\id 1CO - Weri NT [wer] -Papua New Guinea 1984 (DBL 2015) \h 1 Korin \toc1 1 Korin \toc2 1 Korin \toc3 1Kor \mt1 1 Korin \ip Yesu pi wel wiak kutömweri sëën wë krismaki 24 pöta ök won sëën Pool pi Epesas kak wë pep epwer Korin kakë ingre morörö retëng ë mena. Korin ka pö Krik yangerakë ka kaö naö. Pörek Yuta omën narö Krik omnaröaring wakaima. Korin kak wëauröakaan selap utpet eëima. \ip Pool pim pep epwer pöt, Korin kakaan wes mëënak kangwer mena. \iot Pöt epël wia. \io1 Ngön ngës rëaut \ior 1:1-9\ior* \io1 Ingre morörö komkap ëa \ior 1:10–4:21\ior* \io1 Öngre omp wëwëeta ngönte \ior 5:1–7:40\ior* \io1 Omp ak kaaröröa ngönte \ior 8:1–11:1\ior* \io1 Ingre moröröa yaya yaaöre wëwëeta ngönte \ior 11:2–14:40\ior* \io1 Kristoë wal ëautere tiarim wal ëëpenaat \ior 15:1-58\ior* \io1 Yutia ingre moröröaan kaamök elmëaut \ior 16:1-4\ior* \io1 Ngön mëët \ior 16:5-24\ior* \c 1 \p \v 1-2 O Anutuu ingre mor sa Korin kak wëaurö, ne Pool Anutuu këmtak Yesu Kristoë ngön yaaö omën sumëak neulëaup, ne tiarim karip Sostenis piiring wë pep epwer retëng ë yaningk. Anutuuk ar pim omën wes niulëën Yesu Kristook yal menak wëën ngëëngk niwasën wë. Pi ka poutëaan tiarim Aköp Yesu Kristoon yaya yamëëaurö pitta pim omën wes moulmëa. Pi pitre tiar pouröa Aköp. \p \v 3 Tiarim Pepap Anuture Aköp Yesu Kristo piarpim komre kolapre mayaap pöt arim naë wiaap. \s1 Pool pi Anutuun yowe mëëa \p \v 4 Anutu pi Yesu Kristo pimëën yak komre kolap elnieim wë. Pötaan ne arimëën kön wieë kët ël epotë Anutuun yoöre ërëp maim wë. \v 5 Anutuuk komre kolap pöt yaalniin Kristook yal menak wëën ompyaö niwasën ar kön tektek wë pöta songönte kosang wesak ök yaaurö. \v 6 Pipët Kristoon tekeri wesak yaaö ngön pöt arim naë kosang sak wia. \v 7 Pötaanök ar Aköp Yesu Kristo pim orö tekeri rëëpna akuneten kor wë Ngëëngk Pulöökë yaningk pötön ngönëntaan ngöntök naëngan. \v 8 Tiarim Aköp Yesu Kristo puuk wotpil niwasën taë wëën ënëmak pim waisëpna akun kaöaöök Anutuu ëöetak ketre saun won önëët. \v 9 Pöt Anutu pi pim Ruup tiarim Aköp Yesu Kristooring lup kopëtemer sënëak yas niiaurö pötaanök. Pi pim elniipënëak ök niia pöt yaalniin piin pangk kön wi kosang wasëpenaat. \s1 Ingre mor saurö komkap ëa \p \v 10 Karurö, tiarim Aköp Yesu Kristo pim weëre kosang nena pötaan ngön epët kosang wesak niamaan kat wieë. Ar komre kap ëënganëp ngön ke kopëtal aë. Arim könre lupöt kopëtal wiaan weë. \v 11 Nem karurö, öng Kolowi pim kaataköröak arim tekrak komkap wia pël neeaut. \v 12 Nem pël yeniak pöta songönte epët. Ar epël yamëëaan ya. Arim naëaan naröak, “Ten Pool pimorö,” pël yaan