\id REV - Usan March 2001 \h Qob dibentar eng \toc1 QOB DIBENTAR ENG \toc2 Qob dibentar eng \mt1 QOB DIBENTAR ENG \c 1 \s1 1:1-3 \p \v 1 Qoan ir qob eng waber igama ne Munon inubersiau tari Yisas ba dibesiarei. Qenu wonou Yisas imbigine ne wo bo tumbigi wonou sarau munon mi qand dibeneriner eng wuriimbiginer qamb. Mi qand dibeneriner eng werei ete inimbiga: Qenu wonou munon enger ger imurima wonou sarau munon end wot dererei. \v 2 Ne Yon wo mi eng gab wogub ne Qenu wonou qob dibes qamarei. Ne Munon inubersiau tari Yisas wonou qob eng qob apand ar. \v 3 Munon qei mi qen geret ebeiner end ye gumaum eng dibes wanunger iruges big igub qiyo a toat igorunor eng, munon yurau eng uberet igorunor. End ne mi see ebeiner end Qenu qoan qamar eng toat ende ebeiba. \s1 1:4-8 Yon namanimun Yisas yurau 7-ende wurit gumaterei \p \v 4 Ye Yon, an sios munon yurau 7-ende ai Esia igoumon eng namanimun e gaiar qamb gumatoroum. Qenu see igo ne qoan igoai ne bo qen geret deribar eng anmusub ne wonou oau mein eng an yagasia igoarar. Ne Igomurur 7-ende Qenu qani igour eng wuri gor anmusub ne oau anmeinsearari igoarar. \v 5 Munon inubersiau tari Yisas Qenu qob qoregen dibes qamb igoar eng wo munon gigit umb wogub der bugamor eng wo munon baraitari ag e igour eng wurinou gigit igo. Wo gor anmusub ne oau meinseara igoarar. Wo inqenungar ne wonou qeru biigiamor end ininou qomon boru init birogoniamorei. \v 6 Wo eng ebeter end in Qenu wonou bibis end munon yurau diban igo munon ar qei wurit Qenu qebi qamb igoun, ne gor Yisas wonou Ur, wo gari unum diban qeretut nob qoan igoar eng isi yarab see igo ne qenen igoriba. Apand. \p \v 7 End an igar, wo bo derib qamb eng waber ten deriba. Dara munon yamangar gugum wurinou magqurt qoregen gubour. Munon yurau qaurit ai qeret gumatemir eng gor bo gubour. Munon ai qent gugum gab misir qebebi igub wurinou git goan waramb borusi eoubour. Mi eng apand ende dibeneriba. \p \v 8 Qenu qiribiten eng wonou ete qura: ‘Ye ai big-big igoum eng isi yarab qen sasam end igoribam.’ Qenu eng gari qoan igoar eng see igo eng qen geret bo deriba. \s1 1:9-20 Yon Munon inubersiau tari garei \p \v 9 Ye Yon, ye aninou munon banam. In erogori in Yisas wonou yurau. End ye an nob erogori quguraget ne git goan uter iningab igo. End in erogori Qenu wonou yurau qob bibis eng bo qamb iguboun. In gugum mom nonoguret igo ne qugurau gab igoun. Ye Yisast oabig ne Qenu qob eng dibes qamb igimine ye qarausi ne yeba ai qaur Patmos end yebigumirei. \v 10 Munon Aib wonou qen eng gab ne Igomurur qau ye sig-sig mom yenonogursiarei. Ende aba ne ye mogirt et igom eng munon ger qugiab qamb arei. Ara toau igom eng ainmer gusimari toau gas ende. \v 11 Munon eng ende ara toau igine qob ger ete yenob qamarei: “Mi gugum magqurt gan eng bukt gumat ne imurima sios yurau 7-eng wurit isiner. Ger imurima Epesus end isiner, ne ger Smerna end, ne ger Pergamum end, ne ger Taiataira end isiner, ne ger Sardis end, ne ger Piladelpia end, ne ger Laodisia ende.” \p \v 12 Ende qamara ye igeser munangit gib qamb atem eng, igeser yorumut begen 7-ende igoai. \v 13 Igama wobon end munangit wau gas ende ger igoai. Munon eng mi goan degen aib nageter eng is goten mag umiamorei. Ne togum qer eng tuen qenenginob eng gugum waaterei. \v 14 Ne wonou tari im eng oannob, tapai wai im gas ende ne waber oan gas ende. Ne wonou magqur eng mut qarub gas ende. \v 15 Ne goten eng sig qenenginob ya meriri gas ende. Ne qob qamara toau igoum eng ya gaur der ya tumun guma toau gas ende. \v 16 Ne wo uberegen end tapai 7-ende baub igemerei. A qasuri nan ig-ig nanat quriam eng qabarit end igama gosub ag darai. Ne menman eng sig begen, worom ginam tog yar asi igo gas ende. \p \v 17 Ye ende gab wonou goten qanamt end umb nerer isomei. Ende ebine wonou uberegent end yebaab qamar: Ne me yariom. Ye qoan igoum eng gari bo qen sasam end igoribam. \v 18 Ye munon igom eng qoan umomei. See qenen bebereg igoribam. Ye umau tend eng qoat igoum ne munon umb is igour ginam eng ye qoat igoum. \v 19 End ne, ne mi see gan end, ne mi see igo end, ne mi qen geret dibeneriner end, qamb gum. \v 20 Tapai 7-ende ye uberegent end igama gan eng ne urut qarub 7-ende gan eng, mit big ar ende. Qanam eng ete: sios munon yurau 7-eng wurinou enger gari-gari ende. Ne urut begen 7-eng sios munon yurau 7-eng wurinou tetemi. \c 2 \s1 2:1-7 Sios yurau Epesus igour end wurit qob qamarei \p \v 1 “Ne sios munon yurau Epesus igour eng wurinou enger igo end ete qamb gum: Ye tapai 7-ende uberegent end baub igo ne urut begen 7-eng igamari wobon end qib igoum. End ne imbig qamb quraum. \v 2 Ne qomon aban eng ne sarau aib ebet igoan eng ye mom imbigoum. Ne mom nonoguret igo ne munon qomon boru ebet igour eng urutumar igoan. Munon yurau eng nenet ete qamb igour: ‘In gor Yisas wonou yurau inimuriamorei.’ Ende qamb igour ego wuri ue. Ne wurinou qomon eng qo qerei ne qomon qanam ger gin qamb qoot gan eng ue gab wagenei. Wuri munon qetopur tari. \v 3 Munon ne nagaur eng ne ye qob igisab eng aba negab nesumungasiour. Ego ne mom nonoguret igo qugurau eng togor igoan. Sarau gagam end ne me iet igoan, eng ye mom niimbig igoum. \p \v 4 End ye qob ger nenet ete igo: Se qamart yeqenunget igoan gas ende me aban. \v 5 Qoan qomon uber at igoan eng bo wogenei. End ne see ne bo musub imbig ne qomon qoan at igoan eng wariges toat eb. Ende me ebeinen eng ye bo nenet der nonou urut begen eng nenet opursieribam. \v 6 Qomon eng ne me wagan, netramor eng ten igo. Ende igo ego nonou qomon ger uber gaum eng Nikolas wonou yurau eng wurinou qomon me netrama qarausi igoan. Eng gas ende ye gor ende wurisi igoum. \p \v 7 Ego munon iruges nob igo eng qob eng Igomurur qau sios munon yurau wurit dibes qurar eng iginer. Munon ger mi eng nob yogub wotanamieminer eng nam qur munon nub igomot igamau eng Qenu wonou man igo eng utine niba. \s1 2:8-11 Sios yurau Smerna igour end wurit qob qamarei \p \v 8 Ne bo sios yurau Smerna igour eng wurinou enger igo end qob qei ete qamb gum: ye qoan igumei ne bo qen geret igoribam. Eng qoan ye umom eng see bo igomot igoum eng ye qob bigotoum. \v 9 An quguraget ne git goan uter aningab igo eng ye mom animbig igoum. End an mi ue gas ende, ego an mind irou igo. Munon qei quiai qob anit qamb igour eng ye imbig igoum. Munon yurau eng, in Yuda yurau qamb ebet igour. Ego wuri Yuda ue, Satan yurau. \v 10 Qen geret an git goan uter aningara gab eng me yarimar. Mi eng Satan wonou yurau eng dari anwariges ne aninou munon qei wuri ba uyort wuri bigibour. Ende abari git goan uter aningab quguraget igamari qen 10-ende isiba. Ego an oau apand eng ten ende igama isi yarab umunon eng taui qamb mi uber ger ar andarau gas ende andarine qenen igomot igoruboumon. \p \v 11 Qob eng Igomurur qau wonou sios munon igar qamb wurit dibes qurar eng. Munon wonou iruges big igib qamb eng iginer. Munon ger wonou qeretutnob igo qugurau eng nugutumugeiner eng bo wonou moui qo qugur eng me uminerei. \s1 2:12-17 Sios yurau Pergamum igour end wurit qob qamarei \p \v 12 Ne bo sios yurau Pergamum igour eng wurinou enger igo end qob qei ete qamb gumatat: Ye bui qauri nan ig-ig nanat quriam eng baub igoum eng qob e bigotoum: \v 13 Ne ginam igoan eng ye qoyam. Satan wonou munon yurau gor ne munai ginam igoan end munon irou igour. Ego ne ye unumut nonoguret oabig igo ne nonou oau apand eng me wabi igoan. Qoan munon Antipas yonou qob apand toat ne yonou qob dibes qamb igama waramari umor eng. Eng Satan wonou yurau igour ginam end. Qen end gor an yari ye unum me wabimau. \p \v 14 End ye qob qei nonob qemeribam: Nonou munon yurau qei Pergamum end igo Balam wonou qomon eng toat igour. Balam wonou qomon eng ete: Qoan Balak mirimot qamara Isrel munon wuriimbiga qomon boru ebet igurei. Balak der Isrel munon wurisesimoar wuriba sogoin wurit mian yab big igour eng nub qarigir qib igurei. \v 15 Eng gas ende munon qei ne wurinob igoan eng Nikolas wonou yurau qomon eng toat igour. \v 16 End ne ne oau igeserom. Ar ende igorinen eng qen piten ye net diab munon yurau eng qomon eng toat igour eng bui qauri nanabart igo end wurinob yoguribam. \p \v 17 Qob eng Igomurur qau wonou sios munon yurau igar qamb dibes wurinob qura. Munon ger wonou qomon eng nob yogub nugutumuga gab eng ye Qenu wonou ginamt mani parau waber igo eng utibam. Ne nomon oan nob ger utibam. Nomon end unum bubun ger gumat ten utin eng munon gugum me imbigunorei, munon utin eng wonou gari sir imbigiba. \s1 2:18-29 Sios yurau Taiataira igour end wurit qob qamarei \p \v 18 Ne bo sios yurau Taiataira igour eng wurinou enger igo end qob qei ete qamb gumatat: Ye Qenu wonou wau, yonou magqur mut qarub gas ende, ne yonou goten eng qenenginob miririmarargub igo. Eng ye qob e bigotoum. \v 19 Ne qomon gugum uber toat munon gugum wuriqenungar ne yet oabig igoan eng ye mom niimbig igoum. Munon gugum wurimusub ne qugurau gugum nugutumuget igoan. Qomon qoan ebet igoan eng uber. Ego see ebet igoan eng sig-sig mom uber. \p \v 20 Ego ye qob ger ete nonob qemerine igu: Ne yamangar Yesebel eng mori nob igoan eng. Wo der, ‘ye Qenu qob qamb igoum” qamb igo eng. Wo yonou sarau munon yurau wuriimbiga qarigir qib ne sogoin wurit mian yab big igour eng nub igour. Qomon end wurimirimausi igo. \v 21 End ende wugine igo wonou qomon boru eng mogirt wab wog qamb oboum eng qarig iroau qomon eng sig me wegiba. \v 22 End ne ye sierine git goan uter wab toar weriba. Ende ebine munon wonob qarigir qib igour eng wonou qomon eng me mogirt wab wogunor eng ye sig-sig mom wuriquguragsieribam. \v 23 Ende ebet wonou yurau wo toat igour eng gugum igaramb ugeibam. Ende ebine sios gugum yiimbigubour, ye munon gari-gari wurinou misir eng diban gab igoum. End an gari-gari aninou wes-wes qomon obounon eng taui qamb qeemben ende ansieribam. \p \v 24 Ego see an munon yamangar qei Taiataira igoumon end anit ete qemerini: an yamangar eng wonou qomon boru eng an me toat ne qomon boru qei-qei, ‘satan wonou qomon end tari mor isub igour” qamb igour eng an tari me gunon eng ye me anquguragesierinei. \v 25 Eng gab an mi qoat igoumon eng mom nausiari igama isi yarab ye yarin qen eng gab yar animbegeibam. \p \v 26 Munon ger qomon boru eng nob yogub wotanami ne yonou qomon eng qas toat igoriner eng isi yarab uminer eng, ye wo maribigine munon yamangar oroar igoriba. \q1 \v 27 Wo bunom tau ba oroar igo munon ger ai egi omboipima sair tubir igo gas ende ebeiba. \m Sarau eng yonou Tain yiimbiga munon yamangar oroar igoum gas ende ye bo munon eng imbigine ye uput qamb igo ende ebeiba. \v 28 Ne gor, ai uter tubub deara tapai di igo eng utibam. \v 29 Munon iruges nob igo eng qob eng Igomurur qau sios munon yurau wurit dibes qurar eng iginer. \c 3 \s1 3:1-6 Sios yurau Sardis igour end wurit qob qamarei \p \v 1 Sios