\id HEB \h Hebrews \toc1 HEBREWS Lat Inan Pam Wanch Hebrews Al-Alantan Umpin \toc2 Hebrews \mt1 HEBREWS \mt2 Lat Inan Pam Wanch Hebrews Al-Alantan Umpin \c 1 \s1 Nil God.angan Puk Nhengk Nungantam Kuch Wik Min Thamp \p \v 1 Aak keenkanamana nil God.angana wuut mangk ngamparam al-alantan wik many-manyam waaꞌ thant. Nil wikim kuch thanttang, pam prophets nungantam al-alantang, than wikan yipam waaꞌayn pam wanchantan. Wiyiya God.ana pithang thaw thant, puth wiyiya ngaantiyongk wampin thant. Aꞌ ngul-ngulana than wik chil yot ngul waaꞌ-waaꞌin thanta pam wanchantan, nil yimanamana. \v 2 Aꞌ aak ngul-ngulana God.angana puk nhengk nungantam anan kuch nunanga wik min thampa, nilan-a, waaꞌ-waaꞌ ngul ngampara. Aak keenkanam anpalmana, nil piip God.an thawa nhengk nungantam alantan aakan yumpow thamp, aak inman umyompanamana putha aak in kenyan, aꞌ putha nil God.an thaw yuk way min aak an kenyana aꞌ putha yuk way min aak inpalana an nungantam thamp puk nhengk ngatharamantam. \v 3 Nil nhengk nungantam keꞌ piip God anmana, thonam anman pulaniya, pam piꞌana aꞌ pam minam paththama. Nil nhengk God.antam alangan aak inmana maꞌ thayanang piꞌ-piꞌana. Nil puth uthama aꞌ putha thaaꞌ-pant thawan ngamparam nil God.angan yipam ngangk pachathow ngampang way anpalan aꞌ amanamaniya nil aak keny ngulan mat, pam piꞌan karpam iiyanpul God.anga keꞌ thonam yimanangana. \s1 Nhengk God.antaman Wuut Piꞌan, Ngaantiyongk Anangan Yaꞌa \p \v 4 Nil God.angan pam thonam anman nhengk waaꞌan nunang, nil ngaantiyongk nungantam anangan puk nhengk keꞌam waaꞌan thanang yaꞌ paththam. Nil nhengk nungantamana wuut piꞌan thampa yump nunang — ngaantiyongk anangan yaꞌa. \v 5 Nil God.an wik inangan keꞌam thaw thant ngaantiyongk al-alantanweya, \q1 “Niiy nhengk ngatharama. \q1 Ngay niiyangan miꞌang moom piꞌan iiyān ngatharangana.” \m Aꞌ putha nil wik inangan keꞌam thaw thamp ngaantiyongk al-alantanweya, \q1 “Ngayiya piip niiyantam ngul iiyāng, \q1 niiyiya nhengk ngatharam ngula.” \m Yaꞌa, nil God.an wik yimanangan Christ.antan ep thaw, puth ngaantiyongk al-alantan yaꞌa. \v 6 Aꞌ puth inan thampa, nil God.angan puk nhengk nungantam kaaꞌ-thonaman kuch aak iikanakan-a, nilan thaw ngaantiyongk al-alantana, \q1 “Niiy maꞌmangkaman thuchān nungant aꞌ putha thaaꞌ-kuumpān nunang Christ.ana.” \m \v 7 Nil God.angan miꞌ thanang ngaantiyongk anangana workan iiy-iiyayn nungant. Nil thamp thawa: \q1 “Thananiya keꞌ wunt yimananga, \q1 puth keꞌ thum nganthan pench-penchan yimanang thamp iiy-iiyantan.” \m \v 8 Puth nil wik inan thawan nungant puk nhengk nungantam Jesus.antana: \q1 “Nint keꞌ ngay anmana Goda putha nintana moom piꞌan paththam wun-wunangan ngatharang aak umpuyama. \q1 Aꞌ nint moom min-minam paththam iiy-iiyangan thant pam wanch nungkaramakana. \q1 \v 9 Aꞌ nintam thonam anman min paththaman iiy-iiyangan, \q1 way anangan nint kaangk keꞌan. \q1 Nintan puth kaangk thathān thanang pam wanch anangan minan iiyayn, \q1 nint kaangk keꞌ-keꞌam paththam thathān thanang wayan iiyayn. \q1 Puth anpalmaniya ngaya piip nungkaram God.angana ngangk min paththam yumpāng nintang, keꞌ pam wiy yimanangan yaꞌa.” \m \v 10 Aꞌ nil God.an inan thaman thawa nhengk nungantamak: \q1 “Ayyang! Lord-ang! Aak keenkanamana, nint aak an kenyana yumpan aꞌ putha aak inmanan yumpan. \q1 \v 11 Aak inmana putha aak an kenyana ngul wayamowpul puth nintana ep aak umpuyamak wun-wunān. \q1 Putha aak an kenyana aꞌ aak inmanana an keꞌ kulich kath yimanangan ngul wayamowpul, \q1 \v 12 aꞌ nintana keꞌ kulich way kath yimanangan puyamam ngul theeꞌān pulang. \q1 Puth ngulaniya aak inmana putha aak in kenyana aak nyiingkanam wiy-wiyam weenowpul. \q1 Puth nintana wiy-wiyamana keꞌ yumpin nungkamangan yaꞌa, \q1 an nint anman wun-wunān aak umpuyamakan.” \m Nil God.an wik yimanangan thaw nhengk nungantamakana. \v 13 Aꞌ thon inan, nil God.an keꞌam thaw ngaantiyongk nungantamakana: \q1 “Niiyaniya moom piꞌan ngatharang iiy-iiyāna \q1 aꞌ ngay ngul maalathāng thanang than niiyangan ngangk-wayangaman kal-kalayn. \q1 Niiyaniya moom karangk paththam iiy-iiyān thanta.” \m Nil God.ana wik yimanangan ep thaw nhengk nungantamak Jesus.antan. \p \v 14 Puth ngaantiyongk ananganiy-a, thananiya oony min-miniy paththama nil God.angan kuchan thanang maꞌ-aath-aathayn thanang pam wanch anangan nilan kaaꞌ-piichanathow thananga. \c 2 \s1 Nil God.angan Kaaꞌ-Piichanathow Ngampang Anangan Wik Nungantaman Ngangkangan Piꞌ-Piꞌanamp \p \v 1 Nil Christ.an piꞌan paththama, puth ngampaniy-a, keꞌ-ngoongkam wik min anana ngaantam-ngeey-ngeeyāmpa wik kaꞌathaman ngeeyamp nungantamana, ngampan yipam keꞌ thech-thechāmp nungantam anpalana keꞌ yuw yimanangan thech-thechathan wuntangan. \v 2 Ngaantiyongk al-alangan wik thayan God.antaman keenkanaman waaꞌ-waaꞌin Moses weeꞌanang al-alantan. Wik thanttaman-a, an kan-kanama. Than pam wanch wiyangan wik thayan anangana keꞌam ngeey-ngeeyin, than way keꞌ-ngoongkam iiy-iiyin, aꞌ anpalana nil God.angana wayath thanang. Nil keꞌam aak-yaꞌangana wayath thanang yaꞌa, than wik nungantaman keꞌam minaman ngaantam-ngeeyin puth anpalan nil wayath thanang. \v 3 Puth ngampaniy-a, wik kanam ngeeyampa nil God.angan kaaꞌ-piichanathow ngampang. Ngampwey wik nungantaman keꞌan ngangkang piꞌ-piꞌimp-a, yaa, nilaniya ngampang thamp wayathow puth ngampaniya meeꞌ nungantam anpalan keꞌ moꞌimpa, ngamp keꞌ appenchimp nungantamana yaꞌa. Nil Jesus.angana kaꞌathaman wik minam waaꞌ nil God.angan kaaꞌ-piichanathow ngampanga. Than pam puungk wiyangan ngeeyin nunang nil wikan waaꞌ-waaꞌ thant, aꞌ than pam al-alanganiy-a, wik ngampar kan-kanam ngulan waaꞌ-waaꞌin. \v 4 Aꞌ nil God.angan thamp meenath ngampar wik inangan kan-kanama, nil puth meenath ngampar work wuut piꞌ-piꞌanam anangana, aꞌ putha nil Ngeen-Wiy Min nungantaman thamp kuch ngampar ngangk ngamparangan wunow, nil yipam thayanathow ngampang thon-thonan, work minam yipam iiyāmp nungant. \s1 Nil Christ.an Moom Piꞌan Paththama \p \v 5 Nil Christ.an moom piꞌan ngampar. Anpalaniy-a, nil God.angan ngul meenathow nunang moom piꞌan paththaman meeꞌ pam wanch yotantang. Nil puth God.ana ngaantiyongk al-alantan keꞌam thaw moom piꞌan iiy-iiyayn, yaꞌa. \v 6 Than keenkanaman wik inangan umpin lat ngench thayanangan: \q1 “Ayyang, Piip God-ang, ngan pam wanch inangan piꞌan yaꞌa, aak puy-puyan wunanana, \q1 ngan meek yaꞌa, nintam thonakam pam piꞌan, \q1 puth nintam ngaantam-ngeey-ngeeyangan nganang \q1 aꞌ putha minaman piꞌ-piꞌangan nganangweya. \q1 Inan min paththama. \q1 \v 7 Puth nintam yumpan nganang pam wanch inangan keꞌ moom aak iikanakana. \q1 Than ngaantiyongk anangana chil piꞌan iiyantan, puth ngananiy-a, manya. \q1 \v 8 Puth nintaniya, Goda, yuk way min maꞌmangkam aak inganiya maꞌ pam wanchantang nganttang theeꞌan.” \m Wik inangan lat ngench thayan anpalana thawina nil God.angan yuk way min maꞌmangkamana ngulan theeꞌow maꞌ ngamparang pam wanchantang, yuk way min maꞌmangkamana puth an yaꞌ yippak, keꞌam wamp, aak ananiya, ngampaniya keꞌam yippak thathamp. \v 9 Puth Jesus.aniya an epa, ngamp meeꞌmiy nunang, puth nilaniya keꞌ pam anman iiy-iiy aak inganiya, nil piꞌan keꞌam yump nungamang, keꞌ ngaantiyongk yimanangan. Niliya keꞌ ngamp yimanang iiy-iiy. Puth than pam wanch al-alanganiya way anman yump-yumpin nungant aꞌ nil utham ngul. Puth anpalana nil God.angana moom piꞌan paththam yump nunang. Nil piip God.ana min iiy ngampar, nil puk nhengk nungantam Jesus.an kuch ngampar yotamant uthamowa. \p \v 10 Puth puungk wiyangan pam wancha wayan yump-yumpin puk nhengk nungantamakan, thaaꞌ-thengk-thengkathin nunang thakan. Nil puth God.an keꞌam thaw thant keꞌan way yumpayn nungant yaꞌa. Nil piip God.ana thayan paththama, nil aak inan yump ngampar, aꞌ nil minam anman piꞌ-piꞌan aak inaniy. Nilan puth meeꞌmiy aak wayam anpalana, aak min ngul wunow ngampar, puth an mina nil keꞌaman thaw thant pam wanch al-alantan keꞌan way yumpayn nungant nhengk nungantamak yaꞌa. Wayan kuyam yumpin nungant-a, an nil keꞌ-ngoongkam anman iiy-iiy, wik way thanttam keꞌam kuyam ngeey. Nilan puth woyan minan meenath ngampar ngamp want-wanttakan iiyāmp nungant God.antana, nil ngampang yipam kaaꞌ-piichanathow woyan way anpalana, aꞌ ngampan aak umpuyam ngulan yipam wunāmp nungantang. \v 11 Ngamp pam wanch anangan nil Jesus.ang ngangk kanaman pachath ngampang way ngamparam anpalan-a, ngampaniy-a, maꞌ-kuuncham iiyanamp nungantang Jesus.antangan, nil puth God.aniya piip ngamparam karp Jesus weeꞌanang ngampar. Putha nil Jesus.an keꞌam ulp, ngul-nyaaꞌan keꞌam wun nil kuunchan waaꞌow ngampang pam wanch nungantam inangana. \v 12 Aꞌ nil Jesus.an thaw piip God.anta, \q1 “Ngay nintang ngul waaꞌāng thant kuunch ngatharam al-alantana. \q1 Ngay thaaꞌ-kuumpāng nintang thamp aꞌ aak-pathāng nungkar angman thanttangan.” \m \v 13 Anpalaniya nil Jesus.an wik inan ngul thaw thant, “Ngay God.an monkan-wak-wakang nunang kon utha.” Aꞌ wik thon inan thawa, “Ngay inman karpam iiy-iiyang thanttang pam wanch God.antam al-alantang nilan maꞌ ngatharangan theeꞌ thanang ngay yipam min-minakam piꞌāng thanang.” \s1 Nil Jesus.an Aak Iikanakan Uk-a, Nil Pam Ween Keꞌ Ngamp Yimanangan Iiy \p \v 14 Pam wanch God.antam anangana, nil God.anganiya nhengk waaꞌan thanang, thananiya kempa putha chaapar thamp iiy-iiyantan. Nil Jesus.an keꞌ-paal uk aak iikanakan pam keꞌ ngamp yimanangan yipam iiyow, nil nath yipam oony way piꞌanan thaꞌang pekam maakow nunang. Oony way inan-a, an karangka, an pam wanchan mul-mulathana. Puth nil Jesus.an uthaman-a, an nil kanam thaꞌang maak nunang oony wayaniya. \v 15 Pam wanch wiy anangan winynyangan moꞌantan mulamana, maꞌ-yotaman ngangk akangam than-thantan. Nil Jesus.angan oony wayan kanan pek-pekam maakan thaꞌangan-a, yaa, ananiya nil ngangk thayan ngul yumpan thanang, winynyang keꞌ-ngul moꞌantan. \v 16 Ngamp puth meeꞌmiya nil pam wanch maꞌ-aath-aathan thanang, ngaantiyongk anangan yaꞌa, puth nil Jesus.ana pam keꞌ ngamp yimanangan iiya, keꞌ ngaantiyongk yimanangan yaꞌa. Nil pam wanch anangan maꞌ-aath-aathan thanang, than nunangan ngaantam-ngeey-ngeeyantan aꞌ putha monkan-wak-wakantan nunang God.an keꞌ Abraham.angan wik nungantaman ngeey-ngeey aꞌ putha monkan-wak-wakan ngulan. \v 17 Aꞌ nil Jesus.aniya keꞌ pam anman iiy-iiy, keꞌ ngamp yimananga, aꞌ niliya keꞌ pam piꞌan priest thamp iiy-iiy. Than puth pam priests anangana work iiy-iiyin God.antan, wikan thaw-thawin nunganta, an pam wanchantam thaaꞌ-pant thawin nungant. Aꞌ than minh min-miniy mulathin thanang aꞌ chaapar thanttamana aak ngench thayan aakanakan kalin aꞌ than God.ant meeꞌ-wuthanamin nungant, nil yipam keꞌ-ngul ngaantam-ngeeyow way thanttam pam wanch al-alantaman. Yaa, nil Jesus.ana keꞌ pam piꞌan priest yimanangan iiy-iiy nil yipam ngangk mamow ngampang, aꞌ work minam iiy-iiyow God.antan, aꞌ pam wanchantan thama. Nilaniya utham aꞌ chaapar nungantam theetath way ngamparakan aꞌ thaw ngul piip God.antan way ngamparamana keꞌ-ngul ngaantam-ngeeyow aꞌ putha ngampangana pam wanch nungantam ngul waaꞌow. \v 18 Than wiyang ngampangan thaachayn way yumpanakan-a, nilana maꞌ-aathow ngampang keꞌ yipam wayan yump-yumpāmp. Puth nil nhengk God.antamana pam iiy-iiy, nil oony way alangana putha than pam way al-alangan thaachin nunang thamp wayan yumpanakan, puth yaꞌa, nil min anman iiy-iiy, aꞌ putha thanana way anman yump-yumpin nungant. Nil puth anpalan-a, pam wanch anangan minam maꞌ-aath-aathow thanang. \c 3 \s1 Nil Jesus.ana Piꞌan Paththama, Nil Moses.an Yaꞌa \p \v 1 Niiyalang, ngurp ngatharam-ang, niiy ngangk kanaman theeꞌan God.anta, niiyiy-a, pam wanch God.antam ngula. Nil ngampang ump, aꞌ ngampana ngangk ngamparamang piꞌ-piꞌanamp nunang ngul aꞌ wiyant thamp waaꞌanamp nunang. Yaa, ngampana anman ngaantam-ngeey-ngeeyāmp nunang Jesus.ana, pam anman nil God.angan kuchan ngampar, nilama theetath nungamang ngampar nil yipam kalow ngampang piip God.antan. \v 2 Nil work minam anman yump-yump work nil God.angan theeꞌ nungant — pam nil keꞌ Moses iiy-iiy yimanangana, work murkanim iiy, keꞌim want, keꞌ Moses yimanangan iiy-iiy, pam wanch God.antaman keenkanamanim piꞌ-piꞌ thanang. \v 3 Nil pam maꞌ-kunchang aawuch kaachiwwey-a, pam wanchangana thaaꞌ-kuumpiythan nunanga, puth aawuch anan keꞌ thaaꞌ-kuumpiythan yaꞌa, thananiya pam anan ep thaaꞌ-kuumpiythan nunang. Nil Jesus.an keꞌ pam anana aawuch anan kaachan, ngampaniy keꞌ aawuch nungantam aak nilan wun-wunan. Ngamp keꞌ-paal Christ.an thaaꞌ-kuumpāmp nunang, Moses.an yaꞌa. \v 4 Aawuch maꞌmangkaman ngampan thathanamp-a, than pamangan yumpin, puth nil piip God.angana way min maꞌmangkam anana kaꞌatham nil yump. \v 5 Nil Moses.angana pam wanch God.antam anangan minamim kal thanang, aꞌ wik minamim waaꞌ thant. Nil piip God.ant work iiy-iiy aꞌ nil God.an wik anim waaꞌant-a, Moses.angana wik anmanim waaꞌ-waaꞌ thant. \v 6 Puth nil Christ.ana puk nhengk God.antama — nilana work nungantaman min-minam yump-yump, aꞌ nilaniya pam wanch God.antam anangan min-minam piꞌ-piꞌan thanang maꞌangam. Ngampwey nath ngangk thayanam anmanan monkan-wak-wakimp nunang Christ.an-a, aꞌ puth ngangk minangaman ngaantam-ngeey-ngeeyimp nil kan-kanam ngul kalow ngampang aak nungantamakan-a, yaa, puth ngampaniy-a, pam wanch piip God.antam ngul iiyanampa, keꞌ aawuch nungantam aak nilan wun-wunan. \s1 Ngampiya Wik Min God.antamana Keꞌ Ngeengkāmpa \p \v 7 Ngampaniya wik inangan ngeeyāmpa, nil Ngeen-Wiy Min God.antam alangan keenkanaman waaꞌ pam al-alantana, aꞌ thanana umpin lat ngench thayananga, wik inangana: \q1 “Nil God.anwey wik thawiy ngampar kinch inmanwey-a, \q1 \v 8 yaa, ngampan wik ngeeyāmp nunanga, \q1 keꞌ kuchek thayanan iiyāmp keꞌ wuut mangk niiyantaman yimanangana kuchek thayanan iiy-iiyin aak keenkana. \q1 Nil God.angan wich thanang aak Egypt anpalan, \q1 aꞌ minam piꞌ-piꞌ thanang aak pintalangan \q1 puth thanana kul thaw-thawin thaka \q1 aꞌ putha kuchek thayan yumpin thanttakam. \q1 \v 9 Nil God.an thawa, ‘Nungkwaya thanana work wuut piꞌ-piꞌanam anangan thath-thathin-a, \q1 ngayan yump-yumpanga kaap thon-thonangana forty years.akam-a, \q1 puth thananiya keꞌ-ngoongkam anman way yump-yumpin, than eenchathin nganyang.’ \q1 \v 10 Anpalan ngulan-a, ngayaniya nhinthan kan-ngul ngathanya, \q1 puth ngayana kaangk keꞌ-ngul ngeeyāng wik thanttam anangan \q1 aꞌ ngayan thawanga, ‘Thanan puth kaangk way anman iiy-iiyayn, \q1 puth thanan kaangk keꞌ wik ngatharaman ngeey-ngeeyayn, yaꞌa.’ \q1 \v 11 Yaa, ngayana man kul ngula paththam wampangan thant, \q1 aꞌ wik thayan inangan thawang, ‘Thananiya keꞌ iiyayn aak min aakanakana, yaꞌa.’” \m Wik inangan nil God.an thaw. \p \v 12 Ngay wik inan thaw-thawang niiyant al-alantan niiy ngangk kanaman theeꞌan God.anta: niiy kan min-minam ngaantam-ngeeyān niiyantakamana niiywey nath woyan min anman wak-wakina, nath yaꞌa. Niiy wayan keꞌ piꞌ-piꞌān ngangkangan aꞌ Christ.an keꞌ man-ngeeyān nunang. An niiyaniy-a, puth God.an wantin nunanga yaakaꞌ — in way paththama. Nil God.aniya man-yethama, nil thath-thathan niiyanga. \v 13 Yaa, ngaaꞌ thon-thonana, niiy ngangk thayanathwun niiy-niiyantakam, niiy yipam wayana keꞌ iiy-iiyāna, keꞌ yipam God.an wantān nunang. Niiy wayan yump-yumpaniy-a, an way al-alanganiy-a, ak-wich-wichan niiyang, niiy yipam wik God.antaman keꞌ-ngul ngeeyāna. Niiy nath ngaantam-ngeeyina woyan wayan keꞌ min niiyanta, puth an min niiyant yaꞌa, an way paththam. \v 14 Ngamp nathwey murkanam anman monkan-wak-wakimp nunang Christ.an-a, aak-aakanakaman ngamp mul ngulan wunāmp-a, yaa, an ngamp kan-kanam keꞌ kuunch Christ.antam iiyāmp. \p \v 15 Than keenkana wik inan umpin lat ngench thayanangan: \q1 “Nil God.anwey wik thawiy ngampar kinch inmanwey-a, wik ngeeyāmp nunang, \q1 keꞌ kuchek thayanan iiyāmp keꞌ wuut mangk niiyantaman kuchek thayanan iiy-iiyin aak keenkan aak pintalang angana.” \m Wik inangan lat ngench thayanang umpin. \v 16 Puth than pam wanch anangan nil Moses.angan kal thanang aak Egypt.aman-a, than al-alanganiya wik God.antaman ngeeyin nilan thaw-thaw thant, puth thananiya kaangk keꞌ wik ngeeyayn nungantam yaꞌa, kuchek thayan ngul weenina. \v 17 Kaap forty.akamana piip God.an eench-eench thanttam puth thanana way anman iiy-iiyin — thananiya angman uth-uthamin aak pintalang angan. \v 18 Nil piip God.an wik thayanam thaw pam wanch al-alantan than keꞌaman wik ngeey-ngeeyin nunanga, “Niiy aak min aakanakan keꞌ iiyān, ngangk minangam keꞌ wunāna ngatharang.” \v 19 An puth anpalana ngamp kan ngaantam-ngeeyanamp thananga thanan keꞌ-ngul iiyin aak min aakanakan, thanan putha keꞌam min-minam ngaantam-ngeeyin nunang, yaꞌa, than man-ngeey-ngeeyin nunang. \c 4 \s1 Nil God.angan Aak Min Nungantamakan Kalow Ngampang Anangan Wik Nungantam Ngangkangan Piꞌ-Piꞌanamp \p \v 1 Nil piip God.an kan-kanam yimanangan thaw-thawan ngampar ngamp ngangk minangam wunāmp aak nungantamangan. Yaa, niiy in ngeeyāna: ngamp keꞌ eenchimp nungantama, nil puth ngul thaw ngampara, “Niiy aak ngatharamangan keꞌ ngoonchāna.” \v 2 Puth ngampana wik min anangan God.antam kanam ngeeyampa keꞌ wuut mangk ngamparamangan wik minan ngeeyina. Puth ngangkangan keꞌ ngoonch thant, yaꞌa, an puth thanan keꞌam minam ngaantam-ngeeyin wik anangan kan-kanamana, thanan keꞌ-ngoongkam iiy-iiyin. \v 3 Puth ngampwey wik minaman ngeeyimp piip God.antaman-a, ngampaniya ngangk minangam iiyimp God.antang aꞌ putha aak nungantamang wunimpa. Puth aak keenkanamana God.angan pam puungk wiy anangan waaꞌ thanangweya thanan wik nungantaman man-ngeeyina, nil wik inangan thaw: \q1 “Ngayan man kul paththam wampangan thant \q1 aꞌ ngay inan kan-kanam thawāng ngay keꞌ kaling thanang aak min ngatharamakana yaꞌa.” \m Nil nathpalman keenkanaman aak inan yumpa, aꞌ aak min nungantaman in kenyan yump, keenk yump pam wanch al-alantan. Nilaniya kuup-kuup ngul thanta, puth thanana keꞌam iiyin aak min nungantamakana yaꞌa. \v 4 Lat ngench thayanangan thawana, “Nil piip God.ana kinch sixangana workan iiy-iiya, aak inan yump-yumpa. Ngaaꞌ thonang ngulan-a, nil kan-ngul work keꞌanangan nyiin-nyiin, aak min nungantamang, nilan puth work nungantaman kanam minchath.” \p \v 5-6 Pam wanch anangan wik min God.antaman kaꞌathaman ngeeyin-a, nil God.angan keꞌam kal thanang aak min nungantamakan. Than puth wikan ngeengk-ngeengkin, than min-minaman keꞌam ngaantam-ngeeyin keꞌ-paal thanana aak min God.antamakan keꞌam iiy-iiyin, yaꞌa. Nil God.an aak keenkanaman thaw, “Ngay keꞌ kaling thanang aak min ngatharamakan, yaꞌa.” Puth nil God.ana kaangka pam wanch aak min nungantamakan iiyayn, nil putha pam wanch wiy anangan ep kalow thanang aak min nungantamakan. \v 7 Aꞌ putha nil in-inman thaw-thawan ngampar. Wuut mangk ngamparam al-alangan wik keꞌaman ngeeyin God.antamana, yaa, thananiy-a, aak pintalang angman uth-uthamin. Amanamana, kaap yotang kanan want thanang-a, God.ana wuut mangk ngamparam David alantan thaw-thaw aꞌ nilaniya wik inangana lat ngench thayanangan ump-ump: \q1 “Niiywey inman wik piip God.an ngeeyin nunang thaw-thawiy niiyant-a, \q1 yaa, niiyaniya kuchek thayanan keꞌ iiy-iiyāna, \q1 niiy wik ngeeyān nunang paththama.” \p \v 8 Nil pam Joshua.angan kal thanang wuut mangk ngamparam anangan aak min Canaan aakanakana, puth aak anan yaꞌa ngampan ngangk aak umpuyaman wunāmp nungantang God.antangana — nil God.angan aak in kenyan kaaꞌngak ngampang. Nil maꞌ-yotam anman thaw-thawan ngampar wampāmp nungant nil yipam kalow ngampang aak min nungantamakan. \v 9 Puth ngampa pam wanch God.antamana aak nungantang wunāmp ngul, ngampaniya ngangk min wunāmp keꞌ piip God.antan ngangk min wun work nungantaman kan-ngulan minchath. \v 10 Ngamp aak God.antamak ngulan wampāmp-a, an ngampaniya ngangkang ngul theeꞌāmp workama, keꞌ nil God.an ngangkang theeꞌ work keꞌanangan ngul nyiinan. \v 11 Ngampiya keꞌ-ngoongkam anman woyan min wak-wakāmpa, ngamp tham yipama ngangk minang wunāmp aak piip God.antangan. Ngampiya wik min God.antaman keꞌ ngeengkāmpa, keꞌ than keenkanamana pam wanchang wik kaangk keꞌ ngeeyayn piip God.antamana, aꞌ anpalman than aak min God.antamak keꞌam iiyin. Ngampaniya wik God.antaman ngeeyāmp paththama. Ngampwey wik keꞌan ngeeyimp God.antaman-a, puth ngampaniya aak min God.antamakana keꞌ iiyimp, yaꞌa. \s1 Wik God.antamana Keꞌ Nhengk-Peempan Ongk Pepan Paththam Yimanangan \p \v 12 Nil God.an wik thawan ngampar-a, wik maal yaꞌa, wik thayanam thaw-thawan ngampar, waaꞌ-waaꞌan ngampar woyan want-wanttakan ngangk minangaman iiyāmp nungantangan. Wik min God.antam anangana an keꞌ nhengk-peempan ongk pep-pepanam wonk kuchamang yimanangan. Keꞌ pamangweya nhengk-peempan pepanangweya pam thuꞌiy-a, yaa, an puyam pek kemp pamantangan ngoonchan, yaa, wik piip God.antamana yimanangan pek ngangkang ngoonchan pam wanchantangan ngamp wik min nungantaman ngeeyanamp. Wik God.antaman ngangk ngamparang ngulan ngoonchan-a, an ngamp meeꞌmiy ngamp way anman yaakaꞌ ngaantam-ngeey-ngeeyanamp, nath yaꞌa. \v 13 Puth nil piip God.angan thath-thathan ngangk ngamparaman tham, ngampaniy putha keꞌ-ngul moꞌimp nathan meeꞌ God.antaman, nil kan thathan ngampang yotam want-wanttakan iiy-iiyanampa aꞌ meeꞌmiy thampa ngamp ngeenan ngaantam-ngeeyanamp kuchek waap ngamparamangana. Ngampan aak wuthanangan keꞌ ngoonchimp piip God.antamana yaꞌa. Ngampiya meeꞌ nungantang iiy-iiyanamp wayan yumpanampa aꞌ putha minan yumpanamp. Ngul-ngulaniya ngamp yotamana um nungantang ngul than-thanāmp. \s1 Nil Jesus.ana Keꞌ Pam Piꞌan Priest Ngamparam Yimanangan \p \v 14 Ngampaniya Jesus.an puk nhengk God.antamana monkan-wak-wakanamp. Nilaniya kanam mat aak piip nungantam God.antamakana, aꞌ nil thaaꞌ-pant anman thaw-thawan ngamparam piip-kunch God.antan nil keꞌ yipam wayathow ngampang, an niliya keꞌ pam piꞌan priest ngamparam yimanangan. Yaa, puth ngampaniya Jesus.an keꞌ wantāmpana, woyan min nungantam anman wak-wakāmp. \v 15 Nil ngangk maman ngampang, puth nilan meeꞌmiy ngampang, ngamp pam wanch karangk yaꞌa, ngamp micha. Puth nilan aak ingman thamp wun-wuna, keꞌ ngamp yimanangan aak inman wun-wunanamp. Oony wayangana aꞌ putha pam wanchanga thaach-thaachin nunang way yot wiy-wiyam thakan yumpowa keꞌ than pam wanch wiyangan thaachantan ngampang way yot wiy-wiyam thakan yumpanakana — puth nil Jesus.angana way keꞌam yump yaꞌ paththam. \v 16 Nil Jesus.ana anman God.antang, yaa, ngampaniya keꞌ winynyang moꞌāmp, ngamp thintham wampāmp nungant, aꞌ ngangk thayanam wik thawāmp nungant. Nil puth pam min thayan paththam, puth ngampan ep mich pongam iiyanamp. Nilam thonamang ep ngangk thayanathiy ngampang. Than wiyangan thaachayn niiyangan way yumpanakan-a, nil ngul maꞌ-aathow niiyang aꞌ niiyana aak thaampān, way anangan keꞌ yumpāna. \c 5 \p \v 1 Aak keenkanaman-a, than pam priests iiy-iiyin, than work iiy-iiyin aak ngench thayanan piꞌ-piꞌin, aak Jews.antam angana. Nil pam thonamana moom piꞌan paththam iiy-iiy thanttaman, puth nilana work iiy-iiy pam wanch al-alantan. Nil piip God.angan work inan theeꞌ nungant. Than pam wanchangan minh may thakan wampathin God.antan. Nil puth pam priest alangan chaapar minh al-alantamana aꞌ putha may wiy anangan aak ngench thayan aakanakan kal, theeꞌow nungant God.antan, nilan yipam piip God.angan keꞌ-ngul ngaantam-ngeeyow way thanan yump-yumpin. \v 2 Nil pam piꞌan priest ilanganiya meeꞌmiy nungantakam nil pam thayan yaꞌweya, nil thamana micha, puth nanpalan nil ngangk maman thanang, pam wanch wiy anangan than keꞌan meeꞌmiy woyan min piip God.antamana, puth thanan woyan way anman wak-wakantan. \v 3 Puth nil pam priest thampana pam thayan yaꞌa, nil mich, nil nanpalan may minh thakana theeꞌow piip God.antan, nil yipam God.angana keꞌ-ngul ngaantam-ngeeyow way nilam thampan yumpa, aꞌ putha pam wanchangan thamp way yumpin. \v 4 Aꞌ niiy inan ngeeyān thampa: nil pamangana keꞌ miꞌiy nungamang pam piꞌan priestan iiyow, yaꞌa. Nilam thonakam God.angan miꞌiy work iikanakan, keꞌ nil keenkan pam Aaron.an miꞌ nunang workan iiyow nungant. \v 5 Aꞌ putha Christ.ang thampana keꞌam miꞌ nungamang pam piꞌan priestan iiyow ngampar, yaꞌa, nil piip nungantam God.ang thonakam miꞌ nunang aꞌ pam wuut piꞌan paththam yump nunang ngul. Aꞌ nil God.an thaw ngul, \q1 “Nint nhengk ngatharama. \q1 Ngay nintang inman miꞌang moom piꞌanan iiyān.” \m \v 6 Aꞌ putha wik thon inangan thaw nungant, \q1 “Nintiya priesta aak umpuyam iiy-iiyān keꞌ pam anan Melchizedek.an.” \m Wik yimanangan lat ngench thayanangan waaꞌ-waaꞌina. \p \v 7 Aꞌ putha ngay in thampan waaꞌang niiyanta: nil Jesus.an aak ingan wun-wun-a, nilan thaaꞌ-mamanang thaw-thaw nungant piip-kunchantan keꞌ kuchow nunang uthamanakan, nil meeꞌ peeyanang thaw nungant, meeꞌ kam ukanang. Nilan puth meeꞌmiy piip nungantaman Goda wuut piꞌan paththam, kaangk nilwey kaaꞌ-piichanathiy nunang mulaman-a, an epa kaaꞌ-piichanathiy nunang, puth yaꞌa. Nil God.angan wik ngeey nungantam aꞌ ngangk thayanath nunang, nil yipam keꞌan winynyang moꞌow mulamana. Nil puth wik Jesus.antaman ngeeya, nil puth Jesus.an puk nungantam thaaꞌ-thayan yaꞌa, nil wik erkamim ngeey piip nungantaman. \v 8 Than pam wanchangan way anman keꞌ-ngoongkam yump-yumpin nungant, puth nil Christ alangana wik God.antamana kan-kanam paththam kuyam ngeey-ngeey. Nungkway nil nhengk God.antaman-a, nil God.angan keꞌam weekan than pam al-alangan wayan yump-yumpin nungant, nil puth nhengk nungantam aak mak thaampow, nil yipam piip-kunchantam anman wik ngeey-ngeeyow. \v 9 Aꞌ nil kan-kanaman pam min paththaman iiy-iiyana, yaa, nanpalana pam ilangaman Christ.angana kaaꞌ-piichanathow ngampang aꞌ yalmathow ngampang koyam God.antan, ngampan yipama ngangk aak umpuyam wunāmp aak min nungantang angan. Nil pam wanch anangan ngulakaman kaaꞌ-piichanathow thanang wik nungantaman ngeeyantan. \v 10 Nil puth piip-kunch God.angana pam piꞌan priest waaꞌan, keꞌ pam anan Melchizedek.an. \s1 Ngampaniya Woyan Min Anman Keꞌ-Ngoongkam Wak-Wakāmpa \p \v 11 Ngay inan kaangk putham waaꞌāng niiyantaniya, puth ngay want-wanttakan wik engk-engkanangan waaꞌing niiyant, niiy puth kuchek thinhanweya, keꞌ yippak minam ngaantam-ngeeyaniy yaꞌa. \v 12 Puth niiyiya Christians nathpalman iiy-iiyan, an niiyaniy putha wik min God.antamana thaaꞌ-aathin thanang wiy anangana puth yaꞌa, niiy keꞌam thaaꞌ-aathaniy thanang. Niiyaniya keꞌ puk many thaaꞌ-paapiy weenan, niiy puth wik manyam anman thiichan. Than wiyangan putham mak thaaꞌ-aathayn niiyang, wik anangan thaaꞌ-aathayn niiyang niiy keenkanaman ngeeyana. Puth niiyan keꞌ thuut kaath piꞌanantam yaam mungk-mungkaniya, keꞌ may minh thayan keꞌ yippakan mungkaniy yimanangana. \v 13 Pam wanch anangan keꞌ puk many thaaꞌ-paapiyan iiy-iiyantan-a, thaniya keꞌ-keꞌam minam thiichantan yippak woyan min piip God.antamana yaꞌa, an than keꞌ pam wanchakam keꞌam emin yimanangan. \v 14 Puth than pam wanch wiy anangana ep-paththam minan ngaantam-ngeeyantan an than keꞌ pam wanch kanam emin than may minh thayan ngul mungkantan, keꞌ thuutana keꞌam ngul mungkantan. Thananiya woyan min anan wakantan, aꞌ minam ngaantam-ngeeyantan thama aꞌ putha thiichantan woyan min God.antam wanttakan wuna, thanana keꞌ-paal ngaantam-ngeeyantan minan yumpantan-a, putha wayan yumpantan, puth thananiya min yumpanakan miꞌantan ngul. \c 6 \p \v 1-3 Yaa, puth ngampaniya woyan min anan keꞌ-ngoongkam anman wak-wakāmp. Ngamp yaam keꞌ weenth-weenthamāmp keꞌ puk manyiy yimanangan iiy-iiyāmp, ngampiya keꞌ pam wanch piꞌ-piꞌanam iiyāmpa, aꞌ minam anman ngaantam-ngeeyāmp. Kanak ngamp kaꞌathaman ngangk ngamparaman theeꞌamp nungant Christ.anta, aꞌ puth woyan wayan kanaman wantamp, puth ngamp wik maꞌmangkam God.antam keꞌam yippak thiichamp, puungk wiy thonakam epa ngamp meeꞌmiy. Ngamp puth kan