di xénguka jonduré xénjoka mawuli yata di xéhambandi. Xéhafi yata di xékénguka hundi xékénjoka mawuli yata di xékéhambandi.”   
\s1 Samariana du déka mamaka saréfa nandénka dé wa  
\r Mat. 22:34-40; Mak 12:28-31  
\p
\v 25 Wun hundi wandéka dé hambuk hundika xékélakikwa du nak dé raama téta dé Jisasré hurukwexénjoka dé déré wa, “Wakwekwa du, wuni méta jémba yatawuni, huli mawuli hérae wungi re wungi re jémba renjoka?”  
\v 26 Wungi wandéka dé déré wa, “Méta hundi Moses wandén hambuk hundimbu dé re? Hayindén hundika yingi méni saréké?”  
\v 27 Wungi wandéka dé wa, “Guni guna mawulimbu, guna hamwinyambu, guna hambukmbu, guna mawuli sarékémbu guni Néma Du Godka némafwimbu mawuli yatanguni. Mawuli yata guni guna nyémayikaka némafwimbu mawuli yatanguni, guni hafuka némafwimbu mawuli yanguka maki.”  
\v 28 Wungi wandéka dé déré wa, “Wu yawundu. Jémba méni wa. Méni wungi huruta méni huli mawuli hérae wungi re wungi re jémba retaméni.”   
\p
\v 29 Jisas wungi wandéka wun du dé du takwana makambu yikafre sémbut hurukwa du renjoka mawuli yata dé Jisasré wakwexéké, “Wuna nyémayika héndé?”   
\p
\v 30 Jisas déka hundi hasa wanjoka dé ané hundi wa, “Du nak Jerusalem yatakataka dé Jerikoré nandinjoka yambumbu yi. Yindéka di sélé héraakwa du déré yambumbu huluke di déka jondu déka atéfék nukwa wur akwi héraata di déré hambukmbu xiya. Xiyataka yindaka dé yambumbu hiyanjoka huruta dé hwa.  
\v 31 Hwandéka dé wun nukwa pris nak dé wun yambumbu yi. Ye wun duré xétaka yambuna angé sakumbu yita déré tenangéra dé yi.  
\v 32 Yindéka dé Livaina hémna du nak ye dé wun du hwandénmbu xaakwa déré xétaka dé akwi angé sakumbu ye déré tenangéra dé yi.  
\v 33 Yindéka dé Samariana du nak dé afaké téfaré yinjoka dé wun yambumbu ye dé wun du hwandénmbu xaku. Xaakwa wun duré xéta dé déka saréfa na.  
\v 34 Saréfa naata dé déka ye xiyandan wasiré wain hulingumbu akwi wel hulingumbu akwi yakwanyitaka dé gi. Gitaka dé wun duré hérae déka donkimbu takandéka dé re. Rendéka dé yambumbu yita dé yéwa hweta hwandaka ge nakré déré hura ye dé wumbu déré yikafre huru déka hati.  
\v 35 Gan hwae ganémba yita yéwa nawulak wun gena yafaka hweta dé déré wa, ‘Méni ané duka jémba mé hati. Hatita wun duka jondu nawulak héranjoka ména yéwa nawulak akwi hwemét, wuni wambula yatewuka nukwambu wuni ména yéwa hasa hwetawuni.’ Wungi wataka dé yi.   
\p
\v 36 “Némbuli yingi méni saréké? Du hufuk di wun yambumbu yi. Héndé sélé héraakwa du xiyandan duna nyémayika dé?”  
\v 37 Wungi wandéka dé wa, “Déka saréfa naata déré yikafre hurundé du dé.” Wungi wandéka dé déré wa, “Méni sa ye wungi male huru.” Wungi dé Jisas wa.   
\s1 Jisas dé Maria bér Marta wali hundi bulé  
\p
\v 38 Nak nukwa Jisas déka du wali yambumbu ye di getéfa nakré wulayi. Wulayindaka lé takwa hési léka xi Marta lé Jisasré wa, dé yae léka gembu hénoo sandéte.  
\v 39 Waléka wulaaye rendéka lé léka bandi Maria yae lé Néma Du Jisasna man mombu reta lé déka hundi xéké.  
\v 40 Xékéléka lé Marta séfélak hénoo humbwinjoka lé némafwi jémba yata lé déka hundi xékéhambalé. Xékéhafi yaléka Maria baka reléka lé Marta Jisaska yae lé déré wa, “Néma Du, wuna bandi baka reléka wuni hafu hénoo humbwiwukaka méni saréké wana? Méni léré wamét lé yae wuni wali hénoo humbwitaani.”  
\v 41 Wungi waléka dé Néma Du léré wa, “Marta, Marta, nyéni séfélak jonduka nyéni saréké waréké.  
\v 42 Nyéni natafa male joo hurunyét, wu yikafre dé. Maria wun yikafre joo héranjoka lé mawuli ye. Mawuli yaléka joo lémbu téndét, yamba hérekikéndi.” Wungi dé Jisas Martaré wa.   
\c 11  
\s1 Godré wakwexékétendakangalaka dé Jisas hundi wa  
\r Mat 6:9-13, 7:7-11  
\p
\v 1 Nak nukwa Jisas nak hafwambu dé God wali hundi bulé. Hundi buléséketaka rendéka dé déka du nak yae dé déré wa, “Hanja guré husandakwa du Jon dé déka duré wakwe, Godré wakwexékétendakangalaka. Diré wakwendén maki méni naniré wakwetaméni.”  
\v 2 Wungi wandéka dé déré wa, “Guni Godré wakwexékénjoka mawuli yata angi watanguni:  
\q1 Nana yafa, nani ména yikafre ximbu harékénjoka nani mawuli ye.  
\q1 Méni néma du reta atéfék du takwaka jémba hatiméte nani mawuli ye.   
\q1
\v 3 Atéfék nukwana satembeka hénoo hweméte nani méniré wakwexéké.   
\q1
\v 4 Du takwa naniré haraki saraki sémbut hurundaka nani diré hasa hwehafi yata wun jooka wambula sarékéhambame.  
\q1 Sarékéhafi yambet méni hurumben haraki saraki sémbut yakwanyita wun jooka wambula sarékékéméni.  
\q1 Méni naniré yikafre hurumét naniré hurukwexékwa joo nanika yamba yakéndé. Wungi nani méniré wakwexéké.”   
\p
\v 5 Wungi wataka dé diré angi wa, “Wafewana guna du nak angi hurutandé? Dé nyéndék gan déka gembu hwandéka déka nyayika nak yae angi watandé, ‘Wuna nyayika, wunika hénoo nawulak hwetaméni.  
\v 6 Némbule wuna nyayika nak dé nak getéfaré yinjoka dé wunika yandéka wuni déka hwetewuka hénoo nawulak yingafwe. Méni wunika hénoo nawulak hwemét, wuni hukémbu hasa hwetawuni.’  
\v 7 Wungi wandét dé awula gekombu hwandé du watandé, ‘Némbuli wun jooka wuniré yamba wakéméni. Gena yambu wundé téfiwu. Wuna nyangwal wuni wali xéndi di hwae. Némbuli wuni raama ménika hénoo yamba hwekéwuni.’ Wungi watandé.  
\v 8 Guniré wuni we. Dé ‘Wuna nyayika’ naata male, dé raama hénoo déka yamba hwekéndé. Wun du wumbu téta wambula wambula wandét, dé raama wun du mawuli yandéka hénoo atéfék déka hwetandé.   
\p
\v 9 “Guniré wuni we. Guni wakwexékéngut, dé gunika hwetandé. Guni hwaka hwaka xétanguni. Guni gena yambumbu xiyaata téngut, dé gena yambu nafwitandé.  
\v 10 Atéfék wakwexékékwa du takwa hératandi. Atéfék hwakékwa du takwa xétandi. Atéfék gena yambumbu xiyaakwa du takwaka dé gena yambu nafwitandé.   
\p
\v 11 “Ané hundi akwi mé xéké. Guni yafa, guna nyan xéri hamwi hwengute wandét, guni hambwe déka hwetanguni wana? Wu yingafwe. Guni déka xéri hamwi hwetanguni.  
\v 12 Guna nyan séra gék hwengute wandét guni hula déka hwetanguni wana? Wu yingafwe. Guni séra gék male déka hwetanguni.  
\v 13 Némbuli mé saréké. Guni haraki saraki sémbut hurukwa du reta guni guna nyangwalka yikafre jondu hwenjoka guni xékélaki. Wungi maki guna anwarmbu rekwa yafa guniré sarékéngwanda dé déka Hamwinya hwetandé, déré wakwexékékwa du takwaka.” Wungi dé diré wa.   
\s1 Di wa, “Jisas Belsebul wali dé jémba ye”  
\r Mat. 12:22-29; Mak 3:23-27  
\p
\v 14 Nukwa nak Jisas dé haraki hamwinya nakré wa, dé hura téndén duré yatakataka yindéte. Wun haraki hamwinya dé hundi buléhafindé. Jisas wungi wandéka dé wun duré yatakataka yaange yindéka dé hundi buléhafi yandé du dé hundi bulé. Buléndéka di du takwa wun jooka saré waréké.  
\v 15 Saré warékéndaka di du nawulak wa, “Atéfék haraki hamwinyana néma du Belsebul Jisasna mawulimbu téndéka dé Jisas wungi wa, di haraki hamwinya yaange yindate.”  
\v 16 Wungi wandaka nawulak di déré hurukwexénjoka di déré wa, “Méni hanja xéhafi yamben hambuk jémba nak yamét, nani xéta xékélakitame, God déka jémba yaméte méniré wandénka.”  
\v 17 Wungi wandaka Jisas deka mawuli xékélakita dé diré wa, “Néma getéfambu rekwa du watémbéra hémémbu hémémbu reta wareta di jémba yamba rekéndi. Deka héfa baka héfa xakutandé. Natafa gembu rekwa du takwa watémbéra di hafu wali wareta di akwi jémba yamba rekéndi.  
\v 18 Wungi maki Satan déka du wali wungi watémbéra wareta, yingi maki nae di hambuk yata jémba tétandi? Wu yingafwe. Guni wuniré wangun maki Belsebul déka haraki hamwinya yaange yindate wandét, di atéfék jémba yamba tékéndi.  
\v 19 Wuni haraki hamwinya yaange yindate Belsebulna hambukmbu wawut, méta hambukmbu di guna dunya nawulak wa, haraki hamwinya yaange yindate? Wungi maki di hurungun sémbutka kot xékékwa néma du retandi.  
\v 20 Mé xéké. God wunika hambuk dé hwe, wuni haraki hamwinyaré wawut di yaange yindate. Hwendénka guni angi xékélakitanguni. God néma du reta du takwaka jémba hatitendéka nukwa gunika wundé yandé.   
\p
\v 21 “Ané hundi mé xéké. Hambuk yakwa du xi warekwa jondu hura déka geka hatindét, déka jondu atéfék jémba retandé.  
\v 22 Wun du angi dé saréké, ‘Wuna xi warekwa jondu wuniré yikafre hali hurundé, wuni jémba rewute.’ Wungi sarékéndéka hukémbu némafwi hambuk yakwa du nak yae wun du wali ware déré sarékéngwanda dé déka xi warekwa jondu atéfék akwi hérae déka jondu akwi hérae dé wun jondu nak duka mune hwetandé.   
\p
\v 23 “Wuni wali jémba yahafi yakwa du takwa di wuna mama di. Wuni du takwaré hérawuka di wuni wali di té. Wuni wali sékéré hérahafi yakwa du di wuna du takwaré héle nambwe yakindaka di yi.”   
\s1 Haraki hamwinya yaange ye wambula yandénka dé wa  
\r Mat. 12:43-45  
\p
\v 24 Wun hundi wataka dé Jisas diré angi wa, “Ané hundi mé xéké. Haraki hamwinya nak duna mawuli yatakataka ye dé wali giyahafi yakwa hafwambu yitaka yatakata reséto hafwaka dé hwaké. Hwakéfatika dé wa, ‘Wuni hanja rewun geré wambula yitawuni.’  
\v 25 Wungi wataka wambula yae dé xé, wun ge hafwa yaka hutaféka takandéka téndéka.  
\v 26 Xétaka ye dé haraki hamwinya angé tamba yétiyéti angé tamba hufukré hura ya. Hura yandén haraki hamwinya di némafwi haraki saraki sémbut hurundaka deka sémbut dé tale yandé haraki hamwinyana haraki sémbutré dé sarékéngwandé. Wunde haraki hamwinya atéfék di wun duna mawuliré wulaaye té. Wun du hukémbu hérandén xak dé tale hérandén xakré sarékéngwandé.”   
\s1 God diré yikafre hurutendékaka dé Jisas wa  
\p
\v 27 Jisas wun hundi wata téndéka di séfélak du takwa dé wali téndaka lé takwa hési deka nyéndékmbu téta lé hambukmbu wata lé angi déré wa, “Hanja méniré hérae ménika munya hwelé takwaré dé God yikafre huru, lé yikafre mawuli yata jémba reléte.”  
\v 28 Wungi waléka dé Jisas wa, “Wun jooka sarékéhafi yata ané jooka mé saréké. Godna hundi xékéta wandén maki hurukwa du takwaré God némafwimbu yikafre hurutandé, di yikafre mawuli yata jémba male rendate.” Wungi dé Jisas wa.   
\s1 Jisas Jona yandén maki hambuk jémba yatendékaka dé wa  
\r Mat. 12:39-42  
\p
\v 29 Séfélak du takwa akwi yae hérangwandéndaka dé diré angi wa, “Ané nukwambu rekwa du takwa di haraki saraki sémbut hurukwa du takwa di. Wuniré di wakwexéké, wuni hanja xéhafi yandan hambuk jémba yawute. Wakwexékéndaka wuni ané hanja xéhafi yandan hambuk jémba male yatawuni. Hanja Jona dé xéhafi yandan hambuk jémba nak dé ya. Wuni Jona yandén maki male yatawuni.  
\v 30 Hanja Ninivembu rekwa duna makambu dé Jona hanja xéhafi yandan hambuk jémba maki dé xaku. Wungi male wuni Duna Nyan ané nukwambu rekwa du takwana makambu hanja xéhafi yandan hambuk jémba maki xakutawuni.  
\v 31 Hanja sautna sakumbu téndé héfana néma takwa lé néma du Solomonéna xékélelaki hundi xékénjoka lé afaké téfambu ya. Mé xéké, némbuli rekwa joo dé Solomonré sarékéngwandé. Wungi maki hukémbu God némafwi kot xékékwa néma du retendéka nukwa wule néma takwa raama Godna makambu téta lé guni némbuli rekwa duré haraki hundi watalé, hurungun haraki saraki sémbutka.  
\v 32 Hanja Ninivembu rendé du takwa di Jona wandén Godna hundi xékétaka di hurundan haraki saraki sémbut di yataka. Mé xéké. Némbuli rekwa joo dé Jonaré sarékéngwandé. Wungi maki hukémbu God némafwi kot xékékwa néma du retendéka nukwambu di Ninivembu rendé du di Godna makambu téta di guni némbuli rekwa du takwaré haraki hundi watandi, hurungun haraki saraki sémbutka.”   
\s1 Jémba male retendakaka dé Jisas hundi wa  
\r Mat. 6:22-23  
\p
\v 33 Wun hundi wataka dé diré angi wa, “Du hanyikwa ya xéréka hura yae di gena fakundén hafwambu takahafindi. Di aki ekombu akwi takahafindi. Di jambé takumbu di taka, wun geré wulayindé du takwa jémba xéndate.  
\v 34 Guna dama wu guna séfina hanyikwa ya maki dé. Guna dama jémba téndét, guna séfi atéfék larékombu retandé. Guna dama haraki téndét, guna séfi atéfék halékingambu retandé.  
\v 35 Guni guna séfimbu reta hanyikwa ya haléki maki téndémboka guni xékélaki natanguni.  
\v 36 Wungi maki wun ya guna séfimbu jémba haanye téndét, guna séfina jondu atéfék halékingambu rehafi yata atéfék larékombu rendat, guna séfi wun larékombu jémba male retandé, guni yikafre hanyikwa yana larékombu jémba renguka maki.”   
\s1 Farisina du akwi hambuk hundi xékélakikwa du akwi di haraki saraki sémbut huru  
\p
\v 37 Jisas wun hundi wataka téndéka dé Farisina du nak déré wa, dé yae dé wali hénoo sandéte. Wandéka dé yae déka geré wulaaye dé wali sanjoka dé re.  
\v 38 Wun nukwa Farisina sémbut angi dé, di sanjoka di tale deka tamba yakwanyi. Jisas hénoo sanjoka déka tamba yakwanyihafi yandéka dé Farisina du xe dé waréngéné.  
\v 39 Waréngénéndéka dé Néma Du Jisas déré wa, “Ané nukwa guni Farisi guni andéna hafwasaku akwi hanyandéna hafwasaku akwi guni yakwanyi. Guna takésakumbu sélé héranguka sémbut akwi haraki saraki sémbut akwi dé gunimbu sukweka té.  
\v 40 Guni wangété du guni. Guna hafwasakumbu huratakandén God dé guna takésaku akwi dé hurataka.  
\v 41 Guni wun takésakumbu rekwa jondu jambangwe du takwaka hwetanguni. Hwengut guna jondu atéfék Godna makambu yikafre retandi.   
\p
\v 42 “Guni Farisina du, gunika wuni saréfa nae. Guni guna yawimbu hérangun atéfék nyaa mune guni tamba yétina també nak Godka hwe. Guni wungi hweta guni ambére yikafre sémbut yétékéka sarékéhambanguni. Guni du takwaré yikafre sémbut huruhafi yata guni Godka némafwimbu mawuli yahambanguni. Guni Godka jondu hweta wumbére némafwi yikafre sémbut akwi hurungut, wu yikafre dé.   
\p
\v 43 “Guni Farisina du, gunika wuni saréfa nae. Guni Godna hundi buléndaka geré wulaaye guni néma duna hafwambu renjoka guni némafwimbu mawuli ye. Guni maketmbu yitaka yatakangut, du takwa guna ximbu harékéta gunika dinguna nandate guni némafwimbu mawuli ye.   
\p
\v 44 “Gunika saréfa wuni nae. Guni fakundén hwandafu maki guni. Hukémbu du takwa wun hwandafu takumbu féta ye di andélambu rekwa haraki jooka xékélakihambandi.”   
\p
\v 45 Jisas wun hundi wandéka dé hambuk hundika xékélakikwa du nak dé déré wa, “Wakwekwa du, méni wungi wata naniré akwi méni haraki hundi we.”  
\v 46 Wungi wandéka dé angi wa, “Guni hambuk hundika xékélakikwa du, gunika akwi wuni saréfa nae. Guni du takwaka némafwi xak jondu guni hwe, di wun jondu yatandate. Hwenguka di wesékéta yatandaka guni hafu guna sék tambambu wun xak jondu séngétakahafinguni, di wali wun jondu yatanjoka.   
\p
\v 47 “Gunika wuni saréfa nae. Hanja guna mandéka di Godna profetré xiyandaka di hiya. Hiyandaka guni réméndan hwandafumbu ge maki joo to.  
\v 48 Guna mandéka xiyae réméndan duna hafwambu wungi ge maki joo tongunka nani xékélaki. Guni guna mandékanguna sémbutka xékélakita wun sémbutka guni yawundu na.  
\v 49 Wun moka dé xékélelakikwa God dé wa, ‘Wuni profetré akwi aposelré akwi watawuni, dika yindate. Yindat nawulakré haraki huruta nawulakré xiyandat hiyatandi.  
\v 50 Wungi hurundat, wuni atéfék profetna blekéndan nyékika sarékéta némafwi kotna néma du reta diré hasa hwetawuni. Ané héfa huratakawun nukwambu blekéndan nyéki akwi hukémbu blekéndan nyéki akwi atéfék diré hasa hwetawuni.  
\v 51 Tale Kein déka bandi Abelré xiyandéka déka nyéki dé bleké. Xiyandéka di guna mandéka di Sekaraiaré xiyandaka déka nyéki dé bleké. Sekaraia dé Godna gena nyéndékmbu téndéka di déré wungi xiya. Guniré wuni we. God blekéndan nyéki atéfékéka sarékéta guni ané nukwa rekwa du takwaré hambukmbu hasa hwetandé.   
\p
\v 52 “Guni hambuk hundi xékélakikwa du, gunika wuni saréfa nae. Guni Godka xékélakindaka yambuna ki guni héreki. Hérekitaka guni hafu wun yambumbu wulayihambanguni. Wulayihafi yata guni wun yambumbu wulayinjoka mawuli yakwa du takwaré guni haraki huru, di wulayindamboka.” Wungi dé Jisas wa.   
\p
\v 53-54 Wataka yindéka di xékélelakikwa du akwi Farisina du akwi di déka némafwimbu hélék yata di hafu buléta di wa, “Wafewana dé nana hundi hasa wanjoka dé haraki saraki hundi nawulak watandé? Wandét nani déré duna makambu takatame.” Wungi wata di séfélak xak hundika déré wakwexéké.   
