\id ROM - Usan March 2001 \h Rom \toc1 Rom \toc2 Rom \mt1 Rom \c 1 \s1 1:1-8 Pol Yisas wonou imbigau munon waruor end dibes qamarei \p \v 1 Io ye unum Pol, ye Yisas wonou sarau eb qamb yiimbig yemaribigorei. Ende at ne Qenu qob uber dibes munon wurinob qem qamb. \p \v 2 Qoan ir Qenu wonou munon qei wurinob qamara munon eng miteri qamb qob qau eng gumatemir eng. \v 3 Qob eng qamar eng wonou wau ten ininou munon Baraitari imurieminer end qamara gumatemirei. Wau eng in munon ag e warub tonoan nogobi Debit tumbigi end dariminer end qamarei. \v 4 Wonou Igomurur qau eng wau eng dibesiar eng Yisas gari. Qenu wonou qiribi ten eng wonou wau eng bo menima igomot der bugab inimbigorei. \v 5 Qenu Yisas gab-gab ne in wonou imbigau munon inmaribigorei. Ende ebine munon ai qent gugum wonou qob igub toat ne wot oabigar qamb. \v 6 End ne an gor Rom wurinob igoumon eng gor Yisas wonou yurau end erogori igoarar qamb anit qamarei. \p \v 7 End ne an gugum Rom igoumon eng Qenu anqenungar ne wonou munon yurau qamb anmaribigorei. Qenu ininou Tain ne ininou munon Baraitari Yisas ansiara an oau mein burab qibanamsi igoarar. \s1 1:8-15 Pol Rom ibegeib qamb ibitiri igoai \p \v 8 Ye qamart ete aninob qemerine igar: Munon ginam gugum an Yisast oabig igoumon end qob suab igour. End ye Yisas gab-gab Qenut mismisiraum. \v 9 Ye Qenu wonou qob apand e quraum eng wonou nonogursia. Ende aba ne ye wo mom qenunget ne wonou wau qob uber eng ye dibes qamb igoum. Ye anit qenen igub igoum eng Qenu wo ye yiimbig igo. \v 10 End ne ye qunan yar animbegeib qamb qenen Qenu simot ab igoum. End ne wonou qas, yiimurima eng yar animbegeibam. \v 11 Ye Igomurur qau mi ar yasab igo eng yar animbag ye bo anit qereimb qamb sig qenungoum. \v 12 Ye qob eng at quraum eng qanam eng ete: Yonou oau apand end anmusine ne an aninou oau apand end ye yemusiar qamb. Ende at erogori qibanamsi igorun qamb quraum. \p \v 13 An eng musub imbigar, ye aninou wau ima gas ende. End qenen anit yarib qamb qemerine igub igoumon eng. Yonou sarau eng munon Yuda yurau ue eng gor oromar yar sorimb qamb ebet igoum. End an gor ende ansierib qamb yonou sarau git dibenter qamb oboum ego mi gari qas ye qororub igo. \v 14 Qenu ye sarau eb qamb qamar eng Grik munon eng ne Grik ue eng qob uber wurinob qemerib qamb qib igoum. Ne munon qoyam eng ne munon qoyam ue eng gor ende sig. \v 15 End ne an munon Rom igoumon eng gor qob uber aninob qemerib qamb mismisir igoum. \s1 1:16-17 Qenu qob uber eng wonou qiribiten end igo \p \v 16 Ye qob uber dibes munon wurinob qamarau end me qubigoum. Qob uber eng Qenu wonou end ye qemerine yenonogursieriba. Munon qob igub wot oabigunor eng wuri nonogursieriba. Yuda wuri gigit ne munon yurau ar gor. \v 17 Qob uber end Qenu qomon qoregen munon wuriimbig ne wonou uyes munon qoregen wurit qamb igo. End ne in wot oabigune qenen munon qoregen init qamb igoriner. End ne Qenu qob ete qura: “Munon ger oabiginer eng Qenu munon eng qoregen ende wot qemeriba. Qamb seara qenen igomot igoriba.” \s1 1:18-23 Munon gugum Qenu mogirt wab wugumirei \p \v 18 Munon qomon boru ebet mindigar qob ten igamari Qenu wurit misiringet wogub tauieminer eng qoan init dibesiarei. Wuri Qenu qob apand mogirt wab wogub wurinou qomon boru end bumai igamari wurisi igo. \v 19 Eng Qenu wonou wurimaribigor end ende wurisierine imbigar qamb. Wonou uyes wurimaribigor end. \v 20 Qoan ir Qenu mi gugum barsier eng isi yarab see in gab igoun eng. End ne munon gugum mi eng gab ne Qenu wo me imbigunor qamb ne wonou ende wurisierine ne wonou qeretut nob eng qenen igo eng imbigar qamb. Imbig ne wuri ai ger waber igamau eng ue eng ne qob taui qamarau ger ue eng gor imbigar qamb. \p \v 21 Wuri git Qenu imbig igour ego wot me igub ne wot me oau apand qamb igour end. Wuri ende at ne misir eng tumbet wogub qanganget igour. \v 22 Wuri ende at qanganget ne der: “In qoyam,” qamb igour. \v 23 Ende at ne Qenu qenen igomot igo eng wot uru wab wot mismisir abau eng wogub bo munon umb igour eng wurit mismisir, a morogan qugur qamb a wai qugur qamb a mani qugur qamb end wurit mismisir igour. \s1 1:24-32 Munon qomon boru wes-wes ebet igour \p \v 24 Ende abari ne Qenu wurisiningoar waga wurinou misir boru-boru eng toat ebet ne wurinou munon banam qei wurisumungasi igour. \v 25 Wuri Qenu qob apand eng igub wurinou misirt bo biiges qob soagensi qamb igour. Wuri ende at ne Qenu mi barsier eng gab ne Qenu apand qamb end wot mismisir igour. In ende me oboun, Qenu apand mi gugum barsier end wot igub qenen simot ab igorun ende. \p \v 26 Munon wuri qomon eng ebet igour end ne Qenu wurisinigoar waga ne wurinou yamangar eng der qomon boru toat qarigir yamangar wurinou-wurinou qibaub igour. \v 27 Ende gas ende, munon wuri gor, der qomon uber eng wogub qarigir munon wurinou-wurinou qomon boru ebet igour. Ende abari qomon eng taui qamb wurinou mi quguragsi igour. \p \v 28 Wurinou Qenut igau eng wagari ne Qenu wonou wuriseara qomon soagen munangit me obounor eng ebet igour. \v 29 Wuri qomon qoregen ue sig boru eng ebet igour. Qomon eng gagar: Mi sig qenunget ne qi qarausi ne munon ger sau binat igama gab wot oau biriberi nub ne igeig yab ne misiringet, ne munon ger wonomi eng baub qamb mirimot qamb wo mi eng wagabaub a munon qei wurisumungasi, ne munon qei mindigar qob wurit qamb. Qomon eng gagar sig borusi ebet igour. \v 30 Ne gor qei der qinan qob diban wurinob qamb qiyo ne Qenut gor misiringet ne der quyai napi ne munon qei qen inimbagaiar qamb at ne qomon boru bubun-bubun at dibes qiyo, a unorimagrari qob qamarari bagau wagir big wogub iua qiyo ende at igour. \v 31 Misir bais me igau. Mi ger obouboun qamb eng gor qob toat me abau. Ne wurinou qanam erogori eng der qob qamarari me igatar qiyo a munon qei me wuri toubar igamau. \v 32 A, Qenu wonou qomon qoregen eng ete qura: “Munon qomon boru eng gagar tandari ebet eng umburiomunor.” Ende qamara munon imbig igour ego wuri bais me toat igour. Ne gor munon qei qomon boru ende abari qei der wuritarab igour. \c 2 \s1 2:1-16 Qenu qomon qoregen qereimba \p \v 1 An munon qei wuriqerei wurit big qamb igoumon. Ende at munon tari goan me ibag igoumon. An eng ebet igoumon eng an munon maigas? An munon qomon qerei igoumon ego an qomon ebet igoumon gas ende wuri gor at igour. Qomon bubun boru wes ger abari ibag me qomurunanei, qomorunon eng aninou ebet igoumon eng gari gab woguboumon. \v 2 In gugum qoyam eng, Qenu wo qomon eng wot me igo end ne munon qomon boru abari tauiminer eng qeemben buriba. \v 3 Ego an munon ger wonou qomon boru ger aba gab wot qomorunon eng aninou gor ebet igoumon end maigas obouboumon? An mai, Qenu taui me inquguragsieriner ende qamb misir igoumon qiyo? \v 4 Qenu wo an misir igar qamb anoar aninou qomon boru eng qand me taui anquguragsi igo. Qenu wonou qomon uber eng an gaumon eng mai, mi ue gas ende qiyo? Qenu wo an wot igar qamb ansi igo eng an qoyam ue? \v 5 An misir ger igau ue sig mom gagamet wogoumon. Eng oboumon eng aninou qomon boru eng qiumuni bigari yamau yab igo gas ende at igo. Ende at igamari qen geret Qenu anit misiringeteriner qen eng yara wonou qomon qoregen end anqereima an qomon ebet igoumon eng taui ende guboumon. \v 6 Qenu munon wurinou qomon wes-wes ebet igorunor end wuriqereimba. \v 7 Munon qei qomon uber qenen ebet ne Qenu wonomi wes end wot asi ne mismisir igomot igorub at igorunor eng Qenu wuriseara qenen bebereg igorubour. \v 8 A qei wurinomit qas igub a qomon uber boru nob ba songesi ebet igorunor eng Qenu wurit misiringeteriba. \v 9 Munon yurau eng borusi quguraget migeri ur igeriba. Yuda gigit ende abari ne munon yurau ar qanamt ende oboubour. \v 10 A qomon uber ebet Qenut mismisir wot oabig ne qibanamsi igorunor eng wurisiara mismisir igorubour. Yuda gigit ne munon ar qanamt. \v 11 Qenu wonou qomon eng, munon qen gab me qereiminerei, munon wonou qomon end qereimba. \p \v 12 Munon yurau ar eng wuri Moses qomon eng wuri sir ue end qomon boru ebet igour eng qomon end me wuriqereiminerei, wuri ar uburubour. A Yuda wuri Moses qomon eng gugum qoyam. Ego wuri me taut igour end qomon end wuriqereimba. \v 13 Munon qomon ar irugest igour eng wuri munon qoregen ue. Qomon igub ne maigas qurar eng toat igour eng wuri munon qoregen. \v 14 Munon yurau ar qei Moses qomon gumater eng wuri sir ue. Ego wurinou misirt qomon qei toat igour eng wuri qomon apand toat igour. Munon yurau eng wuri qomon wurit igo. \v 15 Wuri eng ebet igour end ne Qenu qomon gumater eng wurit dibenara. Wurinou misirt qomon eng qei qamb igour. Ende at igour end ne qen qei wurinou misirt qomon eng wuriquguragsi igo, a qen qei sarog big igour. \v 16 Qomon eng at igoumon end ne qen geret qeemben ende dieriba. Qob qomon nob qi at igoumon end Qenu qereimba. Qereimau sarau eng Qenu Yisas imbiga ne Krais Yisas wo ebeiba. Qob uber ye aninob qamb igoum eng qanam end aninob qamb igoum. \s1 2:17-24 Yuda wuri qomon qas toat igurei \p \v 17 Eng an meimi munon yurau? An Yuda end ne an qomon end mom misir apand burab aninou qen big: “In Qenu yurau,” qamb igoumon end anqereimba. \v 18 An Qenu qomon nob mom imbig igoumon end an qomon qoregen end qas igorub at igoumon. \v 19 An ete misir igub igoumon: ‘Qomon end in mom mi gugum qoyam end in munon mag tuum eng in ar werei qoregen wuriimbiguboun. A munon qomon me imbig itum igamau gas igour eng ar begen wuriimbiguboun,’ qamb igoumon eng. \v 20 Ne gor, ‘munon barai qomon qoyam ue eng imbig ne wau qamaaman eng gor in wurinou imbigau munon igoruboun,’ ende qamb igoumon. \v 21 Git apand munon qei ende wuriimbig igoumon ego meimet qamb aninomi me imbig igoumon? An wuriimbig ete at qamb igoumon: “An mi urim me baiar.” Ende wurinob qamb wogub aninou bo mi urim baub igoumon. \v 22 Ne gor, ‘yamangar song-song me wurinob qib igoarar’ qamb wogub aninou bo yamangar song-song nob qib igoumon. Ne gor, ‘qenu apand ue end me wot oabigar,’ qamb wogub an bo munon yurau ar eng wurinou qenu apand ue end mian iset inorou munait big igour eng an urim baub igoumon. \v 23 An aninou qen big ete qamb igoumon: “In Qenu qomon mom qoyam imbi-imbi,” qamb igoumon eng, Qenu wo animbag qinining igo. \v 24 End ne Qenu qob ete igo: ‘An Yuda an munon yurau ar eng wuri ba songesiari wuri der Qenu qob isi wot qamb igour.’ ende qura. \s1 2:25-29 Git goan magbigau qanam eng \p \v 25 An qomon igo end qomon toat git goan soopur igoumon eng git uber. Ego git goan soopur wogub bo qomon me toeinen eng ne git goan me soopurmau gas ende igoruboumon. \v 26 Ne munon yurau ar git goan me soopur igour eng wuri qomon toat qoregen igorunor eng wuri munon git goan soopurmau gas ende gari. \v 27 Git segagam, an Yuda git goan soopurmar ende qamb qob igo end toat ebet igoumon, ego an qomon ombarir igoumon. End ne munon yurau ar wuri qomon mom musub toounor eng wuri an munai up ba an qomon me toari animbag qininingau qob aninob qomorubour. \v 28 Yuda munon ger der, ar qabarit qas, ‘ye Yuda’ qamb qomon me toeiner eng wo Yuda apand ue. Git goan soopurmau eng ar git goan erer end qas ue. \v 29 Munon ger ye git goan soopur igoum end ye Yuda qamb gab eng oau apand big qemeriner segagam. A ar qob igo end misir igub git goan soopur ar qabarit qas, ‘ye Yuda’ qomorunon eng an segagam Yuda apand ue. Git goan soopurmau qomon eng misir apand end igoriner. Munon ger misir ende igub ebet eng munangit yegaiar qamb ue, Qenu giner qamb ebeiner. \c 3 \s1 3:1-8 Qomon uber qomon boru bumaiminer \p \v 1 Eng gab ne mai Qenu Yuda munon ibagar eng munon yurau ar me wuritanamimour qiyo? Wuri goan soopurmau qomon end me uberet igour qiyo? \v 2 Ende me qomorunei. An eng gaiar, Qenu wonou qob se qamart munangit wurit dibesier eng Yuda yurau end. \v 3 Git apand, Yuda munon qei me wot oabig igamau. Mai wuri qei ende abari Qenu mai mi uber wurit ebeibam qamb eng bo wegiba? \v 4 Sig ue ar, in munangit apand ende qimurimar igoun, ego Qenu wo ende ue. Ende ne qob ete qura: \q1 Munon gugum nonou qob qamara igunor eng qeemben ar. Ne qob gag-gag net qomorunor eng nenet me yarinerei, \m ende qura. \p \v 5 End ne in munangit qomon boru song ebet igumune Qenu wonou qomon uber end init biruet arirama bo uber igoruboun ende qamarari igub ye maigas taui aninob qemeribam? Mai Qenu in qomon boru ubune gab inquguragsieriner eng mai wo qomon boru ebeiba qiyo? Ye ar ininou munangit qomon end misir igub quraum. \v 6 Ende ue, Qenu wo qomon qoregen ue ende qi eng munon yamangar ai qent gugum wurinou qomon maigas me qereima qi. \v 7 Munon qei ete qamb igour: in munangit oau apand ue qomon boru song imusi ebet igumune Qenu wonou oau mein ne wonou qiribiten mom dibeneriba. Ye ende ebine Qenu qob apand sig mom dibenteriner eng wo meimet qamb bo yet munon boru qamb yequguragsieriba? \v 8 Ende gab eng in ete at qomorun eng uber qiyo: “Ende gab eng in qomon boru at igumune Qenu wonou uyes qomon uber eng aba init dibeneriner,” ende qomorun qiyo? Sig ue ar. Eng munon qei yet ‘Pol wo ende at qamb igo’ meten ende yet qamb igour. Munon yurau eng at qamb igour eng Qenu qeemben ende wurisieriba. \s1 3:9-20 Munon ger munon qoregen me toat igo \p \v 9 In Yuda mai misir igoun? “In munon yurau ar wuritanamimoun,” ende misir igoumon qiyo? Sig ue, in Yuda ne munon ar in erogori qomon boru qeemben inmorima igoun. \q1 \v 10 In Qenu qob ete wanunger gab igoun eng: Munon qoregen ger ag et me igo, sig ue ar. \q1 \v 11 Munon qoyam ger et igo Qenu gib qamb me qoot igo. \q1 \v 12 Munon gugum Qenu mogirt wab wogub qomon boru eng gari ebet qib igour. Munon ger qomon uber bais ger me imbig igour, sig ue ar. \q1 \v 13 Wurinou qabari eng munon tumuni wagari unat igo gas biet qogom igo dearau gas ende at igo. Wuri munon irou wurimurimar qamb munon wuriba sumungasi igour. Eng ebet igour eng munon ubuemi worogora aruab igour gas ende wurisi igour. \q1 \v 14 Ne qob isi-isi munon qei wurit qamb wuriquguragsi igour. \q1 \v 15 Wuri ende at ne qand misiringet munon qei qand igaramari umb igour. \q1 \v 16 Wuri eret iua eng munon qei wurinomi gab eng qand ba sumungasi igour. \m Ende at ne munon qei wuriquguragsi igour. \q1 \v 17 Ende at ne munon qei wurinob qibanamsi me igour. \q1 \v 18 Wuri ende at ne Qenut igub yari igamau eng wuri sig ue. \p \v 19 See in imbigoun eng, qomon qob eng ar me inimbig qamb igo. Munangit wurinou qomon end mom igorub qamb ibitiriari qamb igo. End ne munon ger ete at me qemeriner: “Ye mom munon qoregen igoum,” Ende me qemeriner, sig ue. In munon ag e gugum Qenu magqurt uber ger ue. In gugum uyort inbigau qeemben gari. \v 20 Qomon toau end Qenu magqurt munon qoregen ende ger ue ar. Qomon qob eng ininou qomon boru at igoun eng insirbig qamb igo. \s1 3:21-31 \p \v 21 End ne see Qenu wonou qomon qoregen eng init ba dibesia gaun eng. Eng qomon toat igoun end ue. Qomon qob gumatemir eng ne munon qob gigit qamarau munon yurau eng wuri Qenu wonou qomon qoregen eng dibeneriner end qamamirei. \v 22 Qenu munon qoregen wurit qamb igo eng ete: Munon ger Yisast mom oabiginer eng wo munon qoregen. End ne munon gugum Yisast oabigun eng init munon qoregen ende qamb igo, munon ger wonou wes ar ue. \v 23 In gugum qomon boru ten igoun end Qenu nob wonou ginamt end nob igamau eng qeemben ue. \v 24 Ego, wonou init igub Yisas ar init imurima derer end wo gab-gab wonou uyes init munon qoregen init qamb igo. Eng in meimi ger ubune gab me abau. \v 25 Qoan Qenu Yisas ag e imurimine dara waramari umb qeru igerama ne munon end oabigunor eng wurinou qomon boru eng uburiba. Qomon end ne Qenu wonou qomon qoregen eng inimbig ne wonou uyes init munon qoregen qamb igo. Qoan Qenu munon qomon boru abari gagt ibag ende at igoai. \v 26 A qen see, eng wonou qomon qoregen eng init ba dibesiarei. End ne in gun, Qenu wonou munon qoregen ar. End ne in munon gugum Yisast oabigun eng init gor munon qoregen ende init qemeriba. \p \v 27 End ne in ininou qen big abau eng mai werei ger igo qiyo? Werei maigas end ininou qen biguboun? Sig ue ar, ininou qen bigau werei eng Qenu qo taisiarei. Meimi end taisiarei? Qomon toau end qiyo? ue, Yisast oabigau end ininou qen bigau werei eng taisiarei. \v 28 End ne munon ger wot oabiga gab eng gari munon qoregen wot qemeriba. Qomon toa gab eng ende me wot qemerinerei. \p \v 29 Mai, Qenu wo Yuda wurinou Qenu gari qiyo? A munon yurau ar eng gor wurinou? Ende ue e, munon ar eng gor wurinou Qenu. \v 30 Qenu wo gari qas, end Yuda wot oabigunor eng munon qoregen wurit qemeriba. Ne gor munon yurau ar eng gor wot oabigunor eng munon qoregen ende wurit qemeriba, ende. \v 31 End ne mai, Yisast oabig ne qomon eng nugutumugoun qiyo? Ende ue, wot oabig ne qomon eng nonogursiaun. \c 4 \s1 4:1-12 Oau apand burub qamb eng Abraham gun \p \v 1 Abraham wo in munangit gari, ne ininou tonoan nogobi. Ego wo meimi garei? \v 2 Wo qomon gugum toat igama Qenu gab wot munon qoregen qamarei ende qi eng wonou mi qen big qib igoai qi. Ego wo Qenu magqurt wo ende me abau. \v 3 End ne Qenu qob ete qura: “Abraham wo Qenut oabig igoar end wonou oau apand eng gab-gab munon qoregen wot qamb ba qubeiamorei.” \v 4 Munon ger qur sarau munon ger bata taui qamb qur utab igo, eng in ar munon banam end uta ende me qamb igoun. Eng wonou sarau eng taui qamb utab igo. \v 5 Eng gas ende, munon ger qomon me toat igoriner eng wo Qenut qoregen oabiginer eng wonou oau apand eng gab-gab wot munon qoregen qamb ba qubeimba. \v 6 Debit wo gor, munon qomon me toat igo Qenu qas oabig igour eng Qenu wurit munon qoregen ende wurit qamb igo. Munon yurau eng wuri uberet igorunor. \v 7 Debit ete qamarei: \q1 Munon Qenut qas oabig igour eng wurinou qomon boru eng Qenu ousi waga wuri uberorubour. \q1 \v 8 Munon ger qomon boru aba Munon Barai wonou qomon boru eng ar ousi waga gab eng mismisiriner. \p \v 9 Debit qob eng at qamar eng mai, munon Yuda git goan soopur igour eng qas uberorunor qamb qamarei qiyo? ue e, munon ar, git goan me soopur igour eng gor wurit qamarei. In Qenu qob qura eng musub imbig gun, ‘Abraham wo Qenut mom oabiga ne wonou ba qubei munon qoregen wot qamarei.’ \v 10 End ne Abraham meimi ebet igama uput qamb munon qoregen wot qamarei? Wo, mai, git goan qo soopuramorei igama eng gab-gab munon qoregen wot qamarei qiyo? A munon qoregen wot qamara qiet wogub gegir git goan soopuramorei? Ende ue e, wo git goan me soopuramau igama Qenu wot munon qoregen qamarei. \v 11 Wo git goan me soopurmau igo Qenut oabigor end Qenu wot munon qoregen qamarei. Isi yarab git goan soopur ne wonou mi Qenut iyet git goan soopuramor eng wonomi maragansiarei. Abraham wo eng ater end ne in munon gugum git goan me soopurmau eng ininou tonoan namungur. Eng munon gugum Qenut oabigari wurit munon qoregen qamb igo. \v 12 Ne gor munon yurau qei git goan soopuramir eng gor wurinou ur qoan namungur, git goan soopuramir eng gari ue. Munon git goan soopur ne end igub Abraham qoan git goan me soopurmau igo oabigor gas ende ebeiner eng wo munon qoregen. \s1 4:13-25 Qenu qob nausi qamar eng munon gugum oabigunor eng wurinou \p \v 13 Qoan Qenu Abraham wonou wau misinam der isari ai eng gugum werisiner end wurit iyet wagerei. Eng mai, Abraham qomon toat igama gab ai eng utib qamb wot iyet wagerei qiyo? Ue, wo Qenut oabiga gab wonou ba mori wogub munon qoregen wot qamarei. \v 14 Eng ete: Munon qomon qas toat igour end mi gugum werisib qamb wurit iyet wagerei ende qi eng oabigau eng nob Qenu mi werisib qamb iyeter eng ar isi igo qi. \v 15 End ne qomon eng ininou qomon boru at igoun eng inimbig igo. Qomon ue ende qi eng munon qomon boru ger aba gab eng in der, ‘munon eng qomon biisitet aba’ ende me qamb igoun qi. \p \v 16 Qenu wo Abraham wau misinam der isunor end musub wurit iyet ebeterei. End ne Qenu mi wurit iyeter eng baub qamb eng wot oabig ne baubour. Eng munon qomon toat igour eng gari ue, munon ar gor Abraham oabigor gas ende ebet eng wo mi bauor gas ende qeemben baubour. Abraham wo ininou munon gugum tonoan nogobi. \v 17 End ne Qenu qob ete qura, ‘Ye nemaribigoum eng munon gugum wurinou ur geren gari eng ne.’ Qenu mi wot iyet qamar eng mom qeretutnob igama Abraham Qenut oabig igoai. Abraham wo Qenu mom imbigorei. Qenu wo munon umunor eng bo menima der bugomunor eng qeemben gari. Ne gor wo mi gugum qamara mom dari uburemirei igour. End ne Abraham Qenu mom wot oabig igoai. \p \v 18 Qenu wo Abraham mi wot iyet eb qamb qamara Abraham wo sirsi ne imbig ebeter eng wo mom Qenut oabig ebeter end munon mi gab abau nami ende ebeterei. End ne wo munon irou wurinou ur nogobi. End ne Qenu qo ende qamar end, ‘Nonou wau misinam ende der isubour.’ \v 19 Abraham wo togun qo 100 pisier eng wo mom sig isigi burerei ego wo wonou git goan end igub oau apand eng me meinburau. Wo git goan eng qo umau gas ende ebeter end. Ne gor ubeni Sara wo gor wau misinam der isau qen eng gor uburerei. \v 20 Wonou oau apand eng gor wonou tenori end igoai. Wo misir qebebi igub, Qenu mi wot iyet qamar eng me wagau. Oau apand eng mom qeretutnob mom igama ne Qenut igub igoai. \v 21 Wo ende igo ne mi gugum Qenu mi wot iyet qamar eng ebeiner qamb qoat igoai. \v 22 Wo Qenut qas igub mi gitab utari igama eng gab ne Qenu ba qubeima munon qoregen igoai. \p \v 23-24 Qenu qob ete qura: ‘Abraham munon qoregen,’ qurar eng wot gari me qura, in gugum init qura. In gugum Qenu Yisas bo menima igomot der bugamor end mom oabigun eng gor in munon qoregen init qemeriba. \v 25 Qenu wo in qomon boru ten igumune Yisas ende imurima der umb qomon boru eng biruet arirom qamb. Ne bo menima igomot der bugamor end in bo oabigune munon qoregen init qemerib qamb aterei. \c 5 \s1 5:1-11 Qenu anit munon qoregen qamb igo \p \v 1 End ne see in Yisast oabigune Qenu init munon qoregen qamb igo. Yisas wo ininou Bain Baraitari eng wo inmusub ne wo gab-gab Qenu inbanamsiarei. \v 2 In see igoun eng Yisas wo inamar yarab Qenut nob inbanamsi wager end igoun. End ne in mismisir ne Qenu wonomi wes ebeter eng in igub bo gim bigune munon qei igunor. \v 3 Ne gor end gari ue, in quguraget gab eng end gor mismisirun. In quguraget ne end nonoguret sarau obouboun. \v 4 In quguraget gab Qenut isub uber qomurune in seara bo uberurune in qubeima nonoguretoruboun. \v 5 In ende oabigun eng ininou oau apand eng ar isi me isinerei, Qenu mom inqenungar ne wonou Igomurur qau ar imurima der init isub innonogursi igo. \p \v 6 Qoan in qibanamsi igamau werei eng in sir me imbig, ne Qenu mogirt wab wogub igumune wonou uyes init igub munon inubersiau tari Yisas imurima dererei. \v 7 Qomon eng wonou wes. Mai, in munangit ininou qomon eng munon ger wonou munon banamt igub wonomi dui uminer eng qand ende me ubunei. Ego munon gari-gari ende obounor qiyo, ye sir ue. \v 8 Ego Qenu wo wonou wes, wo in qomon boru ten igoun end misir me igau, wo sig-sig mom inqenungar igoar end Yisas imurima der in uput qamb umor eng. \v 9 Wonou qeru ai e iriget mundasi bisuor end eng gab-gab in Qenu menmant munon qoregen. End ne qen degen ende mom inmusub igoriba. \v 10 In Qenu wonou munon qarau ego wonou wau ten imurima darab in wagar mer omboaia gab inbanamsiarei. End ne wonou wau ten umor end inbanamsi wogub see wonou wau bo igomot der bugamor end wo gab-gab inmusia bebereg igoruboun. \v 11 End gari ue, Yisas ininou Bain Barai eng der inqubeima ne Qenu wot mismisir igoun. \s1 5:12-21 Adam Yisas nob \p \v 12 End ne qomon boru qanam bigor eng munon gari qas ebeter end ne imusi-imusi yar igo. Qomon boru igo end ne taui qamb in umb igoun. \v 13 Qomon qob se me dearau igama qomon boru qo igoai. Qomon qob eng ue ende qi eng qomon boru gari-gari maigas me maribigunei. \v 14 Adam igoar qen eng isi yarab Moses igoa qen wobon end munon qand-qand umb igurei. Munon qei Adam qomon ebeter gas ende me obounor eng gor umburi igurei. Adam wo munon qanamt darieminer eng wonou menman gas ende. \v 15 Adam munon qanamt dariamor eng nob ombur qeemben ue. Adam igoar eng isi yarab Moses igoa qen wobon end Qenu qen see ar indab igo gas ende ue. Munon gari qas wonou qomon boru ebeter end munon irou umb igurei. Isi yarab Qenu wonou in sig borusi inqenungar igoar end wonou uyes, munon gari qas imurima der inqubeiamorei. Eng Yisas munon inubersiau tari eng, wo gab-gab mi ar indab igo. \v 16 End ne Qenu mi ar indab igo eng munon gari qas qomon boru ebeter eng imusi isub igo wobon end qeemben ue, wo wonou wes. Munon qomon boru ebeter eng wonou qomon eng Qenu wonou qomon eng nob qereiminer eng Qenu wonou eng wotanamimba. End ne Qenu ete qura: ‘Munon gari qas wonou qomon eng mom pupurot uburiba.’ End ne munon irou qomon boru ebet igour, ego Qenu wonou uyes inubersi ne munon uber init qamb igo. Eng ebet igo end in imbigun, wo mi ar indab igo. \v 17 Git eng apand, munon gari qas wonou qomon boru ebet eng init imiamor end taui qamb umb igoun. Ego Qenu init igub barai gasin mi ar indarer eng gab-gab in munon qoregen init qamb igo eng umau eng wotanami igo. Munon gugum Qenu Yisas wonou uyes init imurima der init umor end mom imbig eng igomot igorubour. \p \v 18 End ne qob eng at qura eng in musub imbigun: Munon gari qas qomon boru ebeter end imusi in mom umb igoun. Eng gas ende bo munon gari qas qomon qoregen ebeter eng gab-gab Qenu init munon qoregen qamb igo end in igomot igoun. \v 19 Eng gas ende gari, munon gari qas qob omboariramor end ne in gugum qomon boru inboopurima ten igoun. Eng gas ende gari, bo munon gari qas qob me omboariramau end munon irou munon qoregen qamb Qenu wuribanamsieriba. \p \v 20 Isi yarab munon qomon qob igub wogub ne bo sabar qomon irou biisitet ne gor ebet igurei. In munon qomon boru imusi ebet igumune ne Qenu wonou oau mein eng ininou qomon boru nugutumuget wogub wonou qomon uber end intanami ebet igo. \v 21 Qomon boru ebet eng taui qamb umb igour eng sig aib igoai. Eng see Qenu ininou Baraitari Yisas Krais imurima derer eng wonou tari goan gab-gab in munon qoregen init qamb ne inseara igomot qenen bebereg igamau eng aba sig aib inqubei igo. \c 6 \s1 6:1-14 Yisas der bugamor end in nob der bugaminei \p \v 1 End ne in maigas at qomoruboun? “Qenu bo sabar inborusieriba gab, in ar qomon boru ubune-ubune wo ar inmusub igoriba,” ende qamb qomon boru tandari ebet igoruboun qiyo? \v 2 Sig ue ar, in qomon boru ten igoun end ne in mom umuminei. End ne bo sabar maigas qomon boru ebet igoruboun? \v 3 An mi e mom imbigoumon eng. In munon inubersiau tari Yisas eng nob qiumunimune inimbag inmaragansi ya obotaremirei. Eng ebetemin end ne Yisas wo umor eng in wo nob umuminei. \v 4 Yisas wo uma tumumiamir end ne in yat inmaragansiamir eng in wo nob erogori umune intumunimau gas ende gari. Qenu Yisas uma wogub wonou qiribiten wes end menima der bugamor gas ende in gor inmenima bo igom uber igoun. \p \v 5 Eng in Yisas umor eng wapet wo nob erogori umb wogub bo Qenu wo menima bugamor eng gas ende wo nob erogori bo der bugomboun. \v 6 In eng mom imbigoun eng, Ininou qomon boru qoan eng git goan et me igoar qamb Yisas umb der bugab wogub mom biruet ariramorei. End ne in bo sabar qomon boru wonou wau gogor gas ende me igorun. \v 7 End ne munon ger umb eng bo sabar qomon boru ger bais me ebinerei. \v 8 In Yisas nob erogori mom umumin eng, wo bo der bugamor eng in wo nob erogori bugomboun qamb oabig igoun. \v 9 Eng in mom qoyam, Krais wo umb wogub der bugamor end bo maigas me uminerei. Umau qomon eng wo bo qeretutnob igo gab bo sabar me bumaiminerei. \v 10 Wo qen gari qas umorei. Umb wogub qomon boru eng gugum bumaiamorei. Munon gugum init qen gari qas umb igomot der bugamorei. End see Qenu nob qenen igomot igo. \v 11 Eng gas ende an gor qomon boru end mom umuminei qamb misir igar. Umari eng bo sabar qomon boru me anoar igorinerei. Ne gor an Krais Yisas nob erogori bo igomot der buguminei qamb Qenu menmant sarog big qib igoarar. \p \v 12 End ne qomon boru ger oboub qamb misir igub gab eng nugutumuget wagar: Git goan e umb bieribar eng wonou misir eng aba an toat qomon boru ebet igo moui ten mom umunon qamb. \v 13 An munon mom umb wogub bo der bugab igour gas ende Qenut isari annonogursia ne qomon qoregen qas at qib igoarar. Misir boru ger igub, gotent qiyo, ubent mi baub ebet gab eng gugum nugutumuget wogub Qenut qas misir igar. \v 14 Qomon boru bo sabar aninou baraitari me igorinerei. Qomon qob Moses gumater eng qoan anmorima igoumon eng isi yarab see Qenu wonou oau mein eng uyes anmusia igoumon. \s1 6:15-23 Qomon qoregen end wau unebi gas ende igorun \p \v 15 End ne in maigas obouboun? Qomon igama ne in qitengorwab ebet igunei. See Qenu wonou oau mein end igoun, meimi ger me ebinerei qamb qomon boru song-song obouboun qiyo? Ende ue. \v 16 An qomon ete igo eng misir igar. Munon ger qob qamara qenunget toat eng an aninou misirt mi ger me ubunanei. Eng gas ende, an qomon boru toat igo eng an umuboumon. A, Qenu qob toat eng an qomon qoregen end igoruboumon. \v 17 Git apand, qoan qomon boru end igumanei. See Qenu wonou qob end anmusier end wot uber qamb wonou qob eng inimbigor eng misir gugum wot gari big igub igoarar. \v 18 An qomon boru wonou wau gogor gas ende igamari Qenu wonou uyes anbirueter end see an wonou qomon qoregen end igoumon. \v 19 An mi eng sir me imbigari gab ininou munangit qomon end big qemeribam. Ye musub ete at qemerine igar. Qoan an misir gugum