meeꞌmiy nil Christ.ang wanttakan ngangk ngamparaman pachathana, aꞌ puth ngamp meeꞌmiy nil Ngeen-Wiy Min God.antaman ngangk ngamparamang kanaman ngoonch. Than puth Christians wiyangan kootra ngamparaman kanaman ngakangan kuungk-kuungkin, an yipam meenathow nil God.ana way ngamparam anangan kanaman kon-ngathan. Than maꞌ kuchek ngamparamangan wunpina, an meenathow nil Ngeen-Wiy Min God.antaman ngangk ngamparamangan kanaman ngoonch. Aꞌ ngamp meeꞌmiy an ngul-ngulana, nil God.angan pam wanch mul anangan koyam ngulan ekathow thanangan, aꞌ nilan pam wanch wiy anangan kuchow thanang aak nungantam anpalan aak way aakanakan. Yaa, ngampana wik inangan ep kan-ngul meeꞌmiy aꞌ puth kan ngeeyamp thamp. Puthaman keꞌ-ngul waaꞌiythan ngampar, yaꞌa. Ngampan puth wik God.antaman min-min keꞌam yippak thiichampa. Puth wik nungantam wiy-wiy thonakam thiichampa. Yaa, puth ngampiya woyan min God.antam anman keꞌ-ngoongkam wak-wakāmp aꞌ wik nungantam anman ngeey-ngeeyāmp yipam min-min ngulan thiichāmp. Nil God.angan ngampang maꞌ-aathiywey-a, yaa, ngampaniya woyan min anman wak-wakimp. Nilan puth kan-kanam kaangk maꞌ-aathow ngampang. \p \v 4 Nil puth God.angan woyan min nungantamakan kan kal ngampang aꞌ puth ngampan kan thiichamp nunanga, aꞌ puth nilan ngangk minangam iiy-iiyan ngampara, nilan puth Ngeen-Wiy Min nungantaman kuchan yipam ngangk ngamparamangan wunow. \v 5 Aꞌ puth ngamp wik nungantaman kan meeꞌmiya, wik min paththamana, aꞌ nilan puth maꞌ-aathan ngampang yipam work minaman iiyāmp nungantan, aꞌ work piꞌ-piꞌanaman yipam meenathāmp thant. \v 6 Ngamp woyan nungantaman wantimpwey-a, aꞌ oony wayan monkan-wak-wakimpanwey-a, an keꞌ ngampaniy nhengk God.antaman putham yuk wuuyanang waanch-waanchanamp nunang yipam than wiyangan thaaꞌ-thengkathayn nunangan. Puth amanam ngulan-a, nil weeꞌang koyam ngulaniy weentathow ngampang woyan min God.antam aakanakana? An yaꞌa! \p \v 7-8 Niiy kan in ngeeyāna: than farmers.angan may kaanch aakangan kaampantana. Ngakangan epan-a, aakan yiinchathan, aꞌ may min ngul emantan thant pam wanchantan. Puth aak wiy ananganiya way thayana, yuk waakam aꞌ puth keekach thakana emantan aak anganiy. Yaa, nil piip God.angana aak way ngul waaꞌan, aꞌ thumang ngul kiingkow. Ngamp pam wanch wiyiya, keꞌ aak ngaanh min yimanangan iiyanamp aꞌ nil God.an ngangk min wunan ngamparaman. Puth ngamp pam wanch wiy ananganiya keꞌ aak ngaanh way yimanangan iiyanamp, aꞌ nil puth God.an ngangk way wunan ngamparaman. Ngamp way anman iiy-iiyimpwey-a, yaa, puth nil God.angan yaakaꞌ konchow ngampang aꞌ puth wayathow ngampang. \p \v 9 Puth niiyiya, ngurp ngatharama, nungkway ngay wik thayan thawangan niiyant-a, ngay puth ngangk way keꞌam wunang niiyantama. Ngay puth kan meeꞌmiy niiyantam, niiy woyan min God.antaman wak-wakaniy, aꞌ nilan minam ngul iiy-iiyow niiyant aꞌ kalow niiyang niiyan yipam nungantang aak umpuyam wunān. \v 10 Nil God.an min paththama. An work min niiyantaman keꞌ kon-ngathow nunang. Nil kan meeꞌmiy niiy kaangkan wunaniy thant Christians wiyantan, aꞌ puth niiyan maꞌ-aathan thanang thaka, aꞌ puth niiy in-inman maꞌan-aath-aathaniy thanangwey. \v 11 Ngan kaangk niiyan anman wik God.antaman ngangkangam piꞌ-piꞌān aak-aakanakaman nil Christ palam ngulan wampow aak iikanakan. Nil puth kaniy thaw ngampara, nilan kalow ngampang aak nungantamakan. Niiyan puth keꞌ man ngeeyān nunang. \v 12 Niiy tham keꞌ eenchān woyan min God.antam anpalan. Than pam wanch wiyangan God nunang ngangkang piꞌ-piꞌantan nunang aꞌ puth woyan nungantam anman wak-wakantan, keꞌ-ngoongkam anman ngangk minangam kuup-kuupantan nungant nilam puth kaaꞌngak thanang minaman iiyow thant. Aꞌ puth nil God.an kan-kanam minam iiy-iiyan thant keꞌ nilaman kaaꞌngak thanang. Yaa, puth niiyaniy woyan thanttam anman wakān. \s1 Wik Nil God.an Thawana An Kan-Kanam Thawan \p \v 13 Aak keenkanamana nil Abraham.an man-yethaman yippak-a, aak thantan yimanangan wuna. Nil pamangwey kan-kanaman kaangk pam thonan kaaꞌngakow-a, yaa, an nilan um pam moom piꞌanantang wik yumpan. Nilamwey kaaꞌngakiya, yaa, puth nilan wikan piꞌow nil ngeenakan kaaꞌngak, aꞌ nil keꞌ wik uuyamow. Yaa, nil puth God.angan kaangk Abraham.an kaaꞌngakowana, puth nil weeꞌa pam piꞌan keꞌ God yimanangana, yaꞌ paththama. Nil puth God.angan namp nungantakaman waaꞌ, aꞌ Abraham.an kaaꞌngakan. \v 14 Nilaniy thawa, “Ngay Goda. Ngay nintang inan kaaꞌngakanga. Ngay kan-kanam nintang min-minakam ngul piꞌ-piꞌāng nintanga. Nintiya wuut mangk thanttam pam wanch thaaꞌ-wantanamantam iiyāna.” \v 15 Nil puth Abraham.angan keꞌam God.an nunang man-ngeeyan yaꞌa. Nil anman wik God.antaman kan-kanam ngaantam-ngeey-ngeey, aꞌ nilana kuup-kuup. Ngul-ngulana wanch thum nungantamangana puk wuut ngul kal. Aꞌ ngul anpalaniya, nil Abraham.an pam wuut mangk pam wanch thaaꞌ-wantanamantam ngul ween keꞌ nilam God.angan kaaꞌngakan. \v 16 Aak keenkanamana, than pam wanchangan kan-kanaman kaangk kaaꞌngakwaynwey-a, yaa, thananiya, meeꞌ pam piꞌan alantangan kaaꞌngakwayn. Nath pam kuchamwey thaaꞌ thay-thayanamiypulweya. Aꞌ pul nath kaangk kulan wantowpulwey-a, yaa, pulaniya, wik thayan yumpiypula, um pam moom piꞌan alantangana. Anpalana, an pul kan-ngul ngaantam-ngeeyiypul pulantakamana pul kan-kanaman wik thayanan yumppul. Puth aak thantan keenkanaman yimanangan wuna. \v 17 Nil God.angan kaangk pam wanch nungantamangan ngaantam-ngeeyāmpan nil keꞌaman wik uuyaman yaꞌa. Nil anman man-thonam wik piꞌan. Nilan puth nanpalan namp nungantakaman waaꞌ yipam than pam wanchang ngaantam-ngeeyayn wik nungantam kan-kanaman. Nil wik inangan kaaꞌngak, “Ngaya, Goda. Ngay wik ngatharaman kan-kanam ngul piꞌānga.” Nil yimanangan meenath ngampar pam wanch nungantamakan wik nungantam kan-kanaman. Nil kan-kanam paththam wik nungantaman keꞌ epankathiy. \v 18 Nil God.ana wuut piꞌan paththama. Aꞌ wik nungantam anangana kan-kanama, aꞌ puth nil ngeen nathan kaaꞌngakan-a, an nil wik thon keꞌ thawiy yaꞌa. Nil keꞌ wik uuyaman. Puth nanpalana, ngampaniya ngangk thayanam ngul iiyanamp. Nilan thawana nil ngul kalow ngampang nungantakama. Aꞌ puth ngampiya wik inangan ngangk ngamparamang piꞌ-piꞌāmp. Wik God.antam nilan thaw-a, kalow ngampang aak min nungantamakan-a, \v 19 wik inangan keꞌ anchor min anangan, mich yaꞌa, thayan paththam anman wun-wunan aak ngakang nath pekan keꞌ-paal chukkunana keꞌ wochiy ngakangan, yaꞌ. Wik nungantam anangana keꞌ anchor anman thayan aak in keny heavenangan God.antang, ngampan yipama keꞌ thechāmp God.antamana, nilan puth maꞌ-thayanam piꞌ-piꞌan ngampang, keꞌ kuchiy ngampang yaꞌa. \v 20 Nil Jesus.ana keenk iiy piip-kunch God.ant, ngampaniya koy-koyyuw iiyāmp God.antan mangk nungantang. Niliya moom piꞌan ngamparam priesta iiy-iiyan. Nilaniy keꞌ Melchizedeka, pam wuut piꞌan paththam aak umpuyam iiy-iiy. \c 7 \s1 Nil Pam Melchizedek.ana Priest Iiy-Iiy God.antana \p \v 1 Aak keenkanamana nil pam Melchizedek.ana pam piꞌan king iiy-iiy aak namp Salem angana. Niliya priest thamp iiy-iiy God.antana, moom wuut piꞌan paththam. Aak an-aniyangana, Abraham weeꞌanangana aꞌ puth kings aꞌ soldiers thanttam anangana than pek-pekwin, aꞌ piik-piikwin thanttakam. Than Abraham weeꞌanangana mul-mulakaman piik-piikin thanang aꞌ anpalaniya, than kan-ngul iiyin koyam aak thanttamakan. Woyan ompamangan-a, nil Melchizedek.angana uw nunang Abraham.an. Aꞌ nil thawant Abraham.antan, “Ngay kaangk nil God.an min anman iiy-iiyow nungkar aꞌ maꞌ-aath-aathow nintang.” \v 2 Nil Abraham.angana yuk way min yot kal thanttam aak nungantamakan pam piꞌ-piꞌanam kings wiy al-alantamana. Aꞌ nilana yuk way min puungk wiyana nungant theeꞌ Melchizedek.antan. Namp inan Melchizedek.ana yimanangan wuna pam piꞌan kinga min paththamana. Aꞌ putha thanan waaꞌin nunangweya king mina, pam wanch minaman maꞌ-aath-aathan thanang ngangk minangaman iiy-iiyayn thanttakamana. Puth aak nilan piꞌ-piꞌa, Salem.ana, aak namp inana yimanangan wuna “aak enyana.” \v 3 Wuut mangk Melchizedek.antamana an weeꞌ-natha? Aꞌ putha kaath piip nungantamana weeꞌ-nathwey pula? Puth lat ngench thayanangan keꞌam waaꞌan ngampar yaꞌa. Nil aak ngeen nath aak-ngeeya? Aꞌ putha nil aak ngeen nath uthame? Puth lat ngench thayanangana keꞌam waaꞌan ngampar yaꞌa. An nil keꞌ priest anman iiy-iiyow aak umpuyama; keꞌ nil puk nhengk God.antamana yimanangan iiy-iiyana. \p \v 4 Nil pam Melchizedek.ana pam nil piꞌan paththama. Nungkway pam Abraham.ana wuut mangk pam wanch God.antamakan-a, nil Melchizedek.angana keꞌam way minan theeꞌ nungant Abraham.antan, yaꞌa, nil Abraham.angana ep way min theeꞌ nungant Melchizedek.antan. Puth nil Melchizedek.ana pam piꞌan paththama, Abraham.ana yaꞌ pam manya. \v 5 Aak keenkanamana nil Moses.angana wik thayan God.antamana want thant Jews.anta. Nilan thawa pam Jews al-alangana way min theeꞌ-theeꞌayn pam piꞌan priests al-alantana. Pam priest ananganiy Jews thamp iiyinwey. Pam wanch Jews al-alantana wuut mangk thonam anman thantwey Abraham.an. Nil pam Levi.ana puk nhengk Jacob.antamana niliya wuut mangk ilantaman wampa. Nil pam inan Levi.ana wuut mangk thanttam pam priests maꞌmangkamantam Jews.antaman. Puk nhengk wiy anangan Jacob.antamana keꞌ iiy-iiyiythan priestana yaꞌa. \v 6 Puth nungkway nil Melchizedek.ana wuut mangk Levi alantaman keꞌam wamp-a, nil Abraham.angana way min ep theeꞌant. Aꞌ anpalan-a, nil Melchizedek.ana wik min inangaman thawantwey Abraham.antan, “Ngay kaangk piip God.an min iiy-iiyow nungkar.” Nil piip God.an kaꞌathaman thawant Abraham alantana, nilaniya wuut mangk pam wanch yot thaaꞌ-wantanamantam weenowa, puth nil Melchizedek.ana ep pam wuut piꞌan paththam, nil Abraham.an yaꞌa. \v 7 Yaa, an puth ngampaniya meeꞌmiy ngula, pam ilantamana Melchizedek.ana wuut piꞌan paththam, nil Abraham.ana yaꞌa, nil puth wik min anangan thaw nungant, nil Abraham.an ep keꞌam wik min thawa Melchizedek.antana. \p \v 8 Than pam wanch Jews al-alangana way min may thakan theeꞌ-theeꞌin pam priests al-alantan. Puth nil Abraham.angana way minan Melchizedek.antan theeꞌ. Puth lat ngench thayanangan waaꞌana nil Melchizedek.ana in-inman man-yetham anman iiy-iiyan, puth than priests anangan ep yaꞌa, kanam uth-uthamin. \v 9-10 Aꞌ putha niiy in ngeeyāna; nil Abraham.ana wuut mangk Levi alantamana aꞌ putha pam priests maꞌmangkam al-alantamana. Than pam wanchangan way min thant pam priests al-alantan theeꞌ-theeꞌin. Nil puth Abraham.angan way min nungant Melchizedek.antan theeꞌ-a, an keꞌ than priests maꞌmangkam al-alangan way minan theeꞌ-theeꞌin nungant Melchizedek.antan nil puth Abraham.ana wuut mangk thanttama. \s1 Nil Piip God.angana Pam Priest Thonangan Ngul Kuch Ngampar, Christ.ana \p \v 11 Nil pam Levi.ana wuut mangk thanttama, Moses aꞌ Aaron weeꞌanang thanttam aꞌ putha thanttam priests wiy al-alantam thamp. Nil Moses alangana wik thayan God.antam want ngampar. Puth than priests al-alangan wik thayanan pam wanch anangan thaaꞌ-aath-aathin thanang. Puth than priests al-alangan ngul ngampang kaaꞌ-piichanathiythan ey? Yaꞌa! Aꞌ putha wik thayan alangan ngul ngampang kaaꞌ-piichanathiy ey? An yaꞌa. Puth nanpalan nil piip God.angana pam priest thonangan ngul kuch ngampar, Christ.ana, keꞌ pam Melchizedek anman. \v 12-14 Nil Jesus.an ep-paththam pam priest iiy-iiy, puth wuut mangk nungantamana Judaha, nil Levi.an yaꞌa. Nil puth Moses alangan keꞌam waaꞌ kampan Judah.antam pam priestsan iiy-iiyayn, yaꞌa. Thananiya keꞌam minhan kiingkin God.antan, yuk altar angan, yaꞌa, pam kampan Levi alantamangana epa minh kiingk-kiingkin altar angan piip God.antana. Puth nil piip God.angan kuch nunangan Jesus.an pam priest iiyow, nil puth keꞌ priests wiy anangan yaꞌa, nil priest wiy-wiyam iiy-iiy. Nanpalan-a, ngamp meeꞌmiy nil God.angan wik thayan keenkanaman wiy-wiyam yump. Yaa, ngamp yimanang ngulan-a, wik Jesus.antam ngeey-ngeeyāmpa, wik thayan keenkanaman yaꞌa. \v 15 Ngamp puth meeꞌmiy nil Christ.ana pam priest keꞌ wiy anangan yaꞌa, nil pam priest wiy-wiyama, nilaniya keꞌ pam Melchizedek.ana. \v 16 Wuut mangk Christ.antaman pam priests keꞌam iiyin, yaꞌ, puth nanpalan keꞌam nil Christ priestan iiy-iiya. Nilaniya priesta iiy-iiy nil puth mulaman thayan paththam koyam eka aꞌ man-yetham ngul wun-wunan aak umpuyam. \v 17 Wik piip God.antaman lat ngench thayanangana waaꞌan ngampar Christ.antaman. Nil God.an thawa nungant Christ.antan pam piꞌan priestan iiyow aak umpuyam, keꞌ nil anman Melchizedek.ana. \p \v 18 Nil Christ kanan wamp-a, nil piip God.an thawa than pam priests anangana keꞌ-ngul work iiy-iiyayn nungant yaꞌa, puth thananiya keꞌ kaaꞌ-piichanathiythan pam wanch anangan, yaꞌa. Puth namanaman nil piip God.angan wik thayan priests al-alantaman epankath thanttam. \v 19 Nil piip God.an thawa pam thon alangan ep-paththama Christ.angan kaaꞌ-piichanathow pam wanchana aꞌ putha maꞌ-aathow thanang thampa, thananiya yipam keꞌ-ngul waank thechayn nungantam God.antamana, yaꞌa, puth thintham wampayn nungant. \p \v 20-21 Nil piip God.an wik thayanam thaw nungant Jesus.antana, \q1 “Ngay in kan-kanam thawang nungk, \q1 ngay keꞌ-ngul wik thon ngulan epankathinga, yaꞌa. \q1 Nintiya pam piꞌan priest aak umpuyam iiy-iiyān.” \m Nil piip-kunch God.ana wik yimanangan thaw nungant Jesus.antan, puth nil pam priests wiy al-alantana keꞌam wik yimanangan thaw, yaꞌa. \v 22 Puth nil God.ana kan-kanam Jesus.antan thaw nilan priest piꞌan ngamparaman iiyow aak umpuyaman, aꞌ puth thaaꞌ-pant thaw-thawow ngamparamweya, puth nanpalan ngamp meeꞌmiy nil God.angan wik min inan ngul piꞌow. Nilan puth ngampang kaaꞌngak ngamp nungantang aak umpuyaman wunāmp. \s1 Nil Jesus.ana Keꞌ Uthamiya, Yaꞌa, Nilam Anman Priest Min Paththam Iiy-Iiyan Ngampar \p \v 23 Aꞌ putha thon inan waaꞌāng niiyant: pam priests anangana keꞌam man-yetham aak umpuyam wun-wunin yaꞌa, than uth-uthaminweya. Pam priests yot workan