\id ACT - Usan March 2001 \h Aposel \toc1 APOSEL wurinou sarau \toc2 Aposel \mt1 APOSEL \mt2 wurinou sarau \c 1 \s1 1:1-8 Yisas Igomurur imurieminer end qamarei \p \v 1 Io Tiopilus, qob gigit gumat nenob qamam eng bo sabar nonob qemerine ig. Qen end qob gumat nonob qamam eng mi gugum Yisas ago ete ebetri qib igama ur Qenu mot qite irer eng nonob qamamei. \v 2 End ne wo qite me iroau igama ne Qenu wonou Igomurur qau eng wonou imbiga ne wonou munon yurau wuriimbig qib igoar eng wuriba sarau obounor eng wuriimbigor eng. \v 3 Ne Yisas wo waramari uma tumuniamirei igama bo der bugab qen 40-ende bo ago e qib igoai. Qen end qenen wonou wuriimbigau munon yurau eng wuri eret igamari eng qenen wurit dibent igoai. Eng wonou imbigau yurau eng Yisas mom umorei qomorunor qamb wurit dibent igo ne, Qenu qomon qamb wo munon oroar igo eng gagar wuriimbig igoai. \v 4-5 Ne qen geret Yisas wonou yurau nob qiumuni mi nub igo ne wo der wurinob qamar: “An Yerusalem qand wogub ai taut me iuar, an et igo qoan yonou Tain Igomurur qau imurima der annonogursieriner qamb qamar eng, wo der annonogursia ne Yerusalem wogub iuar. Eng Qenu Igomurur qau imurima deriner end gigit aninob qamam end se bo ete aninob qemerin: Qoan Yon ya asint munon obotar wurimaragansiarei. A Ye Igomurur qau ten anobotar anmaragansierin qen engu pi bura,” ende qamarei. \p \v 6 Ne qen geret Yisas wonou wuriimbigau munon yurau eng nob bo ai qaur nam Olib mon aib igo end iramirei. End irab qiumuni igo Yisas qebi qamamir: “Barai, qoan Isrel wuri munon tarinob King eng oroar igama yurau aib qeretutnob igour eng gas ende see bo ne inoar igama uber igorun qiyo?” \v 7 Ende qebi qamarari ne wo bo der taui qamar: “Mi eng maia an sarau ger nob ende gab ig qamb igoumon? Tain wonomi qen ger gab mi eng ebeib qamb eng ar ebeiba. \v 8 End ne an ar qoat igamari wonou Igomurur qau eng imurima der anit isub annonogursieriba. Ende aba ne an der isub yedibesi qamb a yonou sarau baum eng munon ginam Yerusalem a Yudia, Samaria ne munon ginam gugum isub yet qob suari igubour,” ende wurinob qamarei. \s1 1:9-11 Yisas bo Qenu ginamt irarei \p \v 9 Yisas qob eng ende wurinob qamb bis ugab ne Qenu mot iroa qiter geari-geari ir igoai. Ir iri-i waber erobon isa me gab wogomirei. \v 10-11 Qen end Yisas waber erobon isa me gab ebetemir e munon ombur-ombur mingoan oan qenengi nob qumaniamirei igo diab wurinob naget igo ne qamamir: “An Galili munon, an meimet qamb Yisas erer qite iroa gub qamb asi igoumon? Qenu wonou mot ira. Qen geret eng iroa gaumon gas ende bo igeser deriba.” \s1 1:12-26 Yudas uput qamb munon ger maribigumirei \p \v 12 Ende wurinob qamarari wogub Yisas wonou wuriimbigau munon eng ai qaur eng wogub ginam aib Yerusalem qumo isumirei. Sig pa ue, pi. \v 13 Ne munon yurau eng ginam aib Yerusalem qumo isub isi wurinou munai igoi wogub iramir end isub iri munai tumbigi erer qitend ir igurei. Ne munon yurau eng Yisas nob qib igour eng wuri unum eng Pita, Yon ne Yems Andru nob ne Pilip Tomas nob ne Bartolomyu Matyu nob, ne Yems ger ur unum Alpius, ne Saimon ger munon yurau qei wurinob Rom gabman sarau eng wagar qamb ebet igoar eng ne Yudas ger ur unum Yems. \v 14 Munon yurau engu ne yamangar qei, ne Yisas wonou unor Maria ne Yisas wonou umuragrari eng gagar gugum qiumuni igo ne Qenut qenen igub igurei. \p \v 15 Ne munon yurau eng Yisas toat igour eng wuri gugum 120-ende. Qen geret qiumuni Qenut qebi qomorub at igurei. Ende qiumuni igo ne Pita wo wubunobun end der naget wurinob qamar: \v 16 “Io, ye qob ger munon Yudas Iskariot wo tap maigas gab Yisas mirimausi mot nob isine munon qarau mot isub uyort bigar qamb ebeter eng. \v 17 In gun, qoan Yisas wo in erogori inamar qomon inimbig qib igoai. \p \v 18 Isi yarab qen geret wo misir boru igub ne Yisas ende ba sumungasi wogub ne wo nomon qur bis ai ger taui baurei. Baub wogub ne ai end bo yarsi qur omboipima iriam gugum ag dererei. \v 19 Ende ebet uma qamarari igub Yerusalem munon der ai eng unum qamamir eng Akeldama, qanam eng ete: “Qeru ai end isorei,” ende qamb igour. \p \v 20 Pita ende qamb ne qamar: ‘Qoan Qenu wonou Igomurur qau ininou tonoan king Debit nob qamara ne gumater eng qob tau ger Yudas wo eng ebeiner end igoai. Eng igoar end ne wonou qob eng toat ende irimanima. Ne Debit wo uru qei gumaterei. Uru eng ger ete qamb wab igour: Munon eng wonou ai eng munon ger end me igorinerei. Ar seger ai igoriba. Ne uru ger gumater eng tau ger ete wab igour: Munon eng sarau qoan ebet igoar eng bo munon ger uput qamb maribigune ebeiner.’ \p \v 21 Ne see qas munon ger maribigune ininou munon barai Yisas der bugamor eng qob eng dibesi qamb ininob sarau baab qib igoriner. \v 22 Ininou yurau et gari; qen qoan Yon ya Yordan end munon obotarer qen end igoun eng ne isi yarab ne Yisas nob qib igoun eng isi yarab ne qen see Qenu Yisas mot erer irar eng.” \p \v 23 Pita ende qamb waga ne munon ombur-ombur wurimaribigumirei. Munon ger maribigumir eng unum Yosep Barsabas qamb igour eng, ne wonou unum ger qamb igour eng Yastus. Ne munon ger maribigumir eng unum Matias. \v 24-25 Eng ende wurimaribig wogub Qenu qebi ete qamamirei: “Ininou munon aib, ne munon gugum misir ne oau imbig igoan end ne see munon ombur e wurimaribigour e your eng nonou qob qamarau munon igoriner qamb eng inimbig. Inimbiga ne Yudas qomon boru at qibi wogub sarau wogub umb wonou ai wot maribigour end isuor eng uput qamb wo bo eng ebeiner.” \v 26 Ende nob qamb wogub ne munon ombur wurimaribigumir eng unum nomon omburt gumatemirei. Nomon eng qogumt big ba songesi wogub bis ariramari Matias unum nob eng ag dererei. Ag dera Matias unum gab wo sarau baab igoriner qamb maribigumirei. \c 2 \s1 2:1-13 Igomurur dererei \p \v 1 Yisas wonou ur Qenu mot iroa wogub ne qen bais gurum nami ende uma ne Yisas wonou wuriimbig qib igoar eng munai garit qiumuni igurei. Qen eng Yuda wurinou qiumunimau qen aib. Qen eng “Pentikos” qamb igour. (Pentikos qanam eng ete: qen aib Pasova uma wogub bo qen 50-ende uma ne qen aib eng Pentikos qamb igour.) \v 2 Ende qiumuni igo igumir eng mi toau ger moon urundu aib di toaima gas ende tat erer qitet igumirei. Ende igub ebetemir e toau eng isi der munai mor igour eng yab di qorei. \v 3 Ne mi eng mut qarub derau gas ende ebeterei. Mut qarub qei gamir eng munon qebis gas ende wes-wes purab is Yisas nob qib igour yurau eng wurit isubriamorei. \v 4 Qen end Qenu wonou Igomurur qau eng wurit isub wurinonogursia der qob wes-wes qamb igurei. Qob eng qoan me igub igamau. Qen end qas Qenu Igomurur qau wuriimbiga qamamirei. \p \v 5 Qen end Yuda munon wurinou qob wes-wes qamb igour eng diab ginam aib Yerusalem end qiumuni qen aib eng maribigub qamb ebet igurei. \v 6 Ende qiumuni igamari ne mi toau aib ende igub isub gab qiet uburemirei. Qietemir eng Yisas wonou yurau wurinob qib igoar eng wurinou qob gari-gari end qamarari igub ebetemirei. \v 7-9 Ende ebet ne qamamir: “Munon e Galili munon sisinam, ego maigas in qob gari-garit Qenu wonou mi wes uberar ebetri igoar eng qamarari igoun? Wa, in munon yurau irou, mai, in qei Partia munon ne qei Midia ne qei Elam ne qei Mesopotemia qei Yudia qei Kapadosia, ne qei Pontus, qei Esia. \v 10-11 Ne qei Prigia qei Pampilia a qei Isip munon, a qei Libia munon wurinou ginam aib Sairini qani-qani igour eng ne in qei Yuda munon Rom end igour eng ne qei Rom munon igo ne Yuda wurinou qomon taut igour eng nob Yerusalem end yaremirei.Ne qei tomon ya nipat ai qaur Krit end yaremirei. Ne qei Arebia munon. In munon ginam wes-wes end der qamarari musub igoun.” \v 12 Ende qamb wogub qi nogumer igub igurei. Igoi wogub qei qamamir: “Wa, mi qanam eng maigas ende e?” \v 13 Ne qei der Yisas wonou imbigau yurau end wurit qinan qob qamamir: “Ue, ar ya uter nub qanganget qabri igour.” \s1 2:14-41 Pita qob suab qamarei \p \v 14 Ende wurit qamarari ne Pita der naget qugiab wurinob qamar: “Yonou yurau erogori eng ne an munon ginam taut isari erogori Yerusalem e igo ne mi e gab qanganget misir qebebi igoumon eng qanam dibesi qemerine igar.” \v 15 Ende qamb ne qamar: “An qei in ya uter nub qangangetorour qamb misir igoumon eng, ende ue. Se worom mom gagamarar e ya niau qen ue. \v 16 Mi eng gaumon eng qoan Qenu wonou munon ger Yoel nob qamara gumater eng irimanima see gaumon eng.” \v 17 Eng ete nob qamarei: \q1 Qen sindomund pi bura ne yonou Igomurur qau imurimine der munon gugum wurit isiba. Wurit isa ne wau moi der inigau gas ende ebet gubour. Ne munon baraitari eng gor ende sig. \q1 \v 18 Ne yonou sarau munon yamangar eng gugum qebenau qau wurit isiba. Isa ne yonou qob uber qanam dibesi qomorubour. \q1 \v 19-20 Ende abari ne ye qomon wes eng tatet qitend ebeibam eng ete, worom mag waber ne ai ituramba ne inaun mag qeru gas ende buriba. Ne ag end qeru qamb mut aib ooiba. Ne iap aib di worom mag umimba. Mi eng gagar ende mirorub gab igamari ne qen sindomund end aninou munon aib eng yonou qer gagam eng ansirbigiba. \q1 \v 21 Qen end your yet oabig igo eng ye mot diab musine me uminerei, mom qenen bebereg igoriba. \m Qob tau eng qoan Qenu wonou qob gigit qamarau munon eng Yoel nob qamara ende gumaterei. \p \v 22 Pita ende wurinob qamb ne bo imusi qamar: “An Isrel munon, ye qob ger qemerine musub igar. Nasaret munon Yisas eng Qenu imurima dara ne wonou nonogursia sarau gagam wes ebet, toar munon wurimusub ebet qib igoar eng. Wo sarau eng aba an gab igoumon eng.” \v 23 Ende qamb qamar: “Qoan Qenu wonou Yisas anit imurimb qamb misir igorei. Eng imurima dara ne an bo munon qarau wurit imurimari isa nam qent big waramari umor eng. \v 24 Eng waramari uma tumuniamir eng Qenu bo menima der bugamor eng. Der bugab ne wo git goan uter wab qiyo mi qei-qei borumisir igub qib igoar eng gugum tumunt end wagerei, Yisas wonou wesi ar. \v 25 Eng king Debit Yisas mi eng gagar wot dieriner eng qoan qamb ugarei. Ete qamarei: \q1 Ye gaum e Munon Aib qenen yoat igo ne ye tenori mom igo eng gab ye me yariminei. \q1 \v 26 Ye nanabart uru wab uberet ne mi uber dieriba eng gab qoat igoribam. \q1 \v 27 Ende at igimine ne ne qorasi ginam end ye me yenausierinenei, ne gor nonou sarau munon uber eng waga tumunt end me bierinerei. \q1 \v 28 Igom der bugab qenen bebereg igamau tap eng yiimbigonei, ne gor qenen yenob igama ye mismisir igoribam. \p \v 29 Pita qob eng ende qamb ugab wogub bo qamar: “Ininou tonoan king Debit qob eng qamar eng ye bo musub qemerine igar. Eng wo qamar eng wonomit me qamarau, wo qoan uma wogub tumunimari biet isuor tumun qas qoat igoun e. \v 30 Debit wo git Qenu wonou qob munon igoar end ete nob qamar: “Nonou wau misinam der isunor tumbigi end munon ger ne king gas ende darimba.” Ende qamar end qamarei. \v 31 Pita ende qamb ne qamar: “Debit wo Qenu mi qen ger ebeiner eng wo qoyam imbi-imbi end ne Qenu wo munon ger init imurima der bo inamar iriner qamb qamar eng wo der umb bo igom der bugemba. End ne wo qamar eng: Qenu waga mom umb me bierinerei. \v 32 Munon eng wot qamar eng Yisas der uma wogub Qenu bo menima der bogoma in gaminei, end in qob suab qib igoun e. \v 33 Wo der bogoma ne wonou bo mot irer eng see Munon Aib uberegent bugab igo. Ne Ur wonou qebenau qau utib qamb qoan qamar eng see mi eng gagar in ubune gaumon eng, Yisas wo init imurima dara. \v 34-35 End ne in gun Debit wo qob eng at qamar eng wo git erer qite irab gab wogub der me qamarau. Wo ar ende qamar: \q1 Qenu yonou Munon Aib eng nob ete qamar: Ne diab ye yenob igoar. Ne ye nob igama ye ebine ne nonou munon qarau eng ne orotanami igoriban. \p \v 36 Debit eng qamar end an Isrel munon mom imbigar: munon Yisas eng qoan an io qamarari munon qarau ba nam qent erer big waramir eng. Waramir ego Qenu wonou bo aba wogub munon aib igo, munon eng Qenu init ininob igoar qamb maribigorei. \p \v 37 Pita ende qamara wogub munon eng igub borusi oau quguragetemirei. Ne qei der Pita ne Yisas wonou yurau qei wurinob qamamir: “Ende gab eng in maigas obouboun?” \v 38 Ende qamarari ne Pita bo der qamar: “An gugum qomon boru-boru eng mogirt wab wagar. Wagari ne in Yisas uput qamb igoun end ne ya obotar anmaragansiune ne Qenu an qomon boru eng anit wab ariramba. Ende ebet ne wonou Igomurur qau eng imurima anit isub annonogursieriba. \v 39 Eng wo qoan qebenau qau eng anit imurimine annonogursieriner qamb qamar eng aninou wau misinam der isunor end gor. Ne gor munon yamangar ai gugum ininou Qenu Aib eng wurit ara wot oabigunor eng gor wonou Igomurur qau eng wurit imurimine woromar igoar qamb qamar eng irimanimba,” ende qamarei. \p \v 40 Pita qob qebebi ende wurinob qamb wogub ne bo qugiab wurinob qamar: “An ye qob quraum eng an igub wogub qomon boru eng imusi at igorunon eng munon qei qomon at igour eng nob garisi boruburuboumon,” ende qamarei. \v 41 Pita munon yurau aib eng ende wurinob qamb igama igoi munon 3,000-ende Yisast oabigari wogub wurimaragansi ya obotaremirei. Ende abari ne Yisas wonou yurau gigit igour eng nob soriamirei. \s1 2:42-47 Oabig qi banamsi igurei \p \v 42 Ende ebet wogub Yisas wonou wuriimbigau munon yurau eng qob wuriimbigari igub qamb wuri qenungar ne qenen erogori bugab mi nub mismisir, ne erogori Qenut simot ab ende ebet qib igurei. \v 43 Ne Yisas wonou wuriimbig igoa yurau eng Qenu wurisia qomon wes-wes abari mi git dibenara gab qesi igara igurei. \v 44 Munon yurau eng wuri ende gab apand mom Yisast oabig ne misir gari big wurinomi gari-gari eng wurinomi tetemi me qamarau, ininomi erogori gari ende qamb igurei. \v 45 Ende at ne qei der ai qiyo mi wurinou gari-gari eng munon qei wurisab nomon qur taui ba ne nomon qur end bo mani taui ba munon mi ue eng wurisab ende at igurei. \v 46 Ende at qen gugum Yerusalem munai aib Tempel qamb igour end qiumuni Qenut simot ab ende at igurei. Ne munon yamangar Yisast oabig igour yurau eng tau purab munai ger mor end isub, tau purab munai ger end isub erogori mi nub a mi qob eng ebet borusi mom mismisir ne Yisas qen aibt qomon ebetri igoar eng toat ebet ende at igurei. \v 47 Munon yurau eng Qenut igub erogori mismisir ende at qib igamari Yerusalem munon qenen eng ibagamir eng sig uber gab abari ne Qenu wuri oau menima wuri gor diab Yisas wonou yurau eng imusiamirei. \c 3 \s1 3:1-10 Munon ger goten gurumtar eng uberetarei \p \v 1 Qen geret ai gab-gab Pita Yon nob Qenu wonou munai aib Tempel eng mor isub bo wot qomorub qamb isumirei. \v 2 Munai end tend aib ger igoai unum eng ‘Sig maieng’ ende qamb igurei. Tend aib eng gabut end munon ger set unor baia goten gurumtar eng ten ende igoai. Qib qiyo sarau ger baab ende me at igamau. Qenen mor eng yarub qamb baub qas bear tend gabut end bugamsiari munon mor isub qamb yarari nomon qur yesari mi taui ba nin qamb uben wurit big ende at igoai. \v 3 Ende igama ne Pita Yon nob mor eng isub qamb isumirei. Wuri tend eng isub qamb ebetemir e munon eng ibag nomon qur yeisar qamb uben bigorei. \v 4 Uben biga ombur ende gab naget igurei. Naget igo ne Pita der nob qamar: “In nan inimbeg.” \v 5 Ende qamarari ne wo nomon qur yeisub quraur qamb mi big-big ibagarei. \v 6 Ende ibegea ne Pita der nob qamar: “Borumesis, ye nomon qur ger igama me netinei. Eng gab ne ye ete nonob qemeribam, Nasaret munon Yisas Krais wo in uput igoarar qamb innonogursi igo end nonob quraum: “Ne der naget is.” \v 7 Ende qamb ne Pita uben arir munon eng banagsia ne goten gurumtar eng wogub bo qand uber ar der nageterei. \v 8 Naget ne Pita Yon nob mor isari wo nob isub mor oruber-oruber Qenu wot mismisir at qib igoai. \v 9 Ende at qib igama munon yurau aib mor igour eng gamirei. \v 10 Gab me qangangetarau, munon goten gurumtar eng tend gabut qenen bugab igo nomon qur yeisar qamb qibirat qamb igo eng gari. Ende qamb ne qiet ne gesi igara igurei. \s1 3:11-26 Pita tempel mor isub qob qamarei \p \v 11 Munon uberetar eng Pita Yon nob mom ubent wuribaab ten mor eng qib igurei. Qibi isi yarab ne munai tumbigi ger ‘Solomon wonou munai tumbigi” qamb igour end isi naget igamari munon yurau qebebi ombur ibogoub yaremirei. \v 12 Yarari Pita der qamar: “Yonou munon banam Isrel an meimet qamb mi aib eng gab qioumon? An ete misir igunon. In ombur qer gagam end mi aib eng obour qamb igunon ende ue. \v 13 Mi eng gaumon eng Qenu wonou gari. Qenu eng ininou, ne ininou tonoan namungur Abraham Aisak ne Yekop wuri Qenu wot igub igour eng. Ne see eng Qenu wo Yisast wonou qer gagam eng init ba dibesia. Qoan Yisas eng aninou munon baraitari wurit duimanei. Duimari Pailat wegib qamb ater eng an wo im gab me wagau. \v 14 An munon boru mindigar qoat wurisearau gas ende munon qoregen eng ende abatamanei. Ebet ne munon mindigar ne igeig qoat eng bo wog qamb qamamanei. \v 15 Ne aninou munon inubersi igo eng duimari waramb tumuniamirei. Ne bo Qenu wonou bo menima der bugab qib igama in ombur gamin end in qob suab qib igoun. \v 16 End ne in Yisas wot oabig igoun end wonou gagam end munon e uber bura gaumon e. \p \v 17 End ne ye ete aninob qemerini: Yisas eng munon ar ende qamb an munon baraitari wurinob sir ue end ne ba sumungasiamanei. \v 18 Ego Qenu wonou qob qoan munon qei wurinob qamara gumatemir eng ete: Munon eng Qenu init maribigor eng darab git goan uter wab boruburiba, ende gumatemirei. \p \v 19 End ne see bo an misir ete igar: “Io Qenu Yisas init imurimb qamb qamar eng se. Ende qamb aninou qomon boru at igoumon eng wagari Qenu aninou qomon boru eng anit ba at ariramba. \v 20 Ende aba qen uber yara ne an musub igoruboumon. Igamari qen geret Qenu qoan munon ger init imurima inubersieriner qamb qamar end bo Yisas imurima darab anamar iriba. \v 21 Wo git eng qand me derinerei se igama igoi Qenu mi gugum ubersieriner qen eng yara ne deriba. Eng qoan Qenu wonou mi qen geret dieriner eng munon qei wurinob qamara gumatemir eng. \p \v 22 In gun, qoan ir Moses ete qamarei: “Ininou Qenu mi qob sogotarer eng wonou qob qamarari munon ger imurima anit deriba aninou tumbig end gari. Ye yemaribigor gas ende gari. Munon eng wo der qob animbig qamara gab eng an tarit mom igar. \v 23 Munon ger wo qob qamara me igin qamb bagau wagir der qoeiner eng wo Qenu wonou munon yurau end soroi me wurinob igorinerei, wo ar uburab wegiba.” \v 24 Qoan Moses qob eng ende wurinob qamara ne wuri Qenu qob dibes qamb qib igour eng Samuel ne munon qei gor. Eng in mi see ubune gaumon eng qoan Qenu wurinob qamara gumatemir igo end in qob eng toat mi ubune abar eng. \p \v 25 Qoan Qenu mi uber yariner end wonou qob qamarau munon eng qamara gumatemir eng. Ne gor aninou tonoan wurinob qamar eng see anit yariba. Qoan Qenu Abraham nob ete qamar eng: “Munon ginam-ginam nonou wau misinam der isunor tumbigi end ye wurimusieribam,” ende qamarei. \v 26 End ne Qenu wonou sarau munon maribig imuriamor eng gigit anit dererei. An qomon boru ebetri igoumon eng wogub bo qibanamsi igoarar qamb Pita wo qob qamar eng isi ende. \c 4 \s1 4:1-22 Pita Yon nob kaunsel menmant naget igurei \p \v 1 Pita Yon nob mor end wurinob igo ne qob wurinob bo qamb igurei. \v 2 Wurinob qamb qamamir: “Yisas waramari uma tumuniamirei igama bo igom der bugamor end in gor umb der bugomboun,” ende qamarari igub munon baraitari inorou munai qoat igour eng ne munon yurau qei ‘Sadyusi’ qamb igour eng qob eng ende igub wurit borusi mom misiringetamirei. \v 3 Ende at igamari ituramba gaumi diab ombur wuribaab touri mor wuri big ig barim ende der qob wurit ubersiorub qamb ebetemirei. \v 4 Eng qen end Pita qob qamara igub Yisast oabigumir eng 5,000-ende. \p \v 5 Eng ende inemirei igama urigerma ne Yuda munon baraitari eng ne Qenu qomon qoat igour eng ne qomon qerei imbig igour eng gugum erogori Yerusalem umo isumirei. \v 6 Qen end munon unum Anas wo munon Qenu qomon qoat igour eng wo gigit igoai. Ne Kaiapas, Yon ne Aleksander ne Anas wonou yurau gugum eng end yaremirei. \v 7 Munon baraitari aib-aib eng ende isub qiumuni Pita Yon nob wuriba woboni wogub wuri qebi qamamir: “An your aninob qamb annonogursia munon eng musiari uberburai?” \p \v 8-9 Ende qamarari ne Qenu Igomurur qau Pita wot isa misir uber igub ne wuri qob qamamir eng taui qamar: “Munon barai-barai ye qob qemerine an igar: in ombur munon qoan goten boruburerei igama musiune uberburer eng. \v 10 Ye ete qemerine an Isrel munon yamangar gugum mi eng imbigar: munon goten gurumtar e bo qib igama gaumon eng in ombur gagam end ue. Nasaret munon Yisas Qenu in boru igumune inubersi qamb imurima dara aninou duimari waramari uma ne Qenu wonou bo meniamor eng wonou gagam end in ubersiune qib igama gaumon eng.” \v 11 Ende qamb ne bo qamar: “Qenu wonou qob ger mit big ete qamarei: Munon nomont mon mindat igour eng wuri nomon uber ger boru qamb siningot at ariramirei. Ariramirei igama munon qei gab bo ba big mon nomon erer end mindatemirei. Nomon eng Yisas. \v 12 Munon ai qent et ger inubersi qamb Qenu init me maribigau.” Pita ende wuri nob qamarei. \p \v 13 Pita Yon nob skurt ger isub qoyam me baiau. Qen end munon kaunsel baraitari igamari qob qomorub qamb qubig daragab me abau. Ar sarog big qob musub ende qamarari ibag qietemirei. Munon ombur eng Yisas nob qib ig qoyam baumir eng imbigumirei. \v 14 Munon goten musiamir eng ar musub wuri qani naget igama gab ne Pita qob qamar eng me omboariramau. \p \v 15 Ende gab ne Pita Yon nob bo oromar kaunsel wurinou munai tumbigi end wuri ariramirei. End igamari wurinou bo qebi ibagaiar qamb. \v 16 Ende wuriimuri wogub wurinou qob-qob qamamir: “Munon ombur eng mai wurisioruboun? Munon ginam aib Yerusalem gugum igub ete misir igour: Qenu wurinonogursia obour munon wurinou qas ende me ubunorei. End bo in qetopur me qomorunei. \v 17 Ego qob eng bo tumbigi bigari munon ginam-ginam Yisas unum igunor qamb qoronob wuritaisioruboun,” ende qamamirei. \v 18 Wurinou qob ende qamb nausi wogub Pita Yon nob wuri bear nagsi wuri qoronob taisi qamamir: “An ombur Yisas unum bo sabar munon ger gab me qamarar. Ne munon ginam-ginam me wuriimbigar, see qas mom wagar.” \p \v 19 Ende qamarari ombur der taui qamamir: “Aninou imbig gaiar, in an qob quraumon eng toaun qiyo Qenu qurar eng toaun? \v 20 In ombur Yisas wonou qomon qob ne wonou sarau aib ebet inimbigor end in maigas me wugunei eng ininou sarau.” ende qamamirei. \p \v 21-22 Ende qamarari ne wuri der munon ombur maigas me uyort bigunei qamb ne bo qoronob