\id EST - WolioNT \ide UTF-8 \ide 65001 - Unicode (UTF-8) \h ESTER \toc3 Est. \toc2 Ester \toc1 Kitabi Taurati Ester \mt1 Ester \is Pogau bhaa-bhaana \im Bokuna \bk Ester \bk* apetulatulaaka manga kajadia modhaangiana i maligena raja Persia, mosadiana motopake i bulaana kagari. I nuncana boku incia sii, mia motomatauna siitumo Ester, samia bhawine miana Yahudi molaengana atosarongi mia mokojasa. Roonamo kaasina to lipuna sumaimo tee kabaranina apanainda haejatina musu bhemopabinasana miana Yahudi. Boku incia sii apogauaka tee apatinda o maʼanana raraeana Israel isarongiaka Purim. \iot Antona \io1 Ester amembali ratu \ior 1:1--2:23 \ior* \io1 Haman ahaejati madhaki \ior 3:1--5:14 \ior* \io1 Haman atohukumu mate \ior 6:1--7:10 \ior* \io1 Miana Israel amangantaloaka musuna manga \ior 8:1--10:3 \ior* \c 1 \s1 Ratu Wasti Aewangi Parintana Raja Ahasweros \sr 1:1-22 \p \v 1 Kajadia incia sii adhaangia i zamanina Ahasweros, siitumo Ahasweros momembalina rajana Persia tee Media to 127 angu poropinsi, minaaka i India sakawana i Etiopia. \v 2 I zamani incia sumai, wakutuuna Raja Ahasweros tangasaana amboore tee aparintangi minaaka i malige i nuncana bentena Susan. \v 3 I talu taona pamarintana, raja apadhaangia kariaa to bhari-bharia manga kaogesana tee pagawena. Manga kapalana tantarana Persia tee Media, manga gubernuru, tee manga kaogesana poropinsi aumba i kariaa sumai. \v 4 Nama mbula kangengena o raja apapematauaka karangkaeana maligena, tee uka kaogesana tee kamuliangina pamarintana i manga kakembana kariaa sumai. \p \v 5 Sapadhana incia sumai o raja apadhaangiamo uka kariaa to bhari-bharia raʼeatina modhaangiana i bentena Susan, malape rangkaea atawa misikini. Kariaa sumai kangengena pitu eo tee apadhaangiaia i tanalapa i aroana malige. \v 6 Tanalapa i aroana malige abhelokiakea tee corocoro minaaka i kae lenan waranaa kakanda tee maputi, abhokeakea tee tali lenan moʼalusu tee i manga simbina apakaiakea pera motopasana i manga ariina bhatu pualam. Manga bhangko bulawa tee pera to manga kakemba adhikaia i bhawona lante. Lante sumai motobhelokina tee pualam maleʼi tee maputi,\f + \fr 1:6 \fr*\fq pualam maleʼi tee maputi: \fq*\ft Bhatu incia sii mboomo giuna bhatu granit, marmer, atawa dhempa momatuʼa, mokombena, tee mokowaranaa.\ft*\f* kulina muntia mokokila, tee bhatu pirus kakanda. \v 7 Giu isumpu apatalaakea i nuncana manga tonde bulawa moposalana saangu tee mosagaanana. Angguru i maligena Susan sumai ataralabhi-labhi apokana mboomo kalapena incana raja. \v 8 Manga kakemba asumpu peepeeluana incana roonamo o raja padhamo aposamea to bhari-bharia manga pagawena i maligena mamudhaakana manga incia aose peeluana samia-samia. \p \v 9 I wakutuu incia sumai, Ratu Wasti apadhaangia kariaa uka to manga bhawine i nuncana maligena Raja Ahasweros. \p \v 10 I eo pitu eona, wakutuuna raja akaunde-unde roonamo asumpu angguru, raja akembamo Mehuman, Bizta, Harbona, Bigta, Abagta, Zetar tee Karkas, siitumo pitu mia pagawe hususu molaianina karona, \v 11 to abhawa Ratu Wasti apoaro tee raja tee apake mahakota i bhaana. Raja gauna apatokamataaka kakesana ratu i manga raʼeati tee manga kaogesana roonamo ratu sumai amakesa mpuu. \v 12 Maka o Ratu Wasti amendeu aumba to aose parintana raja ipakawaakana manga pagawe hususu sumai. Sababuna sumai, raja apamuru tee aʼamara mpuu. \p \v 13 Raja aabha i manga ahalii mofahamuna hukumu tee adati, roonamo raja sadia aabha i manga ahaliina tutura tee hukumu. \v 14 Dhaangia pia-pia mia mopomatauna tee mopomakasuna tee raja siitumo: Karsena, Setar, Admata, Tarsis, Meres, Marsena tee Memukan, siitumo pitu mia o kaogesana Persia tee Media mokokauncuramakana malanga i nuncana pamarintana. \v 15 "Opea tabeana bheipewauku to Ratu Wasti mboomo opea mopadhana ipatotapuaka i nuncana tutura, roonamo incia inda aose parintaku ipakawaakana manga pagawe hususu sumai?" \p \v 16 Kasiimpo Memukan alawani i aroana raja tee manga kaogesa sumai, "Ratu Wasti inda soo asala tee raja uka, maka tee bhari-bharia kaogesa tee bhari-bharia umane modhaangiana i saangua poropinsina Raja Ahasweros uka! \v 17 Pewauna ratu sumai bheamataua bhari-bharia bhawine, sabutuna manga incia bheapandaʼente umanena tee apogau, 'Raja Ahasweros aparintaakea mamudhaakana Ratu Wasti atobhawa i aroana raja, maka incia amendeu aumba.' \v 18 I eo sii uka bhawinena manga kaogesana Persia tee Media, morangona pewauna Ratu, bheapogau mboo sumai uka i manga kaogesana Raja, sabutuna bheabhari o kahina tee amara. \v 19 Rampaakanamo sumai, ingkami taemani mamudhaakana uala kambotu ande o Ratu Wasti indamo amembali apokawa tee Raja. Kambotu incia sumai tabeana apamembalia saangu tutura i Persia tee i Media, mamudhaakana inda amembali ahobutia pendua. Sapadhana incia sumai, dhawuakamea o kauncuramakana Ratu Wasti i bhawine mosagaanana molabhina kalapena minaaka i incia. \v 20 Ande o kambotuna Raja sumai atoresamo i saangua pamarintana