\id ACT \h APOSEL \toc1 Wamu Aposel Aminda Tasiking Kaknga \toc2 APOSEL \mt1 Wamu Aposel Aminda Tasiking Kaknga \c 1 \s1 Waung Kapa initewan apikge yakut. \p \v 1-3 Notna Tiofilas. Tupa Jesuta puyana pasike natdetdeu buyambam yanindamukut. Yanindamuke itane wamna yaniningge yanipewan kuning aminde umana yakut. Yawan waakwau aposel amin ngang yaniking. Siwan Jesuta puyana pasiwan puyuwana Anututa enandang takopbut. Siwan puya wa pasikut takngaat wamna yanindamukut takngaatde natake buu yakap matakum sakatang gwa matakum. \p Siwan Jesuta toknga bam pake kungwake gatu enake tapduu 40 ngang yukut. Yusika gatu gatu ina yeuyaman aposel aminda kawa siakande siknga sikut. Siwan Waung Takwanda Jesu kekekangamuke yuawan aposel aminda tasiningge take natapbut taknga Jesuta yanikut. Yanike Anututa inane kekeknga aknganata usikwatanipmamban ie gepbiatang yutnimde yaniwan natake Jesuta akumbut katangga enake kayuk yuak ngang aposel aminda natapa siakan siknga sikut. \v 4 Siwan sipdune Jesuat aposel amikat yuking gwekatang ita anzing yanikut, “Jerusalemu ma teke kuwam. Dua kuke yuwawa sanga tupa danikum taknga Nana Anututa atdamik. Nanata yake atdamit ngang gwa yawan kekekakut. \v 5 Siwan tupa Jonda yanggata sauyamukakut ngana tapduu mateknga yukenga Anututa yawan Waung Takwanda epu kekekandamik,” ngang Jesuta aposel amin yanikut. \p \v 6 Siwan sipdune aposel aminda unekan apuke Jesu anzing inikwaiking, “Tupa siknga ninu Isrel amindane buyambam tapata bamin toiwawan takekan yuking. Siwan tupa sikut takngata gatu siwikge gatuka apme tasiya ba dasing? Gata nindane buyambam tapa dakngake aminu maa nanatane kekeknga akngane gepbiatang yuamang kaknga sandetnimuya ba dasing,” ngang inikwaiking. \p \v 7 Inikwaiwa Jesuta yake anzing yanikut, “Nanata sanga takngatu takngatu tasinangge natake tapduknga ina banipda siwan gwa yakut. Gwa yake ngana ginu dua daniwan ginu tapduknga atasiwik gwende dua natapning. Dua natapning ngana nata wamu takngatu daniwa natapnong. \v 8 Waung Takwanda musipzaatang pukuke papan kekekaning. Papan kekekake ginda kuke sangabamu nata pasikum takngae yaninong. Yanike Jerusalem ba Judia kep komune ba Sameria kep komune ba maa siknga kepna kepna kuke yaniwa sandeyok,” ngang Jesuta yanikut. \s1 Jesuta enandang gatuna kopbut. \p \v 9 Yaniwan kawawa kosika minga ganang katang kopan mingata takusopuwan aminu waakwakga kawa maikut. \p \v 10 Enandang kanggamatawa maiwan yuwawa aminu tauknga kwaknga tapaaya anggaman siwat kaking. \v 11 Kawa anzing yanikumayak, “O Galili nana! Dasingge yekapatang kayuaing? Anututa Jesu gin banakan katangga enandang gwatakopan kaaing. Ginda anggaman kawawa takonggak siwan Jesu waapata gatu anggaman ina unzakan epik,” ngang yanikumayak. \p \v 12 Yaniwatna aminu waakwakga pakau dakatune yuking. Sike pakau wa dakane katau Oliv dakandaka kwaiking. Siwan pakau wandakaneta enake gatu Jerusalem kuking. Siwan pakau wandaka Jerusalem yot gapma inengan yuak. \v 13 Siwan aminu waakwakga Jerusalem kundoke you gwendu engatangan tasiking gwene asinggan kokaking gwene kopbing. Sike you wagwene aminu buyambamu wa kopbinggane umana \li1 Pita \li1 Jon \li1 Jems \li1 Endru \li1 Filip \li1 Tomas \li1 Batolomyu \li1 Matyu \li1 Jems Alfiasdane waaknga gatu \li1 Saimon yawa enak singgak amin tapa gatu \li1 Judas Jemsdane waaknga \m ngangga unekan yuking. \v 14 Waakwakat maya kunduat Jesue minga Mariaat Jesue uyapnaatda musia buya takngatukan natake unekan gatake yuke asinggan tumuk wam Anutu iniking. \p \v 15 Siwan aminu wa unekan gatake yuking aminu mateknga dua sikut. Aminu 120 ngangga yuking. \v 16-17 Yuwawa sipdune Pitata banakan katang enake anzing yanikut, “Mate notna! Aminu tapatu umana Judas ngang inikumang kapatane umana Jesuta yawan waapaat nikat Jesuat gatake yuke puya pasikumang. Pasisika ngana waapata kepi yeuyaman apu Jesu kaautde takuking. Siwan tupa siknga Waung Takwanda Devitde musia tangenawan ita Anutue wamu takngatu buk gopatang matakut. Siwan wamu wa matakut takngata buyana gwa aakut. \p \v 18 “Aminu waapata sanga wai tasiyuk mani kundu pakut. Siwan mani wa pakuu kunduta pake keu komdu usiking. Siwan Judas waapata keu waomune kuke pimamban musiata tapan koknga akngata ako pimapan akumbut. \v 19 Kupan Jerusalem nana aminda natake keu wakomdane umana Akeldama siwan tapa tekwamban keu daknga kaya kom ngang inikaing. \p \v 20 “Siwan Anutue kap taikamangge buk gopatangu wamu takngatu Devitda tupa siknga ie natake anzing matakut, \q1 ‘Waapata yuak komu yot pupuk dakngake yuwik. \q1 Tapatuta undang yutnanga dua siyok.’ \m Siwan gatu sipdune anzing matakut, \q1 ‘Waapata puya pasikut takngae aminu tapatuta ie tangge yuke pasiyok,’ \m ngang matakut.” \v 21-22 “Siwan tapduknga Jonda yakap siknga yanggata sauyaman Jesuat nikat yukumang gwekatang aminu kunduat nikat gatake yukumang. Yuwatna apmea Jesuta enandang kopbut. Siwan Devitda unzing matakutde natake ninda aminu wa nikat gatake yukumakat nana tapatutane umana yanim. Yana waapaat nikatda unekan gatake yuke Jesuta kumbut katangga enake gatu kayuk yuak ngang aminbam yanike yuwatnim.” Pitata enake wamu waaknga ngang yanikut. \p \v 23 Yaniwan aminu tapaatane umana yaking. Aminu tapatu umana takngaat takngatuat iniking. Umana takngatu Josep takngatu Basabas takngatu Jastas ngang iniking. Siwan tapatu umana Mataias ngang iniking. \v 24-25 Siwan aminu waapaau pakenga tumuk wamu Anutue anzing iniking, “O Kuyanin. Judasda aposel amin dakngakut taknga teke wai aknganae toknga papik komune gwa kukut. Siwan aminu kuupbamda baniaatang nataaing kaknga gata anggaman akaayak. Kake aminu aapakat nana tapatutane umana yeutnimi kanim. Yeutnimi kana ita aminu waapatane tangge yuwik,” ngang iniking. \v 26 Inikenga sanga kat binga tasike tuwanga une kake Anututa Mataias tanangge yeutnimunggak ngang kaking. Kake aminu waapata aposel amin daknganggak ngang yaking. Yawa iat aposel aminu 11-kat unekan gatake yuking. \c 2 \s1 Waung Kapata papan kekekaking. \p \v 1 Siwan sande katau kuutmusa kautdu gweaya kawa puyuwana sande buyambamu gwendu umana Pentikos ngang iniking. Sande wagwene Jesuat nana aminu kuupbamda you gwendune koke unekan gatake yuking. \v 2 Yuwawa gakngatda yekapatang siwan natapbing. Natawawa gou buyambamdane gakngat binga siwan natapbing. Natapa gakngau waakngata you wa yuking gwekatang epu buyambam sikut. \v 3 Siwan aminu waakwakga kawawa sanga katap mumuyang bingata anggaman siwan kaking. Anggaman siwan kawawa wesike kaukaut kuwa kaking. Kawawa katap mumuyangga binga sanga ita apu wesike aminu waakwakge gupnane takngatu takngatu yuke yasikopbing. Yasikopa Waung Takwanda aminu kuupbamdane musiaatang pukuke papan kekekaking. \v 4 Papan kekekake aminu waakwakga wamu inata inata tupa dua natapbing kaknga ngang yaking. \p \v 5 Siwan tupa siknga Judia nana aminu buyambamda kepna kepna kuke pakapuyut amin dakngake yuking. Dakngake yukingkat nana aminu Anutue wam gwaamuke yukingu wa aminda tapduk wagwene kepna kepna wa kuke yukinguneta Jerusalem apbing. \v 6 Apuke yuwawa gakngau waakngata siwan natake aminbamda unekan apbing. Apuke natapa Jesue aminda wamnane wamnane yatake kuwa natapbing. \v 7-8 Natake asatnake nangaakan natake anzing yaking, “Wamu wa yakaing aminu kuupbamda Galili nana amin ngana dasingge wamine wamine yawa nataamang? \v 9 Ninu kepna kepna nana aminda anekan apuke yuamang. Siwan nikat nana kundu Patia kep komune nana. Kundu Midia kep komune nana. Kundu Ilam kep komune nana ngangga yuamang. Siwan kundu Mesopotemia kep komune nana. Kundu Judia kep komune nana. Kundu Kapadosia kep komune nana ngangga yuamang. Siwan kundu Pontas kep komune nana. Kundu Esia kep komune nana. \p \v 10 “Kundu Frisia kep komune nana. Kundu Pamfilia kep komune nana. Kundu Isip kep komune nana ngangga yuamang. Siwan kundu Libia kep Sairini kep inengan yuak komune nana ngangga yuamang. Siwan kundu Rom yot gapmane nana ngangga yuamang. \v 11 Siwan kunduta Judia nana dua aake ngana Mosesdane mama wam natake gwaamuke notnin dakngake yuaing. Siwan kundu Krit kep komune nana. Kundu Arebia kep komune nana ngangga yuamang. Siwan ngana aminu waakwakga wamine wamine Anututa puya kekeknga pasikut takngae yawa nataamang.” Wamu waaknga aminbamda unekan apu yuke yaking. \p \v 12 Yake asatnake nangaakan natake anzing yaking, “E mate! Sanga wa tasike yakaing kakngae yapii dasing natapnangge,” ngang yaking. \p \v 13 Siwan ngana aminu kunduta yanisapduke anzing yaking, “A! Aminu aakwakga yangga toknga takngatu tangoke datdap takaing,” ngang yaking. \s1 Pitata aminbam yanikapbut. \p \v 14 Siwan ngana aposel aminu katau kuut musaat gatu kepianganu tapatuatda unekan gatake yuke Pitata dandam tangan yuke wa apbing aminu wamu apaa anzing yanikut, “Mate! Judia amin! Jerusalem yuaing aminu kuupbam daniwa natapnong! \v 15 Ginu ninde natake yangga takngatu tangoke datdap takaing ngang ma niniwam. Yangga toknga aknga tangoke dua datdap takamang. Wena. Dasingge? Ninu apmaau tembana yuamang. Aminu tembana yangga toknga dua tangokaing ngangu atnataamang. \v 16 Siwan aminu Anutue wam yanikapbuu tapatu umana Joel ngang iniking. Waapata sanga apmanu akaamang kakngae natake tupa siknga Anutue wamu anzing matakut, \q1 \v 17 ‘Anututa anzing yawan kakum. Tapduknga wengane anzing tasiwit. \q1 Nata Waunga ginu kuupbamde damit. \q1 Dama waakzaat yapasaatda sanga apmea sining kaknga anggaman natake yanikapning. \q2 Siwan wawi kekeknga aminda mia takngatu takngatu akaning. \q2 Siwan aminuake gwa siya aminu kuutda mia akaning. \q1 \v 18 Siakan! Tapduu apmea siwik gwekatang natane puya amina maya wawi kuutde natane Waunga ayamit. \q2 Yama apmea sining kaknga anggaman natake yanikapning. \q1 \v 19 Siwan nata duya takngatu takngatu banakan pasiwa \q2 katap mumuyangga isiwawan kupanda enane kowawan kuutda akaning. \q2 Kawawa kepdakane duya kekeknga takngatu takngatu pasiwit. Pasiwawa dakga epuwawan kuutda kake Anututa kekeknga siknga yuak ngang natapning. \q1 \v 20 Natapa gunzitda zikaa siwan \q2 yekapda gamana dak binga siwan kaning. \q2 Siwan tapduknga na gindane kuyasata dua apit gwene sanga waaknga akaning. \q1 \v 21 Kake kumnam ngang natake akgwauke nae nanindatapningu waiakngana sandeyama takekan yutning. \q2 Wamu waaknga Anututa yawan natapbum,’ \m ngang Joelda unzing matakut. \p \v 22 “Siwan mate! Isrel nana amin! Daniwa natapnong! Anututa Jesu Nasaret nanaapa kekekangaman duya takngatu takngatu pasike puya kekeknga pasikut. Unzing pasike gin banakan katang pasiwawan ginda kaisata kake Anututa initewan apu pasinggak ngangu ginda anggamanu gwakaking. \v 23 Siwan Anututa wamu tupa yakut taknga tawake apmaau aminu kunduta Jesu take kaitakapu ginde damuking. Dama Jesu ginda take tangutningge yawa kekekawan wai aminda Jesu tapmangga amin saamdakane tanguwa kumbut. \v 24 Kumbut ngana gatu gweawikge kepi umutnanga dua siwan Anututa akumbut katangga gatu tangenakut. \v 25 Siwan tupa siknga Devitda Anutue wamu takngatu natake anzing matakut, \q1 ‘Nata kawawa Kuyanata asinggan asinggan naat gatake yuamak. \q1 Yuwatda meya takngatu nae apanu asandekngamik. \q1 \v 26 Unzing na toikgakge banipmaatang tatanga nataat. Natake kumzang inimbaknganggat. \q2 Sike na akumnanga amin dakngake yuat ngana kungwake gatu asenawit ngang natapa siakan singgak. \q1 \v 27 Nata akupanu gata na dua napmake kuwawi wena gatukande dua siwit. \q2 Na gatane waakgata yuwa gata nae apbakngake gatangami natane gupmata dua bukatawik ngang natapa siakan singgak. \q1 \v 28 Gata yeukngami nata kayuk yuwitde kepi aknga gwa kakum. \q2 Kawa gaat naat unekan gatake yuwatda banipma tatanga siknga siwik,’ \m ngang natake Devitda matakut. \p \v 29 “Siwan mate notnabam. Deviu wamu waaknga matakut takngae anggaman daniwa natapnong. Bamindane take apanata yusikanga kupan kwaiking. Siwan akwaiking komu andang yuwawan asinggan kaamang. \v 30 Siwan Deviu Anutue wam natake yanikapbuu waapata yusika Anututa wamu takngatu iniwan kekekakut takngae natapbut. Natapan anzing inikut, ‘Apmea nata yawa gatane zakngi tapatuta enake Isrel amindane takeapa dakngake yuwik,’ ngang iniwan kekekakut. \v 31 Iniwan kekekawan Anututa apmea sanga waaknga tasiwik ngang Devitda natapan kekekakut. Natapan kekekawan apmea apik kapata apu kungwake gatu gweawik kakngae natake Devitda wamu takngatu anzing matakut, ‘Akumbut ngana ie gatukande dua bitake kuwawan yuke gupnata dua bukatakut,’ ngang matakut. \v 32 Siwan Jesu waapata kupana Anututa gatu tangenawan ninda kaininda kana siakan sikut. Siwan ninu waakngae yanike yuamang. \v 33 Siwan tangenake Jesue umana buyambam siwikge Anututa yawan umana kayaapa dakngake Anututane kataknga siya apane yuak. Yuwawan Anututa apmea anzing tasiwit ngang tupa yawan kekekakut taknga gwa tasikut. Tasike Waung Takwana Jesue tengamukut. Siwan apmanu nata wamnane wamnane daniwa ginu kake nataaing kakngatane yepii unin. Jesuta Waung Takwana niman banipmikatang pukuke papan tasina ninduaing. \v 34 Siwan Devitda, ‘Kungwake gatuna dua gweakut,’ ngang natake wamu waaknga inae natake dua matakut ngang anggaman singgak. Siwan sipdune Devitda wamu takngatu anzing matakut, \q1 ‘Buyambam tapata natane kuyana anzing inikut. \q2 Apu kataknga siya apanane pukwiwi umanda buyambam siwik. \q1 \v 35 Siwan aminu ga gapbitnangge amakaing aminu \q2 gae gepbiatang yutningge tasinggamit ngang inikut,’ \m ngang Devitda unzing matakut. \p \v 36 “Siwana Isrel nana aminu kuutde daniwa natapnong. Gisa genda yawa kunduta Jesu waapa amin saamdakane tapmangga tanguwa kumbut. Tanguwa kumbut ngana Anututa waapa tapan Krais akgatanimuya apanin dakngake apu nindane Buyambam tapanin yuak,” ngang Pitata unzing yanikut. \s1 Aminbamda bania tapa tekwanggut. \p \v 37 Pitata wamu waaknga ngang yaniwan aminbamu waakwakga natapa baniaatang meya siknga sikut. Siwan Pita waapaat gatu aposel amin notnaatda unzing yuwawa aminbamu waakwakga anzing yanikwaiking, “Mate! Ie dasing tasinim,” ngang yanikwaiking. \p \v 38 Yanikwaiwa Pitata yake anzing yanikut, “Ginu inandek inandek waiakngasae masa imana Jesu Kraisdane umanae yangga sautdamuningge tasinong. Siwan Anututa waiakngasa sandetdamikge tasinong. Tasiwa Anututa Waung Kapana tendaman banipzaatang pukuke papan kekekaning. \v 39 Siwan gatu gindane waakzaat yapasaat gatu aminu maa nanaat ngangge tendamit ngang daniwan kekekakut. Siwan Anututa yayawamban mamin amindaka apanu Waunga teyamik,” ngang Pitata unzing yanikut. \p \v 40 Yanike wamu takngatu takngatu yaninggamatakut. Yaninggamatake wamu anzing yakut, “Ginu banip sikengu aminbamda wai amin dakngake yuaing aminde masa yamunong. Waakwakat gatake yusika wa amindane meyana ginda pake kumnang,” ngang yanikut. \v 41 Yaniwan aminu buyambamda natake wamu waakngae banip siking. Siwan aminu gunziu wagwene banip siking aminda kuwa Jesuat nana amikat gatake yuking. Sike wa gatake yuking aminu buyambam siknga 3,000-da baniu siking. \s1 Kepi take tangenake tasiking. \p \v 42 Siwana yangga sauyamuba aposel amindane wam natake asinggan asinggan natdeke gwaamuking. Gwaamuke yusika bania buya takngatukan natake yuking. Yuke nanamu unekan pakapuke aminu tapatutane yotnane pakoke nakaking. Sike sipdune tapatutane yotnane koke nakaking. Ina unzakan tasiyuk nanamu napa puyuwana masande nanam takwan nake Anutue tumuk wamu asinggan asinggan iniking. \v 43 Siwan Anututa aposel amin kekekayaman duya takngatu takngatu pasiking. Pasiwawa aminu kuupbamda akagwauking. \v 44 Siwan aminu Jesue natapa kekekakut aminda notna Jesutane aminde sanganinu takekan yamunim ngang baniaatang natapbing. \v 45 Natake aminu tapatuta sangae dapmake yuwawan kakengu sangana pewa kunduta apu usuwa mani pake aminu sangae dapbing aminde usanzike yama takekan siking. \v 46 Siwan musia buya takngatukan natake gunzitbamu asinggan asinggan Anutue yot takwan gwene koke inindatapbing. Sike nanamu asinggan asinggan yotna yotna koke unekan gatake naking. Nake nanam takwan nake apbakngake yuking. \v 47 Yusika Anutu inimbakngawawa aminu you wanggapmane nana aminda kawa take sikut. Kawa take siwan gunzitbamu asinggan asinggan aminu kunduat Jesue natapa kekeknga sikut. Siwan aminu Anututa inae pake waiaknganae dua zipan kumning aminda Jesue amina dakngawa buyambam sikut. \c 3 \s1 Kepi wai sikut tapa tasingaman take sikut. \p \v 1 Siwan gunzitbamu asinggan asinggan gunziu dandam enawan Judia nana aminda tumuk wam yanangge Anutue yot takwan gwene koke asinggan kosangayuk tasiking. Siwan tapduu gwendune Pitaat Jonkatda undang kopnangge tasiwat, \v 2 aminu tapatuta gwabok gwakge kwaipatang yukut. Siwan gwabou wagwakgane umana gwabou take siknga gwak ngang iniking. Siwan tapduknga aminu waapata asaakut gwene kepita tapa tekwamban kepi kunangge apmeptakut. Kepi kunangge apmeptawawan asinggan kosangayuk notnata gwaamutakapuke gwabok gwau kwaimune tewa yukut. Yuke kawawan aminu kunduta Anutue you wagwene kopnangge tasiwawa kake mani mateknga nae namukenga kopnong ngang yaninggakakut. \v 3 Siwan aminu waapata kawawan Pitaat Jonkatda kopnangge tasiwat kake nae namuson ngang yaninggakake \v 4 tasiwan kake waapaatda kanggamatake Pitata, “Nindupso,” ngang inikut. \v 5 Iniwan waapata kake, “Asikaya sanga nae apba namusan,” ngang natake baniaatang apbakngakut. \p \v 6 Apbakngawan ngana Pitata anzing inikut, “Manina wena ngana gatanggamunanga take. Jesu Krais Nasaret nana apatane kekeknga akngane ganinggat. Ga enake kepi kung,” ngang inikut. \v 7 Inikenga kataknga siyaapane take tangenawan zetgaman kepinaat ketapunaatda take sikut. \v 8 Take siwan waapata kekeknga enake dandam tangan yukut. Yuke waapaakat unekan gatake yot takwanu wagwene kopbing. Koke apaayuk Anutu asiknga ngang inimbakngakut. \v 9 Inimbakngake kusika wamu take siknga wam yawawan aminbamda kaking. \v 10 Kake O! Aminu aapa tupa sanga nae namunong namunong ngang nininggakakut tapanin. Ita gwabou take siknga gwaune kwaipatang pukwike yuwawan kaamang kapanin ngang yaking. Yake ita take gwa singgak ngang natake asatnake nangaakan natapbing. \s1 Pitata Anutue yot takwan gwene yuke yanikut. \p \v 11 Natapa aminu waapata Pitaat Jonkat gatake yusika yot takwandane gapaapae umana Solomondane gapaapa ngang yaking. Une yuking. Yuwawa aminbamda asatnake unekan isapmake kuking. \v 12 Isapmake kuke unekan yuwa kake Pitata anzing yanikut, “Notna. Isrel nana amin! Aminu waapata take siwan kake ginda dasingge nangaakan natake satnakaing? Ginda dasingge nindunggamatakaing? Ginu dasing nataaing? Nisae kekeknga akngata tasita aminu aapa take singgak? Ba niu aminu dudumna siknga amin yuamakge tasita aminu waapata take sike kunggak? Ba ginu dasing nataaing? \p \v 13 “Nata ginde daniwa natapnong! Anututa Ebrahapat Aisakat Jekopat ngangge kuyana yukut. Anutu wa baminde kuyana yakut tapata aminu puya amina dakngake yukut tapa umana Jesu ngang inikamang. Itane umana akngana tangenawan umana buyambam siknga sikut. Umana buyambam sikut ngana ginda waapa kaitakopa wamna yawikge teking. Kaitakoke tewa Pailatda Jesu tewan kuwikge musiaatang natayuwawan ngana ginda masa imuking. \v 14 Ginda masa aminu dudumna siknga yukut tapae imuke aminu buya amin tanguwan kumbut tapa kaaut yot gwene yukut. Wa amin tanguwan kumbut tapata yotna gatu kuwikge ginda Pailat iniking. Pailatda zikngaman epu kepman kuwikge iniking. \v 15 Inike gisae genda aminu kayuk yutnanga akngae toikngaapa tanguwa kumbut. Ngana Anututa akumbut katangga gatu tangenawan nitda kainitda kake niu sanga waakngae yanikamak. \p \v 16 “Siwan nitda Jesue natapda kekeknga singgakge Jesuta aminu aapa tasingaman kepina take siwan kaamang. Ginda aminu waapa gwa kawa yuakut. Siwan nitda Jesue natapda kekekawan aminu waapata take gwa siwan kaaing. \p \v 17 “Siakan notnabam! Gikat gatu aminu take akwakzaatda Jesu tanguwa kumbut ngana ginda aminu waapae dua natake apbotake tasiking ngang kakum. \v 18 Siwan tupa siknga tapduknga gwa nipbikut gwene Anututa yaniwan Anutue wam yanikapbing aminda natake aminu Anututa tapan Krais akgatanimuyaapa dakngake kepdakane epuke toknga papik ngang yaniking. Siwan Anututa tasiwan wamu wa yaking kaknga buya aawan Jesuta apuke toknga unzing papan kakumang. \v 19 Unzingge ginu musipza tapa tekwamsok. Tapa tekwamban Anutuekan natanggamatawanu Anututa waiakngasa asandetdamik. \p \v 20 “Siwan apmau Anututa baniaatang kwikwiknga natanimikge kepi gwa tasinimukut. Tasinimuke kepi waaknga yeutnimuke gataniman ninu yuwatakak tapduk binga yuke banipmikatang tatanga siknga natapnim. Siwan tupa siknga Anututa aminu tapatuta apik ngang yakut taknga buya aawan Krais akgatanimuyaapa dakngake apan umana Jesu ngang inikamang. \v 21 Ita enandang gatu koke yuwawan Anutue wam yanikapbing aminu tupa siknga ngang yake sanga apmea sining ngang yaking kakngata aawik. \p \v 22 “Dasingge? Tupa siknga Mosesda Isrel nana aminu anzing yanikut, ‘Nata Anutue wam danikapitde Anututa natane umana yake nanitewan apbum. Ngang unzambinga apmea aminu tapatu Anutue wam danikapikge Anututa gin banakan yuwikge apa umana yake initewan apik. Apuke wamu takngatu takngatu zakngisae yaniwan natapning. \v 23 Siwan aminu wa yanikapik kapata wamu takngatu yaniwan natake tapatuta yamandet siwanu Anututa waapa tanguwan kupik,’ ngang unzing Mosesda yanikut. \p \v 24 “Siakan! Aminu tapatu Anutue wam yakapsa aminu tapatu tupa apbut tapatane umana Samuel ngang iniking. Waapata yanikapmake tasiwawan aminu tapatuta ie tangge enake waapata yanikapbut. Aminu kuutda ina unzakan yatakuking. Siwan aminu ayanikapbing aminu kuutda apmaau sanga takngatu takngatu siwa kaamang kakngae natake yaking. \v 25 Siwan wamu wa yaking kakngata apmanu ginde gwa sindamunggak. Siwan tupa siknga tapduknga gwa nipbikut gwene Anututa wamu takngatu Ebraham iniwan kekekawan anzing inikut, ‘Apmea gatane dongune aawiu tapatuta tasiwan aminu kuupbamda take yutning,’ ngang inikut. Siwan wamu wa inikut taknga buya gwa aawan kakumang. \v 26 Buya aawan Anututa aminu tapatu tapan puya amina dakngawan ginda waiakngasae masa imuningge Anututa aminu waapa initewan kuke ginu Judia nana aminde gamok apbut.” Ngangu wamu waaknga Pitata aminbam yanikut. \c 4 \s1 Pitaat Jonkat kaautde peking. \p \v 1 Wamu waaknga ngang yaniwawan aminu Anutue yot takwan gwene pasiya aminu kundu gatu aminu taukdapak aminu Anutue yot takwan gwende kayuya amindane tupan tapaat gatu Sadyusi aminde mitina natapsa aminu kundu ngangga natapbing. \v 2 Natawawa Anututa Jesu akumbut katangga tangenakut takngata yeutniman aminu gwa kumbingga apme gatu gweatning ngang natapna siakan siyok ngang aminbam yaniwawan natapbing. Natake bania toknga siknga natake \v 3 Pitaat Jonkat panggaganuke keu gwa singgak. Kwepna wamu yasan ngang yake pako kaautde pewa pekumayak. \v 4 Pewat ngana aminu buyambamda Pitatane wam natapa siakan sikut. Siwan aminu natapa siakan sikuu aminu buyambam siknga (5,000) sikut. \s1 Pitaat Jonkatda wamna yakumayak. \p \v 5-6 Siwan Judia nana amindane take akwakat gatu Anutue wam yanindamumsa amikat gatu Anutue puya pasiya aminde takeapa umana Anas ngang iniking. Iat Kaiafaskat Jonkat Aleksandaat gatu Anutue puya pasiya aminde takeapatane notna ngangga Jerusalem yot gapmane yuke tembana unekan kuking. \v 7 Unekan kuke yayawamba Pitaat Jonkatda apu banakan yukumayak. Banakan yuwawat aminu waakwakga anzing yanikwaiking, “Gitda kekeknga dasing kakngata aminu wa kepi wai sikut tapa gatangamat take sikut? Gitda mamindane umana akngae tasikumayak,” ngang yanikwaiking. \p \v 8 Yanikwaiwa Anututane Waung Kapata Pitatane musia tapan kekekake Pitata yake anzing yanikut, “Ginu take aminu kuupbam daniwa natapnong. \v 9 Ginda aminu kepi wai sikut tapae natake nitda gatangamukumakge ninike gitda dasing tasiwat take sikut ngang ninikwaikaingge daniwa \v 10 gikat Isrel nana aminu kuupbapatda natapnong. Jesu Krais Nasaret yot gapmane nanaapa gisae genda yawa amin saamdakane tanguwa kupan ngana Anututa gatu tangenakut. Waapata aminu aapa tasingaman kepina take siwan ginde nomzane dandam tangan yuak. \v 11 Siwan wamu takngatu Anutue wapatang tupa siknga matakut taknga buya aawan ginda Jesu tanguwa kumbut. Sike wamu waaknga anzing, \q1 ‘Aminu kunduta you gwendu mitake yotde sanga tapatu take kawa gutonga siwan mutewa kukut. \q1 Ngana masande sanga wa mutewa kukut tapata yot gwenu tapan kekekawan wa aminda kawa take siknga sikut.’ \m \v 12 Siwan ninu waiaknganinde toknga panimde kepi umutnimikge apae umana yanangge natake Anututa tapatue umana dua yakut. Aho. Jesue uman gan yawan Jesutakan kepi waapa umutnimuyaapa dakngake yuak.” Ngang wamu waaknga Pitaat Jonkatda yaniwat natapbing. \p \v 13 Waapaatda banakan yuke dua gwauke yaniwawat natake aminu waapaatda moo amin papia you dua tasikumayak ngana wamu waaknga ngang ninikamayak ngang natake pauu wagwene yuking aminda nangaakan natapbing. Nangaakan natasika, “O! Aminu waapaatda Jesuat gatake yuya amin,” ngang anggaman natapbing. \v 14 Natake aminu kepi take sikut tapata wesim yuwan kaking. Kake Pitaat Jonkatde kaanga yaninangge natake apmeptaking. \p \v 15 Apmeptake kepman kukakun ngang yanipewa kepman kuwawat paut tasiking. \v 16 Paut tasike anzing yaking, “Waapaatde dasing tasinim? Anututa kekekayaman duya takngatu tasiwat aminu Jerusalem yuaingga anggaman gwa kakingge wamu waaknga takusopunanga dua siwik. \v 17 Siwan ngana ninda wamu waaknga ma yatakuwam ngang yaninim. Yanike giu aminu tapatu Jesu waapae ma iniwat ngang yaninim,” ngang yaking. \p \v 18 Yakenga gitda akopbun ngang yayawamba waapaatda kopbumayak. \v 19 Kopat yanike giu Jesue ma yaniwat ngang kaanga yaniking. Kaanga yaniwana waapaatda yake anzing yanikumayak, “Ginu dasing nataaing? Nitda ginde gen gwaamutda Anututa nindupan take siwik? Ba Anutue gen gwaamutda nindupan take siwik ba dasing nataaing? \v 20 Jesuta wamu takngatu takngatu yawan natapbumak kakngaat gatu sanga ita tasiwan kakumak kakngaat ngangu aminbam yanisim. Tenanga dua singgak,” ngang yanikumayak. \p \v 21-22 Siwan aminu kepi take sikut tapata nakanu 40 ngang yapbikut. Yapbike aminuake gwa sikut ngana Anututa gatangaman take siwan kake aminbamda Anutue inimbakngaking. Inimbakngawawa aminu pauu wagwen tasiking aminda aminbamde akagwauke waapaau kaautde penangge ba zipnangge apmeptaking. Apmeptake kaanga yanikenga yotza kukakun ngang yanipewa kukumayak. \p \v 23 Yanipewa kepman kuke notnae kukumayak. Kuke wamu aminu wa paut tasiking aminda yaniking kaknga ngang yanikumayak. \v 24 Yaniwat notnata natake musia takngatukan natake tumuk wamu Anutu anzing inindatapbing, “O Kuyanin! Yekapat kepat yanggabapat sanga minaka minaka kuut tasike tekuyak kapa. \v 25 Gata yawi waunggata Deviu nindane baminda tupa siknga yuke gatane puya aminda yukut tapatane musia tangenawi ita wamu takngatu anzing natake matakut, \q1 ‘Kepna kepna nana aminda musiaatang toknga siknga yumdekanu dasingge nataaing? \q2 Kepna kepna nana aminda anzing tasinim ngang yake ngana tasinangge apmeptaking. \q1 \v 26 Keune nana amindane take akwakga enake amnangge unekan kuking. \q1 Buyambam takwakga unekan kuke Anutuat \q2 gatu aminu Anututa tapan Krais akgatanimuya apanin dakngake yuak kapaat kuut zipnangge paut tasiking,’ \m ngang wamu waaknga Devitda matakut. \p \v 27-28 “Siwan wamu wa matakut takngata you anggapmane siakande sikut. Siwan gata aminu wa dudumnaapa Jesuta puya takngatu tasiwikge natake gata tapi ita akgatanimuya apanin dakngake yuak. Ngana ninu Isrel nana amindane tupan tapaninu Herot gatu Pontias Pailat gatu aminu dongu takngatuine nana amin gatu Isrel nana amin ngangga musia takngatukan natake unekan binga gatake yuaing. Yuke sanga kuupbam gata gika banipda siwan yakuyak kakngakan tasinangge nataaing. Natake Jesu waapa yapbitnangge tasikaing. \v 29 Siwan apmanu wa aminda kaanga wam niniing kaknga natake gata gatanimi ninda gatane puya aminda yuke aminu waakwakge dua kagwauke \v 30 gatane wam takngaka aminbam yaninim. Yanina gata aminbam gatayamuke maiu takngatu takngatu sandeyamuyo. Sandeyami ninda aminu wa dudumnaapa Jesutane kekeknga akngane duya takngatu takngatu pasiwatna aminbamda kake Anututa pasinggak ngang anggaman kaning.” \p \v 31 Tumuk wamu waaknga Anutu iniwana you unekan gatake wa yuking gwenu saa sikut. Saa siwan Anututane Waung Kapata musiaatang pukuke papan kekekake wa aminda Anutue wamu aminbam yaninangge dua gwauking. \s1 Musia takngatukan natake yuking. \p \v 32 Siwan aminu Jesuat nana aminu kuupbamda musia takngatukan natake unekan binga gatake yuking. Yuke sangaapana kayata sangana dua kotnake aminu sangae dapsa aminde yamuking. \v 33 Sike aposel aminda aminbamde dua kagwauke wamu Buyambam tapaninu Jesuta kungwake gatu gweakut taknga ngang yaniwa buya aakut. Buya aawan Anututa gatayaman aminbamda take siknga natayamuking. \v 34-35 Siwan Jesuat nana aminu kundu sangaapana kaya aminda kepna kaya ba yotna gwegwenu kwaapzang. Ge wa aminda aminbam yayawamba apu sangaapana usiwa mani pake aposel aminde yamuking. Yama aposel aminda aminu sangae dapbing aminu Jesuat nana aminde usanzike yamuking. Usanzike yamuwawa Jesue aminabapat nana aminu tapatuta sanga tapatue dua dapbut. Takekan yuking. \p \v 36 Siwan aminu tapatu umana Josep ngang iniking ngana aposel aminda umana Banabas ngang iniking. Siwan umana Banabas ngang inikingu waaknga tapan tekwamban musia papan kekekakaing kapa ngang iniking. Waapata Saipras kep komune nanaapa. Ita Jekopdane waaknga Liwaitane dongune aakut tapa. \v 37 Sike waapata kepna usiningge yawan aminu tapatuta usiwan manina pake aposel aminde yamukut. \c 5 \s1 Kem wamu takngatu yake kumbumayak. \p \v 1 Siwan ngana aminu tapatu umana Ananaias. Siwan gatu itane maatna umana Sapaira ngang yaniking. Waapaatda kepna usiningge yawat tapatuta apuke usikut. \v 2 Usiwan mani pake kautdu nisae pake kautdukan aposel aminde yamusim ngang wepdakan kusopuke yakumayak. Yake Ananaiasda kautdukan pakapu aposel aminde yamukut. \v 3 Yaman ngana Pitata anzing inikut, “Kepde mani gatukande gama ngang naninggayak ngana kautdukan namunggaya. Setenda gatane musipba tapan gata Anututane Waung Kapae nomune kem tasinggayak. \v 4 Aminu tapatuta kepba dua usiwan gikane siknga dakngakut. Siwan waapata kepba usike mani gae gaman mani gikane dakngakut. Dakngawan kautdu kotnake kautdukan nimunangge natake gata kautdukan damunggat ngang niniyak gamu take siwan. Ngana gata dasingge kemu musipbaatang unzingu natapbuyak. Gata kemu nindekan nininangge natapbuyak ngana kem wamu waaknga Anutue nomune yuke iniyak,” ngang iniwan, \v 5 Ananaiasda kungwake kepatang pimakut. \v 6 Siwan sanga wa sikut takngae natake kuutda kumzang gwauking. Siwan aminu kekeknga yuking aminda enake gupna taukga wamake gwaamutakuke kwaiking. \p \v 7 Kwaiwawa waapatane maatnata yuke apmata kem wamu inane akngae kungwak ngang dua natake yusika apbut. \v 8 Apan Pitata anzing inikwaikut, “Kepde mani gitda unzing pakumayak ba dasing,” ngang inikwaiwan, “Ngan unzing pakumak,” ngang inikut. \v 9 Iniwan yake anzing inikut, “Gitda natake nitda kem tasita Waung Takwanda dua ba nindupik ngang natake tasita siwik ngang giu dasingge natapbumayak? Aminu gatane apba kwaiing aminda gwabok gwaune gwa apukaingge kepi gakngau natapso. Waakwakga ga gwaamutakuke kwaining,” ngang inikut. \v 10 Iniwan akungwake pimakut. Akungwake pimapana apu gwaamutakuke apnaat unekan kwaiking. \v 11 Kwaiwa Jesuat nana amikat gatu aminu wamu waaknga natapbing aminu kuupbamda kumzang gwauking. \s1 Duya takngatu takngatu pasiking. \p \v 12 Siwan aposel aminda duya takngatu takngatu pasiwawa aminu kuupbamda kake Anututa puya waaknga pasinggak ngang natapbing. Siwan Jesuat nana aminda musia takngatukan natake paut tasinangge asinggan asinggan Anutue yot takwan gwene koke Solomonde gapane yuking. \v 13 Yuwawa aminu kunduat iat yutnangge akgwauking. Gwauke ngana Jesuat nana aminu kawa take siknga sikut. \v 14 Siwan aminu maya wawi kuutda Jesue natake waapata Buyambam tapanin ngang natapa kekekawan buyambam siking. \v 15 Siwan Pitata you wanggapmaatang sukuwawan kake mait siking amin gwaamupakapbing. Gwaamupakapuke Pitata apu maitna sandeyamik ba itane uyungata apu maitna sandeyamik ngang natake kepi banakan peking. \v 16 Siwan you kundu Jerusalem yot gapmane wesim yuaing gapma gapmane nana aminda notna mait amikat gatu aminu waungu waiakwakga papa dandaptaking amikat ngang gwaamupakapbing. Gwaamupakapa kake aposel aminda aminu kuupbamde maitna sandeyamuke waungu waiakwau kuupbam yanikwasiwa kuking. \s1 Kaautde gwabok ziyaman epbing. \p \v 17 Siwan Anutue puya pasiya aminde takeapaat iat gatake yuking aminu Sadyusi amindane mitina natapsa aminu kunduat ngangga kake aposel aminda nipbitnang ngang natake musiaatang wa aminde zikaa siknga natapbing. \v 18 Zikaa natake wa aminu kaautde pewa peking. \v 19 Pewa ngana zikaane Jesutane angelata apu gwabok ziyamuke koke yanipewan epu kepman kuking. Ziyamuke angelata anzing yanikut, \v 20 “Ginda Anutue yot takwan gwene koke aminbamu sanga kayuk yutnanga akngae wam yaninong,” ngang yanikut. \v 21 Yaniwan natake kepman epuke yuwawa keu akwakawan Anutue yot gwene koke yanindamuking. \p Siwan Anutue puya pasiya aminde takeapaat gatu aminu iat gatake yukikatda yayawamba Isrel nana amindane takeakwakga unekan apbing. \v 22 Apuke aminu kunduta kaautde yuking amin pakapningge aminu kundu yanipewan kuking. Kuke yawamba maiwan gatu apu anzing yaniking, \v 23 “Kuke kana kaautde gwabok gwau gitna gwa tepa kusiknga kamang. Kake gwabok gwaune kayuya aminda takekan kayuwawa kamang. Kake ngana yot gwene koke aposel aminde kana maik,” ngang yaniking. \p \v 24 Yaniwa natake aminu Anutue yotde kayuya amindane takeapaat gatu Anutue puya pasiya aminde take akwakatda nangaakan natapbing. Natake gatu masande dasingga siwik ngang natapbing. \v 25 Siwan aminu tapatuta apu anzing yanikut, “Aminu kaautde pewa yuking aminda Anutue yot takwan gwene yuke aminbam yanindamukaing,” ngang yanikut. \v 26 Yaniwan natake akayuya aminde takeapaat aminaatda kuku wam yaningge yanipakopbing. Dua zipmake kaipakuking. Aho. Aminbamda supda nisipnang ngang natake sawana dua yanike yanipakopbing. \s1 Aposel aminda dua gwauking. \p \v 27 Yanipakapuke sios kaunsilde nomune peking. Pewa yuwawa Anutue puya pasiya amindane takeapata aminu waakwau anzing yanikut, \v 28 “Ninda kaanga siknga ginde gwa yandakngakumang ngana ginda wam takngasa yatakuwa Jerusalem nana aminu kuupbamda atnataaing. Siwan ginda tasike gisae gende yawa Jesu tanguwa kumbut ngang natanimuningge natake tasikaing,” ngang yanikut. \p \v 29 Yaniwan Pitata aposel amin notnaat gatake yuke anzing yanikut, “Ninda aminde genu gwaamutnanga dua. Anutue genga gwaamutnim. \v 30 Ginda yawa kekekawan Jesu take amin saamdakane tanguwa kumbut ngana Anutu baminde kuyanae yuakut tapata gatu tangenakut. \v 31 Tangenake ita Jesue umana buyambam siknga siwikge yawan take apanin dakngakut. Dakngake yuke ninu Isrel nana aminda nindane waiaknganinde masa imunimde gatanimunangge yuak. Gataniman ninda musipmin tana tekwamban wai aknganin sandetnimik. \v 32 Siwan ninde sanga wa tasiniman kaininda kakumang kaknga aminbamde yanikapmakamang. Anututane Waung Kapata gataniman yanikapmakamang. Waungu waapa Anututa aminu inane gen gwaamukaing aminde yamunggak kapanin.” \s1 Gamelielda wam kwikwik yakut. \p \v 33 Siwan Pitata wamu waaknga ngang yaniwan natake sios kaunsil aminda baniaatang toknga siknga natake aposel amin zipa kumningge yaking. \v 34 Yake ngana aminu tapatu kaunsil amikat nana tapatu umana Gameliel ngang iniking. Ita Ferisi aminde mitina tawake tasikut tapa Mosesdane mama wam yanindamumsa amin dakngake yuwan kuutda waapae natapa take siknga sikut. Siwan waapata enake yuke aposel aminda kepman kuke mateknga kundusim yutningge yakut. \v 35 Yawan kepman kuke yuwawa waapata sios kaunsil amin notnae anzing yanikut, “Notna Isrel nana! Waakwakge katak natakenga tasinim. \p \v 36 “Tupa aminu tapatu umana Tiuda ngang iniking. Ita enake umana buyambam sikwikge tasikut. Tasiwawan aminu buyambam siknga 400-da iat gatake yuaking ngana gavmanda waapa tanguwan kupan aminu iat gatake yuking aminda atdatakuwawa wamu buya dua aakut. \v 37 Siwan masana Galili kep komune nana tapatu umana Judas ngang iniking. Tapduknga gavmanda yotna yotna nana amindane umana kuupbam tematekut gwene waapata enake yawan kunduta ie tawaking. Ie wam tawamba ngana waapata kupana ie wam tawaking aminda atdatakuwawa wamu buya dua aakut. \v 38 Siwan apmanu ina unzakan kana siwik. Aminu waakwakge kepi ma umuyamam. Aminde banip natakengu aminu waakwau apimaning. \v 39 Siwan ngana Anututa puya waaknga tangenawanu ninu yapbitnanga dua siwik. Siwan puya waaknga yapbitnangge tasinanu Anututa na nukaing ngang ba nindupik.” Ngang wamu waaknga Gamelielda yaniwan natapbing. \s1 Aposel aminda toknga paking. \p \v 40 Yaniwan natake waaknga tasina ngang yaking. Yake yayawamba aposel aminda gatu kopbing. Kopa ngana kayata zipmake Jesutane umanae dua yaningge kekeknga yandakngaking. \v 41 Yandakngake yanipewa kuking. Kusika aposel aminda anzing yaking, “Take takwakga Jesue maaknga ngang niniwa natamang ngana ninu Jesue gen gwaamutna kekekawan Anututa nindupan take singgak,” ngang yake aposel aminu akuyuk baniaatang tatanga siknga natapbing. \v 42 Sike gunzitbamu asinggan asinggan Anutue yot takwan gwene koke gatu wa aminda inane yotna gwegwene koke aminbam yanike pandeking. Pandeke aminu Anututa tapan akgatanimuya apa dakngake apan kake umana Krais ngang inikamang ngang yaniwa natapbing. \c 6 \s1 Aposel aminda aminu kundu paking. \p \v 1 Siwan tapduu wagwekatang Jesue pandetna aminu buyambam siking. Buyambam siwan pandetna kundu Judia nana amin ngana Grik kep komune yuke Grik aminde wam natake gatu apbing. Siwan ngana kunduta Grik aminde wamu dua natake inane wamban natapbing. Siwan Grik aminde wam natapbing aminda kawawa aposel aminda aminu sangae dapmakaing aminde sanga usanziyama kaking. Kake, “Ninu Grik aminde wam yakamanggane maya kombakobatde sanga katak dua yamukaing,” ngang yaking. Yawa ie yake Grik aminde wamu dua natapbing amikat ayanganuking. \v 2 Ayanganuwawa aposel aminda natake Jesue pandetna yayawamba kuutda unekan apbing. Apa aposel aminu katau kuut musaat kepianganu tapaata aminu anzing yaniking, “Ninu Anutue wam yaninimde puya teke sangae dapmakaing aminde usanziyamuna take dua siwik. \v 3 Siwan gin banakan yuaing aminu katau kuut musa kautdu tapaaya ngangu amin noman natdetdetna kaya Waung Takwanda kekekayamunggak ngang kake umana yanong. Yawa waakwakga sangae dapmakaing aminde usanziyamuke pasining. \v 4 Pasiwawa ninu tumuk wamu Anutu inike aminbamde Anutue wam yanike pasiyuwatnim,” ngang yaniwa natapbing. \p \v 5 Yaniwa kuutda natapa take sikut. Take siwan amindane umana anzing yaking: Tapatu Stiven ngang iniking. Ita Jesue natapan kekeknga siknga siwan Waung Takwanda baniaatang pukuke kekekangaman yukut. Siwan tapatu Filip, tapatu Prokoras, tapatu Naikena, tapatu Taimon, tapatu Pamenas, tapatu Nikolas you Antiok gapmane nana ngana Judia nana amindane miti wam takngae baniu ita sikut. Ngangu umana unzing yaking. \v 6 Yakenga aminu waakwau aposel aminde nomune pewa aposel aminda puya waaknga yama tasiyutningge katakngita gwapakngane wasiyuk Anutue tumuk wam iniking. \p \v 7 Siwan Anutue wam yatakuwan sandewan aminu Jerusalem nanata buyambamda Jesue pandetna dakngaking. Dakngake moo amikat Anutue puya pasiya aminu buyambapatda Jesue natapa kekekakut. \s1 Stiven takopa wamna yakut. \p \v 8 Siwan Anututa Stivende musip gwaang natake kekekangaman ita duya takngatu takngatu pasiwawan kake aminu kuupbamda natake Anututa puya waaknga pasinggak ngang anggaman natapbing. \v 9 Siwan tupa aminu Judia nana kundu iwanata apuke panggaganuke Sairini yot gapmaat gatu Aleksandria yot gapmaat ngang aminu une pake kuking. Siwan kundu Silisia kep gatu Esia kep komaaune pake kuking. Pake kuwa yusika waakzak sitake apunggawan sandeke yanipewan kepna gatu kuking. Kuke wa aminda inane miti yot gwene unekan kokaking. Siwan aminu waakwakga Stiven inisapduwa iat yanganuking. \v 10 Yanganuwawa Waung Takwanda Stivendane musia tapan kekekawan natdetdetna buyambam pake ita yake yaniwan yanganuke yake ininangge apmeptaking. \p \v 11 Ininangge apmeptake aminu kundu yake, “Ginu kewamu anzing yanong,” ngang wepdakan kusopuke yaniking. Yaniwa natake, “Stivenda Anutuat Moseskatde yanisapduwan kakumang,” ngang yatakuwa aminu kuupbamda natapbing. \p \v 12 Natake aminbampat gatu take takwakngaat gatu Mosesdane mama wam yanindamumsa amikatda enake apu Stiven tanggaganuking. Tanggaganuke sios kaunsil aminde nomune tewa yukut. \v 13 Tewa yuwawan aminu wa teking aminda aminu kundu pake, “Kemu anzing ginda yanong,” ngang yaniking. Yaniwa natake kewamu anzing yaking, “Aminu waapata yot takwanu anggwekat gatu Mosesdane mama wapatde sapdut wamu asinggan kosangayuk yanggak. \v 14 Yake Jesu Nasaret nana apata yot takwanu anggwen waitdeke wamu Mosesdane tawake pasikamang kaknga tapan tekwanggak ngang kakumang,” ngang kem yaking. \p \v 15 Wamu waaknga yawa natake sios kaunsil aminda Stiven katasiking. Katasiwawa Stivendane nomna waenga siwan kake angela tapatu binga ngang natapbing. \c 7 \s1 Stivenda wamna yakut. \p \v 1 Natake yuwawa ngana aminu Anututane puya pasiya amindane takeapata yake, “Siakande yakaing ba dasing,” ngang Stiven inikwaikut. \p \v 2 Inikwaiwan yake wamu takngatu anzing yanikut, “Mate notna! Aminu buyambam takwaknga. Nata ginde daniwa natapnong! Tapduknga nindane baminu Ebrahamda Heran kep komune dua kukut gwene Mesopotemia kep komune yuwawan Anutu enane siknga yuak kapata ie kuke anggaman yuwan Ebrahamda kakut. \v 3 Kawawan Anututa anzing inikut, ‘Gata kepba teke dongga peke kuyo. Kusika keu komdu yeukgamit komune paku yuyom,’ ngang inikut. \p \v 4 “Iniwan natake ita Kaldia kep komune yukut ngana teke pakapu Heran kep komune kuke yukut. Undang yuwawan itane nana apata une kumbut. Nanata kupana Anututa, ‘Undang kungga,’ ngang Ebraham inikut. Iniwan natake uneta pakapu keu ayuamang komune apundopbut. \v 5 Apundopan ngana Anututa keu komdusimu dua imukut. Dua imuke ngana zaknginae yamikge iniwan kekekakut. Iniwan kekekawan ngana tapduu wagwene Ebrahamda engangu wena sikut. \v 6 Siwan, ‘Ebrahamde zakngita amindane kep kopatang pakapuyutda apmea yutning,’ ngang Anututa unzing yakut. Yake, ‘Une nana aminda aminu Ebrahamdane dongune aawik aminde puya toknga yama gwaamuke ngana buyana dua pake nakanu tape mamaya siknga (400) yutning,’ ngang yakut. \v 7 Yutning ngang yake ngana, ‘Nata une nana amin usanzike toknga ngang yake yamit,’ ngang yakut. Toknga yamana Ebrahamdane dongata keu wandaka teke keu ninda yuamang komune paku yuke Anutue umana yatangenatningge Anututa yakut. \p \v 8 “Siwan, ‘Anututa wamna naniwan kekekanggak,’ ngang Ebrahamda natanggamatawikge, ‘Gatane wawie gupnane tuwang matayo,’ ngang Anututa iniwan inane gupnane matakut. Siwan masande Ebrahamdane waaknga umana Aisak ngang inikut tapata gunziu katau kuut musa kautdu gweaat gwenduat yukenga itane gupnane tuwang matakut. Siwan masande Aisakgane waaknga umana Jekop ngang inikut tapata aakut. Siwan masande Jekopdane maatna nindane baminu katau kuut musaat kepianganu tapaat ngang pangaikut. \p \v 9 “Siwan Jekopdane waakngata gwa takake Josepde baniaatang zikaa natake iwanda usiningge imuke buya paking. Buya papana iwanu waakwakga Josep take Isip kep komune kuking. \v 10 Kuke yuwawa Anututa Josep gatangamuke iwandane katakngane sandekut. Sandeke tasiwan Isip nana amindane takeapa Fero ngang iniking. Josepda natdetdetna kaya ngang kake ie musip gwaang natapbut. Natake ita yawan Josepda Isip nana amindane takeapana dakngakut. Dakngake Ferotane aminabamde kuyana yukut. \p \v 11 “Yuwawan masande Isip kep kopat gatu Kenan kep kopatdane puyanaatangu nanamu wena siwan Ebrahamdane zakngi aaking aminda nanamde yawamba maikut. \v 12 Yawamba maiwan nanamu Isip kep komune kaya ngang yawa natake Jekopda waakngabam yanipewan kuking. \v 13 Kuwawana Josepda ina yeuyaman paanaat uyapnaatda Josep ngang anggaman kaking. Kawa Ferota Josepdane paana uyapna kakut. \v 14 Siwan Josepda yayawamban nana Jekopat aminabapatda ie kuking. Wa kuking aminu buyambam siknga (75) sikut. \v 15 Kuke yusika Jekopda keu wakomune kumbut. Kupana masande nindane baminu kuut kumbing. \v 16 Kupa notnata gwaamupake Sikem kep komune paku kwaiking. Tupa siknga Ebrahamda Hemotane waakngae mani yamuke keu wandaka usikut. \p \v 17 “Siwan tupa siknga Anututa inike, ‘Nata keu wandaka gatane donggae yamit,’ ngang Ebraham iniwan kekekakut takngata masan siknga siakande buya aawikge wesim sikut. Siwan Ebrahamdane dongata Isip kep komune yusika waakzak sitake sitake apunggawan aminu buyambam siking. \v 18 Buyambam siwana masan siknga aminu tapatuta Isip nana amindane takeapana dakngakut. Aminu waapata natake Josepda tupa siknga yuke tasikut takngae dua natapbut. \v 19 Dua natake nindane bamin takusopuke yapbitnangge natake engang bokngike yangga apane muban kuwa kumning ngang yaniwan kekekakut. \p \v 20 “Siwan tapduu wagwekatang Mosesda aawan Anututa kawan take siknga sikut. Siwan mingata takusopuke Moses yekau gweaat gwenduat katak toikut. \v 21 Toisikanga taku tewan yukut. Yuwawan Ferotane yapanata kake takut. Take minga dakngake toiban takakut. \v 22 Takawawan Isip nana amindane natdetdetna kuupbam inindamuba natapbut. Natake Mosesda wamu takngatu yanangge ba puya takngatu tasinangge dua gwauke kekeknga pasikut. \p \v 23 “Sike ita nakanu buyambam 40 ngang kawan sandewana notnabamu Isrel nana amin kanangge baniaatang natapbut. \v 24 Natake kuke kawan Isip nana tapatuta Isrel nana aminu tapatu tasiwan maiwan kakut. Kake Mosesda notna gatangamuke Isip nana waapa yake tanguwan kumbut. \v 25 Tunguwan kupan Mosesda baniaatang anzing natapbut. Nata aminu waapa tanguwa kupan kake notnabamda anzing ba natapning, ‘O! Anututa Moses kekekangaman ita meya ninda kaamang kaknga sandetnimunangge natake ba tasinggak,’ ngang ba natapning ngangu Mosesda ina baniaatang unzing natapbut. Natapan ngana notnabamda unzing dua natapbing. \v 26 Siwan tembana enake Isrel nana aminu tapaata ayanganuwat kake kwikwiknga natapzande natake Mosesda anzing yanikut, ‘Notna! Gitda notna notna yuamayak. Notna yuke minae amakamayak,’ ngang yanikwaikut. \p \v 27 “Yanikwaiwan ngana aminu notnae tupanu wai tasikut tapata Moses ikomban kuwan anzing inikwaikut, ‘Maminda ganiwan nindane kuyanin yuke nin usanziya amin dakngakuyak? \v 28 Kweu gata Isip nana tapatu tanguwi kumbut binga gata na nutnangge nataayak ba dasing,’ ngang yake inikwaikut. \v 29 Yake inikwaiwan ita datakuke Midian kep komune kuke pakapuyut dakngake yukut. Undang yusika maya une nana tapan waaknga tapaaya pangaikut. \p \v 30 “Pangaiwan Mosesda undang yuke nakanu buyambam 40 ngang kawan sandewana sipdune kupapatang tawanu dakatu umana Sainai ngang iniking. Tawanu wandakane kuwawan angela tapatuta kuku katau mateknga dakatusimune kusopuknga yuwan Mosesda kawawan katau wandaka katapda tapan kopan isiwan ngana dua puke pimapan kakut. \v 31 Kake baniaatang nangaakan natapbut. Natake katak siknga kanangge natake wesim kukut. Kuke kawawan Anututa anzing inikut, \v 32 ‘Gatane bamba Ebrahapat Aisakat Jekopatde Anutuna yuat,’ ngang inikut. Iniwan natake kanangge akgwauke dandaiyamukut. \v 33 Dandaiyamuban yuwawan Anututa anzing inikut, ‘Gata keu takwan komune yuayakge kepi taukga sandeke teyo. \v 34 Natane aminabamu Isip kep komune yusika meya siknga pake kwatan wam yawawa atnatapbum. Natake nata meya aknga akaaing kaknga sandetnangge kepdakane eput. Epu nata ganitewa gata enake Isip kep komune kuyo,’ ngang inikut. \p \v 35 “Siwan ngana baminu Isrel nana aminda Moses waapae masa imuke sapdut wamu anzing inisapduking, ‘Maminda ga ganitewan apu nindane buyambam tapanin dakngake nindane wamin usanzitnangge apbuyak,’ ngang iniking. Ngana Anututa yawan angelana tapatu katau mateknga dakasimune yuwan kakut tapata masana gatangamuke initewan kuke Isrel nana aminu waakwakgane takeapa dakngake gatayamukut. \v 36 Initewan kuke waapata duya takngatu takngatu Isip kep komune pasike yangga gwenu umana Gamana gwen ngang inikaing. Wagwenu kwaipatang pasike Isip kep kom teke i tupan kuwawan Isrel nana aminda masene tawaking. Tawake kupapatang nakanu buyambam siknga 40 ngang yuwawa Mosesda undang duya takngatu takngatu pasiwan kaking. \p \v 37 “Siwan Mosesda sipdune anzing yanikut, ‘Anututa naniwan itane wamna danikapmanggat tapa dakngake yuat. Siwan ina unzakan Anututa gikat nana tapatu apmea iniwan ita enake Anutue wam danikapsaapa dakngawik,’ ngang yanikut. \v 38 Ngan. Moses waapata Isrel nana amikat gatake keu amina wena komune yuking. Yuwawa angela tapatuta tawanu Sainai dakane iniwan natake ita Anututane wamu waaknga baminde yanikapbut. Siwan wamu waakngata yutake apu ninde apuke nin papan kekekake kayuk yutnimde natake ita Mosesde imukut. \p \v 39 “Iman ngana baminda Moses ikoba kuwan wamna gwaamutnangge bitaking. \v 40 Bitake Isip kep komune gatu kunangge natake Mosesdane paana umana Eron ngang iniking kapae anzing iniking, ‘Mosesda Isip kep komu teke tupan kuwawan ninda masene tawakumang ngana apmanu waapata zane kuk? Wena kamangge gata anutu pupuknga tasinimi ita tupan kuwawan ninda masene tawake Isip kep komune gatu kunim,’ ngang iniking. \v 41 Iniwa tapduk wagwekatang ikwawa gaman matekngge wee gwen tasiking. Tasike tumuk wam inindatanangge natake nanamu takeake pakapu unekan peke anutu pupuknga waapae saking. Sake baniaatang tatanga siknga natapbing. \v 42 Natapa kake Anututa masa yaman waakwakga gunzit yekap yekapdak ngangge natake nindane anutunin ngang natake yanindatakaking. Sanga wa tasikaking kakngae natake masa wamu takngatu yakapsa aminu tapatu iniwan natake ita anzing matakut, \q1 ‘O Isrel nana! Gindane bamsata keu amina wena komune yuke nakanu buyambamu 40 ngang yuking. \q2 Yusika ikwawa gamanu gwendu nae dua saking. \q1 \v 43 Aho. Ikwawa gaman matekge wee gwen tasike anutu pupuknga umana Molok ngang iniking. \q2 Itane yot takwan tasike itane wee gwenu you wagwene tewa yukut. Yuwawan yekapdaakge wee gwen tasike anutu pupuknga umana Refan ngang iniking. \q2 Inike ie tumuk wamu waapaatde yanindatakaking. \q1 Yanindatake tasiwawa kake Anututa yake nata gin danikawa sipewa maa siknga kuke Bebilon kep komu akuyapbike maa siknga kunong ngang daniwit.’ \m Ngang wamu waaknga aminu ayanikapbut tapata natake matakut. \p \v 44 “Siwan baminda keu amina wena komune yuwawa Anututa Mosesde inike, ‘Gata yot takwanu gwendu tauu kekeknga sanda anzing mitapso,’ ngang inikut. Inike yotde tuwanga yeukngaman kake unzakan mitapbut. Mitapana Anututa you wagwene koyuke bamin yanikakut. \v 45 Siwan Anututa bamin gatayamuke Kenan kep komune nana amin yanikwasipewan kuwa Josuata baminde takeapana dakngakut. Iat bamikatda unekan gatake amake une nana yawamba keu waomu ateke kuwawa wa aminda inae taking. Take Anutue yot takwanu wagwen waitdeke gwaamutakapbing. Gwaamutakapuke gatu mitapa yuwawan masan siknga Devitda aakut. Aake buyambam takake Isrel nana amindane takeapa dakngakut. Dakngake tasiwan Anututa kawan take siknga sikut. \v 46 Siwan Devitda natake nata Anutue yot takwanu gwendu tasingama Anutu Jekopdane kuyanae yukut tapata you wagwene koyuwik ngang baniaatang natapbut. Natake unzing tasiwit ba dasing ngang Anutu inikwaikut. \v 47 Inikwaiwan ngana aho ngang iniwan waaknga umana Solomon ngang iniking kapata Anutue yot takwan tasikut. \p \v 48 “Tasiwan ngana enane siknga yuak kapata yot aminda tasiking gwene yutnanga dua ngang natake aminu Anututane wam yanikapbut tapata wamu takngatu anzing matakut, \q1 \v 49 ‘Anututa anzing yawan kakum. \q1 Nata yekaune takeapa yuke pukwike yuat. \q2 Pukwike kepina kepdakane yainggangganukgat. \q2 Siwan ginu yot gwen tasingamanu wagwene nata yuwatakananga dua. \q1 \v 50 Asikaya nata katakngata sanga kuupbam dua tasike tekum? \m Ngang Anututa unzing yawan kakum,’ ngang matakut. \p \v 51 “Siwan ginu yamandet dakngake yuke katum aminde banip tawakaing. Ginu asinggan asinggan Waung Takwande masa imukaing. Unzing bamsata tasikaking kaknga binga tasikaing. \v 52 Tupa siknga aminu Anutue wam yanikapbing aminu kuupbam bamsata toknga yamukaking. Dudumna apata apmea apik ngang yanikapa natake ngana bamsata atzipa kumbing. Siwan aminu dudumna apa apik kapata gwa apan kake ngana ginda take wamna yawikge takuke ginda kem yawa aminda tanguwa kumbut. \v 53 Siwan Anututane mama wamu angelata gin danikut ngana ginda dua gwaamukaing.” \s1 Supda Stiven tanguwa kumbut. \p \v 54 Ngang wamu waaknga Stivenda yaniwan natake aminu kuupbamda baniaatang toknga siknga natake asamnangge natake gena yasiwa tuptaking. \v 55 Gena yasiwa tuptawawa ngana Waung Takwanda Stivendane baniaatang pukuke kekekangaman ita kai pakusang enandang kakut. Kake Anututane kakaa aknga kake Jesuta kekekngaapa dakngake Anutue kataknga siyaapane yuwan kakut. \v 56 Kake anzing yakut, “Kawa enandangu kaukaut wesiwan kuwan kawa Jesu Krais aminbamdane notnaapa dakngakut tapata kekeknga akngane Anutue kataknga siyaapane yuwan kaat,” ngang yakut. \p \v 57 Yawan natake wamna natapnangge asiknga bitaking. Bitake kumzang yanggamatake maakngi umuke tangutnangge natapbing. Natake isapmake ie kuking. Kuke tanggaganuke \v 58 gwaamutaku sabasaba binga yotde kwaipatang mutewa kukut. Mutewa kuwan sup muke supda tanguwawa wawi mateu tapatu umana Sol ngang iniking. Ita yuke kawan sup mutnangge natake tauknga asitdoke Solde kepi kepiapane peking. \p \v 59 Pewa ita kayuwawan supda tanguking. Tanguwawa Stivenda tumuk wamu Anutue anzing yakut, “Kuyana Jesu! Na napmambi gae kopit,” ngang inikut. \v 60 Inike putumuke anzing yanggamatakut, “Kuyana! Aminu supda nukaingge yake toknga ma yamim,” ngang yake undang kumbut. \c 8 \p \v 1 Kupan Solda kawan take sikut. Tapduu wagwekatang aminu kunduta tuwanguke Jesue aminu Jerusalem nanae tokngabam yamuke pasiwa maiking. Unzing pasiwawa Jesuat nana aminu kuupbamda gwatdu gwatdu datakuke Judia kep komune gatu Sameria kep komune ngang kuking. Kuwawa Jesutane kwiiknga aposel ngang yanikingu Jerusalem patang yuking. \v 2 Siwan aminu kundu Anutue natapbingga Stivenu atanguwa kumbut tapae kwanam gwaanga sike kwaiking. \v 3 Kwaiwawa Solda Jesue amin zipnangge kekeknga pasikut. Pasike Jesue amin dakngaking aminde yotna yotna koke panggaganuke kaipakepuke paku kaautde pekut. \s1 Jesue wamu Sameria kep komune yanikapbing. \p \v 4 Siwan aminu gwatdu gwatdu datakukingga kuke you gapmandu gapmandune kundoke Jesuta tasikut takngae wam yanikapbing. \v 5 Siwan Filipda Sameria yot gapmane pukuke, “Anututa tapan Jesuta Krais gatanimuyaapa dakngake yuak kapanin,” ngang yanikut. \v 6 Yaniwan aminbamda Filipde wamu katak siknga natapbing. Natawawa ita duya takngatu takngatu tasiwawan kaking. \v 7 Kawawa aminbamu waungu waita papan datdaptake yuaingu sandepewan yanggamatake peke kuking. Siwan aminu kwatai akumbing ba kepi wai sikingu pasiyaman take siking. \v 8 Unzing pasiyaman aminbamu you wanggapmane nana aminda musip gwaang natake apbakngaking. \p \v 9 Siwan aminu tapatu you wanggapmane nana umana Saimon ngang iniking. Ita tupa wamu asinggan anzing yakut, “Na umana kayaapa,” ngang yayuk gaam payamuke iak pasiwan you wanggapmane nana aminda kake nangaakan natapbing. \v 10 Siwan aminu umana kaya ba umana wena kuupbamda Saimonde wam natapnangge kekeknga natake anzing yaking, “Aminu aapa Anutue kekekngane kaya,” ngang yake, “Kekekngana buyambam siknga kayaapa,” ngang iniking. \v 11 Siwan aminu waapata tapduk tapdukbamu asinggan gaam payamuke sanga inata kundu tasiwawan kake nangaakan natayuking. Nangaakan natake ie wam natapnangge kekeknga siknga natapbing. \v 12 Siwan ngana Anututa inane kekeknga aknganata usikwata nipmamban ie gepbiatang yutnimde wam kwikwiu Filipda yanike Jesu Kraisde umana yaniwan natake maya wawiatda natapa siakan siwan yangga sauyamukut. \v 13 Siwan Saimon kaya natapan kekekawan yangga saukngaman Filipat unekan gatake yukumayak. Yuke kawawan Pilipda Anutue kekeknga aknga duya takngatu takngatu tasiwawan kake musia enakut. \p \v 14 Siwan Jesue kwiiknga aminu aposel ngang yanikakingu Jerusalem yuke Sameria kep komune nana aminda Anutue wamu gwa natapa kekekawan natake Pitaat Jonkat yanipewan wa aminde pukukumayak. \v 15-16 Pukuke kawat tapduknga dua pukukumayak gwene keu waopatang aminu yuaing aminu yangga Jesue uman takngae gwa sauyamukut ngana Waung Takwanda dua papan kekeknga dua siking. Dua papan kekekawan kake aminu waapaatda \v 17 katakngi gwapakngane wasike tumuk wamu Anutu iniwawat Waung Kapata pakut. \p \v 18 Siwan Saimonda kawawan Pitaat Jonkatda katakngi gwapakngane wasiwawat Waung Takwanda papan kekekawan kake mani pake kuku yeuyamuke anzing yanikut, \v 19 “Gitda kekeknga waaknga nae namat nata katakngata kusiane wasiwanu Waung Takwanda papan kekekaning,” ngang yanikut. \p \v 20 Yaniwana Pitata anzing inikut, “Ga sanga Anututa moo nimunggak kaknga usinangge yanggayakge gata manika pake katap bapatang pukuyo. \v 21 Anutue kaine ga musipba taketa dua yuayakge nitda pasikamak kaknga gae sanga dua. \v 22 Sanga waaknga natapbuyau gatukande bitateke Buyambam tapae waiakngaka natapbuyau sandekgamikge tumuk wam iniyo. \v 23 Gata aminbam yanindatdauwi gatane wai waakngata ga tanggaganukgak,” ngang inikumayak. \p \v 24 Iniwat Saimonda yake anzing yanikut, “Gitda Buyambam tapae tumuk wam iniwat meya atnanimayau takngatu dua kawit,” ngang yanikut. \p \v 25 Siwan aposel aminu waapaatda aminu waapa teke Takeapae wam une nana amin yaniwat puyuwana peke gatuna Jerusalem kukumayak. Kepine kuyuk Sameria kep komune yot matek gapma gapmasimune Jesue wamu take waaknga ngang yanitakukumayak. \s1 Filipda Itiopia kep komune nana amin tapa inikut. \p \v 26 Siwan yanitakuwawat angela tapatuta kuku Filip anzing inikut, “Tandakngake enake kuke amugwak kepiapa Jerusalemda Gesa yot gapmae pukukakingu bumiapa tawamso,” ngang iniwan \v 27-28 tandakngake pukukut. Amina wena opatang kepi waapane ita Itiopia kep komune nana aminu tapatu yotnae kunggawan kakut. Waapa kakuu puya Itiopia nana amindane gavmanu tupan tapa ina wam tanganu Kandesi ngang iniking. Itane sangaapana kayuaumin. Ita Jerusalemu Anutu inimbaknganangge kopbuuneta pukukut. Sanga daakgane binga wangane pukwiwan ikwawa gamanda kaitakekuwawan kakut. Kawawan ita wamu yakapsa amin Aisaiata Anututa iniwan matakuunin kendetake pukukut. \v 29 Kendetake pukuwawan Waung Takwanda Filipde anzing inikut, “Kuke ikwawa gamanda wa kaikgak wangane inengan yuyo,” ngang iniwan \v 30 Filipda isapmake kuke natawawan wamu ayakapsa aminu Aisaiata matakuunin kendetakapan natapbut. Natake anzing inikwaikut, “Wa kendekgayak kaknga asikaya kendeke atnatdekgayak,” ngang inikwaiwan yake ita anzing inikut, “Dasing natdewit? \v 31 Wamdane yapii aminu tapatuta dua yeukngamanun,” ngang yake iniwan Filipda ikwawa gamanda kaikut wangane kopan unekan yukumayak. \p \v 32 Anututane wamu wa matakutna kendekut taknga anzing, \q1 “Siwan aminda sipsip tangutnangge take kuwawa sipsipda kuma yuwik. \q1 Ina unzakan aminu waapa tangutnangge take kuking ngana wamu takngatu dua yakut. \m \v 33 Siwan aminda sipsipdane danggami matawanu wamna dua yawik. \q1 Ina unzakan aminu waapata wamu dua yakut. \q1 Aminu waita umana takepuke noman taknga ateke gutonga aknga yawa nomatakut. \q1 Aminu waapa tanguwa kungwake kepdakane yutnanga dua sikut. \q1 Siwan aminu wai waakwakga tasiking kakngae kuupbamu maminda katak siknga natdeke yawik? Wena. \q1 Yawan buyambam siknga singgawan atewik.” \m Ngang unzing matakutna kendekut. \p \v 34 Kendeke Filip anzing inikut, “Gata naniyo. Mamin tapae siknga ngang yakapsa aminda unzingu matakut? Inae ba aminu tapatue,” ngang inikwaikut. \v 35 Inikwaiwan Filipda yake Jesue inikut. Anutue wamu waakngae tupan inike uneta Jesuta yake tasikut takngae inikapbut. \p \v 36 Inikapmawawan kaipake kunggawan keu yanggana kaya komdune kundopbumayak. Kundoke aminu wa kayuak kapata anzing inikut, “Yangga ana. Na yangga saukngamiyakge asikaya sanga tapatuta umumbik,” ngang inikut. \v 37 (Ngang iniwan Filipda inikut, “Jesue banipbaatang natapi siakan siknga siwanu yangga saukgama,” ngang iniwan yake, “Ngan. Na Jesu Kraisde natake Anutue waaknga ngang natapa kekekak,” ngang inikut.) \v 38 Inike sanga akaipakukut wanga atasiwan yukut. Siwan Filipat akayuak kapaatda epu yanggaatang pukuke Filipda yangga saukngamukut. \v 39 Saukngaman yangga gwekatangga akokenga Anutue Waungga Filip take kuwan kawan maiwan ngana apbakngatake kukut. \v 40 Kuwawan Waungga Filip tapan ita kuku Asdot yot gapmaatang kundoke yotna yotna kuke Anutue wamu takeaknga yanitake kuku Sisaria yot gapmane kundopbut. \c 9 \s1 Solda Jesue kwiiknga dakngakut. \r (Apo. 22:6-16; 26:12-18) \p \v 1 Siwan Solda Jesue aminabam pasiwan maiwa zipan kumningge kekeknga natake yakut. Yake kuku \v 2-4 Anututane yot takwan gwene pasiya amindane tupan tapa iniwan pas sandu sandu Judia nana amindane miti yotde take akwau you Damaskas gapmane yuaingge matayamuke imukut. Solda kuku Damaskas nana Jesu Buyambam tapaninde kepi tawake tasiya aminu kaya kakengu apanggaganuke pake Jerusalem pakuwikge matakut. Matake ie iman pake kukut. Kuku you wanggapmane kundopnangge inengan siknga kuwawan enandangga kakaa aknga waenga siknga siwan maakake kepdakane pimakut. Pimake natawawan wamdakan anzing inikut, “Sol! Sol! Dasingge tasiwi mainanggenggat,” ngang iniwan \v 5 yake, “Buyambamtapa! Ga mamin,” ngang inikwaiwan, “Na Jesu. Gata tasiwi mainggat tapanin. \v 6 Enake yot gapmaatang kopso. Kopina aminu tapatuta sanga gata tasiwiyakge ganiwik,” ngang inikut. \p \v 7 Siwan aminu Solkat sukuking aminda wam takngakan natake ngana buya yakut tapa dua kaking. Dua kake dandamake wam yanangge apbotake yuking. \v 8 Unzing yuwawa Solda apimakuuneta enake kaina zike kawan ngana kaina zikaa siwat iat gatake sukuking aminda kataknganeta ipmatake Damaskas katang take kopbing. \v 9 Paku une tapduu gweaat gwenduat dua kawasawan yukut. Yuke nanam ba yangga ngangu dua nake tangopbut. \p \v 10 Siwan unzing yuwawan aminu tapatu Damaskas yot gapmane nana tapatu umana Ananaias ngang iniking. Aminu wa Jesuat nana tapatuta mia kawawan Buyambam tapaninda inike, “Ananaias,” ngangu umana iniwan, “Buyambam tapa! Na an,” ngang yake iniwan anzing inikut, \v 11 “Enake kepi tapatu umana Noman tapa ngang inikaing kapa tawamso. Tawatake kuku aminu tapatu umana Judas ngang inikainggane yot gwene kayo. Undang aminu tapatu Tasas nana umana Sol ngang inikaing. Ita undang yuke tumuk wam yake yuak. \v 12 Ita mia kake ganduwawan gata koke katakga tangene kainata akawan saningge wasiwi gandupbut,” ngang inikut. \p \v 13 Iniwan Ananaiasda yake anzing inikut, “Buyambam tapa! Aminu waapata gatane aminda Jerusalem yuaingge tokngabam yamukutde aminbamda gwa naniwa natapbum. \v 14 Aminu yot takwan gwene pasiya amindane take akwakga gwa yawa kekekawan ninu gatane amindabam panggaganutnangge apuk,” ngang iniwan \v 15 yake anzing inikut, “A! Kuyo. Nata nae pasiwikge gwa tapa nomatawan pasike nae wama yanikapan dongu inata takngatu takngatune nana aminda natapning. Ita yanikapan aminu take akwakaya atnatapning. Isrel nana kuut natapningge yanikapik. \v 16 Nata ninae puya pasike meya takngatu takngatu papikge apmea yeukngamit,” ngang inikut. \p \v 17 Siwan mia waaknga kake Ananaiasda enake kuku you wa inikut gwene koke katakngita tangene wasiyuk anzing inikut, “Notna Sol. Jesu Buyambam tapata gika kepi kukuyak kapane tasiwan gwa kakuyak kapata na kaika akawi sawan Waung Takwanda kekekanggaman yuwiyakge nanitewan apunggat,” ngang inikut. \v 18 Iniwan Solde kaiatangga pisdane zaangata binga zetgaman pimapa gatu kakut. Kake enawan Jesue umana akngae natake yangga saukngamukut. \v 19 Yangga saukngamana nanam nake kekekngana gatu pakut. \s1 Solda Damaskas nana Jesue yanikut. \p Siwan Solda tapduu kundu you Damaskas gapmane Jesue aminabapat yuking. \v 20 Une yuyuk zetgaman Judia amindane miti yot gwegwene koke Jesue yanike Jesu Anutue waak ngang yanikut. \v 21 Yaniwan natapbingga asatnake ina anzing yakwaiking, “Aminu aapata dua Jerusalem gapmane aminu Jesue amin dakngakingu zipan kumbing? Zipmake apu panggaganuke amin Anutue yot takwan gwene pasiya aminde tupan yuaingge dua pake kunangge apuk,” ngang yakwaike asatnaking. \v 22 Siwan unzing yawawa ngana Solda kekeknga aknga pake Jesue yaniwan Anututa tapan wa amin tapa Krais ngang ininangge ngang yaniwan kekekawan natake aminu Judia nana gatu Damaskas yot gapmane yukingga nangaakan natapbing. \p \v 23 Siwan tapdukbam Solda yuwawan notna Judia nana aminda iwana dakngake paut tasike Sol tangutapa kupikge yawa kekekakut. \v 24 Yawa kekekawan tangutnangge kwakngaom zikaane ngangu kuut yot gapmatane daman gwende gwabokbam gwaune kayuking. Kayuwawa Solkat inane pandetnaatda kakapbing. \v 25 Kakapmake natake pandetnata zikaane damanu supda wapan basikut wangane take koke kandayakbam gwekatang pukwiwan napda wamake tatawawawa kepdakane kepman pukuyaikut. \s1 Solda Jerusalem yot gapmane yukut. \p \v 26 Pukuke uneta Jerusalem kuku Jesue aminabapat gatake yutnangge tasikut. Tasiwan ngana akagwauke ie aapa Jesuat nana ngangu dua natapbing. \v 27 Natapa Banabasda kake Sol take Jesue kwiiknga aposel ngang yanikamangge initake kukut. Initake kukenga ina Solda kepiapane Jesu kakutde gatu wamu inikutde ba kuku Jesue dua maakake Damaskas yot gapmane nana amin yanikutde yanikapbut. \v 28 Yanikapan Jerusalem gapmane Solda aposelkat unekan gatake yuke \v 29 dua maakake Jesue aminbam yanikapnangge dua gwaukut. Musia gitnata yuke yanikapan ngana Judia nana kundu Grik wamu yakikat nana kunduat inisapduke yanganuke atangutnangge kepie tawaking. \v 30 Tawawawa ngana kakapmake natake notnata Sol take you Sisaria gapmane pukuke uneta tewa yotna Tasas gapmane kukut. \p \v 31 Siwan Jesuat nana aminu Judia gatu Galili gatu Sameria kep kokomune nana aminda gwauya aknga teke nangaakan dua natapbing. Takekan natayuke Jesu Buyambam tapaninde gepbiatang yuwawa Waung Takwanda musia papan kekekaking. Papan kekekake Jesutane puya aknga take siknga tangenake tasiking. Tangenake tasiwawa aminu Jesue amin dakngakingu apunggawa apunggawa buyambam sikut. \s1 Pitata Iniasdane maitna sandekut. \p \v 32 Siwan Pitata kepna kepna tawamban sandewan kuku you Lida gapmane pukukut. Pukukenga aminu Jesue amina dakngakingu une nana amikat gatake yuking. \v 33 You wanggapmane yuke aminu tapatu umana Inias ngang iniking. Waapa kwatai gatukande tuyukawan nakanu katau kuut musa kautdune gweaat gwenduat ngangu dapun gan pekut. \v 34 Pekgawan kake Pitata anzing inikut, “Inias! Jesu Kraisda maitda sandekgamunggakge enake a pekgayak komu usitapi takawan,” ngang inikut. Iniwan zetgaman enawan \v 35 aminbamu Lida nanaat Seron yot gapmaaune nanaatda kake musia tapa tekwamban Buyambam tapanindane amina dakngake yuking. \s1 Pitata Tabita tangenakut. \p \v 36 Siwan maya Jopa yot gapmane nana tapatu Jesue amina dakngakuu umana Tabita ngang iniking siwan tana tekwamban Grik wam taknganu Dokas ngang iniking. Maya waapata aminu sangaapae dapanu asinggan asinggan gatayamukakut. \v 37 Gatayamusika sipdune mait sike akupan gupnasanu yanggata saukngamuke taku you engatangan gwene teking. \v 38 Taku teke you Jopa gapmaneta Lida yot gapmae natapa maa siknga dua sikut. Siwan Jesue aminabamu Jopa yot gapmane nana aminda natapa Pitae Lida yot gapmane yuwan natapbing. Natake notna tapaaya yanipewa kuke anzing inindatapbumayak, “Gata payunga ma yuwim! Zetgaman ninde apso,” ngang iniwat kuku yawakut. \p \v 39 Kuke kundopan take Tabitata kupan gupna wanga taku teking gwekatang initake kopbing. Kopa maya kombakobatda pakapu Pitae yupbasike kwanam siking. Kwanam siyuk Dokasda tauk gogomu maya wawie papapukuknga kayuk yuke bupbuunin yeukngamuking. \p \v 40 Yeukngama kakenga aminu kuupbam yanipewan epu kuwa muna puke tumuk wamu Anutu inikut. Inikenga tapan tekwamban akumbut tapa anzing inikut, “Tabita! Enat,” ngang iniwan maya waapata gweake kai zike Pita kake pangenak yukut. \v 41 Pangenak yuwan Pitata katakngane take tangenakut. Tangenake Jesuat nana amin gatu kombakobau undang yukingu ngang yayawamban apa Dokas waapa yeuyaman kayuu gwa gweakutna kaking. \v 42 Yeuyaman kake ie wamu Jopa yot gapmane yatakuwa sandewan aminbamda natapbing. Natake aminu buyambamda Jesue natapa kekekakut. \v 43 Siwan Pitata you wa gapmane tapduu kwaapzang yukut. Wa yukuu aminu tapatu umana Saimon ngang iniking kapaat yukumayak. Wa yukumayak kapata ikwawa gamandane gupda simbu ba kepi tauk pasiyuk manina kaiyuk yukut. \c 10 \s1 Angelata apu Konilias inikut. \p \v 1 Aminu tapatu umana Konilias ngang iniking. Ita Sisaria yot gapmane yukut. Ita amak aminu Itali kep komune nana 100-dane tupan tapa dakngake yukut. \v 2 Yuke Anutue natapan kekekawan maatnaat waatdakanaat kuutda Anutue akgwauke yuking. Yuke aminu sangaapana wena yukingu mani buyambam yamuke gatayamuyuk tumuk wamu asinggan asinggan Anutue inikut. \v 3 Siwan tapduu gwendune bangee 3 kilokge waomune mia kawawan Anutue angelana tapatuta yotnaatang koke inike, “Konilias,” ngang iniwan natake \v 4 katasiyuk gwauya siknga natake anzing inikut, “Buyambam tapa! Mina,” ngang iniwan angelata anzing inikut, “Tumuk wamu yayuk aminu atdapmakaingu gatayamuke tasiwawi Anututa gandupan take singgakge ganinggat. \v 5 Apmanu aminu kundu yanipewi Jopa yot gapmane kunong. Kuku aminu tapatu umana Saimon ngang inikaing. Ie tawanong. Umana takngatu Pita ngang inikaing. Ge waapa yatawambi apsok. \v 6 Aminu waapata tangetane yotnane yuak. Yot toiu waapa sangana ikwawa gamandane gupnata pasinggaunin. Itane yotna yanggabamde kwaim tapane yuak,” ngang inikut. \p \v 7 Unzing iniwan puyuwan initeke kuwana Koniliasda puya amina tapaaya gatu amak aminu asinggan iat gatake pasingamukikat nana tapatu Anutue natapan kekekanggak kapa ngang yayawamban apbing. \v 8 Apa wa mia kakut taknga katak siknga ngang yanikut. Yaniwan puyuwan yanipewan Jopa yot gapmane kuking. \s1 Pitata mia kakut. \p \v 9 Siwan kusika kusika kepine peking. Pekinga tembana enake kundusipat kuwawa you Jopa gapma inengan sikut. Inengan unzing siwan kuwawa kepmaom Pitata you engatangan gwene tumuk wam yanangge kopbut. \v 10 Koke yake ngana tomna natake yuwawan yoakatangu nanamu apandakngawawa Pitata mia takngatu kakut. \p \v 11 Kawawan enandang kakaa siwan undangga tauu buyambamu sandu takopan nomna dakandaka peyaneta tatawawan epbut. \v 12 Tauu wasanu epan Pitata kawawan banakan katangu kaau kundumamanda yuking. Gomokat kwaikat kuut yuwawa kakut. \v 13 Kawawan wamdakan anzing inikut, “Pita! Gata enake kaau wa zipmake sake nang,” ngang inikut. \p \v 14 Iniwan natake ngana Pitata yake anzing inikut, “Buyambam tapa! Dua siknga napit. Tupata sanga Mosesde mama wapatang yandakngakuu nata bitake dua napa sikut,” ngang iniwan ngana \v 15 gatu wamdakan sipduat anzing inikut, “Sanga Anututa gandutewan tasiwiyak kakngae ma bitawim,” ngang inikut. \p \v 16 Inike unzakanu sipmaat sipduat iniwan puyuwan enandang zetgaman tauu wa sanu gatuna kaiwan kowawan kakut. \p \v 17 Kake Pitata nangaakan natake anzing yakut, “Mia wa kaatdane yapii dasing siknga,” ngang natake yuwawana aminu Koniliasda yanipewan kukingu kundopbing. Kundoke yanikwaitake kusika Saimonde yot gwen kake paku gwabokgakane dandamake \v 18 yuke anzing yaking, “Aminu maata apan gaat gatake yuamayak kapa Saimon umana takngatu Pita ngang inikaing kapa undang?” \p \v 19 Ngang yawawa Pitata mia taknga kakutde natanggamatawawan Waung Takwanda anzing inikut, “Natapso! Aminu tapaat tapatuatda gae gawakaing. \v 20 Ge enake pukuwi gaat kunong. Nangaakan ma natapim. Nata nina yanipewa apuing,” ngang inikut. \p \v 21 Iniwan natake Pitata enake aminu waakwakge pukukut. Pukuke kake anzing yanikut, “Aminu ginda tawakaing kapa na. Sike ginu dasingge apuing,” ngang yanikwaikut. \p \v 22 Yanikwaiwan yake anzing iniking, “Ninu Konilias amak aminu 100-dane tupan tapa yuakga ninipewan apumang. Konilias waapa aminu noman tapa. Anutue akgwaukgaunin. Aminu Judia nana kuupbamda ie noman tapa ngang yakaingunin. Sike Anutue angela tapatuta yanggawamban kuku wamu kundu yawi natapikge iniwan ninipewan apumang,” ngang iniking. \v 23 Iniwa natake Pitata yoan pakopbut. Pakoke zikaa wagwenu ita toiban peking. Ngang tembana enake aminu wa pekikat unekan gatake kuking. Kunangge tasiwawa you wanggapmane nana Jesue notna dakngaking amin kunduat iat gatake kuking. \s1 Pitata Koniliasdane yotnane kukut. \p \v 24 Siwan kusika pewa kwakawan tembana enake kuke Sisaria yot gapmane kundopbing. Siwan Koniliasda Pitata apikge natayuke yapautyut notna yayawamban pakapu inae yotnanekan koke Pitae kayuking. \v 25 Kayuwawa Pitata kuku yoan kopnangge tasiwan Koniliasda epuke muna puke kaine pimake Pitae umana Anututane binga yatangenakut. \v 26 Yatangenawan ngana Pitata inike, “Enat! Nakaya kepdakane nanaapa ga bingakan,” ngang inikut. \p \v 27 Inike wamu asiniwawa yoakatang kopbumayak. Siwan iat gatake apbing amikatda kopbing. Koke ngana aminu buyambamda pakapu unekan gwa yukinga kake \v 28 anzing yanikut, “Gisa atnataaing. Pasap wamu kekeknga siknga yuwakgen. Ninu Judia nana tapatuat aminu dongu inata nanaat unekan gatake dua yutnimden ngana Anututa nanike nata aminu tapatue dua bitake semna dua natangamitde nanikut. \v 29 Unzingge na yanawambi natake dua sandeke zetgaman aput. Ge danikwaiwit. Dasingge nae yanawakuyak,” ngang inikwaikut. Inikwaiwan Koniliasda yake anzing inikut, \v 30 “Tapduu anzing komune binga sanga takngatu nae singaman kawa tapduu gweaat gwenduat gwa kuk. Waomune bangee 3 klou yotnaatang tumuk wam yake yuwawa aminu tapatuta pakapu noma saak yukut. Wa pakapu yukut tapa tauknga waenga siknga ziwan yuke anzing nanikut, \v 31 ‘Konilias! Anututa tumuk wamba gwa natanggamuk. Natanggamuke sangabamu atdapmakaingge yamunggayak kakngae atnataak. \v 32 Ge aminu kundu yanipewi Jopa yot gapmane kuku aminu tapatu umana Saimon ngang inikaing. Umana takngatu Pita ngang inikaingu waapae yatawamso. Waapa you Saimon ngang tapatu inikainggane yotnane yuak. Yot toiu waapa sangana ikwawa gamande gupda pasinggaunin. Pasike yanggabamde kwaim tapane yuak,’ ngang nanikut. \v 33 Naniwan zaatgaman aminu gae yanipewa kuke ganiwa gata take siknga apuyak. Ge ninu Buyambam tapaninda wamu nin niniwiyakge ganikuunin niniwi natapnimde ninu pakapu yuamang,” ngang Pita inikut. \s1 Pitata Koniliasde yotnane yuke wam yakut. \p \v 34 Siwan yawana Pitata yake anzing inikut, “Siakan siknga apmanu gwa kaat. Anututa aminu kundue take nataak kaknga aminu kundue dua yapbikgak. Wena! \v 35 Aminu tapatu keu zakneka nana tapatuta Anutue akgwauke nomana takngakan tasike yuwikge take natangamunggak. \v 36 Ginu atnataaing. Anututa ninu Isrel nanae wamu takngatu Jesu Kraisda tasiniman Anutue notna gatu dakngake yutnimde wam taknga ninde tewan apbut. Ita aminbamdane Buyambam tapa. \v 37 Tupa Jonda wamu yangga sautningge yaniwan puyuwawan wamu waaknga Galili kep komune aake Judia kep komu kuut takut. \v 38 Wamu waaknga anzing, ‘Anututa Jesu Nasaret nana kateke Waung Takwakat kekeknga aknganaat kuut asimukut. Asiman yotna yotna kuke aminbam gatayamukut. Anutuat iat gatake yuke aminu Setenda pasiwan maikinga pasiwat takaking.’ \p \v 39 “Ge ninda nisae keu Judia kep kopatang gatu Jerusalem yot gapmaatang sangabamu pasikut taknga kaininda kakumang. Kawatna aminu waapa amin saamdakane tanguwa kumbut. \v 40 Tanguwa kumbut ngana tapduu gweaat gwenduat yuke Anututa akumbut katangga tangenake yeutniman anggaman kakumang. \v 41 Kana ngana Anututa dua kapewan aminbamu Judia nana aminda kaking. Wena. Ninu gatuna gweake yukut komune iat gatake yuke nanam nake tangopbumang aminu ninu Anututa papan ita gatuna gweakut takngae yanikamang. Nindekan yeutniman ninda waaknga kakumang. \v 42 Kake aminbam yanike wamu noman siknga anzing yanikamang. Anututa ina aminu kayuk yuaing amikat gatu akumbing amikat ngang usanziwikge aminu awia waapakan tekut. \v 43 Aminu waapa tekutde Anutue wamu tupa siknga ngang yakapbing aminda anzing yaking, ‘Aminu waapae natake Anututa tapan pasinggak kapanin ngang natapa siakan siwiu waikngana Anututa asandeyamik,’ ngang mataking,” ngangu Pitata yanikut. \s1 Aminu keu komduine nanae baniaatang Waung Kapata pukukut. \p \v 44 Siwan Pitata wamu waaknga ayaniwawan Waung Takwanda aminbamu wamu waaknga natapbinggane baniaatang pukuke papan kaking. \v 45-46 Kawawa Waungga bania pangenawan aminu kuupbam keu komdune nana ngana wamna inata inata yaking. Yayuk Anutue umana yatengawawa kaking. Kake aminu Judia nana Jesue natapa kekekakut takwau Pitaat gatake apbingga kasatnake anzing yaking, “Anututa Waunga musip gwaangge Judia nanaekan nimunggak ngang natapbumang ngana kawatna aminu keu komdune nanae kuut yaman kaamang,” ngang yaking. \p Yawa Pitata anzing yakut, \v 47 “Ninde tupanu Waung Takwanu atnimukut ngana ina unzakan aminu aakwakge yaman kake mamin tapata ninindakngawan yangga dua sauyamunim? Wena,” ngang yake \v 48 yaniwan Jesu Kraisde umande yangga sauyamuking. Siwan aminu waakwakga Pitata iat gatake tapduu kundusim yutningge iniking. \c 11 \s1 Pitata sanga kakut takngae yanikut. \p \v 1 Siwan Jesue kwiiknga aposel ngang yanikamang amikat gatu Jesue notna dakngake yuya aminu Judia kep komune yukingga natawawa aminu Judia nana amin duaaya Anutue wamu gwa natake taking ngang natapbing. \v 2 Natake yuwawa sipdune Pitata Jerusalem yot gapmane kopbut. Kopan kake Judia nana kundu Jesue notna dakngake ngana gupna matanangge kekeknga nataaingga anzing inisapduking, \v 3 “Dasingge gata aminu gupna dua matakinggane yotnane kuke nanamu iat naking,” ngang iniking. \p \v 4 Siwan ngana Pitata sanga kuupbam aakut takngae yanikapmake anzing yakut, \v 5 “Nata Jopa yot gapmane yuke tumuk wam yake mia takngatu kakum. Kawawa sanga enandangge tauu buyambam siknga sandu tapakopan nomna dakandaka peyaneta tatawawawa nae epbut. \v 6 Epan katak natapnangge tauk banakan katang kake kaau kundumaman kakum. Kaapzong gatu gomok ba kwait gwegwen ngang kakum. \v 7 Kake natawawa wamdakan anzing nanikut, ‘Pita. Enake kaau zipmake sake nang,’ ngang naniwan natapbum. \p \v 8 “Siwan ngana nata, ‘Buyambam tapa! Dua siknga napit,’ ngang inikum. ‘Tupata sanga Mosesde mama wapatang yandakngakuu dua siknga genaatang kopbut,’ ngang inikum. \p \v 9 “Ngana wamdakan enandangga sipduat anzing nanikut, ‘Sanga Anututa gandutewan tasiwiyak kakngae natake Anututa ayandakngakut ngang yawim’ ngang na naniwan natapbum. \v 10 Natawawa unzakanu sipmaat sipduat siwan kawawa sanga kuupbam enandang gatuna kaiwan kowawan kakum. \p \v 11 “Kawana zetgaman wawi tapaat tapatuatda apbing. Ninda yukumang komune. Aminu tapatu Sisaria yot gapmane yuak kapata nae yanipewan apbing. \v 12 Apa Waung Takwanda anzing nanikut, ‘Gaat kunong. Nangaakan ma natapim,’ ngang naniwan notna Jesuat nana aminu katau kuut musa kautdune tapatu ngakatda gatake kukumang. Kuke aminu tapatu umana Konilias ngang inikinggane yotnaatang kopbumang. \v 13 Kopna angela tapatu yotnaatang kawan inikut taknga anzing ninikut, ‘Aminu yanipewi Jopa kuku Saimon iniwan apsok. Umana takngatu Pita,’ ngang inikaing kapanin. \v 14 ‘Ita apukenga wamu kundu daniwik. Wa daniwik kakngata gatandaman ginu waakga yapaka