\id 1CO - Usan March 2001 \h 1 Korin \toc1 1 KORIN \toc2 1 Korin \mt1 1 KORIN \c 1 \s1 1:1-3 In Yisas wonou yurau igoarar qamb inmaribigorei \p \v 1 Ye Pol, Qenu wonou uyes ye Yisas munon wuriubersiau tari eng wonou sarau ebeter eng ye bo imusi eb qamb yemaribigorei. \v 2 Yonou munon banam Sostenes nob ombur namanimun gumat an Qenu munon yurau Korin igoumon end gaiar qamb bigotoroun. Munon inubersiau tari Yisas anseara an munon qoregen wonou yurau igoarar qamb anmaribigorei. An anmaribig ne munon ginam gugum gor wuri ininou Munon Aib inubersiau tari Yisas unumut qamb igour eng gor soro wurimaribigorei. End wuri in nob garisi ininou Munon Aib. \v 3 End Qenu ininou Tain ten eng Munon inubersiau tari Yisas nob wurinou uyes anubersiari oau mein igoarar. \s1 1:4-9 Pol Qenut uber qamb qamarei \p \v 4 End Qenu Yisast anmusier end ye qenen anit igub wo nob uber qamb igoum. \v 5 Yisas wot an erogori igo ne gor an saubinat igo wonou qob werei wes-wes at qamarau eng mom imbig igoumon eng. \v 6 Munon inubersiau tari wonou qob aninob qamamin eng an mom iruges big igub oabigumon end mom nonoguret igoumon. \v 7 End ne see an mom ininou Munon inubersiau tari eng dibeneriner eng mom qoat igoumon. Ende ebet igoumon end Igomurur qau mi banam ar andab igo mi ger me anwogub igo. \v 8 End at igoumon end munon inubersiau tari Yisas eng mom annonogursia ten igama isi qen sasam eng yariba. Ende obounon eng ininou Munon Barai Yisas deriner qen end an mindigar qob ger igama me ginerei. \v 9 An Qenu wonou wau Yisas inubersiau tari eng nob tenori mom igoarar qamb anmaribigorei. End Qenu wo mi ebeib qamb qamar eng me biistinerei, ebet qas wegiba. \s1 1:10-17 Yisas yurau purab tau-tau isumirei \p \v 10 End ininou Munon Barai inubersiau tari Yisas wo gab-gab ne ye an irun wab qemeribam eng: An mom erogori igo qob qeemben gari qamb igoarar. Bo purab tau-tau isub ende me abar. An erogori igo ne qi qenunget misir gari big igoarar. \v 11 See igoumon eng an musub me igoumon. End Kloe wonou yurau qei yar ende yonob qamarari igub aninob quraum. \v 12 An gari-gari der ete at qamb igoumon: Ger der, “Ye Pol wonou yurau,” ne ger bo der, “Ye Apolos wonou yurau.” Ne ger bo, “Ye Pita wonou yurau.” A ger bo, “Ye munon inubersiau tari eng wonou yurau.” \v 13 Ende at qamb igoumon eng maigas? Mai, munon inubersiau tari eng wo mai, munon ende bubur qereiamorei qiyo? Ne gor ye Pol, ye mai, nam tenoribig yanamari umb anmusiamei qiyo? Mai ye unumut yat anmaragansiamirei qiyo? \v 14 An munon yurau end munon ombur-ombur Krispus Gaius nob wurimaragansiamei, ger ue. End ye Qenut uber qamb igoum. \v 15 End munon ger yonou unumut munon ombur eng wurimaragansiamei qamb me wurit qomorunor. \v 16 Io, ye Stepanas wonou yurau gor wurimaragansiem eng nasi wogub munon qei me wurimaragansiau qurumei. Mai, munon qei gor wurimaragansiamei qiyo ye sir ue. \v 17 Munon inubersiau tari ye yiimuriamor eng munon wurimaragansi qamb me yiimurimau. Wo ye wonou qob uber eng wurinob qem qamb yiimuriamorei. End ye munon qei qob gugum mom imbig wogub qamb igour gas ende me qemerinei. Ye ende ebein eng Yisas nam tenori big waramir end qob suein eng yonou qob eng qeretutnob me yigisunorei. \s1 1:18-31 Qenu wonou qiribiten eng Yisas boopuri tarubarei igo \p \v 18 Munon qei wurinou mi dui mom umub qamb eng Yisas nam tenori big waramir qob eng soagen ende qamb igour. A in munon Qenu inmusiarei qamb wot oabig igoun eng, Yisas nam tenori big waramir eng Qenu wonou mi wes ebeter eng imbig igoun. \v 19 End Qenu qob ete at qamarei: “Ye munon wurinou qoyam imbi-imbi wurisierine bo nasiorubour. Ne gor munon buk qebebi wanunger ne mom qoyamet igour eng wurisiningoar wegibam.” Qenu qob qoan ende qamb gumatemir eng gab ye ete qemerin: \v 20 End ne munon qoyam aib eng mai oboubour? Ne munon qei qoyametorub qamb buk irou wanunger igour eng wuri mai oboubour? Ne munon gugum qob at agunub igour eng gor mai oboubour? Munon yurau eng Qenu wuriseara sig mom qanganget uburubour. \p \v 21 Munon ai qent wurinou uyes Qenu imbiguboun qamb bur youn iru isub igamari Qenu ibagar eng misue eng ibag wonou qoyam imbi-imbi end werei wurit taisiarei. Munon wonou qob soagen eng in dibes qamb igoun eng igub munon inubersiau tari end wot oabigari qo qubeiamorei. \v 22 Yuda wuri Qenu wonomi wes eng aba mag qurt gub qamb ibitiri igurei. A Grik wuri qoyam eng mom imbigub qamb ibitiri ende at igurei. \v 23 Ego in Munon inubersiau tari eng nam tenori big waramari umor end qob suab qirune Yuda wuri inmerimotar igour. A Grik wuri qob eng igub qob soagen qamb igour. \v 24 Ego in Yuda qiyo Grik nob garisi Qenu wonou inmaribigor eng in ete imbigun: Yisas mi wes ebeter eng Qenu wonou qiribiten eng nob qoyam eng nob ba dibesiarei, ende imbigun. \v 25 Qenu wo mi song ebeiner eng munangit qoyam eng wotanamimba. Ne Qenu wo mein buriner eng sig gagam munangit wurinou eng gor wuritanamimba. \p \v 26 Io, qoan an maigas igamari Qenu anseara wonou yurau buraman end misir igar. Qoan an munon qei ag e mi imbig qeretutnob mi abau eng musub me imbig igamau, ne an qei qiribiten me igamau, ne qei unum diban me igamau. An ende igamari Qenu anseara wonou yurau buramanei. \v 27 Munangit qomon soagen qamb igour eng Qenu wo munon qoyam eng wurinob qamara qininingubour. Ne gor, mi ag et munangit mi qeretutnob ue qamb igour eng Qenu wo bo aba mi qeretutnob see igour eng bumaimba. \v 28 Qenu wo mi unum diban ue eng nob munangit mi siningot igour eng nob ba ubersiarei. Mi qoan me igamau eng ba mi qoan igoar eng aba uburerei. \v 29 End ne see munon ger Qenu menmant me qen biginer. \v 30 Qenu an Munon inubersiau tari eng nob garisi igoarar qamb anmaribigorei. Wo munon qoyam ininou gigit igo. Yisas wot in munon qoregen igoruboun. Wonou inmusuor end in munon qoregen qib igoun. \v 31 End ne Qenu qob ete igo eng in toat igoarar qamb qenungar igo: “Munon ger mismisir gab eng munon Aibt gari mismisiriner.” Qoan Qenu qob ende at qamb gumatemirei. \c 2 \s1 2:1-5 Pol Korin wurinou oau apand end wurinob qamb igo \p \v 1 Qoan ye anit yarab Qenu wonou qob eng aninob qamam eng. Ye qoyam aib igama yarab qob ipi-ipi aninob qamb a qob werei wes-wes at me aninob qamarau. \v 2 End ye ete misir igoum: Ye aninob igorin qen end ye mi geret misir me iginei. Ue, ye Yisast gari, wo nam tenori big waramari umor end gari misir igub igoribam, ende qamb misir igub anit yaremei. \v 3 Yarab ne aninob igoum qen end ye me nonoguretarau, ye daragab igumei. \v 4 Ende at igo qob aninob qamb igoum eng munon qoyam qob aninob qamarau gas ende ebine an mi qei musub me imbigau. Ue, ye ar Qenu wonou Igomurur qau eng wo maigas anopuri igo qi eng gari werei animbig qamb igumei. \v 5 Ye eng ebetem end an oabig gab eng munangit qoyam end ue. Qenu wonou anseara oabigoumon. \s1 2:6-16 Qenu Igomurur misir ne werei uber inimbig igo \p \v 6 End ne munon qoan mom Qenu qomon mom imbigumir eng wurit qob qomorub qamb eng qob qeretutnob wurinob qomoruboun. Git eng qomorun eng munon ag et wurinou qob ue. Ne gor munon baraitari umunor eng wurinou qob ue. \v 7 In qoyam qob quraun eng Qenu wonou qob uber qeretutnob waber igoar eng qamb igoun. Wo ai gugum me barsiau igo init iyeterei. End see init dibesia uber igoruboun. \v 8 Munon baraitari ag et ger qob eng qanam musub me imbig igo. Wuri ger imbig igo ende qi eng Munon Barai Qenu ginam wogub derer eng ende me ba nam tenoribig waramari umau qi. \v 9 End ne in qob eng suab qib igoun eng. Qenu qob ete waramir igo end: “Mi mag qurt me gab eng irugest gor me iginerei. Ende ebet ne mi imbig me ebinerei. Qenu mi arsier eng munon wot oabig igour eng gari wurinou.” \v 10 Qob git qoan waber igoar eng Qenu wonou Igomurur qau inimbiga in qamb igoun. Igomurur wo mi gugum imbig igo. Wo Qenu wonou qomon wonou misir eng init waber igo eng ba dibes igo. \v 11 Engu, munangit wonou igom meriri opuri igo end wonou misir eng imbig igo. Eng gas ende Qenu wonou Igomurur qau boopuri ten igo end wonou misir eng imbig igo. \v 12 End Igomurur init imurima dererei. End inopuri ten igo eng mi ar indab igo eng in imbig qamb igoun. Ai qent e misir igub me qamb igoun. \v 13 End imusi qob quraum eng gor munangit misir end ue. Igomurur wonou inseara in misir uber igub qob suab igoun. Igomurur munon wuriopurima ten igour eng wonou qob eng wurinob qamb igoun. \p \v 14 Ego munon Igomurur me opuri igo eng Qenu wonou Igomurur gab-gab mi ar indab igo eng wot me isinerei. Wo qob eng iginer eng misue gas ende. In qob eng qamb igoun eng Igomurur inimbiga qamb igoun end munon Igomurur me opuri igo eng qob eng gagar qanam musub bais me imbiginerei. \v 15 Munon Igomurur opuri igo eng mi gugum imbigiba. Ego munon ar ger munon Igomurur opuri igoriner eng me imbiginerei. \v 16 End Qenu qob ete qura: “Your ger Munon Aib misir imbig igo? Ne gor, your Munon Aib mi ger qangangetra imbigiba?” Ego in Munon inubersiau tari eng wonou misir eng init igo. \c 3 \s1 3:1-9 Sios munon eng wuri Qenu wonou wau unebi \p \v 1 Io, an yonou munon banam, gigit ye qob aninob qamam eng an Igomurur qau anboopuri igama qob aninob qamarau gas ende ue. Qen end an munon ar qomon ag toat igamari animbag qob aninob qamamei. Qen end an wau ber gas ende, Yisas qomon eng musub me imbigau. \v 2 Ye wau unor