\c 12  
\s1 Farisina yiska dé wa  
\r (2-3) Mat. 10:26-27  
\p
\v 1 Wun nukwambu séfélak séfélak du takwa yae hérangwanda téndaka dé hafwa sukweké. Sukwekéndéka nawulak di nawulak duna manmbu xaki. Xakindaka dé Jisas déka duré tale ané hundi wa, “Xékélaki natanguni. Farisina duna yis hurukénguni. Deka yiska wata wuni deka yéna yandaka sémbutka wuni wa.  
\v 2 God némbuli faakwa téfindan joo atéfék wakwetandé. Atéfék nakélak wandan hundika hukémbu séfélak du takwa xékélakitandi.  
\v 3 Wungi maki, guni gan reta hundi buléngut, hukémbu du takwa nukwana larékombu téta wun hundi xékétandi. Guni gekombu reta hundi nakélak buléngut, hukémbu di gena takumbu téta wun hundi hambukmbu watandi.”   
\s1 Godka male roondate dé Jisas hundi wa  
\r Mat. 10:28-31  
\p
\v 4 “Wuna nyayikangu, guniré wuni we. Guni hiyangute guna séfiré xiyaakwa duka rookénguni. Di guniré xiyandat guni hiyangut hukémbu di guniré haraki hurunjoka hurufatikétandi.  
\v 5 Guni ané duka male rootanguni. Guni Godka male rootanguni. Dé guniré xiyandét, guni hiyangut, dé guniré ya yanékwa hafwaré yakisandanjoka dé hali hurundé. Wun jooka sarékéta guni déka rootanguni.   
\p
\v 6 “Guni xékélaki. Du takwa yikama yéwa yéték hwetaka di yikama afwi natamba héra. Wun afwi wun yikama joo male rendaka God di atéfékéka dé saréké.  
\v 7 Wungi maki dé gunika akwi sarékéta dé guna anéngambambu tékwa némbé atéfék handékéna dé di atéfékéka dé xékélaki. Godna makambu di afwi yikama joo rendaka nani du takwa néma joo nani re. Wun jooka sarékéta yamba rookénguni.”   
\s1 Dika “Wuna du” watendékaka dé Jisas wa  
\r Mat. 10:32-33  
\p
\v 8 “Guniré wuni we. Du nak dé duna makambu téta angi wandét, ‘Wuni Jisasna du wuni.’ Wungi wandét, hukémbu wuni Duna Nyan Godna enselna makambu téta wuni déka angi watawuni, ‘Ané du wuna du dé.’ Wungi watawuni.  
\v 9 Du nak dé duna makambu téta angi wandét, ‘Wuni Jisasna du yingafwe.’ Wungi wandét wuni Godna enselna makambu téta wuni déka angi watawuni, ‘Wun du wuna du yingafwe.’ Wungi watawuni déka.   
\p
\v 10 “Du takwa di duna nyanka haraki hundi wandat, God wun haraki saraki sémbut yakwanyitandé. Di Godna Hamwinyaka haraki hundi wandat, God wun haraki saraki sémbut yamba yakwanyikéndé.   
\p
\v 11 “Du nawulak guniré Godna hundi buléndaka gembu rekwa duré akwi, néma duré akwi, gavmanéna duré akwi hura yindat, guni deka makambu téta, guni roohafi yata watenguka hundika akwi deka hundi hasa watenguka hundika akwi yamba sarékékénguni.  
\v 12 Wun nukwa male Godna Hamwinya watenguka hundi guniré wakwetandé. Wun jooka sarékéta yamba rookénguni.” Wungi dé diré wa.   
\s1 Xérénjuwi mama duka dé Jisas sataku hundi wa  
\p
\v 13 Jisas wali séfélak du takwa di té. Di wali téndé du nak dé Jisasré wa, “Wakwekwa du, méni wuna nyamaré wamét dé ana yafana jondu mune dé wunika nawulak hwetandé. Wungi wuni mawuli ye.”  
\v 14 Wungi wandéka dé Jisas wa, “Héndé wa, wuni bénika kot xékékwa du maki rewute?”  
\v 15 Wungi wataka dé diré wa, “Guni xékélaki natanguni. Guni nak duna jondu akwi séfélak jondu akwi héranjoka yamba sarékékénguni. Du nak dé séfélak jondu hérandét, wun jondu déka mawuliré yikafre hurunjoka dé hurufatikétandé. Du takwa huli mawuli hérae jémba renjoka, di jondu héranjoka yamba sarékékéndi.”  
\v 16 Wungi wataka dé diré sataku hundi nak angi wa, “Xérénjuwi mama du nak déka yawimbu dé séfélak yikafre hénoo wara dé té.  
\v 17 Téndéka dé xérénjuwi mama du déka mawulimbu dé wa, ‘Wuna hénoo taka ge séfélak yingafwe. Némbuli métaki yakéwuni?’  
\v 18 Wungi sarékéta dé wa, ‘Némbuli angi hurutawuni. Wuni hénoo taka ge atéfék glarétaka némafwi huli ge totawuni. Totaka atéfék hénoo nawulak jondu akwi wuni wumbu takatawuni.  
\v 19 Take wuni wuna hamwinyaré watawuni: Hamwinya, méni séfélak yikafre jondu wundé takamé, séfélak héki hwari baka renjoka. Wungi maki némbuli ambu resétota, hénoo hulingu sata mawuli sawuli yataméni. Wungi watawuni.  
\v 20 Wun du wungi wandéka dé God déré wa, ‘Méni wangété du méni. Némbuli gan hwae hiyataméni. Hiyamét takamén jondu héndé hérate?’ Wungi dé God déré wa.  
\v 21 Du takwa di ané héfambu séfélak jondu héraata Godna getéfambu yikafre jondu takahafi ye, di wun du maki retandi.”   
\s1 Séfélak jonduka saré warékékwa duka dé Jisas hundi wa  
\r Mat. 6:25-33  
\p
\v 22 Wun hundi wataka dé Jisas déka duré wa, “Wun jooka sarékéta wuni guniré we. Guni ané héfambu rengukaka, guna satenguka hénooka akwi guna séfimbu sandatenguka nukwa wurka akwi yamba saréké warékékénguni.  
\v 23 Guni wungi renjoka mawuli yata guni hénooka male yamba sarékékénguni. Guni guna séfimbu jémba renjoka mawuli yata guni nukwa wurka male yamba sarékékénguni.  
\v 24 Guni hwanyi afwika mé xé. Di hénoo sehambandi. Di hénoo hérae takahambandi. Di hénoo takandaka ge yingafwe. Wungi huruhafi yandaka God dé dika hénoo hwe. Godna makambu afwi di yikama joo rendaka guni némafwi joo maki guni re. Wu mwi hundi dé.  
\v 25 Mé xéké. Guna du nak héki hwari nawulak akwi renjoka saré waréké xékéta dé wataka héki hwari nawulak akwi renjoka hambuk yatandé wana? Wu yingafwe. Dé hafu wataka héki hwari nawulak akwi renjoka hurufatikétandé.  
\v 26 Guni wun yikama joo hurunjoka hurufatikéta métaka guni nak jooka guni saré waréké xéké? Wungi sarékékénguni.   
\p
\v 27 “Guni mawe waréndakangalaka mé saréké. Di jémba yahafi yata nukwa wur hundafanéhambandi. Wungi huruhafi yata deka sandandan nukwa wur dé yikafre male dé. Hanja rendé néma du Solomon dé némafwi hambuk héraata séfélak jondu hérandéka dé déka yikafre nukwa wur dé mawena nukwa wur maki yingafwe. Mawena nukwa wur dé Solomon sandandén yikafre nukwa wurré sarékéngwanda dé yikafre male dé.  
\v 28 Wunde mawe di nawulak nukwa male retaka bari hiyandaka di du takwa diré hérae yambu tutandi. God wun bari hiyatekwa maweka wungi nukwa wur hweta dé méta yatandé, gunika hatinjoka. Dé gunika akwi nukwa wur hweta gunika jémba hatitandé. Wungi maki métaka guni Godka jémba sarékéhafi ye?  
\v 29 Guni satenguka hénoo, satenguka hulinguka akwi hwakéhafi yata wun jooka wambula saré warékékénguni.  
\v 30 Atéfék héfambu rekwa du takwa di wun jondu héranjoka saréké warékéndaka dé guna yafa dé fatikéngun jonduka dé xékélaki.  
\v 31 Guni wun jonduka sarékéhafi yata guni God néma du reta du takwaka hatitendéka nukwa xakundéte némafwimbu mawuli yatanguni. Wungi mawuli yangut, dé gunika wun jondu hwetandé.”   
\s1 Godna getéfambu jémba retendakaka dé Jisas wa  
\p
\v 32 “Guni, wuna du, guni yikama hém sipsip bali maki renguka guna yafa gunika yikafre mawuli yata dé guniré waséke, guni déka hémémbu rengut dé néma du reta gunika jémba hatinjoka. Gunika hatindékaka sarékéta guni yamba rookénguni.  
\v 33 Guni guna jondu hweta yéwa hérae jambangwe du takwaka hwetanguni. Wungi hweta guni haraki yahafi yakwa jondu héranjoka sarékétanguni. Wun jondu dé Godna getéfambu reta dé haraki yamba yakéndé. Sélé héraakwa du wun jondu yamba hérakéndé. Tétémbér wun jondu yamba sakéndé.  
\v 34 Guna mawuli guna takangun yikafre jondu rendén hafwambu male tétandé.”   
\s1 Néma du wambula yatendékaka haxékwa duka dé wa  
\r Mat. 25:1-13, 24:43-44; Mak 13:33-37  
\p
\v 35 “Mé xéké. Guni guna nukwa wur jémba sandataka guna hanyikwa ya jémba hurutanguni, guna néma du wambula yandét, guni jémba ténjoka.  
\v 36 Guni ande du maki hurutanguni. Deka néma du dé takwa hératekwa du wali némafwi hénoo sanjoka dé yi. Yindéka di jémba yakwa du di jémba haxéta té, deka néma du wambula yae yambumbu xiyandét, di bari yambu nafwinjoka.  
\v 37 Deka néma du wambula yandét, déka jémba yakwa du di déka haxéta huli re, wu wunde jémba yakwa du yikafre mawuli yata mawuli sawuli yatandi. Mwi hundi wuni guniré we. Deka néma du dika yikafre mawuli yata dé hafu jémba yakwa duna nukwa wur sandataka dé diré watandé, di hénoo sanjoka jambémbu rendate. Wandét rendat dé yae dika hénoo hwetandé, di jémba sandate.  
\v 38 Dé nyéndék gan néma gan wambula yae di déka jémba haxéndat xéndét, di yikafre mawuli yatandi.   
\p
\v 39 “Guni ané hundika mé saréké. Gena yafa sélé héraakwa du yatendéka nukwaka xékélakita dé wun nukwa déka geka jémba hatitandé, di déka geré haféka wulayindamboka.  
\v 40 Guni akwi, guni jémba haxéta retanguni. Wuni Duna Nyan, wuni xékélakihafi yatenguka nukwambu wambula yatawuni.”   
\s1 Yikafre jémba yakwa duka, haraki saraki jémba yakwa duka dé wa  
\r Mat. 24:45-51  
\p
\v 41 Jisas wungi wandéka dé Pita wa, “Néma Du, nanika male sarékéta méni wun sataku hundi wa wana atéfék du takwaka méni wa wana?”  
\v 42 Wungi wandéka dé Néma Du angi wa, “Jémba sarékéta yikafre jémba yata geka hatikwa du angi hurutandé. Déka néma du déré angi watandé, ‘Méni wuna jémba yakwa duka hatita satendaka nukwambu dika hénoo hwetaméni.’ Wungi wataka yindét dé wungi hurutandé.  
\v 43 Hurundét hukémbu déka néma du wambula yae xéndét, dé yikafre mawuli yata jémba retandé.  
\v 44 Mwi hundi wuni guniré we. Déka néma du yikafre mawuli yata déré watandé, dé déka atéfék jondu hatindéte.  
\v 45 Haraki mawuli yata haraki jémba yakwa du déka mawulimbu angi watandé, ‘Wuna néma du nak getéfaré ye séfélak nukwambu wumbu retandé. Dé bari wambula yamba yakéndé.’ Wungi wataka dé jémba yakwa du takwaré xiyae séfélak hénoo sata, wangété yandaka hulingu sata, wangété yatandé.  
\v 46 Yata déka néma du wambula yatendékaka sarékéhafi yandét wun nukwa déka néma du wambula yatandé. Xékélakihafi yatendéka nukwa wambula yatandé. Yae hurundén sémbutré xe déré tambémbu tambémbu xatékéndét hiyatandé. Hiyae dé Godka sarékéhafi yandé du takwana hafwambu retandé.   
\p
\v 47 “Déka néma du mawuli yandéka jémbaka xékélakindé du, dé jémba haxéhafi yata wun jémba yahafi yandét, déka néma du wandét di déré séfélak yambu xiyatandi.  
\v 48 Déka néma du mawuli yandéka jémbaka xékélakihafi yandé du, dé haraki sémbut nawulak hurundét, déka néma du wandét, di déré yéték hufuk yambu xiyatandi. God séfélak jondu hwendén du takwaré watandé, di séfélak jondu hasa hwendate. God du takwa nawulakéka dé séfélak jondu hwe, di wun jonduka hatindate. God wunde du takwaré watandé, wun jondu nawulak akwi hasa hwendate.” Wungi dé Jisas diré wa.   
\s1 Du takwa hémémbu hémémbu rendate dé Jisas ya  
\r Mat. 10:34-36  
\p
\v 49 Wataka dé diré wa, “Wuni ya ané héfaré yakinjoka wuni ya. Wun ya némbule hénjarandéte wuni mawuli ye.  
\v 50 Tale nak maki guré nanditawuni. Guré nanditewukaka wuna mawuli némafwimbu xak dé ye. Nanditaka wambula jémba retawuni.  
\v 51 Yingi guni saréké? Atéfék héfambu rekwa atéfék du takwa warehafi yata jémba rendate wuni ya, o yingafwe? Wu yingafwe. Du takwa watémbéréta hémémbu hémémbu rendate wuni ya.  
\v 52 Guniré wuni we. Ané nukwa akwi hukémbu akwi natamba du takwa nak gembu reta di watémbéra retandi. Hufuk angé sakumbu téndat, yéték angé sakumbu tétandi. Yéték angé sakumbu téndat, hufuk angé sakumbu tétandi.  
\v 53 Yafa déka dunya wali waretambér. Nyan déka yafa wali waretambér. Ayiwa léka takwanya wali waretambér. Nyan léka ayiwa wali waretambér. Yo léka miyanyi wali waretambér. Miyanyi léka yo wali waretambér.” Wungi dé Jisas wa.   
\s1 Xakutekwa jonduka xékélakindate dé Jisas hundi wa  
\p
\v 54 Wun hundi wataka dé dé wali téndé séfélak du takwaré wa, “Guni némafwi wali géli waréndéka xéta xékélakita guni wa, ‘Némbuli wali giyatandé.’ Wungi wanguka dé wali giya.  
\v 55 Guni gan séfélak hunkwariré xéta xékélakita guni wa, ‘Séri némafwi nukwa xétandé.’ Wungi wanguka dé némafwi nukwa xé.  
\v 56 Guni yéna yakwa du takwa guni. Guni nyirmbu xakukwa jondu héfambu xakukwa jondu xéta guni xékélaki. Wali giyatandé. Nukwa xétandé. Wungi xékélakita métaka guni ané nukwambu xakukwa jonduka xékélakihafi ye?   
\s1 Guniré duna makambu takatekwa du wali hundi bulétanguni  
\p
\v 57 “Métaka we guni hafu yikafre sémbut hurunjoka xékélakihafi ye?  
\v 58 Du nak méniré majestretna makambu takanjoka méniré hura yindét, méni dé wali yambumbu yita dé wali natafa mawuli héranjoka hurutaméni. Dé wali natafa mawuli hérahafi yamét, wafewana dé méniré kot xékékwa néma duka hura yindét, dé wandét gélindu méniré séndé gembu takatandi?  
\v 59 Takandat méni wumbu retaméni. Guniré wuni we. Méni wumbu re méni kot xékékwa néma du wandén atéfék yéwa hwengut, wun nukwa male séndé ge yatakataméni.” Wungi dé Jisas wa.   
\c 13  
\s1 Hurundan haraki saraki sémbut yatakandate dé wa  
\p
\v 1 Wun nukwa du nawulak Jisaska yae di déré wa, “Néma du Pailat wandéka déka du Galilina héfaré yae di Galilina duré nawulak xiya. Wun du Godka hamwi xiyae hweta téndaka di Pailatna du diré xiyandaka deka nyéki dé hwetendaka hamwina nyéki wali dé bleké.”  
\v 2 Wungi wandaka Jisas dé diré wa, “Galilina du wungi hiyandanka yingi guni saréké? Wunde du séfélak haraki saraki sémbut hurundaka hurundan haraki saraki sémbut nawulak du hurundan haraki saraki sémbutré dé sarékéngwandé wana?  
\v 3 Wu yingafwe. Guniré wuni we. Guni hurungun haraki saraki sémbut yatakahafi yata guni akwi hiyatanguni, di hiyandan maki.  
\v 4 Guni xékélaki. Hanja Siloamémbu téndé séményi ge dé tamba yéti angé man yétiyéti angé man yétiyéti dumbu xakre diré xiyandéka di hiya. Némbuli yingi guni saréké? Wungi xiyandén du hurundan haraki saraki sémbut dé Jerusalemémbu rekwa nawulak du hurundan haraki saraki sémbutré dé sarékéngwandé wana?  
\v 5 Wu yingafwe. Guniré wuni we. Guni hurungun haraki saraki sémbut yatakahafi yata guni akwi hiyatanguni, di hiyandan maki.”   
\s1 Sék xakéhafi yandé mika dé Jisas hundi wa  
\p
\v 6 Wun hundi wataka dé Jisas ané sataku hundi diré wa, “Du nak dé hambingal mi se, déka wain yawimbu. Sendéka wumbu téndéka séfélak nukwa wun du dé ya, sék nawulak gélinjoka. Yae dé hwakéfatiké.  
\v 7 Hwakéfatika dé wain yawika hatikwa duré wa, ‘Héki hwari hufuk wuni ané mimbu sék nawulak gélinjoka wuni ya. Yae wuni hwakéfatiké. Méni wun mi xélitaméni. Yikafre héfambu baka yamba tékéndé.’  
\v 8 Wungi wandéka dé wa, ‘Néma du, métaka téndé, anémba héki hwari akwi. Téndét wuni wun mi mombu héfa xae, héfa yikafre yandéte bulmakau balina di sangwe hura yae takatawuni.  
\v 9 Takawut wafewana ané héki hwari sék xakétandé wana? Wungi xakéndét, wu yikafre dé. Xakéhafi yandét méni xélitaméni.’ Wungi dé wa.” Wungi dé Jisas diré wa.   
\s1 Baka hwa nukwa dé Jisas takwa hésiré huréhaléké  
\p
\v 10 Baka hwa nukwa nak dé Jisas Godna hundi buléndaka gembu reta dé du takwaré wakwe.  
\v 11 Wakwendéka lé takwa hési lé wumbu re. Haraki hamwinya dé wule takwaré xiyandéka léka bunungul hambuk yahafi yata dé angwa ya. Yandéka lé huritékénjoka lé hurufatiké. Séfélak (18) héki hwari lé wungi re.  
\v 12 Reléka Jisas léré xéta wandéka yaléka dé léré wa, “Takwa, némbuli wuni nyéniré bu lukwawu, nyéni yikafre yanyéte.”  
\v 13 Wungi wata déka tambambu wule takwaré hurundéka lé bari huritéka té. Téta lé Godna ximbu haréké.   
\p
\v 14 Jisas baka hwa nukwa léré wungi huréhalékéndénka dé Godna hundi buléndaka gena néma du rékamba wata dé wumbu téndé du takwaré wa, “Nani gwongofu nukwambu jémba yatame. Wungi maki guni wunde nukwambu yatanguni, dé guniré huréhalékéndéte. Guni baka hwa nukwambu wungi yakénguni.” Wungi dé wa.   
\p
\v 15 Wun du wungi wandéka dé Jisas wa, “Guni yéna yakwa du guni. Atéfék nukwa guni ye bulmakau bali donki tékwa geré wulaaye yoo lukwa guni diré hura gwandi, hulingu sandate. Baka hwa nukwa akwi guni wun jémba ya.  
\v 16 Wule takwa lé Abrahamna mandéka akwi lé. Satan dé léré gindéka lé wungi haraki re, tamba yéti angé man yétiyéti angé man yétiyéti (18) héki hwarimbu. Relénka wuni baka hwa nukwambu léré Satanéna tambambu wungi lukwawut, wu yikafre dé.”  
