\id 2CO - Weri NT [wer] -Papua New Guinea 1984 (DBL 2015) \h 2 Korin \toc1 2 Korin \toc2 2 Korin \toc3 2Kor \mt1 2 Korin \ip Yesu pi wel wiak kutömweri sëën wë krismaki 26 pöta ök won sëën Poolök pep epwer Korin kakë ingre morörö retëng ë mena. Pi wet rëak Masetonia yangerakaan pep newer Korin omnaröaan retëng ëak wes mëën oröön Taitas Korin kakaan pim naë së koirak pitëm naëaan narö lup kaip tiak wëën naröak piin, “Ngön yaaö omën yaapöp won,” pël ëa pot ök maan Poolök kat wiak epët retëng ëa. \iot Pöt epël wia. \io1 Ngön ngës rëaut \ior 1:1-11\ior* \io1 Poolre Korin ingre moröröa ngönte \ior 1:12–7:16\ior* \io1 Yutia ingre moröröaan kaamök elmëëpna ngönte \ior 8:1–9:15\ior* \io1 Poolök pim ya mënauta ngönte ök ëa \ior 10:1–13:10\ior* \io1 Ngön mëët \ior 13:11-13\ior* \c 1 \p \v 1 O Anutuu ingre mor saö Korin kak wëauröere Krik yangerak wëaurö, ne Pool Anutu pimtë këmtak Yesu Kristoë ngön yaaö omnamp ne tiarim karip Timoti piiring wë pep epwer retëng ë yaningk. \p \v 2 Anutu tiarim Pepapre Aköp Yesu Kristo piaripök komre kolapre mayaap pöt ningkën arim naë wiaap. \s1 Pool pi Anutuun yowe mëëa \p \v 3 Tiar Anutu tiarim Aköp Yesu Kristo pim Pepapön yaya mepa. Tiar kön wiin pi sant yaauta pepap, tiarim Anutu wiap yaalniaup pël yaë. \v 4 Pël yeë këëmre këlangön nentere nent tiarim naë yaaröön wiap yanuwesaup. Pël ëën Anutuu wiap yanuwas pöl omën narö këëmre këlangön nentere nent yeön pöt tiarök pim wiap yanuwas pötaring pangk kaamök elmëëpenaat. \v 5 Yaap, Kristoë këëmre këlangön kat wieima pöl tiarta këëmre këlangön kësang kat yawi. Pöta ök tiar Kristook yal menak wëën pi wiap kësang nuweseim wë. Pötaanök Anutuun yaya mepa. \v 6 Tenim këëmre këlangön kat yawi pöt, ar wiap nuwasën Anutuuk utpetetakaan kama niöpënëak pël yeë. Ën Anutuuk ten wiap yanuwas pöt, ar wiap nuwasënëak pël yaalni. Ar ya wiaptaring tenim këëmre këlangön kat yawi tapët kat yawiin Anutuuk wiap nuwasën önëët. \v 7 Tenim ar ompyaö ëënëak kön kosang wian pöt këlok nasën. Pöt ten kön wiin tenim këlangön kat yawi pöl arta kat yawi pël yaë pötaanök. Tapël Anutuuk ten wiap yanuwas pöl arta wiap nuwasëpnaat. \p \v 8 Karurö, ne tenim këlangön kat wia pöta ngönte ök niamaan kat wieë. Ne ar tenim Esia yangerak këlangön kat wia pöten ëwat sënëak kent ëën ök yeniak. Ten pörek së wëën këëmre këlangön kësang tenim naë oröak ngep elnia. Pël ëën ten kön wiin ompyaö sëna kanö won ëën, “Wel wiinaat,” pël ya ngës kön wiaut. \v 9 Yaap, pan ten wel wiinëak yeë pël wesaut. Pël ëautak këëmre këlangön pöt om pas orö naniirëën. Tenimtë weëre kosangötön kön wiin iraan Anutu wel wiaurö wal ë yaulmëaup piin kön wi kosang wasënëak omën pöt tenim naë orö nirëaut. \v 10 Omën utpet panë nant tenim naë oröön wel wiinëak ëaö pötëaan Anutuuk kama ent ë niulëa. Wë ënëmak kaalak utpetetakaan ent ë niuleim öpnaap. Ten piin kön kosang elaan pi kaalak ent ë niulëëpnaap. \v 11 Pötaanök ar ten kaamök ëak Anutuun kimang maë. Pël ëën Anutu pi omën selap arim kimang pöt kat wiak kangut ninak ten ompyaö elniipnaan. Pël yaëën ar pim ten kaamök yaalni pöten Anutuun yoöre ërëp manëët. \s1 Pool pi Korin omnaröen kaar nemaan \p \v 12 Ten tenimtëën kön ompyaö yawi pöt eptaanök. Omën ngönën kat nawiinöröa naë tenim elmëeima pöt, tenim lupöt wiap nasën kölam wëën Anutuuk kaamök elniin wotpil wesak elmëeimaut. Ën arim naë elnieima pöt pitëm naë elmëeimaut il wesak elnieimaut. Tenim ar pouröa naë elnieima pöt yangerakë ëwatötring won, Anutuuk komre kolap elniin pël elnieimaut. \v 13-14 Ten ngön öngpököt retëng ë naningkën. Arim sangk kelak ëwat sënëët pëën retëng ë yaningk. Peene pöt, ar pöten om kot nent ëwat sak wë. Nem könöök këëkë ëwat sënëak kent yaë. Ar pël ëënë pöt Aköp Yesu pim akun kaöaöök ten arim ëwat önëëtaan kön ompyaö yawiin ar kangiir tenim kaamök yaalni pötaan kön ompyaö wiinëët. \p \v 15-16 Yaap, ne arën kön wiin tenimëën kön ompyaö yawi pël yaë. Pötaanök akun nentepar arim naë waisën pouteparëën ar ya kë sënëak ëaut. Pël ëëma pöt, nem könöök Masetonia yangerakë waisumaatak arim naë wais wë olëak Masetonia eprek waisumëak kön wiaut. Pël ëak eprek wë olëak kaalak arim naë wais wëën ar kaamök elnëak wes nemëën Yutia yangerakë sumëak kön wiaut. \v 17 Pël kön wiautak arim naë newaisën ëaut. Pël ëaö pötaanök ar neen kön wiin, “Kön selap yaaup,” pël yaë ma? Ma kön wiin ne omnant ëëmëak kopëta wesak yang omnaröa ë yeë pöl, “Pël naëngan,” weseë “Yok, pël ëëmaap,” kaar ya pël yaë ma? Won pël naën yaaup. \v 18 Anutu pi yaap yaaup pöt kön wiinëët. Tapël ne arën niamëak kön selap akun tapëtakëër mak ma won poutepar neniaan ëaut. \v 19-20 Pöta songönte epël. Anutuu Ruup, Yesu Kristo pim ngönte ten Sailasre Timoti epaarök ök niiaut. Yesu Kristoë ngön nent ëak kaip tiak nent naën ëaut. Won, tenök Anutuu omnant ëëpënëak ya pöt Kristook yaë, pël ök niiaut. Pël niaan kë yaarö. Yesu Kristo pim pël yaaö pötaan tiarök piin, “Pim ngön kosang niwesa pöt yaap,” pël weseë Anutuun yaya maim wë. \v 21 Anutu pimtok ten arring Kristoë naë kosang wes niulëak pim yaat mëmpunëak yenia. \v 22 Pimënt tapöpök tiar pimtëën yaö nuwesak, “Anutuu Pulö tiar nina pöl pim ompyaö niwas pet irëpënëak kup niwia pöt kë orööpnaat,” pël wasëpenëak Ngëëngk Pulö wes mëën tiarim lupötë ilëak wë. \s1 Pool pi Korin kakë teënt nasën ëauta songönte ök mëëa \p \v 23 Nem arim naë waisumëak ök niia pöt ne kaar neniaan ëaut. Anutu pi nem nian pipët yaap pöt ëwat wë. Pi nem arim naë newaisën ëa pöta songönte ëwat wë. Ne Korin kakë waisanëën arën nga niaan ya këlangön ëan tapön. Pël ëënganëak newaisën ëaut. \v 24 Nem pël yeniak pöt, arim kön wi kosang wasënë kanö nem nga niama pö pël kön wiinëëten kaaö. Yaap, ten kön wiin ar kosang wë Anutuun kön wi kosang yewas. Pël ëaap om ar ya kë sënëëk yak kaamök elniak ya yamëngk. \c 2 \p \v 1 Ne kaalak wais ya këlangön koir naningkan pël kön kosang wiaut. \v 2 Nook ya këlangön koir nimpaatep talöröak ya kë newasëpën? Won. Nook ya këlangön koir nimpa pötaan tol ëak ar ya këlangönring wë ne ya kë newasën? Pangk pël naëngan. \v 3 Pël ëënë pötaanök ne arim naë waisën ya kë newasënë salöröak ya këlangön koir nangkanëak pepewer retëng ë ninaut. Pöt ne tiarimtën epël kön kosang wiaut pötaanök. Nem ya kë suma pötak arta ya kë sënëët. \v 4 Pël ëënëëtak nem pep retëng ë ninautak ne arimëën ya këlangön ëën ing aimeëak ar ya këlangön niwasumëak naën, nem arimëën lup sant kaö pan yaalni pöt ëwat sënëak retëng ë ninaut. \s1 Omën utpet ëaupë saunet won wasëpënëak mëëa \p \v 5 Omën pim utpet ëautaan ya këlangön kön wian pöp nemënt won, arta ya këlangön koir