inau utau gas ende at igumei. Mani gagam me andarau. Qen end an me nonoguretarau, eng gas ende see gor ende igoumon. \v 3 See gor an munangit qomon end igoumon. Igo qimerimot qiyo a aguniau qomon eng me boopur wagau, ten igoumon. Qomon eng gagar ebet igoumon eng munangit wurinou qomon qoan eng. \v 4 Ende at ne ger der, “Ye Pol wonou yurau” qamb, ne ger bo der, “Ye Apolos wonou yurau” qamb ebet igoumon end an munangit qomon eng toat igoumon. \p \v 5 Eng at igoumon end an musub imbig gaiar. Your eng Apolos, ne ye Pol eng ye your? In ombur in Qenu wonou sarau munon gari. In ombur sarau wes-wes abar qamb inimbigor end ubune an Munon Aibt oabig igoumon eng. \v 6 Ye mi niau qur gunine ne Apolos wo qaur di gegereteriner qamb ya wot igi igo. Ne Qenu musia di igo. \v 7 End ne munon mani ubub igo eng nob ya wot igi igo eng nob ombur wuri abari mi uber me di igo. Qenu wonou gari mi musia di arit igo. \v 8 Munon mi ubub igo eng nob ya wot igi igo eng nob ombur wuri qeemben gari. Qenu wurinou sarau taui mi qeemben werisiba. \v 9 An Qenu wonou man gas ende igamari in ombur Qenu wonou mani obotau gas ende at igoun. Ne gor an Qenu wonou mon mindaterei gas ende. \s1 3:10-15 Sios munon wuri munai mindau qoyam imbi-imbi \p \v 10 Qenu wonou uyes yetoubetar end ye munon mon mindau qoyam imbi-imbi gas ende. End ne ye qoren qamar yimine munon ger mon dagariamorei. End ne munon gari-gari mom qoyamet mon dagariomunor. \v 11 Qenu wo qoren unotari qo yamor eng Munon inubersiau tari Yisas. Munon ger bo sabar qoren unatari me yiminerei. \v 12 Qenu qoren yamor erer end munon qei mon mindaub eng mai qei nam ningirim qiyo yember qiyo, qouiom qiyo. Ne qei arur qiyo a mogorumb qiyo, tub isur eng gagar ba mon dagari igour. \v 13 Munon gugum mon eng at mindat igour eng qen sindomund end dibenara wuriqereimba. Qereimau qen end mut nanau ten darimba. Nanau eng munon wurinou qomon gari-gari eng wuriqerei ne ba dibesia wurinou sarau uber ebet igurei qiyo boru qiyo eng diban gubour. \v 14 Munon ger qoren erer end mon mindat igama mut oab mon eng me oeiner eng taui mi baiba. \v 15 Ne sarau munon ger wonou mon oab uburiner eng wo ar qer uter wab wegiba. Ne wo git ar uber igoriner eng munon mut oa bo ineri baiau gas ende. \s1 3:16-17 In Qenu wonou munai qoregen \p \v 16 Aninou git goan eng Qenu wonou munai qau. Wonou Igomurur an erobon end igo. \v 17 End ne munon ger Qenu wonou munai eng ba sumungasieriner eng wo gor munon eng sumungasieriba. An Qenu wonou munai qau, end ne an git goan eng wonou munai mor. \s1 3:18-23 Munon qei unum me ba ereriomun \p \v 18 Munon ger wonou misirt ete qemeriner eng: “Ye qoyam imbi-imbi, munon gugum wuritanamimoum.” Munon ger ende qamb gab eng wo unum me bererieminer. Qi igo ne wo sig-sig mom qoyam imbi-imbi igoriba. \v 19 Munangit qoyam eng Qenu gar eng munon qanganget igo gas ende. End Qenu qob ete igo: “Munon qei in qoyam imbi-imbi qamb igorunor eng qib igamari Qenu qemi imot igama wuribeiba.” \v 20 Ne qob ger ete qura: \q1 “Munangit in qoyam imbi-imbi qamb ebet igour eng Munon Aib ibagar eng mi ue gas ende.” \q1 \v 21 End ne munon ger igo in munangit oboun eng gab in unum me bererieminer. Eng an igamari mi gugum anonogursi igo. \q1 \v 22 Pol ne Apolos ne Pita, ne ai, ne igom igamau eng, ne umau eng, ne mi gugum see igour eng, ne bo qen geret diorunor eng gugum aninou. \q1 \v 23 Ne gor an git goan eng Munon inubersiau tari eng wonou. Ne Munon inubersiau tari eng Qenu wonou. \c 4 \s1 4:1-5 Munon Aib wonou sios sarau munon \s1 wuriqerei igo \p \v 1 Eng in see sarau baab qob qamb qib igumune inimbagaumon eng ete init qamarar: Munon inubersiau tari wonou sarau ar betet igo. Qenu wonou qob apand waber igoar eng munon wurit dibesiarar qamb wurimaribigor eng. \v 2 Munon Baraitari eng wonou sarau eb qamb munon ger nob qamara ne qob musub toat at igoriner. \v 3 End ne an qiyo, munangit ger yonou qomon eng qereiminer eng, ye gin eng mi ue gas ende. Ne gor ye yonou qomon maigas me qerei igoum. \v 4 Ye qomon boru ger biistetemei igo me igoum. End ye ete at me qemerinei: “Ye munon qoregen uber,” ende me qemerinei. Yonou qomon qereimau sarau eng Munon Aib wonou. \v 5 End ne qen se igama an munon ger wonou qomon qereimau wagar. Qomon qereimau eng Munon Aib qen sasam gab yarab wonou qereimba. Mi gugum waber igour eng ba dibesieriba. Ende at ne munangit misir qi igo eng gor ba dibesieriba. Ende at ne qen end in munangit sarau wes-wes ebet igoun eng mai uber qiyo boru qi eng musub inimbiga guboun. \s1 4:6-13 Korin wuri wurinou unum ba ereri igurei \p \v 6 Io, ye anmoromsi igorin qamb misir igub in Apolos nob ebet igoun end big qob e aninob quraum. In ombur qomon eng an gab imbig ne Qenu qob qura gas ende qoregen igoarar, me biisitatar. An der munon qei im ibag, ne qei wurisiningoar ende me abar. \v 7 An your anseara munon qei wurinou baraitari igoumon? Ne gor Qenu meimi ger me andarau? Mi gugum Qenu andab igo eng bo meimet qamb aninou unum bereri igoumon? Mi eng gagar gugum aninou ar baub igoumon qiyo? \p \v 8 Qoan mi irou baumon end sau binat igoumon. Qoan in initanami wogub munon baraitari igoumon eng. End ye qenungoum, an baraitari igamari in gor barai igo erogori igorun. \v 9 End ye ete misir igoum: Qenu in wonou imbigau yurau igoarar qamb inmaribigor eng in mom sasam. End in umor qamb induimau gas ende ebetemir end in umuboun. End munon gugum menmant ne enger menmant iningaramb at igour. \v 10 In Munon inubersiau tari unum bereri qib igoun end in munon qomon susu abau nami ende. Ego an Munon inubersiau tari wonou qomon end qoyam imbi-imbi qamb igoumon. Ne in me nonoguretoroun, ego an qo nonoguretamanei. Ne in munon diban ue, ne an munon diban igoumon. \v 11 Qoan in minemb qiyo yat ebet qiyo a mingoant qoot ebet igoun eng see ten ende igoun. Ne munon qei der ubentausi mataisi iningaramb qiyo ende insearari in musub bugab mi me ubub nub igamau. \v 12 In ininou ubent mi segub ubune wuri init igerig igurei. Ende insearari in bo der wurit purab qob uber wurinob qamb igunei. Wuri insumungasiari in ar qi igumune wurinou utari insi igurei. \v 13 Wuri inamar qamarari in bo qob mesenau wurinob qamb igoun. In munon gugum wurinou mi sair gas ende, ne gor munon gugum wurinou unun gas ende. Qoan in ende insi igour eng ten isi yarab see gor ende sig. \s1 4:14-21 Korin wuri Pol wonou qomon eng mom toounor \p \v 14 Ye qob eng at qamb gumotoroum eng an gab qininingar qamb me gumaum. An yonou wau ten gas ende end, ende aninob qemerine imbigar qamb. \v 15 End ne mai qiyo, aninou munon baraitari 10,000-ende igo anoar ne Munon inubersiau tari wonou qomon eng animbig igamari eng git uber. Ego an tain eng gari qas. Munon inubersiau tari Yisas wonou qomon end ne ye aninou tain gari. Wonou qob uber ye animbig qamb igoum end an yonou wau. \v 16 End ne an yonou qomon eng gas ende at qib igoarar. \v 17 End ne Timoti yonou oau uri eng anit imurimine isar eng. Wo Munon Aib sarau musub baab igo. Wo anit isub ne bo musub ye Yisas qomon maigas at toat igoum qi eng qamara iguboumon. Munon ginam gugum Yisast igub igour eng ye qomon end wuriimbig qamb igoum. \p \v 18 An qei ye anit me yariner qamb bagau wagir qib igoumon. \v 19 Munon Aib wonou yiimurima eng qand anit yaribam. Yarab munon ye qob me igisoun qamb at qib igour eng ibigine yonob qamarari igibam. \v 20 Qenu wonou bibis eng qobt qamarau qas ue. Qenu inseara qeretutnob igo mi wes obouboun. \v 21 An mai, ye qombuni ba yarine qob igisouboumon qiyo? A, ar oau mein yirine qob igisouboumon? \c 5 \s1 5:1-5 Munon yamangar qarig iroau qomon eng Korin end igoai \p \v 1 Yamangar song-song ubumot abau qomon eng an end irou ebet igamari qob toau isa igub igoum. Qomon eng munon Yisas yurau ue eng me ebet igour eng an aninou wes ar abari igoum. Eng ete: Munon ger wonou ur ubeni eng baurei. \v 2 An qob sig me igoumon ne? Qomon eng bais wogub aninomi toubet gaiar. Munon ger qomon ende aba gab eng an qarausiari aninob me igorinerei. \p \v 3 Ye yonomit qemeribam eng. Ye git eng mugenderi e igoum. Ego yonou igom meriri eng anamar igo. Ininou Munon Barai Yisas wo unum end ye aninob igamau gas ende igo munon qomon boru ebeter eng ye qo qereimetet ugamei. \v 4 Aninou erogori igoumon. Ye eng ininou Munon Barai Yisas yeseara yonou igom meriri eng anamar igo. \v 5 Munon qomon boru ebeter eng Satant duimari isa wonou git goan eng ba sumungasieriner. Ende aba ne wonou igom meriri eng igama Munon Aib qen sindomund gab deriner end musieriner. \s1 5:6-13 Korin wuri munon ger qomon biisita gab eng agi wogunor \p \v 6 An qob igub bo me igau gas ebet igoumon eng boru. Yis baiste ba wit wambin si wogub baab isiari aib qarib igo eng an qoyam ue e? \v 7 An yis nai boru eng biruet arirmari mani parau bubun eng gari wagari igoriner. In qen aib Pasova eng gab mani yis ue nub igoun eng qo arsitarerei. Qen aib end wai sipsip wan waramb igour eng uput qamb Munon inubersiau tari nam tenori big waramir eng. \v 8 In wonou qen qau end igub mani nub qamb eng yis nai end misir me igun. Yis nai eng qomon boru sig qau. Mani parau yis nob ue tor eng nub ne qen aib eng gun. Mani parau bubun eng misir uber qomon bubun eng. \p \v 9 Ye qob ger qamb gumatarem eng ete qamb gumatemei: An munon yamangar song-song