\id GAL - Vitu Baibel 
\h GALESIA 
\toc1 Leta ke Pol kiri vuni Galesia 
\toc2 GALESIA 
\mt1 Leta ke Pol kiri vuni Galesia  
\c 1  
\s1 1.1-5 A Vuvu mule e makia a Pol kete gala balika apostel  
\p
\v 1 Hau a Pol, na apostel. Beta kaka katiu bukuna vulovulo ni geriau o ni makiau kata kara apostel, palaka a Iesus Kristus, kamani Vuvu a Tamadolu, kua e valamari mulehia a Kristus na matea, hiro ta makiau.  
\v 2 Habu tazigu laveve ri kamaniau, kua dia ta bilip ni Iesus, hita ta vala leta kua ki vano ni miu na sios laveve ni Galesia.   
\p
\v 3 Paleka a Vuvu kamana Paraha a Iesus Kristus, hiro na maharimiu hiro na vala magali kemia ni miu.  
\v 4 A Kristus e muri na lohoihoia ke Tamana kadolu Vuvu, kini vala mulehia livuhana kete kade mulehidolu na kadolu manaunaua kamahi, tolu kata gotala mule na karabus na tau zahazaha kua meni.  
\v 5 Ki kubarae tolu kata vala glori ni Vuvu, na dama laveve! Ia limoha.   
\s1 1.6-10 Na Kalohua Kemi ia e katiu papa za  
\p
\v 6 Hau ta lohoi tori matoto ni miu! Beta za ni havarau pitu miu kene hava tapunia na kaka kua e kohanimiu na mahariharia ke Kristus, kua miu kene pepelea na kalohua motu.  
\v 7 Matoto, beta ve Kalohua Kemi motu katiu, palaka hau ta tatani barae na vuna manumanu taza dia te kakatimiu miu kene babatola dia kene paparakilania dia keteni pokizia na Kalohua Kemi ke Kristus.  
\v 8 Palaka ia vata kua tani hita o na engel bukuna lagato ni vaketekete ni miu na polea e paramotu na polea kua hita te vala ni miu kava, ia paleka a Vuvu ni varagadia kara hel.  
\v 9 Muga hita te tania, kua katane tani mulehia ve: Ta kaka katiu ni vaketekete ni miu na kalohua kemi kua e paramotu na kua kava miu te longoria miu kene pelea, ia da e koto kirua ki varaganga ia kara hel!   
\p
\v 10 Beta na tatani barae na vuna ta parakilania kata katia manumanu dia na matiniau. Beta matoto! Hau e kuligu a Vuvu ia kete hilohilo ni niau! Hau beta na paparakilania kata katia manumanu laveve dia na kona zaheniau. Kua na ba kakatia galanga kua kete kokona zaheanga hau vona, ia mara beta hau ne vovora ke Kristus.   
\s1 1.11-24 A Pol e bele ziha ki kara apostel  
\p
\v 11 Habu tazigu, hau e kuligu miu kata lala, habuka na Kalohua Kemi hau ta vavaketea ia beta ni mai na kaka katiu bukuna vulovulo.  
\v 12 Beta ve na pelea na kaka katiu, beu ni sikulianga hau vona. Palaka a Iesus Kristus ia mule e vatunga ni niau.   
\p
\v 13 \x - \xo 1:13 \xt Ap 8.3; 22.4-5; 26.9-11.\x*Kava miu te longoria hau ta kaka zia matoto muga, kilaka kua hau ta paraha katiu na poloka lotua ke vuni Iuda, miu ka longoria kua hau ta vairohia matoto nuhu kua na sios ke Vuvu ka kuza varidi matoto kata vairohia matoto na sios.  
\v 14 \x - \xo 1:14 \xt Ap 22.3.\x*Kilaka kena hau ta ba huhuluvahu palaka te vinim nuhu kua hita ta lupu valohu lupuanga kini hadava hau habuka na paraha katiu na poloka lotua ke vuni Iuda. Hau ka dopa ka poto bada matoto na maki ke habu tubuhita.   
\p
\v 15-16 \x - \xo 1:15-16 \xt Ap 9.3-6; 22.6-10; 26.13-18.\x*A Vuvu na kana mahariharia ia e makiau muga za ba muri kene valohua, kini kohaniau kata kara kana vora, kini lohoia kete vatunga kakava a Tuna ni niau, hau na vaketea na Kalohua Kemi ni Iesus, ni vuni haiden. Hau beta na pelea lohoihoia kana kaka katiu,  
\v 17 beta ve na zahe kiri Ierusalem na hadavia nuhu kua dia te apostel muga ni niau. Beta, hau ta vavana pamuhi kiri Arebia, ba muri hau ta vamule kiri Damaskus.  
\v 18 \x - \xo 1:18 \xt Ap 9.26-30.\x*Pale, krismas tolu ba muri, hau te ba zahe kiri Ierusalem kata hadavia a Pita na pole kamana, ka mia kamana na dama e 15.  
\v 19 Kaka katiu ve hau ta hadavia, ia a Jems, na tazina Paraha. Dia apostel taza beta na hadavidia.  