wuritaisiamirei. Eng munon yamangar gugum Pita Yon nob munon goten gurumtar eng ende igama igoi togun 40 qiyo ende umor end ne bo ubersiari uber qib igama gab ne Qenut mismisir igour end kaunsel ininob agununor qamb misir igub ne munon ombur ar wuriimurimari qoamirei. \s1 4:23-31 Nonoguret Yisas toat sarau oboub qamb qebi qamamirei \p \v 23 Ende wuriimurimari qand wurinou yurau end isub ne kaunsel munon baraitari qob qamamir eng gugum wurinou yurau eng wurinob qamamirei. \v 24 Ende qamarari igub erogori der Qenu nob ete qamamirei: Ne gari munon barai ai tat uyer ya ne mi gugum barsianei igama igour. \v 25 Qoan ininou tonoan namungur Debit nonou sarau munon eng, nonou Igomurur qau wot diab ete qamarei. Munon boru Isrel yurau ue eng meimet qamb Qenut misiringet nob yogurub qamb at igurei? wuri misuu. \v 26 Ne king ag e ne wurinou yurau eng nob erogori Qenu ne King erer ger init maribigor eng nob yogub igurei. \p \v 27 Debit qob eng ende igoar eng irimaniamorei. Herot Pontius Pailat nob munon ar ne Isrel munon baraitari eng wuriba Yerusalem end qiumuni Yisas qarausiamirei. Munon eng Qenu wonou sarau munon uber init maribigorei. \v 28 Wuri qiumuni mi gugum nonou qamb nausien eng mi gugum nonou gari tari igoan. \v 29 End ne ininou munon aib in nonou sarau munon end ne munon qei ne nowogub ininob agunub inamar quraur. End ne ne innonogursia nonou qob qamarau end me qubig me yariomun. \v 30 Ne gor nonou qenungau end munon toar nob eng wuri ubersi ne qomon wes-wes Yisas gab-gab init aba dibeneriner.” \p \v 31 Qenu nob ende qamb wagari ne ginam qiumuni igour eng iua igumir eng bo yarimau misir me igau, Qenu Igomurur qau wurit isub wurinonogursia sarog big qob qamb qib igurei. \s1 4:32-37 Munon gugum der munon qei wurimusiamirei \p \v 32 Munon yamangar gugum Yisas qob igub wogub wot oabig ne misir gari big ne wurinomi gari-gari end ininou gari me qamarau, ininou gugum gari qamb mi eng bear erogori qerei baub igurei. \v 33 Ende at ne Yisas wonou wuriimbigau munon eng der Munon Aib Yisas der bugamor qob eng qamarari munon yamangar igumir eng qeretutnob. Ende abari ne Qenu Yisas imbigau yurau eng wurinonogursia ne erogori uber igurei. \v 34-35 Ende igo ne munon ger mani qiyo munai nomon qurt qoot me abau. Munon ger mi eng gar ue gab qamara eng munon qei der wurinou munai qiyo ai qamb eng munon ginam qei wurisab nomon qur qiyo mani taui ba munon mi ue end wurit qerei ba erogori uber igurei. \p \v 36 Qen end Saiprus munon ger unum Yosep unum ger bigumir eng Barabas, unum eng qanam eng ete: munon oau wurinonogursiau tari. Wo munon Qenu munai qoat igour eng wurinou yurau. \v 37 Munon eng wo ai ger igoar eng munon qei wuri imbiga baub nomon qur taui utari ba Yisas imbigau yurau eng wurisa baub munon yamangar gugum wurit qereiamirei. \c 5 \s1 5:1-11 Ananaias Sapaira nob ombur \p \v 1 Munon eng ebeter gas ende munon ger ubeni nob igurei. Munon unum Ananaias ne ubeni unum Sapaira. Wuri gor wurinou ai ger munon qei wurisab nomon qur end taui baumirei. \v 2 Baumir eng nomon qur eng gugum bisub Yisas wuriimbigau yurau eng me wurisau tau aib ubeni nob wurinou wabi wogub tau iosi ete bis wurisab wurimurimar qamamir. Nomon qur ait baioun eng ende gari,” ende qamamirei. \v 3 Ende abari ne Pita der Ananaias nob qamar: “Satan ne misir ba songesia ne ne diab yemirimot: ‘Ait nomon qur taui baioun eng ende gari,’ qamb Qenu Igomurur qau mirimanei. \v 4 Eng ai end, qoan ai eng nonou tetemi igoar end taui nomon qur baub qi engu aninou qi. Bo qiumuni ete maribig wogub nomon qur taui ba gugum bigibam qaman end bo ba tau aninou wabimoumon, end in me inmurimoroumon, Qenu mirimoumon,” ende qamarei. \v 5-6 Pita ende nob qamara Ananaias uburab isub umorei. Ende uma ne wau moi qei yar mumun bis tumunimari munon yamangar end gab yariamirei. \p \v 7 Bais umi-umi ende at ne ubeni bo diarei. Dier eng umami uma bis tumuni qib igour eng wo sir ue. \v 8 Ende dera ne Pita der nob qamar: “Ie, an namami nob ait nomon qur baioumon eng gari ye ba di yosoumon ne?” Ne ubeni qamar: “Aqa, nomon qur ait baioun eng gugum gari ba di notoun eng.” \v 9 Ende qamara Pita qamar: “An namami nob meimet qamb Munon Aib Igomurur qau warigesi ebet igoumon? Ne ge, munon tendet quma yar nogour eng namami bir tumuni wogub yar naget igour ne gor see qas ne bir netumunimbour.” \v 10 Ende qamara ne wo gor Pita gotent end umb isorei. Ende uma gab ne wau moi umami bir tumuni wogub yaremir eng bo ubeni bir umami qani end tumuniamirei. \v 11 Eng ende abari ne Yisas wonou yurau buremir eng ne munon ginam ar qei qob eng toau isa igub borusi yariamirei. \s1 5:12-16 Qomon wes-wes dibentarei \p \v 12 Qen end Yisas yurau Qenu sarau qeretutnob beari wogub munon yamangar gugum Yisas qenunget ne qenen is Qenu munai aib end isub ne munai tumbigi ger: ‘Solomon wonou munai tumbigi’ qamb igour end is qiumuni igurei. \v 13 Qenen ende at igamari munon Yisas yurau ue eng der ende ebet igamari ibag qamamir: “Munon yurau eng uber ebet igour,” ende qamb qen end me wurisorimau. \v 14 Ende ebet igamari igoi mesenau-mesenau munon yurau qei Yisast mom oabig yarab wurisoriamirei. \p \v 15 Yisas yurau sarau ende baab abari munon qei ibag ne toar munon qei saberit wuribig bear tap goant wuriinesiune Pita isub wuribea toar wagar qamb. Ne qei ende igamari Pita yar isa qenein erer wurit isa uberburer qamb ende ebetri igurei. \v 16 Ne gor munon qei Yerusalem qani-qani igour eng wurinou munon toar asin igab igoar eng ne qei ai bigau igaramor eng woromar Yisas imbigau yurau end diarari wurimusub ende at igurei. \s1 5:17-26 Enger imbigau yurau wurimusiarei \p \v 17-18 Ende abari munon gugum orotoar abari ibag ne munon qomon qoat igour baraitari aib eng Sadyusi qamb igour yurau eng outet wogub diab Yisas imbigau yurau eng wuribaab uyort wuribigumirei. \v 19-20 Ende wuri bigumirei igamari itum end Munon Aib wonou enger der wuri beasi mondir weimatar oromar ago der qamar: “An Yisast oabig igoumon end anubersiar end Qenu mon aib end isub qob gagam wurinob qamarari igunor,” ende qamarei. \v 21 Ne wuri enger qob toat munai eng wogub Qenu munai aib mor isub qob qamb igurei. \q1 Ende igamari ne munon qomon qoat igour baraitari aib eng ne Yuda munon baraitari eng nob bo mom qiumuni qamb qob mai qi gab sarau qenen werisub qamb Yuda baraitari eng wurinou burtuum wuriimurimari isub woromar diarar qamb wuriimurimari isub gamir eng munon eng mor end me igamau. \q1 \v 22-23 Ende gab ne burtuum bo diab qiumuni igour eng wurinob qamamir: “In isub gaun eng munon oroar igour eng ende naget igomorourei ne mondir nausi ubetemin eng gor ende igama ininou wei mor isub gaun eng munon eng me igamarau.” \p \v 24 Ende di qamarari ne burtuum wurinou baraitari eng ne qomon qerei igour wurinou gigit eng der qamamir: “Wa, Yisas wonou imbigau yurau eng mai uburei ii?” \v 25 Ende qamb igamari ne munon ger yar qamar: “Munon uyort wuri bigumon eng irab munai aibt ite munon qob wurinob qamb igour.” \v 26 Ende qamarari ne burtuum baraitari eng nob burtuum ar qei wurinob irab munon eng oromar yaremirei. Wurinob yarab oromar me qamarau, ende ubune munon qei der nomont iningarimunor qamb ar wurinob isumirei. \s1 5:27-32 Imbigau yurau qob qomorub qamb me qubigau \p \v 27 Isi yarab kaunsel ne qomon qerei igour eng qiumuni igamari bis wubunobun end wuri nagsiamirei. \v 28 Ende naget igamari ne wurinob qamamir: “An Yisas qob eng qamb qib igamari mom wagar qamb uyort an bigumin eng bo sabar meimet qamb ir wurinob qamb igomoroumanei? See ir qamarari Yerusalem munon yamangar gugum Yisas imbig ugaur. Mai, Yisas umor end init mai qamarar qamb. \p \v 29 Ne Pita wonou yurau erogori eng der taui qamamir: “In Qenu qob maigas qurar eng in toat ebet qib igoun. Munangit quraur eng in me tunei. \v 30 An Yisas duimari munon qarau ba nam erer big waramari umor eng bo ininou Munon Aib Qenu eng bo meniamorei. \v 31 Ende ebine yonou gas ende igoar qamb Qenu Isrel munon boru igamari ne Yisas imuriamor end ne wuriubersier end bo sabar qomon boru end misir me iginerei. \v 32 In munon qob eng qamb qib igoun eng Yisas qoan inimbigar end ende ubune Qenu Igomurur qau eng in munon yamangar wot oabigoun end mi eng gar aba gaumon eng,” ende qamamirei. \s1 5:33-42 Gamaliel imbigau yurau wurit isub qamarei \p \v 33 Ne munon baraitari qomon qoat igour eng qob eng ende igub mom igaramb qamb misir igumirei. \v 34 Qen end Parisi wurinou munon baraitari aib ger unum Gamaliel. Wo igo munon qei qomon wuriimbig igoai. Gamaliel wo der naget qamar: “Yisas imbigau yurau eng wuriimurimari munai tumbigi geret is igorunor.” \v 35 Ende qamara wuri ag isari ne wo der kaunsel wurinob qamar: “An Isrel munon yurau eng wurit meimi ger me abar, wurinou wagari qi igorunor. \v 36 An eng me igub igoumon, munon Teudas ‘yonou uter’ qamb gabman sarau eng wogub munon 400-ende wuriba wurinob yogurib at wogub waramari uma wonou yurau qoamir eng. \v 37 Ne ende gas, Galili munon ger ‘Yudas’ qamb igour eng wo gor munon yurau wuriba Rom gabman sarau eng wogub ‘yonou uter’ qamb at igama waramari uma wonou sarau wagau igoar eng gagar me igubri bo eng at igoumon? \v 38-39 End ne ye aninob quraum eng bo munon yurau e sarau obour eng worowagari wurinou qi at qib igorunor. Wurinou misirt sarau eng obounor eng, eng gor sarau eng wagau igama gaiar, a Qenu wurinonogursia ebet qirunor eng an bo mai gas Qenu me bumaimunanei?” \p \v 40 Gamaliel ende qamara ne kaunsel burtuum wurinob qamarari Yisas imbigau yurau eng woromar mor diab pisirami igaramb wogub ne qoronob wuritaisi qamamir: “An bo sabar Yisas unum ne wonou qob me qamb qib igoarar, mom et wogub ar qib igoarar,” ende wuri irun wab wogub wuriimurimari qoamirei. \v 41 Yisas imbigau yurau eng ende igaramb wogub wuriimurimari qoaub qamb borusi mom Qenut mismisir wogub qamamir: “Yisas unumut in git goan uter iningara,” ende qamb wogub qoamirei. \v 42 Ende isub ne qenen munon ginam-ginam iua Yisas qob wurinob qamb ne Qenu mon aib end isub qob qamb qamamir: “Qenu Yisas init maribigor end in uber igoruboun,” ende qamamirei. \c 6 \s1 6:1-7 Munon 7-ende bo wurimaribigumirei \p \v 1 Qen end Yisas yurau eng bo irou burab wogub ne purab tau ombur buremirei. Yurau qei Grik qob qamb ne qei Hibru qob qamb ende at igurei. Ne Grik qob qamb igour eng der qamamir: “In erogori mi niau qiumuni igoun eng an mani qerei igoumon eng in yamangar qindou qenen mani qeemben me wurisab igoumon.” \v 2 Ende qiamat qamb abari ne Yisas wonou yurau 12-eng der yurau bubun eng wuriba qiumuni ne qamamir: “An in mani qereimar qamb quraumon eng uber ue. In Qenu wonou qob uber qamarau eng ininou sarau. \v 3 Ende gab eng, aninou munon 7-ende wurimaribigari yamangar mani wurisau sarau eng wuri uninim ebet igorunor. Igamari Qenu Igomurur qau wurisia misir uber igub igorunor. \v 4 Ende abari in ininou sarau tetemi Qenu qebi qamb ne wonou qob dibes qamb ende ebet qib igorun.” \p \v 5 Ende qamarari ne munon yurau eng wurimaribigumirei. Munon eng wuri unum ete: Stiben, wo Qenu apand mom imbiga ne wonou Igomurur qau Stiben boopurima ten igoai. Ne ger Pilip, ger Prokorus, ne ger Nikanor, ger Timon, ger Parmenas, ne Nikolas. Nikolas wo Antiok munon wo Isrel qomon eng toat ne Yisast oabig igoai. \v 6 Munon eng ende wurimaribigari wogub Yisas yurau 12-eng der wuribaab Qenu qebi qamb wurinonogursiamirei. \p \v 7 Ende at wogub ne Qenu qob qamarari Yerusalem munon irou ne qomon qoau yurau eng irou qob igub Yisast oabig wurit isub yurau qoan imusimari sig munon yurau irou burerei. \s1 6:8-15 Yuda Stiben waramb qamb ebetemirei \p \v 8 Ne Stiben wo Qenu Igomurur qau mom boopurima ne sarau qeretutnob baab a toar munon wot derari wurimusub ende at igoai. \v 9 Stiben sarau qeretutnob ende aba gab ne Yuda wurinou munai ger munon ar song-song qiumuni igoarar qamb mindatemir eng. Munon yurau eng wuri qoan ar is munai ginam aib-aib Aleksandria ne Sairini end igurei. Ne yurau qei Silisia ne ai aib Esia end wuri erogori Stiben wo sarau eng at bea qob toau isa igub nob agunub qamb ebetemirei. \v 10 Ende ebetemir eng wuri qobut maigas me wotanamimau. Qenu Igomurur qau wot diara wogub wo qob uber sig qamarei. \v 11 Ende at sig ue gab wogub munon qei mi wurisab taui wurinob yurune gag qob Stibent big qamarar qamb abari yaremirei. Yarab qamamir: “Ininou tonoan namungur Moses Qenu nob wurit qob isi qamb qib igama igub igoun.” \v 12 Ende qamarari munon yamangar qob eng igub borusi mom misiringetamirei. Ne munon baraitari eng ne munon Moses qomon qerei igour eng gor ende at wogub diab Stiben baab mot kaunsel qiumuni igour end isumirei. \v 13 Mot isub qamb munon gag qob munon baraitari wurinob qomorunor eng nob isub qamamir: “Munon e qenen ininou qiumunimau mon aib end isub qob isi qamb a Moses qob ba songesi at igo e e. \v 14 In igub igumune ete at qamarei: Nasaret munon Yisas eng wo qiumunimau munai aib eng bapami temen mindat ne Moses qomon qei qerei wogub bo qei bubun bigiba ende qamb igoai.” \v 15 Ende qamarari kaunsel qiumuni igour eng der Stiben nan gab igamari wo menman igeser enger menman gas ende eterei. \c 7 \s1 7:1-53 Stiben qob dibes qamarei \p \v 1 Ende aba gab ne munon Qenut mian yab begetet igour wurinou gigit eng der Stiben nob qamar: “Ne qob ger apand ende qamanei igama quraur ii?” \v 2-3 Ende qamara ne Stiben wo der qamar: “An eng ye qebi quraumon end ne ye qemerine igar,” qamar. “Qoan Qenu ininou tonoan namungur Abraham wonou ginam qenen Mesopotemia wogub Haran me isau igama Qenu wot di qamar: ‘Ne ginam qenen e wogub ai pa geret isa ye nesirbigine end igoriban.’ \v 4 Ende qamara Abraham wonou ai qenen Kaldia eng wogub ai pa end isib qamb is qataben ginam aib ger Haran qamb igour end weib isorei. End is igama ne Abraham ur uma wogub Qenu Abraham bo ginam end is qamb qamara is igoar eng see in Isrel igoun eng.” \v 5 Ende qamb qamar: “Abraham git ai end igoar eng ai tau ger Qenu sirbig ai tau e nonou tetemi ende me nob qamarau. Wo qob nonogursi qamar: “Ai e qen geret nonou wau misinam der isub ai e baubour. Qenu qob qamar qen end Abraham ubeni wau me baiau.” \v 6 Ende qamb ne qamar: “Qenu qob ger Abraham ete nob qamarei qamar: ‘Nonou wau misinam eng der isub qebebiet ne is ginam geret igo ne munon ginam eng sarau qenen batar igorubour. Sarau eng baab taui mi ger me baunorei. Munon eng der oroar wuriquguragsi ende ebet igamari igoi togun 400-ende weriba, ende qamarei qamar. \v 7 End igamari ne ye munon ginam eng wuriquguragsieribam. Ende wuriquguragsine ne wuri der nonou yurau eng wuriwagari bo ginam et diab yet igubour’ ende qamarei,” qamar. \v 8 Ende qamb ne ete qamar: “Qenu Abrahamt qomon bubun ger ebeiner qamarei. Abraham wo munbor wau gab eng goan sopur igama sirigum igama ne qen geret sirigum eng gab ne Qenu qob qoan Abrahamt nausier eng qamb misir igub igorunor,” qamar. Ne qen geret Abraham ubeni wau baia unum Aisak qamb ne qen 8-ende ubura ne Qenu qamar gas ende goan sopuramorei. Ne Aisak barai burab munon tari big irub baurei. Wonou wau Yekop eng ende goan sopuramorei. Ne Yekop wo bo munon tari big irub baub wonou wau 12-ende eng gor goan ende sopumimatarerei. Wau 12-eng wuri in Isrel munon yamangar ininou tonoan namungur,” Stiben ende qamarei. \p \v 9 Stiben qob degesi ende qamb qamar: “Ininou tonoan namungur eng wuri der wurinou ima Yosep wot misiringet wogub munon qob ger qamarau wurisab mi taui baiari wuri mot Isip umo isumirei. Isari wo is sarau ar batar mi taui me baiau, ende ebet igoar eng, Qenu wo me wagau, \v 10 musub qoat igama ne qugurau qei wot dier eng Qenu wot biruet igoai. Ne Parao menmant ir qob musierib ater eng Qenu misir weimata qob musub nob qamarei. Ende aba gab Parao Yosep ba gabman sarau aib Isip eng ne wonou sarau qei eng ba Yosep wot waga wo Parao uput qamb mi gugum qoat igoai. \p \v 11 Ne qen geret qunumber qen aib ai Isip end yar ne iri Kenan end irarei. Ende aba ne ininou tonoan wuri mi ger gab me niau qamar. \v 12 Ne qamar: Yekop igor ego Isip umo mani igo ende qamarari igub wonou wagrari mani taui ba diarar qamb qen qamart wuriimuriamorei. \v 13 Ne qen omburt wuriimurima isari Yosep umomori wurit dibent qamarei, ‘ye aninou ima’ ende wurinob qamara ne Parao wo gor qen end Yosep umomori wuriimbigorei. \v 14 Eng ende wurit dibent wogub wurinob qamar, An irab tain Yekop nob qamb an nob yarari Isip et erogori igorun ende qamara iramirei. \v 15 Ne wuri irab Yekop mot Isip umo isumir eng gugum 75-ende. Wuri is end igoi isig burab umb uburemirei. \v 16 Ende umari mumun birab Abraham wonou ai Sekem ite Hamor munon wurit tauiamor end bir wuritumuni igurei. \p \v 17 Stiben qob eng ende imusi qamb isub igoai. qamb qamar, In munon yurau Isrel eng ende is igo sig irou buremirei. Ende abari ne qoan Qenu Abraham nob qamar eng, munai ginam eng wogubour qamar eng pi burab igo. \v 18 Qen end munon qoan-qoan umb uburab wogub ne King bubun ger dari ne Yosep wo sarau a qomon uber ebet igoar eng wo sir ue. \v 19 Ne munon aib bubun eng wo der Isrel wuriba sarau qenen wurisab a wurimurimar wuriba sumungasi ne qamar: ‘Isrel yamangar gugum munonbor wau ba gab biua ai qorut wuribigari minemb umb uburunor qamarei,’ qamar. \v 20 Ende at igamari ne qen end Moses unor baub gar eng menman sig maieng gab wonou qi mor wabi ig inau utab igama igoi inaun ombur gari umorei. \v 21 Moses unor bis ai qorut bigorei igama ne Parao wonou waibo qibi nini gab baub ba di wonou wau ten gas ende qoat igama barai burerei. \v 22 Barait ne wo Isip munon aib-aib qoyam imbig igour eng gugum wo imbig ne sarau aib-aib baab igoar eng ne qob wurinob qamar eng qeretutnob igumirei. \p \v 23 Moses ende at qib igama igoi togun 40-end wara wogub ne wo wonou yurau Isrel eng ibegeib qamb misir gagam igorei. \v 24 Ne qen geret qibi ibagar ego Isip munon ger Isrel munon ger waramb igoai. Ende ibag ne Isrel munon eng wot isub Isip munon eng warama umorei. \v 25 Moses wo ende ebine wonou yurau eng Qenu init maribigorei, inamar irib qamb abar eng ende misir me igau. \v 26 Ne bo barim ende bo qib ibagar ego Isrel munon wurinou ombur bo yogub igamari ibag wuriombopur qamar: “Aninou ombur meimet qamb yogub igoumon?” \v 27 Ende qamara munon eng ger der Moses qob omboarir qamar: “Ne your igo in qomon e ubune yar inoar igorib qamb quran? \v 28 Ne ende at barim qas Isip munon ger warama umor gas ende bo ye yanamb qamb yar qamb igoan?” \v 29 Moses qob eng igub munon gugum qob eng tubua igub uburari Parao gor igub yanaminer qamb iua ai pa geret is igoai. Ai unum Midian end is qen dirigor igo yamangar ger baia wau ombur igoai. \p \v 30 Stiben qob eng ende qamb imusi qamar. Moses is end igama togun bo 40-ende uma Qenu munon enger Moses wonou gari is ai qaur unum Sainai end igo gar ego nam ger mut qarub di igama gar eng mut eng nam uben mun ger me oau. \v 31 Ende gab is ta gib qamb ebeter eng maigas me geau. Ende aba mut qarub erobon end Munon Aib nob qamar: \v 32 “Ye nonou tonoan namungur wurinou Qenu Abraham Aisak ne Yekop wuri yet mismisir igour eng ye. Moses ende igub borusi qiet yari wogub bo qani me isau. \v 33 Ne Munon Aib bo qamar: “Ne ai naget igoan eng ai qau. Goten yau nagan eng qand neriom,” qamar. \v 34 Qamb qamar: Isip wuri yonou munon Isrel wuriba sumungasiari quguraget eab igamari ibagaum end ne wurinou qugurau eng biruetaribam. Ne dara ne niimurimine Isip ite iriban,” ende qamarei. \p \v 35 Qoan Isrel munon ombur yogub igamari Moses isa omboariramir eng wo Qenu Isrel munon yamangar oromar iua qamb Qenu maribigorei. End ne enger mut qarub ten namt di nob qamar eng. \v 36 Ne Moses Isip ite irab qomon wes-wes ebet ne oromar is uyer ya mian nob qamb igour eng purab ne ai seger munon ue end qib igamari togun bo 40-ende umorei. \v 37 Stiben ende qamb qamar: “Moses eng gari Isrel munon wurinob qamar: Qenu wonou qob munon aninou yurau end ger ye yiimuriamor gas ende. \v 38 Ne qamb qamar: Qoan Moses munon yamangar wurinob ai seger igour eng. Ne ininou tonoan wurinob igoai ne ai qaur Sainai end enger nob qobub Qenu qob baub igoar eng, qob eng gugum Qenu wonou qomon ne wonou qob uber eng sisinam inimbigar eng. \p \v 39 Moses ende ebeter ego ininou tonoan wurinou Moses qob omboarir ba mogirt wab wogub bo yonam Isip ite diorub at igurei. \v 40 Ne Moses oromar bis ai qaur Sainai qani end wuriwogub wo ai qaurt irab Qenu qob qamara igib qamb irarei. Ende iroa wurinou gari igo ne Moses umom Aront diab qamamir. “Moses inamar bear ininesi wogub qoar engu bo me dieriner qi eng gab ne ne mi ger barsitara ininou Qenu gas ende gab wot mismisir igumune wo ininob qib igoriner.” \v 41 Ende qamarari Aron mi qei ba bur qarig wan qugur ger barsitarerei. Qugur eng gab mismisir ne wai qei waramb end mian yab begetet nub qugur end mismisir igurei. \v 42 Ende abari ne Qenu wuri mogirt wab waga wogub ne wurinou woromt qiyo inaunt qiyo tapait mi eng gagar ininou Qenu qamb wot mismisir igurei. Mi eng gagar ebet igour eng Qenu qamara ende gumatemir eng. Eng ete qamb gumatemirei igo: \q1 An Isrel munon yamangar an ai seger end qib igamari togun 40-ende wara ne wai waramb yet me mian yamau, aninou Qenu asin end ebet wurit mismisir igumanei. \q1 \v 43 Aninou ubent qugur barsiaman end qas ebet igumanei. Ende at ne seri mon qomourt ba qib igoumon eng qenu gag Molek eng wonou. Ne qenu gag ger Repan qamb igour eng wonou tapai end qugur barsi ne wot mismisir igumanei. Ende at qib igamari ye animurimine Babilon ite iruboumon, \m ende qamb gumatemirei. \p \v 44 Stiben ende qamb qamar: “Ininou tonoan ai seger ende qib mon qomourt ger ba qib igour eng Qenu apand eng wonou ba qib igurei. Qenu wonou Moses nob qamb imbiga barsiarei. \v 45 Ne ininou tonoan tumbigi eng bo der mon qomourt eng baub Yosua nob irab ne munon ginam di orotoar arir ginam eng baumirei. Baub ne end igamari igoi-i qen geret King Debit dariamorei. \v 46 Ende qamb qamar: Qen end Qenu Debit musia uber igo ne inorou munai apand ger mindaib qamb Qenu qebi qamar: Ne yonou tonoan Yekop wonou Munon Aib mai nenet igub igamau munai ger mindaini qiyo qamar ego Qenu io me qamara gab wagerei. \v 47 Wagerei igama Debit wonou wau King Solomon eng wo Qenu wot igau mom eng mindaterei. \p \v 48 End ne an gaiar, Qenu mi gugum qanam end in wonou munai ger mindutune mor end me