ubumot qib igour eng nob sori me igoarar. \v 10 Ye qob eng at qamam eng. Munon gugum yamangar ubumot qiyo, a munon ger wonomi gab qenunget wot ba qiyo, a mi urim ba qomon biisitet qiyo, ai bigau, sogoin qamb song-song wurit oabig igour eng gagar gugum wurisiningoar wagar qamb me qamarau. An ende at eng ai e gor mom woguboumon. \v 11 Ye qob gumatem eng ete: Munon ger aninou bain qamb igorunon eng qomon boru eng gagar quraum eng ebetrima gab eng gari bo qarausi ne mi nob me niar. \v 12 Maigas, munon Yisas me imbig igour eng wurinou qomon qereimau eng ye sarau ue, Qenu wonou wuriqereimba. Munon aninou erogori Yisas imbig igoumon eng an wuriqerei igoumon. \v 13 Qenu qob ete qura: “Munon qomon boru ebet an nob sori igo eng boopur wes arirmari igoriner,” ende qamara igoun. \c 6 \s1 6:1-11 Yisas yurau sios munon me wuribubur qereimunor \p \v 1 Aninou yurau erogori end munon ger mindigar qob ger gab eng mai, wo Qenu munon yurau eng wurinipar isub Qenu yurau ue eng wurinob qamb musiaun qamb obounon eng boru. \v 2 In Qenu munon yurau, in munon ar gugum wuriqereimboun eng an me imbig igoumon? Git eng apand, munon gugum wurinou qomon eng qereimboumon eng maigas at qereimboumon? Mindigar qob qamaman eng mai aninou qereimunon eng misue qiyo? \v 3 In enger wurinou qomon eng gor qereimboun qiyo? Io, enger wurinou qomon eng gor qereimboun. End ne mi ag et qereimoun eng qeemben gari. \v 4 End ne an mindigar qob ger igub eng meimet qamb munon Yisas me imbig igour eng qereimar qamb wurinob qamb igoumon? \v 5 Ye qob eng at quraum eng an igub qininingar qamb quraum. Maigas, aninou yurau end gari ger igo ger mindigar qob wot qamara gab ne ger der qob musitariner eng qoyam ue qiyo? \v 6 Ego an bo munon eng nipat qut bigune munon Yisas me imbig igour eng musitarar qamb ebet igoumon. \p \v 7 Io, an qiagunub qut big igoumon end ye mom animbigoum. Qomon boru qo anmuaseramorei. An munon ger anquguragsia gab eng song qi igamari ende ebeiner. A munon ger an mi urim baia gab eng qi igamari bainer. \v 8 Eng, an oau mein wogub ne an yurau gari qas banamori imaori ten igoumon eng nasi wogub qisumungasi qiyo, a mi urim baub qiyo, ende at igoumon. \p \v 9 Munon qomon boru ebet igour eng Qenu wonou bibis end me igorunorei. Qob eng an qoyam ue? Aninou misirt mi gag obounon eng qoyametarar. Munon yamangar irou wurinob qib igo eng, ne ai bigau, sogoin eng gagar wurit igub igo eng, ne yamangar baub wogub bo yamangar qei wurinob qib igo eng, ne munon der wurinou qibaub igour qiyo, mi eng gagar. \v 10 Ne gor mi urim ba ne munon ger wonomi wot ba ne ya uter nub qanganget, ne munon ger qob isi wot qamb at igour munon yurau eng Qenu wonou bibis end me irunorei. \v 11 Qoan an munon yurau eng gas ende qei igoumon ego yat anmaragansi obotarari ne Qenu wonou anqubeiamorei. Anqubeima ne an munon qoregen buramanei. Ininou Qenu eng Yisas munon inubersiau tari eng gab-gab ne wonou Igomurur qau end inmusiarei. \s1 6:12-20 Ininou git goan e Qenu Igomurur wonou mon \p \v 12 End ne munon qei ete qomorunor eng: “Mi gugum qau ue, ye ar ebeibam,” qomorunor eng git uber eng mi gugum me inmusierinerei. Ye ete qemerin eng: “Mi gugum ye ar ebeibam” qemerin eng uber ego mi ger ye me yoat igoriner. \v 13 Ne munon qei ete qomorunor eng: “Mani nioun eng iriamt isub igo, iriam eng mani nub igo,” qomorunor eng, git apand ego Qenu wo mi ombur eng aba uburiba. Git goan eng yamangart at qib igamau ue, git goan eng Qenu wonou, ne Munon Aib eng git goan eng end igo. \v 14 Qenu wonou Munon Aib menima igomot der bugamor gas ende in bo inmenima der bugomboun. \p \v 15 Aninou git goan gugum eng Munon inubersiau tari wonou git goan eng anit igo. End ne mai, ye bo wonou git goan eng ba yamangar qarig ir qib igo end big qemerini qiyo? Sig ue. \v 16 Munon ger wonou yamangar qarig nob qenen qib igoriner eng ombur git goan gari gas ende. Qomon end ne Qenu qob nausi ete qamarei: “munon yamangar qibaub eng git goan gari qas burubour.” \v 17 Ne munon ger Munon Aib mom tenori igo eng wonou Igomurur qau eng nob mom igo. \v 18 Yamangar song-song nob qib igamau qomon eng siningot wogub iuar. Qomon boru qei munon ebet igour eng git goan ag ar. Ego yamangar song-song nob qirun eng git goan mom iriget isub borusi igo. \v 19 Aninou git goan eng Igomurur qau wonou munai qau end gitetet igoarar. Qenu Igomurur qau imurima der anit isuor end wo an git goan erobon end igo. End ne an git goan eng bo aninou ue. \v 20 Qenu mi sig aibt antauiamorei. End ne an qenen aninou git goan eng gugum wot mismisir igoarar. \c 7 \s1 7:1-16 Munon yamangar qibaiau qomon \p \v 1 See ye an qob qamb gumataman eng ye bo taui qemerine igar. Munon ger yamangar me bainei qamb wonou git goan gitetet weginer eng git uber. \v 2 Ego yamangar song-song nob qiroau qomon igo end ne munon gari-gari wurinou wes-wes yamangar nob sig igorunor. \v 3 Yamangar ger wonou umami git goan eng wonou ubeni eng wonou, end umami wonou git goan me dueiner. Ne gor munon ger wonou ubeni git goan eng munon eng wonou, wo me dueiner. \v 4 Eng gas ende sig, ubeni git goan eng wonou me qoat igo, umami qoat igo. Ne gor umami git goan eng ubeni qoat igo. \v 5 Munon yamangar nob qibaub gab eng ger der wonou git goan duet me ieriner. Git apand, qen qei Qenut qebi qamb qen dirigor nami ete gitab ar igorub eng ende abar. Igoi wogub ne bo ombur inar. Qen dirigor mom gitab igorunon eng Satan anwarigesieriba. \v 6 Ye qob eng aninob quraum eng aninou ye qebi qamaman end Io quraum. Ego qomon gagam ger nausi ende toat igoarar qamb me quraum. \v 7 Ye misir igoum eng an gugum ye gas ende burar. Ego Qenu qomon wes-wes abar qamb inmaribigor end ininou qomon wes-wes toat ebet igorun. \p \v 8 See bo yamangar yorou, munon moi ne yamangar munon qoi end wurit ete qemeribam: an ye qomon ebet igoum gas ende ebet ar igorunon eng uber. \v 9 Ego an munon yamangar yurau eng ar ende igorunon eng qeemben ue gab an munon ba qiyo yamangar ba ende obounon eng gor uber. Ar igo eng yamangar qiyo munon baub qamb oau naget igorunon qamb. \p \v 10 Ne bo munon yamangar nob qiyo irub munon nob eng anit qomon qob e aninob qemeribam eng igar: qob eng git yonou misirt me qemerinei, ue. Munon Aib wonou qomon igo eng. Eng ete: yamangar wonou umami eng nob sir igoriner. \v 11 Umami wogub ar igo gab eng wo ar sir igoriner. Bo wonou umami nob igorib misir igub gab eng bo nob bugab qob musieriner. Ende aba gab umami bo wegib misir me iginer. Ne gor munon an yamangar me omboagirmar. \p \v 12 Ne bo yonou misirt munon yamangar soro ete aninob qemeribam eng. (Ye munon aib ue) Munon ger wo Yisast oabig igama ne wonou ubeni Yisast me oabig igo ego wo umami qenunget nob igoriba gab eng omboagirmb qamb misir me iginer. \v 13 Ende gas ende gari, yamangar ger Yisast oabig igama ne wonou umami Yisast me igub igo ego wo ubeni qenunget nob igoriba gab eng yamangar eng der munon eng wegib qamb misir me iginer. \v 14 Munon Yisast me oabig igoriner eng wonou ubeni Munon Aibt oabig igama musub nob igama ne Qenu wo ubeni tari goan gab umami qubeiamorei. Ne gor yamangar Yisast me oabig igoriner eng umami oau apand igama Qenu wo umami tari goan gab wonou irub qubeiamorei. Eng ue ende qi eng wurinou wau gor me wuriqubeimau qi. Eng ebeter end wurinou wau gor wonou yurau igoarar qamb maribigorei. \v 15 Ne munon qiyo yamangar ger Yisast me oabig ne wonou irub qiyo umami Yisast oabiginer eng wegiba gab eng yamangar qiyo munon me qiruet obounor. Munon Yisast oabig igo gab eng wonou ubeni wogub qoa ne wo bo ar igorib qiyo bo yamangar ger baib qamb eng song ende ebeiner, qob ue. Ne yamangar gor ende sig ebeiner. Ende at ne oau mein igoarar qamb Qenu anmaribigorei. \v 16 End ne an yamangar Yisast oabig igoumon eng, mai, aninou munon eng Yisas wuriimbigari wuri gor Yisast oabigunor qi eng sir ue. Ne gor an munon, yamangar baumon eng Yisast me oabig igamari mai Yisas wuriimbigari wuri gor oabigunor qi eng an sir ue. \s1 7:17-24 Qenu qomon in toat igoarar qamb init qereiamor end igorun \p \v 17 Munon Aib wonou qomon qiyo sarau wes-wes abar qamb wuriimbigor eng end qas igoarar qamb Qenu qamb igo. Ye qomon qob eng Yisast oabig igour eng qenen wurinob qamb igoum. \v 18 Munon ger git goan soopur igamari Qenu wonou yurau qamb wot qamara gab eng, bo sabar der git goan musierib me ebeiner. Ne gor, munon ger ar song igama Qenu wot qamara gab eng bo der git goan soopurmb misir me iginer. \v 19 Git goan soopur qiyo me soopur igour eng mi aib ger ue. Qenu mi end me qerei igo. Wo munon ger Qenu wonou qomon eng mom qoregen toat mom gitab qib igoriner eng gari. \v 20 Munon sarau ger ebet igama Qenu wot qamara gab eng bo sarau eng wogub sarau uber ger ebeib misir me iginer. Wonou sarau end gari igoriner. \v 21 Munon boru munon ger ar sarau betet igama Qenu wot qamara gab eng me qugurageteriner. Ego sarau uber ger gab eng unebi sarau eng song wogub sarau uber eng ebeiner eng qob ue. \v 22 Munon unebi boru igama Munon Aib wot qemeriner eng wo bo unebi ue. Wo Munon Aib mag qurt wo bo munon baraitari aib igoriba. Ende gas ende gari, munon ger song ar igama Munon Aib wot qemeriner eng wo bo Munon inubersiau tari eng wonou munon unebi igoriba. \v 23 An munon boru unebi igamari Qenu wonou uyes mi uberet taui anmusiarei. End