ngangu ginu kuut paanda gatukande dua maining,’ ngang nanikut. \p \v 15 “Naniwan natake tuwanguke yawawa Waung Takwanda ie tupanu nin papan kekekakumang kakngakan aminu waakwakaya papan kekekaking. \v 16 Papan kekekawa kake wamu tupa Jesuta ninikut taknga anzing natdekum. Jonda aminu yanggatakan sauyamukut ngana nata initewa, ‘Waung Takwanda banipzaatang pukuke papik,’ ngang ninikut takngae natdekum. \v 17 Tupa ninda Jesu Kraisde natake Buyambam tapanin ngangu ie banip sike yuwatna Anututa gatanimuke yawan Waung Takwanda nin papan kekekakumang. Ge ina unzakan aminu keu komdune nanaaya gatayamuke yawan Waung Takwanda papan kekekawa kake dasing tasike Anututa pasinggak kaknga sandekngamit? Wena,” ngang Pitata yakut. \p \v 18 Yawan natake wamu wena siwan Anutue uman yatangenake anzing yaking, “Anututa kapewan aminu ninu Judia nana binga dua amin ngana musia tapa tekwamban waiakngana bitateke kayuk asinggan yutnanga aknga take yutning,” ngang yaking. \p \v 19 Siwan tupa Stiven tanguwa kupana Judia nana aminda tuwanguke Jesuat nana aminu pasiwa maiking. Pasiwa maiwa datang gwatdu gwatdu kuking. Kuke kundu maa siknga Finisia kep komune kuwawa kundu Saipras keu yangga banakan yuak komune kuwawa gatu kundu Antiok yot gapmane kuking. Kuke ngana Jesue wamu aminu keu komduine nana aminde dua yanikapbing. Kakgan sike notna Judia nana kepna kepna wa kokomume yuaing amindekan yanikapbing. \v 20 Siwan ngana Jesue aminu Saipras nana gatu kundu Sairini kep komune nana ngangga datang kuke Antiok gapmane kundopbing. Kundoke Judia nana amin duaaya wamu takeaknga Jesu Buyambam tapata yuak kakngae yaniking. \v 21 Yaniwawa Buyambam tapata kekeknga akngnata gatayaman aminu kwaapzangga Buyambam tapae natapa kekekawan Jesue amina dakngaking. \p \v 22 Siwan sanga wa Antiok yot gapma tasiking kakngae natake Jesue aminu Jerusalem nana aminda Banabas initewa une kukut. \v 23 Kusika kundoke Anututa musip gwaangge gatayamuke tasiyaman kake apbakngakut. Bakngake musia tapa kekekawan Buyambam tapa wesim asinggan yutawaningge yanikut. \v 24 Siwan Banabas waapa aminu nomanaapa. Waung Takwan tapata baniaatang pukuke asinggan take yuwawan ita Jesue natapan kekeknga siknga sikut. Siwan aminu buyambamda Buyambam tapaninu Jesutane saakgan kuku gatapbing. \p \v 25 Gatapa kake Banabasda Solde tawanangge Tasas yot gapmane kukut. \v 26 Kuku kake tapan Antiok kukumayak. Kuke Antiok nana Jesue amikat unekan gatake yuke nakanu gwendu kaking. Nakanu wagwene yuyuk Banabaskat Solkatda aminu kwaapzang Anutue wam yanindamukumayak. Siwan Antiok yot gapmane nana aminda Jesue aminabamde sapduyamuke Kraiskat nana amin ngang dangem siknga umana waaknga tuwanguke yaniking. \p \v 27 Siwan tapduu waopatang Anutue yanikapsa aminu kundu Jerusalem yot gapma teke uneta Antiok yot gapmane epbing. \v 28 Wa epbikat nana tapatu umana Anggabas ngang iniking. Ita Waung Kapata kekeknganata tapan yake tom tapduu buyambam siknga kepna kepna siwikge yakapbut. Masande aminu tupan tapa umana Klodias ngang iniking kapata kayukut gwene tom tapduu wagwenu apbut. \v 29 Siwan wamu waaknga ngang yakapan natake Jesuat nana aminda notna Judia kep komune yuaing amin gatayamunangge yaking. Yake inandek inandek mani apmang usanzike yaman pakaing kaknga yamunangge yaking. \v 30 Yake unekan peke Banabaskat Solkatde yamuke yanipewa mani Jesuat nanatane tupan amin takwau Judia kep komune yuaingge paku yamukumayak. \c 12 \s1 Herotda Pita kaautde tekut. \p \v 1 Siwan tapduu waopatang tupan tapa Herotda Jesuat nana aminu kundu pasiwan maiking. \v 2 Pasiwan maiwa ita amak amina yanipewan paipna take Jonda paana Jems tanguwa kumbut. \v 3 Tanguwa kupan kake Judia nana aminda Herotde apbakngaking. Bakngawa kake ita Pita atanggaganukut. Judia nana aminda yuwatakak tapduk mamaya kake poyak sawa dua paptawan nake tasikaking tapduk gwene banakan kopatang Pita tanggaganuke kaautde tekut. \v 4 Tewan yuwan amak aminu 16-da kayutningge pekut. Pewan usanzike dongu takngaat takngaat dakngake kayuking. Dongu takngatuatangu aminu tapaat tapaat ngang yuwa takngatuatangu tapaat tapaat ngang yuking. Unzing yuke kayuwawa Herotda anzing natapbut. Yuwatakak tapduu Pasova ngang yakaing gwenu kawa sandewana masande wamu yawikge Pita take aminbamde kaine epu takuwa akupikge yawa kekekawan akupikge natapbut. \p \v 5 Natake Pita tewan kaaut yot katanggan kayuking. Kayuwawa nganu Jesuat nana aminda Anututa gatangamikge tumuk wamu kekeknga siknga ngang yaking. \s1 Pita kaaut youneta initake epu kukut. \p \v 6 Siwan zikaane Herotda Pita wam yawikge dua take takukut komune Pita senu takngaata wamake tewa kaaut yot katang amak aminu tapaae banakan gan dapuna pekut. Pewawan amak aminu kunduta gwabok bam gwaune yuke kayuking. \v 7 Kayuwawa Buyambam tapae angelanata apan kakaa kaaut yot katang sikut. Siwan angelata Pita tanguke anzing inikut, “Zet enat,” ngang iniwan senu kuut takngaat awamangamuking kakngaatda waipimakumayak. \p \v 8 Waipimambat anzing inikut, “Simbuka wamake kepi taukga pasing,” ngang iniwan unzing tasikut. Tasiwan, “Got taukga tasike na nawamso,” ngang iniwan \v 9 tasike you wagwenu ateke angela apa tawamban epu kepman kukumayak. Angelata siakande Pita epu take kuwan ngana Pitata dua natdekut. Dua natdeke mia ba kaat ngang natapbut. \v 10 Natake epu kuke amak amin tupan tapa ayapbike masan tapa kuut ayapbikumayak. Yapbike kuku ain gwabok gakane kundopbumayak. Wandaka tekengu kepman epu yot gapmane akukaingunin. Kuwawat gwabou wandaka ina ziyamukut. Ziyaman epu kepman kuke kuku initake kepi mateknga kundusim kukenga angelata Pita teke zetgaman kuwana \v 11 Pita natdetdetna anggaman sikut. Siwana anzing yakut, “Apmanu gwan siknga nataat. Buyambam tapata angelana initewan apu na Herotde kataknganeta gatu Judia nana aminda na nutnangge natangamukaing kaknganeta sandetakapunggak.” \p \v 12 Unzing natakenga Jonu umana takngatu Mak ngang iniking kapatane minga Mariatane yotnane kukut. Aminbamu pakapu tumuk wamu you wagwekatang yaking. \v 13 Yawawa Pitata kuku gwabok gwaune kepman yuke gakngat tasiwan maya tapatu umana Roda ngang iniking. Ita gakngat natake gwabok zitnangge apbut. \v 14 Apu Pitae guyakngi natake bakngake zikngamunangge botake teke isapmake kuku iat gatake yuking aminu anzing yanikut, “Pitata kepman katang yuak,” ngang yaniwan \v 15 yake, “Ga datdap wam yanggayak,” ngang iniwa ngana kekeknga anzing yakut, “Aho! Siakan siknga amunzing yuak,” ngang yawan ngana inike, “Wa wenata apuke tasiwan yanggayak,” ngang iniking. \p \v 16 Siwan ngana Pitata asinggan gakngat tasiyuwawan gwabok zike akasatnaking. \v 17 Akasatnawa ngana Pitata katakngita gena umutningge tuwangu tasikenga Buyambam tapata kaaut yot katangga initake epukuut takngae wam yanikut. Yanikenga anzing yanikut, “Gindaya Jems gatu Jesuat nana kuupbam atdaninggat taknga ngang yaninong,” ngang yanike kepman epukuke gatu keu komdune kukut. \p \v 18 Siwan tembana gunzitda akopan amak aminda Pita wena kake kumzang asatnake yuking. \v 19 Yuwawa Herotda Pitae yatawamban maiwan amak aminu wamu buyambam yanikwaiwan maiwan amak aminu atzipmapapan kumningge yakut. Yake ita Judia kep kom teke pakepu you Sisaria yot gapmane yukut. \s1 Herotda akumbut. \p \v 20 Siwan Herotda bania zikaa kumzang siknga aminu yot Taia gatu Saidon gapmaaune nana aminde natapbut. Natapan you wanggapmaaune nana aminda unekan gatake Herotde kuking. Kuke puya aminu tapatu umana Blastas ngang iniking. Ita you Herotda dapuna pekgak gwende kayukut tapanin. Iat wam yatapan takawana Herotda bania zikaya natayamunggak kakngae yawa kupikge yaking. Sike aminu une nana aminda nanamu buyambamu keu Herotda kayuak gakane kuke usike nakaking kakngae natake wamu waaknga ngang yaking. \p \v 21 Siwan tasitawanggawa Herotda tapduknga ayakut gwene tauknga gwaam siknga tupan tapaapata pasikaing gogom pasike wam yawan kekekanggak komune pukwike wamu takngatu aminu wa apbingge yanikut. \v 22 Yaniwan natake aminbamda kemu anzing iniking, “Moo aminu tapatuta binga dua nininggak. Anutu tapatuta nininggak,” ngang yaking. \v 23 Yawa Herotda apbakngake Anutue tangge yutnangge dua bitake inane umana aknga tangenawawan waomzimune Anutue angela tapatuta apu Herot tanguwan kanikanimda isinggawa akumbut. \p \v 24 Siwan Buyambam tapanindane wamu yotna yotna yatakuwawa aminbamda natapbing. \v 25 Siwan Banabaskat Solkatda mani pake Jerusalem kuke yamat puyuwan aminu tapatu umana Jon gatu umana takngatu Mak ngang iniking. Unin tapat Antiok yot gapma ateke apbumayak gapmane gatu kuking. \c 13 \s1 Banabaskat Solkat puya yamuking. \p \v 1 Siwan Jesuat nana aminu Antiok yot gapmane yukikat nana kundu Anutue wam yanindamumsa amin dakngake yuke aminbam yanikapbing. Wa amindane umana Banabas siwan Simion umana takngatu Zikaa apa siwan aminu tapatu Sairini kep komune nana umana Lusias siwan tapatu Herot tupan tapata yukut tapatane yotnane yuke takakut tapa umana Maneyen siwan tapatu Sol ngangu waakwakga yuking. \v 2 Siwan Jesuat nana aminu waakwakga unekan gatake yuke Buyambam tapaninde gwetake tumuk wam yayuk nanam teke dua naking. Dua nake yuwawana Waung Takwanda anzing yanikut, “Nata Banabaskat Solkat papa puya takngatu pasisande natake ginda kapewa kuku pasisan,” ngang yanikut. \v 3 Yaniwan nanam teke dua nake yuke tumuk wamu yakenga puya waaknga yama pasisande katakngi gwapakngane wasike yanipewan kukumayak. \s1 Saipras nana amin yanikumayak. \p \v 4 Siwan wa kukumayau Waung Takwanda yanipewan kukumayak. Kunangge tasiwawat aminu tapatu umana Jon ngang iniking. Umana takngatu Mak ngang iniking. Ita gatayamikge iat gatake kuking. Kuke pukuke Selusia yot gapmane kundopbing. Kundoke sip tangan Saipras keu yangga banakan yuak komune kuking. \v 5 Undang kuke Salamis yot gapmane kuking. Kuke notna Judia nana paku you wanggapmane yukinggane miti yot gwene koke Anututane wamu yanikapbing. \p \v 6 Siwan Saipras keu wa yangga banakan yuak kom tawamba sandewan Pefos yot gapmane kundopbing. Kundopa ngana aminu tapatu Judia kep komune nana umana Ba-Jisas ngang iniking. Ita gaamu awamayuk iak pasikakut tapanin. Ita kem yake, “Anututane wam yakapsaapa na,” ngang yanike tasikakut. \p \v 7 Siwan wa tasikakut tapaat gatu aminu keu wakomde tupan tapaatda notna dakngake yukumayak. Aminu wa kayuak kapa umana Sesias Polas ngang iniking. Ita natdetdetna bamban tapa. Ge Anutue wam natapnangge Banabaskat Solkat yayawakut. \v 8 Yayawamban apu iniwawat ngana gaam gatu iak ngang pasinggak kakngae natake natdetdetna kayaapa ngang natake umana takngatu Grik wam tangan Elimas ngang iniking. Ita tupan tapata baniu dua siwikge inindakngakut. \v 9 Inindakngake tasiwawan Sol umana takngatu Pol ngang kuut iniking. Itane baniaatang Waung Takwanda pukuke tapan wa inindaknganggak kapa kanggamatake anzing inikut, \v 10 “Ga Setendane kwiikngaapa. Ga sanga takeakngae iwana daknganggayak kapa. Ga kem wam yake asinggan asinggan tanzikgayak. Anutu Buyambam tapata sanga noman tasinggak kaknga gata asinggan zipbukgayak kaknga dua tenangge nataaunin. \v 11 Ge natapso. Apmanu Buyambam tapaninda gutnanggenggak. Guwan kaikata zikaawan kepi kunanga dua. Siwan komdusim yusika gatu take siwik,” ngang Polda unzing iniwan zetgaman kai kuut gweaat zikaakumayak. Kaina zikaawat apmaatde binga amin papan kaitake tukuningge wasiyawanggut. \v 12 Unzing siwan tupan tapata kake musia enakut. Buyambam tapatane wam taknga yayuk duya waaknga tasiwan kasatnake Jesue banip sikut. \s1 Pisidia kep komune kuke you Antiok gapmane pasikumayak. \p \v 13 Siwan Polkat aminu iat sukukikatda Pefos yot gapma teke uneta sip tangan Pamfilia kep komune kuke you gapmandu umana Pega ngang inikaing. You wanggapmane kundopbing. Kundoke ngana Jonu peke gatu Jerusalem kukut. \v 14 Ita kuwawan Pega yot gapma teke kepidupi kusika Antiok yot gapma Pisidia kep komune yuak gapmane kundopbumayak. Kundoke notna Judia nana aminda paku you wa gapmane yukinggane miti yotnane koke pukwikumayak. Miti kaning gwenunin. \v 15 Pukwike yuwawat miti yot wagwene pasinggak kapata miti wamu takngatu kendewan puyuwana aminu tapatu initewan kuke anzing yanikut, “Notna. Gitda wamu takngatu ninde musip papa kekekananga wamu kaya kakengu take ninison,” ngang yanikut. \p \v 16 Yaniwan Polda enake katakngita tuwanga tasiyuk anzing yanikut, \v 17 “Anutu ninu Isrel amindane baminu tupa siknga papan aminu buyambam siknga dakngaking kakngae yawa natapnim. Ginu keu ayuamang komune nana Anutue gwaukaing amin gatu Isrel nana pakapu andang yuaing amin daniwa natapnong. Baminda Isip kep komune kuke pakapuyut amin dakngake yuking. Unzing yuwawa Anututa papan aminu buyambam siknga dakngaking. Dakngake yuwawa Anututa kekeknga akngata sandepewan keu wakom teke \v 18 keu amina wena komune kuking. Undang kuke yuwawa Anututa toiwawan nakanu 40 ngang sikut. \v 19 Siwana pakapu Anututa gatayaman Kenan kep komune kuke keu wa komune yuking aminu dongu katau kuut musa kautdu takngaaya zipa kumbing. Zipa kupa Anututa keu wandaka baminde yaman paking. Yaman pake kep toik dakngake nakanu 450 ngangu une yuking. \v 20 Yuwawa wam yawa kupsa aminu kundu Anututa yaman Isrel nana amin kayuking. Tasitake kayuwawa kuku tapduu ayakapsa aminu Samuelda aakut gwen katang apbut. \p \v 21 “Siwan Samuel waapata kayuke tasiwawan iat nana tapatu tupan tapa keu komduine nana binga dakngake kayuwikge yawa kekekakut. Yawa kekekawana Anututa yake aminu tapatu umana Kis ngang inikinggane waaknga tapatu umana Sol ngang iniking kapa yaman tupan tapa dakngawan wam yawa kupsa aminda tasiking kaknga waomune wena sikut. Siwan ita wa aminde tangge yukut. Sol waapa Benjamindane dongune aakut tapatu. Yaman ita tupan tapa dakngake Isrel nana nakanu 40-kan kayukut. \v 22 Kayuwawan ngana Anututa gatu sandeke Devit yamukut. Yamuke Devitde anzing yanikut, ‘Jesitane waakngaapa Devit kawa ita nata sanga take nataat takngakan tawambik ngang kake ie take nataat,’ ngang yanikut. \p \v 23 “Sike ita tupa atasinangge yakut taknga gwa tasikut. Tasike aminu Deviu waapatane dongune aawiu tapatu nin gatanimik. Sike ninde wa nimunangge yakut taknga buya gwa aakut. Wa nimunangge yakut tapa umana Jesu ngang inikamang kapa unin. \v 24 Siwan tupanu Jesuta puyana dua tangenakut gwene Jonda Isrel nana aminu musia papa tekwamban yangga sautningge yanikapbut. \v 25 Jonu waapa puyana pasiwan puyuwikge dapaknga siwan kake anzing yanikut, ‘Ginda nae natapa aminu Anututa niman ninde apik kapae yutawakamang kapanin ngang nataaing ngana nata aminu wa yutawakaing kapanin dua. Aminu waapata masande puyana tangenawik. Siwan ita umana kayaapa dakngawan nata gatangamunangge natake kepi taukga sandekgama ngang ininangge maakanggat,’ ngangu Jonda yanikapbut. \p \v 26 “Siwan ninu kuupbam notna Ebrahamdane donga ba gatu dongu inata nana Anutue akgwaukamang amin. Ninde siknga natake gatanimunangge tasikut takngae Anututa wamu ninde tewan apbut. \v 27 Siwan aminu Jerusalem nana moo amikat take amikat ngangga Jesu kake ngana waapa gatanimuya apanin ngangu dua natapbing. Wa aminda Anutue wamu tupa siknga ngang yakapbing aminda matatekingu yuwatakak tapduk gwene asinggan kendeke tawake ngana yapii dua nataaing. Yapii dua natake Jesu tanguwa kupikge wam yawa kekekawan wamu wa ayakapsa aminda tupa siknga matateking kaknga buya unin aakut. \v 28 Wai takngatu ita dua tasiwan kake ngana moo siknga tanguwa kupikge Pailatde yanggamatake iniking. \v 29 Iniwa kapewan tupa siknga Anutue wam yakapbingga unzing tasiningge tematekingu tasiwa puyuwana notnata amin saamdakaneta sandeke takepu supgapbat dakatuatang teking. \v 30 Unzing teking ngana Anututa gatu tangenakut. \v 31 Tangenawan aminu iat sukuke Galili kep komuneta Jerusalem kopbing aminbamda tapduk sipdu sipdu asinggan kaking. Kake Judia aminde ie wamu yanikapmake tasikaing. \p \v 32 “Siwan nitda wamu takeaknga ginu anzing danikamak. Sanga tapatu tupa Anututa gatanimunangge natake bamin yaniwan kekekakut taknga gwa tasinimukut. Tasinimuke Jesu tangenawan gatanimuyaapa dakngake apbut ngang yanikut. \v 33 Kap taikamangge buk gopatang kau namba 2-aknga taikamangga anzing yanggak, \q1 ‘Apmanu nata ga tangenawa \q1 Kayuyaapa dakngake yuayak.’ \m \v 34 Siwan Anututa Jesu akumbut katangga tangenawan kekeknga asinggan asinggan yusika dua bukatawik ngang daninggat taknga natake wamu takngatu Anututa yakutde natake yawa natapnim. Anututa anzing yakut, \q1 ‘Nata Devit inike sanga take siknga tasinangge yawa kekekakut taknga atasindamit,’ \m ngang yakut. \v 35 Siwan ina unzakan kau takngatuat taikamangga anzing yanggak, \q1 ‘Gata aminu gatane puya asinggan pasinggak kapa dua katewi gapmaatang bukatawik,’ \m ngang kau waaknga taikamang. \p \v 36 “Ge atnataamang. Wamu waaknga Devitde dua natake yakutden. Devitda puya Anutue bania take tasiwikge natapbut taknga tawake tasiwan puyuwana akumbut. Akupan keu bapunabam kwaiking katang kwaiwa iaya undanggan bukatakut. \v 37 Apbukatakut ngana aminu wa Anututa akumbut katangga tangenakut tapa dua bukatakut. \v 38 Unzingge notnabam. Daniwa katak natapnong. Jesu waapata ginu wai tasikaing kakngasa asandetdamuyaapa dakngake yuak. \v 39 Ge ginda Mosesde mama wam tawamba Anututa danduke ngana waiakngasa sandetdamunangge dua natapik. Siwan ngana mamin amindaka Jesue natapa Anututa initewan gatanimuyaapa dakngake apbut ngang natapa kekekawik amin Anututa kake waiakngana asandeyamik. \v 40 Unzingge katak gwautnong. Sike tupa siknga Anutue wamu yakapsa aminda matakut taknga ginde apsak. Siwan anzing matakut, \q1 \v 41 ‘Daniwa natapnong. Ginu sapdut wam yakaing aminu ayuaing komune yuke \q2 nata sanga tapatu atasiwit. \q1 Atasiwa kake ginda nangaakan natake ngana banipzaatang siakan ngangu dua natapning. \q2 Aminu tapatuta yeutdamanu baniu dua sining. \q2 Baniu dua sike undang kumnong,’ \m ngang matakut.” \p \v 42 Siwan unzing yaniwan puyuwan Polkat Banabaskatda kepman epu kunangge tasiwawat aminbamda anzing yaniking, “Gitda yuwatakak gatu ateengan gwene wamu waaknga gatu ninison,” ngang yaniking. \v 43 Yaniwan miti yot gwenu teke kuupbam epu kukenga aminbam Judia nana gatu aminu kepman nana Judia nana amindane miti wamde banip siking amikat Polkat Banabaskat unekan gatake kuking. Siwan Polkat Banabaskatda yanike Anututa puya butaya natake tasinimukut takngae banip gwaang natayutningge yanikumayak. \p \v 44 Siwan yuwatakak tapduu ateengan gwene aminu buyambamu you wanggapmane nana kuupbamu unekan Anutue wam natapnangge apbing. \v 45 Apa ngana Judia nana aminda kawawa maya wawi kwaapzang sikngata apu yuwawa kaking. Kake musia ie siknga maiking. Maiwa wamu Polda yanikut taknga zipbuke kaitakepu teke inisapduke yaking. \p \v 46 Unzing yawa kake Polkat Banabaskatda kekeknga yuke anzing yanikumayak, “Siakan siknga Anututa ninipewan apu itane wamu Judia nana ginde gamok damukumak ngana ginda dua tawake tasikaing. Unzing tasike kayuk gatukande asinggan yutnanga aknga dua taning kakngata anggaman siwan kaamang. Siwan nitda ginu dapmake aminu kepman nanae kusimde Buyambam tapaninda wamu takngatu tupa siknga ngang yakapsa aminda matakut taknga anzing nimukut, \q1 \v 47 ‘Nata ga tapa kepman yuaing amin gatayami kakaa akngane yutning. \q1 Nata ga tapa gata keu komduine nana gatayami kayuk asinggan yutning kaknga taning,’ \m ngang wamu waaknga ngang ninikut.” \p \v 48 Wamu waaknga ngang yaniwan aminu kepman nana aminda natake bania iaknga natake Anutue wamde apbakngaking. Bakngake Anututa kayuk asinggan asinggan yutningge yakut takwau banip siking. \p \v 49 Siwan Take apae wamu keu waopatang gwatdu kukut. \v 50 Kuwawan ngana Judia nana aminda yanikamayau kepman nana ngana Anutue akgwauking amin gatu wawi umana kaya aminu you wanggapmane nana musia pangenawa Polkat Banabaskat pasimaiking. Pasimaike keu waomune ayanikwasiking. \v 51 Yanikwasiwa kunangge tasike yemi kaiknga zipat pimapa Antiok peke uneta Aikoniam yot gapmane kukumayak. \v 52 Kuwawat Jesue pandetna Antiok yukinggane musiaatang Anututane Waung Kapata pukuke papan wa aminda asiknga bakngake yuking. \c 14 \s1 Aikoniam yot gapmane pasikumayak. \p \v 1 Siwan Polkat Banabaskatda yot Aikoniam gapmane kundopat sanga Antiok yot gapmaatang sikut takngakan undang sikut. Judia nana amindane miti yoakatang koke wamu take siknga yaniwat aminbamu Judia nana ba gatu Grik nana ngangu natapa siakan sikut. \v 2 Siakan siwan ngana aminu Judia nana kundu banip dua sikingga kepman nana musia pangenawa musia Jesuat nana aminde toknga natayamuking. \v 3 Toknga unzing natapa ngana Polkat Banabaskatda kekeknga yuke Aikoniamu mamaya yukumayak. Yuke wamu kekeknga siknga yanike Buyambam tapaninda butaya natanimuke tasikut takngae yawawat Buyambam tapaninda musia papa kekekawan Anutue kekeknga aknganata duya takngatu takngatu pasikumayak. Unzing papa kekekayaman tasiwatda kake Anutue wamu ayanikumayak kakngae natapa siakan sikut. \v 4 Siwan ngana maya wawi you wanggapmane nana aminda waitdeke dongu takngaaya dakngaking. Dakngake dongu takngatu Polkat Banabaskat gatayamuwawan takngatu Judia nana amin gatayamuwawan ngang tasiking. \v 5 Tasike masande kepman nana amikat gatu Judia amin gatu takena ngangga enake Polkat Banabaskat supda zipan kumzande natapbing. \v 6 Unzing natapa kake Polkat Banabaskatda peke yot gapmanggapma Likionia kep komune yuaing gapma gapmane kukumayak. You gapmandu umana Listra gatu gapmandu Debi ngang yanikaing. You wa gapmaaunekan dua kukumayak. Yot mateu yot bamu wanggamaatde yukgwasikaingge kuut akukumayak. \v 7 Yotna yotna wa sukuke Anututane wamu take aknga ngang yaniyuk tasikumayak. \s1 Listra yot gapmane pasikumayak. \p \v 8 Siwan aminu tapatu kepita maikutde Listra yot gapmane pukwike yukut. Tupa mingae musipganang yuke unzing kepi maiwana tangaikut. Tangaikuuneta kepi dua siknga kuwan sikut. \v 9 Siwan kepi maikuu waapata natawawan Polda wamu aminbam yaniwan natapbut. Natawawan yake Polda kepi maikuu waapa kanggamatakut. Kanggamatake kawan aminu waapata natake baniu gwa sikutna kake wa nataak kakngata meyana asandekngamunanga ngang natapbut. \p \v 10 Natake Polda anzing inikut, “Enake dandam tangan kekeknga yuyo,” ngang inikut. Iniwan pupzang gaman enake kepi asukukut. \p \v 11 Asukuwawan maya wawi kwaapzangga kawawa Polda sanga waaknga tasiwan kake Likionia wam tangan yanggamatake anzing yaking, “Aminu aapaau Anutu ngana amin siknga dakngake ninde epbumayak,” ngang yaking. \v 12 Yake Banabas kake anutu pupuknga tapatu umana Sus ngang iniking. Ita apunggak ngang natake umana Sus ngang iniking. Inike Polde wam yanggak kapa ngang kake anutu pupuknga tapatu umana Hemis ngang iniking. Ita apunggak ngang natake umana Hemis ngang iniking. \v 13 Siwan Susdane yot takwan gwenu yot wanggapma wesim yukut. Ge you wagwen kayuak kapata kake apbakngake kuku ikwawa gamanu wawi kundu gatu palawana take siknga guyakngane bungatayamunangge pake yot gapmatane gwabok bamune pakapbut. Itakan dua sike maya wawi kuupbamda apuke Banabaskat Polkatde upat tasinangge tasiking. \p \v 14 Siwan ngana Banabas gatu Pol ngangga sanga waakngae bania meya siknga natake tauknga awesiwat epan dewan isapmake paku aminbamde banakan yuke anzing yakumayak, \v 15 “Ginu unzingu ma tasiwam. Nikaya kepdakane nana amin siknga gin bingakan. Ge nitda apu wamu takeaknga danike ginda upau wai wa tasikaing kaknga teke musipza tapa tekwamban Anutu kayuk asinggan yuak kapaekan natapningge danikamak. Anutu waapata yekap ba kep ba gatu yanggabam gwen ba gatu sanga bamu yekapatang kepatang ba gatu yanggabapatang yuaing ngangu pasike pekut tapanin. \v 16 Ita tupa siknga kakgan siwan kepna kepna nana aminda ina banipda siwan sukuking. \v 17 Ngana gatukandekan dua kusopukut. Aho. Ninu aminu asinggan toikgak. Enane yuke sopa ninde pewan epukaing. Epu tasiwan nanamu nomanu kwaapzangu aakaing. Aawa ginu natapa take siwan musipza takawan yuaing,” ngangu yanikumayak. \v 18 Wamu unzing yanike yandaknganangge natake kwatanbam yaninggawat wikawan aminbamda yamuyamuk tasinangge natapbing kaknga ateking. \s1 Pol supda tanguking. \p \v 19 Siwan tasiwawat ngana Judia nana Antiok gapmane yukikat nana kundu gatu Aikoniam nana ngangga apuke aminbamde musia papa tekwaba sup pake muke Pol tanguking. Tanguke ita gwa kungwak ngang natake gupna kaitake epu yot gapma teke kuku kepman teking. \v 20 Teke kuwawa aminu Jesue pandetna dakngaking aminda apu tapan kopbut. Tapa kopan Polda gatu enake gatu yot gapmaatang kopbut. Koke yuwawan kwakawana Banabaskat Debi yot gapmane kukumayak. \p \v 21 Siwan Debi kuku aminu you wanggapmane nana miti yaniwat kwaapzangga Jesue pandetna dakngaking. Dakngawana gatu masande Listra kuke gatu Aikoniam gatu Antiok ngangu kukumayak. \v 22 Kuku Jesuat nana dakngaking aminu une nana yaninggamatake musia papat kekekawan anzing yanikumayak, “Ginda Jesue natapa siakan sikut taknga kekeknga take yutnong. Anutue gepbiatang kopnanggekamang ngana tupanu dua koyuk kepi meyana kaya tapane gamok kunim,” ngang yanikumayak. \v 23 Yanike Jesuat nana aminu you gapmanduine nana kayuya amina kundu yake peyamukumayak. Yapeyamuke Anutuekan natanggamatanangge natake nanam teke dua nayuk tumuk wam yakumayak. Yake aminu wa Jesuat nana dakngaking aminda Buyambam tapaninde gwa natapa kekekakutde tumuk wamu Jesue pengamat toimbikge yakumayak. \s1 Antiok gatu kukumayak. \p \v 24 Siwan Banabaskat Polkat Pisidia kep komune sukusika kuku Pamfilia kep komune kundopbumayak. \v 25 Kundoke Pega yot gapmane kuke wam takngana une nana amin yanikumayak. Yanike teke uneta Atelia yot gapmane pukuke \v 26 uneta Antiok yot gapmane gatu kunangge sip tangan kukumayak. Tupa Jesuat nana Antiok you wanggapmane yuking aminda tumuk wam yake Anututa butaya natayamuke Banabaskat Polkat katak toimbikge yake puya waaknga tasisande yanipewa kukumayak. Sike puya waaknga pasiwat puyuwan gatu apbumayak. \v 27 Antiok apuke Jesuat nana you wanggapmane yuking amin yayawakumayak. Yayawambat apa Anututa gatayaman kuku puya tasikumayakge yanikumayak. Yanike Anututa gwabok ziyaman maya wawi kepman nana aminda Jesue natake gatanimuya apanin ngang gwa natapbing ngang yanikumayak. \v 28 Yaniwat puyuwan une Jesuat nana amikat gatake yuke mamaya yuking. \c 15 \s1 Paut buyambam gwenu tasiking. \p \v 1 Siwan yuwawa ngana aminu kundu Judia kep komuneta epuke wamu Jesuat nana aminu anzing yanindamuking, “Ginu Mosesda yawan baminda tasikaking kaknga dua tawake gupza dua matandaman yutninga kakengu Anututa waiakngasa dua sandetdamanu