\v 20 Nazia kua hau ta vapolungania ia e matoto. A Vuvu e lala beta hau na vavairuku!   
\p
\v 21 Muri vona hau ta vano kara palakalaka kamahi kua ni Siria kamani Silisia.  
\v 22 Kilaka kena manumanu laveve na sios ni Iudea beta dia na lala kemikemihiau.  
\v 23 Dia ta lala za na polea kua manumanu dia ta tatania kirigu: Dia ta tani barae, “Na kaka kua varira e lala kete vavairohidolu, ti vavaketea manumanu na bilip kua varira ia e parakilania kete hubi matehia.”  
\v 24 Dia kene vavazahenia hizani Vuvu na vuna ni niau.   
\c 2  
\s1 2.1-10 Na apostel kamahi dia te magali katiu kamani Pol  
\p
\v 1 \x - \xo 2:1 \xt Ap 11.30; 15.2.\x*Muri na krismas e 14 hau ta vamule zahe kiri Ierusalem kamani Barnabas, ta pelea ve a Taitus kamaniau.  
\v 2 Hau ta zahe na vuna a Vuvu e vatunga ni niau habuka kata zahe. Na lupua katiu, hita kazihehita za kamani pararaha, hau ka tani kemikemihia ni dia na Kalohua Kemi kua ta vavala ni vuni haiden, na vuna ta kuahi tabarae kagu galanga ni vano veta.  
\v 3 A Taitus, kua e kakamaniau, ia na kaka bukuni Grik, palaka beta ni varidinganga ia kete vatomutomuha ia.  
\v 4 Palaka manumanu taza kulidia kete vatomutomuha ia. Nuhu kua, ia dia ta vairuku dia ka tania dia ta bilip ni Iesus, dia kene mai hohoria na kahita kabu, dia kata hada balahehita na vuna kua ti beta hita ne ma kakarabus na vuna kua hita te lupu kamani Kristus Iesus. Ki kulidia dia kata kati mulehihita, hita na kara vora vetanga kana lo.  
\v 5 Palaka beta matoto za hita na longoria kadia polea. Na vuna e kulihita na matotoka Kalohua Kemi kete ma ngongoro na polokomiu.   
\p
\v 6 \x - \xo 2:6 \xt Lo 10.17.\x*Nuhu kua dia ta hada habuka dia ta vavamuga ni dolu. Hau ta tani barae na vuna hau beta na hada kaka katiu na tania ia e hizanga dopa na ruana; a Vuvu ve beta ni lala kete hahada kara livuhana kaka e mata zihaziha ni sikelnia. Nuhu kua beta dia na tania polea ve katiu na huduna Kalohua Kemi kua hau ta vavaketea na manumanu vona.  
\v 7 Palaka, dia ta hada lala habuka a Vuvu ti vala na galanga ni niau kata vaketea Kalohua Kemi na nuhu kua beta ni vatomutomuhadia, habuki Pita kua ia a Vuvu ti vala galanga vona kete vaketea na Kalohua Kemi na nuhu kua e lala kete vavatomutomuha dia.  
\v 8 A Vuvu kua e vala matuhanga ni Pita, kua ia kini kara apostel ke vuni Iuda, ia ti vala matuhanga ve ni niau kene kara apostel ke vuni haiden.  
\v 9 A Jems, a Pita, mai a Jon, dia nuhu kua tolu ta lala habuka dia ta pararaha dia ka vavamuga na sios, kamana dia te hada lala na mahariharia kua a Vuvu ti vala ni niau, pale, dia ta sekhan kamamiro a Barnabas, kete makia habuka, hita varitazini. Dia ka vabadanganimiro, habuka miro kata vano gala na pidaki vuni haiden, dia kata gala na pidaki vuni Iuda.  
\v 10 Dia ta hule za habuka miro kata lohoia nuhu kua beta kadia goloaloa vona. Ia na goloa kua e lala kete kukuligu matoto kata kakatia.   
\s1 2.11-14 A Pol e pole kiri Pita  
\p
\v 11 Tania a Pita ki mai ni Antiok, hau ta pole kirina na matana manumanu laveve, na vuna ia e katia galanga katiu kua beta ni mahoto.   
\p
\v 12 Na vuna ba muri a Jems kini geria manumanu taza dia kene mai bele, muga vona, a Pita ia e lala kete hahanihani kamani vuni haiden. Palaka kamana nuhu kua dia ka bele, ia vatia vuni haiden kini beta ni ma hanihani kamadia, na vuna e kuahinia nuhu kua e kukulidia kete vatomutomuha manumanu.  
\v 13 Vuni Iuda taza ve dia ta kamakamana na kana makina vavua kua, na kana vavua kua ti katia, a Barnabas ve kini kamakamadia ve na kadia makina vavua kua.  