qomon boru toau end qas igo qomon irou biisitet igumanei. Ne see an misir gugum qomon qoregen end qas igub igoarar. Igo an munon qau igoruboumon. \p \v 20 Qoan an qomon boru end wau gogor gas ende sarau qumundigir ebet igoumon qen end an munon qoregen me igamau. \v 21 Eng an qiningau qomon eng ebet taui mi uber ger baumanei qiyo? Qomon boru ebet eng umb qas woguboumon. \v 22 See an qomon boru eng mom mogirt wab wogub an ar munon banam Qenu nob igoumon eng. End ne an mi uber eng gagar bauboumon: Qomon boru end gitab igo ne qenen bebereg igoruboumon. \v 23 Qomon boru ebet eng taui qamb umuboumon. Ego Qenu initoubar Yisas Krais imurima derer eng gab-gab ar anmusia qenen bebereg igoruboumon. \c 7 \s1 7:1-6 In munon bubun ger bauminei \p \v 1 Io, an yonou munon banam end ye qob e apand aninob qemeribam. An gugum qomon qob Moses gumater eng mom imbig igoumon eng, munon igom igamari qomon eng wurimori igo. \v 2 Eng ete gas ende: yamangar munon nob igo eng qibaiau qomon end igoriba. Isi yarab umami uma eng bo qibaiau qomon end me igorinerei, bo wonou qoi igoriba. \v 3 Ne umami igom igama wo is bo munon ger bainer eng, ‘wo boru yamangar qarig’ ende wot qomorubour. A umami uma wogub wo bo yamangar qoi bura, munon ger gab bainer eng qob ue. \p \v 4 Qomon eng quraum eng anit igo. End ne an gor qomon qob toat igoumon eng isi yarab munon inubersiau tari darab umor end ne an wo nob erogori umumanei gas ende. Eng an Krais nob umuminei qamb ebet igoumon eng qomon qob bo me anmoriminerei. Anwaga wogub ne an munon bubun ger baumon eng, munon eng igomot der bugamor eng. Munon eng anbaub ne ansiara Qenu sarau uber betet igoarar qamb. \v 5 Eng in qoan ininou misirt igoun eng qomon qob gumatemir eng gab misir boru eng wonou aba in qomon boru at igunei. Qomon boru eng at igoun eng taui qamb umb igoun. See qomon qob bo sabar me inoar igorinerei. \v 6 Qomon qob Moses gumater eng igama in wot mom umuminei qamb ne Igomurur qau wonou werei bubun inimbigar eng toat Qenu sarau betet igoun. \s1 7:7-13 Qomon boru inbanambansiarei \p \v 7 End ne in mai qomoruboun? Qomon qob Moses gumater eng, mai wonou boru ai qorut igo qiyo? Sig ue ar. Qomon eng in munangit qomon boru eng inimbig igo. Qomon qob erobon ger ete igama gumatemirei: “Munon ger wonomi gab me qenunget eb.” Qomon eng me gumau ende qi eng in qomon boru eng me imbig igoun qi. \v 8 Qomon boru eng wo qomon qob igo eng toat at igoun. At ne inimbig oau menima qomon boru at igoun. Qomon qob ue ende qi eng qomon boru eng mein igo qi. \v 9 Qoan qomon me igamau qen end ye igomot igumei. Isi yarab Qenu qomon ba dibesier qen end ye igomot igoum eng bo toar yenara umomei. \v 10 Se qamart igomot igamau qomon eng yet biga derer ego yanama umomei. \v 11 Ne qomon boru ger, mirimot qamarau eng, qomon end at qirine yanama umomei. \p \v 12 Qomon qob wonou qas eng wo qau, ne gor qomon qob gumatemir eng gor qau, ne qoregen sig maieng. \v 13 Eng maigas? Mi uber eng quraum eng yanama umomei? Sig ue ar, qomon boru eng yanama umomei. End ne qomon boru eng dibentra gaun eng mi uber ue eng. Qomon boru eng wo mi uber eng ba songesi wogub aba munon umb igour eng. Qomon gumatemir eng qomon boru qanam eng inimbiga gaun eng qomon uber ue eng. \s1 7:14-25 Qomon boru wonou youn man end igoun \p \v 14 Qomon igo end ne Igomurur qau qomon end naget ne Qenu inimbig igo. Ego ye qomon boru yebumaima ten igoum end ne qomon boru ebet igoum. \v 15 Ye mi ebet igoum eng qanam sir me imbig song ar ebet igoum. Qomon uber ebeib qamb misir igoum eng bo me ebet igoum. a, qomon sig boru ye me ebein qamb gitab igoum eng ebet igoum. \v 16 Qomon qoan ye me abau eng bo ebet igoum end ne ete quraum eng: “Qomon Moses gumater eng qoregen uber,” quraum eng. \v 17 Ye eng qemerine igub, ‘munon eng qomon eng ende at qib igo eng qurar eng,’ ende me qamarar. Qomon boru eng yet igo eng ende at igo end quraum. \v 18 Ye imbigoum, mi uber ger ye me yeboopuri igo. Qomon qoan eng gari yeboopuri igama at igoum end quraum. Git apand, qomon uber ebeib misir igoum ego me ebet igoum. \v 19 Qomon uber ebein qamb misir igoum eng wogub uput qamb qomon boru ebet igoum. \v 20 End ne eng at quraum eng: ‘Qomon uber ebein qamb misir igoum eng bo me ebet igoum,’ quraum eng. Ye ende me ebet igoum, qomon boru yeboopuri igo eng wonou at igo. \p \v 21 Ye qomon ete igo: ye qomon uber ebeib misir igoum ego qomon boru yetaisi igo. \v 22 Git apand ye misir eng Qenu qomon eng sig qenunget igoum. \v 23 Ego, qomon ger eng gor yeboopuri ten igo, ne Qenu wonou qomon eng yar yeboopuriemin qamb abar eng wo qarausi igo. Ebet ne wo mom yebisub yenausi waga qomon boru ebet igoum. \v 24 Io, ye git goan me sarog buroum, eng your yemusia bo git goan sarog burab igibam? \v 25 Qenu ininou munon Barai Yisast yemusier eng gab wot uber quraum. End ne yonou misir eng Qenu wonou qomon end igoum. A qomon qoan end ye qomon boru end igoum. \c 8 \s1 8:1-17 Igomurur qau inamar yar Yisas wot wagerei \p \v 1 See in Yisas nob qiumuni igoun end ne Qenu in bo qob musitar ne uyort me inbiginerei. \v 2 Eng Igomurur qau wonou qomon uber end inamar yar Yisas nob insoriamor end igomot igoruboun. Qomon boru ebet umb igoun eng inouri igama inboair ba yarer end igomot igoun, end bo sabar qomon boru qiyo umau eng me init igorinerei. \v 3 Ete, ininou qomon qoan eng qomon uber biruet igo end in ar bininger wogub igoun. Qomon eng wonou ar me ebet igo, Qenu wonou ebet igo. Wonou wau imurima ininou munangit asin wau gas ende at ag e dererei. Darab ininou qomon boru eng Yisas wo gari biruet ariramorei. \v 4 Wo eng ebeter eng in qomon qoregen end qib igoarar qamb. End ne see in bo sabar qomon qoan end me qib igoun. Igomurur qau wonou qomon bubun end igoun. \p \v 5 Munon qomon qoan toat igour eng wurinou misir eng qomon qoan end qas igo. A qomon temen Igomurur qau wuriseara imbigour eng wonou end qas qib igour. \v 6 Munon ger qomon qoan end qas misir igub igoriner eng mom umiba. A munon Igomurur qau wonou qomon end qib igoriner eng igomot igo sarog big qib igoriba. \v 7 Ne gor munon ger qomon qoan end qas igub at igo eng Qenu qarausi igo. Wo Qenu qomon eng gab me wotrama at qib igo end. \v 8 Munon qomon qoan end qib igour eng Qenu wo mi qenunget igo eng maigas me ubunerei. \p \v 9 Ego an qomon qoan end me igoumon. Ue, an Qenu wonou Igomurur qau qomon end igoumon. Apand munon ger Krais wonou Igomurur qau me opuri igoriner eng Krais wonou munon yurau ue. \v 10 An git goan qomon boru aningarama umuboumon ego Krais anit igo end ne Qenu anbanamsi wogub an munon qoregen anit qamb igo. Ende aba aninou igomurur igomot igoriba. \v 11 Qenu Yisas menima der bugamor end io qomorunon eng wonou Igomurur qau anit igoriba. Igama Qenu Yisas menima der bugamor gas ende an gor. Git goan e umiba, ego Qenu wonou Igomurur qau wonou uyes ende ansieriba. \p \v 12 Io, yonou munon banam, in Qenut mi ar baumin eng igo, taui mi abau eng ininou munangit qomon boru eng bo me toat qib igorunei. \v 13 End ne an qomon qoan eng toat qib igorunor eng umuboumon. Ego Igomurur qau wonou qeretutnob end aninou qomon boru anopuri igo eng waramari uma wogub igomot igoruboumon. \v 14 Munon gugum Qenu Igomurur qau toat qib igour eng wuri wonou wau igour. \v 15 Igomurur qau anopuri igo eng mom inbataisia sarau qenen baab igoruboun qamb me yarimar. Ue, Igomurur qau anopuri igo eng anseara Qenu wonou wau igoruboumon. Wo inseara Qenut, ‘Tain, Tain” qamb igoun. \v 16 Qenu wonou Igomurur qau eng ininou misir eng nonogursi ne wo in Qenu wonou wau igoun eng inimbig igo. \v 17 In wonou wau igo ne qen geret Tain wonomi eng qei in apand bauboun. In eng ba ne Qenu mi uber-uber Krais wot iyeter eng wo nob erogori bauboun. End ne see in wonou sarau eng ebet oau quguraget qib igorun eng qen geret Yisas nob mismisir igoruboun. \s1 8:18-30 Qen geret qiribiten igoruboun eng \p \v 18 Qen geret Qenu wonou ginamt mismisir igoruboun eng init dibenara guboun. See in git goan uter iningab a migeri iningara ebet igoun eng mom uburiba. \v 19 Mi gugum Qenu barsiriamor eng wuri Qenu mag nasi gab ne wonou wau eng weib dibenorunor end qoat igour. \v 20 See mi qei-qei boruburab biet igour eng wurinou ai qorut me ebet igour. Ue, Qenu wonou wuriseara ebet igour. Ebet ne Qenu wonou bo wurimusieriner eng qoat igour. \v 21 See mi gugum mi inbataisia igo biet igoun eng gugum biruet arirama ne bo mi bubun sig uber ar end inmusia Yisas nob uber igoruboun. \p \v 22 End ne Qenu wo mi gugum barsier eng yamangar ger qoaib qamb mogis qert aruab igo gas ende igiba. Igub yeiser igorunor eng isi yarab see. \v 23 Eng mi eng gagar quraum eng gari ue. Qen qamart Qenu Igomurur qau ar init imuriamor eng. Ne gor see in quguraget qiyo a git goan uter iningara yeiser igoun eng isi yarab Qenu mi eng gagar init birogoni ne bo init ‘yonou wau’ qemeriner eng qen se igo. Qen eng Qenu ininou git goan bainer eng. \v 24 See Qenu inqubeiamor end wot oabig mi uber eng in baiar qamb qamar eng init irimaniminer end qoat igoun. Eng ete: In mi ger gub qamb qoat igo ne gab wogub bo sabar gub qamb me qoat igoun. Munon ger mi uber ger gib qamb qoat igo gab wogub bo sabar gib qamb meimet qoat igoriba? \v 25 Eng gas ende qen geret in mi uber ger guboun qamarari eng in mom qenunget wot oabig ibitiri mom qoat igo ne gab igoun. \p \v 26 Werei eng gas ende gari Igomurur qau in munon oau apand mein ue eng innonogursi igo. In maigas at Qenu nob qomorun eng, a misirt qas qomorun eng Igomurur qau wonou igub Qenu nob qemeriba. \v 27 Qenu wo ininou munangit misir eng diban gab igo eng wo Igomurur meimi ger eng Qenu wonou qenungau toat ebet in uput qamb Qenu nob qamb igo. \p \v 28 End ne in gun, munon Qenut oabigunor eng Qenu wo wurimaragansi wurinob