kayuk yutning kaknga pananga dua,” ngang yaniking. \v 2 Unzing yaniwa Polkat Banabaskatda bania zikaya siknga natayamat kumzang yanganuking. Yanganuke yatapa takawana yake Polkat Banabaskat gatu aminu kunduat ngang Jerusalem kopa Jesue kwiiknga aposel ngang yanikaikat gatu aminu Jesue puya kayuya aminu yukikat wamu waaknga yatapa takawikge yaking. \v 3 Yawana aminu Jesuat nana aminda yanipewa kopbing. Dua kondoyuk keu Finisia komune sukuke gatu Sameria kep komune sukuke une nana amin yaniking. Yanike kepman aminu buyambamda Anutue wam natake musia papa tekwamban Jesuat nana aminu gwa dakngake yuaing ngang yanitake kuking. Yanitake kuwawa aminu Jesuat nana aminu keu wa komayaune yuaingga natake asiknga apbakngaking. \p \v 4 Siwan yanitake kuku Jerusalem kundopbing. Kundopa aminu aposel ngang yanikaikat gatu aminu Jesue puya kayuya amin yukikat gatu moo amindaaya gaak wam yaniking. Unzing yaniwana Polkat Banabaskatda yanike sanga tapatu tapatu Anututa gatayaman pasikumayakge yanikumayak. \p \v 5 Yaniwat ngana aminu Jesue banip sikikat nana kundu Ferisi amikat nana pauu wagwene yukingga enake anzing yaking, “Kepman nana aminda Jesue banip sikingu gupna apmatayamunong. Matayamuke Mosesde mama wamu katak tawaningge yaninong,” ngang yaking. \p \v 6 Siwan ngana aminu aposel ngang yanikaing amikat gatu aminu akayuya amikatda aminbam peke unekan apuke wamu waaknga ngang yanikingunin yatapa takawikge tasiking. \v 7 Tasike wambamu gwa yamapan kuwana Pitata enake anzing yanikut, “Mate notna! Ginu atnataaing. Tupa Anututa puya usanzike nimukutden. Unzing usanzike nata wamu take aknga kuku kepman nana yaniwa natake iaya Jesue natake akgatanimuya apanin ngang natapa kekekawikge yakut. \v 8 Anutu maya wawie musipnaatang akake atnataak kapata ina na kepman nana aminde musipma take nataat ngangu yeutnimunangge tasike kepman nanaeaya Waung Takwanu ninde nimukut takngakan yamukut. \v 9 Sike ninde inata taknga dua tasike ie inata taknga dua tasikut. \p “Aho. Jesue natake gatanimuya apanin ngang natapa kekekawan Anututa kake wasau musiaatang doke yuaunin sandeyamuke musia papan kwakayamukut. \v 10 Sike tupa baminu yuking gatu apmanu nisaaya kwatanbam tasike Mosesde mama wam tawake ngana katak dua tasike undang pimakamang. Siwan sanga wa kwatanbam tasikamang kaknga kepman nana Jesue pandetna dakngake yuaing aminda tasiningge dua yanim. Unzing tasike ginda asikaya Anutu tasiwa siwikge yakaing. \v 11 Unzingu ma tasiwam. Jesu Buyambam tapaninda kepman nana aminde butaya natake gatayaman toknga waiaknganae dua paning ngangu atnataamang. Sike ninu Judia nanaeaya butaya nataniman toknga dua panim ngangu natapna siakan singgak.” \p \v 12 Siwan Pitata unzing yawan pauu wa tasiking aminda wamu takngatusim paya dua yaking. Dua yake maak pake natawawa Banabaskat Polkatda yanike Anututa gatayaman kuke kepman nanae banakan katang yuke duya takngatu takngatu pasikumayakge yaniwat natapbing. \v 13 Yaniwat puyuwana Jemsda enake anzing yakut, “Mate notna! Wamu takngatusim daniwa natapnong. \v 14 Saimonda ninike Anututa aminu kepman yuaing aminu gamok gatayamukut gwene aminu unenana kundu papan itane aminabam dakngake yuaingge gwa ninik. \v 15 Siwan tupa siknga aminu Anutue wam yakapbingga wamu buya takngatukan yake anzing mataking, \q1 \v 16 Buyambam tapaninda anzing yakut, \q1 ‘Masande nata ginu gatu gatandamuke \q2 Devitdane dongu takeakwakga tasike yukinga pimakut taknga gatuna tangenawit. \q1 You pupuknga gwenda pimakut bingata yuwawan \q2 nata gatu mitapit. \q1 \v 17 Unzingu tasiwa dongu inata aminu kuupbamda nae apnangge tasining. \q2 Aminu kepna kepna nana nata ninae gwa pakum aminda \q1 nae apnangge tasining. \q2 \v 18 Wamu waaknga Buyambam tapanin tupa sikngata ie yanikut tapata unzing yanggak,’ \m ngang mataking. \p \v 19 “Siwan unzingge nata anzing nataat. Aminu kepman nanata musia papa tekwaba Anutue kukingge puya kwatanbam dua yamunim. \v 20 Aho. Teke pas sandu matake kaau anutu pupukngae upat yamukaingu dua naningge ba yasewa tasikaingge yandaknganim. Gatu kaau aminda guyakngane wapa kupik ba gatu dak ngangu dua sake naningge yandaknganim ngang yakut. \v 21 Ninu atnataamang. Tupa sikngata apu apman apunggak. Yotna yotnaatangu yuwatakak gwene miti yoakatang koke asinggan Mosesde wam kendewa atnataainggen,” ngang yakut. \s1 Pas sandu kepman nanae yamuking. \p \v 22 Siwan aminu aposel ngang yanikaing amikat gatu aminu akayuya amikat gatu moo amin ngangga wamu takngatukan yake iatnana aminu tapaata Polkat Banabaskat Antiok kuningge paking. Tapatu umana takngaaya. Takngatu Judas gatu umana takngatu Basabas ngang iniking. Iat kuningge tapatu umana Sailas ngang iniking. Judaskat Sailaskat wa tapaayau Jesue aminda kawanu aminu noman amin tapaat sikamayaunin. \p \v 23 Ge pas sandu matake aminu waakwakge yamuke yanipewan kuking. Siwan pas wasanu matakingu anzing mataking, “Notna! Pas asanu ginu kepman amikat nana Jesue natake gatanimuya apanin ngang natapa kekekawan Antiok yot Siria kep komune yuak gapmane nana gatu Siria kep komune gatu Silisia kep komune yuaingge matakamang. \p “Ninu aposel ngang ninikaing amikat gatu aminu Jesutane puya kayuya amin dakngake yuamangga notza dakngake yuke ginde matakamang. \p \v 24 “Ninu atnatapbumang. Aminu nikat nana kunduta kuku ginu wamnata tasiwa satnakinggen. Wa tasikingu ninda dua yanina tasiking ngana tasiwa nangaakan nataaing. Ginda unzing natapa wamu waaknga ninde apan natapbumang. \v 25 Natake ninu paut tasike wamu yatapna takawan aminu tapaaya pake yanipena ginde kusande gwa yakumang. Aminu wa tapaat notnin siknga Banabaskat Polkat ngangu yanipena kusande yakumang. \v 26 Banabaskat Polkat wa tapaayau Jesu Krais Take apaninde umana tangenake kumnangge dua gwaukumayak. \v 27 Unzingge notnin siknga wa tapaat gatu Judas gatu Sailas ngangu ginde apningge yana yuaing. Judas gatu Sailas wa yanipena kusan tapaatda genaneta siknga danisan. \v 28 Waung Takwakat nikat unekan gatake yuke wamu takngatukan anzing yakumang. Sanga kwatanbam tasiningge dua daninim ngang yakumangge anzing tawake yutnong. \v 29 Kaau kep kwatande upau yamukaingu ma napam. Gatu kaau guyakngane wapa kupsaaya dua napam. Unzing tawake yasewa tasikaing kaknga teke noman gan yutnong. Unzing tasike sanga waaknga tawake yutninga kakengu take siknga yutnong. Unukan.” Ngang mataking. \p \v 30 Siwan unzing matake yama take Antiok yot gapmane pukuking. Pukuke undang kundoke aminu Jesuat nana aminu yayawamba unekan apa pas sanu take pukukingu yamuking. \v 31 Yama take wamu pas sakatang matakingu kendeke apbakngaking. \v 32 Bakngawa Judaskat Sailaskat Anutue wam yakapsa aminu tapaatda notnabamu Jesue amin dakngaking aminde wamu noman siknga kundu yanike musia papat kekekaking. \v 33 Musia papat kekekawa Antiok yot gapmane tapduu mamayasim yukumayak. Yuwatna Jesuat nana you wanggapmane yukingga gaak wam yanike aminu ayanipewan epbumayakge kopzande yaniking. \v 34 Yaniwa ngana Sailasda ina musipda siwan Antiok gatu yukut. Yuwawan Judasdakan kopbut. \v 35 Kowawan Polkat Banabaskat Antiok tapduu mamaya yukumayak. Yuke iat aminu yotoiu kunduatda aminu une nanae. Takeapanindane wamu yanindamuke aminbam yaniking. \s1 Keu gwatdu gwatdu kukumayak. \p \v 36 Siwan yanike une mamayasim yukenga Polda Banabas anzing inikut, “Niu tupa kuke yot bamune Take apae wamu yanikapmatake kukumak gapma gapmane kuke kasim. Une nana Jesue aminu dakngaking aminda dasingga yuaingge kuke kata,” ngang inikut. \v 37 Iniwan Banabasda natake Jon tapan kuningge natake yakut. Jonu waapa umana takngatu Mak ngang inikaking. \v 38 Banabasda unzing natake iniwan ngana Polda anzing yakut, “Aminu waapa yanggayau tupa Pamfilia kep komune nipmamban nisatakan kuke puya tasikumakge dua tata kunim,” ngang inikut. \v 39 Iniwan kuma yukumayak. Yuke Banabasda Mak ba Jon ngang inikaking kapa tapan sip tangan Saipras kep yangga banakan yuak komune kukumayak. \v 40 Kuwawat Polda Sailas tapan Jesuat nana aminda gaak wamu yanike Anutue kataknga pengamuke yanipewa kukumayak. \v 41 Yanipewa kuke keu komaaya Siria kep gatu Silisia kep ngang yanikaing komayaune kuyuk yanitakukumayak. Yanitakuwawat Polda Jesue aminabam keu wa komayaune yuaing amindane musia papan kekekaking. \c 16 \s1 Polda Timoti takut. \p \v 1 Siwan puya tasitakuke kuku you gapmaaya Debi yot gatu Listra yot ngang yanikaing gapmayaune kukumayak. Undang kuke Jesuat nana aminu tapatu umana Timoti ngang iniking. Itane minga Judia kep komune nanaapa. Sike ita Jesue banip sike yuak. Siwan itane nana Grik kep komune nanaapa. \v 2 Siwan you gapmaaya Listra gatu Aikoniam yot ngang yanikaing gapmayaune nana aminda yake Timoti waapa amin gwaang ngang yaking. \v 3 Yawa Polda Timotie naat gatake kunanga ngang musip gwaang natapbut. Natapan ngana Judia nana you wanggapmaaune yuaingga atnatapbing. Timotie nana Grik kep komune nana aminden. Unzingge Polda Timoti take Judia nana aminda ie semna natangamunanga ngang natake sanga Judia nana aminda atasikaking kaknga tawake gupna matangamukut. \v 4 Matangamuke take yot gapma gapmane kuke wamu tupa aminu aposel ngang yanikaking amikat gatu aminu akayuya amin yuaikatda aminu kepman nana amin yaniningge Jerusalem yawa kekekakut taknga Jesue banip siking aminu yaniking. Yanike wamu waaknga tawake yutningge yaniking. \v 5 Yaniwa wa yaniking kakngata Jesue aminabamde banip papan kekekaking. Papan kekekawa aminu kunduat gunzitbamu asinggan asinggan kwaapzang apuke Jesue natake gatanimuya apanin ngang natapa kekekakut takwakga buyambam siknga sikut. \s1 Masedonia kep komune nana kakut. \p \v 6 Siwan uneta paku keu komaya Frisia kep gatu Galesia kep ngang yanikaing komaaune kuking. Kuwa Waung Takwanda dua kapewan Anutue wamu Esia kep komune yakapbing. \v 7 Siwan uneta paku Misia kep komdane mak kakngane kuke Bitinia kep komune kunangge tasiking. Tasiwa ngana Jesue Waung Kapata umuyamukut. \v 8 Umuyaman Misia kep kom yapbike Troas yot gapmane pukuking. \p \v 9 Troas kundoke zikaane yuke Polda mia takngatu anzing kakut. Aminu tapatu Masedonia kep komune nanata inengan yuke kekeknga anzing inikut, “Apu Masedonia kep komune gatanimuyo,” ngang inike yuwan kakut. \v 10 Kawana ninu une kuku wamu take aknga ngang yanikapnimde Anututa ninik ngang natapbumang. Natake Masedonia kep komune zetgaman kunangge pandakngakumang. \s1 Lidiata Jesue amin dakngakut. \p \v 11 Siwan ninu Troas teke sip gwekatang koke kusika keu komdu yangga banakan yuak kom Samotres ngang inikaing komune kundopbumang. Kundoke petna kwakawan kusika you gapmandu umana Niapolis ngang inikaing gapmane kundopbumang. \v 12 Kundoke uneta kepidupi kuku you gapmandu umana Filipai ngang inikaing. Une kundopbumang. Siwan Masedonia kep komune yot gapma gapma buyambam yuking ngana you wanggapmata you matek matekngae kuyana yuakut. Siwan you wanggapmane amak aminu buyambamda maa nana kep komdu umana Rom ngang inikaing komune paku Filipai yuking. \p \v 13 Siwan ninu you wanggapmane yusikanga yuwatakak tapduu gwendune you wanggapma teke yangga apane pukuke kwaimune kukumang. Kusika Judia nana aminu kunduta tumuk wam Anutu ininangge unekan apu yuaing komde tawakumang. Tawake kawatna maya kunduta unekan yuwa kake iat pukwike yanikumang. \v 14 Yanina natapbinggane tapatu umana Lidia ngang iniking. Itane yotna Taiataira. Siwan waapatane puya anzing. Tauk gamana siknga yaman usikaing. Siwan ita asinggan asinggan Anutue inindatake yukut. Siwan Polda yawan waapata natapan Anututa bania tangenawan baniane siakan ngang natapbut. \v 15 Natapan itane yot gwekatang yuking aminu kuupbapat iat yangga sauyamukut. Sauyamana maya waapata anzing ninikut, “Ginu nandupa na Buyambam Tapaninde siakande siknga baniu siwa nandukengu yotna gwekatang kopa naat yutnim,” ngang niniwan kekekakut. \s1 Kaautde Filipai yukumayak. \p \v 16 Siwan tapduu gwendune tumuk wam yananga komune kunangge kukumang. Kuwatna maya mateu tapatu puya moo kwatan siknga imuke kayukingu tapatuta kepiapane nindupbut. Maya mateu waapa datdapna kayaapa ge yukengu wamu kusopuknga ngana ayakapmanggaunin. Maya mateu waapata datdap siwan wamu takngatu takngatu inikwaikakingunin. Inikwaiwanana datdapda maya waapae genaneta wamu buya siknga ngang yakapmakakut. Unzing yakapmayamuwawan take maya mateu waapa toipmaikakingu mani buyambam siknga pakaking. \v 17 Maya mateu waapa Polkat nikat niwakut. Niwake ninde asinggan siknga anzing yanggamatakut, “Aminu aakwau Anutu enane siknga yuak kapatane puya amina. Aminu aakwakga kayuk asinggan yutnanga akngae ninikaing,” ngang yakut. \v 18 Unzingu gunzitbamu asinggan asinggan niwayuk yanggamatawan Polda semna siknga natapbut. Natake tapan tekwamban datdapna kayaapa yuke waapa anzing inikut, “Nata Kraisde umande ganinggat. Maya waapa teke kungga,” ngang inikut. Iniwan datdap tapata maya mateu waapa zaatgaman teke kukut. \p \v 19 Teke kuwawan maya matek kayukingga kawa mani pakaingge kepi gwa sopukutna kake Polkat Sailaskat apanggaganuking. Panggaganuke kaipake aminu yotde akayuya dakngake yuaingge pake paut tasikaing komune pake kuking. \v 20 Pakuke anzing yaniking, “Aminu aapaau Judia nana. Siwan you anggapmane apuke wai takngatu takngatu pasimayak. \v 21 Sanga kundu ninu Rom nana aminda dua natake dua pake yawananga yakapmamayak,” ngang yaking. \p \v 22 Yawawa maya wawi moo amindaaya Polkat Sailaskatdekan temanggaganuke yaking. Yanggawa akayuya aminda tauknga waitdeyamuking. Waitdeyamuke nap takngata ipmapa zipningge yaking. \v 23 Yawa nap takngata ipmapa zipmapa kaautde pakuking. Pakuke kaaut yot gwen kayukut tapa Polkat Sailaskatde kai kekeknga siknga tapikge iniking. \v 24 Wamu kekeknga siknga unzing iniwa natake paku yoyan siknga koke katapsanu kepi wamakusinangge pasikingga wamakusiyamukenga epuke gwabou gitna tepan kusikut. \p \v 25 Siwan unzing petakumat dakane Polkat Sailaskatda tumuk wamu yake Anutue kapna taikumayak. Taiwawat kaaut amin notna kuupbamda atnatayuking. \v 26 Natayuwawa miyamunu zetgaman sikut. Sike kaaut yot gwendane gwak daka daka papan taiking. Papan taiwawan kaut yot gwendane gwabok gaka daka ina zipamaba kuking. Zipamaba kuwawa kaautde yuking aminu senda kuupbam wamapeking ngana ina waipimaking. Waipimamba ngana dua epu datang kuking. \v 27 Aho. Unzing yuwawa aminu akayukut tapata enake kaautde gwabok gakandaka kwangga yuwa kakut. Kake kaautde yuking aminu kuupbam epu gwan ba kuing ngang natake paip takngana kaiwan akopan ina make kumnangge tasiwan \v 28 ngana Polda kake anzing yanggamatakut, “Ae! Gupba ma tasiwi maiwan. Ninu kuupbam andang yuamang,” ngang yakut. \p \v 29 Yawan natake aakatapdekan yateke kaaut yot katang isapmake kopbut. Koke gwauke dandai yamuban Polkat Sailaskatda yukumayak komune pimakut. \v 30 Pimake gatuna enake epu kepman pake kukenga anzing yanikut, “Na dasing tasiwa Anututa gatangaman waiaknganae dua kupit,” ngang yanikwaikut. \p \v 31 Unzing yanikwaiwan yake anzing inikumayak, “Jesu Buyambam tapaninde natake gatangamuyaapa unin ngang natapi kekekayok. Unzing natapi kekekawanu kayuk asinggan yuwiyak kaknga Anututa akgamik. Waakga yapaka kuut paan unzakan natapa kekekawanu kayuk yutning kaknga iaya apaning.” \v 32 Ngangu wamu waaknga ngang inike Buyambam tapaninde wamu iat gatu aminu yotnane yuking amikat yanikumayak. \v 33 Yaniwatna zikaa wagwenekan watana nap takngata zipa dakngakinggane daknga yangga sauyamukut. Sauyamana waaknga yapana kuutpaanda Jesue banip gwa sikingu yangga sauyamukumayak. \v 34 Sauyamatna Polkat Sailaskat pake yotnane pakoke nanam unzanziyaman nakumayak. Nawawat waaknga yapana kuut paanda natake Anututa undang yuak ngang natapa kekeknga sikut takngae natake asiknga apbakngaking. \p \v 35 Apbakngake yuwawa akwakakut. Kwakawan yotde kayuaingga yake, “Aminu wa tapaaya sandepewa kuson,” ngang yake taukdapak kundu yanipewa apu kaaut yotde kayukut tapa wamu waakngakan iniking. \v 36 Iniwa natake ita kuku Pol anzing inikut, “Take aminda take dapmaba kusande yaing ge kaautde dua yutzan sike take musipza wikawan kumakan kukason,” ngang yanikut. \p \v 37 Siwan unzing yaniwan ngana Polda taukdapau anzing yanikut, “Naat Sailaskat Rom nana ngana wamu noman siknga takngatu dua yake wainiu aaknganin ngangu dua kake ngana aminbamde kaine moo siknga ipmapa nisipmake kaautde nipmaking. Siwan ngana apmanu asikaya akusopuke ninikwasitnangge tasikaing? Aho. Dua siknga kusim. Ane siknga yuwatda apu ina siknga epu niu pake sandepewa kusim,” ngang yanikut. \p \v 38 Ngang yaniwana taukdapakga wamu waaknga take yot toikge kuke wamu wa Polda yakut takngakan yaniking. Yaniwa niu aminu Rom nana ngang yakumayak kaknga natake akgwauking. \v 39 Akgwauke kuku, “O ninda wai siknga tasikumang,” ngang yaninggakake epu pake kuking. Epu kepman kukenga you wanggapma teke kusande yaniking. \v 40 Yaniwa kaautde yukumayau teke Lidiatane yot gwende kukumayak. Kuke notna Jesuat nana aminu kake musia papat kekekawana peke akukumayak. \c 17 \s1 Polkat Sailaskat zipnangge tasiking. \p \v 1 Siwan Filipai yot gapma teke kusika Amfipolis yot gapma yapbike kuku Apolonia yot gapmaaya ayapbike Tesalonaika yot gapmane kundopbumayak. You wa Tesalonaika gapmaatangu miti you Judia nana amindane gwendu kaya. \v 2 Ge Polda atasinggak kaknga tawake tasike miti you wagwekatang tapdukngane kopbut. Koke yuwatakak tapduu gweaat gwenduat ngang katangu ita yanike Anututane wamda anzing yanggak ngang yanikut. \v 3 Yanike Anututa aminu tapatu tapan Krais gatanimuyaapa dakngake apik kapata kungwake enawikge yakapsa aminda tupa siknga mataking ngang yeuyamuke yanikut. Yanike, “Aminu wa Anututa tapan Krais gatanimuyaapa dakngake apik kapa daninggau Jesu unin,” ngang yaniwan natapbing! \v 4 Yaniwan natake aminu maya wawi kundu Judia nana aminda siakan ngang natapa kekekawan kuke Polkat Sailaskat gatapa tasiking. Siwan aminu Grik nana Anutue akgwaukingu kundu gatu maya buyambamu umana kayaakwau kuutda siakan ngang natake Polkat Sailaskat gatapa tasiking. \p \v 5 Gatapa tasiwawa ngana Judia nana aminu banip dua siking aminda kake semna natayamuking. Natayamuke aminu waiaknga tasikaing amin patakuke yapapa aminu kwaapzang sikut. Siwan you wanggapmane nana kuupbamdane musia enawan kuku Polkat Sailaskat yawake tasike Jesonde yot gwenu atapa basikut. Tapa basiwan koko Polkat Sailaskat kaipakepuke zipnangge koko ngana yawamba maiking. \v 6 Yawamba maiwan peke yotoiu Jeson gatu Jesuat nana kundu ngang unekan pake you wanggapmatane tupan tapae kaipake kuking. Kuke wamu temapa anzing iniking, “Aminu kepna kepna kuke waiaknga tasitakukaing aminda pakapu you ayuamang gapmane apundopa Jesonda yotnane pakopbut. \v 7 Siwan Sisa tupan tapanindane wamu dua gwaamuke atzipbukaingunin. Atzipbuke Sisa tupan tapanin awia tapatukan yuak ngana aminu tupan amin tapatuat umana Jesu ngang inikaing. Ita ayuak ngang yakaing,” ngang iniking. \v 8 Iniwa yot kayuak kapaat gatu aminbamu kuutda meya siknga natake asatnaking. \v 9 Asatnake yot kayuak kapata usanzike baiim opis tasikenga epukuning ngang yaniwan Jesonkat notnaatda manita opis usike epu kuking. \s1 Beria yot gapmane pasikumayak. \p \v 10 Siwan zikaa wagwenekan notna Jesuat nana aminda Polkat Sailaskat yanipewa Beria yot gapmane kukumayak. Kuku kundoke Judia nana amindane miti yot katang tapdukngane kopbumayak. \v 11 Siwan Judia nana aminu une yuaingu Tesalonaika nana aminda mayaknga umuke tasiking kaknga binga dua tasiking. Aho. Beria nana aminda maaknga pake yuking. Maak pake yuwawa miti wamu yaniwat natake takesiknga natapbing. Natake Anutue wamu tupa siknga ngang yakapsa aminda mataking kaknga gunzitbam asinggan asinggan siakan yakamayak ngang yakengu asinggan kendeking. \v 12 Unzing natake kendeke natapa siakan sikut. Judia nana aminu buyambam gatu aminu Grik nana umana kayaakwak mayaat wawiat ngangga siakan ngang natapa kekekawan aminu kwaapzang sikut. \p \v 13 Unzing siwawa Judia nana Tesalonaika yot gapmane yukingga natapa Polda kuku Beria yot gapmane Jesue wam yaninggak ngang natapbing. Natake Tesalonaika teke Beria kuking. Kuke aminu unenana yaniwa bania enawa Pol tangutnangge tasiking. \v 14 Tangutnangge tasiwawa ngana notna Jesuat nana aminda Pol zetgaman initewa yanggabamde kwaim tapane pukukut. Pukuwawan ngana Sailaskat Timotiatda Beria yot gapmane yukumayak. \v 15 Yuwawat aminu Pol take kukingu take Atens yot gapmane taku teking. Taku teke gatu Beria kunangge tasiwa Polda yake, “Ginu kuku Sailaskat Timotiat yanipewa nae zetgaman apzon,” ngang yaniwan teke kuking. \s1 Puyana Atens yot gapmane pasikut. \p \v 16 Siwan Polda Sailaskat Timotiatde you Atens gapmane yuke kawawan anutu pupuknga kwaapzang siknga tasikinga kake musia maikut. \v 17 Musia maiwan miti yot katang koke wamu Judia nanaat gatu aminu kepman nana Anutue muna puke inindatakaikat ngangu yaniwan ngana ie asapdukngamuking. Sike kwep apman paut tasikaing kokomune aminu une apuke yuaingu wa amikaya kuut yanikut. \v 18 Siwan aminu dongu takngaaya umana Epikurian taknga gatu Stoik taknga ngang yaniking takngaau natdetdet inata aknga tawake tasiking. Sike sipdune dongu wa takngaakat nana kunduta apu Polde sapdukngamuke anzing yaking, “Aminu wa tapdukbam asinggan yanggak kapata wamu dasing kaknga yanangge yanggak,” ngang yaking. Yawawa gatu kunduta anzing yaking, “Asikaya anutu kundu you gapmanduine nanatane wam ba yanggak,” ngang yaking. \p Sike Polda wamu Jesue yanike ita akungwake gatuna gweakutde yanikut takngae natake unzingge anutu yot gapmanduine nanatane wam takngae natake yanggak ngang yaking. \v 19 Yasika Pol take kaunsilde take kuking. Kuke anzing inikwaiking, “Ninu wamu dangem siknga dua nataamangu gata yanggayak kaknga natapnim. \v 20 Wamu gata yanggayak kaknga natapna inata kundu siwan asatnakamang. Satnake siwan wamu waakngatane yapii siknga natapnangge nataamang,” ngang iniking. \v 21 Sike aminu Atens nana gatu maata pakapu Atens yuakingu sanga takngatu tangatu dua tasikaking. Tapduk bamu yuakingu yuke wamu kayukgan yake gatu kayukgan natake yuakingunin. Unzingge natapa siwan wamu Polda yakut takngae yapii siknga natapnangge inikwaiking. \p \v 22 Inikwaiwa Polda wa aminde kaunsilnae kaine anzing yakut, “Ginu Atens nana dandupa sanga kuupbam gitza siknga tasiwa kaat. \v 23 You ginda ayuaing gapma tapa sopuban keu muna puke yanindatakaing kokomu gwa kakum. Kake komdune sek gomduta yutnanga komune anzing matakinga kakum. Upau anutu umana dua nataamangu tapatue andang imunangge ngang mataking. Sike ginda dua natake moo siknga ngang inindatakaingu nata apmanu ie wamu daniwa nataaing,” ngang yanikut. \p \v 24 “Anutu waapata kepdaka tasike teke sanga kuupbam kepdakane yuaing kaya itakan tasikut. Kepat enane yuaikatdane toiknga Anutu buyambamu waapakan. Sike Anutu waapa yot takwanu amindakan mitakaing gwekatangu dua yuak. \v 25 Sangae dua dapmanggak. Dua dapan kake aminu tapatuta katakngata gatangamunanga dua. Anututa kayuk yutnimde gatanimuke Waung Kakngana ba sanga kuupbam ngangu aminbamde yamunggak. \v 26 Sike ita tasiwan aminbamu bapuna tapatutanetakan zakngi aake dongu inata inata siwan usanzike keu anggwene pewan kundekut. Unzing pewan kundewa tapduknga anzing siknga ayutnim komde yawan yuamang. Sike keu ayutnim komde tuwanga kuut yawan yuamangu wa tupata natapan yukut. \v 27 Unzing yuke Anutue tawaningge ina tupakande yawan yukut. Tawamba noman siwanu tatawataku Anutu akaning. Tatawatakuke kanim ngana Anututa maa dua yuak. Ninde wesim siknga yuak. \v 28 Unzing yuakge ninu kayuk yuke sukuke yuamang. Unzing natdetdetna bambanu gikatnana kunduta anzing gwa yaking, ‘Nikaya itane waaknga siknga dakngake yuamang.’ \p \v 29 “Siakan! Ninu Anutue waatdakana. Ge Anutue natapa aminu datdetdetna bamganda sek tasinangge natake katapgom pake pasike ba gol ba silwa pake sake pasike ba supgwen pake temanggasitakoopa sek dakngakaing unin kake Anutu anin ngang ma natapam. \v 30 Tupa aminu katak dua natake sekge yanindatawanu Anututa kake kakgan sikut. Kakgan sikut ngana apmanu aminu kuupbam yotna yotna yuaingu anzing yaninggak, ‘Ginu musipza tapa tekngwamsok,’ ngang yaninggak. \v 31 Tapduu gwendu gwa yawan yukut gwene apme epu aminbamu noman gan usanziwik. Wa usanziwiu aminu tapatu Anututa tapan tapduu gwa tekut gwene aminu wa takut tapata usanziwik kakngae natapna siakan siwikge natake aminu wa usanziwiu akumbut katangga gatu tangenakut,” ngangu Polda yanikut. \p \v 32 Yaniwan natake aminu tapatuta akungwake enakut ngang yanikut takngae kupsaapa dasing enawik ngang yake sapdut yaking. Yawawa ngana kunduta yake, “Sipdune wamba gatu yawi natapnim,” ngang iniking. \v 33 Iniwa ngana Polda paut tasikaing amin peke akukut. \v 34 Kuwawan ngana aminu kundu Pol tawake Jesue natake gatanimuya apanin ngang natapa kekekakut. Unzing natapa kekekakuu tapatu kaunsil amikat nana umana Daionisias ngang iniking. Sike tapatu maya tapa umana Damaris ngang iniking. Tapaayakan dua sike aminu kunduatda unzingu baniu siking. \c 18 \s1 Puya Korin yot gapmane pasikut. \p \v 1 Siwan Polda Atens yot gapma teke uneta Korin yot gapmane kukut. \v 2 Kuku aminu Judia nanaapa Pontas kep komune nana tapatu umana Akwila ngang iniking. Sike maatna Prisilaat Itali kep kom teke uneta apbumayak. Wa apbumayau aminu tupan tapa Klodiasda yake, “Ginu Judia nana ane Rom yot gapmane ma yuwam,” ngang yake yanikwasiwan teke apbumayak. Apuke yuwatna kuke Polda kanangge kukut. \v 3 Puya amin notna ge kuwan unekan gatake yuke puya pasiking. Mani kaitnangge seldaka matake bupbing. Siwan yotnane takopat unekan gatake yuke unzing pasiking. \v 4 Pasike yuyuk yuwatakak tapduk gwene Polda Judia nana amindane miti yot katang asinggan kopbut. Koke yanike notna Judia nana gatu Grik nana aminda siakan ngang natapnanga akngae pasike yaniwan musia enatning ngang yake yukut. \p \v 5 Siwan unzing yuwawa masande Sailaskat Timotiatda Masedonia kep kom teke uneta epbumayak. Epuke kawawat Polda notna Judia nana yaninangge take siknga natake Jesu Anututa tapan Krais gatanimuyaapa dakngake puyana tasikutde kwep apman yaniwawan kakumayak. \v 6 Unzing yaniwan ngana yake wamu wa asapdukngama yemi kaiknga atzipan pimambana anzing yanikut, “Ginu waiakngasae toknga pakengu gisae sanga. Nae sanga dua. Ge na apmanu aminu kepman nanae kuwit,” ngang yanikut. \p \v 7 Yanike aminu wa peke aminu kepman nana tapatuta yotnaatang takopan undang yanike yukut. Sike aminu waapa umana Tisias Jastas ngang iniking. Ita Anutue inindatanggaunin. Itane yotna Judia nana amindane miti yot gwene wesim siknga yuak. \v 8 Siwan miti you wagwende kayuya aminu umana Krispas ngang iniking. Iat ina paakatda Jesu Buyambam tapaninde natake akgatanimuya apanin ngang natapa kekekakut. Siwawan aminu Korin yot gapmane nana aminu kwaapzangga Polde wam natake siakan ngang natapa kekekawan yangga sauyamuking. \p \v 9 Siwan zikaa gwendune Polda mia takngatu kakut. Kawawan Buyambam tapaninda anzing inikut, “Ma siknga gwaumbim. Dua gwauke genda ma umumbim. Sike wama asinggan yanikapso. \v 10 Na gaat yutzim. Yuwatda aminu tapatuta enake ga tasiwan mainanga dua. Aminu buyambamu you anggapmaatangu papa nae aminabam daknganing,” ngang inikut. \v 11 Iniwan mia waaknga kake you wanggapmane nakanu gwendu gatu kautdu ngang yuke aminu unenana Anutue wam yanindamukut. \p \v 12 Siwan yanindamuwawan waopatang aminu tapatu umana Galio ngang iniking. Ita Akaia kep Polda yukut komune nana aminde tupan tapa dakngakut. Dakngawana Judia nana aminu kunduta enake Polde iwana dakngaking. Dakngake Polda wam yawikge take tupan tapae takuking. \v 13 Takuke anzing iniking, “Aminu aapata ninu Anutue inindatake nindane pasap wam sandetnimde ninindatdaukgak,” ngang iniking. \p \v 14 Iniwa Polda Galio asininangge tasiwan ngana Galiota Judia nana amin anzing yanikut, “Aminu aapata wai takngatu tasikut gamu wamza atnatapam. \v 15 Sike apu sanga mitiakngasae yanganuke yakaingu nata dua usanziwit. Gisa tapa takayok,” ngang yanikut. \p \v 16-17 Yanike ayanikwasiwan kuwawa you wanggapmane nana aminda Judia nana amindane miti yot gwende kayuya aminu umana Sostenis ngang iniking. Aminu waapa tanggaganupa wesipa wam usanzikgakomune tanguking. Wesipa tanguwa Galiota kake ngana kakgan sike yukut. \s1 Polda Antiok gapmane gatu kukut. \p \v 18 Siwan Polda Korin yot gapmane mamayasim yukut. Yusika notna Jesuat nana aminu gaak wam yanike sip gwendu Siria kep komune kunangge tasikut gwene koke kukut. Inatakan dua kukut. Sike Prisila gatu apna Akwila ngangga unekan gatake kuking. Siwan dua kuking komune Senkria yot gapmane yuke Polda sanga tapatu Judia nana aminda miti aknganane asinggan tasikaking kaknga tawake wamu takngatu yawan kekekawana kusia kwaipuya pasikut. \v 19 Pasikenga teke kuking. Kusika Efesas yot gapmane kundopbing. Kundoke Polda tapdukngane Judia nana amindane miti yot katang koke wamu yanikut. \v 20 Yaniwan paut tasike yusika Judia nana aminda une mamaya yuwikge iniking. Iniwa ngana wa aminde ie wamu dua tawake \v 21 kunangge tasike gaak wam yanike anzing yakut, “Anututa gatuna asaapitde yawana nata ginde apit,” ngang yanipeke sip gwene koke Efesas yot gapma teke kuwawan Prisilaat apna Akwilaatda undang yukumayak. \v 22 Yuwawat kusika paku sip gwenu Sisaria yot gapmane kundoke une yukut. Yuwawan Polda epuke koko Jesue aminabamu Jerusalem yot gapmane yuking aminu yanimbakngakut. Yanimbakngapeke Antiok yot gapmane pukukut. \p \v 23 Siwan pakepu Antiok yot gapmane mamayasim yukenga teke kukut. Teke kepdakane keu komaya Galesia kep gatu Frisia kep komune ngang kukut. Undang sukuke notna Jesuat nana aminu kake musia papan kekekaking. \p \v 24 Siwan Judia nana aminu tapatu Aleksandria yot gapmane aakuu tapatu pakapu Efesas yot gapmane yukut. Umana Apolos ngang iniking. Ita Anutue wamu yakapsa aminda tupa siknga mataking kaknga katak siknga nataakut. Sike wamu noman gan yakakut. \v 25 Aminu kunduta noman inindamuba musia enawan aminbamu yanindamunangge take siknga natake yanikut. Yanike aminbamu sanga Jesuta tasikutde noman siknga ngang yanikakut. Yanike ngana Jonda yangga sauyamukut takngaekan atnataakut. \v 26 Sike ita dua gwauke Judia nana aminde miti yot katang koke wamu yanikut. Yaniwan Prisilaat apna Akwilaatda natake Apolos take yotnane takoke Anututane kepi noman siknga aknga yeukngamukumayak. \p \v 27 Yeukngamat puyuwana ita Akaia keu komune yatupmake kunangge yakut. Kunangge yawan notna Jesuat nana aminu Efesas yukingga kuke musia tapa kekekawan pas sandu notna Jesuat nana aminu Akaia kep komune yuaingge Apolosda apanu katak toitnong ngang mataking. Siwan teke uneta yanggabam yatupmake Akaia kep komune kundopbut. Kundoke aminu unenana Anututa butaya natake gatayaman Jesue natake akgatanimuya apanin ngang natapa kekekakut takwak kake Apolosda katak siknga gatayamukut. \v 28 Gatayamuwawan Judia nana aminda sapdut wamu takngatu takngatu yaking. Yawa ngana Apolosda kekeknga siknga wamu gutong gutongang yakingu aminde kaine atzipmapapaakusikut. Anutue wamu tupa siknga ngang yakapsata mataking kaknga kendeke getanganggan yanike Jesu Anututa tapan Krais gatanimuyaapa dakngake pasikut tapa unin ngang yeuyamukut. \c 19 \s1 Puya Efesas yot gapmane pasikut. \p \v 1 Siwan Apolosda Korin yot gapmane yuwawan Polda puya pasitakuke tawan katang kongepuke sukusika you Efesas gapmane kundopbut. Kundoke Jesue pandetna aminu kundu undang yuwawa kakut. \v 2 Kake anzing yanikwaikut, “Tupa ginu Jesue natake baniu ie siwa Waung Takwanda banipzaatang pukuke papan musipza enaking ba dasing,” ngang yanikut. Yaniwan, “Aho. Waung Takwan Tapata yuakge dua nataamang,” ngang iniking. \p \v 3 Iniwa yake anzing yanikut, “Unzing ngana dasing kakngae natake yangga sautdamuking,” ngang yanikwaiwan, “Ninu wamu Jonda yakut takngae natapna yangga sautnimuking,” ngang iniking. \p \v 4 Iniwa yake anzing yanikut, “Tupa Jonda yanike aminu musia papa tekngwamban yangga sauyamikge yanikut. Yanike aminu masande apik kapae natake gatanimuyaapa unin ngang natapa kekeknga siwikge yanikut. Sike aminu waapa Jesu,” ngang yanikut. \v 5 Wamu waaknga natake Jesue natapa siakan siwan Buyambam tapaninde umana aknganae natake yangga sauyamukut. \v 6 Sauyamuke Polda katakngi kusiane wasiyuk tumuk wam yake Anututa gatayamikge yawawan Waung Takwanda musiaatang pukuke papan musia enawan aminda wamu dua nataaing ngana keu komduine nana amindane wam yamapa kukut. Yake Anutue wam tupa siknga ngang yakapbing takwakga binga yamapa kukut. \v 7 Aminu wa yamapa kukuu katau kuut musaat gatu kepianganu tapaaya ngangga yamapa kukut. \p \v 8 Siwan Polda musia gitna yuke miti you notna Judia nana amindane gwene koke Anututa itane kekeknga aknganata panipmamban yutnim ngangge yanikut. Yekau gweaat gwenduat ngangu yuwatakak gwene asinggan yaniwawa ngana asapdukngamuking. \v 9 Yaniwan sapdukngamuke kunduta asiknga bitake banip dua sike paut wa tasiking komune Buyambam tapaninde kepi tawake tasikumang kakngae wamu sapdukngamuking. Unzing sapdukngama Polda pandetna dakngakingu papan akuking. Kuke kwep apman aminu tapatu umana Tiranas ngang iniking. Ita you ayanindamukakut gwene koke wamu undang yanindamukut. \v 10 Yanindamuwawan nakanu gweaya sikut. Siwan aminu kep wa komune yukingu notna Judia nana amikat gatu keu waomune nana amikatda Buyambam tapaninde wam taknga atnatapbing. \s1 Sivatane waatdakata tasiking. \p \v 11 Siwan Anututa kekeknga aknganata Pol gatangaman duya takngatu takngatu pasikut. \v 12 Pasiwawan aminda pakapu tauk sasanzim ba puya tauk gogom ba ngangu Polde gupnane wasiking. Wasike aminu mait sikingge pake kuwa maitna wena siking. Siwawa waungu wai musiaatang pukuke pakingu epu tupakande kuking. \p \v 13-14 Siwan Judia nana aminu katau kuut musa kautdune tapaat nana tapatu umana Siva ngang iniking. Sike Siva waapa Judia nana amindane miti puyae tupan tapa dakngake yukut. Siwan aminu waakwakga asinggan sukuke waungu wai aminde musiaatang pukuke pakingu sandeyamuking. Sike sipdune waungu wai tapatu sandetnangge tasike Jesue umana akngane inikwasitnangge anzing iniking, “Aminu umana Polda Jesu ngang wam yake wamnaaya yakapmanggak kapae kekeknga akngane ganikamang,” ngang yayuk tasiking. \p \v 15 Tasinggawa ngana waungu wai waapata anzing yanikut, “Jesue na atnataat. Na Poldeaya atnataat. Sike ginu mamin,” ngang yanikwaikut. \v 16 Yanikwaikenga aminu wa musiaatang pukuke takut tapata aminu waakwak papan kopan wesipa boom takngaaknga zipmapa tauknga wesiyamukut. Wesiyaman you wagwenu teke kwangga datang kuking. \p \v 17 Unzing tasiwan datang kuwawa aminu Efesas yot gapmane yukingu Judia nanaat Grik nanaatda natake Anutue akgwaupmapan kukut. Gwauke unetaya Jesu Buyambam tapaninde umana aknga yatangenawa buyambam siknga sikut. \v 18 Aminu kwaapzangga Jesue natake gatanimuya apanin ngang natapa kekeknga sikuu sanga sanga pake apuke gutongana tasikakingge yakapa puyukut. \v 19 Kundu gaam wamawawa kundu gom zipmawawa kundu kona ba iak ba pitatapa pasiwawa ngang tasikakingu aminbamde kaine pakapu buu waiaknga pasinangge natdeke matakaking gogom pakapu wesipa saking. Wa wesipa sakinggane buyana usikingu sandu sandusim kendekgawa koko K50,000 sikut. \v 20 Siwana Buyambam tapanindane wam takngata buyambam sitakuke kekeknga siknga sikut. \s1 Polde sapdukngamuking. \p \v 21 Siwan masande Polda akunangge natapan kekekakut. Natake kep komaya Masedonia kep gatu Akaia kep ngang yanikaing komaane sukutake kuku uneta Jerusalem kunangge natapan kekekakut. Natake anzing yakut, “Jerusalem kukenga Rom yot gapmane asiknga kuwit,” ngang yakut. \v 22 Ngang yake aminu tapaaya Timoti gatu Irastas gatangamukamayau waapaau tupan yanipewan Masedonia kep komune kukumayak. Yanipewan kuwawat Polda inatakan Esia kep komune mamayasim yukut. \p \v 23 Yuwawan aminu buyambamu Buyambam tapaninde kepi akngae iwana dakngawa sanga meya siknga tapatuta apbut. \v 24 Ge aminu tapatu umana Dimitrias ngang iniking. Ita suu waenga kaya silwa ngang yanikamangunin pake sawan nguyukawa anutu pupuknga tapatu umana Atemis ngang iniking. Anutu waapatane yot takwan gwende wee uneta pasikakut. Pasiwan kekekawa paku pewawan manita usikaking. Unzing pasiwawan aminu natdetdetna babanda iat gatake puya waakngakan pasikingga uneta mani buyambam siknga pakaking. \v 25 Ge aminu waapata aminu buyambamu wa gatangamukikat gatu puya buya takngatukan pasikikat ngangu unekan yayawamban apbing. Apana anzing yanikut, “Mate. Atnataaing. Manibaminu puya nisa apasikamang uneta pakamang. \v 26 Sike Polda aminbam yanike, ‘Anutu kataknginda pasikamangu anutu siknga dua,’ ngang yanikut. Yanike maya wawi kwaapzang pake musia papan tekwaba Efesas yot gapmane gatu Esia keu kwaapzang komune tasitake sukukut. Gisa gwa kake nataaing. \v 27 Sike wamu waakngata sitakuke kuwawanu ninu puya pasikamang kakngae sapdukngamuning ngangge natagwauke daninggat. Sapdukngamuke Atemis anutu kekeknga siknga apanindane yot takwan kawa moo gwen binga siwik. Sike ninu Esia kep komune yuamang gatu aminu kepna kepna nana amindaaya ie gwetake inindatakamang kapatane umana akngata apmainangge singgak,” ngang yanikut. \p \v 28 Yaniwan musia enawan, “Atemis, ninu Efasas nana aminda inindatakamang kapatane umana akngana yatangenatnong,” ngang yake apaa siknga ngang yaking. \v 29 Apaa siknga yanggamatamapa kuwan you wanggapmane nana kuupbamu bania enawan nangaakan natake aminu tapatu Gaias gatu tapatu Aristakas ngang yaniking. Sike waapaau Masedonia nana Polkat gatake sukuking tapaaunin panggaganuke paut tasikaing komune kaipakuking. \v 30 Unzing kaipakuwawa Polda kake aminbamde kaine kunangge tasikut. Tasiwan ngana Jesuat nana aminda inimbitaking. \v 31 Siwan aminu kundu Esia kep komune nana amindane tupan takwau Polde notna. Ge Polde wam tewa kuwan anzing iniking, “Ga gutnang! Paut tasikaing komune ma siknga kuwim,” ngang iniking. \p \v 32 Siwan aminbamu apaa siknga yanggamatakingu apbotake kundu wamu takngatu yake yawawa kundu wamu takngatu yake yawawa ngang tasike apbotake apaa yaking. \v 33 Apaa yake yuwawa Judia nana aminu tapatu umana Aleksanda ngang inikingu Judia nana aminda ikotewa banakan pukuwan kake kunduta pautde wam yakapa unin ngang yaking. Yawawa ngana Aleksandata wam kwikwik yaninangge enake tasikut. \v 34 Tasiwan ngana Judia amindane nomna kake ninu Efesas nana aminda Atemis inindatakamang ngang natake umana kumzang yatangenake unekan apaa yanggamatake komdubam (2 aua) yayuking. \p \v 35 Yayuwawa you wanggapmane nana amindane tupan tapata yaniwan taningge natake kuma yuwawa anzing yanikut, “Efesas nana amin! Aminu kepna kepna nana aminda atnataaing. Ninu ane nana aminda tasike Atemis kekeknga siknga apatane yot takwan gwen kayuamang. Gatu sup takwan itane weena enandangga pimakuu wagwekat kuut kayuamang ngangu atnataaing. \v 36 Sike aminu tapatuta ie kem ngangu yananga dua. Ge teke kuma yutnong ngang yanikut. Katak siknga dua natagwaangukengu ma tasiwam. \v 37 Kanong! Aminu aapaau sanga nindane yot takwan gwekatang tapatu kukae dua take ba Atemis anutuninu dua sapdukngamukumayak ngana ginda kaipakapuing,” ngang yanikut. \v 38 “Sike Dimitriaskat gatu iat gatake puya pasikaikatda aminu tapatue natapa wai siwanu wam usanzikgak kapae kuke une yatapa kupsok. \v 39 Yatapa kungaawan wamu kunduaya kaya siwanu paut buyambam gwene yatapa kupsok. \v 40 Ninu yapiina wenae wamu apaa siknga ngang yake apmanu yanggamatakana meya takngatu ninde apsak. Siwan pauu wai siknga tasimangge ninikwaiwanu yaninanga dua siwik.” \v 41 Ngang yanike yanikwasipewan kuking. \c 20 \s1 Masedonia kepat gatu Grik kep komayaune sukukut. \p \v 1 Unzing yanikwasipewan kuwawa wamu ayanggamatamapa kukuu waaknga wena siwana Polda aminu Jesue amina dakngakingu yayawamban unekan apbing. Apa wam yanike musia papan kekekaking. Musia papan kekekawana gaak wam yanipeke Masedonia kep komune kunangge kukut. \v 2 Kuke kepna kepna sukuke wamu yanike notna Jesuat nana aminu musia papan kekekaking. Yanitake kusika Grik kepdakane kundopbut. \v 3 Kundoke undang yekau gweaat gwenduat yukut. Yuke gatu uneta sip tangan Siria kepdakane kunangge natapbut. Kunangge tasiwan ngana Judia nana keu wakomune yuaingga Pol atangutapa kupikge wepdakan yasopuking. Yasopuwawa ngana Polda kakapmake nutnang ngang natake Masedonia kep komune gatu sukunangge natapbut. \v 4 Natapan aminu kundu umana anzing yanikumang. Tapatu umana Sopata ngang inikumang. Ita Beria yot gapmane nanaapa. Sike nana Piras. Gatu Tesalonaika yot gapmane nana tapaaya. Tapatu umana Aristakas tapatu Sekandas ngang yanikumang. Gatu tapatu umana Gaias. Debi yot gapmane nanaapa. Gatu tapatu umana Timoti gatu Esia kepdakane nana tapaaya. Tapatu Tikikas tapatu Trofimas ngangga \v 5 tapenda Masedonia kep kom yapbike paku ninde Troas yot gapmane yuking. \v 6 Undang yuwawa Judia nana aminda yuwatakak tapduk takwan gwene poyau dua paptawan sake naking gwenu kawa sandewana ninu Filipai yot gapma teke sip tangan Troas kunangge kukumang. Kusika kuwatna gunziu katak kuut musa dakngawa Troas yot gapmane kundopbumang. Kundoke tapenda kukingunin kana une sande gwendu yukumang. \s1 Yutikasde yawan enakut. \p \v 7 Siwan Salale bangee nanam nanangge unekan apu yukumang. Aminbamu apunggawana Polda wamu yanikut. Yanike kwepna yot anggapma teke kuwit ngang natake wamu yaninggawan kuku petakumat daka undang sikut. \v 8 Siwan you wam yanikut gwenu you engatangan mitapbing gwene lamu kwaapzang pewa yasiking. Yasiwawa wamu yanikut. \v 9 Yaniwawan aminu tapatu umana Yutikas ngang iniking. Ita windo buyambam gwaune pukwike dapuna pekut. Pesika pepbotake enane siknga gweneta you gweaaya ayapbike takepu amane tangukut. Pimamban epuku kupsaapa tangenaking. \v 10 Tangenawa maiwan tewa Polda puku akumbut tapae zetgaman kuke apbetakut. Betayuk yake aminda kwanam sike yuwawa, “Bitanong. Kayuk yuak,” ngang yanikut. \v 11 Yanike paut tasiking gwene gatu kopbut. Koke nanamu nakekekake gatuna wamu mamaya siknga ngang yanikut. Yaninggawan yaninggawan une kwakawana peke akukut. \v 12 Kuwawan waatdaka akumbut tapata gweake kayuk yuwan atakuke apbakngaking. \s1 Polda Mailitas yot gapmane kukut. \p \v 13 Siwan Polda Troas teke uneta kep dakane Asos yot gapmane kunangge natake niniwan ninu Pol teke sip tangan tapenda you wanggapmane kukumang. \v 14 Kuke undang kundopna nindupan tana sip tangan Mitilini yot gapmane kukumang. \v 15 Kundoke uneta kuwatna kwakawan enake kusika kuwatna kwakawan enake Kaios kepdaka wesimzim kuke yapbike kusika kuwatna kwakawan enake Semos kep dakane kundopbumang. \v 16 Kundoke uneta kuwatna kwakawan enake kusika kusika Mailitas yot gapmane kundopbumang. Kundokengu Polda Efesas ayapbimbit ngangu atnatapbut. Efesas ayapbike Esia kep dakane yusika tapdukngata yapbiban masan kunangge apbitakut. Zetzet siknga kuke Jerusalem kundoke tapduu Pentikos yuwatakak gwenu une kanangge take siknga natapbut. \s1 Polda gaak wam yanikut. \p \v 17 Unzing kunangge natake Polda wamu tewan kuwan Efesas nana Jesue aminabamde kayuaing aminda apningge yakut. \v 18 Yawan natake apana anzing yanikut, “Tupa nata Esia kep andakane yakap siknga apbum gwene puya gin banakan tasikum takngae atnataaing. \v 19 Sike ninae uman dua tangenake puya amin tapatu Buyambam tapanindane dakngake puyana pasiyuwawa aminu Judia nana aminu kunduta na nutnangge yasopuke tasiwawa na meya buyak yukum. \v 20 Sike ngana wamu takngatu akgatandamiu takngatusimu ginu daniwitde dua bitakum. Sike aminbamda unekan apa ba yotza gwegwekatang koke danindamumbitde dua bitakum. \v 21 Dua bitake ginu notna Judia nana amikat dongu kepman nana amikat ngangu danike waiaknganae bitake musipza papa tekwamban Jesu Buyambam tapaninde natake Anututa tapan Krais gatanimuya apanin ngang natapa kekekayok ngang daninggamatakum. \p \v 22 “Siwan apmanu Anututane Waung Kapata naniwan kekekawan nata Jerusalem kunangge tasinggat. Tasike undang kuke kundopit gwene sanga nae singamik kakngae dua nataat. \v 23 Ie anggaman dua nataat ngana yotna yotna sukuwawa Anututane Waung Kapata yeukngamuke meya takngatu takngatu kaut yot gatu napda ga wamnangge tasining ngangu nanikapmanggak. \v 24 Siwan ngana nata kumnangge dua gwaukgat. Aho. Jesu Buyambam tapaninda puya takngatu namuke Anututa ninde butaya natake akgatanimukut takngae yaniwitde nanikut. Siwan puya wa namukut taknga tasike wamu take waaknga ngang yaniwa sandewikge banipmaatang take siknga nataat. \p \v 25 “Unzing natake nata ginde banakan sukuke daninggamatakum. Danike Anututane kekeknga aknganata usikwatanipmambik kakngae atdanikum. Siwan ngana apmea ginda gatusa dua nandupningge \v 26 siakande siknga gunziu anggwene anzing daniwa natapnong. Aminu gikat nana tapatuta waiaknganae toknga papanu nae sanga dua. \v 27 Aho. Anutue wam gatakande danikapnangge dua bitake gwa danikum. \v 28 Ge ginda gisae katak tagwautnong. Tagwauke aminu kundu Anutue Waung Kapata papan aminabam dakngaking aminu sipsip binga toitnong. Aminu waakwau Jesuta kungwake daknga tukngawanggut takngata gatayaman itane aminabam dakngake yuaingu katak toitnong. \p \v 29 “Ge nata gin dapmake kuwawa aminu kunduta ginde banakan katang kopning. Kaap zongga kaap zong notna isinggawan isinggawan undang kupik. Ina unzakan. Aminu waakwau apuke danindatdauwawa ginda apimaning ngangge natagwauke daninggat. \v 30 Siwan apmea aminu gisaat nana kundu Jesue banip gwa siking ngana masa imuke atdanindatdauwa ginu Jesuat nana dakngakaing aminu kunduta donga dakngawa kaiwa kuning ngangge natagwaukgat. \v 31 Unzingge ginda katak tagwautnong. Siwan nata nakanu gweaat gwenduat gikat gatake yuke kwakngaom gatu zikaane kuupbam asinggan daninggamatakum. Daninggamatake banipmaatang ginu dua bitaningge take siknga natake kwanam siyuk danindamuke tasikum takngae take siknga natanggamatake tagwautnong. \p \v 32 “Siwan nata ginu Anutue pengama ita ginu danduyuke toiwawan wam kwikwik kaknganata aminu ita papan inane aminabam dakngake yuaing amikat gikat gatandaman kekeknga asinggan asinggan yutning. \v 33 Siwan nata gikat gatake yusika aminu tapatutane manina ba tauknga ba tanangge dua natapbum. \v 34 Aho. Sanga tapatue dapmakengu nata puya pasike uneta mani kaike aminbamu naat sukukumangge yama takekan yukumang ngangu atnataaing. \v 35 Unzing pasike ginda puya kwatan pasiyuk aminu atdapmake yuaing amin gatayamuningge yeutdamukum. Unzing gatayamuke wamu takngatu Jesu Buyambam tapaninda yake, ‘Aminda niman pana take siwik ngana ninda yamuna papan take siknga siwik,’ ngang yakut takngae asinggan natanggamatake unzingu gatayamunong.” \p \v 36 Siwan wamu waaknga ngang yaniwan puyuwana iat aminbamu waakwakatda muna puke tumuk wam yaking. \v 37 Yakenga kwanamu siyuk Pol apbetake tasiking. \v 38 Tasike wamu takngatu ita yanike, “Ginda gatusa dua na nandupning,” ngang yakut takngae natapa meya siknga sikut. Siwan kaitake sip gwene kopikge takuking. \c 21 \s1 Polda sip tangan kopbut. \p \v 1 Siwan ninu meya siknga natake sandetnangge bitake ngana puya kaya siwan gaak wam yanike aminu waakwau peke kukumang. Kuke sip tangan kuke tupakande Kos kep yangga banakan yuak dakane kundoke uneta akuwatna zikaake kwakawan kusika Ros kep yangga banakan yuak dakane kuut kundoke uneta kusika Patara yot gapmane kukumang. \v 2 Undang kundoke siu gwendu kawatna Finisia kep komune kunangge tasikut. Tasiwan wagwene kopna pake kukut. \v 3 Kuwawan Saipras keu yangga banakan yuak dakane wesim kuke kawatna kwana saak yuwawan kuyapbikumang. Kuyapbike kusika Siria kep komune kukumang. Siria kuku yapbike paku sip undang kuke yot Taia gapmane kundoke sip sangaapa pakuunin penangge yukut. \v 4 Yuke peawa ninu epuuku aminu Jesuat nana dakngaking aminu you wanggapmane yukingu kana unekan gatake yuke tapduu katak kuut musa kautdune gweaat ngang yukumang. Yuwatna Waung Takwanda aminu yot toikge musia pangenawan tangutnang ngang natake Pol Jerusalemu dua kuwikge asinimbitaking. \v 5 Asinimbitawa ngana sangaapa pewa puyuwan gatu kunangge tasiwan ninu notnin peke akukumang. Kunangge tasina aminu wa maya wawi waatdakana buyakga ninu yanggabam gwene ninipake pukuking. Pukuwa kwaim tapane muna puke tumuk wam yakumang. Yakenga gaak wam yanike \v 6 ninu sip tangan kopbumang. Kopna i ninipeke yotnae gatu kuking. \s1 Jerusalem dua kopikge inibitakut. \p \v 7 Kuwawa ninda sip tangan kopna Taia tupakande kuke you wanggapma teke kusika kuku Tolemes yot gapmane kundopbumang. Undang kundoke notninu Jesuat nana aminu unenana kana tapduu gwendu unekan gatake yukumang. \v 8 Yukumanga enake you wanggapma teke kuku Sisaria yot gapmane kundopbumang. Kundoke aminu tapatu umana Filip ngang iniking kapata Jesue wam yanikapmakakut. Sike Jerusalem yot gapmaatangu aminu nanamde dapbing amin kayutningge natake aminu katau kuut musa kautdune tapaaya nganggane umana yakikat nana tapatu. Ita ninu yotnane pakopan iat gatake yukumang. \v 9 Siwan itane yapana tapaat tapaatda apnae dua kukingga Anutue wam yakapbing unin. Siwan iat gatake yuke Sisaria yot gapmane tapduu mamayasim yukumang. \p \v 10 Yuwatna Anutue wam yakapsa aminu tapatu umana Anggabas ngang iniking. Ita Judia kep komuneta ninde apbut. \v 11 Apuke Poldane simbu taknga take inane kepina kataknga kuut wambut. Wamakenga anzing yakut, “Anututane Waung Kapata anzing yanggak, ‘Simbu toik kapata Jerusalem kopanu Judia nana aminda tanggaganupa anzing wamake aminu kepman nana aminde yamuning,’ ngang naniwan natapbum,” ngang yakapbut. \p \v 12 Unzing yakapan natake nikat gatu yot toikatda Pol Jerusalemu dua kopikge kwanam siyuk asiinimbitakumang. \v 13 Inimbitana ngana anzing ninikut, “Ginu dasingge kwanamu sitnawake natane natdetdetna tasiwa mainggak. Na kaautde yutnangge dua gwaukgat. Sike Jerusalem kopa ninu Jesuat nana amindane iwaninda atnuwan kupitde dua gwaunggat,” ngang ninikut. \v 14 Niniwan kekekawan kake ninda inimbitana maiwan undang tekumang. Teke, “Buyambam tapanindane banipda siwanu apme tasiwik,” ngang yakumang. \s1 Polda Jesue take amin yanikut. \p \v 15 Siwan tapduk mamayasim you wanggapmane yuwatna sandewana sangaapa tandakngake Jerusalemu kopbumang. \v 16 Kopnangge tasina Jesuat nana aminu you wanggapmane nana kunduta gatapa kopbumang. Kopna ninu ninipake kundoke aminu tapatu umana Neson ngang iniking. Ita yotnane ninu pakopan yutnim gwende ninipakuwa undang kundopbumang. Neson waapa Saipras kepdakane nanaapa. Ita Jesuat nana aminu tupa dakngakut tapa. \v 17 Siwan ninu Jerusalem kundopna notnin Jesuat nana aminda ninduke apbakngake paking. \v 18 Papa pekumanga enake Jemsde kunangge tasina Pol kaya kuut nikat gatapan kukumang. Jems waapa take amin notnaat unekan gatake yuwawa kukumang. \v 19 Kuna Polda gaak wam yanikenga kepman nana kepna kepna ayuaing komune kuke puya pasiwawan Anututane kekeknga aknganata gatangaman pasikutde wam katak siknga ngang yaniwan natapbing. \s1 Polda yot takwan gwene kopbut. \p \v 20 Yaniwan natake Anutue umana yatangenaking. Yatangenake anzing iniking, “Notnin tapasim. Gika atnataayak. Judia nana aminbamda Jesue banip sike yuainggen. Sike aminu waakwau Mosesde mama wam tawananggengu kekeknga siknga nataaingunin. \v 21 Unzing natapa ngana kunduta gae anzing yaniking, ‘Polda kuke Judia nana aminu paku kepman nanae banakan yuaingu Mosesde mama wamu ateningge yaninggaunin. Yanike sanga tupa yawake tasikaking kaknga teke waatdakana gupna dua matake sanga tapatu tapatu dua yawaningge yaninggaunin,’ ngang yaniking. \v 22 Sike gata gwa apbuyak ngang atnatapningge dasing tasina gae semna dua natandamuning ngang natake \v 23 sanga ninda ganinanggekamang taknga tasiyo. Nikat nana aminu tapaat tapaat ngangga sanga tapatu Anutue tasinangge natake wamu gwan yawa kekekak. \p \v 24 “Siwan gata ninu Mosesdane miti akngae kepi tawake Anutue kaine aminu dudumna sinimde tasikamang kaknga tawake aminu aakwakat unekan gatake yuwi tasinong. Tasike gata gatayamunangge mani Anutue peyami kusia kwaapuya pasiwa aminbamda danduke kepi waaknga tawake gwa tasiwa puyukutde natake atdanimbaknganing. Danimbakngake wamu gae ganiking kakngae kawa kem wam siwik. Unetaya Mosesde mama wamu tawanggayak geaya kake natdetning. \v 25 Sike aminu kepman nana Jesue banip sike yuaingu wamu nisa yana kekekakut takngae pas gwan yamukumang. Yamuke kaau kep tapae yamunangge zipningu dua nake gatu dak ba dua nake ba gatu kaap guyakngane wapa kumningu dua nake yasewa dua tasike yutningge gwan yanikumang,” ngang iniking. \p \v 26 Iniwa Polda aminu wa tapaat tapaat ngang papan pekinga enake aminu waakwakat unekan gatake yuke kepi waaknga tawake tasiking. Unzing tasike Anutue yot takwan gwene kopbut. Koke you wagwendane take aminu anzing yanikut, “Tapduu katau kuut musa kautdune gweaat kana sandewana kepi atawake tasikamang kaknga tasina puyuwana sanga Anutue peyamit,” ngang yanikut. \s1 Pol tanggaganuking. \p \v 27 Siwan tapduu katau kuut musa kautdune gweaya ngangu kawa sandetnangge siwawana aminu Judia nana aminu paku Esia kep komune yuke uneta apbing aminda kawawa Polda Anututane