lipu momaoge sumai, sumaimo bhari-bharia bhawine bheahoromati umanena, malape rangkaea atawa misikini." \p \v 21 Raja tee kaogesa asatujui pogauna Memukan, sumaimo o raja alausakamo apewaua. \v 22 Incia alamboko manga sura parinta to bhari-bharia poropinsina pamarintana, antona sura sumai apokana tee pogau tee kaburina manga lipuna sumai sumbesumbere. Parinta incia sumai akooni, "Bhari-bharia umane tabeana akapalai bhanuana, tee manga mia momboorena i nuncana bhanuana tabeana apake pogauna lipuna umane sumai." \c 2 \s1 Ester Atoangka Amembali Ratu \sr 2:1-18 \p \v 1 Sapadhana manga kajadia incia sumai, i wakutuuna amarana Raja Ahasweros auntomo, atoudhanimo incia i Wasti, tee opea mopadhana ipewauna tee kambotu mopadhana ialana to Wasti. \v 2 Sumaimo apogaumo manga pagawe molaianina raja, "Taroakamo tapeeloakea kabuabua momakesana bhanguna to Raja. \v 3 Raja tabeana aangka manga pagawena i bhari-bharia poropinsi i nuncana pamarintana to aromusaka kabuabua momakesana bhanguna. Manga kabuabua sumai ajagania i tampa mohususu to bhawine i malige i nuncana bentena Susan, tee ajagania samia pagawe hususuna Raja mokosarona Hegai. Hegai mojaganina manga bhawinena Raja. Kasiimpo manga incia tabeana adhambaakea tee mina-mina mawondu mamudhaakana amakesa. \v 4 Dhaampomo, o kabuabua momalapena i matana Raja bheamembali ratu to abholosi Wasti." Giu incia sumai aabhia amalape tee asatujuia raja, tee apewaumea. \p \v 5 I wakutuu incia sumai i bentena Susan dhaangia samia o miana Yahudi o sarona Mordekhai bin Yair bin Simei bin Kis. Incia minaaka i kaomuna Binyamin.\f + \fr 2:5 \fr*\fq kaomuna Binyamin: \fq*\ft Binyamin o ana kaepuna Yakub minaaka i Rahel, sala samia minaaka i sapulu rua mia ana umanena Yakub. Kamata \ft*\xt Limb. 35:18\xt*. \f* \v 6 Incia uka amembali mia mototaangi i wakutuuna rajana Babel, Nebukadnezar, atalo Yerusalem. Kasiimpomo Mordekhai atobhawa atobhanaka tee rajana Yuda mokosarona Yekhonya, tee manga mia abhari mototaangina uka. \v 7 Mordekhai apotolidha tee samia kabuabua o sarona Hadasa tee isarongiaka uka Ester. Ester amangada o poningkarona tee amakesa o rouna. Roonamo rua miaia mancuanana Ester amatemo, sumaimo incia apekaoge tee adhambaaka Ester mboomo anana karona. \p \v 8 Satoresana parintana raja, abhari o kabuabua makesa aromusakea i nuncana bentena Susan, tee ajagania Hegai. Ester uka abhawea apesua i nuncana maligena raja tee ajagania Hegai. \v 9 Hegai akamata Ester tee aabhia mia malape tee amaasiakea. Sabutuna o Hegai alausakamo adhawuakea mina-mina momawondu tee kinande hususu. Hegai adhawuakea uka pitu mia kabuabua motopilina to molaianina i malige hususu to bhawine minaaka i maligena raja. Kasiimpo Ester tee kabuabua molaiania apapindaia i tampa momalape i malige hususu to bhawine. \v 10 Ester inda apaumbaakea o kamiaana, ande incia satotuuna miana Yahudi, roonamo Mordekhai audhaniakea mboo sumai. \v 11 Saeo-saeo Mordekhai akambeli-mbeli i tanalapa i aroana malige mohususu to bhawine to amatauaka kadhaangiana tee opea bhemomembalina tee incia. \p \v 12 Manga kabuabua sumai tabeana adhawua mina-mina mawondu kangengena sapulu rua mbula mboomo tuturana to manga bhawine. Siitumo kangengena nama mbula mobhaa-bhaana manga incia apake mina damar momawondu tee nama mbulana sapadhana incia sumai manga incia apake mina mawondu irampai. Salapana wakutuuna manga kabuabua idhambaakana sumai aʼaahiri, bhari-bharia apotibhaaka palina to apoaro i Raja Ahasweros. \v 13 Sakawana wakutuuna samia kabuabua apesuamo apoaro tee raja, mboo siimo tuturana: Opeapo uka iemanina tabeana adhawuakea to abhawea minaaka i tampa mohususu to bhawine i nuncana maligena raja. \v 14 Incia bheapesua i wakutuuna soonaeo, kasiimpo naile saeona incia bheambuli i tampa mobhaau mohususu to bhawine mosagaanana ijaganina Saasgas, samia pagawe hususu mojaganina manga gundina raja. Kasiimpo gundina sumai inda bheapesua uka to apoaro tee raja tabeana ande o raja apeelua, sumaimo incia bheakembaia tee bheagoraakea o sarona. \p \v 15 Sabutuna akawamo palina Ester to apokawa tee raja. Ester satotuuna anana Abihail tee witinaina Mordekhai mopadhana iangkana mboomo o anana karona. Roonamo amakesa, bhari-bharia mokamatea amente. Wakutuuna incia alingka apokawa tee raja, Ester apobhaju mboomo isusuakana tee iadhariakana Hegai, kapalana tampa mohususu to bhawine. \v 16 Kasiimpo Ester abhawea to apoaro tee Raja Ahasweros i nuncana maligena pamarintana i bula i sapulu mbulana, siitumo i bula Tebet, i tao i pitu taona raja aparinta. \p \v 17 Ester apasanaa tee apaunde-unde raja alabhi minaaka i kabuabua mosagaanana. Sabutuna o raja amaasiakea alabhi minaaka i bhari-bharia kabuabua mosagaanana. Sumaimo raja apakanaakea mahakotana pamarintana i bhaana Ester tee alantia apamembalia ratu to abholosiaka Wasti. \v 18 Sapadhana incia sumai, raja apadhaangiamo kariaa maoge to kaogesana tee pagawena, siitumo kariaa kahoromatina