igorinerei. End ne Qenu qob munon ger ete qamb gumaterei: \q1 \v 49-50 Erer qite igo ne mi gugum qoat igoum. Ai aib e gaumon eng ye igimine igo. End ne an ye mi ger barsi qiyo mon ger mindisari end me igorinei, mi gugum ye gari barsiamei, \m ende qamarei. \p \v 51 Stiben qamar: “An misir boru sisinam igub ne munon yurau Qenu qob me igub igour gas ende at Qenu wonou Igomurur qau qenen bir big igoumon. Ininou tonoan Qenu qob qamara bur iruges big igour gas ende an gor ende ebet igoumon. \v 52 Qoan Qenu qob qamarau munon qei der qamamir: Qen geret Qenu wo munon qoregen init imurima darab inubersieriba,” ende qamamir eng ininou tonoan wurit misiringet gugum igaramari umb uburemirei. Eng ebetemir gas ende see gor an Munon qoregen Qenu init imurima derer eng duimari waramari umorei. \v 53 Eng an Qenu wonou qomon eng an imbigar qamb wonou yurau enger eng aninob qamarari bagau wagir iua igoumon. \s1 7:54-60 Stiben nomont waramari umorei \p \v 54 Stiben qob eng ende munon baraitari aib-aib wurinob qamara wuri borusi mom misiringet topor igurei. \v 55 Ende abari ne Qenu Igomurur qau Stiben wot isa qiter asi Qenu igama wonou mi begen qenengi nob eng gab ne Yisas Qenu uberegent wes end naget igama garei. \v 56 Gab wurinob qamar: “Ye gaum e Munangit wau Qenu uberegent wes end naget igama gaum.” \p \v 57 Ende qamara ne wuri qob eng me igun qamb iruges ba taisi yarab bamirei. \v 58 Baab ne ubumot bisi munai ginam aib qonut end bisub nomon ba waramb igurei. Ende at igo ne munon qei ar mindigar qob wot qiumuni qob qamb wurinob qamb igour eng wuri mingoan norumi bigari ne wau moi ger unum Sol qoat igoai. \v 59 Ne Stiben nomont waramari-waramari Yisas simot ar: “Yisas yonou baraitari: yonou igomurur mot ir e.” \v 60 Ende qamb gamaur wat bugab Qenut qamb ar: “Barai, qomon boru e yesiaur end tauimb qamb misir me igu,” ende qamb ab wogub umorei. \c 8 \s1 8:1-3 Sol Sios munon yurau wurisumungasi igo \p \v 1-2 Stiben ende waramari uma munon Sol eng wo gor uber qamarei. Ne munon qomon uberet igour eng Stiben mumun bis tumuni wogub borusi toubet eab igurei. Qen end qas munon Yisast oabig igour eng ginam aib Yerusalem igour eng wuriba sumungasiari qei iua Yudia Samaria wurinou ai end isumirei. Ne Yisas wonou imbigau yurau eng ger me qoau, gugum Yerusalem eng igurei. \v 3 Ne munon Sol eng wo der munon yurau Yisas toat igour eng wurinou munai gari-gari end isub wuriba sumungasi ne wuribaab uyort wuribig ende at igoai. \s1 8:4-25 Qob uber Samaria end qamamirei \p \v 4 Ende aba ne munon Yisas qenunget igour eng der ginam-ginam iua Yisas qob wurinob qamb qib igurei. \v 5 Ende abari ne munon ger Pilip wo der ginam aib Samaria end isub ne Qenu Yisas init maribiga der inubersier eng wurinob qamb igoai. \v 6 Pilip ende wurinob qamb ne wurinou toar munon qei wurimusia ne munon yamangar gugum wot yar qob igub igurei. \v 7 Ende abari ne munon qei ai bigau igaramor eng wuriwegib qamb atag ab wogub iua qiyo goten amamir a goten iam nob qiyo toar wes-wes eng gagar wuriwaga uberetriamirei. \v 8 Ende at ginam Samaria eng borusi mismisir igurei. \p \v 9 Ginam aib end munon ger unum Saimon eng end igoai. Wo munon wuri dumi qiyo qomon wes-wes eng gar ebet igoai. Ende aba ne Samaria munon wot yari igurei. Wo igo ete qamb igoai: ‘ye gari aib” ende qamb igoai. \v 10 Saimon wo qomon eng aba ne munon baraitari qiyo munon ar qei der wo qob qamara borusi qenunget ne mingongir qamamir: “Wa, munon e Qenu gagam eng wot igama igo ebet igo,” ende qamamirei. \v 11 Qamb ne apand qamb wo qob qamara igub igurei. \v 12 Saimon eng ende aba ne munon misir ubura ne wuri song igamari ne Pilip diab Qenu Yisas inubersi qamb imuriamor eng qanam musub qamara igub wogub ne Pilip toat abari wo der wurimaragansi ya obotarerei. \v 13 Ende abari ne Saimon wo gor Pilip qob qamara igub aba ne wo gor yat maragansiarei. Ende aba wogub Saimon Pilip wogub mug me qoau, nob ten qib igoai. Nob qib ne Pilip qomon wes-wes aba gab borumisir igorei. \p \v 14 Ende abari ne Yisas wonou imbigau yurau Yerusalem umo igour eng Samaria munon Qenu qob igub uberet igour qamarari igub Pita Yon nob wuriimuriamirei. \v 15-17 Pita Yon nob isi weib yarab Samaria munon Yisast oabig igour eng ibagamirei. Ibag ne Qenu Igomurur qau der wurit isi qamb Qenu qebi qamamirei. Eng qoan Samaria munon qomon boru mogirt wagari Pilip Yisas unumt qas wurimaragansi ya obotarerei. Qen end Igomurur qau se me wurit isau. Ende gab ne Pita Yon nob is ubent wuribeari ne Igomurur qau der wurit isub nonogursiarei. \p \v 18-19 Munon Saimon eng wo Pita Yon nob is munon wuribeari Igomurur qau der wurinonogursia abari ibag ne wo nomon qur bis wurisab qamar: “An qer gagam eng oboumon eng ye bo yesari ye bo munon qei ye wuribine Igomurur qau wurit isa nonoguretorunor.” \p \v 20 Ende qamara Pita der taui qamar: “Qenu Igomurur qau ne nomon qurt taui baib quran? Ne ende ebet eng nomon qur nob mom umb isiban. \v 21 Ne gor ende ebet eng ne ininob me qirinenei Qenu nonou misir soageni eng qo gab imbigai. Ne qomon boru noopurima outet qib igoan. \v 22-23 Eng gab ne ne misir boru eng bo mogirt wab wogub ne Qenut misir gari big wot qamara ne neubersieriba.” \v 24 Ende qamarari Saimon wo der Pita Yon nob wurinob qamar: “An ombur yet Munon Aib nob qamarari mi eng quraumon eng yet wab ariraminer.” \p \v 25 Ende qamara ombur der nomon qur wonou bo utab wogub qamamir: “In mi e oboun eng Munon Aib Yisast baub ebet igoun.” Ende qamb wogub bo Yerusalem umo isub qamb isub munai ginam qamaaman Samaria qani-qani igo eng Qenu qob wurinob qamb isub igurei. \s1 8:26-40 Pilip Itiopia munon ger qob nob qamarei \p \v 26 Ende isari wogub Munon Aib wonou enger der Pilip nob qamar: “Ne is Yerusalem wogub tap eng toat isi munai ginam Gasa end isi. (Ai tap eng qo wogomirei.) \v 27-28 Ende qamara ne Pilip girinet der isorei. Is qataben gar ego Itiopia munon ger isub igama is garei. Munon eng Itiopia wurinou yamangar baraitari Kandasi wonou sarau munon nomon qur qoat igour eng wurinou gigit igoai. Wo Yerusalem qite diab Qenu munai end isub wot simot eab wogub bo wonou munait isib qamb qart bugab igama wai aib ger ubumot isub igoai. Ende bugab isub igo ne Qenu wonou qob qoan Aisaia nob qamara gumater eng wanunger-wanunger isub igama garei. \v 29-30 Ende gea ne Qenu Igomurur qau Pilip nob qamar: “Ne qar isub igo eng qani isub ge.” Ende qamara Pilip qand munon eng qani isub igor eng wo qob qoan Aisaia gumater eng wanunger isub igama igub nob qamar: “Barai, qob eng wanungerman eng qanam bais imbigan qiyo?” \v 31 Ne munon eng nob qamar: “Munon ger qanam birisi me yiimbigour. Yonou ar wanunger qas gab qanam sir me iotoroum. Ne diab qanam bais yiimbiginen qiyo?” \p \v 32 Ne Pilip munon eng bugab igoar eng nob ir bugama ne munon eng Aisaia qob ete gumater eng wanunger isub igoai: \q1 Munon eng waramb qamb mot isumir eng bur sipsip waramb qamb ba isari qi igo gas ende igoai. Ne sipsip yeim im sopurmb qamb abari me eab igo gas ende igoai, a qob ger me qamarau. \q1 \v 33 Munon eng ba sumungasi waramb a burind qob wot big qamb qiyo ende atri wogub waramari umb wogub bo ago et me igamau. \p \v 34 Munon eng qob eng ende wanunger wogub ne Pilip nob qamar: “Munon eng qob eng at qamar eng mai wonomit qamarei qiyo yourt qamarei?” \v 35 Ne Pilip taui nob qamar: “Qob e Yisast qamb gumaterei.” Ende qamb ne qanambig Yisas qob Aisaia gumater eng qanam musub nob qamara iga-iga isub igurei. \v 36 Isi yarab ya qubirt ger isub ne munon eng Pilip nob qamar: “Yag e doroun e, mai ya ba ye yemaragansieriban qiyo?” \v 37 Ende qamara Pilip nob qamar: “Git uber quran ego, nonou qas misir qerei igu. Ne mom Yisast oabig qamara gab eng nemaragansieribam.” Ne munon eng qamar: “Io, ye Yisast mom oabigoum, wo Qenu wonou wau ten.” \p \v 38 Ende qamb ne wai aib eng wurinob qamara qar ubumot isub igour eng nagari ne ombur ag der yag et is naget Pilip munon aib eng ya ubetet maragansiarei. \v 39 Ende at wogub ne ombur daan diab ne Qenu Igomurur qau Pilip aba umangerma me gab wogub wo mismisir wonou ginamt isorei. \v 40 Pilip bo qand munai ginam Asdot end weib isorei. Isub ne tumbigi tap eng toat isub munon ginam-ginam eng qob uber wurinob qamb is-isi ginam Sisaria end weib isorei. \c 9 \s1 9:1-19 Sol oau igeseramorei \p \v 1 Qen end munon Sol eng wo munon yurau Yisast oabig igour eng oromar qamb ne mom igaramine umor qamb Qenu munai qoat igour eng baraitari qob igeteib qamb wot isorei. \v 2 Isub nob qemerine namani gumat munon Qenu wot igau munai aib Yuda wurinou Damaskus igo eng isa gaiar qamb Sol wo munon yurau Yisast oabig ne Yisas wonou ebet qib igoa gas abari Sol wo qomon eng wagar qamb ebet qib igo, ende qamb gumatemirei. \v 3 Ne Sol der namani eng ba isorei. Is-isi Damaskus isib pisier ego mi begen aib ger (ai qebisimau gas ende) wot der qouiamorei. \v 4 Ende gab ne ai qent qumo qurer inab ne qob ger igor eng ete: “Sol, meimet qamb ye yurau wuriborusierib qib igoan?” \v 5 Ende igub Sol qamar: “Ne your?” Ne munon qob eng qamar eng bo qamar: “Ye Yisas, ne ye yeborusierib qib igoan eng. \v 6 See qas qand der naget Damaskus umo isa munon ger ne meimi ebeinen eng nonob qamara igu.” \p \v 7 Yisas Sol nob ende qamara munon yurau Sol nob isumir eng qob qas igumirei. Munon git me geau. End ne wuri borusi qiet ar ta nub naget igurei. \v 8 Ne Sol der naget asi gar engu mi ger me geau. Ende aba ne munon nob isumir eng ubumot nob Damaskus umo isumirei. \v 9 Eng ebeter eng qen ombur gari ende mag me semau, mani ya qamb me niau, ar tor igoai. \p \v 10 Damaskus end munon ger igoar eng unum Ananaias, wo Yisast oabig igoai. Qen geret inig gea Munon Aib nob qamar: “Ananaias,” ne wo qamar: “Barai, ye e igoum,” ende qamarei. \v 11 Qamara Munon Aib qamar: “See girinet tap tog-tog eng isi yarab munon ger unum Yudas wonou munai end isub Tarsus munon ger Sol qamb igour eng yar wo munai end igo ne yet qamb igo. Ne is qebi ge,” ende qamarei. \v 12 Ne Ananaias wo ir Sol ende sieriner end ne Sol wo gor inig wap-wapi Ananaias gar eng diab asiom qamb tarit baab end at igama garei. \p \v 13 Ne Ananaias wo Munon Aib ende qamara igub ne qamar: “Barai, munon irou Sol wo nonou munon yurau Yerusalem ite igour eng qenen wuriba sumungasi qib igo ende qamarari igub igoum,” qamar. \v 14 “Eng see Damaskus e darar eng qomon eng ebeib qamb darar eng.” \v 15 Ende qamara Munon Aib qamar: “Eng ende igoum ego ye munon eng bemeinsi yonou sarau beis qamb maribigumei. Ne irab gea ne wo munon yurau asin, Isrel yurau ue eng wurit isub yonou qob wurinob qamb ne wurinou king eng ne gor yonou yurau tetemi Isrel eng qob wurinob qem qamb maribigumei. \v 16 Ende qamb qib igama ne wo qoan yonou yurau wuriquguragsi qib igoar gas ende wo bo yonou sarau bea siorunor eng imbigibam.” \p \v 17 Ende qamara ne Ananaias der mon qamar end ir gar eng Sol igama gab ubent baab qamar: “Io, Yisas yiimurima negeib qamb diaum. Munon eng gari qataben ite ne sier eng wo gari yiimurima diab nemusine mag bo asiom qamb Asiama Qenu Igomurur qau noopurima nonogureteriban.” \v 18 Ananaias ende nob qamb wogub bea mi magt yagwai ninir gas is mag opur igoar eng nener dererei. Dara bo mi musub gea wogub ne Ananaias Sol maragansi ya ubeteterei. \p \v 19 Sol mag end asi ne bo mi nub gitgoan uput yar wogub qen bais gurum nami ende Yisas wonou yurau wurinob Damaskus eng igoai. \s1 9:20-25 Sol Damaskus end qob dibes qamb igama Yuda toat ariramirei \p \v 20 Igoi wogub ne dari Qenu wot igau munai Yuda wurinou end isub qamar: “Segagam Yisas Qenu wonou wau ten.” \v 21 Ende qamara munon gugum der qiet qamamir: “Wa, munon eng munon yurau Yerusalem qite Yisas qob qamarari wurinob yogub a wuriba uyort wuribig at qib igoar eng wo bo der qob eng qura eng ga? Munon yurau eng qas e igour eng uyort wuribig nob Yerusalem qite irib qamb derer eng bo maigas aba-a?” \p \v 22 Ende qamb ebetemir ego Qenu Sol mom nonogursia wogub qob qamar eng qeretutnob igumirei. Sol qamb qamar: “Qenu munon Yuda init imurima der inubersieriba qamar eng Yisas imuriamor eng.” Sol qob eng Yuda Damaskus umo igour eng ende wurinob qamb igoai. Qamara wuri borumisir igub qob ger me qamarau. \s1 Sol tugart bogoma beari-beari ag iro isub qoorei. \p \v 23 Sol qob eng mom ende qamb qib igama igoi qen qei uma ne Yuda munon baraitari aib-aib eng der qiumuni qob qamb Sol waramb qamb ebetemirei. \v 24 Ende at ne bo ginam taut qoaib qamb dara waramb qamb munai ginam aib eng qoan youn big opur tend watemir eng qenen woromt itum uyat qoat igurei. Ende ebet igamari Sol qabar utari igorei. \v 25 Ende ebet igamari ne Sol wonou munon banam der itum wobon end Sol mot youn suit yar Sol tugart bogoma wogub uyor degen aibt touri wogub erer qitet irab beari-beari ag iro isub der qoorei. \s1 9:26-31 Sol Yerusalem end igoai \p \v 26 Sol ende ba ag bigari Yerusalem ite irab Yisas wonou yurau eng wurinob erogori Yisas sarau oboun qamb ebeter ego wuri qomon qoan at qib igoar eng ende igo inmurimausi at iningaramb aba qamb wot yariamirei. \v 27 Ende abari ne munon ger Barnabas wo der Sol nob naget ne mot Yisas wonou yurau end isub ne Sol qataben isa Munon Aib wot ebeter eng ne wo git maigas-maigas ebeter eng ne wo is Damaskus umo igo Munon Aib qob wurinob qamb igoar eng gugum qamara igumirei. \v 28 Ende qamar mom igub io qamb wogub ne Sol banamsi mot wo nob Yerusalem ginam aib eng gugum isub Munon Aib qob wurinob dibes qamb qib igurei. \v 29 Sol wo qob ende qamb ne Yuda qei Grik qob igub igour end bigisi wurinob qamar ego qei der waramb qamb ebetemirei. \v 30 Ende abari ibag ne wonou erogori sarau baab qib igour eng Sol mot Sisaria umo isub imurimari tabin ba wonou ginam qenen Tarsus ire isorei. \p \v 31 Ne qen end Yisas wot oabig igour yurau Yudia ne Galili a Samaria eng bo munon ger inborusieriner qi qamb me yarimau, Qenu Igomurur qau wurinonogursi ne munon bubun qei wuri oau menima wuri gor diab Yisas wonou yurau eng imusiari ne wuri gugum Munon Aib qas toat igorub qamb misir igumirei. \s1 9:32-43 Pita Ainias musub ne Tabita meniamorei \p \v 32 Ende abari ne Pita der munon ginam gugum is qob qamb qib igoai. Ende at qibi wogub qen geret Qenu yurau Lida igour eng ibegeib qamb isorei. \v 33 Ginam end isub munon ger unum Ainias garei. Ainias togun 8-ende toar wara goten uben qamb gagamari uburab wagerei, saberit qas inab igoai. \v 34 Pita ende is gab nob qamar: “Yisas wo ye uput igoar qamb yenonogursi igo end ye nemusiaum. Der bugab saberi musi.” Ende qamara Ainias qand der bugamorei. \v 35 Munon ginam Lida ne ginam ger Saron eng ende gab ne gugum Munon aibt oabigumirei. \p \v 36 Ende abari wogub ne ginam Yopa end yamangar ger unum Tabita. (Grik qobt Dorkas qamb igour.) Yamangar eng Yisast oabig ne qenen munon qei mani ue gab qiyo mi qei ugeari qenen mi wurisab igoai. \v 37 Qen geret yamangar eng toar wara uma wogub yamangar qei der mumun birogoni wogub bir munai tumbigi ger erer qitet bigumirei. \v 38 Munai ginam aib Yopa eng ginam Lida eng pi. End ne Pita Lida end igama ne munon Yisast oabig igour eng Pita Lida end igo qamarari igub munon ombur wuriimurimari isub qamamir: “Ne qand in nob irun.” \v 39 Ende qamarari igub qand girinet ombur wurinob irarei. Ende iroa ne mot mon tumbigi erer end iramirei. Iroa ne yamangar qindou eng gagar Pita qani yarab eab a yamangar umor eng igom igo mingoan mai wurisabriamor eng bear sirbig ende ebetemirei. \v 40 Ende abari ne Pita der yamangar eng wuriimurima ag isub uburari ne wo Qenu qebi qamb wogub igeser yamangar mumun gab qamar: “Tabita der bugom,” ende qamara yamangar asi Pita gab der bugamorei. \v 41 Bogoma Pita ubent bea der nageterei. Naga Pita yamangar qindou ne munon qei Yisast igub igour end bis wurit waga uber igoai. \v 42 Pita ende aba qob toau ginam aib Yopa qani-qani eng isa igub munon ar qei Munon aibt oabigumirei. \v 43 Pita ende at wogub Yopa end qen dirigor munon ger wai goant mingoan wes-wes barsi igo eng nob igoai, munon eng unum Saimon. \c 10 \s1 10:1-8 Enger Kornilius wot di qob nob qamarei \p \v 1 Ginam aib ger unum Sisaria qamb igour end munon ger unum Kornilius wo Rom yogorau munon 100-ende oroar igoai. Yogorau munon 100-eng Itali yurau qamb igurei. \v 2 Kornilius wo wonou qanam erogori eng qas Qenut oabig igurei. Ende at ne Yuda munon qei mani ue gab qiyo mi qei ue gab eng wo mi wurisab ne Qenut qenen qamb igoai. \v 3 Qen geret ai gab-gab worom erer qumand igama ne wo inigau gas ende ebet Qenu wonou enger gar ego wo unumot qamar: “Kornilius.” \v 4 Ende qamara ne wo enger eng gab yari igo ne qamar: “Maia?” Ne enger der qamar: “Ne qomon uber munon qei mi ue gab wurisab qiyo Qenut oabig qenen wot qamb igoan end Qenu net igub neubersieriba. \v 5 End ne see ne munon qei wuriimurima ginam Yopa umo isub munon ger Saimon Pita nob diorunor. \v 6 Munon eng wo munon ger Saimon wai goan ba mi wes-wes barsi igo eng nob igo. Wonou munai eng tomon ya gabut irond igo.” \p \v 7 Enger ende qamb wogub qoa Kornilius der munon ombur wonou sarau betet igour eng ne yogorau munon ger Qenut oabig igo eng nob wuri qereiamorei. \v 8 Qerei wuriimurimb qamb ne enger qob nob qamar eng munon ombur gari eng wurinob qamb wogub wuriimurima Yopa umo isumirei. \s1 10:9-23 Pita wap-wap inig mi garei \p \v 9 Barim ende der is-isi munai ginam Yopa qani end isumirei. Isari ne Pita wo mon qirer erer qitet irab Qenu nob qobub igoai. (Munon eng wurinou mon qirer soro ar end). \v 10-11 Worom ginam tog yara ne munon qei mi mor arsi igamari Pita minemb wogub mon erer end inab igo inig wap-wapi gar engu tat miroau gas ende aba abau tarugau aib end mi uyab wugumirei ten dererei. \v 12 Abau erobon end wai qamba, mani qamba, a morogan qamb mi wes-wes end uyemirei igama ten dererei. Mi eng gagar qei Yuda gitab igour eng. \v 13 Ende dara ne Qenu nob ete qamarei: “Pita, ne der bugab wai e gagar waramb yab ni.” \v 14 Ne Pita der qamar: “Barai, in Yuda wai e gagar gitab igoun end me ninei.” \v 15 Ende qamara ne Qenu bo nob qamar: “Ye mi notoum eng qau ger ue, mi gugum aren sig,” qamar. \v 16 Mi eng ebeter eng qen ombur gari ende aba gea wogub ne bo ba erer qite irarei. \p \v 17 Pita der bugab mi eng gar end misir qebebi igub ende at igama ne Kornilius munon Pita nob diarar qamb wuriimuriamor eng isub munon qei Saimon munai eng wuriimbigari ne wuri is tendet end naget igurei. \v 18 Ende is naget ne wuri qebi qamamir: “Munon qunan ger unum Saimon Pita qamb igour eng et igo qiyo. \v 19 Qen end Pita wo se mon erer qite igo inig mi gar end se misir igub igama ne Munon Aib Igomurur qau nob qamar: “Pita, munon ombur gari yarab nogoub qamb net qamb igour. \v 20 Der naget is ibag wurinob is. Me iet wog, yonou wuriimurimine nonob irub qamb dururei.” \p \v 21 Ende qamara Pita ag qumo der munon eng wurinob qamar: “An yet asi qib igoumon qi-i?” \v 22 Ende qamara wuri der qamamir: “Ininou yogorau munon baraitari eng unum Kornilius eng inimurima nonob irub qamb durunei. Munon eng wo Qenut qenen oabig a munon qei wuri ubersia Yuda munon wuri qenunget igour. Eng wo enger ger der nenet qob ger qamara igu ende nob qamar end wo inimurima nenob irub qamb durunei. \v 23 Ende qamarari Pita munon ombur gari eng oromar mor isub itum end inemirei igo urigerma itum der munon ginam qenen eng qei wurinob bo ite iramirei. \s1 10:24-33 Pita Kornilius munait isorei \p \v 24 Iri qataben inemirei igo urigerma isi Sisaria weib iramirei. Qataben iroari-iroari ne Kornilius wonou munon banam a wonou yurau eng oromar qamb Pita qoat-qoat qiumuni igurei. \v 25 Pita iri Kornilius munai mor isiba ne (wurinou qomon eng) wo der gamaur wat bugab Pita menmant inumoramorei. (Qomon eng munon aib ger yara ende ebet igour.) \v 26 Ende aba ne Pita qand bea der naga nob qamar: “Ende me yesi, ye ne gas ende gari.” \v 27 Ende qamb nob mor isub ibagar ego munon yurau irou mor end qiumuni igurei. \p \v 28 Ende ibag ne wurinob qamar: “An gugum qoyam eng in Yuda ininou qomon eng. In munon ar Yuda ue eng wurinob bugab qiyo mi nub a wurinob qobub ende me ebet igoun. Eng gitab igoun ego see Qenu wonou yiimbiga ne qomon eng uber ue eng gab see an ginam e diaum e. \v 29 End ne ye e yaru qamb qob yet bigari isa igub ye me wagau, ar igub diaum e. End ne an meimet qamb yet qob bigoumon eng an qebi gibam.” \p \v 30 Ende qamara Kornilius der qamar: “Barim urigom bo urigom end ai gab-gab yonou munai mor end igo Qenut qamb igimine munon ger mingoan oan qenengi nob eng ye menmant et naget igoai. \v 31 Igama gine ye unumut qas qamar: “Kornilius ne qomon uber munon qei wurisi igo ne Qenut qebi quran eng wo qo igai,” ende yet qamar. \v 32 Qamb qamar: “Ne munon qei wuriimurima Yopa umo isub mun ger unum Saimon Pita qamb igour eng yar mun ginam qenen ger wai goant mingoan wes-wes mai igo eng unum Saimon wo nob igo wo munai eng tomon ya gabut end igo.” \v 33 Ende yenob qamara igom end nenet qob bigine ne me iet wagau, uber yaran end ne see Qenu ininob igo end ne Munon Aib qob maigas nonob qamara igub igoan eng bo ininob qamara igun,” Kornilius ende qamarei. \s1 10:34-43 Pita Kornilius wonou yurau qob nob qamarei \p \v 34 Qamara Pita bo qamar: “Apand, see ye imbigoum. Qenu munon yurau gari qas me wurit igub igo. \v 35 Wo munon yurau gugum qob wes-wes qamarau eng wot oabig qomon uber qas ebet igour eng wuriqenungar igo. \v 36 End ne Qenu wonou qob eng in Yuda init imurima derer eng. Qob eng in munon gugum qibanamsi igamau eng Yisas Krais ininou Munon Aib eng insirbigorei. \v 37 Eng gaiar, Yon Yuda munon irou qob wurinob qamara Qenu wot oabigari wurimaragansi ya obotarer eng. Ende at igama ne qanamt Munon Aib Yuda wurinou wurit maribigorei. \v 38 Ne gor igub igoumon eng, Qenu Nasaret munon Yisas wo nonoguret naget sarau be qamb wonou Igomurur qau end nonogursier eng. Ende siara wogub munon irou iam toar nob a umari wurimeni at qib igoar eng wo Qenu nob igoai. \v 39 End ne in munon Yuda ginam gugum ne Yerusalem ginam aib end at qib igama gaminei. Wo ende at qib igama igoi baab namt uri waramari umor eng.” \v 40 Pita ende qamb ne qamar: “Tumuniamirei igama qen ombur gari ubura bo Qenu menima der bugamorei, ende ebine munon qei gaiar qamb. \v 41 Eng menima der qib igama munon gugum me geau, munon qei Qenu wonou gaiar qamb inmaribigor eng gari gune ininob qib bugab mi nub igoai. \v 42 Gune ne wo qob uber munon gugum wurinob qamarar qamar end in qamb qib igoun. Ne gor Qenu wonou Yisas aib igo ne munon qoan umumir eng ne se igour eng wurinou qomon at igour end wuriqereiom qamb maribigorei. \v 43 Yisas wo qomon eng ebeiner end Qenu qoan wonou qob munon wurinob qamara ete gumatemirei: “Munon gugum Yisast mom oabigunor eng Qenu wurinou qomon boru ebet igour eng wab arirama oau uber burubour,” ende qamarei. \s1 10:44-48 Munon yurau ar gor Igomurur wurit oau wurimeniamorei \p \v 44 Pita qob ende wurinob qamb igama ne Qenu Igomurur qau der munon bugab qob igub igour eng wurit isorei. \v 45 Igomurur qau munon ar Yuda ue eng wurit isa Qenu qob munon ginam qei wurinou qob qoan me qamb igamau, qen end qas qamb Qenu wot mismisiramirei. \v 46 Ende abari ne Yuda qei Yopa umo Pita nob diamir eng der ende gab ne qiet misir qebebi igub ete qamamir: “Wa, munon eng Yuda ue eng maigas Qenu Igomurur qau wurit gor isa?” ende qamarari ne Pita der munon yurau wurinob yarer eng wurinob qamar: \v 47 “Qoan in Igomurur qau init derer gas ende see bo wurit darar eng. Wurimaragansi ya obotarunor eng in maigas me taisiunei.” \v 48 Ende wurinob qamara wuri der Kornilius wonou yurau maragansiorub qamb Yisas unumut qamb ne ya obotaremirei. Ende abari wogub ne wuri der ‘qen bais gurumnami end igo wogub isar,’ qamarari Pita end ebeterei. \c 11 \s1 11:1-18 Pita Yerusalem isub mi gar end qob sorei \p \v 1 Qen end Yisas wonou imbigau yurau eng ne munon Yisast oabigumir eng nob Yudia ginam end gagar igo ne igumir e munon yurau ar qei Yuda yurau ue eng Qenu qob igub Yisast oabigumirei. \v 2-3 Ende abari ne Pita Yerusalem ite iroa ne Yuda munon qei der qamat qamamir: “Ne munon Yuda ue eng wurinou git goan me sopurmau ar igour eng wurinou munai mor isub wurinob bugab mi nub igoan qi-i?” \p \v 4-5 Qamat qamarari Pita taui mi gugum dibes wurinob qamar: “Qoan ye Yopa end Qenu wonob qamb igo ne inig wap-wapi gam engu tat miroau gas ende aba abau tarugau aib yet dererei. \v 6 Dara ye qani is gam eng wai morogan qamb gugum in gitab igoun eng abaut igama gamei. \v 7 Mi eng ende gine munon ger der ete qamar: “Pita der bugab wai e gagar qei waramb yab ni.” \v 8 Ende qamara ye der ete qamam: “Barai, wai eng gagar in Yuda gitab igoun eng gaba mom wogoum, me ninei.” \v 9 Ye ende qemerine munon eng bo qamar: ‘Qenu mi natar eng aren sisinam, mi gitarau ger ue.’ \v 10 Mi eng inig ende gine ne qob gor qen ombur garit ende yenob qamara igine wogub bo mi eng abau ten erer qite irarei.” \p \v 11 Ende qamb qamar: “Ye ende at igimine qen end Sisaria munon ger e munon ombur gari wuriimurima ye yenob irub qamb yar mon ye inab igoumt ago eirot naget igurei. \v 12 Ende igamari Qenu Igomurur qau yenob qamar: “Ne munon e dorour eng wurinob ir. Aninou Yuda qomon end igub me qubig, ar sarog big wurinob ir. Ende qamara Yopa munon Yisast oabigumir eng 6-ende wurinob munon yaremir eng enamar Sisaria ite Kornilius munait end iraminei. \v 13-14 Irab wonou munai mor end isub bugumune ete ininob qamar: “Barim urigom bo urigom end enger ete yenob qamarei, qamar: Ne munon qei wuriimurima Yopa umo isub munon unum Saimon Pita qamb igour eng nob diarari wo nonou yurau eng qob aninob qamara ne an oau uberetoruboumon.” \v 15 Munon eng ye yenob ende qamara ye qob wurinob qamb igimine Qenu Igomurur qau qoan init derer gas ende wurit bo dererei. \v 16 Igomurur qau eng ende aba gab Munon Aib qob qoan ete qamar eng misir igomei, ‘Yon ya asint anmaragansiarei. Qen geret Qenu Igomurur qau nob anmaragansieriba’ qob eng misir igomei.” Pita ende qamarei. \v 17 Qamb qamar: “Qenu wonou qenungau end Igomurur qau in gigit ininou Munon Aib Yisast oabigune imuriamor gas ende bo munon yurau e Yuda ue eng wurit imuriamorei. End ne in bo maigas Qenu me taisiunei.” \p \v 18 Pita ende wurinob qamara wuri bo oau quguraget me abau. Ne Qenut mismisir qamamir: “Io, Qenu munon Yuda yurau ue munon ar eng gor ende wurisierine erogori qomon boru mogirt wab bebereg igoarar qamb abar eng,” ende qamamirei. \s1 11:19-30 Antiok munon Yisas yurau buremirei \p \v 19 Munon yurau qoan Stiben waramari umor eng bo munon Yisast oabig igour eng bo wuriba sumungasi ende at igurei. Igamari ne munon yurau Yisast oabig igour yurau eng ginam aib Yerusalem eng wogub iua ginam wes-wes igour eng qei der ai pa Ponisia end isumirei. Ne qei tabin ba ai qaur Saiprus end, ne qei ginam aib Antiok end gagar isubri munon Yuda yurau munon ginam eng gagar is igour eng sir qob wurinob qamb qib igurei. \v 20 Ende abari ne Saiprus ne Sairini munon qei Yisast oabigumir eng wuri der ginam aib Antiok end isub munon Yuda yurau ue eng song Munon Aib Yisas qob wurinob qamb igurei. \v 21 Ende abari ne Qenu der wurinonogursia ne wot oabigumir eng munon yurau irou buremirei. \p \v 22 Ne Yisast oabigumir Yerusalem igour eng qob ende igub munon ger Barnabas imurimari Antiok umo isorei. \v 23 Barnabas end is Qenu wuriubersia munon yurau irou wot igub mismisir igamari ibag wurit mismisir qamar: “An Munon Aib wot igoumon eng mom qenen ende ebet igoarar,” ende qamarei. \v 24 Barnabas wo munon uber end ne Qenu Igomurur qau wot isub nonogursia sarau aba munon irou Munon aibt oabigumirei. \p \v 25 Barnabas wo ende at qibi wogub Sol Tarsus end igo qamarari igub gib qamb Antiok eng wogub isorei. \v 26 Isub Sol gab nob Antiok ite diamirei. Diab togun gari end ombur munon Yisast oabigumir eng wurinob igo Qenu wonou qob wuri sirbig ende at igurei. Ende at igamari munon ar qei der Yisas wonou yurau eng se qen qamart Kristen wurit qamamirei. \p \v 27 Qen end Qenu qob gigit qamarau munon Yerusalem igour eng qei ibogoub qamb Antiok umo isumirei. \v 28 Ende isub munon ger unum Agabus nob igamari ne Igomurur qau wot isub nonogursia ne wobon end der naget qamar: “Qunumber qen aib yariba, yara munon ginam-ginam minumubour,” ende qamarei. (Qob qamar eng irimanima Rom wurinou munon baraitari unum Klodius oroar igoai). \v 29 Ende qamara ne munon Yisast oabig igour Antiok igour eng der nomon qur sarau baab qur ba qiumuni big igo qunumber qen eng yara yurau qei ai Yudia igour eng wurisab igorun qamb misir igumirei. \v 30 Ende ebetemirei igo qunumber qen eng yara nomon qur qiumuniamir eng Barnabas Sol nob ba munon yurau ginam aibt Yerusalem igour eng ba di wurisab igurei. \c 12 \s1 12:1-5 Herot Yems warama uma Pita uyort bigorei \p \v 1 Qen end King Herot qanambig Yisas yurau igaramb qei wuriba uyort wuri bigorei. \v 2 Ende at ne qen qamart yogorau munon ger imurima isub bui qaurit Yon umom Yems guma umorei. \v 3-4 Herot Yems ende warama uma Yuda mismisirari ibag ne bo Pita ba uyort bigib qamb aba yogorau munon imurima isub ba uyort bigumirei. (Qen end Yuda mi aib qamb at nub igour eng qoan wurinou ur qoan ai Isip end igamari Qenu enger ger der wuri me igaramau, worowagerei ende qamb misir igub mani parau yis nob ue eng nub igurei.) Pita ende ba uyort big wogub ne yogorau munon 16-ende wuriqereimari 4-ende itumut qoat, ne 4-ende ai gab-gab qoat, ne bo 4-ende itum qoat, bo 4-ende urigerma qoat, ende at igamari Yuda wurinou mi aib qamb at nub igour inorou qen eng ubura Herot Pita qob qamara qereimb qamb qamara ende at igurei. \v 5 Pita uyort bigumir eng ende igama ne Yisas wonou yurau eng der Qenu nonogursi igoar qamb qebi qamb igurei. \s1 12:6-19 Pita uyor munait ar sarog igoai \p \v 6 Barim ende der Herot Pita bis qob musub waramune uminer qamb itum end yogorau munon ombur Pita ubent tourimari ina wogub yogorau munon ombur ger ig et naga ger ig et naget ende at igamari yurau aib ag tend uyat qoat igurei. \v 7 Ende qoat igamari itum end Munon Aib enger ger wobon end dara munai mor eng begent uburerei. Ne enger eng Pita meni qamar: “Qand der bugom.” Ende qamara uyort touri nausiamir eng wonou yaaser uburerei. \v 8 Ende aba enger nob qamar: “Mingoan naget goten yau naget ende aba ye nob isun,” ende qamara Pita ende ebeterei. \v 9 Ende ebet ne enger eng toat isorei. Pita wo inigoum qamb misir igor ego wo me inigau, apand ende ebet igoai. \v 10 Ombur ende isi yarab yogorau munon yurau ger igour eng worowogub ne isi yarab yurau ger igour eng worowogub ne isi tend tog aib mom nausi obotemirt end isari ne tend eng wonou ar weima ne ag isumirei. Yogorau munon qataben-qataben worowogub yaremir eng wuri ombur bais me ibegeau. Ag ende der ne Yerusalem ir igour tap eng toat irab ne enger Pita end wogub qi qoorei. \p \v 11 Ende wogub qoa ne Pita misir igub qamar: “Wa, io, me inigau, apand Herot wonou yurau eng nob qomon eng yesiorubari gab Qenu enger imurima der yemot ba di yewagar e.” \v 12 Ende qamb ne mom misir igub wogub ne tap toat is-isi diab Mak unor Maria munai mor end isorei. Is ibagar eng Yisast oabig igour yurau eng end qiumuni Qenut qebi qamb igurei. \v 13-14 Pita ende irab tend tog mondir warama ne sarau batar igo yamangar ger unum Roda eng isub your mondir warama qamb isub mondir me weimau, ar igor ego Pita qamara mindiram goten igub mismisir wogub bo uyab-uyab isub wurinob qamar: “Wa, Pita diab ago eiro naget igo.” \v 15 Ende qamara wuri der qamamir: “Ne qanganget qob eng at quran?” Ne wo der qamar: “Qangangetarau ue, apand di ago eiro naget igo.” Ende qamara wuri der qamamir: “Ue qi, umb wogub moui di naget igo qi?” \p \v 16 Ende qamb at igamari Pita der mondir waramb ten igoai. Igama der mondir wei gab qietemirei. \v 17 Ende der gab qobub abari ne Pita wurinob qamar: “Qi wagari, Munon Aib ye maigas ye mot der ag yewaga diaumi qi eng qemerine igar,” qamar. Qamb ne mi gugum wot ebeter eng qamb ugab wogub qamar: “Ye mi eng aninob quraum eng Yems ne ininou yurau erogori qei eng ende wurinob qamarari igunor.” Ende qamb wogub ai geret qoorei. \p \v 18 Itum end enger Pita nob ende mot der qoorei igama urigerma ne yogorau munon eng der Pita gamir e me igama gab wurinou der qiet qanganget igurei. \v 19 Ende at igamari ne Herot qob igub munon qei wuriimurima Pita gub qamb asiamir e me gab, ne munon Pita qoat igour eng wuri qebiamor eng gor ue gab ne munon qei wuriimurimine yogorau munon Pita qoat igour eng igaramar qamb wogub wo Yuda wogub Sisaria isorei. \s1 12:20-25 Herot umorei \p \v 20 Qen end Herot wo munon ginam ombur Tair Saidon nob wurit misiringet igama wuri der erogori Herot oau meinsiorub qamb yaremirei. Eng Tair Saidon munon ginam ombur eng wuri Herot wonou yurau wurit mani qamb taui ba igour ende. Yarub qamb ne gigit munon aib ger unum Blastus wo munon Herot sarau betet igour eng oroar igo eng banamsiari wogub qen geret qob musiorunor eng Herot maribigorei. \p \v 21 Qen end wo git baab wogub is wonou nam qab end bugab igo ne munon end wurit qob qamb igoai. \v 22 Ende qob qamb igama is gab qiet atag ab qamamir: “Wa, qira munon ue qi-i, wo Qenu gas ende qamb igo,” ende qamamirei. \v 23 Ende qamarari Herot uber yet quraur ende qamb me wuritaisiau. Ende aba Qenu enger ger imurima der Herot sia toar wara umorei. \p \v 24 Qen end Qenu qob bais me wagau, sabar-sabar qamb qiroari munon bubun-bubun bo Yisast oabig isub igurei. \p \v 25 Qen end Barnabas Sol nob mi ebet igour eng ugab wogub wau ger unum Yon Mak mot Yerusalem wogub bo Antiok umo isumirei. \c 13 \s1 13:1-3 Barnabas Sol nob wuriimuriamirei \p \v 1 Ginam Antiok end Yisast oabig igour eng qei Qenu qob gigi wurinob qamara dibes qamb ne qei Yisas yurau eng wuriimbig ende at igurei. Munon eng at igour eng unum ger Barnabas, ne goan qurun ger unum Simeon, ne Sairini munon ger Lusius, ne Manain, wo wayit igama Herot ur unor qoat igour eng ne ger Sol ende. \v 2 Qen end mi niau gitab ne Qenu wot qamb igamari Qenu Igomurur qau wurinob qamar: “An Barnabas Sol nob wagari ye sarau ger abar qamb wurit maribigom eng obounor,” qamarei. \v 3 Ende at ne bo mi gitab Qenu qob qamb igo ne wuriimurimune sarau end isar qamb wuri nonogursi uben wuri tari erer end big wogub wuriimurimari Barnabas Sol nob ombur qoamirei. \s1 13:4-12 Barnabas Sol nob Saiprus end qob uber dibes qamamirei \p \v 4 Isubari Igomurur qau wonou sarau wurit maribigor end isub qamb ne Yon Mak mot nob isi Selusia qumo der tabin ba ai qaur Saiprus end iramirei. \v 5 Irab isi ginam aib Salamis end isub Yuda munon qei end igour wurinou Qenut igub igour munai mor end isub Qenu qob wurinob qamb igurei. \p \v 6 Ai qaur end ir igo ne ginam gugum isub qib qob qamb isi yarab ne ginam aib ger Papos end is gamir eng Yuda munon ger unum Baryisas, munon eng munon wuridumimau tari, wo der munon qei wurimurimar ete wurinob qamb igoai: “Qenu qob apand yenob qamara quraum,” ende qamb igoai. \v 7 Munon eng wonou munon banam ger unum Sergius Paulus, wo munon ai qaurt eng igour eng ibag igoai. Wo qoyam aib end Barnabas Sol nob Qenu qob qamarari igib qamb wurit arei. \v 8 Ende wurit ara ne Baryisas Grik qobut Elimas qamb igour eng wo der wonou munon banam Sergius Paulus eng wo Yisas qob nob qamarari oabiginer qamb wo taisiarei. (Baryisas eng wo Yisas qob me qenunget igamau end.) \v 9 Ende aba ne Sol unum ger qeniamir eng Pol, wo Qenu Igomurur qau wot isa ne Elimas nan gab nob qamar: \v 10 “Ne aibigau misir neba songesiamir end qomon uber ba songesi qobub igoan. Ne munon wuriimurimarau tari, Qenu qob apand eng igama ne qoas-qoas qamb qib igoan. \v 11 Eng at qib igoan end ne see qas Qenu nesiera mag tuumburiba, qen mai-mai qiyo isa bo asiemban.” Ende nob qamara qen end qas mag waber-waber bura gab ebeter ego mom tuum bura munon wuribeib qamb uben arir qib igoai. \v 12 Gabman munon aib eng Pol Barnabas nob ende abari ibag qesi wara igo ne Munon Aib qob igub Yisast mom oau apand burerei. \s1 13:13-52 Barnabas Sol nob Pisidia munon ginam aib Antiok end qob wurinob qamamirei \p \v 13 Ende aba wogub Pol munon ombur eng Barnabas, Yon Mak wurinob ginam Papos eng wogub tabin ba bo ai ger Pampilia end isub ne isi ginam aib Perga end isub ne Mak end wuriwogub Yerusalem qite diarei. \v 14 Mak wuriwogub iroa Pol Barnabas nob ginam eng wogub bo ai Pisidia end diab is ginam aib Antiok ger end igo ne Yuda wurinou qen gitab igour eng Sabat qamb igour eng gab ne Pol Barnabas nob Qenu wot igau munai mor end isub wurinob bugab igurei. \v 15 End is bogomari ne munon qei der Qenu qomon Moses nob qamara gumater eng wanunger ne Qenu wonou qob gigit qamara munon gumatemir eng wanunger ende abari igub igurei. Qob eng ende wanungermari wogub munon baraitari munai eng qoat igour eng der munon ombur eng wurinob qamamir: “Ne an ombur bo qob ger igama gab eng qamarari in bo igub,” ende qamamirei. \p \v 16 Qamarari Pol der qamar: “An Yuda munon nob munon ar qei nob Qenut igub igoumon eng ye qemerine igar,” qamar. \v 17 “In Yuda ininou Qenu eng tonoan wurimaribiga toat igurei. End ne qoan ai Isip umo igamari wonou aba munon yurau aib der isumirei. Ende aba ne munon ginam qenen der wuriborusi sumungasi igamari Qenu wonou oromar igoai. \v 18 Ne wuri ai Isip mom wogub ai munon ue ar end qib igamari togun 40-ende umor eng Qenu oromar qib igoai. \v 19 Ende qib-qibi diab ai aib ger baumir eng Kenan. Ginam end munon yurau 7-ende end igamari. Qenu wonou munon yurau wurinonogursia ginam di ne munon yurau eng orotoar arir wogub munai eng baumirei. \v 20 Baub end igamari togun 450-ende wara wogub ne Qenu wonou munon qei wurimaribiga wuri der gigit oroar igurei. Ende at isi yarab mom sindomund maribigor eng unum Samuel. \p \v 21 Samuel ende igama ne Yuda wuri der Qenu King ger bo wurit maribiginer qamb at igamari ne Benyamin yurau end ger maribigatarer eng unum Sol ur unum Kis. Eng bo togun 40-ende bo oroar igoai. \v 22 Sol ende igama ne Qenu wo wogub bo Debit maribig ne wot qamar: “Yesi wonou wau Debit eng wo yonou oau uri eng gab ne King igoar qamb mari bigetroum eng. Munon eng wo ye mi eb qamb nob qemerin eng qob igub ende ebeiba,” qamar. \v 23 Ende qamb qamar: “Debit wau misinam der isiner tumbigi qir end munon baraitari aib darimba. Dari ne Isrel munon yamangar wuri musieriba qamar eng unum eng Yisas,” qamar. \p \v 24 Ne bo qamar: “Qoan Yisas deriner end Yon munon wurimaragansiau eng Isrel wurinob ende qamara wuri oabigari wurimaragansi igoar eng. \v 25 Ende at ne Yon wonou sarau eng ugeib qamb birisi wurinob qamar: “An yet mai yet quroumon? Ye munon qoan deriba qamarari an qenen qoat igoumon eng ye eng ue, qamar. Wo eng se qanam yariba. Yariner eng ye sarau ebine gaumon gas ende ue, wo yetanami wonou wesi ar ebeibaba.” \p \v 26 Pol ende qamb qamar: “An munon yurau ar qei eng nob in Abraham yurau tumbigi nob erogori Qenu qob ininob qamara igub igoun e. End ne in gugum erogori Yisas inubersi qamb init imurimb qamar eng. \v 27-28 Eng imurima dara ne in munon yurau aib Yerusalem igour eng qob qoan gumatemir eng qas inorou qent wanunger igour eng Yisas sir me imbigau. Qob qoan gumatemir eng gor munon eng dara sumungasiorubour end taut ebetemir eng wuri me imbigau. Yisas mindigar qob ger wot igo qamb gunor ego ue gab Pailat uyes waramari uminer qamamirei. \v 29 Qob eng qoan ende igoar end ne Yisas nam tenori big waramari uma wogub munon ombur-ombur bo beneri ba (wurinou qomon eng) nomon iru ger qoan igoar end tumuniamirei. \v 30 Tumuniamirei igama Qenu bo meniamorei. \v 31 Menima der bugab ne wonou imbigau yurau eng qenen wurit dibentra gab ne yurau eng wuri der Galili qamb, ne Yerusalem qamb eng isub qob suab qib igour eng. \p \v 32-33 Eng imusi isi yarab ne in gor mi nasim eng ebeter eng aninob quraun eng. Qob eng qoan Qenu ininou tonoan wurinob qamara gumatemir eng git bais misuu nami ende igoai, igoar eng see mom diban ibirigeserma gaun eng, end ne Yisas der bugamor eng. Qoan Isrel wurinou uru warau wepep goan (“Sam” qamb igour) qen yabt gumatemir eng ete igoai: \q1 Ne yonou wau ten, ye nonou tain \m ende igoai. Eng Qenu qoan munon ger nob qamara gumater eng ete: \q1 Qoan Ye Debit nob qamam end anubersi annonogursi ne an me anweginei. \p \v 34 End ne Qenu Yisas menima der bugamor eng me bierau. \v 35 Ne Debit uru wab igour ger gumater eng ete: \q1 Nonou munon oau uri eng gab boru bur qamb me weginenei. \m ende. \p \v 36 Ininou tonoan Debit wo Qenu sarau betet ende at igoi uma ininou tonoan qei wuri tumuniamirt end tumunimari biet isorei. \v 37 Ne Qenu wo Yisas meniamor eng bo sabar umb me bierinerei. \v 38-39 Eng gab ne see aninob quraum eng: In Yuda qomon qoan Moses gumater eng apand qamb toat igorunon eng aninou qomon boru-boru mogirt wab me wugunanei. A Yisast oabigunon eng aninou qomon boru-boru mogirt wab wagari wo anmusia uberet ne qenen bebereg igoruboumon.” \v 40-41 Pol ende qamb qamar: “Qenu qob ger qoan qamara gumatemir eng ete. \q1 Ye anit mi wes uber ar oboum eng munon qei animbigari an maigas me oabigunanei. Eng an yonou qob omboarir igamari ansieri ne borusi qiet ne mom umb uburuboumon. Qob eng anit irimaniminer qamb an gugum Yisast oabig igoarar,” \m ende wuri irun wab qamarei. \p \v 42-43 Pol Barnabas nob qob eng ende wurinob qamb wogub inorou munai aib eng wogub qoaubari wuri der wurinob qamamir: “An qibi qen geret init igub gab eng bo yar qob quraumon eng bo qamarari igun.” Ende qamb wogub qei bunumban qoari wogub ne munon Yuda yurau eng ne munon yurau ar qei der Pol Barnabas nob orotoar qiroari ombur ete wurinob qamb qib igurei: “An Qenu mi aib init siar e gaumon end ne mom qenen end mom misir igub igoarar,” qamamir. \p \v 44 Inorou qen ger end munon ginam qenen gugum yar qiumuni Qenu qob igub qamb yaremirei. \v 45 Munon irou Pol qob igotoub qamb yarari ne munon baraitari qei der Pol merimotet ne mindigar qob wot qamb igurei. \v 46 Ende abari igub Pol Barnabas nob ombur der qamamir: “Qenu qob e an Yuda qobtari igari ne munon yurau ar qanamt igunor qamb Qenu ebeter ego aninou der merimot me igun qamb ebet qenen bebereg igamau qob eng siningot igoumon eng. Ende abari animbag in irigai iningara gab in see anwogub munon ginam ar qei end isuboun,” qamar. \v 47 Qamb qamar: \q1 Qenu wonou qob ger Yisast qamar eng ete: Ye ne munon Yuda yurau ue eng wurinou urut begen gas ende nemaribigom end munon ai qent gugum bebereg igamau ai tap eng imbigubour, ende qamar end in anwogub munon Yuda ue eng wurit isub qob uber eng wurinob qomoruboun. \p \v 48 Ende qamarari munon ar eng der qob eng igub borusi mom mismisir qamamir: “Munon Aib qob eng qamar eng sig uber.” Ende qamb wogub munon qei Qenu bebereg igoarar qamb maribigor eng Yisast oabigumirei. \v 49 Ende at ne munon ginam pi-pi eng Qenu qob iruges big igub igurei. \v 50-51 Ne Yuda munon qei der ginam qenen munon baraitari qei ne yamangar aib qei Yuda qomon toat igour eng wurinob qamarari Pol Barnabas nob orotoar ariramari ne ginam eng wogub Aikoniam end isumirei. Isub qamb ombur irumban gotent igoar eng porongot ariramirei. Eng etemir eng ete qamb wuri qob uber siningot igour eng Pol Barnabas nob wuri qob ger ue, munon wurinou qas, ende qamb. \v 52 Ne munon ginam Antiok igour eng Yisast oabig mismisir igamari ne Qenu Igomurur qau wurit isub wurinonogursia igurei. \c 14 \s1 14:1-7 Barnabas Sol nob Aikoniam end qob qamamirei \p \v 1 Pol Barnabas nob ginam qei-qei qob qamarari munon yamangar Yisast oabigumir gas ende bo ginam Aikoniam ende is Yuda wurinou Qenu qob igau mor end isub qob qamarari Yuda ne munon ar irou Yisast oabigumirei. \v 2 Ende abari ne Yuda qei qob me igun qamb ebetemir eng der munon ar qei wurinob qamb ne erogori big der munon yurau Yisast oabigumir eng wurit merimotar ende ebet igurei. \v 3 Ende ebetemir ego Pol Barnabas nob qinining me qoau, wuri qen dirigor ginam end igurei. Igo ne Munon Aib qob eng me wagau, mom qeretut nob qamb igamari ne Yisas mom wurinonogursia ne qomon wes-wes abari gab igurei. Munon Aib wonou qob eng apand qamarar qamb. \v 4 Ginam aib end yurau ombur igurei, Yuda ne munon ar qei der Pol Barnabas nob qob qamarari wurit isumirei a qei Yuda wurinou yurau end igurei, ende. \v 5 Ende igo ne yurau Pol Barnabas nob qob me igatarun qamb ebetemir eng wurinou baraitari eng der ombur nomont igaramune umunor qamb ebetemirei. \p \v 6-7 Ende abari ombur wuriimbig ne iua ginam ombur Listra Derbe nob ai aib Likonia igo end isub qib Munon Aib qob wurinob qamb qib igurei. \s1 14:8-20 Barnabas Sol nob Listra Derbe nob end qob dibes qamamirei \p \v 8 Ginam Listra end munon ger goten gurumtarei unor wonou set