munon yurau Sardis igour eng wurinou enger igo end qob qei ete qamb gumatat: “Ye Qenu Igomurur 7-ende yoopurima ten igoum eng tapai 7-ende baub igoum. Ne qomon ebet igoan eng ye negab igoum. Net ete qamb igour, sios eng igomot igo qamb igour, ego ne qo umonei, mumun igoan. \v 2 End ne bo der naget, nonou qomon eng se igo umib at igo eng bo nonogursi. Ne qomon gugum ebet igoan eng yonou Qenu magqurt uber ue. \v 3 Ne igu, qob uber qoan igon eng misirt igo. Eng bo sabar qerei igub ne qomon boru mogirt wab wog. Ende me ebeinen eng ye yarin qen eng ne sir ue, song igama munon mi urim baiau gas ende at qi dieribam. \p \v 4 An munon qei Sardis end igoumon eng an mi goan eng unun ue. An yurau eng an mi goan oan nob naget yenob qib igoruboumon. Wuri mi end tug igour end. \p \v 5 Munon ger qomon eng nob yogub wotanamieminer eng mi goan oannob ende gas qumanimetet ne igomot igamau bukt unum igo eng bo me ousierinei. Ende me ebeiner eng Tain magqurt ne wonou enger magqurt unum soopurambam. \v 6 Igomurur qau sios munon yurau qob eng wurinob qurar eng. Munon iruges big igub qamb eng igunor.” \s1 3:7-13 Sios yurau Piladelpia igour end wurit qob qamarei \p \v 7 Ne bo sios munon yurau Piladelpia wurinou enger wurinob igo end qob ete qamb gumatat: “Ye munon qau ne qomon apand qas ebet igoum. Ye Debit wonou mondir weimau mi eng ye baub igoum. End mondir weiemin eng munon ger maigas bo me ubeinerei. A mondir ubein eng munon ger maigas me weiminerei. Ye munon eng qob e quraum: \v 8 Ne qomon gugum ebet igoan eng imbig igoum. End ne menmant wes end mondir weimetetemei unat igo eng munon ger maigas me ubinerei. Ye niimbigoum, ne misir qebebi igub yari igoan ego end yari ye unum me wabi igoan. \v 9 Satan wonou munon yurau ne wuriimbig igoan eng, wuri ete qamb igour: ‘In Yuda munon yurau.’ Qamb igour ego wuri Yuda ue, wuri munon qetopur tari. Munon yurau eng ye wuriimurimine yar ne menmant end gamaur wat bugombour. Bugab ye ne neqenunget igoum eng imbigubour. \v 10 Ne yonou qob toat igoan end qugurau wes-wes yara ne wot me uburab isub igoan. End ye musub noat igimine munon ginam gugum quguragetorubour qen end ne me qugurageterinenei. \v 11 Ye anit deribam eng qen pi burab igo. End ne, ne qomon qoregen toat igoan eng, mom ende toat igoar. At igama munon ger at ne yogub wotanami mi uber ar bauon igo eng at net bainer qamb qoyamet igoar. \p \v 12 Munon ger qomon boru qenen nugutumuget igoriner eng, ye munon eng ba, Qenu wonou mon qau qoren eng weretet nagsierine mon eng du qamb igoriba. Igo mon qau eng wogub ag me isinerei. Igama yonou Qenu unum eng wot gumat ne wonou ginam aib unum eng gor wot gumaibam. Ginam aib eng Yerusalem bubun, yonou Qenu wonou ginamt end imurima deriba. Ne gor yonou unum bubun eng wot bigibam. \v 13 Igomurur qau qob eng sios munon yurau igar qamb dibes qurar eng, munon ger wonou iruges big igib qamb eng wonou qas. \s1 3:14-22 Sios yurau Laodisia igour end wurit qob qamarei \p \v 14 Sios yurau Laodisia igour eng wurinou enger end bo qob ete qamb gumatat: “Ye Munon qob apand qamarau tari. Qenu qob qoan qamb nausier eng, ne wonou qob see qamb igo eng, ye qoregen ende dibes qamb igoum. Qenu mi gugum qanambig barsier eng ye Tari igoum, end qob e bigine isar eng. \v 15 Ye ne meimi qomon ebet igoan eng qo imbig igoum. End ne, ne gugum me igoan, ne gor nanau me igoan. End ye qenungoum eng ne mai, mi ombur eng nanau igo gab eng, end mom igoar. \v 16 Ego ne ende ue, ne nanau bais-bais ende. Ne sig nanau ue, ne sig gugum gor ue. End ne ye ne qabarit quririm wab arirambam. \v 17 Ne ete qamb igoan: “Ye nomon qur irou, ne mind qei irou igo, end ye mi geret qoot me ebet igoum”. Ende qamb igoan ego ne mi sig ue ar, maranat asin igoan. Ne mag tuum end ararau igoan eng me imbig ne ende at qamb igoan. \v 18 End ye ete niimbig qemeribam eng: Ne mi qenenginob yet taui baub ne, ne nomon qur irou igoriba. Igama nomon qur end mi goan oan taui ba qumaimban. Ende at me qinininginenei. Ne gor, mag tuum end uyan taui ba ituga mag ubersi asi mi giban. \v 19 Yonou qomon eng, munon qei ye wuriqenungarin eng oromar qamb wuriquguragsi igoum. End ne, ne nonou qomon eng siningot wogub munon bubun gas ende wari. \v 20 Ete ge, ye munon qei wurinou tendet end igo qeirtoau big igoum. Munon qei yonou toau igub mondir weimisounor eng ye mor isub bugab erogori mi nuboun. \v 21 Munon ger yogub yogorau eng wotanamieminer eng, Munon Baraitari wonou nam qab ye bugab igoum qani end bugemba. Qoan ye yogub wotanami Tain wonou nam qab yet waga bugab igoum gas ende. \v 22 Munon misir nob igo gab eng, Igomurur qob e sios munon wuriimbig qura eng iginer. \c 4 \s1 4:1-11 Qenu wonou ginamt wot mismisir igour \p \v 1 Qob eng ende ubura ne bo inig gaum eng Qenu wonou ginamt end tend ger weimurei unat igama gaumei. Ende gine qob toau gigit igom eng bo end qamarari toau igoum eng ain mer gusimari toau gas ende. Qob toau eng ete yonob qurai: ‘Ne erer e die, deara mi maigas ebeiner qi eng niimbigibam.’ \v 2 Ende qamara qen end qas Igomurur qau ye boopurima Qenu ginamt end asi gam eng munon baraitari wurinou bugab igour nam qab eng gam eng munon ger nam qab end bugab igoai. \v 3 Munon eng begent igoar eng nomon ‘yaspa” qamb igour qenenginob gas ende, ne nomon ‘konilian” qamb igour mian qenenginob ende. Magqurt maigas me gunei. Ne yameriri munon baraitari wonou nam qab eng qouiamorei igama gam eng sig igom qenenginob, nomon ‘emeral” qamb igour gas ende. \v 4 Nam qab gari eng ende igama ne nam qab irou, 24-ende qoui end igama munon baraitari 24-ende nam qab end bugor igurei. Munon baraitari eng wuri mi goan oannob qenenginob sig nagetemirei. Ne wurinou mebir eng gagam qenenginob. \v 5 Ne munon baraitari wonou nam qab eng sir ai qebis wonou sir wot arirama toau biga ne ai qamarei. Nam qab menmant wes end urut 7-ende oab begent igoai. Urut 7-ende oab igoar eng, Qenu wonou Igomurur 7-ende. \v 6 Ne munon baraitari wonou nam qab menmant wes end mi ger igoar eng, uyer ya aib gas ende. Ya eng unun ue, sig qiginnob yameriri gas ende. Ne mi qib igour eng 4-ende wobon end igo yar Munon Aib nam qab eng qoui naget igurei. Mi 4-ende qib igour eng wuri magqur irou. Menmant end qoui isi qungout end. \v 7 Mi qib igour 4-ende diamir eng, ger eng iau uter. Ne ger eng bur qarig qamagat. Ne mi ger eng menman eng munangit menman gas ende. Ne sasam eng piou wai baab igo gas ende puruger erer qib igemerei. \v 8 Mi arub igour 4-eng, wuri gari-gari bu 6-ende. Ne wurinou git goan ag ne erobon eng gugum mag nob tor. Wuri itum woromt qenen uru ete qamb wab igour: \q1 Munon Aib Qenu, wo mi gugum wotanami igo. Wo munon sig qau. Wo qoan igoai ne see igo ne bo qen geret deriba, \m ende at wab igurei. \p \v 9 Mi qib igour 4-eng wuri der Qenu qenen bebereg igo eng, wonou nam qab end bugab igama wuri qenen der unum ba dibes wo sibirebir uru wab, ende at igour. \v 10 Ne munon baraitari 24-eng wuri der Qenu qenen igomot igo eng wonou nam qab end bugab igama wonou menmant end gamaur wat bugab igama wot sibirebir uru wab igour. Ende at wurinou mebir gagam eng bemenub munon barai wonou nam qab qani end arir ete qamb igour: \p \v 11 Munon Aib ne ininou Qenu. Munon gugum nenet gari igub unum nebereri mismisir igorunor eng uber. Ne qiribiten igoan. Nonou gari mi gugum barsianei. Nonou misirt mi gugum darab isuor eng see ten ende igo. \c 5 \s1 5:1-5 Yon buk ger opuramirei igama garei \p \v 1 Qenu inoar igo eng wonou nam qab end bugab igama uberegent wes end gaum eng buk ger igemerei. Buk eng goan ag eng ne erobon eng gugum ingong gumat ugamirei. Ne uyor tau 7-ende marinob igoar eng ba qungaiamirei. \v 2 Ne enger ger qer gagam aib eng der qugiab ete qamb arei: “meimi munon uber ger igo uyor e beasi buk boair giba?” \v 3 Ende qamar eng munon gagam ger Qenu ginamt end qiyo, a ag et qiyo, a ai erobon qumot munon ger maigas buk eng beasi me wanungeromunorei, misue. \v 4 Munon uber ger geari buk eng beasi ingong mor igo eng gab wanungerama gin qamb gaum eng ue gab ye borusi eab igomoroumei. \v 5 Ende at igimine munon baraitari ger der yonob qura: ne me eei, iau uter ger Yuda yurau end igo. Wo munon tonoan Debit tumbigi. Wo nam durunt quburub di igo gas ende. Munon eng wo munon yurau wurisamaniamor eng wo munon uber. Buk qungau uyor tau 7 marinobt touriamir eng wo qeemben beasi buk boairmba. \s1 5:6-10 Yon wai sipsip wan yeim ger garei \p \v 6 Qob eng ende igub ne Munon baraitari nam qab igama ne mi 4-ende aruab igour eng igamari ne munon baraitari eng igamari wobon end sipsip wan yeim ger waramirei mumun gas ende wobon end naget igemerei. Sipsip wan yeim eng qeb 7-ende ne mag gor 7-ende. Mi eng Qenu wonou igom meriri 7-ende eng wuriimurima ai gugum isurei. \v 7 Qenu nam qab end bugab igo buk qungau eng uberegent end baub igama sipsip yeim eng isub baiai. \v 8 Baia ne mi 4-ende aruab igour eng ne munon baraitari 24-eng gugum qiumuni sipsip wan yeim qani end gamaur wat bugumurei. Ende at munon baraitari gari-gari sibemi ba ne qamamitabin nomont eng gor baumirei. Qamamitabin eng munon mi qogom uber yab big igour eng end isub di wagerei. Mi eng munon Qenut oabig wo simot ab igour eng maribig. \v 9 Qen end uru bubun ger ete qamb wamir eng ete: Ne qer uter buk qungau e ba uyort touriamir eng beasi boairminen eng qeemben. Eng ne nanamari umb wogub qeru iger ai e iriget isuor end taui qamb munon oramar irab Qenut wuriwagenei. Munon yurau wes-wes eng ne qob wes-wes qamarau eng, ne git goan wes-wes eng gugum umb wuriqubeiamonei. \p \v 10 Ne ininou Qenut mian yab big igoarar qamb nonou bibis end wuriqubeiamonei. End wonou baraitari igo oroar igoriba. Ne wuri ag et barai igorubour. \s1 5:11-14 Sipsip wan yeim unum bemeni igour \p \v 11 Ne, ye bo asi ne igom eng enger yurau sig irou, wuri der munon baraitari nam qab eng ne mi qib igour eng ne munon baraitari eng igamari wuri qoui naget igurei. \v 12 Naget igo qugiab ab qamamir: Sipsip wan qoan waramari umor eng, wo mi uber-uber a qoyam uber qeretutnob igoriba. Munon gugum wo gari im gab unum ba ereri ne wo gari qenunget ne oau pomaimot igorubour. \p \v 13 Ende qamara ne bo igom eng Qenu wonou mi ai gugum barsier eng, wonou ginamt igour eng, ne ag e igour eng, ne mi ai erobon igour eng, ne tomon ya erobon igour eng gagar gugum der Qenu unum bereri ete qamarari igomei: \q1 Qenu Munon Aib wonou nam qab end bugab igama ne wai sipsip wan gor end bugab qeretutnob ne unum diban igo qen e qen e mismisir igorubour. \m \v 14 Ende abari mi 4-ende qib igour eng der, ‘Sig apand” ende qamarari munon baraitari eng der Qenu Yisas nob wurit uru wab unum bereriamirei. \c 6 \s1 6:1-17 Sipsip wan yeim wo buk mi qesit baab nausiamir eng weiamorei \p \v 1 Ne bo gam eng wai sipsip wan buk qungau uyor 7-endet touriamir eng baub igo ne uyor qamar boopuramorei. Ende aba mi 4-ende igom igour eng ger der ara toau igom eng ai qamarau gas ende. Ete qamb arei, ‘ne e die’. \v 2 Ende ara bo asi gam eng bur os oannob ger munon qemi baub erer bugab di igoai. Munon eng mebir ger munon yogub wuri qereimari mebir bugamsitar igour eng. Mebir eng ende bugamsi wogub isub yogub wuriqerei igoai. Munon eng wo qeretutnob, qenen ende yogub wurisamani igoriba. \p \v 3 Ne bo gam eng wai sipsip wan buk qungau uyor yab eng boopurama ne mi igom igour 4-eng ger bo der qamb ar, ‘ne e die’. \v 4 Ende ara gam eng bur os miannob ger, munon erer bugab dier eng munon ag e wurimusia ne wuri der munon yurau qei igaramar qamb nonogursiamir eng. Ende at munon eng bui qauri ger munon end wurugumar igoar qamb utemir eng baub diarei. \p \v 5 Ne bo gam eng wai sipsip wan buk qungau eng uyor ombur garit touriamir eng boopurama gine ne mi igom qib igo 3-eng der ar, ‘ne e die’. Ende ara ne bo gam eng bur os qurunnob ger, mi qugurau qerei igour eng munon ger baub erer bugab diarei. \v 6 Ende gine mi 4-ende qib igour erobon end mi ger ete qamb arei: “ne wit wambin egi qomourt ger ba qen gari wonou qeemben ende qugurau qerei ne ‘bari” qamb igour eng gor qen gari wonou qeemben end, ego qomour ombur gari ende qereiom. Ego nam Olib mag eng nob uyor wain qur ya eng nob me isi.” \p \v 7 Ende qamara sipsip wan buk qungau uyor 4-eng boopurama gine ne mi igom qib igour 4-eng der ar, ‘ne e die.’ \v 8 Ende ara bo asi gam eng munon ger bur os gunainob end bugab di igoai, unum eng, Umorei Mumun. Mumun deara ne umbisau munai ginam boru eng toat diarei. Wuri ombur munon yurau wuriqereimari yurau bubur 4-ende igorubour. Wuri igo ombur nonogursiari munon yurau ger igaramari umubour. Ne ombur der bui qaurit wurugumarubour a ne qei qunumber qent igorubour, ne qei toar wes-wes igara umubour, ne qei wai qo bur qaar wes-wes ag e igour eng igaramb igoriba. \p \v 9 Ne bo sipsip wan yeim der buk qungau uyor 5-eng boopurama asi gam eng, qoan munon Qenu qob mom igub nonoguret wogub dibes qamb qib igamari munon qarau igaramari umumir qugur eng mian yab big igour nam qab erobon end bugab igurei. \v 10 Igo ete qamb ab igurei. “Munon Aib, mi gugum nonou sig, ne munon sig gagam. Ne munon qau ne, ne munon apand. Qen mait ne munon gugum wuriqerei ne munon in iningaramir eng taui qamb sarau qenen werisiban?” \v 11 Ende qamarari ne wuri der mi goan oan degen-degen eng gari-gari wurisab wogub wurinob qamamir: “An qi igamari, bais umi-umi ne aninou munon banam ne bainori imaori aningaramir gas ende wuri bo igaramari qangang eng qeemben iroa ne Qenu taui igaramba”. \p \v 12 Ne sipsip yeim der buk qungau uyor 6-eng boopurama ne ye bo asi gam eng, ai aib uyab ne worom magquront abau qeer gas ende ebet, ne inaun mag qosogor gas ende ebeterei. \v 13 Ne tapai ain mian darau gas ende ebeterei. \v 14 Ne tat gam eng waber moon gusit bisub ai garit qiumunimau gas ende ebet ne, ai qauren ne ai qaur tomon yat igour eng nerer up wogub iua taut naget ende ebetemirei. \v 15 Ende qiyo, a yogorau munon oroar igo eng qiyo, a munon mind nob, a munon gagam, a munon unebi boru eng, ne munon mismisir qib igo eng, gugum iua ai iru isub waber qiyo, a nunai iru irab waber qiyo, ende ebetemirei. \v 16 Ende at igo ai qaur nomon nob wurit ete ab igurei: “An duret der inumimari Qenu sig aib sipsip yeim wot misiringet abar eng me inimbegeiner. \v 17 Munon ombur wuri misiringet qomon boru tauimb at igour qen aib eng see yarar eng. End ne your ger mi eng gab nonoguret igama is uburiba?” ende qamamirei. \c 7 \s1 7:1-8 Isrel munon yurau 144,000 ende \p \v 1 Mi eng gugum ende ubura ne asi gam eng Qenu munon yurau enger 4-ende ai gab umo ite ire ig ire mom taisi naget igurei. Moon diab ai qiyo, uyer ya qiyo, a nam qamb beiner qamb. \v 2-3 Ne enger ger gam eng worom diat wes end irarei. Enger eng Qenu bebereg igo eng wonou uput qamb maribigorei. Wo irab naget ne enger 4-eng Qenu ai tomon ya nob gumutumaimar qamb wurinonogursier eng, qugiab oromar ar, “an qand imiemet ai, uyer ya ne nam qamb me gumutumaimar. Qi wagari, in ininou Qenu wonou sarau munon wurimaribig igumune qen geret ne mi sumungasiarar.” \v 4 Ende qamarari igom eng munon yurau wurimaribig unum iramir eng qangang qamamirei. Wurimaribigumir eng Isrel yurau 12-eng sir, qangang 144,000 ende. \p \v 5 Isrel yurau 12-eng gugum wes-wes 12,000 ende sig wurimaribig unum iramirei. Yurau unum eng: Yuda, Ruben, Gat, \p \v 6 Aser, Naptali, Manase, \p \v 7 Simeon, Libai, Isakar, \p \v 8 Sebulun, Yosep, ne Benyamin ende. \s1 7:9-12 Munon yurau aib Qenut mismisir igour \p \v 9 Mi eng ende gab ne bo asi gam eng munon yurau sig irou, munon maigas me wanungeromunorei. Munon yurau eng ai gugum, ne git goan wes-wes ne qob wes-wes, wuri Munon Aib nam qab igama ne sipsip wan yeim menmant end naget igurei. Mi goan oan degen-degen eng naget ne qogum mun baub igurei. \v 10 Ende igo qugiab qamb amir, “Ininou Qenu Munon Aib nam qabt end bugab igo eng sipsip wan nob ombur wuri bo inqubeiamir end see in uber igoun.” \p \v 11 Ende arari enger gugum der munon barai nam qab qoui nagari ne munon baraitari ne mi 4-ende igom qib igour eng mismisir erogori menman gugum Munon barai nam qabt end inumor inemirei. \v 12 Inab qamamir, Sig apand. Ininou Qenu wot uberet unum bereri ne ba dibesiune aib burab isiner. In wot uber qamb ne unum bereriomun. Wo sig gagam, mi gagam gugum wo wotanami igo. Qen e qen e mi eng gagar gugum wonosi igoriba. Apand. \s1 7:13-17 Munon yurau eng bo me quguragetorunorei \p \v 13 Ne munon baraitari ger der ye yeqebi qamar, “Munon mi goan oannob degen nogour eng wuri meimi munon yurau? Ne wuri munon ginam erete e?” \v 14 Ende qamara ye taui quraum: ‘yonou Munon Aib, ne mom wuriimbigan.’ Ende qemerine wo yenob qura, “munon yurau eng wuri munon qarau igaramb qiyo wurisumungasi igour eng. Wuri sipsip wan wonou qeru eng ba mi goan birogoniamir end mi goan oannob. \v 15 End wuri Qenu nam qab menmant naget igour eng. Wuri ende at igo itum woromt qenen wonou munai qau end igo uru wab unum bereri igamari Qenu wonou nam qab end bugab oroar igoriba. \v 16 Wuri ende igo bo me minemunorei, yat me ubunorei, worom me igerinerei, ne mi ger aba migeri me igerinerei. \v 17 Sipsip wan yeim wonou nam qab wubunobun end mom igo wuri igusub igoriba. Igo oramar sigomt isa wuri ya ber igomot igamau eng nub igorubour. Wuri qoan eab igour eng Qenu mag ya wurit baima bo sabar me eounorei.” \c 8 \s1 8:1-5 Sipsip wan yeim buk mi qesit baamir eng sasam weiamorei \p \v 1-2 Ne sipsip yeim buk qungau uyor sasam eng boopurama igom eng mi toau ger ue, ne qob ger Qenu ginamt end me igau, ue ar. Isi yarab qen bais dirigor nami ende umi igoi wogub gam eng, Qenu munon yurau enger 7-ende ain mer gusit igour eng 7-ende baub yar Qenu menmant end naget igurei. \p \v 3 Igamari enger ger der mian yab igour nam qab qani end naget igoai. Wo tabin ger wambin qogomnob eng ubuet bigari deara utemirei baub igoai. Wambin eng guma iap qogom ten Qenu munon yurau wot qebi qamb igour eng morogot iroa oau pomaimoiner qamb. Wo der Qenu nam qab bugab igo menmant wes end mian yab big igour nomon qab qani end naget igoai. \v 4 Ende igo wambin qogom eng guma Qenu munon yurau simot wot eab igour toau eng iap qogom eng nob morogot enger wogub Qenu menmant irarei. \v 5 Oab ubura ne enger tabin eng ba mut nomon qab erer gumeter eng ipur qet nob mut ten usisi ba tabin end arir ten ba ag qumo bigorei. Biga ne ai qebisi qamb ende aba ai uyerei. \s1 8:6-13 Enger 4-ende ain mer gusiamirei \p \v 6 Biga enger 7-ende ain mer 7 baub igour eng qanam big gusimb at igurei. \p \v 7 Ne enger ger der ain mer qamar gusima ne ya gitet mut nob qeru warub ag qumo deremirei. Darab ai tau ombur gari qereiamir eng tau ger end isub nam misugan qamb eng oab uburemirei. \p \v 8-9 Ne enger ger bo wonou ain mer eng gusima mi ger ai qaur gas ende mut oab igama ten ariramari tomon yat isorei. Isub tomon ya tau ombur gari qereiamir eng tau geret isub yag wai tabin nob end igour eng wuri oa gugum umb ne boruburab uburemirei. \p \v 10 Ne bo enger ger der wonou ain mer gusima ne tapai aib ger urut gas ende oab nerer Qenu ginam wogub ag dererei. Darab ya qubir tau ombur gari qereiamir eng ya tau geret isub tubub ya qubir ya tumun qamb eng iriget isorei. \v 11 Tapai eng unum, ‘uter” qamb igour. Ya qubir tau ombur gari qereiamir eng ya tau geret qubir gugum uyeriri burab uburerei. Ende aba munon irou ya eng niari wuri irigara umb uburemirei. \p \v 12 Ne bo enger 4-eng der wonou ain mer eng gusiamorei. Ne worom, inaun, tapai qamb eng gugum tau 3-ende qereiamirei. Worom tau ger borusiamirei, ne inaun gor tau ger borusiamirei, ne tapai yurau igeragart borusiamirei. End worom asiemau qen end igeragart itum igoai. Ne inaun gor ende sig, ne tapai yurau igeragart itum igurei. \p \v 13 Ne asi gam eng morogan piou aib ger erer qitet qib igo qabari unat ete at qamb qib igoai, “borumesis, an munon gugum ai qent igoumon eng mai obounon qi? Enger ombur gari igour eng wurinou ain mer eng gusimari munon gugum boruburubour.” \c 9 \s1 9:1-12 Ne enger 5 eng wonou ain mer gusiamorei \p \v 1 Ne bo enger 5-eng wonou ain mer gusima gaum eng tapai aib ger nerer ag darai. Dara tumun aib ger sig qumqumo, tumun durum ger sir ue, ar ogum. Eng wonou mondir weimau mi eng uturei. \v 2 Utari tumun tend eng weima iap deara gaum eng mut aib oab iap gas ende gumei. Iap eng diab worom moon nob wuriumima umau aib buremirei. \v 3 Ne qubusemsai iap erobon end igo weib di ag qumo deremirei. Darab wuri bo ubuemi qobug gas ende ebet gagam aib buremirei. \v 4 Qubusemsai darari qob ete wurinob qamamirei: “An misugan qiyo a nam im qiyo, a mi niau im ger nub me sumungasiarar. Munon Qenu me wuriqubei muorubt maribigau, git goan ar eng ibag sir wuriborusiarar. \v 5 Ego mom me wurimumsiarar, ar wuriquguragsi igamari isi inaun 5-ende uminer.” Ende wurinob qamarari qubusemsai eng der munon sig-sig mom orogar aba git goan borusi mom uter igab igoai. Ubuemi qobug orogora uter gas ende. \v 6 Inaun 5-ende qanambig orogarer eng isi yarab umub pisiamirei. Umun qamb misir igari usai eng wuriwaga uberburemirei. \p \v 7 Qubusemsai eng ye ibagam eng wuri bur os munon orogarub at igamau gas ende at igurei. Mebir bugamsiamir eng gagam aib. Menman eng munangit gas ende. \v 8 Tari im eng yamangar wurinou tari im degen gas ende. Nan qur eng iau aib laion nan gas ende. \v 9 Togum qer eng tabi aib qumuriamirei. Wuri bu im toaubig igoar eng bur os yogoraut gar irou ubumot uyab isa toau gas ende. \v 10 Wuri ibisei im eng gagam aib, ubuemi qobug ibisei munon wurugumara uyeriri igab igo gas ende. Ibisei end munon song-song wurugumar igama inaun 5-ende umiba. \v 11 Qubusemsai eng wurinou baraitari ger igo oroar igoai. Baraitari eng wo enger tumun aib durum ue eng wonou qoat igoai. Enger eng Hibru qobt ‘Abadon,’ qamb igour. Unum eng qanam eng ete: ‘Munon mi gugum gumutumaimau tari.’ \p \v 12 Qugurau gigit sig aib yarer eng mom ubura. Ne bo qugurau qanam ombur igo eng se yariba. \s1 9:13-21 Ne bo enger 6 eng wonou ain mer gusiamorei \p \v 13 Ne bo enger 6-eng bo wonou ain mer eng gusima igom eng Qenu menmant qob ger end mian yab igour nam qab sui ig-ig end ne sui ig-ig end qob ger qamarari toau igomei. \v 14 Qob eng enger ain mer gusiamor eng nob qamar: “Enger 4-ende ya Yupretis end uyort igour eng wuriimurima qoounor.” \v 15 Ende qamara enger 4-eng wuriimurima qoamirei. Iua munon mindigar qob ten eng yurau ombur gari ende wuriqerei ne yurau tau gari ende igarambour. End ne igarambour qen eng ne inaun eng ne togun eng yar qamb urumet igour. \v 16 Ne yogorau munon yurau bur ost bugomour eng qangang 200 milion ende qamarari igumei. \v 17 Ne wap-wap inig gaum eng munon bur os erer bugab ten yorour eng tabi qumuriamirei. Tabi eng qei mut mian gas ende, ne qei goarnob, ne qei gunainob. Bur os tari qer eng iau uter laion tari gas ende sisinam. Wurinou qabarit end mut nomon salpa eng oab tubub bunumban isorei. \v 18 Wuri munon yurau bubur ombur gari ende wuriqerei ne yurau gari qas mi boru ombur gari eng, mut nanau bur os qabarit di der tubub bunumban isuor eng nob, mut git iap nob, ne nomon qenenginob eng, ende oroar uburerei. \v 19 Bur os wuri uter munon wuriirigara umb igour eng qabarit end, ne bur qeret end igoai. Wuri bur eng mani gas ende, tarinob. \p \v 20 Munon boru qomon biisitet igour yurau qei me umau eng wuri qomon boru bais me mogirt wab wogub igour. Wuri me qib, a asi mi me gab, qob me qamb igour eng gagar, ai tenen qamb, a mi qei wurinou ubent nomon qugur barsi qiyo, a nam siri qiyo, mi eng gagar at wurit oabig uberet uru wab igour. \v 21 Munon yurau eng qei der munon igaramb qiyo, a wurirumi qiyo, a qarigir yamangar qo munon song-song nob qib, a mi urim ba, ende at igour. Munon yurau eng wuri gor qomon eng bais me wogub igour. \c 10 \s1 10:1-11 Enger buk Yon uta norei \p \v 1 Mi eng ende ubura ne bo gaum eng enger gagam aib ger Qenu ginam wogub darai. Wonou git goan eng waber umimai, ne tari eng ya meriri igemerei. Ne menman eng worom mag gas ende. Ne goten ombur eng mut oab nan big igo gas ende. \v 2 Wo mi baub igemerer eng buk qomourt ger boair wogub baub igemerei. Ne goten ig uberegen eng uyer yat end nagai ne ig qagi eng ai qent end nagai. \v 3 Ende ebet ara igoum eng iau uter laion ab igo gas ende arai. Ende ara ne ai 7-ende qamb ne qob wes-wes qururei. \v 4 Ai 7-ende qamb ne qob qamb wagari ne ye qob eng gumaib at igimine ne qob ger Qenu ginamt end ete qura, “ai 7-ende qamb ne wurinou qob gor quraur eng ne me gum, misirt qas igub igoar.” \p \v 5 Ne enger qoan goten ig uyer yat naget ne ig ai qent naget igama gaum eng bo uberegen eng bemeni Qenu ginamt end bigai. \v 6 Ende at ne Qenu qenen bebereg igo wonou ginamt ne ag e ne uyer yat mi gugum barsier eng wo nob qob apand qamb nausiarei. Ende at enger eng der qamar: “Qen mom uburib pisia gab Qenu bo sabar me qoat igorinerei. \v 7 Ue. Enger 7-eng wonou ain mer gusima toau isiner qen end qoan Qenu mi ebeiner end qamara munon qob gigit gumatemir igo eng toat ende ebeiba.” \p \v 8 Ne qob toau ger qoan Qenu ginamt end igom eng bo sabar ete yenob qamarei, “Ne isub enger goten ig tomon yat naget ne ig ai qent naget igo buk wei baub igo eng is bai.” \v 9 Ende qamara ye enger wot isub buk qomourt wei baub igo end qebi qemerine yeisib qamb qamar, “Ne baub ni. Nia uriam erobon isiner eng uriam uter neneriba. Ego nub qer iginen eng qapi qer gas ende.” \v 10 Ende qamara buk qomourt eng ye ba nomei. Nub qer igom eng qapi qer gas ende, ego nub mugi igom eng uriam uter yenera igomei. \p \v 11 Ende ebine yenob qamamir: “Ne Qenu qob bo sabar munon ginam irou, ne qob irou, ne munon baraitari yurau irou Qenu mi aba gunor end bo wurinob qamara igunor.” \c 11 \s1 11:1-14 Munon ombur qob dibes qamamirei \p \v 1 Ne maribigau gotau ger yesemir eng tugotau gas ende yasab qamamir, “Ne gotau e ba Qenu munai qau e mian yamau nam qab e nob maribig. Ende at ne munon mai-mai Qenut igub munai mor e yar igour qi eng wuri wanunger imbigiban. \v 2 Ego youn munai qau ag igo eng ne me maribig. Youn eng munon Qenu yurau ue eng wurinou, ar ende igama wurinou ginam qau aib eng nob nugutumuget igamari isi inaun 42-ende umiba. \v 3 Ne yonou munon ombur wuriimurimine yonou qob dibes qomorubour. Wuri ombur abau qeer mi goan gas ende qumani wogub qob dibes qamb qiroari qen 1,260-ende uburiba.” \p \v 4 Munon ombur eng nam Olib ombur gas ende igamari yorumut ombur Munon Aib ai gugum qoat igo menmant end igoriba. \v 5 Munon ombur ende qib igamari munon qei wurisumungasiorunor eng mut nanau ombur qabarit end di der isub munon qarau eng oroar uburiba. Eng apand, munon ger munon ombur eng ba wuriborusieriner eng taui qamb mom umb wegiba. \v 6 Wuri ombur Qenu qob dibes qomorubounor eng worom bigari qen dirigor worom asi igama qob qamb igorubour. Ne gor ya abari qeru wariner qiyo, a mi boru aib imurimari ai gugum borusieriner eng wuri qeemben, ar ende oboubour. \p \v 7 Munon ombur eng qob ende qamb ugeari iau qaar tumun ar ogum end igoriner eng weib erer dieriba. Diab munon ombur eng wurinob yogub igarama umubour. \v 8 Umb mumun ginam aib tap togt end inab igorubour. Ginam aib eng in mit big Sodom Isip nob qamb igoun eng. Ginam aib eng qoan munon ombur eng wurinou Munon Aib eng nam tenori big waramari umor eng. \v 9 Munon ombur mumun eng ende inab igamari munon ai gugum, git goan wes-wes ne qob wes-wes qamarau eng ne munon yurau wes-wes qen ombur gari ne ger tau ende ibag qib wogub wurisiningoar wogub munon qei me wuritumunimar qamb wuritaisiorubour. \v 10 Munon ai gugum munon ombur umunor eng qob igub uberet ne uru uyab mi at nub, a mi uber-uber munon banam qiutab, ende oboubour. Qanam eng qob gigit qamarau munon ombur eng igo munon gugum wuriquguragsi igour qamb. \p \v 11 Qen ombur gari ne bo ger tau ubura ne Qenu wonou igomot igamau Igomurur eng aba munon ombur wurit isa der nagari munon gugum ibag borusi yariamirei. \v 12 Ne munon ombur eng igomot der nagari Qenu ginamt end munon ger qugiab ete qamb wurit arei, “An e diarar.” Ende qamb ara ombur Qenu ginamt irab waber weib isari munon qarau ibag igurei. \v 13 Qen end qas ai aib uyab ginam aib eng igeragart ai igeserama munon yamangar 7,000-ende wurigumutumaiamorei. Ne ginam aib eng ai tau 9-ende uber igoar end munon gugum eng igour eng, ende gab borusi yari wogub Qenu unum bereri wot oabigumirei. \p \v 14 Qugurau aib qen yabt eng mom uburar eng, ne bo qen ombur gari eng bo se yariba. \s1 11:15-19 Enger 7-eng wonou ain mer gusiamorei \p \v 15 Ne bo enger 7-eng der wonou ain mer eng gusima ne Qenu ginamt end qabari irou der qugiab ete qamb amir: “See munon ombur wurinou qiribiten igo ai gugum qoat ne in inoar igorubour eng ininou Munon Aib Qenu ne Munon inqubeiamor eng. Wonou mi aib-aib gugum wurinou baraitari qen e qen e igoriba.” \v 16 Ne munon baraitari 24-ende eng Qenu menmant wurinou nam qabt bugab igour eng der wurinou inumor Qenut uru wab unum ba ereriamirei. \v 17 Ende ebet qamamir: \q1 Munon Aib, ne mi gagam gugum wuritanami ne sig gagam igoan. Ne qoan igoanei, ne see gor igoan. Ne nonou qeretutnob igoan, igo mi gugum wuritanami igoan, end in nenet uber quraun. \v 18 Munon nonou yurau ue eng wurimisiringetrour, ego ne misiringetaran eng qo dibenara. Munon moui qob musiau qen eng see. Munon ne sarau betet igour eng taui mi uber wurisau qen eng see. Munon eng wuri qob gigit qamarau eng, ne munon yurau nenet yari qob qamara igetet igour eng, ne munon unum diban eng,ne unum diban ue eng nob, ne gor munon yurau ai sumungasiamir eng taui qamb igaraminer qen eng see.” \p \v 19 Ende qamb wagari Qenu munai qau wonou ginamt igo eng tend weimari ne qob qoan nausier eng munai tumbigi qau end igoar eng dibentara diban gamirei. Ne begen mor isub wot begenara toaima ne ai qamb ai uyab ya gitet nomon warub dererei. \c 12 \s1 12:1-18 Yon yamangar ger mani aib nob ibagarei \p \v 1 Tat erer qitend mari wonou wes ebeterei. Yamangar ger gaum eng worom ba mi goan qumaniamorei. Ne inaun wonou goten namt end igoai. Ne tapai 12-ende ba wonou mebir gas ende bugamsiarei. \v 2 Yamangar eng wo qurag igoar end wau baiau qen eng gab mogis qeret aruab igoai. Wau baiau qen eng pi yara ne sig-sig mom aruab eab igoai. \v 3 Ende aba ne mari bo ger Qenu ginamt qitend ebeter eng ete: mani miannob aib ger wonou tari eng 7-ende. Ne wonou qeb eng 10-ende. Ne wonou tari 7-end munon baraitari wurinou mebir eng bugamsiriamorei. \v 4 Ne wonou bur eng misimat tapai yurau ger wurisogar arirama ag qumo der uburemirei. Tapai yurau bubur ombur gari tatet qitend igoai. Mani eng yamangar aruab igoar eng igoi wau baia mueib qamb qoat igoai. \v 5 Igama yamangar eng wau baurei, wau eng qen geret munon baraitari wurinou qombuni gagam ba munon yurau gugum oroar igoriba. Qen end yamangar wau baia qand mot Qenut irab munon baraitari wonou nam qab end bugamsiamirei. \v 6 Ne yamangar eng iua ai qengerenget end Qenu wonou munai barsiteteret end isub igama qen 1,260-ende qoat igorubour. \p \v 7 Ne Qenu ginamt end enger Maikel eng wonou yurau eng oromar mani aib eng nob yogorari, mani wo der wonou enger eng oramar Maikel yurau eng oramar yogub ende at igurei. \v 8 Ende at wogub mani wonou yurau eng nob uter ue ibag wogub wuriimurimari Qenu ginamt end me igamau. \v 9 Qenu wonou enger eng der mani eng baab ariramari ag qumo isorei. Mani eng wonou qoan igoai igama ‘satan” qamb igour eng. Munon ag e gugum inmurimar igo. Mani eng baab ag qumo ariramari dara wonou yurau eng gor wuriariramari deremirei. \p \v 10 Ende abari Qenu ginamt end igom eng qugiab ete qamb amirei: “See ininou Qenu eng bo inqubeima. Wo qeretutnob igo eng diban inimbiga, wo ininou baraitari Wonou munon inmusub igo eng sarau aib baia. Munon ininou munon banam wuriqubei itum woromt ininou Qenu magqurt qob gag wurit big qamb igoriner eng enger baab ariramirei. \v 11 Ininou munon yurau wuri wai sipsip wan wonou qeru igeramor end nonoguret ne wonou qob dibes qamamirei. Qamb ne munon uter eng toat ariramir eng. Wuri ag et uber igorun qamb misir me igau. Ue, wuri wurinomi dui abari munon qarau igaramari umumirei. \v 12 End ne Qenu wonou ginam ne mi gugum Qenu ginamt igoumon eng an uberarar. Ne ai qen uyer ya nob, an qoyamet igoarar, Satan wo sig borusi misiringet wogub qo anit isorei. End sig borusi anquguragsierib at igo. Wo ai qent end igoriner eng qen piten eng gab.” \p \v 13 Mani eng ende baab ag qumo ariramari darab yamangar munonbor wau bauor eng gab