to Ester. Raja uka indamo aemani balasitee i manga poropinsina tee abage-bageakea hadia ataralabhi-labhi, mboomo laengana samia raja. \s1 Mordekhai Apasalaamati Inyawana Raja \sr 2:19-23 \p \v 19 I wakutuuna manga kabuabua atoromusaka to rua mpearona, Mordekhai auncura i bhambana lawana maligena raja. \v 20 Ester indapo uka apaumbaakea o kamiaana, mboomo isameaakana Mordekhai to incia. Sababuna o Ester sadhaadhaa aose pogauna Mordekhai mboomo i wakutuuna incia dhaangiapo adhambaakea i piamo itu. \p \v 21 Wakutuu incia sumai, Mordekhai tangasaana auncura i bhambana lawana maligena raja, rua mia pagawe hususuna raja mojaganina bhambana lawa siitumo, Bigtan tee Teres, ahaejatimo apekamate Raja Ahasweros, roonamo amapii incana. \v 22 Giu incia sumai amataua Mordekhai tee alausaka apaumbaakea i Ester. Kasiimpo Ester apetulatulaakamea i raja tee opea imatauna Mordekhai sumai. \v 23 Wakutuuna giu incia sumai aparakisaaia, garaaka atotuu, sumaimo mia rua miaia sumai uka atoloe i arii sakawana amate. Kasiimpo kajadia incia sumai atoburi i nuncana boku tulatula mangenge i aroana raja. \c 3 \s1 Haman Ahaejati Madhaki to Apabinasa Miana Yahudi \sr 3:1-15 \p \v 1 Sapadhana manga kajadia incia sumai, Raja Ahasweros aangkamo samia mokosarona Haman bin Hamedata amembali sapatina. Haman bin Hamedata satotuuna minaaka i siwuluna Agag.\f + \fr 3:1 \fr*\fq siwuluna Agag: \fq*\ft Manga ahalii tafusiri afikiria o Agag sii o Raja Agag, rajana miana Amalek motalona Raja Saul tee tantarana Israel. Miana Amalek apomusu mpuu tee miana Israel, sapadhana manga miana Amalek ahumbuni miana Israel molimbana minaaka i Mesir. Kamata \ft*\xt Limb. 17:8-16\xt*.\f* Raja aangkatakea tee apatotapuakea o kauncuramakana mamudhaakana alabhi kalangana minaaka i bhari-bharia kaogesana raja mosagaanana. \v 2 Bhari-bharia pagawena raja modhaangiana i bhambana lawana malige asuju sakawana i tana tee adhawu horomati i Haman, roonamo mboomo sumai iparintaakana raja to incia. Maka o Mordekhai amendeu asuju tee ahoromatia.\f + \fr 3:2 \fr*\fq Mordekhai amendeu asuju: \fq*\ft Mordekhai apeelu aose parintana minaaka i Hukumuna Musa, molarangina miana Yahudi asuju asomba i dewa atawa maanusia mosagaanana, garaaka miana Persia aabhia o rajana mboomo samia dewa. \ft*\f* \p \v 3 Manga pagawena raja modhaangiana i bhambana lawana malige uka apogau i Mordekhai, "Pokia ingkoo inda uose parintana raja to asuju ahoromati Haman?" \v 4 Saesaeo manga pagawena raja sumai audhaniaka Mordekhai, maka amendeu aperangoia, sabutuna manga incia apetulatulaakamea o hali incia sumai i Haman. Mordekhai padhamo apaumba manga pagawena raja sumai ande incia o miana Yahudi. Sumaimo, manga incia gauna bheakamatea opea ipewauna Haman ande o Mordekhai sadhaadhaa inda aose parintana raja. \p \v 5 Wakutuuna Haman akamata Mordekhai inda asuju tee ahoromatia, aʼamaramo mpuu incia. \v 6 Sapadhana mia apaumbaakea o kamiaana Mordekhai i incia, sumaimo o Haman ahaejati to apabinasa bhari-bharia miana Yahudi, siitumo mia salipuna Mordekhai, i saangua pamarintana Ahasweros roonamo incia aabhi ahina o karona, ande soo apekamate Mordekhai. \p \v 7 I bula bhaa-bhaana siitumo i bula Nisan, i tao sapulu rua taona Raja Ahasweros amembali raja, Haman atumpu mia to abhanaka bhatu undi mokosarona "Pur," i aroana. Manga incia aʼundia mamudhaakana apatotapuaka eo tee bula to apewauaka haejatina sumai. Sabutuna apatotapuakamea eo tee bulana, siitumo i eo sapulu talu eona i bula sapulu rua mbulana i nuncana bula Adar. \p \v 8 Kasiimpo Haman apogaumo i Raja Ahasweros, "Raja, dhaangia saangu lipu mopogaa-gaana tee amboore i tanga-tangana manga liputa tee i saangua poropinsi i nuncana pamarintamu. Adatina manga incia aposala tee adatina manga lipu mosagaanana tee manga incia inda aose parintana rajana. Jadi, inda alaenga ande utaroaka manga incia apewau saincana. \v 9 Ande ukamatea amalape ifikirimu, salabhina upalimbaakamea sura parinta to upabinasaaka manga incia. Iaku bhekupomea 340.000 kilo pera to manga pagawe moʼurusuna giu incia sumai, mamudhaakana manga pagawe sumai apapesuaia o pera sumai i nuncana dhingkanana doina Raja." \p \v 10 Sarangona giu incia sumai, o raja ahobutimo singkaruna minaaka i kauna limana to apamembalia capu to apasahaaka manga kambotu tee adhawuakea i Haman bin Hamedata, miana Agag, musuna miana Yahudi sumai. \v 11 Pogauna raja i Haman, "Pera tee lipu sumai kudhawuakako. Upewaumo opea iabhimu amalape to manga incia." \p \v 12 Sabutuna akembamea manga jurutulisina raja i eo sapulu talu eona i bula bhaa-bhaana. Mboomo bhari-bharia iparintaakana Haman, manga incia uka aburi sura to manga wakilina raja, manga gubernuru mokapalaina saasaangu poropinsi tee manga kaogesana saasaangu lipu. Antona sura sumai atoburi i nuncana sumbesumbere pogau tee kaburina manga poropinsi sumai. Sura sumai atoburi tee sarona Raja Ahasweros tee acapuakea tee singkaruna raja. \v 13 Manga sura