ende baurei, me qib igamau. \v 9 Qen end Pol is qob qamara igub igama ne wo der garei. Gar eng munon eng Yisast oabig igo end nob qamara uber buriba eng ion gab ne bo nan garei. \v 10 Ende gab ne qugiab nob qamar: “Qand der nag,” ende qamara munon eng put der naget isorei. \p \v 11 Qen end munon Likonia ai eng gugum yar qiumuni Pol qob qamara igub igour end mi eng ende aba gab qamamir: “Wa, munon ombur e munon apand ue, Qenu qei munangit warub diaurei igo mi eng obour qi-i?” \v 12 Ende qamb ne Barnabas unum bubun bigumir eng ‘Sus’ wurinou ai bigau baraitari wot qamb igour eng bo Barnabas unum bigumirei. A Pol qob qamarau munon eng gab ‘Hermes’ qamamirei. Eng wurinou Qenu ger qob wurinob qamb igo end ende etemirei. \v 13 Eng wurinou Qenu Sus qamb igour eng wonou mon mindatetemir eng ginam aib qani end igoai. Qen end munon mon eng qoat igoar eng der bur qarig qamagat qei ba yar a puriani isar uber-uber eng baub ne bur qarig eng ba di ginam aib tendet end waramb qamb arsi igoai. Eng munon qiumunimari bur eng waramb munon ombur eng wurit mian yamatar bigetarib qamb. \p \v 14 Ende at igamari Pol Barnabas nob qob igub wogub uyab-uyab munon yurau aib eng wuri qibi isub ende me abar qamb wurinou mingoan bobumi wogub qugiab oromar qamamir: \v 15 “An mi eng init me abar in munangit an gas ende gari. In ombur Qenu qob uber eng aninob qomorune igar qamb. Igub ne an Qenu apand ue end wot oabig a mi qei-qei ebetri igoumon eng mogirt wab wogub ne Qenu apand gagam ai barsi, a tat barsi, a uyer ya barsi ne mi qei-qei eng ebeter eng qas wot oabig igoarar. \v 16 Git apand, qoan munon qei der mi eng gagar abari Qenu ibag waga wurinou eng at igurei. \v 17 Ende abari Qenu wo der me taui igamau, wo yet igar qamb ya weima der igo, a worom aba asi igo. Eng ebet igo end mani ubune uber yaya burab irab git arira nub mismisir igoun,” ende qamarei. \v 18 Ende wurinob qamb wogub ne mi aib at wurinob nunor qamb wuritaisi igamari igoi wagomirei. \p \v 19 Pol ende at igamari ne Yuda munon qei ginam ombur igour eng Antiok Aikoniam nob yarab Listra wurinob nomon ba Pol waramari umbonerer isa wogub mom uma qamb ubumot bis munai ginam eng wogub qonut bis inesi wogub qoamirei. \v 20 Ende inesi wogub qoari Yisast oabig igour eng yar Pol gab qoui naget igamari bo der bogoma mot ginamt iramirei. Ne bo barim ende der Barnabas nob ombur bo ginam Derbe end isumirei. \s1 14:21-28 Barnabas Sol nob bo yonam Siria ginam aib Antiok end diamirei \p \v 21 Ombur end is Qenu qob uber wurinob qamb igamari munon irou Yisast oabigumirei. Ne ombur bo ginam eng wogub bo Listra isumirei, end igoi wogub bo tumbigi Aikoniam end is igoi wogub ne bo yonam Antiok ai aib Pisidia ite igo end isumirei. \v 22 Pol Barnabas nob eng ende qib munon yamangar qoan Yisast oabigumir eng wurinonogursi wurinob qamamir: “An Yisast oabigoumon eng me wagar. In qen geret Qenu wonou munai init musitarer end irub qamb eng see Yisast oabig wo maribig oboun eng ende quguragetoruboun,” ende wurinob qamamirei. \v 23 Eng munon ginam-ginam isub qib igour eng munon Qenut misir erogori big igamari ibag eng qei wurimaribig ende at qib igurei. Eng ende wurimaribig igamari munon yamangar wuri uput qamb oroar qob wurinob qamb igoarar qamb. \p \v 24 Ombur isi yarab ginam aib Pampilia ai Pisidia end igo end isumirei. \v 25 Isub ne is munai ginam Perga end qob wurinob qamb wogub bo tumbigi ginam aib Atalia weib isumirei. \v 26 Ombur Atalia wogub tabin ba deget bo tumbig Antiok iramirei. Iroari ne ginam eng wurinou qoan sarau abari Yisast oabigumir end wuri der Qenut mismisir oroar igama qibi yorour qamb wot qamamirei. \v 27 Ne ombur der Yisast oabig igour yurau eng gugum wuriba qiumuni wogub ombur sarau baab qiroari Qenu oroar aba munon Yuda ue eng gor Yisast oabigumir eng gugum qob suari igumirei. \v 28 Ende at wogub bo qen dirigor Yisas yurau eng wurinob igurei. \c 15 \s1 15:1-21 Sios qiumunimau aib Yerusalem end igoai \p \v 1 Qen end Yisast oabig igour munon yurau Yudia igour eng qei Antiok end diamirei. Diab Yisas yurau qei Antiok igour eng wurinob qamamir: “An Moses qoan Yuda wurit qomon gumater igo eng gari toat ne igoarar, goan sopurmari sirigum nob igama eng Qenu anit igub anubersi igoriba, a ende me obounon eng ue,” ende qamamirei. \v 2 Ende qamarari Pol Barnabas nob eng igub me qenunget ne wurinob agunumirei. Ende at ne munon qei der Pol Barnabas ne munon baraitari qei wurimaribigune qob eng birab Yerusalem end qamb musiar qamb wurimaribigumirei. \p \v 3 Ne wuri Yerusalem irub qamb dari ginam Ponisia eng yar ne isi ginam Samaria eng gagar qib Yisas yurau eng ibag wurinob qamamir: “In iua munon ginam-ginam Yuda yurau ue eng Qenu qob wurinob qomorune wuri gor qomon boru-boru mogirt wab wot oabigumirei,” ende wurinob qamarari borusi mismisiramirei. \p \v 4 Ende abari ombur worowogub Yerusalem ite iramirei. Yerusalem ite weib irab Yisas yurau eng ne munon yurau Yisas qob qamarar qamb wurimaribigor eng ne wurinou baraitari oroar igour eng ende iroari ibag oau uberetamirei. Ende abari wuri der sarau baab qib igamari Qenu mai wurisier eng qob suari igumirei. \v 5 Ne Yuda yurau qei Parisi qamb igour eng, Yisast oabig igour eng der munon ar qei Yuda yurau ue Yisast oabig igour eng wurit qamamir: “An munon Yuda yurau ue ar eng wurinob qamarari gitgoan sopur ne in Yuda qomon Qenu Moses nob qamara gumater toat igoun eng wuri gor toounor.” \p \v 6 Ende qamarari ne munon yurau Yisas wurimaribigor eng ne baraitari eng gagar der qiumuni qob eng musiorub etemirei. \v 7 Qob eng ende qamb isub igamari ne Pita der naget qamar: “Eng qoan Qenu ye yemaribigor eng an yiimbig igoumon. Eng qob ger qemerine igar: Ye Yisas wonou qob eng munon ar eng wurinob qemerine igub Yisast oabig igoarar qamb yemaribigor end ye qamb qib igoun e. \v 8 Qenu in misir gugum mom imbig igo end munon Yuda ue eng gor yet oabig igoarar qamb wonou Igomurur qau init imuriamor gas ende wuri gor wurit imuriamorei,” ende qamb qamar: “Munon yurau ar eng Qenut oau apand burarine wuriubersiarei. \v 9-10 Wuri ininob yurau gari ende qamb ebeter end ne an wuriquguragsi in Yuda qomon e tauar ende me wurinob qamb igoarar. Ininou tonoan ne see gor in qomon eng musub me toat igoun. Qenen ende wurisi igorunon eng Qenu anit maigas ebeiba?” \v 11 Pita ende qamb qamar: “Qenu init igub ininou munon baraitari Yisas imurima derer eng in wot oabig a wo maribig sarau oboun eng wo inubersiar eng.” \p \v 12 Pita ende qamb waga ne Pol Barnabas nob wuri der munon Yuda ue munon ginam qei-qei eng gagar qib qob wurinob qamb qib igamari munon yurau ar eng Qenu mai wurisier eng gugum qamb ariramari igumirei. \p \v 13-14 Ombur qamb wagari Yems bo der naget qamar: “An iruges big ye qemerine igar,” qamar. Saimon Pita qob qurar eng se qamart Qenu munon ar wuriubersier eng wurimaribigorei. \v 15 “Qoan Qenu wonou qob gigit munon wurinob qamara gumatemir eng ende gas ende,” qamar. \q1 \v 16 Qob eng ete: Qen geret ye bo igeser darab ne King Debit wonou yurau bubun bo wurimaribigibam. Eng ete gas, mon qoan ger irunguni mom biet uburab igama ne ye bo irunguni bubun wab ibot bigine bo temen gas ende buriba. \q1 \v 17 Munon Yuda ue yurau ar eng qoan ye wurimaribigum eng ye yegab yet yarari yonou oromar igoribam. \m \v 18 Qenu qob eng qoan dibes qamar eng see bo qurar eng, \p \v 19 Yems ende qamb ne imusi qamar: “Ye ende misir igoum. In Yuda, munon yurau ar Qenut oabig igour eng in me wuriquguragsi igorun.” \v 20 Ende qamb qamar: “Ende gab eng in namani gumutrune gab, mai qiyo mani mian yomb qamb big igamari gab me niar, a wai waramb qeru ten me niar, a yamangar bo wogub ger me baiar, a yamangar munon nob song-song qib mi eng gagar obounor eng wurinob qomorune gitab igorunor,” qamar. \v 21 Ne gor qamar: “Qomon end Moses qoan gumater igo end qenen inorou qent Qenut igau munai mor isub wanunger qamarari igub igoun eng. Ginam aib-aib gugum eng qamarari igub igour.” \s1 15:22-35 Munon yurau ar oabigunor end namanimun gumataremirei \p \v 22 Ende qamara wogub ne Yisast oabig igour yurau eng munon baraitari eng erogori big munon ombur wurimaribigumirei, Yudas, unum ger Barsabas ne munon ger Sailas. Ende wurimaribigari Pol Barnabas wurinob Antiok umo isumirei. \v 23 Munon ombur eng wurimaribig ne namani ba isar qamb ete gumatemirei: \q1 In aninou bain ima gas ende Yerusalem e igo Yisas toat igoun. End qob e gumaun e an munon ai Siria igoumon eng ne ginam aib Antiok igoumon eng ne ai Silisia igoumon eng in Yuda yurau erogori ue ego anit mismisir ne anit igub igoun. \q1 \v 24 Ne gor in qob toau igoun ego in yurau et isub qob song-song aninob qamb a ende abari igub animbig quraun. Munon yurau eng in me wuriimurimau. \q1 \v 25 Eng gab ne ininou e qiumuni wogub munon ombur wurimaribigune Pol Barnabas in erogori wuriqenungar igoun eng wurinob isubour eng. \q1 \v 26 Pol Barnabas nob ininou Munon Aib Yisas wapet sarau beau end me yarimour. \q1 \v 27 End ne Yudas Sailas nob wurimaribigoun eng. Namani gumaun e bisari geari ne bo wurinou qabarit musub qamarari igar. \q1 \v 28 Qenu wonou Igomurur qau insiera misir igub quraun. Eng in Yuda qomon eng mom gugum tauar qamb me anquguragsiunei. \q1 \v 29 Eng gab ne qob e gumaun eng gari gitab igoarar. Eng ete: Sogoin wurit mian yab qiyo, inaunt mani ber opur bigari gab me niar. A wai qiyo buru qeru ten gab me niar. Ne ger yamangar ba wogub bo ger ba qiyo yamangar munon nob soro qib qiyo eng gagar wagar. Qob eng quraun eng gugum toat eng uber igoruboumon in qob gari ende. \p \v 30 Ende qamb gumat wogub wuriimurimari isi Antiok umo isub munon yurau Yisast oabig igour eng wuriba qiumuni namani eng wurisemirei. \v 31 Qiumuni namani eng wanunger gab sig mismisiramirei. \v 32 Munon ombur wuriimuriamir eng Yudas Sailas nob ombur wuri Qenu qob gigit wurinob qamara munon yurau Yisast oabigumir eng bo wurinonogursi qen dirigor igurei. \v 33 Mom ende wurinob igoi wogub ne bo worowagari Yerusalem ite irubari wurinob qamamir: “Io, uber animurimari der ininob igo innonogursi wogub iruboumon eng o, irab gab qit eng ende wurinob qamarari igunor o-o.” \v 34 Ende abari Sailas wo mom end igorib misir igorei. \v 35 Pol Barnabas ne munon qei wurinob Antiok eng igo Munon Aib qob mom wuriimbig igurei. \s1 15:36-41 Pol Barnabas nob purab wes-wes isumirei \p \v 36 Ende at igo ne qen geret Pol der Barnabas nob qamar: “Qen geret waga ombur qoan sarau baab munon ginam-ginam qib qob wuriimbig qib igoun eng maigas igour qi eng iua ibag qib igorun.” \v 37-38 Ende qamara Barnabas wo Mak mot nob qib igorun ende qamb misir igub qamar ego Pol wo gigit Mak nob Pampilia umo nob qib igamari wo qi worowogub dier end bo nob qirune ende ebeiner qamb wagerei. \v 39 Ende at qimerimesab wogub Barnabas Mak mot tabin ba Saiprus isumirei. \v 40 Isari wogub Pol der Sailas mot isib qamb qamara Qenut qebi qamarari inopuri qib igoriner ende qamb wogub Sailas mot isorei. \v 41 Isi ai aib Siria yar munon yurau eng wurinonogursi wogub bo ai Silisia end isub munon wurinonogursi ende at qib igoai. \c 16 \s1 16:1-5 Timoti Pol Sailas wurinob isorei \p \v 1 Ne Pol ginam eng gagar wogub ne bo is ginam aib ger Derbe end isub ne is Listra end isorei. Ginam end munon ger unum Timoti, wo Yisast oabig igoai. Wonou ur Yuda ue, wo Grik munon, wonou unor Yuda wo gor Yisast oabig igoai. \v 2 Munon ginam ombur eng Listra Aikoniam nob wuri Yisast oabig igour eng Timoti qenunget igurei. \v 3 End ne Pol Timoti nob qib igorib qamb misir igor ego Timoti ur eng Yuda ue, wo Grik end ne Timoti goan sirigum ue end munon ginam ombur eng wot agununor qamb Pol wonou der goan sopurmeteterei. \v 4 Ende at wogub Sailas Timoti nob oromar ginam qei-qei qib igoai. Ende qib munon yurau Yisast oabig igour eng ibag qob qoan Yerusalem ite qamamir eng bo qumurune mom igub igoarar qamb wurinob qamb qib igurei. \v 5 Ende abari munon Yisast oabigumir eng der munon bubun bo oromar Yisas yurau end qenen erogori igurei. \s1 16:6-10 Pol inig Masedonia munon ger garei \p \v 6 Ne Pol wurinob qib igoar eng oromar Esia ire isib ater ego Qenu Igomurur qau taisia me isau. Wogub ne ai Prigia ne ai Galesia end qob wurinob qamb qib igurei. \v 7 Eng isi yarab ai Misia qangang end isumirei. Isub ne yar deget ai Bitinia isub qamb ebetemir ego Yisas Igomurur qau bo end wuritaisiarei. \v 8 Ende aba eng wogub ai Misia eng yar deget isi ginam Troas weib isumirei. \v 9 Ginam end inemirei igo itum Pol inig gar ego Masedonia munon ger di qamar: “Ne uyer ya e nipat yar in qob inimbig.” \v 10 Pol mi eng inig gar eng ininob qamara misir igub wogub qamamin: “Io, Qenu wonou qob end is Masedonia munon wurinob \s1 16:11-15 Lidia Yisas yurau burerei \p \v 11 Ende qamb wogub isub tabin ger taui ba ai qaur Samotres. End is ineminei igo urigerma der ginam Masedonia end ginam aib ger Neapolis end isumirei. \v 12 Ne bo Neapolis eng wogub bo tumbigi isi Masedonia distrik wurinou ginam ger Pilipai. Ginam eng Rom wurinou. \v 13 In end igo ne qen geret Yuda wurinou inorou qen ger gab ne in ginam eng wogub tap toat isi ya ger gabut isuminei. Isub igumine qamamir: “Yuda munon qei Qenut qebi qomorub at igour,” ende igub is gamin eng yamangar yurau qei end darari qob wurinob qamb igunei. \v 14 Ende qamb igumune yamangar ger unum Lidia. Yamangar eng wonou ginam Taiataira. Wo mingoan sig uber-uber mai ne munon aib qei wurisab mi taui ba ende at igoai. Ne wo qenen Qenut igub igoar end se Pol qob qamara iruges big igub igama Qenu wonou sia mom imbig wot oabigorei. \v 15 Ende aba wogub wonou yurau nob ya obotar wurimaragansiune ne inuruar ete qamar: “An init misir igub gab eng, Yisast mom apand oabigour, ende qamb gab eng yarab ininob et bais inab wogub iuar,” ende init qamara wurinob igunei. \s1 16:16-40 Pol Sailas nob Pilipai end uyort igurei \p \v 16 End igo qen geret bo wuri Qenu nob qamb qiumuni igour end isuminei. Isub ne sarau batar igo yamangar wau ger maurem opuriamorei igo ne mi qen geret mai ebeiner eng miteri qamb igoai. Ende igama ne munon yamangar qei qen geret maigas obounor eng wurit qamara igub qamb nomon qur utab igurei. Utari ne wonou munon baraitari eng wurisab igoai. \v 17 Qen end yamangar eng intoar qib ete qamb ab qib igoai: “Munon yurau eng Qenu mi gugum qanam eng wonou yurau. End ne in mai ubune Qenu inubersieriner eng inimbigub yorour eng.” \v 18 Yamangar eng qenen ende at intoar qib igama Pol iet wogub igeser maurem opuri igoar eng qamat qamar: “Yisas Krais eng unumut nonob quraum. Yamangar e wogub der iua.” Ende qamara maurem eng wogub qoorei. \p \v 19 Yamangar eng Pol musia uberbura ne munon mi qen geret mi mai wurisieriner eng qamara igub igour end ne gor munon qei yamangar eng qoat musub igamari nomon qur ba wurisab igo eng der bo mi eng gar me ubunerei eng gab Pol Sailas nob wurit misiringet wogub qob wurit musub maigas gab uyort wuribigub qamb oromar isumirei. \v 20 Isi Rom gabman eng wurinob qamamir: “Yuda munon ombur e in ginam aibt e yar igo qomon boru song-song ebet qib igour. \v 21-22 In Rom qomon end mom gitab igoun eng ombur ebet qib igour,” ende qamarari munon yurau eng gor der ombur igaramb qamb ebetemirei. Ende abari gabman wurinou mingoan nob boburmatar arir wogub ne burtuum wurinob qamarari pisirami igaramirei. \v 23 Ende borusi igaramb wogub oromar uyort wuribig igour munai eng isumirei. Isub munon munai eng qoat igo eng nob qamarari mondir nausi mom ubotar musub mom oroar igoriner qamamirei. \v 24 Ende qamarari ne qob igub wuriba uyort igour munai aib eng tumbigi qomourt ger end ombur wuriarir wogub nam ii ombur ba wurinou goten eng gugus big mom nausi touriamirei. \s1 Pol Sailas nob Pilipai end uyort igurei. \p \v 25 Itum wobon Pol Sailas nob Qenut uru wab a wot simot ab ende ebet igurei. Igamari erogori uyort igour eng der igub igurei. \v 26 Ende at igamari ne ai aib uyab mon aib eng ururasi ne mondir nausi obotemir eng wonou wei a nam ii gugus big wuritouriamir eng ururat uburerei. \v 27 Burtuum munai eng qoat igoar eng der mondir unat ende gab munon gugum iua ubururei qamb qasuri ba wonomi gumat umib qamb ebeterei. \v 28 Ende aba Pol gab qamat ar: “In ger me qoau, gugum igoun nonou quman me sopurom,” ende qamarei. \v 29 Ende qamara wogub urut qamara ba yarari mor ito isub Pol Sailas nob wuribaab eerei. \v 30 Ende at oromar ago der qamar: “Wa, ye mai ansierine ye yeubersioruboumon?” \p \v 31 Ende qamara wuri nob qamamir: “Ne Yisast oabiga ne nonou qanam gari eng Qenu anubersieriba,” ende qamamirei. \v 32 Ende qamb Munon Aib qob wonou qanam erogori eng wurinob qamb igurei. \v 33 Ende abari ne burtuum eng der Pol Sailas nob bunomt igaramb igour iam eng iam purianit tourimatarerei. Ende aba wogub Pol Sailas nob der burtuum eng wonou qanam erogori eng ya obotar wurimaragansiamirei. \v 34 Ende wurimaragansiari wogub wo der Pol Sailas nob oromar wonou munai mor irab mi yab wurinob nub wogub ne wo wonou qanam erogori eng der wo Qenut oabigor eng gab mismisiramirei. \p \v 35 Urigerma ne gabman munon baraitari eng burtuum qei wuriimuri qamamir: “Irab munon uyort igour oroar igo eng nob qamarari munon ombur eng worowaga qoounor,” qamarei. \v 36 Ende qamarari wuri diab Pol Sailas nob wuriimurimb qamamir: “An qob ue, ar qi der iuar.” \v 37 Ende qamarari Pol der burtuum qob ba diamir eng wurinob qamar: “Ende ue, in ar qi me quunei. Qoan Rom gabman in ombur Rom munon buror qamb inmaribigor ego barim in qomon boru obour qamb qob qanam musub me igatarau. Ar munon magqurt pisirami iningaramb uyort inbigomanei. End ne see qas qand is aninou munon baraitari eng wurinob qamarari diab qob musitar wogub inimurimari qoauboun.” \p \v 38 Ende qamarari burtuum eng bo qand isub wurinob qamarari borusi yariamirei. \v 39 Yari ne qand Pol Sailas nob igour end irab qamamir: “Io, in qomon boru ansiaminei, end ne an ginam e wogub aninou taut iuar.” Ende qamb wuriimuriamirei. \v 40 Ne Pol Sailas nob uyort igamau munai eng wogub bo Lidia wonou munai mor end isub Yisas yurau qei end igour eng oromar qiumuni wurinonogursi wogub qoamirei. \c 17 \s1 17:1-9 Tesalonaika Pol Sailas nob igaramb ebetemirei \p \v 1 Eng qoamir eng isi ginam aib Ampipolis end yar ne bo tumbigi isi Apolonia. Ginam eng wogub isi ginam Tesalonaika end isumirei. Ginam end Yuda wurinou Qenut igau mon aib end igoai. \v 2 End ne Pol wonou qomon eng ginam gugum qib Yuda wurinou mon mor end isub qib igoar end bo ginam end gor end isub oromar qiumuni igoai. Oromar qiumuni ne Qenu qob bukt igoar eng wurinob inorou qen duor gari end qamb igoai. \v 3 Qamb qamar: “Qenu munon init imurima inubersierib derer eng waramari umb wogub bo der bugamorei. Ye end qanam animbig quraum eng, munon eng Yisas gari wo munon ginam gugum wuriubersiau tari.” \v 4 Ende qamara Yuda munon qei qob igub iot ne Pol Sailas nob orotoaremirei. Ne Grik munon irou Yuda qomon toat igour eng ne ginam end yamangar qei baraitari igour eng wuri gor qob igub Yisast oabigumirei. \p \v 5 Ende abari ne Yuda yurau qei der Pol Sailas nob qob qamarari munon yamangar irou qob igub oabig abari ibag ne wuri der irigau munon qei misir uber ue ar song-song qib igour eng oromar qiumuniamirei. Qiumuni mindigar qob wurit qamb Pol Sailas nob wuriba uyort wuribigub qamb Ende qamb isub Yeson wonou munai qouiamirei. \v 6 Ende at gamir eng ombur me igamari ibag ne Yeson baab ne munon qei Pol yuraut igour eng nob oromar munon Kaunsel baraitari ginam aib end isumirei. Isub oromar qamamir: “Pol Sailas nob wuri qomon wes ebet munon ginam irou abari musub erogori me igour,” qamamir. \v 7 Qamb qamamir: “Ombur ininou king Sisar Rom qob qamb igo eng biistet ne wuri ete qamb igour: in gugum king ger Yisas eng qob igotoun, ende qamb igour,” qamamir. “Ende qamb qib ginam e yarari Yeson wo wuriba mor big wurinob igo.” \v 8 Ende qamarari munon ar ne kaunsel munon baraitari eng der oau boruburemirei. \v 9 Ende at ne kaunsel munon baraitari eng der Yeson wonou yurau eng wuri nob qamarari uyort igamau eng wogub uput qamb nomon qur taui wurisemirei. Wurisari qamamir: An qomon eng bo obounon eng nomon qur e bo me baunanei.” Ende qamb wuriimurimari isumirei. \s1 17:10-15 Pol Sailas nob Beria end sarau ebetemirei \p \v 10 Isub igamari itumorama ne Pol Sailas nob wuriimurimari ginam Beria end isumirei. End isub ombur Yuda wurinou Qenut igau munai end isumirei. \v 11 Ginam end isub qob qamamir eng munon qob igau. End Pol qob qamara wuri iruges big igub ne qob qoan bukt gumatemir igo eng boair qob eng qeemben qi eng gub qamb. \v 12 Ende ebet ne Yuda ne Grik yamangar baraitari ne Grik munon qei qob end oabigumirei. \p \v 13 Pol Beria end is qob ende wurinob qamb igama Yuda Tesalonaika igour eng qob igumirei. Igub Beria end isub munon boru qarigtari ir qib igour eng oromar qiumuni Pol qob soopurmb qamb ebetemirei. \v 14 Ende abari Pol wot isub igour eng qand imurimari uyer ya gabut isorei. Isa ne Sailas Timoti nob eng igurei. \v 15 Igamari Pol wonou yurau qei wurinob isi ginam Atens end igo ne Pol Sailas Timoti nob Beria igour end qob biga ba iramirei. Irab ombur wurinob qamamir: “Pol an ombur wo qani isar qamb qob biga ba diaun,” qamamirei. \s1 17:16-34 Pol Atens end qob dibes qamarei \p \v 16 Pol qob big wogub ombur oroar igo ne ginam Atens eng gar wurinou ai bigau irou qerismindou mi eng gagar qugur barsi wogub Qenu qamb wurit igub igamari ibagarei. \v 17 Eng gab ne Yuda Qenut igau munai mor end isub Yuda ne Grik munon qei Yuda qomon taut igour eng nob qamb ne maket ginam end is munon ar end igour eng wurinob qamb ende at igoai. \v 18 Pol qamb qamar: “In Yisast oabig eng umb Yisas der bugamor gas ende der bugomboun.” Ende qamara Grik wurinou qoyam munon yurau qei Epikurian ne Stoik qamb igour eng der wonob agunumirei. Ne qei qamamir: “Munon e qindeindir qob song-song qamb wonou qen big qib igo,” qamarari ne qei: “Aibigau song-song igour eng qob qamarari toat igorun qamb qura qiyo,” ende qamb igurei. Eng qamamir eng Pol wo qob uber Yisas wo umb der bugamor gas ende in gor umb der bugomboun ende qamar end qamamir eng. \v 19-20 Ende qamb wogub Pol mot ai qaur ger Areopagus qamb igour end irune kaunsel unumiramir eng Atens igour eng qob qamara qerei igar qamb. Irab Pol nob qamamir: “Qob bubun munon ginam-ginam