toaterei. \v 14 Ende toa gab piou aib bu qer ig-ig eng utari iyet wogub puruger wonou munai sambur seger ait igoar end isub igoai. Mani wogub mugenderi end is igama mi utari nub igoai. Wo end is igama togun ombur gari ne bo ger tau ende warei. \v 15 Yamangar eng ende qoa wogub mani der ya mendirama ya quum aib isub yamangar eng gumutumaiom qamb mendirama ya tog gas ende at isorei. \v 16 Isuor ego ai der yamangar eng duet wogub ya eng muet ugarei. \v 17 Ende aba mani der yamangart outet wogub isub yamangar wonou yurau qei eng wurinob yogurib qamb aterei. Munon yurau eng wuri Qenu qomon toat ne Yisas qob dibes qamb wot igub igour eng. \v 18 Mani eng ende ebet wogub is tomon ya gabut naget igo. \c 13 \s1 13:1-18 Iau qaar ombur dibentamirei \p \v 1 Ne bo asi gaum eng bur qaar uter ger tomon yat end weib diai. Bur gari eng tari 7-ende, ne qeb 10-ende. Ne qeb gari-gari end munon baraitari wurinou mebir eng 10-ende bugamsiarei, ne tari wes-wes end unum igoar eng Qenut qob isi qamb gumatriamirei. \v 2 Bur qaar se gaum eng wai lepat qamb igour eng gas ende, ne goten eng wai bea goten gas ende, ne qabari eng laion qabari gas ende. Ne mani tomon ya gabut naget igoar eng bur qaar eng nonogursiarei. Wonou qiribiten igoar gas ende wo bo uput ende igoar qamb sig-sig mom nonogursiarei. Ne mani wo gor qeretutnob igoai. \v 3 Ne bur qaar tari ger gam eng wamirei gogorau igo umib at igoai. Ne iam aib irer eng sirigum sig aib, uminer eng qeemben. Ego bo igomot igama gab munon gugum bur qaar wonou wes eng gab toat isumirei. \v 4 Mani der bur qaar ende nonogursia wonou mom upusau baia gab munon gugum der mani unum bereri uru wab wot mismisir ne bur qaar gor mani iitari bura gab wot gor mismisir qamamir: “Munon ger bur qaar e nob qeemben ue, ne gor munon ger maigas me nob yogurinerei,” ende qamamirei. \p \v 5 Ne Qenu wo bur qaar ende aba gab wo magqurt qas gab wogub inaun qas 42-ende wot maribig waga wonou ende toaubig Qenut mag birebir, wot pesui ende at qib igoai. \v 6 Ende aba mani eng wo der Qenu wo git end ber qob wot qamb, a wonou munai sambur igo end toat qamb, a wonou munon yurau wonou ginamt igour eng wurit sai qob wurit qamb, ende at igoai. \v 7 Ne gor Qenu magqurt qas gab waga wonou yurau wurinob yogub igaramb wuribumai igo. Ne gor bur qaar wo baraitari aib igo munon yurau ai gugum, qob wes-wes qamarau eng, ne git goan wes-wes eng oroar igo. \v 8 Munon ai qent e gugum Qenu qanambig ai barsier qen end wurinou unum eng igomot igamau buk end me gumau eng wanunger mani uter eng wonou yurau igour. Buk eng sipsip wan yeim waramari umor eng wonou buk. \p \v 9 Munon iruges nob igo gab eng qob e iginer. \v 10 Munon ger uyort isub gab song isiner. Qo bui qaurit gumari umb gab eng song gumari uminer. An Qenu wonou munon yurau igo gab eng, qomon ende gab an mom Qenu tenori mom igo nonoguretarar. \p \v 11 Ne bo gaum eng bur qaar ger ai erobon weib diai. Bur qaar eng gaum eng qeb ombur-ombur gari, wai sipsip qeb gas ende. Qob qamara mindiram goten igoum eng mani aib qob qamarau gas ende. \v 12 Bur qaar eng gaum eng bur qaar gigit eng qer gagam gas ende. Bur qaar gigit eng wonou qer gagam eng ger eng boopurimai. Wo ai e, ne munangit e igour eng nob nonogursia bur qaar gigit umorei mumun iam woutarei sirigumnob igoar eng wot oabig uru wab igour yurau eng wo bo wuriqubeiamorei. \v 13 Ne bur qaar ger eng, qomon qiribiten wes-wes ebeterei. Qomon ger ebeter eng ete: munon gugum gab igamari qamara Qenu ginamt end mut aib oab ag dererei. \v 14 Qenu magqurt qas gab waga wonou qiribiten end qomon soagen wes-wes eng bur qaar gigit dier eng magqurt ebet igo. Ende at munon wurimurimar qamara namt mi qugur barsi wogub qiyo, a bur qaar qoan bui qaurit gumari umor eng bo igomot igo, qamara wurit uru wab mismisir igour. \v 15 Ende abari ne bur qaar eng der namt qugur barsiorunor eng menima der bugab qob qomorubour. Ende abari munon qei der qugur end wot oabig uru wab me obounor eng buiqaurit igaramari umb uburubour. \p \v 16 Bur qaar eng qamara munon ar qiyo, a munon unumnob qiyo, a munon mind nob qo, mind ue, ne munon wurinou misir toat mi ebet igour eng ne munon barai ger sarau betet igour munon yurau eng, gugum mari ger uberegent end, ne menmant end bigumirei. \v 17 End ne munon qei bur qaar eng wonou mari qo unum wurit me igoriner eng, wuri der munon qei mi taui me wurisunorei. Ne gor munon qei der munon yurau eng mi wurisab taui me baunorei. \v 18 Qob e in musub gab imbigun. Munon ger qoyam igo eng bur qaar wonou qangang eng wanungereminer. Wonou qangang eng munon ger wonou unum maribig qamb igo eng 666-ende. \c 14 \s1 4:1-5 Sipsip wan yeim wonou munon yurau uru bubun wamirei \p \v 1 Ne bo asi gaum eng sipsip wan yeim ai qauren Saion end naget igemerei. Wonou munon yurau qangang 144,000-ende wurinob oramar naget igemerei. Munon yurau eng wuri murub end sipsip wan unum eng, ne wonou ur unum eng gumatemirei igoai. \v 2 Ne bo Qenu ginamt end igoum eng mi toau ger, toau eng ya qur toau gas ende. Ne gor ai aib qamarau gas ende. Toau isa igoum eng munon uru wab sibemi warari toau isa igau gas ende. \v 3 Ne uru bubun ger munon barai wonou nam qab igama ne mi 4-ende igomot igour eng ne munon baraitari eng igamari menmant wes end naget uru wab igamari ibugumei. Uru eng worour eng munon yurau 144,000 Qenu wonou wurimaribigor eng gari imbigubour. Munon ar ger uru eng me imbigunorei. \v 4 Munon yurau eng yamangar song-song me nob qib igour, wuri munon qoregen. Sipsip wan yeim wo eret wes isub igo eng wurinob qas qib igour. Munon yurau irou igamari wuri sir Qenu wuriqubeiamorei. Munon yurau eng wuri se qamart wuriqubei ne wonou sipsip wan yeim nob ombur wurinou siamirei. \v 5 Wuri qob qetopur ger ue, ne qomon ger biisitau ende gor ue ar. \s1 14:6-13 Enger ombur gari ende qob dibes qamamirei \p \v 6 Ne bo asi gaum eng enger ger qataben puruger qib igemerei. Wo qob uber igub bebereg igamau eng ba qib igemerei. Qob eng munon ai gugum ne qob wes-wes qamarau eng ne git goan wes-wes eng wurinob qemerib qamb. \v 7 Wo qugiab ete qamb arai: “Qenu munon wuriqereiminer qen eng ariara. End ne an wot yari ne unum ba ererimar. Wo tat barsi ai barsi uyer ya barsi ne ya tumun barsier end.” \p \v 8 Ne bo enger ger gigit derer eng toat darab qamb ar: “Munai ginam aib Babilon eng qo boruburerei. Ginam aib eng wo gari aba munon yamangar wo toat qarigir qib igour. Wo qomon eng ebet igo eng, wain ya uter wurisa nub qanganget igour gas ende.” \p \v 9-10 Ne bo enger ger ombur gigit deremir eng orotoar darab qugiab qamb ar: “Munon ger der bur qaar end wot uru wab qugur ba wonou menmant end ne ubent end maribiginer eng, munon eng Qenu wonou wain ya uter boru eng niba. Wain ya eng Qenu wot misiringeteriner eng. Wain ya uter eng Qenu wo ya asin nob me yesirminerei. Wo misiringeteriner eng uter ende igama qogumt waari munon eng utiba. Uta munon eng nub sig borusi uyeriri wab git goan nonogt ende aba enger qau menmant ne sipsip wan menmant end aruab igoriba. \v 11 Mut iap eng di negeiner eng me purinerei, ten ende igo aba munon migeri ur igab igoriba. Ende igama munon bur qaar end, ne qugur end wot unum ir uru wab igour eng itum woromt miruruges ibeibi ger me igorunorei. \p \v 12 Munon yurau eng ende ebet igamari ne munon Qenut igub igour eng wuri nonoguret igorunor. Wuri Qenu qomon toat ne Yisast oabig igour end.” \p \v 13 Ne Qenu ginamt end arari toau igoum eng ete: “Ne qob ger ete qamb gum: munon qei Munon Aibt oabig igo ten umumir eng wuri qenen mismisir igorubour.” Ne Igomurur qau gor qura: “Io, wuri gor sarau aib ebet igour end umimbour. Qanam eng wuri ar me umau, Munon Aibt sarau ebet igo umumir end.” \s1 14:14-20 Ai gugum mi aritarari ba arsi igour \p \v 14 Ne bo asi gaum eng waber oannob, waber erer end gaum eng munangit wau gas ende bugab igemerei. Mutar bugamsiar eng qenenginob, ne qasuri nanat quriam ger ubent end baub igemerei. \v 15 Ne bo enger ger gaum eng inorou munai aib end weib darab munon waber weib bugab igama gaum eng nob qugiab qamar: “Mani ai qent eng mom arira, nonou qasuri nanat eng ba gugum sopumiom, see qen mom ubura.” \v 16 Ende qamara munon waber weib bugab igoar eng der qasuri ag qumo arir mani arit igoar eng gugum soopur ugarei. \p \v 17 Ne bo asi gaum eng enger ger bo Qenu ginamt inorou munai mor end weib ag darar eng gor qasuri nanat aib ubent baub igemerei. \v 18 Ne bo enger ger gaum eng mian yab igour nam qabt end weib dara gaum eng wo mut nanau qeretutnob eng qoat igo. Eng der enger ger qasuri nob eng qugiab nob qura: “Nonou qasuri nanat eng ba wain man end isub wain qur arit ugab igour eng gugum sopumi qiumuni biga igorunor.” \v 19 Ende qamara enger eng wonou qasuri eng ba wain arit igour eng gugum qoru soopur qiumuni big wogub git eng ba tumun aib nomont gonetemir igama wain qur arir uibigari ya isub igot end ariramirei. Mi eng Qenu wonou misiringet igo eng. \v 20 Wain qur eng munai ginam aib qonut end uibigari tubub ya isa gin qamb gaum eng bo qeru isub ya qubir tog gas ende at isai. Isub ya qoan qarib tumun erer qite dier eng munon isub nagari qumantaut qangang ende. \c 15 \s1 15:1-8 Enger 7-ende mi sig boru aib eng wurinou gari-gari qoat igour \p \v 1 Ne bo tatet qitend asi gaum eng mari sig aib ger gab misir qebebi igumei. Ne enger 7-ende mi boru aib munon wuriborusieriner eng 7-ende baub igamari ibugumei. Qen geret mi boru eng ubura ne bo sabar mi eng me dierinerei. Mi boru eng Qenu wo misiringeteriner eng wonou enger eng meinsiorubour. \p \v 2 Ne bo gaum eng uyer ya aib yameriri gas ende mut nob yesir igemerei. Ende gab ne gaum eng munon bur qaar qugur nob yogub bumaimari unum big wurimaribigor eng uyer ya qigin nob eng gabut end naget igomorourei. Qenu wonou sibemi eng qo weriser eng baub igomorourei. \v 3 Ende naget igo Qenu wonou sarau munon Moses wonou uru eng wab, ne sipsip wan wonou uru eng wab, ende at igomorourei. Uru ete qamb wururei: Munon Aib Qenu, ne sig qiribiten igoan. Mi gugum ne ebeten eng in gab qoagurui igoun. Ne gari munon aib ag e igour eng wurinou baraitari igoan. Nonou qomon eng qoregen ne apand qenen igo. \p \v 4 End Munon Aib, ne gari munon qau igoan end your ger ne nebesam weriba? Ne your ger ne unum me nebereriminerei. Munon gugum nenet gari yarab uru wab unum bererimbour. Nonou qomon qoregen eng dibenara munon diban gamir end.” \p \v 5 Ne bo sabar asi gaum eng Qenu ginamt inorou munai qau eng mi goan munai erobon end igemerei. Tend weiamirei unat igemerei. Mi goan mon eng qoan Qenu wonou qob apand eng end ba dibesier eng. \v 6 Ne enger 7-eng mi boru aib munon wuriborusieriner 7-ende baub igamari ibagaum eng mor, end igo ag dururei. Wuri mi goan sig maieng oan qenenginob qumanimurei. Ne bur goan qenenginob eng togum qeret et waat ugurei. \v 7 Ende