ninaup. Ne pimëën nga panë naalmëëngön. Pi ar pourö won, naröakëër ya këlangön koir ninaup. \v 6 Pim utpet ëaö pöt, ne kat wiin omën selap arök kangit pet iran. Pël ëën ne kön wiin pet yair. Pötaanök kangit kaalak mangkanok \v 7 yakömring wë sasa utpet ëëpanëën pim saunat won mowesak wa wiap moweseë. \v 8 Pël elmëak arim piin lup sant yaalmë pöt sëp newasën om wia pöt pet elmëën pi pöten ëwat sëpënëak ke urak yeniak. \v 9 Nem ngönte retëng ë ninaö pöta songönte eptaanök. Nem ngönöt pout ngaarëk yeö ma won pöta songönte war wasumëak morök elniaut. \v 10 Ar omën namp utpet ëën pim saunet won yemowasën pöt neenta tapël ëëmaap. Ën omën namp utpet ëën nook saunet won yemowas pöt arta ompyaö önëët Kristoë ëöetak pël yaë. \v 11 Pötaanök Setenök tiar utpet elniipënëak kön wieim wë pöten tiar ëngk ma e newasën wë. Pötaanök pi tiar ököök elniak il niwaspanëën, “Omën pöpë saunet won mowasëpa,” ne kaalak ök yeniak. \s1 Pool pi Taitasëën ya ngës kaö ëa \p \v 12 Ne kaalak nem Masetonia yangerakë waisumëak ëa ngön ngës rëa pöta kaut yal menak ök niamaan kat wieë. Nem Kristoë ngön ompyaut ök amëak Troas kak së oröan akun pötak ne itaangkën Aköpök pël ëëmëak kanö tekeri wes yenangkën omën kësang kat wia. \v 13 Pël ëautak ne itaangkën nem karip Taitas arim naëaan newaisën ëën ya ngës kaö ëën pi koirumëak pit sëp wesak Masetonia yangerakë waisaut. \s1 Kristook pim weëre kosangët tekeri yewas \p \v 14 Wais wë Taitas koirak puuk arim ompyaö yaauta ngönte ök yenëa. Pötaanök ërëpërëp ëak Anutuun yoöre ërëp yemak. Ten Kristook yal menak wëën omën pim il niwasën inëën yaalmëaurö tenim naë Anutuuk pim weëre kosangët tekeri yewas. Pël yaëën ten wes nimëën pim ngönte ulöl wasën omnarö ëwat yesën pöten kön wiin misëng kamp ompyauta ök yaë. \v 15 Yaap, tenim ngönën ya yamëngk pöt Anutuuk itenak tenën kön wiin misëng kamp ompyauta ök ëën tenim Kristoëën yak ya yamëngk pöten kön wiin ompyaö yaë. Tenök Kristoë ngönte ök maan wak wëën Anutuuk utpetetakaan kama yeö pöröere kat wiak kasëng menak kö sëpna pöröa naë ngönën ya yamëngk pöten Anutuuk kön wiin ompyaö yaë. \v 16 Kö yesauta kanöököl wëaö pörö pit tenim Kristoë ngönte ök yak pöten kön wiin wel yawiauta kampöökë ök ëën kasëng menak kö sëpnaarö. Ën wëwëeta kanöököl wëaö pörö pit pöten kön wiin misëng kamp ompyautë ök ëën wak wëwëetak öpnaarö. Talëpök ya epët pangk ëëpën? Omën namp pimtok mëngkën pangk naëpan. \v 17 Ya epët omën narö mon öpënëak köntak Kristoë ngönte ök ya. Ten pöröa ök won. Anutuuk pim yaatak niulëën wotpil wesak pim ëöetak Kristoë naë rë olëak wë pim ngönte ök yaaurö. \c 3 \s1 Sulöp ngolöpta ya omnarö \p \v 1 Nem Anutuuk ten pim yaatak niulëën pim ëöetak wotpil wesak pim ngönte ök yaaurö pël yeniak pöten ar kön wiin tenimtok tenimtën ping wesak yak pël yewas ma? Ten pöt won. Omën kaar arim naë wë piporö ar pitëm yaat ompyaut pël wasënëak pepat omën muntaröa naëaan wak yewais. Pitëm sëpnaatak arta pep ke tapöt pit omën muntarö mangkën pitta tapël pitën kön wiin ompyaö sëpënëak pitëmëën retëng ëënëak pit kent yaaurö. Ten pël naëngan. \v 2 Ar tapöröak tenim lupötë wë tenim wetete pep retëng ëauweri ökörö. Omnarö arim wëwë ompyaut itaangkën pötak tenim ya arim naë yamëngk pöta songönte tekeri wasën ompyaö pël wasëpnaat. \v 3 Tenök arim naë ya yamëngkën Kristoë pepewer pël saurö pöta songönte yoolök wia. Pöt i retëng yaë pötaring naën, Anutu wëwëetaringëp pim Pulöök retëng ëaut. Pöt kël welingweri won, omën lupmeri. \p \v 4 Kristook kaamök elniin ten arimëën Anutuun kön kosang yawi pötaan pil yeniak. \v 5 Ya epët mëmpunëak tenim weëre kosangtak naën. Tenimtok yok pangk ëënaat pël newasngan. Won, Anutuuk weëre kosang ningkën yeë. \v 6 Anutu pimënt tapöpök ten pim sulöp ngolöpta ngönte ök anëak weëre kosang ninaut. Sulöp ngolöp pöt omnaröak retëng ëaut won, Anutuu Pulöök ök yenia pipët. Moses pim ngön kosang retëng ëa pötak elniin kö sëpenëak ëauröak Pulöök wëwë ngolöpët koir yaningk. \p \v 7 Anutuuk ngön kosangöt kël wësapöök retëng il Moses mena. Pël ëa akun pötak Anutu pim ëwaö omnantëëre Moses pim këëre wot kantak elmëa. Pël ëën ënëmak ëwa pö wiap yesën Israel omnarö Mosesë këëre wot kanten itaangkën it sosor elmëa. Ngön kosang kö yesautaring pöt Anutu pim ëwaööring oröa. \v 8 Ën ëwa peene Pulöök omnarö ompyaö yaalni eptak yaarö epö kaö panëö. \v 9 Mosesë ngön kosang omnarö kö sëpenëak ëa pöt ëwaööring oröa. Ën Anutuuk omnarö wotpil niwasën wëwëetaring öpenëak ya pöt ëwa kaö panëööring yaarö. \v 10 Yaap, Moses pim ngön kosang pöt tiar ngaan kön wiin ëwaat pël ëa pöten peene kön wiin ëwa wonte pël yaë. Pöt epël. Pulöök tiar ompyaö yaalni epö ëwa kaö panëö ngön kosangta ëwaö il yewas. \v 11 Moses pim ngön kosang kö sa pöt ëwaööring oröa. Pötaanök omën ompyaö kosang wiaapnaat Pulöök yaalni epta ëwaö kaö panëö. \p \v 12 Ten omën ompyaö pipot kosang wiaapnaat pël kön kosang wieë Anutu pim ëwa tekeri wasëpna pöön kor wë. Pötaanök weë ngentiak pim ngönte tekeri yewas. \v 13 Pël yeem ten Mosesë ök naën yaaurö. Pi Israel omnarö ëwa pim këëre wot kantak wieëa pö kö yesën itaampanëak poë koröpöök kör koëaup. \v 14 Ten tekeri wesak yaketak pitëm lupöt kosang sak wëën yak kön nawiin yaaurö. Pöt epël. Ngaanaan wais peene wë eptak pit Mosesë ngön kosangöt sangk yekelem pitëm lupöt kör koëak wë pötaan kön nawiin yaaurö. Omën namp Kristook yal ëëpna pötaar Anutuuk kör pöt wilën ëwat sëpnaat. \v 15 Yaap, peeneeta pit akun poutë Mosesë ngön kosangöt sangk kelën kat yawia pötë pitëm könre lupöt kör koëën kön nawiin yaaurö. \v 16 Pël yaaurö pitëkaan namp lup kaip tiak Aköpë naë rë olaan pöt puuk kör pöt wilën kön tektek sëpnaat. \v 17 Pöt tol ëënak? Aköp pi Anutuu Pulö. Aköpë Pul pö omën nampë lupmeri wëën pöt pi ngön kosangre omën muntatë iri naöpan. Pulöök kaamök elmëën ompyaö öpnaat. \v 18 Ën tiar pöt, omën nentak tiarim könre lupöt kör nokoëën wëën Aköpë ëwaö tiarëk elniin pim ëwa pö tiarim naë tekeri yes. Aköp pi Pul tapö. Pötaanök ëwa pim naëaan yewais pöök tiar ngolöp yanuwasën pim ök seim öpenaat. \c 4 \s1 Ngön yaaö omnarö pitëmtëën kön wiin yang kaputë ök ëa \p \v 1 Anutu pi ya ngës ëën pim sulöp ngolöpta ngönte ök anëak niulëën yak ten lup wiap naën, weë ngentiak ya yamëngk. \v 2 Pël yeem utpetat yaëën omnaröak itaangkën ëö koirnganëak ëlëëp yaaö pöt kasëng menaut. Pël ëak Anutuu ngönte ngön kaarötring irikor ëak morök yaaö pöteta naën yaaurö. Won, ten Anutuu ëöetak pim ngön këët yaan omën pourö pit neenem lupötë kom ëak pöt ompyaö pël yewas. \v 3 Pël yaëëtak ngön ompyaö tenim ök ë yeë epot omën naröaan ëlëëp wia. Kö