\v 17 Wungi wandéka di déka mama roota di nakélak re. Rendaka wumbu téndé du takwa yandén atéfék yikafre male jémbaka di yikafre mawuli yata mawuli sawuli ya.   
\s1 Miyar sékéka akwi yiska akwi dé Jisas sataku hundi wa  
\r Mat. 13:31-33; Mak 4:30-32  
\p
\v 18 Du takwa wungi mawuli yandaka dé Jisas diré wa, “God néma du reta du takwaka jémba hatitendéka, wu yingi maki dé? Méta sataku hundi guniré watawuni?  
\v 19 Dé miyarna sék maki dé. Du nak wun misék hérae déka yawimbu dé yakisanda. Yakisandandéka wara némafwi ye dé wun yawimbu tékwa miré dé sarékéngwandé. Dé némafwi mi téndéka di afwi yae di wun mina galimbu wur yatitaka hwa.”   
\p
\v 20 Wun hundi wataka dé wambula wa, “God néma du reta du takwaka jémba hatitendékaka méta sataku hundi watawuni?  
\v 21 Dé yis maki dé. Takwa hési yis hérae lé séfélak flawa wali yanjaménekéléka dé wun flawa atéfék dé wula némafwi ya.” Wungi dé Jisas diré wa.   
\s1 Yikama gena yambuka dé Jisas hundi wa  
\p
\v 22 Wataka wun getéfa yatakataka dé Jerusalemré yinjoka dé nak getéfaré nak getéfaré yi. Ye dé du takwaré wakwe dé wungi yi.  
\v 23 Yindéka dé du nak déré wa, “Néma Du, God nawulak du takwaré male yikafre hurutandé wana, di jémba rendate?” Wungi wakwexékéndéka dé wumbu téndé du takwaré dé wa,  
\v 24 “Guni wun yikama yambumbu wulayinjoka guni weséka jémba yatanguni. Séfélak du takwa wun gena yambumbu wulayinjoka mawuli yata di hurufatikétandi.  
\v 25 Wun gena yafa raama wun gena yambu téfindét, guni yae hafwambu téta gena yambumbu xiyaata angi watanguni, ‘Néma Du, nanika gena yambu mé nafwi.’ Wungi wangut guniré angi watandé, ‘Guni yimbu guni ya? Wuni gunika yike wuni ye.’  
\v 26 Wungi wandét guni angi watanguni, ‘Nani méni wali hénoo hulingu sékéré nani sa. Méni nana getéfana yambumbu téta méni naniré wakwe.’  
\v 27 Wungi wangut dé guniré angi watandé, ‘Guniré wuni we. Wuni gunika akwi yangun getéfaka akwi yike wuni ye. Guni haraki saraki sémbut hurukwa du takwa guni. Guni atéfék wuniré yatakataka sa guni yi.’  
\v 28 Wungi wandét guni hafwambu téta xétanguni, Abraham, Aisak, Jekop, Godna profet atéfék akwi Godna getéfambu rendat. Xéta guni dé hafwambu takatendékaka hambukmbu géraata némbi titanguni.  
\v 29 Guni hafwambu téngut di séfélak du takwa nukwa xalekwa sakumbu akwi, nukwa nandikwa sakumbu akwi, notna sakumbu akwi, sautna sakumbu akwi yae Godna getéfaré wulaaye di dé wali hénoo sanjoka retandi.  
\v 30 Guniré wuni we. Némbuli hukétéfi yikwa du takwa nawulak di hukémbu tale yitandi. Némbuli tale yikwa du takwa nawulak di hukémbu hukétéfi yitandi.”   
\s1 Jisas Jerusalemka dé némafwimbu saréfa na  
\r Mat. 23:37-39  
\p
\v 31 Jisas wungi wata téndéka di Farisina du nawulak yae di Jisasré wa, “Herot méniré xiyanjoka dé mawuli ya. Wungi maki méni ané getéfa yatakataka nak getéfaré yitaméni.”  
\v 32 Wungi wandaka dé diré wa, “Guni ye wun yéna yakwa baka duré angi watanguni, ‘Mé xéké. Ané nukwa akwi, séri akwi wuni du takwaré huréhalékéta haraki hamwinyaré watawuni, di yaange yindate. Séri hénya wuni yitewuka héfambu xakutawuni.  
\v 33 Wu yak. Wuni némbuli, séri, hénya wuni yambumbu yitawuni. Godna profet nak Jerusalemémbu hiyahafi yata nak héfambu hiyandét, wu yamba sékérékékéndé.’ Wungi Herotré watanguni.”  
\v 34 Wungi wataka dé wa, “Jerusalem, Jerusalem, nyéni Godna profetré xiyaakwa getéfa nyéni. God wandéka yindé duré nyéni motumbu xiyanguka di hiya. Séra héralén nyanka léka yék ekombu dika jémba hatiléka maki, wuni séfélak nukwa nyéna nyangwalré yikafre huruta dika jémba hatinjoka wuni mawuli ya. Mawuli yawuka nyéni hélék nyéni ya.  
\v 35 Mé xé, God guna ge yatakataka dé guna tambambu taka. Guniré wuni we. Guni wuniré bari yamba xékénguni. Hukémbu guni wunika wangut, ‘Dé Néma Duna ximbu yakwa du dé. Nani déka ximbu harékétame.’ Wungi wangut wuni yawut guni wuniré xétanguni.” Wungi dé Jisas wa.   
\c 14  
\s1 Man tamba wuléndé duré dé Jisas huréhaléké  
\p
\v 1 Baka hwa nukwa nak dé Jisas Farisina duna néma du nakna geré wulayi, wumbu hénoo sanjoka. Wulayindéka di déré xéséfwa di jémba xé.  
\v 2 Xéndaka man tamba wuléndé du nak dé Jisasna makambu té.  
\v 3 Di wungi Jisasré xéséfundaka dé wun duré xéta dé hambuk hundika xékélakikwa duré akwi Farisina duré akwi dé wakwexéké, “Nana hambuk hundi yingi dé wa? Nani baka hwa nukwambu du takwaré huréhalékémbet, wu yikafre wana haraki wana?”  
\v 4 Wungi wakwexékéndéka di hundi nawulak buléhambandi. Buléhafi yandaka dé Jisas wun duré hura huréhalékétaka wandéka dé yi.  
\v 5 Yindéka dé diré wa, “Guna nyan guna bulmakau bali baka hwa nukwambu hutungumbu xakre nandindét guni déré bari hura xaletanguni, o yingafwe? Xéxé, baka hwa nukwambu wungi hurutanguni.”  
\v 6 Wungi wandéka di déka hundi hasa wanjoka di hurufatiké.   
\s1 Deka ximbu harékéhafi yatendakaka dé Jisas wa  
\p
\v 7 Jisas dé xé wun hénoo sanjoka yandé du yae néma duna hafwambu renjoka hurundaka. Xétaka dé diré ané sataku hundi wa,  
\v 8 “Du nak takwa hérandén hénoo sangute guniré wandét, guni ye néma duna hafwambu yamba rekénguni. Guni néma duna hafwambu rengut, wafewana guniré sarékéngwandéndé néma du nak yandét,  
\v 9 guniré wandé du yae guniré angi watandé, ‘Guni wun yikafre hafwa ané duka hwetanguni.’ Dé wungi wandét guni roota néma duna hafwa yatakataka yae hukétéfi hafwambu retanguni.  
\v 10 Dé guni wun hénoo sangute guniré wandét, guni ye hukétéfi hafwambu retanguni. Wungi rengut guniré wandé du yae guniré watandé, ‘Nyayika, guni yae néma duna hafwambu retanguni.’ Wungi wandét guni ye néma duna hafwambu rengut wun gembu rekwa duna makambu guni néma du retanguni.  
\v 11 Du takwa deka ximbu harékéndat, God deka xiré husandatandé. Du takwa deka xiré husandandat, God deka ximbu harékétandé.”   
\s1 Di yae di wali hénoo sandate watendakaka dé wa  
\p
\v 12 Wun hundi wataka dé dé wali hénoo sandéte wandé duré wa, “Méni hénoo humbwe sanjoka huruta ména nyayika, ména nyamangu bandingu, ména hém, ména getéfambu rekwa xérénjuwi mama duré yamba wakéméni, di yandate. Méni wungi maki duré wamét, hukémbu di humbwe méniré wandat yamét di ménika hénoo hasa hwetandi.  
\v 13 Méni wungi hurukéméni. Méni némafwi hénoo humbwe sanjoka huruta méni jambangwe du, séfimali haraki yandé du, man haraki yandé du, dama hiyandé duré wataméni, di yandate.  
\v 14 Wun du di ménika hénoo hasa hwenjoka dé hurufatikétandi. Wungi maki, yikafre sémbut hura hiyandé du takwa wambula ramétendaka nukwambu God méniré hasa hwetandé. Hasa hwendét, méni yikafre mawuli yataméni.” Wungi dé Jisas déré wa.   
\s1 Némafwi hénoo satendakaka dé sataku hundi wa  
\r Mat. 22:2-14  
\p
\v 15 Di wali reta hénoo sandé du nak wun hundi xékétaka dé Jisasré wa, “Godna getéfambu reta hénoo satekwa du di yikafre mawuli yatandi.”  
\v 16 Wungi wandéka dé Jisas wa, “Du nak némafwi hénoo humbwinjoka dé huru. Huruta dé séfélak duré wa, di yae wun hénoo sandate.  
\v 17 Wandéka hénoo satendaka nukwa yandéka dé déka jémba yakwa duré dé wa, dé hanja wandén duka ye diré ané hundi wandéte, ‘Atéfék jondu huratakambeka dé re. Guni mé ya.’   
\p
\v 18 “Dé dika ye wandéka di atéfék yinjoka hélék yandakaka di nak maki nak maki hundi wa. Du nak dé déré wa, ‘Wuni yéwa hwetaka héfa nak wuni héra. Hérataka némbuli wun héfa xénjoka yitawuni. Méni yawundu namét, wuni yakéwuni. Wungi wuni mawuli ye.’  
\v 19 Wungi wandéka dé nak wa, ‘Wuni bulmakau bali tamba yéti wuni héra. Hérataka wuni ye diré hurukwexétawuni. Di wuna jémba jémba yatandi, o yingi maki dé? Méni yawundu namét, wuni yakéwuni. Wungi wuni mawuli ye.’  
\v 20 Wungi wandéka dé nak wa, ‘Wuni wayika male takwa hési wuni héra. Wun moka, wuni yakéwuni.’   
\p
\v 21 “Di wungi wandaka dé jémba yakwa du wambula yae dé déka néma duré deka hundika wa. Wandéka dé wun gena yafa mawuli wita dé déka jémba yakwa duré wa, ‘Méni ané getéfambu hwakwa atéfék yambumbu bari hari ye méni jambangwe du, séfimali haraki yandé du, dama hiyandé du, man haraki yandé duré hérae wuna geré hura yataméni.’  
\v 22 Wungi wandéka dé jémba yakwa du ye wandén maki hurutaka wambula yae dé wa, ‘Néma du, wuni wamén maki bu huruwu. Huruwuka hafwa nawulak baka dé té.’  
\v 23 Wungi wandéka dé néma du déka jémba yakwa duré wa, ‘Méni némafwi yambumbu akwi yikama yambumbu akwi sa ye méni wumbu tékwa du takwaré hérae hura yataméni. Hura yamét wuna ge sukwekéndéte wuni mawuli ye.  
\v 24 Némbuli guniré wuni we. Hanja wawun atéfék du wuna hénoo yamba sakéndi.’ Wungi dé néma du wa.”   
\s1 Jémba saréka déka hukémbu yitendakaka dé wa  
\p
\v 25 Séfélak du takwa di Jisas wali yambumbu yindaka dé waleka dé diré wa,  
\v 26 “Du nak wunika yae wuna hukémbu yinjoka mawuli yata dé angi hurutandé. Dé déka yafa, ayiwa, takwa, nyangwal, nyamangu bandingu nyangenguka némafwimbu hélék yatandé. Dé ané héfambu renjoka akwi némafwimbu hélék yatandé. Dé wungi némafwimbu hélék yahafi yata dé wuna hukémbu yikwa du yamba rekéndé.  
\v 27 Du takwa di diré xiyae hatekatendaka mi yatahafi yata di wuna hukémbu yikwa du takwa yamba rekéndi.   
\p
\v 28 “Ané hundi mé xéké. Guna du nak séményi ge nak tonjoka mawuli yata tale dé reta jémba sarékétandé, wun ge totendéka yéwaka. Wafewana dé hura rendéka yéwaré wun ge sékérékékéndé wana?  
\v 29 Tale wungi jémba sarékéhafi ye dé hwaar male husandandét yéwa hényindét ge tosékehafi yandét, atéfék du xéta wun duka bangwa wata wangitandi.  
\v 30 Wangita di watandi, ‘Wun ge tale tonjoka hurundéka yéwa hényindéka némbuli tosékenjoka dé hurufatiké.’   
\p
\v 31 “Ané hundi akwi mé xéké. Néma du nak dé xéké, nak néma du déka xi warekwa du wali yandéka, di wali warenjoka. Xékéta di wali warenjoka mawuli yata tale reta dé angi watandé, ‘Wuna xi warekwa du séfélak yingafwe. Déka xi warekwa du séfélak di. Yingi maki nae nani diré sarékéngwandétame? Wafewana di naniré sarékéngwandétandi?’  
\v 32 Wun néma du wungi sarékéndét, wun yatekwa néma du afaké hafwambu wayika téndét dé duré wandét di dika yae hundi bulétandi, di hundi bulésékéréka xi warehafi yandate.  
\v 33 Wungi maki deka jondu atéfék hwehafi yandé du takwa di wuna hukémbu yikwa du takwa yamba rekéndi.   
\s1 Résék yahafi yakwa hunyika dé sataku hundi wa  
\r Mat. 5:13; Mak 9:50  
\p
\v 34 “Mé xéké. Hunyi yikafre joo dé. Wun hunyi résék yahafi yandét nani méta joo wun hunyimbu takatame, dé wambula résék yandéte? Yingafwe. Résék wambula yamba yakéndé.  
\v 35 Wun hunyi dé baka joo wundé xakundé. Dé hénooré akwi héfaré akwi yikafre yamba hurukéndé. Du takwa wun hunyi baka yakitandi. Guna waan téndét, wu ané hundi mé guni xéké.” Wungi dé Jisas diré wa.   
\c 15  
\s1 Fakundé sipsip balika dé Jisas sataku hundi wa  
\r Mat. 18:12-14  
\p
\v 1 Nak nukwa Romka yéwa héraakwa du akwi, nak haraki saraki sémbut hurukwa du takwa akwi di Jisas téndénré yi, déka hundi xékénjoka.  
\v 2 Yindaka di Farisina du akwi xékélelakikwa du akwi wun jooka hélék yata di wa, “Wun du haraki saraki sémbut hurukwa du takwa wali téta dé di wali hénoo sa.”  
\v 3 Wungi wandaka dé diré ané sataku hundi wa:   
\p
\v 4 “Wafewana guna du nak angi hurutandé? Du nak dé dumi tamba yéti (100) sipsip bali dé hura re. Hura rendéka dé nak faku. Fakundéka déka séfélak sipsip bali yikafre hafwambu sata téndaka dé diré yatakataka ye fakundé natafa sipsip balika dé hwaké.  
\v 5 Hwaka hwaka xétaka hérae déka warafumbu yate hura mawuli sawuli ye dé yi.  
\v 6 Ye getéfambu xaakwa dé du takwaré wandéka yae hérangwandéndaka dé diré wa, ‘Guni wuni wali yikafre mawuli yata mawuli sawuli yatanguni, wuna sipsip bali nak fakundéka hwaka xétaka hérawunka.’ Wungi dé diré wa.”  
\v 7 Wungi wataka dé Jisas wa, “Guniré wuni we. Wungi male haraki saraki sémbut hurundé du nak déka haraki saraki sémbut yatakata Godka wambula yindét, Godna getéfambu di mawuli sawuli yatandi. Godna getéfambu di yikafre sémbut huruta hurundan sémbutka yatakanjoka sarékéhafi yakwa séfélak du takwaka wungi yikafre mawuli yahambandi.”   
\s1 Yéwa fakundénka dé Jisas sataku hundi wa  
\p
\v 8 “Wafewana guna takwa hési angi hurutalé? Takwa hési silva yéwa tamba yéti hura reléka nak fakundéka lé hanyikwa ya xéréka gena hafwa yakéta lé hwaka hwaka lé wun yéwa xé.  
\v 9 Xétaka hérae lé nyayikanguré akwi nyémayikanguré akwi waléka yae di hérangwandéndaka lé diré wa, ‘Guni wuni wali mawuli sawuli yatanguni, wuna yéwa nak fakundéka hwaka xétaka wambula hérawunka.’ Wungi lé diré wa.”  
\v 10 Wungi wataka dé Jisas diré wa, “Guniré wuni we. Wungi male haraki saraki sémbut hurundé du déka haraki saraki sémbut yatakataka Godka wambula yindét, di Godna ensel mawuli sawuli yatandi.”   
\s1 Du déka yafaré yatakandénka dé sataku hundi wa  
\p
\v 11 Wataka dé Jisas nak sataku hundi angi wa, “Du nak dé nyan yéték héra.  
\v 12 Hukémbu hérandén nyan dé déka yafaré wa, ‘Yafa, méni hukémbu hiyamét di ména jondu mune hwetandi, wuna nyamaka akwi, wunika akwi. Méni hératewuka jondu némbuli wunika hweméte wuni mawuli ye.’ Wungi wandéka dé yafa déka yéwa jondu bérka mune hwe.  
\v 13 Hwendéka dé nawulak nukwa male yindéka dé hukémbu hérandén nyan déka jondu atéfék nak duka hwetaka yéwa hérae hura dé afaké getéfaré yi. Ye wun getéfambu reta dé déka yéwa hweséke, hurundén haraki saraki sémbutka.  
\v 14 Hwendéka déka yéwa atéfék hényindéka hukémbu dé wun hafwambu némafwi hénoo ya. Yandéka déka hénoo dé hényi.  
\v 15 Hényindéka ye dé wun héfambu rendé du nakéka wa, jémba nak hwendét yanjoka. Wandéka hwendéka ye dé déka bali téndan héfaré yi, dika hénoo hwenjoka.  
\v 16 Ye dé bali sandaka hénoo sanjoka némafwimbu mawuli yandéka dé nak du déka hénoo hwehambandé.   
\p
\v 17 “Wun du wungi hurutaka dé déka mawulimbu jémba saréké. Sarékéta dé wa, ‘Wuna yafaka jémba yakwa séfélak du di séfélak hénoo sandaka hénoo nawulak baka dé re. Rendéka wuni ambu reta hénooka wuni hiyae.  
\v 18 Némbuli wuni raama wuna yafaka wambula ye déré angi watawuni: Wuni Godré haraki saraki sémbut huruta wuni méniré akwi haraki saraki sémbut huru.  
\v 19 Huruwunka méni wunika ‘Wuna nyan dé’ namét, wu yamba sékérékékéndé. Méni yawundu namét, wuni ména jémba yakwa du wali ména jémba yatawuni. Wungi watawuni.’  
\v 20 Wun nyan wungi wataka déka yafaka wambula yinjoka dé yambumbu yi.  
\p “Wun nyan ye afakémbu téndéka dé déka yafa déré xé. Xéta déka némafwimbu saréfa naata dé fétékéra ye déka nyanré rota dé tamaru.  
\v 21 Tamarundéka dé déka nyan déré wa, ‘Yafa, Wuni Godré haraki saraki sémbut huruta wuni méniré akwi haraki saraki sémbut huru. Huruwunka méni wunika “Wuna nyan dé” namét, wu yamba sékérékékéndé.’  
\v 22 Wungi wandéka dé déka yafa déka jémba yakwa duré wandéka yandaka dé diré wa, ‘Guni yikafre nukwa wur bari hérae hura yae guni déré nakitakatanguni. Nakitakataka guni wo déka tambambu sandataka su déka manmbu sandatanguni.  
\v 23 Sandataka guni mwiwuléndé bulmakau bali nyan nakré hérae hura yae déré xiyatanguni. Xiyae nani sata mawuli sawuli yatame.  
\v 24 Owa. Hanja wuna nyan dé hiyandé du maki dé re. Némbuli dé wambula ramé. Hanja dé faku. Némbuli wuni déré wambula xé. Wambula yandénka mawuli sawuli yatame.’ Wungi wandéka di déka mawuli sawuli yata hénoo humbwinjoka di huru.   
\p
\v 25 “Wun duna makandu nyan yawimbu dé té. Te hukémbu wambula yae gembu xakunjoka yata dé xéké, hangu xiyaata hétihiyandaka.  
\v 26 Xékéta dé jémba yakwa duré nak wandéka yandéka dé déré wakwexéké, ‘Di méta di ye?’  
\v 27 Wungi wakwexékéndéka dé jémba yakwa du wa, ‘Ména bandi wambula yae dé bar hiyahafi yata dé jémba té. Yandéndéka ména yafa déka yikafre mawuli yata wandéka di mwiwuléndé bulmakau bali nyan nak xiyae di hénoo sata mawuli sawuli ye.’  