iiy-iiyina, puth thananiya uth-uthamin ngul. \v 24 Puth nil Jesus.ana keꞌ uthamiya yaꞌa. Than wiy ngulan priest keꞌ iiy-iiyiythana ngampar yaꞌ-ngula, nil Jesus anman priest ngamparan iiy-iiyow. \v 25 Yaa, puth nanpalana, nil Jesus.angan kan-kanam kaaꞌ-piichanathiy ngampanga, in-inman-a, aꞌ ngulakam, than weeꞌ-weeꞌanangan ngangkan theeꞌayn nungantan, aꞌ wampayn nungant God.antan-a, an nil ep kaaꞌ-piichanathow thanang. Nil puth Jesus.an aak umpuyam man-yetham iiy-iiyan aꞌ thaaꞌ-pant thaw-thawan ngamparam piip-kunch God.antan, nil keꞌ yipam wayathow ngampang, nil thaw-thawan piip-kunchantan ngangk mamow ngampang aꞌ putha maꞌ-aathow ngampanga. \p \v 26 Nil Jesus anman pam mina, nil keꞌam way thakan ngaantam-ngeeyan, yaꞌa, nil pam way keꞌam iiy-iiy yaꞌa. Nil keꞌ ngamp yimanangan yaꞌ way yumpanampa putha wayan iiy-iiyanamp, nil ep pam min paththam anmana. Nil Jesus.aniya anam keny ngul wun-wunan piip-kunchantang. Niliya priest wuut piꞌan paththam ngampara. \v 27 Ngaaꞌ thon-thonana, nil Jesus.angan minh keꞌam kiingk-kiingkan, yaꞌa. Than pam priests yot al-alangana ep-paththam minh thumang kiingk-kiingkin — kaꞌathaman-a, thanttakam kiingkin way anpalan thanan yumpin, amanaman-a, pam wanch wiy al-alantan ngul kiingkin, way anpalan thanan yumpin. Puth nil Jesus.ang thonakamiya keꞌamim way yump, yaꞌa. Nil utham ngampar yuk wuuyanangana puth ngamp pam wanch way iiy-iiyamp, nil putha keꞌ-ngul uthamiya, yaꞌa. Nil maꞌ-thonam theetath nungamang, maꞌ-yotaman yaꞌa. \v 28 Keenkanamaniya, piip God.angan wik thayan anangan waaꞌ nungant Moses alantan. Anpalana nil Moses.ang pam wiy al-alantan work inan theeꞌ thant priestsan iiy-iiyayn. Puth wiyiya, pam priests al-alangan wayim yump-yumpina, than pam min yaꞌa. Ngul-ngulana, nil piip God.ana putham ngul wik thayanam thaw, puk nhengk nungantamana pam piꞌan priest anman ngul iiy-iiyow. Puth nilan way keꞌam yump yaꞌa, nil anman pam min-minam paththam iiy-iiyow aak umpuyama. \c 8 \s1 Nil Christ.ana Priest Piꞌan Ngampar Aak In Kenyana \p \v 1 Niiy min-min wik inan ngeeyāna, ngay wik engkanang umpāng niiyant: nil Jesus pam priest wuut piꞌan ngampar in keny aak achantang piip-kunchantang God.antang wunana, aak min paththamangan. Pulan moom piꞌan karpam iiy-iiyanpul, \v 2 aak in kenyan wun-wunanpul, aak min paththam an keny pulant nil God.angan yump, pamang yaꞌa. \p \v 3 Aak inganiya ngampan wunanamp-a, than pam piꞌ-piꞌanam priests al-alangan minh kiingk-kiingkin piip God.anta aꞌ puth way min thamp wamp-wampathin nunganta puth God.angan work inan theeꞌ thant priests al-alantan. Nil puth Jesus.an priest tham, nil puth minh thakan keꞌam theeꞌ nungant, nil nungamang ep theetath. \v 4 Nilwey Jesus aak ing pek yippakan wun-wuniywey-a, nilan priest keꞌ iiy-iiyiya, puth than priests yot wun-wuntan aak inganiya, wik thayan Moses.antaman piꞌ-piꞌantan, puth may minh thakan wamp-wampathantan nungant God.antan. \v 5 Nil keꞌ pam Moses alangan aawuch ngench thayanan kaachiy aak ing pekan-a, earthangan-a, nil piip God.an thaw nungant, “Ngay aawuch maanyan kanam meenathangan nungkara aak yoykang angana. Yaa, nintaniya yimanangan kaachān aawuch ngenchaniy, tabernacle.an, keꞌ ngayaman meenathangan nungkara.” Ngampaniy priests anangan thathāmp thanangan-a, work an pekan iiy-iiyantan aawuch ngench thayanang angan-a, aꞌ ngampaniya ngaantam-ngeeyāmp aak ngench thayan God.antam in kenyana — puth tabernacle ngench thayan keenkan yumpin aak ingan-a, an keꞌ maanyang meenathan aak ngench thayan paththamana aak in kenya, aak heavenana. Puth than pam priests anangana keꞌam work iiy-iiyantan aak ang kenyana yaꞌa. Nil pam thonam priest iiy-iiyan Christ anman aak in kenyan. \p \v 6 Nil Christ.ana priest min paththam iiy-iiyan, than priests wiy anangan work chil way iiy-iiyantan. Puth inan thamp, nil Jesus.angan wik God.antam wampath pam wanchant. Wik God.antaman min paththama, an keꞌ wik thayan keenkanam yimanangan yaꞌa. Wik thayan keenkanam alangan pam wanch keꞌ kaaꞌ-piichanathiy yaꞌa. Puth wik thayan God.antam nyiingkanam inan ep paththam mina. Nil pamangwey wik God.antam nyiingkanaman ngeeyiywey-a, yaa, nil God.angan kan-kanam ngul kaaꞌ-piichanathowan, keꞌ nilaman kaaꞌngak, aꞌ nilan ngul kalowan nungantangan wunow aak umpuyaman. \v 7 Wik thayan keenkanam alanganweya kaaꞌ-piichanathiy pam wanchwey-a, yaa, an puth nil Jesus.ana keꞌ ukiy aak anpal kenyan aak iikanakan ngamparwey yaꞌa. \p \v 8 Than pam wanch anangan keenkanaman wunin-a, wik thayan God.antaman keꞌaman ngeeyina aꞌ putha keꞌaman piꞌin, nil God.an nanpalan wik inangan thaw pam wanch nungantam al-alantan lat ngench thayanangan: \q1 “Niiy in ngeeyāna, ngay wik nyiingkanaman min paththam kaaꞌngakāng niiyang maꞌmangkam Jews inangan mal kungkan wunaniya aak Judah.angan \q1 aꞌ putha mal yiipan wunaniya, aak Israel.angan. \q1 \v 9 Wik anangan ngayan keenkanaman waaꞌangan thant wuut mangk niiyantamakana — wik anangan yaꞌa, \q1 ngay wik nyiingkanaman kaaꞌngakāng niiyang. \q1 Ngayana wuut mangk niiyantam kalangan thanang aak Egypt.am anpalan. \q1 Aꞌ ngayaniya wik ngatharam anangan waaꞌ-waaꞌangan thanta, \q1 puth thananiya wik ngatharamana keꞌam ngeey-ngeeyin yaꞌa, wik ngeengk-ngeengkin ngayang, \q1 yaa, ngayaniya too wantangan thanang, keꞌam ngul ngaantam-ngeeyangan thanang yaꞌa. \q1 \v 10 Puth ngay kan-ngul wik nyiingkanaman waaꞌāng niiyantweya, niiy wik in ngeeyāna: \q1 ‘Aakan ngul wampowa than pam wanch Jews anangan palaman wampayn ngathar. \q1 Aak an-aniyangana ngayan thaw-thawāng thant \q1 aꞌ wik ngatharam ngangkang ngul ngoonchow thanttang, \q1 aꞌ than woyan min ngatharaman wak-wakayn ngul. \q1 Ngayaniya God thanttam ngul iiyāng, thananiya pam wanch ngatharam ngul iiy-iiyayna.’ \q1 \v 11 Thananiya keꞌ-ngul thawiythan pam wanch wiy al-alantana, \q1 ‘Niiy piip God.an kan-kanang thiichān nunanga.’ \q1 Puth maꞌmangkamangan ngul thiichayn ngayanga — \q1 wuut manth-thayan al-alangana putha puk manyiy al-alangan thampa thiichayn ngayanga, \q1 pam wanch piꞌ-piꞌanama putha pam wanch kaangk-keꞌanang al-alangan thamp, \q1 than yotamang ngul thiichayn ngayang, ngay God thanttamana. \q1 \v 12 Ngay ngangk mamāng thanangweya, \q1 aꞌ putha ngayaniya keꞌ-ngul ngaantam-ngeeyāng way thanan yump-yumpina, yaꞌa, an kon-ngathowany ngula.” \m \v 13 Nil piip God.angan wik nyiingkanam inangan waaꞌ ngamparweya, puth nanpalan wik thayan keenkanamana min yaꞌ-ngulwey ngampar. Aꞌ work thanttam priests al-alantamana min yaꞌ-ngul ngampar thampa. Aak woyan thanan wakin-a, yip-yipam minchow. \c 9 \s1 Keenkanaman-a, nil God.an Thaw Thant Aak Keꞌ Ngorkal Yimanangan Yumpayn Nungant \p \v 1 Aak keenkanaman-a, piip God.angan wik yump thanttang, pam wanch Jews al-alantangan. Nilan thaw thant aak ngorkalan yumpayn nungant, tabernacle.ana waaꞌantan. Aꞌ putha nil piip God.an thaw thant than want-wanttakan meeꞌ-wuthanamayn nungant aꞌ thaaꞌ-kuumpayn nunang thak aak angan tabernacle.angan. \v 2 Aak inan tabernacle.an-a, keꞌ tent piꞌan yimanangan, aꞌ aak pekana weꞌar, aak room kucham thamp, aꞌ thaaꞌ thonam yumpin pentanakan um kaawa. Aꞌ aak room wonk kaawangkana, an aak ngench thayan waaꞌin. Aak room angana, wonk yiipangkan-a, yuk candles thum thamp than-thanin, aꞌ putha table than-than angman kungkangka. Aꞌ may bread manch keꞌ may palow yimanangan table.ang wun-wunin. \v 3 Aak tabernacle.ang pekana, than yuk curtain waanchin menh-menhangana yipam room kucham wunow. Room thonamaniy-a, wonk kuuwangkana, ananiy waaꞌina aak ngench thayan paththaman. \v 4 Aak anganiy-a, bowl thaaꞌ weꞌar wun-wun goldaman yumpin, than priestangan opar awal min kiingk-kiingkin yuk bowl angan piip God.antan aꞌ putha yuk box angman than-than than pam wanchangan yipam ngaantam-ngeeyayn wik anana nil piip God.angan kaaꞌngak thanang. Aꞌ yuk boxan-a, yuk goldangam kang. Aꞌ box ang pekan-a, yuk jar wun-wun goldaman yumpin, yuk jarangan-a, may manna wun-wun. (May inaniya nil piip God.angan kuyam kuch-kuch thant pam wanch Jews al-alantan, than may keꞌanangan wunina, may manna inan God.angan kuch-kuch thant inpal kenyan, than aak pintalangan wun-wunin.) Yuk box anganiy-a, yuk pil thook Aaron.antaman thamp wun-wun, yuk angana kangk yiikan manyiy pent-pentin. Aꞌ putha yuk box anganiy-a, kunttow manch kucham thamp wun-wunpul. Nil piip God.angan kaꞌathaman wik thayan Ten Commandments anangan ump kunttow manch al-alantangana. \v 5 Box kenyangk angana ngaantiyongk kucham than-thanpul pamang yumpin, pam wanchangan yipam ngaantam-ngeeyayn nil God.an thanttang wun-wunan, aꞌ nil min-minam paththam, aꞌ wuut piꞌan paththam thamp. Punth-paam pulantamana weꞌarathpul keny-kenyangk yuk boxangan. Than pam priests al-alangana chaapar minhantam anangan maꞌ thethang mak-makin yuk boxan, nil piip God.angan yipam keꞌ-ngul ngaantam-ngeeyow way thanan yump-yumpin pam wanchangana. Ngay kaangka wik yot waaꞌ-waaꞌing niiyant aak tabernacle.aman, puth yaꞌa, anman kana. \p \v 6 Than aak tabernacle.an kanaman minchathin-a, ngaaꞌ thon-thonana pam priests anangana aakanakaman iiy-iiyin aak um kaawa, aak ngench aakanakan, aꞌ than work anman iiy-iiyin. \v 7 Nilam thonakam pam piꞌan priest anman pekan ngoonchow aak um kuuwan aak ngench thayan paththam aakanakan, pam wiy-wiyan yaꞌ keꞌ ngoonchiythan. Nil pam piꞌan priestana maꞌ-yotamana keꞌam ngoonch-ngoonch aak ngench thayan paththam aakanakan yaꞌa, nil kaap thonamangan wantow-a, an ep nil ngoonchow. Nilaniy kalowa minh bullockantam chaapara, aꞌ putha goat alantaman chaapar, aꞌ maꞌ thethang makow yuk box kenyangk angan, nil piip God.angan yipam keꞌ-ngul ngaantam-ngeeyow way nungantaman nilan yumpa, putha way pam wanchangan yump-yumpin thamp, an keꞌ-ngul ngaantam-ngeeyow. \v 8 Puth anpalana nil Ngeen-Wiy Min God.antam alangan maꞌ-aathan ngampang ngamp yipam minam ngaantam-ngeeyāmp tabernacle.ana. Aak room mal kaawangkana angman yippak wun-wunow tabernacle angman-a, nil thonam anman pam piꞌan priestana pekaniy ngoonch-ngoonchow um kuuw, aak ngench thayan paththam aakanakan, pam wanch wiy anangan yaꞌa, keꞌ yippak ngoonchiythan. \v 9 Yaa, ngamp puth inan meeꞌmiya: aak keenkanamana, pam wanch al-alangan yuk way min kalin nungant piip God.antan aak tabernacle.akan putha minh thakan kalin nungant aꞌ putha chaapar minh al-alantaman thampa. Nungkway chaapar thakan kalin-a, pam wanch al-alantaman ngangk keꞌam yippak pach wun chaapar minhantamangan an yaꞌa, ngangk thanttamana ngotan yippak wun-wun thantwey meeꞌ piip God.antangan. \v 10 Aak keenkanamana wik thayan God.antamanga waaꞌ ngampar may-a, aꞌ ngak thakan want-wanttinan mungkāmpa, puth ngampan want-wanttaka kempan pachathwump ngamparakamana, aꞌ putha way min thakan want-wanttak pachathāmp. Wik inangan-a, God.an thaw-a, kemp ngamparam inangan waaꞌa, ngangk ngamparam yaꞌa. Keenkanaman-a, nil piip God.an thaw pam wanchantan wik thayan inangan minam piꞌ-piꞌāna aak-aakanakaman nil Christ.an palaman wampow aak iikanakan. \s1 Nil Christ.an Wamp Nil Yipam Woyan Min Paththam Meenathow Ngampar \p \v 11 Nil Christ.an wamp ngampar nil yipam pam priest piꞌan iiyow aꞌ woyan min paththam meenathow ngampar woyan min piip God.antamana. Nil keꞌam work iiy-iiyan aak tabernacle.angan pamangan yumpin aak ingana, yaꞌa. Nil Christ.ana pam priest piꞌan ngampar, nil in keny work iiy-iiyan ngampar, aak tabernacle in kenyana, work min-minam paththam iiy-iiyan. \v 12 Nil Christ.ana keꞌ priests wiy yimanangan yaꞌa, niliya an nil-nil, priest min paththam. Nil kaap thon-thonana, keꞌam kal-kalan chaapar minh goatsantaman putha chaapar calvesantaman piip nungantamakan, yaꞌa. Nilaniya chaapar nungantam anman theeꞌ piip-kunchantan God.anta, puth maꞌ-yotaman yaꞌa, nil maꞌ-thonam anman kan theetath nungamang way ngamparamakan utham yuk wuuyanangan ngamparweya, aꞌ nil anpalaniya koyam ngul mat aak ngench thayan paththam aakanakan aak in kenyan, aꞌ anman wun-wunan ngul, puth nilaniya kaaꞌ-piichanath ngampang way ngamparam amanaman, ngamp keꞌ yipam ngul-nyaaꞌ wunāmp meeꞌ piip God.antangan, aꞌ ngampaniya yipam aak umpuyangam wunāmp nungantang. \v 13 Yaa, wik thayan keenkanamana yimanangan wun thant: pam wanch weeꞌan kemp pach keꞌaman iiy-iiyin meeꞌ God.antangan-a, yaa, puth wik thayan keenkanaman thawa pam priest alangan chaapar minhantaman maꞌ thethang mak-makow thanang minh goatsantama puth bullsantam alangan, aꞌ putha thum kurk minh calf thumangan pench-pench-a, alangan thampa maꞌ thethang mak-makow thanang — aꞌ amanamana thanan keꞌ kemp pach ngul iiyaynweya. \v 14 Puth in ngeeyāmpa: chaapar Christ.antamana an nil-nil, min paththam. Pam Christ anana min-minam paththam nilaniya, way keꞌam yump, yaꞌa. Nil Ngeen-Wiy Min piip God.antamana, ngangk ngulakam wun-wunow man-yethamana, nilaniy-a, maꞌ-aatha nunang, aꞌ putha ngangk thayanath nunang, nil nungamang yipam theetathow piip God.anta uthamow yuk wuuyanangan way ngamparamakan. Puth ngampaniya waank thech-thechanamp piip God.antaman keꞌ-paal Christ.an utham ngampar, chaapar nungantam alangana ep pachathiy ngangk ngamparaman. Puth anpalaniya ngampaniya keꞌ-ngul yipam yaaman ngul-nyaaꞌan ngeechanamp way ngamparam amanamana ngamp keenkan yump-yumpamp, ngampaniya ngangk minangam ngul iiy-iiyāmp piip God.antangan aꞌ putha wik ngeey-ngeeyāmp nunang. \p \v 15 Nil Christ.angan wik God.antam nyiingkanaman wampath. Nil wikan wampath yipam pam wanchangan ngeeyayn aꞌ monkan ngul wakayn nunang. Ngamp pam wanchangan Jesus.wey monkan-wakimp nunangan-a, ngampaniya aak umpuyam man-yetham ngul iiy-iiyāmp nungantang keꞌ God.angan kaaꞌngak. Wik nyiingkanam inangan nil God.angan keꞌam waaꞌ Moses.antan. Nil Christ.an utham-a, nilaniya kaaꞌ-piichanathow thanang pam wanch God.antam anangan thama aak keenkanaman wun-wunin wik Moses.antam thonakaman ngeey-ngeeyin. \p \v 16 Aꞌ niiy wik inan