an bo munon qei mag qurt munon unebi gas ende me igurunanei. \v 24 Io, an gari-gari Qenu sarau erogori ebet igamari anqubeima gab eng Qenu tenori mom igoarar. \s1 7:25-40 Pol munon yamangar me qibaiau nob yamangar qindou nob wurit qamarei \p \v 25 Ne bo an munon moi, yamangar yorou, yamangar qindou igoumon eng gagar aninob qemeribam eng. Ye Munon Aib qomon eng sir me qemerinei, yonou misirt ete qemerine igar: Qenu ye yemusub igo end ye qob aninob quraum eng an mom musub iruges big igar. \v 26 Qomon boru wes-wes yara gab igoun end ete qemerine igar: see uber igoumon eng bo me wagar, ende mom igoarar. \v 27 An yamangar nob igo gab eng bo omboagir wogub qamb misir me igar. Ne gor an munon qoi igo gab eng bo wariges yamangar baub qamb misir me igar. \v 28 Ne munon moi igo yamangar ger bainen eng qomon boru ue. Ne gor yamangar yorou ger munon bainer eng gor qomon boru ue. Ego munon yamangar qibaub eng quguragetorunor qamb quraum. \p \v 29 End ne ete qemerini: Qen pi burab igo, end munon yamangar nob eng ar moi gas ende ar qi erogori igorunor. \v 30 Munon toubet eab gab eng bo me toubau gas ende igorunor. A uberet mismisir gab eng gor me mismisiroau gas ende igorunor. Ne munon ger mi uber taui baub gab eng gor mi me baiau gas ende song igorunor. \v 31 Ne munon ger sarau uber ag et baab taui mi uber ba gab eng misir end sig me igunor. In mom imbig igoun eng, ai e igeser mi gugum bo bubun buriba. \p \v 32 An mi irout misir qebebi igub me abar. Munon moi igo eng wo Munon Aib qomon end qas igub igo. Wo Munon Aib qomon qenunget igo eng wo ebet igo. \v 33 Munon yamangar nob eng wo mi ag e baib qamb misir qebebi igub at igo. Wo ubeni misir eng gari toat igo. \v 34 Ende at misir irou igub igo. Ne yamangar qindou qiyo yamangar yorou wuri Munon Aib qomon end qas igub igour. Igo wurinou git goan igom meriri nob gitab qi igour. Ne yamangar munon nob wuri mi ag et misir qebebi igub ne wonou umami misir eng qas toat igour. \v 35 Ye qob eng aninob quraum eng an musub igoarar qamb quraum. An igub quguragetarar qamb me quraum. An igub imbig ne Munon Aib wonou sarau eng qoregen abar qamb. An misir qebebi igub at qirunon qamb annonogursiaum. \p \v 36 Munon ger yamangar bai qamb maribegetet igamari bo wogub qomon biisitein qamb eng, ne gor yamangar maribagatari mom qenunget baib qamb eng bainer, eng qomon boru ue. \v 37 Ne munon ger, wonou misir mom gagam ar igorib qamb igub igama ne yamangar ger bai qamb uyes maribagatari wegib qamb eng wonou misir eng toat weginer eng uber. \v 38 Wau moi yamangar yorou ger bainer eng uber. Ne gor munon moi yamangar me bainer eng gor sig uber mom. \p \v 39 Munon yamangar nob qibaub eng ombur mom tenori igorunor. Isi yarab umami uma ne yamangar qindou burab wonou qenungau munon ger gab baib eng uber bainer. Ego baib qamb eng munon Yisast oabig igo eng gab bainer. \v 40 Ne yonou misir igoum eng wo ar qoi igoriner eng sig uber. Ye misir igoum eng Qenu Igomurur qau eng yoopuri ten igama qob e quraum eng. \c 8 \s1 8:1-13 Sogoin wurit mian yab igour end Pol qamarei \p \v 1 See ye sogoin qamb ai bigau eng gagar mian yemetarari nub igoun end qemeribam eng: Git apand, in mi eng gugum qoyam. Eng, munon ger qoyamet eng wonomit igub qen big qib igoriba. A munon ger igo ger qenunget eng munon eng nonogursieriba. \v 2 Munon ger, ye mom qoyam imbi-imbi qamb yegaiar qamb at qiriner eng wo qoyam apand ue. \v 3 Ne munon ger wonomit me igub wonomi bumai qiriner eng munon eng Qenu wonou munon eng imbig igo. \p \v 4 End mian yab sogoin qamb eng gagar end bigari niau eng, ye ete qemerine igar: Sogoin qamb ai bigau qamb eng gagar wuri qenu apand ue, munon wurinou qugur barsiamirei. Qenu qebebi me igo, Qenu apand gari qas igo. \v 5 Git apand mi irout qenu irou qamb igoun, ne munon aib irou qamb igour. Ego qenu eng qamb igour eng mai erer qitet qiyo ag et igamari ibag eng apand. \v 6 Ue gab eng ar me qabari uter iningab igoriner. In Qenu apand gari qas igo eng ininou Tain gari eng. Mi gugum barsier eng in munangit in wonou tetemi. Ne Munon Aib eng Yisas gari, Munon inubersiau tari eng. Wo mi gugum barsier eng, in wot in igomot igoun. \p \v 7 Ego munon gugum mi eng me imbig igour. Qei qoan aibigau sogoin qamb wurit oabig igour eng ten ende igour. End wuri sogoin wurit wai min mian yab big igour eng wuri misir ue song ar nub ne misir soagen end igub igour. \v 8 Ego mani nub igoun eng inamar Qenu qani me irinerei. Mani me nub eng Qenu mag qurt qomon me biisitet igoun. Ne gor mani nun eng gor Qenu me inmusierinerei. \v 9 End an mom qoyametarar. An ar song at qiroari munon oau apand mein boru eng animbag wuri qomon boru oboubour. \p \v 10 An aibigau wurinou munai qau mor isub bugab mi nub eng imbigar. Munon ger oau apand mein eng animbag wo gor oau naget aibigaut mian yomunor eng niba. \v 11 Wo ende ebeiner eng an qanam abari wo qomon biisiteiba. Munon banam eng wo gor Munon inubersiau tari wot umb qubeiamorei. \v 12 Munon banam qei wuri misir gagam ue. End an qomon boru ende ebet wurinou oau apand eng wurit biruounon eng an qanam Munon inubersiau tari wot qomon boru obouboumon. \v 13 End mi niaut at munon banam qomon biisita gab eng wai min eng ye bo me ninei. Mom gitab igimine isi yarab qen eng uburiner. Bo at nine munon banam yegab qomon biisiteiner qamb. \c 9 \s1 9:1-18 Pol imbigau sarau baab qur me baub igo end mismisir igo \p \v 1 Ye mai, meimi ger ye taisi igo qiyo? Ne mai, Munon Aib wonou sarau eb qamb ye me yemarigibau qiyo? Ye mai, ininou Munon Aib Yisas ye me geau qiyo? Ne gor ye Munon Aib wonou sarau eng anit ebine wot me oabigau qiyo? \v 2 Munon qei apand yet Yisas me qereimau ende yet qamb igour. Ego an ye mom yiimbig igoumon. Ye Munon Aib wonou imbigau munon yemaribigor end ne ye sarau anit ebetem end an Munon Aib imbig igoumon eng. \p \v 3 Munon qei yet qamb abari ye ete wurinob qamb igoum: \v 4 Ye mai, sarau bine taui qamb mani ya nob yesari nin eng boru qiyo? \v 5 Ne gor Yisas wonou imbigau yurau qei, ne Pita ne Yisas wonou umuragarari yamangar baub qamb Yisas imbig igour yurau end yamangar baub sarau ebet qib igour gas ende ye gor ende ebein eng mai, boru qiyo? \v 6 Qo, in Barnabas nob ombur gari qur baub qamb sarau ebet igoun qiyo? \v 7 Ne yogorau munon ger wonou yogorau sarau eng ebet ne wonou bo mi git taui baub igama qob toau igub igoumon? Ne gor munon ger wonou mi ubub wogub ariara wonou bo me nub igo qiyo? Ne munon ger wonou sipsip bea qirima bo wonou inau bea isa me nub igo qiyo? \p \v 8 Mi eng gagar quraum eng munon misir eng toat quraum qiyo? Ue, qomon qob ende igo eng toat quraum. \v 9 Moses qomon qob eng ete qamb gumaterei: “Bur qarig wit qur nogosair qiroari an qabari taisi me tesimar.” Qob eng mai, Qenu bur qarigt qas qamarei qiyo? \v 10 Qo, init gor qamarei? Ue, qob eng init gor qamarei. Munon mani ubib qamb iriau wab mani uba di arira wonou ba nub-nub sarau baab igo. \v 11 In mi ubumin eng aninou igom meriri mani eng obotareminei. End an in git goan musiau eng indarunon eng, in mi obotaremin eng taui mi indarau gas ende. End an misir maigas igoumon? \v 12 End munon qei mi ende anit baunor eng in gor qeemben ende bauboun. \q1 Ego in ende baun eng bo me baiau. Qanam eng in Munon inubersiau tari eng wonou qob uber isiner werei eng me opuromun qamb. End in song quguraget igoun. \q1 \v 13 An mom imbig igoumon eng. Munon Qenu munai qau mor sarau baab igour eng wuri mani mor eng nub igour. A munon mian yab big igour eng mani tau nub igour. \q1 \v 14 Eng gas ende gari. Munon Aib wonou qomon ete igo: “Munon qob uber dibes munon qei wurinob qomorunor eng wuri taui qamb mani wurisari nunor.” \p \v 15 Qob ende igo ego ye mi ger taui me baiau. Ne gor ye qob e qamb gumaum eng mi ger taui yeisar qamb me gumaum. Ue, qen geret ye umb ne mi eng oboum end mismisiribam. End munon ger ye mismisir igoum werei eng me opureminer. \v 16 Ye qob uber dibes qamb qib igoum eng qen yegaiar qamb ue. Ye werei ger ue, ye mi eng ar ebet igoribam. Ye qob uber dibes me qemerin eng ye borusi quguraget igoribam. \v 17 Yonou misirt sarau ebet eng mi taui baibam. Ego ye wogub ne Qenu wonou sarau yiimbigor eng ebet igoum. \v 18 End ne meimi taui baibam? Ye mi taui baibam eng me baub igoum eng ete: qob uber dibes qamb igoum end mi taui baiau eng me baub igoum. Ye qob uber eng ar munon wurinob qamb igoum. Eng yonou sarau taui qamb mi baiau gas ende. \s1 9:19-23 Pol munon gugum wurinou wau unebi gas ende igoai \p \v 19 Ye munon unebi igo ger ar sarau me betet igoum. Yonou uyes munon unebi gas ende at igo munon gugum wurit sarau ar ebet igoum. Ende at munon irou wurimbanamsierin qamb. \v 20 End ne Yuda wuri mag qurt end ye Yuda munon gas ende at wuriba qubei igoum. Ego wurinou qomon Moses gumater eng ye me toat igoum. Wurinou mag qurt end gag tooum qamb ende ebine yembanamsiari wuriba mori igoum. \v 21 Eng gas ende gari munon yurau ar eng wurimbanamsierib eng wuri qomon me toat igour gas ende ebet wuriba mori igoum. Ye eng ebet igoum eng Qenu qomon eng biisitet me ebet igoum. Ye Munon inubersiau qomon eng mom toat ebet igoum. \v 22 Munon boru qer ue eng wurimorimb qamb eng wuri gas ende ebet igoum. Ye munon wurinou qomon ebet igour eng gugum end wariges toat ebet ne munon qei wuriba mori