yot takwan gwene yuwan kaking. Kake aminbam yanindatdaukgawa musia enawa Pol tanggaganuking. \v 28 Tanggaganuke apaa anzing yanggamataking, “Ae! Apu gatanimunong! Aminu aapa kepna kepna sukuke aminbam yanike ninu Isrel aminde asapdutnimuke Mosesde mama wam gatu Anutue yot takwanu anggwen ngangge sapdut wam yanggak. Unzing sapduke kundumaman tasinggaunin. Tasike aminu kepman nana amin pake Anutue yot takwan gwene apakonggaunin. Pakoke yot takwan gwendane pasap wamu atzipbukut,” ngang yaking. \v 29 Sike aminu tapatu Efesas nanaapa umana Trofimas ngang iniking. Iat Polkatda unekan gatake yot kekep tapaatang sukuwat kaking. Kake yot takwan gwene apba initake kopbut ngang natake yot takwan gwendane pasap wamu atzipbukut ngang yaking. \p \v 30 Unzingu apaa siknga yanggamatamapa kuwan unenana aminda natake unekan apbing. Apu yuke Pol yot takwan gwene yukuu tanggaganupa kepman take puke yot gwendane gwabou kuupbam yapukusiking. \s1 Tupan tapata Pol tanggaganukut. \p \v 31 Gwabou yapukusikenga Pol wesipa tanguwawa wamu Rom nana amak amindane tupan tapae wamu anzing yatewan kukut, “Jerusalem nanata aminu tapatu undang wesipa tangukaing,” ngang yatewan kukut. \v 32 Yatewan kuwan natake amina kundu papan isapmake pukuking. Isapmake pukuwawa kake Pol tangukingu undang teke unin kayuking. \p \v 33 Kayuwawa amak aminu waapata kuku Pol tanggaganukut. Tanggaganuke amina yaniwan senu takngaata wamatekenga aminbamu anzing yanikwaikut, “Aminu aapa mamin? Ita wai dasing kaknga tasikut?” \v 34 Ngang yanikwaiwan aminu pakapu yupbasikingga wamu takngatukan dua yaking. Sike kundu wamu takngatu yawawa kundu wamu takngatu yawawa ngang tasike gakngatbam tasimapa kukut. Tasiwawa yapii siknga natapnanga dua sikut. Siwan amak aminda amina yaniwan Pol take yotnaatang initake kopningge yanikut. \v 35-36 Yaniwan initake yaikop dakane kundopa ngana aminbamda yawake Pol tangutningge kekeknga siknga yaking. Yanggamatake, “Tangutna! Tangutna,” ngangu apaa yanggamatamapa kuwan amak aminda, “Tangutnang,” ngang yake akgwaamutake yotnaatang takopbing. \s1 Polda Judia aminu inae yanikut. \p \v 37 Amak aminda Pol take yotnaatang takopnangge gwaamutake kowawa Polda tupan tapa Grik wam tangan anzing inikwaikut, “Wamu takngatu take ba ganiwit,” ngang iniwan yake anzing inikut, “Grik wamu atnataayak? \v 38 Nata gae natake Isip nana tapatuta tupa amnangge natake aminu buyambam yaniwan musia enawan aminu 4,000-da amakgane sanga pake keu amina wena komune kuke ninu Rom nana amin nipbitnangge tandakngaking unin ba ngang gae natat,” ngang inikut. \p \v 39 Iniwan Polda anzing inikut, “Na Judia nana tapatu. Na you Tasas gapma Silisia kep komune yuak gapmane aakum. Sike you wanggapma umana kaya. Ge aminbamde wamu takngatu yamunangge nataat,” ngang inikut. \v 40 Iniwan katewan Polda yaikopdakane yainggangganuke yuke wamu yaninangge tasiwan kake maak paking. Maak pawawa Hibru wam tangan anzing yanikut, \c 22 \p \v 1 “Mate notna! Wamu nae temapa yakaing kaknga daniwa natapnong,” ngang yanike Hibru wamu Judia nana amindane wam tangan yanikut. \p \v 2 Yaniwan natake wamu takngatusim paya dua siknga ngang yake kuma siknga yuking. Yuwawa anzing yanikut, \v 3 “Na Judia nanaapa. Mingata paku you Tasas gapma Silisia kep komune yuak gapmane yuke tangaikut. Ngana uneta pakapu you Jerusalem anggapma yuamangune na toiban takakum. Takake Gamelielda pandetna dakngake Mosesde mama wam baminda tawake tasikaking kaknga katak siknga ngang nanindamukut. Ita unzing nanindamukutde Anutue kepi waaknga tawanangge iaknga siknga natapbum. Sike nata dandupa gikaya ina unzakan tawanangge iaknga siknga nataaing ngang danduat. \v 4 Sike nata unzing tawake aminu kepi wa apmanu nata tawake tasinggat taknga tawaking aminu kupsae zipnangge natapbum. Natake maya wawi kwaapzang panggaganuke kaautde paku pekum. \v 5 Kem dua. Aminu yot takwan gwende puya pasiya amindane tupan tapa gatu sios kaunsil aminu kuutda atnataaing. Siakan yanggak ngangu ayaning. Sike aminu waakwakga ina pas kundu aminu Judia nana aminu paku Damaskas yot gapmane yuaingunin papitde mataking. Matake nama nata take kepi waapa tawake yuaing aminu senda wamake pakapnangge kukum. Kuke Jerusalem pakapu toknga yamunangge unzing tasikum.” \s1 Polda Jesuat nana tapatu dakngakutde yanikut. \p \v 6 “Siwan nata kepiapane kusika kusika Damaskas yot gapma wesimu kuwawa gunziu banakan yuwawan kukum. Kuwawa enandangga zetgaman kakaa takngatu gunzi waengga binga nae apan undang pimakum. \v 7 Pimake aminu tapatu dua kawawa ngana wamdakan anzing nanikut, ‘Sol! Sol! Na dasingge tasiwi mainanggenggat,’ ngang nanikut. \v 8 Naniwan yake anzing inikum, ‘Takeapa! Ga mamin,’ ngang iniwa yake anzing nanikut, ‘Na Jesu Nasaret nanaapa. Na gata tasiwi mainanggenggat,’ ngang nanikut. \v 9 Unzing naniwan natawawa ngana aminu naat kukumangga wamu wa atnanikut taknga dua natake waenga wa sikut takngakan akaking. \p \v 10 “Siwan anzing inikum, ‘Buyambamtapa! Na apmanu mina tasiwitde nataayak,’ ngang inikwaiwa ita anzing nanikut, ‘Enake you Damaskas gapmane kuyo. Kuwina you wanggapmane nana tapatuta puya nata gae yawa yukutde ganiwik,’ ngang nanikut. \v 11 Ngang naniwan waenga wa sikut takngata kaina gwan tasiwan maikutde kake kunanga dua siwan notna akukumangga napmatake Damaskas take kuking. \p \v 12 “Take kopnana aminu tapatu umana Ananaias ngang iniking. Ita Mosesde mama wamu katak siknga tawakakuunin. Ge Judia nana aminu paku Damaskas yot gapmane yuaingga kakengu amin noman tapa ngang yakakingunin. \v 13 Ita nae apuke anzing nanikut, ‘Notna Sol! Kaika kawi sanong,’ ngang yawan zetgaman kawasawa atnanikuu waapa kakum. \p \v 14 “Kawawa anzing nanikut, ‘Anutu baminbamda inindatakaking tapata ga tapan ina banipda nataak kakngae katak natdewiyakge takut. Sike aminu Nomantapa kepiapane kaikata kawawi wamu genaneta siknga yawan natapiyakge ga takut. \v 15 Unzing kake wamna natake aminbam yanike sanga wa akake gatu wamu wa atnatapbuyak kaknga ngang yanikapiyakge takut. \v 16 Ge mamaya siknga ma yuwim. Tumuk wam yake Jesuta gatanggamuke waiakngaka sandekgamikge iniwina yangga saukgamit,’ ngang naniwan waaknga tasikum.” \s1 Anututa Pol kepman nana aminde initewan kukut takngae yanikut. \p \v 17 “Siwan masande na Damaskasda Jerusalemu gatu apbum. Apuke tumuk wamu Anutue yot takwan gwene yakum. Yasika mia takngatu kakum. \v 18 Kawawa Buyambam tapaninda anzing nanikut, ‘Zetgaman Jerusalemu teke kung. Sike ane yuke wamu natane yawinu maak dua pake dua natapning,’ ngang naniwan \v 19 yake anzing inikum, ‘Buyambam tapa! Tupa nata aminu gae banip sikingu koko miti yot katang koke pake wesipa zipmake kaautde pekumde atnataing. \v 20 Unukan dua sike aminu tapatu umana Stiven ngang iniking. Ita gae wamba yanikapbut tapa tanguwawa na inengan yuke apbakngake atangukinggane got tauk gogomna kayuwawa tangutapa kumbut,’ ngang inikum. \v 21 Iniwa ngana ita yake, ‘Kuyo,’ ngang nanike, ‘Nata ga maa siknga kuwiyakge ganitewa aminu kepman nana aminde kuwiyak,’ ngang nanikut.” \s1 Tupan tapa Rom nanaapata Pol kayukut. \p \v 22 Siwan wamu waaknga Polda yaninggawan yaninggawan kepman nana aminde kuwikge yawan natake apaa yanggamatamapa kuwan Pol tangutapa kupan. Aminu aapa, “Kayuk yutnanga dua,” ngang yanggamataking. \p \v 23 Ngang yake got tauknga sandeke pake ipmawesike yanggamatake bania toknga siknga natake muyup muyup kwaipa pake enandang muking. \v 24 Muke tasiwawa amak aminde tupan tapata amina yaniwan Pol take yotnaatang take kopbing. Take kopa awesipa tangupa wamdane yapiie inikwaitningge yanikut. \v 25 Aminbamda unzing yanggamatakingge yapiie natapnangge Pol tupakande wamateke ipmapa tangutnangge tasiwawa ngana Polda kawawan aminu amak amin kayuau tapatuta undang yuwawan kake anzing inikut, “Gata aminu Rom nana tapatu dua takopan wamna dua yawanu moo siknga ipmapa tanguwi take siwik? Unzingu moo siknga wesipa nuke ninu Rom nana amindane mama wam zipbuya,” ngang inikut. \p \v 26 Iniwan natake kuku amak aminde tupan tapa anzing inikut, “Aminu waapa Rom nana amin ngana wesipa tanguwitde naniyak,” ngang inikut. \p \v 27 Iniwan apu Pol anzing inikwaikut, “Ga Rom nana amin tapa,” ngang inikwaiwan Polda, “Ngan,” ngang inikut. \p \v 28 Iniwan yake anzing inikut, “Na keu komdune nanaapa ngana maningu kwaapzang siknga mukenga Rom nana amin tapa dakngakum,” ngang inikut. Iniwan anzing inikut, “Na mingata Rom tangaitnapmakutde na Rom nana amin tapa,” \v 29 ngang iniwan aminu Pol inikwaike wesipa tangutnangge tasiking aminda akgwauke zetzet i teke kuking. Siwan aminu wa amak aminde tupan tapata natapan ita Rom nana aminu tapatu ngana nata wamateningge yanit ngang natake iaya akgwaukut. \p \v 30 Sike ita natapan Judia nana aminda yake Pol tangutenangge yaking kakngae yapiie katak natapnangge natapbut. Natake pewan kwakawan enake Pol senda wambingge waiteningge yakenga aminu Anutue yot takwan gwene pasiya amindane takeakwakat gatu notnabam sios kaunsil amikat kuupbam ngangge paut tasiningge yayawakut. Yayawamban apa Pol takepu nomnane banakan tekut. \c 23 \s1 Polda sios kaunsil yanikapbut. \p \v 1 Takepu tewan Polda sios kaunsil aminu kanggamatake anzing yanikut, “Mate notna! Na Anutue kaine noman sukunggawa apu apman apan musipmaatang take siknga nataat. Sike natapa sanga tapatu gutonga dua sik,” \v 2 ngang yaniwan aminu Anutue yot takwan gwene pasiya amindane tupan tapa umana Ananaias ngang iniking. Ita aminu Polde wesim yukingga Pol genane tangutningge yanikut. \v 3 Unzing yaniwan natake Polda anzing inikut, “Gata mama wamu tawanangge tasike wamu nata yawit taknga usanzike yuayak ngana gika mama wamu zipbuke nutningge yaninggayakge Anututa akguwik,” ngang inikut. \p \v 4 Iniwan aminu Polde wesim yukingga anzing iniking, “Asikaya ga Anutue yot takwan gwene pasiya amindane tupan tapae inisapdukgayak,” ngang iniking. \p \v 5 Iniwa ita yake anzing yanikut, “Mate notna. Na atnataat. Anutue wapatang yakapsa aminda anzing matakut, ‘Aminu tupan tapae ma inisapduwim,’ ngang matakutden. Siwan aminu waapae natake Anutue yot takwan gwene pasiya amindane tupan tapa ngang dua natake wamu waaknga yat,” ngang yanikut. \p \v 6 Unzing yanikenga ita kawawan aminu wa paut tasiking aminu dongu takngaata yuking. Aminu kundu Sadyusi sike aminu kundu Ferisi ngang kake apaa anzing yanikut, “Mate notna! Na Ferisi amikat nanaapa. Na Ferisi aminu tapatutane waak. Ge na aminu akungwake gatu gweatning kakngae banip singgatde na takuwa wam yawitde tasinawakaing,” \v 7 ngang yanggamatawan aminu Ferisiat nana amikat gatu Sadyusiat amikatda yanganuke paut gwenu tasikingune usanzike dongu takngaaya yuking. \v 8 Sike dongu Sadyusiat nana aminda yake aminu kungwakengu dua enakaing ngang yake angela ba Waung ba ngangu wena ngang yakakingunin. Siwan dongu Ferisiat nana aminda yake sanga wa kuupbam kaya ngang yakaking unin. \p \v 9 Unzing nataakingge tasike usanzike yake apaa yanggamatamapa kuwan aminu Ferisiat nana kundu mama wamu yanindamumsa aminda kekeknga siknga yuke anzing yaking, “Aminu aapatane gutonga takngatusim tawana siknga mainggak. Asikaya waungu tapatuta ba angela tapatuta ba wamu inikut,” ngang yaking. \v 10 Unzing yawawa kumzang yanganuke tasiwawa amak amindane tupan tapata kayuke aminu paut tasikingga Pol katakngine take kaukautda kaiwa kaiwa tasiwan dakngayak ngang natagwauke amina yanipewan puku Pol kaiwa kuwan take taku yotnaatang takopbing. \p \v 11 Takoke kayuwawa kwakawan gatu zikaane Buyambam tapaninda Polde wesim pakapu yuke anzing inikut, “Pol! Musipba gitnata yuyo. Ane Jerusalemu nae wamu kekeknga siknga yakapmayak. Ge kuku Rom yot gapmane kuke ina unzakan yanikapso,” ngang inikut. \s1 Pol tangutapa kupikge yasopuking. \p \v 12 Siwan kwakawan Judia nana aminda pakapu unekan yuke Pol tangutnangge yasopuking. Yasopuke Pol asiknga tangutana kupik ngang yawa kekekakut. Sike dua tangukengu nanamu dua nake yangga dua tangopnim. Tangukenga nanamu nake tangoke yutnim ngang yawa kekekakut. \v 13 Siwan aminu wa yakingu tapaakan dua. Aho! 40-neta enagwak ngang aminu unzing takwakga wamu waaknga yasopuking. \v 14 Yasopuke kuke Anutue yot takwan gwende puya pasiya amindane tupan takwakat aminu akeakwakat anzing yaniking, “Ninu, ‘Pol zetgaman tangutena kupan kakenga nanamu nanim,’ ngang yana kekeknga siknga sikut. \v 15 Ge gikat sios kaunsilkatda tanzike wamu takngatu amak amindane tupan tapae tewa kuwan ita Pol initake epan wamu itane katak siknga natapningge wamu tewa kopsok. Tewa kowawan ninu tupakande kepine tandakngake yuwatna epu ane ginde dua apuawan tangutena kupik,” ngang yaniking. \p \v 16 Siwan wamu Pol tangutnangge unzingu wa yasopuking kakngae Poldane taana tapasimda kakapbut. Kakapmake kuku amak amindane yotnaatang koko oknga Pol, “Ga gutnangge unzing yawa natat,” ngang inikut. \p \v 17 Iniwan natake okngata amak aminu akayuau tapatu yatawamban apan anzing inikut, “Taana aapasimu take tupan tapakae take kuyo. Wamu takngatu unin ininangge nataak,” ngang inikut. \v 18 Iniwan taana take tupan tapae take kuke anzing inikut, “Waatdaka aapasimu wamu gae takngatusimu kaya siwan kaaut aminu Polda yanawamban kuwa gae takapitde naniwan initakapunggat,” ngang inikut. \p \v 19 Iniwan natake waatdaka waapasimu katakngane tapan paku inatakan komdune yukumayak. Yuke anzing inikwaikut, “Wamu dasing kaknga ngang naninangge yawi ganitakapuing,” ngang inikut. \p \v 20 Iniwan yake anzing inikut, “Judia nana amindane takeakwakga wamu gwan yatapa nomatak. Nomatawan ga ganiwa Pol take sios kaunsilde kwep take pukuwiyakge yaing. Wa aminda kem yake Pol takepan wamu ita yanggakge yapiie inikwaitna yawan natapnim ngang yaing. \v 21 Unzing yaing ngana yawa ita yaning kaknga gata ma tawambim. Aminu takwakgu 40-neta enagwak aminu unzing takwakga Pol tangutnangge kepiapane gwa umukusike yuaing. Gata Pol initewi pukuwikge take ngang yawi natakenga paku kepine usiyutningge gwa yandeking. Aminu waakwakga nanamu dua siknga nake gatu yanggaaya dua siknga tangoke yusika Pol tangutapa kupan kakenga nanam nake yangga tangopnangge yaing,” ngang Polde taana apasimda inikut. \p \v 22 Iniwan natake yake anzing inikut, “Aminu tapatu wamu aaknga ngang naniyakge ma siknga ngang iniwim,” ngang inike initewan epu kukut. \s1 Pol Filiksde kukut. \p \v 23 Initewan epu kunangge tasiwan amak aminu tapaaya yayawamban apbumayak. Apat anzing yanikut, “Gitda amak aminu buyambamu zikaane tapduu paut tasiya komune Sisaria yot gapmane kuningge kapeson. Amak aminu 200 gatu amak aminu 70-ta ikwawa gamande maseapane yuke kukaing amin gatu aminu 200-da gwawaya pake yuaing amin ngangu kapewat tandakngake yutnong. \v 24 Sike Pol kaya akuwikge ikwawa gamanu kundu iatde kapeson. Sike noman siknga taku Pol keu akomde tupan amin yuke kayuak kapa umana Filiks ngang inikamang. Waapae katakngane tenong,” ngang yanikut. \p \v 25 Yaniwan puyuwana ita pas sandu anzing matakut, \v 26 “Na Klodias Lisias. \p “Nata Filiks umana kayaapa keu akomde gavmanu tupan tapa yuke ninduyuak kapaninde matanggat. \p \v 27 “Notna. Aminu aapa Judia nana aminda tanggaganuke atangutapa kupikge tasiking. Tasiwawa ngana nata ie Rom nana amin tapatu ngang natake naat amak aminaatda kuku tangutnangge tasiwawa banakan kaitna kukut. \v 28 Sike masande ita tasiwan tangutnangge tasiking kakngae yake yapii siknga natapnangge take sios kaunsilnae takukum. \v 29 Takuke kawanu sanga wai takngatu wena sikut. Sike mama wamu inane siknga takngatue natapa siwan tangutnangge tasikinga sikut. Ge tangutnanga dua ba kaautde ba tenanga dua. \v 30 Sike nae wamu takngatu apmanu anzing apan natat. Judia nana aminda wamu takngatu aminu aapa tangutnangge undang yasopuking. Unzing yasopuking kakngae kakapmake nata zetgaman gae tewa apunggak. Apuawan aminu buya atangutnangge yaking aminda apu buya unzing siknga tasiwan tangutnangge yakumang ngang ganiningge yanikum. Ge apu ganiwa gika natapso,” ngang pas sandu unzing matakut. \p \v 31 Unzing matake yaman wam gwaamuke amak aminda Pol take zikaanekan taku Antipatris yot gapmane teking. \v 32 Teke yuwawa kwakawan amak aminda Pol une teke yotna ateke apbingune gatu kuking. Kuwawa amak aminu ikwawa gamande maseapane yuke kukinggakan Pol initake Sisaria yot gapmane kuking. \v 33 Kuke taku pas Klodias Lisiasda matakut sanu Filiksde imuking. Imuke Pol kaya iniwa pakapu kaine yukut. \v 34 Yuwawan pas sanu kendekenga Pol anzing inikwaikut, “Ga zapdakane siknga nanaapa,” ngang inikwaiwan yake, “Na Silisia kepdakane nanaapa,” ngang inikut. \v 35 Iniwan yake anzing inikut, “Ga ane yuwawi aminu akgutnangge yakingga apana wamu yawi usanziwit,” ngang inike yawan Pol taku Herot keu wakomde tupan amin tapa yuke kayukut tapatane yotnaatang kaautde teke kayuking. \c 24 \s1 Judia nana aminda Filiks iniking. \p \v 1 Siwan gunziu katak kuut musa kawa sandewana aminu Anutue yot takwan gwene puya pasiya amindane tupan tapa umana Ananaias ngang iniking. Iat aminu Judia nana amindane take akwakat gatu aminu tapatu umana Tetalas ngang iniking. Ita wam temapa yanggau waapaat kuut epbing. Epuke gavmanu tupan amin yuke kayuak kapa Filiks inike unzingge siknga Pol tangutnangge tasikumang ngang iniking. \v 2 Iniwa ita Pol yatawamban apbut. Apana Tetalasda yapii siknga yanangge tasikut. Tasike anzing inikut, “Umanda kayaapa keu akomde tupan amin yuke kayuayak kapanin. Gata ninu nomana siknga ninduyuawi amau wena siwan yotna yotnane sanga buyambamda tupa waisikingu anzing papa takanong ngangu ninikuyakge apmanu katak yuke ie apbakngakamang. \v 3 Bakngake gae musip gwaang nataamang. \v 4 Siwan unzing ngana yawawa mamaya siwan kwatan siwik. Ge maak pake yuwawi ninda natake apumang kakngae ganiwa natapso. \p \v 5 “Aminu aapa ninda kana wai takngatu takngatu asinggan siknga tasinggaunin. Tasike yotna yotna sukuke ninu Judia nana aminu paku kepna kepna ayuamang komune kuke tasimapan kuwan musia enawan song amakaingunin. Ge ita aminu Nasaret nana apatane pandetna dakngake nin nindumbitakaing amindane tupan tapana dakngake yuak. \v 6 Ge sipdu yot takwanindane pasap zipbutnangge tasiwan ngana kake atanggaganukumang. (Tanggaganuke nindane mama wamu atzipbukutna kake atangutnangge tasikumang. \v 7 Tasiwatna ngana amak aminde tupan tapa Lisiasda apu kumzang kekekake kaiwan kukut. \v 8 Kaiwan kuwan takenga aminu buya tangutnangge tasikingu gae kaikane apningge yakut.) Ge aminu aapa gika inikwaiwi ina genaneta ninda wamu temapa inikamang kakngae yawan natapso.” Ngangu Tetalasda wamu unzing inikut. \p \v 9 Unzing iniyuwawan Judia nana amindaaya temangusipa Poldekan wamu waaknga ngang ganinggau siakan gan ngang yaking. \s1 Polda wamna Filiks inikut. \p \v 10 Siwan Poldekan temangusipa yawa puyuwana Filiksda Polde tuwangakan tasiwan enake wamu anzing inikut, “Gata keu ayuamang komde tupan amin yuke ninduyuwawi nakanu buyambam gwa singgakge natake nanikwaiwi wama ganinangge musipmaatang take siknga nataat. \v 11 Ngana atemangusipa yakaingunin yanikwaiwi gamu anzing ganiwam. Nae i Jerusalemu koke Anutue gwetake inindatake tasinangge kopbum. Kopa yuwatna kuku gunziu katau kuut musaat kepine gweaat ngangu gwa nipbik ngang ganining. \v 12 Sike naat Judia nana tapatuatda dua siknga yanganuwatda yot takwan gwene nindupbing. Wena. Unekan dua sike paut tasikaing komune ba yot gapmane ba ngang zimpaya dua siknga wai takngatu tasiwa bania enaking. Wainata wena siknga. \v 13 Ge wamu nae atemangusipa yakaing kakngae yapii wena. Yawa maiwik. \p \v 14 “Ge wamu takngatu anzing danikapnangge nataat. Nata Anutu bamindane tapaekan gwetake inindatanggat takngae aminu aakwau natake nata Jesu Buyambam tapana ngang yake tasiwa nanduke wai tasinggayak ngang nanisapdukaing. Kepi waaknga tawake tasike Mosesdane mama wam gatu Anutue wamu tupa siknga ngang yakapbing aminda mataking kakngae banip asinggat. \v 15 Banip sike Anututa kupsa amin nomanu akupsa amikat gatu wai amikat kuut ngang akumbing katangga pangenawikge banip sike ie natayuat. Siwan aminu aakwau ina unzakan iekan natayuaing. \v 16 Unzing natayuke nata Anutue kaine gatu aminde kaine noman amin siknga dakngake yutnangge kwep apman musipma tapa kekekawawan yuat. \p \v 17 “Siwan na kepma teke keu komdune paku nakanu kundu undang kakenga gatu ane notnae apbum. Notna manie dapmake yuaing aminde mani pakapuke yamuke gatu sangana Anutue imunangge apbum. \v 18 Apuke uneta tasike kepi takngatu Anututa nindupan dudumna sinimde tawake asinggan tasikamang kaknga tawake tasikum. Tawake tasike yot takwan gwene yuwawa nandupbing. Wa nandupbingu aminu kunduat dua yuke gakngau dua siknga tasikana nindupbing. Wena. \v 19 Sike ninatakan kuma siknga yuwawa ngana aminu Judia nana kundu paku Esia kep komune yusika uneta apu nandupbing. Nanduke na tanggaganukingga zikaa nae kaya kakengu ane gae nombane apuke, ‘A! Unzingge siknga tanggaganukumang,’ ngangu ganinggawam. \v 20 Sike wena siwanu aminu akganinangge apuingga nutnangge tasike taku sios kaunsiltane nomune napmake gutonga natane kundu akakinga kakengu apme ganining. \v 21 Asikaya yapii takngatukan. Tupa nata ninatakan sios kaunsil aminde banakan enake anzing yakum, ‘Na banip Anututa aminu akumbingunin pangenawikge singgat takngae natake na tanggaganuke nutnangge tasikaing,’ ngang yakum. Ge apmanu wama ganiwa nataayak,” ngang tupan tapa Filiksde Polda unzing inikut. \p \v 22 Siwan Filiksda kepi wa Polda tawake tasinggak kakngae katak siknga natake Judia aminu yanike, “Tenong! Apmea,” ngang yanikut. “Amak aminde tupan tapa Lisiasda epana wamza tapa takandamik,” ngang yanikut. \v 23 Yanike aminu Pol kayukut tapa kaautde teke kayuwikge inikut. Kekeknga siknga dua yapukusingamikge inikut. Sike teyuke tewan kwikwiknga yuwawan gatu notnata ba sanga imunangge tasiwanu take tewan imuningge inikut. \s1 Filiksda Pol kaautde tekut. \p \v 24 Siwan tapduk kundu kawa sandewana Filikskat maatna umana Drusila ngang iniking. Ita Judia nanaapa. Ge iat gatake apuke Filiksda Polde apuke wamna kundu iniwan natapikge yatawakut. Yatawamban apuke wamu yake Jesu Anututa tapan Krais akgatanimuyaapa unin ngang natapan siakan siwikge iniwan natapbut. \v 25 Inike kep noman tawake tasiwikge inikut. Inike inae katak siknga tagwaumbikge inikut. Gatu masande Anututa waiaknganin usanzike toknga ngang yake atnimikge inikut. Iniwan natake Filiksda akgwauke, “Kungga,” ngang inikut. “Sike masande tapduu kaya siwana yanggawamba apso,” ngang inikut. \v 26 Inike Polda mani kundu apme ba namanu sandetewa kuwik ngang natake teyukut. Unzing natake sipdu sipdune asinggan Polde yatawamban apu wamu takngatu takngatu iniwan natapbut ngana mani dua siknga imukut. \p \v 27 Siwan unzing tasike yuawan nakanu gweaya kawa sandewana aminu tapatu umana Posias Festas ngang iniking. Ita Filiksde tangge yukut. Ie tangge yutnangge tasiwan Filiksda Judia nana aminu yanindatdautnangge natake Pol dua sandetewan kaayutde ayukut. \c 25 \s1 Polda Sisata natapikge yakut. \p \v 1 Siwan Festasda keu waomune apu tupan tapa dakngake yuwan tapduu gweaat gwenduat kawan sandewana Sisaria yot gapma teke uneta Jerusalem kopbut. \v 2 Kopan kake Anutue yot takwan gwene puya pasiya aminde tupan takwakat gatu aminu Judia kep komde take amina ngangga apu Polde temapa yake kekeknga siknga Festas iniking. \v 3 Pol kepiapane umuyuke tangutapa kupikge yasopuke anzing iniking, “Gata nin gatanimuyo. Gatanimuke Pol tewi Jerusalem apsok,” ngang iniking. \v 4 Iniwa yake Festasda anzing yanikut, “Polda kaautde Sisaria yot gapmane yuak. Ge nata kundusim yusika une kuwit. \v 5 Kuwawa take aminzaat take naat gatake sukunim. Pukuke aminu Pol waapatane gutonga kundu kaya kakengu gutonga akngana anin siknga nangu kainane naninong,” ngang yanikut. \p \v 6 Siwan yanike une tapduu une katak kuut musa gatu kautdune gweaat gwenduat ba katau kuut musaat ngang unzing yukenga Sisaria gatu pukukut. Pukuke pewan kwakawan paku keu wamu usanzikgak komune pukwikut. Pukwike Pol takapningge yaniwan \v 7 takapana Judia nana aminu Jerusalemda epbing takwakga pakapu Polde wesimban yuking. Yuke wamu meyakan Polde temapa yaking. Temapa yawawa ngana Festasda natapan yapii wena sikut. \p \v 8 Siwan Polda yake anzing yakut, “Ninu Judia nana amindane mama wamu takngatu nata dua zipbukum. Sike Anutue yot takwande pasau takngatu dua zipbukum. Sike gutonga takngatusimu Sisa tupan tapaninde dua tasiwa maikut. Wena siknga,” ngang yakut. \p \v 9 Ngang yawan Festas tasiwan Judia nana aminda ie apbaknganingge Pol anzing inikut, “Asikaya ga Jerusalemu apba kopnangge nataayak. Unzing kakengu wamba taku Jerusalem yawi natapit,” ngang inikut. \p \v 10 Iniwan yake anzing inikut, “Undang kopnangge dua nataat. Gavmanu tupan amin yuke nin ninduyuak kapata ga tapan wam usanziya amin dakngake yuwawi wamu nae wa temapa yakaing kaknga gika usanziwiyakge nataat. Sike gika atnataayak. Na gutonga takngatu notna Judia nana aminde dua tasikumden. \v 11 Sike gutonga takngatu atasikum gamu take nuwa kupam. Sike wamu nae atemapa yakaingu wa siakan dua siwanu na nutningge Judia nana aminde katakngane yamunanga dua. Unzingge tupan amin yuke nin ninduyuak kapa Rom yot gapmane yuak kapata wama natapikge nataat,” ngang inikut. \v 12 Ngang iniwan Festasda natake Pol teke aminu iat gatake keu waomune kayuaing aminu yayawamban apa paut tasiking. Tasike yatapa nomatawana Festasda Pol anzing inikut, “Ayok. Wamba yawi gavmanu tupan tapaninu Rom yot gapmane yuak kapata natapikge yayakge take kuku yawi itaya natapsok,” ngang inikut. \s1 Festasda Agripa Polde inikut \p \v 13 Siwan masande tupan aminu tapatu umana Agripa ngang iniking. Iat samina umana Benaisia ngang iniking. Iat Festas kanangge Sisaria yot gapmane apbumayak. \v 14 Apuke pakapu tapduu mamaya yukumayak. Yuwawat Festasda Polde natake Agripa anzing inikut, “Aminu tapatu andang yuak. Tupa Filiksda kaautde tewan yuak. \v 15 Waapae na tupa Jerusalem kuke yuwawa aminu yot takwan gwene pasiya amindane tupan takwakat gatu aminu Judia nana aminde take amikatda wamu ie temapa yaking. Yake nata toknga takngatu imitde naniking. \p \v 16 “Naniwa yake anzing yanikum, ‘Ninu Rom nana aminda toknga takngatu aminu tapatue moo siknga dua imukamang. Wamu wa ie temapa yakaing aminde kaine dua yuke wamna yake dua yawanu ninda usanzike toknga takngatu imunanga dua,’ ngang yanikum. \v 17 Unzing yanike peke gatuna apbum. Apuke yuwawa aminu waakwakga apana dua yuwa takakut. Sike enake paku nata wam yakaingge yot gwene yuke aminu waapa takapningge yakum. \v 18 