thamp ngeeyāna, nil pam nathwey thawiya than weeꞌ-weeꞌanangan way min nungantaman uwayn nilan uthamowana. Yaa, nil pam uthamowan-a, pam wanch kampan nungantam anangana putha ngurp nungantam ananganweya than wik nungantaman konangam piꞌ-piꞌayn aꞌ way minan aathwayn keꞌ nilaman thaw nil man-yethaman yippak iiy-iiy. Nil paman keꞌaman yippak mul wun-a, than kampan nungantamangan way min nungantamana keꞌ yippak aathwuntan yaꞌa, puth nil mul keꞌam yippak wun pamaniy. \v 17 Nil paman man-yethaman yippak iiy-iiyan-a, than kampana putha ngurp nungantam al-alangan way min nungantama keꞌ aathwuntan yippaka. Nilwey mulan wunow-a, an ep-paththama way minan aathwuntan nungantaman. \v 18 Aakan yimanang wun thanttam keenkanaman: nil piip God.an thaw Moses.antan than pam wanchangana minh mulathayn aꞌ chaapar minh alantamana kalayn ngul aak altar aakanakan. Than keꞌwey minhan mulathiythan-a, minh bullock aꞌ goats anangan keꞌan uthamiythan-a, thananiya pam wanch God.antam keꞌ iiyiythan yaꞌa. \v 19 Aꞌ putha nil Moses.angan wik thayan God.antam anangana waaꞌ-waaꞌ thant pam wanchantan. Amanamaniya, thanana calves mulathin aꞌ putha goats thamp mulathin thanang aꞌ chaapar thanttamana kalin ngul aꞌ nenchanathin angman ngakangan. Aꞌ nil Moses.angana yuk hyssop punth manyiy anangan maay thanang aꞌ kath yuk wool wewmanga aꞌ punchath ngul angan chaapar minhantamang. Amanananiya nil Moses.angan yukan wunyath chaapar thaman — puth kaꞌathaman lat ngench thayan piip God.antam angan-a, yukan wunyath, aꞌ pam wanchantang ngul wunyath. \v 20 Aꞌ nil Moses.ana thaw ngul pam wanchantan, “Chaapar inan thathaniya, an meenathan niiyant niiyan pam wanch God.antam ngul iiyaniya. Nilan thawa ngampar yimanangan yumpāmpa.” \v 21 Aꞌ amanamana nil Moses.angana aak tabernacle.ana chaapar alangaman maꞌ thethang mak-mak aꞌ putha way min ngench thayan piip God.antam anangan thama maꞌ thethang mak-mak thanang chaapar alangaman aꞌ putha aak tabernacle pekangkana maꞌ thethang mak-mak thama. \v 22 Wik thayan keenkanaman thawana than priests al-alangan chaapar minh al-alantamana maꞌ thethang mak-makayn pam wanchantanga puth yuk way min al-alantangan thanan yipam pach wunayna meeꞌ piip God.antangana. Chaapar thethangan keꞌwey kuungkiy thanangan-a, yaa, piip God.ana keꞌ kon-ngathiy nunang way thanttam anpalan thanan yump-yumpin pam wanchangan. \s1 Nil Christ.angan Chaapar Nungantaman Maꞌ-Thonam Anman Theetath Ngampar \p \v 23 Aak tabernacle.ana putha way min anangan thama aak tabernacle.angan wun-wunin-a, an keꞌ maanyang thathanamp aak in kenyan heavenan want-wanttakan wunan. Than pam priests al-alangana chaapar minhantamang maꞌ thethang mak-makin thanang chaaparang minh goatsantamanga putha calvesantamang yipam way min anangan pach wunayn meeꞌ piip God.antangan. An puth chaapar minh al-alantamangana pach keꞌ yumpiy aak piip God.antam in kenyan heavenana, ngampan yipam aak nungantamakan ngoonchāmp, an yaꞌa, an aak min paththam nil-nil, an puth Christ.an utham ngampar chaapar nungantamana theetath ngampar yuk wuuyanangana, ngampaniya epa aak heavenakan iiyimpa. \v 24 Nil Christ.aniya keꞌam ngoonch aak ngench thayanakan than pamangan yumpin, yaꞌa. Aak tabernacle.an thathanamp-a, an keꞌ maanyang thathanamp aak piip God.antam in keny heavenanga. Nil Christ.aniya aak piip God.antamak ep ngoonch, aak ngench thayan paththam aꞌ God.antang ngul wun-wunan, putha nilaniya thaaꞌ-pant thaw-thawan ngamparam God.antana. \v 25 Than pam piꞌan priests anangan keꞌ-ngoongkam iiy-iiyin kaap thon-thonangan aak ngench thayan paththam aakanakan chaapar minhantaman kal-kalin aak ngench God.antamakan. Puth nil Christ.anganiy-a, chaapar nungantamana puth-puthaman keꞌ theethathiy nungamangan ngamparakanweya yaꞌa. An anman kana maꞌ-thonama chaapar nungantaman theetath ngampar \v 26 Nil piip nungantam God.an keꞌam thaw nungant aak nathpalman puth-puthaman uth-uthamow, nil yipam chaapar nungantaman thaaꞌ-thaaꞌangan theetathow ngampar, an yaꞌa. Nil maꞌ-thonam anman kan theetath nungamang ngamparweya, puth-puthaman yaꞌa. Nilaniy uk aak iikanakana, nil God.angan yipam way ngamparam anangana keꞌ-ngul ngaantam-ngeeyow puth nanpalan nilan Jesus.an utham ngamparwey, aak-yaꞌangan keꞌam utham yaꞌa, nil chaapar nungantaman theetath way ngamparamak. \v 27 Pam wanchan uth-uthamantanan-a, an than maꞌ-thonam anman uthamantan aꞌ anpalaniya nil piip God.angana um nungantang thanathan thanang aꞌ mepan thanang ngul, amanamaniya nil God.ana wiy al-alantan thawan nungantang angman wunayn, wiy ananganiya aak thonak kuchan thanang aak way aakanakan. \v 28 Yaa, puth nanpalan nil Christ.angana maꞌ-thonam anman theetath nungamang ngamparan. Puth ngampana way yot yump-yumpanampa. Keꞌ ngampaman uthamimpwey-a, puth yaꞌa, pam nil Christ anman utham ngampar, nil yipam God.angan keꞌ-ngul ngaantam-ngeeyow way yot anangan pam wanchangan yump-yumpin. Nil puth Christ.an palam wampow. Puth nilan palaman wampow-a, an nilan keꞌ-ngul uthamow way ngamparamakan, yaꞌa, puth nilan wampowa pam wanch nungantam anangan kaaꞌ-piichanathow thanang than anangan kuup-kuupantan nunganta. \c 10 \s1 Chaapar Minhantam Alangan Keꞌ Kaaꞌ-Piichanathiy Ngampang Way Ngamparam Amanaman, Yaꞌa \p \v 1 Nil Jesus Christ.angan woyan nyiingkanam wampath pam wanchant thanan yipam minam iiy-iiyayn. Nil wampan-a, nil yipam ngampang kaaꞌ-piichanathow ngampan yipam woyan min nungantaman wakāmp aꞌ nungantang ngul yipam aak umpuyaman wunāmp. Wik thayan keenkanam Moses.antamangan waaꞌ ngampara nil Jesus.an ngul-ngulan wampowa, aꞌ waaꞌow ngampar woyan min paththam nyiingkanam alantamana. Puth wik thayan keenkanam alangana woyan chil min meenath ngamparweya, yotaman keꞌam meenath ngampar, yaꞌa, manyam anman meenath. \v 2 Thananiya minh-a, puth yuk way min thakan kal-kalin tabernacle.akan, puth ngangk min keꞌ yippak wun thant, thanan ngeechanin ngangk thanttamang than ngul-nyaaꞌim iiyin. Ngangk thanttam pachan wuniy-a, an epa thananiya ngul-nyaaꞌan keꞌ wuniythan, aꞌ putha minha yuk way min thakan keꞌ kal-kaliythan piip God.antan. \v 3 Puth thananiya, kaap thon-thonana yaam yippak minha yuk way min thakan kal-kalin God.antan. Yaa, puth amanamana thananiya anman kan ngaantam-ngeeyin thanttakaman thanan pam wanch min yaꞌan, way yippakan iiy-iiyin, \v 4 puth minh bulls.antam-a, aꞌ putha goats al-alantaman chaapar alangan keꞌ kaaꞌ-piichanathiy ngampang way ngamparam anpalan, an yaꞌa. \p \v 5 Puth nanpalana, nil Christ ngulan uk aak inpal kenyan aak iikanakan-a, nilan thaw piip-kunch God alantan: \q1 “Nint kaangk keꞌwey ngayan minh bullocks, goats aꞌ yuk way min thakan theeꞌāng nungka. \q1 Nintan pamak ngulan yumpan ngayang ngayan puth koyam ngul theetathāng ngathamang thant pam wanchantan mak mul wunāng. \q1 \v 6 Than pam wanchangan minh anangan wampathantan aak ngench thayan nungkaramakan \q1 aꞌ than priests al-alangana kiingkantan ngul, \q1 nint yipam keꞌ-ngul ngaantam-ngeeyān way thanttamana thanan yump-yumpin. \q1 Minh wiy anangan-a, puncham kiingkantan. \q1 Puth ngangk min keꞌam wun nungkar minh al-alantaman, yaꞌa.” \m \v 7 Aꞌ nil Christ.an thaw ngul, \q1 “Ayyang, God-ang, ngay ina, \q1 ngay puth aak ingan wampangana nintang yipam wik ngeey-ngeeyāng nint ngeenan nathwey thawān ngathara ngay yumpāng nungk, \q1 keꞌ than aak keenkanaman lat ngench thayanangan umpin, ngayangan waaꞌin.” \m \v 8 Nil Christ.an kaꞌatham wik inangan thaw God.antan, “Than pam wanchangan minh anangan wampathantan aak ngench thayan nungkaramakan aꞌ than priests al-alangana kiingkantan ngul, nint yipam keꞌ-ngul ngaantam-ngeeyān way thanttamana thanan yump-yumpin. Puth ngangk min keꞌam wun nungkar minh al-alantaman yaꞌa.” Nungkway nil Christ.an meeꞌmiy nil Moses.an thaw pam wanchantan minhan wampathayn God.antan-a, nil wik anangaman thawa. \v 9 Aꞌ amanamaniya nil Christ.an thaw piip-kunchantan, “Ayyang, God-ang, ngay ina, ngay puth aak ingan wampangana nintang yipam wik ngeey-ngeeyāng nint ngeenan nathwey thawān ngathara ngay yumpāng nungk.” Yaa, puth amanamana piip God.an thaw pam wanchantan minh keꞌ-ngul wampathayn aak ngench thayan aakanakan. Ngeenam puth minhan kaꞌathaman wampathin e? Nil yipam God.angan way thanttam anangan keꞌ-ngul ngaantam-ngeeyow. Aꞌ nilaniya puk nhengk nungantam ngul kuchan ngampar aak iikanakan uthamow way ngamparamakan. \v 10 Nil Jesus Christ.angan wik ngeey nungantam piip-kunch God.antaman, nil puth theetath nungamangwey uthamow ngampar yuk wuuyanangana, nil puth piip God alangana nanpalan ngangk pachath ngamparamana. Puth nil Jesus.ana maꞌ-yotaman keꞌam utham yaꞌa, maꞌ-thonam anman utham kana. \p \v 11 Puth priests yot anangana work iiy-iiyin ngaaꞌ thon-thonan aak ngench thayanang angana. Aꞌ thananiya than-thanin um altar aakanakan aꞌ minhan kiingk-kiingkin ngul maꞌ-yotam. Puth anpalan pam wanch anangan keꞌam kaaꞌ-piichanath thanang way thanttam anpalana, yaꞌa. \v 12-14 Puth nil Christ.angan maꞌ-thonam anman theetath nungamang uthamow ngamparan yuk wuuyananganwey, nil God.angan yipam kaaꞌ-piichanathow pam wanch ngampangwey way ngamparam anpalan, aꞌ ngangk pachathow ngampang, aꞌ min yumpow ngampang, aak anpalman pam wanch wuut mangkangan aak wakin-a, aak iikanakaman pam wanch nyiingkanamang ngulan aak wak-wakantan, aꞌ puk thanttamang ngulan aak wakayn-a, puy-puyam ngul. Nilaniya keꞌam puth-puthaman theetath nungamang ngampar an yaꞌa, maꞌ-thonam anman kan utham ngampar. Nil kanan utham-a, niliya piip-kunchantang God.antangan ngul nyiinan aꞌ moom wuut piꞌan ngul pul karpam God.angana. Nil Christ.an kuup-kuupan ngul aak in kenyan aak-aakanakaman nil piip God.angan pam wanch maalathowan thanang, than anangan ngangk-wayangaman kal-kalin nunang Christ.an, puth thananiya meek keꞌ-ngul iiyayn. \p \v 15 Nil Ngeen-Wiy Min God.antam alangan tham waaꞌ woyan God.antam nyiingkanaman. \v 16 Nil puth kaꞌathamana wik inangan thaw: \q1 “Nil Lord.an thawana: aakan ngul wampow ngay ngulan wik nyiingkanam wiy-wiyam anangan waaꞌ-waaꞌāng thant pam wanch ngatharamakan, \q1 aꞌ putha ngayaniya ngul wik yump-yumpāng thanttanganwey, wik inangana: \q1 ngayiy wik ngul thaw-thawāng thant pam wanch ngatharamakanwey, \q1 aꞌ puth wik ngatharam ngangkang ngul ngoonchow thanttang \q1 aꞌ than woyan ngatharaman ngul wak-wakayna.” \m \v 17 Aꞌ nil inan thaw thamp, “Ngayana keꞌ-ngul ngaantam-ngeeyāng way thanttaman thanan yump-yumpin, an yaꞌ-ngul.” \v 18 Yaa, ngamp imanaman ngula, ngampaniya keꞌ-ngul may minh thakan kalāmp ngul aak ngench thayan piip God.antamakan nil yipam kon-ngathow nunang way ngamparam anangan ngampan yump-yumpanamp an yaꞌ-ngula, nil puth kanam kon-ngath nunang God.an way ngamparam anangan. Nil keꞌ-ngul ngaantam-ngeeyow way ngamparam ananganiy yaꞌa — amanamana, ngamp keꞌ-ngul minh kalāmp aak ngench thayanakana. \s1 Ngamp Ngangk Thayanam Thinth-Thinth Ngul Iiyāmp Nungant Piip God.antan \p \v 19 Yaa, ngamp pam wanch Christians inangana, ngampiya ngangk thayanam thinth-thinth ngul iiyāmp nungant piip God.antan, aak in kenya aak ngench thayan paththam, nil puth Jesus.anganweya chaapara nungantaman theetath ngamparwey ngamp yipam nungantang iiy-iiyāmp. \v 20 Nil kanam utham yuk wuuyanangan-a, yaa, puth nanpalan nil woyan nyiingkanaman meenath ngampar God.antaman ngampan yipam wampāmp nungant God.ant. An keꞌ nil Christ.angan yuk curtainan maay ngul aak um-menhangan waanchin aak ngench thayan God.antamangan, ngamp yipam thinth-thinth wampāmp nungant God.antan. Woyan keenkan wun-a, kan-ngul minch thanttam, puth nil pam Christ anana man-yetham aak umpuyam wun-wunan, nil meenath ngampar woyan nyiingkanaman aak want-wanttakan wunowwey. \v 21 Nil Christ.aniya priest wuut piꞌan paththam, nil maꞌ nungantang piꞌ-piꞌan ngampang pam wanch yot God.antam anangana — \v 22 yaa, puth ngampana keꞌ winynyang moꞌāmp God.antamana, ngamp ngangk minangam iiy-iiyāmp nunganta. Ngampana meeꞌmiy ngula nil Christ alangan woyan min nyiingkanaman inan yump ngampara, aꞌ putha nil pachath ngangk ngamparam inangan ngotanamana pach yipam wunow, ngampan yipam keꞌ-ngul ngul-nyaaꞌan wun-wunāmpwey way yot ngamparam anpalan. Thanana kootra kuungkin ngampang, an kan meenathan aniya pach ngul iiyanamp. \v 23 Ngampaniya in keny ngaantam-ngeey-ngeeyāmp ngampan puth meeꞌmiy nil God.angan yipam kalow ngampang aak minak, yaa, ngampiya ngangk thayanam anman monkan-wak-wakāmp nunang Christ.an, nil puth God.an man-thonam, niliya keꞌ wik uuy-uuyaman yaꞌa, nil kan-kanam kalow ngampang nungantakamana keꞌ nilaman kaaꞌngak ngampang. Yaa, ngampaniya keꞌ mel enchāmp woyan min nungantam anpalan. \v 24 Aꞌ putha ngampiya ngaantam-ngeeyāmp ngamparakamweya aꞌ maꞌ-aathwump thamp, ngangk minangam iiy-iiyāmp ngamparakamana, aꞌ putha maꞌ-aathāmp thanangwey pam wanch anangan. \v 25 Pam wanch puungk wiyiya keꞌam yalmathwuntan yipam karpam meeꞌ-wuthanamanakan God.antan putha thaaꞌ-kuumpayn nunangan yaꞌa, ngampaniya murkanam anman yal-yalmathwump karpam meeꞌ-wuthanamanakan piip God.anta puth ngaantam-ngeeyanakan wik nungantam anangan. Puth ngampaniya kan-kanam ngangk minangam kon-aathwump ngamparakaman ngamp yalmathwumpana, puth ngampan meeꞌmiy ngul Christ.an palaman yaam keꞌanam ngul wampow ngampar. \p \v 26 Niiy in ngeeyāna: ngamp kan-kanam meeꞌmiy ngul wik min Christ.antaman an kan-kanam paththam. Ngampwey koyaman iiyimp woyan way aakanakana aꞌ Christ.an wantimp nunangan-a, nil weeꞌ uthamow ngampar a? way ngampan yump-yumpanamp a? An yaꞌ paththam a! Pam thon keꞌ Christ yimanangan yaꞌa. Ngamp nath Christ.an wantimp nunangwey-a, nil puth piip God.ana keꞌ kon-ngathiy nunang way ngampan yump-yumpanamp, yaꞌa. \v 27 Ngamp weeꞌ-weeꞌanangan nath way paththaman yump-yumpimpwey-a, ngampana ngangk winy-winynyang kuup-kuupimp nungant God.antan, nil nath kuchow ngampang