\v 14 Kamana hau ka hadavia habuka ti beta dia ne mumuri papa na dala kua e mahoto na Kalohua Kemi ke Vuvu, hau ta tania kiri Pita na matadia laveve, “Ho tu bukuni Iuda, palaka ho tu lala koto gala balika ho bukuni haiden, beta ni balika ho na Iuda katiu. Pele e kuziha kunu paparakilania koto nu varidingania a vuni haiden dia kata gala habuka, dia a vuni Iuda?”   
\s1 2.15-21 Kaka kua e bilip ni Iesus, ia ti kara kaka kua e mahoto  
\p
\v 15 Tolu kua ia tolu Iuda kamahi, na vuna tamadolu, titinadolu ia bukuni Iuda, beta tolu na haiden kamahi, kua nuhuta moge zahazaha.  
\v 16 \x - \xo 2:16 \xt Sng 143.2; Ro 3.20; \xt Ro 3.22.\x*Palaka tolu ka lala kubarae; na kaka kua e bilip ni Iesus Kristus; ia a Vuvu ti tania habuka kaka kena ti beta kana manaunaua, beta ni habuka ia e mumuri papa na lo, a Vuvu ni lohoi bala kana manaunaua, beu. Tolu ve tolu ta bilip ni Kristus Iesus, tolu kene katua tolu kene mia papa kamani Vuvu na vuna na kadolu bilip za ni Kristus. Beta ni na vuna kua tolu ta mumuri na nazia kua na lo e tania. Na vuna mara beta kaka katiu ni mia papa kamani Vuvu; kua ta ia ni mumuri papa na polea laveve na poloka lo.  
\v 17 Palaka kua ta tolu na bada paparakilania habuka a Vuvu kete katia tolu na mahoto na matana na vuna kua tolu te lupu kamani Kristus, ia ti vatunga habuka tolu na nuhuta moge zahazaha ve habuki vuni haiden. Kua tani kubarae; ia habuka a Kristus e kakatia moge zahazaha ki dopa papane? Beta matoto!  
\v 18 Ta hau na haba mulehia nazia kua hau mule ta robea, ia e vatunga habuka hau beta na lala kata mumuri na lo.  
\v 19 Na vuna zia, kua na matana lo, hau te mate. Na lo za kua e hubi matehiau, kete dangea kata vavana na mumuri na lohoihoia ke Vuvu. Hau ti hubu matoa hau kamani Kristus na kana kruse,  
\v 20 kubarae, kini beta ni hau kua ta ba mamahuri, palaka a Kristus kua e mahuri, ia e mimia na polokogu. Na laep kua meni ta vavana vona, hau ta mia ka vavana na vuna kua ta bilip ni Tuni Vuvu, ia kua e kulina kirigu ki vala kana laep kete kodoniau.  
\v 21 Beta matoto ni kuligu kata pala katia na mahariharia ke Vuvu. Palaka kua ta kaka ni katua ni mahoto na matani Vuvu na vuna na lo, pele ia ti hada barae; a Iesus e mate veta!   
\c 3  
\s1 3.1-14 Makina muria na lo, ia mai na makina bilip  
\p
\v 1 Miu vuni Galesia miu ta longolongo! Azei ti buba miu? Na matamiu matoto hita ta tani murimuria ki kakava matoto ni miu na matea ke Iesus Kristus na kruse!  
\v 2 E kuligu kata lala matotonia goloa katiu: Miu ta pelea na Vuleni Vuvu na vuna kua miu ta mumuri na lo o miu ta pelea na vuna kua miu ta longoria na Kalohua Kemi miu ka bilip vona?  
\v 3 Miu te longolongo matoto? Miu ta varivuvu na Vule ke Vuvu, kua miu keteni vahozovia na matuhanga kana kaka?  
\v 4 Miu ta luga vetania na bizea kamahi kena muga? Tauka vuvuna vona tauka!  
\v 5 A Vuvu e vala Vulena ni miu ki katia na mirakel na pidaka miu, ia na vuna kua miu ta kakatia nazia kua na lo e tania o miu ta longoria na Kalohua Kemi miu ka bilip vona?   
\p
\v 6 \x - \xo 3:6 \xt Stt 15.6; Ro 4.3.\x*Na polea kana Paraha e tani barae, “A Abraham ia e bilip ni Vuvu, kubarae a Vuvu kini kohania ia na kaka kua e mahoto.”  
\v 7 \x - \xo 3:7 \xt Ro 4.16.\x*Miu hada lala baraenia; kua na habu tubuni Abraham matoto, ia na nuhu kua kadia bilip vona.  
\v 8 \x - \xo 3:8 \xt Stt 12.3.\x*Na buk ke Vuvu ti hada mugania kubarae, a Vuvu da e katia a vuni haiden dia ka mahoto, na vuna na kadia bilip. Kubarae na polea ke Vuvu ki kalohunia na Kalohua Kemi ni Abraham ki tani barae, “Ni niho da ta kati kemihia na manumanu laveve na vulovulo.”  
\v 9 A Abraham ia e bilip, a Vuvu kini kati kemihia matoto vona; ia manumanu laveve kua dia ta bilip ve ia a Vuvu da e kati kemihia matoto ve ni dia balika kua e katia ni Abraham.   