wurinob qamb qib igoan eng bo qamara igun. In igoun eng bubun, gab bo igub,” ende qamamirei. \v 21 Ende qamarari ne Atens munon ne munon ginam qei yar ginam end qenen igour eng wuri qomon eng mi bubun ger gab qob suab qib igour. End bo Pol qob eng qamara bubun igub bo igub ebetemirei. \p \v 22 Munon gugum ai qaur Areopagus end qiumuni igamari Pol wubunobun end der naget qamar: “Ye qob qamara igun qamb quraumon end qemeribam eng. \v 23 Ye yar ginam et qib gaum eng an sogoin qamb aibigau munai irou wuri mindatar mian yematar Qenu apand qamb wurit misir aib igub igoumon eng diban animbagaum. Nam qab ger mian yomb qamb nagsiaman eng erer end gaum eng an qob ger ete qamb gumatemanei: Qenu in qoyam ue eng wonou mani bigotoun, qamaman eng ye see wonou unum qomon eng quraum eng. \p \v 24 Qenu ai tat nob barsi mi gugum bigor eng wonou qoat igo. End ne munon ger wo mon mindetet qamara di end me igorinerei. \v 25 Ne gor wo mi ger ue gab aba in me utunei, sig ue. Wo gari in munangit inoar a mi qei-qei gabri igoun eng gugum inoar igama igom qib igoun,” qamar. \v 26 Ne qamar: “Qenu wo munon gari qas barsi wogub aba wonou wau misinam qebebi darab tau purab isari tau purab isub ende at isi ai qent gugum opur ne qob wes-wes qamb igour. Eng Qenu wurinou ginam maribigetar ne wurinou igom igamau qen maribigorei. \v 27 Ende ebine munon gugum ye yiimbig musub igoarar qamb. Wo ende at mugenderi me igo, pi igo, munon ger wot igib qamb aba musierib qamb. \v 28 Wonou gari in munon gugum ininou qanam end ne in qib uber igoun. End ne aninou munon qei imbig qob ete gumatemir eng: ‘In Qenu wonou wagrari’ qamb gumatemir eng. \v 29 Pol ende qamb qamar: “In Qenu wonou wagrari qamb eng, in bo Qenu eng ‘mai nomon aib ger gas ende qe, mai munon qei nam tau barsi igour gas ende qe,’ ende me qomorun. \p \v 30 Segagam qoan munon qei Qenu sir ue end qugur barsiari wo me wurisi igamau. Ne see eng wonou qob gim mom diban biga munon ginam-ginam isuor eng bo sabar ai bigaut oabig obounon eng ansieriba. \v 31 Ende at ne wo qen geret munon gugum wurinou qomon at igour eng qerei insieriner eng maribigorei igo. Wo Yisas imurima der bebereg igamau qomon eng insirbigorei, wo umb der bugamor end.” \p \v 32 Pol qob eng qamb isi yarab munon ger umb der bugamorei eng qamara igub munon qei der ber qob wot qamamir. Ne qei qamamir: “Qob eng quran eng bo sabar qamara igun.” \v 33 Ende qamarari Pol wogub qoorei. \v 34 Qoa ne munon qei qob bo igub qamb Pol toat isub Yisast oabigumirei. Ne munon ger unum Dionisius wo munon wuriba ai Areopagus end wuri qiumuni igo eng, ne yamangar ger unum Damaris, ne munon qei-qei gor Yisast oabig isumirei. \c 18 \s1 18:1-17 Pol Korin end qob qamarei \p \v 1 Ne Pol ginam Atens eng wogub bo Korin isorei. \v 2 Korin end Yuda munon ger ubeni nob igurei. Munon unum Akwila, qoan unor baur eng ai Pontus end. Wo aib burab yamangar unum Prisila baub ne ai Itali end isub ginam Rom end igurei. Qen end Rom king unum Klodius wo Yuda munon Rom ginam aib end yar igour eng gugum orotoar arirama wes-wes iua uburari munon eng ubeni nob yar Korin eng igurei. \v 3 Pol is ombur ibagar eng wonou sarau wai goan mai biga qur utab taui ba seri mon mindat igour. Sarau eng ombur gor ebet igamari ibag wurinob sarau eng ebet igoai. \v 4 Igo ne inorou qen end Yuda wurinou Qenut igau mor end isub Yuda ne munon yurau Grik qei soroi qob wurinob qamb igoai. \p \v 5 Ende at igama Sailas Timoti nob Masedonia wogub yarari ne Pol sarau ger ebet igoar eng wogub ne Yuda yurau eng qenen wurinob qamb igoai. Qamb qamar: “Qenu munon init imurima inubersierib qamb derer eng Yisas gari.” \v 6 Pol ende qamara qob me igotoun qamb der qob isi wot qamb abari wo der wurinob qamar: “An qob eng siningot oboumon end qen geret boruburab gab eng yet misir me igar, aninou qas. Ye se qas an Yuda anwogub munon Yuda ue ar eng wurinob qamb qib igoribam.” \v 7 Ende qamb wogub der is munon ar ger unum Titius Yastus wonou munai end isorei. Wo Qenut oabig igoai. Wonou munai Yuda wurinou Qenut igau munai qonut igoai. \v 8 Ne munon baraitari aib ger unum Krispus wo Yuda wurinou Qenu qob igau munai eng qoat igoai. Wo wonou wagrari ne Korin munon qei nob Pol Yisas qob wurinob qamara qob igetet oabig abari yat wurimaragansiarei. \p \v 9 Qen geret itum Pol inerei igo inig wap-wapi gar ego Munon Aib nob qamar: “Ne wurit yari qob bo me wurinob qemerinei qamb me eb, \v 10 ye noat igoum end munon ger me nanaminerei. Munon irou ginam et yonou qob igub yonou yurau igoarar qamb wurimaribigomei igour ar degen qamb igoar,” ende qamarei. \v 11 Ende nob qamara Pol nonoguret ne togun gari ne bo inaun 6-ende Korin eng igo Qenu qob wurinob qamb igoai. \p \v 12 Ende igama ne munon ger unum Galio. Wo Rom gabman end yarab ne wo gor sarau ende ebet ne Grik munon eng igour eng oroar igoai. Qen end Yuda munon yar Pol mot qob musub uyort bigub qamb gabman munai end isumirei. \v 13 Isub munon baraitari eng nob qamamir: “Munon e in Qenut igub qomon ebet igoun eng wo bo qomon eng nugutumuget ebet munon yamangar wuriimbiga in qomon eng wogub igour,” qamamir. \v 14 Ende qamarari Pol bo qemerini qamb ebeter ego munon eng Galio der qob woretet Yuda wurinob qamar: “Munon e gabman qomon nugutumuget ebeterei qi eng ar qamarari soageni ebet qib igo eng ye imbigoum. Ar qamarari ye musitarib qamb eng ar musitoroum qi. \v 15 End ne an naget aninou mi qeir igoumon eng qamb a aninou qomon eng qamb bisari ye wogoum. Ye aninou mi eng gar ye sir ue end qob me musitarinei.” \v 16 Ende qamb Yuda mor igour eng orogar ag ariramorei. \v 17 Isub wurinou munon baraitari aib Qenu qob igau mon qoat igo eng unum Sostenes wo baab bis qob musiau munai igama qonut end bis waramb igurei. Ende at igamari gab Galio qob ger me qamarau. \s1 18:18-23 Pol yonam Antiok end irarei \p \v 18 Ne Pol Korin end Yisast oabigumir eng wurinob qen qei igoi wogub ne end worowogub wo bo Prisila Akwila wurinob bo ginam aib Senkria end isumirei. End isub Pol wo Yuda wurinou qomon eng toat Qenu nob qamb qen maribig tari im me sopur igamau. Ginam end isub tari im sopur wogub bo tumbigi tabin ba ai Siria end isub qamb isumirei. \v 19 Tabint isumir eng isi yarab Epesus end weib isumirei. Isub munon yamangar eng nob end worowogub wo Yuda wurinou qob igau munai end isub qob wurinob qamb igoai. \v 20 Ende qamara igub munon ginam eng der duet qamamir ego wo der wuri nob qamar: “See me aninob igorinei. Qen geret Qenu wonou bo anit yar qamb yiimurima eng bo yaribam.” \v 21 Ende qamb wogub Akwila Prisila nob Epesus end worowogub wo tabin ba isi ginam aib Sisaria end isorei. \v 22 Isub ne bo gotent tumbigi isi, Yerusalem umo weib isub ne Yisast oabig igour yurau eng ibagarei. Ibag bo ginam aib Antiok eng irarei. \p \v 23 Irab qen gurum nami eng igoi wogub ne bo ai Galesia ne ai Prigia wurinou ginam gugum is qib munon yamangar Yisast oabig igour eng wurinonogursi qib igoai. \s1 18:24-28 Apolos Epesus end qob dibes qamarei \p \v 24 Qen end munon ger ginam Epesus wes end igo wurit diarei, unum eng Apolos. Wonou ginam qenen eng Aleksandria. Ginam eng ai Isip end igo. Munon eng wo munon sarog, ne gor Qenu qob gigit gumatemir eng wo musub mom imbig igoai. \v 25 End ne Yisas qob eng wo qo imbig ne wonou qomon eng ne qob eng qoyam big wurinob qamb igoai. Ne qob gari qas eng wo qanam sir me iotarau. Yon yat wurimaragansi igoar eng wo sir. Ego Yisas wonou eng wo sir ue. \v 26 Qen end Yuda wurinou qob igau munai end isub qob dibes wurinob qamb igama Prisila Akwila nob igub wogub yar mot wurinou munai end isub ombur bo Qenu mi ebeter eng nob qamb igurei. \v 27 Nob igamari Apolos bo Grik isiba ne Epesus munon Yisast oabig igour eng der Grik igour end namanimun gumutrunei igama Apolos bisa gab ba mor big musub nob igamari Qenu wonou wurisera wot oabigumir eng Apolos wo bo wurinonogursi igoar qamb. \v 28 Apolos end is igo ne qob irou Yuda wurinob qamara wuri bo maigas me nob qamarau. Qanam mom dibes end wurinob qamara wuri der qamamir: “Io, qob gigit gumatemir eng Qenu Munon Aib Yisas in Yuda nob munon ginam-ginam init imurimb qamar eng ar qeemben,” ende qamamirei. \c 19 \s1 19:1-10 Pol Epesus end qob qamarei \p \v 1-2 Apolos is Korin end igama ne Pol ginam qani-qani eng qibei-qibei is Epesus end weib diab munon qei Yisas wo maribig igour eng end ibag wuri qebi qamar: “An Qenu Igomurur qau anit isorei?” Ende qamara wuri qamamir: “In Qenu Igomurur qau munon wot isiner eng qob eng ininob qamarari musub me igau.” \v 3 Qamarari Pol qamar: “End ne an maigas ya obotar anmaragansiamirei?” Qamara wuri qamamir: “In Yon qoan wurimaragansi igoar gas ende at obotaremirei,” qamamir. \p \v 4 Ne Pol qamar: “Yon wo wurimaragansi igoar eng munon qomon boru-boru eng dibes qamarari ne wo munon ger wo qanam yar igoar eng unum Yisas eng wot oabigari wurimaragansi igoai.” \v 5 Ende qamara igub Yisast oabigari Munon Aib Yisas unumut wurimaragansiarei. \v 6 Ne Pol uben erer wurit biga ne Igomurur qau der gari-gari wurit isa qob bubun me qamb igour eng qamb Qenu qob qanam dibes qamamirei. \v 7 Qen end Igomurur qau wurit isuor eng 12-ende. \p \v 8 Pol ende at ne wurinou qob igau munai mor end isub inaun duorgari ende.” Erogori qibanamsi igamau eng Qenu wonou anoar igoriba qamb ne qob qei-qei eng bo sabar qamb wurinonogursiarei. \v 9 Ende aba qei der qob eng me wot oabig ne. Munon aibt qob isi qamb ende ebetemirei. Abari Pol der Yisast oabig igour eng qas worowanunget ba bis munon ger unum Tiranus imbigau munai end bis wuriqiumuni qob wurinob qamb igoai. \v 10 Pol sarau eng ebet igama togun ombur warei. Ende aba ne Esia munon yurau eng qei Yuda ne qei munon ar ende Munon Aib qob musub igub igurei. \s1 19:11-20 Seba wagrari aibigau toat ariramb ebetemirei \p \v 11 Qen end Pol Qenu qomon wes-wes aba gab igurei. \v 12 Ende gab ne qei Pol wonou mingoan neri biga ba munon toar nob eng wurigigibanir ariramari toar worowagerei. Ne qei ai bigau igaramor eng abari uberet ende ebetemirei. \p \v 13-14 Ne Yuda munon baraitari ger wo munon Qenut mian yab begetet igour eng wo gigit igoai, unum Seba. Wonou munonbor wau 7-ende, wuri qib Pol Yisas unumot sarau baab igo gas ende ar munon ger ai bigau waramorei igama ai bigau eng nob qamamir: “In Pol Yisas unumut ai bigau wurit wab arir igo eng in gor ne nob quraun. Munon e wogub iua.” \v 15 Ende qamarari ai bigau munon opuriamor eng wot di qamar: “Yisas Pol nob ye qoyam ego an your?” \v 16 Ende qamb ne der munon 7-ende eng borusi mom igaramb ne mingoan nob ombopumi arir ugab wogub qei ararau munon eng wonou munai eng wogub ag der qoamirei. \v 17 Ende abari Yuda ne munon ar qei Epesus igour eng qob toau isa igub borusi yari ne Yisast mom oabigumirei. \v 18 Ne munon qei Yisast se oabigumir eng der munon yurau wurimaragansiamir eng wurit qomon boru ebetemir eng dibes wurinob qamarari Qenu wurimusiarei. \v 19 Ende ebet wogub ne wurinou buk ger gab-gab munon wuridumi igour eng gugum ba qiumuni mutet wamirei. Buk eng irou, munon taui baub qamb qur wurisunor eng qangang eng K50,000-ende yariba. \v 20 Ende abari ne Munon Aib qob imusi-imusi isub ne munon yurau aib Yisast oabig nonoguret uburemirei. \s1 19:21-41 Epesus Pol nob agunumirei \p \v 21 Ende abari Pol bo Masedonia yar Grik di ne Yerusalem irini qamar. Irab end igoi wogub bo Rom isini,” qamarei. \v 22 Ende qamb ne wonou erogori sarau baab qib igour eng Timoti Erastus nob gigit wuriimurima Masedonia isari wonou Esia ai end qib igoai. \p \v 23 Qen end Epesus munon qei der Yisast oabigari wurimaragansiamir eng end me igoarar qamb wuri nob agunumirei. \v 24 Munon eng qanambig wurinob agunuor eng unum Demitrius. Munon eng wo ai bigau unum Artemis munai mindatetemir eng qugur wapet barsi igoai. Ende at munon wurisab taui qur baub igoai. \v 25 Ne Demitrius wo munon qei erogori sarau eng ebet igour eng wuriqiumuni wurinob qamar: “In sarau e ebet igoun end nomon qur aib yar igo end in uber igoun.” \v 26 End ne Pol wo qob qamb igo eng aninou igub igoumon eng wo ete qamb igo: “Munon wurinou qugur ubent barsi wogub Qenut big qamb igour eng uber ue ende qamb igo,” qamar. Ende aba ne munon Epesus ginam aib e ne Esia munon gugum wo igetet ne oabig wot isub igour eng. \v 27 Eng gab ye wo tumet igoum. Ati in sarau e weibi wugune qinan qob init qamb ne ininou ai bigau yamangar munon Esia ne munon ginam gugum wot igub igour munai eng ba meinsiorubour eng, qamar. \p \v 28 Demitrius ende qamara igub Polt borusi misiringet ne ai bigau Artemis end amir: “Ne in munon ginam aib Epesus e inmusub igoan.” \v 29 Ende qamb ab is Masedonia munon ombur Pol nob erogori sarau baab qib igour eng is wuribamirei. Wuri unum eng Gaius Aristarkus nob wuribaab ubumot qiumuni igour end isumirei. \v 30 Ende oromar isari Pol is wurinob qemerib isib ater ego wonou yurau qei der duetemirei. \v 31 Duari ne gabman munon baraitari ginam eng gor der Polt qiumunimau end me isiner qamb taisi qob gim wot bigumirei. \p \v 32 Eng qiumuniamir eng qob ger togsi me qamarau, ger der qob qamar eng wonou wes, ne ger der qamar eng wonou wes, ende at qob qamb ousi igurei. \v 33 Ende at igamari Yuda der munon ger unum Aleksander qob qem qamb qamarari der nageterei. Naga munon qei der wo qiumunimau e qanam bigar eng qob qemeriner qamb igub igurei. \v 34 Igamari wo qob musub qemerib ebeter ego wuri der Yuda ion gab wogub qamb amir: “Artemis gari ininou Epesus munon gugum baraitari inoar igo.” \p \v 35 Qob eng qen dirigor ab isub igurei. Ende qamb ab isub igamari gabman munon nomon qur qoat igo eng der wuritaisia wagari ne qamar: An munon ginam qenen, munon ginam gugum inimbig igour. In yamangar ai bigau Artemis wonou munai mindetet ne wonou ai bigau nomon tatet qite derer eng qas wot oabig igoun. \v 36 End ne munon ger qob e me omboariraminerei. Ende ebet qand mirinet wogub munon song-song igaramunon eng qomon uber ue. \v 37 An munon ombur e oromar yoroumon eng wuri ininou mi uber ger ai bigau munai mor end urim me baiau. Ne gor ininou yamangar ai bigau qob isi me wot qamarau.” \v 38 Qamb qamar: “Ende gab eng Demitrius wonou erogori qur baub qamb sarau ebet igour eng wuri munon geret misiringet gab eng qob musitarunor. Eng munon qob qerei igau eng mom musub iginer.” \v 39 Qamb qamar: “An qob ger igama qomorub gab eng qiumunimau et qamarari munon baraitari qob musub qerei igunor. \v 40 End ne qiumunimau see woguboun e. Qob tog ger me quraun, ar ber qob gari qamb ousi igoun e, qiumunimoun e qob qanam ger ue. Gabman munon baraitari qob ar song-song quraun e igub qamarari in mai qomoruboun. Sig ue.” \v 41 Munon qur qoat igo eng ende qamb wogub wuriimurima mor qoamirei. \c 20 \s1 20:1-6 Pol Masedonia Grik nob end isorei \p \v 1 Ende qoari wogub ne qen end bais uber erogori igoi wogub Pol munon Yisast oabig igour yurau eng wuriba qiumuni qobut wurinonogursiarei. Ende at wogub uber igoarar qamb wogub wo ai Masedonia end isorei. \v 2 Isub-isub Masedonia ginam qei isub qob wurinob qamb isi-i ai Grik end isorei. \v 3 End isi igama inaun ombur gari ende uma wogub bo girinet tabin ba ai Siria end isib misir igorei. Ende ebeter ego Yuda munon qei qob igub yuraut opuri igour qamarari igub bo igeser Masedonia wes eng irab bo tumbigi ai Siria isib qamb irarei. \v 4 Iriba ne munon qei nob iramir eng unum eng ete Sopater ur eng Pirus, wonou ginam qenen eng Beria. Ne Aristarkus Sekundus nob wurinou ginam aib eng Tesalonaika. Ne ger Gaius wonou ginam Derbe. Ne munon ombur gari Timoti, Tikikus ne Tropimus wuri ai Esia. Munon yurau eng Pol nob iramirei. \v 5-6 Pol qamar: “Munon yurau eng gigit isub Troas end inoar igamari in ombur Pilipai end igumu ne qen aib Qenu enger ininou tonoan wuri me igaramau qamb mi at nub igour eng niari ibag igumu ne qen 5-ende ubura in ombur tabin ba isi Troas end igamari ibag erogori end igumu ne inorou gari umorei. \s1 20:7-15 Pol qen sasam Troas ibag ne Miletus isorei \p \v 7 Ne Sande qen end ai gab-gab in gugum ginam qenen eng wurinob erogori bugab mani qibi boat numinei. Nub igo Pol barim worowogub qoaun ende qamb qob wurinob qamb igama igoi itum wobon isorei. \v 8 Eng munai tumbigi erer qitend qiumuni yorumut gumet uri ende at igunei. \v 9 Pol qob ende qamb isub igama igoi itum qir isa wogub wau qen ger unum Yutikus. Wo monir end bugab qugi igoi wogub uburab yarsi ago qumo dererei. Dara is bemeni gamir e umorei. \v 10 Ende gab qamarari Pol qand isub baab gab qamar: “An misir me igar, bo igomot der bugemba.” \v 11-12 Ende wurinob qamb wogub bo erer qite irab mani parau nub wogub bo qob imusi qamb isub igama igoi uriger worom weib dera, wau moi umor eng bo igomot der bogoma mismisir nob mor isari, Pol ginam Asos end isorei. \p \v 13-14 Isib qamb Pol in gigit isub ginam Asos end yoat igoarar qamb inimurima in tabin ba isune wo ag gotent dererei. Darab isi end inimbigea wo nob bo tabin ba isi ai qaur Mitilini end isuminei. \v 15 End ineminei igo urigerma bo isi ai qaur ginam Kios, end ineminei igo urigerma bo tumbigi isi ai qaur Samos end isub bo deget Miletus end isuminei. \s1 20:16-38 Pol qob sasam Epesus munon baraitari wurinob qamarei \p \v 16 Pol end tabin ba bo Epesus end isib ater ego ai Esia end qas qib igimine qen uburiner qamb ne gor Igomurur qau wurit isuor qen ‘Pentikos’ qamb igour eng gor piara gab qand Yerusalem qite irib qamb. \p \v 17 Ende at ne wo Miletus end igo munon Yisast oabig igour Epesus igour eng yar yegaiar qamb qob bigorei. \v 18 Qob biga yarari ne wurinob qamar: \q1 Se qamart ye Esia umo anit yar aninob igo qomon ebine yiimbigomanei. \q1 \v 19 Sarau bam eng ger mein ger me beau. Yuda der ye sarau ebine yequguragsi qas. Ende ebetemir ego ye yonomit misir me igau. Yisas Munon Aib sarau betine obour eng ende qamb igumei. \q1 \v 20 End ne qenen aninou munai gari-gari end ye qob animbig ne qiumunimari qob aninob qamb ne ye qob ger me wabi igamau. \q1 \v 21 Yuda yurau eng ne munon ar garisi ye qob ete an irun wab qamb igumei: “Aninou qomon boru-boru eng mogirt wab wogub Qenu wot igub ininou Munon Aib Yisas toat igoarar,” ende qamb igumei. \q1 \v 22 End ne see Qenu wonou Igomurur qau eng ye ginam aib Yerusalem qite ir qamb ye sesima isibam. Eng maigas yesiorunor qiyo eng ye sir ue. \q1 \v 23 Eng ye ginam gugum qib igimine Igomurur qau ye irun wab ete qamb igoai: ‘Ne git irinen eng nebaab nanamb nequguragsi ne uyort nebigubour end me yariom,’ ende yenob qamara ne yonou git goan end misir me igoum. \p \v 24 Yisas wonou ye sarau yet maribigor eng mom at ugeini qamb yonou sarau eng Qenu munon gugum wurit igub igo end ende ebine Yisast oabig igoarar qamb \v 25 End ne erogori igamau qomon eng Qenu wonou qoat igo eng ye animbig qib igoum eng. Ne se ye bo menman me yegunanei. \v 26-27 End ne Qenu ansi igo eng qenen aninob qamb igoum eng. Eng ye ber begetet me aninob qamb igamau. Munon ger wonou qob eng me igini qamb ebet eng, wonou qas. \v 28 Ye bo me yegab eng aninou mom nonoguretaman eng. Qei der qei nonogursi ende at igoarar. Ende abari qebenau qau ansiara uber qi qoat-qoat igoruboumon. \v 29 Git ye anwogub quine munon qei iau qaar wai sipsip got nub igo gas ende at diorubour. End ne an mom nonoguret igoarar. \v 30 Ne qei aninou erogori end der qetopur qamarari an qei wurit igub orotoar igoruboumon eng gor imbig igoarar. \v 31 Eng ye anmurimar me quraum. Togun ombur gari ende ye aninob igo anitoubar qenen itum woromt annonogursi igumei. \p \v 32 End ne see Qenu anit wogoum eng wonou gari anoar animbag igoriba. Igama an wot nonoguret qomon uber qas abar. Ebet wonou munon yurau eng qoat-qoat igoarar. \p \v 33 Qoan ye aninob igoum eng aninou nomon qur qiyo mingoan ger yeisar qamb qibirat me aninob qamb igamau, ue. \v 34 Ye yonou sarau baab mi ba ne yonou munon yurau qei mi wurisab ebine yegab igoumon eng. \v 35 Ye eng ebet qirine yegab igoumon gas ende an ger ende ebet munon banam qei mi ue ar igour eng mi werisar. Qomon eng qoan Yisas ebet ininob qamar eng ete: “Munon ger ne mi ue eng gab mi ger neteiner eng uber. A ne munon ger mi ue gab utab eng sig-sig mismisir, ende qamarei,” qamar. \p \v 36 Pol qob degen aib eng mom ende wurinob qamb ugab wogub (Yuda wurinou qomon eng) gamaur wat bugab Yisast qamarei. \v 37-38 Ende ebet wogub isiba qoan bo menman me yegunanei qamar end borusi mom toubet eab-eab ubent baab mot bis tabint wagari isorei. \c 21 \s1 21:1-14 Pol tabint isub Sisaria end iroa Agabus qob nob qamarei \p \v 1 End bis inogari in munon Epesus eng worowogub tabin ba isi ai qaur Kos end ineminei. Urigerma bo tabin ba isi ai qaur Rodes end darab isi ginam aib Patara end igunei. \v 2 End is igo igumin eng tabin ger ai Ponisia end isib at igo qamarari igub in bo tabin end isub bo Ponisia isuminei. \v 3-4 Tabin erer isub igo ne asi ai qaur Saiprus asi gab-gab isi ai Siria end isub wurinou mind ginam Tair end big igamari ne in ginam end isub munon Yisast oabig igour eng ibag wurinob inorou gari end igunei. Igumune Qenu Igomurur qau Yisas yurau qei wuriimbig ete qamar: “Pol Yerusalem ite iroa wuri der wobaab waramb uyort big ende siorubour,” ende wurinob qamara wuri der Pol Yerusalem ite iriner qamb taisiamirei. \v 5 Ende abari worowogub isubune munon yamangar wau ten nob isi ya gabut end is qiumuni orosout end bugab Qenu nob qamaminei. \v 6 Qamb wogub tabint isub qamb uber igoarar qamb wogub isune wuri bo iramirei. \p \v 7 Tabin eng in bisi ginam Tolemes end inwaga Yisast oabig igour yurau eng bo qen gari end wurinob igunei. \v 8 Urigom der bo isi Sisaria end isuminei. Ginam end isub Qenu qob qamarau munon ger Pilip munai end isub igunei. Pilip wo qoan Yerusalem qite munon 7-ende wuriqereiamir eng ger eng wo is ginam end igoai. \v 9 Pilip wo yamangar wau 4-ende munon me baiau. Ar igo Qenu qob qamb igurei. \p \v 10 Qen dirigor nami ende igumune munon ger Qenu qob qamara qamb igo munon unum Agabus. Wo Yudia end igo yarerei. \v 11 Yarab Pol wonou bur goan touri igoar eng nerub wonou gotent touri ubent touri ne ininob qamar. “Ye e oboum eng Igomurur qau yesia mirorub oboum. Eng gas ende bur goan e wonou ur eng baab uben goten Yerusalem qite iroa Yuda munon der wobaab uben goten touri wogub munon ar wurit imurimari isa ba waramb a sumungasi ende oboubour,” qamar. \p \v 12 Ende ininob qamara igub