sumai abhawea tee alambokoa madhei alaloi manga pande angkuna sura i saangua poropinsi. Antona sura sumai satotuuna o parinta to apahancuru, apekamate, tee apabinasa bhari-bharia miana Yahudi minaaka i momangurana sakawana i mancuana, tee uka manga anana tee manga bhawine i nuncana saeo uka, siitumo i eo sapulu talu eona i bula sapulu rua mbulana, i bula Adar, tee arampasi harataa pewauana manga incia. \v 14 Antona sura incia sumai tabeana apamembalia tutura i saasaangu poropinsi tee apakolelea i bhari-bharia lipu mamudhaakana manga incia asiapu ande akawa eo incia sumai. \p \v 15 Manga pande angkuna sura apoagori alingka abhawa manga sura sumai i bhari-bharia poropinsi mboomo parintana raja, kasiimpo tutura sumai apakoleleakea uka i bentena Susan. Wakutuuna raja tee Haman tangasaana auncura asumpu, abagoeamo miana Kota Susan sarangona lele incia sumai. \c 4 \s1 Usahana Mordekhai Atulungi Miana Yahudi \sr 4:1-17 \p \v 1 Samatauna bhari-bharia opea momembalina, sumaimo Mordekhai abhenci pakeana, kasiimpo incia akumuti karona tee kae kadhu tee adhika ngawu i bhaana roonamo amaporo. Incia alingka apekatii-tii i kota apoose akakee-kee tee suara makaa tee amaasi. \v 2 Sakawana i aroana bhambana lawana maligena raja, Mordekhai auntomo, roonamo inda amembali o mia apesua i bhambana lawana maligena raja ande apake kae kadhu. \v 3 I saasaangu poropinsi, i tampa iapaipo parinta tee tuturana raja sumai akawa, dhaangia tee kasukara momaoge i tanga-tangana miana Yahudi apoose apoasa, atangi, tee amaasi. Abhari o mia mobhakesakana kae kadhu tee ngawu to kalempesina koleana. \p \v 4 Wakutuuna manga kabuabua molaianina i malige tee manga pagawe hususuna Ester aumba apaumbaakea opea ipewauna Mordekhai, amarewumo mpuu incana ratu. Incia alamboko pakea i Mordekhai to apakea to kabholosina kae kadhu i badana, maka Mordekhai inda atarimaia. \v 5 Kasiimpomo Ester akemba Hatah, sala samia pagawe hususuna raja isusuna to alaiania. Atumpumea o Hatah to apokawa tee Mordekhai to amatauaka opea momembalina tee opea sababuna. \p \v 6 Kasiimpo Hatah alingka apokawa tee Mordekhai i tanalapana kota modhaangiana i aroana bhambana lawana maligena raja. \v 7 Mordekhai uka apetulatulaakea i incia sagala giu inamisina tee saopea kabharina pera ijanjiakana Haman to adhawuaka Ahasweros mamudhaakana o raja atumpu apabinasa miana Yahudi. \v 8 Mordekhai uka adhawuaka Hatah o kaburina tutura motopakolelena i Susan mokoantoakana parinta to apabinasaaka miana Yahudi. Mordekhai uka atumpu Hatah to adhawuaka kasamea incia sumai i Ester mamudhaakana o Ester alingka apokawa tee raja to aemani kaasi to lipuna. \v 9 Kasiimpo Hatah alingka apokawa tee Ester to apakawaaka kasameana Mordekhai sumai. \p \v 10 Kasiimpo Ester atumpu Hatah apakawaaka kasamea incia sii i Mordekhai, \v 11 "Bhari-bharia pagawena raja tee raʼeati modhaangiana i bhari-bharia poropinsi i nuncana pamarinta sii amataua, tangkanamo saangu o tutura to bhari-bharia umane atawa o bhawine mopesuana mopoarona tee raja i nuncana malige ande o mia sumai inda akembaia raja: sumaimo mia incia sumai bheatohukumu mate. Maka ande o raja apaulu katuko bulawana i mia mopoarona tee incia, sumaimo incia bheasalaamati. Maka iaku talu pulu eomo indapo uka akembaaku kupesua kupoaro tee raja." \p \v 12 Wakutuuna pogauna Ester sumai apaumbaakea i Mordekhai, \v 13 sumaimo Mordekhai atumpu apakawaakea o kasamea incia sii to Ester, "Bholi ufikiria roonamo udhaangia i nuncana maligena raja, soomo ingkoo moʼamanina minaaka i tanga-tangana bhari-bharia miana Yahudi. \v 14 Ande sii-sii ingkoo inda ukoʼuu, sumaimo o kalalesa tee katulungi bheaumba to miana Yahudi minaaka i tampa mosagaanana, maka ingkoo tee manga witinaimu bheubinasa. Aipomo tee kadhaangia mboo sii mbakanamo ingkoo utopili umembali ratu." \p \v 15 Kasiimpomo Ester alamboko kalawani incia sii i Mordekhai, \v 16 "Lingkamo romusakamea bhari-bharia miana Yahudi modhaangiana i Susan tee upoasamo tee udoʼamo to iaku. Bholi ukande tee usumpu kangengena talu eo talu malo. Iaku tee manga kabuabua molaianina i maligeku uka bhekupoasa mboo sumai, kasiimpo iaku bhekupesua to kupoaro tee raja moomini o giu incia sumai inda apokana tee tutura. Ande roonamo giu incia sumai iaku bhekubinasa, taroakamo kubinasaaka." \p \v 17 Sabutuna alingkamo Mordekhai tee apewaua bhari-bharia isameaakana Ester to incia. \c 5 \s1 Ratu Ester Apoaro tee Raja Ahasweros \sr 5:1-8 \p \v 1 I eo talu eona, Ester apakana pakeana ratuna, kasiimpo akabhale-bhale i tanalapa i nuncana malige tee apoaro i maligena raja. Raja tangasaana auncura i bhawona kauncuramakana pamarintana i nuncana malige apoaro tee bhambana lawana malige sumai. \v 2 Wakutuuna raja akamata Ratu Ester akabhale-bhale i tanalapa, Ester abhawa kaasi tee rahumati i matana raja, sabutuna raja apaulu katuko bulawana i incia. Kasiimpo Ester apasari tee adhingku lolona katuko sumai. \p \v 3 Kasiimpo aabhamo raja, "Opea