\p
\v 10 \x - \xo 3:10 \xt Lo 27.26.\x*Nuhu laveve kua dia ta vaka maroro na lo dia ka mumuri vona, ia dia ta mimia na poloka zahatanga; na vuna e vapolu baraenga na poloka buk ke Vuvu, “Magali varitihia ke Vuvu da e dua langalanga kara nuhu laveve kua beta dia na mumuri na polea laveve kena e vapolunganga na buk kara lo!”  
\v 11 \x - \xo 3:11 \xt Hab 2.4.\x*E kavakava matoto habuka mara beta kaka ni mahoto na matani Vuvu na vuna kua ia e mumuri na lo, na vuna na polea ke Vuvu e tani barae, “Na kaka kua e mahoto na matani Vuvu, ia da e mahuri, na bilip.”  
\v 12 \x - \xo 3:12 \xt Wkp 18.5.\x*Na lo beta matoto kana galanga na bilip; palaka, habuka kua na buk ke Vuvu e tania, “Azei kua e mumuri papa matoto na lo laveve ia da e mahuri.”  
\v 13 \x - \xo 3:13 \xt Lo 21.23.\x*Palaka a Kristus ia ti katua kini luga hadolu zahatanga ia kini vaikoli kiridolu na zahatanga kua na lo e vala; na vuna na polea ke Vuvu e tani barae, “Azei kua e haveanga ia na hai, ia ti luga zahatanga.”  
\v 14 Ia ti kubarae, na kemia kua ke Vuvu kiri Abraham, ia kete vano ve ni vuni haiden na vuna ni Iesus Kristus. Pale, na kadolu bilip, tolu ta pelea na Vule Tumonga kua a Vuvu e mapamapa kete vala.   
\s1 3.15-20 Na lo ke Vuvu ia mara beta ni pele kakava na mapamapanga ke Vuvu  
\p
\v 15 Habu tazigu, kata pelea kadolu galanga kua tolu ta lala tolu kata kakatia dama laveve na tani kavakava lohoihoia katiu. Kua kaka rua hiro na magali katiu na lohoihoia katiu hiro na vapolungania hizahiro na pepana kahiro magali katiua, mara beta kaka katiu ni pele kakava o ni taruhia kana lohoihoia ve katiu na kahiro magali katiua.  
\v 16 A Vuvu e katia promis katiu ki mapamapa ni Abraham kamani tubuni Abraham. Na polea ke Vuvu beta ni tania, “habu tubuni Abraham,” habuka kete popole na manumanu luba; beta, ia e popole na kaka katiu za, e tani barae, “Tubugu,” mining vona e kubarae, e popole na kaka katiu za, hizana a Kristus.  
\v 17 \x - \xo 3:17 \xt Kis 12.40.\x*Na mining na kagu polea e kubarae; a Vuvu e magali katiu kamani Abraham na lohoihoia katiu ki mapamapa vona kete kati matotonia. Na lo, a Vuvu e muri ki vala, muri na Krismas e 430, kubarae mara beta lo ni vaherea ni pele kakava na mapamapanga ke Vuvu.  
\v 18 \x - \xo 3:18 \xt Ro 4.14.\x*Na vuna kua na presen a Vuvu e vala vetania ni dolu ni mumuri na lohoihoia na lo, pale, da ti beta keteni mai na dala kua a Vuvu e mapamapa vona kena, palaka a Vuvu na kana mahariharia, ia ti vala vetania ni Abraham na vuna ia e mapamapa vona.  
\v 19 Pele na lo nazia galangana? Na lo e taruha kamana promis kua kete vatunga kakava na moge zahazaha, kete katia kana galanga ki vano ki mule na dama kua na tubuni Abraham e lohu vona, kaka kua a Vuvu e mapamapa kete vala goloaloa vona. Na engel kamahi dia ta vala na lo ki ziho ni Moses, a Moses ki madi pida ni manumanu kamani Vuvu, ki pelea lo ki vala ni dolu.  
\v 20 Palaka kua, na kaka kua kete madi pida, ti beta kana galanga, na vuna kaka kua e lala kete mamadi pida, e lala kete mamadi pida na kaka rua, palaka a Vuvu ia e kazihena kilaka kua ia promis ni Abraham.   
\s1 3.21-25 Galanga kana lo ia kete peledolu vano ni Kristus  
\p
\v 21 Pele tani kubarae, na lo e pala katia na promis kamahi ke Vuvu? Beta matoto! Kua a Vuvu ni vala lo motu katiu kua e dangea kete vala mahuri roroa, pele manumanu laveve da dia te mahoto na matani Vuvu na vuna kua dia ta mumuri papa na lo kua.  
\v 22 Palaka na buk ke Vuvu e tani kakava kubarae, manumanu laveve kamana goloa laveve na vulovulo dia te karabus na matuhanga kana pekato; kubarae na goloa kua a Vuvu e mapamapa kete vala, ia da e vala za na nuhu kua dia ta bilip ni Iesus Kristus.   
\p
\v 23 Palaka muga kua ma beta na bilip ni lohu, na lo e karabusnidolu, ki tabaria doa kiridolu ki mule na dama kua na bilip ki bele kavakava.  