in ne ginam qenen eng der Pol Yerusalem qite me ir qamb dueteminei. \v 13 Duet qomorune Pol der ininob qamar: “An eng at eab abari ye quguragetroum. Ye Yerusalem ite irine uyort yebig yesumungasi, a yanamari umin eng gor qob ue. Eng ye Yisas wo munon baraitari aib yeubersi igo end wurinou ende yesiorunor. End ne an bo ye me yequguragsiunanei.” \v 14 In nob ende qomorune wo ende ininob qamara in bo maigas me taisiunei eng gab wogub Qenut qamamin: “Nonou gari mi eng gagar wot eb,” ende qamaminei. \s1 21:15-19 Pol Yerusalem weib isorei \p \v 15-16 Ende qamb igoi wogub Yerusalem qite irub qamb girinetei wogub irubune Sisaria munon qei ininob iramirei. Irab inamar isi Saiprus munon ger yar end igoar eng unum Nason wonou munai end isuminei. Nason wo Yisast qoan oabig igoai. \v 17 Qen end Yerusalem weib irune Yisas yurau eng inimbag borusi mom mismisiramirei. \p \v 18 Ineminei igo urigerma der Pol nob Yems ne banamori big ibogoub qamb isuminei. \v 19 Isub ibag mismisir uben wuribaab ne Pol der munon ginam ar qei-qei sarau bea Qenu wuri si igoar eng gugum wurinob qamb igoai. \s1 21:20-26 Munon baraitari Pol tempel mor isi qamb imuriamirei \p \v 20 Qob qamara mom igub wogub Qenut mismisir wogub Pol nob qamamir: “Nonou gari imbigan eng Yuda munon irou Yisast oabigumir eng wuri der Yuda qomon end mom nonogursi igour. \v 21 End ne ne ginam ar mug-mug eng iua sarau baab Yuda qomon goan sirigum nob igoar qamb git goan sopur igour eng wagar qamb qiroa qamb Yuda munon yogur isub ginam eng gagar igour eng qob eng ende meten qob bigari e diara igub nenet outet igour. \v 22 End ne ne e dian eng qob igub ne mai nesiorub qamb abari in mai obouboun? \v 23 In ar ete qomorune igu, in e munon 4-ende wurinou gitab igamau end Qenut nob nausiamirei. \v 24 End ne ne qand munon eng wurinob inorou munai aib end isub wuri nob Qenu qomon eng gitoroum qamb Yuda wurinou at igour gas ende aba negounor. Negab ne, ‘qo, qob mugenderi ar iguminei, wo qob eng ende me qamb qib igo,’ ende net qomorubour. \v 25 Eng in namanimun qo gumat munon Yuda ue yurau ar Yisast igub igour eng wuriimbig ete qamaminei.” An sogoin wurit mian iset bigari gab qiyo wai waramb yamari gab qiyo buru qeru girt ebet numbari gab eng me niar. Ne gor yamangar ba omboagir wogub ar qarig ir me qib igoarar. Moses qomon Yuda toat igour eng an nob tauar. Ende qamb wuriimbiguminei,” qamamir. \v 26 Inemirei igo urigerma Pol der munon 4-ende eng oromar inorou munai aib eng mor isub Qenut gitarau qomon eng ebetemirei. Ebet ne munon aib-aib inorou mon eng qoat igour eng wuri gim qob qen mai-mai ubura munon 4-eng gitab igour eng wogubour qi eng wurinob qamarei. A qen mait wai gari-gari wurit berari Qenut mutet worunor qi eng qoyoam qob wurinob qamarei. \s1 21:27-36 Yuda munon Pol tempel mor end baab yogorau munon wurit imuriamirei \p \v 27 Pol Yerusalem end igama ne qen 7-ende maribigumir eng uburib pisia ne Yuda ginam Esia igour eng yar gab bamirei. \v 28 Baab qamamir: Isrel munon yarari munon e gune wo gari munon ginam-ginam isub Moses qomon gumater eng nob inorou munai eng nob sai qob qamb qib igo. Ende at ne munon yurau ar qei wurinob di gitarau qomon eng songi qib igour,” qamamir. \v 29 Eng at qamamir eng Epesus munon ger unum Tropimus Pol nob dier eng bo nob qib ginam eng qib igama gab ne eng mom mot mor eng is gitab igour eng songi qib igo qamb qamamirei. \p \v 30 Ne qand qob bigari ginam aib eng isa ne munon yurau yar Pol baab ubumot bis ag arir wogub munai mondir qand ubet ugamirei. \p \v 31-32 Ende at Pol waramb mumusiorub at ne aib qamb yogub igamari yogorau munon yurau Yerusalem ginam aib eng oroar igo eng igub wonou yurau eng oromar yara gab ne wogumirei. \v 33 Ende yarab ne yogorau munon baraitari eng Pol baab wonou yurau wurinob qamar: “Bunom ombur ba munon e ubent tourimar.” Ende qamb ne bo wuri qebi qamar: “Munon e youro? Ne wo qomon boru maigas at qib igo?” \v 34 Ende qamara munon yurau aib eng der qob song-song qamamirei. Ende abari yogorau munon barai eng sir me imbig ne wonou yurau eng wurinob qamara Pol mot wurinou munai gagam end isumirei. \v 35-36 Mot isi yarab wurinou munai semb-semb naget irubari munon yurau ar qei qanam isumir eng qamb amir: “Munon eng mom waramb mumusiarar,” ende qamb amirei. \s1 21:37-22:5 Pol wonou oau apand eng Yuda wuriimbig qamarei \p \v 37 Mom mot mor isari Pol der munon baraitari eng Grik qobut nob qamara munon eng qiet qamar: “Ne Grik qob qoyam ne? \v 38 Ye ne Isip munon qoan wonou yurau 4,000-ende oromar ininou Rom gabman nob agunub ne wonou yurau oromar is ai segert igour eng ne qamb.” \v 39 Ende qamara Pol qamar: “Ye munon eng ue, ye Yuda munon, nani ginam Tarsus end yebaurei. Yonou ai aib eng Silisia. Yonou unum eng ginam aib end igo. End ne waga munon e wurinob qob qei qemerini qiyo?” \v 40 Ende qamara munon baraitari io qamara ne wo der naget qamara qob wogub qi igamari ne Yuda wurinou qobut qamara igub igurei. \c 22 \p \v 1 Pol ete wurinob qamarei: “Taineb, ye ete qemerine igar. Ye qomon boru ger me abau, eng qemerine musub igar.” \v 2 Ende qamb Yuda wurinou qobut qamara qi bugab iruges big igub igurei. \v 3 Wo ete qamarei: “Ye Yuda munon, yonou ai aib eng Silisia. Ginam aib Tarsus end nani yebaurei. Ye wayi igimine Yerusalem e ye nob diarari aninou munon baraitari Gamaliel eng qoyam yiimbig igama igoi ye baraitari buremei. Wo ininou tonoan qomon eng musub yiimbigor end ye Qenu qob an toat igoumon gas ende ebet igoum. \v 4 Qoan ye munon yamangar Yisast igub igour eng qei igarami ne umari ne qei wuribaab touri uyort wuribig igumei. \v 5 Ye eng quraum eng qetopur ue, aninou munon baraitari eng qamarari iguboumon. Wuri namani gumat yesari gab is Damaskus umo munon yurau Yisast igub igour eng oromar Yerusalem di ne Yuda bunom taut igaramar qamb. \s1 22:6-16 Pol Yisas yurau burer werei eng dibes qamarei \p \v 6 Ende qamarari ye Damaskus isib qamb isub igimine worom ginam tog igama mi begen aib ger ai qebisimau gas ende yet begentarei. \v 7 Ende aba ye gab ai qent qumo qurer inab ig igum ego munon ger ete ye nob qamarei: ‘Sol, meimet qamb ye yeborusi qib igoan?’ \v 8 Ende qamara ye bo qamam: ‘Barai, ne youro?’ Ne wo yenob qamar: ‘Ye Yisas Nasaret munon eng ye yeborusi qib igoan eng.’ \v 9 Ende yenob qamara munon yenob isumir eng begen qas gamirei, qob yenob qamar eng wuri me igau. \p \v 10 Ne ye bo qebi qamam: “Barai ye mai ebeibam”. Ende qemerine wo bo qamar: ‘Der bugab Damaskus umo isa Qenu ne mi ebeinen eng munon ger nob qamara arsi igama is ebeiban.’ \v 11 Ende qamara ye der naget isib atem ego begen eng aba ye mag tuumtar end tap musub me gine yebaab nob Damaskus umo isuminei. \p \v 12 Ginam end munon ger unum Ananaias end igoai. Wo munon Yisast igub ne wo ininou qomon eng mom toat igama Yuda munon wot munon uber qamb igurei. \v 13 Ye end isine ne wo di ye qani et naget ye unumot qas qamar: ‘Sol, warigesi asi ge.’ Ende ye nob qamara ar ubersi asi wogomei. \v 14 Gine wo qamar: “Ininou tonoan Qenu wot igub igour eng ne wo mi gugum ebine imbig qamb abai. Ne gor wonou munon qoregen eng ne ge qamb maribigeteter end wo net ara igan eng. \v 15 End ne ne wo mi aba gan eng ne igan eng gugum munon qei wurinob qamb qiriban. \v 16 End ne meimet qoat igorine, qand der naga nemaragansine ne ininou Munon baraitari eng wot ara nonou qomon boru eng net wab arimba,” ende ye nob qamarei. \s1 22:17-29 Qenu Pol imurima munon yurau ar end isub qob wurinob qamarei \p \v 17 Ende ye nob qamara wogub bo Yerusalem e diab is munai aib end Qenut qebi qamb igo inigau gas ende ebetemei. \v 18 Ebet Munon Aib gine yenob qamar: ‘Ne yonou qob Yerusalem munon yamangar wurinob qamara me igutunorei. Ende gab ne see qas qand ginam e wogub iua.’ \v 19 Ende qamara ye qamam, “Barai, ye Yuda wurinou nonou qob igau munai mor end isub munon yamangar net igub igour eng ye igaramb uyort wuribig ende ebet qirine musub yiimbig igour. \v 20 Eng qoan munon Stiben eng nonou qob qamb qib igama nomont waramari uma ye gor end oau pomaimot munon waramb igour eng wurinou mingoan qoat igumei. \v 21 Ende qemerine Munon Aib ye nob qamar: Der isa ye niimurimine munon Yuda ue munon ar ginam end isiban.” \p \v 22 Pol qob ende qamara igub isi yarab wo der munon Yuda ue munon ar eng qob uber wurinob qamb qib igumoi ende qamara igub wuri der wot misiringet qob weretet qamamir: “Munon eng mom umb weginer igo eng at qiribar eng.” \v 23 Ende qamb wurinou misiringet ebet igour eng mingoan norumi bobumi arir a qoamin ubuet arir ende ebetemirei. \v 24 Abari yogorau munon wurinou gigit eng der wonou yurau wurinob qamar: “An munon eng mot ininou munait isar. Isub bunom taut qas waramb wogub qebi gaiar. Geari wo meimi qomon boru ger aba Yuda mom gumotoab waramb ebet igour qi.” \v 25 Ende qamara wonou yurau eng Pol touri wogub is nob igo waramb at igurei. Ne Pol wo yogorau munon yurau ger wurinou gigit igo eng nob-nob et naget igo qand nob qamar: “Qomon ete igo, munon ger unum Rom gabman buk end igama wo qomon boru ger aba gab eng qob gigit wot musub mai apand ende ebeterei qi eng gab waramb igour, ar song me waramb igour. Eng ye ar meimet yanamb at igoumon?” \p \v 26 Munon eng ende igub is wurinou gigit eng nob qamar: “Munon e mai sierib at igoan? Wo unum ininou gabman buk end igo.” \v 27 Ne munon baraitari eng is Pol qebi qamar: “Eng qurau eng segagam, ne unum ininou gabman buk end igo?” Ne Pol qamar: “Aqa, ye unum end igo.” \v 28 Ende qamara munon eng qamar: “Ye unum bigib qamb Rom gabman eng nomon qur aib mom ariramine taui ye unum bigumirei.” Qamara Pol qamar: “Eng ye tain nanib wurinou unum Rom gabman buk end igour end ye unum qoan end igoai.” \v 29 Ende qamara munon bunomt waramb at igour eng qanam ende musub qamara igub misir qebebi igub wagomirei. \s1 22:30-23:11 Pol Yuda kaunsel qob wurinob qamarei \p \v 30 Wogub inemirei igo urigerma der ar nob igo ne Yuda wuri Pol qomon maigas aba waramb at igour eng Yuda munon baraitari aib-aib inorou munai qoat igour eng ne qob qerei igour munon barai eng wuriba qiumuni wogub Pol mot isorei. Wuri Pol qomon maigas aba waramb at igour qi eng igib qamb. \c 23 \p \v 1 Qiumunimau end Yuda munon aib-aib eng end igamari Pol is naget nan ibag ne wurinob qamar: “An yonou yurau gari end yonou qomon eng diban Qenu yegab igo, end see ye qob qamarau end me qinininginei.” \v 2 Ende qamara munon baraitari Yuda oroar igo eng unum Ananaias der munon yurau Pol qani naget igour eng wurinob qamar: “Munon eng mataisi waramar.” \v 3 Ende qamara Pol wo Ananaias wo Yuda wurinou munon baraitari eng wo qoyam ue end nob qamar: “Yonou mai munon barai qamb munon barai wurinou mingoan eng qumani igo qamb igo eng ga? Mai, ye Moses qomon eng gugum toat igoum qamb ye qob qereimb quran? Ne ye yanamar qamb quran eng qomon biisitet quran end Qenu nonou nanamba.” \p \v 4 Ende qamara munon wo qani naget igour eng der nob qamamir: “Qei, ne meimet qamb Qenu wonou Yuda wurinou munon baraitari maribigatarer eng qob usai ende at wot quran?” \v 5 Ne Pol qamar: “Ie, wa, eng ye sir ue end munon ar qamb song nob qurumei. Imbig ende qi eng qob ende at me nob qamarau qi. Qob ende Qenu qob gigit gumatemir eng ete: “Munon ger aninou gigit igo anoar igoriba gab eng qob usai ger me wot qamarar, ende igo.” \p \v 6 Ende qamb ibagar eng munon yurau ombur qiumuni igurei, qei Parisi qei Sadyusi. Ende ibag qiumuni igour eng wurinob qamar: “Yonou tonoan eng Parisi end ye gor Parisi tumbigi. End ye ininou qomon eng toat ebet qirine aninou uyort ye bigub at igoumon eng. In Parisi Qenu munon umburiamir eng qen geret wurimenimba ende qamb misir gagam igo.” \p \v 7 Pol ende qamara yurau ombur eng wurinou der agunub wogub purab tau-tau isumirei. \v 8 Qanam eng ebetemir eng ete qamb Sadyusi wuri munon ger igomurur nob me igour ne gor enger me igo. Ne munon umb igour eng bo me der bugomunorei qamb igour. A Parisi wuri munon igomurur igour a enger igour ne munon umb eng bo der bugombour. Qob eng wuri apand qamb igour end purab tau-tau isumirei. \v 9 Ende ebet qob aib-aib qamb wogub ne Parisi yurau qomon wuriimbig igour eng der Pol wot isub qamamir: “Munon e qomon boru ger wot igama me gaun. Mai igomurur qi enger ger qob nob qamara ebet qib igamara in bo der nob agunub Qenu sarau borusiorun qi?” \v 10 Ende qamb ne yurau ombur eng wurinou sui-sui agunub qupurutarimari ne yogorau munon wurinou gigit eng ati Pol mom waramb mumusiorunor qamb wonou yurau wurinob qamar: “Ati waramunor qi qand mot ininou munai naut nob irauar,” ende qamarei. \p \v 11 Ende at igamari itum end Munon Aib diab Pol qani naget nob qamar: “Ne munon Yerusalem e yonou qob wurinob qamb ne bo is munon Rom eng gor ende gas wurinob qem,” ende qamarei. \s1 23:12-22 Yuda Pol waramb qamb qob nausiamirei \p \v 12 Barim ende Yuda qiumuni ne Pol waramari uma wogub ya mani qamb gitab igour eng bo nub qamb ebetemirei. \v 13 Munon eng qob ende qamb nausiamir eng munon gugum 40-ende. \v 14 Ende qamb wogub is Yuda wurinou munon baraitari oroar igour eng ne munon qei wurinou eng is wurinob qamamir: “In qiumuni Qenut qob ete qamb nausiunei, mani ya qamb gitab igoi Pol waramune uma wogub mi nuboun,” ende qamaminei. \v 15 End ne an kaunselt unum iraman eng an yogorau munon gigit eng wot qob gim big ete wot qamarar: “Pol bo imurima diara in bo sabar qob maigas qamb qib igo qi eng imbiguboun. Mirimausi ende qamarari diara in waramboun.” \p \v 16 Ende qamb igamari Pol wonou wau qupou ger toat igub wogub Pol qiumunimau end diara qataben ai yab igo gumaunor qamb qand isub Pol nob qob eng gugum nob qamarei. \v 17 Ende qamara igub wogub Pol wo yogorau munon baraitari ger nob qamar: “Ne wau e mot nob aninou gigit end isa wo qob qei nob qemeriba.” \v 18 Ende qamara mot nob wurinou gigit end isub nob qamar: “Munon uyort igo unum Pol eng wau e qob ger igama nonob qemerib qamara mot yurumei.” \p \v 19 Ende qamara munon barai eng wau eng ubent baab ombur gari is igo qebi qamar: “Meimi qob yonob qemerib yaranei?” \v 20 Ende qamara wau eng nob qamar: “Yuda qiumuni wogub barim Pol nob mirimausi diara waramb qamb qamb igour. \v 21 End ne ne wo me imuriom. Munon 40-ende qataben ai yab igo Pol waramar qamb wurimaribigumirei. Ende at ne wuri mani ya gitab igour eng nub qamb Qenut qob nausiamirei.” \v 22 Ende qamara yogorau munon gigit eng wau eng nob qamar: “Ne qob eng yar ye yenob quran eng munon ger bais me nob qem.” Ende qamb wogub imurima qoorei. \s1 23:23-35 Pol imurimari gabman munon baraitari Peliks wot isorei \p \v 23-24 Qoa ne munon aib eng yogorau munon yurau qei oroar igour eng ombur wurit ara yarari ne wurinob qamar: “Aninou yogorau munon yurau eng 200-ende wuriqerei, ne munon bur hos erer bugab qib igour eng 70-ende wuriqerei, ne munon qemi nob eng gor 200-ende wuriqereine gor Pol wo bur hos erer bugab isiner eng gor maribig igamari itum wobon isa Pol mot Sisaria umo isar.” \v 25 Ende qamb ne munon eng der munon baraitari Sisaria umo igoar eng unum Peliks end namanimun ete qamb gumateterei: \p \v 26-27 Ye Klodius Lisias, qob ger net gumaum eng. Ne munon yurau eng wurinou gigit igoan end ne munon eng wo unum ininou buk erogori end igo ende qamara igub Yuda e igour eng mom warambari gab imurimine isar eng. \v 28-29 Eng ende abari ye wo qomon boru maigas aba waramb at qib igour qi eng ye qamarari igib qamb mot Yuda wurinou kaunsel end mot irine wot qob qamarari igub isum eng wo qob boru ger qamara waramau ende ue, wurinou qomon qei songima qamb waramb at igurei. \v 30 Eng gab ne see mom gumaub pisiari gab net ende imurimune isa wuri eng obour eng end isub qob qamarari ne gor igu qamb, ende qamb gumaterei. \p \v 31-32 Ende qamb guma yogorau munon eng namani eng ba Pol mot itum end is ginam aib Antipatris end inemirei igo qei wurinou ginam Yerusalem ite diarari munon Pol mot isunor qamb wuriqereiamir eng wo mot Sisaria umo isumirei. \v 33 Isi weib yarab ne Pol mot namani eng ba munon barai aib wot isumirei. \v 34 Isub namani eng utari ba wanunger wogub Pol nob qamar: “Ne munon ginam eret?” Qamara Pol qamar: “Ye munai ginam aib eng Silisia.” \v 35 Ende qamara munon aib eng Pol nob qamar: “Ne qob eng quran eng ye mom igoum, munon ne qob qerei igub qamb yarari ne yenob qamara wuri igari ye gor igibam.” Ende qamb wogub wonou yogorau munon yurau eng wurinob qamara mot King Herot mon qoan nausi mindater end nob irab musub qoat gab nob igurei. \c 24 \s1 24:1-9 Pol Yuda munon baraitari qob qereimetet igurei \p \v 1 Pol ende nob igamari qen 5-ende ubura ne Yuda wurinou munon baraitari unum Ananaias eng munon Yuda qei ne munon ger qob musub qerei qamb ebet igo eng unum Tertulus eng oromar isi munon aib Peliks wot isub ne Polt qob qomorunor eng qamb igurei. \v 2-3 Ende abari Peliks wo der Tertulus wo Polt qomon mai-mai ebet igoi eng qamara igib qamb qamara der nageterei. Naget qamar: “Peliks, ne ininou munon barai gigit igoan. Ne misir uber qoyam aib end qomon uber-uber big aba ininou ai et uber igoun. Igo qenen neqenunget igoun. \p \v 4 End see ye qob ubumot me qemerinei. Munon end gari qob tau gari ete qemerine igu. \v 5 Ende qamb qamar: “Munon Pol eng wo qomon boru-boru ebet igama munon qei wotoat gabman qomon nugutumuget igamari ibagaum eng. Wo Nasaret munon Yisas eng wot oabig ne munon Yuda ginam gugum igour eng wurit qomon boru at ne wurinob qamara agunub qupurutari igour. \v 6 Ende at ne qen geret qomon boru-boru eng is Qenut igau munai aib end is mi qau in gitab igoun eng songi ebet igama in baab wot qob musuminei. \v 7 Ne see bo ininou qomon eng ete: Munon ger ininou inorou munai eng sumungasi eng mom umb qas weginer. Ende igo end in Pol mom waramb ebetemin ego yogorau munon baraitari unum Lisias wonou yurau eng nob diab inombopuramirei. \v 8 End ne tuan wurinou qas yar qamarari igu. See eng wonou qebi qas qamara in waramb at qib igoun eng nonob qamara igiban,” ende qamarei. \p \v 9 Qob eng ende igub wogub ne Yuda munon qei qiumuni igour eng qamamir: “Qob eng mom apand,” ende qamamirei. \s1 24:10-23 Pol Peliks wot qob dibes qamarei \p \v 10 Ende at ne gabman munon barai eng der Pol qamara igib qamb qamara Pol der naget qamar: “Ye ne imbigoum, ne gari in Yuda ginam gugum inoar igo qomon qerei igama togun irou umb igo. End ne ye qob e nonob qemerib qamb mismisiraum. \v 11 Eng nonou imbigan eng. Ye Qenu nob qemerib qamb Yerusalem qite irem eng see qen 12-end isar eng. \v 12 End ne ye inorou munai end munon ger nob agunine me yegeau. Ne gor qiumunimau munai end isub munon ger ber qob me nob qamarau. Ne ginam aib ag eng qib igoum eng ende sig. \v 13 See wuri qob eng yet qomorub yorour eng yar qamarari igunon eng qob apand ger me igunanei. \p \v 14 Eng git apand, ininou tonoan Qenut igub igour eng ye wot igib qamb tap toat igoum eng tap boru toa qamb yet mindigarub igour. Ende qamb qerei gaur eng ye Qenu qomon Moses gumater eng ne wonou qob qamarau munon gigit gumatemir eng me omboariramau. \v 15 Ne gor wuri Qenut oabig igour eng ye gor ende gari. Qen geret munon Qenut oabig igo umumir eng ne wot me oa bigau eng gugum wurimenima der bugombour. Eng wuri ende qamb igour eng ye gor ende. \v 16 End ne ye Qenu qomon uber ebine Qenu uber yegea ne munon yamangar gor yegaur eng uber. \p \v 17 Ende qamb ne qamar: “Ginam aib Yerusalem wogub iua qib igimine togun qei uma wogub nomon qur qiumuni igoum eng ba yonou munon yurau Yerusalem igour end wurit igub ba di wai ba Qenut mian iset begetet igour munon eng wurisine waramb mian iset Qenut bigumirei. \v 18 Inorou munai aib mor end wurinou qomon ebet igour eng toat ende ebet igimine yegamir eng munon yurau aib me ye nob igamau a munon qei wurinob me aguniau. \v 19 Ne Yuda ai Esia igour eng Yerusalem diamir eng ye qomon boru aba qamb yet mindigarub qamb igo eng darab nenob qamarari igiban. A munon e darab igour e ye qomon boru ebetemei qi eng nenob qamarari igu. \v 20-21 Eng git yonob agunub igour eng qanam eng ye kaunsel qiumuni igamari wuri magqurt der naget ete qamam end: ‘Munon umburiamir eng bo igom der bugombour.’ Ende qamam end yonob agunub qib igour,” ende qamarei. \p \v 22 Ne munon unum Peliks wo Yisast oabigau tap eng wonou mom qoyam end ne qamar: “Qob eng me musub igo gab eng yogorau munon baraitari unum Lisias eng e dara ne qob eng wo nob at musioruboun.” Ende qamara qiumunimau eng wogub qoamirei. \v 23 Ne Peliks wo qoaib qamb yogorau yurau ger wurinou gigit igo eng nob qamar: “An Pol mom musub qoat ne wonou munon banam eng wurinob qamara mi bear utab igorunor,” qamar. \s1 24:24-27 Peliks Pol togun ombur uyort igoar qamb touriamorei \p \v 24 Qen gurum nami ende umi wogub Peliks ubeni unum Drusila. Drusila wo Yuda yamangar. Peliks ubeni big Polt qamarari yarab ne wo Yisas qomon toau end wurinob qamarei. \v 25 Pol qob qamar eng ende qamb ne, munon qomon qoregen ende abar qamb ne munon wurinou qenungau eng bais me abar qamb ne munon qomon eng ebet igorunor eng qen geret Qenu wuriqereimba. Pol qob eng qamara Peliks borusi yari wogub Pol nob qamar: “Ne is, isub igama qen geret ye nenet erine igub bo di,” ende qamarei. \v 26 Peliks wo Polt qenen mi big-big ende wot erine deara qob nob qamb igimine nomon qur yeseiner qamb wot ab igoai. \p \v 27 Ende at igamai togun ombur uma ne munon ger unum Porsius Pestus wo Peliks uput qamb sarau eng baurei. Peliks wo Yuda wuribanamsi igorib qamb Pol waga qen dirigor uyort igoai. \c 25 \s1 25:1-12 Pol Sisar qob wot qemeriner qamb qamarei \p \v 1 Ne Pestus ginam Sisaria end yarab gabman sarau baab igama igoi qen ombur gari uma ne Yerusalem ite irarei. \v 2 Iroa ne munon baraitari inorou munai qoat igour eng ne Yuda munon gigit eng end is Pestus wonob qiumuniamirei. Qiumuni wuri Polt mindigar qob wonob qamb qen geret Pol mot Yerusalem e di qamb qebi qamamirei. Ende aba qibanamsiorun qamb. \v 3 Ende qamb ne wuri munon qei wuriimurimari is ai qorut ai yab igo Pol diara gumaub qamb. \v 4 Wuri qob qamb ende abari Pestus wurinob qamar: “Pol Sisaria umo uyort igo. End ne ye oru diaum end bo isibam. \v 5 Ende gab eng see aninou munon barai qei wuriqereimari isub Pol qebi qamarari wonou meimemi qomon boru ebet qib igo qi eng qamara igunor.” \p \v 6 Ende wurinob qamb wogub qen 8 qiyo 10-ende isa wogub Sisaria umo isub inerei igo urigom der wo is qob musiau munai mor end is bugab ‘Pol mot diarar,’ qamarei. \v 7 Pol mor is naga Yuda munon Yerusalem isumir eng qani nagetemirei. Naget Polt qob song-song qamb ne qob ger sir qamb nausiari Pestus me igau. \v 8 Wuri qob song-song qamamir eng Pol taui qamar: “Ye meimi qomon boru ger ebet Yuda qomon qiyo a Tempel mor end qomon boru ger qiyo ne Rom gabman qomon eng ye me omboariramau,” ende qamarei. \p \v 9 Ende qamara Pestus der Yuda oau uberburor qamb Pol nob qamar: “Ne mai misir igan, mai, ye nob bo Yerusalem qitet iroa bo ye nob qob eng musitoun qiyo?” \v 10 Ende qamara Pol qamar: “Ue, qob qereimau munon baraitari aib e ye wo menmant naget qob qemerine mom qereima, meimet qamb bo sabar qite irini? Ye qomon eng nonou mom imbig igoan eng, ye qomon boru ger me abau. \v 11 Ye qomon boru ger ebet qib igimine qob qerei gab yanamari umin eng qob ue. A wuri ar yet mindigar qob qamb qibi wogub yanamb at igour eng boru. End ne see ye Rom gabman baraitari end isine yet qob musieriba.” \v 12 Ende qamara Pestus is wonou yurau erogori eng wurinob qamb wogub yar Pol nob qamar: “Ende gab eng ne nonou Rom gabman wuri soriman eng gab isib quran eng nonou is,” ende qamarei. \s1 25:13-27 Pestus Agripa qebi Pol wot qamarei \p \v 13 Qen geret king Agripa wonou umamendi Bernaisi nob Pestus gub qamb Sisaria end isumirei. \v 14-15 End isub nob igamari qen geret Pestus der Agripa nob qamar: “Munon ger unum Pol eng Peliks uyort bigorei igo. Igama ye Yerusalem qite irine Yuda munon baraitari inorou munai qoat igour eng ne munon barai qei qomon qoat igour eng der yonob qamamir: “Munon eng wot qob musia wogub warama umb qas weginer.” \v 16-17 Ende qamarari ye der wurinob qamam: “Rom gabman eng wuri munon ger qob musitoub qamb eng wuri ar song me waramari uminerei. Wuri qob musub qamarari qerei igub qob maigas qamarari eng igarambour a maigas qamarari eng wuriwogub igour.” Ende qemerine wuri yenob e igo abari ye ger me umimau. Ende at igumune igoi urigerma ne bo deget qob musiau munai end isuminei. Isub yogorau munon qei Pol nob diarar qamb wuriimuriamei. \p \v 18 Wuriimurimine is nob diarari munon Pol qob musub igour eng qob nob qamarari igum eng qob uter ger waramari uminer qob ende ger ue. \v 19 Wuri Yuda wurinou qomont at qib igoar eng qas qamb ne munon unum Yisas umor end qamb qib igoar end nob qamarari wo qamar: “Munon eng see igom igo,” qamar. \v 20 Qob ue-ue end nob qamb abari ye iet wogub Pol nob qamam: “Maigas, mai ye nob bo Yerusalem qitet irab bo ye nob qob eng quraur eng musiteini qiyo?” \v 21 Ende qemerine Pol iet wogub yenob qamar: “Ye yiimurima ininou gabman baraitari Sisar end isine qob musiseiba.” Ende qamara qen geret gab mai end imurimb qamb wugine uyort igoai.” \v 22 Ne king Agripa Pestus nob qamar: “Yonou bo munon eng qob igeteibam.” Ende qamara Pestus der qamar: “Ende gab eng barim,” qamar. \p \v 23 Ende inemirei igo urigerma ne Agripa Bernaisi nob der yogorau munon yurau wurinou baraitari eng oromar ne munon ginam aib qoat igour eng wurinob yaremirei. Yar gabman munai aib end is qiumuni ne Pestus Pol mot diarar qamb wuriimuriamorei. \v 24 Mot diarari Pestus der wurinob qamar: “King Agripa ne an munon mor e bugomoumon eng, an munon e gaiar. Yuda wuri qenen Yerusalem qite ne e igour eng gugum ye munon e warom qamb yesesimot igour. \v 25 Ego ye wo gaum eng qomon boru ger aba waramau ende ger ue. End ne wonou yiimurima ininou gabman barai gigit ‘Sisar’ qamb igoun end isib,” qura end imurimb at igoum,” qamar. \v 26 Ne qamar: “Ye munon baraitari end namanimun gumatet munon e wonou qomon end nob qemerib atem eng, gumat meimi qob eng nob qemerini qi eng ye sir me iot wagemei. End ne see mot diaum e, king Agripa ne nob munon e qob qamara musub igub igoar qamb. \v 27 Ar song imurimune isub igama qen geret qob musiaut mingongirun qamb. End ne see qob qamara musub qerei ne ye namanimun musub gumutune gab igama qob musiau qent ubersioruboun,” ende qamarei. \c 26 \s1 26:1-11 Pol wonomi duet Agripa qob nob qamarei \p \v 1-3 Ne Agripa Pol nob qamar: “Ne nonou qob qamb qiroa net qamb igour eng wurinob qem.” Ende qamara Pol miregesi ne king Agripa nob qamar: “Ne, in Yuda qomon eng ne yurau qei qomon eng nonou imbig igoan eng gab ne ye Yuda qob qebebi yet qamarari taui qemeribam eng. Nonou igub musisa eng ye mai oau pomaimoibam,” qamar. \p \v 4 Ye qoan wau moit yonou ginamt igo qomon ebetri igoum eng ne ir Yerusalem qit igoum eng gugum Yuda wurinou qoyam. \v 5 In Yuda yurau Parisi wurinou qomon gagam big Qenu igub igour eng ye gor wurisori ende ebet igumei. End ne ye qomon eng wurinou qoyam. End ne see ye nenob quraum eng wurinou bo qabarit qamarari igu. \v 6 Ne see gor ye Qenu qob ininou tonoan wurinob qamar eng gor toat igoum. \v 7 Qenu qob qoan qamar eng Isrel qanam 12-eng wuri qenen itum woromt wot igub qamb igurei. Eng gas end ye gor Yuda ebet igour gas ende ebet igoum. \v 8 Eng meimet qamb an bo Qenu munon umburiamir eng wurimenimba eng igub qiyo. \p \v 9 Eng qoan yonou gor Nasaret munon Yisas qob eng wot mindigarub igumei. \v 10 End ne qoan Yerusalem qite Qenu munai qoat igour baraitari eng wuri yet qamarari Qenut oabig igour munon yurau eng ye uyort wuribig oromar dierine igaramari umari ye uber qamb igumei,” qamar. \v 11 Qamb qamar: “Qenen inorou munai mor isub munon yurau eng wuribaab igaramb ubune Yisast mindigar qob qamarar qamb ebet ne wurit borusi misiringet ne ginam aib qei isub igaramb ende at igumei. \s1 26:12-18 Pol Yisas yurau burer end qob suab qamarei \p \v 12 Ende at qirine qen geret inorou munai qoat igour wurinou gigit eng yiimurima Damaskus qumo isub Yisast oabig igour eng oromar di qamb qamar. \v 13 Qamb qamar: “Barai, ne bo iga gab, in ende isub igumune qataben worom ginam tog yara ne mi begen aib ger worom arirama gas ende, ego worom eng ion, sig begen aib arir in isub igoun eng init ariramorei. \v 14 Arirama in gab qiet qurer inab igo ye igoum ego munon ger Hibru qobt ete ye nob qamar: ‘Sol, Sol meimet qamb yonob yogub qib igoan?’ Ne bur tesimari opur qoaib qamb ubumot igama tes uben goa qarib ig gas at qibei wogub nonomi git opuramban. \v 15 Ende yenob qamara ye der: ‘Barai, ne your?’ Ende qemerine wo qamar: ‘Ye Yisas ne ye yesumungasi qib igoan eng. \v 16 Eng gab ne, see ne yonou sarau munon igo qob qamb qib igoar qamb net di quraum, see qas der nag. Naget iua mi e gagar ebine gan eng qei wurinob qem. Ne qen geret ye mi eng nesirbigibam. \v 17 End ne see ye niimurimine Isrel yurau end ne yurau asin end wurit isa nesumungasiorunor eng ye me newuginei. \v 18 Ne munon mag weimau gas ende aba qomon borut igour eng bo qomon uberet igorubour. Ne Satan yuraut igour eng bo Qenu wonou burubour. Ende at yet oabig qomon boru mogirt wab wagari ye wuriubersierine yonou yurau uninim igorubour.’ “ \s1 26:19-32 Pol wonou sarau end Agripa nob qamb ne Agripa oau apand buriner qamb nob qamarei \p \v 19 Pol ende qamb wogub bo nob qamar: “Ye qob eng Qenu wonou ginam end dara igub ye me omboariramau. \v 20 Se qamart ende igub der Damaskus umo isomei igo ne bo Yerusalem qite diamei. Ne end Yudia ai gugum qib igumei. Qib igo munon ar eng qob qemerine Qenu wot igar qamb. Eng ende ebine wuri oabig qomon boru gugum wogub Qenut igumirei. \v 21 Ye ende at inorou munai end qirine Yuda wuri yetoat arir yanamb at igour. \v 22 Ende yanamb at igour eng Qenu ye yenonogursi igoar eng isi yarab see e naget qamb igoum eng. Ye qob eng munon baraitari ne munon ar wurinob qamb igoum eng git qoan Moses ne Qenu qob gigit qamarau munon gumatemir gas ende qamb igoum. \v 23 Qob ete gumatemir eng: “Qenu munon Yuda wuriubersierib qamb maribigor eng waramari umiba. Uminerei igo wo gigit bo igomot der bugab ne Yuda munon ne munon ar gor wurinou urut begen gas ende bura wuri qenen bebereg igamau ai tap eng gubour.” \p \v 24 Pol qob degen ende qamb isub igama ne Pestus der sauget qamar: “Pol, ne qangangetaran. Ne qob gigit gumatemir eng qenen wanunger isi yarab qanganget qob eng at qamb igoan eng.” \v 25 Ende qamara Pol taui qamar: “Me, ye me qangangetoroum. Ye qob qamb igoum eng apand ar qamb igoum. \v 26 King Agripa wo gor ye qob e qemerine imbig ig. End ye qob e gagar qaum qemerib gab me qubigoum. Ne gor Yisas wonou qoan aba munon gugum imbig igumirei.” \v 27 Ende qamb igeser king Agripa nob qamar: “Ne munon qob gigit qamb igour eng wuri imbigan? Ye ne iotoroum, ne wuriimbigan.” \p \v 28 Ende qamara Agripa Pol nob qamar: “Ne yet mai misir igan, seet qas ye musia Yisas yurau end igorini qiyo. \v 29 Ende qamara Pol nob qamar: “Seet qas qiyo qen geret eng gor uber. Ye Qenu nob qemerine ne nonou yurau eng nob ye qob qemerine iruges big igoumon eng ye gas ende burunon eng uber. Ego see ye ai qorut yetouriamirei igama igoum et gari.” \p \v 30-31 Ne king der naga munon baraitari Pestus eng ne Benaisi ne munon gugum der naget qiumuni igour eng wogub wurinou qob-qob qamamir: “Wa, munon e qob qiyo qomon boru ger aba waramb uyort big ende abau ger me gaum.” \v 32 Ende qamb igamari king Agripa der Pestus nob qamar: “Munon e gabman baraitari Sisar eng qob ubersiseis qamb me nob qamarei ende qi eng, in ar wugune qoa qi,” ende qamarei. \c 27 \s1 27:1-12 Pol Rom isiner qamb tabint imuriamirei \p \v 1 Ende qamb wogub ne Pol nob munon qei uyort igour eng wuriimurimune ar Itali end isar qamb ebetemirei. Ne yogorau munon baraitari ger unum Yulius wo oromar isi qamb maribigumirei. Yulius wo Rom gabman gigit ‘Sisar’ qamb igour eng wonou yurau eng wo oroar igoai. \v 2 Ende inqereimari isub qamb gamin eng munon ginam Adramitium wurinou tabin ger isib at igama in end isub isuminei. Tabin eng ar Esia tomon ya gab-gab eng qib igo. Ende isubune Masedonia end munon ger unum Aristarkus. Wonou ginam qenen eng Tesalonaika, wo ininob isorei. \v 3-4 Ende isub igumune urigerma is Saidon end weib isuminei. Isub ne Pol wonou munon banam qei end igour eng ibigine mani qamb mi qei yeisar qamb Yulius nob qamara imurima isorei. Isub ibegea mi utari ba bo tabint dera ne bo Saidon wogub isub ubune moon aib di tabin ba yonam iriba gab tabin ba qib igour munon eng beari bo ai qaur Saiprus qubur moon ue wes end isuminei. \v 5 End yar Silisia Pampilia nob wurinou tomon ya eng isi ai Lisia end isuminei. Isub is ginam aib Maira end is nageteminei. \p \v 6 Ne bo tumbigi isub qamb ininou yogorau munon ininob isumir eng munon Aleksandria wurinou tabin ger Itali isib at igama gab inamar end ariramari isub bo ten isuminei. \v 7 Moon aib aba mesenau isub igumune igoi qen qei ubura ne Nidas end isub etemin ego moon aib bo end aba ginam eng wogub deget isi ai qaur Krit end yar bo moon uet wes iro isub is ai beren bur Salmone qamb igour qani end isuminei. \v 8 Ne isi ai qaur eng qani end yarab ne tabin is inab igour end isub qamb moon aib aba pondogubi wogub wenau is inerei. Tabin is inab igour eng ‘Ai uber’ qamb igour. Eng ginam aib Lasea qani end igo. \p \v 9 Qen end moon diarau qen. End in is ginam end qen dirigor igunei. Igo ne Pol munon tabin baab qib igour eng wurinob qamar: \v 10 “Wagari song et igorun. Isub eng mi gugum boruburiba. Mind aib eng ne in git gor ya nub umuboun,” qamar. \v 11 Pol ende qamara ne yogorau munon oroar isub igoar eng der munon tabin ur eng ne tabin baab qib igour eng qob qamarari igorei. Igub Pol qob qamar eng me toau. \v 12 Ende at ne qob qebebi qamb isi yar qei qamamir: “Ginam eng qen boru ete eng tabin musub me naget igorinerei. Wagari tabin baab is ginam aib Piniks end isun. Ginam eng moon me di igo,” ende qamb igurei. \s1 27:13-38 Qataben sanisani aib dariamorei \p \v 13 Igamari moon bo mein tomon yat wes end dera gab qamamir: “Moon bais eng diar end in tabin gusima isuboun,” qamb tabin touriamir eng norumi ne tabin baab ten ai qaur Krit qani end isuminei. \v 14 Isub igumune sigepurau sig aib ai qaurt wes end yarerei. \v 15 Yarab tabin baab aba in bo tabin baab tomon ya gabut isun qamb etemin ego moon mom aib gab wugune wonou in bea ten isub igunei. \v 16 Ende is-is yarab ai qaur qomourt ger ‘Kauda’ qamb igour end isub bo igeragart moon uet wes end isub munon tabin qoat qib igour eng isub tabin qomourt ubumot qib igoun eng ba tabin aib erer end big musub nausi touriamirei. \v 17 Ende at ne tabin aib moon aba nam ii qei ururatar eng ba uyort nausi touri ende at igurei. At wagari wogub moon tabin bea tomon ya erer song qib igunei. Ende at qib mai moon tabin bis ai Libia end bis nomon qaur erer in arirama umun qamb borusi yari ne tabin mingoan eng neri wagari tabin wonou ar igama moon bea mesenau qib igunei. Eng moon aib di mingoan gusima ne tabin sig qand ai qaur end isiner qamb. \v 18 Barim ende der gamir eng tomon ya sig qarib di aba gab mind qei ba ariramirei. \v 19 Ne barim urigom bo tabin wonou mi sarau baab qib igour eng ba ariramirei. \v 20 Qen wobon eng qib igoun eng worom me geau, tapai me geau, ue ar. Ya qas der, moon aib aba in mom gugum tabin end umb uburuboun qamb misir igub qib igunei. \p \v 21 Qen end nogom wurigumatopurma mani me niau. Ende at qib igoi Pol naget qamar: “Ye ende qamb wagari Krit itet igorun qamb qamam ego an ye qob me igesau eng gab mi gugum boru bura. \v 22 Ende gab ete qemerine igar: An gugum umuboun qamb oau me boruburar, in git ar igoruboun, tabin qas mom boruburiba. \v 23 Qob e aninob quraum eng ye Qenu wot oabig wot sarau baab qib igoum eng wonou munon enger eng imurima itum der ete ye nob qurai: \v 24 “Pol ne me yariom, ne ar gabman baraitari Sisar menmant nagiban. Ne Qenu munon tabint wurinob igoan eng wurit toubar igo, me umunorei,” ende qurai. \v 25 End ne an misir qebebi me igar. Qenu yonob qamara quraum gas ende inmusieriba. \v 26 Ne tabin e gari qas ai qaur geret mom boruburiba, ende qamarei. \p \v 27-28 In tomon ya Mediterenian end qib igumune inorou ombur umorei. Ne itum end munon tabin qoat igour eng see ai qaur ger qani yoroun qamb misir igub ne uyor ger nomont touri wogub ariramari isi orosou qumo qotra ubumimari dera ya qangang maribig gamir eng erer qite isi orosout qumo 120-ende. Ende gab ne bo bais isub umi-umi ende at bo arir maribig gamir eng qangang 90-ende. \v 29 Ende gab ne tabin is nomon erer irab aba boruburun qamb anka qamb igour eng (tabin wonou tomon ya wobont is inab ig moon ba isiner qamb mi qugurau uyort touri ariramari isub tabin nonoguret inab ig) 4-ende mogirt umot ariramari isorei. Isa wogub ai qand urigerom qamb irubet igurei. \v 30 Ende at igo ne munon tabin qoat igour eng qi qoaub qamb tabin qomourt ger erer igoar eng uyort touri wogub ba tomon yat isub at igurei. Igamari ibag qamarari wurimurimar qamamir: “Anka ger e bo tabin metut itot bo ariramb at qib igoun.” \v 31 Ende qamarari Pol mom wuriimbig wogub yogorau munon baraitari eng ne qei oroar igour eng wuri nob qamar: “Munon eng qoari in tabin borubura umb uburuboun.” \v 32 Ende qamara wuri der uyor touri igour eng sopumi yag ariramirei. \p \v 33 Ende at igamari ai uter tubub diara Pol mi niar qamb wurit arei. Ara yarari qamar: “Inorou ombur an mi ger me niau, end at igoumon eng. \v 34 End ne see an mi nub nonoguretarar. Munon ger me uminerei, gugum uber igoruboun.” \v 35 Ende qamb wogub mani parau ger ba Qenut uber qamb wogub boat norei. \v 36 Pol ende aba munon qei nonoguret wogub mi numirei. \v 37 Munon yurau tabint igour eng gugum 276-ende. \v 38 Mani ende mom nub wogub wit qur qei abaut igoar eng tabin quguraget ten isiner qamb abau ten-ten ba tomon yat ariramirei. \s1 27:39-44 Tabin boruburerei \p \v 39 Ende at igamari uriger ubura ne tabin git is ininer ai gamir ego munon tabin baab qib igour eng wuri ai eng wuri qoyam ue. Ende at wogub ai ger gamir eng tabin is ininer eng uber gab wogub end isun, qamamirei. \v 40 Qamb anka uyort touri ariramari tabin nonoguret igoar eng ten sopurmari yag qumo isorei. Ne uyor tabin beari isub igot touriamir eng neri, ende at wogub mingoan ger bir tabin metut itot tourimari moon end bea tabin is qamb Ende at wogub baab isub qamb etemirei. \v 41 Ende abari tomon ya tabin ba bis nomon qaur aib ger tomon ya erobon igoar eng gumaterei. Gumat tabin met orosou weib isorei maigas me benerimunorei. Ne tabin durumt umo mom quburab ubura tomon ya mor diarei. \v 42 Ende aba yogorau munon der munon uyort wuribig oromar isumir eng ya gugurt isub mom qoounor qamb igorub etemirei. \v 43 Abari yogorau munon wurinou gigit eng der Pol toubet wogub wuritaisia wagomirei. Wogub wurinob qamara your ya gugurt igo qoyam eng gigit oruber gugurt daan iramirei. \v 44 Iroari ne qei qoyam ue eng nam tatau qiyo tabin nam ii quburab dureteriamor eng qamara ba ten oruber erer end inab gugurt daan irab uburemirei, ger me umau. \c 28 \s1 28:1-10 Pol ai qaur Malta end isub igoai \p \v 1-2 In gugum end isune ne munon ginam eng der wurinou ai qaur eng unum Malta ende ininob qamb wogub sig mom inbanamsi ne qen end ya derer end winingune gab mut gumotar ende at diamirei. \v 3 Ende abari Pol mur qungau ger bemeni mut erer qumo bigor ego mur qungau erobon end mani guterag ger igama ten ba biga mut oa bo paranub diab Pol wonou ubent goterei. \v 4 Got uri igama munon ginam qenen ende gab wurinou qob-qob qamamir: “Wa, munon eng mai igeig tari end qiyo ya nub me uminer qamb mani goar eng. Moui qomon boru eng taui goa umibar eng.” \v 5 Ende qamb igamari Pol mani ubent uri igoar eng ombopur mutet ariramorei. \v 6 Ende ebet mag uburab qiyo uminer qamb qoat igamari qen dirigor isa gab qamamir: “Wa, e munon apand ue, ai bigau ne,” ende qamamirei. \p \v 7 Ne ginam eng qani end munon baraitari aib ger igoai. Wo munon yurau eng gugum oroar igoai. Unum eng Publius. Wo inamar wonou munai mor end isa is qen ombur gari end igunei. \v 8 Qen end Publius wonou ur eng toar wara inab igoai. Ende igama Pol munai tumbigi end isub Qenut qamb git goan baab aba toar eng wagerei. \v 9 Ende aba qob toau isa igub munon ai qaurt eng toar igab igoar eng gugum yarari Pol wurimusub igoai. \v 10 In ginam end igumune mi irou ar indab igurei. Ende at igamari inaun ombur gari uma wogub bo qoaub pisiune tabint isub minomun qamb mani irou ba di tabint ariramirei. \s1 28:11-16 Pol Rom weib isorei \p \v 11-12 In ginam end igumune munon ginam Aleksandria wurinou tabin ger isib ater eng moon aib ende aba wogub igoai. Tabin eng ‘Aibigau ombur eng wurinou’ qamb igurei. Moon diarau qen mom waga in ai qaur eng wogub tabin eng ba isi ginam aib Sirakyus qamb igour end is qen ombur gari bo end igunei. \v 13 Ne bo end tabin ba tumbigi isi ginam aib Regium end isumirei. Urigerma der tumbigi isubune moon yaremint wes end yar tabin bea ten isub igumune qen ombur ubura ginam aib ger Puteoli end isuminei. \v 14-15 Ginam end isub ibagamin eng munon yurau qei Yisast oabig igour eng end igo inororari inorou gari end wurinob igoi wogub bo tumbigi isi maket ginam ger ‘Apius wonou maket’ qamb igour end weib isune Rom munon qei Yisast oabig igour eng inombogoub qamb diamirei. Derari bo erogori tumbigi isi yarab mon ar ombur gari mindatemir end igumune bo Yisas yurau qei Rom wogub qataben inombogoub qamb diamirei. Diab igamari ibag Pol Qenut borusi mismisir wo end nonoguretarei. \p \v 16 Ende at wogub Rom ginamt umo isub Pol wonou munai wes utari igama burtuum ger qenen qoat igoai. \s1 28:17-31 Pol qob uber Rom end dibes qamarei \p \v 17 Ende igamari qen ombur gari uma ne Pol Yuda munon barai-barai Rom igour eng wurit qamara yaremirei. Yar qiumunimari wurinob qamar: “Ye qomon boru ger ininou yurau end ger ebet qiyo ininou tonoan qomon eng ger me nugutumugau. Ar ye baab Yerusalem qite uyort yebigumirei igo ye mot Rom gabmant isumirei. \v 18 Isub Rom gabman munon eng ye qebi qamarari ye meimi qomon boru ebetemei igama yanamb at igour qi eng qemerine igub me yanamau. \v 19 Ende yewagari Yuda wuri der yanamar qamb Rom gabman qenen sesimot igurei. Ende abari ye qob ger qamarau ue eng gab yiimurimari gabman gigit Sisar wot isub qob qemerine iginer ende qemerine ye mot dururei. Ye yonou munon tau eng bo uyort wuribigib qamb me darau. \v 20 Ye qob eng aninob qemerib qamb anit qurumei. An eng imbigar: ye uben tourimour ten igoum eng qanam eng. In Isrel boru igumune Qenu Munon Aib init imuriamor eng wot oabig wo qob ne wo sarau ebeter eng ye toat at qirine qomon boru qamb yetouriamirei.” \p \v 21 Ende qamara wuri der qamamir: “In Yudia end nenet namanimun ger gumari me geau. Ne munon banam ger yar nonou qomon eng gagar gor ininob qamara me ne iotarau. \v 22 Ego munon gugum der munon Yisast oabig igour eng wurit mindigarub igour eng in qoyam. End ne mai ne gor wuri yurau eng wurinob soriamonei qiyo. Eng sir qamara igun.” \p \v 23 Ende qamb wogub qen ger maribig wugumirei igo munon yurau irou yarari Pol qob wurinob qamb igoai. Qamb qamar: “Qenu mi gugum qanam. Wo in munangit inoar igo Munon Aib init imurima derer end inubersia qenen bebereg igoruboun. Qob eng Moses qomon gumater eng ne munon Qenu qob gigit gumatemir eng Yisas inubersierib qamb dara wuri qob eng irimaniamorei,” Pol itumut ende wurinob qamb igama igoi isi itum wobon isorei. \v 24 Ende qamara qei io qamamir, qei wo qob me igetau. \v 25-26 Misir qebebi igub at igamari Pol qob ger ete wurinob qamar: \q1 “Qenu Igomurur qau wonou qob gigit qamarau munon Aisaia nob qamara aninou tonoan eng wurit ete gumaterei: Ne is munon eng qob wurinob qamara git igunor ego qob sir me imbigunorei. Ne git gunor ego musub me gunorei. \q1 \v 27 Munon yurau eng wuri qomon wes-wes qo wuritramor end qob igun qamb iruges bataisiorubour. Ne mi gun qamb mag maurimbour. Wuri mi git gab a iruges big igub yet oabig igo qi eng qomon boru mogirt wab wogub yet yarari ye wurimusiaum qi, \m Qenu ende qamarei. \p \v 28 Pol ende qamb wogub qamar: “An igar, an Yuda Qenu qob uber siningot oboumon eng aninou tonoan qomon eng mom toat igoumon. End ne see munon yurau asin eng irou Qenu qob igub wot oabigari wuriubersieriba.” \v 29 Pol ende wuri nob qamb waga wuri iua wurinou agu qupurutari igurei. \p \v 30 Ne Pol togun ombur Rom end igo wonou munai igoar eng taui mi wurisab ne munon irou qunan yar wo banamsiari mismisir igoai. \v 31 Igo qen end bo Qenu mi gugum qanam ne Yisas ininou munon baraitari aib eng gugum dibes wurinob qamb igoai. Munon ger qen end me taisiau. Ye qob ende gari.