ipeelomu, tee opea iemanimu? Moomini uemani samuntanga minaaka i pamarintaku bhekudhawuakako uka." \p \v 4 Ester alawani, "Ande ufikiria amalape, uumbamo eo sii tee Haman i kariaa ipadhaangiaku to Raja." \p \v 5 Sumaimo raja adhawu parinta, "Tumpua o Haman aumba madhei, mamudhaakana ingkami tamembali talingka i kariaana Ester." \p Kasiimpo raja tee Haman aumba i kariaa ipadhaangiana Ester. \v 6 Tangasaana asumpu angguru, raja apogau tee Ester, "Opea ipeelumu? Dhaanamo bhekudhawuakako. Opea iemanimu? Moomini samuntanga minaaka i pamarintaku uka bhekupadhaangiaakako." \p \v 7 Ester alawani, "Ipeeluku tee iemaniku siitumo, \v 8 ande umaasiakaaku tee ufikiria amalape, tee uperangoi opea iemaniku sumai, maasangia uunda uumba uka pendua i kariaa bheipadhaangiaku to Raja tee Haman. Naile iaku bhekulawania opea bheiemaniku to Raja." \s1 Arii to Aloeaka Mordekhai \sr 5:9-14 \p \v 9 I eo incia sumai uka Haman alimba minaaka i kariaana Ratu Ester akaunde-unde tee amasanaa incana. Maka wakutuuna Haman akamata Mordekhai i bhambana lawana maligena raja inda akakaro atawa asuju ahoromatia, sumaimo incia aʼamaramo mpuu tee incia. \v 10 Moomini mboo sumai, Haman akoʼiimani kasiimpo ambuli i bhanuana. \p Haman akemba manga sabhangkana tee bhawinena mokosarona Zeres to aumba auncura apobhawa tee incia. \v 11 Kasiimpo Haman apetulatula i manga incia tee asomboaka karangkaeana, kabharina o ana umanena, tee sagala kaogesana idhawuakana raja i incia tee kauncuramakana molabhina kalangana mpuu minaaka i manga kaogesa tee pagawena raja mosagaanana. \v 12 Haman apogau uka, "Mencuana soo sumai, Ratu Ester inda aundaaka samia uka moumbana apobhawa tee raja i kariaa i padhaangiana sumai tangkanamo iaku. Naile uka akembaaku kupobhawa tee raja. \v 13 Maka bhari-bharia sii inda akoampadhea to iaku, ande dhaangia kukamata Mordekhai, miana Yahudi sumai, auncura i bhambana lawana maligena raja." \p \v 14 Sarangona incia sumai, Zeres tee bhari-bharia sabhangkana apogau tee incia, "Tumpumo o mia akarajaa arii kalangana 25 metere tee naile saeona apogau tee raja mamudhaakana Mordekhai aloea i arii incia sumai. Sapadhana upewau mboo sumai, amembalimo ulingka i kariaa tee kalalesana ngangarandamu." Pogauna manga incia sumai apeelua o Haman. Sababuna atumpumea manga mia akarajaa arii sumai. \c 6 \s1 Mordekhai Atohoromati \sr 6:1-14 \p \v 1 I malo incia sumai uka o raja inda amembali akole. Sababuna sumai incia atumpu mia aalaakea boku mopetulatulaakana kajadiana pamarintana tee abacaakea i aroana. \v 2 I nuncana boku mopetulatulaakana kajadiana pamarintana sumai dhaangia o kaburi ande Mordekhai padhamo alaporoaka Bigtan tee Teres mohaejatina bhemopekamatena Raja Ahasweros. Manga incia sii pagawena hususuna raja mojaganina bhambana lawana malige. \p \v 3 Raja aabha, "Kahoromati tee balasina jasa opea mopadhana idhawuakana to Mordekhai pokaina tee giu incia sumai?" \p Manga molaianina raja alawani, "Incia inda atarima opeopea uka." \p \v 4 Kasiimpo apogaumo o raja, "Incema minaaka i pagaweku modhaangiana i malige sii- sii?" \p Wakutuu incia sumai o Haman siimpo mpuu apesua i aroana bhambana malige, incia bheaposanga i raja to aloeaka Mordekhai i arii mopadhana ipakarona sumai. \p \v 5 Manga molaianina raja sumai alawani, "Haman dhaangia i malige tee gauna apoaro tee Raja." \p Pogauna raja, "Tumpua incia apesua." \p \v 6 Sapesuana o Haman, raja apogau, "Ande o raja gauna ahoromati mia mosagaanana, opea tabeana momalapena ipewau to mia incia sumai?" \p Sumaimo o Haman apogau i nuncana ngangarandana, "Raja bheadhawu kahoromati maoge i incema uka ande mencuana iaku?" \v 7 Sabutuna alawanimo o Haman, "Ande umaasiaka tee uhoromati o mia incia sumai, \v 8 tabeana udhawuakea pakea kaogesamu mopadhana ipakemu tee udhawuakea uka o ajara isawikimu motodhikaakana mahakotana pamarintamu i bhaana. \v 9 Kasiimpo pakea kaogesa tee ajara sumai udhawuakea i limana sala samia minaaka i manga kaogesamu, siitumo i manga lalakina lipu sii, kasiimpo parintaakea o lalaki sii apapakeakea pakea kaogesamu i mia imaasiakamu tee ihoromatimu, tee pasawia i ajara. Sapadhana sumai abhawea apekatii-tiiakea i tangana kota, tee o lalaki sii apoose akagora-gora i aroana, "Kamatea, mboo siimo atopewau o mia ihoromatina raja!" \p \v 10 Kasiimpo apogaumo raja i Haman, "Umbe! Pekadheimo, alamea pakea tee ajara mboomo ipogauakamu sumai. Pewaumo mboo sumai i Mordekhai mouncurana i bhambana lawana maligena raja sumai. Bholi akura sanganga uka minaaka i bhari-bharia ipogauakamu itu." \p \v 11 Kasiimpo o Haman aala pakeana tee ajara sumai kasiimpo apakeakea o pakea sumai i Mordekhai. Mordekhai asawiki ajara, kasiimpo o Haman apekatii-tiiakea i tanalapana kota apoose akagora-gora i aroana, "Mboo siimo atopewau o mia ihoromatina raja!" \p \v 12 Sapadhana sumai, Mordekhai ambuli i bhambana lawana malige. Maka o Haman akaago-ago ambuli i bhanuana tee asukara tee o bhaana