\v 24 Kubarae na lo e taruha kete hada poto ni dolu ni peledolu vano ni Kristus, a Vuvu kete katia tolu na mahoto na matana, na vuna na kadolu bilip.  
\v 25 Kubarae kua na bilip ti lohu, na lo ti beta ni ma hahada poto ni dolu.   
\s1 3.26-29 Na bilip ia katidolu tolu ka kara habu tutuni Vuvu  
\p
\v 26 Miu te kara habu tutuni Vuvu, na vuna kua miu ta bilip ni Kristus Iesus.  
\v 27 Na vuna miu laveve miu ta pelea baptais miu kene vaidodo ni Kristus, kubarae, kini valohora miu na laep ke Kristus.  
\v 28 Kubarae beta paliana vona kua, ta ho nu Iuda o Grik, o tu vora vetanga o kua beta nu vora vetanga, o tamohane, o tavine; na vuna miu laveve ia miu ta katiu papa ni Kristus Iesus.  
\v 29 \x - \xo 3:29 \xt Ro 4.13.\x*Kua kini ho ke Kristus, pele miu na habu tubuni Abraham da miu kene pelea na goloa a Vuvu e mapamapa kete vala.   
\c 4  
\s1 4.1-7 Na galanga ke Kristus tolu nuhu kua tolu ta vora kana, ia tolu te kara habu tutuni Vuvu  
\p
\v 1 Nazia hau ta tatania ia kubarae: Kua kaka katiu ni tuna tamohane katiu, da tuna ba muri kini pelea na goloaloa laveve ke tamana, palaka kua tani ba kakapiru, ia da e hadava ia habuka ia na vora vetanga, ia vata kua ba muri da ia kini hada na goloaloa laveve.  
\v 2 Kua e ba huhuluvahu, manumanu vona kua da dia ta hada poto vona dia ka hada na kana mianga ki vano ki mule na dama kua a tamana ti makia.  
\v 3 Ia balika za, tolu ve varira tolu ta vora vetanga kana hanitu kamahi kua dia ta paraha kara mariaba kamana vulovulo.  
\v 4 Pale, kua na dama matoto kua a Vuvu e makia, ti bele, a Vuvu ia geria na Tuna mule. Na tavine bukuna vulovulo ki valohia ia ki muri na lo laveve ke vuni Iuda,  
\v 5 \x - \xo 4:5 \xt Ro 8.15-17.\x*kete pele mulehia nuhu kua na lo e didi taduridia, dia na kara habu tutuni Vuvu.   
\p
\v 6 Na vuna kua miu te kara habu tutuni Vuvu, a Vuvu ia kini geria na Vuleni Tuna kara polokomiu, na Vule kua e lala kete kokoi barae, “Abba, Tamagu.”  
\v 7 Kubarae, ti beta miu ne ma kakara vora vetanga, palaka miu na tuna. Na vuna kua miu te kara tuna, a Vuvu da ti vala ni miu na goloaloa laveve kena ke habu tutuna ni miu.   
\s1 4.8-20 A Pol e lohoi vuvu ni vuni Galesia  
\p
\v 8 Muga beta miu na lala a Vuvu, kubarae miu kene vovora ni hanitunitu kamana goloaloa kua beta kadia matuhanga ni baliki Vuvu matoto.  
\v 9 Palaka, kua miu te lala a Vuvu o kata tani barae, kua a Vuvu ti lala miu. E kuziha kua kini kukulimiu miu keteni vavamule miu na kara vora vetanga kana hanitunitu kamahi kua dia ta venga matoto, ki beta matoto kadia matuhanga?  
\v 10 Dama laveve miu ta lohoia miu kata mumuri na kamiu lo na kamiu dama na lotua kapopou, ia mai na lo kara lingabo vahoru, ia mai na kamiu nagi kamahi, ia mai na lotua kapou kara yia katiukatiu.  
\v 11 Ta lolohoi vuvu ni miu! Karae kagu galanga laveve kirimiu ti vano veta?   
\p
\v 12 Hau ta hule haroinimiu, habu tazigu, miu balika hau, na vuna hau ta balika miu ve. Beta miu na katia goloa zaha katiu ni niau.  
\v 13 Miu ta lala, na vuna e mazahitiau muga kena, hau kene vaketea na Kalohua Kemi ni miu.  
\v 14 E mazahitiau matoto, livuhagu ki beta ni bada kubarae ka vala na bizea kapou ni miu, palaka beta miu na karamanginginiau, o miu na vati vetaniau. Palaka miu ta koi taduriau habuka hau na engel katiu ke Vuvu; miu ta koi taduriau ve habuka hau a Iesus Kristus matoto.  
\v 15 Miu ta hilohilo matoto kilaka kena. Kua ti kuziha? Kilaka kena ta hatunia ni kulimiu, tauka ma miu ta pahia matamiu miu kene vala ni niau, kua ni dangea miu kata pahia matamiu.  