igama wuri sarau obounor eng git qas buriba. Munon yurau eng wuri Qenu wonou yurau igoarar qamb qo wurimaribigorei igour. \v 29 Wuri Qenu wot igub igorunor end Qenu wuriimbig igo. Wuri Qenu wonou wau iitari igoarar qamb. Wonou wau irou ende igamari ne Qenu wonou wau ten Yisas Krais eng wurinou umom ten igoar qamb. \v 30 Munon yurau eng wuriqereiamor eng wonou wurit qamarei. qamb ne gor wurit munon qoregen ende wurit qamarei. Munon eng wurit qamar eng wuri igomot igamari wuriseara wonou qeretutnob gubour. \s1 8:31-39 Qenu Yisas gab-gab inqenungar igo \p \v 31 Qenu inmusub igo eng in gab in mai qomoruboun? Qenu ininausi igama your ger bo sabar inqarausieriba? \v 32 Wo wonou wau ten misir igub me indarau. Misir ue ar imurima der munon gugum inmusiarei. End ne wonou wau eng gab-gab mi uber-uber qei ar indab igoriba. \p \v 33 End ne Qenu wonou munon wurimaribigor eng mai your ger bo qomon boru dibesiteiba? Sig ue, wonou munon qoregen wurit qamb igo. \v 34 Your ger bo munon qomon boru ten igo end umiba ende init qemeriba? Eng gor ue. Munon inubersiau tari Yisas qo ai opur umb der bugab irab Qenu uberegent end igo init Qenu nob qamb igo. \v 35 Yisas inqenungar igo eng your ger me inqereiminerei. In ger quguraget gab qiyo, a git goan uter iningara qiyo, a munon ger inquguragsia gab qiyo, a minemb gab qiyo, a mi ger uet ebet qiyo, a mi ger inborusieriba gab qiyo, a munon ininob yogurubari qiyo. Mi eng gagar gugum mai Yisas inqenungar igo eng qen end in wegiba? Sig ue. \v 36 End Qenu qob ete qura: \q1 In nonou munon yurau igoun end qenen iningaramari umb igoun. In nonou sipsip gas ende igumune qib baab iningaramari umb igoun. \p \v 37 End ne mi eng gagart me misir igar. Munon inubersiau tari eng mom qeretutnob inqenungar igo end ne mi eng gagar omboarir igoun. \v 38-39 Io, ye mom imbigoum, Qenu inqenungar igo eng mi ger maigas me diab in songiminerei. Mai qiyo, umau qiyo, igom igamau qiyo, a enger ger qiyo, a ai bigau qiyo, a mi see igour eng qiyo, a mi qen geret yarunor eng qiyo, a mi wes gagam ger qiyo, a mi ag et qiyo, mi erer qitet qiyo, a mi qei-qei song-song igo eng gagar gugum Qenu inqenungar igo eng biruet me inbumaimunorei. Yisas munon inubersiau tari eng wo gab-gab inqenungar igo. \c 9 \s1 9:1-5 Pol Isrel munon borusi wuritoubeterei \p \v 1 Ye munon inubersiau tari eng wonou sarau munon. End ye meimi qob aninob quraum eng apand ar. Igomurur qau wonou yeseara ne misir igub quraum eng qetopur ue. \v 2 Yonou misir eng qenen mom yonou munon yurau end quguraget igo borusi wuritoubar igoum. \v 3 Ye misir igoum eng Qenu yonou munon banam ne yonou imaori igour eng wuriqubeiom qamb misir igoum. Ego werei ger gab eng ye Qenu nob qemerine yesiningot waga yonou munon yurau wuri uput qamb ye umb wuriubersiaum qi. \v 4 Wuri munon yurau ar ue, Qenu wonou wurimaribiga wonou wau buremirei. End ne wuri Qenu wonou begen ne wonou qiribiten eng gamirei. Wurinou wurit qob nausier eng igama ne qomon wuriserei. Wurisab ne wonou wot igub ebet igamau eng ne qob qei wurit nausiarei. \v 5 Munon qoan geren ir eng wuri gari. Ne munon inubersiau tari eng wurinou tumbigi end gari munangit warub dariamorei. End ne see wo gor Qenu apand end wo mi gugum gigit igo. End in qenen wot misir igub unum bereri igorun. Apand. \s1 9:6-18 Qenu Isrel wurisier end Pol dibes qamarei \p \v 6 Ye eng quraum eng Qenu qob nausier eng ar isi me isau. Munon Isrel yurau end dariamir eng wuri apand Isrel munon ue. \v 7 End ne in ete misir me igun: “Wuri Abraham tumbigi end wuri Qenu wonou yurau ten.” Ende ue, Qenu wo Abraham nob ete qamarei: “Aisak tumbigi end gari nonou yurau.” \v 8 Qanam eng, ininou munangit qomon end wau dariamir eng Qenu wau ue. Ne Qenu qob nausier end oabig wau dariomunor eng wuri apand Abraham tumbigi. \v 9 End Qenu qob nausier eng ete: “Ye qen ger maribigom eng gab bo derin eng Sara wau ger baiba.” \p \v 10 Eng gari ue, Rebeka wau ombur eng wuri ur gari qas. Eng Aisak, ininou tonoan namungur eng. \v 11 End ne Qenu wonou qomon eng toat munon wurimaribigib qamb ebeter eng munon qoyam uber sarau baab igo end ue. Wo wonou misirt munon ger song ar maribigiba. End ne wau ombur eng mai qen geret unor wuribaia qomon boru obounor eng wo misir me igau, song ar sarau wurit maribigorei. \v 12 Ende at Qenu Rebeka nob qamar: “Wau qamar eng wo wau yab gas ende igo ar sarau betet igoriba.” Qob eng qoan qamarei igama unor wuribaurei. Wuribaia baraiburab qomon boru qiyo qomon uber ebetemir eng Qenu qo sarau wurit maribigor end wuri ar toat sarau ebet igurei. \v 13 End Qenu qob ete qura: “Ye Yekop borusi mom qenungoum. A Iso ye sig me qenungoum.” \p \v 14 Eng gab in Qenut mai qomoruboun? Wo munon musub gagt ibag me qereimau. Ende qomoruboun qiyo? Sig ue ar. \v 15 End Qenu Moses nob qamar: “Ye munon ger musierib eng ar musieribam. A toubet eng ar toubeibam.” \v 16 End ne Qenu munon maribiginer eng wonou ar ai qorut end igo gab me qugurageterinerei. Ue, Qenu wonou seara wonou misir eng toat igoriba. \v 17 Qenu qob ger Parao nob ete qamarei: “Yonou qenungau end munon baraitari nemaribigoum. Ne igama yonou qiribiten eng munon ai gugum wuriimbigine gab yonou unum ba dibes isar qamb.” \v 18 End ne Qenu munon ger boopur igorib qamb eng wonou qas ende ebet igo. A munon ger wegib qamb eng ar waga wonou quguraget qib igo. \s1 9:19-29 Qenu wonou misiringetarau eng ne wonou oau mein eng \p \v 19 An ger ye ete yenob qomoruboumon: “Ende gab eng meimet qamb Qenu munon qomon boru ten igo eng siningot igo? Your Qenu qob omboariramba?” \v 20 An ende qamarari igub ete qemerin: An munangit maigas at Qenu qob qamara weretet qomoruboumon? Ete gas: Munon ger ai egi barsi igama ne ai egi eng der munangit ete at qebi me qamb igo. “Ne meimet qamb ye ende at yebarsianei? \v 21 Munon ai gari eng ba ne egi ombur barsi igo. Ger mi yab nin qamb ne ger ar barsi igo. \p \v 22 Eng gas ende gari Qenu gor ende. Wo misiringet igo eng ba dibesine munon gugum gab ne wo wonou wes eng imbigar qamb. Munon yurau boru eng toar aib igara iraret igo mom umor qamb. \v 23 Ne gor wonomi uber irou eng ba dibesine wonou munon yurau eng uber igoarar qamb. Eng qoan init arsi init igiamor eng baiar qamb. \v 24 Munon yurau eng Yuda gari ue, in munon yurau ar gor init maribigorei. \v 25 End ne Hosea qob ger end qamb gumater eng ete: \q1 Munon yurau eng yonou munon yurau ue eng gor wurit ‘yonou munon yurau’ qemeribam. Ne munon yurau ye me wuriqenungar igoum eng gor wuriqenungaribam. \q1 \v 26 Ne munon ginam qei wurit ‘an ye munon qarau’ wurit qamb igoum eng bo wurit an Qenu igomot igamau eng wonou wau, ende igoai. \p \v 27 Aisaia gor Isrel wurit ete qamb arei: \q1 Isrel munon yurau orosou gas ende burunor ego Qenu gari duor ete oromar iriba. \q1 \v 28 Qen end Munon Barai qand qob musitar ne wurinou qomon maigas qi eng munon ag gugum tauimatariba. \m \v 29 End ne Aisaia ete at qamarei: \q1 Munon Barai qeretutnob eng in munon yurau qei wuriqarasi wager end wau tumbigi qei der isumirei. Wo ende me ebeterei ende qi eng in Sodom Gomora nob gas ende burab gugum umuminei qi. \s1 9:30-33 Pol Isrel wurit Qenu qebi qamarei \p \v 30 End in mai qomoruboun? Munon yurau ar eng Qenut igub in munon qoregen init qem qamb me abau ego wonou uyes wurimusiarei. Wurimusia ne wot oabigari munon qoregen wurit qamarei. \v 31 A munon Qenu wonou wurimaribigor eng wuri qomon toat igumune init munon qoregen qem qamb ibitiriamir eng mi git me geau. \v 32 Meimet qamb wuri ue? Wuri oabig munon qoregen burau eng wuri ue, wuri sarau ebet ne qoregen igorun qamb at igurei. Wuri eng ebet igour eng mi qer ger wurigumara qiet uburab is inau gas ende at igurei. \v 33 End Qenu qob ete igo: \q1 An gaiar, ai qaur Saion end ye nomon nanat ger munon wurugumar qamb bigomei igo. Nomon eng ende igama munon qei yarari wurugumara qiet yarsiorubour. A your ger nomon end oabiginer eng nomon end naget du qamb wegiba. \c 10 \s1 10:1-15 Isrel wuri Qenu qomon me imbigau \p \v 1 Io, yonou munon banam, ete qemerine igar: yonou munon yurau Qenu bo wuriqubeiom qamb misir qenen igub Qenu qenen qebi qamb igoum. \v 2 Ye qenen wuriimbig igoum end quraum. Wuri Qenu qomon qob eng qeretutnob big toat igour. Ego wuri mi qei sir me imbig ebet igour. \v 3 Munon qomon maigas abari Qenu wurit munon qoregen wurit qemeriner eng wuri sir me imbig at igour. At ne wurinou qomon qoregen eng qas toat igour. Wuri ar Qenut mi big-big igamari wonou uyes munon qoregen wurit qemeriner eng wuri me at igour. \v 4 Qomon igoar eng isi yarab Munon inubersiau tari eng dara qomon eng uburerei. End ne munon gugum munon inubersiau tari end wot oabigunor eng qas Qenu munon qoregen wurit qemeriba. \p \v 5 Moses qomon qob gumater eng munangit wurinou qomon eng toat qoregen igoarar qamb. End ete qamarei: “Munon qomon eng gugum toat igomot igorubour.” \v 6 Ne munon oau apand bura gab Qenu munon qoregen wot qemeriner end ete qamarei. “An ete misir me igar: your Qenu ginamt iriba?” Eng qamb Yisas bo ubumot ag e der igoun. \v 7 Ete gor me qamarar, your ai erobon qumo isiba? Eng qamb Yisas menimune der bugab igo. \v 8 Eng qamb igoun end mai qura? Ete qura: “Qenu qob eng an qani igo. Aninou qabarit ne misirt igo.” Qob eng ininou oau apand eng dibes qamb igoun eng. \v 9 An qabarit, “Yisas ininou Munon Barai,” qamb gab eng Qenu Yisas menima der bugamor end gor mom oabigunon eng Qenu anqubeimba. \v 10 In misirt Qenut mom oabig ne qabarit ininou oau apand eng dibes qomorun eng init, ‘munon qoregen’ init qamb in ba qubeimba. \p \v 11 Qenu mi end ete qamarei: “Munon ger wot oabig eng qen geret mi qeemben ende irimanima gib aba.” \v 12 End in munon gugum qeemben gari. Yuda munon yurau ar eng nob, ger wes ue. Qenu eng Munon aib