igoum. \v 23 Ye eng ebet igoum eng qob uber eng ba dibes ebet igoum. Ende ebet ne munon qei wurinob nonoguret igoum. \s1 9:24-27 Mi uber baub qamb eng uyab-uyab irun \p \v 24 Munon irou mi uber ger baub qamb eng uyab-uyab isub igour. Isub munon gari qas gigit isub maribigunor end weib isiner eng wo mi uber eng baiba. Qomon eng an qoyam ue e? End ne an gor uyab-uyab isub ne mi uber eng baiar. \v 25 Munon gugum uyab-uyab isub mi uber eng baub qamb eng wurinou git goan nonogursiari qeretutnob bura isub igour. Wuri eng ebet igour eng mi qand nai buriner eng baub qamb ebet igour. Ego in e ebet igoun eng mi uber qenenginob eng baune qenen bebereg igoriba. \v 26 Ye mi eng baib qamb uyab-uyab isub igoum eng ai ger-ger asi me isub igoum. Ne munon ger nob yogub eng uben ar song-song me arir igoum. \v 27 Ue, yonou mom musub imbig ne git goan uter yeneriner eng igub-igub ne uben arirmin. End ne ye qob uber ar qabarit qas munon wurinob qamb qib wogub yonou mom umin qamb mom musub imbigin. \c 10 \s1 10:1-13 Imbig-imbig igorun \p \v 1 Io, Tain qoaneb Moses toat waber ger wuri oroar igama toat qib igour eng an mom imbig igoarar. Wuri gotent qas uyer ya mian nob aib eng purab isumir eng. \v 2 Wuri Moses toat qib igour end maribig waber uyer ya nob end wurimaragansia nonoguret qib igurei. \v 3 Ne wuri mani parau nub qib igour eng gor Igomurur wurisab igoai. \v 4 Ya nomont weib dara numir eng Igomurur wurinob qib igoar eng aba dara nub igurei. Nomon eng Munon inubersiau tari eng Yisas. \v 5 Munon yurau irou end qei wurinou qomon end Qenu me wuriqenungarau. Ende ebet wuriseara umbrimari mumun seger ai end wuriarir qib igurei. \p \v 6 Mi eng gagar gugum ebetemir eng see in gab imbig ne qomon boru eng biisitet wogun. Wuri qomon boru ebetemir gas ende in me oboun. \v 7 Ne gor wuri qei qenu apand ue end wot igub at qib igour gas ende me oboun. End Qenu qob ete wurit qura: “munon misir ue, ar mani ya qamb nub wogub sauarau song-song eng ebet igour.” \v 8 Ne gor yamangar qiyo munon der yamangar qiyo munon song-song nob qarigir me qib igorun. Qoan wuri qei qomon eng ebet wogub qen garit munon yamangar 23,000-ende umb uburemir eng. \v 9 Ne gor Munon Aib me nob sauorun. Qoan qei ende abari mani uter orogora umumirei. \v 10 Ne gor Qenu nob me aguniar. Qoan qei ende abari Qenu wonou enger der igarama umb uburemirei. \p \v 11 Mi eng gagar gugum ebeter eng munon gab imbigar qamb, qob suab gumatemir eng igo. See in wanunger gab misir igub imbig igumune qen sasam eng yariba. \v 12 Munon ger ye mom nonoguret igoum qamb gab eng mom imbig igoriner. Bo at uburab isiner. \v 13 Mi qei anwariges igo eng mi bubun ger ue. Munon gugum mi wuriwariges igo gas ende. Ego Qenu wonou qob nausier eng anit igo end anoar igama mi anwarigesiar end me wot uburab isunanei. Mi anwarigesia omboarirmar qamb Qenu werei animbigiba. Werei eng Qenu wonou qob eng gab imbig ne end nonoguretoruboumon. \s1 10:14-22 Qenu apand gari qas unum ba ereri igorun \p \v 14 End ne an aibigau, sogoin qamb eng gagar toat igoumon eng gugum mom mogirt wab wagar. \v 15 An mom mi gugum imbig igoumon end ye ende qemerine aninou ye qob qerei imbig gaiar qamb quraum. \v 16 In wain ya qogumt wari nub qamb Qenu qebi qumurune nonogursi igo. Eng mai, Yisas munon inubersiau tari wonou qeru eng wain ya eng nob me sori igo qiyo? Ne gor mani parau nub qamb qerei igoun eng Yisas wonou min eng nob me sori igo qiyo? \v 17 In munon yurau irou igoun eng mani parau gari qas qerei erogori nub igoun end in gugum git goan gari qas. \v 18 An Yuda munon wuriimbigar. Wuri Qenut mian yab nam qab end big bo erogori nub ne Qenu nob qiumuni igour. \p \v 19 Ye qob quraum eng an maigas igoumon? Ye mai ete quraum qiyo? Mani qenu apand ue end mian yab igour eng, mai, mani eng apand qiyo, qenu eng apand? Ye ende qemerine igoumon qiyo? \v 20 Ue e, ye ete quraum: munon yurau ar eng wuri mian yab igour eng aibigau wurit yab igour, qenu apand end ue. End ne an aibigau wurinob me sorimar qamb quraum. \v 21 An Munon Aib qeru qogumt nub igoumon eng bo aibigau nob me sorimar. Ne gor wonou min nam qabt bugab nub igoumon eng bo aibigau nam qab end bugab me niar. \v 22 In eng ebet igoun eng Qenu insiningoara in mai obouboun? In wo qeemben omboarirmboun qiyo? sig ue ar. \s1 10:23-33 Qen gugum Qenu unum ba ereri igorun \p \v 23 Mi gugum oboub qamb eng ar obouboun, ego mi gugum me inmusierinerei, ne me innonogursierinerei. \v 24 Munon ger wonomit qas igub musub igorib misir me iginer. Munon gugum wurit igub wurimusub erogori qeemben igorun. \p \v 25 An wai min eng aren sig song ba niar. Ba nub qamb misir qebebi igub ende me abar. \v 26 End Qenu qob ete qura: \q1 “Ai et mi gugum igama gab igoun eng Munon Aib wonou tari.” \v 27 Munon qei mi soro nub igour eng mi aib at nub qamb anit qabar bigari isub gab eng, wuri mi arsiari an gab gungurt misir qebebi me igar. An mi me nub igoumon eng arsi andarari gab song ar niar. \v 28 Ego munon ger ete aninob qamara gab eng: “Mani e aibigaut mian yumurei,” ende aninob qamara gab eng mani eng apand me niar. \v 29 Eng aninou misirt ue, munon ger wonou misir qebebi igub aninob qemeriner eng song wagar. An mi gugum nunon eng uber, ego munon eng wo wonou misirt aninou qomon eng imbig qemeriba? \v 30 Eng ye mani eng nib qamb Qenu qebi qamb wogub nine bo meimet qamb yigisab qemeriba? \p \v 31 End ne an mani qiyo, ya ne mi qei song-song nub gab eng Qenut igub nunon eng meimi ger me ansierinerei. Qenu wonou qiribiten eng anopuri ten igoriba. \v 32 End an Yuda ne munon yurau ar eng ne Qenut igub igour yurau eng wurit igar. Abari wuri gor qomon boru imusi ebet isubour. \v 33 Ye gor, munon gugum qomon qenungounor eng qas ebet wuriimbig igoum. Qenu munon gugum ibag wuriqubeiom qamb ebet igoum. \c 11 \s1 11:1-16 Tari im bugamanimau end Pol qamarei \p \v 1 Ye Munon inubersiau tari eng mom wapet qib igoum gas ende an bo ye yewapet qib igoarar. \v 2 An yet mom igub ne ye qob igub aninob qamb igoum eng mom toat igoumon, ende igub mismisiraum. Eng qomon sig uber at igoumon. \v 3 Ego an ete misir igar qamb misir igoum: Munon gugum wurinou baraitari eng Munon inubersiau tari eng. Ne yamangar wurinou baraitari eng wurinou umumiagarar. Ne Munon inubersiau tari eng wonou baraitari eng Qenu. \v 4 End munon ger Qenut qebi qamb qiyo, a wonou qob dibes munon qei wurinob qamb ne tari metei igo qemeriner eng wonou baraitari eng qininingiba. \v 5 Ne gor yamangar ger Qenut qebi qamb qiyo, a wonou qob munon mag qurt qemerib eng tari me meteiminer eng gor wonou umami wot qininingiba. Eng yamangar ger tari im me meteiminer eng wonou tari im gugum wabur arir qinining igo gas ende gari. \v 6 End yamangar tari im me meteimb eng tari im soopurma piten buriner. A piten me soopur qiyo a gugum waburmau end qinininginer qamb tari suumieminer. \v 7 Munon wonou tari me suumieminer. Qenu wonou qiribiten eng wot igo. Ne yamangar wo munon wonou git baab igo gas ende. \p \v 8 Qenu yamangar git goan eng ba munon me barsiau, ue, munon git goan eng ba yamangar barsiarei. \v 9 Ne gor Qenu yamangart igub munon barsine nob igoar qamb me barsiau. Munont igub yamangar barsine nob igoar qamb barsiarei. \v 10 End ne munon yamangar wonou baraitari igo end ne wonou tari im eng suumi igama ne enger wuri ibag imbigubour. \p \v 11 End in gugum Munon Aib wonou, end yamangar igamari munon ue qiyo munon igamari yamangar ue qiyo ende ue. \v 12 Munon git goan end yamangar barsiarei. End see yamangar wurit munon misinam der isub igour. \p \v 13 Aninou qob eng qerei imbigar. Yamangar ger mag diban Qenut igub qebi qemerib qamb eng tari me meteiminer eng uber qiyo? \v 14 Git apand, ininou munangit qomon eng ende: Munon ger tari im degen isiner eng uber ue. \v 15 Yamangar wurinou tari im degen ende igoriner eng uber. Qenu wonou tari im degen ende aba diab tari qer eng moni igoar qamb. \v 16 Ego munon ger wonou mi end qomon ger bigib eng ende ebet igoriner. Ego in Qenu yurau wot qebi qomorub eng qomon ger end me igo. \s1 11:17-22 Munon Aib git goan uter war eng \p \v 17 Qomon eng ebet igoumon end ye qen me animbiginei. Ye qomon ger ete qemerine igar: aninou qiumuni igoumon end qomon uber ger me ebet igoumon, qomon boru qas ebet igoumon. \v 18 Qenut igub qamb qiumuni eng an purab tau-tau isub igoumon. Eng qamarari igub ye apand an ende ebet igoumon qamb quraum. \v 19 End ne munon qei qomon abari an ibagaumon eng qomon uber ue gab eng an end wuri gitatar an purab tau-tau isunon eng uber. Munon qob uber qamarari igub eng an wurinob qiumuni igoarar. \v 20 Qen end an gugum qiumuni Munon Aib mani eng an me nub igoumon. \v 21 Eng an qei qand der aninou mani wes-wes eng ba nub igoumon. Ende abari qei ar igo minemb igour. Qei ar igamari an qei ya uter nub qanganget igoumon. \v 22 End ne mai, aninou munai mor end igo ya mani qamb nunon eng ue qiyo? An mai, Qenu yurau eng mi ar gas ende ibag wagari wuri minemb qinining qib igour qiyo? Ye mai aninob qemeribam? Ye an qomon ende abari animbag mismisiribam qiyo? Sig ue ar. Ye im animbag me quraum, song aninob quraum. \s1 11:23-26 Munon Aib mani parau wain ya nob wonou imbigau yurau wuriserei \p \v 23 Ye qob eng aninob quraum eng yonou misirt me quraum. Munon Aib wonou qob ete igo eng toat