\v 16 Kua hau te kara hamiu vagi, ai? Na vuna kua hau ta vala na matotoka polea ni miu?   
\p
\v 17 Nuhu kena dia vavairuku dia ka tatania habuka e kukulidia kirimiu, palaka polokodia beta ni kemi kirimiu. E kulidia dia kata katidolu, miu ia mai hau, tolu na varipe vulavulahi, miu na vano miu na muri na kadia lohoihoia.  
\v 18 Kua kamiu lohoihoia ni babada miu kata kakatia moge kemikemi, ia kemi. Miu kakatia dama laveve. Ia vata kua tani beta hau kamamiu.  
\v 19 Habu tutugu, na varitihia kua ta hatunia kirimiu, ia e balika varitihia kua na tavine e hatunia kilaka kua ia kete zuru. E kuligu miu kata kara habu tutuni Vuvu matoto habuki Kristus.  
\v 20 Ta hatunia ma hau ra kamamiu kua. Lohorogu kete malugunia kirimiu. Ta lohoi vuvu matoto ni miu kua.   
\s1 4.21-31 Barikikia na polea ni Hagar kamani Sara  
\p
\v 21 Kata hulenimiu nuhu kua e kukulimiu miu kata mumuri na lo: beta miu na longoria kua na lo e tani ziha?  
\v 22 \x - \xo 4:22 \xt Stt 16.15; \xt Stt 21.2.\x*Na lo e tani barae: a Abraham tuna rua, tuna katiu na kana tavine vora vetanga, katiu na tavine kua beta ni vora vetanga.  
\v 23 Tuna tamohane na tavine vora ia e valohua na dala kua habuka tolu laveve tolu ta valohua vona. Palaka na tuna na tavine kua e beta ni vora vetanga, ia valohua na vuna na mapamapanga ke Vuvu.   
\p
\v 24 Goloa kua, ia e habuka na barikikia katiu kua: Na tavine rua kua, hiro ta makia na kontrak rua. Kapirupiru kua a Hagar e valohia kilaka kua ia e vora vetanga, ia dia ta makia na kontrak kua e katua na Potuna a Sainai.  
\v 25 A Hagar ia e makia na Potuna a Sainai na kantri a Arebia. Ia ki makia ve a Ierusalem meni kua kamani habu tutuna, kua dia te kara voravora vetanga kana lo.  
\v 26 Palaka a Ierusalem kua bukuna lagato, ia beta ni vora vetanga. Ia e habuki Sara, na titinadolu.  
\v 27 \x - \xo 4:27 \xt Ais 54.1.\x*Na poloka buk ke Vuvu e tani barae,  
\q2 “Hilohilo, tavine kupi! Nu goe kamana hilohiloa! Na vuna beta nu lala koto hahatunia varitihia kara zurua. Na vuna na tavine kua e vamia tapuanga ia ti valohia kapiru luba matoto, livutia tavine kua gona beta ni vamia tapunia.”   
\m
\v 28 Kua miu, habu tazigu, miu na habu tutuni Vuvu, na vuna na kana mapamapanga, habuka a Aisak ia e valohua muri na mapamapanga ke Vuvu.  
\v 29 \x - \xo 4:29 \xt Stt 21.9.\x*Kilaka kena, na kapiru tamohane kua e valohua na dala kua tolu laveve tolu ta valohua vona, e zaha kara kapiru tamohane kua e valohua na matuhanga kana Vuleni Vuvu; ia meni kua ia ti kubarae ve kua.  
\v 30 \x - \xo 4:30 \xt Stt 21.10.\x*Palaka na buk ke Vuvu e tani ziha? Ia e tani barae, “Geri kakava na tavine vora vetanga kena kamani tuna; na vuna na tuna tavine vora vetanga kena beta kete pelea goloa katiu ke tamana. Goloa laveve ke tamana ia kana tuna tamohane na tavine kua beta ni vora vetanga.”  
\v 31 Kua tani kuza barae, habu tazigu, tolu ve beta tolu na habu tutuna tavine vora vetanga, palaka tolu na habu tutuna tavine kua beta ni vora vetanga.   
\c 5  
\s1 5.1-15 Tolu kata vavana habuka kaka kua beta ni karabus na lo  
\p
\v 1 Tolu kua ti beta tolu ne ma kakarabus na lo, a Kristus mule ia ti pele gotalani mulehidolu na karabus kua! Miu madi bada habuka kaka kua beta ni ma kakarabus. Tabarae miu na vala mulehimiu kete katua miu na kara vora vetanga habuka muga.   
\p
\v 2 Miu longoria! Hau, a Pol, ta tania ni miu kubarae, ta miu na vatia dia na vatomutomuhimiu, ia ti vatunga habuka, a Kristus ti beta kana galanga ni miu.  
\v 3 Boto katiu ve kata tani vatuharia ve na kaka kua e tara dia ka vatomutomuhia, hada kete muri papa matoto na lo laveve.  
\v 4 Miu nuhu kua miu ta paparakilania miu kata muri matoto na lo ni katia miu na mahoto na matani Vuvu, ia kava miu te vatia a Kristus kava. Ti beta miu na poloka mahariharia ke Vuvu.  