\v 28 Wungi wandéka dé makandu nyan mawuli wita dé wulayinjoka hélék ya. Hélék yandéka déka yafa gwande dé déré wa, gekoré wulayindéte.  
\v 29 Wandéka dé yafaré wa, ‘Mé xéké. Séfélak héki hwari wuni baka jémba yakwa du maki wuni ména jémba ya. Ye wuni wamén hundi atéfék wuni xéké. Yawunka méni wunika yikafre joo nak meme bali nyan nak hwehambaméni, wuni wuna nyayikangu wali sata mawuli sawuli yambete.  
\v 30 Yak. Ména amba nyan ye ména séfélak jondu yambumbu tékwa takwaka hweséketaka wambula yae méni déka yikafre mawuli yata mwiwuléndé bulmakau bali nyan méni xiya, di sata mawuli sawuli yandate.’  
\v 31 Wungi wandéka dé yafa déré wa, ‘Wuna nyan, atéfék nukwambu méni andé re, wuni wali. Wuna atéfék jondu ména jondu male dé.  
\v 32 Hanja ména bandi dé hiyandé du maki dé re. Némbuli dé wambula xaku. Hanja dé faku. Némbuli nani déré wambula xé. Wambula yandénka nani yikafre mawuli yata mawuli sawuli yambet, wu yikafre dé.’ Wungi dé yafa déka makandu nyanré wa.” Wungi dé Jisas wa.   
\c 16  
\s1 Jooka hatita jémba sarékéndé duka dé wa  
\p
\v 1 Hukémbu Jisas déka duré ané sataku hundi akwi dé wa, “Du nak dé xérénjuwi mama duna jonduka dé hati. Hatindéka di du nawulak di xérénjuwi mama duka yae di déré wa, ‘Ména jonduka hatikwa du dé yikafre jémba yahambandé. Yahafi yata dé ména jondu baka dé hwe.’  
\v 2 Wungi wandaka dé déka jonduka hatikwa duré wandéka yandéka dé déré wa, ‘Ménika xékéwun hundi yingi maki dé? Méni wuna jondu, wuna yéwa atéfék handékéna nyingambu hayitaka wun nyinga wunika mé hura ya. Hura yae méni wuna jémba wambula yamba yakéméni.’  
\v 3 Wungi wandéka dé jonduka hatikwa du déka mawulimbu dé wa, ‘Wuna néma du dé wuni déka jonduka wambula hatinjoka hélék dé ye. Wuni méta yakéwuni? Wuni baki xanjoka wuni hambuk yingafwe. Wuni nak du wunika yéwa hwendéte wanjoka wuni roo.  
\v 4 Némbuli wuni xékélaki. Wuna néma du déka jémba yatakataka yiwute wandét, di wuna néma dumbu jondu hérandé du wuna nyayika reta wandat, wuni deka geré wulaaye di wali renjoka angi hurutawuni.’  
\v 5 Wungi wataka dé déka néma dumbu yéwa hérandé duré wandéka di nak nak di ya. Yandaka dé tale yandé duré wa, ‘Méni wuna néma duna jondu hatika hérae méni hasa hwetaméni?’  
\v 6 Wungi wandéka dé wa, ‘Dumi tamba yéti (100) oliv wel hulingu tékwa némafwi aki.’ Wungi wandéka dé jonduka hatikwa du déré wa, ‘Wun jondu atéfék hasa yamba hwekéméni. Hasa hweméte hayindén nyinga andé re. Méni reta bari nak hundi wun nyingambu mé hayi. Méni dumi natamba (50) male hayitaméni.’  
\v 7 Wungi wataka dé nak duré wa, ‘Méni wuna néma duna jondu hatika hérae hasa hwetaméni?’ Wungi wandéka dé wa, ‘Dumi tamba yéti (100) bek wit.’ Wungi wandéka dé wa, ‘Wun jondu atéfék hasa yamba hwekéméni. Hasa hweméte hayindén nyinga andé re. Méni nak hundi wun nyingambu mé hayi. Méni dumi angé tamba yétiyéti angé tamba yétiyéti (80) male hayitaméni.’  
\v 8 Hukémbu wun néma du dé déka jonduka hatikwa du yéna yata hurundénka dé hundi xéké. Xékétaka dé wun duna ximbu haréké, dé jémba sarékéta hurundénka. Wu yak. Ané héfana du takwa di deka du takwa wali jémba yanjoka di jémba saréké. Larékombu rekwa du takwa di deka du takwa wali jémba yanjoka di wungi jémba sarékéhambandi.   
\p
\v 9 “Guniré wuni we. Guni ané héfana haraki xérénjuwi hérae du takwaré yikafre hurutanguni, di guna nyayikangu rendate. Rendat guna xérénjuwi hényindét, di guniré yikafre hurutandi, guni wungi re wungi re gembu rengute.  
\v 10 Yikama jooka jémba hatikwa du takwa di némafwi jooka akwi jémba hatitandi. Yikama jooka séféla hatikwa du takwa di némafwi jooka akwi séféla hatitandi.  
\v 11 Guni ané héfana haraki xérénjuwika jémba hatihafi yangut, héndé gunika mwi xérénjuwi hwetandé, guni wun jooka hatingute? Yingafwe.  
\v 12 Guni nak duna jooka jémba hatihafi yangut, héndé gunika mwi joo hwetandé, wun joo guna hafu joo rendéte? Yingafwe. Yamba hwekéndé.  
\v 13 Du nak néma du yétékéka jémba yanjoka dé hurufatikétandé. Wungi jémba yata dé nak néma duka yikafre mawuli yata nakéka hélék yatandé. Wungi jémba yata dé nak néma duna hundi xékéta nak néma duka hu hwetandé. Guni wun du maki guni. Guni Godka akwi ané héfana xérénjuwika akwi jémba yamba yakénguni.” Wungi dé Jisas diré wa.   
\s1 Moses wandén hambuk hundika akwi Godna hémka akwi dé wa  
\p
\v 14 Farisina du di yéwaka némafwimbu mawuli yakwa du reta di wun hundi xékéta di Jisaska bangwa hundi wa.  
\v 15 Wandaka dé diré wa, “Guni duna makambu guni atéfék nukwambu yikafre sémbut guni huru, di guniré xéta angi wandate, ‘Guni yikafre sémbut hurukwa du guni.’ Wungi wandate guni wungi hurunguka dé God guna mawulika dé xékélaki. Du takwa guna sémbutré xe guna ximbu harékéndaka dé God guna sémbutka némafwimbu hélék ye.   
\p
\v 16 “Hanja di Moses wandén hambuk hundi wata Godna profetna hundi akwi wandaka di du takwa wun hundina ekombu di re. Rendaka Jon rendén nukwa yindéka némbuli wuni du takwaré wa, God néma du reta du takwaka jémba hatitendékaka. Wawuka séfélak du takwa déka getéfaré wulayinjoka di hambuk jémba di ye.  
\v 17 Moses wandén yikama hambuk hundi nak bari hényikéndé. Wandén hundi atéfék wungi retandé. Hukémbu nyir héfa tale hényindét wun hundi hényitandé.   
\s1 Du deka takwaré yamba yatakakéndi  
\p
\v 18 “Du déka takwaré yatakataka hési takwa hérae dé hukémbu hérandén takwa wali haraki saraki sémbut bér huru. Du déka takwaré yatakandét nak du wule takwa hérae dé wule takwa wali haraki saraki sémbut bér huru.”   
\s1 Xérénjuwi du bér Lasarus  
\p
\v 19 “Ané hundi mé xéké. Hanja xérénjuwi mama du nak dé re. Atéfék nukwa dé yikafre nukwa wur akwi waka sanda wur akwi sandandékandé. Sandata atéfék nukwa dé séfélak yikafre hénoo sata dé yikafre mawuli yata re.  
\v 20-21 Jambangwe du nak, déka xi Lasarus, dé xérénjuwi duna gena yambumbu hwandéka déka séfimbu séfélak wasi téndéka dé Lasarus xérénjuwi mama duna jambémbu xakrindé mangé hénoo sanjoka dé némafwimbu mawuli ya. Mawuli yandéka séfélak nukwa di wasa yae di déka wasimbu bwiyaké.   
\p
\v 22 “Hukémbu wun jambangwe du Lasarus dé hiyandéka di ensel déré hura wara di Abraham wali taka. Takandaka dé xérénjuwi mama du akwi hiyandéka di rémé.  
\v 23 Réméndaka dé ye ya yanékwa hafwambu reta dé némafwi hangéli héraata yasawara dé xé, Abraham Lasarus wali anwar afakémbu rembéka.  
\v 24 Xéta dé wanjita wa, ‘Wuna yafa Abraham, wuni ané ya yanékwa hafwambu reta wuni némafwi hangéli hérae. Hérawukaka méni wunika saréfa naata Lasarusré wamét dé déka sékétambambu hulingu nawulak hura yae dé wuna tékalimbu takatandé.’ Wungi dé wa.   
\p
\v 25 “Wandéka dé Abraham wa, ‘Nyan, méni mé saréké. Hanja méni héfambu reta séfélak yikafre jondu méni héra. Héraméka Lasarus wungi hérahambandé. Haraki saraki jondu male dé déka ya. Némbuli dé ambu rendéka nani déka mawuliré yikafre hurumbeka méni haraki hafwambu reta hangéli méni héra.  
\v 26 Ané jooka akwi mé saréké. Ani renakambu méni reméka nyéndékmbu God dé némafwi baki nak taka. Takandéka ambu rekwa du méni reméka hafwaré yinjoka di hurufatiké. Wumbu rekwa du akwi angiré yanjoka di hurufatiké.’   
\p
\v 27 “Wun hundi xékétaka dé hanja xérénjuwi mama hura rendé du wa, ‘Wuna yafa, wuni wun jooka sarékéta wuni méniré wakwexéké, méni Lasarusré wamét, dé wuna yafana geré yindéte.  
\v 28 Dé ye wuna bandingu natambaré hambukmbu watandé, di akwi ané hafwaré yae némafwi hangéli hérandamboka.’  
\v 29 Wungi wandéka dé Abraham wa, ‘Yingafwe. Moses wandén hambuk hundi, Godna profetna hundi akwi dé Godna nyingambu re. Di wun hundi métaka xékénda.’   
\p
\v 30 “Wun hundi wandéka dé wa, ‘Yafa Abraham, wungi yingafwe. Di deka hundi yamba xékékéndi. Hiyandé du nak raama dika yindét, di déka hundi xékéta hurundan haraki saraki sémbut yatakatandi.’  
\v 31 Wungi wandéka dé Abraham wa, ‘Di Mosesna hundi akwi profetna hundi akwi xékéhafi yata di hiyae wambula raméndé duna hundi akwi yamba xékékéndi.’ Wungi dé Abraham wa.” Wungi dé Jisas diré wa.   
\c 17  
\s1 Hurundan haraki saraki sémbutka dé Jisas hundi wa  
\p
\v 1 Jisas dé déka duré wa, “Wuni xékélaki. Du takwana mawuliré hurukwexé jondu xakutandi, du takwa wun jondumbu xakre haraki saraki sémbut hurundate. Wun jondu hura yatekwa duka wuni saréfa nae.  
\v 2 Wun jondu hura yatekwa duré di tale deka hwalimbu némafwi motu gitaka diré néma xérimbu yakisandandat, di hulingu se hiyandat, wu yikama joo dé. Wunde du wun jondu hura yandat, wuna yikama nyangwal deka hundi xéka haraki saraki sémbutmbu xakrindat, hukémbu God wun jondu hura yatekwa duré hambukmbu hasa hwendét, wu némafwi haraki joo dé.  
\v 3 Guni xékélaki natanguni. Guna nyama bandi nak haraki saraki sémbut hurundét, guni déré hambuk hundimbu watanguni. Hambuk hundimbu wangut, dé hurundén haraki saraki sémbut yatakandét, guni wun jooka wambula sarékékénguni.  
\v 4 Dé natafa nukwambu angé tamba yétiyéti angé tamba hufuk yambumbu guniré haraki saraki sémbut hura dé angé tamba yétiyéti angé tamba hufuk yambumbu gunika yae angi wandét, ‘Guniré huruwun haraki saraki sémbutka hélék ye némbuli wuni wun sémbut yatakatawuni.’ Wungi wandét, guni angé tamba yétiyéti angé tamba hufuk yambumbu guni watanguni, ‘Yak. Hurumén haraki saraki sémbutka wambula sarékékéme.’ Wungi watanguni.”   
\s1 Godka jémba sarékétendakaka dé Jisas wa  
\p
\v 5 Jisasna du di déré wa, “Néma Du, méni naniré yikafre hurumét nana Godka jémba sarékémbeka mawuli némafwi yatandé.”  
\v 6 Wungi wandaka dé Néma Du Jisas dé wa, “Guni Godka jémba sarékénguka mawuli dé miyar sék maki yalefu male rendét, guni ané miré angi wangut, “Méni ména méngi féla méni hafuré néma xérimbu takataméni.” Wangut ané mi guna hundi xékéta wangun maki hurutandé.   
\s1 Jémba yatendakaka dé Jisas hundi wa  
\p
\v 7 Wun hundi wataka dé Jisas diré wa, “Guni du, guna be nak déka jémba yakwa du héfa dé wee wana dé sipsip balika dé hati wana? Dé gérambu jémba yaséketaka déka néma duna geré yindét, wafewana déka néma du déré angi watandé? ‘Méni bari mé yae reta sa.’  
\v 8 Wu yingafwe. Dé angi watandé, ‘Méni wuna hénoo mé humbwi. Humbwitaka méni yikafre nukwa wur nakitaka wuna hénoo wunika hwetaméni. Hwemét, wuni tale sawut méni hukémbu sataméni.’  
\v 9 Wun néma du wungi wandét déka jémba yakwa du wungi hurundét, wun néma du déka jémba yakwa duka diména natandé o yingafwe? Wu yingafwe. Wun jémba yakwa du dé néma du wandén maki male dé jémba ya.  
\v 10 Guni wun jémba yakwa du maki Godna jémba yatanguni. Godna jémba yata guni nak nakéka angi watanguni, ‘Nani baka jémba yakwa du nani re. God hwendén jémba male nani ya.’ Wungi watanguni.” Wungi dé Jisas diré wa.   
\s1 Jisas walisufu hurundé du tamba yétiré dé huréhaléké  
\p
\v 11 Jisas Jerusalemré yikwa yambumbu dé yi. Samariana héfa angé sakumbu téndéka Galilina héfa angé sakumbu dé té.  
\v 12 Jisas yambumbu ye getéfa nakmbu xakundéka di walisufu hurundé du tamba yéti wungi di afakémbu téta déré di yambumbu xé.  
\v 13 Xéta di hambukmbu wa, “Néma du, Jisas, nanika mé saréfa naata naniré yikafre huru.”  
\v 14 Wungi wandaka dé diré xéta dé wa, “Guni sa ye guni prisré guna séfi wakwe.” Wungi wandéka di déka hundi xékéta yindaka dé deka séfi wambula yikafre ya.  
\v 15 Yandéka dé wun du nak déka séfi yikafre yandéka xéta dé wambula ya. Yae hambukmbu wata dé Godna ximbu haréké.  
\v 16 Harékéta Jisasna man mombu xakre hwaata dé wambula wambula Jisaska diména na. Wun du Samariana héfambu yandé du dé.  
\v 17 Yandéka Jisas dé wa, “Du tamba yéti deka séfi yikafre dé ya. Du angé tamba natamba angé tamba yétiyéti di yimbu di té?  
\v 18 Métaka we natafa du male, nak téfambu yandé du dé hafu wambula ya, Godna ximbu harékénjoka?”  
\v 19 Wungi wataka dé wun duré wa, “Méni wunika jémba sarékéménka méni wambula yikafre xaku. Méni sé raama yi.” Wungi dé Jisas wun duré wa.   
\s1 God néma du reta du takwaka jémba hatitendékaka dé wa  
\r (26-27) Mat. 24:37-39  
\p
\v 20 Farisina du nawulak di Jisasré wakwexéké, “God néma du reta du takwaka jémba hatitendéka nukwa yinga nukwa yatandé.” Wakwexékéndaka dé diré wa, “God néma du reta du takwaka jémba hatitendéka nukwa yandét guni yamba xékénguni.  
\v 21 Wun nukwaka du nawulak angi wakéndi, ‘Mé xé. God ambu dé néma du re.’ Wungi wahafi yandat nawulak du angi wakéndi, ‘Mé xé. God wun hafwambu néma du dé re.’ Wungi wakéndi, God néma du reta du takwaka jémba hatitendéka nukwa guna nyéndékmbu dé xaku.”   
\p
\v 22 Wun hundi wataka dé Jisas déka duré angi wa, “Hukémbu guni Duna Nyan retendéka nukwaré xénjoka mawuli yatanguni. Mawuli yata guni wun nukwaré yamba xékénguni.  
\v 23 Wun nukwa du nawulak guniré angi watandi, ‘Wun duré mé xé. Duna Nyan ambu dé re.’ Wungi wandat nawulak watandi, ‘Yingafwe. Wumbu dé re.’ Wungi wandat guni deka hundi xékékénguni. Deka hukémbu yamba yikénguni.  
\v 24 Nyir tulem nandéka atéfék du takwa xéndaka maki, wuni Duna Nyan wuni wambula yatewuka nukwambu gayawut, guni atéfék wuniré xétanguni.  
\v 25 Tale némbuli rekwa du takwa wuniré séfélak haraki sémbut huruta wunika hu hwetandi.   
\p
\v 26 “Hanja Noa rendén nukwambu du takwa hurundan maki, Duna Nyan wuni wambula yatewuka nukwa du takwa wungi male hurutandi.  
\v 27 Wun nukwambu du takwa di hénoo sata, hulingu sata, takwa héraata, duré humbwita, di wungi hurundaka dé Noa némafwi gunjambémbu wulayi. Wulayindéka némafwi hwe gwandéléka di atéfék hulingu se di hiya.  
\v 28 Lot rendén nukwambu Sodomémbu rendé du takwa wungi male di huru. Di hénoo sata, hulingu sata, jondu héraata, yéwa hweta, yawimbu seta, ge tota, wungi di huru.  
\v 29 Hurundaka dé Lot Sodom yatakandé nukwambu dé ya akwi yanékwa motu akwi bér wali giyaakwa maki nyirmbu xakre bér atéfék du takwaré xiyasanda.  
\v 30 Wunde du takwa hurundan maki, wuni Duna Nyan gayawut wuniré xétendaka nukwambu du takwa wungi male hurutandi.   
\p
\v 31 “Wun nukwa gena hafwambu tékwa du takwa bari yaange yitandi. Deka jondu héranjoka deka geré wambula yamba wulayikéndi. Wungi male yawimbu tékwa du takwa akwi di deka getéfaré wambula yihafi ye di bari yaange yitandi.  
\v 32 Guni Lotna takwaka mé saréké.  
\v 33 Wungi maki hiyahafi renjoka mawuli yakwa du takwa di hiyae fakutandi. Hiyanjoka roohafi yakwa du takwa jémba retandi, wungi re wungi re.  
\v 34 Guniré wuni we. Wambula yatewuka gan du déka takwa wali natafa jambémbu hwambét ensel nakré héraata nakré yatakatandi.  
\v 35 Wun nukwa takwa yéték hénoo humbwita rembét, ensel hésiré héraata hésiré yatakatandi.  
\v 36 [Wun nukwa du yéték yawimbu jémba yata témbét, ensel nakré héraata nakré yatakatandi.]”  
\v 37 Wun hundi wandéka xékéta déka du di wa, “Néma Du, wun joo yimbu xakutandé?” Wungi wandaka dé Jisas diré wa, “Barokwaru yae hérangwandéndaka xéta guni hiyandé hamwi nak rendékaka guni xékélaki. Wungi maki guni xe xékélakitanguni.” Wungi dé Jisas diré wa.   
\c 18  
\s1 Takwa hési kot xékékwa néma duré wakwexékélénka dé wa  
\p
\v 1 Jisas ané sataku hundi dé déka duré wa. Di atéfék nukwambu God wali buléta déré wakwexékénjoka wendé nandamboka dé diré angi wa.  
\v 2 “Néma getéfambu dé kot xékékwa néma du nak dé re. Wun du dé Godka roohafi yata, dé du takwaka akwi sarékéhafindé.  
\v 3 Du hiyandé takwa hési lé wun getéfambu re. Reta lé kot xékékwa néma duka wambula wambula yita lé angi déré wa, ‘Wuna mama wuniré haraki hurunjoka dé huru. Méni hambuk hundimbu déré watéfiméte wuni mawuli ye.’  
\v 4 Wungi waléka wun du dé wa, ‘Yingafwe.’ Wataka tale léré yikafre hurunjoka hélék dé ya. Hélék yandéka lé séfélak nukwa yita déré wakwexékéléka hukémbu dé déka mawulimbu wa, ‘Wuni Godka roohafi yata, du takwaka akwi sarékéhambawuni.  