yesauta kanöököl yesa pöröaan ëlëëp wiaan kön nawiin ë yaë. \v 4 Ngön ompyaut kat wiak kosang newasën yaë piporö yang omp aköp Setenök pit ëwaat itaampanëak pitëm könre lupöt il mowaria. Ëwa pöt Kristo Anutuu ök panëëp pim ngön ompyautakaan yewais. Ngön pötak Kristoë ëwaöön ök ya. \v 5 Ten ngön ompyaut ök yeem tenim ngön nant ök neniaan. Yesu Kristo puukëër Aköp, ën ten pöt om pimëën yak arim inëën yaaurö pël ök ni yeë. \v 6 Anutu pi ngaanëër songöntak koö olëak wiaan ëwa tëëpënëak maan pël ëaup. Pi tapöpök ten pim ëwaata songönte ëwat sënëak niaan pim ëwaat tenim lupötë oröa. Pim ëwaöökë songönte epël. Ten Yesu Kristoon ityaangkem Anutuu ëwaöön ëwat yes. Pötaanök ten arim inëën sak wë. \p \v 7 Anutuu ëwa ompyaö tenim lupötë wia pö weëre kosangring wiaatak ten pöt, weëre kosangring won, yang kaputë okörö. Pötaanök Anutuuk weëre kosang tenim naë won, pimtë naë wia pöt tekeri wasëpënëak pim ëwa ompyaö pö wiapre kor wëaurö tenim lupötë niwia. \v 8 Utpet ke nentere nent yaalniitak pötök panë utpet naniwasën yaë. Ten omnantëën kön selap yeëetak pötëën panë wesak naën yaaurö. \v 9 Kööre tok yaalniitak Anutu pi ten sëp naniwasën yaë. Yanimëngktak wel nawiin yaaurö. \v 10 Yesu pim këlangön kat wiak wel wia pöl ten akun ël epotë omnaröak elniin tenim koröpötë këlangön kat wiak wel wi ap yaaurö. Pöt këlangön pipot tenim naë yaaröön Yesu tenim koröpötë wë pöt tekeri sëën omnarö ityaangk. \v 11 Pöt epël. Omnarö pit ten Yesuu omnarö pël niak mën wel niwiipënëak yaë. Pöt könöm pipot tenim naë yaaröön Yesu tenim koröp kö sëpna epotë wë pöt tekeri yes. \v 12 Pöta songönte epël. Ten wel yawiautakël wë pötak ar wëwëetak wë. \p \v 13 Ngönëntak ngön nent epël wia. “Ne Aköpön kön wi kosang wesaup yak pim ngönte ök ëaut.” Pötakël tenta piin kön wi kosang yewesaurö yak pim ngönte ök yak. \v 14 Ten kön epël wesal yaaurö. Anutu Aköp Yesu weletakaan wal ë ulmëaup puuk tenta Yesuuk yal menak wëën wal ë niulëak arring pim naë niulëën öpenaarö. Pël yewas pötaanök ten kas köpël pim ngönte ök yak. \v 15 Yaap, tenim këlangön kat yawi pöt arimëën yakök yeë. Pël ëën omën kësang pan Anutuun kön wi kosang wasën pi ulöl wesak ompyaö elniin piin yaya maim wëën pim yapinte kaö panë sëpnaat. \p \v 16 Yesuuk yal menak wëën Anutuuk wal ë niulëën öpenaat pël kön wieë wiap naën Anutuu yaat weë ngentiak yamëngk. Tenim koröpöt kö sëpënëak yaëëtak lupöt Anutuuk kët ël epotë ngolöp niwasën ompyaö yes. \v 17 Yaap, tenim peene yangerak këlangön kat yawi epët kotte, pet irëpnaat. Pötak kaamök elniin wëwë ompyaö kosang wiaapnaat Anutuu naëaan önaat. Wëwë ompyaö pöt puuk ulöl wes ningkën këlangön kat yawi kot epët il yewas. \v 18 Ten tol ëënak pël yeniak? Omën yoolök ityaangk epot kö sëpnaat yak pötëël kön kosang nawiin. Omën ëlëëp wia pöt kosang wiaapnaat yak pötëël kön kosang yawi. \c 5 \s1 Ngön yaaö omnarö pit lup kosang sak wakaima \p \v 1 Tenim wiap naën Anutuu yaat weë ngentiak yamëngk pöta songön nent epël. Yang koröp ka yaamta ök epöök yaam wëën sak ilën Anutuuk koröp ngolöp omën moresring ket naënö ka ket ëak kutömweri ningkën pöök wëën kosang wiaapnaat. \v 2 Ten yang koröp epööring wë koröp ngolöpö ningkën kutömweri önaataan ing aim wë. \v 3 Pël ëën tenim koröp epö sëp wesak koröp ngolöpö wak öna pötak tenim lupre könöt yool naöpan. \v 4 Peene pöt, ten yang koröp yaam epööring wë könömöt yeweem ing aim wë. Wel wiak koröp epö ent ë moolanaaten kön nawiin. Won, Anutuuk koröp ngolöpö ningkën wak ompyaö önaaten kön wia. Anutuuk pël elniak tenim koröp kö sëpna pöökë kangiir ngolöpö ningkën wak piiring önaat. \v 5 Anutu pimënt kopëtapökëër omën ompyaö pöt tenimëën orö nirëën önëak tenim lupre könöt ko ë wia. Pël ëak, “Anutu pim Pulö tiar nina pöl koröp ngolöp pim kup niwia pö yaap nimpnaat,” pël wasëpenëak Ngëëngk Pulö wes mëën tiarim lupötë ilëak wë. \p \v 6 Pötaanök ten lup kosang sak wë. Peene pöt, ten kön wiin yang koröp epööring wë Anutuu wëaurek piiring naön. \v 7 Won, peene omën ompyaö Anutuuk nimpna pöt ten itnaangkën wieë omën pipot önaat kön wi kosang wesak wë. \v 8 Pël ëeë lup kosang sak wë tenim kentöök koröp epö ent ë olëak Aköpë wëaurek piiring önëak kent kön wia. Ten kön wiin pël ëëna pöt ompyaö pël yewas. \v 9 Pël ëaap yang koröp epööring önaat ma piiring öna pöt kaöet won, kotte. Kaöet pöt ten weë yengentiin Aköpök itaangkën pangk ëëpnaat. \v 10 Nem yeniak pöta songönte epël. Wë ënëmak omën pourö Kristoë ngön ë pet yairaurek oröön yang koröpööring wë omnant eimaut, utpetere ompyaö pötë kangut neenemot nimpnaat. \s1 Anuturing lup kopëtemer sak öpenaata ngönte \p \v 11 Kristook tenim omën eimaut, utpetere ompyaö pötë kangut neenemot nimpna pöten kön wieë Aköpön kasinkasin yeë. Pötaanök ten omnaröen maan pit, “Anutuu ngön pitëm ök yenia pöt yaap,” pël wasëpënëak weë ngentieim wë. Pël yaëën Anutu tenim wotpil wesak kön wiire omnant ë pël yaaö pöt ëwat wë. Ën tenim wotpil wesak wë pöt nem kentöök arta arim könötë ëwat sënëak kön yawi. \v 12 Tenim pël yeniak pöt, tenimtok tenimtën wak isak yaan ar tenën kön wiin ompyaö sëpënëak neniaan. Won, arök tenimëën kön wiin isën wak isak anëak pël yeë. Pël ëën omën narö lupmeri omnantön kön nawiin koröpöökë omnant wak yawis piporöak tenën utpet wesak yaan arök kangiir maan pit ngön won ëëpnaat. \v 13 Pit tenën, “Kön irikor yaaurö,” pël ya. Pitëm ngön pöt, tenën, “Köntak Anutuu yaat pëën kaö yamëngk,” pël wesak, “Kön irikor yaaurö,” pël ya. Ën ar pöt, tenën, “Kön ompyautaring wë,” pël kön yawi wes. Yaap, ar kön tektek nimpunëak kön ompyautaring wë. \v 14 Kristo pim tenimëën lup sant yaalni pötak elniin Anuture arimëën yak ya ompyaö pöt yamëngk. Pöt epël. Ten kön kosang wiin Kristo kopëtapök tiar pouröa kangiir wel wia pötak tiar pourö wel wiaut. \v 15 Pim wel wia pöt, omën wëwëetaring wë eporö tiar yal menak tiarimtën kön wiipenëak won, omën tiarimëën yak wel wiak wal ëaup piin kön wiipenëak pël ëa. \p \v 16 Pötaanök peene pöt, yang omnaröak muntaröa koröpöt itenak kom yaalmë pöl tenimtok kaalak pël naalmëëngan. Yaap, ngaanëër ten pitëm kom yaalmë pöl Kristoon elmëak piin kön wiin omën pasip pël weseimaut. Ën peene pöt, pël naalmëën tenim Aköp pël yewas. \v 17 Yaap, Kristook kaamök elniin ten itaangkën pi omën wonöpök tenim Aköp pël yewas. Pötaanök omën namp Kristook yal menak wëën pöt Anutuuk ngolöp panë yemowas. Pël ëën omën utpetat ngaan pim naë wiakaima pöt won yesën ngolöpöt yaarö. \v 18 Omën pipot, Anutu pimtok yaalni. Puuk Kristo pim tiarimëën këra yetaprak wel wia pötaan pim kööre tok tiarën elnieima pöt won nuwasën piiring lup kopëtemer