\v 5 Palaka na matuhanga kana Vule Tumonga tolu nuhu kua tolu ta bilip, tolu ka guguru tolu ka vavaka maroro a Vuvu da e katia tolu ka mahoto na matana.  
\v 6 Na vuna na poloki Kristus Iesus, ia kua tani vatomutomuha ho o beta ni vatomutomuha ho, ia beta polea vona. Goloa kapou ia bilip za, bilip ia e lala kete kakatia kaka ni kukulina kara kaka motu.   
\p
\v 7 Muga miu ta lala miu kata vavana papa matoto na dala ke Kristus. Kua azei ti tiporotimiu kini beta miu ne ma mumuri na matotoka polea?  
\v 8 Vairukua kena miu te mumuri vona, beta ni pe ni Vuvu, kua e kohaniho.  
\v 9 \x - \xo 5:9 \xt 1 Ko 5.6.\x*Miu lohoia polea kua e tanga, “Yis pitu papa matoto, kua e lala kete katia plaua ni kudu.”  
\v 10 Palaka hau ta vaka maroro habuka na Paraha da e kodonimiu ki beta miu kata vatia kagu polea, miu na pelea lohoihoia motu. Azei kena e kakatimiu, miu ka babatola, a Vuvu da e vairohia.   
\p
\v 11 Habu tazigu, ta hau na ba tatania na manumanu habuka kete vatomutomuhadia, e kuziha dia ka ba zazaha kirigu? Kua tani matoto, pele kagu vaketeketea na vuna na kruse ke Kristus, mara beta ni ma vavairohia lohoihoia kana manumanu.  
\v 12 Hau e kuligu matoto nuhu kua dia ta kakatimiu, miu ka babatola, dia ka babada na vatomutomua, paleka dia na le hutuzia ve keledia kamana!   
\p
\v 13 E miu, habu tazigu, miu ti kohanga miu, miu kata gotala na karabus. Tabarae miu na lohoi barae, “hita te gotala mule na karabus kava kua, hita kata hoho mule na kahita moge zahazaha.” Palaka, kete kulimiu kiri habu tamaninikimiu, miu na vorakadia.  
\v 14 \x - \xo 5:14 \xt Wkp 19.18.\x*Na lo laveve dia ta lupu na lohoihoia katiu za: Kete kuli kiri rua balika kua e kuli kiriniho mule.  
\v 15 Ta miu na ma gagala habuka boro havurengo, miu na vavarihara miu na vavarihani mule, pele miu lohoimiu, tabarae miu laveve miu na golugolu hozo.   
\s1 5.16-26 Maki kana Vule Tumonga kamana kadolu hatuhatua bukuni muga  
\p
\v 16 Nazia hau ta tatania ia kua: Vatia na Vule Tumonga ni vatunga dala ni miu, kete beta miu kata vavakodea na hatuhatua kena na polokomiu.  
\v 17 \x - \xo 5:17 \xt Ro 7.15-23.\x*Na vuna na hatuhatua kana kaka e beta ni lala kete kukulina kara hatuhatua kana Vule Tumonga, moge kua na Vule Tumonga e lala kete kukulina kirina, ia na hatuhatua kana kaka e lala kete beta kete kukulina kirina. Hiro ta lala hiro kata vavarizahati, ki kubarae, mara beta miu na katia nazia kua e kukulimiu miu kata kakatia.  
\v 18 Palaka ta tolu na mumuri na lohoihoia kana Vule Tumonga, ia ti beta tolu ne ma vovora na lo.   
\p
\v 19 Na hatuhatua kara moge zahazaha ia tolu laveve tolu ta hada lala: hatuhatua kara makina magali buhua, moge mata hilehilea, mai magali tuha zahezahe kara moge zahazaha,  
\v 20 na makina lotua na vuvu vairukuruku, makina taetaea, manumanu dia ka varizahati dia ka vavarihubi, dia ka vavarihada poti, magalidia ki vavaritihi kara kaka motu, dia ka diditaduria ruadia ki kulidia kete dia, dia za. Dia kene varipe vulavulahi, dia kene katia kabu kotekote.  
\v 21 Dia ka kakatia makina zahanga kara kaka kua na vuna ia kana goloa vona kua e kukulidia ma kete kadia vona; makina hinua, kamana makina tamalanga na pati ia mai na sosol kamahi kua manumanu dia ta hinu dia kene kakatia moge mata hilehilea kamahi, mai na goloa taza ve balika kua. Ta tani vatuharia ni miu kua habuka ta tania ni miu muga, nuhu kua dia ta kakatia galanga kamahi kua, mara beta dia na pelea na kingdom ke Vuvu.   
\p
\v 22 Palaka na Vule Tumonga ia e lala kete katia hatuhatua kua na polokodolu; e katia ki kulidolu kara kaka motu, tolu ka hihilohilo, magalidolu ki malugunia, ki beta ni lala kete huhuridolu, tolu ka maharia kaka, kadolu moge e kemi, kaka ki dangea kete vaka maroro ni dolu,  
\v 23 e katia makina vazihozihoa ni dolu, mai na makina paho tadutadua na magalidolu. Beta lo katiu ni tania beta tolu kata kakatia moge kamahi kua.  