\v 5 Sarékéhafi yata wuni wule takwa wunika wambula wambula yaata wuniré wakwexékélét wuni wendé natawuni. Lé wungi huruta wuna mawuliré haraki hurulémboka, wuni léka hundi xékéta léré yikafre hurutawuni.’ Wungi dé kot xékékwa néma du wa.”   
\p
\v 6 Néma Du Jisas wun hundi wataka dé diré wa, “Guni wun haraki saraki sémbut huruta kot xékékwa néma du wandén hundika mé saréké.  
\v 7 Wun du wungi hurundénka, God méta yatandé, déka wasékendén du takwa atéfék nukwa atéfék gan dé diré yikafre hurundéte déré wakwexékéndat? Dé deka hundi bari xékétandé o yingi maki dé?  
\v 8 Guniré wuni we. Dé diré bari yikafre huruta deka mamaré hasa hwetandé. Ané jooka akwi mé saréké. Hukémbu wuni Duna Nyan wambula gayata Godka jémba sarékékwa du takwaré xétawuni wana?”   
\s1 Farisina du bér Romka yéwa hérandé duka dé wa  
\p
\v 9 Jisas dé xékélaki. Du takwa nawulak deka mawulimbu di wa, “Nani Godna makambu yikafre sémbut hurukwa du takwa nani re. Nawulak du takwa déka makambu haraki sémbut hurukwa du takwa di re.” Wungi wakwa duré dé Jisas ané sataku hundi wa:  
\v 10 “Du yéték God wali hundi bulénjoka bér tempelré wari. Wun du nak Farisina du dé. Nak Romka yéwa hérandé du dé.  
\v 11 Farisina du wumbu téta dé hafuré dé angi wa, ‘Méni God, wuni yikafre du rewukaka, wuni ménika diména nae. Wuni nawulak du takwa maki yingafwe. Di nak duna jondu sélé héraata di yénataka hundi wata, du nak duna takwa wali hwaata wungi huruta di haraki saraki sémbut huru. Wuni ambu tékwa Romka yéwa héraakwa du hurundéka maki huruhafi wuni.  
\v 12 Wuni atéfék wik wuni nukwa yéték hénoo sahafi wuni re. Reta wuni hérawuka atéfék jondu mune tamba yétina natafa també wuni ménika hwe.’  
\v 13 Wungi wandéka dé Romka yéwa hérandé du afakémbu téta dé hurundén haraki saraki sémbutka sarékéta dé nyirré yasawara xénjoka dé roo. Roota dé hurundén sémbutka némafwimbu saréfa naata dé Godré angi wa, ‘Méni God, wuni haraki saraki sémbut hurukwa du wuni. Méni wunika mé saréfa naata wuniré yikafre huru.’ Wungi dé wa.”   
\p
\v 14 “Guniré wuni we. Romka yéwa hérandé du wungi wandéka God hurundén haraki saraki sémbut yakwanyindéka dé Godna makambu yikafre du reta dé jémba yi, déka geré. Farisina du dé Godna makambu yikafre du rehambandé. Deka ximbu harékékwa du takwa hukémbu God deka xiré husandatandé. Deka ximbu harékéhafi yakwa du takwa hukémbu God deka ximbu harékétandé.” Wungi dé Jisas diré wa.   
\s1 Jisas dé yikama nyangwalré yikafre huru  
\r Mat. 19:13-15; Mak 10:13-16  
\p
\v 15 Du takwa di yikama nyangwalré Jisaska hura yi, dé diré séngétakandéte. Hura yindaka di Jisasna du xéta di diré haraki hundi wa.  
\v 16 Haraki hundi wandaka dé Jisas wun nyangwalré wa, di déka yandate. Wataka dé déka duré wa, “Yikama nyangwal wunika métaka yanda. Yandat guni diré watéfikénguni. Godna getéfaré wulayitekwa du takwa di wunde yikama nyangwal maki di.  
\v 17 Mwi hundi wuni guniré we. God néma du reta déka du takwaka jémba hatitandé. Yikama nyangwal maki, du takwa dé dika jémba hatitendékaka yikafre mawuli yata di déka getéfaré wulayitandi. Yikama nyangwal mawuli yandaka maki yikafre mawuli yahafi yakwa du takwa di déka getéfaré yamba wulayikéndi.” Wungi dé Jisas diré wa.   
\s1 Xérénjuwi mama du dé Jisas wali hundi bulé  
\r Mat. 19:16-19; Mak 10:17-30  
\p
\v 18 Néma du nak dé Jisasré wa, “Yikafre wakwekwa du, méni mé wa. Wuni huli mawuli hérae wungi re wungi re jémba renjoka méta joo hurutawuni?”  
\v 19 Wungi wandéka dé Jisas wa, “Métaka méni wunika ‘Yikafre du’ wa? God hafu dé yikafre du dé.  
\v 20 Méni ané hambuk hundika bu xékélakimé. ‘Méni nak duna takwa wali yamba hwakéméni. Du takwa hiyandate diré yamba xiyakéméni. Sélé yamba hérakéméni. Nak du hurundén jooka yénataka hundi yamba wakéméni. Méni ména yafa ayiwana hundi xékéta béniré yikafre hurutaméni.’ Wungi méni xékélaki.”  
\v 21 Wungi wandéka dé wa, “Wuni nyan rewun nukwa wuni wun hambuk hundi wuni xéké. Ané nukwa akwi wuni xéké.”  
\v 22 Wungi wandéka Jisas déka hundi xéka dé wa, “Méni nak joo akwi yataméni. Méni takamén atéfék jondu nak duka hwetaka yéwa hérae méni jambangwe du takwaka hwetaméni. Hweta méni Godna getéfambu yikafre male jondu hérataméni. Wungi hwetaka wambula yae wuna hukémbu yitaméni.”  
\v 23 Wungi wandéka wun hundi xékéndéka déka mawuli némafwimbu xak dé ya, dé séfélak xérénjuwi hérandénka.   
\p
\v 24 Jisas wun duré xéta dé déka duré wa, “Xérénjuwi mama du takwa God néma du rendéka getéfaré wulayinjoka mawuli yata, wu weséka jémba yatandi.  
\v 25 Némafwi kamel bali nak nukwa wur hundafanéndaka ramina yambumbu wulayinjoka mawuli ye, wu yalefu jémba yatandé. Xérénjuwi mama du takwa God néma du rendéka getéfaré wulayinjoka mawuli ye, wu némafwi jémba yatandi.”  
\v 26 Wungi wandéka di wun hundi xékéndé du di wa, “Xérénjuwi mama du takwa wungi hurundat, héndé huli mawuli hérae wungi re wungi re retandi?”  
\v 27 Wungi wandaka dé wa, “Du takwa hurufatikéndaka joo God dé hali hurundé.”   
\p
\v 28 Wun hundi wandéka dé Pita wa, “Mé xéké. Nani nana ge nana jondu akwi yatakataka nani ména hukémbu nani yi.”  
\v 29 Wungi wandéka dé diré wa, “Mwi hundi wuni guniré we. Du takwa di God néma du reta du takwaka hatitendékaka sarékéta Godna jémba yanjoka di deka ge, deka du, deka takwa, nyamangu, bandingu, yafa, ayiwa, nyangwalré yatakandat,  
\v 30 God némbuli dika séfélak yikafre jondu hasa hwetandé. Hukémbu dé diré yikafre hurutandé di jémba rendate, wungi re wungi re.” Wungi dé diré wa.   
\s1 Jisas hiyae wambula ramétendékaka dé wambula wa  
\r Mat. 20:17; Mak 10:32-34  
\p
\v 31 Jisas déka du tamba yéti manmbu yéték di wali male hundi buléta dé diré wa, “Mé xéké. Némbuli Jerusalemré nani wari. Warimbet di Godna profet hanja Duna Nyanka hayindan maki atéfék huruséketandi.  
\v 32 Jerusalemémbu di wuniré nak téfana duka hweta wunika bangwa hundi wata wuniré haraki huruta di wuniré simbar séxatandi.  
\v 33 Di wuniré rami yoombu xiyataka wuniré xiyatandi. Xiyandat hiyae nukwa hufuk wungi hwataka wuni wambula ramétawuni.”  
\v 34 Wungi wandéka déka du wun hundi atéfékéka yike di ya. God wun joo fakundéka di Jisas wandén hundika yike di ya.   
\s1 Jisas dama hiyandé duré dé huréhaléké  
\r Mat. 20:29-34; Mak 10:46-52  
\p
\v 35 Hukémbu Jisas déka du wali di Jerikombu xakunjoka yandaka dé dama hiyandé du nak dé yambumbu reta dé du takwaré wa, yéwa héranjoka.  
\v 36 Héranjoka wata dé xéké, séfélak du takwa yindaka. Xékéta dé du nawulakré wakwexéké, “Wu méta di ye?”  
\v 37 Wungi wakwexékéndéka di déré wa, “Nasaretna du Jisas andé yae.”  
\v 38 Wungi wandaka dé wa, “Devitna mandéka Jisas, wunika mé saréfa naata wuniré yikafre huru.”  
\v 39 Wungi wandéka di tale yindé du déré hambukmbu wata di wa, “Nakélak sé naande re.” Wungi wandaka dé deka hundi xékéhafi yata dé wambula wambula wanjita dé wa, “Devitna mandéka Jisas, wunika mé saréfa naata wuniré yikafre huru.”  
\v 40 Wungi wandéka dé Jisas téta dé diré wa, di wun duré hura yandate. Wungi wandéka dé wun du yae Jisas téndénmbu xakundéka dé déré wakwexéké,  
\v 41 “Wuni méniré méta yawute méni mawuli ye?” Wungi wandéka dé wa, “Néma Du, wuni wambula xénjoka wuni mawuli ye.”  
\v 42 Wungi wandéka dé déré wa, “Ména damambu wambula mé xé. Méni wunika jémba sarékéménka méni wambula yikafre ya.”  
\v 43 Wungi wandéka dé déka dama bari hari wambula yikafre yandéka dé xé. Xéta dé Jisasna hukémbu yita dé Godna ximbu haréké. Harékéndéka di wun joo xéndé du takwa akwi di Godna ximbu haréké.   
\c 19  
\s1 Sakius dé Jisaska jémba saréké  
\p
\v 1 Jisas dé Jerikoré wulaaye dé nak getéfaré yinjoka dé yambumbu yi.  
\v 2 Wun getéfambu dé Romka yéwa hérandé du nak déka xi Sakius dé re. Dé Romka yéwa hérandé duna néma du dé. Dé xérénjuwi mama du dé.  
\v 3 Dé Jisasré xénjoka dé mawuli ya. Mawuli yandéka séfélak du takwa téndaka dé Jisasré xénjoka dé hurufatika, dé fosék du dé.  
\v 4 Hurufatika dé Jisas yitendéka yambumbu tale fétékéré ye dé mimbu nak waré, Jisasré xénjoka.  
\v 5 Wara rendéka Jisas yae wun hafwambu xaakwa déré yasawara xéta dé déré wa, “Sakius, méni bari mé gaya. Ané nukwa wuni méni wali ména gembu retawuni.”  
\v 6 Wungi wandéka dé bari gayata dé mawuli sawuli yata dé Jisasré déka geré hura yi.  
\v 7 Yindéka di atéfék du takwa xéta di wa, “Jisas dé haraki saraki sémbut hurukwa du wali renjoka dé déka geré yi. Wungi haraki dé.”   
\p
\v 8 Di wungi wandaka Sakius dé wumbu téta dé Néma Duré angi wa, “Néma Du, mé xéké. Némbuli wuni wuna jondu nyéndékmbu munitawuni. Mune nak també jambangwe du takwaka hwetawuni. Hweta angi akwi hurutawuni. Wuni hanja duré nawulak yéna ye deka jondu hérataka némbuli wuni dika wambula hweta també hufuk akwi hwetawuni.”  
\v 9 Wungi wandéka dé Jisas wa, “Ané du akwi dé Abrahamna mandéka dé re. Rendékaka némbuli God déré déka gembu rekwa du takwaré akwi Satanéna tambambu démbu héra.  
\v 10 Wuni Duna Nyan fakundé du takwaka hwaka xéta diré Satanéna tambambu hérae diré yikafre hurunjoka wuni ané héfaré gaya.” Wungi dé diré wa.   
\s1 Jémba yandé du yéwa hérandanka dé sataku hundi wa  
\r Mat. 25:14-30  
\p
\v 11 Di déka hundi xékéta rendaka dé Jisas diré sataku hundi nak akwi wa. Wumbu rendé du di angi saréké, “God néma du reta nanika jémba hatitendéka nukwa bari xakutandé.” Jisas deka mawulika sarékéta, Jerusalem walémbambu téndénka akwi sarékéta dé diré ané sataku hundi wa.  
\v 12-13 “Néma du nak dé afaké téfaré yinjoka dé tale déka jémba yakwa du tamba yétiré wandéka yandaka dé di nak nakéka dé bangi nak yéwa hwe (20 kina maki). Hweta dé diré wa, ‘Ané yéwa hura jémba yangut, wuni wambula yae hératawuni.’ Wungi wataka dé afaké téfaré yi, wumbu rekwa néma du déré wandét, dé déka hafu getéfambu rekwa du takwaka néma du renjoka. Ye wun hundi xékétaka bari wambula yanjoka dé saréké.  
\v 14 Dé yindéka di déka getéfambu rendé du takwa nawulak déka hélék yata, di duré nawulak wandaka di déka hukémbu yi. Ye di afaké téfambu rendé néma duré wa, ‘Wun du nanika néma du rendémboka hélék nani ye.’   
\p
\v 15 “Hukémbu wun afaké téfambu rendé néma du dé wun duré wa, dé déka getéfambu rekwa du takwaka néma du rendéte. Wandéka xékétaka re dé wambula ya. Yae dé wa, ‘Hanja yéwa hwewun duré mé wa, di yandate. Hwewun yéwa hura jémba ye yéwa hatika di héra?’  
\v 16 Wungi wandéka du nak tale yae dé déré wa, ‘Néma du, wuni ména yéwa hura jémba ye wuni bangi tamba yéti yéwa akwi wuni héra.’  
\v 17 Wungi wandéka dé néma du déré wa, ‘Wu jémba méni huru. Méni yikafre jémba yakwa du méni. Méni yikama jooka jémba hatiménka wuni wawut méni getéfa tamba yétika néma du retaméni.’  
\v 18 Wungi wandéka dé nak du akwi yae dé wa, ‘Néma du, wuni ména yéwa hura jémba ye wuni bangi natamba yéwa akwi héra.’  
\v 19 Wungi wandéka dé néma du wa, ‘Wu yikafre dé. Némbuli wuni wawut méni getéfa natambaka néma du retaméni.’  
\v 20-21 Wungi wandéka nak du yae dé wa, ‘Néma du, wuni ménika wuni xékélaki. Méni du takwaka saréfa nahafiméni. Méni takahafi yamén joo méni hura yi. Méni sehafi yamén héfambu méni hénoo héra. Wungi xékélakita wuni ménika roota wuni hwemén yéwa nukwa wurmbu giya wuni taka. Mé xé. Ména yéwa ambu.’  
\v 22 Wungi wandéka dé néma du wa, ‘Méni haraki jémba yakwa du méni. Wamén hundimbu wuni yamén haraki saraki sémbut méniré hasa hwetawuni. Méni angi méni wa. ‘Wuni du takwaka saréfa nahafiwuni. Wuni takahafi yawun joo wuni hura yi. Wuni sehafi yawun héfambu wuni hénoo héra.’ Méni wungi xékélakita  
\v 23 métaka wuna yéwa méni yéwa takandaka gembu takahafi ye? Méni wumbu takamét, wuni wambula yae wun yéwa hérae nawulak yéwa akwi hératawuni.’  
\v 24 Wungi wataka dé wumbu téndé duré wa, ‘Guni déka hwewun yéwa démbu hérae guni bangi tamba yéti yéwa hérandé duka hwetanguni.’  
\v 25 Wungi wandéka di déré wa, ‘Néma du, dé yéwa tamba yéti wundé hérandé.’  
\v 26 Wungi wandaka dé diré wa, ‘Yikafre jémba ye séfélak jondu hérandé du takwa hukémbu jondu nawulak akwi hératandi. Yikafre jémba yahafi yata joo hérahafi yandé du takwa hukémbu baka retandi.  
\v 27 Yak, wuna mama di wuni deka néma du rewumboka hélék di ya. Hélék yandanka guni diré mé hura yae wuna makambu xiyangut hiyanda.’ Wungi dé néma du wa.”   
\s1 Jisas néma du reta dé Jerusalemré wulayi  
\r Mat. 21:1-9; Mak 11:1-10; Jon 12:12-15  
\p
\v 28 Jisas wun hundi wataka dé tale ye dé déka du wali Jerusalemré warinjoka dé yi.  
\v 29 Ware dé Betfage bér Betanimbu xakunjoka dé ya. Wumbére getéfa yéték Oliv némbumbu bér té. Xakunjoka yaata dé déka du yétékré wa, bér tale yimbéte.  
\v 30 Dé bérré angi wa, “Béni wun angé sakumbu tékwa getéfaré wulaaye xétambéni, wayikana donki nak mimbu lékindaka téndéka. Hanja du déka bunungulmbu rehambandé. Béni déré mé lukwa béni hura ya.  
\v 31 Lukwambét du nak béniré angi wakwexékéndéte, ‘Méta yanjoka béni wun wayikana donki luku?’ Wungi wandét béni angi watambéni, ‘Néma Du dé wun donkika mawuli ye.’ Wungi watambéni déré.”   
\p
\v 32 Wun hundi xékétaka bér ye bér xé, Jisas wandén maki wun donki wumbu téndéka.  
\v 33 Xétaka wun wayikana donkina yoo lukumbéka di wun donkina yafa yae di bérré wa, “Méta yanjoka béni wun wayikana donki luku?”  
\v 34 Wungi wandaka bér wa, “Néma Du dé wun donkika mawuli ye.”  
\v 35 Wungi wambéka yawundu nandaka bér wayikana donki hura yi Jisaska. Ye bér bérka sanda wur donkina bunungulmbu xakétaka, Jisas wumbu rendéte.   
\p
\v 36 Wun donkimbu reta yindéka di du takwa deka nukwa wurré yambu xéletaka.  
\v 37 Xéletakandaka dé Oliv némbu yatakataka naande ye Jerusalemémbu xakunjoka yandéka déka jémba sarékékwa séfélak du takwa di déka yikafre mawuli yata mawuli sawuli ya. Yata hanja xéhafi yandan hambuk jémba xéndanka sarékéta di hambukmbu wata di Godna ximbu haréké. Harékéta di wa:   
\q1
\v 38 Néma Du God déka ximbu xaakwa néma duré yikafre hurutandé.  
\q1 Godna getéfambu rekwa du nakélak huru mawuli héraata jémba retandi.  
\q1 Nani anwarmbu rekwa Godna ximbu harékétame.   
\p
\v 39 Farisina du nawulak wun du takwa wali téta xékéta di Jisasré wa, “Wakwekwa du, ména du takwaré mé watéfi.”  
\v 40 Wungi wandaka dé diré wa, “Guniré wuni we. Di hundi buléhafi yandat, ande motu hambukmbu wata wuna ximbu harékétandi.” Wungi dé diré wa.   
\s1 Jisas Jerusalemka dé géra  
\p
\v 41 Jisas ye Jerusalemémbu xakunjoka yata getéfaré xéta saréfa naata dé géra.  
\v 42 Géraata dé wa, “Nyéni, nyéni akwi ané nukwa God wali nakélak huru mawuli hératenyéka yambuka xékélakinyét, wu yikafre dé. Wu yak, némbuli wun yambu nyénika faakwa rendéka nyéni wun yamburé yamba xékénguni.  
\v 43-44 Guni God guniré yikafre hurutendéka nukwa yandékaka xékélakihambanyéni. Xékélakihafi yanyékaka hukémbu guna mama yae guna getéfa hérangwanda nyéna atéfék sakumbu tétandi. Téta di héfa xae yitenguka atéfék yambu takatéfitandi. Takatéfita di getéfaré wulaaye guniré, guna nyangwalré akwi xiyasandatandi. Xiyasandata atéfék geré glarétandi. Glaréndat ge tondan atéfék motu héfambu xakre hafu hafu retandi.” Wungi dé wa.   
\s1 Tempelmbu dé duré héreki  
\r Mat. 21:12-16; Mak 11:15-18; Jon 2:13-16  
\p
\v 45 Jisas ye tempelré wulaaye dé xé du nawulak jondu hweta yéwa hérandaka. Xéta dé diré hérekinjoka huruta  
\v 46 dé diré angi wa, “Ané hundi Godna nyingambu dé re: God dé wa, ‘Wun gembu du takwa wuni wali hundi bulétandi.’ Wungi dé God wa. Guni wungi huruhambanguni. Guni jondu hweta yéwa héranguka ané ge dé sélé héraakwa duna ge maki dé xaku.” Wungi dé diré wa.   