darari mi 4-ende igomot igour eng ger der qamami tabin qenenginob 7-ende bo enger 7-eng wurisai. Tabin 7-eng Qenu qenen igo wonou misiringetarau eng tabin end igama ten wurisai. \v 8 Ne iap qiribiten ne Qenu wonou qeretutnob eng mor end yab di igemerei. Munon ger maigas mor eng me isunorei. Igamari enger 7-eng mi boru 7-ende baub igour end sarau at ugeari ne. \c 16 \s1 16:1-21 Qenu wonou misiringet igo eng tabin aib 7-end igama enger gari-gari biigiamirei. \p \v 1 Ne bo qabari toau aib ger inorou munai mor end igo enger 7-eng wurinob qamara igoum eng ete: “An qamami tabin 7-eng wain ya Qenu wonou misiringet igo eng ten igo eng ba isub ag biigimar.” \p \v 2 Ende qamara enger qamar eng der wonou tabin eng bis ag biigimai. Ende aba munon bur qaart unum iramir eng, ne qugur end maribigumir yurau eng iam qarat wes-wes wurit iroa git goan borusi uyeriri igab igoai. \p \v 3 Ne bo enger yab eng der wonou tabin eng bisub uyer yat biigima ya munon qeru gas ende ebet mi igom qib igour eng gugum wuriirigara umb uburemirei. \p \v 4 Ne bo enger qag eng der wonou tabin eng bisub ya qubirt ne ya tumunt end biigima ya qeru burab uburemirei. \v 5 Ende aba igoum eng enger eng gari der qamar: Ne munon wuriqerei igoan eng qoregen ar. Io, ne gari qau, qoan igoan eng see gor igoan. \p \v 6 Munon yurau eng nonou munon ne qob gigit qamarau munon eng qeru wuribiigiamir eng see qeru eng wurisa nunor. Wuri wurinou qomon boru eng taui qamb umunor. \p \v 7 Ne bo mian yab igour nam qabt end igoum eng qabari toau ger ete qamar: “Munon Aib Qenu sig qeretutnob. Ne munon wuriqerei igoan eng sig apand, ne qoregen ar.” \p \v 8 Ne enger 4-eng der wonou tabin eng ba isub woromt biigima Qenu ibag waga worom nanau eng munon wuri oab igoar qamb. \v 9 Ende biigima worom sig-sig nonogt munon boru eng wuriiset opurama wuri der Qenut sai qob qamb igurei. Qenu wonou mi boru eng ende aba wot igar qamb ebeter eng wuri bais me wot igub unum bererimau. \v 10 Ne bo enger 5-eng der wonou tabin eng bisub iau qaar wurinou baraitari nam qab end biigima ne, munon iau qaar wonou yurau igour eng wurit itumoramorei. Ende aba wuri git goan borusi uter igara qebis gotopur igurei. \v 11 Wuri git goan uter qiyo, iam uter igab aba Qenut sai qob qamb igurei. Qomon boru eng ebet igour end misir igub me mogirt wab wagau. \p \v 12 Ne bo enger 6-eng der wonou qamami tabin eng ba darab ya tog aib Yupretis end biigima ya aib eng gegeret uburerei. Ende ebet munon baraitari worom diat wes eng wurinou ai tap imotarerei. \v 13 Ende aba asi gaum eng aibigau boru ombur gari ende mamur gas ende mani qabarit end diarei, ne ger bur qaar qabarit end, ne ger munon qob qetopur qamarau qabarit end, ende diamirei. \v 14 Aibigau boru eng wuri qomon wes-wes ba dibes igour. Wuri munon baraitari ai gugum igour eng wurit isub wuriba qiumuni igo Qenu mi gugum qanam eng wonou qen aib eng gab nob yogurub qamb. \p \v 15 “An igar, ye munon mi urim baiau gas ende at deribam. Derine munon ger naat me inab mi goan musub qumani igoriner eng, ararau igo gab me qinininginerei. Munon eng wo mismisiriba.” \p \v 16 Ne aibigau wuri munon baraitari wuriba ginam end wuriqiumuniamirei. Ginam eng Hibru qobt Armagedon qamb igour. \p \v 17 Ne bo enger 7-eng wonou qamami tabin eng ba darab moont biigiamorei. Ende aba munai qau mor end munon aib nam qabt end qabari ger qugiab ete qamb arei: “Sarau mom ubura.” \v 18 Ne ai qebisi qamb ne ai aib uyerei. Ai uyer eng ai qoan ger ende at uya munon ai gugum me igub qo gab igamau. \v 19 Ai ende uyab munai ginam aib Babilon eng quburab ig ombur gari ende isorei. Ne ginam aib qei qani-qani igour eng mom boruburemirei. Qenu munai ginam aib Babilon end igub wain ya qogumt eng uta norei. Wain ya eng Qenu wonou oau uter eng. \v 20 Ende aba ai qaur uyer ya qouiamor eng, ne ai qauren aib-aib eng ger me igamau. \v 21 Ne ya qur nomon gas ende dererei. Ya qur eng derer eng qugurau eng qug isar abau gari qugurau gas ende. Darab munon igarama umb uburemirei. Ende aba munon der Qenut qob isi nob qamb igurei. \c 17 \s1 17:1-18 Yamangar narom qarig ir qib igoar eng qubuagarei \p \v 1 Enger 7-ende qamami tabin 7-ende baub igamari ger diab yenob ete qamar: “Ne e di, diab yamangar ger qarig ir qib igo eng ya aib erer bugab igo eng wonou qomon boru eng taui boruburibar eng niimbigine ge. \v 2 Munon baraitari aib-aib ai gugum wuri gor qarig ir qib igour. Ne yamangar eng gor nob qib igo ya uter nub qangangetarau gas ende ebet igour.” \p \v 3 Ende igine Igomurur qau yet der yenonogursi ye mot seger ait end isorei. Isa is end gam eng yamangar ger wai qaar miannob erer end bugab igoai. Wai qaar eng git goan end unum irou yab di qorei igoai. Unum eng gugum Qenut qob isi qamb gumatriamirei. Wai eng tari 7-ende, ne qeb eng 10-ende. \v 4 Yamangar eng mi goan miannob qumaniamorei. Mi goan end mi qenenginob wes-wes end yab di qorei. Mi goan eng nomon sig uber end barsiamirei. Ne gorur wes-wes nomon qur aibt ba igour eng mi goan end igoai. Ne qogum ger nomont barsiamir eng qomon boru-boru qei, ne wonou qarig ir qib igoar qomon boru eng, gugum Qenu menmant uber ue eng qogum end is diarei ten baub igoai. \v 5 Ne unum gumatemir eng menmant end igoai. Unum eng Qenut mindigar qob qamb gumatemir eng ete: \q1 Babilon ginam aib, yamangar qarigir qib igour eng ne qanam, ne qomon boru gugum ag et igo eng gor ne qanam. \m \v 6 Ne yamangar eng gaum eng Qenu wonou munon yurau eng igaramb ne, munon yurau Yisast oabig ne wonou unum ba dibes qamb igour eng igaramb qeru wurinub, ende ebet igemerei. Ende at ne yamangar eng qanganget igama ye eng gab borusi qiet ne misir qebebi igub igomoroumei. \p \v 7 Ende at igimine enger der ete yonob qura: “Ne meimet qamb misir qebebi igub igoan? Yamangar end mit big qurar eng ne wai qaar tari 7, ne qeb 10 ende, eng der yamangar mot isuor qanam eng ye niimbigibam. \v 8 Wai qaar ne gan eng, qoan igoai ne see bo me igo. Ne qen geret tumun ogum ar eng wogub weib diab mom uburiba. Ai qent munon qei Qenu qanam big mi barsi ne wurinou unum igom igamau buk end me gumau munon yurau eng, wai qaar eng gab misir qebebi igubour. Qanam eng, qoan igoar eng see bo me igo, ne qen geret dibeneriner end. \p \v 9 Qob e qurar eng munon misir igub mi eng qereimar qamb. Mi tari 7-eng ai qaurt big qura, ne yamangar eng ai qaur 7-end bugab igo. Ne gor munon baraitari 7-ende wurit maribig qura. \v 10 Uben ig ue ende boruburemirei, ne gari qas oroar igo, ne ger se baraitari me burau. Qen geret baraitari burab qen pitent oroar igoriba. \v 11 Ne wai qaar ger qoan igoi wogub bo see me igo qurar eng, munon baraitari 7-eng igamari, wo wonou wes, wonob sori eng 8-ende. Ego wonou yurau erogori eng, wo mom uburiba. \p \v 12 Ne wai 7-ende qeb 10-ende gan eng munon baraitari 10-ende wurimaribig. Munon baraitari eng wuri se me wurimaribigau. Ego wuri wai qaar eng wurinonogursia itumut qas baraitari igo wogub bo uburubour. \v 13 Munon baraitari eng wuri misir qeemben gari. End unum ne qer gagam eng wai qaar end wot wogubour. \v 14 Ende at ne wai sipsip wan yeim nob yogurubour. Yogorari sipsip wan der wuritanamimba. Wo munon aib-aib eng ne munon baraitari gugum wuritanami igo. Qen end wonou munon yurau nob igour eng, ne wonou wurit ara qob igetet igour eng, ne wonou wurimaribigor eng sipsip wan eng nob naget yogub wuritanamimbour.” \p \v 15 Ende qamb ne bo yenob qamar: “Yamangar qarigir qib igo ya aib erer bugab igama gan eng, munon yurau aib-aib eng wuri maribig. Munon qob wes-wes qamarau eng, ne git goan wes-wes eng. \v 16 Ne wai qeb 10-ende gan eng, wai qaar eng wonou yurau eng nob der yamangar eng nob yogub ba sumungasi ne wonou mi goan eng norumimetet, ende at waramari uma wogub wonou min eng nub ne mutet warari uburiba. \v 17 Qenu wonou qoan qob nausier igo end qob toat ende wuriseara misir igub-igub ende ebet igorubour. Wuri baraitari igo misir gari big igour eng gugum wai qaar eng wot wogubour. Mi eng gagar ende at isari-isari Qenu qob qoan nausier eng mom irimani uburiba. \v 18 Ne yamangar gan eng, munai ginam aib end munon baraitari aib ger igo munon ai gugum igour eng oroar igour eng.” \c 18 \s1 18:1-24 Babilon uru irarei \p \v 1 Eng ende qamara bo asi gaum eng enger ger bo Qenu ginam wogub darai. Enger eng sig qeretutnob ne, wo git baar eng sig qenenginob end dara ai gugum begent uburai. \v 2 Wo der qugiab ete qamb arai: “Munai ginam aib Babilon yamangar qarigir qib igo gas eng mom uma isa. Uma isa ne bo aibigau qomon boru song-song, ne morogan boru-boru eng bo ito diab munai wurinousiaur. \v 3 Qanam eng, munon irou yamangar eng nob qib igour end wonou qomon eng toat igour. Eng ebet igour eng wonou wain ya uter eng wot nub qanganget igour gas ende. Munon baraitari ai gugum gor yamangar eng nob qib igour. Ne gor wonou qomon wes-wes end munon ai gugum qur sarau baab qur irou baub igour.” \p \v 4 Ne bo Qenu ginamt end igoum eng qabari ger ete qamb ara: “An yonou munon yurau munai ginam eng wogub ag darar. An nob sori end igo wonou qomon boru eng songimunon qamb. Ne gor an nob sori igamari wurinou qomon boru at igour eng anit imiomunor qamb. \v 5 Wurinou qomon boru eng ai qaur gas ende ir Qenu ginamt end igo. Wurinou qomon boru eng Qenu mom igub igo. \v 6 Yamangar qarig eng qomon boru ebeter eng musub misir igub an bo qen ombur ende tauimar. Wonou qomon boru irou end aba imusi igo. Eng gas ende an bo taui wo qomon boru ebet igo gas ende wot abar. Wo ya uter qogumt biiges igo gas ende an bo taui wonou qomon eng guges waari utari niner. \v 7 Wo wonomit qas igub igo tandari qomon boru irou at igo. End ne wonou qomon boru eng taui qamb tutumau waramari borusi eab igoriner. Wo wonou misirt ete qamb igo: “Ye yamangar baraitari aib igo yamangar baraitari wonou sarau eng ebet igoum. Ye yamangar qindou gas ende ar igo me quguraget igoum. Ye bais ger me qugurageterinei, sig ue.” \v 8 Ende qamb igo end ne qen geret qugurau irou wot yariba. Munon irou toar igara yeiserembour, qunumber qen aib yariba. Ne mut der yamangar eng oab uburiba. Munon Aib Qenu yamangar wonou qomon qerei tauiminer eng sig soagen ur.” \p \v 9 Munon baraitari wo nob qarigir qib qiyo, a qomon boru-boru qei aba wurinob toat qangiribig qib igour eng, mut der oab iap deara gab borusi eab igorubour. \v 10 Wuri eng gab borusi yari ne, mugen naget igo ete qamb eab igorubour: “Borumesis, ginam aib Babilon, ne ginam sig aib, ne qeretutnob igoan. Meimet qamb qen piten qas nonou qomon boru eng taui qamb mom uburan eng.” \p \v 11 Ende aba munon ai gugum ginam aib end mi imuri qur taui baub igour end borusi toubet eab oau quguraget igorubour. \v 12 Wuri mi imuri qur ba igour eng, gol, silva, nomon, gorur nomon qur aibt taui baub igour eng, ne mi goan oannob sig uber ar eng, ne mi goan miannob