asalibumbua roonamo anamisi atohina. \v 13 Haman apetulatulaakea bhari-bharia inamisina i bhawinena, tee i bhari-bharia sabhangkana. \p Manga mia makidha tee bhawinena apogau tee Haman, "Siitumo tandana upepuumo umandawu ataloko Mordekhai, miana Yahudi sumai. Ingkoo inda umembali ubhalia, tee dhaanamo atotuu-totuu bheumandawu i aroana." \p \v 14 Tangasaana manga incia dhaangiapo apogau tee Haman, aumbamo manga pagawe hususuna raja. Lausakamo Haman abhawea apekadhei i kariaa ipadhaangiana Ester. \c 7 \s1 Ratu Ester Araeaka Haman tee Haman Atohukumu Mate \sr 7:1-10 \p \v 1 Sumaimo aumbamo o raja tee Haman i kariaana Ratu Ester to rua mpearona. \v 2 I wakutuuna manga incia asumpu angguru, raja aabha pendua i Ester, "Opea buaka ipeelumu, e Ratu Ester? Dhaanamo bhekudhawuakako. Opea buaka iemanimu? Moomini uemani samuntanga minaaka i pamarintaku bhekupadhaangiaakako." \p \v 3 Lawanina Ratu Ester, "Ande umaasiakaaku, tee ande uunda, siitumo kuemani mamudhaakana upasalaamatimea o inyawaku tee lipuku! \v 4 Iaku tee lipuku tatoaso i mia mohaejatina to manga pamofuna, manga pekamatena, tee manga pabinasana. Ande iaku tee miana lipuku tangkanamo tatoaso to tamembali bhatua umane atawa o bhatua bhawine, dhaanamo iaku inda tee uuʼuuku, roonamo inda kulaenga ande kuheruko tee masala mboo sii. \p \v 5 Aabhamo Raja Ahasweros i Ratu Ester, "Incema o mia incia sumai tee iapai o mia mohaejatina mopewauna mboo sumai?" \p \v 6 Lawanina Ester, "Bhali tee musu sumai satotuuna o Haman o mia madhaki sii!" Sabutuna o Haman amaekamo mpuu i aroana raja tee ratu. \v 7 Raja aʼamara mpuu, kasiimpo akakaro abholi kariaana angguru sumai, kasiimpo alingka i tanalapa i saripina malige. Maka o Haman sadhaadhaa i nuncana malige to aemani i Ratu Ester mamudhaakana incia inda atohukumu, roonamo amataua ande o raja bheapatotapuakea kahukumu mate to incia. \p \v 8 Wakutuuna raja aminaaka i aroana bhambana malige tee ambuli pendua i tampana kariaana angguru sumai, Haman tangasaana atudhaaka karona i bhangko mokokasoro i tampana Ester auncura. Apekeemo raja, "Buaka ingkoo dhaangiapo uka ubarani uhumbuni ratu i aroaku tee i nuncana maligeku?" \p Sapadhana raja apogau mboo sumai, manga mia molaianina Ester atutubhimo bhaana Haman, siitumo tandana incia bheatohukumu mate. \v 9 Kasiimpo apogaumo o Harbona, sala samia minaaka i manga pagawe hususuna raja sumai, "I bhanuana Haman dhaangia tee ariina kaloe o kalangana rua pulu lima metere. Haman akarajaaia to aloeaka Mordekhai, mia mopadhana mopasalaamatina inyawana Raja tee opea mopadhana ilaporoakana sumai." \p Pogauna raja, 'Loemea i arii sumai.'" \v 10 Mboo sumaimo o Haman aloea i arii mopadhana ipakarona to Mordekhai. Kasiimpo sapadhana sumai auntomo amarana raja. \c 8 \s1 Raja Adhawuaka Kambotuna to Apasalaamati Miana Yahudi \sr 8:1-17 \p \v 1 I eo incia sumai Raja Ahasweros adhawuakea bhari-bharia harataa pewauana Haman, musuna miana Yahudi sumai i Ratu Ester. I wakutuu incia sumai, Ester apaumbaakea ande Mordekhai tolidhana. Sarangona sumai, Mordekhai amembali aumba apoaro tee raja. \v 2 Raja arambasaka singkaru mokocapu mopadhana ialana pendua minaaka i Haman, tee adhawuakea i Mordekhai. Ester uka aangka Mordekhai apamembalia moʼurusuna harataana Haman. \p \v 3 Sapadhana sumai apogaumo uka Ester tee raja apoose asuju i aena. Tee atangi incia aemani kaasi mamudhaakana o raja apanaindaia o haejati madhakina Haman miana Agag sumai, tee uka manga fikiri madhaki mopadhana ipewauna to miana Yahudi. \v 4 Raja apaulu katuko bulawana i Ester, kasiimpo Ester akakaro i aroana raja. \p \v 5 Incia apogau, "Raja, ande amalape ufikiria tee ande umaasiakaaku sabutuna o giu incia sii uabhia abanara tee usatujuia, sumaimo taroakamo uburi sura to upambuliaka pendua manga sura mopadhana iburina Haman bin Hamedata, iburina to apabinasaaka miana Yahudi i bhari-bharia poropinsi i saangua pamarintamu. \v 6 Roonamo iaku inda kumembali kukamata balaa bhemokangkanaina lipuku tee inda kumembali kukamata raʼeatiku tee manga witinaiku atopabinasa!" \p \v 7 Pogauna Raja Ahasweros i Ratu Ester tee Mordekhai, "Satotuuna o harataana Haman padhamo kudhawuakako, tee o Haman uka padhamo kuloea i arii roonamo incia gauna apekamate miana Yahudi. \v 8 Ingkoo amembali uburi sura tee opea iabhimu amalape to miana Yahudi tee upakeakea sarona raja. Capumea o sura sumai tee singkaru capuna raja, roonamo o sura motoburiakana sarona raja tee acapuakea tee singkaru capuna raja inda amembali atopambuli pendua." \p \v 9 I wakutuu incia sumai uka, siitumo i eo rua pulu talu eona i bula talu mbulana, siitumo bula Siwan, Mordekhai akemba manga jurutulisina raja. Mboomo bhari-bharia iparintaakana Mordekhai aburimea o sura sumai to miana Yahudi, tee manga wakilina raja, manga gubernuru, tee manga kaogesana poropinsi minaaka i India sakawana i Etiopia, antona sura sumai atoburi i nuncana sumbesumbere pogau tee kaburina manga poropinsi