\s1 Tempelmbu dé hundi wa  
\p
\v 47 Atéfék nukwambu dé tempelmbu du takwaré wakwendéka di prisna néma du, xékélelakikwa du, néma du nawulak akwi di déré xiyanjoka huru.  
\v 48 Hurundaka atéfék du takwa déka yikafre mawuli yata déka hundi xékénjoka mawuli yandaka di wunde néma du déré xiyanjoka di hurufatiké.   
\c 20  
\s1 Jisasré di wakwexéké, “Héndé wa méni wun jémba yaméte?”  
\r Mat. 21:23-27; Mak 11:27-33  
\p
\v 1 Nukwa nak dé Jisas tempelmbu téta du takwaré wakweta Godna yikafre hundi wata téndéka di prisna néma du, xékélelakikwa du, Israelna néma du, wungi di déka ya.  
\v 2 Yae di déré wa, “Méta hambuk hérae méni wun jémba ye? Héndé wa méni wun jémba yaméte?”  
\v 3 Wungi wandaka dé diré wa, “Wuni akwi guniré nak hundi wakwexékétawuni. Guni wuniré mé wa.  
\v 4 Héndé Jonré wa dé du takwaré guré husandandéte? God dé wungi wa, o du male dé wungi wa?”  
\v 5 Wungi wakwexékéndéka di di hafu buléta di wa, “Nani angi wambet, ‘God dé wungi wa.’ Wungi wambet dé naniré angi watandé, ‘Métaka guni déka hundi xékéhafi ye?’  
\v 6 Nani angi wambet, ‘Du male dé wa.’ Wungi wambet, atéfék du xékéta naniré motumbu naake xiyatandi, di Jonka ‘Godna profet dé’ nandanka.”  
\v 7 Wungi bulétaka di Jisasré wa, “Nani yike nani ye. Wun jooka yamba wakéme.”  
\v 8 Wungi wandaka dé diré wa, “Wuni akwi yamba wakéwuni, wuniré wandéka yae ané jémba yawun duka.”   
\s1 Jisas sataku hundi dé wa wain yawika hatindé duka  
\r Mat. 21:33-46; Mak 12:1-11  
\p
\v 9 Wun hundi wataka dé du takwaré ané sataku hundi wa, “Du nak dé wain yawi nak huru. Hukémbu dé yawika hatikwa du nawulakéka wun yawi hwe, di wun yawimbu jémba yata sék gélitendaka nukwambu nawulak sék déka hwendate. Hwetaka dé nak hafwaré ye dé séfélak bafu wumbu re.  
\v 10 Rendéka wain sék gélitendaka nukwa yandéka dé wali reta déka jémba yakwa duré nak dé wa, dé yawika hatikwa duka yindéte. Di wain sék nawulak hwendat hura yandéte dé mawuli ya. Mawuli yata wandéka déka jémba yakwa du yindéka di yawika hatikwa du déka hundi xékéhambandi. Xékéhafi yata di wun duré xiyaata wandaka dé wain sék nawulak hérahafi yata dé baka wambula ya.  
\v 11 Yandéka déka jémba yakwa nak duré wandéka, yindéka, déré akwi xiyaata haraki saraki sémbut huruta wandaka dé wain sék nawulak hérahafi yata dé baka wambula ya.  
\v 12 Yandéka déka jémba yakwa nak duré akwi wandéka, yindéka, déré hambukmbu xiyaata di déré hafwaré yakisangwandé.  
\v 13 Yakisandandaka wambula yandéka yawina yafa dé wa, ‘Wuni méta yatawuni? Wuni wuna némafwimbu mawuli yawuka nyanré watawuni, dé yindéte. Dé ye wandét, wafewana, di déka hundi xékétandi wana?’  
\v 14 Wungi wataka dé déka dunyaré wandéka, yindéka, di yawika hatikwa du déré xéta di hafu buléta angi di wa, ‘Yawina yafa hiyandét, wun nyan déka yafana jondu atéfék hératandé. Nani déré xiyataka ané yawi hératame.’  
\v 15 Wungi wataka di déré hura yawi yatakataka hafwaré hura gwandi di déré xiyandaka dé hiya.” Wungi wataka dé Jisas diré wa, “Guni yingi guni saréké? Di wungi hurundanka wun yawina yafa diré méta yatandé?  
\v 16 Dé yae wun wain yawika hatikwa duré xiyasandatandé. Xiyae nawulak duka wun yawi hwetandé, di yawika hatindate.”  
\p Wumbu téndé du wun hundi xékétaka di wa, “Yingafwe. Dé wungi yamba hurukéndé.”  
\v 17 Wungi wandaka dé diré xéta dé wa, “Guni Godna nyingambu rekwa hundika nak guni yike ye wana. Wun hundi angi dé:  
\q1 Ge tokwa du di motu nakéka hélék yata di wun motu yaki.  
\q1 Yakindaka nak dé wun motu hérae takandéka dé ge jémba té.   
\p
\v 18 Du nak wun motu takumbu xakre dé aki maki també també fikatandé. Wun motu duna séfimbu xakre dé wun duré fikaséketandé.” Wungi dé Jisas wa.   
\s1 Yéwa hwendakakwa dé Jisas hundi wa  
\r Mat. 22:15-22; Mak 12:12-17  
\p
\v 19 Wun hundi wandéka di xékélelakikwa du prisna néma du akwi di xékélaki, Jisas dika dé wun sataku hundi wa. Xékélakita déré bari hulukinjoka mawuli yata di du takwaka roota di déré hulukihambandi.  
\v 20 Hulukihafi yata di déré hulukitendaka yambuka hwakéta di yéna yakwa du nawulakré wa, di nakélak ye Jisasré nak maki nak maki jooka wakwexékéndate, du nak Jisasré Godna yikafre sémbutka wakwexékéndéka maki. Wungi wata di deka mawulimbu angi wa, “Di wungi déré wakwexékéndat, wafewana dé hasa wata haraki hundi nawulak watandé? Wandét nani déré duna makambu takatame. Duna makambu takataka nani déré ané hafwambu rekwa Romna duka hwetame.” Wungi wandaka  
\v 21 wun yéna yakwa du Jisasré ye di wa, “Wakwekwa du, nani xékélaki, méni yikafre hundi wata diré Godna hundika jémba méni wakwe. Méni natafa hundi male méni wa néma du takwa, baka du takwaré akwi. Méni mwi hundi wata Godna yambuka méni wakwe. Wungi xékélakita némbuli nani méniré angi wakwe,  
\v 22 nana hambuk hundi yingi dé wa? Nani Romna néma duka yéwa hwetame, o yingafwe?”  
\v 23 Wungi wandaka dé Jisas deka yéna yakwa mawulika xékélakita dé diré wa,  
\v 24 “Guni guna yéwa nak wuniré mé wakwe. Ané yéwambu rekwa waka héna saawi dé? Héna xi di ané yéwambu hayi?” Wungi wakwexékéndéka di wa, “Wu Romna néma duna xi, Sisar dé.”  
\v 25 Wungi wandaka dé diré wa, “Wu mwi hundi dé. Romna néma duna jondu guni déka hwetanguni. Godna jondu guni Godka hwetanguni.”  
\v 26 Jisas wungi wandéka di yéna yakwa du di Jisas du takwana makambu wandén hundika haraki hundi wanjoka di hurufatiké. Di wandén hundika déré Romna néma duna makambu takanjoka di hurufatiké. Hurufatikéta di déka hundika saréké warékéta di hundi buléhafi té.   
\s1 Du hiyae ramétendakaka di Jisasré wakwexéké  
\r Mat. 22:23-33; Mak 12:18-27  
\p
\v 27 Nak nukwa Sadyusina du nawulak di Jisaska ya. Sadyusina du di angi saréké, “Hiyandé du takwa wambula yamba ramékéndi.” Wungi di wa.  
\v 28 Di nawulak Jisaska yae di déré angi wa, “Wakwekwa du, hanja Moses nanika dé angi hayi, ‘Du nak takwa hérae nyan hérahafi ye hiyandét, déka bandi wule takwaré hératandé. Hérandét nyan héralét wun nyanka watandé, ‘Wuna nyamana nyan dé.’ Wungi watandé.’ Wungi dé Moses hayi.  
\v 29 Némbuli mé xéké. Hanja nyamangu bandingu angé tamba yétiyéti angé tambambu hufuk di re. Nyama takwaré hérae nyan hérahafi ye dé hiya.  
\v 30 Hiyandéka déka bandi wule takwaré hérae nyan hérahafi ye dé hiya.  
\v 31 Hiyandéka nak bandi wule takwaré hérae nyan hérahafi ye dé hiya. Hiyandéka atéfék bandingu wungi male léré hérae di atéfék nyan hérahafi ye di hiya.  
\v 32 Hiyandaka hukémbu lé wule takwa akwi hiya.  
\v 33 Némbuli naniré mé wa. Hiyandé du takwa wambula ramétendaka nukwambu wule takwa héndéna takwa retalé? Hanja wunde nyamangu bandingu atéfék di léré héra.” Wungi di Sadyusina du Jisasré wakwexéké.   
\p
\v 34 Jisas deka hundi xékéta dé diré wa, “Némbuli rekwa du di takwa hérandaka takwa di du humbwi.  
\v 35-36 Hukémbu God nawulak du takwana sémbutka sarékéta dé diré waséketandé, di hukémbu xakutekwa nukwambu rendate. Wunde hiyandé du takwa di wambula raama di ensel maki reta di wambula yamba hiyakéndi. Wungi maki wunde du di takwaré yamba hérakéndi. Wunde takwa di du yamba humbwikéndi. Di Godna nyangwal retandi. Di hiyandé du takwa wambula ramétendaka nukwana nyangwal retandi.  
\v 37 Wu yak, hiyandé du takwa wambula ramétandi. Ramétendakaka hanja Moses dé wakwe. Dé yikama mi ya yanéndén hundimbu Néma Du Godka angi wa: Dé Abrahamna God dé. Dé Aisakna God dé. Dé Jekopna God dé.  
\v 38 Moses wun hundi hayindéka nani xékélaki. Dé hiyandé duna God yingafwe. Dé huli rekwa duna God dé. Godna makambu atéfék du di huli du di re. Wungi nani xékélaki.”  
\v 39 Wungi wandéka di xékélelakikwa du nawulak di déré wa, “Wakwekwa du, méni yikafre hundi méni wa.”  
\v 40 Wungi wandaka di déré nak jooka wambula wakwexékénjoka di roo.   
\s1 Jisas dé diré wakwexéké God wasékendén duka  
\r Mat. 22:41; Mak 12:35-37  
\p
\v 41 Wungi wandaka dé Jisas diré wa, “Yingi maki nae God wasékendén du Krais dé Devitna mandéka retandé?  
\v 42 Hanja Devit hafu dé Godna nyingambu rekwa gwar dé Kraiska angi hayi:  
\q1 “Néma Du God wuna Néma Duré dé wa,  
\q1 ‘Méni néma du reta wuna yika tambambu retaméni.   
\q1
\v 43 Remét wuni ména mamaré ména man mombu takatawuni.’”   
\p
\v 44 Devit wun hundi hayita dé Kraiska, ‘Wuna Néma Du,’ nandéka yingi maki dé Krais Devitna mandéka re? Krais Devitna mandéka reta, Devitna néma du akwi dé re, o yingi maki dé?” Wungi dé diré wakwexéké.   
\s1 Hambuk hundi xékélakikwa duka dé Jisas hundi wa  
\r Mat. 23:1-7; Mak 12:38-40  
\p
\v 45 Atéfék du takwa Jisasna hundi xékéta téndaka dé Jisas déka duré dé angi wa,  
\v 46 “Guni xékélelakikwa duka xékélaki natanguni. Di séményi nukwa wur nakitaka du takwa hérangwandéndaka hafwambu yitaka yatakanjoka di mawuli ye. Yitaka yatakandat, nak du takwa diré xéta deka ximbu harékéta dika dinguna nandate di mawuli ye. Di Godna hundi buléndaka geré wulaaye di néma duna hafwambu renjoka di mawuli ye. Du nak dé némafwi hénoo hurundét, di dé wali sata di atéfék du takwana makambu yikafre hafwambu renjoka di mawuli ye.  
\v 47 Di du hiyandé takwana jondu atéfék di héra. Di yéna yata némafwi hundi Godré wa, du takwa diré xéta deka ximbu harékéndate. Hurundanka God diré hambukmbu male hasa hwetandé.” Wungi dé Jisas wa.   
\c 21  
\s1 Jambangwe du hiyandé takwa lé Godka yéwa hwe  
\r Mak 12:41-44  
\p
\v 1 Jisas tempelmbu téta dé xé xérénjuwi mama du takwa Godka yéwa hwendaka.  
\v 2 Xéndéka jambangwe du hiyandé takwa hési yae yikama yéwa yéték Godka hweléka dé xé.  
\v 3 Xéta dé wa, “Mwi hundi wuni guniré we. Wule jambangwe du hiyandé takwa hwelén yéwa dé atéfék xérénjuwi mama du takwa hwendan yéwaré dé sarékéngwandé.  
\v 4 Wunde xérénjuwi du takwa di séfélak jondu hura di Godka yéwa nawulak male di hwe. Wule takwa lé séfélak yéwa huruhafi yata lé hura relén yéwa atéfék Godka hwe. Hwetaka lé hénoo hérateléka yéwa yingafwe.”   
\s1 Tempel haraki hurutendakaka dé wa  
\r Mat. 24:2; Mak 13:2  
\p
\v 5 Jisasna du nawulak di tempelka buléta di wa, “Ané yikafre ge dé. Yikafre motumbu di to. Du takwa Godka hwendan yikafre jondumbu jémba di yasu.” Wungi wandaka dé Jisas diré wa,  
\v 6 “Némbuli xénguka jondu, yak, hukémbu nak nukwa yandét, nawulak du yae ané geré haraki hurutandi. Haraki huruta atéfék motu hérae yakisandandat motu nak nak motu takumbu yamba hwakéndé.”   
\s1 Séfélak xakéngali yatendakaka dé Jisas wa  
\r Mat. 24:3-14; Mak 13:3-13  
\p
\v 7 Wun hundi wandéka di déré wakwexéké, “Wakwekwa du, yimba nukwa wun ge haraki hurutandi? Méta joo tale yandét nani xéta wun joo yatendékaka xékélakitame?”  
\v 8 Wungi wandaka dé Jisas wa, “Guni xékélaki natanguni. Naata yéna yakwa duna hundi xékékénguni. Séfélak du yae di guniré yéna yanjoka wuna ximbu wata di nak nak angi watandi, ‘Krais wambula yatendéka nukwa andé yae. Wuni Krais wuni.’ Wungi wandat guni deka hundi xékékénguni.  
\v 9 Wun nukwa xékétanguni, séfélak du takwa deka héfambu rekwa du takwa wali, nak téfambu rekwa du takwa wali warendat. Xékéta guni rookénguni. Tale wun joo xakutandé. Xakundét, hukétéfi nukwa hukémbu yatandé. Bari yamba yakéndé.” Wungi dé wa.   
\p
\v 10 Wataka dé diré wa, “Natafa héfambu rekwa du takwa di nak héfambu rekwa du takwa wali waretandi. Nak néma duna hém nak néma duna hém wali waretandi.  
\v 11 Séfélak nukwa némafwi nono hurutandé. Séfélak héfambu némafwi hénoo yandét némafwi bar akwi hiyatandi. Nyirmbu roonguka jondu akwi hanja xéhafi yangun jondu xakundat guni xétanguni.   
\p
\v 12 “Wun jondu wayika xakuhafi yandat, tale du nawulak di guni wuna du rengukaka akwi wuna jémbaka akwi hélék yata, di guniré huluke guniré haraki hurutandi. Huruta di Godna hundi buléndaka gembu guniré duna makambu takatandi. Di guniré séndé gembu takatandi. Guniré hura yindat guni némafwi héfana néma du akwi, yikama héfana néma du akwi deka makambu tétanguni.  
\v 13 Di wungi hurundat wun nukwa guni diré wuna hundi watanguni.  
\v 14 Watengukaka sarékéta guni tale guna mawulimbu angi wakénguni, ‘Nani deka hundi yingi maki hasa watame?’  
\v 15 Wungi wakénguni. Wun nukwa wuni gunika yikafre xékélaki akwi watenguka hundi akwi gunika hwetawuni. Wuni wungi hwewut watenguka hundi guna mama watendaka hundiré sarékéngwandétandé. Sarékéngwandéndét di guna hundi hasa wanjoka hurufatikétandi.  
\v 16 Guna yafa ayiwa, guna nyamangu bandingu, guna hémna nawulak du, guna nyayikangu wungi di guniré mamaka hwetandi. Hwendat guna be nawulakré xiyandat hiyatanguni.  
\v 17 Guni wuna du rengukaka atéfék du takwa gunika némafwimbu hélék yatandi.  
\v 18 Hélék yata guniré haraki hurundat, guna anéngambambu tékwa némbé nak hiyae yamba fakukéndé.  
\v 19 Di guniré haraki hurundat, guni wendé nahafi yata wuna jémba yatakahafi yata guni wuni wali wungi re wungi re jémba retanguni.”   
\s1 Jerusalemré haraki hurutendaka dé Jisas hundi wa  
\r Mat. 24:15-27; Mak 13:14-23  
\p
\v 20 “Hukémbu xi warekwa du Jerusalemré hérangwanda téndat xéta xékélakitanguni. Jerusalemré haraki hurutendaka nukwa andé yae.  
\v 21 Xékélakita guni Judiambu rekwa du takwa némburé bari yaange yitanguni. Guni Jerusalemémbu rekwa du takwa wun getéfa yatakataka bari yaange yitanguni. Guni yawimbu tékwa du takwa wun getéfaré wulayikénguni.  
\v 22 Wungi wuni wa, wun nukwa dé God Jerusalemémbu rekwa du takwa hurundan haraki saraki sémbut diré hasa hwetendéka nukwa dé. Hanja hayindan hundi mwi hundi xakundate di wun jondu wun nukwambu xakutandi.  
\v 23 Wun nukwa nyan tékwa takwa akwi, nyangwalka munya hwekwa takwa akwi bari yaange yinjoka hurufatikétandi. Dika wuni saréfa nae. Wun nukwa némafwi xakéngali ané héfambu xakutandé. Godna mawuli wi Judana du takwaka yatandé.  
\v 24 Yandét mama yae di Judana du takwa nawulakré xi warekwa yarmbu xiyandat di hiyatandi. Nawulakré di huluke hura ye di séfélak téfambu takatandi. Wunde mama nak téfambu yae di Jerusalemré haraki huruta di Jerusalemna héfambu xakita yitaka yatakatandi. Yitaka yatakandat, God wandén maki nak téfana duna nukwa hényindét, di wun héfa yatakatandi.   
\s1 Duna Nyan yatendékaka dé Jisas wa  
\r Mat. 24:29-31; Mak 13:24-27  
\p
\v 25 “Nukwa, bafu, nyirmbu tékwa hunkwari nak maki nak maki jondu xakundat du takwa xétandi. Néma xéri hambukmbu raméta wilét séfélak héfambu rekwa du takwa xéta roota saré warékétandi.  
\v 26 Nyirmbu tékwa hambuk jondu séngénéta yitaka yatakatandi. Yitaka yatakandat séfélak du takwa di ané héfambu xakutekwa haraki jonduka sarékéta di némafwimbu roota jinjawe maki yandét xakritandi.  
\v 27 Wun nukwambu wuni Duna Nyan némafwi hambuk yata nukwa hanyikwa maki haanye buwimbu reta gayawut xétandi.  
\v 28 Wun joo tale yandét guni xékélakitanguni. Nawulak nukwa male yindét, wuni guniré hérae Godna getéfaré hura yitawuni. Wungi xékélakita guni yikafre mawuli yata raama yasawara xétanguni.” Wungi dé Jisas diré wa.   
\s1 Jémba xékélakindate dé Jisas hundi wa  
\r Mat. 24:32-35; Mak 13:28-31  
\p
\v 29 Wataka dé diré angi wa, “Hambingal mi akwi atéfék mika akwi mé saréké.  
\v 30 Mi ganga fiyae huli ganga hunyalandéka xe guni xékélaki. Hénoo naré yakwa nukwa andé yae.  
\v 31 Wun miré xéta nukwaka xékélakinguka maki, guni wawun jonduré xéta xékélakitanguni. God néma du reta du takwaka jémba hatitendéka nukwa andé yae. Wungi xékélakitanguni.  
\v 32 Mwi hundi wuni guniré we. Némbuli rekwa du takwa nawulak hiyahafi reta wawun atéfék jonduré xétandi.  
\v 33 Nyir héfa akwi hényitandé. Wuna hundi yamba hényikéndé. Reséketandé.   