saut. Pël ëën Anutu pi ten omën muntaröenta pim kööre tok pitën yaalmë pöt won mowasëpna kanöön ök manëak niulëaut. \v 19 Pipët Anutuuk Kristoë këra yetaprak wel wia pötak tiar omnaröa pimëën kööre tok elmëeima pöt won nuwasën piiring lup kopëtemer sak wë. Anutu pi tiarim utpetatë kangut nimpnaaten kön nawiin tiarim kööre tok elmëeima pöt won nuwasën piiring lup kopëtemer sëpena ngön pöt anëak niulëaut. \v 20 Pim pël elniautaan ten Kristoë ngönte yaauröak niaim pötak Anutuukta yenia. Ten Kristoë urtak wë Anutuu naë rë olaan arim piin kööre tok yaalmë pöt won nuwasën piiring lup kopëtemer sak önëak ke urak yeniak. \v 21 Kristo omën utpetat naën pöp Anutuuk tiarim utpetat pim rangk mowiin wel wia pöt tiar piik yal menak wëën Anutuuk tiarën, “Omën wotpilörö,” pël niapënëak ëa. \c 6 \s1 Ngön yaaö omnarö pit këëmre këlangönring wakaima \p \v 1 Ten Timoti Anuturing ya ngawi yaauwaarök kosang wesak epël yeniak. Anutuu komre kolap ningkën wa pöt mos ëëpan. \v 2 Pöt Anutuuk epël ëa pötaanök. \q1 “Akun nem ar kaamök elniimëak ëautak ar neen kimang neaan kat wiaut. \q1 Pël ëak ar utpetetakaan niömëak yaö ëa pöt kaamök elniaut.” Kat wieë. Peene eptak Anutu ar kaamök elniipënëak yaë. Peene taptak utpetetakaan niöpënëak yaë. \p \v 3 Omnaröak tenim ya yamëngkauten utpet wesak apanëak pitëm ya utpet ëëpnaat naalmëën yeë. \v 4-5 Won, ten Anutuu ya omnarö pöt tenim omnant yaautök tekeri yewas. Ten epël yeë. Këlangönë öngpök wëëre këëre ngaë rangk wë, utpet elniire tang nimö, wii kaatak niulëëre wa top ëak nga elni, ya kaö mëmpööre ka naökön ëëre kaömp won wë pipot pout yeem kosang wë. \v 6 Ten ket won, ëwatring wë, omnaröak utpet yaalniin kangiir naalmëën, sant mowesak Ngëëngk Pulööring wë, lup sant yaaurö. \v 7 Ngönën këët ök yeem Anutuu weëre kosang yeö. Puuk elniin wotpil wëën pötak ngaë omnant ingëpre tangre ngilö yeö pöl Setenring nga elööre pim nga yaalni pöt il wari pël yaaurö. \v 8 Omën naröak tenën wak isak yaan naröak wak irëak ya. Naröak tenën utpet wesak yaan naröak ompyaö wesak ya. Naröak tenën, “Kaar yaaurö,” pël yeniaan ten kaar naën yaaurö. \v 9 Pitök irmanörö pël yeniaan yapinring wëaurö. Tenën, “Wel wiipënëak yaë,” pël yeniaan yal menak öp wëaurö. Utpet yaniwasën kö nasën yaaurö. \v 10 Ya ngës kaö yaalniin pas ya ompyaöring wëaurö. Omnant wonöröak ompyaö yaalmëaurö. Omnantön ëël yaauröak omnant pout wieëaurö. Tenim pël yaaö pötak ten Anutuu ya omën këërö pöt tekeri yewas. \p \v 11 O Korin omnarö, ten omnant ngep naalniin pout war wesak ök yeniak. Ten arën lup sant kaö panë yaalni. \v 12 Ten arën lup sant kot naalniin. Arökëër tenën lup sant kot yaalni. \v 13 Pepapë ruuröen ngön ök yema pöl ne epël niamaan kat wieë. Tenim lup sant kaö panë yaalni pöl arta kangiir tenën elnieë. \s1 Tiar Anutuu ngëëngk tupöt \p \v 14 Ar ngönën kat wiaurö ngönën kat nawiinöröen arim keerö pël wesak pitring yal ëak lup kopëtemer sak öngan. Omën wotpil yaaurö pit tol ëak utpet yaauröaring lup kopëtemer sak öpën? Ma ëwaatak wëaurö tol ëak koutak wëauröaring lup kopëtemer sak öpën? Pangk pël naëpan. \v 15 Kristoore Seten piarip tol ëak nampnampön ngöntre kar ëëpën? Won. Ën ngönën kat wiauröere kat nawiinörö pitta tol ëak kopëtal sëpën? Pangk pël naëpan. \v 16 Ma Anutuu ngëëngk tupëtere polarö tol ëak erën ëëpën? Pangk pël naëpan. Kat wieë. Anutu wëwëapë tup pöt tiar. Pöta ngönte Anutuuk epël ëa. \q1 “Ne pitring yal ëak pitëm tekrak ömaat. \q1 Ne pitëm Anutu pël sak wëën pit nem omnarö pël sak öpnaat.” \m \v 17 Pötaanök Aköpök epël ya. \q1 “Ar utpet yaauröa yaë pipot ëëngan. \q1 Pëlëër weë. \q1 Kewil yaaut kasëng meneë. \q1 Pël ëën nemtok ar niömaan. \q1 \v 18 Pël ëak pep elniak wëën \q1 nem koröngre ru sak önëët. \q1 Aköp weëre kosang pout pangk ëaupök pël ya.” \m Anutuuk pël ya pötaanök ngönën kat nawiinöröaring yal menak öngan. \c 7 \p \v 1 Kar panëërö, Anutu pi ngön ompyaö pipotön kup niwia. Pötaanök omën utpet yaaut tiarim koröpre lup utpet yewesa pöt wa moolaan kölam tëëp. Pël ëën Anutuun kasinkasin yeem kölam pëën öpa. \s1 Korin omnarö lup kaip tiin Pool ërëpërëp ëa \p \v 2 Arim lupöt ten keimön elniingan. Tenök arim naëaan namp korar naalniin ëaut, ma utpet naniwasën ëaut, ma nampön morök elniak pim omën nent naön ëaut. \v 3 Ne ngön pipët ar utpet yeë pöt war wasumëak neniaan. Nem ngaan niak pöl tenim lupöt arimëën kosang wia. Wel wiipenaat ma öp öpena pout arring pël ëëpenëak kent yaë. \v 4 Ne arën kön kosang panë wiin nem ngönte ngaarëk önëët pël wesak arën kön wiak wa ping yewas. Ten këlangön nentere nent kat yawiem arën kön wiak lup kosang sak wë ërëpërëp kaö panë yeë. \p \v 5 Ten Masetonia yang eprek wais oröak kë nasën këlangön nentere nent kat wiaut. Pöt ngönën kat nawiinöröak nga yaalniin kat wiaurö utpet sëpanëak kas kön wiaut. \v 6 Pël yaëën Anutu pi omnarö këlangönring wëën wiap yewesaupök ten wiap niwasëpënëak Taitas wes mëën kaalak waisa. \v 7 Pim waisa pötaan pëën won, arim pim wiap mowesan pöta ngönte tenën ök niaan kat wiak wiap saut. Pël ëak arim nem këlangön kat yawiautaan yaköm ëën neen itaampunëak kent ëën nemëën yak arim yaat ke urak yamëngkan pöt ök niaan ya kë kaö parë saut. \p \v 8 Nem pep ngaan retëng ë ninan pöwerök arim lupöt utpet niwesaut. Pöten ne kön wiin utpet naën yaë. Pep pöwer retëng ë ningkën arim lupöt utpet san akun pötak yaap lup utpetaring ëaut. Peene kön wiin ya këlangön kön wian pöt akun mëntte pötaan ne kön wiin ya utpet naën yaë. \v 9 Won, peene pöt ne kön ompyaö yawi. Pöt ar ya këlangön kön wian pötaan won, ya këlangön pötak lup kaip yatiaut yokoir pötaan ya kë yes. Anutu pimtë könöökë wiaul ya këlangön kön wieimauröak tenim ngönötök ar utpet naniwasën ëaö pötaan ya kë yes. \v 10 Pöt epël. Anutu pimtë könöökë wiaul tiarim ya këlangön kön yawia pötak elniin lup kaip yatiaut koirën Anutuuk utpetetakaan kama niöpnaat. Ya këlangön kön yawia ke pil pöten tiarök kön wiin ompyaö yaë. Ën yang omnaröa yaaul yaëën ya këlangön kön yawiem lup kaip natiin ëautak ya sangën eim öpnaat. Tiar yang omnaröa yaaul yaëën pöt pitëm ya këlangön kön yawia ke piptak kö sëpena kanöököl niulëën öpenaat. \v 11 Pël ëëpenaatak arim ya këlangön kön wiaö pöt, yang omnaröa ya këlangön kön wiautak lup kaip natiin yaaö pöl ar pël naën ëaut. Won, Anutuu kent kön yawiaul ar ya këlangön kön wiin pöta këët arim naë oröak wia. Pöta këët epël. Nem ngaan utpet arim tekrak wia pötaan pep retëng ëautak ar teëntom wak weë ngentiak utpet yaaö pipët wotpil wesaut. Ar kaalak neering lup kopëtemer sëpenëak kent kön wiin kosang wesak omën utpet pipët ëaö pöp kangut elmëaut. Ar