sumai. Incia uka alamboko sura sumai to miana Yahudi i nuncana pogauna tee kaburina. \v 10 Manga sura sumai atoburi apake sarona Raja Ahasweros tee acapua tee singkaru capuna raja, kasiimpo alambokoa madhei alaloi manga pande angkuna sura mosawina i ajara. Ajara isawikina manga siitumo o ajara momadheina buntulina motodhambaakana hususu to raja. \p \v 11 I nuncana sura sumai o raja aundaaka miana Yahudi modhaangiana i bhari-bharia kota to aporomusaka tee apotaangiaka inyawana, ande dhaangia o mia atawa o tantara mokoewanga mohumbunina manga incia minaaka i lipu atawa o poropinsi iapaipo uka, sumaimo miana Yahudi amembali apotaangiaka karona. Manga incia amembali aewangi manga tantara sumai tee apekamate bhari-bharia bhalina manga, malape manga bhawine atawa manga anaana, tee arampasi harataa pewauana manga mia mopekahumbunina sumai. \v 12 Parinta sumai tabeana apewaua i nuncana saeomea i saangua poropinsina Raja Ahasweros, siitumo i eo sapulu talu eona i bula sapulu rua mbulana, i bula Adar.\f + \fr 8:12 \fr*\ft Siitumo tanggala itantuakana Haman to apekamate manga miana Yahudi.\ft*\f* \v 13 Antona sura parinta sumai apamembalia tutura i saangua poropinsi tee apakoleleakea i bhari-bharia lipu mamudhaakana o miana Yahudi akojaga-jaga ande akawa o eo to manga incia abalasi i manga musuna. \p \v 14 Sumaimo manga pande angkuna sura mosawina i ajarana raja uka alingka pekadhei tee akaago-ago aose parintana raja sumai. Tee o tutura sumai uka apalimbaia i nuncana bentena Susan. \p \v 15 Kasiimpo Mordekhai alimba minaaka i malige tee apake pakea kaogesa waranaa kakanda tee maputi, mahakota bulawa momaoge, tee juba minaaka i kae lenan moʼalusu tee kae wungu. Saangua Kota Susan uka asambo-sambo roonamo akaunde-unde. \v 16 Miana Israel amalalesa o ngangarandana, akaunde-unde, amasanaa tee apokawaaka kahoromati. \v 17 I bhari-bharia poropinsi tee i bhari-bharia kota, iapaipo uka o parinta tee tuturana raja sumai akawa, dhaangia tee kaunde-unde tee kasanaa i tanga-tangana miana Yahudi, dhaangia tee kariaa tee moniʼimatina o eo incia sumai. Tee abhari uka o mia minaaka i lipu mosagaanana apogauaka karona ande manga incia amembalimo miana Yahudi, roonamo manga incia amaeka tee miana Yahudi. \c 9 \s1 Ipewauna Miana Yahudi to Musuna \sr 9:1-19 \p \v 1 I eo sapulu talu eona i bula sapulu rua mbulana, siitumo bula Adar, parinta tee tuturana raja bheatopewau. I eo incia sumai manga musuna miana Yahudi aabhia amembali akuasai manga incia, garaaka opea inamu-namuna manga musuna sumai inda apokana tee opea momembalina, maka momembalina siitumo miana Yahudi amembali atalo manga incia. \v 2 Miana Yahudi aporomusaka i bhari-bharia kota modhaangiana i saangua pamarintana Raja Ahasweros to apekamate manga mia mohaejatiakana kadhaki to manga incia. Inda samia uka mobaranina mopoarona tee manga incia, roonamo bhari-bharia lipu amembalimo amaeka tee miana Yahudi. \v 3 Tee bhari-bharia kaogesana poropinsi, manga gubernuru, manga wakilina raja, tee manga pagawena pamarinta ahamba miana Yahudi, roonamo manga incia amaeka mpuu tee Mordekhai. \v 4 Kuasana Mordekhai amaoge mpuu i nuncana maligena raja. Sarona atoresa i saangua poropinsi roonamo kuasana ahandamo amaoge. \p \v 5 Miana Yahudi atalo manga musuna tee hancu, tee apekamate tee apabinasa bhari-bharia musuna. Manga incia apewau saincana i manga mia mobancia. \v 6 I nuncana bentena Susan uka miana Yahudi apekamate tee apabinasa lima atu mia. \v 7 Manga incia uka apekamate Parsandata, Dalfon, Aspata, \v 8 Porata, Adalya, Aridata, \v 9 Parmasta, Arisai, Aridai, tee Waizata, \v 10 siimo sapulu miaia o anana Haman bin Hamedata, musuna miana Yahudi sumai. Maka moomini mboo sumai miana Yahudi inda arampasi harataa pewauana manga incia. \p \v 11 I eo incia sumai uka o kabharina mia motopekamatena i bentena Susan atopaumbaaka i raja. \v 12 Pogauna raja i Ratu Ester, "I nuncana bentena Susan uka o miana Yahudi padhamo apekamate tee apabinasa lima atu mia, atolentu uka tee sapulu miaia anana Haman umane. Inda tamataua uka opea ipewauna manga i poropinsi mosagaanana. Sii-sii, opea uka ipeelumu? Dhaanamo kudhawuakako. Opea uka iemanimu? Dhaanamo kupadhaangiakako." \p \v 13 Ester alawani, "Ande uabhia amalape, taroakamo naile uka o miana Yahudi momboorena i Susan uundaakea apewau mboomo tutura motopewauna i eo sii, tee sapulu miaia anana Haman umane sumai tabeana uloea i arii." \p \v 14 Kasiimpo raja aparintaakea to apewaua mboo sumai, sumaimo tutura sumai apalimbaia i Susan, sabutuna sapulu miaia anana Haman umane atoloe. \v 15 Miana Yahudi momboorena i Susan aporomusaka uka i eo sapulu pata eona i bula Adar, tee apekamate talu atu mia i Susan. Maka moomini mboo sumai, miana Yahudi inda arampasi harataa pewauana manga incia. \p \v 16 Miana Yahudi mosagaanana momboorena i manga poropinsi i nuncana pamarinta sumai uka aporomusaka tee apotaangiaka inyawana, tee apaʼamani karona manga