wes-wes eng, ne mi goan sigeb gobir eng, ne gor nam qogom wes-wes eng, ne bur elepan qamb igour eng nan qur end mi wes-wes barsi igour eng, ne nam qei ba barsi nomon qur aib baub igour eng, ne bras ne ain qamb igour eng gagar, ne nomon seginob eng ende. \v 13 Ne gor mind qei, sinamon ne muei, ne wambin gumari iap qogom uber ir igo eng, ne mi isan qogom uber-uber, ne welya qogom uber, ne wain ne welya, ne puriani, ne wit qur wambin nob, ne bur qarig, wai sipsip ne bur os gar ubumot qib igo eng, ne munon ar sarau batar igoar qamb imuri qur baub igour eng gagar gugum bo me imuri qur baunorei eng gab. \v 14 Munon qur ba igour eng der ete qomorubour: “Mi git uber ne baib qamb oau naget igoan eng mom newogub qoar an. Ne mani uber ne mi git beau uber nomon qur aibt taui baub igoan eng gor mom qoar an. Munon negounor eng bo mi eng gagar ende noopuri igama me negunorei.” \p \v 15 Munon qur sarau baab qiyo, qur aib ginam end baub igour eng wuri mi eng ende gab wuri gor quguragetorun qamb yari mugenderi naget igo oau quguraget eab igorubour. \v 16 Ende at igo ete qomorubour: “Sig borumesis ginam aib eng, qoan wo mi goan oannob uber-uber qumani, a mi goan mian wes-wes qumani, a mi qenenginob end git baab, a nomon qenenginob ne gorur uber qur aibt baub igour end git baab ende at igoai. Isi yarab see qen pitent qas mi uber-uber eng gugum borubura.” \p \v 17 Ne munon tabin baab qib igour eng, ne tabin taui ba ai qei iua igour eng, ne munon tabin erobon sarau baab igour eng, ne uyer ya end qur sarau ebet igour eng gagar gugum munai ginam aib Babilon eng weregi igurei. Qen pitent qas mind uber uber eng qand uburerei. \v 18 Igo mut ginam aib eng oab iap deara gab ete qamb igurei: “Munai ginam aib ger munai ginam eng gas ende me igo.” \v 19 Ende qamb eab ai ba tari wagir misir tumbet igo qamamir: “Sig borumesis, munon ginam-ginam tabin ba yar wot gari igub-igub isub mind binatub der iua igoun eng. See qas qen piten gari mom mut irinei diar an.” \p \v 20 Ende qamb qamamir: “Qenu ginam ne Qenu wonou munon yurau ne sarau munon ne miteri qamarau munon yurau, an gugum munai ginam aib e abar end mismisirar. Qenu wonou munai ginam aib e qomon eng qerei ne tauima. Babilon wo qomon boru ansi igoar end ne taui borubura, an imbigar qamb.” \p \v 21 Qob eng ende ubura ne, enger qer gagam aib ger nomon aib ger wit qur ombosair igour gas ende bemeni tomon yat end arir qamar, “Qomon end gari munai ginam aib Babilon eng ba qoronob ariramari isa munon bo me gunorei. \v 22 End ne sibemi toau qiyo, a ain mer gusimari qiyo, a mi qei-qei gusimari toau isub igo eng bo ende aba me igunorei. Ne munon qoyam uber-uber nenet imbigune sarau uber ebet igour eng bo ende me ubunorei. Nomon wit qur ombosairma toaubig igo eng bo ende aba me igunorei. \v 23 Urut begen aib nenet begent igoar eng, bo ende aba me gunorei. Ne munon qibaub qiyo yamangar qibaubari qob toau isub igoar eng bo ende me igunorei. Qoan nonou munon yurau wuri qur nob igo munon baraitari aib-aib igurei. Igamari nonou qomon wes-wes end wurimurimar igoanei. \p \v 24 Babilon boruburer eng Qenu wo gar eng munon qob gigit qamarau eng, ne wonou munon yurau eng igaramari qeru ginam end iriget isa gab tauiamorei. Ne gor munon gugum igaramari ibag.” \c 19 \s1 19:1-5: Munon yamangar gugum Babilon uru iroa gab quiai imbini igurei \p \v 1 Eng ende ubura ne Qenu ginamt end igom eng munon yurau aib ete qamb amirei, “Ininou Qenu bo inqubeiamor end unum ba ereriomun. Wo sig qeretutnob ne unum aib igo. \v 2 Wo munon qomon qoregen eng qerei igo eng qeemben ne apand ar. Yamangar aib eng qarigir qib igo wonou qomon boru end munon ag gugum wurit imiamorei. Ende aba Qenu taui qamb borusiarei. Yamangar Qenu wonou yurau eng gor igarama gab taui qamb waramorei.” \p \v 3 Ende qamb ab wogub bo amir, “Qenu unum ba ereriomun. Mut munai ginam aib oar eng iap qenen erer qite ir igo.” \v 4 Ende qamb arari munon baraitari 24-ende eng nob mi 4-ende igom igour eng nob, erogori wonou nam qab end bugab igama gamaur wat bugab qamamir: “Qenu sig uber ar end unum ba ereriomun.” \v 5 Ende abari Qenu nam qab bugab igot end qabari ger ete qamb arari toau isorei, “An Qenu wonou sarau munon ne wot yari igoumon eng, ne munon baraitari, ne munon unum diban ue eng, gugum Qenu unum ba ererimar.” \s1 19:6-10 Sipsip wan yeim yamangar baia mi aib at nub igurei \p \v 6 Ende qamarari munon yurau aib erobon end igom eng ya gaur der toau gas, ne ai qamara toau ende aba igub ebetem eng, toau eng qob ete qamb amirei: “Qenu unum ba ereriomun, wo ininou Munon Aib, ne wo sig qeretutnob, ne wo munon baraitari gugum wuritanami igo. \v 7 See wagari in gugum oau pomaimot ne mismisir unum ba ereriomun. Sipsip wan yeim yamangar bainer qen eng see. End wonou yamangar bainer eng yamangar eng wonomi arsi igo. \v 8 Ne mi goan temen qenenginob eng qumaniom qamb uturei.” Mi goan eng Qenu wonou munon yurau qomon qoregen ebet igour eng maribig. \p \v 9 Ne enger ger yenob qamar, “Ne qob e bukt end gum: sipsip wan yamangar baiba mi bingen nub qamb Qenu gim qo qabar wurit biga yorour, munon yurau eng wuri mismisirunor.” Ende qamb imusi qamar, “Qob eng nonob quraum eng, Qenu qob tau apand ar.” \v 10 Ende qamara, ye der enger goten qanamt end bugab wo unum ba ererimbine qand yetaisi qamar: “Ne ende me eb, ne nob ne nonou yurau eng nob erogori in sarau munon. An erogori Yisast oabig ne wonou unum ba dibes qib igoumon. End Qenu gari qas-qas unum ba ererimar. In gugum imbig igoun eng, Yisas qob qoan qamar eng gari toat ne mi qen geret dibeneriner eng see dibes qamb igour. \s1 19:11-21 Yon munon ger bur os oannob end bugab igama garei \p \v 11 Ende yenob qamara gam eng tat miroau gas ende aba asi bur os oannob igoai. Bur end munon ger erer bugamor eng unum eng ete: “Munon e wonou sarau musub qoat igo.” Ne gor unum ger, “Munon e qomon uber qas ebet igo.” Ne munon qomon qereimb qamb qo munon wurinob yogub eng, qomon qoregen end qas toat ebet igo. \v 12 Wonou magqur eng mut qarub gas ende, ne wonou mebir eng munon baraitari wurinou mebir eng qas irou wonou tari end igo. Ne unum git goan end gumatemir eng wonou gari qanam imbig igo, munon ger ue. \v 13 Wonou mi goan degen qumani igo eng munon wurinob yogub igo eng qeru ten qumaniamorei. Unum bigumir eng ete, ‘Qenu Qob’. \v 14 Yogorau munon Qenu ginamt igour eng wurinou mi goan oannob qenenginob sig maieng eng qumani wogub wurinou bur os oannob end bugor toat isumirei. \v 15 Munon yurau eng wurinou baraitari eng wo bui qauri sig nanat quriam eng gosub igoai. End bui qauri eng ag darab munon yamangar wurugumar wurimeinsi ugeiba. Ne bunom tau qugurau aib eng ba igo munon oroar igoriba. Ne wain qur ba biigi napi igour egi end biigi napieriba. Qenu wo sig qeretutnob igo eng wo misiringet mi gugum gumutumaimb ebeiner eng ende. \v 16 Wonou mi goant end ne, mutau qer end unum gumatemir eng ete, \q1 Munon baraitari ag e igour eng, ne munon aib ag e igour eng, gugum wurinou baraitari ne wurinou munon aib gigit igo. \p \v 17 Ende qamara bo asi gam eng enger ger worom magt end naget igoai. Igo morogan puruger qib igamari wurit qugiab qamb ar, “An gugum Qenu mani arsitarer eng yar qiumunimar. \v 18 Qiumuni munon baraitari wurinou git goan ne, yogorau munon wurinou baraitari min eng nub, ne munon uter wurinou min eng nub, ne bur os wurinou min, ne munon os erer bugab qib igour eng wurinou min nub, ne munon gugum min eng wurinub, ne munon uberet igour eng nob munon boru unebi quguraget igour eng wurinub, ne munon ar ne munon unum diban igour eng wurinou min nub, ende abar.” \p \v 19 Ende qamara gaum eng wai qaar eng nob munon baraitari ag e wonou yogorau munon yurau wurinob qo qiumuni igurei. Qiumuni munon ger bur os erer bugab igoar eng wonou yogorau munon yurau eng wurinob yogurub at igurei. \v 20 Ende at igamari ne munon ag e baraitari eng der, ne wai qaar nob munon ger miteri quraum qamb qetopur qamb igoar eng nob uyort wuribigumirei. Munon miteri qob gag qamb igoar eng qomon wes-wes aba wai qaar magqurt end aba dibent igoai. Qomon end ne munon wurimurimar qamara wai qaar wonou yurau burab wonou qugur song-song end wot oabig igurei. Wai qaar nob munon miteri qamb igoar eng nob uyort ende igamari munon baraitari os erer bugab igoar eng, wuribaab tumun aib ger mut qenen oab nomon mian burab igoar end wuriariramirei. \v 21 Ende abari ne munon ger bur os erer bugab igoar eng der wonou bui qauri nanat quriam qabarit di derer end munon gugum wurugumara umb uburari morogan yar min wurinub ugab qur uter igarei. \c 20 \s1 20:1-6 Satan uyort igama togun 1,000-ende warei \p \v 1 Ne bo asi gam eng enger tumun ar ogum wonou mondir weimau mi eng baub ne bunom qor gagam ger ba Qenu ginam wogub dererei. \v 2 Darab mani aib eng bumaniamorei. Munon wuriborusi igo eng unum Satan. Mani eng wonou ai big-big igoar eng baab wonou bunom qor gagam end qungai biga togun 1,000-ende igoar qamb. \v 3 Ende qungai wogub bisub tumun ar ogum end arirama isa wogub tumun qabar qoronob qipioterei. Ende aba Satan munon bo me wurimurimarinerei. Ende igama igoi togun 1,000 ubura ne, bo mondir weimetet qungau beasimari qen pitent miruges qib igoriba. \p \v 4 Ende ebet wogub bo asi gaum eng munon baraitari wurinou nam qab qei igemerei. Nam qab end munon qei bugor igomorourei. Munon eng Qenu wurinonogursia munon qei wurinou qomon eng qereimatarub qamb. Ne gor gaum eng munon Yisas oabig wonou unum dibes qamb a, Qenu qob igub nonoguret igamari igaramari umumir eng wurinou qugur eng ibagaumei. Munon yurau eng wuri wai qaar wot me igub, a wonou qugur eng siningot ne wonou unum muorubt qiyo ubent me maribig igour eng. Munon yurau eng der bugab Munon inubersiau tari Baraitari igama wuri nob baraitari igamari togun 1,000-ende warei. \v 5 Ne munon yurau qei se qamart umumir eng igomot me der bogomau togun 1,000-ende ubura der bugomb qamb qoat igour. \v 6 Munon yurau se qamart umb der bugamir eng wuri uberet ne munon qau igorunor. Wuri bo sabar me umunorei, wuri Qenu Munon inubersiau tari nob wurinou munon yurau. Ne Munon inubersiau tari nob erogori togun 1,000-ende baraitari igorubour. \s1 20:7-10 Satan mom boruburerei \p \v 7 Togun 1,000-ende ubura ne Satan uyort igoriner eng mondir weimatari deriba. \v 8 Darab munon ai umot, itet, iret, ig iret igour eng gugum wurimurimariba. Gok yurau eng nob Magok yurau eng nob wurimurimariba. Satan munon yurau eng wuriba qiumunieminer orosou gas ende, ende aba yogub igorubour. \v 9 Wuri ai gugum, ire, ig ire, ite, umo isub Qenu wonou munon yurau ginam aibt igorunor eng, ne wonou ginam aib qenunget igo eng qoui igorubour. Igamari mut aib Qenu ginamt darab munon yurau ginam aib qoui igorunor eng wuri oab uburiba. \v 10 Eng Satan wurimurimar aba ende at igorunor end Qenu Satan