aak nungantam anpalan aak wayaka, an puth way-wayam ngamparaniyweya. Nil God.aniya ngangk kul karkan weemow thant pam wanch al-alantan than thaampantan nunangan aꞌ puth than ngangk-wayangan kal-kalantan nunang, nil puth piip God.angan ngul wayathow thanang. \v 28 Aak keenkanamana, pam weeꞌang nathwey wik thayan pipiwa Moses.antaman, kaangk keꞌan ngeeyow-a, pul nath pam kuchamang waaꞌiypul nunang wuut manth-thayan al-alantan, nath than pam koꞌalamangweya, thananiya mulathiythan nunang pam nil wik thayanan pip, an than keꞌ ngangk mamiythan nunang yaꞌa. \v 29 Kan niiy in ngeeyāna: nil nath weeꞌangweya Moses.antaman woyan minan wantow-a, yaa, an puth way nungant, puth nil weeꞌanganweya ngangk-wayangam kalow puk nhengk God.antaman-a, yaa, an puth ep way-wayam paththam nunganta. Pam anan nath thawiy chaapara Christ.antamana keꞌ way-wayam paththam ngampara, an puth yaꞌa, nil Christ.angan chaapar nungantam theetath ngamparwey nil yipam piip God.angan ngangk pachathow ngampang, keꞌ nil keenkanaman kaaꞌngak ngampang. Aꞌ puth pam wiyangan nath aak-yaꞌang waaꞌiythan nunang Ngeen-Wiy Min God.antaman, nilan puth min anman iiy-iiy ngampara, thanwey konchiythan nunang, aꞌ thaaꞌ-thengkathiythan nunang thakana. Puth amanamana, nil God.angan wayathow thanang, way-wayam paththam yumpow thantwey pam al-alantaniya. \v 30 Puth ngampan God.an meeꞌmiy nunang, puth nil wik thaw yimanangan, “An puth work ngathara ngayan wayathāng thanang pam wanch anangan. Ngayam thonakam wayathāng thanang pam wanch wayan iiy-iiyantan.” Puth nil piip God inan thampa thaw, “Ngay piip God niiyantam ilangana um ngatharang thanathāng niiyang pam wanch ngatharam inangan, ngayaman ngul thawāng ngay nath wayathāng niiyang, nath yaꞌa.” \v 31 Pam wanch weeꞌ-weeꞌanangana nil God.angan wayathow thanang-a, an way-wayam paththam thant, ngangk akangam thanayna, nil puth God.an murkanim anman man-yetham wun-wunan. \p \v 32-33 Niiy kan niiyantakaman ngaantam-ngeeyāna: niiy kaꞌathaman ngangk niiyantaman theeꞌan Christ.antan-a, than pam wanch anangan way-wayam paththam iiy-iiyin niiyantwey way thak yumpin niiyantan. Wiyiya than thaaꞌ-thengkathin niiyang meeꞌ yotantangwey, wiyiya piik-piikin niiyang. Wiyiya than pam wanch wayanang al-alangana than way tham yump-yumpin thant pam wanch puungk wiy God.antam al-alantan. Niiyan puth ngangk maman thanangweya, aꞌ niiyan puth thanttang ngul nenchananweya. Puth an-aniyangana niiyan keꞌ wantan nunang Christ.an yaꞌa, niiyana ngangk thayanam monkan-wak-wakan nunang. Niiyang wik anangan keꞌ kon-ngathow, kuchekangam piꞌ-piꞌān. \v 34 Aꞌ than Christians puungk wiy anangan jailang thenchin thanangan-a, niiyiya ngangk maman thanangwey aꞌ minam piꞌ-piꞌan thanang. Than puungk wiyangan-a, way min thak maꞌ-kuchathin niiyantam, puth niiyan keꞌ thawan way min amanaman putha niiyantan man kulan keꞌ wamp, yaꞌa, niiyana ngangk minangam iiy-iiyan an puth niiy meeꞌmiy nil piip God.an min iiy-iiyan niiyant, an niiyana aak umpuyam wunān aak God.antamang — in min paththam niiyanta. \v 35 Yaa, puth anpalana, niiy ngangk thayanam anman iiy-iiyān Christ.antang, keꞌ wantān nunang Christ.an. Puth nil God.angan thath-thathan niiyang, anpalan nila ngangk minangam iiy-iiyow niiyant, aak min nungantamak kalow niiyang. \v 36 Niiy keꞌ eenchān, ngangk thayanam puy-puyam iiy-iiyān niiy yipam minam iiyān keꞌ God anman thaw niiyant. Aꞌ amanamana, nilaniya min iiy-iiyow niiyant keꞌ nilaman thaw niiyant. \v 37 Puth nil God.angan wik inangan waaꞌan lat ngench thayanangan: \q1 “Yaam keꞌanaman-a, nil Christ.an palaman wampow niiyant, \q1 puth aak yaaman keꞌ kuupiy, yaꞌa. \q1 \v 38 Pam wanch min-miniy ngatharam al-alangana wik ngul ngeeyayn ngayang, puth ngangkangam piꞌ-piꞌayn ngayang, \q1 aꞌ putha aak ngatharang ngul wunayn. \q1 Nil weeꞌangweya ngayangan wantow-a, woyan min anpalan weentow-a, man-mangkaman theeꞌowar-a, \q1 ngangk min keꞌ wunow ngathar nungantam anpalana.” \m \v 39 Puth ngampaniya keꞌ man-mangkam theeꞌāmp God.antan, putha keꞌ wantāmp nunang, yaꞌa — yaa, puth amanamana, nilan keꞌ kuchiy ngampang aak nungantam anpalana. Ngampaniya ep-paththam murkanam anman keꞌ-ngoongkam ngangk ngamparamangan piꞌ-piꞌāmp nunang, aꞌ putha monkan-wak-wakāmp nunang thamp aꞌ nilaniya ngul kalow ngampang aak nungantamak. \c 11 \s1 Inan Wik Kath Than Pam Wanchangan God.an Ngangkangan Piꞌ-Piꞌin Nunang, Keenkana \p \v 1 Ngamp puth weeꞌ-weeꞌanangan keꞌ-ngoongkam God.an ngangkang piꞌ-piꞌanamp-a, an ngamp keꞌ eenchanamp, ngamp kan-kanam ngaantam-ngeeyanamp nunang, ngamp meeꞌmiy nil min anman iiy-iiyow ngampar. Aꞌ nungkway ngamp keꞌ thathimp ngeen nathan wampow ngampar-a, aak ngulan-a, ngamp anman minam ngaantam-ngeey-ngeeyanamp nil God.angan minam ngul piꞌow ngampang keꞌ nilan kaaꞌngak ngampang. \v 2 Aak keenkanamana than pam puungk wiy al-alangan piip God.an ngangkang piꞌ-piꞌin nunang. Aꞌ amanamaniya nil God.angana pam min waaꞌ thanang. \p \v 3 Ngamp kan ngaantam-ngeeyanamp nil piip God.angan aak inan umyompanaman yump. Nil wik thonakaman thaw-a, aꞌ way min anangan kan-ngul wunin nilan yump, maꞌmangkam anangan. Nathpalman keenkanamana, aak yuk keꞌanang than, aak yaꞌ-yaꞌam. Ngampaniya meeꞌmiy yaꞌa nil aakan want-wanttak-maꞌ yumpa, ngampiya aak inan thathanamp thonakama, puth ngampana keꞌam thathamp nunang piip God.an aakan want-wanttakan yump. Puth ngampana meeꞌmiya nilan yumpa ngampang aꞌ aak thakan yump, keꞌ-paal ngampaniya ngangkangan piꞌ-piꞌanamp nunang. \v 4 Aak keenkanamana, pam Abel anana nil God.an ngangkang piꞌ-piꞌ nunang, yaa, puth amanamana nil Abel alangana yuk way min min-miniy paththam wampath nungant God.antan. Yuk way min nil wuny-kunchangan wampath piip God.antana an wayananga. Puth nil God.angana pont-kunch Abel.an thaaꞌ-kuump nunang pam min waaꞌ nunang, puth nanpalan nil ngangkangam piꞌ-piꞌ nunang God.ana, aꞌ puth nil yuk way min min-miniy wampath nungant. Nil God.angana yuk way min nungantaman maay puth meenath nungant nilana ngangk min paththam wunanta. Nungkway pam Abel anana keenkam utham-a, an puth nilaniy keꞌ in-inman thaw-thawan ngampar, nilana woyan min meenath ngampar ngamp yipam piip God.an ngangkang piꞌ-piꞌāmp nunang. \v 5 Aak keenkanamana pam thonangan namp Enocha inana nil thampa God.an ngangkang piꞌ-piꞌ nunang aꞌ anpalana, nil man-yethaman yippakan iiy-iiy-a, nil piip God.angan man-yetham anman kal nunang aak imanaman aak-aakanak kenyan heavenakan, nil keꞌam mul wuna, yaꞌa. Nilana lam-lam yaꞌama than pam wanchangan yaꞌangam wenk-wenkin nungantwey, keꞌam uwin nunang yaꞌwey, puth nil piip God.angan yimanaman maay nunang aak-aakanak keny heavenakan. Puth lat ngench thayanangan wik inan waaꞌan; kaꞌathaman nil God.angan keꞌam yippak Enoch.an maayan-a, nil God.an ngangk min wun Enoch.antaman nilan puth Enoch.angan ngangkang piꞌ-piꞌ nunang. \v 6 Ngamp keꞌan God.an ngaantam-ngeeyanamp nunangan-a, aꞌ putha ngangkangan keꞌan piꞌ-piꞌanamp nunangan-a, ngampana ngangk min keꞌ yumpimp nunang, yaꞌa. Ngamp weeꞌ-weeꞌanangan nathanweya kaangk thinth-thinthan wampāmp God.antan-a, yaa, ngampana ngaantam-ngeeyāmpa nil God.an man-yetham wun-wunan aꞌ putha nil min iiy-iiyan thant pam wanch al-alantan than weeꞌ-weeꞌanangan kaangk wampayn nungant. \p \v 7 Aak keenkanamana pam thonangan namp inana Noaha nil thampa piip God.an ngangkang piꞌ-piꞌ nunang. Nil piip God.an thaw nungant pam Noah alantan nil ngulan wayathow thanang pam wanch yotam anangana. Nil Noah.angana keꞌ thathiw ngeen nath ngulan wampow thantweya, yaꞌa, puth nilaniya wik piip God.antamana ngeey aꞌ chukkun wuut piꞌan yump kampan nungantam anangan yipam kaaꞌ-piichanathow thanangwey ngak kaap piꞌan anpalana. Pam wanch wiy al-alangana man-ngeeyin wik anana ngak kaap piꞌanang ngulan uwow thanangweya, puth nil pam Noah alangana wikan ngeeya God.antamana aꞌ nil meenath thant pam wanch wiy al-alantan than wayan yump-yumpina. Nil puth God.angana Noah.an keꞌ puk nungantam min waaꞌ nunang, nilaniya puth kan-kanam ngangkangan piꞌ-piꞌ nunang. \p \v 8 Thon pam Abraham alangan aak keenkanamana God.ana ngangkangan piꞌ-piꞌ nunang. Nil piip God.an thaw nungant Abraham.antan aak nungantaman wantowa aꞌ aak thonak ngul iiyowwey, aꞌ nil wik God.antaman ngeey aꞌ nil kan-ngul iiy aak thon aakanakan nil God.angan aak miꞌ nungant. Nil piip God.an thaw Abraham alantan nil aak kech iiyow, aꞌ aak angan-a, aak thon ngul uwow nil God.angan theeꞌowant. Nil Abraham.angan aak anan keꞌaman thath keenkanwey aak anan theeꞌowant piip God.angan, puth nila aꞌ kampan nungantam al-alangan than kan-ngul way min thanttaman yal-yalmathin aꞌ kan-ngul iiyin aak kechakan. \v 9 Than kanan wampin aak angan-a, thanana aak angman ngul wun-wunin. Nungkway than pam wanch thaaꞌnganth thon wun-wunin-a, puth aak kechaman wampin-a, nil pam Abraham alangan keꞌ-ngoongkam anman God.an ngangkang piꞌ-piꞌ nunang. Aꞌ nilam Abraham.ana putha kampan nungantam anangan thana, puk nungantam Isaac.ana putha puk nilaman puulanchin Jacob.an thampa, thananiya yuk tentsang wun-wuninwey, aawuchang yaꞌa. Nil God.an thaw pulant, Isaac aꞌ Jacob.ant, “Aak inan niiyant tham ngul wunowa.” \v 10 Than tentsang wun-wunin-a, puth nil Abraham.an kuup-kuup aak thon aakanakan, aak anana nil God.angan yump aak yam kenyan, aak anman aak umpuyaman wun-wunow. \p \v 11 Aꞌ putha wanch nungantam Sarah alangan thamp God.an ngangkangam piꞌ-piꞌ nunang. Nil God.angan waaꞌ nungant nil puk manyan kalow, puth nil Sarah.angan kan-kanam ngaantam-ngeey nil God.angan wik ngul piꞌow nilan kaaꞌngak nunang. Aꞌ amanamana, nil nungkway wanchinth ngulan weem-a, nil puth piip God.angan maꞌ-aath nunangwey nil yipam puk many wuut uwow nungantam Abraham.antaman. \v 12 Nil pam inan Abraham.ana an wuut ngul weem, nil pam komp yaꞌa puth ngul-ngulana nilan wuut mangk ngul ween pam wanch yot thaaꞌ-wantanamak. Pam wanch thaaꞌ-wantanam ngul weenin keꞌ thunp inang kenyan aak ngutangan thathanamp thunp thaaꞌ-wantanamana. Puth ngampaniya keꞌ countimpungimp ngaanh yot thompangan wun-wuntana, an yaꞌ ngaanh yot-yotama, than pam wanch ananganiya yimanangan weenin. \v 13 Nilam Abraham.ana putha Isaaca aꞌ putha Jacob than pam koꞌalam il-ilangana keꞌam thathin pam wanch anangan nil piip God.angan kaaꞌngak thanang puk thaaꞌ koy-koyyuwan aak-ngeey-ngeeyaynana, than keꞌam thathin thanangwey, yaꞌa, puth thanana aakan keꞌam thathin yippak, nil God.angan kaaꞌngak thanang nil theeꞌowan thant. Thanana wik God.antaman ngangkangam anman piꞌ-piꞌin aak-aakanakaman uth-uthamin ngulana. Thanan kan ngaantam-ngeeyin than aak ingan earthangan yaanan wun-wunin, than keꞌ pam wanch aak wachanaman ngaantam-ngeeyin thanttakam, puth yaꞌa, aak thon in keny thant. \v 14 Than weeꞌ-weeꞌananganwey-a, wik yimanangan ngaantam-ngeeyiythan keꞌ Abraham weeꞌanangan ngaantam-ngeeyin-a, than al-alangan meenathantan ngampar than kanan ngaantam-ngeeyantan aak thon in kenyan ngampar, thanan puth aak thath-thathantan aak min aakanakanwey. \v 15 Than Abraham weeꞌanangana nath iingk wuniythan aak thanttamakan thanan wantin-a, an than koyaman iiyiythana, puth yaꞌ, thanana keꞌam iingk wunin aak thanttamakana. \v 16 Thanana epa kaangk wunin than aak min aakanakan iiyayn aak in kenyan heavenana. Aꞌ putha ngangk min wun nungant piip God.antan puth nilana God thanttama an nil keꞌ ngul-nyaaꞌan wuniy thanttaman, an yaꞌa, an puth nil aak piꞌ-piꞌan thant aak in kenyan, thanan yipama angman wunayn nungantang. \p \v 17-18 Thonangan wik kath inan Abraham.antaman. Nil piip God.an thaw Abraham alantan, “Nhengk nungkaram Isaac.antaman pam wanch yot-yotam thaaꞌ-wantanamana aak-ngeeyayn ngul. Aꞌ anpalana, nint wuut mangk thanttam yotantam ngul iiyāna.” Nil Isaac.an puk piꞌan ngulan iiy-iiy-a, nil God.an thaw nungant piip-kunch Abraham alantan puk nungantam kaaꞌ-thonaman Isaac.an kuuyang kathow nunangwey aꞌ thumang kiingkow nunang altar angan keꞌ minh yimananganwey. Nil God.an Abraham.antan yimanangan thaw nungant, nil yipam thathow nunang Abraham.an nil nath wik nungantaman ngeeyow natha, nath yaꞌa, keꞌ ngeeyowa. Nil puth Abraham.angana altar angan wunp nunanganwey, nil wik God.antaman erkam ngeey puth nilan ngangkangam piꞌ-piꞌ nunang. \v 19 Nil Abraham.angana kan-kanam thiich nil piip God.an pam piꞌan, nil Isaac koyaman ekathiy nunang mulaman. Aꞌ nil Abraham.angan kan keꞌ mulathiy nunangan-a, puth nil God.an thawant, “Ayyang, Abraham-ang, nint keꞌ mulathān puk nungkaramana.” Yaa, nilaniya keꞌam mulath nunang, yaꞌa. An nil keꞌ God.angana koyam theeꞌan puk Isaac.an piip-kunch Abraham.antanwey, an keꞌ nil koyam mulaman eka. \p \v 20 Nil Isaac.ang thampa ngangkangam piꞌ-piꞌan God.an. Ngul-ngulanweya, nil Isaac.an pam wuut kath ngulan ween-a, nil nhengk nungantam Esau aꞌ Jacob.angan waaꞌ pulant nil God.an minam iiy-iiyow pulantan, puth nilan kanam thiich wik anangan nil piip God.an keenkanaman thaw nungant Abraham.antan an wik kan-kanama. \v 21 Aꞌ putha nil Jacob.angan thampa God.an ngangkangam piꞌ-piꞌ nunang. Ngul-ngulaniya, nil wuut kath ngulan ween-a, putha ngangk way ngulan wun-wun-a, niliya wik min thaw pulant puk kucham Joseph.antam al-alantan. Nilana yuk thook nungantamang thaamp nungamangwey aꞌ kuchek pekam ngul thuchwey keꞌ nil meeꞌ-wuthanaman God.anta. Aꞌ amanamana nilan waaꞌ pulant, “Nil God.ang min-min ngul piꞌow nipang,” puth nilan meeꞌmiy wik anangan God.an thaw Abraham.antan wik anangan kan-kanam. \p \v 22 Aꞌ nil Joseph.angan thampa God.an ngangkangam piꞌ-piꞌan. Nil kan-kanam thiicha nil God.angan ngulan koyam pentathow thanang aak Egypt amanamana, aꞌ kalow thanang koyam aak min thanttamakan. Nil Joseph.an way-wayam ngulan wun uthamanakan-a, nilana thaw thant kampan nungantam al-alantanwey, “Ayyang, nil God.ang ngulan koyaman kalow niiyang aak min ngamparamakan-a, niiy kaanch ngatharamana