\v 24 Nuhu laveve kua dia ta bukuna kabu ke Kristus Iesus; ia kava dia te hubi matehia na kruse na hatuhatua kamana goloa laveve kena na hatuhatua e lala kete kukulina kirina.   
\p
\v 25 Na Vule Tumonga ia ti vala mahuria ni dolu. Kubarae tolu kata vatia ia ni hada na kadolu mianga laveve.  
\v 26 Tabarae tolu na vavazahe zahenidolu o tolu na vavairohia magalina kaka o vavarihada poti.   
\c 6  
\s1 6.1-10 Haninga zia tu vazohia, ia da haninga kena za da tu pelea  
\p
\v 1 Habu tazigu, kua kaka katiu kini lalanga habuka ti katia moge zaha katiu, miu nuhu kua na hatuhatua kana Vule Tumonga na polokomiu, miu kata vahotovia; palaka miu tani valugia polea vona miu ka vahotovia kaka kena. Miu ka lohoimiu, tabarae miu ve na poke na parakilakilanga ve.  
\v 2 Miu varikodongi na kamiu bizea kamahi. Ta miu na kuza barae ia miu ta mumuri na lo ke Kristus.  
\v 3 Kua kaka katiu ni lohoia ni tania ia e hizanga, palaka matotoka ia beta matoto hizana, ia e ruruki mulehia kena.  
\v 4 Katiukatiu kete sikelni mulehia kana moge kamahi. Kua ka mogemoge ni kemi, pele ia koto vazahenia hiza na goloa kua kava tu katia, beta koto hada rua nu sikelnia kana galanga kamana ka.  
\v 5 Na vuna katiukatiu ni miu ia kete luga kana bizea mule.   
\p
\v 6 Azei kua kava ti pelea polea kana Paraha, ia koto vazenia ka goloa kemikemi laveve kamana ka tisa.   
\p
\v 7 Taua miu na ruruki mulehimiu; mara beta kaka katiu ni rukia a Vuvu. Haninga zia kua tu vazohia, ia da ia za tu pelea.  
\v 8 Kua ta miu na vavazo na poloka kamiu hatuhatua; ia na poloka kamiu hatuhatua ia da miu ta pelea haningana matea; kua ta miu na vazo na vanua hana Vule Tumonga, ia da na poloka Vule Tumonga ia da miu ta pelea haningana mahuri roroa.  
\v 9 Tabarae ni buzabuzahidolu tolu kata kakatia moge kemikemi; kua tolu na ma babada, damana vona kua e ba mamai kua da tolu ta pelea haningana.  
\v 10 Ki kuza barae kua ta na dama kakeikakei kua tani volo papa tolu kata katia moge kemi, pele tolu kata kati kemihia na manumanu laveve. Tolu kata dopa kati kemihia na nuhu kua dia ta bilip na Paraha.   
\s1 6.11-18 A Pol e hilohilo na kruse ke Kristus  
\p
\v 11 Na polea kua, ia hau mule ta vapolungania. Miu hadavia na leta kapopou kena ta tarotaro.  
\v 12 Nuhu kena dia ta varidinganimiu kete vatomutomuhamiu, ia dia ta kukubarae kena, dia ta lohoia manumanu kete hahadavidia. Dia ta kukubarae, na vuna e beta ni kulidia manumanu kete lala habuka dia ta bilip na kruse ke Kristus, dia na kati zahatia ni dia.  
\v 13 Kilakila nuhu kua dia ta lala dia kata vavatomutomu, beta dia na lala dia kata mumuri na lo; e kulidia kete vatomutomuhamiu, dia kata konakona vona na goloa kua dia ta katia na livuhamiu.  
\v 14 Palaka hau, mara beta na kona zaheniau o kona zahenia kaka katiu, da ta kona zahenia za na kruse kana kadolu Tubu a Iesus Kristus za; na vuna na kruse za, na hatuhatua bukuna vulovulo ti mate na polokogu, kene vala lamagu kara mogemoge kamahi bukuna vulovulo.  
\v 15 Ia vata kua tani vatomutomuha ho o beta, ia beta ni goloa matoto. Na goloa matoto ia tolu kata kara kaka vahoru.  
\v 16 Nuhu kua dia ta mumuri na lohoihoia kua na kadia mianga, ia paleka a Vuvu ni maharidia ni katia magalidia ni malugunia. Dia kamana manumanu laveve ke Vuvu.   
\p
\v 17 Kata vahozovia kagu polea kubarae: tabarae kaka katiu ve ni vala bizea taza ve ni niau, na vuna ta luluga na mukumuku kamahi na livuhagu kua, e makia habuka hau na vora vetanga ke Iesus.   
\p
\v 18 Paleka na mahariharia kana kadolu Paraha a Iesus Kristus ni vano ni miu laveve, habu tazigu. Ia limoha.