quraum: itum end Yudas ininou Munon Aib Yisas munon qarau wurit duiamorei. Ende aba itum end Yisas mani parau ba, \v 24 Qenut qebi qamb boroumi werisib qamb qamar: “mani e yonou min nob morogot igo. An ba nub nonoguretoruboumon. An ende at igo yet qenen igub igoarar.” \v 25 Eng ende at wogub bo wain ya qogum end wari wurisab qamar: “wain ya qogumt e yonou qeru nob morogot igo. Qenu wonou qob bubun anit nausiar eng. An qenen nub ne yet misir igub igoarar.” \v 26 Qenen an mani parau ya qogumt eng nob nub Munon Aib umor end dibes qamb igoumon. Ende at ten igamari Munon Aib deriner. \s1 11:27-34 Ininou misir musub qerei ne Munon Aib mani nun \p \v 27 End munon ger wonou qomon boru end misir me igub song ar Munon Aib wonou mani parau nob wonou qeru qogumt wariamor eng nob niner eng, wo Munon Aib wonou min qeru nob ba sumungasi igo. Qen geret munon eng wonomit imiamor end qubuagiba. \v 28 End munon ger mani parau ne ya qogumt igo eng nib qamb eng mom musub imbig ne niner. \v 29 Munon Aib min qeru nob end me igub wonou mi ar niau gas ende ebeiner eng wonomi dui ebeiba. \v 30 Qanam end ne an munon irou qer uburab toar aningara ne qei umb uburamanei. \v 31 In mom musub imbig nun eng Qenu insiningoar me inwanunginerei. \v 32 End Munon Aib ininou qomon boru eng gab inquguragsi igo. Ende aba in wonou yurau igoarar qamb munon ai qent e wurinob sori umumar qamb. \p \v 33 Io, end ne an Munon Aib wonou mani eng nub qamb qiumuni gab eng qei me yarari gab eng oroar igoarar. \v 34 Munon ger minemb gab eng mor end mi niner. An qiumuni munon qei imiemet abari an gugum qomon biisitet aninou bo mit imimunon qamb. Ye qob eng gumaum eng tau igo, qen geret bo anit yarab musub qemerine igar. \c 12 \s1 12:1-11 Qenu Igomurur mi banam wes-wes ar indab igo end Pol qamarei \p \v 1 Io, an yonou munon banam, Igomurur qau mi banam ar indab igo eng an at qangangetorunon. \v 2 Qoan an Yisas me imbig igamau qen end munon qei der wurinou aibigau qob qamarau ue eng qugur barsi wogub ansesimari orotoar qib igumanei. \v 3 End ne an imbigar: Qenu wonou Igomurur qau munon ger boopuri ten igama eng munon eng ete at me qamb igo: “Yisas eng uburiba” ende me qamb igo. Ne gor, Igomurur qau me opuri igoriner eng ete gor at me qemerinerei: “Yisas wo ininou Munon Barai,” ende gor me qemerinerei. \p \v 4 Igomurur qau git gari qas eng mi wes-wes banam ar indab igo. \v 5 End ne Munon Aib wonou sarau wes-wes ebet igoun? Eng Munon Aib git gari qas eng wonou sarau werei wes-wes at beau eng. \v 6 Qenu git gari qas eng munon wurinonogursia ne wonou sarau wes-wes baab igour. \v 7 Ne Igomurur munon gari-gari wurinonogursi igo eng wuri bo imusi munon gugum wurinonogursiarar qamb. \v 8 Munon ger Igomurur oau menima misir uber igub munon wurinob qamb igo. Ne ger nonogursia Qenu wonou qob werei eng qamara munon yamangar Qenu imbig igour. \v 9 Ne Igomurur gari eng munon ger oau bea wot oabig igo. Ne Igomurur gari eng munon ger opuri igama munon toar igara wurimusub igo. \v 10 Ne munon ger nonogursia qomon qiribiten ger ebet igo, ne ger Qenu wonou qob eng imbiga musub dibes qamb igo. Ne ger imbiga munon wurinou misir song-song eng wuriqerei imbig igo. Ne ger munon qob wes-wes eng imbiga qoyamet igo. Ne ger imbiga munon ger qob wes-wes eng qemeriner eng igub qanam dibes qamara munon qei imbig igour. \v 11 Mi eng gagar gugum Igomurur gari qas eng wonou munon gari-gari mi wes-wes banam ar wurisab igo. \s1 12:12-31 In gitgoan gari qas eng unum wes-wes igo \p \v 12 Munon inubersiau tari eng wo git goan gari qas igo. Eng unum wes-wes igo eng gugum qiumuni git goan gari qas. \v 13 Eng gas ende sig, Yuda munon ne munon ar ne munon unebi boru eng ne munon uber eng gugum Igomurur gari qas eng gab-gab yat inmaragansiari git goan gari qas bureminei. End qogum gari qas end ya erogori nub igoruboun. \p \v 14 In git goan git gari qas ego unum wes-wes igo. \v 15 End ne goten der ete qemeriner eng: “ye uben igo gab end ye git goan ue.” Ende qamara gab eng an wo qob eng me igatatar. Eng wo ar ai qorut me igo, wo git goan end iyet igo. \v 16 Ne bo iruges ete at qemeriner eng: “ye mag igo gab end ye git goan ue.” Ende qamara gab eng gor qob me igatatar, wo gor git goan end iyet igo. \v 17 End ne in git goan gugum mag qur qas igama eng maigas mi toau iguboun? Ne gor git goan gugum iruges qas igama eng mi qogom maigas imbigiboun? \v 18 Ue ar, Qenu wonou imbig ne git goan tau wes-wes barsier eng git goan gari end iyet igour. \v 19 End ne git goan saranang ar igama eng in maigas git goan imbiguboun? \v 20 End git goan tau wes-wes end goan gari end iyet igour. \p \v 21 End ne mag qur der uben nob agunub ete me qemeriner: “Ye ne me neqenungoum.” Ne gor tari der gotent: “Yonou gari uber igoum, ne me neqenungoum.” \v 22 Ende ue, git goan tau qei ue igoriner eng git goan gugum uber me igorinerei. \v 23 Git goan qei bais boru qamb wotumet igoun eng wo sig-sig mom git betet igoun. \v 24 Qenu git goan gugum barsier end qeemben igour. Ne git goan gari-gari siningot igoun eng wuri git goan aib eng aba sarog big igo. \v 25 Ende aba ne git goan gugum purab tau-tau me isar qamb. Erogori git goan gari qas qeemben igour. \v 26 End ne git goan eret uter wara eng git goan gugum quguraget igour. A gugum uber igo eng gugum mismisir igour. \p \v 27 An gugum Munon inubersiau tari eng wonou git goan gari. Wonou git goan igeragart eng an git goan eng. \v 28 Qenu munon yurau wonou sarau abar qamb wurimaribigor eng: Qamar wonou munon yurau wuriimuriamor eng. Ne yab wonou qob qamarar qamb wurimaribigor eng, ne bo imbigau munon wurimaribigorei. Eng imusi munon yurau qomon qiribiten abari dibent igo eng. Ne bo eng imusi toar musub igour yurau eng. Ne bo eng imusi munon ar qibanamsiau eng, ne bo munon sarau aib qoat igamau eng, ne qob mindiram goten wes-wes qamarau eng, ende. \v 29 Munon yurau eng wuri gugum mai, wuriimurimau yurau eng sori igo qiyo, a qob dibes qamarau eng gari igo qiyo, a imbigau munon gari igo qiyo. A qomon wes abau eng gari igo qiyo? \v 30 Qo toar munon wurimusiau eng gari igo qiyo? A qob weswes qamarau eng gari igo qiyo, a qob qanam eng musub dibes qamarau eng gari igo eng, mai obouboun? \v 31 End an musub imbig qerei ne mi uber-uber ar banam indab igo eng gab toat igoarar. End ne ye qomon ger sig uber eng an toat igoarar qamb aninob qemeribam eng. \c 13 \s1 13:1-13 Munon gugum wuriqenungarun \p \v 1 Ye munon qei wurinou qob ne enger wurinou qob eng ye qoyamet ne qamb igorin eng. Git ye munon qei me wuriqenungar ar ende ebet igorin eng, banderi qiyo ain iru waramari toau igo gas ende. \v 2 Ye miteri qob qamb ne Qenu wonou misir qi igo eng mom imbig ne mi gugum mom imbig ne gor wot oabig ne ai qaur eng nob qemerine nerer isub taut nagiba. Ego ye munon qei wuri me qenungarin eng gor ye mi ue gas ende. \v 3 Ne gor yonomi gugum qerei munon mi ue eng wurisab ne gor munon qarau mutet yegumoubari eng ye benau wugine mutet yegumari umin eng. Ye munon eng wuri me qenungarin eng ye ar umb isibam. \p \v 4 Munon ger munon qei wuriqenungar igo eng, wo ba sumungasiari wo me tauiminerei. Ne munon gugum wurimbanamsi igo. Munon ger sau binat igama gab wot me outet igo. Ne wonou qen big me qib ne me qangiribig igo. \v 5 Munon qei qob qamarari me omboarir igo. Ne wonomit qas me igub igo. Ne qand me mirinet igo. Ne gor munon qei sumungasiari wo qand oau mein burab igo. \v 6 Qomon boru eng gab wo me mismisir igo. Wo Qenu qomon apand end wo mismisir igo. \v 7 Quguraget gab eng end me mein burab igo, qenen oau apand qas burab Qenu yemusi qamb qoat igo. Mi gugum wo bais me wot uburab isub igo. \p \v 8 Munon qei wuriqenungarau qomon eng bais me uburinerei, qenen bebereg igoriba. Ne qob qanam dibes qamarau eng uburiba, ne qob wes-wes qamarau eng gor uburiba, ne qoyam bubun imbigau eng gor uburiba. \v 9 Mi gugum tau-tau gari imbig igoun ne Qenu qob dibes qamb igoun eng gor tau-tau gari qamb igoun. \v 10 End ne qen geret mi tau-tau imbig qiyo tau-tau qamb igoun eng irimani ne mi tau-tau qas ebet igoun eng mom uburiba. \v 11 Qoan ye wau qomourt igo qob qamb igoum eng ne misir igub igoum eng wau qomourt wonou qomon eng at igumei. Ne see ye mom baraiburab ne wau qomon eng ye mom wogomei. \v 12 See in mi gaun eng qigin bais-bais ende yameririt mi gaun gas ende. Qen geret mom musub menman boabur guboun. See mi imbigoun eng tau-tau gari, ne qen geret mi gugum mom imbiguboun. Qenu wonou inimbig igo gas ende gari imbiguboun. \v 13 See mi ombur gari in ebet igoun eng, oau apand burab igoun eng ne Qenut qas igub qoat igamau eng ne munon qi qenungau eng ende. Ego munon qi qenungau eng mi ombur eng mom wuritanamima. \c 14 \s1 14:1-12 In oau naget Qenu qob dibes qomorun \p \v 1 Munon qei wuriqenungarau eng mom sig-sig ebet igoarar. Igo ne Igomurur mi banam ar andab igo eng mom ba gitet wab igoarar. Ne Qenu qob dibes qamarau eng mom qeretutnob igoarar. \v 2 Munon ger qob wes-wes end qamara munon qei qob eng me imbigunorei. End Igomurur oau menima wo mi waber igo eng Qenu qas nob qamb igo. \v 3 A munon ger Qenu qob dibes wurinob qamara wuri igub oabig ne nonoguret qomon uber qas ebet igour. \v 4 Munon ger wonou qob wes end qamb igo eng wonomi nonogursi igo. Ne Qenu qob dibes qamb igo eng munon yamangar