baab mut aib tumun erobon oab nomon nob mian burab igo end ariramba. Tumun end wai qaar nob munon miteri qetopur qamb igoar eng nob ombur igour end Satan wo bo isub ombur gari igo qenen quguraget igorubour. \s1 20:11-15 Qenu munon umb uburemir eng wuriqereiamorei \p \v 11 Ne bo asi gaum eng munon aib wonou nam qab oannob, nam qab end munon ger bugab igemerei. Igama tat ai nob bo igama me geau, munai sambur qas. \v 12 Ende gab gaum eng munon unum nob, a unum ue eng gagar gugum qeemben diab munon aib nam qab eng qoui igomorourei. Igamari munon nam qabt bugab igemerei eng buk qei wei igemerei. Wei ne buk ger weimar eng munon igomot igamau unum igo eng. Ende wei ne ingong eng gab munon moui eng wurinou qomon ebet igour eng qeemben end gab wuriqereimai. \v 13 Uyer ya wonou munon moui wuriimurimai, ne umb igour eng nob Qoras ginam eng nob ombur wurinou munon moui wuriimurimurei. Ende abari munon nam qabt bugab igo munon gari-gari wurinou igom igo qomon ebet igour eng qeemben ende qereimai. \v 14 Qerei ne umau eng nob qoras ginam nob ombur tumun aib mut oab igo end wuriariramai. Tumun aib mut oab igo eng munon qen omburt umunor eng. \v 15 Igomot igamau buk eng munon qomon qereimau eng ende wei giner eng munon ger unum end me gab eng, tumun aib mut oab igo end arirama isiba. \c 21 \s1 21:1-8 Tat ai nob bubun dibentarei \p \v 1 Eng ende ubura ne bo gaum eng tat ai nob bubun dibentarari ibugumei. Tat ai ne tomon ya gigit eng bo me igamau. \v 2 Ne ginam aib qau gaum eng munai ginam Yerusalem bubun. Qenu nob igo ne Qenu wonou ginam eng wogub darai. Munai ginam eng gaum eng sig maieng. Yamangar ger munon baib qamb git baab igo gas ende. \v 3 Ende aba ne munon aib nam qabt end igoum eng qabari ger qugiab ete qamb arai: “See Qenu wonou munai eng munon oromar igo end wonou gor wurinob igoriba. Igama wuri wonou munon yurau igorubour. \v 4 Wonou munon yurau igo eari mag ya baimatara mismisir igorubour. Wuri bo me umunorei, ne oau me qugurageturunorei, ne git goan bo me uter igara igub eounorei. Mi eng gagar wonou qoan end mom uburiba. \p \v 5 Ne munon ger nam qab end bugab igemerei eng der qura: “See ye bo mi gugum bubun barsiaum.” Ende qamb yenob qura: “Qob eng gum, qob eng qob apand, munon gugum igub oau apand burab uburunor.” \v 6 Ende qamb bo yenob qura: “Mi qoan ai big-big igoar eng isi yarab see mom ubura eng gab ne ye wurinou gigit igoum eng gas ende, ne see gor ye wurinou gigit ne qanamt igoribam. Ye mi gugum qanam eng gab sarau gugum at eng, mom at ugeibam. End munon ger oau saragairoa gab eng, ya ber nub igomot igamau eng imbigine niba. Ar banam imbigine niba, me tauiminerei. \v 7 Munon ger qomon boru qenen siningot igoriner eng yonou mi uber-uber eng wot wugine wonou sieriba. Ende at igama ye wonou Qenu igimine wo yonou wau igoriba. \p \v 8 Ego munon mi eng gab yari ne me oabig qomon boru wes-wes ebet, a igeig yab, a qarig ir qib, qo dumi, qo aibigaut oabig, ende at igorunor eng, wuri mut aib tumunt oab nomon mian burab igo end isubour. Munai ginam eng git goan moui nob mom umb igour eng.” \s1 21:9-27 Yon Yerusalem bubun garei \p \v 9 Ne enger 7-ende qamamitabin 7-ende baub igour end mi boru sasam munon wuriborusieriner eng ten baub igour eng ger yet der qamar: “Ne e deara, sipsip wan yeim yamangar se baiar eng niimbigine ge.” \v 10 Ende qamara Igomurur qau yenonogursia enger ger der yemot ai qaur ger sig erer qitend irab, munai ginam sig qau Yerusalem eng yiimbigai. Munai ginam eng Qenu nob igo ne ginam eng wogub darai. \v 11 Qenu wonou qigin eng ginam eng wot arirama begent igemerei. Begen eng sig maieng ar, qenenginob, yameriri gas ende. \v 12 Munai ginam aib eng youn sig erer qitend qoui opuramirei. Youn ende igama ne tend 12-ende simau end igama enger gor 12-ende tend gari-gari uyat qoat igomorourei. Ne Isrel munon qanam 12-eng wurinou unum gor tend gabut end uriamirei igo. \v 13 Ne mutuben sui itet tend ombur gari ende, ne sui umot gor ombur gari, ne simau ig ombur gari ne ig gor ombur gari ende. \v 14 Ne youn qanam yab iiamir eng nomon 12-ende. Ne sipsip wan wonou imbigau yurau 12-eng wurinou unum gari-gari nomon end igo. \p \v 15 Enger yenob qobub igemerei eng der gotau mari ger baub ginam aib eng maribig ne, tend eng maribig, ende ebet igemerei. \v 16 Maribigar eng degen eng nob wauimau eng nob qeemben gari. Enger wonou gotau end maribigai. Maribigar eng ginam wauimau eng qangang 2,200 kilometa ende, sig-sig mom aib. Ne degen eng gor ende sig. \v 17 Ne bo youn nomont bigumir eng wonou gurum eng 144 meta ende. Enger youn eng maribigar eng gotau see munon mi maribig igour mari end gari maribigorei. \p \v 18 Ginam aib youn eng Qenu wonou nomont bigorei. Ne ginam aib eng wonou barsier end qiginnob yameriri gas ende. \v 19 Youn qanam eng Qenu wonou nomon wes-wes eng ba git beteterei. Nomon qamar sig maieng ba youn qanamt nagsier eng unum yaspa qamb igour. Ne yab nagsier eng goarnob unum sapaia. Ne qag nagsier eng oannob, unum aget. Ne 4 nagsier eng unum emeral. \v 20 Ne 5-eng unum sadonikis nomon eng mian ne oan ende. Ne 6-eng nomon miannob konilian, ne 7-eng krisolait, ne 8-eng nomon ger igomnob, wonou unum wes eng beril. Ne 9-eng gor gunainob ger wonou wes unum eng topas, ne 10-eng unum krisopres, eng igom ne gunai-gunai ende. Ne 11-eng gor goarnob wonou wes, unum haiasin, ne 12-eng nomon miannob ger, unum ametis. \v 21 Tend 12 eng gorur oannob 12-ende qenenginob end barsiamirei. Ne tend gari-gari gorur aib gari barsiamirei. Ne tap qamaman ginam aib erobon eng gugum mi qenenginobt barsiamirei, sig maieng, yameriri gas ende. \p \v 22 Ginam aib end asi gaum eng inorou munai ger me geau. Qanam eng, Munon Aib Qenu qeretutnob igo eng wonou sipsip wan eng nob ombur wurinou git goan eng inorou munai qau, wurinou gari ai gugum munai qau igour. \v 23 Ne gor ginam aib end worom begen qiyo, inaun begen ende gor ue. Munon Aib Qenu wonou begen eng gari begent igo. Sipsip wan eng wonou git goan eng urut begen aib. \v 24 Munon yurau gugum wuri munai ginam aib eng wonou begen end qib igorubour. Ne munon baraitari ag e gugum wurinou mi git baab igour eng ba wot yarubour. \v 25 Woromt munai ginam aib eng mondir me opuromunorei. Ne gor ginam aib eng me itumoreminerei. \v 26 Munon yurau gugum wurinou git baab igour mi eng ne nomon qur eng gugum ba mor eng isubour. \v 27 Ego mi nai boru-boru, munon qomon boru wes-wes ebet qiyo, a wurimurimar ebet igour eng, mor eng me isunorei, sig ue. Sipsip wan wonou munon unum igomot igamau buk end gumater eng gari sir mor eng isubour. \c 22 \s1 22:1-5 Yon igomot igamau ya tog garei \p \v 1 Ne bo enger eng gari ya qubir aib ger yiimbigai, ya eng igomot igamau ya. Ya aib eng qiginnob sig maieng, ya meriri gas ende. Ya qubir eng Qenu ne sipsip wan wurinou nam qabt end tubub di der igemerei. \v 2 Ya qubir eng ginam aib tap wubunobun end der igemerei. Ya gab ig-ig end igomot igamau nam ombur naget igomorourei. Nam eng qur big igour eng qen 12-ende bigari togun gari wab igo. Inaun gugum nam ombur eng qur big igour. Nam im eng munon yamangar wurimusub igo. \v 3 Qenu wo mi gugum siningot igo eng bo me igorunorei, mom wuri irungar arir ugeiba. Munon Aib Qenu ne sipsip wan wurinou nam qab eng gari ginam aib end igoriba. Ne Qenu wonou sarau munon yurau eng gari wot igub igorubour. \v 4 Igo wonou menman geari ne wo der wonou unum wuri menmant end gumatariba. \v 5 Bo me itumoreminerei, ne gor urut uruguni qiyo, worom begent ende me ebinerei, sig ue. Munon Aib Qenu wonou wurit begent igama wuri munon baraitari qenen bebereg igorubour. \s1 22:6-17 Yisas deriner qen eng piara \p \v 6 Ne enger bo yonob qamar: “Qob eng qob apand, munon gugum igub oau apand burunor. Munon Aib Qenu munon miteri qamb igour eng oau wurimenima wonou qob dibes qamb igour. Ne wonou munon enger eng wuriimurima mi qand dibeneriner eng wonou sarau munon eng wuriimbig igour. \v 7 Yisas ete qamarei: “Ye qand deribam, end munon ger Qenu qob buk et igo eng igub mi qen geret dieriner end qamb igo eng toat igoriner eng, munon eng uberet igoriner.” \p \v 8 Ye Yon, ye qob eng gugum irugest igub ne, magqurt mi eng gugum gab ne, enger qob yonob qamara igub, mi yiimbiga magqurt gab igoum eng goten qanamt end gamaur wat bugab nob qemerib ebetemei. \v 9 Ende ebine wo der yetaisi yonob qamar, “Ne ende me yesi, in ombur, ne nonou munon yurau miteri qamb igour eng, ne munon yurau qob buk et qurar eng igub toat igour eng, in erogori sarau munon gari. In erogori igo Qenu unum ba ereriomun.” \v 10 Ende qamb bo yonob qamar, “Qenu qob gugum buk et igo eng ne me taisi. Qenu mi gugum musieriner qen eng pi yar igo. \v 11 End ne munon qomon boru ebet igo eng, wonou imusi ebet igoriner. A qomon biisitet gab eng, wonou imusi ende at igoriner, a munon qomon qoregen ebet eng, imusi ebeiner, a qomon boru gitab qau igo eng, mom ende igoriner.” \p \v 12 Yisas qamar, “An eng igar, ye derin qen eng pi burab igo. Darab munon sarau baab igour eng taui mi werisibam. Wurinou qomon gari-gari ebet igour eng taui mi qeemben ende werisibam. \v 13 Ye gari qoan igoum eng, bo qen geret igoribam. Ne ye munon qamar, ne ye munon isar. Ye mi gugum qanam end yonou sarau ebet igoum eng at ugeibam. \p \v 14 End munon mi goan birogoni mari uber igo eng wuri nam qur nub bebereg igamau eng wuri qeemben nubour eng gab wuri sigemisir igub igorunor. Ne gor ginam aib eng wuri ar isubour. \v 15 Iau ne munon wuri dumi qiyo, a yamangar qiyo munon song-song nob qib qiyo, a igeig yab qiyo, a aibigau wurit igub qiyo, a qomon apand ue eng gab apand qamb toat qiyo, munon yurau eng gugum wuri Qenu wonou ginam aib eng mor me isunorei. \v 16 Ye Yisas, yonou enger eng imurimine isub an sios munon anit qob eng dibes aninob qura. Ye Debit wonou qanam, ne wonou yurau isi yarab tumbigi eng ye igoum. Ye tapai ubi itumut diera gab igoumon gas ende.” \p \v 17 Igomurur qau nob Yisas wot ete qamb ab igour: “Ne e di.” Ne munon gugum Yisas wot oabig igour eng gor taui ete qamb ab igour: “Ne e di”. Ende qamarari munon ger yat ebet gab eng, diab ya eng niner. Ya eng nub qenen bebereg igoriba, Qenu banam ar utiba. \s1 22:18-21 Qob sasam \p \v 18 Ye Yon, Qenu qob buk et igo eng munon gugum igar qamb ibitiri qamb igoum. Ego munon ger wonou qob ger bo imusi gag qob e nob morogot qemeriner eng, buk et mi boru qei Qenu qamar eng munon end wot imurima isiba. \v 19 Ne gor, munon ger buk et Qenu qob qurar eng tau qei biisitet weginer eng, Qenu siningot wegiba. Waga igomot igamau nam qur eng me ninerei. Ne gor ginam aib buk e qurar end gor me irinerei. \p \v 20 Munon eng mi gugum dibes qurar eng ete at qura: “Sig apand ar, ye qand deribam.” Io, Yisas Munon Aib, ne der. \p \v 21 Yisas Munon Aib wonou oau mein eng an gugum anit isa igoarar. Sig apand.