karpam kalān.” \p \v 23 Kaath piip Moses alantaman thampa God.an ngangk pulantamang piꞌ-piꞌpul nunang. Nil Moses.an aak-ngeey-a, thanan thathin nunang puk manyan kempathiya putha thanchiy thampa. Puth nil pam piꞌan kingan thawa, “Puk wuut maꞌmangkamana mulathān thananga.” Puth pulana kaath piip Moses alantamana keꞌam winynyang moꞌpul pam piꞌan King alantamana yaꞌa, pulana puk many pulantamana wuthanang thenchpul nunang kep koꞌalamakwey puth pulana kan ngaantam-ngeeypul nunang God.ana, nil minam ngul piꞌow puk many pulantaman. \p \v 24 Nil Moses em-eman-a, nil thampana God.an ngangkangam piꞌ-piꞌ nunang. Nilaniya kingantamang puk nhengk alangan em-emath nunang puk manyamanwey, puth Moses.angana kaangk keꞌa wanch koman alangan waaꞌow nunang puk nungantamana, yaꞌa. \v 25 Nilana kaangk keꞌ wantow thanang pam wanch anangan God.antamana, nil kaangk keꞌ yaam wunow aawuch min wuut piꞌan kingantamangana, yaꞌa. Than pam wanch aak Egypt punchan al-alangan pam wanch God.antam ananganwey piik-piikin thanang aꞌ putha waaꞌ-waaꞌin thanang putha man-aath-aathin thanang thakweya, puth nil Moses.ana kaangk paththam iiyow thanttang angan pam wanch God.antam al-alantanganweya puth nil God.an ngangkang piꞌ-piꞌ nunang. \v 26 Nil Moses alangana yimanangan ngaantam-ngeey, “Way min aak in punchanana an min meeꞌ ngatharangana keꞌam wunana yaꞌa. Ngayaniya pam wanch God.antam al-alantangan iiy-iiyāng — in min paththam. Than pam wanch aak in punchanangan natha thaaꞌ-thengkathiythan ngayang putha piik-piikiythan ngayang, keꞌ than pam wanchangan ngul piikayn nunanga putha thaaꞌ-thengkathayn nunang pam anan nil God.angan kuchowan. Puth kana, than mak way yump-yumpayn ngatha, nil God.an min ngul iiyow ngathar aak min nungantamang ang kenyan.” \p \v 27 Nil Moses.angana murkanim piip God.an ngangkang piꞌ-piꞌ nunang, aꞌ ngul-ngulana nilaniya aak Egypt.ana too want ngul. Aꞌ nil pam piꞌan kingana man kul wampant, puth nil Moses.ana keꞌam winynyang moꞌ nungantaman yaꞌa. Ngamp pam wanchangan piip God.an keꞌ thathimp nunang yaꞌa, puth nil Moses.angana ngangk thayanam monkan-wak-wak nunang piip God.an keꞌ nil thath-thathan nunang yimanangan. \v 28 Ngul-ngulana nil God.an thaw ngul Moses.antan nil ngaantiyongkan kuchow nunang aak anpal kenyan aꞌ puk kaaꞌ-ngeecham wuut anangan thanttam nil mul-mulathow thanang puk aak Egypt anpalmanwey. Nil God.an thawant thamp: than pam wanch Jews al-alangan nath wik kan-kanam ngeeyiythan nunangwey-a, yaa, nil ngaantiyongk alangan keꞌ mulathow puk wuut kaaꞌ-ngeecham anangan thanttamana yaꞌa. Nil Moses alangan ep-paththam wik ngeey-ngeey nunang God.ana aꞌ putha nil tham meeꞌmiya nil God.angan minam ngul piꞌow thanang. Nil Moses.ana thaw pam wanch Jews al-alantan minh lamb mulathayn keꞌ nil God anman wik thawant aꞌ chaaparangana thaaꞌ doors aawuch thanttamangana wonk-wonkang maꞌ thethang mak-makayn. Puth thanan wik nungantaman ngeey-ngeeyin keꞌ-paal God.angan minam piꞌ-piꞌ thanang. \p \v 29 Ngul-ngulana, nil piip God.an thaw Moses.anta putha pam wanch Jews.antan woꞌuw wuut piꞌan Red Sea wakan menh-menhang iiy-iiyayn. Aꞌ thananiya wik God.an ngeeyin nunang, an puth thanan kan ngaantam-ngeeyin nunang, nil minam ngul kalow thanang woꞌuwayn aakanakan. Aꞌ thananiya kan-ngul iiy-iiyin keꞌ aak woyan eꞌang yimanangan iiy-iiyinwey puth yaꞌa, nil God.angan keꞌ woyan eꞌ paththam yump thant woꞌuw um-menhang than yipam wonk woꞌuwaynakan iiyayn. Puth ngul-ngulana than pam Egyptians anangan moꞌ-moꞌin koy-koyyuw pam wanch Jews al-alantangan, puth yaꞌangam, thanana ngakangam thuchin mulakam. \p \v 30-31 Amanamana pam wanch Jews anangan minam kan-ngul iiy-iiyin aak min Canaan aakanakan God.angan theeꞌ aak Abraham.antan keenkanaman. Nil God.an thaw thant Jews al-alantan kul yumpayn thant pam wanch aak Canaan punchan al-alantan puth than nunang God.an thaamp-thaampin. Thananiya iiyin ngul aak Jericho.ak. Aꞌ thanan thathin walls achantangan yumpin, aꞌ town thanttamana menhang than. Nil pam Joshua alangana pam kucham keenk kuch pulang aak anan thathowpula. Aak anganiy wanch wun-wun, namp nungantiya, Rahab. Nil wanch inman Rahab.ana maarich-weentha, pam thon-thon kuyam maarich keeꞌath thanang. Nungkway nil wanch waya, puth nilaniya wik God.antamana ngeeyweya aꞌ pam kucham anangan pula aawuch nungantamang piꞌ pulangwey may thak aath pulang. Ngul-ngulana, nil piip God.angan wik inan waaꞌ thant pam wanch nungantam Jews al-alantana, “Niiyaniya kinch sevenakama wallsan weentathān aak Jericho angana. Kinch sevenang kanan wantow-a, wallsan aakang ngul keekayna.” Thananiya wik God.antamana ngeeyin aꞌ aawuch walls achantangan weent-weentathin ngul aꞌ kinch sevenang kanan want thanang-a, walls achantang anangana aakangam keekinwey. Aꞌ thanana pek ngul ngoonchin thant, aꞌ pam wanch yotam mulathin thanang, than anangan wik keꞌaman ngeey-ngeeyin nunang God.ana puth thananiya Rahaba putha kampan nungantam anangana keꞌam mulathin thanangwey yaꞌa, nil puth Rahab alangan pam kucham anangan minam ngoonchath pulang aawuch nungantamangan. \p \v 32 Ngay wik wiy thaman waaꞌinga, aak keenkanaman pam inangan iiyin, namp inangan, Gideon, aꞌ Baraka, putha Samsona, aꞌ Jephthaha, aꞌ putha pam David anana aꞌ pam thoniy nampa Samuel, aꞌ puth than pam prophets anangan wik min God.antaman waaꞌ-waaꞌin thant. Ngay puth wik maꞌmangkaman latangan keꞌ umping yaꞌa an puth ngayan yaam nath latangan ump-umpinga. \v 33 Puth than pam al-alangana God.an nunang ngangkang piꞌ-piꞌin aꞌ thananiya minam ngul iiy-iiyin, yaa, puth amanamana than pam God.antam al-alangan pam wanch wiy anangan aak thon-thonangan piik-piikin thanangwey, keꞌ maꞌ theeꞌin thant, aꞌ putha than pam wiy anangan moom iiy-iiyin aꞌ pam wanch minam piꞌ-piꞌin thanang, aꞌ putha than pam wiy anangana aak angan wun-wunin nil piip God.angan kaaꞌngak nunang Abrahaman. Wiyiya than pam al-alangan minh lions anangan thaaꞌim mamin thanang keꞌ yipam mulathayn thanang. \p \v 34 Nungkway thum karkanim pench-pench-a, thananiya erkamim uthathin. Than wiy ananganiya nhengk-peempan pepan thampanim wampin mulathanak thananganwey-a, thanan nathim appenchin thanttaman. Kemp thanttaman way ngulan ween-a, nil piip God.angana kemp thayanath thanangwey. Thananiya pam soldiers min-miniya weenin, aꞌ pam yot anangan kan-kanam piik-piikin thanang aak thon-thonangan wun-wunina, keꞌam maꞌ theeꞌ-theeꞌin thantweya, yaꞌa. \p \v 35 Aꞌ putha wanch puungk wiyangiya piip God.an ngangk thanttamang piꞌ-piꞌin nunang. Wiyiya puk many thanttam uthaminweya, puth nil piip God.angan koyam mulaman ekath thanang, puth than kaath thanttamangan min-minam ngangkang piꞌ-piꞌin nunang God.ana. Wiyiya pam wanch way al-alangan pam wanch God.antam anangan piik-piikin thanangwey, mul-mulathin thanang thaka. Thanan thaw-thawin thant pam wanch God.antamakana, “Niiy nath God.an wantin nunangwey-a, an epa ngan keꞌ piikin niiyang.” Puth than pam wanch God.antam anangan thaaꞌ-thayanam thawin thant, “Yaꞌa, ngan keꞌ wantin nunanga.” Thana puy-puyam monkan-wak-wakin nunang aꞌ putha kaangk wunin nungant, thanan yipam ngangk aak umpuyaman wunayn aak min nungantamang angana. \v 36 Puth wiyiya than pam wanch anangan than kaangk keꞌan Goda, thananiya thaaꞌ-thengkathin thanangwey aꞌ piikin thanang pam wanch God.antam anangan yuk whipang thak piik-piikin thanang putha wiyiya jailang thenchin thanang aꞌ maꞌa thaꞌ chainang kathin thanang wallang angman. \v 37-38 Wiyiy kunttowangan piik-piikin thanang mulakama, mul ngul wun-wunin, wiyiya ump-umpin thanangwey yuk saws pepananga, puth ompam thalakang kuyam umpin thanangwey, wiyiya nhengk-peempan ongkang mul-mulathin thananga. Puungk wiy anangan thana meech-meecham wun-wuninwey may keꞌanang pam wanch God.antam anangan, thantaniya ngangk way paththam wun puth kaangk-keꞌanangan iiy-iiyinweya, puth thananiya pam wanch min-minam paththam iiy-iiyin keꞌ wiy yimanangan yaꞌa. Than minh peꞌan sheepantama putha peꞌan goatsantam kempangan kal-kalinwey aꞌ kan-ngul iiy-iiyin aak pintal wakanangan putha aak yoyk wakanangan iiy-iiyin aꞌ putha awar kunttowangan wunin, wiyiya awar aakangan uwina aꞌ angan wuninwey, puth thananiywey aawuch keꞌanang. Than pam wanch keꞌaman monkan-wakin God.an-a, an than way-wayam paththam iiy-iiyin thant pam wanch God.antam al-alantan thanttangan wun-wuninwey. \p \v 39 Puth nil piip God.angana thaaꞌ-kuump pam wanch anangan than nunangan ngaantam-ngeeyin putha ngangkangan piꞌ-piꞌin nunang. Nil min thant ep iiy-iiy puth thanana keꞌam thathin Christ.ana yaꞌa. \v 40 Puth nil God.an kaangk minam iiyow ngampar thamp, puth nilana inan ngaantam-ngeeya: nil Christ.angana ngul yalmathow ngampang putha pam wanch keenkan wun-wunina, ngamp karpam minam wunāmp aak umpuyam nungantangan. \c 12 \s1 Nil God.an Piip Ngamparama \p \v 1 Yaa, ngampaniya ngaantam-ngeeyāmp pam wanch anangan than keenkan monkan-wak-wakin nunang God.an, than keꞌ yaman than-thantan ngamparangwey aꞌ thath-thathantan ngampang Christians.ana. Yaa, ngampaniya min-minam iiyāmpa. Ngamp keꞌ race yimanangan moꞌ-moꞌanampa, kamp othamayan yuurpaman moꞌ-moꞌanamp. Kulich yotan kempangan keꞌ ngoonchāmp putha way min maꞌangan keꞌ kalāmp thamp, an puth anhan yumpiy ngampang. An puth keꞌ aak yimanangan wuna: pam wanch wiyangan way min min-miniy ngaantam-ngeeyantan, keꞌ puth wantiythan. Wik God.antaman kon-ngathan thanang, ngangk thanttamana way min aakanakaman wun-wun thant. Pam wanch wiy anangan-a, kaangk way anman yump-yumpayn. Kulich yotan keꞌ ngoonchimp race.angan, an keꞌ way al-alangan koyam wich-wichan ngampang, othamayanan kamp keꞌ moꞌimp. Yaa, ngampanwey-a, Christ.an monkan-wak-wakāmp nunang minam anmanweya, wayana wantāmpa, keꞌ-ngul yumpāmpa, ngangk thayanam yuurpam anman woyan min wak-wakāmp God.angan meenath ngampar. \v 2 Ngampan keꞌ-ngoongkama wik ngeey-ngeeyāmp nunangana Jesus.ana. Woyan min kaꞌathaman nilaman wak-wak, — yaa, ngampaniya woyan nungantam anman wakāmp. Nilam thonakam ngul maꞌ-aath-aathow ngampang woyan min God.antaman wak-wakāmp. Nil puth Jesus.angana keꞌam week kemp nungantaman; nil aak thaampwey yuurpam iiy yuk wuuyanakan aꞌ utham ngampar chaapar nungantam theetath ngamparwey. Thanan yuk wuuyanangan waanchin nunang nil yipam ngul-nyaaꞌ wunow, puth yaꞌa, nil keꞌam ngul-nyaaꞌan wun yuk wuuyananganwey yaꞌa, puth nilan kanam thiich nil ngangk min ngul iiyow. Aꞌ amanamana nil koyam ngul mat aak heavenak in kenyana aꞌ nilana moom wuut piꞌan ngul iiy-iiyan nungantang God.antangan. \p \v 3 Niiy nathwey eenchin ngula aꞌ ngaantam-ngeeyin keꞌ woyan min God.antaman wantanakana. Puth niiy ngaantam-ngeeyān Jesus.ana niiy yipam keꞌ eenchānweya. Than pam wanchangan God.an ngangk-wayangama kal-kalin nunanga, thanana thaaꞌ-thengkathin nunang Jesus thampan, puth nilana anman God.an monkan-wak-wakan nunang. \v 4 Pam wanch wiyangan thaachantan niiyang woyan minan yipam wantāna, puth niiyana keꞌ ngeeyān thanang, niiyan thaampān thanang. Putha niiyana keꞌam yippak way anangan thaampan keꞌ nil pam Jesus alangan ep thaamp way anangana, puth than pam wanchangana mulathin nunang, niiyangan ep keꞌam mulathin yaꞌa. \v 5 Puth kan kon-ngath niiyangwey ey? wik min anangan lat ngench thayan anpalan ey? Nil piip God.an wik inangan thaw-thawan niiyantan niiy yipam ngangk minangam iiy-iiyāna. Nilaniya keꞌ piipiy wunpanam wik inangan thawan puk nungantamakana: \q1 “Ayyang puk ngatharam-ang, niiy nath wayan yumpān-a, ngay God ilangana wakāng niiyang. \q1 Niiy min-min ngeeyān ngayang, puth ngay thaaꞌ-thengkanang keꞌ waking niiyang yaꞌa. \q1 Niiy puth ngangk wayan keꞌ wunāna. \q1 \v 6 Nil piip God.an weeꞌ-weeꞌantan kaangk wunanweya aꞌ putha puk nungantaman waaꞌan thanangwey-a, \q1 an nil wakan thanang puth nil kaangk wunan thantwey, nanpalan.” \p \v 7 Yaa, nil God.angan nath wakow niiyangan-a, niiyaniya ngeeyān nunang aꞌ aak thaampānweya, nil mak wakow niiyang, yaa, puth amanamana, niiyan ngaantam-ngeeyān niiy puth puk nungantam paththamweya. Nilaniya maꞌ-aathan niiyangweya pam wanch puk minam yipam iiyāna keꞌ piip thanttamangan puk thanttaman maꞌ-aathantan minaman iiy-iiyayn. Than puth puk thanttamangan wayan yumpantan-a, yaa, piipiy al-alangana wakantan thanang, wiyiya thepantan thanang, wiyiya aak nath kuchantan thanangweya. \v 8 Nil piip God.angan keꞌan wakiy niiyangweya keꞌ nil puk nungantam wiy anangan wakan thanangwey-a, yaa, an puth meenathan niiyangana, niiyan keꞌ puk nungantam yaꞌana. \v 9 Aꞌ putha wik thonangan ina ngeeyāmpa: piipiy ngamparam aak imanamana thananiya wak-wakin ngampang puk wayan iiy-iiyampa, yaa, ngampaniya meeꞌmiy ngul iiyamp thanan maꞌ-aath-aathin ngampang puk min yipam iiyāmpa. Puth nil piip God.angana ngangk ngamparaman yumpa. Nil wakiy ngampangan-a, yaa, ngampaniya wik nungantaman ngeeyāmp paththama, aꞌ anpalaniya, ngampaniya aak min nungantamang angan wunāmp. \v 10 Piipiy ngamparamangana wak-wakin ngampangwey, wiyiya piik-piikin ngampangwey, aak anpalman ngamp puk manyiyan iiy-iiyampa than yipam pam wanch min yumpayn ngampang. Puth wiyiya than keꞌ meeꞌmiywey want-wanttakan woyan minangan wunpayn ngampang, yaꞌa. Nil puth piip God.an epa meeꞌmiy want-wanttakan minaman maꞌ-aath-aathow ngampang, wak-wakow ngampang thakan, ngampan yipam min iiyāmp keꞌ nil anman min iiy-iiyan. \v 11 Nil God.angan wak-wakan ngampangan-a, an ngamp ngangk way wunanamp, ngangk minang keꞌam iiyanamp yaꞌa. Puth anpalaniya, ngampaniya ngaantam-ngeeyanamp ngula nilan maꞌ-aathan ngampang minaman iiy-iiyāmp aꞌ anpalaniya ngampana ngangk minangam ngul woyan nungantaman wak-wakanamp. \s1 Ngamp Wik Inangan Ngaantam-Ngeeyāmpa! \p \v 12 Yaa, ngampaniy putha keꞌ eenchāmpweya — ngamp keꞌ maꞌ punth mich aꞌ yangk mich keꞌ iiy-iiyāmpa, ngampaniya ngangk thayanam iiy-iiyāmp, keꞌ-ngoongkam anman