wurinonogursi igo. \v 5 Ye qenungoum eng an gugum qob wes-wes end qamarar. Ego an gugum Igomurur an oau menima Qenu qob gor gugum dibes qomorunon eng sig-sig mom qenungoum. Munon ger Qenu qob dibes qamb igo eng munon qob wes end qamb igo eng wotanami igo. Munon qob wes end qamara gab eng bo munon ger biiges munon gugum qob igub igour end qamara gugum igub nonoguretorunor. \v 6 End ne ye anit yarab qob wes-wes qei aninob qemerine an me imbigunanei. Eng, mai, Qenu qob yiimbig igo eng me aninob qamb qiyo me animbig qiyo, Qenu qob me dibes qamb qiyo, ebein eng an maigas imbiguboumon? \p \v 7 Eng gas ende, sibemi qiyo ain mer gusit qiyo birouri mindat ende me oboun eng mai wurinou maigas toau bigari toau uber iguboun? \v 8 Ne munon yogurub qamb ain mer musub me gusimari igub maigas imbig mi musub igorubour? \v 9 Eng gas ende gari, munon ginam qei wurinou qob munon qei me igub igour end qob wurinob qamarari wuri maigas imbigubour? Me imbigunorei, aninou qob eng ar isi isiba. \v 10 Git apand, qob wes-wes ag et igo. Ego qob eng qomour ger ar me igo, qob mi git nob qas igo. \v 11 End ne munon ger wonou qobt qamara ye me iginei. Igub ne ye imbigibam, munon eng wonou ginam ger. \v 12 An gor ende sig, Igomurur mi ar banam andab igo eng aninou mom gitet wab igorunon eng Qenu wonou munon yurau wurimbanamsi igo eng wuriqubeimboumon. \s1 14:13-25 Qob wes-wes qamarau werei end Pol qamarei \p \v 13 Munon ger wonou qob wes end qamb gab eng bo Qenu qebi qamb ne qob qemeriner eng qanam dibes qamara munon gugum igunor. \v 14 Ye qob wes end Qenut qebi qemerin eng git apand Igomurur ye oau menima Qenut qebi qemeribam. Ego qob qemerin eng qanam musub me imbig ne ar qabarit qas Qenu nob qemeribam. Yonou misir me nonogureterinerei. \v 15 End ne ye mai ebeibam? Qen qei Igomurur ye oau menima qob wes-wes end Qenut qebi qamb qiyo uru wab ende ebet igorin. Ne gor qen qei ye qob igub ne qanam musub imbig-imbig Qenut qebi qamb qiyo uru wab ende ebet igorin. \v 16 An Igomurur oau menima qob wes end qamb Qenut uber qamb igamari munon ar ger igub wo maigas imbig, qob eng apand qemeriba? Eng wo me imbiginerei, qob toau qas igiba, qob qanam sir me imbiginerei. \v 17 Git apand Qenut uber qomorun eng munon eng me imbiginer end uber ue. \v 18 Ye qob wes qamarau eng tari igoum ye an antanami igoum end Qenut mismisir igoum. \v 19 Ego sios qiumunimau qob 5-ende dibes qemerine munon yamangar musub igub imbigunor. A qob wes end qemerib qamb eng qob 10,000-ende qemerine munon me imbigunor eng song wegibam. \p \v 20 Io, an wau qamaaman misir gas ende me igar. Qomon boru eng an ende igorunon eng uber. Qomon uber eng an munon baraitari misir qo qomon end igoarar. \v 21 End qob ete gumatemirei igo: ‘Yonou munon yurau e igamari munon ginam qei wurinou qob wes end wurinob qemeribam. Munon yogurisau wurinob qemerine tumbig yonou munon yurau wurinob qomorubour. Ende abari wuri ye qob me igisunorei.’ Munon Aib ende qamarei. \v 22 Qob eng ende igo end ne Sios yurau qiumuni qei qob mindiram goten wes end qamb igamari munon Yisast me oabig igour eng yarab ibag Qenu wurimaribigor eng imbigar qamb. Munon Yisast mom oabig igour eng wuri ue. A, qob qanam dibes qamb igamari munon Yisast mom oabig igour eng yarab ibag Qenu wurimaribigor eng imbigar qamb. Yisast me oabig igour eng wuri ue. \p \v 23 An ende abari sios munon yurau qiumuni igamari an der qob wes-wes end qamarari ne munon qei me imbig ne gor me oabig eng mor diab ete aninob qomorubour: “qanganget at igoumon?” \v 24 Ende qomorunor ego an Qenu qob apand dibes wurinob qamb igamari munon ger me imbig qiyo me oabig mor dieriner eng an qob eng oau menima ne oabigiba. \v 25 Wonou qob gugum misirt igoriner eng dibenara gab gamaur wat bugab Qenut mismisiriba. Ende at aninob qemeriba: “apand Qenu anoopuri ten igo,” ende qemeriba. \s1 14:26-40 Sios yurau musub igamau eng \p \v 26 Io, ye qob quraum eng an imbigoumon? An gugum qiumuni sarau wes-wes abar. Ger uru weriner, ger qob imbig qemeriner, ne ger Qenu wonou uyes qob imbiga eng dibes qemeriner. Ne ger munon qob wes-wes end qamara ger qob eng biiges qemeriner. An gugum ende abari sios munon gugum nonoguretorubour. \v 27 Munon qei qob wes-wes end qomorub eng mai, ombur qiyo ombur gari eng mom. Ger qamb waga ne bo ger qemeriner. Ende abari ne bo qei der qob eng biiges qamarari imbigunor. \v 28 Ne munon ger qob eng biiges qemeriner eng ue gab eng me qemeriner. Wonou gari Qenu nob qemeriner eng uber. \v 29 Munon ombur qiyo ombur gari ende Qenu qob qanam dibes qomorub eng qamarari qei ar igo qob eng qereimunor. \v 30 Ne munon ger der qob qamb igama ne munon ger bugab igama Qenu qob ger imbiga qemeriba gab eng munon naget igo qob qamb igoriner eng wo bo weginer. \v 31 Werei end ne an gari-gari qob qeemben qamarari munon gugum imbig nonoguretorubour. \v 32 Munon Qenu qob dibes qamb igour eng wurinou imbig igour. \v 33 Qenu wo me inqangangsi igo. Wo inseara qibanamsi igoun. \p \v 34 Sios qiumuni gab eng yamangar wuri qob ger me qomorunor, qi igorunor. Yuda wurinou qomon igo gas ende yamangar wuri gigit me igorunor. Sios gugum wurinou qomon ende igo. \v 35 Wuri qob qanam ger me imbig eng mor end igo wurinou umami qebi gunor. Qiumunimau end isub yamangar wuri qib qomorunor eng wuri qomon biisitoubour. \v 36 Mai, Qenu qob an gari gigit imbig ne munon qei wurinob qamamanei qiyo? A an gari aninob qamarari imbigumanei qiyo? \p \v 37 An munon ger wonou ete misir igub eng: “Ye Qenu qob dibes qamarau eng qoyam imbi-imbi qamb qiyo, a Igomurur ye gari yoopuri igama sarau uber oboum,” ende qamb misir iginer eng ete nob qemerine igar: ye qob e gumaum eng Munon Aib wonou qomon eng qamb gumaum. \v 38 Munon ger ende misir igub ye qob omboarirminer eng munon eng aninob qamara me igatatar. \v 39 Io, end ne an Qenu qob dibes qamarau end an me qer urimar. Ne gor munon qei qob wes-wes end qob qomorubari gab an me wurigitatarar. \v 40 End ne an Sios munon yurau end sarau booub qamb eng qomon uber uninim toat abar. \c 15 \s1 15:1-11 Munon inubersiau tari der bugamorei \p \v 1 Io, see ye bo Qenu qob uber qoan qemerine igumon eng bo sabar ete qemerine igar qamb. Qob uber eng igumon end see an nonoguret igoumon. \v 2 Qob uber eng igumon end mom oabig igamari Qenu an qo anqubei anubersiarei. Eng an oau apand ue ende qi eng ue qi. \p \v 3 Qob qamar aninob qamam eng qoan yonob qamarari igom eng. Munon inubersiau tari eng wo umb ininou qomon boru eng birogoniamor Qenu qob igoa gas ende. \v 4 Uma tumuniamirei igama qen ombur gari ubura bo igomot der bugamorei. Qenu qob qoan igoa gas ende. \v 5 Der bugab Pita qamar wot dibent ne wonou wuriimbigau yurau 12-eng wurit dibentarei. \v 6 Ne qen geret wonou yurau bubun wot oabigumir eng qangang 500 wotanami gamirei. \v 7 Ne bo qen geret Yems gea ne wonou wuriimurima gim qib igour eng gugum gamirei. \p \v 8 Ne mom sasam eng ye munon uber ue, munon boru end yet dibenara gamei. \v 9 Ye Yisas wonou imbigau yurau eng igamari ye boru ooirut end igoum. Ye qoan Qenu munon yurau wuriba sumungasi igoum end munon yet Yisas wonou yurau ende yet qomorunor eng misue. \v 10 Ego Qenu wonou uyes yeseara see ar me igoum. Wo ye mi eb qamb ye musier eng ar isi wugine me igo. Ye sarau qeretutnob ebet igoum. Yisas wonou yurau qei sarau ebet igour eng wuritanami ebet igoum. Ego sarau eng ebet igoum eng yonou ai qorut ue, Qenu wonou yenonogursia ebet igoum. \v 11 Mi eng gagar mai, ye ebet igoum qiyo, wuri ebet igour qi eng song. Eng qob gari eng wuri qamarari ye qamb igoum eng an igub oabig igoumon. \s1 15:12-34 In bo der bugomboun \p \v 12 Qenen in Munon inubersiau tari eng umb wogub bo igomot der bugamor end aninob qumurune an qei der: “Munon umb bo maigas at igomot der bugombour?” qamb igoumon. \v 13 Munon umb igomot me der bugumunorei qamb gab eng Munon inubersiau tari eng igomot me der bogomau qomoruboun. \v 14 Munon inubersiau tari me der bugamorei ende qi eng in bo meimet qamb an oabigar qamb aninob me qumurunei. \v 15 Yisas me der bugamorei ende qi eng in munon qei wurimirimoar quraun qi. Eng, in Qenu apand Yisas meniamor end qanam dibes qamb qib igoun. Qenu in munangit me inmenimba ende qi eng Munon inubersiau tari gor me menimau qi. \v 16 In ete qamb gab eng: “Qenu munon umari me wurimeni igo.” Ende qamb gab eng Munon inubersiau tari eng me menimau ende qomoruboun. \v 17 Qenu Munon inubersiau tari me meniamorei ende qi eng aninou oau apand eng me annonogursierinerei. Aninou qomon boru eng ar ten igoumon qi. \v 18 Ne gor, munon wot oabig igo umumir eng gor mom uburubour. \v 19 End in ag et igom igamau end gari igub Munon inubersiau tari wot oabigoun ende qi eng in sarau ar isi isiner qamb munon gugum borusi in toubar igorubour. \p \v 20 Ego, Qenu wo Krais menima der bugamor eng apand ar. Munon umb igour eng wo gigit werei barsitar der bugamorei. Mani qen yar igo gas ende. \v 21 Munon ger munon umau werei eng imotarerei, ne bo munon ger munon umb igomot der bogomau eng imotarerei. \v 22 Eng ete: Adam yurau eng umau eng, a Krais yurau eng bo igomot igamau eng. \v 23 End ne in gari-gari ininou oau apand end igomot der bugomboun, Krais wo gigit, wo bo yonam deriner qen end in wot oabigun end der bugomboun. \p \v 24 Qen sasam yara mi