Yawa takapa aminu buya temapa yakingga nanike wamu aminu waapae temapa yaking. Temapa yake ngana ita wai takngatu anzing ba tasikut ngang ninae moo natapbum takngae dua yaking. Wena. \v 19 Wamu yake inane miti akngae gutonga tasikutde yaking. Yake aminu tapatu umana Jesu ngang inikaing. Ita gwa kumbut ngana Polda yake ita kayuk yuak ngang yawan kekekawan yanganuke wamu ie temapa yawa kakum. \v 20 Yawa kake na apbotake kepi dasing kaknga tasiwa yapii anggaman siwan kake noman gan usanziwit ngang natapbum. Unzing botake Pol anzing inikwaikum, ‘Gata dasing nataayak. Wamba atemapa yakaingu taku Jerusalem wamba yawi natapitde nataayak,’ ngang inikum. \v 21 Iniwa Polda yake, ‘Na nanduyuke nanitewi kuwa tupan tapa Rom yot gapmane yuak kapaninda wama yatapa takangamik,’ ngang nanikut. Naniwan natake kaautde yuwikge yakum. Yake masandea aminu tupan siknga aminu waapaninde tewa kuwikge yakum.” \p \v 22 Ngang Festasda Agripa iniwan yake anzing inikut, “Nata nina wamu aminu waapatane wamna natapnangge nataat,” ngang iniwan, “Ayok, kwepna natapso,” ngang inikut. \p \v 23 Siwan pewa kwakawana Agripaat Benaisiaatda inane umana tangenatnangge tauknga gwaam siknga tupan tapaapata pasikaingunin pasike paut tasikaking gwene amak aminde take amin takwakat gatu aminu umana kaya you wanggapmane nana amikat ngangga kopbing. Kopa kake Festasda amina yaniwan takapbing. \v 24 Takapa Festasda anzing yakut, “Agripa tupan aminu yuke ninduyuayak kapanin. Gatu notninu nikat gatake ayuamangga aminu aapa akaamang. Aminu Judia nana aminda Jerusalemu nae naniking. Nanike gatuna ane apuke ie wamu atemapa yaking. Temapa yake apaa yanggamatake tangutapa kupikge yaking. \v 25 Yawawa ngana gutonga akumnanga takngatu wena siwan kakum. Siwan ina yake aminu nindane tupan aminu Rom yot gapmane yuke nin ninduak kapata wamna yawan natapikge yakut. Yawan akuwikge gwan natapa yukut. \v 26 Natapa yuwan ngana wamu takngatu ie temapa yakaing kakngae siakan dua siwan natake takenin tapae pas sandu matake tewa kunanga dua singgak. Unzingge nata aminu aapa gae takapa aminu nikat gatake yuamangga akaamang. Takapuke wamna usanzike ita kaautde yuakge yapii anggaman siwan kanim. Kake wamu waaknga pas sakatangu matawit. Unzingge Agripa take apanin. Kaikane takapa gika usanzike yawi natapnim. \v 27 Sike ita kaautde yuwikgane yapii anggaman temapa yawa tekum ngangu dua matake tewa iat dua kuwan natapanu take dua siwik,” ngang yakut. \c 26 \s1 Pol wamna Agripa iniwan natapbut. \p \v 1 Siwan Agripata Pol anzing inikut, “Wamba take yaya,” ngang iniwan katakngata tuwang tasiyuk wamna anzing yakut, \v 2 “Take apana. Wama nombane yanangge natapa take siknga singgak. Ge wamu notna Judia nana aminda nae temapa yaking kakngae yake yananggenggat. \v 3 Gika atnataayak. Ninu Judia nana aminda kepi takngatu takngatu tawake tasike wamu takngatu takngatu yake yanganuke tasikamanggen. Sike nata wama ganiwa natapiyakge take siknga nataat. Ge wama ganiwa natake semna ma natapim. Wikake yuwawi ganiwit,” ngang inikut. \p \v 4 “Aminu Judia nana aminda atnataaing. Tupata na waatdakaneta daak kep komune yuke gatu pakapu Jerusalem yot gapmane yuke kepi tawake tasike apmanu yutakapunggatden. \v 5 Sike nata Ferisiat nana amin dakngake nindane mitie kepi tupata noman siknga tawakumde ngangu tupata atnataaing. Asikaya wamu wa nataaing kaknga apme ba yakapning. \v 6 Siwan wamu takngatu Anututa yake ninu Judia nana aminu gatanimunangge baminde yaniwan kekekakut. Wamu wa yaniwan kekekakut taknga buyana asaawikge natayuatde wamu nae temapa yakaing. \v 7 Sike notna Judia nana kuupbamda zikaane gatu kwakngaom ngang kwepapman Anutuekan natake inindatake sanga Anututa tupa yawan yukut takngata buya aawikge natayuaing. Unzing natayuwawa na kaya kuut unzakan natayuat ngana notna Judia nana aminda wamu waakngae temapa yakaing. \v 8 Ginu Judia nana amin ngana dasingge ginda natake Anututa aminu akupsa pangenakgak kakngae natapa siakan dua singgak,” ngang yanikut. \p \v 9 “Tupa nata sanga takngatu takngatu tasike Jesu Nasaret nana apatane umana tasiwa maiwikge natapa kekekakut. \v 10 Unzing natake Jerusalem yot gapmane yuke umana tasiwa maikut. Tasiwa maiwan aminu Anutue yot takwan gwene pasiya aminde takeakwakga nandutewa aminu Jesuat nana amin dakngake yuaingu panggaganuke kaautde pewa yuking. Yuwawa taketa zipa kumningge yawa natake apbakngake take zipnong ngang yakum. \v 11 Sike you gapmanduine kuke miti yot gwene Jesue amina dakngaking aminu kundu undang yuwa kake asinggan asinggan tasiwa maiking. Unzing tasike Jesue inisapdutningge kwatanbam tasike musipma toknga siknga siwan zipmake pasiwa mainingge pasike you nisane kep komune yuaing gapma gapmane gatu you keu komduine yuaing gapma gapmane kuut kuke zipmake yukum.” \s1 Bania tapan tekwanggutde yanikut. \p \v 12 “Siwan musipma toknga unzing natake aminu Anutue yot takwan gwene pasiya aminde takeakwakga nanitewa Damaskas yot gapmane kukum. \v 13 Kuke kepiapane kuwawa gunziu banakan gan yuwawan kusika kawawa enandangga kakaa takngatu waenga siknga gunzit binga dua siwan kake naat aminu kundu papa kukumangga apmaakakumang. \v 14 Maakake kepdakane pimake nata aminu tapatu dua kawawa ngana wamdakan Hibru wam tangan anzing nanikut, ‘Sol! Sol! Na dasingge tasiwi mainanggenggat? Nata tanomanukgawamba ngana dasingge bitake kekekake gika tasiwi mainggak,’ ngang nanikut. \p \v 15 “Ngang naniwan, ‘Takeapa! Ga mamin,’ ngang iniwa, ‘Na Jesu,’ ngang nanike, ‘Gata na tasiwi mainggatapanin. Sike unzing tasinggayak ngana enake dandamake yuyo. Nata apmanu ga tapa puya amina dakngawiyakge apunggat. \v 16 Ge puyana takngatu gama apmanu wa na nanduayak kaknga gatu masande sanga tapatu tapatu yeukgamit taknga aminbamde yanikapso. \v 17 Nata ganitewa kuke notda Judia nana aminde kuke yanikapmake tasiwawi gatu ganitewa kuke aminu dongu keu komduine nana aminde yanikapmake tasiwawi katakngane apme sandewit. \v 18 Na ganitewa kuku aminu kepman nana zikaa atang yuke pasikaing aminu yanikapi natake zikaa aknga teke kakaa akngane apning. Apuke Anutuekan yuke Setendane kekeknga akngae apbotake tening. Teke nae natapa kekeknga siwan kake Anututa waiakngana apme sandeyamik. Sandeyaman aminu tupa Anututa papan aminabam dakngake yuaing amikat unekan gatake yutning,’ ngang unzing nanikut.” \s1 Puya pasikut takngae Agripa inikut. \p \v 19 “Siwan wamu waaknga enandangga nanikut takngakan atasikum. \v 20 Waakngakan tasike tupan siknga tuwanguke Damaskas you gwan kukum gapmane yuke aminu unenana gamok yanikum. Yanike uneta Jerusalem yot gapmane kuke aminu unenana amin yanikum. Jerusalemu nana yanikenga uneta you Judia kep komune yuaing gapma gapmane kuke gatu aminu kepman nana amin keu komduine nanaaya yanisukukum. Yanisukuke wamu anzing yanikum, ‘Ginu musipza tapa tekwamban waiaknga tawake tasikaing kakngae masa imuke Anutuekan kuwa puyuyok. Kuwa puyuwan kepi kayuk tawake Anutue gwa kuwa puyukut takngata anggaman siwikge tasinong,’ ngang yanisukukum. \p \v 21 “Nata nina unzing siknga tasiwawa notna Judia nana aminda nae semna siknga natake na yot takwan gwene tanggaganupa atnutapa kupitde tasiking. \v 22 Tasiwawa ngana Anututa ina gatangaman yuwawa apu apman apunggak. Apan pakapu kaisane yuke wama take aminde kaine gatu moo aminde kaine ngangu yawa nataamang. Sike aminu tupa siknga Anutue wam yakapbing amikat gatu Moses ngangga yake sanga tapatu apmea anzing apik ngang yaking kakngaekan natake yanggat. \v 23 Aminu tupa yakingga anzing yaking, ‘Aminu Anututa tapan Krais gatanimuya apanin dakngake apik kapa aminda tangutapa toknga pake kungwake gatuna enake aminu moita kungwake unzakan enatningge kepi kayuk kapa tasiwik. Tasike ninu aminu kuupbam Judia nana amikat gatu kepman nana amikatda kakaa akngane yutnimde kepi yeutniman kanim,’ ngang yaking kakngaekan natake yanisukukum,” ngang inikut. \s1 Agripata musia enawan siakan ngang natapikge inikut. \p \v 24 Siwan Polda unzing yake yuwawan Festasda apaa Pol anzing inikut, “Pol! Ga akatuptake yasukunggayak. Asikaya ga natdetdeu kwaapzang pake pasike botake unzingu yanggayak,” ngang inikut. \p \v 25 Iniwan yake anzing inikut, “Buyambam tapa! Na dua katuptat. Wena siknga! Na wamu siakan siknga yanggat,” ngang Festas inikenga ita Agripa anzing inikut, \v 26 “Takeapana! Sanga waakngae ganinangge dua gwaukgat. Gata sanga wa kuupbamu atnataayak. Sanga wa ganinggat taknga anggaman aakinggen. Sike ganinangge dua maakat. \v 27 Siwan asikaya ga wamu tupa siknga Anutue wam yakapbing aminda yaking kakngae natapi siakan ba singgak? Gata atnatapi siakan singgaknga atnataat,” ngang inikut. \p \v 28 Iniwan yake anzing inikut, “Gata nanindatdauwi zetgaman Jesuat nana amin dakngawitde yanggayak,” ngang inikut. Iniwan yake anzing inikut, \v 29 “Zetgaman ba wepda ngang gata gika banipda siwan dakngawiyakge apbaknganggat. Ngana Anutue tumuk wamu anzing yanggat. Na ga gatu aminu wam yawa nataing ngangu kuupbamda nina binga daknganingge nataat. Natake senu a na wamateing kakngakan gikat yutningge dua nataat,” ngang yakut. \p \v 30 Yake bitawan tupan amin takwau Agripa gatu Festas gatu Benaisi gatu amin mooi kundu une yuking kuut siknga enake epu kuking. \v 31 Epu kuke taku inatakan anzing yaking, “Aminu waapa wai akumnanga ba kaautde yutnanga ba takngatu tasikut dua,” ngang yake \v 32 Agripata Festas anzing inikut, “Aminu waapa aminu tupan tapaninu Rom yot gapmane yuke ninduyuak kapata wamna natapikge dua yakut gamu take tewi kuwan,” ngang inikut. \c 27 \s1 Polda sip tangan tewa kopbut. \p \v 1 Siwan gavmanda yandamuke ninu Itali kep kom Rom yot gapmane yuak komune sip gwen take kunimde natake Polkat gatu kaaut notna kundu ngangu pake aminu amak amin 100 kayuau tapatutane katakngane pengama Rom pake kuwikge imuking. Amak aminu waapa umana Julias ngang iniking. Ita amak amindane dongu musatu aminu tupan sikngaapa umana Ogastas ngang inikinggane gen gwaamukaikat nana tapatu. \v 2 Yandamuke kaaut amin ima pake siu gwendu Adramitiam you gapmane nana amindane gwenu take you Esia kep komune yuaing gapma gapmane kunangge gwa tandakngake yukut gwene kopbumang. Koke undang kukumang. Kuke aminu tapatu umana Aristakas ngang inikumang. Ita Tesalonaika yot Masedonia kep komune yuak gapmane nanaapa. Ita nikat gatapan kukumang. \p \v 3 Kusika kuwatna kwakawan Saidon yot gapmane kundopbumang. Kundopna Juliasda Polde butaya natangamuke katewan Polda notnae kuwan nanam ba sanga unzingu take gatangamuking. \v 4 Siwan Saidon teke uneta kunangge tasina ngana gotda puyatake akukumang saakatangga apbut. Apuwawan paku Saipras keu yangga banakan yuak dakata umuban kautdu saak kukumang. \v 5 Kusika kusika keu komaya Silisia kep gatu Pamfilia kep ngang yanikaing komaat kuyapbike Maira yot Lisia kep komune yuak gapmane kundopbumang. \v 6 Kundoke amak aminu waapata yanikwaisika siu gwendu Aleksandria yot gapmane nana amindane gwenu take Itali kep komune kunangge tasinggawa kakut. Kake ninu ninipake kuwan siu wagwene kopbumang. \v 7 Kopna kuke ngana gotda unzakan apuwawan wikake siknga kuwatna tapduu kundu atnipbikut. Nipbiban kusika Naindas keu yangga banakan yuak komune wesimu kukumang. Kuwatna gotda sipde nomna saak kekeknga siknga puyapan akukumang saak kunangge apmeptake kautdu saak kukumang. Kusika Krit keu yangga banakan yuak komune kundoke kautdu Salmoni ngang inikaing saak kuke yapbike kukumang. Kuke keu wandakata umuban kautdu saau wikake siknga kukumang. \v 8 Kusika kautdu saak keu komdu umana Gotna Wena Take Yuaing Kom ngang inikaing komune kundopbumang. Keu wakomune you gapmandu umana Lasia ngang inikaing gapma wesim yuakuunin. \p \v 9 Siwan keu waomune yuwatna tapduu kwaapzang nipbikut. Nipbiban yuwatna tapduu yangga bam gwene kusika upetnanga gwenda apbut. \p \v 10 Apan Polda kake aminu anzing yanikut, “Mate. Apmanu akunimna kakengu meya kanim. Kake tasina sangabaminu kundu yangga bapatang pukuning. Sike sangatakan pukuning ngangu ma natapam. Nisaaya asopunanga ngang nataat,” ngang yanikut. \v 11 Yaniwan ngana aminu siu wagwen tanggak kapaat gatu toikngaatda yake amak aminu waapa inindatdauwat wamna gwaamuban Polde wamu asapdukngamuking. \v 12 Sapdukngamuke keu waomu gotda asinggan puyawawan sip gwenu teyutnanga dua ngang natake aminbamda keu waomu ateke kunangge yanggatapbing. Yanggatapa ngana tapatu tapatutakan apbitaking. Siwan ngana yanggatake keu ayuamang kom teke yanggabam gwene kuwatna gotbamu kekeknga siknga dua apuwawan kusika kautdu Finiks ngang inikaing saak kuke keu andakata umuban takekan yuwatna gotbamda undang puyake bitawana kunim ngang yanggatake yuking. \s1 Yanggabam gwenu gotda kumzang puya tangenakut. \p \v 13 Yanggatake yuwana gou kwikwiknga siknga puyapbut. Puyapa gwa yakumang kaknga apme kunim ngang yake sanga sip gwen tanggaganuwan yuak gaka kaiwa asakopan gotde gwauke Krit kep komde kwaim tapa tawatake kukumang. \v 14 Kuke mamaya dua kuwatna gotda kekeknga siknga pupupzang puyapan keu wa akunangge akukumang dakane kunangge apmeptakumang. \v 15 Meptake yuwatna gotda puyatawamban sip gwenda dambu kukut. Kekeknga siknga puyatawamban kuwan gatu tana tekwananga dua siwan unda tena kukut. \v 16 Kuwawan kuku keu yanggabam gwene mateknga dakatusimu umana Koda ngang inikaing dakata umuban kautdu saak kukumang. Kuke dopangbamu sipda asinggan kaitakunggak gwen zimu puya aminda kwatanbam pasike kaitakapuke wamakusiking. \v 17 Wamakusiwan yanggata sipgwenu zipmawaiwan kumnam ngang yake napda sip gwenu gitna wambing. Gitna wamake gotda puyatawamban kusika dua kake dain ganang katang kuke tanguwan wai siwan kumnam ngang natagwauke tauk daka daka katap tapaapane mitapbingu awaitdepeking. Waitdepeke unda tewa puyatawamban kukut. \p \v 18 Gotda kumzang puyanipbiwawan gatu yanggabamde sambuyata gwenda enake akwainipbiwawan kukumang. Kuwatna kwakawan sangaapa sipda pakuwikge pamukingu tuwanguke apmuking. \v 19 Muba puyuwan kuwatna akwakawan tapduu gweaat gwenduat sikuu wagwene sangaapa sipdane puya tasikainggane sanga katakngata pake muking. \v 20 Muba puyuwan ngana gotda kumzang asinggan puyanipbikut. Puyanipbiwawan kusika keu dakatu dua kakumang. Dua kake mingata wamakusiwan gunzit gatu yekapdaak ngangu dua kake kuwatna tapduu mamaya atnipbikut. Dua kake katasina mainggawan keu komdune apme kundopnim ngangu dua natapbumang. Sike teke akumnanggekan natapbumang. \p \v 21 Siwan unzing natake nanamu dua nake komdubam yukumang. Yuwatna Polda kake enake anzing yanikut, “Mate notna! Tupa nata Krit yuke danikum taknga tawake yukumang gamu meya akaamang kaknga dua kanam. \v 22 Siakan ngana apmanu musipza gitnata yutnong. Aminu nikat nana tapatu dua siknga kupik. Dua kupik ngana sip gwendakan siakan apmea maiwan yanggaatang pukuwik. \v 23 Na zikaa anggwene kawawa Anutu asinindatake gena gwaamukgat tapatane angelana tapatuta nae apuke anzing nanik, \v 24 ‘Pol! Magwaumbim. Paku tupan amin Rom yot gapmane yuak kapa wamba iniwi natapsok. Ge ganiwa natapso. Anututa gae banip gwaang natanggamuke aminbamu gaat sip gwene gatake yuaingu gatayaman dua kumning,’ ngang nanik. \v 25 Ge mate notna! Unzing nanikge musipza gitnata yutnong. Na Anutue angelanata atnanik kaknga buya asaawik ngang natapa siakan singgak. \v 26 Unzing aawik ngana gotda puyanipbiwawan kuwatna sipgwenda kusika keu yangga banakan yuau dakatusimde kwaim tapa tanguwan keu wandakane yutnim,” ngang yanikut. \p \v 27 Siwan gotda sip gwenu puyatawamban kuwatna sande gweaya atnipbiban kusika yangga bamu gwendu umana Edria ngang inikamang. Yangga wagwene banakan gotda puyatawamban kuwatna sipde puya aminda natawawa keu dakatune wesimu gwa ba apumang ngang natapbing. \v 28 Natake nap takngane sanga meya siknga une wamanggaganuke tewa pukuwan nap taknga ngwakngamuban kepdaka maa siknga dua tuwangu 120 nganggan kaking. Kake gatu kundusim kuke gatu muking. Muke kawa tuwangu 90 nganggan kaking. \v 29 Kake dain ganang katang tanguwan sipda wai siyak ngang natake akgwauking. Akgwauke sipdane mase saak kuke sanga sip gwen tanggaganuwan yuak dakaat dakaat ngang tatawamban yanggaatang pukuke sip gwenu ita tanggaganuking. Tanggaganuwa yuwawan zetgaman kwakawan ngang natake meya buyak natayuking. \v 30 Unzing natayuwawa aminu siu wagwene pasikingu atdatang kunangge natapbing. Natake kemaema tasike sanga sip gwen tanggaganuwa yuak dakandaka pake sipde nomna saak kaya mutna ngang kem yake dopangbamu tupa wama kusikut gwenu waike tatawamba pukukut. \v 31 Tatawamba pukuwan ngana Polda yake amak aminu kayuak kapaat aminu iat gatake pasikaing takwau anzing yanikut, “Aminu waakwakga siu anggwenu ateke kuwanu ginu kuupbamda akumning,” ngang yanikut. \v 32 Yaniwan natake nap taknga patdakngawa dopangbam gwenzimu yangga gwene tapataiwan gotda puyatakukut. \p \v 33 Siwan kwakanangge dapakawan Polda aminu siu wagwene yukingu nanamu kundu naningge yanindatdauke anzing yanikut, “Komdubamu musipmin taknga kuyup kuyupzang akoyambing kaknga dua wikak. Dua wikawan nanam paya dua nakumang. Dua nake yuwatna kuku tapduu katau kuut musaat kepianganu gweaat gweaat ngangu gwa nipbikut. \v 34 Ge nanamu kundu tupakande nanong. Nake kekekanong. Ge natapnong. Nikat nana tapatuta dua siknga kupik. Gwapat danggamza takngatusim paya dua maiwik.” \v 35 Ngang yanike aminbamde kaine poyau gomdu take Anutue inimbakngake putdakngake atnakut. \v 36 Nawawan aminbamu waakwakga kake musia pewa wikawa naking. \v 37 Siwan ninu aminu siu wagwene yukumangu buyambam siknga 276 ngangga yukumang. \v 38 Sike nanam nana musipminu gitna siwana puya aminda sip gwenda meptake amunandang siknga dua pukuke dain daka dua tanguwikge natake nanam zau sipda pakuwikge pamukingu bek buyak yanggaatang mupewa pukuking. \s1 Sip gwenu apmaikut. \p \v 39 Mupewa pukuwa yuwatna kwakawan tasipangu keu dua kakingu dakatune kukinga kaking. Kake yangga saakgan dainu wena komune kuke kuku saisai gwaam siknga dakane kopnanga kaking. \v 40 Kake sanga sip gwen tanggaganuwa yuak dakandaka pewa pukukingu kuningge natake tupakande patdakngawa pukuking. Pukuwana gatu sip gwenu stia atanomanuwawan kunggak dakaau napda tupa wambing ngana gatu waiking. Waiteke gotda puya tawamban kuke atu saisai gwaam daka akakingune kopikge sipdane nomna saak tauk dakandaka paku mitapbing. Mitapa puyatawamban kuke ngana \v 41 kumzang siknga kuku dain ganang katang tanguke nomna tapa undang usiban kopbut. Koke kekekawan gatu mase gomu yanggabamda enake zipbusaangukut. \p \v 42 Zipbusaanguwan amak amin takwakga yake kaaut aminda gamok yanggaatang suwim tasike datakunang ngang yake kupsae zipnangge yaking. \v 43 Yawa ngana amak aminde tupan tapata Pol gatangamunangge ayanimbitakut. Yanimbitake aminu suwimu atasike nataakingga gamok paapukuke engatangan yanggaatang kuke saisai dakane kundopningge yanikut. \v 44 Yanike gatu aminu suwimu dua tasike nataaingga katap san sanzim ba sip gwendane katap dapak dapak yanggata zibusaangukut sasan pake waangan koyuke kuningge yanikut. Yaniwan wamna gwaamuke aminu kuupbamda takekan kwaim tapane kopbing. \c 28 \s1 Polda Molta kepdakane yukut. \p \v 1 Siwan kopna keu wandakasimune nana aminda keu andaka Molta ngang inikamang ngang niniking. \v 2 Siwan sopa tawan kep gwenu got siknga sikut. Unzing siwan aminu keu wandakane nanata ninu katak siknga toiking. Sopa tawan katap sake ninipaku une nipmaba aikumang. \v 3 Ninipake paku nipmaba Polda enake katap saanu kundu butuke katapatang sakut. Sawan gomou takngatu amiyasik takngata katap saan takwak katang yukutna katapda isitawamban epuke epu Polde katakngine isike ataawasikut. \v 4 Taawasiwan aminbamu keu wandakane nanata kaking. Kake anzing yaking, “Asikaya aminu aapa aminu kundu atzipbut. Zipbut ngana yangga gwene dua kumbut. Ngana sanga wai tasikut takngae kupikge gomokga isinggak,” ngang yaking. \v 5 Yawawa ngana Polda meya dua sike gomok taknga makaitamamban katapatang puku isikut. \v 6 Isiwan kake katakngi apba paptawik ba zetgaman apba kupik ngang natake kayuwawa ngana noman gan yukut. Dua kungwake ba meya takngatu dua papan kaking. Kake musia tapatekwamban yake aminu aapa kep kwatanu tapatu ba ngang yaking. \p \v 7 Siwan keu ayukumang komune keu komdu wesim yuak. Sike keu wa Molta ngang iniking dakane nana aminde take apana umana Pablias ngang iniking. Ita keu wa komdane toiknga unin. Ge aminu waapata ninipaku yotnane nipmamban tapduu gweaat gwenduat ngangu iat gatake yukumang. Yuke ninu katak siknga toikut. \v 8 Siwan aminu wa yukumang kapatane nanata maitna kokok siyuk gupna toknga sikut. Siwan natake Polda kuku Anutue tumuk wam yayuk katakngata tangene wasiwan maitna wena sikut. \v 9 Unzing tasiwan kake keu wandakasimune nana aminu mait sikingga iekan apbing. Apa maitna sandeyaman wena siking. \v 10 Siwan Polda unzing tasiwawan kake apbakngake sanga kwaapzang pakapu tematamunimuking. Siwan keu wandakane yuwatna yekau gweaat gwenduat gwa nipbiban ninda peke kunangge tasina sanga paku nanimde gatu sanga kundu yanggabam gwene kusika dapnang ngang natake atnimuking. \s1 Polda Rom gapmane kundopbut. \p \v 11 Siwan teke kunangge natake kawatna siu gwendu Aleksandria yot gapmane nana amindane gwenu gotbamda puyake bitawana wagwenu akunangge tasiwan kakumang. Kake wagwene kopna pake kukut. Siwan anutu pupuknga tapatu umana Sus ngang inikakinggane waaknga bokngan aakumayak ngang yanikaking. Ge waaknga waapaatdane weena sip wagwende nomnandakane pasike tasiking. \v 12 Sike sip wagwene kopna pake kuwan kuku Sairakyus yot gapmane kundoke une tapduu gweaat gwenduat ngang yukumang. \v 13 Yukumanga you wanggapma teke uneta kuku Risiam yot gapmane kundopbumang. Kundoke yuwatna kwakawan gotda sipgwende maseatangga puyapbut. Puyatawamban kuwatna tapduu gweaya nipbibana Pyutiopai yot gapmane kundopbumang. \v 14 Kundoke sip gwenu teke epuke notninu Jesuat nana aminu kundu kakumang. Kana ninu sande gwendu iat gatake yutnimde nininggakake ninu yotnane pakopa yukumang. Yusika you wanggapma teke uneta kepindupi Rom yot gapmane kukumang. \v 15 Kuwatna notninu Jesuat nana aminu Rom yot gapmane yukingga ninde unzing apukaing ngang natake kepine nindupa kunimde apu kunduta yot gapmandu umana Apias Maket ngang inikaing gapmane nindupbing. Gatu kunduta you gapmandu umana Usiwamu You Gweaat Gwenduat ngang inikaing gapmane ako nindupbing. Nindupa Polda kake bakngake Anutu inimbakngakenga musia pewan wikawan natapbut. \v 16 Natapan kuku Rom yot gapmane kundopna aminu tupan tapata katewan Polda you gwendune inatakan yuwan amak aminu tapatuta kayukut. \s1 Rom yot gapmane nana amin yanikut. \p \v 17 Kayuwawan tapduu gweaat gwenduat kawan puyuwana Polda yake Judia nana aminda paku you wanggapmane yuaing aminde takeakwau yayawakut. Yayawamban unekan apana ita anzing yanikut, “Mate notna! Na sanga ninu Judia nana amindane umanin tasiwa maiwikge takngatu dua tasikum sike kepi baminda tasikaking kaknga atawake tasikamangu zipbutnangge dua tasikum. Unzing dua tasiwa ngana Jerusalemu moo siknga na tanggaganuke Rom nana aminde katakngane yamuking. \v 18 Yama napmaba wama Rom nana aminde kaine yawa gutonga takngatu wena sikut. Siwan moo siknga kupsae nutnangge dua natapbing. Natake napmaba epu akuwitde tasiking. \v 19 Tasiwa ngana Judia nana aminda asapduking. Sapduwa na kepina wena siknga sikut. Kepi wena unzing siwan teke gatu wama yawa Sisata natapikge yanikum. Sike ninae notnae wamu takngatu dua temapa dua yanangge yakum. \v 20 Ge wamu aaknga yandawamba apa danduke daniwitde yandawat. Ge ninu Isrel nana aminda natake aminu akgatanimuya apata apik kapae atnatayutawakamang. Ge aminu waapaekan natake yanisukukum takngae natake Judia nana aminda yawa kekekawan kataknga senu aakngata wambing,” ngang yanikut. \p \v 21 Yaniwan natake yake anzing iniking, “Aminu Judia nana tapatuta gae wamu dua temapa yake pas sandu gae dua matake nimukut. Gatu aminu tapatu Judia kep komune teke uneta apbikat nana tapatuta apu gae wamu wai takngatu dua niniwan natapbumang. \v 22 Ngana apmanu ga natdetdetdaatang dasing nataayak ge unin gendaneta siknga ngang niniwi natapnimde natamang. Sike nisa atnataamang. Kepi wa gata tawake tasinggayak kakngae aminbamda atemna wam yakainggen,” ngang iniking. \p \v 23 Inike sipdune pautde you Polda yukut gwene apnangge yandamuking. Yandamukinga tapduu ayaking gwenda apan aminbamda apu yuking. Tembana apbing ngana yuwawa yuwawa kuku gunziu apukukut. Wa yuking bamu yuke Polda wamde yapii katak siknga yaniwan natapbing. Yanike Anututa itane kekeknga aknganata wamanipmamban ie gepbiatang yutnimde yanikwaapzawan kukut. Yanike musia papan tekwamban Jesue natake Anututa tapan Krais akgatanimuya apanin ngang natapa siakan siwikge tasike Mosesda mama wamna matakut takngae yanike gatu tupa Anutue wam yakapbing aminda mataking kakngaat pakapu unekan peke yanikut. \v 24 Yaniwan natake kunduta natapa siakan sikut. Siawa kunduta asapduking. \v 25 Sapduwa yanganuke tasitake kuking. Siwan dua kunangge tasike ngana kuwawa Polda wamu takngatuat anzing yanikut, “Anututane Waung Kapata wamu siakan siknga ngang iniwan natake wamu yakapsa aminu Aisaiata genaneta baminu anzing yanikut, \q1 \v 26 ‘Kuku aminu gikat nana aminu anzing yaniyo, \q1 “Ginu kwep apman asinggan wamu natake ngana yapii dua siknga natdetning. \q2 Dua natdeke gatu sanga takngatu takngatu katasike ngana yapii dua siknga kaning. \q1 \v 27 Sike aminu waakwakgane natdetdetna dapaknga siknga. \q2 Maaknga ina gwan yamakusiking. \q2 Yamakusike kaina gwan wamakusiking. \q2 Sike unzing dua tasiking gamu natake kake gwan natdewam. \q1 Natdeke apa waiakngana sandeyamuke maitna sandeyamam,” \q2 ngangu Aisaiata ngang Anututane wamu takngatu unzing matakut,’ \m ngang yanikut. \p \v 28 “Ge daniwa natapnong. Ginda unzing sapduwawa wamu wa matakut taknga buya unin aakgakge wamu wa Anututa ninu gatanimuke waiaknganin sandetnimik kaknga aminu kepman nana aminde Anututa gwan tewan kukutna apme natapning,” ngang yanikut. \v 29 (Yanike bitawan Judia nana aminda teke kuke taku ina kumzang yanganuke kuking.) \p \v 30 Siwan Polda nakanu gweaya you ina manita usikut gwene yukut. Yuawan aminu unin kanangge apbingu apa yotnane pakopbut. \v 31 Pakoke yuke Anutue wam natake ie Anututa itane kekeknga aknganata usikwatanipmamban gepbiatang yutningge yanike gatu Takeapa Jesu Anututa tapan Krais gatanimuya apanindane wamu kuut tawake yanindamukut. Unzing yake yanindamuke tasiwawan ngana aminu tapatuta puya waaknga tewikge dua siknga ngang inimbitakut.