omën pipot pël yaëën pötök utpet pöta songönte arim tekrak won wia pöt tekeri wesaut. \v 12 Pötaanök nem pepewer ngaan retëng ë ninaö pöt omën utpet ëa pöpëën won, ma pim utpet elmëa pöpëën won, pep pöwer Anutuu ëöetak arim lupöt nemëën kosang wia pöten ar këëkë kön wiinëak retëng ë ninaut. \v 13 Arim lup kaip tian pötak tenim lupöt wiap niwesaut. \p Tenim lupöt wiap niwesan pöt pëën won, Taitas pim lupmer wiap mowasën ërëpsawi ëautaan ten kön wiin ompyaö ëaut. \v 14 Ne ngaan Taitas arim naë newaisën wëën arën ping wesak maan pi arim naë wais ityaangkën ne ëö nasën ëaut. Tenim arën ök niiaut pout yaapöt tapël arën ping wesak mëëan pötenta pi arën itenak yaap wesa. \v 15 Taitas arim naë waisën ar ngëëngk elmëak sant mowesak pim ngönte ngaarëk wan pöten kön wieë arimëën lup sant elnieim wë. \v 16 Ne arën kön kosang wiin nem ngönte ngaarëk önëët pël weseë ërëpërëp yeë. \c 8 \s1 Masetonia ingre mor sauröak Yutia omnaröaan kësangën elmëa \p \v 1 Karurö, Masetonia yang eprek ingre mor sauröa naë Anutu pim komre kolap elmëën omën nant oröa pöten ten ar ëwat sënëak kön yawi. \v 2 Pit këëre ngaë rangk wë ngöntök wakaimauröak pas ërëpsawi kësang ëak Yutia yangerak ingre mor saurö kaamök elmëak monere omnant mampënëak wa rongan ëa. \v 3 Yaap, ne pitëm ëauten itenak war wesak ök yeniak. Pitëm mampënëak ëa pöt menak kaalak pitëm könöök muntat mena. \v 4 Pit ke urak ten kuure mak maan pit kaamök ëak Anutuu omën Yutia yangerak wëaurö mampënëak kosang wesak niia. \v 5 Pitëm pël ëa pöt tenim monat pëën mampënëak kön wian pöt naën. Pit Anutuu kön wiaul wet rëak Aköpön pëël elmëak tenënta tapël elnia. Pël ëak monat menaut. \v 6 Pit pël ëa pötaanök ne Taitas wet rëak monat mampena ya pöt arim naë ngës rëa pöp piin ya ompyaö yewesa ya pöt yal menak pet irëpënëak kosang wesak yemak. \v 7 Arim omnant yaaö pout ompyaö pan yeë. Kristoon kön wi kosang yewesaöre ngönën ök yaaöre ngönënta songönte ëwat wëaöre ngönën yaat kaö yamëngkaöre lup sant yaalniaö pipot pout ompyaö pan yeë. Pötaanök tapël mon mampunë ya ompyaö pipteta kengkën sak mëneë. \p \v 8 Ne mon mampunë ngön pipët kosang wesak neniaan. Ar Masetonia omën ingre mor sauröa ëauta ök arim lup sant yaaut yaap pöt tekeri sëpnaan kosang wesak kaamök ëëpënëak ëauten ök yeniak. \v 9 Ar tiarim Aköp Yesu Kristo pim komre kolap elnia pöten kön wia. Pi omnant poutë pepapök pöt kasëng menak arimëën omën ngöntök yaauröa ök sak wakaima. Pöt ar Anutuu naëaan omën ompyautë pep sënëak Kristook kësangën elnia. Pötaanök arta monat kësangën tapël ëeë. \p \v 10 Arim mon mampunë pöt nem könöök epël niamaan kat wieë. Ne kön wiin arim krismaki iriitak ngës rëak mon wa rongan ëaö pöt pet irënë pöt ompyaö ëënëët. Pöt ar wet rëak mampunëak kön wieë ngës rëaurö. \v 11 Pötaanök peene mon pöt men pet ireë. Arim wet rëak mampunëak kön wiak kosang wesan pöl neenem wieëaul men pet ireë. \v 12 Pöt epël. Arim kentöök kësangën ëak monat mampunë pöt Anutuuk arim naë won pöten kön nawiin, wia pötenökëër kön wiin pangk ëëpnaat. \p \v 13 Ne ar pit kaamök elmëak mon kaö mangkën ompyaö sak wëën ar ngöntök panë önëëten neniaan, pourö kopëtal önëak yeniak. \v 14 Akun eptak arim naë omnant ulöl wia pötaan omën ngöntök wëaurö kaamök ëën pangk ëëpnaat. Ënëmak ar ngöntök wëën ulöl wieëauröak kangiir kaamök elniipnaat. Pël yeem ompyaö önëët. \v 15 Pöta ngönte ngönëntak epël wia. \q1 “Omën kaömp kësang waurö pit nak won wesa. \q1 Ën kotkot waurö pit nak këën naën ëa.” \m Pötaanök nem könöök ar pourö kopëtal önëën monat pit mampunëak kön yawi. \s1 Taitasre karaar Korin kakë sëpënëak mëëa \p \v 16 Anutu pi Taitasën elmëën nem yeë pöl ar kaamök elniipënëak kent kaö pan yaë pötaan Anutuun yoöre ërëp yemak. \v 17 Pi tenim kimang mëëaut kat wia pötaan pëën won. Pimtë kentöök kaamök elniipënëak kent kaö pan ëën arim naë kaalak waisëpnaan yaë. \v 18 Akun pötak tenim kar nampta wes mëën Taitasring waisëpnaat. Omën pöp ingre mor sauröak pim ngön ompyaut ök yaauten kön wiin ompyaö yaë. \v 19 Pöt pëën won, epteta. Ingre moröröak ten kësangën monat yewaö ya ompyaö pöt kaamök elniipnaaten pi il ulmëa. Aköpë yapinte ngaarëk isën omnaröak tenën itenak, “Pit tiar kaamök elniipënëak kent yaë,” pël apënëak ten ya pöt yamëngk. \v 20 Pël yaëën omnaröak tenën, “Poolre piiring wëaurö monat ngarangk naën ëa,” pël apanëak kësangën mon yewa pöt ten ngarangk ëeë wa top yeë. \v 21 Tenim omnant yeë epot Aköpök pëën itaangkën ompyaö ëëpënëak won. Omnaröakta itaangkën ompyaö sëpënëak kön yawi. \p \v 22 Tenim kar munt nampta piaripring wes mëën yewais. Omën pipop akun nantë ök elmëak itaangkën pi kosang ngentiak ya yamëngkaup. Peene pöt pi arim ompyaö yaauten kat wiak ya mëmpënëak kent kaö pan ëak yewais. \v 23 Taitas pipop nem karip neering arim naë ya yamëngkaup. Ën omën munt piiring yewais pipaar, ingre moröröak wes mëën yewais. Piarip ingre mor sauröa öngpök ya yamëngkem Kristoë yapinte wak isak yaauwaar. \v 24 Pötaanök pit arim naë waisën pöt lup sant elmëeë. Pël ëën ingre mor saurö pöten kat wiak tenim arën ping wesak yak pöten yaap wasëpnaan. \c 9 \s1 Kësangën monat kopëta wesauta ngönte \p \v 1 Yaap, arim Anutuu omën Yutia yangerak wëauröaan kaamök ëak monat mampunë pöt yok kopëta wes pet iran ne pël yewas. Pötaanök ne pöta ngönte wali wesak retëng ë naningkan. \v 2 Arim mon mampunëak ngës rëan pöt ne ëwat wë Masetonia yangerak wëauröen arën ping wesak epël ök mëëaut. “Tiarim kar Korin kak Krik yangerak wëaurö krismaki iriitak mon wa rongan ëëpënëak kopëta wesaut.” Pël maan arim mon mampunëak kosang wesan pöten kat wiak pitëm naëaan narö tapël ëëpënëak weë ngentiak wia. Pötaanök ar monat mampunëëtaan wali wesak retëng ë naningkan. \v 3 Peene pöt, tenim arim mon yawi pötaan ping wesak mëëaut mos ëëpanëak kar wes mëëmëak ök yeniak eporö wes mëën monat men pet irënëën kaamök elniipnaat. Nem könöök arën ping wesak mëëa pöl pitring kopëta wasënëët. \v 4 Pël naën ëën Masetonia omën narö neering wais itaangkën ar kopëta newasën ëën pöt tenim arën kön kosang wia pötaan ëö yesën arta ëö sënëët. \v 5 Pël ëënganëak kar eporö wet rëak wes mëën arim naë wais kësangën monat wa top ëënëak neak pöt arring kopëta wasëpnaan këk mamëak kön wiaut. Pël ëën ten ënëm wais itenak tenim këkre töötak won, arim kentöök kësangën monat wa top ëan pël wasënaat. \p \v 6 Epël kön wieë. Omën namp öpöt kopët nent ngëntëpna pöp këëtta tapël kopët nent oröön wa nëmpnaap. Ën namp öpöt selap ngëntëpna pöp këëtta selap tapël oröön wa nëmpnaap. Pöta ök omën kësangën ëak omnant kësang yemangk pöröakëër tapël omnant kësang