\s1 Jisasna du déka jémba haxéndate dé diré wa  
\r Mat. 24:36-39; Mak 13:32-33  
\p
\v 34 “Guni xékélaki natanguni. Du nawulak séfélak hénoo sata, wangété yandaka hulingu sata wangété yata, ané héfana jonduka male sarékéta, wungi hurundaka deka mawuli xak yandéka di wunika sarékéhambandi. Guni di hurundaka maki yamba hurukénguni. Guni wungi hurungut, wun hukétéfi nukwa gunika bari yatandé, biyami bari xiyandéka maki.  
\v 35 Wun nukwa dé ané héfambu rekwa atéfék du takwaka bari yatandé.  
\v 36 Guni atéfék nukwa wunika haxétanguni. Haxéta guni Godré wakwexékétanguni, dé guniré yikafre hurundét, wun xakéngali xakutendéka nukwambu guni hambuk yata jémba ténjoka. Guni wungi te hukémbu guni wuni Duna Nyanéna makambu jémba tétanguni.” Wungi dé Jisas diré wa.   
\p
\v 37 Atéfék nukwa Jisas tempelmbu téta dé Godka du takwaré wakwe. Wakwendéka gan yandéka dé Oliv némburé ye dé wumbu hwa.  
\v 38 Hwandéka atéfék ganémbambu atéfék du takwa di tempelré yi, déka hundi xékénjoka.   
\c 22  
\s1 Judas Jisasré mama duka hwenjoka dé wa  
\r Mat. 26:2-5, 14-16; Mak 14:1-2, 10-11  
\p
\v 1 Yis takahafi yandan bret sandaka nukwa, wun nukwana xi Pasova, dé walémbambu dé ya.  
\v 2 Wun nukwa di prisna néma du, xékélelakikwa du akwi wungi di Jisasré xiyanjoka mawuli yata di du takwaka roota di Jisasré xiyatendaka yambuka di hwaké.   
\p
\v 3 Hwakéndaka dé Satan Judasna mawulimbu dé wulayi. Judasna nak xi Iskariot dé. Dé wun Jisasna tamba yéti man yéték du nak dé.  
\v 4 Wulayindéka dé Judas ye dé prisna néma du wali gélindu wali dé hundi bulé, Jisasré dika hwenjoka.  
\v 5 Buléndéka di mawuli sawuli yata di déka yéwa nawulak hwenjoka hundi gi.  
\v 6 Gindaka dé Judas yawundu nataka ye dé Jisasré dika nakélak hwetendéka nukwaka dé haxé. Séfélak du takwa Jisas wali rehafi yatendaka nukwaka dé haxé.   
\s1 Jisasna du yéték bér Pasovana hénoo humbwi  
\r Mat. 26:17-19; Mak 14:12-16  
\p
\v 7 Yis takahafi yandan bret sandaka nukwa dé ya. Wun nukwa di sipsip bali nyanré xiya, Pasova nukwana hénooka.  
\v 8 Xiyandakaka sarékéta Jisas dé Pita bér Jonré wa, “Béni sa ye Pasova nukwana hénoo humbwimbét nani satame.”  
\v 9 Wungi wandéka bér déré wa, “Ani yimbu humbwinate méni mawuli ye?”  
\v 10 Wungi wakwexékémbéka dé wa, “Mé xéké. Béni ye Jerusalemré wulaaye hulingu tékwa aki yate yikwa du nakré xétambéni. Xéta béni déka hukémbu ye wulayitendéka geré wulayitambéni.  
\v 11 Wulaaye béni wun gena yafaré angi watambéni, ‘Nana wakwekwa du dé méniré angi wa, ‘Wuni wuna du wali Pasova nukwana hénoo satembeka ge yimbu dé té?’ Wungi dé wa.’  
\v 12 Wungi wambét dé gena takumbu tékwa néma ge bénika wakwetandé. Wun gembu hénoo satembeka jambé, retembeka jambé akwi dé té. Béni wun gembu hénoo humbwitambéni.”  
\v 13 Wungi wandéka bér ye bér Jisas wandén maki bér xé. Xétaka bér Pasova nukwana hénoo bér humbwi.   
\s1 Jisas dé déka duka bret akwi wain hulingu akwi dé hwe  
\r Mat 26:20-29; Mak 14:18-25; Jon 13:21-20; 1 Kor 11:23-25  
\p
\v 14 Hénoo satendaka nukwa yandéka dé Jisas déka aposel wali yae di hénoo sanjoka di re.  
\v 15 Reta dé Jisas diré wa, “Hukémbu wuni némafwi hangéli hératawuni. Tale wuni ané Pasova nukwana hénoo guni wali sanjoka wuni némafwimbu mawuli wuni ye.  
\v 16 Guniré wuni we. Wuni wun hénoo bari wambula yamba sakéwuni. Wuni God néma du reta du takwaka hatitendéka nukwambu wun hénoona mo huruséketaka, wuni wun hénoo wambula satawuni.”  
\v 17 Wungi wataka dé wain hulingu téndé hanyandé nak hérae dé Godka diména nataka dé déka duré wa, “Guni hérae nak nak satanguni.  
\v 18 Guniré wuni wa. Wuni ané héfambu reta wun wain hulingu wambula yamba sakéwuni. Hukémbu God néma du reta du takwaka hatitendéka nukwa yandét, wuni wain hulingu wambula satawuni.”  
\v 19 Wungi wataka dé bret hérae dé Godka diména nataka bret fukae dé déka duka hweta dé diré wa, “Ané wuna séfi dé. [Guniré yikafre hurunjoka wuni wuna séfi hwe. Guni wunika sarékéta wungi hurutanguni.”  
\v 20 Wungi wandéka di atéfék sandaka dé Jisas wain hulingu téndé hanyandé hérae wungi male huruta dé wa, “Ané wuna nyéki dé. Wuna nyéki blekéndét, God gunika huli hundi wasékérékétandé.”]   
\p
\v 21 Wun hundi wataka dé Jisas diré wa, “Mé xéké. Wuniré mamaka hwetekwa du némbuli dé wuni wali reta dé hénoo se.  
\v 22 Wu yak, hanja di Duna Nyanré haraki huruta xiyatendakaka di hayi. Hayindan maki wuniré xiyandat hiyatawuni. Wu mwi hundi dé. Wuniré mamaka hwetekwa duka wuni saréfa nae. Démbu némafwi xakéngali yatandé.”  
\v 23 Wungi wandéka di hafu buléta di wakwexéké, “Héndé wungi hurute?”   
\s1 Héndé néma du rendékaka di Jisasna du waru  
\r Mat. 20:25-28; Mak 10:42-45  
\p
\v 24 Jisasna du di hundi buléta waru. Waruta di wa, “Nani wali rekwa du héndé nana néma du rete?”  
\v 25 Wungi wandaka dé diré wa, “Nak téfambu rekwa du takwana néma du di hambuk yata deka du takwaka di hati. Hatindaka deka du takwa di dika wa, ‘Wu naniré yikafre hurukwa du dé.’  
\v 26 Wungi wandaka guni wun néma du maki yamba hurukénguni. Guna nyéndékmbu du nak dé néma du renjoka mawuli yata dé wayikana du maki retandé. Guna makambu tale yikwa du dé guna jémba yakwa du retandé.  
\v 27 Héndé néma du dé re, jambémbu sanjoka rekwa du wana hénoo humbwita jémba yakwa du wana? Wu jambémbu rekwa du dé. Wuni wungi huruhambawuni. Wuni guni wali reta wuni guna jémba yakwa du wuni re.   
\p
\v 28 “Guni wuni wali ténguka xak wunika yandéka guni wuniré yatakahafi yata wuni wali té.  
\v 29 Wuna yafa wuniré dé waséke, wuni néma du reta du takwaka jémba hatiwute. Wasékendén maki wuni guniré waséke,  
\v 30 wuni néma du rewut guni wuna jambémbu wuni wali reta wuni wali hénoo hulingu sangute. Sata guni Israelna hém tamba yéti manmbu yétékéka néma du reta dika hatitanguni.”   
\s1 Jisas dé wa Pita déka hu hwetendékaka  
\r Mat. 26:33-35; Mak 14:29-31  
\p
\v 31 Wungi wataka dé Jisas Saimon Pitaré wa, “Saimon, Saimon, méni mé xéké. Satan dé guniré hurukwexénjoka dé némafwimbu mawuli ye. Yata dé Godré wakwexéké, dé wungi hurunjoka.  
\v 32 Wungi wakwexékéndéka wuni ménika Godré bu wakwexékéwu, méni wunika jémba sarékémét ména mawuli jémba téndéte. Téndét méni wunika hu hwe hukémbu wambula yae méni wuna duré yikafre hurumét, deka mawuli akwi hambuk tétandé.”  
\v 33 Wungi wandéka dé Pita déré wa, “Néma Du, wuni méni wali yinjoka wuni mawuli ye. Wuni méni wali ye séndé gembu hwawut, wu yikafre dé. Wuni méni wali ye hiyawut, wu yikafre dé.”  
\v 34 Wungi wandéka dé Jisas déré wa, “Pita, méniré wuni we. Némbuli gan séra wahafi yandét méni yambu hufuk angi wataméni, ‘Wuni Jisaska xékélakihambawuni.’ Wungi wamét séra watandé.” Wungi dé Jisas Pitaré wa.   
\s1 Yéwa, wur, xi warendaka yar hura yindate dé wa  
\p
\v 35 Jisas dé déka duré angi wa, “Hanja guniré wawuka yita guni yéwa, wur, su hura yihambanguni. Wun nukwa guni jondu nawulak fatiké wana?” Wungi wandéka di wa, “Yingafwe.”  
\v 36 Wungi wandaka dé diré angi wa, “Némbuli wuni guniré angi we. Guni yéwa hura re guni yéwa hura yitanguni. Guni wur hura re guni wur hura yitanguni. Guni xi warendaka yar huruhafi re guni guna nukwa wur nak hwetaka yéwa hérae guni xi warendaka yar hératanguni.  
\v 37 Guniré wuni we, wunika hayindan maki wuniré huruséketandi. Wun hundi angi dé: ‘Déka di wa, Dé akwi haraki saraki sémbut hurukwa du dé.’ Wunika hayindan maki xakutandé.”  
\v 38 Wungi wandéka di wa, “Néma du, mé xé. Nani xi warendaka yar yéték nani hura re.” Wungi wandaka dé wa, “Wu yak.”   
\s1 Getsemanimbu dé Jisas Godré wakwexéké  
\r Mat. 26:36-46; Mak 14:32-42  
\p
\v 39 Wun hundi wataka Jisas gwande dé Oliv némburé yi, séfélak nukwa hanja yindén maki. Déka du akwi di dé wali yi.  
\v 40 Ye wun hafwambu xaakwa dé diré wa, “Guni Godré wakwexékétanguni, dé guniré yikafre hurundét guniré hurukwexé joo xakundémboka.”  
\v 41 Wungi wandéka di rendaka dé motu nakindaka xakrikwa hafwaré maki dé yi. Ye dé hwati se Godré wata  
\v 42 dé angi wa, “Wuna yafa, méni mawuli ye, ané wunika yaakwa hanyandé mé héreki. Wungi ménika wuni we. Méni wuna mawuli yawukangalambu yamba hurukéméni. Méni mawuli yamékangalambu hurutaméni.”  
\v 43 [Wungi wandéka dé ensel nak Godna getéfambu gaye dé déré yikafre huru, dé hambuk yata jémba téndéte.  
\v 44 Jisas déka mawulimbu dé némafwi hangéli hérae dé Godré wambula hambukmbu wakwexéké. Wakwexékéndéka dé wangér nyéki maki ye dé héfambu xakri.]   
\p
\v 45 Jisas Godré wakwexékétaka raama te dé déka duka yi. Ye dé xé, di xéndi hwandaka. Deka mawulimbu némafwi xak yandéka di wungi xéndi hwa.  
\v 46 Hwandaka xéta diré sérkenéta dé wa, “Guni métaka guni xéndi hwae? Guni sé raama Godré wakwexékétanguni, dé guniré yikafre hurundét guniré hurukwexé joo xakundémboka.”   
\s1 Judas dé Jisasré mamaka hwe  
\r Mat. 26:47-56; Mak 14:43-50; Jon 18:3-11  
\p
\v 47 Jisas wun hundi wata téndéka, mé xé, séfélak du di ya. Jisasna du nak Judas yambumbu tale yindéka di wunde du ya. Judas Jisasré tamarunjoka dé Jisas téndénmbu xaku.  
\v 48 Xakundéka dé Jisas déré wa, “Judas, méni Duna Nyan wuniré tamaruta méni mama duka hwetaméni wana?”   
\p
\v 49 Jisas wali téndé du di wun jooré xe di Jisasré hulukitendakaka xékélakita di Jisasré wa, “Néma Du, nani xi warendaka yarmbu diré xiyambete méni mawuli ye?”  
\v 50 Wungi wataka deka du nak dé prisna néma duna jémba yakwa duré xiyaata déka yika tamba sakumbu téndé waan xatékéndéka dé xakri.  
\v 51 Xakrindéka Jisas xéta dé wa, “Yak. Wungi hurukénguni.” Wungi wataka dé wun duna waanmbu hurundéka dé wun duré huréhaléké.   
\p
\v 52 Prisna néma du akwi, tempelna gélindu akwi, Israelna getéfana néma du akwi, wungi di ya, Jisasré huluke hura yinjoka. Yandaka dé Jisas diré wa, “Guni wuniré hura yinjoka yata métaka guni xi warendaka yar bangi akwi hura ya? Guni sélé héraata duré xiyaakwa duré hulukinjoka guni wun joo hura ya wana?  
\v 53 Séfélak nukwa wuni tempelmbu guni wali rewuka guni wuniré hulukihambanguni. Wu yak, ané guna nukwa dé. Némbuli halékingambu guni hambuk hérae wungi huru.”   
\s1 Pita dé wa, “Wuni Jisaska xékélakihambawuni”  
\r Mat. 26:69-75; Mak 14:66-72; Jon 18:16-18, 25-27  
\p
\v 54 Jisas wun hundi wandéka di déré huluke hura yi. Hura ye di prisna néma duna geré wulayi. Wulayindaka dé Pita deka hukémbu ye dé afakémbu té.  
\v 55 Téndéka di Jisasré hura yindé du nawulak geka séndé gisangwandéndanmbu reta di ya xéréké. Xérékétaka rendaka dé Pita deka nyéndékmbu re.  
\v 56 Rendéka lé jémba yakwa takwa hési déré xé. Xéta déka saawiré xéséfu naata lé wa, “Ané du akwi Jisas wali dé té.”  
\v 57 Wungi waléka dé Pita wa, “Nyénawa, wuni déka xékélakihambawuni.”  
\v 58 Wungi wandéka nawulak re hukémbu dé du nak déré xéta dé wa, “Méni akwi Jisasna du nak méni.” Wungi wandéka dé wa, “Ménawa, wuni yingafwe.”  
\v 59 Wungi wandéka nawulak re hukémbu dé du nak akwi déré xéta dé hambukmbu wa, “Ané du akwi dé Galilimbu yandé du dé. Dé akwi dé Jisas wali té. Wun mwi hundi dé.”  
\v 60 Wungi wandéka dé Pita wa, “Ménawa, wuni waméka hundika yike wuni ye.” Wungi wata téndéka dé séra nak bari wa.  
\v 61 Wandéka dé Néma Du Jisas waleka dé Pitaré xé. Xéndéka dé Jisas déré tale wandén hundika wambula saréké. Tale Jisas dé déré wa, “Méni yambu hufuk wataméni, ‘Wuni Jisaska xékélakihambawuni.’ Wungi wamét séra watandé.”  
\v 62 Wun hundika sarékéta Pita gwande némafwimbu saréfa naata dé géra.   
\s1 Jisaska bangwa hundi wata di déré xiya  
\r Mat. 26:67-68; Mak 14:65; Jon 18:22-23  
\p
\v 63 Jisasré hurundé du di déka bangwa hundi wata di déré xiyaata  
\v 64 déka damambu nukwa wurré gitaka di déré wa, “Méni profetna hundi naniré mé wa. Héndé méniré xiya?”  
\v 65 Wungi wata di séfélak haraki hundi akwi déka wata di déka xiré husanda.   
\s1 Jisas Israelna néma duna makambu dé té  
\r Mat. 26:63-66; Mak 14:61-63; Jon 18:19-21  
\p
\v 66 Nukwa xalendéka di Israelna getéfana néma du, prisna néma du, xékélelakikwa du wungi yae di hérangwanda rendaka di Jisaska hatikwa du déré hura ya dika. Hura yandaka dé deka makambu té.  
\v 67 Téndéka di déré wa, “Méni naniré mé wa. Méni God wasékendén du Krais, o yingafwe?” Wungi wandaka dé diré wa, “Wuni guniré wawut, guni wunika yamba sarékékénguni.  
\v 68 Wuni guniré hundi wakwexékéwut, guni wuna hundi hasa yamba wakénguni.  
\v 69 Némbuli Duna Nyan dé némafwi hambuk yakwa Godna yika tambambu retandé.”  
\v 70 Wungi wandéka di atéfék wa, “Yingi méni we? Méni Godna nyan méni wana?” Wungi wandaka dé wa, “Xéxé. Wu wuni wuni.”  
\v 71 Wungi wandéka di wa, “Déka hafu dé haraki hundi wandéka bu xékékwa. Xékétaka nani hurundén jonduka hundi nawulak akwi xékénjoka yamba hurukéme.” Wungi di wa, Jisaska.   
\c 23  
\s1 Jisas Pailatna makambu dé té  
\r Mat. 27:1-2, 11-14; Mak 15:1-5; Jon 18:28-37  
\p
\v 1 Wunde néma du di atéfék raama di Jisasré hura ye di Pailatna makambu taka.  
\v 2 Takataka di Jisaska déré angi wa, “Ané du dé haraki sémbutka nana du takwaré wakweta dé diré wa, Romna néma du Sisarka yéwa hwendamboka. Wungi wata dé wa, ‘Wuni néma du wuni re. Wuni God wasékendén du Krais wuni.’ Wungi wandéka nani déré ménika hura ya.”  
\v 3 Wungi wandaka dé Pailat Jisasré wakwexéké, “Méni Judana néma du méni?” Wungi wandéka dé Jisas wa, “Xéxé. Wamén hundi mwi hundi dé.”  
\v 4 Wungi wandéka dé Pailat prisna néma duré akwi, wumbu téndé séfélak du takwaré akwi dé wa, “Ané dumbu haraki saraki sémbut nawulak xéhambawuni.”  
\v 5 Wungi wandéka di hambukmbu wata di wa, “Dé déka hundi Judiambu rekwa atéfék du takwaré wandéka di jémba rehafi yata warenjoka di mawuli ya. Tale Galilimbu hundi wataka némbuli yae dé naniré wungi wa.”   
\s1 Jisas Herotna makambu dé té  
\p
\v 6 Pailat wun hundi xékétaka dé diré wakwexéké, “Ané du Galilina du wana?”  
\v 7 Wungi wandéka di wa, “Yawundu.” Yawundu nandaka Pailat dé xékélaki. Herot dé Galilina héfambu rekwa du takwaka néma du rendéka dé Jisas déka ekombu dé re. Wun nukwa Herot akwi Jerusalemémbu dé re. Wungi xékélakita Pailat wandéka di Jisasré hura yi Herotka.   
\p
\v 8 Hanja Herot Jisaska hundi xékétaka déré xénjoka dé mawuli ya. Séfélak bafu re Jisasré xéhafi yandéka wun nukwa déré hura yandaka dé Herot xéta dé mawuli sawuli ya. Jisas hanja xéhafi yandén hambuk jémba nak déka makambu yandéte dé mawuli ya.  
\v 9 Mawuli yata dé Jisasré séfélak jonduka wakwexéké. Wakwexékéndéka Jisas déka hundi nak hasa wahambandé.  
\v 10 Buléhafi yandéka di prisna néma du akwi, xékélelakikwa du akwi wumbu téta di hambukmbu haraki hundi wa, Jisas hurundén jonduka.  
\v 11 Wandaka Jisas Herotna hundi hasa wahafi yandéka dé Herot déka du wali di Jisasna xiré husandata di Jisaska bangwa hundi wata dé Herot wandéka di yikafre nukwa wur hérae Jisasré sandataka di déré wambula hura yi Pailatka.  
\v 12 Hanja Pailat Herotna mama dé re. Pailat Herot hurundén jooré xéta yikafre mawuli yata wun nukwa male dé Herotna nyayika xakundéka dé Herot Pailatna nyayika dé xaku.   
\s1 Jisasré xiyae mimbu hatekandate dé Pailat wa  
\r Mat. 27:15-30; Mak 15:6-18; Jon 18:38-19:16  
\p
\v 13 Pailat wandéka di prisna néma du akwi, Israelna néma du akwi séfélak du takwa akwi yae di hérangwandé.  
\v 14 Hérangwandéndaka dé diré wa, “Guni ané duré wunika hura yae guni wa, ‘Dé du takwaré dé haraki hundi wa, di Romna gavman wali warendate.’ Wungi wanguka wuni guna makambu téta wuni déré wun jooka wakwexéké. Wakwexékétaka wuni guniré angi wa. Dé wangun haraki saraki sémbut huruhambandé.  