minaaka i musuna. Manga incia apekamate 75.000 mia. Maka moomini mboo sumai, miana Yahudi inda arampasi harataa pewauana manga incia. \v 17 Eona kajadia incia sumai i eo sapulu talu eona i bula Adar. Manga incia aunto to apekamate incemapo uka i eo sapulu pata eona i bula incia sumai, tee eo incia sumai ahususuakea to eona kariaa tee eona akaunde-unde. \p \v 18 Maka o miana Yahudi modhaangiana i Susan aporomusaka rua eo: siitumo i eo sapulu talu eona tee eo sapulu pata eona i bula incia sumai. Manga incia siimpomo aunto i eo sapulu lima eona, kasiimpo eo incia sumai manga incia ahususuakea to eona kariaa tee akaunde-unde. \v 19 Rampaakanamo sumai miana Yahudi i karidhoana, siitumo momboorena i kampo, araraeaaka eo sapulu pata eona i bula Adar sumai amembali eona kariaa tee eona kaunde-unde, tee apamembalia eo malape to apodhawu-dhawu hadia kinande. \s1 Patotapuana Raraeana Purim \sr 9:20-32 \p \v 20 Sapadhana sumai Mordekhai aburimo sagala kajadia sumai tee alamboko sura i bhari-bharia miana Yahudi momboorena i saangua pamarintana Raja Ahasweros, malape momakasuna, atawa momaridhona. \v 21 Antona sura sumai satotuuna o parinta to araraeaaka eo sapulu pata eona tee eo sapulu lima eona i nuncana bula Adar sumai satao-satao. \v 22 Sababuna i eo incia siitumo o miana Yahudi aʼamani minaaka i manga musuna, tee i bula incia siitumo o kasukarana manga incia abhalii amembali kasanaa, tee o eo momaporoakana inca amembali eo momalape. Manga incia tabeana apamembali manga eo incia sumai amembali eona kariaa tee eona kaunde-unde, amembali eo to apodhawu-dhawu kinande tee adhawu sadakaa i manga mia momisikini. \v 23 Miana Yahudi ataʼati parintana Mordekhai sumai tee mboo sumaimo kariaa sumai amembali kananea satao-satao. \p \v 24 Satotuuna o Haman bin Hamedata, miana Agag, musuna miana Yahudi sumai, padhamo ahaejati to apabinasa miana Yahudi. Incia padhamo abhanaka Pur to aʼundi eona momalape to apahancuru tee apabinasaaka manga incia. \v 25 Maka sapadhana o giu incia sumai apakawaakea i raja, siitumo alaloi surana raja, aparintaakea mamudhaakana o haejati madhaki ipewauna Haman to miana Yahudi sumai apambuliakea to karona samia, tee mamudhaakana incia apoose tee manga anana atoloe i arii. \v 26 Rampaakanamo sumai, eo incia sumai asarongiakea "Purim." Purim sumai o asalana minaaka i pogau "pur," maʼanana 'abhanaka dadu.' Miana Yahudi atarima kasameana antona sura sumai amembali katotapu roonamo bhari-bharia opea mopadhana ikamatana pokaiana tee giu incia sumai tee opea mopadhana inamisina manga incia. \v 27 Sumaimo miana Yahudi atarimaia amembali katotapu tee awaajibu to manga incia, to siwuluna, tee bhari-bharia mia moposaanguna tee manga incia, ande manga incia inda bheamalingu to araraeaaka eo i rua eona incia sumai mboomo mopadhana motoburi tee mopadhana ipatotapuaka satao-satao. \v 28 Eo i rua eona sumai bheatoudhani tee araraeaakea bhari-bharia umuru minaaka i siwulu tee leena samia-samia, minaaka i bhari-bharia kota tee poropinsi. Sabutuna o eona Purim sumai inda bheaila minaaka i tanga-tangana miana Yahudi, tee o mia moudhania inda bheatopadha minaaka i tanga-tangana siwuluna manga incia. \p \v 29 Kasiimpo Ratu Ester binti Abihail aburi sura tee Mordekhai kamondona rua mpearo pokaiana tee raraeana Purim, sura sumai aburia tee bhari-bharia kuasana mamudhaakana apekatangka o antona sura minaaka i Mordekhai. \v 30 Mordekhai alamboko manga sura sumai to bhari-bharia miana Yahudi i 127 poropinsina Raja Ahasweros. I nuncana manga sura sumai manga incia aemani doʼa mamudhaakana manga miana Yahudi sadhaadhaa aʼamani tee amasanaa. \v 31 Antona sura sumai apatotapuaka manga eona Purim sumai i wakutuu mopadhana ipatotapuakana Mordekhai tee Ratu Ester to manga incia, tee tuaapa mopadhana ipatotapuakana to karona samia manga tee siwuluna. Eona Purim sumai apapokanea tee eona raraea mosagaanana wakutuuna miana Yahudi apoasa tee asukara. \v 32 Mboo sumaimo parintana Ester apatotapuaka eona Purim sumai, kasiimpo o hali incia sumai aburia i nuncana kitabi. \c 10 \s1 Kaogesana Mordekhai \sr 10:1-3 \p \v 1 Raja Ahasweros aparinta raʼeatina tabeana apomea balasitee matamo, bhari-bharia lipu modhaangiana i pamarintana, malape i ati atawa i bhiwina tawo tee uka i manga pulo. \v 2 Bhari-bharia ipewauna momaogena, tee kakidhana Raja Ahasweros tee tulatula to kaogesana idhawuakana raja to Mordekhai, bhari-bharia sumai atoburi i nuncana boku mopetulatulaakana manga kajadiana manga raja i Media tee Persia i zamani i piamo itu. \v 3 Mordekhai miana Yahudi sumai atoparacaea i nuncana pamarintana Raja Ahasweros tee atoangka amembali sapati, siitumo o pangkatina raja saidhe alabhi amalanga minaaka i pangkatina Mordekhai. Incia atokailiili tee atohoromati i tanga-tangana miana Yahudi, tee amaasiakea bhari-bharia witinaina roonamo incia abarani apogau mamudhaakana apasalaamati tee apekalape dhadhina manga miana Yahudi tee siwuluna.