öpnaarö. \v 7 Arim kësangën monat wa yemangk pöt arimtok neenem kent kön wiaul meneë. Omnaröa këk yaautaan kön selapring mangkanok. Pöt Anutu pi omën lup kengkënring yemangk pöp lup sant yaalmë. \v 8 Anutu weëre kosangringëpök moup wes nimpnaat. Arim wëwëeta kaamököt ningkën pangk ëën kaalak muntat rangk nimpnaat. Pël ëën kët ël epotë ar ulöpre moupring wë omën muntarö kaamök kësang elmëënëët. \v 9 Kaamök ëëpenaata ngönte ngönëntak epël wia. \q1 “Omën kësangën yaaup ngöntök yaaurö omnant kësang yemangk. \q1 Pël ëën pim ompyaö yaauten omnarö kön nganngan ëeim öpnaat.” \m Pël wia pötaanök arta ök tapël ëeë. \v 10 Anutuuk öpöt omën yangëntaup mangkën pi ngëntën Anutu tapöpök ulöl wes mangkën wa yen. Pöta ök puuk arim wëwëeta kaamököt ningkën öpöt yangënt pöl omën muntarö yemangkën ulöl wasën këët oröak kaö yes pöl arim ompyaö yaaut kaö sëpnaat. \v 11 Anutuuk ar kësangën ëënëak omën ompyaö ke nentere nent ningkën ulöpre moupring önëët. Pël ëën ten arim kësangën monat wak së mangkën pit pötaan Anutuun yoöre ërëp mapnaat. \v 12 Pöt Anutuu omnarö kaamök elmëak omnant mampunëët koröpöökë kaamököt pëën naalmëëngan. Pötak elmëën ërëpre sawi ëak Anutuun yaya mapnaat. \v 13 Ar Kristoë ngön ompyaut ök yaauröak pim ngön pöt ngaarëk wak kësangën ëak Yutia omnaröere omën muntarö omnant mampunë pöt arim kësangën monat mampunë pötak tekeri wasën omën selap itenak Anutuun yaya mapnaat. \v 14 Pël ëak Anutu pi komre kolap kësang pan elniin arim naë wia pötaan pitëm könöt arim ngësël wes mëak Anutuun kimang mapnaat. \v 15 Anutu pi kësangën kaö pan elniak Kristo tiarim naë wes mëën irëa pöten pangk tekeri wesak naëngan. Pötaanök om yaan sak piin yoöre ërëp mepa. \c 10 \s1 Poolök omnaröa ngön yaaö omnaröen utpet wesak ëauta kangiir mëëa \p \v 1 Pool ne Kristoë pimtën wak irëak wiap elmëa pöl ke urak niamaan. Ar korar wesak neen epël yak. “Pool pi tiarim naë wë wiap ngön ya. Ën kamaarek wë pöt kosang ngön yaaup,” pël yak. Pël yaketak ne tapöpök ke urak epël niamaan kat wieë. \v 2 Yaap, omën tenën, “Pit yang omnaröa yaë pöl yaaurö,” pël yenia piporöen pangk ngön kosang menaat. Pötaanök nem arim naë waisumaatak tapël ngön kosang niamaat elnëëngan. \v 3 Ten yang omnaröa yaë pöl naën yaaurö. Won, ten yangerak wëauröak omën Anutuun kööre tok yaalmëauröen nga elmëënëak yang omnaröa nga yaë pöl naën yaaurö. \v 4 Ngaë omnant wak wë epot yangaakaan wonöt. Anutuu weëre kosangringöt pangk Setenë ngaë ëmö tööl moolëak utpet yemowesaurö. \v 5 Pël yeem ten omnaröa ngönëntaan kaar yaaö pöta songönte tekeri wesak utpet wes yemoolak. Pël ëak pitëm ëwatöt wak yawisa pötak Anutuun ëwat sëpenaata kanö il yemowaria pöta songönte tekeri wesak wa yemoolëaurö. Pël ëak omnaröa kön yawi pöt pout Kristoë ngönte ënëm ëëpënëak kan pet yaalmë. \v 6 Ar Kristoë ngönte ngaarëk wak kengkën sa pet irënë pötak arim tekrak narö wa yoolaan pöt këlangön mampunaat. \p \v 7 Ar omnant yoolök wia pöten këëkë iteneë. Omën namp pimtën kön kosang wiin, “Ne Kristo pimop,” pël wasëpna pöp pi Kristo pimop tapël tenta Kristoëërö pël wasëp. \v 8 Aköpök ten weëre kosang ninak ya mëmpunëak niulëa. Pöt ar utpet niwasënëak won, lup kosang niwasënëak pël ëa. Nemtok tenim ya yamëngk epëten ping wesak yaketak nem yak epëten pangk ëö naëngan. \v 9 Ar nem pep epotön, “Ten kas niwesak ököök yaë,” pël wasënëëten kaaö. \v 10 Pöt ar naröak neen epël yak. “Pool pi pepatë pöt weëre kosangring kas ngönöt yaëëtak tiarim naë wais pöt ngön pasut reireë ngönring ya.” \v 11 Omën ngön pöt ya piporö epël kön wiip. Ten kamaarek wë pepatë retëng ë yaningk pipot arim naë wais këët mëmpunaat. \p \v 12 Arim naëaan narö pitëmtën wak isak aim wë piporöa ök ten pël naëngan. Omën piporö naröen kön wiin iraan pitëmtën wak isak aimeë ngön köntaköt sangk keleimeë ëwat won wëaurö. \v 13 Ten pöt, Anutuuk ya naningkënten ping wesak naëngan. Pim ya mëmpunëak yaö niia pöten pëën ping wesak anaat. Pim ya mëmpunëak yaö niia pöl mëmpö wais arim naë yaarö. \v 14 Tenim arim naë wais ya yamëngk pöt Anutuu sowi wia pöt ilap nariin yeë. Won, Anutuuk yaö niaan ten wet rëak arim naë wais Kristoë ngön ompyaut ök niia pötaan tenën ping wesak yak. \v 15 Ten omën naröa ya yamëngkaurek së wë ngön mööngk rëak yeem tenimtën ping wesak naën yaaurö. Won, kön wi kosang yewesaut arim naë oröak ulöl sëën Anutuu yaö niia pöl tenim yaat arim naë wia pöteta kaö sëpënëak kön kosang wiak wë. \v 16 Pël ëën arim naë tenim ya mënaut ulöl yesën ten ar il niwesak yang munt omën naröa ngönën yaat namëngkënrek së ya yamëngkem omën muntaröa yamëngkaurek pitëm ya mëna pöten ieping ngön naën ëënaat. \v 17 Pël ëak ngönëntak ngön epël wia pöt ëënaat. “Namp ërëpsawi ngön apënëak pöt Aköpë elmëa pöt ap.” \v 18 Pöt epël. Omën pimtën wak isak ya pöp won, omën Aköpök piin wak isak yema pöpönökëër tiar kön wiin ompyaup pël ëëpnaat. Pötaanök ten ngön yaaö omnarö tenimtën köntak wak isak naëngan. Won pan. \c 11 \s1 Poolök ngön yaaö omën kaaröröa songönte war wesak mëëa \p \v 1 Ne ngak köpël ngön niaan kat wiinëëten kent yaë. Pötaanök niamaan pas kat wieë. \v 2 Arim nem ngönte kat wiinë pöta songönte epël. Anutuu arimëën kön kësang wieë pimëën niwasëpënëak yaë pöl neenta arimëën tapël yaë. Pepapök pim koont ulwas ompyaup omp nampön yaö yaalmë pöl nook ar Kristoën yaö wes niulëaut. \v 3 Pël ëautak Setenë kamalöpë lupmeri ilëak tiarim ëap Ewa morök elmëa pöl ngönën omën kaaröröak arim könöt utpet niwasën ar wotpil wesak Kristoë ënëm nasën ëënganëak ya ngës yaë. \v 4 Nem ya ngës kön yawi pöt epël. Omën naröak arim naë wais tenim Yesuu ngönte ök niia pöl neniaan, pim ngönte wak irikor ëak ök niaan ar kat wiin ompyaö ëa. Ar Anutuu Pulö wauröak peene pitök niaan ar ngönën maimet wak pöta iri wë. Ar ngön ompyaut kat wiauröak peene pitök maimet ök niaan kat wiin ompyaö yaë. \v 5 Omën pörö arim naë wais, “Ten Anutuu ngön yaaö omën kaö panëërö,” pël yenia. Pël ëak neen wak irëak yaatak nook pit il yemowas. \v 6 Yaap, ne pitëm ök ompyaö wesak ngön naën yaaup. Pël yaaupök ne ngönënta songönte këëkë panë ëwat wë. Ne arring wë pöta songön nentere nent ök yeniem nem ëwat pöt tekeri yewasën ar iteneimaurö. \p \v 7 Nem arën Anutuu ngön ompyaut ök niiautak ne ar kaö sënëëk yak nemtën wak irëak wë ya mënaut. Pël ëeë ar kaamök elnëak omnant nampunëak kimang neniaan. Nem omnantön kimang neniaan ëan pöten ar neen kön wiin omën pasipök utpet niwesa pël yewas koröp. Won. \v 8 Ne arim naë ngönën ya yamëngkën ingre mor sa ka nantëëröak kaamök elnëa. Ne pitëm naë ya namëngkën wëën pas monere omnant nenaut. \v 9 Ne arim naë wë ngöntök ëën