\v 15 Herot akwi wungi male dé wa. Wungi wandéka di déré wambula hura ya wunika. Mé xéké. Dé haraki saraki sémbut huruhafi yandénka nani déré yamba xiyakéme, dé hiyandéte.  
\v 16 Wuni wawut wuna du déré baka male xiyandat dé baka yitandé.”   
\p
\v 17 [Atéfék héki hwari Pasovana hénoo sandaka nukwa dé Romna néma du séndé gembu hwakwa duré nak wandéka dé séndé ge yatakataka dé baka yi.]   
\p
\v 18 Pailat wun hundi wandéka di wumbu téndé du takwa di atéfék wanjita di angi wa, “Ané duré hérekitaka méni Barabasré wamét dé séndé ge yatakataka baka yitandé.”   
\p
\v 19 Hanja wun du Barabas Romna duka hélék yata Jerusalemémbu rekwa du takwaré wandéka di Romna du wali ware. Nak nukwa Barabas du nakré xiyandéka dé hiya. Wungi hurundéka di déré séndé gembu takandaka dé wumbu hwa.   
\p
\v 20 Wumbu téndé du takwa wungi wandaka dé Pailat Jisas baka yindéte dé mawuli ya. Mawuli yata dé diré wambula wa, Jisas baka yitendékaka.  
\v 21 Wandéka hélék yata di hambukmbu wata di wa, “Déré mimbu mé xiyae hateka. Déré mimbu mé xiyae hateka.”  
\v 22 Wungi wandaka dé diré wambula wa, “Métaka we? Méta haraki saraki sémbut dé huru? Wuni démbu haraki saraki sémbut xéhambawuni. Xéhafi yawunka nani déré yamba xiyakéme, dé hiyandéte. Wuni wawut wuna du déré baka male xiyandat dé baka yitandé.”  
\v 23 Wungi wandéka hélék yata di hambukmbu wata di wambula wambula wa, dé wandét di Jisasré xiyae mimbu hatekandate. Wungi wandaka deka hundi dé Pailatna hundiré sarékéngwandénjoka dé huru.  
\v 24 Hurundéka dé Pailat yawundu nataka dé déka duré wa, di wunde du takwa wandaka maki hurundate.  
\v 25 Wata dé wandéka mawuli yandan du Barabas séndé ge yatakataka gwande dé baka yi. Hanja Barabas du takwaré dé wa, di Romna du wali warendate. Nak nukwa Barabas du nakré xiyandéka dé hiya. Wungi hurundéka di déré séndé gembu takandaka dé wumbu hwa. Pailat Barabas jémba yindéte wataka dé wa, di Jisasré xiyae mimbu hatekandate.   
\s1 Jisasré di xiyae mimbu hateka  
\r Mat. 27:31-43; Mak 15:20-32; Jon 19:17-24  
\p
\v 26 Romna xi warekwa du Jisasré hura yita di xé, Sairinimbu yandé du déka xi Saimon Jerusalemré wulayinjoka yandéka. Xéta déré huluke di wa, dé Jisasré xiyae hatekatendaka mi yate Jisasna hukémbu yindéte. Wandaka yate dé di wali yi.   
\p
\v 27 Yindaka di séfélak du takwa di Jisasna hukémbu yi. Yita di takwa nawulak saréfa naata di déka hambukmbu géra.  
\v 28 Gérandaka Jisas waleka dé diré wa, “Guni Jerusalemémbu rekwa takwa, guni wunika gérakénguni. Guni guni hafuka, guna nyangwalka akwi gératanguni.  
\v 29 Mé xéké. Haraki nukwa nawulak yandat du takwa angi watandi, ‘Nyan hérahafi yakwa takwa, nyangwalka munya hanja hwehafi yakwa takwa akwi yikafre mawuli yatandi, nyangwalka hatihafi yandanka.’  
\v 30 Wungi wata di némafwi némburé angi watandi, ‘Nanimbu mé xakri.’ Wungi wata di yalefu némburé angi watandi, ‘Naniré mé samétéfi.’ Wungi watandi.  
\v 31 Di yikafre miré angina sémbut hurundat, di méta yatandi, réka yandéka miré?” Wungi dé Jisas wunde takwaré wa.   
\p
\v 32 Haraki saraki sémbut hurundé du yétékré akwi di xi warekwa du hura yi. Bérré Jisas wali xiyanjoka di hura yi.  
\v 33 Hura ye di Anéngambana Afa wandan hafwambu xaku. Xaakwa wumbu di Jisasré xiyae mimbu hateka. Hatekataka di wun haraki saraki sémbut hurundén du yétékré akwi xiyae mi yétékmbu hateka. Nakré di Jisasna yika sakumbu xiyae hateka. Nakré di déka aki tamba sakumbu xiyae hateka.   
\p
\v 34 Jisasré xiyae mimbu hatekandaka dé Jisas wa, “Wuna yafa, di hurundaka jooka xékélakihambandi. Wungi maki méni wuniré hurundaka haraki saraki sémbutka sarékéhafi yata méni diré hasa yamba hwekéméni.” Wungi dé wa.  
\p Jisasré xiyae mimbu hatekataka di reta déka nukwa wur akwi sanda wur akwi muninjoka di deka xi haaye wurmbu lakwataka hérae di nak duna xi xé. Xétaka wun du Jisasna nukwa wur dé héra.  
\v 35 Mune hérandaka di du takwa téta di xé. Xéndaka di Israelna néma du Jisasré wangita haraki hundi wata di wa, “Dé nak duré dé yikafre huru. Dé naniré yikafre hurundéte God wasékendén du Krais reta dé dé hafuré métaka yikafre hurundé.”  
\v 36 Wungi wandaka di xi warekwa du akwi déka wangita haraki hundi wata déka yae nyingi yakwa wain hulingu di hweta  
\v 37 di wa, “Méni Judana néma du reta méni méni hafuré mé yikafre huru.”   
\p
\v 38 Jisasré xiyae hatekandan mi anwarmbu haaye takandan hundi angi dé: Ané du Judana néma du dé.   
\p
\v 39 Jisas wali xiyae mimbu hatekandan du nak dé Jisasré haraki hundi wata dé wa, “Méni naniré yikafre huruméte God wasékendén du Krais wana? Méni Krais reta méni méni hafuré mé yikafre huruta aniré akwi yikafre huru.”  
\v 40 Wungi wandéka dé Jisas wali xiyae mimbu hatekandan nak du wun duré haraki hundi wata dé wa, “Jisas hiyandéte wandaka maki di ménika akwi wa, méni hiyaméte. Hiyatemékaka, métaka méni Godka akwi roohafi ye?  
\v 41 Haraki saraki sémbut hurunanka di aniré xiya. Wungi sékérékétandé. Ané du dé haraki saraki sémbut nawulak huruhambandé.”  
\v 42 Wungi wataka dé wa, “Jisas, méni du takwaka hatinjoka néma du reta méni wunika wambula mé sarékétaméni.”  
\v 43 Wungi wandéka dé Jisas wa, “Mwi hundi wuni méniré wa. Ané nukwa male méni wuni wali Godna yikafre hafwambu retaméni.” Wungi dé Jisas déré wa.   
\s1 Jisas dé hiya  
\r Mat. 27:45-56; Mak 15:33-41; Jon 20:25-30  
\p
\v 44-45 Nukwa dawimbu téndéka dé atéfék héfambu gan hunyi. Hunye téndéka nukwa xéhambandé. Hukémbu nukwa tengura nandinjoka yandéka dé tempelmbu lékitakandan séményi nukwa wur nyéndékmbu léngae dé també yéték xaku.  
\v 46 Xakundéka dé Jisas hambukmbu wanjita dé angi wa, “Wuna yafa, wuna hamwinya ména tambambu wuni take.” Wungi wataka dé hiya.  
\v 47 Hiyandéka dé xi warekwa duna néma du xéta Godna ximbu harékéta dé wa, “Wun du yikafre sémbut male hurundé du dé. Wu mwi hundi dé.” Wungi dé wa.   
\p
\v 48 Wun joo xénjoka yae hérangwanda téndé atéfék du takwa Jisas hiyandéka xéta némafwimbu saréfa naata di deka getéfaré wambula yi.  
\v 49 Yindaka Jisaska xékélakindé du akwi, takwa nawulak akwi wungi di afaké maki téta di wun jondu yandéka di xé. Hanja Jisas Galili yatakataka yandéka di wunde takwa dé wali di ya.   
\s1 Jisasna fusa motumbu xandan wekwambu di taka  
\r Mat. 27:57-61, Mak 15:42047; Jon 19:38-42  
\p
\v 50-51 Arimateambu yandé du nak déka xi Josep dé re. Déka getéfa Judana getéfa nak dé. Dé yikafre sémbut male hurukwa du reta, dé God néma du reta du takwaka hatitendéka nukwaka dé haxé. Dé Israelna néma du nak reta nawulak néma du wali hérangwanda reta, Jisasré xiyanjoka buléndan hundika yawundu nahambandé.  
\v 52 Wun du dé Pailatka ye dé Jisasna fusa héranjoka wakwexéké.  
\v 53 Wakwexékéndéka dé yawundu nandéka ye dé Jisasna fusa lukwa hura gaye dé wama nukwa wurmbu banyitaka dé motumbu xandan wekwa nakmbu taka. Hanja wun wekwambu di hiyandé du nakré takahambandi.  
\v 54 Gérambu dé Josep Jisasna fusa wekwambu takandéka dé Judana baka hwa nukwa yanjoka ya.   
\p
\v 55 Galilimbu Jisas wali yandé takwa di Josepna hukémbu ye di xé Jisasna fusa takandénéngala. Takandén hafwa akwi di jémba xé.  
\v 56 Xétaka getéfaré wambula ye di fusambu takanjoka yikafre yama yakwa joo humbwi.  
\p Baka hwa nukwambu di Moses wandén hambuk hundi wandén maki di baka hwa.   
\c 24  
\s1 Jisas dé wambula ramé  
\r Mat. 28:1-8; Mak 16:1-8; Jon 20:1-8  
\p
\v 1 Baka hwa nukwa yindéka Sande ganémbambu nukwa xalenjoka yandéka wunde takwa di humbwindan yikafre yama xaakwa joo hérae hura di yi. Jisasna fusa takandén hafwaré di yi.  
\v 2 Ye di xé wekwambu takatéfindan motu sérmena takandéka rendéka.  
\v 3 Xétaka di wekwaré wulaaye di Néma Du Jisasna fusaré xéhambandi.  
\v 4 Xéhafi yataka wun jooka saré warékéta wumbu téndaka du yéték bari xaakwa bér di wali té. Bérka nukwa wur wama male yata dé némafwimbu hanyi.  
\v 5 Témbéka di roota di hwati se deka saawi héfambu taka. Takandaka bér wa, “Métaka we guni hiyandé duna hafwambu huli rekwa duka hwaké?  
\v 6 Dé ambu rehambwe. Dé wambula dé ramé. Dé Galilimbu guniré wandén hundika mé saréké.  
\v 7 Dé angi dé wa, ‘Di Duna Nyan wuniré haraki saraki sémbut hurukwa duna tambambu takandat di wuniré xiyae mimbu hatekandat wuni hiyae nukwa hufuk wumbu hwae wambula ramétawuni.’ Wungi dé wa.”   
\p
\v 8 Di bérka hundi xékétaka di wunde takwa Jisas hanja wandén hundika wambula saréké.  
\v 9 Sarékéta di fusa takandan wekwa yatakataka di wambula ye di Jisasna du tamba yéti man natafa diré wun jooka wa. Jisasna du takwa nawulakré akwi di wun jooka wa.  
\v 10 Jisasna duré wun hundi wandé takwa di Makdalambu yalé takwa Maria, Joana, Jemsna ayiwa Maria, takwa nawulak akwi.  
\v 11 Di wun hundi wandaka di Jisasna du wa, “Wu wangété duna hundi male di bulé.” Wungi wataka di deka hundi xékéhambandi.  
\v 12 [Xékéhafi yandaka dé Pita raama dé Jisasna fusa takandan hafwaré fétékéra yi. Ye hwaséleka yasalo dé xé fusa banyitakandan nukwa wur male rendéka. Xétaka déka geré wambula ye dé wun jooka saré waréké xéké.]   
\s1 Jisasna du yéték Emeusré yita bér Jisasré xé  
\p
\v 13 Wun nukwa bér hanja Jisas wali yitaka yatakandé du yéték Emeusré yindaka yambumbu yi. Du Jerusalem yatakataka wun getéfaré yita afaké maki yitandi (11 kilomita).  
\v 14 Bér yita bér xakundan atéfék jonduka bér hafu hundi bulé.  
\v 15 Buléta yimbéka dé Jisas hafu yae dé bér wali yi.  
\v 16 Yindéka déré xéta bér déka xékélakihambambér, God déka saawi bérka damambu fakundénka.  
\v 17 Xékélakihafi yambéka dé bérré wa, “Béni yita bulémbéka hundi méta maki hundi dé?” Wungi wandéka bér Jisas hiyandénka sarékéta némafwimbu saréfa naata bér té.  
\v 18 Téta du nak déka xi Kliopas dé déka hundi hasa wata dé wa, “Nak téfambu yandé séfélak du takwa Jerusalemémbu némbuli reta di xékélaki, hurundan jonduka. Méni, nak téfambu yandé du, méni hafu ande nukwambu Jerusalemémbu hurundan jonduka méni xékélakihafi ye wana?”   
\p
\v 19 Wun hundi wandéka dé Jisas bérré wakwexéké, “Méta jondu?” Wungi wandéka bér déré wa, “Nasaretna du Jisasré di wun jondu huru. Dé wun Godna profet nak reta dé Godna makambu akwi séfélak du takwana makambu akwi téta dé yikafre male hambuk jémba yata némafwi hundi wa.  
\v 20 Wandéka di prisna néma du akwi, nana néma du akwi déré di hwe Romna duka, di déré xiyandate. Hwendaka di déré xiyae mimbu hatekandaka dé hiya.  
\v 21 Tale nana mawulimbu angi nani wa, ‘Wun du nani Israelna du takwa naniré hérae naniré yikafre hurutandé.’ Wungi wambeka di déré xiya. Wun jooka hundi buléta ané jooka akwi ani bulé. Nanga di Jisasré xiyandaka nukwa yéték yindéka némbuli nukwa hufuk dé ya.  
\v 22 Nak jooka akwi ani hundi bulé. Némbuli nani wali Jisasna hukémbu yindé takwa nawulak hundi wandaka nani waréngéné. Ganémbambu di déka fusa takandan hafwaré di yi.  
\v 23 Ye di déka fusaré xéhambandi. Xéhafi yataka wambula yae di naniré angi akwi wa, ‘Nani ye janji maki enselré xémbeka bér angi wa, Dé wambula dé ramé. Wungi bér wa.’  
\v 24 Wunde takwa yae naniré wungi wandaka di nana du nawulak yi, Jisasna fusa takandan hafwaré. Ye di wunde takwa wandan maki xé. Xéta di Jisasré xéhambandi.”   
\p
\v 25 Wun hundi wambéka dé Jisas bérré wa, “Béni wangété du béni. Béna mawuli jémba téhafi yandéka béni profet hanja wandan hundi nawulak male béni xéké.  
\v 26 Wunde du di angi wa, ‘Tale di God wasékendén du Kraisré haraki hurundat dé hangéli hérae hukémbu dé néma du reta nukwa hanyikwa maki hanyitandé.’ Wungi wandan hundi béni xékéhambambéni.”  
\v 27 Wungi wataka dé tale Moses hayindén hundimbu hukémbu atéfék Godna profet hayindan hundimbu akwi dé bérré Godna nyingambu rendén hundika wakwe, démbu xakundén jooka.   
\p
\v 28 Yambumbu yita bér yitembéka getéfa di xakunjoka ya. Ye xaakwa dé Jisas nawulak akwi yinjoka dé yi.  
\v 29 Yindéka bér déré wa, “Wu gérambu dé. Gan bari hunyitandé. Méni ani wali retaméni.” Wungi wambéka dé wulaaye dé bér wali re.  
\v 30 Reta hénoo sanjoka reta dé bret hérae dé Godka diména nataka dé bret fukae dé bérka hwe.  
\v 31 Hwendéka bérka dama bari landéka bér déka xékélaki. Xékélakimbéka dé bari faku. Bér déré xéhambambér.  
\v 32 Xéhafi yata bér hafu hundi buléta angi wa, “Ani yambumbu yinaka dé ani wali buléta Godna nyingambu rekwa hundika aniré wandéka, dé ana mawulimbu ya maki dé yané. Wu mwi hundi dé.”  
\v 33 Wungi wataka bér bari raama Jerusalemré wambula yi. Ye bér xé Jisasna du tamba yéti manmbu natafa akwi di wali rendé du takwa wali hérangwanda rendaka.  
\v 34 Xémbéka di bérré wa, “Nana Néma Du wambula dé ramé. Wu mwi hundi dé. Raméndéka Saimon dé déré xé.”  
\v 35 Wungi wandaka bér yambumbu yita Jisas bérka yandénka bér hundi wa. Jisas bér wali reta bret fukandéka wun nukwa male déka xékélakimbénka akwi bér diré wa.   
\s1 Jisas déka duka yandéka di déré xé  
\r Mak 16:14; Jon 20:19-25  
\p
\v 36 Bér wun hundi wata témbéka dé Jisas hafu yae dé deka nyéndékmbu té. Téta dé wa, “Guna mawuli nakélak mé téndé.”  
\v 37 Wungi wandéka di waréngéna roota di deka mawulimbu wa, “Wu gambaré nani xé.”  
\v 38 Wungi wandaka dé diré wa, “Métaka guni waréngéné? Métaka guni guna mawulimbu saréké waréké?  
\v 39 Wuna man tambaré xéta ramimbu xiyandan mé xé. Wuniré huruta xéta xékélakitanguni. Ané wuni wuni té. Wuni gamba yingafwe. Gamba di séfi afa hura téhambandi, wuni hura téwuka maki.”  
\v 40 [Wungi wataka déka man tamba dé diré wakwe, di ramimbu xiyandan xéndate.]   
\p
\v 41 Jisasna du déré xéta di saréké warékéta yikafre mawuli yata mawuli sawuli yata di deka mawulimbu wa, “Yingi maki dé? Ané hiyae raméndé du Jisas, o héndé?” Wungi sarékéndaka dé diré wakwexéké, “Guni ambu hénoo nawulak guni taka?”  
\v 42 Wungi wakwexékéndéka di tuwa takandan xéri hamwi déka hwe.  
\v 43 Hwendaka dé hérae deka makambu sandéka di xé.   
\p
\v 44 Wun xéri hamwi sataka dé diré wa, “Hanja wuni guni wali reta guniré wuni angi wa, ‘Hanja Moses wunika hayindéka, Godna profet akwi wunika di hayi. Godna nyingambu rekwa gwarmbu akwi di wunika hayi. Wunika hayindan maki huruséketandi.’ Wungi wawuka némbuli wun hundi mwi hundi dé ya.”  
\v 45 Wungi wataka dé deka mawuliré yikafre huru, di Godna nyingambu rekwa hundika jémba xékélakindate.  
\v 46 Huruta dé diré wa, “Godna nyingambu ané hundi dé re: ‘God wasékendén du Krais némafwi hangéli hérae hiyatandé. Hiyae nukwa hufuk wumbu hwataka wambula ramétandé.  
\v 47 Raméndét déka du déka ximbu du takwaré watandi, di hurundan haraki saraki sémbutka hélék ye yatakandat, God hurundan haraki saraki sémbut yakwanyindéte. Wun hundi Jerusalemémbu rekwa du takwaré tale wata hukémbu di atéfék héfambu rekwa du takwaré akwi wun hundi watandi.  
\v 48 Guni hafu wun jondu atéfék wundé xéngu. Xétaka wun jonduka watanguni.  
\v 49 Mé xéké. Wuni wuna yafa wasékérékéndén Hamwinya gunika hwetawuni. Tale guni Jerusalemémbu déka haxétanguni. Haxéngut Godna Hamwinya anwarmbu gaye gunika hambuk hwendét guni wun jonduka watanguni.”   
\s1 God wandéka dé Jisas Godna getéfaré wari  
\r Apo. 1:3-8  
\p
\v 50 Wun hundi wataka dé Jisas diré hura Jerusalem yatakataka di Betaniré yi. Ye Betanimbu xaakwa dé déka tamba harékéta dé Godré wakwexéké, dé diré yikafre hurundéte.  
\v 51 Dé wakwexékéta téta dé diré yatakandéka dé God déré déka getéfaré hura wari.  
\v 52 Warindéka di yikafre mawuli yata némafwimbu mawuli sawuli yata di Jerusalemré wambula yi.  
\v 53 Ye atéfék nukwa tempelmbu téta di Godna ximbu haréké.