gari qas. End munon wot qemeriner eng sig-sig mom ubersieriba. \v 13 End qob ete qura: “Munon gugum Munon Barai unumot qomorunor eng uber igorubour.” \p \v 14 Wuri Qenut me oabig maigas at wot qomorubour? Ne gor wuri qob me igub maigas at wot oabigubour? Ne munon ger qob me wurinob qamara wurinou ar maigas at igubour? \v 15 Qob wonou ar maigas at isa igub bo tumbig imusi qomorubour? End qob ete qura: \q1 Munon qob uber qamb qib igour eng wuri goten wes big qib igour. \s1 10:16-21 Isrel wuri Qenu qob uber me imbigau \p \v 16 Munon qei qob uber dibes qomorunor eng munon gugum qob me igatarau. Aisaia wonou ete qamarei: “Barai, your in qob igatariba?” \v 17 In qob qamarari iruges big igoun eng ininou oau apand eng nonogursi igo. Qob uber qamb igoun eng Munon inubersiau tari mom derer end qob suab igoun. \p \v 18 End ye bo qemerini: Eng mai apand wuri qob eng me igau end at igour? Ue, wuri qo igumirei. End qob ete qura: \q1 Munon yurau qob qamamir eng toau qo munon ginam-ginam isorei. \p \v 19 End ye bo ete qemerini. Qob toau isa munon Isrel me igau igo at igour qiyo? Ue, wuri eng obounor end Moses qo gigit qamarei: \q1 Ye munon yurau ar eng wuri qubeimbam. Ende at wuribanamsi igimine yegab wurit misiringetorunon ego ye musub wurinob igimine gab bo qenungouboumon. Munon sig qoyam ue eng oromar igimine gab wurimerimataruboumon. \m \v 20 Aisaia gor me qubigau, ete at qamarei: \q1 Munon ye yegoub qamb yoat ende me at igamau eng wuri qo yegaur. Ne gor wuri ye me yiimbig munon qei wuri qebi qib igour eng yonou uyes wurit dibentaremei. \m \v 21 Ne Isrel munon yurau end ete qamarei: Ye qenen qob igisounor qamb wurinob qamb igoum. Ego wuri der yonob agunub qob isi yet qamb igour. \c 11 \s1 11:1-12 Qenu Isrel wurimusiarei \p \v 1 End ne ye an qebi qemeribam eng: eng abari Qenu mai wonou munon yurau eng wuri agi wagerei qiyo? Sig ue. Ye gor Isrel munon Abraham tumbigi. Geren ir eng Benyamin. \v 2 End Qenu wonou munon yurau me wuri agi wagau. Qoan ir wonou wuriqereiamorei. An Elaiya qoan ebeter eng an me imbig igoumon? Wo qoan Isrel munon wurinou qomon boru dibes Qenu nob qamarei: \v 3 “Munon Barai, wuri nonou qob gigit qamarau munon eng igaramb ne nonou mian iset nam qabt begetet igour eng biigi ende at ye gari yeqarasi wagari igoum. Igimine bo yanamb at qib igour.” \v 4 Ende qamara Qenu bo maigas taui nob qamarei? Wo ete nob qamarei: “Ye munon yurau qenu apand ue unum Bal eng wot oa me big igour eng 7000-ende yonou wurimaribigomei.” \p \v 5 Eng gas ende, see gor Qenu wonou munon yurau eng gas ende igeragart igour, wonou qomon uber end wuriqereiamorei. \v 6 Wuri qomon qiyo sarau uber ebet igamari ibag me abau, wonou qomon uber end ar wuriqereiamorei. Munon sarau uber qiyo qomon uber ger aba gab wot uberet qereiminer eng wonou qomon uber eng diban me imbigunei. \p \v 7 End ne in mai qomoruboun? Isrel munon yurau mi gub qamb asi igour eng me geau. Yurau qei Qenu wonou wurimaribigor eng qas gamirei. Yurau ar qei ar tumbet wugumirei. \v 8 End ne qob ete igo: \q1 Qenu wonou wuriseara misir tumbet igorubour. Ne gor wuriseara mi me gunorei ne qob me igunorei. Ende igamari isi yarab qen see. \m \v 9 Ne Debit wo gor mi end ete qamarei: \q1 Wuri mani nunor eng wurinomi ibiari ten igo qiyo dob erobon is igo qiyo a tumun erobon is igo tair-tair mi niau gas ende at igorubour. Eng wurinou qomon boru at igorunor eng taui qamb ende at igorunor. \q1 \v 10 Ne gor mag borubura asi mi musub me gunerei. Wurinou qomon boru eng mom wuribataisia mom qumor igo wurinou gitopur igorunor. \p \v 11 End ne ye ete qemerini: Yuda wuri qomon eng biisitet igour end wuri mom boruburemirei qiyo? Ende ue. Wuri qomon werei biisitemir end Qenu munon yurau ar qei wuriqubeiamorei. Ende wuriqubei wurimusia ne Isrel ibag wuriqenungaiar qamb. \v 12 Yuda wuri qomon boru ebet igour end Qenu wurit munon ag gugum wurimusiarei. Wuri Qenu qomon biisitet igour end wo bo munon ar sig-sig mom wurimusiarei. Ende aba gab Isrel munon gugum bo wurinou qomon boru eng diban gab wot igub munon yurau ar eng wurit isari ne Qenu mi uber-uber insirbiginer eng mi gugum wotanamimba. \s1 11:13-24 Qenu munon yurau ar gor wuriqubeiamorei \p \v 13 Ne see bo an munon yurau ar eng bo aninob qemeribam eng igar: Qenu wonou sarau an munon yurau ar end anit eb qamb yeqereiamor end qenen ye uberet ebet igoum. \v 14 Anit ende ebine Qenu anopuri igama an mismisirari yonou yurau tetemi eng animbag qenungari ne bo wobon end qei wuriqubeimbam. \v 15 Qenu wo Isrel wuri agi wager end munon ginam gugum wonou wuribanamsiarei. Isrel eng gab wurinomi toubet bo wot igunor eng, umb igomot der bogomau gas ende oboubour. \p \v 16 End ne se qamart mani tau baiste boat Qenu utinen eng mani tau ten eng wonou. Ne gor nam durun gari qas Qenu wonosieriner eng nam qen uben im eng gor wonou sisinam. \v 17 Nam olib uben qei Qenu soagir ugab ne nam olib qaar uben eng bo soogibi ba diab up end iyeterei igo. Nam olib qaar uben iyeterei quraun eng, an munon Yuda ue eng anmoriamor end qura. See bo an Yuda wurinob igoumon end nam uben qei eng nob sori berub igamau gas ende. \v 18 End ne an nam uben qenen eng igamari wobont igoumon eng gab an qob isi me wurit qamarar. An qob wurinob qomorub eng qob imbig wurinob qamarar. End ne nam uben igama durun me igo. Durun wo igama nam uben igo. \p \v 19 End ne an mai ete qomorunon eng: “Io, Qenu nam uben soagiramor eng up end in bo iniyeterei.” \v 20 Git eng apand ende ebeter eng wuri oau apand ue eng gab wurisoagiramorei. End an oau apand burari animbag wuri uput aniyeter eng mom ende igoruboumon. Ego an mom qoyamet igoarar. Bo bagau wagiromunon eng an bo yarimboumon. \v 21 Qenu wo Yuda munon yurau eng wonou nam uben tetemi gas ende eng im ibag me wagau, ar soagir ariramorei. Eng gas ende an gor ende obounon eng ar ende ansieriba. \v 22 End an see Qenu wonou qomon eng, munon wurimusub ne wurisumungasi igo eng mom imbigoumon eng. Munon wonou qomon eng biisitounor eng qand oromar qamb igo. End ne an wonou anqenungar ne anba nam qent iyeterei. An bo qob omboarir obounon eng bo ende ansoagirmba. \v 23 Ne nam uben qoan soagir ariramor eng bo wot oabigunor eng bo ba up end iyeiba. Qenu wo mi eng gagar ebeiner eng qeemben. \v 24 An munon yurau ar eng an qoan nam olib qaar wonou uben gas ende igumanei. Igamari Qenu wonou ansoagir ba bo olib uber end aniyeter end nam qen eng aninou apand ue. End ne Qenu nam olib wonou uben apand eng qoan soagir ariramor eng bo ba uput end iyeib qamb eng ar ende ebeiba. \s1 11:25-36 Qenu wonou qomon uber eng munon gugum inimbigorei \p \v 25 Io, yonou munon banam, an qob wabermau apand igoumon end mom imbigar qamb quraum. Ar igo ete qomorunon qamb: “In mom qoyam,” ende qomorunon qamb ye qob wabermau eng aninob quraum. Eng ete: Isrel munon yurau igeragart tumbet igour eng ende igamari isi yarab munon yurau ar eng wuri bo munon yurau aib burab Qenut yarubour. \v 26 Qomon end ne bo Qenu Isrel munon gugum wuriqubeimba. \q1 Qenu qob ete qura: Munon inqubeimau tari eng wo Saion end deriba. Wo darab Yekop tumbigi end qomon boru gugum wurit biruet ariramba. \q1 \v 27 Arir ne qob ger wurit mom nausi ne wurinou qomon boru ten igour eng ye biruetaribam. \m \v 28 Wuri qob uber wagomir end Yuda wuri Qenu qarausierari ne bo an munon yurau ar an banamsiarei. Qoan Qenu wonou wuri qenungar wurimaribigorei. Wurinou ur namungur ir end wurit igub ebeterei. \v 29 Qenu wonou qomon eng. Munon ger ar musub ne wonou ba qubeiminer eng bo me bagiminerei. \p \v 30 Qoan an munon yurau ar eng Qenu qob me igetet igamau. Ne see bo an Qenu anmusia ne Isrel wuri bo Qenu qob me igotour. \v 31 Eng gas ende gari, wuri Qenu qob me igetet igamari anmusier end ne Yuda wuri gor wurimusieriba. \v 32 Munon gugum Qenu qob me igetet igamari uyort wuribiga igurei. End ne wonou uyes bo gugum wurimusieriba. \p \v 33 Wa, Qenu wo maigas igama in at igoun? Wo munon qoyam imbi-imbi. Your ger wonou misir qoyam eng imbig ne ininob qamara iguboun? Sig ue. \v 34 End qob ete igo: \q1 Your Munon aib misir eng imbig igo? Ne wo qoyam eng your imbiga qoyametarei? \q1 \v 35 Qoan your mi uterei igama bo taui utiba? \m \v 36 Sig ue ar. Wo wonomi gugum barsier end wonomi qanam tenori. Ne mi gugum wonou ur gari igo. End in gugum wot gari igub unum bereri igorun. Apand ar. \c 12 \s1 12:1-2 Ininou gitgoan eng Qenu wot duiomun \p \v 1 Io, an yonou munon banam end Qenu sig-sig mon inubersi igo end misir igub aninob quraum. Aninou git goan igom igoumon end Qenu mian iset bigatau gas ende abari Qenu wonosi igoriner. Ende abari Qenu anseara wonou mi qenungar eng an ebet igoruboumon. Ende ebet Qenu mom wot igub igoruboumon. \v 2 Ende at ne an munon qomon boru ten igo at qib igour gas ende me at qirar. An wagari Qenu wonou anseara misir bubun ne qomon bubun end qirar. Ende ebet eng an Qenu wonou misir eng musub mom imbiguboumon. Imbig ne qomon uber eng ne gor Qenu wo qomon abar qamb misir igub igo eng diban guboumon. \s1 12:3-8 Qenu mi banam ar indab igo eng in wonou sarau eng oboun \p \v 3 Qenu wo ye yemusier eng mom imbig ne ye an gari-gari aninob qamb igoum. An ininou qoyam imbi-imbi qamb qenubig inimbagaiar qamb ende me abar. Qenu qoyam animbigar eng an wot oabigoumon eng qeemben ende abar. \v 4 Ininou git goan gari qas eng wurinou sarau ebet igour eng sarau wes-wes ebet igour. \v 5 Eng gas ende gari, in munon yurau irou igoun. Ego Yisast in munon git goan gari qas gas ende. End in gugum gari-gari git goan qei eng gas ende qeemben gari. \p \v 6 End Qenu inubersi ne wonomi eng in ar wes-wes indab igo eng. End ne munon ger wonou Qenu wonou qob dibes qem qamb imbiga eng, wonou eng qas oau apand big qemeriner. \v 7 Ne munon ger wonou munon banam