kaamök elnëënëak kimang neniaan ëaut. Won, kar narö Masetonia yangerakaan waisa pöröak kaamök elnëën pangk ëaut. Ne ngaan ar könöm ningkönëak arën kaamök elnëënëak kimang neniaanëp peeneeta tapël ëëmaap. \v 10 Kristo pim ngön këët nem lupmeri wia pötaan ne yaap panë yeniak. Nem arën omnant nampunëak kimang neniaan yeë pöten ping wesak yaan Krik yangerakaan omën nampök il newariin ëëpnaat. \v 11 Ne tol ëën pël yeniak? Arën lup sant naalniin yeemak yeniak ma? Won, Anutu ëwat wëën ne arën lup sant yaalni. \p \v 12 Ën omën pitëmtën, “Ten Anutuu ngön yaaö omnarö,” pël kaar yenia piporö pitëmtën ping wesak, “Pool pim Anutuu ngön yaauröa yaat yamëngk tapël tenta yeë,” pël yenia. Pël yeniaatak nem arim naë ya mënan pötak arim naëaan monere omnant naön ëautak pit pël yeem arim naëaan kangut yeö. Pötaanök pit kaalak pitëmtën ping wesak, “Poolë Anutuu ngön yaauröa ya yamëngk tapët tenta yeë,” pël apanëak ne arim naë ya yamëngken arim naëaan monere omnant naön ëan pöl ëëmaap. \v 13 Omën pörö pit Anutuu ngön yaaö omën kaarörö. Pit kaar aö morök yaëën omnarö pitën kön wiin Kristoë ngön yaaö omnarö pël yewastak pit wonörö. \v 14 Pitëm morök yaalni pöten yaan sak ëëngan. Seten pi ensel ëwaaringöröa ök sak morök yaaup. \v 15 Pötaanök pim inëën yaauröeta Anutuu inëën wotpilöröa ök sak yaëën yaan sëngan. Pit ënëmak pitëm utpet yaauta kangut öpnaarö. \s1 Pool pi ngön yaaö omnaröa yaat yamëngkem këlangön ke nentere nent kat wieima \p \v 16 Wet rëak niak pöt kaalak amaat. Ne ngak köpël ngön yeniaan ar neen kön wiin, “Köpëlëp,” pël wasngan. Pël ëënëëtak, “Köpëlëp,” pël newasënë pöt yok pangk pël wasënëët. Pël yeem omën kaar piporö pitëmtën ping wesak yaan arim kat yawi pöl neenta nem yaaten kot nent ping wesak amaan kat wieë. \v 17 Nem niama epët Aköpë këm ngöntak won. Ne köpël ngön niak nem ya yamëngkauten ngak ping wesak niamaan. \v 18 Omën narö selap pitëm yangerak omnant yaautön kön wieë pitëmtën wak isak yaaurö. Pötaanök ne tapël amaan. \v 19 Elei, arën kön wiin ëwatörö pël yewesautak omën pörö arim naë wais köpël ngönöt ök niaan kat yawi. \v 20 Pitëm inëën niwasööre morök elniak arim omnant wa ëp ëëre pitëmtën wak isëpënëak arën wak irëak niiaöre ë kosaöök nimö pël yaëën ar kön wiin ompyaö yaë. \v 21 Ar tenën korar wesak, “Poolre piiring wëaurö weëre kosang wonörö yak omën munt eporöa weëre kosangring ya yamëngk epël naën ëaut,” pël wesak yak. Ngön pipët yaap yak. Pitëm weëre kosangring ngönën ya utpet yamëngk pöl ten naën ëaut. Pël ëautak ar korar wesak tenën kön wiin, “Weëre kosangring wonörö,” pël wesak yaan ne ëö yaë. \p Pël yeëetak omën namp kosang wesak pimtën wak isak yaan pöt neenta tapël amaap. Nem yeniak pipët köpëlöröa ngön ya pöl yeniak. \v 22 Ngön yaaö omën kaar pöröak pitëmtën, “Ten Yuta omnarö,” pël ya. Pël yaatak neenta tapöp. Pit Israel omnarö pël ya. Neenta tapöp. Pit Apramë ëarö pël ya. Neenta tapöp. \v 23 Pit Kristoë ya omnarö pël ya. Neenta tapöp, nook pit il yemowas. Elei, ne peene kaalak köpëlöröa ngön ya pöl ngön köntak yeniak. Ne pit il mowesak ya kaö panë yamëngkaup. Nook pit il yemowasën akun selap wii kaatak neulëeimaut. Pit il yemowasën akun selap tang nemöeimaut. Ne Pit il yemowasën akun selap wel wi ap ëeimaut. \v 24 Akun mornas pötë Yuta omën kaöaröak maan wii uamngesring nemöeimën 39 ëaut. \v 25 Akun nentepar nent ëak Rom ngarangköröak maan kourmentring nemöaut. Nentak Yuta omën naröak kël nemöaut. Akun nentepar nent ëak i kaö wangaöök wëën wangaö utpet ëak kaöök ilaan ne i kaöök ilëaut. Akun pötë nentak i kaöök warial seim wëën röök nent kët nent ëak won saut. \v 26 Ne ngönën ya mëmpö kaare yang nantë yesaup. Pël yaëën i nga yaurem newak saap ëaut. Nantë yesën nemot kain ëëpënëak ëaut. Yuta omën nem karuröere omën muntaröak nempënëak ëaut. Ka kaöatëëre yang omën wonötë utpet ëëmëak ëaut. I kaöök kö saap ëaut. Ngönën omën kaaröröak nempënëak ëaut. \v 27 Ne këlangön ya ke nentere nent yamëngkaup. Akun nantë rö kan ka naökön yaaup. Iire kaömp won ëën këën wëaup. Weë ngentiak ya mëmpëak kaömp ngës olëak wëaup. Ëp yeweem ulpëën won ëën ap yewesaup. \v 28 Pöt pëën won. Kët ël epotë ne ka poutë ingre mor sauröaan ya ngës kön wieim wëaup pötakta ngön yaaö omën kaarörö il yemowas. \v 29 Ingre mor sa namp lup wiap yaëën pöt ne ya këlangön kön yawi. Ën nampök nampön këk maan saun yokoirën pöt ya utpet kön yawi. \p \v 30 Ne nemtën wak isak amëak pöt omën wiapre kor nem pet yaalni pöten wak isak amaap. \v 31 Anutu, Aköp Yesu pim Pepap, tiarim akun poutë yaya maim öpenaap, pi ëwat wëën ne kaar naën, yaap yeniak. \v 32 Omën nem naë oröa eptak nem wiapre kor yaaut pet yaalni. Pötaanök ök niamaan kat wieë. Ne Tamaskas kak wëën yang omp ak Aretas pim yang ngarangkëp ne wali neöpënëak kaöökë ëm kanötë nga wieima. \v 33 Pël ëën nem karuröak ne kolöm ëp kërëëpök waulak wii tëak ëm kan kotuuk wilëngkëël wes nemëën yangerak ngentiak oröak kas saut. Omën nem wiapre kor yaaut pet yaalni ke piptenökëër wak isak yeniak. \c 12 \s1 Aköpök Poolön wangarëtak omnant pet elmëa \p \v 1 Nemtën ping wesak aan pangk naën yaëëtak köntak ping wesak niamaan. Ne wangarëtak Aköpök omnant pet elnëën ityaangkën ngön ëlëëpët ök neeauta ngönte ök niamaan. \v 2 Ne Kristoë omën nampön ëwat wë. Omën pöp pi ngaan Anutuuk koirak së kutömweri omnant pet elmëën itenak wëën krismaki 14 ëak won yes. Pi yang koröpööring sa ma könöök pëën itena wes ne pöten köpël. Anutuukëër ëwat wë. \v 3 Anutuuk omën pöp koirak kutömweri sa pöt pëën ne ëwat wë. Yang koröpööring sa ma könöök pëën itena wes ne pöten köpël. Anutuukëër ëwat wë. \v 4 Pi pörek wë ngön ke nentere nent yang omnaröa pangk naënganëët kat wia. Ngön pöt ök apanëak Anutuuk nga mëëa. \v 5 Omën pöpönökëër ping wesak amaat, nemtën won. Nemtën ping wesak amëak pöt nem wiapre kor yeë pötenökëër amaat. \v 6 Ne nemtën ping wesak amëak pöt omën köpëlöröa ngön ya pöl naëngan, yaap amaat. Yok pangk amaatak omnaröak neen kön wiin ispanëën pël naëngan. Omën nem ya mëmpööre ngön aö pël yaëën ityaangk pipot pëën wiaap. \s1 Këmampön öngöökë yewal pöl Pool pim koröpöök këlangön nent wiakaima \p \v 7 Nem omën kutömweri sa pël yeniak pöp nemënt tapöp. Pörek sëën Anutuuk omën nentere nent pet elnëën itaampööre kat wi ëan pötön wak isak kaö panë wesak anganëak Anutuuk kön wiin këlangön nent nem naë öröak wia. Pöt këmampön öngöökë yewal pöl Setenök wap elnëën këlangön kat wiak nemtën wak isak naën yaaup. \v 8 Pël ëën sëp newasëpënëak akun nentepar nent Aköpön kimang mëëaut. \v 9 Pël maan pi kangiir epël yenëa. “Won, ne ni komre kolap elniin pangk yaë. Ni