\id JHN John, Tom Wendel, August 3, 1997 \h Jon \toc1 Jisas Kraiska Jon hayindén \toc2 Jon \toc3 Jon \mt1 Jisas Kraiska Jon hayindén hundi \c 1 \s1 Du nak déka xi Hundi reta wandéka di du takwa re \p \v 1 Hanja nyir héfa atéfék jondu xakuhafi yandéka Hundi dé re. Dé God wali dé re. Dé hafu dé God dé. \v 2 Hanja talembu Hundi dé God wali re. \v 3 Rendéka God wandéka dé hafu dé nyir héfa atéfék jonduré hurataka. Nak joo hafu xakuhambandé. Atéfék jonduré Hundi male dé hurataka. \v 4 Dé huli mawuli hwekwa du dé. Wun huli mawuli dé ya hanyindéka maki du takwana mawulimbu dé hanyi, di Godka jémba xékélakindate. \v 5 Wun hanyikwa ya dé halékingambu dé hanyita té. Halékinga wun hanyikwa yaré yamba yasékunyikéndé. \p \v 6 God du nakéka wandéka dé ya. Wun duna xi Jon dé. \v 7 Dé du takwaré wun hanyikwa yaka hundi wanjoka dé ya. Du takwa wun hanyikwa ya maki duka jémba sarékéta déka hundika “Mwi hundi dé” nandate dé Jon wun hundi wa. \v 8 Dé wun xéréka hanyikwa ya maki duka dé du takwaré hundi wanjoka ya. Dé wumba hanyikwa ya maki du yingafwe. \p \v 9 Wun hanyikwa ya dé natafa male dé. Dé atéfék du takwana mawulimbu hanyinjoka dé ané héfaré gaya, di Godka jémba xékélakindate. \v 10 Tale wun hundi dé ané héfaré hurataka. Huratakataka dé ané héfaré gayandéka di ané héfambu rekwa du takwa déka xékélakihambandi. \v 11 Déka motéfaré dé gaya. Gayandéka déka getéfana du takwa déka hundi xékéhafi yata déka hélék di ya. \p \v 12 Nawulak di déka hundi jémba xéké. Xékéta di wa, “Dé nana néma du dé.” Wungi wandaka dé wandéka di Godna nyangwal di xaku. Déka xina hambukéka jémba sarékékwa du takwa di Godna nyangwal di xaku. \v 13 Deka ayiwa yafa dika mawuli yandaka ayiwa diré hérandaka di Godna nyangwal xaku, wana héfambu rekwa du nak wandéka di Godna nyangwal xaku wana? Wungi yingafwe. God hafu wandéka di déka nyangwal di xaku. \p \v 14 Hundi du xaakwa dé nana héfaré gaya. Gaye dé nani wali re. Reta naniré yikafre huruta dé mwi hundi male wa. Wandéka déré xéta nani wa, “God dé déré déka hambuk hwe. Hwetaka wandéka dé gaya. Dé hafu dé Godna nyan dé. Du nak dé hurundén maki yamba hurukéndé.” Wungi nani wa. \v 15 Jon wun du yandéka xéta dé wa, “Déré mé xé. Hanja ané duka wuni guniré wa, ‘Wuna hukémbu yatekwa du dé néma du dé. Wuni baka du wuni tale ya. Wuniré ayiwa hérahafi yaléka hanja wun du dé re.’ Wungi wuni déka we.” Jon wungi dé wa. \p \v 16 Godna saréfana Hundimbu dé sukweka té. Téndéka dé Hundi naniré yikafre huru. Hura dé naniré wambula yikafre huru. \v 17 Hanja God wandéka dé Moses Godna hambuk hundi dé du takwaré wa. Hukémbu Godna saréfana Godna mwi hundi Jisas Kraismbu dé xaku. \v 18 Du nak Godré xéhafi yata déka jémba xékélakihambandé. Déka natafa male nyan Jisas dé wali re xétaka dé déka jémba xékélaki. Xékélake gaye dé naniré yikafre hundi wakwe, déka yafa Godka. Wakwendéka nani Godka jémba xékélaki. \s1 Guré husandakwa du Jon dé hundi wa \r Mat. 3:1-12; Mak 1:2-8; Luk 3:4-20 \p \v 19 Jon téndéka di Judana néma du di pris nawulak Livaina duré nawulak wungi wandaka di Jerusalemémbu yae di Jonka wakwexéké, “Méni héndé?” \v 20 Wungi wakwexékéndaka dé Jon wa, “Wuni God wasékendén du Krais yingafwe.” Wungi wata mwi hundi dé wa. Hundi fakuhambandé. \v 21 Wandéka di déré wambula wakwexéké, “Méni héndé méni? Méni elaija wana héndé wana?” Wungi wakwexékéndaka dé Jon wa, “Yinga! Wuni elaija yingafwe.” Wungi wandéka di wambula wa, “Méni nani haxéta témbeka profet méni?” Wungi wakwexékéndaka dé Jon wa, “Yingafwe.” \v 22 Wungi wandéka di déré wambula wakwexéké, “Méni héndé? Du nawulak di naniré wandaka nani ya. Nani wambula ye diré yingi wakéme? Méni hafuka yingi méni we?” \v 23 Wungi wakwexékéndaka dé Jon wa, “Wuni du rehafi hafwambu téta hundi wakwa du wuni. Wuni du rehafi hafwambu téta angi wuni we, ‘Néma Du yatendéka yambu hurutanguni.’ Hanja profet Aisaia wun hundi Godna nyingambu hayindéka némbuli wuni yae wuni wun hundika we.” Jon dé wungi wa. \p \v 24 Hanja Farisi diré wandaka di ya. \v 25 Yae di Jonéna hundi xékétaka di déré wakwexéké, “Du takwa deka haraki saraki mawuli yatakandaka méni Godna ximbu diré guré husanda. Métaka méni wungi huru? Méni elaija yingafwe. Méni God wasékendén du Krais yingafwe. Méni haxéta témbeka profet yingafwe. Méni baka du méni, métaka méni Godna ximbu diré guré husanda?” \v 26 Wungi wakwexékéndaka dé Jon wa, “Wuni Godna ximbu wuni diré guré husande. Ané yikama jémba male dé. Néma du nak guni wali dé re. Guni déka xékélakihambanguni. \v 27 Dé wuna hukémbu yatandé. Yae dé hambuk jémba yatandé. Dé néma du dé. Wuni baka du wuni, yingi maki nae déka jémba yatawuni? Wuni déka manmbu sandandéka suna yoo yingi nae lukukéwuni?” Wungi dé wa. \p \v 28 Betanimbu reta dé Jon wun hundi bulé. Wun getéfa jordan xéri angé sakumbu dé té. Wumbu reta dé Godna ximbu du takwaré guré husanda. \s1 Jisas dé Godna sipsip balina nyan maki dé \r Mat. 3:13-17; Mak 1:9-11; Luk 3:21-22 \p \v 29 Nukwa nak yindéka Jon téta dé xé, Jisas dé rendén hafwambu yandéka. Yandéka Jon déré xe dé wa, “Guni atéfék ané duré mé xé. Dé Godna sipsip balina nyan dé. Dé ané héfambu rekwa du takwana haraki saraki sémbut hérekinjoka hiyatandé. \v 30 Hanja wun duka guniré angi wuni wa, ‘Wuna hukémbu yatekwa du dé néma du dé. Wuni baka du wuni tale ya. Wuniré ayiwa hérahafi yaléka hanja wun du dé re.’ Wungi wuni wa. \v 31 Hanja déka xékélakihambawuni. Némbuli male déka wuni xékélaki. Déka guniré hundi wata wuni Godna ximbu guniré guré husanda. Guni israel ané duka xékélakingute wuni wungi huru.” \v 32 Jon xéndén jooka wata dé Jisaska angi wa, “Godna hamwinya nyamwe afwi maki dé Godna getéfambu gaye dé wun dumbu té. \v 33 Tale wuni wun duka xékélakihambawuni. Xékélakihafi yawuka God wuniré dé angi wa, ‘Wuna Hamwinya gaye du nak wali téndét xe xékélakitaméni. Wun du wandét wuna Hamwinya du takwana mawulimbu wulayitandé.’ \v 34 Wandén maki wundé xéwu. Xe wuni xékélaki, dé Godna nyan dé. Wuni xékélake wuni guniré hundi we.” Wungi dé Jon wa. \s1 Jisas dé du nawulakéka wa, di dé wali yindate \r Mat. 4:18-22; Mak 1:16-20; Luk 5:2-11 \p \v 35 Nak nukwa yindéka dé Jon wambula téndéka déka du yéték akwi bér dé wali té. \v 36 Témbéka dé Jon xé, Jisas yindéka. Xe dé wa, “Mé xé. Dé Godna sipsip balina nyan dé.” \v 37 Wungi wandéka bér Jisasna hukémbu yi. \v 38 Yimbéka Jisas waleka dé xé, déka hukémbu yimbéka. Xe dé bérka wa, “Métaka béni hwaké?” Wungi wakwexékéndéka bér wa, “Rabai, yén gembu méni re?” (Wun hundi Rabai nana hundimbu angi di wa, “Godna hundika wakwekwa du.”) \v 39 Wungi wambéka dé wa, “Mé yae xétambéni.” Wungi wandéka ye bér xé, dé rendéka ge téndéka. Xétaka wun nukwa bér dé wali re. Gérambu yandéka bér yihambambér. \p \v 40 Bér Jonéna hundi xékétaka bér Jisasna hukémbu yi. Du nak déka xi Andru dé Saimonéna bandi dé. Saimonéna nak xi Pita dé. \v 41 Andru Jisasré yatakataka bari ye dé Saimonka hwaka xe dé wa, “Ani Mesaiaré wundé xéna.” Wungi dé wa. Wun xi Mesaia nana hundimbu angi dé: God wasékendén du Krais. \p \v 42 Wataka dé Andru Saimonré hura yi Jisaska. Hura yindéka Jisas Saimonré xe dé wa, “Méni Jonéna nyan Saimon méni. Hukémbu ménika angi watame, Sifas.” Wungi dé Jisas wa. Wun xi, Sifas, Grikna hundimbu angi dé, Pita. Nana hundimbu angi dé, Motu. \s1 Jisas dé Filip bér Natanielré wa, bér dé wali yimbéte \p \v 43 Nak nukwa dé Jisas Galiliré yinjoka dé saréké. Saréka ye Filipré xe dé wa, “Méni wuni wali mé ya.” \v 44 Filip Betsaidambu dé ya. Betsaida Andru bér Pitana motéfa akwi dé. \v 45 Wungi wandéka dé Filip ye dé Natanielka hwaké. Hwaka xe dé déré wa, “Hanja nana mandéka Moses Godna profet nawulak akwi di du nakéka Godna nyingambu hayi. Wun duré wundé xékwa. Wun du Nasaretna du Jisas dé. Dé josepna nyan dé.” \v 46 Wungi wandéka dé Nataniel déré wa, “Nasaret haraki getéfa dé. Yingi maki nae yikafre du Nasaretmbu xaletandé?” Wungi wandéka dé Filip wa, “Méni mé yae xé.” Wungi wandéka dé yi. \p \v 47 Nataniel yandéka Jisas xéta dé déka angi wa, “Mé xé. israelna yikafre du nak andé yae. Yénataka hundi wahafindé.” \v 48 Wungi wandéka dé Nataniel wa, “Yingi maki ye méni wunika xékélaki?” Wungi wakwexékéndéka dé Jisas déré wa, “Filip ménika wahafi yandéka méni wun hambingal mi mombu afakémbu reméka wuni xe ménika wundé xékélakiwu.” \v 49 Wungi wandéka dé Nataniel wa, “Wakwekwe du, méni Godna nyan méni. Méni nani israelna néma du méni.” \v 50 Wungi wandéka dé wa, “Méniré wun mi mombu reméka xéwunka wuni we. Wawuka némbuli wunika méni jémba saréké. Hukémbu xéteméka joo yae némbuli xéméka jooré sarékéngwandétandé.” \v 51 Wungi wataka dé déré wa, “Mwi hundimbu wuni guniré we. Hukémbu guni xétanguni, Godna getéfa nafwindét déka ensel wari gayandat wuni Duna Nyanka.” Wungi dé Jisas wa. \c 2 \s1 Du nak dé takwa héra Kanambu \p \v 1 Nukwa yéték yindéka dé du nak takwa héra Kanambu. Wun getéfa Galilimbu dé té. Jisasna ayiwa takwa hérandéka xénjoka lé wumbu re. \v 2 Takwa hératekwa du dé Jisaska hundi taka, Jisas déka du wali yandate. \v 3 Yae rendaka hukémbu dé wain hulingu wungi hényi. Hényindéka lé Jisasna ayiwa déré wa, “Di wain hulingu yingafwe.” \v 4 Wungi waléka dé Jisas wa, “Wuna ayiwa, métaka we nyéni wun jooka wuniré wa. Wuna jémba yatewuka nukwa wayika yakéndé.” \v 5 Wungi wandéka lé Jisasna ayiwa jémba yakwa duré wa, “Guniré hundi wandét, guni déka hundi xékéta guni wandén maki hurutanguni.” Wungi lé diré wa. \p \v 6 Judana du deka hambuk hundi xékéta di man tamba jémba yakwanyi. Wun gembu rekwa du wungi man tamba yakwanyindate di motumbu bérandan aki gwongofu wungi di té. Wun aki némafwi di (100 lita maki di). \p \v 7 Jisas dé jémba yakwa duré wa, “Wun akimbu hulingu mé guni wukasanda.” Wungi wandéka di hulingu wukasandandaka dé sukweka té. \v 8 Sukwekéndéka dé diré wa, “Nawulak mé tuwa hura yi, hénooka hatikwa duka.” Wungi wandéka di tuwa hura yi. \v 9 Hura yindaka dé hénooka hatikwa du dé wun hulingu sakwexé. Wun hulingu dé wain hulingu xaku. Sakwexe wun wain hulinguka xékélakihafi yandéka di jémba yakwa du di xékélaki, wun wain hulinguka. \v 10 Xékélakihafi yata dé hénooka hatikwa du dé takwa hérandé duré wandéka yandéka dé déré wa, “Atéfék du yikafre wain hulingu di tale hwe. Hwendaka du séfélak wain hulingu sandaka hukémbu di haraki wain hulingu hwe. Méni yikafre wain hulingu fakutaka tale haraki wain hulingu méni hwe. Hukémbu yikafre wain hulingu hweméka nani jémba sa. Wun yikafre wain hulingu dé.” Wungi dé wa. \p \v 11 Wun nukwa dé Jisas tale hanja xéhafi yandan hambuk jémba dé ya. Kanambu dé wun hambuk jémba ya. God déka hambuk hwendéka wun hambukmbu jémba yandéka déka du di xé. Xe di déka xékélakita di déka du déka jémba sarékéta di wa, “Wun du Godna nyan dé. Wu mwi hundi dé.” Wungi di wa. \p \v 12 Wun hénoo sataka dé Jisas, déka ayiwa, déka bandingu, déka du, wungi di yi kaperneamré. Ye nukwa nawulak di wun getéfambu re. \s1 Godna tempelmbu du nawulak jémba yandaka dé Jisas diré héreki \r Mat. 21:12-13; Mak 11:15-17; Luk 19:45-46 \p \v 13 Judana némafwi nukwa Pasova xakundéka dé Jisas Jerusalemré yi. \v 14 Ye dé tempelré wulaaye dé Jisas xé, du nawulak jémba yandaka. Di yéwa héraata di sipsip bali bulmakau bali afwi hwe, di pris xiyae Godka hwendate. Du nawulak di nak téfana yéwa héraata di wun getéfana yéwa dika hwe. \p \v 15 Di wungi hurundaka dé Jisas xé. Xétaka hélék yata dé yikama yoo nawulak hérae dé hambuk yoombu léki. Lékitaka hura téta dé wumbu rendé du, sipsip bali, bulmakau bali, atéfékré dé héreki. Hérekita dé yéwa hérandan jambé yanguréka yakita wun yéwa blekéndéka dé xakri. \v 16 Xakrindéka dé afwi hura téndé duré wa, “Wun afwi sa hura yi. Guni wuna yafana ge jondu hérandaka ge maki hurukénguni.” Wungi dé Jisas wa. \p \v 17 Jisas wungi hurundéka di déka du ané Godna nyingambu rekwa hundika di saréké: “God, wuni ména geka wuni némafwimbu mawuli ye. Yawuka wuna mawulimbu ya maki dé yané. Yanéndéka ména ge jémba téndéte hambuk jémba wuni ya.” Wun hundika di saréké. \p \v 18 Jisas wungi hurundéka di Judana néma du wun jooré xe di wa, “God ménika hambuk hwendéka méni wungi huru, o yingi maki dé? Méta hanja xéhafi yamben hambuk jémba yamét xe ména hambukéka xékélakitame.” \v 19 Wungi wandaka dé Jisas diré wa, “Guni ané yikafre geré glaréngut nukwa hufuk yindét wuni wambula totawuni.” \v 20 Wungi wandéka di wa, “Séfélak (46) héki hwari di ané tempel to. Yinga maki ye nukwa hufukmbu wambula totaméni?” Wungi di néma du wa Jisasré. \p \v 21 Jisas wungi wata déka séfika dé sataku hundi wa. Tempelka wahambandé. \v 22 Wataka hukémbu hiyandéka nukwa hufuk yindéka God wandéka dé wambula ramé. Raméndéka di déka du wun nukwa wandén hundika wambula saréké. Sarékéta di Godna nyingambu hanja hayindan hundi akwi Jisas wandén hundika akwi sarékéta di wa, “Wu mwi hundi dé.” Wungi di wa. \s1 Jisas atéfék du takwana mawulika dé xékélaki \p \v 23 Wun Pasovana nukwa Jisas Jerusalemémbu dé re. Reta hanja xéhafi yandan hambuk jémba yandéka di séfélak du takwa di xé. Xe di wa, “Dé Godna nyan dé.” \v 24 Wungi wandaka dé Jisas deka mawulika dé xékélaki. Deka hundi baka hundi dé. Déka jémba sarékéhambandi. Wungi xékélake dé dé hafuka diré wafuke wahambandé. \v 25 Dé atéfék du takwana mawulika dé xékélaki. Du nak déré wakwehambandé, deka mawulika. Dé hafu dé deka mawulika xékélaki. \c 3 \s1 Jisas Nikodemus wali dé hundi bulé \p \v 1 Judana néma du nak dé re. Déka xi Nikodemus dé. Wun du Farisina du dé. \v 2 Nak gan wun du Jisaska ye dé déré wa, “Wakwekwa du, God méniré wandéka méni ya, déka hundika naniré wakwenjoka. Nani wundé xékélakikwa. Baka du méni yamén maki hanja xéhafi yamben hambuk jémba yamba yakéndé. God méni wali téndéka méni wun hambuk jémba ya.” \p \v 3 Dé wungi wandéka dé Jisas déré wa, “Mwi hundi wuni méniré we. Du takwa huli wambula xakuhafi yandat, dé God néma du reta diré jémba yamba hatikéndé. Hatihafi yandét, di Godna du takwa yamba rekéndi.” \v 4 Wungi wandéka dé wakwexéké, “Du takwa gwalefa ye yingi maki ye di huli wambula xakutandi? Wafewana, di yikama nyangwal maki re ayiwana biyakombu wulayindat ayiwa wambula hératalé, o yingi maki dé?” \p \v 5 Dé wungi wandéka dé wa, “Mwi hundi wuni méniré we. Du takwa Godna hémémbu xakunjoka mawuli yata tale di hulingumbu akwi Godna Hamwinyambu akwi huli xakutandi. Wungi huruhafi ye di Godna hémémbu yamba xakukéndi. \v 6 Séfimbu xakundé joo, wu séfina dé. Godna Hamwinyambu xakundé joo, wu hamwinyana dé. \v 7 Wungi wataka dé wambula wa, “Ménika wuni we, guni huli du takwa xakungute. Wun hundi xéka waréngénékéméni. \v 8 Mur séta mawuli yandékangalambu dé yi. Yindéka méni déka hamré male méni xéké. Xékéta méni xékélakihambaméni. Yimbu dé ya? Yingiré yitandé? Murka xékélakihafi yaméka maki, méni Godna Hamwinya yandéka jémbaka yamba xékélakikéméni. Godna Hamwinya deka mawulimbu wulayindét di huli du takwa retendakaka yamba xékélakikéméni.” \v 9 Wungi wandéka dé wa, “Wun joo yingi maki xakutandé?” \p \v 10 Nikodemus wungi wandéka dé wa, “Méni Judana wakwekwa du méni. Métaka méni wun jooka xékélakihafi ye? \v 11 Mwi hundi wuni méniré we. Nani xékélakimben jooka nani ménika we. Xémben jooka akwi nani hundi we. Wambeka guni nana hundi xékénjoka hélék guni ye. \v 12 Wuni ané héfana jonduka ménika wawuka méni wun jonduka jémba xékéhambaméni. Wuni Godna getéfana jonduka ménika wawut, yingi maki ye méni wun hundi xékétaméni? \v 13 Du natafa male dé Godna getéfaré wari. Tale Duna Nyan Godna getéfambu re dé ané héfaré gaya. Gayandéka ané héfana du nak Godna getéfaré warihambandé. \p \v 14 “Hanja nana mandékangu du rehafi hafwambu yitaka yatakandaka dé Moses bras ainmbu nandan hambwe nak mimbu haréka dé hateka, di xéta yikafre yandate. Harékéndén maki, di Duna Nyanré wungi harékétandi. \v 15 Harékéndat di wuniré xéta wunika jémba sarékéta wuna hundika ‘Mwi hundi dé’ nae di huli mawuli hérae God wali wungi re wungi re jémba retandi.” Wungi dé Jisas wa. \p \v 16 God ané héfambu rekwa du takwaka némafwimbu mawuli yata dé déka natafa male dunyaré wandéka dé gaya. God wungi dé wa, du takwa déka nyanka jémba sarékéta huli mawuli hérae dé wali jémba rendate, wungi re wungi re. Yamba hiyakéndi. \v 17 God déka nyanré wandéka dé ané héfaré gaya, du takwa hurundan haraki saraki sémbut hérekinjoka. Hurundan haraki saraki sémbut diré hasa hwendéte, God wahambandé. \v 18 Déka nyanka jémba sarékékwa du takwaré God watandé, “Guni yikafre du takwa guni. Jémba retanguni.” Wataka dé déka nyanka jémba sarékéhafi yakwa du takwaré watandé, “Guni haraki saraki sémbut hurukwa du takwa guni. Wuna nyanka jémba sarékéhafi yanguka wuni hurungun haraki saraki sémbut hasa hwetawuni.” God wungi watandé. \p \v 19 Jisas yikafre ya maki hanyinjoka dé ané héfaré ya. Yandéka di du takwa haraki saraki sémbut huruta di halékingambu renjoka di mawuli ya. Wun yaka hélék yandat, God diré haraki hundi watandé. \v 20 Haraki saraki sémbut hurukwa du takwa wun yaka hélék yata larékwa hafwaré yamba yikéndi. Ya xérékéta hanyindét, di nawulak du deka hurundan haraki saraki sémbut xéndamboka hélék yata, di larékwa hafwaré yamba yikéndi. \v 21 Mwi hundi xékékwa du takwa wunde du takwa maki yingafwe. God dika hambuk hwendéka di yikafre jémba ye. Yata di larékwa hafwaré yindaka di nawulak du hurundan yikafre jémbaré xé. Xéndaka God dika hambuk hwendéka di xékélaki. \s1 Jisaska dé guré husandakwa du Jon hundi wa \p \v 22 Hukémbu Jisas déka du wali di Judiaré yi. Ye wun héfambu reta di Godna ximbu diré guré husanda. \v 23 Jon akwi dé Ainonmbu téta dé du takwaré guré husanda, séfélak xéri rekwambu. Wun getéfa Salim wali walémbambu dé té. Wun hafwambu séfélak du takwa yandaka dé Godna ximbu diré guré husanda. \p \v 24 Wun nukwa néma du Herot Jonré séndé gembu takahambandé. Dé baka téta dé jémba ya. \p \v 25 Jonéna du di du nak wali waru. Juda deka hambuk hundi xékéta di gu yakéndakaka di waru. \v 26 Warutaka Jonéna du déka ye di déré wa, “Wakwekwa du, hanja du nak méni wali jordan xéri angé sakumbu dé té. Hanja déka jémbaka méni naniré wa. Wun du yae téta Godna ximbu dé du takwaré guré husandandéka di atéfék du takwa naniré yatakataka di déka yi. Di atéfék déka male yindamboka hélék me ye.” \v 27 Wungi wandaka dé Jon diré wa, “God du nakéka nak jémba hwehafi yandét, wun du wun jémba yamba yakéndé. \v 28 Guni hafu wuna hundi xéka wawun hundika guni wa. Tale wuni angi wa, ‘Wuni God wasékendén du Krais yingafwe. God wandéka wuni wun duna yambu hurunjoka wuni tale ya. Dé wuna hukémbu yatandé.’ Wungi wata wuni wun jémba ye, atéfék du takwa wun duna hundi xékéndate. \v 29 Du nak takwa hési héranjoka mawuli yandét déka nyayika téta xéndét wun du wule takwa hérandét dé wali mawuli sawuli yatandé. Wuni wun takwa héraakwa duna nyayika maki wuni. Séfélak du takwa Jisaska yita déka hundi xékéndaka wuni xéta yikafre mawuli yata mawuli sawuli wuni ye. \v 30 Déka jémba métaka némafwi yandé, wuna jémba yikama yandé.” Wungi dé Jon wa. \p \v 31 Anwarmbu re gayandé du dé atéfék du takwana néma du dé. Ané héfambu rekwa du héfana jonduka male di xékélaki. Anwarmbu gayandé du atéfék jonduka xékélakita dé diré sarékéngwandé. \v 32 Dé xéndén jonduka akwi xékéndén hundika akwi dé diré wa. Wandéka di déka hundi xékénjoka hélék di ya. \v 33 Du nak déka hundi xékéta dé wun hundika angi watandé, “God mwi hundi male dé we.” Wungi watandé. \v 34 God wandéka yandé du dé Godna hundi wa. God déka Hamwinya atéfék dé hwe, wun duka. Hwendéka dé Godna hundi wa. \v 35 Yafa God déka nyanka dé némafwimbu mawuli ye. Némafwimbu mawuli yata dé déka atéfék jondu hwe, dé wun jonduka jémba hatindéte. \v 36 Godna nyanka jémba sarékékwa du takwa huli mawuli hérae wungi re wungi re jémba retandi. Déka hundi xékéhafi yakwa du takwa huli mawuli yamba hérakéndi. Godna mawuli wi dimbu dé té, wungi té wungi té. \c 4 \s1 Jisas samariana takwa wali dé hundi bulé \p \v 1-2 Wun nukwa du nawulak di wa, “Séfélak du takwa di Jisasna hundi jémba xéké. Xékéndaka dé Jisas Godna ximbu diré guré husanda. Wungi hurundéka déka jémba guré husandakwa du Jonéna jémbaré dé sarékéngwandé.” Wungi wata xékélakihambandi. Jisasna du male di Godna ximbu du takwaré guré husanda. Jisas diré guré husandahambandé. Jisasna jémbaka wungi wandaka di Farisi wun hundi xékéta buléndaka dé Jisas xéké. \v 3 Xékétaka dé Jisas Judia yatakataka dé Galiliré wambula yinjoka dé yi. \v 4 Galiliré yindaka yambu samariana hafwambu dé yi. Jisas wun yambumbu dé yi. \v 5 Ye dé samariana getéfa nakmbu xaku. Wun getéfana xi Sikar dé. Hanja Judana mandéka Jekop dé déka nyan josepka hafwa nak dé hwe. Sikar wun hafwa walémbambu dé té. \v 6 Wun hafwambu Jekopna hutungu dé re. Jisas afakémbu yae wun hutungumbu xakundéka resétonjoka dé wun hutungumbu re, nukwa dawimbu téndéka. \p \v 7-8 Jisas wumbu rendéka di déka du getéfaré yi, hénoo nawulak héranjoka. Yindaka rendéka lé samariana takwa hési gu tunjoka ya. Yaléka dé Jisas léré wa, “Hulingu nawulak mé hura yanyét, sawu.” \v 9 Wungi wandéka lé samariana takwa déré wa, “Méni Judana du méni. Wuni samariana takwa wuni. Yingi maki ye hulingu hwewut sanjoka méni we?” Wungi lé wa, Juda samaria wali yitaka yatakahafi di. \v 10 Waléka dé Jisas wa, “Tale wuni nyénika angi wa, ‘Hulingu nawulak mé hura yanyét, sawu.’ Wungi wawuka nyéni God hwendén yikafre jooka xékélakita wunika akwi xékélake, nyéni wunika nak maki hulinguka wakwexékétanyéni. Nyéni wun hulingu sataka nyéni jémba retanyéni.” \p \v 11 Dé wungi wandéka lé déka hundika xékélakihafi yata lé wa, “Néma du, méni gu tuteméka aki yingafwe. Ané wekwambu hulingu andélambu dé té. Waméka hulingu yimbu héra hwetaméni? \v 12 Nana mandéka Jekop dé nanika ané hutungu hwe. Déka nyangwal akwi, déka sipsip bali akwi, déka bulmakau bali akwi, dé akwi di ané hulingumbu sa. Méni Jekopré sarékéngwandé wana?” \v 13 Wungi waléka dé Jisas wa, “Atéfék du takwa wun hulingu sataka hukémbu hulinguka wambula hiyatandi. \v 14 Di hwetewuka hulingu sataka di hukémbu hulinguka wambula yamba hiyakéndi. Yingafwe. Hwetewuka hulingu deka mawulimbu huli hutungungala xakutandé. Xakuta blekéndét, di huli mawuli hérae jémba retandi, wungi re wungi re.” \v 15 Wungi wandéka lé déré wa, “Yika du, némbuli wunika wun hulingu mé hwe. Wunika hwemét hukémbu wuni wambula hulinguka yamba hiyakéwuni. Wambula yae ané wekwambu hulingu yamba tukéwuni.” \p \v 16 Wungi waléka dé Jisas angi wa, “Sé ye nyéni nyéna du hura béni ya.” \v 17 Wungi wandéka lé wa, “Wuni du yingafwe.” Wungi waléka dé wa, “Wu mwi hundi nyéni we. \v 18 Hanja du natamba wali nyéni re. Némbuli hura tényéka du nyéna du yingafwe. Nyéna hundi wu mwi hundi dé.” \v 19 Wungi wandéka lé wa, “Néma du, némbuli andé xékélakiwi. Méni profet nak méni. \v 20 Wuna mandékangu ané némbumbu wara di Godna ximbu haréké. Guni Juda guni wa, ‘Godna ximbu harékémbeka hafwa Jerusalemémbu dé té.’ Wungi wangut, yingi Godna ximbu harékékéme?” \p \v 21 Lé wungi waléka dé léré wa, “Nyéni wuna hundiré jémba mé xéké. Nukwa nak yandét, guni Godna ximbu harékénjoka guni ané némbumbu akwi, Jerusalemémbu akwi renjoka yamba sarékékénguni. \v 22 Guni samaria Godka jémba xékélakihafi yata, guni déka ximbu haréké. Nani Juda Godka xékélakita nani déka ximbu haréké. Du takwana haraki saraki mawuli hérekitekwa du dé Judana hémémbu dé xaku. \v 23 Nukwa nak xakundét Godna ximbu harékékwa du takwa angi hurutandi. Di nana yafa Godka mwi hundi wata deka hamwinyambu déka ximbu harékétandi. Wunde du takwa déka ximbu harékéndate dé mawuli ye. Déka ximbu harékétendaka nukwa andé yae. \v 24 God dé hamwinya dé. Dé séfi yingafwe. Du takwa Godna ximbu harékénjoka mawuli yata di mwi hundi naata deka hamwinyambu déka ximbu harékétandi.” Wungi dé wa. \p \v 25 Wandéka lé wa, “God wasékendén du Mesaia déka nak xi Krais yatandé, naniré yikafre hurunjoka. Wungi wuni xékélaki. Dé yae atéfék hundika naniré wakwetandé.” \v 26 Wungi waléka dé Jisas léré wa, “Wun du nyéni wali andé buléndi. Wuni andu.” \p \v 27 Jisas wungi wandéka di déka du hénoo hérae hura di wambula ya. Yae takwa wali buléta téndéka xétaka di saréké waréké. Sarékéta wahambandi, “Méta héranjoka nyéni mawuli ye? Métaka méni lé wali hundi bulé?” Wungi wahambandi. \v 28-29 Wahafi yandaka lé wule takwa hulingu tuléka aki yatakataka lé getéfaré wambula yi. Ye lé du takwa nawulakré wa, “Mé yae guni xé, du nakré. Hanja wuniré xéhambandé. Dé hanja huruwun atéfék jonduka dé wuniré wa. Dé God wasékendén du Krais wana?” \v 30 Wungi waléka di getéfa yatakataka di Jisaska ya. \p \v 31 Di yambumbu yandaka di Jisasna du déré wa, “Wakwekwa du, hénoo mé sa.” \v 32 Wungi wandaka dé wa, “Wuna hénoo wundé re. Wun hénooka xékélakihambanguni.” \v 33 Wungi wandéka di déka du di hafu buléta di wa, “Du nak déka hénoo bu hwendé wana?” \p \v 34 Di wungi wandaka dé diré wa, “Wuna hénoo angi dé. Wunika wandéka yawun duna hundi xékétawuni. Xékéta wunika hwendén jémba yaséketawuni. Wun jémba wuna hénoo dé. \v 35 Guni hénoo setaka angi guni wa, ‘Hénoo hératembeka bafu yétiyéti dé re.’ Wanguka wuni guniré we: Némbuli male hératanguni. Mé guni xé. Yawina hénoo mwi dé té. \v 36 Némbuli male hénoo séngwaakwa du di jémba yata yéwa hérae. Di wunde du takwaré séngwandat, wunde du takwa jémba retandi wungi re wungi re. Séngwandat, God deka yikafre jémbaka hasa hwendét, tale hénoo sendé du wali hénoo séngwaakwa du wali mawuli sawuli yatandi. \v 37 Hanja ané hundi du nak dé wa, ‘Du nak dé hénoo se. Sendéka nak du dé wun hénoo héra.’ Wandéka némbuli wun hundi mwi hundi dé ya. \v 38 Wuni guniré wuni wa, guni jémba yahafi yangun hénoo hérangute. Hanja du nawulak di wun hénoo sendaka némbuli guni di wali jémba yatanguni.” Wungi dé Jisas diré wa. \p \v 39 samariana takwa lé wun getéfambu rekwa du takwaré wa, “Wun du hanja huruwun atéfék jonduka dé wuniré wa.” Wungi waléka di séfélak samariana du takwa di Jisaska jémba saréké. \v 40 Sarékéta Jisaska yae di déré wakwexéké, dé di wali rendéte. Wungi wakwexékéndaka dé di wali nukwa yéték dé re. \v 41 Reta di wali hundi buléndéka di séfélak du takwa déka hundi xékéta di déka jémba saréké. \v 42 Sarékéta di wule takwaré wa, “Tale nyéna hundi nani xéké. Xékétaka nani Jisaska jémba saréké. Sarékéta hukémbu nani Jisasna hundi xéké. Déka hundi xékétaka némbuli nani xékélaki. Dé ané héfambu rekwa du takwaré satanéna tambambu hératekwa du dé. Wu mwi hundi dé.” Wungi di samariana du takwa wa. \s1 Jisas wandéka dé néma duna nyan yikafre ya \p \v 43-44 Jisas Samariambu nukwa yéték re nak nukwa dé wa, “Godna profet nak rendét déka motéfana du takwa déka di wa, ‘Dé nani maki du dé. Dé néma du yingafwe. Wu baka du dé.’ Wungi wandaka di nak téfana du takwa déka di wa, ‘Wu néma du dé.’ Wungi di wa.” Jisas wungi wataka dé wun getéfa yatakataka dé déka motéfa Galiliré yi. \v 45 Hanja Pasovana hénoo hura sa nukwa di Galilina du takwa nawulak Jerusalemré yi. Ye di xé Jisas hanja xéhafi yandan hambuk jémba yandéka. Xétaka deka héfaré wambula ye re di xé, Jisas deka getéfaré yandéka. Xéta di déka mawuli yata mawuli sawuli ya. Yata di déka hundi xéké. \p \v 46-47 Dé Galilimbu ye dé Kanambu xaku. Hanja Jisas wun getéfambu reta wandéka hulingu dé wain hulingu xaku. Jisas Judia yatakataka Galiliré ye Kanambu xaakwa rendéka dé néma du nak xéké. Wun néma duna nyan bar hiyaata dé kaperneamémbu hwa. Hwandéka dé néma du Jisaska ya. Yae déré dé wa, “Némbuli male wuna nyan hiyatandé. Méni wuni wali yae wuna nyanré yikafre hurumét, dé yikafre yandé.” \v 48 Wungi wandéka dé Jisas wa, “Guni hanja xéhafi yangun hambuk jémba yawuka xéta guni wunika jémba saréké, o yingi maki dé?” \v 49 Wungi wandéka dé néma du wa, “Néma du, bari mé ya. Yahafi yamét wuna nyan hiyatandé.” \v 50 Wungi wandéka dé Jisas wa, “Méni sa yi. Ména nyan yikafre yatandé.” Wungi wandéka dé Jisasna hundi jémba xékétaka dé yi. \p \v 51 Déka jémba yakwa du yae déré yambumbu xe di wa, “Ména nyan yikafre wundé yandé.” \v 52 Wungi wandaka dé diré wakwexéké, “Méta nukwa dé yikafre ya?” Wakwexékéndéka di wa, “Nalika nukwa dawimbu téndéka déka bar wungi hényi.” \v 53 Wungi wandaka dé yafa xékélaki. Nalika Jisas dé wali hundi buléndén nukwa dé déka nyan yikafre ya. Wungi xékélakita dé déka hém wali atéfék di Jisaska jémba sarékéta déka hundika di “Mwi hundi dé” na. \p \v 54 Jisas tale Judia yatakataka Galiliré ye wandéka dé wun nyan yikafre ya. Wungi yata dé Jisas hanja xéhafi yandan hambuk jémba yambu yéték dé ya. \c 5 \s1 Tukweseke tufwambu dé Jisas du nakéka wandéka dé yikafre ya \p \v 1 Hukémbu Judana némafwi hénoo hura sandaka nukwa xakundéka dé Jisas Jerusalemré wari. \p \v 2 Jerusalemna motumbu gindan séndémbu yambu nak dé té. Wun yambuna xi angi dé, sipsip balina yambu dé. Wun yambu tékwambu dé xandan gu nak dé re. Wun xandan gu Hibruna hundimbu angi di wa, Betesda. Wun gumbu hasafwi ge natamba dé té. \p \v 3 Séfélak du takwa di wun gembu re. Dama hiyandé du takwa, man haraki yandé du takwa, hambuk yahafi du takwa, wungi di re. [Wun gu gungan yandét xénjoka di re. \v 4 Hanja nak nukwa nak nukwa Godna ensel nak gaye dé wun hulingumbu nandindéka dé gu gungan ya. Gu gungan yandéka xétaka dé guré tale nandindé du dé yikafre ya.] \p \v 5 Du nak séfélak (38) héki hwari déka séfi haraki dé té. \v 6 Dé wun hasafwi gembu hwandéka Jisas déré xe dé xékélaki, séfélak héki hwari wumbu hwandéka. Wungi xékélake dé Jisas déré wakwexéké, “Méni yikafre yanjoka méni mawuli ye?” \v 7 Wungi wakwexékéndéka dé séfimali haraki yandé du wa, “Néma du, yingi maki yatawuni? Gu gungan yandéka wuniré hérae guré husandatekwa du yingafwe. Wuni hafu nandinjoka yiwuka nak du wuniré tenangéra dé tale nandi.” \v 8 Wungi wandéka dé Jisas wa, “Méni sé raama hwamén be hérae hura yi.” \v 9 Wungi wandéka dé wun du wambula yikafre ye dé déka be hérae hura yi. \p Wun nukwa baka hwa nukwa dé. \v 10 Wun du yindéka di Judana néma du yikafre yandé duré wa, “Baka hwa nukwa dé. Méni baka hwa nukwambu ména be hura yamba yikéméni.” \v 11 Wungi wandaka dé diré wa, “Du nak wandéka yikafre yawuka dé wuniré wa, ‘Ména be hérae hura yitaméni.’ Wungi wandéka wuni hérae hura yi.” \v 12 Wungi wandéka di wakwexéké, “Ména be hérae hura yiméte héndé wa?” \v 13 Wungi wandaka xékélakihambandé. Wun hafwambu séfélak du takwa téndaka Jisas wundé yindé. \p \v 14 Hukémbu dé Jisas déré tempelmbu xé. Xe dé wa, “Mé xéké. Némbuli méni wundé yikafre yamé. Haraki saraki sémbut wambula yamba hurukéméni. Wuna hundi xékéhafi yamét némafwi xakéngali ménika yatandé.” \v 15 Wungi wandéka wun du ye dé Judana néma duré wa, “Wunika wandéka yikafre yawun du, wu Jisas dé.” \p \v 16 Dé wungi wandéka xékétaka di baka hwa nukwambu wungi hurundénka di tale Jisasré haraki hundi wata di haraki hurunjoka saréké. \v 17 Wungi wandaka dé Jisas diré wa, “Wuna yafa atéfék nukwa dé jémba ye. Yandéka wuni akwi wuni jémba ye.” \v 18 Wungi dé déka yafa Godka wata dé dé hafu God maki rendékaka dé wa. Wandéka xékétaka di Judana néma du déré xiyanjoka di mawuli ya, wun duré baka hwa nukwambu huréhalékéndénka akwi God maki rendékaka akwi. \s1 Godna nyan hundi wanjoka dé hambuk héra \p \v 19 Di wungi hurundaka dé Jisas diré wa, “Mwi hundimbu wuni guniré we. Wuna yafa jémba yandéka, wuni déka nyan xe wun jémba wuni ye. Wuni hafu wuna mawuli yambu jémba nak yamba yakéwuni. Wuna yafa jémba yandéka maki wuni akwi yatawuni. \v 20 Wuna yafa wunika némafwimbu mawuli yata dé déka jémba wuniré wakwe. Hukémbu wunika wakwetendéka jémba némbuli yawuka jémbaré sarékéngwandétandé. Wuni wun huli jémba yawut guni xe waréngéna sarékétanguni, wun jémbaka. \v 21 Wuna yafa hiyandé du takwaré wandéka di raama jémba di re. Wandéka maki wuni mawuli yawuka du takwaka wawut, di hiyahafi jémba retandi. \v 22 Wuna yafa némafwi kot xékékwa néma du reta, du takwa hurundan sémbutka hundi yamba wakéndé. Wun jémba wunika wundé hwendé. Wuni némafwi kot xékékwa néma du reta hurundan sémbutka hundi watawuni. \v 23 Atéfék du takwa wuna yafana ximbu harékéndaka maki, wuna ximbu harékéndate dé wun jémba wunika hwe. Wuna ximbu harékéhafi yakwa du takwa di wunika wandéka yawun duna ximbu akwi harékéhambandi. \p \v 24 “Mwi hundimbu wuni guniré we. Wuna hundi jémba xéka wuniré wandéka yawun duka jémba sarékékwa du takwa atéfék huli mawuli di hérae. Hérae wungi re wungi re God wali jémba retandi. Hukémbu wuni néma du reta deka hundi xékéta hurundan haraki saraki sémbutka hundi yamba wakéwuni. Haraki hafwaré yamba yikéndi. \v 25 Mwi hundimbu wuni guniré we. Hiyandé du takwa di Godna Nyanéna hundi xékétandi. Xékétaka di huli mawuli hérae jémba retandi. Wun nukwa némbuli andé yae. \v 26 Yafa God dé du takwaka hamwinya dé hwe, di ané héfambu rendate. Hwendén maki, dé déka nyanka dé hambuk hwe, dé akwi du takwaka huli hamwinya hwendéte. Hwendét, di huli mawuli hérae jémba retandi, wungi re wungi re. \v 27 Déka nyan dé Duna Nyan dé re. Rendénka God déka hambuk hwe, hukémbu dé kot xékékwa néma du reta, atéfék du takwa hurundan sémbutka hundi xékéta wandéte. \v 28 Wun jooka waréngénékénguni. Nak nukwa yandét, hiyandé du takwa réméndan hwandafumbu hwaata déka nyanéna hundi xékétandi. \v 29 Xékétaka ramétandi. Yikafre sémbut hurundé du takwa raama wungi re wungi re jémba retandi. Haraki saraki sémbut hurundé du takwa raméndat, God diré hurundan haraki saraki sémbut hasa hwetandé.” Wungi dé Jisas wa. \s1 Du nawulak di Jisasna jémbaka hundi wa \p \v 30 Jisas wungi wataka dé Judana néma duré wambula wa, “Wuni nak joo wuna mawuli sarékémbu yamba hurukéwuni. Wuniré wandéka yawun duna hundi xéka wandén maki wuni du takwa hurundan sémbutka wuni hundi we. Wuna mawuli sarékémbu wahafi yata déka hundi male wawuka dé wawun hundi mwi hundi dé. \v 31 Wuni hafu wuna jémbaka hundi wawut, guni watanguni, ‘Déka hundi yénataka hundi dé.’ Wungi wata guni wunika jémba yamba sarékékénguni. \v 32 Du nak akwi dé wuna jémbaka hundi wa. Wandéka wuni xékélaki. Wuna jémbaka wandéka hundi wu mwi hundi dé. \v 33 Hanja guni nawulak duré wanguka di Jonka ye di wakwexéké. Wakwexékéndaka dé guniré mwi hundi wa wunika. \v 34 Wuni du wunika wandénka sarékéhambawuni. Sarékéhafi yawuka guni wuna hundika jémba xékéngut God guniré yikafre hurundéte wuni Jonka wa. \v 35 Hama ya yanéta hanyindéka di du jémba xé. Jon hama ya maki xéréka hanyindéka guni déka larékombu reta guni mawuli sawuli ya. \p \v 36 “Jon wunika hundi wandéka wundé xékéngu. Wuna hambuk jémba déka hundiré dé sarékéngwandé. Wuna yafa yawute hwendén jémba andé yawi. Wuna jémba wunika dé wakwe. Nawulak du takwa wuna jémbaré xe di wa, ‘Déka yafa God wandéka dé ya. Wungi nani xékélaki.’ Wungi di wa. \v 37 Wuna yafa wuniré wandéka yawuka dé akwi dé wunika wa. Guni déka hundi rasi xékéhambanguni. Wu yingafwe. Guni déka saawi akwi xéhambanguni. \v 38 God wuniré wandéka wuni ya. Guni wunika jémba sarékéhafi yanguka déka hundi guna mawulimbu téhambwe. \v 39 Guni huli mawuli hérae jémba renjoka sarékéta, guni Godna nyingambu hayindan hundika hwaké. Wun hayindan hundi wunika dé wa. \v 40 Wunika yae huli mawuli hérae jémba renjoka hélék guni ye. \p \v 41 “Du takwa wuna ximbu harékéndate wahambawuni. \v 42 Guna mawuli wuni xékélaki. Guna mawulimbu Godka mawuli ya téhambwe. \v 43 Wuni wuna yafana ximbu wuni ya. Yawuka guni wuna hundi xékéhafi guni. Nak du yae déka hafu ximbu wandét, guni déka hundi xékétanguni. \v 44 Du takwa guna ximbu harékéndate guni mawuli ye. Natafa male God guna ximbu harékéndéte hélék guni ye. Wungi huruta wunika jémba sarékénjoka guni hurufatiké. \p \v 45 “Guni angi sarékékénguni, ‘Jisas hurumben haraki saraki sémbutka Godré hundi watandé.’ Wungi sarékékénguni. Guni nana mandéka Moseska guni angi wa, ‘Nani Moses wandén hundi xékéta wandén maki hurungut, dé naniré yikafre hurutandé.’ Wungi wata guni ané hundi mé xéké. Moses hurungun haraki saraki sémbutka Godré watandé. \v 46 Hanja Moses dé hayi wunika. Guni wun hundi xékéhambanguni. Guni Moses hayindén hundi xékétaka guni wuna hundi xékétanguni. \v 47 Guni hayindén hundi xékéhafi yata yingi maki ye wuna hundi jémba xékétanguni? Wuna hundi jémba xékénjoka guni hurufatiké.” Wungi dé Jisas Judana néma duré wa. \c 6 \s1 Jisas dé séfélak (5,000) duka hénoo hwe \r Mat. 14:13-21; Mak 6:32-44; Luk 9:10-17 \p \v 1 Wun hundi wataka dé Jisas tukweseke angé sakuré yi. Wun tukwesekena xi Galili dé. Nak xi taiberius dé. \p \v 2 Hanja séfélak du takwa di xé Jisas séfélak hambuk jémba yandéka. Yandéka di bar hiyaakwa du takwa yikafre ya. Xétaka di déka hukémbu yi. \p \v 3 Jisas déka du wali némbu nakmbu wara di wumbu re. \v 4 Pasovana nukwa, Judana némafwi hénoo hura sa nukwa xakundéka di wumbu re. \v 5 Rendaka dé Jisas xé, séfélak du takwa déka yandaka. Xétaka dé Filipré wa, “Hénoo yimbu hérae wun du takwaka hwembet sakéndi?” \v 6 Filipna mawuli hurukwexénjoka dé wungi wa. Jisas yatendéka jémbaka dé xékélaki. \p \v 7 Jisas wungi wandéka dé Filip déré wa, “Nani séfélak séfélak yéwa hwetaka bret nawulak hérambet, di wali yamba sékérékékéndé. Di nak nak du takwa nyangwal yalefu yalefu satandi.” \v 8 Wungi wandéka Jisasna du nak Andru dé wumbu té. Wun du dé Saimon Pitana bandi dé. Téta dé wa, \v 9 “Nyan nak andé té. Dé yikama bret natamba xéri hamwi yéték wungi dé hura té. Wun yikama bret wali yikama xéri hamwi wali séfélak du takwaré yingi maki hwetame?” \v 10 Wungi wandéka dé Jisas diré wa, “Wun du takwaré mé wa renda.” Wun hafwambu séfélak wara dé té. Wungi wandéka wandaka wara takumbu di re. Séfélak séfélak du takwa di wumbu re (5000 du maki di). \v 11 Rendaka dé Jisas wun bret hérae Godka diména nataka dé du takwaka mune hwendéka di sa. Bret munindén maki male dé xéri hamwi yéték akwi wungi muni. Mawuli yandan makimbu dé mune hwe. \v 12 Mune hwendéka sandaka dé Jisas déka duka wa, “Sandan també hénoo mé héra, baka rendémboka.” \v 13 Wungi wandéka di du takwa sandaka rendé bret wasara tamba atéfék ye man yéték wungi di hérae lakwa. \p \v 14 Lakwandaka di du takwa Jisas yandén hambuk jémbaré xéta di wa, “Profet nak ané héfaré yatandé. Déka nani haxé. Haxémben du Jisas dé. Wu mwi hundi dé.” \v 15 Wungi wandaka dé Jisas xékélaki. Di déré huluke takandat dé deka néma du rendéte di mawuli ya. Wungi xékélakita wun getéfambu néma du renjoka hélék ye dé dé hafu némburé wambula wari. \s1 Jisas dé gu takumbu féta yi \r Mat. 14:22-33; Mak 6:47-51 \p \v 16-17 Gérambu yandéka Jisasna du tukwesekeré nandi. Naande gunjambémbu wara di kaperneamré yinjoka mawuli ya. Mawuli yandaka Jisas dika yahambandé. Yahafi yandéka gan hunyindéka di yi. \v 18 Yindaka némafwi mur yandéka dé gu hambukmbu raama waré. \v 19 Waréndéka gunjambé yiléte di gutuwa yi. Wungi gutuwa afakémbu di yi (6 kilomita maki). Ye di xé Jisas gu takumbu yandéka. Xéta di roo. \v 20 Roondaka dé diré wa, “Ané wuni wuni yae. Guni rookénguni.” \v 21 Wungi wandéka di yikafre mawuli ye di gunjambéré xalendéte di mawuli ya. Yandaka dé gunjambéré wari. Wara rendéka di gunjambémbu ye wun getéfambu bari hari xaku. \s1 Séfélak du takwa di Jisaska hwaké \p \v 22 Xitélakéndéka di séfélak du takwa tukweseke angé sakumbu di té. Téta di hafu angi wa, “Nalika natafa gunjambé lé re. Reléka Jisasna du wun gunjambémbu wara di yi. Yindaka Jisas di wali yihambandé. Dé ané hafwambu dé re.” \v 23 Wungi wata di Jisaska hwaké. Hwakéfatikéndaka taiberiusmbu di gunjambé nawulak akwi ya. Yae di nalika reta bret sandan hafwambu di re. Nalika Jisas bret hérae Godré wataka dé dika hwe, wun hafwambu. \v 24 Jisas déka du akwi wun hafwambu rehafi yandaka di du takwa hwakéfatika, wun gunjambémbu wara di tukweseke angé sakuré yi, kaperneamré. Jisaska hwaka xénjoka di yi. \s1 Jisas Godna getéfambu gayandé bret maki dé \p \v 25 Wunde du takwa ye xaakwa Jisasré xe di déré wakwexéké, “Wakwekwa du, méta nukwa méni angiré ya?” \v 26 Wungi wakwexékéndaka dé Jisas diré wa, “Mwi hundi wuni guniré we. Bret sanguka guna biya bu yata. Yatandéka guni wunika hwaké, bret nawulak akwi hwewute. Hambuk jémba yawuka xéngunka jémba sarékéhambanguni. \v 27 Guni jémba yata guni yama xe gérékéndé xaakwa hénooka yamba sarékékénguni. Guni jémba yata nak maki hénooka sarékétanguni. Wun hénoo wungi retandé. Guni wun hénoo sataka jémba retanguni, wungi re wungi re. Wun hénoo Duna Nyan dika hwetandé. Dé wungi hwendéte dé Yafa God hafu déré waséke.” \v 28 Wungi wandéka di wa, “Méta maki ye Godna jémba yakéme?” \v 29 Wungi wandaka dé wa, “Godna jémba angi dé. Guni God wandéka yandé duka jémba sarékétanguni. Wungi saréka guni Godna jémba yatanguni.” \p \v 30 Wungi wandéka di wa, “Méta hambuk jémba yamét xe nani ménika jémba sarékétame? Méta yataméni? \v 31 Hanja nana mandékangu du rehafi hafwambu yitaka yatakata di nak maki hénoo sa. Wun hénooka di wa, ‘Mana dé.’ Hanja rendé du di Godna nyingambu wun hénooka angi hayi: Dé du takwaka Godna getéfambu gayandé bret hwendéka di sa. Wungi di hayi.” \p \v 32 Di wungi wandaka dé Jisas diré wa, “Mwi hundi wuni guniré we. Hanja Moses Godna getéfambu gayandé bret hwehambandé. Wuna yafa male dé Godna getéfambu yikafre male gayandé bret hwe. \v 33 God hwendén bret dé Godna getéfaré yatakataka dé ané héfaré gaya, du takwaré yikafre hurunjoka. Dé diré yikafre hurundét di jémba retandi, wungi re wungi re.” \v 34 Wungi wandéka di Jisasré wa, “Néma Du, nani wun yikafre bret héranjoka nani mawuli ye. Wungi té wungi té mé hwe naniré.” \p \v 35 Di wungi wandaka dé Jisas diré wa, “Wuni hafu wuni huli mawuli hwekwa bret wuni. Guni wunika yae guni hénooka wambula yamba hiyakénguni. Guni wunika jémba sarékéta guni hulinguka wambula yamba hiyakénguni. \v 36 Guni wuni hambuk jémba yawuka xe guni wunika jémba sarékéhambanguni. Hanja guniré wungi wuni wa. \v 37 Wuna yafa séfélak du takwa wunika dé hwe. Wunde du takwa atéfék wuna hundi xékéta wunika yatandi. Yandat nakré yamba hérekikéwuni. \v 38 Wuni Godna getéfambu re wuni ané héfaré gaya. Wuna mawuli sarékémbu jémba yanjoka gayahambawuni. Wuna yafa wandéka wuni gaya, dé mawuli yandén jémba yanjoka. \v 39 Wuna yafa wandéka wuni gayawuka déka mawuli ya angi dé. God wunika hwendén du takwa atéfék wunika yatandi. Nak yamba fakukéndé. Hukétéfi yatekwa nukwa wuni diré husaramétawuni. Wungi dé God mawuli ya. \v 40 Wuna yafana mawuli ya angi dé. Godna nyanré xe wunika jémba sarékéta wuna hundika ‘Mwi hundi dé’ naakwa atéfék du takwa huli mawuli hérae wungi re wungi re jémba retandi. Wun hukétéfi nukwa wuni hafu wuni wunde du takwaré husaramétawuni. Wungika dé wuna yafa mawuli ye.” \p \v 41 Jisas wungi wandéka di Judana néma du wun hundi xékéta di hélék ya. Jisas dé wa, “Wuni hafu Godna getéfambu gayandé bret wuni.” \v 42 Wungi wandéka xékéta hélék di ya. Hélék yata di wa, “Godna getéfambu gayahambandé. Dé josepna nyan dé. Déka xi Jisas dé. Déka yafa ayiwaka nani xékélaki. Dé nana getéfambu rekwa du dé. Dé we, ‘Godna getéfambu wuni gaya.’ Métaka dé wungi wa? Dé yéna dé ye.” Wungi di wa. \p \v 43 Wandaka dé Jisas diré wa, “Guni wuna hundika hélék yata guni hafu wungi bulékénguni. \v 44 Du takwa deka mawuli yambu wunika yamba yakéndi. Tale God wasékendét di wunika yatandi. Hukétéfi nukwambu wuni diré husaramétawuni. \v 45 Hanja Godna profet déka nyingambu di angi hayi: God atéfék du takwaré déka jémbaka wakwetandé. Wungi di hayi. Du takwa Godna hundi xékéta déka jémbaka xékélake, wunde du takwa atéfék wunika yatandi. \v 46 Du nak yafa Godré xéhambandé. God wali re yandé du male dé yafa Godré wundé xéndé. \p \v 47 “Mwi hundi wuni guniré we. Wunika yae jémba sarékéta wuna hundika ‘Mwi hundi dé’ naakwa du takwa di huli mawuli hérae di jémba retandi, wungi re wungi re. \v 48 Wuni hafu wuni huli mawuli hwekwa bret wuni. \v 49 Guna mandékangu du rehafi hafwambu yitaka yatakata di mana se di hiya. \v 50 Godna getéfambu gayandé bret angi dé. Du takwa wun bret sataka yamba hiyakéndi. \v 51 Wuni hafu wuni wungi re Godna getéfambu gayandé bret wuni. Wuni du takwa huli mawuli hérandate wuni gaya. Du takwa wun bret sataka di jémba retandi, wungi re wungi re. Di jémba rendate hwetewuka bret wu wuna séfi dé.” \p \v 52 Judana néma du wun hundi xékétaka di hafu waruta di wa, “Ané yingina hundi dé? Yingi maki ye wun du déka séfi nanika hwendét satame?” \p \v 53 Di wungi wandaka dé Jisas diré wa, “Mwi hundi wuni guniré we. Guni Duna Nyanéna séfi wali déka nyéki wali sahafi ye, guni hiyandé du takwa maki retanguni. \v 54 Du takwa wuna séfi wali wuna nyéki wali sataka di huli mawuli hérae jémba retandi, wungi re wungi re. Hukémbu hiyandat hukétéfi nukwambu wuni diré husaramétawuni. \v 55 Wuna séfi wu yikafre hénoo dé. Wuna nyéki akwi wu yikafre hulingu dé. Wu mwi hundi dé. \v 56 Wuna séfi wali wuna nyéki wali sakwa du takwa di wuni wali retandi. Rendat wuni deka mawulimbu tétawuni. \v 57 Wuna wungi re Yafa God wandéka wuni gaya. Gayawuka déka hambuk hwendéka wuni jémba re. Rewuka maki, wuna séfi sakwa du takwaka wuna hambuk hwewut, di jémba retandi, wungi re wungi re. \v 58 Godna getéfambu gayandé bret dé mandékangu hanja sandan bret maki yingafwe. Di wun bret se di hiya. Du takwa Godna getéfambu gayandé bret sataka di jémba retandi, wungi re wungi re.” \p \v 59 Wungi dé Jisas wa, Godna hundi buléndaka gembu. Wungi wata dé kaperneamémbu dé du takwaré wakwe. \s1 Jisas hundi dé wa wungi re wungi re retendakaka \p \v 60 Jisasna du séfélak déka hundi xékéta di wa, “Jisas wandéka hundi wu xak hundi dé. Héndé xékéte, déka hundi?” \v 61 Wungi wandaka dé Jisas deka mawuli xékélakita dé wakwexéké, “Wuna hundi guna mawuliré haraki dé huru wana? \v 62 Wuni anwarmbu wuni gaya. Wambula waréwut, guni xe yingi sarékékénguni? \v 63 Godna Hamwinya hafu huli mawuli hwendét, du takwa huli mawuli hérae di jémba retandi, wungi re wungi re. Taku séfina joo guniré yikafre yamba hurukéndé. Gunika wawun hundi wu Hamwinyana hundi dé, huli mawuli hwetekwa hundi dé. \v 64 Guni wali tékwa du nawulak wuna hundika jémba xékéhambandi.” Wungi dé Jisas wa. Déka jémba sarékéhafi yakwa duka dé xékélaki. Déré mama duka hwetekwa duka akwi dé xékélaki. Xékélakita dé wungi wa. \v 65 Wungi wataka dé angi wa, “Tale wuni guniré wa, ‘Du takwa deka mawuli yambu wunika yamba yakéndi. Tale God wasékendét di wunika yatandi.’ Guni nawulak wunika jémba sarékéhafi yanguka wuni tale wungi wa.” \p \v 66 Wungi wandéka di déka du séfélak déré yatakataka di yi. Dé wali wambula yihambandi. \v 67 Yihafi yandaka di déka du tamba atéfék ye man yéték di wumbu té. Téndaka dé Jisas diré wa, “Guni yingi maki dé? Guni akwi wuniré yatakataka yitanguni, o yingafwe?” \v 68 Wungi wakwexékéndéka dé Saimon Pita wa, “Néma Du, méniré yatakataka héndéka yikéme? Méni hafu méni naniré yikafre hundi wa, nani huli mawuli hérae jémba rembete. \v 69 Ménika nani jémba saréké. Nani xékélaki. Méni God wasékendén yikafre du méni.” \v 70 Wungi wandéka dé Jisas diré wa, “Wuni hafu wuni tamba atéfék ye man yéték du guniré wuni waséke. Wasékewuka guna be nak satanéna du dé.” \v 71 Wungi wandén dé Saimon Iskariotna nyan Judaska dé wa. Judas dé déka du nak dé. Hukémbu dé Jisasré déka mama duka hwetandé. Judas wungi hurutendékaka dé Jisas wa. \c 7 \s1 Jisasna bandingu déka jémba sarékéhambandi \p \v 1 Judana néma du Judiambu reta di Jisasré xiyanjoka di huru. Wungi hurundaka deka héfambu yihambandé. Yihafi ye dé Galilimbu yitaka yatakata dé déka jémba ya. \v 2 Judana némafwi hénoo sa nukwa nak walémba dé. Wun nukwa Judana du takwa di deka ge yatakataka yikafre mawuli yata Jerusalemré ye boro yakitaka di re. \p \v 3 Wun nukwa di Jisasna bandingu déré angi wa, “Ané héfa yatakataka méni Judiaré yitaméni. Wun héfaré yimét di ména hundi xékénjoka mawuli yata wumbu rekwa du takwa di yateméka jémba xétandi. \v 4 Méni du takwana makambu néma du renjoka mawuli yata, méni ye faakwa jémba yamba yakéméni. Méni wun jémba yawu nae sé ye hwiya hafwambu téta jémba yamét bu du takwa atéfék xénda.” \v 5 Jisasna bandingu déka sarékéhafi yata di wungi wa. \p \v 6 Wandaka dé Jisas diré wa, “Atéfék nukwa guni Judiaré yinjoka mawuli yata yitanguni. Wuni yitewuka nukwa wayika yakéndé. \v 7 Ané héfana du takwa gunika yamba mama wakéndi. Wuni dika wuni wa, ‘Guni haraki saraki sémbut guni huru.’ Wungi wawukaka di wunika mama we. \v 8 Guni hafu wun némafwi hénoo sa nukwaka sa guni yi. Wuni yamba yikéwuni. Wuni yitewuka nukwa wayika xakukéndé.” \v 9 Jisas wungi wataka dé Galilimbu re. \s1 Jisas dé yi Jerusalemré \p \v 10 Jisasna bandingu némafwi hénoo sa nukwaka xénjoka Jerusalemré yindaka hukémbu dé Jisas yi. Jisas faakwa yindéka du takwa nawulak déré xéhambandi. Dé duna makambu yihambandé. \v 11 Némafwi hénoo sa nukwa yandéka di Judana néma du Jisaska hwakéta di wa, “Wun du yimbu dé re?” \v 12 Wungi wandaka di du takwa di hafu buléta di angi wa. Nawulak di wa, “Dé yikafre du dé.” Wungi wandaka nawulak di wa, “Yingafwe. Dé du takwaka yéna yakwa du dé.” \v 13 Wungi wata Judana néma du xékéndamboka hélék yata némafwimbu buléhambandi. \p \v 14 Hénoo sata rendaka dé Jisas tempelré wulaaye dé du takwaré Godna jémbaka wakwe. \v 15 Wakwendéka di Judana néma du saréké warékéta di wa, “Wun du dé xékélelakikwa du wandaka maki dé wa. Yingi maki ye dé wungi wa? Nana du déré wakwehambandi.” \v 16 Wungi wandaka dé Jisas diré wa, “Guniré wakwewuka hundi wuna hundi yingafwe. Wakwewun hundi wuniré wandéka yawun du Godna hundi dé. \v 17 Guni déka hundi xéka wandén maki hurunjoka mawuli ye wakwewun hundika jémba xékélakitanguni. Wuna mawuli sarékémbu wuni wakwe wana, Godna hundi wuni wakwe wana? Wungi xékélakitanguni. \v 18 Nawulak du deka ximbu harékéndate mawuli yata di du nawulakéka deka mawuli sarékémbu hundi wa. Wuni wungi wahambawuni. Wuna yafa God wandéka wuni ya. Nawulak du Godna ximbu harékéndate mawuli yata wuni God mawuli yandéka maki wuni hundi we. Guni wuna hundi xékéta xékélakitanguni. Mwi hundi male wuni we. Haraki sémbut nawulak wunimbu téhambwe. \p \v 19 “Hanja Moses dé gunika hambuk hundi hwe. Hwendéka guni wun hambuk hundi xékéhambanguni. Métaka guni wuniré xiyanjoka huru?” \v 20 Wungi wandéka di wa, “Haraki hamwinya ména mawulimbu dé té. Héndé méniré xiyanda hiyate?” \v 21 Wungi wandaka dé Jisas wa, “Baka hwa nukwa hambuk jémba nak yawuka guni waréngéna guni saré waréké. \v 22 Hanja Moses dé dunyana séfi sékéngute dé gunika wakwe. Wakwendéka xéka guni baka hwa nukwambu dunyana séfi séké. Wun jooka Moses tale wakwehambandé. Nana mandékangu di wun jooka tale wakwe. \v 23 Guni Mosesna hundi jémba xéka guni baka hwa nukwambu dunyana séfi séké. Wungi sékéta métaka guni wunika biya mawuli wi, baka hwa nukwambu duré huréhalékéwuka. \v 24 Guni taku damambu xénguka jooka wakénguni. Guni yikafre sémbutka sarékéta guni huruwun jooka wa.” Wungi dé Jisas wa. \s1 Nawulak di wa, “Jisas héndé?” \p \v 25 Jerusalemémbu rekwa du takwa nawulak di wa, “Ané duré mé xé. Xiyatendaka du dé. \v 26 Dé atéfék duna makambu téta dé hundi wa. Wandéka néma du déré hundi nak wahambandi. Dé God wasékendén du Kraiska di xékélaki wana? \v 27 Nani wun duna motéfaka nani xékélaki. Naniré yikafre hurundéte God wasékendén du Krais xakundét, nani déka motéfaka yamba xékélakikéme.” Wungi di wa. \p \v 28 Wandaka dé Jisas tempelmbu téta dé du takwaré hundi wa. Wata dé wa, “Guni wunika xékélakita wuna yawun téfaka guni xékélaki. Wuna mawuli yambu yahambawuni. Wuna yafa wandéka wuni ya. Déka sémbut yikafre dé. Guni déka xékélakihambanguni. \v 29 Wuni hafu wuni déka xékélaki. Wuni dé wali rewuka dé wandéka wuni ya.” \p \v 30 Wungi wandéka di déré huluke hura yinjoka di huru. Hura déré hulukihambandi. Métaka we? Déka hiyatendéka nukwa wayika yakéndé. \v 31 Hurundaka séfélak du takwa déka jémba sarékéta di wa, “God wasékendén du Krais hanja xéhafi yamben hambuk jémba yandét, ané du yandéka jémbaré yamba sarékéngwandékéndé. Ané du God wasékendén du Krais dé. Wungi nani xékélaki.” Wungi di wa. \s1 Gélindu nawulakré wandaka di Jisasré hurunjoka yi \p \v 32 Jisaska wun hundi buléndaka di Farisi xéké. Xékétaka di prisna néma du wali gélinduré wandaka di yi, Jisasré huluke séndé gembu takanjoka. \v 33 Ye xakundaka dé Jisas wa, “Wuni nawulak nukwa re wuniré wandéka gayawun duka wambula yitawuni. \v 34 Yiwut guni wunika hwaka hwakéfatikétanguni. Hwakéfatika guni rewuka hafwaré yamba yakénguni.” \v 35 Wungi wandéka di Judana néma du di hafu buléta di wa, “Dé yingiré yindét nani déka hwakéfatikétame? Grikna héfambu rekwa Judana du takwaka ye Grikna du takwaré déka jémbaka wakwetandé wana? \v 36 Dé angi dé wa, ‘Guni wunika hwaka hwakéfatikétanguni. Guni wuni rewuka hafwaré yamba yakénguni.’ Ané hundina mo hundi yingi dé?” Wungi di di hafu wa. \s1 Jisas huli mawuli hwekwa hulinguka dé wa \p \v 37 Némafwi hénoo sa nukwana hukétéfi nukwa yandéka di séfélak du takwa re. Rendaka dé Jisas téta hambukmbu wa, “Guni hulinguka hiyae wunika mé yae hulingu sa. \v 38 Guni wunika jémba sarékéngut guna mawulimbu huli mawuli hwekwa hulingu xaakwa sukweka blekétandé. Wun jooka hanja di hayi, Godna nyingambu.” Wungi dé Jisas wa. \v 39 Dé wungi wandén dé Godna Hamwinya déka jémba sarékékwa du takwana mawulimbu wulaaye tétendékaka dé Jisas wa. Jisas wungi wandén nukwa dé Godna getéfaré wambula yihafi yandéka Godna Hamwinya gayahambandé. \s1 Du takwa watémbéra di hafu hafu re \p \v 40 Du takwa nawulak wun hundi xékétaka di wa, “Wu mwi hundi dé. Dé haxémbeka profet dé.” \v 41 Wungi wandaka nawulak di wa, “Yinga. Dé God wasékendén du Krais dé.” Wungi wandaka nawulak di wa, “Yinga. Wun du Galilimbu dé ya. God wasékendén du Krais Galilimbu yamba yakéndé. \v 42 Hanja Godna nyingambu déka angi di hayi: God wasékendén du Krais Devitna hémémbu xakutandé. Dé hanja Devit rendén getéfa Betlehemémbu xakutandé. Wungi di hayi.” Wungi di wa. \p \v 43 Wun hundi xékétaka watémbéra di hafu hafu re. \v 44 Reta di nawulak Jisasré hura séndé gembu takanjoka di mawuli ya. Mawuli yata déré huruhambandi. \s1 Judana néma du Jisaska sarékéhambandi \p \v 45 Wungi hurundaka di gélindu di Farisi, prisna néma duka wambula yi. Yindaka di diré wakwexéké, “Métaka we guni déré hura yahafi ye?” \v 46 Wakwexékéndaka di gélindu wa, “Hanja du nak dé buléndékangala hundi buléhambandé.” \v 47 Wungi wandaka di Farisi wa, “Yingi maki dé gunika akwi yéna ye? \v 48 Nana néma du akwi nani Farisi akwi nani atéfék déka sarékéhambame. \v 49 Nana hambuk hundika xékélakihafi du takwa male di déka hundi xéké. Hukémbu God wandét di haraki hafwaré yitandi.” Wungi di Farisi wa. \p \v 50 Nikodemus akwi dé Farisi dé, hanja Jisaska yindé du dé. Nikodemus deka hundi xékétaka dé wa, \v 51 “Nana hambuk hundi xékéta angi nani huru. Duna hundi xékéta hurundén haraki saraki sémbutka akwi xékétaka néma du watandé, ‘Wu haraki sémbut hurukwa du dé. Hurundén haraki sémbut déré hasa hwetame.’ Wungi watandé. Tale dé wun duna hundi xékétandé. Xékétaka déré haraki hundi watandé. Déré baka haraki hundi yamba wakéndé. Wun du wandén maki, nani Jisaska baka haraki hundi yamba wakéme. Tale déka hundi xékétame.” \v 52 Wungi wandéka di déré haraki hundi wata di wa, “Méni akwi Galilina méni? Godna nyingambu mé jémba xe xékélakitaméni. Godna profet Galilimbu yamba xakukéndé.” Wungi di wa. \v 53 Wun hundi wataka di deka geré yi. \c 8 \s1 Takwa hési lé nak du wali haraki saraki sémbut huru \p \v 1 Yindaka dé Jisas Oliv némburé wari. \v 2 Wara re ganémbambu dé naande ye tempelré wambula yi. Yindéka di atéfék du takwa déka ya. Yandaka re dé diré Godka wakwe. \v 3 Wakwendéka di xékélelakikwa du akwi Farisi akwi di takwa hésiré hura ya. Wule takwa lé nak du wali haraki sémbut huruléka di xé. Hura yae di wandaka lé nyéndékmbu té. \v 4 Téléka di Jisaska angi wa, “Wakwekwa du, ale takwa lé nak du wali haraki sémbut huruta hwaléka me xé. \v 5 Hanja Moses Godna nyingambu wungi hurukwa takwaka dé angi hayi, ‘Wungi hurukwa takwaré motumbu naake xiyatanguni. Xiyangut hiyatalé.’ Wungi dé Moses hayi. Méni yingi méni we, wule takwaka?” \v 6 Di Jisaska hurukwexénjoka di wungi wa. Tale di hafu di angi wa, “Nani Jisaska wun jooka wakwexékémbet dé naniré haraki hundi hasa wandét, nani déré duna makambu takatame.” Di Jisaska wungi wandaka dé Jisas wandé dae dé déka sékétambambu héfambu hayi. \p \v 7 Hayindéka wumbu téta wambula wakwexékéndaka Jisas raama dé diré wa, “Ambu tékwa du nak hanja haraki saraki sémbut huruhafi ye mé tale naki motu léka.” \v 8 Wungi wataka wambula wandé dae dé héfambu hayi. \v 9 Wungi hayita rendéka déka hundi xékétaka di nak nak wun hafwa yatakataka di yi. Gwalefa du tale yindaka di wayikana du deka hukémbu yi. Yindaka dé Jisas hafu rendéka lé wule takwa wumbu té. \p \v 10 Jisas raama téta dé wule takwaré wa, “Nyénawa, wunde du yindu? Nyénika haraki hundi watekwa du ambu téhambwe, yingafwe?” \v 11 Wungi wandéka lé wa, “Néma du, wunika haraki hundi watekwa du nak yingafwe.” Wungi waléka dé wa, “Wuni akwi haraki hundi nyénika yamba wakéwuni. Nyéni sé ye wambula haraki sémbut hurukényéni.” Wungi wandéka lé wungi yi. \s1 Jisas ané héfambu hanyikwa ya maki dé \p \v 12 Jisas tempelmbu téta dé du takwaka wambula wa, “Wuni hafu wuni ané héfambu hanyikwa ya wuni. Du wuna hukémbu ye halékingambu yamba yikéndé. Yingafwe. Dé hanyikwa huli mawuli hératandé.” \v 13 Wungi wandéka di Farisi wa, “Méni hafu ménika méni we. Waméka nani ména hundi yamba xékékéme.” \v 14 Wungi wandaka dé Jisas wa, “Wuni hafu wunika wawuka wuna hundi mwi hundi male dé. Métaka we? Wuni yawun hafwaka akwi yitewuka hafwaka akwi wuni xékélaki. Guni yawun hafwaka akwi yitewuka hafwaka akwi xékélakihambanguni. \v 15 Guni taku séfimbu huruwuka jooka xétaka guni haraki hundi we. Némbuli wuni du takwana hurundan sémbutka haraki hundi wahambwe. \v 16 Wuni hafu jémba yahambawuni. Wunika wandéka yawun yafa dé wuni wali jémba dé ya. Yanaka wuni du takwana hurundan sémbutka wata wuni mwi hundi male watawuni. \v 17 Guna hambuk hundimbu angi dé hayi: Du yéték natafa hundi male wambét, wumbére duna hundi wu mwi hundi dé. \v 18 Wuni hafu wuna sémbutka wuni we. Wuna yafa wuniré wandéka yawuka dé akwi wuna sémbutka dé we. Ana hundi nata maki dé.” \p \v 19 Dé wungi wandéka di wa, “Ména yafa yimbu dé re?” Wungi wandaka dé wa, “Guni wunika akwi wuna yafaka akwi xékélakihambanguni. Guni wunika xékélake wu wuna yafaka akwi xékélakitanguni.” \p \v 20 Jisas wun hundi dé diré wa tempelmbu. Yéwa takandaka hafwambu téta dé diré wun hundi wa. Wandéka di déré huluke hura yihambandi, dé hiyatendéka nukwa wayika yakéndé. \s1 Jisas diré dé wa, “Guni yitewuka getéfaré yamba yikénguni” \p \v 21 Jisas diré dé wambula wa, “Wuni yitawuni. Yiwut guni wunika hwakéfatikétanguni. Hwakéfatika hiyangut hurungun haraki saraki sémbut wungi tétandé. Guni yitewuka getéfaré yamba yikénguni.” \v 22 Wungi wandéka di Judana néma du wa, “Métaka dé angi we, nani dé yitendéka getéfaré yamba yikéme. Dé dé hafuré xiyae hiyanjoka dé wungi wa, o yingi maki dé?” \p \v 23 Di wungi wandaka dé wa, “Guni andélana guni. Wuni anwarna wuni. Guni ané héfana du guni. Wuni ané héfana du yingafwe. \v 24 Guni wungi renguka wuni gunika angi wuni we, ‘Guni hiyangut hurungun haraki saraki sémbut wungi tétandé.’ Wuni hafu wuni wungi té. Guni wunika jémba sarékéhafi ye hiyangut, hurungun haraki saraki sémbut wungi tétandé.” \v 25 Wungi wandéka di wa, “Méni héndé?” Di wungi wakwexékéndaka dé Jisas wa, “Hanja wuni guniré wundé wawu. \v 26 Wuni guna hurungun sémbutka séfélak hundi hali wawu. Wunika wandéka yawun duna hundi male watawuni. Déka hundi mwi hundi dé. Déka hundi xékéta wuni ané héfambu rekwa du takwaka we.” \v 27 Wungi wandéka di déka yafaka wandénka xékélakihambandi. \p \v 28 Xékélakihafi yandaka dé Jisas wa, “Hukémbu Duna Nyanré harékétaka guni wunika xékélakitanguni. Wuni hafu wuni wungi té. Wuna mawuli sarékémbu joo nak yahambawuni. Wuna yafa wun jonduka wuniré wakwendéka wuni wakwendén jonduka male wuni we. Wungi akwi xékélakitanguni. \v 29 Wuna yafa wunika wandéka yawuka dé wuni wali dé té. Wuni déka mawuli yandékangalambu male huruwuka dé wuniré yatakahambandé. Wuni hafu rehambawuni.” \v 30 Wungi wandéka di séfélak du takwa déka jémba sarékéta déka hundika “Mwi hundi dé” di na. \s1 Mwi hundi xékéta jémba retandi \p \v 31 Wungi sarékéndaka dé Jisas wun jémba sarékékwa Judana du takwaka wa, “Guni wuna hundi xékéta wawun maki huruta guni wuna du takwa guni. Wu mwi hundi dé. \v 32 Wuna du reta guni mwi hundika xékélakitanguni. Xékélakita guni nak duka baka jémba yakwa du maki yamba rekénguni. Guni jémba retanguni.” \v 33 Wungi wandéka di déré wa, “Nani Abrahamna mandéka me. Hanja nani nak duka baka jémba yahambame. Nani jémba me re. Méni angi méni we, ‘Guni nak duka baka jémba yakwa du maki yamba rekénguni. Guni jémba retanguni.’ Métaka méni wungi we?” \p \v 34 Di wungi wandaka dé Jisas wa, “Mwi hundi wuni guniré we. Du takwa di haraki saraki sémbut huru. Wungi huruta di haraki saraki sémbutna ekombu reta di wun sémbutna jémba yakwa du di re. \v 35 Wunde jémba yakwa du takwa di yafana gembu wungi re wungi re rehafindi. Déka nyan male wungi re wungi re dé re, déka gembu. \v 36 Wun nyan baka jémba yingute wandét, guni jémba yitanguni. Wu mwi hundi dé. \v 37 Wuni xékélaki. Guni Abrahamna mandéka guni. Wungi renguka wuna hundi guna mawulimbu téhambwe. Téhafi yandéka guni wuniré xiyanjoka guni huru. \v 38 Wuni wuna yafa wali reta xéwun jonduka wuni guniré we. Wawuka guni guna yafana hundi male guni xéké.” Wungi dé Jisas wa. \p \v 39 Jisas wungi wandéka di wa, “Nana yafa Abraham dé.” Wungi wandaka dé Jisas wa, “Guni Abrahamna mandéka guni. Wu mwi hundi dé. Métaka guni hurundén sémbut huruhafi ye? \v 40 God wunika mwi hundi wandéka xéka wuni gunika wun hundi wa. Wawuka némbuli wuniré xiyanjoka guni huru. Abraham wungi huruhambandé. \v 41 Guni guna yafa hurundén maki male guni huru.” \p Dé wungi wandéka di wa, “Nana ayiwa yambumbu te naniré hérahambalé. Nana yafa natafa male dé God dé.” \v 42 Wungi wandaka dé Jisas wa, “Wuni God wali re wuni gaya. Wuna mawuli sarékémbu gayahambawuni. God wandéka wuni gaya. God guna yafa xe, guni wunika némafwimbu mawuli yatanguni. \v 43 Métaka we guni wuna hundika xékélakihafi ye? Guni wuna hundi xékénjoka yamba hali xékéngu. \v 44 Guni satanéna nyangwal guni. Wungi reta guni guna yafana mawuli yandéka makimbu guni jémba ye. Hanja akwi némbuli akwi dé du takwaré xiyandéka di hiya. Wungi yata mwi hundi xékéhambandé. Dé yénataka hundi male dé wa. Yénataka hundi wu déka hundi dé. Dé yénataka hundina yafa dé. \v 45 Guni déka nyangwal renguka wuni mwi hundi male wawuka guni wuna hundika hélék yata wuna hundika jémba sarékéhambanguni. \v 46 Wuni haraki saraki sémbut huruhambawuni. Huruwun haraki saraki sémbutka guna du nak wunika haraki hundi wanjoka dé hurufatiké. Wuni mwi hundi wawuka métaka guni wuna hundi xékéhafi ye? \v 47 Godna nyangwal atéfék di déka hundi xéké. Guni Godna nyangwal yingafwe. Wungi reta guni déka hundi jémba xékéhambanguni.” Wungi dé Jisas wa. \s1 Hanja Abraham rehafi yandéka Jisas dé re \p \v 48 Wandéka di Judana néma du Jisasré haraki hundi wata di wa, “Nani angi wa, ‘Méni samariana du méni. Haraki hamwinya ména mawulimbu dé té.’ Némbuli nani xékélaki wambeka hundi wu mwi hundi dé.” \v 49 Wungi wandaka dé Jisas wa, “Wunimbu haraki hamwinya téhambwe. Wuni wuna yafana ximbu harékéwuka guni wuna ximbu harékéhambanguni. \v 50 Wuni wuna ximbu harékénjoka hélék wuni ye. Nak dé wuna ximbu harékénjoka dé wuna sémbutka xéta watandé. \v 51 Mwi hundi wuni guniré we. Wuna hundi jémba xékékwa du takwa yamba hiyakéndi.” \p \v 52 Dé wungi wandéka di néma du wa, “Ména mawulimbu haraki hamwinya dé té. Némbuli wungi nani xékélaki. Abraham wundé hiyandé. Hiyandéka Godna profet akwi wundé hiyanda. Hiyandaka méni angi méni we, ‘Wuna hundi jémba xékékwa du takwa yamba hiyakéndi.’ Métaka méni wungi we? \v 53 Nana mandéka Abraham wundé hiyandé. Méni déré méni sarékéngwandé, o yingi maki dé? Godna profet akwi wundé hiyanda. Méni héndé? Ménika yingi méni we?” \p \v 54 Di wungi wandaka dé Jisas wa, “Wuni wuna ximbu hafu harékéwut, wuna xi wu baka joo dé. Wuna yafa hafu wuna ximbu harékéndéka guni déka angi wa, ‘Dé nana God dé.’ \v 55 Wungi wata guni déka xékélakihambanguni. Wuni déka wuni xékélaki. Wuni angi wawut, ‘Wuni déka yike wuni ye.’ Wungi wata wuni guni maki yéna yakwa du wuni. Wuni déka xékélakita wuni wandén maki huru. \v 56 Guna mandéka Abraham jémba yatewuka nukwaka xékélakita dé mawuli sawuli ya. Yata xéndéka déka mawuli yikafre dé ya.” \v 57 Wungi wandéka di néma du wa, “Ména héki hwari séfélak yingafwe. Yingi maki méni Abrahamré xé?” \v 58 Wungi wandaka dé Jisas wa, “Mwi hundi wuni guniré we. Hanja Abraham xakuhafi yandéka wuni re.” \v 59 Wungi wandéka di mawuli wiya di motu héra, dé hiyandéte déré xiyanjoka. Hérandaka dé Jisas faakwa ye tempel yatakataka dé gwande yi. \c 9 \s1 Dama hiyandé duna hundi \p \v 1 Jisas yambumbu ye dé xé dama hiyandé du nakré. Déka ayiwana biyambu dama hiyae rendéka lé héra. \v 2 Wungi xéndéka Jisasna du déré wakwexéké, “Wakwekwa du, héndé haraki sémbut hurukwa lé déka ayiwa dama hiyae rendéka héra? Wun du haraki sémbut dé huru, o déka yafa ayiwa bér haraki saraki sémbut huru?” \v 3 Wungi wandaka dé Jisas wa, “Wun du akwi déka yafa ayiwa akwi haraki sémbut huruhambandi, dé wungi rendéte. Guni déré God yatendéka hambuk jémba xéngute dé déka dama hiya. \v 4 Némbuli nukwa dé. Nani God hwendén jémba yatame. Dé wandéka wuni ya. Gan hunyindét nak du déka jémba yamba yakéme. \v 5 Wuni ané héfambu reta wuni ané héfana xérékékwa ya wuni.” Wungi dé wa. \p \v 6 Wataka dé héfambu simbar séxa. Séxataka dé héfa wali nawulak hérae dé wun duna damambu taka. \v 7 Takataka dé déré wa, “Sé ye Siloam hutungumbu yaké.” (Siloamna mo hundi angi dé: Wandaka dé yi.) Wungi wandéka ye dé wun hutungumbu yaké. Yakéndéka déka dama yikafre yandéka jémba xe dé wambula ya. \p \v 8 Wun du wambula yandéka déka nyémayika akwi déré hanja xéndé du takwa akwi déré xe di wa, “Ané du hanja yambumbu reta yéwa hwendate wandé du wana?” \v 9 Wungi wandaka di nawulak wa, “Xéxé, dé wun du dé.” Nawulak di wa, “Yinga. Dé maki du dé.” Wungi wandaka dé wun du wa, “Xéxé. Ané wuni wuni.” \v 10 Wungi wandéka di déré wa, “Yingi maki yaméka dé ména dama yikafre ya?” \v 11 Wungi wakwexékéndaka dé wa, “Du nak déka xi Jisas dé héfa hérae simbar séxataka dé wuna damambu taka. Takataka dé wuniré wa, ‘Sé ye Siloam hutungumbu yaké.’ Wungi wandéka ye wuni hutungumbu yakéwuka dé wuna dama yikafre yandéka wuni jémba xé.” \v 12 Wungi wandéka di déré wa, “Wun du yindu?” Wungi wakwexékéndaka dé wa, “Wafewana. Yike wuni ye.” Wungi dé wa. \p \v 13 Di dama hiyae yikafre yandé duré Farisika hura yi. \v 14 Baka hwa nukwa dé Jisas héfa hérae simbar séxataka dé wun duna damambu takandéka dé yikafre ya. \v 15 Hura yindaka Farisi di déré wambula wakwexéké, “Ména dama yingi maki ye dé yikafre ya?” Wungi wakwexékéndaka dé wa, “Héfa hérae simbar séxataka wandéka yakéwuka dé wuna dama yikafre ya.” \v 16 Wungi wandéka di Farisi nawulak wa, “Wun du baka hwa nukwambu jémba yata dé nana hambuk hundi xékéhambandé. Xékéhafi yandéka nani xékélaki. God déré wandéka yahambandé.” Wungi wandaka di nawulak wa, “Haraki sémbut hurukwa du dé yikafre jémba yamba yakéndé.” Wungi wataka di watémbéra di hafu hafu re. \p \v 17 Wungi reta di dama hiyandé duré wambula wa, “Ména damaré yikafre hurundé duka yingi méni we?” Wungi wakwexékéndaka dé wa, “Dé Godna profet nak dé.” Wungi dé wa. \p \v 18 Hanja wun duna dama dé hiya. Némbuli déka dama yikafre dé ya. Yandéka di Judana néma du wun jooka “Mwi hundi dé” nahambandi. Nahafi yata di dama hiyandé duna yafa ayiwaka hundi taka. \v 19 Takandaka yambéka di bérré wakwexéké, “Ané béna nyan dé, o yingafwe? Ayiwa héraléka dé dama hiya. Béni wungi béni wa, o yingafwe? Yingi maki ye dé dama xé?” \v 20 Wungi wandaka bér angi wa, “Ani ani xékélaki. Dé ana nyan dé. Dé dama hiyae re dé xaku, ayiwana biyambu. Wunka ani xékélaki. \v 21 Némbuli dama lae xéndéka ani yike ani ye. Méta yandéka wana déka dama landé. Héndé hurukwa wana landé. Wunka yike ani ye. Déré mé guni wakwexéké. Dé néma du dé. Dé hafu watandé.” \v 22 Judana néma du bérré haraki hundi wandamboka bér wungi wa. Tale néma du di angi wa, “Du nak ‘Jisas God wasékendén du Krais dé’ nandét wambet wun du Godna hundi buléndaka ge yatakataka ye wambula yamba wulayikéndé.” Wungi di wa. \v 23 Di bérré wungi wandamboka bér wun duna yafa ayiwa roo. Roota bér wa, “Dé néma du dé. Déré mé guni wakwexéké.” \p \v 24 Bér wungi wambéka di néma du wun duré wambula wa. Wandaka yandéka di déré wa, “Méni mwi hundi wata Godna ximbu harékétaméni. Nani nani xékélaki. Jisas dé haraki saraki sémbut hurukwa du dé.” \v 25 Wungi wandaka dé diré wa, “Wuni yike wuni ye. Dé yikafre du wana haraki du wana. Angi male wuni xékélaki. Hanja wuna dama dé hiya. Némbuli wuna dama yikafre yandéka wuni jémba xé.” \v 26 Wungi wandéka di wa, “Méniré méta dé ya? Yingi ye hurundéka ména dama yikafre ya?” \v 27 Wungi wakwexékéndaka dé wa, “Tale wundé wawu. Wawuka guni xékéhambanguni. Métaka guni wambula xékénjoka mawuli ya? Guni akwi déka du xakunjoka guni mawuli ye, o yingi maki dé?” \v 28 Wungi wandéka di déré haraki hundi wata di wa, “Méni déka du méni. Nani Mosesna du me. \v 29 Nani angi nani xékélaki God Moses wali dé hundi bulé. Wun duka yike me ye. Yandén hafwaka akwi yike me ye.” \v 30 Wungi wandaka dé wa, “Yingi maki dé? Ané nak maki guni we. Dé wuna dama dé hula. Hulandéka dé yandén hafwaka yike guni ye. \v 31 Nani xékélaki. God haraki saraki sémbut hurukwa duna hundi xékéhafindé. Déka jémba sarékéta déka jémba yakwa duna hundi dé xéké. \v 32 Hanjambu yae némbuli du nak dama hiyae rendéka déka ayiwa héraléka du nak déka dama hulandéka xékéhambame. \v 33 God wun du takahafi yandét wun du angina joo yamba hurukéndé.” \v 34 Wungi wandéka di mawuli wita di wa, “Ména yafa ayiwa haraki saraki sémbut hura bér méniré héra. Hérambéka méni akwi haraki saraki sémbut hurukwa du méni. Wungi reta yingi maki ye méni naniré wakwetaméni.” Wungi wataka di wa, “Godna hundi buléndaka ge yatakataka gwande wambula yamba wulayikéméni.” Wungi wandaka dé yi. \s1 Di dama hiyandé du maki re \p \v 35 Wun du yindéka Jisas xékétaka déka hwaka xe dé déré wa, “Méni Duna Nyanka jémba méni saréké, o yingafwe?” \v 36 Wungi wandéka dé wa, “Néma du, wun du héndé? Méni wuniré wamét wuni déka jémba sarékétawuni.” \v 37 Wungi wandéka dé Jisas wa, “Méni déré wundé xémé. Wun du némbuli méni wali andé buléndi.” \v 38 Wungi wandéka dé wa, “Néma Du, wuni ménika andé sarékéwi.” Wungi wataka dé héfambu hwati se dé Jisasna ximbu haréké. \p \v 39 Wungi hurundéka dé Jisas wa, “Wuni du takwana sémbutré xe wanjoka wuni ané héfaré gaya. Dama hiyandé du jémba xétandi. Jémba xékwa du dama hiyandé du xakutandi.” \v 40 Wungi wandéka di Farisi nawulak wumbu reta wun hundi xékéta di déré wa, “Yingi méni we? Nani akwi dama hiyandé du me, o yingafwe?” \v 41 Wungi wakwexékéndaka dé wa, “Guni dama hiyandé du reta guni guni haraki sémbut huruhafi yakwa du retanguni. Guni guni wa, ‘Nani jémba me xé.’ Wungi wanguka guna haraki sémbut wungi dé té.” Wungi dé Jisas Farisiré wa. \c 10 \s1 Jisas dé sipsip balika hatikwa yikafre du dé \p \v 1 Jisas dé wa, “Mwi hundi wuni guniré we. Du nak sipsip bali tékwa hafwaré wulayinjoka mawuli ye, yambuka hélék ye, séndémbu wuréféka wulayindét, wun du sélé héraata jondu nyéngélékwa du dé. \v 2 Yambumbu wulayikwa du dé sipsip balika hatikwa du dé. \v 3 Wun du wulayinjoka yandéka dé yambumbu tékwa du dé yambu nafwi. Nafwindéka wulayindéka di sipsip bali déka hundi xéké. Déka sipsip balina ximbu dé wa. Wataka tale yindéka di déka hundi xékéta di déka hukémbu yi. \v 4 Yindaka dé tale yindéka déka sipsip bali déka hundika xékélakita di déka hukémbu yi. \v 5 Di nak duna hukémbu yamba yikéndi. Di déka hundika xékélakihafi ye déka roo yaange yitandi.” \v 6 Jisas wun sataku hundi wandéka di wun hundina mo hundika xékélakihambandi. \p \v 7 Xékélakihafi yandaka dé Jisas wambula wa, “Mwi hundi wuni guniré we. Wuni sipsip bali wulayindaka yambu wuni. \v 8 Du nawulak tale yandaka wuni deka hukémbu ya. Tale yandé du di sélé héraata jondu nyéngélékwa du di. Di yandaka sipsip bali deka hundi xékéhambandi. \v 9 Wuni hafu wuni yambu wuni. Du takwa wunimbu wulayindat God diré yikafre hurutandé. Di wulayita yikafre hénoo hérae satandi. \v 10 Sélé héraakwa du sélé héraata sipsip baliré xiyaata sipsip baliré haraki hurunjoka dé ya. Wuni diré yikafre huruta huli mawuli hwenjoka wuni ya. Hwewut huli mawuli dimbu sukwekéndét, di mawuli yata wungi re wungi re jémba retandi. \p \v 11 “Wuni hafu wuni sipsip balika hatikwa yikafre du wuni. Sipsip balika hatikwa yikafre du dé déka sipsip baliré yikafre hurunjoka hurundét déka mama déré xiyandat dé hiyatandé. \v 12 Yéwaka jémba yakwa du dé sipsip balika hatikwa du yingafwe. Dé sipsip balina yafa yingafwe. Wungi rendéka haraki wasa yandat, dé sipsip bali yatakataka yaange yitandé. Yaange yindét haraki wasa sipsip baliré tinjoka nambwandat, di sipsip bali yaange yitandi. \v 13 Wun du yéwaka male jémba yata dé sipsip balika saréfa nahafi ye yaange yitandé. \p \v 14-15 “Wuni hafu wuni sipsip balika hatikwa yikafre du wuni. Wuna yafa wunika xékélakindéka wuni déka xékélakiwuka maki wuni wuna sipsip balika xékélakiwuka di wunika xékélaki. Wuna sipsip baliré yikafre hurunjoka huruwut, di wuna mama wuniré xiyandat hiyatawuni. \v 16 Wuna sipsip bali nawulak akwi di té, nak séndémbu. Wuni diré akwi hura yatawuni. Hurewut di wuna hundi xékétandi. Hurewut di tale téndé sipsip bali wali sékéré téndat bu natafa male du hati dé. \p \v 17 “Wuni diré yikafre hurunjoka hiyae wuni wambula ramétawuni. Wungi yatewukaka wuna yafa dé wunika némafwimbu mawuli ya. \v 18 Wuni hélék yawut di wuniré yamba xiyakéndi. Wuni hafu yawundu nawut di wuniré xiyandat hiyatawuni. Wu wuna jémba dé. Wuni hambuk ye yawundu nawut wuniré xiyandat hiyae hambuk hérae wambula ramétawuni. Wun jémba yawute wuna yafa dé wuniré wa.” Wungi dé wa. \p \v 19 Wungi wandéka di Judana néma du wun hundi xékétaka watémbéra di hafu hafu re. \v 20 Reta di séfélak du wa, “Haraki hamwinya déka mawulimbu téndéka dé wangété ya. Guni déka hundi xékékénguni.” \p \v 21 Di wungi wandaka di nawulak wa, “Yingafwe. Haraki hamwinya déka mawulimbu téndét wungina hundi yamba bulékéndé. Hanja dé wandéka dé dama hiyandé du jémba xé. Haraki hamwinya wandét dama hiyandé du wambula yamba xékéndé.” Wungi di wa. \s1 Judana néma du Jisaska hélék di ya \p \v 22 Jerusalemémbu di némafwi hénoo sanjoka di ya. Wun hénoo sa nukwa di deka mandéka hanja tempel wambula tondanka di saréké. \v 23 Wun nukwa yifa yakwa nukwa dé. Wun nukwa tempelmbu dé Jisas yitaka yataka. Gena tafékambu dé yitaka yataka. Wun tafékaka di wa, Solomonéna taféka dé. \v 24 Wun tafékambu yitaka yatakandéka di Judana néma du yae hérangwanda téta di déré wa, “Méta nukwa méni naniré wamét nani ménika jémba xékélakitame? Méni God wasékendén du Krais xe naniré jémba mé wa.” Wungi di wa. \p \v 25 Wandaka dé Jisas wa, “Wuni guniré wundé wawu. Wawuka guni jémba xékéhambanguni. Wuna yafa hambuk hwendéka wuni déka jémba ye. Guni yawuka jémbaré jémba xe wunika xékélakitanguni. \v 26 Guni wuna sipsip bali yingafwe. Guni wuna hundi xékéhafi guni. \v 27 Wuna sipsip bali wuna hundi di xéké. Xékéndaka wuni dika xékélakita tale yiwuka di wuna hukémbu yi. \v 28 Yindaka wuni dika huli mawuli hwe, wungi re wungi re jémba rendate. Di yamba hiyakéndi. Wuna tambambu rendat du nak diré yamba hérakéndé. \v 29 Wuna yafa dé diré wunika hwe. Déka hambuk atéfék duna hambukré dé sarékéngwandé. Déka hambuk wungi téndét nak du wuna sipsip baliré yamba hérakéndé, wuna yafana tambambu. \v 30 Ani wuna yafa wali natafa ani.” \p \v 31 Dé wungi wandéka di Judana néma du motu wambula hérae di dé hiyandéte déré xiyanjoka di huru. \v 32 Hurundaka dé Jisas diré wa, “Wuni wuna yafana séfélak yikafre jémba yawuka guni xé. Guni méta jémbaka sarékéta guni wuniré motumbu xiyanjoka huru?” \p \v 33 Dé wungi wandéka di néma du wa, “Nani yikafre jémbaka sarékéta nani méniré motumbu xiyanjoka huruhambame. Méni Godka haraki hundi wata méni haraki saraki hundi bulé. Méni du male du méni. Méni baka du reta méni hafuka ‘Wuni God wuni’ naméka nani méniré motumbu xiyanjoka huru.” Wungi di wa. \p \v 34 Wandaka dé wa, “Yingi maki dé? Guna hambuk hundimbu angi di hayi: ‘Wuni angi wuni we, Guni god guni.’ \v 35 God déka hundi xékéndé duka dé angi wa, ‘Guni god guni.’ Wungi wandéka wun hundi déka nyingambu rendéka dé déka hundi yamba yatakakéndé. \v 36 God dika wungi wandéka, wuni wun hundi male wawuka métaka guni wunika haraki hundi we? Wuna yafa dé wuniré wa, du takwaré yikafre huruwute. Wuniré wandéka wuni ané héfaré gaya. Gaye wuni wa, ‘Wuni Godna nyan wuni.’ Wungi wawuka guni wa, ‘Méni wun hundi wata méni Godka haraki hundi méni we.’ Métaka guni wungi we? \v 37 Wuni wuna yafana jémba yahafi yawut, guni wuna hundi yamba xékékénguni. \v 38 Wuni déka jémba yawut, guni wuna hundi xékénjoka hélék yata yawuka jémbaka mé jémba saréké. Guni wungi sarékéta xékélakitanguni. Wuna yafa wunimbu téndéka wuni akwi wuna yafambu wuni té.” \v 39 Wungi wandéka di déré wambula hulukinjoka di huru. Hurundaka dé yindéka di déré hulukihambandi. \p \v 40 Jisas wambula ye dé jordan xéri angé sakuré yi. Ye dé Jon diré guré husandandén hafwambu xaku. Xaakwa dé wun hafwambu re. \v 41 Rendéka di séfélak du takwa déka ya. Yae xétaka di hafu buléta di wa, “Jon hanja xéhafi yamben hambuk jémba huruhambandé. Huruhafi yata wun duka wata mwi hundi male dé wa.” \v 42 Wungi wataka di wumbu rekwa du takwa séfélak di déka jémba sarékéta di wa, “Jisas Godna nyan dé. Wu mwi hundi dé.” \c 11 \s1 Lasarus dé hiya \p \v 1 Betanimbu rendé du nak, déka xi Lasarus, dé bar hiya. Betani Maria bér léka nyama Martana motéfa dé. \v 2 Wule takwa Maria lé hukémbu yikafre yama xaakwa hulingu blekékwa takwa lé. Hukémbu lé wun hulingu Néma Du Jisasna manmbu blekétalé. Blekétaka lé léka némbémbu létékétalé. Wule takwana hee Lasarus bar dé hiyae. \v 3 Bar hiyandéka dé Jisas afakémbu rendéka bér Lasarusna nyange yéték ané hundi wambéka ye di Jisaska wa: “Néma Du, némafwimbu mawuli yaméka du bar dé hiyae.” \v 4 Jisas wun hundi xékétaka dé wa, “Dé hiyandéte wun bar xakuhambandé. Du takwa Godna ximbu harékéta wuna ximbu akwi harékéndate dé wun bar xaku.” Wungi dé wa. \p \v 5 Jisas dé Marta akwi, léka bandi akwi, Lasaruska akwi dé némafwimbu mawuli ya. \v 6 Mawuli ye dé Lasarus bar hiyandékaka xékétaka dé rendén getéfambu nukwa yéték akwi re. \v 7 Re dé déka duré wa, “Judiaré wambula yitame.” \v 8 Wungi wandéka di déka du wa, “Néma du, némbule di méniré motumbu xiyanjoka huru. Hurundaka métaka méni wun hafwaré wambula yinjoka we?” \v 9 Wungi wandaka dé Jisas wa, “Ganémbambu take ye gérambumbu nukwa xéta laréta tékwandé. Du nukwambu ye ané héfana hanyikwa yana larékombu ye yamba xakrikéndé. \v 10 Du halékingambu yindét, wun du xakritandé, wun hanyikwa ya déka mawulimbu téhafi yandénka.” \v 11 Wungi wataka dé diré wambula wa, “Nana nyayika Lasarus xéndi dé hwae. Wuni ye déré husaramétawuni.” \v 12 Wungi wandéka di déka du wa, “Néma Du, dé baka xéndi hwandét, déka bar hényitandé.” \v 13 Tale Jisas Lasarus hwandénka wata dé Lasarus hiyandénka dé wa. Wungi wandéka di déka du Lasarus hiyandénka xékélakihambandi. Di angi saréké, “Dé baka xéndi dé hwae.” \v 14 Wungi sarékéndaka dé diré wa, “Lasarus bu hiya. \v 15 Hiyandéka wuni dé wali rehambawuni. Guni wuna hambukéka xékélakingute wuni déka yihafi yawuka dé wuna mawuli yikafre ya. Némbuli déka yitame.” \v 16 Wungi wandéka déka du nak Tomas, déka nak xi Didimas dé Jisasna du nawulakré wa, “Nani akwi ye dé wali hiyatame.” \s1 Jisas wandét di wambula ramétandi \p \v 17 Wungi wandéka di Jisas déka du wali yi. Ye xaakwa dé Jisas hundi xéké, Lasaruska. Lasarus nukwa yétiyéti dé réméndan wekwambu hwa. \v 18 Betani Jerusalem wali walémbambu dé té (3 kilomita maki). \v 19 Marta bér Mariana hee hiyandéka di séfélak du takwa Jerusalem yatakataka di Betaniré yi, bér wali reta bérka mawuliré yikafre hurunjoka. \p \v 20 Jisas yambumbu yandéka lé Marta hundi xéké. Xékétaka Jisasré yambumbu xénjoka lé yi. Yiléka Maria gembu lé re. \v 21 Reléka ye Jisasré xe lé Marta wa, “Néma Du, méni ambu remét wuna hee yamba hali hiyandé. \v 22 Némbuli akwi Godré wakwexékémét, wakwexékémén joo hwetandé. Wungi wuni xékélaki.” \v 23 Wungi waléka dé Jisas wa, “Nyéna hee wambula ramétandé.” \v 24 Wungi wandéka lé Marta wa, “Wuni xékélaki. Hiyandé atéfék du takwa ramétendaka hukétéfi nukwambu ramétandé.” \v 25 Wungi waléka dé Jisas wa, “Wuni hafu hiyandé du takwaré husaraméta huli mawuli hwekwa du wuni. Du takwa wunika jémba saréka hiyandat, wuni wawut di wambula ramétandi. \v 26 Du takwa wunika jémba sarékéta huli mawuli hérae di yamba hiyakéndi. Di jémba retandi. Ané hundika ‘Mwi hundi dé’ nyéni nae, o yingafwe?” \v 27 Wungi wandéka lé wa, “Néma Du, wu mwi hundi dé. Méni God wasékendén du Krais méni. Méni Godna nyan méni. Méni haxémbeka du méni. Wu mwi hundi dé.” Wungi lé wa. \s1 Jisas dé géra \p \v 28 Marta wungi wataka ye lé léka bandi Mariaré wa. Waléka yaléka hura ye hafwambu téta lé nakélak wa, “Wakwekwa du yae téta nyéniré xénjoka dé we.” \v 29 Wungi waléka lé bari raama lé Jisasré xénjoka yi. \p \v 30 Jisas wungi ye getéfambu xakuhambandé. Dé Marta déré xélén hafwambu dé té. \v 31 Wumbu téndéka lé Maria déré xénjoka yiléka di lé wali rendé du takwa xé. Tale wunde du takwa Mariana mawuli yikafre yandéte di Jerusalem yatakataka yae di lé wali re gembu. Lé raama hafwaré bari gwandiléka xe di wa, “Lasarusré réméndanmbu géranjoka lé gwandi.” Wungi wataka di léka hukémbu raama yi. \p \v 32 Wungi ye lé Jisas téndénmbu xaakwa lé Maria Jisasré xé. Xétaka hwati se lé déré wa, “Néma Du, ambu remét wuna hee yamba hali hiyandé.” \v 33 Wungi wata géraléka dé Jisas xé. Jerusalemémbu yandé du takwa akwi lé wali yaata gérandaka dé xé. Xétaka saréfa nandéka déka mawulimbu némafwimbu xak dé ya. \v 34 Xak yandéka dé wa, “Déré yimbu guni rémé?” Wungi wakwexékéndéka di wa, “Néma Du, mé yae xé.” \v 35 Wungi wandaka Jisas dé géra. \v 36 Gérandéka xe di wa, “Mé xé. Dé wun duka némafwimbu dé mawuli ye.” \v 37 Wungi wandaka di nawulak wa, “Hanja wandéka dé dama hiyandé du wambula xé. Dé Jisas wandét Lasarus yamba hiyakéndé wana? Métaka we dé déré huréhalékéhafi ye?” Wungi di nawulak wa. \s1 Jisas wandéka dé Lasarus wambula ramé \p \v 38 Jisasna mawulimbu némafwi xak yandéka ye dé réméndan wekwambu xaku. Wun wekwa motu wekwa dé. Wun wekwana yambumbu di némafwi motu nak gétamétaka. \v 39 Jisas xaakwa dé wa, “Wun motu mé sérmené.” Wungi wandéka lé hiyandé duna nyange Marta lé déré angi wa, “Néma Du, hiyandéka nukwa yétiyéti bu yi. Nani motu rafwimbet haraki yama xatandé.” \v 40 Wungi waléka dé Jisas wa, “Tale nyéniré wundé wawu, ‘Wunika jémba saréka Godna hambuk xétanyéni.’ Wun hundika mé saréké.” \v 41 Wungi wandéka di motu sérmené. Sérmenéndaka Jisas nyirré yasawara xéta dé wa, “Wuna yafa, diména wuni nae, wuna hundi xékémékaka. \v 42 Wuni xékélaki. Atéfék nukwambu méni wuna hundi xékémékandé. Ambu tékwa du takwaka sarékéta wuni méniré we. Di ménika wawuka hundi xékéta watandi, ‘God wandéka dé Jisas gaya. Wu mwi hundi dé.’ Wungi wandate wuni mawuli ye.” \v 43 Wungi wataka dé hambukmbu wa, “Lasarus, méni sé raama gwande.” \v 44 Wungi wandéka dé hiyandé du wambula raama gwande. Hanja nukwa wurmbu di déka man tamba giya giya taka. Déka saawi akwi nukwa wurmbu giya giya takandaka dé wungi hwa. Hwae raama gwandendéka dé Jisas wa, “Nukwa wur mé léfwingu yindé.” Wungi wandéka di léfwi. \s1 Néma du di hundi gi Jisasré xiyanjoka \p \v 45 Mariaka yae lé wali rendé séfélak du takwa di xé Jisas wungi hurundéka. Xe di Jisas anwarmbu gayandénka di jémba saréké. \v 46 Wandaka nawulak Farisika ye di Jisas hurundén jooka safé. \v 47 Saféndaka di prisna néma du akwi Farisi akwi wandaka atéfék Judana néma du yae di Jisaska angi wa, “Wun du hanja xéhafi yamben séfélak hambuk jémba dé ya. Méta yatame? \v 48 Nani déka jémbaka déré watéfihafi yambet dé téta wungi male hurundét atéfék du takwa déka ‘Nana néma du dé’ natandi. Nandat néma du reta Romna néma duna hafwa hérandét Romna du hélék yata yae tempelré haraki huruta nana du takwaré akwi xiyatandi.” Wungi di néma du wa. \p \v 49 Wun héki hwari Kaiafas atéfék prisna néma du dé. Dé wunde néma duna hundi xékétaka dé diré wa, “Guni nawulak xékélakihambanguni. \v 50 Mé xéké. Wun du Jisas atéfék du takwana hafwa hérae hiyandét, wungi sékérékétandé. Dé hafu hiyandét, nani atéfék yamba hiyakéme.” \p \v 51 Wun hundi wata, déka mawuli sarékémbu wahambandé. Dé wun héki hwari prisna néma du rendéka God déré wandéka dé wun hundi wa, Jisas hiyae Judana du takwaré yikafre hurutendékaka. \v 52 Jisas hiyae Judana du takwaré male yikafre yamba hurukéndé. Jisas atéfék getéfambu rekwa Godna nyangwalré hérae natafambu takanjoka dé hiya. \p \v 53 Kaiafas wungi wandéka di Judana néma du hundi bulésékéréké, Jisasré xiyanjoka. \v 54 Hundi gindaka Jisas Jerusalemémbu rekwa duna makambu wambula yitaka yatakahambandé. Dé déka du wali Jerusalem yatakataka di Efraimré ye di wun getéfambu re. Wun getéfa du rehafi hafwa wali walémbambu dé té. \p \v 55 Judana némafwi nukwa Pasova walémba maki yandéka di Judana du takwa séfélak Jerusalemré yi, di deka haraki saraki sémbut huréhaléka re wun nukwana hénoo jémba sanjoka. \v 56 Ye xaakwa di Jisaska hwaké. Hwakéfatika tempelmbu téta di di hafu buléta di wa, “Yingi guni saréké? Pasovana hénoo sanjoka yakéndé wana?” Wungi di wa. \p \v 57 Hanja prisna néma du akwi Farisi akwi angi di wa, “Jisasré hura ye séndé gembu takatame.” Wungi wataka di wa, “Jisas rendéka hafwa du nak xékélakitaka yae naniré watandé.” Wungi di wa. \c 12 \s1 Maria lé yikafre yama xaakwa gu Jisasna manmbu bleké \r Mat. 26:6-13; Mak 14:3-9 \p \v 1 Nukwa gwongofu yindét Pasovana nukwa yatandé. Wun nukwa Jisas Betaniré dé yi. Betani Lasarusna getéfa dé. Hanja wumba du hiyandéka Jisas wandéka dé wambula ramé. \v 2 Lasarusna gembu di hénoo humbwi, Jisaska. Marta lé hénoo munita reléka dé Lasarus Jisas wali déka du wali jambémbu di re, hénoo sanjoka. \v 3 Rendaka lé Maria yikafre yama xaakwa hulingu lé hura yae lé Jisasna manmbu blekétaka lé léka makambu téndé séményi némbémbu létéké. Wungi huruléka wun hulinguna yama xae dé wun geré hunamé. \v 4 Jisasna du nak, déka xi Judas Iskariot, dé Jisasré déka mamaka hwetekwa du dé angi wa, \v 5 “Métaka lé wungi huru? Nani wun hulingu hwetaka némafwi yéwa hali hérakwa. Hérae jambangwe du takwaka hali hwekwa.” \v 6 Wungi wata dé jambangwe du takwaka sarékéhambandé. Dé sélé héraakwa du dé. Dé Jisasna duna yéwaka hatindékandé. Hatita dé déka jondu héranjoka dé wun yéwa hérandékandé. \p \v 7 Dé wungi wandéka dé Jisas wa, “Léka haraki hundi wakéméni. Hukémbu hiyawut wekwambu rémétendakaka sarékéta lé wungi huru.” \v 8 Wataka dé wa, “Jambangwe du takwa guni wali wungi té retandi. Wuni guni wali wungi té yamba rekéwuni.” Wungi dé wa. \s1 Néma du di hundi gi Lasarusré xiyanjoka \p \v 9 Jerusalemémbu rekwa séfélak du takwa di xéké, Jisas déka du wali Betanimbu rendaka. Xékétaka di déré xénjoka yi. Jisasré male xénjoka yihambandi. Lasarusré akwi xénjoka di yi. Lasarus hiyandéka Jisas wandéka dé wambula raméndénka di xékélaki. Wungi xékélake di déré xénjoka yi. \v 10-11 Wun hafwambu rekwa du takwa di hundi xéké Lasaruska. Xékéta séfélak du di Jisaska jémba saréké. Sarékéta di deka néma duna hundika hélék ya. Hélék yandaka di prisna néma du Lasarusré akwi xiyanjoka di hundi gi. \s1 Jisas néma du re dé Jerusalemré wulayi \r Mat. 21:4-9; Mak 11:7-10; Luk 19:35-38 \p \v 12 Séfélak du takwa di Jerusalemré yi, Pasovana hénoo sanjoka. Ye di re. Ganémbambu di xéké Jisas Jerusalemré yanjoka yandéka. \v 13 Wungi xéka di Jisasré xénjoka di yi. Ye di téméngara hura yita di angi wa, \q1 Néma Du, naniré mé yikafre huru. \q1 God déka ximbu yaakwa duré yikafre hurutandé. \q1 Dé nani israelna néma du dé. \p \v 14 Jisas wayikana donkiré xétaka wun donkina bunungulmbu re dé yi. Jisas wungi huruta du nak Godna nyingambu hanja hayindén maki dé huru. Angi dé hayi: \q1 \v 15 Guni israelna du takwa rookénguni. \q1 Mé xé. Guna néma du andé yae. \q1 Donki nyanéna bunungulmbu re dé yae. \p \v 16 Wungi dé hayi. Wungi wandaka Jisasna du wun jooka xékélakihambandi. Hukémbu Jisas Godna getéfaré warindéka di hurundan jooka, hanja hayindén hundika akwi di saréké. Sarékéta di xékélaki. \p \v 17 Hanja séfélak du takwa di xé, Jisas wandéka Lasarus wambula raméndéka. Xétaka di hundi wa. \v 18 Wandaka séfélak du takwa di wun hambuk jémba yandénka di xéké. Xékétaka di Jisasré xénjoka yi. \v 19 Ye déka ximbu harékéndaka di Farisi hélék ya. Hélék yata di di hafu buléta di wa, “Nana wambeka hundi baka dé yi. Mé xé. Atéfék du takwa Jisaska di némafwimbu mawuli ye.” Wungi di wa. \s1 Grikna du nawulak di Jisasré xénjoka mawuli ya \p \v 20 Judana du takwa séfélak di Pasovana hénoo sata Godna ximbu harékénjoka di Jerusalemré yi. Nak téfambu yandé du akwi wungi hurunjoka di Jerusalemré yi. Di Grikna du di. \v 21 Wunde du nawulak yae di Jisasna du nak wali bulé. Wun duna xi Filip dé. Filipna motéfa Betsaida dé. Galilimbu dé té. Wunde du di Filipré wa, “Yika du, nani ye Jisasré xénjoka nani mawuli ye.” \v 22 Wungi wandaka dé Filip ye dé Andruré wandéka bér yi, wun jooka Jisasré wanjoka. \v 23 Ye wambéka dé Jisas bérré wa, “God Duna Nyanéna ximbu harékétendéka nukwa andé yae. \v 24 Mwi hundi wuni guniré we. Wit sék nak héfambu xakre hiyahafi re natafa male tétandé. Wit sék héfambu xakre hiyae takélaka wara séfélak wit sék xakétandé. \v 25 Deka séfika male sarékékwa du takwa hiyatandi. Huli mawuli hérae wungi re wungi re jémba yamba rekéndi. Deka séfika sarékéhafi yata wuna jémbaka male sarékékwa du takwa di huli mawuli hérae wungi re wungi re jémba retandi. \v 26 Du takwa wuna jémba yanjoka mawuli yata di wuna hundi xékétandi. Xékéta di wuni retewuka hafwambu retandi. Wuna yafa wuna jémba yakwa du takwana ximbu harékétandé.” Wungi dé Jisas wa. \s1 Jisasré haréka hatekatandi \p \v 27 Wun hundi wataka dé wambula wa, “Némbuli wuna mawuli xak dé ye. Hiyatewuka nukwa andé yae. Yingi watawuni, ‘Yafa, némbuli wunimbu xakute yakwa joo mé héreki. Wungi yamba wakéwuni. Ané jooka we wuni andé héfaré gaya.” \v 28 Wungi wataka dé Godré wa, “Wuna yafa, ména xi métaka némafwi yandé.” Wungi wandéka dé Godna getéfambu ané hundi gaya: “Wuni huruwuka wuna xi némafwi wundé yandé. Wambula hurutawuni, wuna xi némafwi yandéte.” \v 29 Wungi wandéka di wumbu rendé du takwa xékétaka nawulak di wa, “Jar dé yae.” Nawulak di wa, “Godna ensel nak dé Jisas wali hundi bulé.” \v 30 Wungi wandaka dé Jisas diré wa, “Godna getéfambu gayandé hundi guniré yikafre hurunjoka dé gaya. Wunika gayahambandé. \v 31 Némbuli God néma du reta ané héfambu rekwa du takwa hurundan sémbutka watandé. Némbuli dé ané héfana néma du satanré hérekitandé. \v 32 Wuniré haréka hatekandat wuni atéfék héfambu rekwa du takwaré wunika hura yatawuni.” \v 33 Wungi wandén déré xiyae mimbu hatekatendakaka dé wa. Di wun jooka xékélakindate dé wungi wa. \v 34 Jisas wungi wandéka di déré wa, “Nani hanja Godna nyingambu hayindan hundi wundé xékwa. God wasékendén du Kraiska ané hundi di hayi: Dé hiyahafi ye wungi re wungi re reséketandé. Hayindan hundi xémbeka métaka méni angi we, ‘Duna Nyanré haréka hatekatandi.’ Wun Duna Nyan héndé?” \p \v 35 Di wungi wandaka dé Jisas wa, “Yalefu nukwa male hanyikwa ya guni wali tétandé. Téta hanyindét guni déka larékombu yitanguni, gan hunyi yae guniré takatéfindémboka. Halékingambu yikwa du yitendaka yambuka xékélakihambandi. \v 36 Némbuli wun hanyikwa ya guni wali dé re. Rendét guni wun hanyikwa yaka jémba sarékétanguni. Sarékéta guni hanyikwa yana nyambali retanguni.” Wungi dé Jisas sataku hundi wa. Jisas wungi wataka diré yatakataka ye dé faakwa re. \s1 Séfélak Judana du takwa Jisaska sarékéhambandi \p \v 37 Dé hanja xéhafi yandan séfélak hambuk jémba yandéka di xé. Xéta déka sarékéhambandi. Sarékéhafi yata God wandéka Jisas gayandénka xékélakihambandi. Di yike di ya. \v 38 Hanja Godna profet Aisaia dé dika angi hayi, Godna nyingambu: “Néma Du, héndé wamben hundi xéké? Méni hambuk jémba yaméka héndé xé?” Hanja Aisaia wungi hayindéka wunde du takwa Jisaska jémba sarékéhafi yandaka déka hundi mwi hundi dé ya. \p \v 39-40 Hanja Aisaia ané hundi akwi dé hayi, Godna nyingambu: \q1 God deka dama hurundéka di hiya. \q1 Hiyandaka wandéka deka mawuli motu maki dé re. \q1 Dé wungi huruhafi yandét di deka damambu jémba xétandi. \q1 Dé wungi wahafi yandét deka mawuli jémba téndét di déka hundika xékélakitandi. \q1 Wungi xe xékélake yawuleka wunika yandat wuni diré huréhalékétawuni. \p Wungi dé Aisaia Godna hundi hayi. Du takwana mawulika sarékéta dé wungi hayi. Hanja hayindéka hukémbu di wunde du takwa Jisaska sarékéhambandi. \v 41 Aisaia Jisasna hambukré xétaka xéndénka wata dé wun hundi hayi. \p \v 42 Judana néma du nawulak di Jisaska jémba saréké. Sarékéta di Farisika roota Jisaska jémba sarékéndakaka hundi wahambandi. Wun hundi wandat, Farisi diré hérekindat, di Godna hundi buléndaka geré yamba wulayikéndi. \v 43 Jisaska jémba sarékéndakaka hundi wahafi yata di nawula du deka ximbu harékéndate di mawuli ya. God deka ximbu harékéndéte sarékéhambandi. \s1 Jisas wandén hundi du takwana sémbutré hurukwexétandé \p \v 44 Jisas hambukmbu dé wa, “Guni wunika jémba sarékéta guni wunika male sarékéhambanguni. Guni wunika jémba sarékéta guni wuniré wandéka gayawun duka akwi guni jémba saréké. \v 45 Guni wuniré xéta guni wuniré wandéka yawun duré akwi guni xé. \v 46 Wuni hanyikwa ya maki wuni ané héfaré gaya. Gayawuka guni wunika jémba sarékéta guni halékingambu yamba rekénguni. \v 47 Du nak wuna hundi xékéta wawun maki huruhafi yandét, wuni déré angi yamba wakéwuni, ‘Méni haraki saraki sémbut hurukwa du méni.’ Wungi yamba wakéwuni. Wuni du takwana sémbutka hundi wanjoka ané héfaré gayahambawuni. Wuni atéfék héfambu rekwa du takwa satanéna tambambu héranjoka wuni gaya. \v 48 Du takwa wunika hu hweta wuna hundika xékéhafi yandat, hukémbu hukétéfi nukwambu wawun hundi deka hurundan haraki sémbutka diré watandé, Godna makambu. \v 49 Wuni wuna mawuli sarékémbu hundi wahambawuni. Wuna yafa wunika wandéka yawuka dé watewuka hundi wunika dé wa. Wandéka wuni guniré wun hundi male wuni wa. \v 50 Wata wuni xékélaki. Guni wun hundi jémba xéka huli mawuli hérae jémba retanguni, wungi re wungi re. Wungi xékélakita wuna yafa wuniré wandén maki wuni guniré we.” Wungi dé Jisas wa. \c 13 \s1 Jisas déka duna man dé yakwanyi \p \v 1 Pasovana némafwi hénoo hura sa nukwa yandéka dé Jisas xékélaki. Hiyae ané héfa yatakataka déka yafaka yitendéka nukwa andé yae. Xékélakita dé déka du wali reta dika sarékéta dé dika némafwimbu mawuli ya. \p \v 2 Gérambu Jisas déka du wali hénoo sata rendaka dé satan yae dé Judas Iskariotna mawulimbu dé déré wa, Jisasré déka mamaka hwendéte. Judas dé Saimon Iskariotna nyan dé. \p \v 3 Jisas dé xékélaki. Déka yafa atéfék du takwa jondu akwi déka tambambu takataka wandéka dé gaya. Gaye déka jémba yataka dé Godka wambula yitandé. \v 4 Wungi xékélakita dé di wali reta hénoo sataka raama téta déka nukwa wur léfwitaka dé gu létékéndaka nukwa wur hérae dé déka yifwambu naki. \v 5 Nakitaka akimbu hulingu nawulak wukae dé deka man yakwanyi. Yakwanyitaka dé nakindén nukwa wurmbu létéké. \p \v 6 Wungi hura ye dé Saimon Pita rendénmbu xaku. Xakundéka dé Pita déré wa, “Néma Du, métaka yakwanyitaméni, wuna man? Méni wungi huruméte hélék wuni ye.” \v 7 Wungi wandéka dé Jisas wa, “Némbuli huruwuka jooka xékélakihambaméni. Hukémbu wun jooka xékélakitaméni.” \v 8 Wungi wandéka dé Pita wa, “Yingafwe! Wuna man yamba yakwanyikéméni.” Wungi wandéka dé Jisas wa, “Wuni méniré yakwanyihafi yawut, méni wuna hémémbu yamba rekéméni.” \v 9 Wungi wandéka dé Pita angi wa, “Néma Du, méni wuna man, tamba, anéngamba, atéfék yakwanyitaméni.” \v 10 Wungi wandéka dé Jisas wa, “Méni wundé gu yakémé. Ména manmbu male dé harki té. Wuni ména man yakwanyiwut, méni yikafre retaméni. Guni yikafre guni re. Guni atéfékéka wahambawuni.” \v 11 Wungi wata Jisas dé xékélaki, déré mamaka hwetekwa duka. Wungi xékélakita dé diré wa, “Guni atéfék yikafre rehambanguni.” \p \v 12 Jisas deka man yakwanyitaka dé déka nukwa wur wambula sandataka dé wambula reta dé diré wakwexéké, “Guni huruwun jooka guni xékélaki wana? \v 13 Guni wunika ‘Néma Du’ akwi ‘Wakwekwa du’ akwi guni nae. Wungi yawundu wangwi. Wuni wungi wuni. \v 14 Wuni guna néma du guna wakwekwe du reta guna man wundé yakwanyiwu. Yakwanyiwun maki guni akwi nawulak duna man yakwanyitanguni. \v 15 Guni huruwun maki hurungute wundé wakwewu. \v 16 Mwi hundi wuni guniré we. Jémba yakwa du dé déka néma duré sarékéngwandéhafindé. Wungi maki hundi harikwa du dé hundi hwendé duré sarékéngwandéhafindé. \v 17 Guni wun hundika xékélakita wawun maki huruta guni yikafre mawuli yata jémba retanguni. \p \v 18 “Guni atéfékéka wahambawuni. Wuni wuna wasékewun duka wuni xékélaki. Guna du nak wuniré haraki saraki sémbut hurutandé. Wunka wuni xékélaki. Hanja du nak Godna nyingambu wun duka angi dé hayi: “Du nak wuni wali reta hénoo sataka wuniré haraki hurutandé.” Hayindén hundi bari mwi hundi yatandé. \v 19 Guniré andé wawi. Wawuka joo hukémbu yandét guni xe wuni anwarmbu gayawunka jémba sarékétanguni. \v 20 Mwi hundi wuni guniré we. Wawun du ye wuna hundi wandat guni wun hundi jémba xékéta diré yikafre huruta guni wuniré akwi yikafre guni huru. Wuna hundi xékéta wuniré yikafre huruta guni wunika wandéka yawun duré akwi guni yikafre huru.” Wungi dé Jisas wa. \s1 Judas Jisasré déka mamaka hwetandé \p \v 21 Jisas wungi wandéka déka mawuli xak yandéka dé wa, “Mé xéké. Guna du nak wuniré mama duka hwetandé.” \v 22 Wungi wandéka di déka du xékélakihambandi. Héndéka dé Jisas we? Xékélakihafi yata di nak nakré xé. \p \v 23 Jisas déka du nakéka némafwimbu mawuli yandéka dé wun du dé wali walémbambu re. \v 24 Rendéka dé Saimon Pita humbu yakénakéta dé déré wa, “Méni Jisasré mé wakwexéké. Héndéka dé wa?” \v 25 Wungi wandéka dé Jisas wali sata reta dé déré wakwexéké, “Néma Du, héndéka méni we?” \v 26 Wungi wakwexékéndéka dé Jisas wa, “Bret gumbu tondéréka hwetewuka du dé wun du dé.” Wungi wataka nawulak bret hérae dé gumbu tondéréka dé Saimon Iskariotna nyan Judaska hwe. \p \v 27 Hwendéka Judas hérandéka dé satan déka mawuliré wulayi. Wulayindéka dé Jisas Judasré wa, “Hurunjoka sarékémén joo bari mé huru.” \v 28 Wungi wandéka di hénoo sata rendé du wun jooka xékélakihambandi. \v 29 Xékélakihafi yata nawulak di deka mawulimbu wa, “Judas dé nana yéwaka hatindéka dé Jisas déré wa, hénoo nawulak hérandéte.” Nawulak di wa, “Judas nana yéwaka hatindéka dé Jisas déré wa, jambangwe du takwaka nawulak hwendéte.” Wungi wata xékélakihambandi, Jisas Judasré wandén hundika. \p \v 30 Judas Jisas hwendén hénoo hérae sataka dé diré yatakataka dé bari gwandi. Gan hunyindéka dé gwandi. \s1 Huli hambuk hundi \p \v 31 Judas raama gwandindéka dé Jisas diré wa, “Némbuli guni Duna Nyanéna hambukré xe déka ximbu harékétanguni. Wungi harékéta wuna yafa God néma du rendékaka xékélake déka ximbu akwi harékétanguni. \v 32 Wuna hambukré xe Godka xékélakingut God bari wandét wuni dé wali néma du retawuni. \v 33 Guni wuna nyangwal guni. Gunika wuni némafwimbu mawuli ye. Wuni guni wali yamba rekéwuni. Wuni bari guniré yatakataka yiwut guni wunika hwakétanguni. Hanja wuni Judana néma duré angi wuni wa, ‘Wuni yitewuka hafwaré guni yamba yikénguni.’ Wungi wawun hundi male wuni guniré we. \v 34 Némbuli guniré huli hambuk hundi watawuni. Guni nak nakéka némafwimbu mawuli yatanguni. Wuni gunika némafwimbu mawuli yawuka maki, guni nak nakéka némafwimbu mawuli yatanguni. \v 35 Guni nak nakéka wungi némafwimbu mawuli yangut, atéfék du xe di guni wuna du rengukaka xékélakitandi. \s1 Jisas dé Pitaré wa, dé déka hu hwetendékaka \r Mat. 26:33-35; Mak 14:29-31; Luk 22:33-34 \p \v 36 Jisas wungi wandéka dé Saimon Pita wa, “Néma Du, nak hafwaré yinjoka méni we. Yingiré yitaméni?” Wungi wakwexékéndéka dé Jisas wa, “Wuni yitewuka hafwaré yamba yikéméni. Hukémbu wuni yitewuka hafwaré yitaméni.” \v 37 Wungi wandéka dé Pita wa, “Néma Du, métaka we méni wali yamba yikéwuni? Wuni méni wali hiyanjoka mawuli wuni ye.” \v 38 Wungi wandéka dé Jisas wa, “Méni wuniré yikafre hurunjoka hiyataméni, o yingafwe? Wu yingafwe. Mwi hundi wuni méniré we. Némbuli gan méni yambu hufuk angi wataméni, ‘Wuni Jisaska xékélakihambawuni.’ Wungi wamét hukémbu séra watandé.” Wungi dé Jisas wa. \c 14 \s1 Jisas dé Godka yitendaka yambu dé \p \v 1 Jisas déka duré dé angi wa, “Guna mawuli xak yakéndé. Guni Godka jémba sarékéta wunika akwi jémba sarékétanguni. \v 2 Hanja guniré wuni wa, ‘Wuni ye retenguka hafwa huréhalékétawuni.’ Wungi wata guniré mwi hundi wuni wa. Wuna yafa rendéka gembu séfélak hafwa dé re. \v 3 Guni retenguka hafwa wumbu dé re. Wuni ye guna hafwa huréhalékétawuni. Huréhalékétaka wuni wambula yae guniré hérawut wuni wali ye wuni wali retanguni. \v 4 Wuni yitewuka yambuka wundé xékélakingu.” \v 5 Wungi wandéka dé Tomas Jisasré wa, “Néma Du, méni yiteméka getéfaka xékélakihambame. Wun getéfaré yiteméka yambuka akwi xékélakihambame.” \v 6 Wungi wandéka dé Jisas wa, “Wuni hafu wun yambu wuni. Wuni hafu mwi hundina mo wuni. Wuni huli mawuli hwekwa du wuni. Du nak nak yambambu yamba yikéndé, wuna yafaka. Yingafwe. Wunimbu yae yitandé. \v 7 Guni wunika xékélake wu wuna yafaka akwi xékélakitanguni. Némbuli déka andé xékélakingwi. Xékélakita déré andé xéngwi.” \p \v 8 Jisas wungi wandéka dé Filip wa, “Néma Du, naniré yafa mé wakwemét xe bu xékélakikwa. Wungi wakwemét, wu sékérékétandé.” \v 9 Wungi wandéka dé Jisas Filipré angi wa, “Séfélak nukwa wuni guni wali wuni re. Métaka méni wunika xékélakihafi ye? Wuniré xéndé du dé wuna yafaré akwi dé xé. Métaka méni angi wa? ‘Ména yafa mé wakwemét xékwa.’ Wungi wakéméni. Méni déré wundé xémé. \v 10 Wuni wuna yafambu téwuka dé wuna yafa wunimbu dé té. Wun hundika méni xékélaki, o yingafwe? Guniré wawun atéfék hundi wuna mawuli sarékémbu wahambawuni. Yafa wuna mawulimbu téta déka jémba yandéka wuni wun hundi wa. \v 11 Guni wawun hundika jémba sarékéta guna mawulimbu angi watanguni, ‘Jisas déka yafambu téndéka déka yafa démbu dé té. Wu mwi hundi dé.’ Wungi watanguni. Wungi wahafi yata guni yawuka xéngun hambuk jémbaka sarékéta wunika jémba sarékétanguni. \p \v 12 “Ané hundi mé xéké. Guni wuna hundi jémba xékékwa du guni akwi wuni yawuka hambuk jémba yatanguni. Wuni wuna yafaka yiwut, guna jémba wuna jémbaré sarékéngwandétandé. \v 13 Guni wunika jémba sarékéta wuna ximbu wuna yafaka wakwexékéngut, wuni wakwexékéngun maki hurutawuni. Wungi huruwut atéfék du takwa xe wuna yafana ximbu harékétandi. \v 14 Guni wuna ximbu wunika wakwexékéngut, wuni wakwexékéngun maki hurutawuni.” Wungi dé wa. \s1 God wandét déka Hamwinya yatandé \p \v 15 Jisas dé wa, “Guni wunika némafwimbu mawuli yata guni wuna hundi jémba xékéta wawuka maki hurutanguni. \v 16 Hurungut wuni wuna yafaré wakwexékéwut nak du yae wuna hafwa hératandé. Dé gaye guniré yikafre huruta guni wali wungi re wungi re retandé. \v 17 Wungi wata wuni Godna Hamwinyaka wuni we. Dé mwi hundi male dé wa. Wuna hundika xékékwa du takwa male déka xékélake déré hératandi, deka mawulimbu. Ané héfana du takwa déré xéta déka xékélakihambandi. Xékélakihafi yata di déré yamba hérakéndi. Dé guni wali re guna mawulimbu téndét guni déka xékélakitanguni. \p \v 18 “Wuni guniré yatakawut guni yafa ayiwa hiyae yatakandan nyangwal maki yamba rekénguni. Wuni gunika wambula yatawuni. \v 19 Tale yalefu nukwa yindét ané héfana du takwa wuniré yamba xékéndi. Guni hafu wuniré xétanguni. Wuni huli téwukangala maki, guni akwi huli tétanguni, wungi té wungi té. \v 20 Wun nukwambu guni angi xékélakitanguni. Wuni wuna yafambu téwuka guni wunimbu ténguka wuni gunimbu wuni té. \v 21 Wuna hundi xékéta wawuka maki hurukwa du takwa di wunika némafwimbu mawuli ye. Di wunika némafwimbu mawuli yandat, wuna yafa God dika némafwimbu mawuli yatandé. Wuni akwi wunde du takwaka némafwimbu mawuli yatawuni. Mawuli yata wuni hafuka diré wakwetawuni.” \p \v 22 Jisas wungi wandéka dé nakémba Judas déré wa. (Dé Judas Iskariot yingafwe.) Dé angi wa, “Néma Du, métaka we méni naniré male wakwetaméni, ané héfana du takwaré wakwehafi yata?” \v 23 Wungi wandéka dé Jisas déré wa, “Wunika némafwimbu mawuli yakwa du takwa di wawun maki hurutandi. Wungi hurutekwa du takwaka wuna yafa némafwimbu mawuli yatandé. Mawuli yandét ani wuna yafa wali ye wunde du takwana mawulimbu wulaaye tétaani. \v 24 Wunika némafwimbu mawuli yahafi yakwa du takwa di wuna hundi xékéhambandi. Wawun hundi wuna hundi yingafwe. Wuna yafa wandéka xékéta wuni guniré we. \p \v 25 “Némbuli guni wali reta wuni ané hundi we. \v 26 Hukémbu guniré yikafre hurutekwa du Godna Hamwinya dé wuna ximbu gunika yatandé. Wuna yafa wandét dé yae wuna hafwa hérae dé atéfék jonduka guniré wakwetandé. Yae wakwendét, guni wawun atéfék hundika wambula sarékétanguni. \p \v 27 “Wuni guniré yatakataka yita nakélak huru mawuli gunika hwetawuni. Wuna nakélak huru mawuli gunika hwetawuni. Ané héfana duna mawuli maki hwehambawuni. Hwewut guna mawuli xak yahafi yandét yamba rookénguni. \v 28 Guniré angi wuni wa, ‘Wuni guniré yatakataka ye wambula yatawuni.’ Wuni wungi wawuka guni wun hundi wundé xékéngu. Xékéta wunika némafwimbu mawuli yata guni yikafre mawuli yatanguni, wuna yafaka yitewukaka. Wuna yafa néma du reta dé wuniré sarékéngwandé. Sarékéngwandéndéka wuni yi, déré xénjoka. \v 29 Némbuli guniré wundé wawu, wuni yitewukaka. Hukémbu wuni yiwut, guni angi watanguni. ‘Tale Jisas yitendékaka wandéka wundé xékélakikwa. Dé God wali dé re. Wu mwi hundi dé.’ Wungi wangute wuni wun hundi we. \p \v 30 “Gunika séfélak hundi yamba wakéwuni. Ané héfana néma du satan andé yae. Yae déka hambuk wuna hambukré yamba sarékéngwandékéndé. \v 31 Sarékéngwandéhafi yandét, ané héfambu rekwa du takwa xékélakitandi, wuna yafaka némafwimbu mawuli yawukaka. Di wungi xékélakindate wuni mawuli ye. Mawuli yata wuna yafa wuniré wandén jémba wuni ye. Yak. Sé raama yikwa.” Wungi dé Jisas wa. \c 15 \s1 Jisas wain bangwi maki dé \p \v 1 Jisas dé angi wa, “Wuni yikafre male wain bangwi wuni. Wuna yafa God dé wun bangwika hatikwa du dé. \v 2 Séfélak gali dé fuka, wun bangwimbu. Bangwina gali nawulak sék xakéhafi yandat, wuna yafa wun galiré xatéka yakitandé. Bangwina gali nawulak sék xakéndat, dé wun galina saalé male sénatandé, di séfélak sék xakéndate. \v 3 Wuni gunika wawuka guni wawun hundi xékénguka guna mawuli yikafre dé té. \v 4 Guni wunimbu téngut wuni gunimbu tétawuni. Wungi wuni mawuli ye. Bangwina gali ye bangwi wali téhafi yata sék nawulak yamba xakékéndé. Wungi maki guni wuni wali téhafi ye hénoo yamba xakékénguni. \p \v 5 “Wuni hafu wun wain bangwi wuni. Guni wun bangwina gali guni. Du nak wunimbu téndét wuni démbu téwut dé séfélak hénoo xakétandé. Dé wuniré yatakataka ye hafu te yikafre jémba yamba yakéndé. \v 6 Du nawulak galiré xatékéndat, wun gali réka yatandé. Hukémbu wun gali natafambu takataka di yambu tutandi. Wun gali maki, du nak wuniré yatakataka ye hafu téndét, déré héreke yambu tutandi. \v 7 Guni wunimbu téngut, wuna hundi guna mawulimbu téndét, Godré wakwexékéngut dé mawuli yanguka jondu atéfék hwetandé. \v 8 Guni séfélak yikafre jémba yangut séfélak du takwa xéta watandi, ‘Jisasna jémba di ya. Déka du di. Wu mwi hundi dé.’ Wungi wata wuna yafana ximbu harékétandi. \p \v 9 “Wuna yafa wunika némafwimbu mawuli yandéka maki wuni gunika némafwimbu mawuli wuni ye. Guni wuna mawuli yawukambu mé wulaaye té. \v 10 Wuni wuna yafana hundi xékéta wandén maki huruta wuni déka mawuli yandékambu wuni té. Téwuka maki guni wuna hundi xékéta wawun maki huruta guni wuna mawuli yawukambu wulaaye tétanguni. \v 11 Guni yikafre mawuli yata mawuli sawuli yangute wuni guniré wun hundi we. Wuna yikafre mawuli guna mawulimbu sukwekéndéte wuni wungi we. \p \v 12 “Wuna hambuk hundi angi dé. Wuni gunika némafwimbu mawuli yawuka maki, guni akwi nak nakéka némafwimbu mawuli yatanguni. \v 13 Du nak déka nyayikaré yikafre hurunjoka hiyandét, nani xékélaki, dé déka nyayikaka dé némafwimbu mawuli ye. Déka mawuli ya atéfékna mawuli yaré dé sarékéngwandé. \v 14 Guni wuna hundi xéka wawun maki huruta guni wuna nyayikangu guni. \v 15 Némbuli wuni gunika wambula angi yamba wakéwuni: Guni wuna jémba yakwa du guni. Wungi yamba wakéwuni. Jémba yakwa du di deka néma duna mawulika xékélakihambandi. Wuna yafa wandén atéfék hundi xékétaka wuni guniré we. Wawuka guni wuna mawulika guni xékélaki. Xékélakinguka wuni we: Guni wuna nyayikangu guni. Wungi wuni guniré we. \p \v 16 “Guni wuniré wasékehambanguni. Wuni guniré wuni waséke, guni ye séfélak hénoo xakéngute. Xakéngut, guna hénoo wungi té wungi té tétandé. Téndét guni wuna yafaka wuna ximbu wangut, dé wangun joo hwetandé, gunika. \v 17 Ané hambuk hundi wuni guniré we. Guni nak nakéka némafwimbu mawuli yatanguni.” \s1 Di Jisasna duka hélék yatandi \p \v 18 “Ané héfambu rekwa du takwa gunika hélék yandat, wu baka joo dé. Tale wunika wungi di hélék ya. Wungi guni xékélaki. Wunika hélék yata hukémbu gunika akwi hélék yatandi. \v 19 Guni ané héfana du takwa rengut, ané héfana du takwa gunika mawuli yatandi. Wuni guniré wundé wasékewu, guni ané héfa yatakangute. Guni ané héfana du takwa rehafi yanguka di ané héfana du takwa gunika hélék ye. \v 20 Guni hanja wawunka guni xékélaki? ‘Jémba yakwa du déka néma duré sarékéngwandéhafindé.’ Wawun makika jémba sarékétanguni. Di wuniré haraki hurundanéngala, guniré akwi haraki hurutandi. Di wuna hundi xékétaka wu guna hundi akwi xékétandi. \v 21 Di wunika wandéka yawun Godka xékélakihambandi. Xékélakihafi ye di wunika hélék ye guniré haraki hurutandi, guni wuna du rengukaka. \p \v 22 “Wuni yae diré hundi wahafi yawut, di deka haraki saraki sémbutka yamba xékélakikéndi. Wuni yae diré hundi wawuka hurundan haraki saraki sémbutka di xékélaki. Xékélakita angi yamba wakéndi, ‘Nani xékélakihafi ye me haraki saraki sémbut huru.’ Wungi yamba wakéndi. \v 23 Wunika hélék yakwa du takwa di wuna yafaka akwi di hélék ye. \v 24 Hanja du nawulak yae yawun maki jémba yahambandi. Wuni deka nyéndékmbu téta séfélak hanja xéhafi yandan hambuk jémba wuni ya. Wuni wun jémba yahafi yawut, di ané héfambu rekwa du takwa deka haraki saraki sémbutka yamba xékélakikéndi. Wuni wun jémba yawuka di xé. Xétaka deka haraki saraki sémbutka xékélakita di wuna yafa wali anika di hélék ye. \v 25 Wuni haraki saraki sémbut nawulak huruhafi yawuka di wunika baka hélék yandaka Godna nyingambu rekwa hundi nak némbuli mwi hundi dé ya. Hanja du nak angi dé hayi, “Wunika baka nyéndé di hélék ye.” \p \v 26 “Hukémbu wawut guniré yikafre hurutekwa du gunika yatandé. Némbuli dé wuna yafa wali dé re. Wuni wuna yafaré wawut, dé wandét yatandé. Wun du Godna Hamwinya dé. Mwi hundi male wata wunika du takwaré wakwetandé. \v 27 Guni akwi wunika diré watanguni. Hanja akwi némbuli akwi guni wuni wali reta wuna jémbaré wundé xéngu. Xéngunka guni diré akwi wakwetanguni.” \c 16 \p \v 1 “Némbuli guni wunika jémba saréké. Guni wuna hundi yatakahafi yangute wuni wun hundi guniré we. \v 2 Hukémbu néma du nawulak watandi, guni Godna hundi buléndaka ge yatakataka wun geré wambula wulayihafi yangute. Yatakangut du nawulak watandi, ‘Di haraki saraki sémbut hurukwa du di. Nani diré xiyaata nani Godna jémba me ye.’ Wungi wata di guniré xiyatandi. \v 3 Wunde du wuna yafa wali anika xékélakihambandi. Xékélakihafi yata di guniré haraki hurutandi. \v 4 Némbuli guniré wuni we, wun jooka. Hukémbu di guniré haraki hurundat guni watanguni, ‘Hanja Jisas dé naniré hundi wa, di naniré haraki hurutendakaka. Wandén maki némbuli wungi di huru.’ Wungi wata wuna hundika sarékétanguni.” Wungi dé Jisas wa. \s1 Godna Hamwinya ané jémba yatandé \p Wun hundi wataka dé wa, “Hanja guni wali téta wuni guniré wun hundi wahambawuni. \v 5 Némbuli guniré yatakanjoka huruta wuni guniré wun hundi we. Nawulak nukwa yindét wunika wandéka gayawun duka wambula yitawuni. Yitewukaka guna be nak wunika wakwexékéhambandé, ‘Méni yingiré yitaméni?’ Wungi wakwexékéhambandé. \v 6 Ané wawuka hundi xékénguka guna mawuli xak dé ye. \p \v 7 “Némbuli mwi hundi wuni guniré we. Wuni yiwut, wu yikafre dé. Wuni yihafi yawut, guna mawuliré yikafre hurutekwa du yamba yakéndé. Wuni ye wawut, wun du yatandé. \v 8 Wun du yae dé ané héfambu rekwa du takwaré watandé, deka hurundan haraki saraki sémbutka akwi, yikafre sémbutka akwi, God haraki sémbut hasa hwetendékaka akwi. \v 9 Dé haraki saraki sémbutka angi watandé, ‘Guni Jisaska jémba sarékéhafi yata guni haraki saraki sémbut guni huru.’ \v 10 Wungi wataka dé wuna yikafre sémbutka angi watandé, ‘Jisas yikafre sémbut male hurutaka dé déka yafaka wambula yindéka guni déré xéhambanguni. Jisas déka yafa wali rendéka guni xékélaki, dé yikafre male sémbut hurukwa du dé.’ \v 11 Dé God haraki sémbut hasa hwetendékaka angi watandé, ‘God néma du reta satan hurundén sémbutka déré hasa hwetendékaka wundé wandé. Wandénka dé guna sémbutka akwi watandé.’ Guna mawuliré yikafre hurutekwa du wungi watandé.” \p \v 12 “Wuni séfélak hundi akwi guniré wanjoka wuni mawuli ye. Mawuli yawuka guni wuna hundika yamba hali xékékéngu. \v 13 Hukémbu Godna Hamwinya gunika yatandé. Dé mwi hundi male watandé. Yae mwi hundi wata guna mawuliré yikafre hurundét guni atéfék mwi hundika xékélakitanguni. Déka mawuli sarékémbu yamba wakéndé. Wuni ye wawut dé yae wawun hundi guniré watandé. Dé hukémbu xakutekwa jonduka guniré watandé. \v 14 Dé wuna jondu hérae wun jonduka guniré wakweta dé wuna ximbu harékétandé. \v 15 Wuna yafana atéfék jondu wuna dé. Wungi xékélakita wuni guniré we, ‘Godna Hamwinya wuna jondu hérae wun jonduka guniré wakwetandé.’” Wungi dé Jisas wa. \s1 Mawuli xak yawuleka dé yikafre mawuli xakutandé \p \v 16 Wun hundi wataka dé Jisas angi wa, “Nawulak nukwa yindét guni wuniré yamba xékénguni. Hukémbu nawulak nukwa yindét wuniré wambula xétanguni.” \v 17 Wungi wandéka déka du nawulak di hafu angi bulé, “Jisas wandéka hundina mo hundi yingi dé? Angi dé wa, ‘Nawulak nukwa yindét guni wuniré yamba xékénguni. Hukémbu nawulak nukwa yindét wuniré wambula xétanguni.’ Wungi wataka nak hundi akwi dé wa, ‘Wuni wuna yafaka yitawuni.’” \v 18 Di wungi wataka di angi wa, “Métaka dé nawulak nukwaka dé wa? Nani déka hundina mo hundika yike me ye.” Wungi di wa. \p \v 19 Jisasré wun hundika wakwexékénjoka mawuli yandaka dé Jisas deka mawuli xékélakita dé diré wa, “Guniré wuni we, ‘Nawulak nukwa yindét guni wuniré yamba xékénguni. Hukémbu nawulak nukwa yindét wuniré wambula xétanguni.’ Wungi wawuka guni wuna hundika xékélakihafi yata, wun hundika guni guna hafu hundi bulé, o yingi maki dé? \v 20 Mwi hundi wuni guniré we. Wuni guniré yatakataka yiwut guni haraki mawuli xékéta gératanguni. Gérangut di ané héfambu rekwa du takwa mawuli sawuli yatandi. Tale guna mawuli xak yatandé. Hukémbu guna mawuli xak yawuleka yikafre mawuli xakutandé. \v 21 Takwa nyan héranjoka tale hangéli lé héra. Héraata mawuli sawuli yahambalé. Yahafi ye lé wun nyan hérataka wun hangélika wambula sarékéhambalé. Héralén nyanré xéta mawuli sawuli lé ya. \v 22 Guna mawuli wule takwana mawuli maki dé. Némbuli guna mawuli xak yandéka guni mawuli sawuli yahambanguni. Hukémbu wuni guniré wambula xéwut, guni yikafre mawuli yata mawuli sawuli yatanguni. Wambula raméwunka mawuli yangut di guna yikafre mawuliré haraki yamba hurukéndi. \p \v 23 “Guni yikafre mawuli yata wun nukwa wunika yamba wakwexékékénguni. Mwi hundi wuni guniré we. Guni wuna yafaka wuna ximbu wakwexékéngut dé xékétaka mawuli yanguka jondu hwetandé. \v 24 Hanja Godka wuna ximbu wakwexékéhambanguni. Némbuli wakwexékétanguni. Wakwexékéngut dé mawuli yanguka jondu hwendét guni yikafre mawuli yata némafwimbu mawuli sawuli yatanguni.” \s1 Jisasna hambuk ané héfana hambukré dé sarékéngwandé \p \v 25 Jisas wungi wataka dé wa, “Wuni sataku hundimbu male wuni guniré we. Hukémbu sataku hundi wambula yamba wakéwuni. Wahafi yata guniré wafuke watawuni, wuna yafaka. \v 26 Wungi watewuka nukwambu guni wuna ximbu wuna yafaka wakwexékétanguni, guniré yikafre hurundéte. Wungi wata wuni angi wahambawuni, ‘Wuni déré wakwexékétawuni, dé guniré yikafre hurundéte.’ Yingafwe. Guni hafu déré wakwexékétanguni, \v 27 dé gunika némafwimbu mawuli yandékaka. Guni wuniré xéta guni wa, ‘Jisas God wali re dé gaya. Wu mwi hundi dé.’ Wungi wata guni wunika némafwimbu mawuli guni ye. Wungi mawuli yanguka wuna yafa gunika dé némafwimbu mawuli ye. \v 28 Hanja wuni wuna yafa wali re wuni ané héfaré gaya. Gaye re ané héfa yatakataka wuna yafaka wambula yitawuni.” \p \v 29 Dé wungi wandéka di déka du wa, “Méni sataku hundi wahafi yaméka némbuli nani ména hundi xékéta nani xékélaki. \v 30 Méni atéfék jonduka méni xékélaki. Xékélake du takwana hundika akwi xékélakiméka di huli hundi nak méniré yamba wakwexékékéndi. Wungi xékélakita nani ménika jémba saréké. Méni God wali re méni gaya. Wu mwi hundi dé.” Wungi di wa. \p \v 31 Wungi wandaka dé wa, “Némbuli male wunika guni jémba saréké wana? \v 32 Mé xéké. Naniré haraki hurutendaka nukwa andé yae. Yandét guni nak nak yaange yitanguni, guna geré. Guni wuniré yatakataka yaange yingut, wuni hafu tétawuni. Wuni hafu téhambwe, wuna yafa wuni wali dé té. \v 33 Wun hundi wuni guniré we, guni nakélak huru mawuli yangute. Ané héfambu rekwa du takwa guniré haraki hurutandi. Haraki hurutendakaka sarékéta guni rookénguni. Wuni néma du rewuka wuna hambuk deka hambukré dé sarékéngwandé. Sarékéngwandéndéka guni yikafre mawuli yatanguni.” Wungi dé Jisas wa. \c 17 \s1 Jisas Godré dé wakwexéké, déka duré yikafre hurundéte \p \v 1 Jisas wungi wataka Godna getéfaré yasawara xéta dé angi wa, “Yafa, wuni hiyatewuka nukwa andé yae. Némbuli ména nyanka hambuk mé hwemét, du takwa xe bu déka ximbu harékénda. Di ména nyanré xe ména hambukéka akwi xékélakita di ména ximbu harékéte. \v 2 Tale méni ména nyanré waméka dé ané héfambu rekwa du takwaka néma du re. Reta wunika hwemén atéfék du takwaka huli mawuli hwewut, di jémba retandi, wungi re wungi re. \v 3 Di huli mawuli hérae angi xékélakitandi. Méni hafu méni néma du God méni. Méni waméka dé Jisas Krais ya. Wungi xékélakita jémba retandi, wungi re wungi re. \v 4 Ané héfambu yawute wamén jémba wundé yawu. Yata wuni ména ximbu haréké. \v 5 Hanja ané héfa baka téndéka wuni méni wali reta nukwa hanyikwa maki wuni re. Ménika wambula yiwut wamét wuni nukwa hanyikwa maki wambula retawuni.” \p \v 6 Jisas wungi wataka dé wa, “Hwemén duré ména xika wundé wakwewu. Wakwewuka di ménika xékélaki. Hanja di ané héfambu rendaka méni diré wunika méni hwe. Tale di ména du rendaka diré wunika hweméka di ména hundi jémba xéké. \v 7 Némbuli di xékélaki, wuna jondu atéfék méni hwemén dé. \v 8 Hwemén hundi wuni diré wuni hwe. Hwewuka di wun hundika jémba xéka xékélakita di wa, ‘Hanja Jisas God wali dé re. Rendéka God wandéka dé Jisas ané héfaré gaya. Wu mwi hundi dé.’ Wungi watandi. \p \v 9 “Némbuli méniré wuni wakwexéké, wunde duka. Ané héfana du takwaka wahambawuni. Méni wunika hwemén du takwaré yikafre huruméte wuni méniré wakwexéké. \v 10 Ména du takwa wuna du takwa di. Wuna du takwa ména du takwa di. Di wuna hundi xékétaka wuna jémba yandaka nawula du takwa xéta di wuna ximbu haréké. \v 11 Némbuli wuni ané héfambu yamba resékekéwuni. Rehafi yawut di ané héfambu retandi. Wuni ménika wambula yitawuni. Wuna yafa, méni yikafre du méni. Méniré wuni wakwexéké, wunde duka. Ména hambuk wundé hwemé, wunika. Némbuli méni hambuk yata dika jémba hatitaméni. Hatimét di ani natafa mawuli héranaka maki natafa mawuli hérae jémba retandi. Wungika wuni mawuli ye. \v 12 Méni hambuk hweméka wuni di wali reta wuni dika jémba hati. Jémba hatiwuka nawulak du diré haraki huruhambandi. Di jémba di re. Natafa du male fakutandé. Fakundét Godna nyingambu wun duka hayindan hundi mwi hundi yatandé. \p \v 13 “Némbuli ménika yatawuni. Wuni ané héfambu reta wun hundi wuni we, wuna du roohafi yata wuna mawuli hérae yikafre mawuli yandate. \v 14 Ména hundi dika wawuka di xéké. Di ané héfana du yingafwe. Wuni akwi ané héfana du yingafwe. Nani wungi rembeka ané héfana du takwa di nanika hélék ye. \v 15 Wuni diré ané héfambu hérae ména getéfaré hura yaméte, wahambawuni. Méni diré satanéna tambambu rendamboka hatiméte wuni we. \v 16 Di ané héfana du yingafwe. Wungi maki wuni ané héfana du yingafwe. \v 17 Ména hundi mwi hundi dé. Méni wamét wuna du ména mwi hundi male xékéta ména du retandi. \v 18 Hanja méni waméka wuni ané héfambu rekwa du takwaka gaya. Wunika wamén maki wuni dika wa, di ané héfana du takwaka ye wuna hundi wandate. \v 19 Wuni ména hundi xékéta ména jémba male wuni ya. Wuna du xéta ména hundi xékéta ména jémba male yandate wuni wungi ya. \p \v 20 “Wuna yafa, wunde duka male ménika wakwexékéhambawuni. Wun du yita wuna hundi watandi, nawulak du takwaka. Watendaka hundi xékétaka wunika jémba sarékétekwa du takwaka akwi méniré wuni wakwexéké. \v 21 Di atéfék natafa mawuli hératandi. Wungi wuni mawuli ye. Yafa, méni wunimbu téméka wuni ménimbu téwuka maki, di animbu tétandi. Wungi téndat, ané héfana du takwa xe watandi, ‘God wandéka dé Jisas gaya. Wu mwi hundi dé.’ Wungi watandi. \v 22 Hanja méni wunika hambuk hwe, wuni jémba yawut nawulak du takwa wuna ximbu harékéndate. Hwemén maki wuni dika hambuk hwe. Di ani natafa mawuli héranaka maki natafa mawuli hérandate, wuni wun hambuk hwe. \v 23 Wuni dimbu téwuka méni wunimbu té. Wungi téta nani atéfék natafambu té. Témbet, ané héfana du takwa diré xéta xékélakita watandi, ‘God wandéka dé Jisas ané héfaré gaya. God Jisaska némafwimbu mawuli yandéka maki, Jisasna du takwaka akwi dé némafwimbu mawuli ye.’ Wungi watandi. \p \v 24 “Wuna yafa, wuni hwemén duka wuni méniré wakwexéké. Di wuni wali ména getéfambu sékéré rendate wuni mawuli ye. Hanja ané héfa baka téndéka méni wunika némafwimbu mawuli yata waméka wuni nukwa hanyikwa maki reta wuni ména getéfambu re. Nukwa hanyikwa maki wambula rewut di ména getéfaré yae xéndate wuni mawuli ye. \v 25 Wuna yafa, yikafre jémba male méni ya. Ané héfana du takwa ménika xékélakihambandi. Wuni ménika xékélakiwuka di wuna du akwi ménika di xékélaki. Méni waméka wuni gaya. Wungi di xékélaki. \v 26 Wuni diré ména xika wundé wakwewu. Wakwewuka di ménika xékélaki. Wambula wawut xékélakitandi. Wuni wawut méni wunika némafwimbu mawuli yaméka maki, di deka du nak nakéka némafwimbu mawuli yatandi. Mawuli yandat wuni deka mawulimbu tétawuni.” Wungi dé Jisas Godré wakwexéké. \c 18 \s1 Judas dé Jisasré hwe, déka mama duka \r Mat. 26:47-56; Mak 14:43-50; Luk 22:47-53 \p \v 1 Jisas wun hundi wataka déka du wali di Kidron huté angé sakuré yi. Yikafre mi sendan yawi nak wumbu téndéka di Jisas déka du wali wun yawiré wulayi. \p \v 2 Wun nukwa Jisasré mama duka hwetekwa du Judas di wali yahambandé. Tale séfélak nukwambu Jisas déka du wali di wun yawimbu wulaaye wumbu re. Hanja Judas Jisas wali yitaka yatakata dé wun yawika xékélaki. \v 3 Wungi xékélakitaka dé Romna xi warekwa du nawulak akwi, gélindu du nawulak akwi wungi hura yae di wun hafwaré ya. Prisna néma du akwi, Farisi akwi di wun gélindu duré wandaka di ya. Xi ware jondu akwi, téméngara akwi, hanyikwa ya akwi di hura ya. \v 4 Hura yandaka dé Jisas xékélaki, déré hurutendaka atéfék jonduka. Xékélake ye dé diré wa, “Héndéka guni hwaké?” \v 5-6 Wungi wakwexékéndéka di wa, “Nasaretna du Jisaska nani hwaké.” Wungi wandaka dé Jisasré mama duka hwekwa du Judas dé di wali té. Téndéka wandaka dé Jisas wa, “Wuni andu.” Wungi wandéka roo hu hu ye di héfambu xakri. \v 7 Xakrindaka dé diré wambula wakwexéké, “Héndéka guni hwaké?” Wungi wakwexékéndéka di wa, “Nasaretna du Jisaska nani hwaké.” \v 8 Wungi wandaka dé Jisas diré wa, “Guniré wundé wawu. Wuni andu, hwakénguka du. Wuna duré mé takangut yinda.” \v 9 Wungi wandéka wandén hundi dé mwi hundi ya: “Wunika hwemén du nakré haraki huruhambandi.” \p \v 10 Du nak déka xi Malkus dé gélindu wali té. Dé prisna néma duka jémba yakwa du nak dé. Téndéka dé Saimon Pita xi warendaka yarré tara dé déka yika tamba sakumbu téndé waan xatéké. \v 11 Xatékéndéka dé Jisas Pitaré wa, “Wungi hurukéméni. Ména yar mé lakwa wurmbu. Wuni wuna yafa hwendén hanyandémbu satawuni. Wuni wun hanyandémbu sawumboka yamba watéfikéméni.” \s1 Jisasré hura yi, Anaska \r Mat. 26:57 \p \v 12 Jisas wungi wandéka di Romna xi warekwa du nawulak, deka néma du, Judana gélindu nawulak wungi di déré huluke di yoombu gi. \v 13 Gitaka di Anaska hura yi. Anas dé Kaiafasna nakéma dé. Wun héki hwari Kaiafas atéfék prisna néma du dé re. \v 14 Hanja Kaiafas dé Judana néma duré angi wa, “Wun du atéfék du takwana hafwa hérae hiyandét, wungi sékérékétandé. Dé hafu hiyandét, nani atéfék yamba hiyakéme.” Wungi dé wa. \s1 Pita dé wa, “Wuni Jisaska xékélakihambawuni.” \r Mat. 26:69-70; Mak 14:66-68; Luk 22:55-57 \p \v 15 Di Jisasré hura yindaka bér Saimon Pita Jisasna nakémba du wali déka hukémbu yi. Ye bér prisna néma duna gembu xaku. Wun néma du Jisasna nakémba duka dé xékélaki. Xékélakindéka dé Jisasna hukémbu ye dé néma duna gena séndékoré wulayi. \v 16 Wulayindéka Pita hafwambu dé té. Téndéka dé Jisasna nakémba du dé gena séndéna yambuka hatikwa takwaré wa, Pitaka walét wulayindéte. \v 17 Wandéka Pita wulayindéka lé wule takwa Pitaré wakwexéké, “Méni akwi Jisasna du méni?” Wungi wakwexékéléka dé Pita wa, “Wuni yingafwe.” \v 18 Wungi wandéka di jémba yakwa du wali gélindu du wali di wumbu té. Téndaka dé yifa yandéka di ya hénjara, deka séfi tangurénjoka. Pita akwi di wali dé té, déka séfi tangurénjoka. \s1 Prisna néma du dé Jisaska wakwexéké, déka jémbaka \r Mat. 26:59-68; Mak 14:55-65; Luk 22:63-71 \p \v 19 Prisna néma du dé Jisasré déka duka wakwexéké. Du takwaka wakwendén hundika akwi dé wakwexéké. \v 20 Wakwexékéndéka dé Jisas wa, “Wuni atéfék du takwana makambu téta wuni diré hundi wa. Godna hundi buléndaka gembu, tempelmbu akwi téta wuni du takwaka hundi wa. Wuni faakwa téta hundi nawulak wahambawuni. \v 21 Métaka méni wunika wakwexéké? Wuna hundi xékéndé du takwaka mé wakwexéké. Wawuka xékéndan hundika méniré watandi.” Wungi dé wa. \p \v 22 Wandéka dé gélindu nak wumbu te dé Jisasna saawimbu xiyaata dé wa, “Prisna néma duka wungi yamba wakéméni.” \v 23 Wungi wandéka dé Jisas wa, “Wuni haraki hundi wawut, méni wunika wun hundi wataméni. Wuni mwi hundi wawuka métaka méni wuniré xiyae?” \v 24 Wungi wandéka Anas wandéka di Jisasré hura yi, atéfék prisna néma du Kaiafaska. Déré gindan yoo wungi téndéka di hura yi. \s1 Pita dé wambula wa, “Wuni Jisaska xékélakihambawuni” \r Mat. 26:71-75; Mak 14:69-72; Luk 22:58-62 \p \v 25 Saimon Pita déka séfi tangurénjoka dé ya walémbambu té. Téndéka xe di wa, “Méni akwi Jisasna du méni?” Wungi wakwexékéndaka dé wa, “Wuni yingafwe.” \v 26 Wungi wandéka dé Pita waan xatékéndén duna hémna du dé xéké. Dé akwi jémba dé ya prisna néma duka. Xékétaka dé wa, “Méni Jisas wali yawimbu téméka wuni xé. Wu mwi hundi dé.” \v 27 Wungi wandéka dé Pita wambula wa, “Yingafwe.” Wungi wandéka dé séra bari wa. \s1 Pailatka di Jisasré hura yi \r Mat. 27:11-18; Mak 15:2-11; Luk 23:2-3, 18-21 \p \v 28 Ganémbambu Jisasré hura Kaiafas yatakataka di Romna néma duna geré yi. Ye di deka hambuk hundi xékéta Pasovana hénoo sanjoka di Romna néma duna geré wulayihambandi. Judana hambuk hundi angi dé wa, “Guni nak téfana duna geré wulaaye guni haraki saraki sémbut hurutanguni. Hura guni Pasovana hénoo yamba sakénguni.” Wungi dé deka hambuk hundi wa. \p \v 29 Wulayihafi yata hafwambu téndaka dé Romna néma du Pailat dika ye dé diré wa, “Wun duka méta hundi watanguni?” \v 30 Wungi wandéka di wa, “Ané du haraki saraki sémbut dé huru. Dé haraki saraki sémbut huruhafi yandét, nani ménika déré hura yamba yakéme.” \v 31 Wungi wandaka dé Pailat wa, “Guni déré hura ye guni hafu bulétanguni. Bulétaka guna hambuk hundi wandé maki guni déré duna makambu takatanguni.” Wungi wandéka di wunde Judana du wa, “Hanja guni Rom guni naniré watéfi, nani haraki saraki sémbut hurukwa duré duna makambu takataka déré xiyambemboka. Nani Jisasré xiyandate wanjoka nani hurufatiké.” Wungi di wa. \v 32 Hanja Jisas mimbu hiyatendékaka dé hundi wa. Wunde du Pailatré wungi wandaka dé Jisas wandén hundi mwi hundi dé xaku. \p \v 33 Wunde du wungi wandaka dé Pailat wambula wulayi geré. Wulaaye gembu reta dé Jisaska wandéka wulayindéka dé déka wakwexéké, “Méni Judana néma du, o yingafwe?” \v 34 Wungi wakwexékéndéka dé wa, “Méni hafu sarékéta méni wungi wa, o nak du dé méniré wa?” \v 35 Wungi wakwexékéndéka dé wa, “Wuni Judana du yingafwe. Wuni ménika xékélakihambawuni. Ména hafu getéfana du akwi prisna néma du akwi di méniré wunika hura ya. Méta méni ya?” \v 36 Wungi wakwexékéndéka dé wa, “Wuni ané getéfambu néma du rewut wuna du warendat nawulak du wuniré hura ye Judana duka yamba hwekéndi. Némbuli wuni ané getéfaka néma du rehambawuni.” \v 37 Wungi wandéka dé wakwexéké, “Méni néma du wana?” Wungi wakwexékéndéka dé wa, “Wu yawundu. Wuni néma du wuni. Wuni angi wuni we. Mwi hundi wanjoka wuni ané héfaré gaya. Mwi hundi wawute lé wuna ayiwa wuniré héra. Mwi hundi xékékwa du takwa di wuna hundi xéké.” \v 38 Wungi wandéka dé wakwexéké, “Mwi hundi méta hundi dé?” \s1 Jisasré xiyae mimbu hatekandate dé Pailat wa \r Mat. 27:20-30; Mak 15:12-19; Luk 18:22-25 \p Pailat wungi wataka dé Judana duka wambula gwandi. Gwande dé diré wa, “Wun du haraki saraki sémbut huruhambandé. \v 39 Atéfék héki hwari Pasovana hénoo sa nukwa guni wunika wangukandé, séndé gembu rekwa du nakéka wawut dé gwandindéte. Némbuli Judana néma duré wawut dé gwandindéte guni mawuli ye, o yingafwe?” \v 40 Wungi wakwexékéndéka hambukmbu wata di wa, “Yingafwe. Déka hélék me ye. Barabasré wamét gwandindéte nani mawuli ye.” Wungi di wa. Wun du Barabas dé duré xiyaata jondu sélé héraakwa du dé. \c 19 \p \v 1 Judana du wungi wandaka dé Pailat wandéka Romna xi warekwa du di Jisasré xiya, rami wali yoombu. \v 2 Xiyataka di rami yoo hérae di anéngambambu sanda joo gootutaka di déka anéngambambu sandataka, néma du sandaka maki. Sandatakataka di néma duna waka nukwa wur déré sandataka. \v 3 Sandatakataka di déré haraki hundi wata di wangi. Wangita di wa, “Judana néma du, jémba retaméni!” Wungi wata di deka tambambu déka saawiré di xiya. \p \v 4 Xiyandaka Pailat gwande dé Judana duré wa, “Mé xé. Déré wuni gunika hura gwande. Guni xe xékélakitanguni. Dé haraki saraki sémbut huruhambandé.” \v 5 Wungi wandéka dé Jisas gwande. Gootundan rami yoo dé déka anéngambambu té. Sandatakandan waka nukwa wur akwi déka séfimbu dé té. Téndéka dé Pailat diré wa, “Ané duré mé xé.” \v 6 Wungi wandéka déré xéta di prisna néma du akwi gélindu du akwi di hambukmbu angi wa, “Déré mé xiyae mimbu hateka. Déré mé xiyae mimbu hateka.” Wungi wandaka dé Pailat diré wa, “Yingafwe. Wuni hurundén haraki saraki sémbut nawulakéka xékéhambawuni. Guni hafu déré hura ye xiyae mimbu hatekatanguni.” \v 7 Wungi wandéka di Juda déré wa, “Wun du métaka hiyandé. Dé angi dé wa, ‘Wuni Godna nyan wuni.’ Wungi wata dé nana hambuk hundi xékéhambandé. Wun hundi angi dé wa, ‘Du nak Godka haraki hundi wandét, guni déré xiyatanguni.’ Nana hambuk hundi wungi dé wa.” \p \v 8 Pailat wun hundi xékétaka dé déka mawulimbu wa, “Wun du Godna nyan wana?” Wungi sarékéta dé némafwimbu roo. \v 9 Roota dé geré wambula wulayi. Wulayi wandéka Jisas wambula wulayindéka dé déka wakwexéké, “Méni yimbu méni ya?” Wungi wakwexékéndéka Jisas hundi nak buléhambandé. \v 10 Buléhafi yandéka dé Pailat wa, “Métaka méni wuni wali buléhafi ye? Wuni mawuli ye wawut jémba yitaméni. Wuni mawuli ye wawut, di méniré xiyae mimbu hatekatandi. Wuni ambu wuni néma du re. Wun jooka méni xékélaki, o yingafwe?” \v 11 Wungi wandéka dé Jisas wa, “God ménika hambuk hwehafi yandét méni ambu néma du yamba rekéméni. Wuniré ménika hwendé du némafwi haraki saraki sémbut di huru. Di hurundan haraki saraki sémbut méni huruméka haraki sémbutré dé sarékéngwandé.” \p \v 12 Pailat wun hundi xékétaka dé Jisas baka takandét yitendéka yambuka dé hwaké. Hwaka dé Judaré wa, Jisasré wandét dé baka yindéte. Wandéka di wa, “Wun du angi dé wa, ‘Wuni néma du wuni.’ Wungi wata dé Romna néma duna hafwa héranjoka dé huru. Wungi huruta dé Romna néma duna mama dé re. Méni dé baka yindéte wamét, méni akwi Romna néma duna mama retaméni.” \p \v 13 Pailat wun hundi xékétaka wandéka di Jisasré hura gwande. Gwandendaka dé Pailat kot xékékwa néma duna jambémbu re. Wun jambéka di wa, Motumbu yandan jambé dé. Hibruna hundimbu angi di wa, Gabata. \p \v 14 Wun nukwa Judana du takwa Pasovana hénoo sanjoka di humbwi. Nukwa dawimbu ténjoka hurundéka dé Pailat néma duna jambémbu reta dé Judaka wa, “Guna néma duré mé xé.” \v 15 Wungi wandéka hambukmbu di angi wa, “Déré mé héreki. Déré mé héreki. Déré mé xiyae mimbu hateka.” Wungi wandaka dé Pailat wakwexéké, “Guna néma duré xiyae mimbu hatekawute guni mawuli ye?” Wungi wandéka di prisna néma du wa, “Dé nana néma du yingafwe. Romna néma du dé male nana néma du dé.” \v 16 Wungi wandaka dé Pailat Judana néma duna hundi xékétaka wandéka di Romna xi warekwa du Jisasré hura yi, xiyae mimbu hatekanjoka. \s1 Jisasré di xiyae mimbu hateka \r Mat. 27:33-44; Mak 15:22-32; Luk 23:26-43 \p \v 17 Jisasré hura yindaka dé Jisas hafu dé déré xiyae hatekatendaka mi dé yata. Yatandéka Judana néma getéfa Jerusalem yatakataka di Anéngambana Afana hafwaré yi. Hibruna hundimbu angi di wa, Golgota. \v 18 Wun hafwambu di Romna xi warekwa du Jisasré xiyae mimbu hateka. Du yétékré akwi di mi yétékmbu xiyae hateka. Nakré di aki tamba sakumbu xiyae hateka. Nakré di yika tamba sakumbu xiyae hateka. Xiyae hatekandaka dé Jisas nyéndékmbu téndé mimbu té. \v 19 Pailat hundi nak haaye dé Jisasré hatekandan mimbu xiyataka. Angi dé hayi: Nasaretna du Jisas. Judana néma du dé. \v 20 Pailat wun hundi Hibruna hundimbu akwi, Romna hundimbu akwi, Grikna hundimbu akwi wungi dé hayi. Jisasré xiyae mimbu hatekandan hafwa Judana néma getéfa walémbambu dé té. Téndéka di séfélak Juda wun hundi di xé. \v 21 Xétaka di Judana prisna néma du di Pailatré wa, “Angi hayikéméni, Judana néma du dé. Wungi hayikéméni. Angi hayitaméni, ‘Ané du angi dé wa, Wuni Judana néma du wuni.’ Wungi hayitaméni.” \v 22 Wungi wandaka dé Pailat wa, “Wuni hayiwun hundi wuni wundé hayiwu. Nak hundi wambula yamba hayikéwuni.” Wungi dé wa. \p \v 23 Romna xi warekwa du yétiyéti di Jisasré xiyae mimbu hateka. Hatekataka di déka nukwa wur hérae di mune hari. Nak nak héraata di déka yikafre sanda wur munihambandi. Wun sanda wur atéfék natafambu yatindan dé, di hundafanéhambandi. \v 24 Wun yikafre sanda wurré xéta di xi warekwa du wa, “Nani ané sanda wur yamba léngakéme. Nani nana xi haaye bu xékwa héna xi wana xakukéndé wana. Xakundét dé wun sanda wur hératandé.” Wungi wataka hurundaka dé du nak héra. Hérandéka Godna nyingambu rekwa hundi nak mwi hundi dé ya. Wun hundi angi dé: \q1 Di wuna nukwa wur nawulak mune di héra. \q1 Di wuna yikafre sanda wur héranjoka di deka xi hayindaka xakundéka dé héra. \p \v 25 Jisas téndénmbu di Jisasna ayiwa Maria akwi, léka bandi akwi, Klopasna takwa Maria akwi, Makdalambu yalé takwa Maria akwi wungi di té. Wunde takwa Jisasré xiyae hatekandan mi walémbambu di té. \v 26 Téndaka dé Jisas déka ayiwa wali déka mawuli mawuli yandéka du wali bér walémbambu témbéka. Xe dé déka ayiwaré wa, “Ayiwa, wun nyéna nyan dé.” \v 27 Wataka dé déka duré wa, “Wule ména ayiwa lé.” Wungi wandéka wun nukwambu dé Mariaré hérae hura yi déka geré. Hura ye dé léré hati. \s1 Jisas dé hiya \r Mat. 27:46-50; Mak 15:34-37; Luk 23:36 \p \v 28 Jisas wungi wataka dé xékélaki. Dé déka jémba wundé yasékendé. Xékélake dé Godna nyingambu atéfék hayindan maki hurunjoka dé angi wa, “Wuni hulinguka wuni hiyae.” \p \v 29 Jisasré xiyae mimbu hatekandanmbu aki nak dé re. Wun akimbu nyingi wain hulingu nawulak dé té. Gumbu hwaakwa nyamba nak hérae di wun hulingumbu husanda. Husandataka bangimbu takataka husora di Jisaska hwe, dé jéma sandét déka holéméngi yikafre yandéte. \v 30 Jisas wun hulingu sataka dé wa, “Yak. Andé hényi.” Wungi wataka dé wandé dae dé hafu déka hamwinya taka. \s1 Romna xi warekwa du dé Jisasna yikanyambu xiya \p \v 31 Judana néma du Pasovana hénoo sanjoka di angi wa, “Séri baka hwa nukwambu hénoo satame. Wun nukwa néma nukwa dé. Séri deka fusa mimbu yamba tékéndé.” Wungi wata di Pailatré wa, “Méni wamét guna du xiyae mimbu hatekandan duna man yatukwetandi. Yatukwendat hiyandat di deka fusa hura ye rémétandi.” \v 32 Wungi wandaka Pailat wandéka di xi warekwa du ye Jisas wali xiyae mimbu hatekandan du yéték bérka man di yatukwe. \v 33 Yatukwetaka Jisaska ye di xé, dé wundé hiyandé. Xétaka déka man yatukwehambandi. \v 34 Yatukwehafi yandaka dé Romna xi warekwa du nak xi hérae dé Jisasna yikanyambu xaréngériké. Xaréngérikéndéka dé nyéki wali hulingu wali bari dé bleka gaya. \v 35 Gayandéka wuni ané nyinga hayindé du wuni xé. Xéwun jooka wuni gunika hundi hayi, guni akwi Jisaska jémba sarékéngute. Wawun hundi wu mwi hundi dé. Wungi wuni xékélaki. \p \v 36 Xi warekwa du wungi hurundaka Godna nyingambu rekwa hundi yéték mwi hundi bér xaku. Wun hundi nak angi dé: “Déka afa nak yatukwehambandi.” \v 37 Nak hundi akwi angi dé: “Ximbu xiyandan duré xétandi.” Wun nukwa wun hundi mwi hundi dé xaku. \s1 Jisasna fusa motumbu xandan wekwambu di taka \r Mat. 27:57-61; Mak 15:42-47; Luk 23:50-56 \p \v 38 Romna xi warekwa du wungi hurundaka dé arimateana du josep ye dé Pailatré wakwexéké, Jisasna fusa héranjoka. josep dé Jisasna du nak dé. Dé Judana néma duka roota faakwa dé wa, “Jisas Godna nyan dé. Wu mwi hundi dé.” Wungi wata dé Jisaska jémba saréké. josep wakwexékéndéka Pailat yawundu nandéka dé josep yi, Jisasna fusa héranjoka. \v 39 Yindéka dé Nikodemus josep wali dé yi. Hanja gan nak wun du dé Jisaska yi, dé wali hundi bulénjoka. Dé yikafre yama xaakwa mina bi yéték, bérka xi mir akwi alos akwi, hérae wukasande hura dé yi. Wun joo xak dé (30 kilo maki). \p \v 40 Wumbére du ye bér Jisasna fusa héra. Hérae hura ye bér Judana du réméndaka maki, bér yikafre yama xaakwa mina bi fusambu takataka bér nukwa wurmbu barataka. \v 41 Jisasré xiyae mimbu hatekandan hafwambu dé mi sendan yawi nak dé té. Wun hafwambu du hiyandét takatendaka huli wekwa nak dé té. Wun wekwambu hiyandé du nakré hanja takahambandi. \v 42 Wun wekwa afakémbu téhambandé. Téhafi yandéka bér Jisasna fusa hura ye bér wulaaye wun wekwambu taka, Juda Pasovana hénoo sa nukwa bari yatendékaka. Wun nukwa di Juda hiyandé duré wekwambu takahafindi. \c 20 \s1 Jisas dé wambula ramé \r Mat. 28:1-8; Mak 16:1-8; Luk 24:1-10 \p \v 1 Sande lé Makdalambu yalé takwa Maria raama lé Jisasna fusa takambén hafwaré yi, ganémbambu nukwa xalehafi téndéka. Ye lé xé wun wekwambu takatéfimbén motu wun wekwambu téhafi yandéka. \v 2 Xétaka fétékéra ye lé Saimon Pita wali Jisasna mawuli mawuli yandéka du wali bér yambumbu xé. Xe lé bérré wa, “Nana Néma Du wekwambu rendéka wundé hura yinda. Hura ye takandan hafwaka yike me ye.” Wungi lé wa. \p \v 3 Wun hundi xékétaka Pita wali Jisasna nakémba du wali getéfa yatakataka bér Jisasna fusa takambén wekwaré fétékéra yi. \v 4 Ye nakémba du ye dé Pitaré tenangérétaka dé tale yi. Tale ye dé Jisasna fusa takambén wekwambu xaku. \v 5 Xaakwa hwaséleka yasalo dé xé fusa baratakambén nukwa wur male rendéka. Xétaka wulayihambandé. \p \v 6 Saimon Pita hukémbu yae dé Jisasré takambén wekwaré wulayi. Wulaaye dé xé fusa baratakambén nukwa wur rendéka. \v 7 Jisasna anéngambambu gimbén nukwa wur akwi lamweka takandéka jémba rendéka dé xé. Wun nukwa wur nawulak nukwa wur wali rehambandé. Dé hafu dé re. \v 8 Rendéka xéndéka dé tale yandé du dé akwi wulayi. Wulaaye xe dé xékélaki, “Jisas wundé raméndé.” \v 9 Hanja di Jisas hiyae wambula ramétendékaka hundi hayi, Godna nyingambu. Hanja bér wun hundika xékélakihafi ya. \v 10 Bér wun jonduré xe bér bérka geré wambula yi. \s1 Makdalambu yalé takwa Maria lé Jisasré xé \r Mak 16:9-11 \p \v 11 Maria hafwambu téta lé géra. \v 12 Géraata téta hwaséleka lé wekwaré yasalo xé, Godna ensel yéték wama nukwa wur sandataka rembéka. Jisasna fusa takambén hafwambu bér re. Nak dé humbu sakumbu re. Nak dé man sakumbu re. \v 13 Reta bér Mariaka wa, “Nyénawa, métaka nyéni gérae?” Wungi wakwexékémbéka lé bérré wa, “Wuna Néma Duré wundé hura yinda. Hérae hari takandan hafwaka yike wuni ye.” \v 14 Wungi wataka waleka lé xé, Jisas téndéka. Xe déka xékélakihambalé. \p \v 15 Xékélakihafi yaléka dé Jisas léré wa, “Nyénawa, métaka nyéni gérae? Héndéka nyéni hwaké?” Wungi wakwexékéndéka lé Maria angi saréké “Dé yawika hatikwa du wana?” Wungi sarékéta lé wa, “Yika du, méni déré hérataka wuniré mé wakwemét wuni ye déré hérae hura yitawuni.” \v 16 Wungi waléka dé Jisas wa, “Maria.” Wungi wandéka lé waleka déka xékélakita lé Hibruna hundimbu angi wa, “Rabonai.” Wun hundi na mo hundi angi dé, “Wakwekwa du.” \p \v 17 Maria wungi waléka dé Jisas wa, “Nyéni wuniré hurukényéni. Wuni wuna yafaka warihafi wuni té. Nyéni wuna bandinguka ye angi watanyéni, ‘Dé déka yafa guna yafaka dé yi. Dé déka God guna Godka dé yi.’ Wungi watanyéni diré.” \v 18 Wungi wandéka xékétaka lé Makdalambu yalé takwa Maria ye lé déka duré wa, “Wuni nana Néma Duré wundé xéwu.” Wungi wataka lé Jisas wandén maki safé. \s1 Jisasna du di déré xé \r Mak 16:14; Luk 24:36-43 \p \v 19 Wun nukwambu Jisasna du di Judana néma duka roota di rendan gena yambu jémba téfi. Sande nukwa nandindéka dé Jisas yae deka nyéndékmbu té. Téta dé diré wa, “Guna mawuli nakélak mé téndé.” \v 20 Wungi wata dika dé tambana haak akwi, yikanyana haak akwi wakwe. Wakwendéka deka Néma Duré xe mawuli ye di mawuli sawuli ya. \v 21 Mawuli yandaka dé Jisas diré wambula wa, “Guna mawuli nakélak mé téndé. Wuna yafa wandéka wuni déka jémba yanjoka wuni ya. Wandén maki wuni wawut guni wuna jémba yanjoka yitanguni.” \v 22 Wungi wataka dé déka yanambi diré yota dé diré wa, “Guni Godna Hamwinya hératanguni. \v 23 Guni haraki saraki sémbut hurukwa du takwaka angi wangut, ‘God hurungun haraki saraki sémbut hérekitandé.’ Wungi wangut God wungi hurutandé. Guni haraki saraki sémbut hurukwa du takwaka angi wangut, ‘God hurungun haraki saraki sémbut yamba hérekikéndé.’ Wungi wangut God hurundan haraki saraki sémbut yamba hérekikéndé.” Wungi wataka dé Jisas yi. \s1 Tomas dé Jisasré xé \p \v 24 Jisas dika yandén nukwa déka du nak rehambandé. Déka xi Tomas dé. Déka nak xi Didimas dé. \v 25 Jisasna du déré xe di wa, “Nana Néma Du Jisas hiyae wambula raméndéka wundé xékwa.” Wungi wandaka dé Tomas wa, “Wuni déka tambambu ramimbu xiyandan xe, wuna sékétamba wumbu husolata, wuna tamba déka yikanyambu akwi husolataka, wuni guna hundi jémba xékétawuni. Némbuli guna hundi yamba xékékéwuni.” Wungi dé wa. \p \v 26 Nukwa angé yétiyéti angé hufuk yindéka di Jisasna du wambula gekombu re. Tomas akwi di wali dé re. Atéfék yambu jémba téfitaka rendaka Jisas yae dé deka nyéndékmbu té. Téta dé wa, “Guna biya nakélak mé téndé.” \v 27 Wataka dé Tomasré wa, “Méni ména sékétamba ambu mé husolataka wuna tambaré xé. Méni ména tamba mé hura yae husolo, wuna yikanyambu. Méni deka hundika yamba hu hwekéméni. Némbulimbu wunika mé jémba saréké.” \v 28 Wungi wandéka dé Tomas Jisaska jémba sarékéta dé wa, “Owa, méni wuna Néma Du God méni.” \v 29 Wungi wandéka dé Jisas wa, “Méni wuniré xe méni wunika jémba saréké. Wuniré xéhafi yata wunika jémba sarékékwa du takwa yikafre mawuli yata jémba retandi.” Wungi dé Jisas Tomasré wa. \s1 Guni Jisaska jémba sarékéngute dé Jon ané hundi hayi \p \v 30 Jisas hanja xéhafi yamben séfélak hambuk jémba nawulak akwi nani déka duna makambu dé ya. Yandén jémba atéfék ané nyingambu hayihambawuni. \v 31 Ané hayiwun hundi xéta Jisaska jémba sarékéngute wuni hayi. Guni watanguni, “Jisas dé God wasékendén du Krais dé. Dé Godna nyan dé.” Guni wungi wata déka jémba sarékéta hwetendéka huli mawuli hérae wungi re wungi re jémba rengute wuni hayi. \c 21 \s1 Jisasna du nawulak di déré xé \p \v 1 Hukémbu Jisasna du di taiberius tukwesekembu téndaka dé Jisas dika wambula yi, di déré jémba xéndate. Dika yindénéna hundi angi dé. \p \v 2 Saimon Pita, Tomas, déka nak xi Didimas, Kanambu yandé du Nataniel, Sebedina nyan yéték, Jisasna du yéték akwi wungi di wun tukweseke tufwambu té. Kana Galilimbu dé té. \v 3 Saimon Pita dé diré wa, “Wuni xéri hamwi héranjoka yitawuni.” Wungi wandéka di déré wa, “Nani akwi méni wali yitame.” Wungi wataka di atéfék ye di gunjambé nakmbu wara di yi. Ye di wun gan atéfék di jémba yata xéri hamwi nawulak hérahambandi. \p \v 4 Xitélakéndéka Jisas yae dé tukweseke tufwambu té. Téndéka di déka du gunjambémbu reta déré xe di déka xékélakihambandi. \v 5 Xékélakihafi yandaka dé diré wakwexéké, “Gunawa, xéri hamwi nawulak guni hérae wana?” Wungi wakwexékéndéka di wa, “Yingafwe.” \v 6 Wungi wandaka dé wa, “Guni guna yika tamba sakumbu mara yakisandataka guni xéri hamwi hératanguni.” Wungi wandéka di mara yakisandandaka di séfélak xéri hamwi marambu wulaaye téndaka di témbéra hura warinjoka di hurufatiké. \p \v 7 Hurufatikéndaka dé Jisas mawuli mawuli yandén du dé Saimon Pitaré wa, “Dé nana Néma Du dé.” Wandéka xékétaka Pita jémba yanjoka lafindén nukwa wur wambula sandataka dé guré naande dé xéra yi. \v 8 Di gu tufwa walémbambu di té. Afakémbu téhambandi (100 mita maki). Dé yindéka di gunjambémbu yita mara xéri hamwi wali témbéra hura yi. \p \v 9 Di ye tufwambu xaakwa di xé, ya nak yanéta rendéka. Xéri hamwi, bret wungi dé wun yambu yanéta re. \v 10 Rendéka dé Jisas diré wa, “Wayika male hérangun xéri hamwi nawulak mé hérae hura ya.” \v 11 Wungi wandéka Saimon Pita gunjambémbu wara dé mara lakéra hura ya, tufwaré. Séfélak (153) némafwi xéri hamwi di marakombu hwa. Hwandaka mara nékétihambandé. \p \v 12 Yandéka dé Jisas diré wa, “Guni mé yae sa.” Wungi wandéka di Jisasré “Méni héndé” naata wakwexékénjoka di roo. Di wundé xékélakinda. Dé deka Néma Du dé. \v 13 Jisas yae dé bret wali xéri hamwi wali hérae dé dika hwe. \p \v 14 Jisas hiyae raama tale nukwa yéték dé déka duna makambu xaakwa té. Némbuli xakundéka nukwa hufuk dé wa. \s1 Jisas sataku hundi dé wa, Pita Jisasna du takwaka hatitendékaka \p \v 15 Bret xéri hamwi sataka dé Jisas Saimon Pitaré wa, “Saimon, Jonéna nyan, méni anémbu tékwa duré sarékéngwanda méni wunika némafwimbu mawuli ye?” Wungi wakwexékéndéka dé Pita wa, “Xéxé. Néma Du, méni xékélaki. Wuni ménika némafwimbu mawuli wuni ye.” Wungi wandéka dé Jisas wa, “Méni wuna sipsip bali nyanka hénoo mé hwe.” \v 16 Wungi wataka dé wambula wa, “Saimon, Jonéna nyan, wunika némafwimbu mawuli méni ye?” Wungi wandéka dé wa, “Xéxé. Néma Du, méni xékélaki. Wuni ménika némafwimbu mawuli wuni ye.” Wungi wandéka dé Jisas wa, “Méni wuna sipsip balika jémba mé hati.” \v 17 Wungi wataka dé wambula wa, “Saimon, Jonéna nyan, méni wunika némafwimbu mawuli méni ye?” Wungi wandéka dé déka mawuli xak dé ye, Jisas yambu hufuk wakwexékéndénka. Mawuli xak yandéka dé Jisasré wa, “Néma Du, méni atéfék jonduka méni xékélaki. Wunika akwi méni xékélaki. Wuni ménika némafwimbu mawuli wuni ye.” Wungi wandéka dé Jisas wa, “Méni wuna sipsip balika hénoo mé hwe. \v 18 Mwi hundi wuni méniré we. Hanja méni wayikana du téta méni nukwa wur naake méni mawuli yamén maki yitaka yataka. Hukémbu méni gwalefa xaakwa ména tamba harékémét nak du méniré gitandi. Gitaka yinjoka hélék yaméka hafwaré méniré hura yitandi.” \v 19 Wungi wata dé Pitaré xiyatendakaka dé hundi wa. Pitaré xiyandat hiyae dé Godna ximbu harékétandé. Wungi yatendékaka dé Jisas wun hundi wa. Wungi wataka dé Pitaré wambula wa, “Méni wuna hukémbu mé ya.” Wungi dé Jisas wa. \s1 Jisas mawuli mawuli yandéka duka dé hundi wa \p \v 20 Jisas wungi wandéka Pita waleka dé xé, Jisas mawuli mawuli yandéka du bérka hukémbu yandéka. Hanja Jisas wali reta hénoo sata dé déré wakwexéké, “Néma Du, héndé méniré ména mama duka hwetandé?” Wungi dé wa. \v 21 Pita wun duré xe dé Jisaska wa, “Néma Du, wun du méta yatandé?” \v 22 Wungi wakwexékéndéka dé Jisas wa, “Dé rendéte mawuli yata wawut dé wambula yatewuka nukwaka haxétandé. Wungi wawut, wu déka jémba dé. Méni wun jooka yamba sarékékéméni. Méni wuna hukémbu mé ya.” \p \v 23 Dé wungi wandéka di déka hundi xékékwa du nawulak di wun duka wa, “Wun du yamba hiyakéndé.” Wungi di wa. Wandaka wun du hiyahafi yatendékaka Jisas Pitaré wahambandé. Angi male dé wa, “Dé rendéte mawuli yata wawut, dé wambula yatewuka nukwaka haxétandé. Wu déka jémba dé. Méni wun jooka yamba sarékékéméni.” Wungi male dé Jisas wun duka wa. Wun du wun nukwaka haxéndéte wahambandé. \p \v 24 Wuni Jisas yandén jémbaka haaye wuni wun du wuni. Wuni ané nyingambu mwi hundi wuni hayi. Nani xékélaki. Hayiwuka hundi wu mwi hundi dé. \p \v 25 Jisas yandén jémba séfélak dé. Yandén jémbaka atéfék hayihambawuni. Du nawulak yandén jémbaka atéfék hayindat, hayindan nyinga ané héfambu takandat, atéfék héfa sukwekétandé. Hafwa nak yamba rekéndé. Wungi wuni saréké.