wurimusierib qamb eng gor wonou sarau eng qas oau apand big wurimusub igoriner. Ne munon ger wonou qoyam eng munon qei wuriimbigib eng gor mom apand eng qas ebeiner. \v 8 Ne ger munon nonogursierib qamb gab eng mom sarau eng qas apand ende ebeiner. Ne ger munon banam mi utab gab eng ui ar bo utiner. Munon ger wonou sarau tari qamb ebet baab gab eng apand mom qenunget ebeiner. Ne munon ger wonou munon banam toubet musub gab eng mom mismisir musieriner. \s1 12:9-21 Munon banam apand wuriqenungarun \p \v 9 An munon banam wuriqenungar gab eng ar gag-gag me abar, apand mom wuriqenungaiar. Qomon boru mom mogirt wab wogub qomon uber qas toat abar. \v 10 Yisas anbanamsi igo gas ende aninou bo ende qibanamsi ne qi qenunget igoarar. \v 11 An qomon uber abau end me ietarar, mom qangiribig qomon uber qas ebet igamari Munon aib anopuri igama wonou sarau ebet igoruboumon. \v 12 An mismisiroau eng abari dibeneriner. Ansumungasiari gab eng qigimiet igo ne Qenu anubersieriner end qoat igoarar. Igo ne qenen Qenut qamb igoarar. \p \v 13 Ende at igo ne munon Yisast oabigour eng qei mi ue gab abari mi wurisab igoarar. Ne munon qunan animbogoub yarari eng munai wuriimbigari inunor. \p \v 14 Munon qei ansumungasiari gab Qenu simot qamarari wurimusieriner. Wurimusi qamb nob qamarar, wurisumungasi qamb me nob qamarar. \v 15 Munon qei wuri mismisirari ibag, an gor nob mismisirar. A wuri toubet eari ibag an gor eaiar. \v 16 An munon mind nob qiyo munon mi ue eng ibag qerei me abar, soro wurimusiarar. An qen big inimbagaiar qamb me abar. Ininou gari qoyam imbi-imbi qamb misir me igar. \p \v 17 Munon ger nesumungasia gab ne bo taui sumungasierib misir me igu. Nesumungasia gab ne bo taui qomon uber aba munon gugum gunor. \p \v 18 Ne mi ger ebeib qamb misir me igu. Ne ar munon gugum wurinob qibanamsi igoarar. \v 19 Io, munon anborusiari an bo imusi me abar. An ar ete igamari Qenu wonou wuriseara gaiar. End Qenu qob ete qura: “Qomon boru abari tauimau eng yonou ebeibam. Ye taui qamb wurisumungasieribam.” Munon aib ende qamarei. \v 20 Ne Qenu init ete qura: \q1 Aninou munon qarau ger minemb igama gab eng mi utari niner. Yat ebet igama gab eng ya utari niner. An ende siarari ne wonou qomon boru ansieriner end borusi qininingiba. \m \v 21 Qomon boru abari me anmuasereminer. Qomon uber ibiausiari aibet ne qomon boru umaisiner. \c 13 \s1 13:1-7 In gabman wuri ii igorun \p \v 1 Munon gugum gabman qomon bigari toat igorunor. Gabman wuri sarau eng Qenu wonou wuriimbiga ebet igour. Ne wuri git igour eng Qenu wurimaribig wurinonogursia igour. \v 2 End ne munon gabman qob qamara omboarir eng Qenu qomon biisitet igo. Munon qomon eng biisitet eng taui qamb wonou qugurageteriba. \v 3 Gabman wuri munon qomon uber abari wurisumungasiau ende ue. Wuri munon qomon boru abari taui wuriquguragsiorun qamb igour. End an gabman wurit yarimoumon qiyo? Wurit yari gab eng qomon uber qas abari wuri anit uberorubour. \v 4 Wuri Qenu wonou sarau munon end anmusiari uber igoruboumon. A an qomon boru ebet eng aninou uyes wurit yarimboumon. Wuri bui qauri baub qib igour eng ar ue, wuri qomon boru abari igaramb qamb. \v 5 End ne in gabman qob qamara igub qomon uber qas toat igorun. In qomon boru ubune taui inqugeragsiorubour ende qamb yari me oboun, ue. Qomon uber eng toat uber igoruboun ende qamb oboun eng uber. \p \v 6 Qomon end gari bo gabmant qur big igoumon eng. Gabman wuri Qenu wonou sarau munon, end wuri sarau eng mom uber igoar qamb ibitiri igour eng. \v 7 Wuri sarau eng ar ebet igour end an taui qamb mi irou werisuboumon. Munon qur baiau eng qiroa gab eng qur utar. A qomon imbigib qiroa gab eng qomon imbig ne wo qob qamara qas toat igoarar. Munon gari qas qob qamara igetet gab eng mom eng gari. \s1 13:8-14 Munon yurau ar qei wuribanamsiorun \p \v 8 An munon ger bo mi ar me wot baiar. Mi ar gari qas baumin eng gari wagari igoriner. Mi ar baumin eng nonou munon banam qiqenungau eng. Munon ger wonou munon banam qenungeiner eng qomon qob mom toat igo. \v 9 Qomon end ete qura: yamangar baub me omboagirom, me igeig yom. Mi urim me bai. Munon ger wonomi gab oau me nag. Qomon eng ne qomon qei gor igo, qanam eng gari qas, eng ete: “Nonou git goan qenunget igoan gas ende gari munon gugum wuriqenungar.” \v 10 Munon ger munon qei wuriqenungar igo eng wo qomon boru ger me ebet igo. Wo munon wuriqenungar ne wo qomon toat igo eng apand toat igo. \p \v 11 An eng abar qamb quraum eng, qen eng aninou imbig igoumon eng. An gungurut mi abau qen ende ue, mi sobor-sobor abau qen eng see. An imbig igoumon eng, se qamart in Qenut oabigune inqubeimb ater eng qo qiren igoai. A see, eng qo pi yar igo. \v 12 Itum igoun eng isi yarab urigeremb pisi igo. end ne itum qomon eng qo ete wogun. Wogub burig yomi ba ininomi agi begent igorun. \v 13 In Munon woromt qib igo gas ende at qirun. Ininou mai qamb ya uter nub me qangangetorun. Ne gor qarigir yamangar qiyo munon irou wurinob qib a qomon boru song-song ebet ende me oboun. Mirinet ne munon qei wurinomi gab oau naget ende me oboun. \v 14 Mi eng gagar gugum wogub ininou Munon Barai inubersiau tari Yisas eng aninou burig yomi gas ende ba aninomi agimari wonou anmusia igoruboumon. \c 14 \s1 14:1-12 Ininou munon yurau qei wurinou qomon me qereiomun \p \v 1 An ende igo ne munon qei oau apand end misir qebebi igub igour eng an wurinonogursi ne wurimorimar. An ende wurisiorub qamb eng an der wurinob agunub ende me abar. \v 2 Eng ete: Munon ger wonou oau apand big ne mi gugum me gitab igo, soro nub igo. Ne munon ger wonou oau apand big ne wai qei gitab igo. \v 3 Ne munon mi me gitab igo eng der munon wai gitab igo eng wot misir soagensi me wot iginer. Ne gor munon wai gitab igo eng der munon mi me gitab igo end wot me qemeriner. Ue, Qenu munon gugum wurimorimba. \v 4 Eng ete: ne munon barai wonou sarau munon ger sarau borusi bea gab mai ne munon ar is qamat qemeriban? Ue, sarau munon eng wonou munon barai eng sir is wonou qomon qereimba. \p \v 5-6 Munon ger ete misir igub eng: qen eng qen sig aib, qen qei wuritanamima. Ne ger bo ete misir igub eng: qen gugum eng qen qeemben gari. Munon gugum wurinou wes-wes qen ende qerei imbigunor. Munon ger ete misir igub igo eng: qen eng qen sig aib, qen qei wuritanamima qamb igo eng wo Munon aib igub at igo. \p \v 7-8 In see igom igoun eng ininou ai qorut me igoun, ne umb igoun eng gor ininou ai qorut igo me umb igoun. Umb gab eng Munon Barai wonou. End ne umb qiyo igom igo gab eng in Munon Aib wonou gari. \v 9 Munon inubersiau tari wo umb igom mot der bugab ne in igom igoun eng ne umb igoun eng wonou gigit igo. \p \v 10 End ne, ne meimet qamb nonou munon banam ger wonou qomon boru aba nob agunub igoan? Ne gor meimet qamb sai qob nob qamb igoan? In gugum Qenu menmant nugune wonou gari inqereimba. \v 11 End Qenu qob ete qura: \q1 Munon Aib ete qamarei: ye igom igimine munon gugum ye menmant gamaur wat bugombour. Bugab Qenut Qenu apand qomorubour. \m \v 12 In gugum ende at ne ininou gari-gari qomon wes-wes eng Qenut dibes qomoruboun. \s1 14:13-23 In munon ger me igumusiorun \p \v 13 End ne ininou munon banam qomon qereimau qomon eng seet qas wogun. Ete misir igub: ininou munon banam sumungasiune oau uburab isub qomon boru abar eng boru, ende igun. \v 14 Munon Aib Yisas wo yenonogursi yiimbiga qoyametoroum. Mi ger wonou ai qorut unun nob me igo. Munon ger wonou misirt mi ger boru qamb gitarib at igo eng wonou misir end mi eng ununsi igo. \v 15 Ete, nonou munon banam wo mi gitab igo eng ne song nia negab wo nesiningoa ne ne wo ieri ne wo siningoiban. End ne Munon inubersiau tari eng wo munon end gor umor end ne ne mi niau end at nonou munon banam me sumungasi. \v 16 Munon mi gitab igour eng an wuri magqurt me niar. An gor gitab wagar. Wuri magqurt niari animbag anierimunor qamb. \v 17 Qenu wonou bibis end igamau eng ya qiyo mani niau end ue. Qenu wonou bibis end igamau eng qomon qoregen ne qibanamsi mismisir igamau eng. Igomurur qau wonou ba dibes igo. \v 18 Munon ger munon inubersiau tari eng wonou sarau munon igoriba eng Qenu wonou qomon eng qenunga munangit gor uber gubour. \p \v 19 End ne in mom qibanamsi igamau eng mom qenen wotibig igorun. Eng ininou munon banam oau apand eng nonogursi igo. \v 20 An mi niau end at Qenu wonou sarau weipiomunon. Git apand, mi gugum niau tor. Ego mi qei munon qei me nub igour eng an wuri magqurt niari ansiningoar wuri qomon boru obounor end gari imbigar. \v 21 An wai nub qiyo, wain ya nub qiyo a qomon ger abari aninou munon banam animbag ansiningoar qomon boru abari ibag an wuri magqurt mi eng gagar wogunon eng gor uber. \v 22 Qenut oabigau eng ininou munon wurinou gari-gari Qenu nob. Munon ger mi uber ebeib qamb sigemisir igub gab eng mismisiriner. \v 23 A munon ger mi nib qamb misir qebebi igub gungurut wogub niner eng Qenu quguragsieriba. Wo mi end oabig me niau end. Munon gugum me oabig mi obounor eng apand qomon boru. \c 15 \s1 15:1-6 Ininou mi qenunget igoun gas ende munon gugum gor ende sig \p \v 1 In your ger, oau apand igo munon ger quguraget igama musub gab eng ininomi dibes me qomorun. \v 2 In gari-gari ininou munon banam wurimusiune uberet nonoguretorubour. \v 3 Munon inubersiau tari wo munon ende wurimusub wonomi me dibesiau. End qob ete qura: ‘Munon qob isi anit qomorunor eng yarab ye yuumimba.’ \v 4 End qob qoan gumatriamir eng in see oboun end qamb gumatriamirei. Qob eng wanunger gab nonoguret ne wot oabig igorun qamb. \v 5 In Qenut oau apand burune wonou gari innonogursi igo. End ne Qenu wonou anseara an Munon inubersiau tari Yisas eng wonou qomon eng mom wapet igoarar. \v 6 Ende at ne qibanamsi igo ne qabari erogori big Qenu Munon inubersiau tari Yisas ininou Munon Barai wonou ur eng wot uber qamb igoarar. \s1 15:7-13 Qenu qob uber munon yurau ar gor wurinou \p \v 7 Munon inubersiau tari wo inqubei inbanamsier gas ende an wo wapet an bo aninou munon banam bo ende wuriqubei qibanamsi ne Qenu unum ba dibesiarar. \v 8 Ye ete qemerine igar: Munon inubersiau tari eng wo munon ar warub Yuda wuri Qenut oabigar qamb wuriimbigor eng. Wo ende ebine Qenu qob apand eng nonoguret ne wonou qob qoan ininou tonoan wurit nausier eng irimaniom qamb. \v 9 Ne gor Yisas wo ende ebine munon yurau ar gor Qenu wurimusub igo eng imbig wot oabigor qamb. End Qenu qob ete qamarei igo: \q1 Ye nenet uber qamb nonou unum munon yurau ar eng wurit dibes qemerine igari ne neunumot uru wab mismisirine yegoubour. \m \v 10 Ne bo ete qamarei: \q1 An munon yurau ar, an Qenu munon yurau wuriqereiamor eng nob qiumuni wot uber qamarar. \m \v 11 Ne bo ger: \q1 An munon yurau ar, gugum aninou qas Munon Aib unum ba dibesiarar. Ne munon ai qent gugum aib qamb wot uber qamarar. \m \v 12 Ne bo Aisaia qamar: \q1 Munon ger Yesi tumbigi end deriba. Wo darab munon yurau ar wuri qeisiau gas ende aba wuri geari oroar igoriba. Oroar igama wuri qenunget igorubour. \p \v 13 An mismisir qenunget oabigau eng Qenut gari ibig igoriner. Igama wonou Igomurur qau mom qeretutnob ansiara qenungunon eng nob oau apand eng nob mom imusi-imusi ende igoriba. \s1 15:14-21 Pol wonou sarau end mismisir namanimun gumaterei \p \v 14 Io, ye misir igoum eng an qomon uber ebet igoumon eng ye mom imbigoum. End ne an mi gugum imbigoumon end munon banam qei werei uber wuriimbiguboumon. \v 15 Ye qob qei anit gumaum eng an gab oau uburab isuboumon. Ego ye end misir me igoum, song quraum. Qenu yemusier end igub an bo musub imbigar qamb. \v 16 Wo yeseara ye Munon inubersiau tari Yisas wonou sarau munon yemaribiga ye munon yurau ar end wurit sarau eb qamb. Ye munon Qenut mian iset bigau gas ende igo Qenu qob uber munon yurau ar eng wurinob qamb wuriqubeiom qamb. Ende ebine Igomurur qau wuriseara munon qoregen igorubour. Igamari ye woromar Qenut yar wai ger waramb Qenut mian iset bigau gas ende wurisieribam. \p \v 17 Ye sarau ende ebine Munon inubersiau tari Yisas eng yenonogursia ye Qenu sarau ebein end mismisiribam. \v 18 Ye mi geret me qemerinei. Ue, Munon inubersiau tari yemusia ye munon yurau ar eng qob wurinob qemerine Qenu qob igetemir end. \v 19 Ye qob qamb sarau ebetem eng wo yenonogursia sarau ebetem eng ya uyerei. Ne sarau ebine wo qomon qeretutnob wes eng yet isa ebine wuri gamirei. Ne Igomurur qau gor qeretutnob yenonogursiarei. Mi eng gagar yet ebeter eng munon yurau ar eng wuri gab Qenu toat igoarar qamb. Ende yeseara ye nonoguret Munon inubersiau tari eng wonou qob uber eng ye ginam aib Yerusalem end qanambig wurinob qamam eng isi Ilirikum qangang end isomei. \v 20 Ye munon ginam Yisas unum qoan bais me igau end qob wurinob qemerib qamb sarog bigomei. Ye munon qob igumir sabum eng wurinob qamarau end ietamei. \v 21 Qob ete igo end: \q1 Munon yurau qei wonou qob me wurinob qamarari igau eng gubour. Ne gor munon qob toau isa me igau eng musub igubour. \s1 15:22-33 Pol Rom ibegeib qamb misir musub qerei igoai \p \v 22 Qanam end ne ye qenen anit yarib qamb igoum eng me yar igoum. \v 23 See ye sarau ig e mom ubura yar animbegeib qamb ebet igimine togun irou umb igo. \v 24 End ne see ye ai Spen end isibam, end ne ye yarab animbag qen bais qurumnami ende aninob igo oau bais pomaimot wogub isibam. Qen end isibine an ye mot bisub qataben yewoguboumon. \p \v 25 End see qas ye Yerusalem ite irab Qenu munon yurau wuri nonogursi wogub. \v 26 Munon yurau Masedonia Grik nob wuri mind qo qiumuni wogub Qenu munon yurau Yerusalem igour eng mi uet at igour eng wurit unumir qiumunimb qamb qob nausiamirei. \v 27 Eng wurinou misirt ende ebetemir ego wuri Yerusalem wurit mi ar baumir eng tauiomunor eng gor igo. Yuda wuri munon yurau ar eng misir uber igub bebereg igoarar qamb Qenu wonou qob wuriimbigumirei. Ne munon yurau ar eng wuri igo bo taui Yuda wurinou git goan end mi werisubour eng se igo. \p \v 28 Sarau eng igo end ne ye eng mom ebet ugab wogub Spen end isib qamb yarab animbegeibam. \v 29 Ye anit yarin eng Yisas ye yoopurima ten yaribam. \p \v 30 Io, ye anit ete misir igoum, an mom ininou Munon Barai inubersiau tari Yisas end mom wot igar. Wo gab-gab Igomurur qau init dibentar eng. An end nonoguret musub imbig qeretutnob naget ne Qenu qebi qamarari yenonogursieriner. \v 31 Ende abari Yuda munon qei ye qob qemerine me igisab igour eng Qenu yesiara wuriwegibam. Ne an Qenu qebi qamarari wonou munon yurau Yerusalem ite ye wurit sarau ebein eng wuriseara qenunget igorunor. \v 32 Ende abari Qenu wonou yiimurima anit yarab ubereribam. Yarab aninob baist umimbam. \p \v 33 Qenu wonou ansiara oau meinburab igoarar. Apand. \c 16 \s1 16:1-16 Pol munon irou wurit ‘io’ qamarei \p \v 1 Ye ete misir igoum, ininou yamangar banam Pibi eng musiarar. Wo Senkria munon wurit sarau ebet igo. \v 2 An Munon Aibt misir igub Pibi ba morimari aninou yurau end igoriner. In Qenu wonou yurau eng in sarau eng oboun. Wo mi ger ugab aba eng an mi gab utar. Yamangar eng wo munon irou wuri musub igo. Ne ye gor yemusub igo end aninob quraum. \p \v 3 Ye qob eng aninob quraum eng Prisila wonou umami Akwila wuri ombur ende wurinob qamarari igunor. Wuri ombur in erogori Munon inubersiau tari Yisas eng wonou sarau ebet qib igoun end. \v 4 Erogori sarau at qibi ombur umub pisiaur end. End ne ye gari wurit igub me quraum. Munon yurau ar eng Yisas yurau buremir eng gor ombur wurit igub igour. \v 5 Munon yurau ar eng wuri gor yar munon yamangar eng wurinou munait qiumuni igour eng gor wurit quraum eng ende qamarari igunor. Ne gor Epainetus wo yonou ima ten gas ende Esia munon igamari wo gigit Yisast oabigorei. \p \v 6 Ne Maria wot gor igub quraum. Wo sarau aib anit ebet igo end. \p \v 7 Ne munon ombur eng, Andronikus Yunias nob.Wuri ombur in Yuda yurau erogori. End erogori uyort igunei. Ombur wuri Yisas wonou yurau unum end garisi igo. End ombur wuri gigit Munon inubersiau tari end unum iramirei. \p \v 8 Ne gor Yisas wonou qomon end in Ampliatus nob qibanamsiaminei, end gor wot igub quraum. \p \v 9 Ne Urbanus wo in ombur Munon inubersiau tari eng wonou sarau eng ebet qib igo ne qibanamsiamin end gor wot igub igoum. Ne Stakis yonou munon banam eng qenunget igoum end wot igub quraum. \p \v 10 Ne Apeles wo gor Yisas unum toat igo end gor quraum. Ne Aristobulus wonou yurau gor wurit igub quraum. \p \v 11 Ne yonou munon Yuda tau eng Herodion gor wot igub quraum. Ne Narsisus wonou munon yurau Yisast oabig igour end gor wurit igoum. \p \v 12 Ne yamangar ombur eng, Tripina Triposa nob ombur wuri munon aib sarau qeretutnob ebet igour end gor wurit igoum. Ne yonou yamangar banam uber Persis wo gor Munon Aib sarau qeretutnob ebet igoar eng gor wot igoum. \p \v 13 Ne Rupus wo Munon Aib wonou maribiga qob toat igo. Ne wonou unor eng gor yonou nani gas ende gari, end wurit igoum. \p \v 14 Ne Asinkritus Plegon nob ne Hermes, Patrobas, ne Hermas. Ende wurit igub ne wurinou yurau Yisast oabig igour eng gugum wurit igoum. \p \v 15 Ne Pilologus wonou irub Yudia nob ne Nereus wonou umemi eng nob. Ne Olimpas ne wonou munon yurau Qenu imbig igour eng gor wurit quraum. \p \v 16 In gugum Qenu yurau qamb eng aninou munon banamsi ne qi qotub igoarar. Yisas wonou munon yurau eng gugum anit igub qob ende quraur. \s1 16:17-20 Munon qei sios yurau bubur qerei igour \p \v 17 Io, an yonou munon banam. End ye qob qei aninob qemerine igub qoyamet imbig igoarar qamb. Munon qei qob eng igub abari munon qei der qob eng siningot munon yurau bubur qerei igour. Ende abari wuri qob igub igour eng siningot wogub igour. End ne an ende ansiarari ibag wuri mogirt wab wagar. \v 18 Munon yurau eng wuri ininou Munon Barai Yisast igub me obour. Wuri wurinou misir soagen eng toat at igour. Ende at ne munon qei qomon boru me oboun qamb gitab igour eng wurit isub wurimurimar qamb ende ebet igour. \v 19 An Qenu qob uber eng toat igoumon eng munon gugum qob toau qo igub ue. End ye gor anit mismisiraum. End ne an qomon uber end mom igorub qamb mom misir igar, a qomon boru eng wagar. \v 20 Ende abari Qenu wo anitoubar igo end Satan anit nugutumugeib pisi igo. Ininou Munon Aib Yisas wonou oau mein eng anamar igoriner. \s1 16:21-24 Munon qei Rom wurit uber qamb qob imuriamirei \p \v 21 Timoti in ombur sarau baab qib igoun eng anit igub uber qamb qob bigar eng. Ne gor Lusius ne Yeson ne Sosipater wuri gor yonou yurau eng anit igub uber igoarar qamb quraur. \p \v 22 Ye unum Tertius, Ye Pol wonou qob eng ba Munon Aib Yisas gab-gab an uber igoarar qamb anit namanimun e gumatoroum. \p \v 23 Gaius wo ye nob igimine yemusub ne munon yurau Yisast igub igour eng wurimusub igo eng anit igub uber igoarar qamb qura. Ne gor Erastus wo ginam aib end igo gabman nomon qur qoat igo eng nob ininou munon banam Kwartus nob ombur gor anit igub uber qamb igour. \v 24 Ininou Munon Aib inubersiau tari Yisas wonou oau mein eng anamar igoriner. Apand. \s1 16:25-27 Qenu qas unum ba ereri igorun \p \v 25 In gugum wagari Qenu wonou unum wes eng bereri igorun. Igumune Munon inubersiau tari Yisas wonou qob ye dibes aninob qamb igoum eng annonogursieriba. Qob eng qoan qi igoar eng see Qenu wonou ba dibesiar eng. \v 26 Qenu qenen bebereg igo eng ininob qamara qoan qob gigit qamarau munon gumatemir eng in munon yurau irou wurit dibes qamb igoun. Ende ubune qob qi igoar eng see munon gugum igub ue. Qenu wonou ende ebine munon yurau ar qei qob eng igub wot oabig ne qomon toat igoarar qamb. \v 27 Qenu wo gari mi gugum qoyam. End in Munon inubersiau tari Yisas wo gab-gab qenen unum bereri igorun. Apand.