wiapre kor yaëën pöt nem weëre kosangöt ningkën nim naë yoolök yesën omnaröak këëkë itaampnaat.” Pël neaan pötaanök Kristoë weëre kosangöt nem naë orööpënëak nem wiapre kor yaautön ërëpsawiaring kaö wesak amaat. \v 10 Pötaanök wiapre kor wëën naröak utpet wesak yenëa. Pël yaëën ne ngaë rangk wëën pit utpet newasën këlangön kësang kat yawi. Omën pipot pout ne Kristoë yaat yamëngk pötaan nem naë yaaröön pötëën ya kë yes. Oröptaan ya kë yes? Ne wiapre kor wëën Kristook weëre kosangöt yenangk. \s1 Pool pi Korin omnaröaan ya ngës ëa \p \v 11 Nem yeniak pipët, köpëlöröa ngön ya pöl nemtën ping wesak nian. Ne pël amaaten kaaö yaëëtak arimtok neen ping wesak naën yeë. Pël yak pötak elnëën pil nian. Ne omën pasipök omën arim naë wais, “Ten ngön yaaö omën kaö panëërö,” pël niaan kat wiin ompyaö yaë pöröak ne il nenewasën yaë. \v 12 Ne arring wë lup wiapring retëng it ngolöp weëre kosangringöt, omnaröak pangk naënganëët, ngön yaaö omën yaapöröa mëmpna salöt mëneimaut. Pötak ne ngön yaaö omnamp pöt pet elnia. \v 13 Nem ka nantë ingre mor saurö kaamök elmëan pöl ar naalniin ëan ma? Won, ne tapël kaamök elniaut, kopët nentaar naën. Pöt ne ar könöm ningkanëak arën kaamök elnëak koröpöökë omnant nampunëak kimang neniaan ëaut. Nem arën monere omnant kimang neniaan ëaö ompyaö pöten utpet ëan pël yewas ma? Elei, utpet pipotön nemëën kön utpet wiingan. \p \v 14 Ne akun nentepar arim naë waisaup. Peene kaalak waisumëak ko yeë. Pël ëak wais arën omnantön kimang neniangan. Ne arim monat ömëak won, Kristo pim omën panë niwasumëak waisumaap. Tiar omnarö rungaaröak ëlre peparö kaamök naalmëën, ëlre peparöakëër rungaarö kaamök elmë yeë. Tapël nook arim pep sak wë pötaan arim naëaan omnant naöngan. \v 15 Nook pöt, arim lupre könöt ompyaö sëpënëak nem omnant pout këëpöt wesak nem wëwëeteta pëël elniima pöten ya kë yes. Ne arën lup sant kaö yaalniin ar kangiir kot elnëën ma? \p \v 16 Ar naröak neen epël yak. “Yaap, Pool pi ëöetak tiarën omnantön kimang yeniem könöm naningkën ëaut. Pël ëautak pi morök yaaupök ëlëëp pël elniak wiap sësë niaan pim iri ilëaut.” Pël aö ar neen kön wiin, “Pi omnarö tiar morök elniin pim iri ilapenëak wes nimëa,” pël yewas. \v 17 Arim pël yewas piptaan pëël niamaan. Nook omnarö wes mëën waisa pötak morök elniin nem iri ilëaurö ma? Won. \v 18 Ne Taitasën arim naë waisëpënëak këk mëak tenim kar nampring wes mëën waisaut. Akun pötak Taitasök morök elniak arimot ëlëëp wa ma? Won, tenip pouwaar kön kopëtal wiak kopëtal yaauwaar. \p \v 19 Nem kar panëërö, arök tenën, “Wotpil yaaurö,” pël wasënëak retëng ë yaningk pöt kön wieim wë ma? Won, ngön epot pout, ten Kristook yal ëak wë Anutuu ëöetak ar kosang sënëak ök yeniak. \v 20 Ne arim naë wais itaangkën nem kent kön yawi pöl won wëën itaangkönëak ya ngës yaë. Tapël arim kent kön wiaul naalniin nga elniingönëak ya ngës yaë. Arim naë wais itaangkën utpet ke epëlöt arim naë wiaapanëak ya ngës yaë. Ngön nga yaalaöre war yaaö, ya sangën yaaöre keimön yaaö, ökre was yaaöre ngönöt kain wak yaaö, wak isak yaaöre komkap yaaö utpet pipot arim naë wiaapan. \v 21 Arim naëaan narö öngre omp nga eimeë lup kewilring wë koröpöökë kentötë ënëm eimaut lup kaip tiak wa nemoolaan wëën nem kaalak waisumaatak itenak Anutu nemopök elnëën ëö sak arim ëöetak ing aan kön wiin irapanëak ya ngës yaë. \c 13 \s1 Poolök Korin omnaröen pitëm kön wi kosang yewesaut këëkë ngarangk ëëpënëak mëëa \p \v 1 Ne akun nentepar arim naë waisaup. Peene kaalak waisën nentepar nent ëëpnaan yaë. Nem wais elniima pöt ngönëntak ngön nent epël wia pöta ök ëëpenaat. “Omën namp utpet ëën ngön ë pet irënëak pöt omën naar ma naar namp itena pöröak ök aan yok pangk pet irëpnaat.” \v 2 Ne ngaan arim naë waisën akun nentepar ëa pötak omën saunaringöröere ar muntarö pouröen pepanöm niak pöl peene kamaarek wë tapël yeniak. Nem waisumaatak mait naalniin ëëmaat. \v 3 Ar, “Kristook kaamök elniaan pim ngönte ök yaan,” pöta këët itaampunëak kent yeëerek nem waisumaatak mait naalniin nga yeniaan itaampunëët. Kristook omën nent elniipënëak pöt wiap naalniipan, weëre kosangring elniipnaat. \v 4 Yaap, ngaan wiap yaëën këra yetaprak möaup. Peene pöt Anutuu weëre kosangööring wal ëak wë. Tapël ten ngön yaaö omnarö Kristook yal ëeë weëre kosang won yeë. Ën arën elniina pöt piiring wë Anutuu weëre kosangtaring wë pöta songönte tekeri wasënaat. \p \v 5 Ar kön wi kosang yewesautaring wë ma won pöten itaampunëën arim lupöt morök elmëak songönte tekeri wasën. Yaap, arim lupötön ök elmë pat ëën. Ne kön wiin Yesu Kristo arim lupötë wë pël yewas. Pël yewasetak arim lupöt ök ëënë akun pötak ar ök ëën kön wi kosang yewesaut won wiaan pöt pi arim lupötë won pël ëëpnaat. \v 6 Pël ëëpnaatak nem kön kosangtak arimtok tenim lupöt morök elniak Yesu Kristo wë pöten ëwat sënëët. \v 7 Ten ar utpet ëënganëak Anutuun kimang maim wë. Pöt omnarö ten ar kaamök elniin ompyaö yeë pöt itenak tenën, “Poolre piiring wëaurö ngönën ya këët yamëngk,” pël apënëak won, ar ompyaö ëënë pötenökëër kimang maim wë. Ar ompyaö yaëën pöt tolëël wotpil niwasën? Pël naëngan. Pël ëëna kanö won ëën ngön yaaö omnaröa weëre kosangöt tenim naë wia pöt tekeri nasën ëëpna pötaan omën narö tenën, “Poolre piiring wëaurö pit ngönën ya këët namëngkën yaë,” pël apnaat. Pël apnaatak ne omnaröak tenën ping wesak apënëak kent kön nawiin. Om ar ompyaö ëënë pötenökëër kent yaë. \v 8 Pöt tolëël? Tenim ök epëlöröak ngön këët il nemowariingan, om kaö sëpnaan kaamök ëënaat. Pötaanök ar ngön këët ngaarëk wak wotpil wëën tenök pangk wotpil naniwasngan. \v 9 Tenim arim naë waisënaatak ten itaangkën ar ngön këët ngaarëk wak wë weëre kosangring önëëtak ten weëre kosangring wotpil naniwasën omnarö korar wesak tenën, “Poolre piiring wëaurö wiapre kor yaaurö,” pël wasën pöt ten ya kë sak önaat. Pötaanök ar Anutuu ngön këët ngaarëk wak arim wëwëat wotpil wasënëëtaan piin kimang maim wë. \v 10 Aköpë weëre kosang nena pöt pim omnarö utpet wasumëak won, taë wasumëak nenaut. Pötaanök ne arim naë wais itaangkën ar saunaring wëën këlangön kat wiinëën niangönëak kamaarek wë pep epwer wa korkor ngön retëng ë yaningk. \s1 Ngön mëët \p \v 11 Ngön kaut epël niak pet irum. Karurö yaköm. Arim wëwëat wotpil wesak ön. Pël ëak wa korkor ngön epot kat wiak lup kopëtemer sak mayaap ön. Pël ëën Anutu lup santre mayaap pepap arring öpnaat. \p \v 12 Neneren lup santak yowe mëak mor meneë. Anutuu omën eprek wëauröak arën yowe yenia. \p \v 13 Aköp Yesu Kristoë komre kolap, Anutuu lup sant, Ngëëngk Pulöökë wiapre kor pöt arim naë wiakaim öp. \p [Yok pi tapët, \p Ne Pool.]