monkan-wak-wakāmp nunang Christ.an. \v 13 Puungk wiyanganiya woyan Christ.antamana min-minam keꞌam wakantan, puth than mich yippak iiy-iiyantana, ngampaniya koochanam anman iiy-iiyāmp woyan Christ.antamang nilan meenath ngampara, keꞌ kung-enchan thuꞌāmp yaꞌa, ngamp yipam thanang wiy anangan maꞌ-aathāmp than yipam woyan min Christ.antaman minam wakayn. \p \v 14 Aꞌ putha niiy keꞌ kulangan wakwun, keꞌ-ngoongkam ngangk minangam iiy-iiyānwey niiyantakam, aꞌ minam anman iiy-iiyān. Puth pam wanch anangan thana way-wayaman iiy-iiyantan-a, thananiya piip God.an keꞌ thathiythan nunang aꞌ putha aak min nungantamangan keꞌ wuniythan yaꞌa. \v 15 Niiyiya pam wanch Christians.angan min-minam piꞌwuna niiy yipam keꞌ wantān nunang piip God.an, puth niiy weeꞌ-weeꞌanangan wantān nunangwey-a, nilan keꞌ maꞌ-āathow niiyang. Niiy maꞌ-aath-aathwun niiy yipam wayan keꞌ yump-yumpān, aꞌ putha wik thaaꞌ poch-pochaman keꞌ thawān, aꞌ putha niiy kul kath anangan keꞌ ngangk niiyantamangan piꞌ-piꞌān. Puth niiy yotaman way paththam ngul weenan. \v 16 Niiy maꞌ-aath-aathwun niiy keꞌ yipam way-wayam paththam ngul weemāna keꞌ pam Esau.ana nil way paththaman iiy-iiy aak keenkanamana. Nilaniya meech-meecham weena, nil thaw pont-kunchantan, “Nint ngayang mayan aathān-a, aꞌ putha nintaniya keꞌ puk kaaꞌ-ngeecham yimanangan iiyāna aꞌ nil piip God.ana min iiy-iiyow nungkar keꞌ nil puk kaaꞌ-ngeechamantan min anman iiy-iiyan thantweya.” Nil Esau.angan may thonakam ngaantam-ngeey, God.an yaꞌa. \v 17 Niiy meeꞌmiya ngul-ngulana, nil Esau alangan kaangk piip nungantamana wik min thawowant nil God.an min yipam iiy-iiyow nungant. Nil puth piip-kunchan “yaꞌ” thawant. Nil Esau.an peey-peey ngul piip-kunchant puth nilana kaangk koyam puk kaaꞌ-ngeechaman iiyow puth yaꞌa, nil kan waaꞌant pont-kunchant. \p \v 18 Niiyiya pam wanch piip God.antam ngul iiy-iiyaniya, puth niiy keꞌ Jews anangan keenkan wunin yaꞌa. Niiyiya keꞌam um yoyk Sinai aakanakan than-thanan, keꞌam thathan thum nganth karkanangan pench-pench; niiyaniya keꞌam ngeey-ngeeyan ngakana wik othamayanan peey-peeya; aꞌ puth niiy keꞌam thathan aak ngaaꞌ paththaman keꞌ thanan keenkan thathina. \v 19-20 Puth niiyaniya keꞌam ngeeyan yuk trumpetan keꞌ thanan keenkan ngeeyin, aꞌ putha niiyaniya man awal God.antaman thampa keꞌam ngeeyan. Than Israelites.angan man awal God.antaman ep ngeeyin. Thananiya ngangk winynyang paththam moꞌinwey, puth nilan thaaꞌ thayanam thaw thant, “Niiy yoykana keꞌ maꞌangan mamāna. Nil weeꞌangan mamow-a, niiyiya mulathān nunang paththam. Aꞌ puth minh al-alangan thaꞌangwey maakayn-a, niiyiy paththama kunttow maayān aꞌ piik-piikān thanang mulakama.” Aꞌ thananiya Moses.antan thawin, “Ngan kaangk keꞌ-ngul man awal God.antaman ngeeyān.” \v 21 Nil Moses.ang yoykan thath-a, nilan thamp winynyang ween aꞌ thaw ngul, “Ngay in akangam than-thanang aꞌ winynyang paththam weemang.” \p \v 22 Puth ngamp Christians inangan ep-paththam thintham wampanamp nungant God.antan nil man-yethaman anman wun-wunan aak umpuyamana keꞌ uthamiy yaꞌa, ngampiya ngul iiyāmp aak-aakanakan nilan wun-wunan aak in kenyan. Aak anganiy ngaantiyongk thaaꞌ-wantanamana wun-wuntan. Thananiy aak ananiy waaꞌantana Jerusalem ngench thayan paththaman, wiyiya Mount Zion waaꞌantana. \v 23 Ngampaniya pam wanch God.antam karpam iiyanamp aak-aakanakaman ngamp yotam karpaman yalmathwump piip God.antangan aꞌ putha ngangk minangam wun-wunāmpwey. Ngampaniy yotama keꞌ puk kaaꞌ-ngeecham God.antam yimananganwey. Nil God.angan puk nungantam waaꞌan ngampangan aꞌ putha namp ngamparamana kanam latangan ump aak in kenyan ngamp yipam aak-aakanakan iiyāmp. Ngampaniya aakanakan iiyāmp God.antana, nilan um nungantangan ngul thanathow ngampang aꞌ mep-mepow ngampang pam wanch yotam anangan. Aꞌ puth ngampaniya karpam ngul wun-wunāmpwey pam wanch wiy al-alantangan than keenkan matin nungant. \v 24 Ngampaniy Jesus.antang ngul iiyāmp, nilan utham ngampar nil God.an yipam wik nyiingkanaman thawow ngamparan, wik anangan yaꞌa nil keenkanaman thaw Moses.antana an yaꞌ. Nil Christ.ana keꞌ pam Abel anan yaꞌa, an nil-nila. Nil Abel.an utham-a, an keꞌ chaapar nungantam aakaman pech, “Cain anan mulathān nunanga, nil puth ngayang mulatha.” Puth Christ alangan chaapar nungantaman theetath ngampar nil God.an yipam kon-ngathow nunang way ngampan yump-yumpamp, aꞌ puth puk nungantam ngulan waaꞌow ngampang. \p \v 25 Yaa, ngampaniya keꞌ thaampāmp nunang piip God.ana, nil anman thaw-thawan wik nungantam anangan ngampara. Aak keenkanamana, than pam wanchangan keꞌaman wik God.antaman piꞌ-piꞌin-a, wik anangan pam Moses alantangan want-a, nil piip God.angana way paththam yump thant, thanan puth keꞌam appenchin yaꞌa. Puth ngampaniya kanam wik God.antaman ngeeyamp nilaman kuch ngampar Christ.antangan aak anpal kenyan. Ngamp keꞌwey ngeeyimp wik anangan-a, nil God.angan paththam wayathow ngampang, ngampaniya keꞌ puth wuth-wuthanangan ngoonchimp nungantaman yaꞌa. \v 26 Nil piip God.angan waaꞌ pam Moses alantan wik thayan paththam nungantam anangan-a, wik nilan thaw Moses.antan-a, wik nungantamangan-a, aak yaꞌ wunyath. Puth anpalan-a, nil thaw ngampar, “Ngay aak inan puthaman ngul wunyathānga. Ngayaniya aak umyompanam inana putha aak in kenyan wunyathāng maꞌ-thonam ngula. Aꞌ amanamaniya, ngayaniya keꞌ-ngul aakan wunyathāng yaꞌa.” Eeꞌa, nil piip God.an kan-kanam thaw. \v 27 Ngayiya wik inangan God.antam engkanathāng niiyant. Nil God.angan waaꞌan yuk way min maꞌmangkam nilaman yump aak umyompanam inmana putha aak in kenyan, nilaniya wuny-wunyathow, amanamaniya aak umyompanam aniya minchow ngul. Puth nilam piip God.ana aꞌ putha pam wanch nungantam anangan than ep minam wunayn, keꞌ minchayn putha aak nungantam thamp minam wun-wunow. \p \v 28 Yaa, ngampaniya ngangk minangam iiy-iiyāmpwey aꞌ thaaꞌ-kuump-kuumpāmp nunang piip God.an puth nilan kalow ngampang aak nungantam aakanakan, keꞌan minchow, aak anana keꞌan wunyathow yaꞌa. Yaa, ngampana ngaantam-ngeeyāmp nil piip God.an moom wuut piꞌan paththama, nilam anman thonakama, wiy yaꞌa. Yaa, ngampana wik ngeeyāmp nunang aꞌ monkan-wak-wakāmp nunang thama nil yipam ngangk min wunow. \v 29 Yaa, ngampana inan ngaantam-ngeeyāmp: nil piip God.an keꞌ thum yimanangan, nilana wayathow thanang pam wanch wayanang anangan than keꞌan kaangk wuntan nungant. \c 13 \s1 Ngamp God.an Ngangk Min Yumpāmp Nunang \p \v 1 Ngay wik inan waaꞌāng niiyant: ngamp Christians inangan kaangk wunāmp ngamparakama, ngamp keꞌ kuunch yimanangan iiyāmpa, puth keꞌ eenchāmp. \v 2 Than pam wanch Christians nath wampiythan aak niiyantamakanwey-a, niiyan nath ngoongk-ngoongkam thanang, puth niiyan min-minakam piꞌ-piꞌān thanang aak niiyantamanganiy. Wiyiy than pam wanch God.antam al-alangan pam wiy thamp piꞌ-piꞌin thanang keenkanamana, pam than keꞌaman thathin thanang. Aꞌ thanan ngoongk-ngoongkam than pam inangan than ngaantiyongk paththam God.angan kuch thanang keꞌ pam yimanangan. \v 3 Puth niiyiya pam prisoners thamp ngaantam-ngeeyān thanang. Niiy ngangk mamān thanang keꞌ niiy thampan wun-wunaniy jailangan thanttang. Aꞌ putha, than pam wiyanga wayanang al-alangan Christians wiy anangan piik-piikantan thanang aꞌ thaaꞌ-thengkathantan thanangwey. Niiy ngaantam-ngeeyān thanangweya, Christians ananganiy aꞌ min-minakam piꞌ-piꞌān thanangwey, niiywey ngangk mamān thanang, aꞌ putha ngangk way tham wunow niiyant thanttam al-alantamana. \p \v 4 An mina pama aꞌ wanchan ngentwunpulana aꞌ niiy pam wanch maꞌ thum yotamangan ngangk minangam iiy-iiyān niiyantakama, niiyana maarichan keꞌ keeꞌān wiyantan. Nil God.ang pam wanch wayanang waaꞌow thanang anangan maarichan keeꞌantan, aak wayak kuchow thanang. \p \v 5 Niiy wukal-weenthan keꞌ iiyāna, keꞌ kaangk wunān wukal al-alantaniy, nath niiy wukal yot piꞌ-piꞌaniya, nath niiy wukal many piꞌ-piꞌaniya, niiyan ngangk minam anman iiy-iiyān. Puth nil God.an thaw, “Ngayan niiyang keꞌ wanting. Ngayan niiyang ngul maꞌ-aath-aathāng.” \v 6 Yaa, puth ngampaniya, an ep ngamp ngangk thayanam thaw-thawāmpa: \q1 “Nil Lord.angan ngul maꞌ-aath-aathow ngampang. \q1 Ngampan puth keꞌ winynyang moꞌāmp. \q1 Than pam wanchangan keꞌ wayathiythan ngampang, yaꞌa!” \p \v 7 Than pam wiy al-alangan wik Christ.antam keenkanaman waaꞌ-waaꞌin niiyanta, an than yaꞌ-ngula kan uth-uthamin. Niiy ngaantam-ngeey-ngeeyān thanang. Thanan woyan Jesus.antam anman wak-wakin aak-aakanakaman mul ngulan wun-wunin. Woyan min thanaman meenathin niiyant-a, anman wak-wakān. \v 8 Aꞌ in ngeeyān thampa: aak keenka nathpalmana, aak inan keꞌaman yippak wun-a, nil Jesus Christ.an ep man-yetham wun-wuna, nil in-inman yippak man-yetham wun-wunan aꞌ aak umpuyam ngul wunow. Aꞌ putha nil wiy-wiyaman keꞌ weeniy, yaꞌa, an nil anman wun-wunow aak umpuyam, keꞌ nil anman iiy-iiyan. \v 9 Than wiyangan wik thon nath waaꞌiythan niiyantwey-a, niiyan keꞌ wik ngeeyān thanang, than keꞌ meeꞌ-wichayn niiyang woyan min anpalan. Thanan wik thayan nath thawiythan niiyanta, “Inan mungkāna!” or “Nanan keꞌ mungkāna!” puth wik nanangan Christ.antam yaꞌa. Niiy keꞌ wik way anangan ngeey-ngeeyān thanttama. An wik Jesus.antam yaꞌa. Niiyan ngangk thayan keꞌ iiyān puth niiyan wik way anangaman ngeeyan. Nilam God.ang thonakam maꞌ-aathan ngampang aꞌ ngangk thayanan yumpan ngampang. \p \v 10-12 Aak keenkanamana than pam wanch God.antamangan minhanim kiingkin nungant God.antana. Minhan kanan menchanam-a, than pam priests al-alangan wiy mungkinim, wiy yaꞌ keꞌamim mungkin. Kaap thon-thonangan uw thanang-a, nil moom thanttam priests al-alantamangana, chaapar minhantam maay-maay aꞌ aak ngench thayan paththam aakanakan kal-kal, minh inangan ngench, keꞌ mungkin. Chaaparangana yuk altaran maꞌ thethang mak-mak yipam nil God.angan way thanttaman keꞌ-ngul ngaantam-ngeeyow. Anpal ngulana, thanan minh menchanan aak thonak kechak kalin, aak pam wanch keꞌaman wun-wunin. Aak ang ngulana than minh yotaman kiingk-kiingkin puth minh ngench. Aꞌ nil Jesus thampa, nil aak piꞌan Jerusalem angan keꞌam utham, yaꞌa, nil aak piꞌan Jerusalem amanam kech yoon uthamwey. Nil chaapar nungantaman theetath, nil God.angan yipam way ngamparaman keꞌ ngaantam-ngeeyowa, ngampan puth yipam God.antang wunāmp. \v 13 Ngampan putha, woyan wayan wantāmpa, aꞌ Jesus anman monkan-wakāmpana. Aꞌ than nath pam wanch wiyangan thaaꞌ-thengkathiythan niiyangwey-a, aꞌ piik-piikiythan niiyangwey-a, yaa, thanan mak piikayn niiyang aꞌ mak thaaꞌ-thengkathayn niiyang thanan puth Jesus.antan yimanang thamp yumpin. \v 14 Ngamp puth aak earthang ingan aak umpuyam keꞌ wunimp, yaꞌa, ngamp kuup-kuupanamp aak God.antamang ngulan wunāmp aak umpuyaman. \v 15 Aꞌ ngampan puth ngeen theeꞌāmp nungant God.antan e? Ngampan puth mak piip God anman thaaꞌ-kuump-kuumpāmpan. Aꞌ puth ngampaniya Jesus.ant maꞌ-yotam thaw-thawāmp nungant, “Nint moom nganttama. Ngan thankyou thawān nungkara, puth nint maꞌ-yotam maꞌ-aath-aathangan nganang.” \v 16 Aꞌ puth inan thamp: ngamp thant pam wanch wiyantan ngangk minangam iiy-iiyāmp aꞌ min-minakam piꞌ-piꞌāmp thanang. Than may aꞌ ngook keꞌanang thakanwey-a, ngampana theeꞌāmp thant. Nil God.angan thathan ngampang thanang maꞌ-aathanampan-a, yaa, nungantan ngangk min wunow. \p \v 17 Than pam wiyangan ministers aꞌ wuut manth-thayan al-alangan maꞌ-aath-aathantan niiyang woyan God.antam wakanakan. Niiy wik ngeeyān thanang aꞌ maꞌ thanttang iiyān puth thanan maꞌ-aath-aathantan niiyanga, keꞌaman eench-eenchantan, niiyan puth woyan minan yipam keꞌ wantāna. Thanan puth meeꞌmiy nil God.angan thath-thathan thanang aꞌ ngulana nil waaꞌow thant, thanan work minan iiy-iiyin, nath yaꞌ yaakaꞌ, than nath way iiy-iiyina. Niiyan wik ngeeyin thanangwey-a, yaa, thanan puth work thanttaman ngangk minangam iiy-iiyayna, puth niiy keꞌan wik ngeeyin thanangwey-a, yaa, thanan puth ngangk way iiy-iiyiythan, puth wanttak maꞌ-aathiythan niiyang. \p \v 18 Aꞌ niiy keꞌ-ngoongkamana meeꞌ-wuth-wuthanamān nganta. Nganan puth ngul-nyaaꞌana keꞌ wunan meeꞌ God.antangan yaꞌa, puth ngangk nganttamana woyan min aakanakan kaangk wun. \v 19 Ngay inan putham thaaꞌ-mamanang thawang niiyanta, niiy meeꞌ-wuthanamān ngathar God.antana, nil God.angan yipam ngayang maꞌ-aathow aꞌ ngayan yipam palaman erkam wampāng niiyanta. \s1 Ngay Niiyant Inana Meeꞌ-Wuthanamāng Nungant God.antan \p \v 20 Aꞌ ngay niiyant meeꞌ-wuth-wuthanamang nungant God.antan, wik inangan thaw-thawāng nunganta, “Piip God.a, nint nganang karpam nenchanathān nungkarang ngangk minangam yipam iiy-iiyāna. Nint Lord Jesus.an mulaman ekathan nunang. Aꞌ nil pam wanch nungkaram min-minakam piꞌ-piꞌan thananga, keꞌ nil pam shepherd minangan minh sheep nungantaman piꞌ-piꞌan thananga. Nil chaapar nungantam theetath aꞌ puth nanpalana, nintan thawan ngan pam wanch nungkaraman iiyāna. \v 21 God-ang, nip Christ.angana, pam wanch inangan maꞌ-aathow thananga, thanan puth yipam woyan nungkaram wakayna, maꞌ-aathow thanang thanan minam yipam iiy-iiyayn meeꞌ niparangana, aꞌ puth nganan Christ.an min waaꞌān nunang umpuyama. Yey, kan-kanama.” \s1 Niiy Ngangk Minangam Wik Ngatharam Inanganiy Ngeeyāna \p \v 22 Aꞌ ngay inan thaaꞌ-mamanang thawang niiyanta, niiy wik ngatharam min-min ngeeyān, puth ngay wik inangan ump-umpangan yipam ngangk thayanathow niiyang. Ngay lat ongk keꞌam umpangana, yaꞌa, in otang yaan umpangan niiyanta. \v 23 Aꞌ in ngeeyāna: than pam soldiersangan ngurp ngamparam Timothy.an jail anpalan kanam kuchin nunang. Nil erkam wampowa ngatharwey-a, yaa, nganan karpam puyan wampān niiyant. \p \v 24 Waaꞌān thant pam wanch God.antam al-alantana, church nanana aꞌ putha elders al-alantan, ngan ngaantam-ngeey-ngeeyanan thananga. Aꞌ than Christians aak Italy punchan al-alangan thamp ngaantam-ngeeyantan thananga. \v 25 Ngay kaangk nil God.an ngangk minangam iiy-iiyow niiyanta, yey, kan-kanama. Anman kan.