gugum uburiba, gabman sarau ne munon uber wonou sarau mom uburiba, baraitari wurinou sarau ne mi gagam gab igoun eng gugum uburiba. Ubura ne wonou mi bibis big igoar eng gugum wonou Ur Qenu wot waga qoat igoriba. \v 25 Munon inubersiau tari wo munon baraitari igo ne munon qarau wurugumutumai ugeiba. \v 26 Wo ende at munon qarau qei wurugumutumai ugab ne gor umau qomon eng gor aba uburiba. \v 27 Ende Qenu qob ete igo. “Qenu mi gugum wo wot waga wonou mom qubei igoriba.” Qob eng igo end ne Qenu mi gugum wot waga qoat igo. Ne ur wo wau nonogursia mi gugum qoat igama ne wo gagt gab igo. Ur wo der mi eng gagar garisi igama wau der me qoat igo, ur wonou wesopur igo. \v 28 Mi gugum Munon inubersiau tari eng wot waga mom qubeima gab ne Qenu wonou bo wonou wau eng nob mi gugum sori wuriqubei ne wo wonou baraitari aib gigit igoriba. \p \v 29 End ne mai, munon umb bo igomot me der bugombari ende qi eng munon qei see igom igour eng wuri mai obouboun? Wuri eng mai meimet qamb munon qei ar qo umumir eng uput qamb munon qei nob qamarari ya obotar wurimaragansi igour? Munon umb bo igomot me der bugombari ende qi eng wurinou qomon ar isi isiba. \v 30 Ne see in gor umb bo me der bugumunei ende qi eng meimet qamb ar benau wugune munon qei ende inquguragsi igorubour? \v 31 Io, ye qenen umau gas ende igoum. End anit mismisir qob apand aninob quraum. In gugum Munon inubersiau tari Yisas nob igoun end mismisir dibes ende aninob quraum. \v 32 Ye mi geret big aninob qemeribam eng: Ye Epesus end igo iau qaar wurinob yogub igoum eng mai meimi uber ger baib qamb at igumei? Munon umb bo igomot me der bugab igamari ende qi eng ye gor barim umibam end see song ye mani qamb nub mismisir igo barim eng song umb wegin ende qamb ende ebet igoribam. \p \v 33 Munon qei anmurimar qomorunor qamb qoyametarar. An munon qomon boru ebet igour eng wurinob garisi qib igamari aninou qomon uber eng ba songesiorubour. \v 34 An misir song-song eng wogub misir qoregen eng imbigar. Qomon boru bo sabar me abar. An munon yurau erogori end qei Qenu me imbig igour. End ye qob eng at qemerine qei igub aninou qomon end qinininguboumon. \s1 15:35-58 Git goan der bogomau eng wonomi wes \p \v 35 Munon qei ete qebi qomorubour: “Munon umb maigas at der bugombour? Der bugomunor eng wuri git goan maigas igoriba?” \v 36 Ende qamarari an qanganget gab eng an nanasingir qur goanet igoumon end imbigar. Nanasingir qur gonari qaur di qur eng mom uburab ne aibet isari git ombomai yar igo. Ar geren ai erobon igoriner eng qaur di git me ariterinerei. \v 37 Mi qur gugum goanet igoun eng im isar, qen qamb eng diban gab me goanet igoun, qur qas goanet igoun. \v 38 Ne Qenu wonou qoyam end mi gugum aba im isar qen qamb eng aba wes-wes di igour. \v 39 Git goan gugum qeemben ue, munangit git goan wonou wes, a wai wuri git goan wes. Ne morogan wurinou wes, ne yag wai wurinou wes ende igour. \v 40 Ne mi erer qite ne ag e gaun eng sig uber ar. Mi erer qite git goan wonou wes igour ne mi ag e wonou wes igour. \v 41 Worom gaun eng wonou goan wes, ne inaun gaun eng wonou goan wes, ne tapai wuri irou end goan wurinou wes-wes sig maieng gab igoun. \p \v 42 Munon bo igomot der bugombour eng, eng gas ende. Git goan tumuni igoun eng biet isub igo, ne git goan igomot der bugeminer eng bo me bierinerei. \v 43 Git goan tumuni igoun eng uber ue ne gagam ue. Ne git goan igomot der bugeminer eng sig maieng ne qiribiten. \v 44 Git goan tumuni igoun eng ai e wonou. Git goan igomot der bugeminer eng Igomurur wonou. \q1 Git goan ombur igour, ger ag e wonou, ger Qenu ginamt igoriner eng wonou. \v 45 End Qenu qob ete qamb igo: “Adam qamar eng git goan igomot igamau eng qanam.” Ne bo Adam ger eng Munon inubersiau tari eng wo umb igomot der bogomau eng wonou tari. \v 46 End umb igomot der bogomau eng gigit me darimau. Git goan igom igamau eng gigit dariamorei, ne umb igomot der bogomau eng qanamt. \v 47 Munon qamar Adam eng wo Qenu ai ba barsiarei. Adam bubun ger bo dariamor eng wo wonou munon erer qite, Qenu ginam wogub dererei. \v 48 In see ag e igoun eng Adam wonou tumbigi end igoun. Qen geret igomot der bugomun eng Munon inubersiau tari Qenu ginam wogub derer eng wonou iitari igoruboun. \v 49 See igoun eng Adam wonou git goan gas ende igoun. Qen geret bo Munon inubersiau tari wonou git goan gas ende igoruboun. \p \v 50 Io, ye qob eng apand aninob quraum, munon ag e me oabigunor eng Qenu wonou bibis end me irunorei. Ne gor mi ag e boruburab igo eng Qenu ginamt mi uber igo eng nob morogot me igorunorei. \v 51 End ye qob qi ger aninob qemeribam eng igar: In gugum me umb uburunei, git goan qas igeser bo bubun buruboun. \v 52 Qen sindomund end ain mer sasam gusimari qand munon umburiamir eng der bogomari ne in gugum git goan qas igeser bo git goan bubun buriba. \v 53 Ete: git goan see igoun eng umb igo end ne bo qen end wonou bo igeser uber qenen bebereg igamau end bo igeseremba. \v 54 Git goan e biet igo eng bo ninirneri bo uber igomot qenen bebereg igoriba. Qenu qob ete igo eng irimanimba: “yogorau umau eng nob Qenu wotanamiamorei.” \v 55 Umau qomon, mai igom igamau nob yogub wotanamimba qiyo? Umau qomon, mai inongoara uter iningeriba qiyo? \p \v 56 Qomon boru eng wagar gas ende iningara umb igoun. Qomon gugum igo end ne qomon boru igo. \v 57 End ne Qenu init igub ininou Munon Aib Yisas inubersiau tari eng imurima der innonogursier end in qomon boru eng nob yogub wotanami igoun. End Qenut uber qamb igorun. \v 58 Io, end ne an mom du qamb igo ne Munon Barai wonou sarau eng ebet igoarar. Wonou sarau see ebet igoumon eng ar isi me isinerei. Ende imbig ne Munon Barai wonou sarau eng qenen qeretutnob baab igoarar. \c 16 \s1 16:1-4 Nomon qur Yerusalem wurit imurimau end Pol qamarei \p \v 1 See an nomon qur qiumuni Qenu munon yurau Yudia igour eng werisub at igoumon end ye aninob qemeribam eng. Qenu yurau Galesia igour eng wuriimbigine ebet igour gas ende an gor ende abar. \v 2 Inorou gugum nomon qur baub igoumon eng an gari-gari nomon qur eng boopur wesopur bigari igoriner. Ende obounon eng ye yarab qemerine bo nomon qurt asi me ubunanei, eng gari bigunon eng ba bo qiumuni biguboumon. \v 3 Qen geret ye yarine yegab aninou der munon qei wurimaribigari nomon qur banam werisub qamb bigumon eng ba Yerusalem qite irubour. Irubari ye namanimun gumat wurisab wuriimurimine irubour. \v 4 A yonou qenunget nob irib qamb eng yonou nob iribam. \s1 16:5-12 Pol Korin ibegeib qamb misir igorei \p \v 5 Ye anit yarib eng gigit Masedonia end irab sarau bais ebet-ebet wogub qanamt anit yaribam. \v 6 Ye yarab aninob igorun eng ya darau qen end qen gurum aninob igoribam. Igoi wogub ai bo sigenima gab tumbigi isibine an qei ye nob isuboumon. \v 7 An mom imbigoumon eng, an ar qataben igamari yar animbigeau eng ye ietroum. Munon Aib wonou qenunga gab eng ye yarab mom gurum aninob igoribam. \v 8 Ego ye Epesus end igo Igomurur qau derer wonou qen eng ubura anit yarib qamb misir igoum. \v 9 Qenu ye sarau eng eb qamb tap tog aib imosau gas ende ebeterei igo. End ye sarau ebine munon irou Yisas imbigar qamb ebeibam ego munon qarau irou igour. \p \v 10 Timoti anit iroa gab an banamsi musub nob igoarar, wo ye Munon Aib sarau baab qib igoum gas ende ebet qib igo. \v 11 Wo git wau moi end an qei der ber qob nob qamb qiyo a qei der siningot ende me abar. Qi musub banamsi nob igoi wogub wonou yarau qen eng gab musub imurimari yet yariner. Ye banamori qei oromar wo e qoat igoruboun. \p \v 12 Ne ininou munon banam Apolos wot qemeribam eng: wo wonou munon banam qei wurinob irab animbogounor qamb qenen sesimot igoum. Ego wo sig iet wogub igo, qen geret qen uber ger gab eng anit iriba. \s1 16:13-24 Pol wonou qob sasam \p \v 13 An Munon Aibt oabig eng mom qeretutnob tenori ete mom qoyamet igoarar. Ne gor munon qarau wurit me uburab isar. \v 14 An mi gugum ebet gab eng Qenut igub ne gor munon wuriqenungar abar. \p \v 15 Io, an Stepanas wonou yurau eng nob ebetemir eng an imbig igoumon eng. Wuri Grik yurau end wuri gigit Yisas yurau burab wogub wurinou misirt Qenu munon yurau wurimusub igour eng. \v 16 Ye qenungoum eng Stepanas wonou yurau nob igamari an munon eng ii igoarar qamb misir igoum. Ebet ne munon qei der munon qei wurimusub igamari ibag an gor der qomon eng toat ebet nonogursi igoarar. \p \v 17 Stepanas ne Portunatus ne Akaikus wuri ye yogoub qamb yarari ye borusi mismisiramei. An e me yurunanei end wuri uput qamb yarari menman ibag uberetamei. \v 18 Wuri yarab ye oau pomaimsiamirei. Qoan wuri yarab an oau anpomaimsiamir gas ende ye gor ende yesiamirei. End ne an munon eng ebetemir eng wurit igar. \p \v 19 Sios munon Esia igour eng anit uber qamb igour. Akwila Prisila nob wurinou munon yurau eng qenen wurinou ombur munai mor end qiumuni igo. Munon Aib gab-gab anit uber qamb igour. \v 20 In Qenu wonou munon yurau e igoun eng gugum anit uber qamb igoun. End aninou gari-gari qibanamsi igoarar. \p \v 21 Ye Pol, yonou ubent munon banamsi uber igoarar qob eng gumotoroum. \p \v 22 Munon ger Munon Aib me wot oabiginer eng mom uburiba. Ininou Munon Barai, init yar. \p \v 23 Munon Aib Yisas wonou oau mein eng anit isub yab di iua igoriner. \v 24 Munon inubersiau tari Yisas gab-gab ye an gugum anqenungar quraum eng.