naröak, “Ten Apolos pimorö,” pël yaan naröakta, “Ten Pitaëërö,” pël yaan naröak, “Ten Kristoëërö,” pël yeëan ya. \v 13 E tolëël? Kristo pi welung wera ma? Ma Pool nook arimëën yak këra yetaprak wel wian ma? Ma ar nem ënëm ëënëak nem yapintak i nimëa ma? Won. \v 14 Ne arëkaan omën selap i namëën, Krispasre Kaias piarpimënt. Nem omën selap i nemomëën ëan pötaan ne kön wiin ya kë yes. \v 15 Pötaanök omën naröak nook ar nem ënëm ëënëak nem yapintak i nimëan ngön pöt yok pangk naëpan. \v 16 Aö, ne kat kolanëp. Stepanas pim kaataköröeta i momëauppe. Munt naröeta i momëan ma won wes ne ëngk ma e wesak yaë. \v 17 Kristo pi ne omnarö i mëëmëak wes nenemëën, ngönën ök amëak wes nemëaup. Pël ëëma pöt ne ëwatöröa ngön ya pöl naëngön. Pël amaatep Kristo pim këra yetaprak möa pöta këët mos sëpan. \s1 Kristo pi Anutuu weëre kosangöt pet yaalni \p \v 18 Yaap, Kristo pi këra yetaprak wel wia ngön pöten omën kö yesauta kanöök wëauröak kön wiin mos ë yaë. Ën omën Anutuuk kama yanu pörö tiarök kön wiin ngön pötak Anutu pim weëre kosangöt pet yaalni pël yewas. \v 19 Pöta ngönte ngönëntak epël wia. \q1 “Ne omën narö pitëmtën kön wiin ëwatörö pël yewas piporö pitëm ëwatöt wak moiramaap. \q1 Pël ëak omën narö pitëmtën kön wiin kön tektek yaaurö pël yewas piporö pitëm könöt wa moolamaap.” \m \v 20 Pötaanök ëwat omën piporö tolëël ëëpën? Ma kön tektek yaaö piporö tolëël ëëpën? Ma omën yangerakë omnantëën ngön nga eleim wë piporö tolëël ëëpën? Anutuuk yangerakë ëwat pöt irikor yaaut pël pet yaalni. \p \v 21 Anutu ëwat pepap puuk kön wiin yangerakë omnarö pitëmtë könötök piin ëwat nasën ëëpënëak elmëa. Pim ngönënöt ten ök yaan kaar omën naröak mosut pël yewas pöt ök aan omën narö kat wiak kön wi kosang wasën utpetetakaan kama moöpënëak kent yaë. \v 22 Ten Yuta omnaröak epël yak. “Ni omën it ngolöpöt tenim itöök ëën pöt nim ngönten wa yaap wasënaat.” Ën ar Krik omnaröak epël yak. “Ni ngön nent ök aan pöta songönte tenim könötök ëwat sak pöt nim ngönten wa yaap wasënaat.” \v 23 Pël yaketak ten Kristo këra yetaprak möön wel wia pöta songönte ök yaan Yuta omnarö pit kat wiak kaaö yaë. Ën omën muntarö pitta kat wiak, “Kön irikor ëak yak,” pël yewas. \v 24 Pël yaëën omën Anutuuk pimëën yaö niwesaurö, Yuta omënre omën muntarö, tiar kön wiin Kristo këra yetaprak möön wel wia pöta ngöntak Anutu pi ëwatre weëre kosangringëp pöt pet yaalni. \v 25 Omën Anutuuk elmëën naröak kön wiin irikor yaë epëtak yangerakë omnaröa ëwatöt il yemowas. Ën omën Anutuuk elmëën naröak kön wiin wiapre kor yaë epëtak yangerakë omnaröa weëre kosangöt il yemowas. \p \v 26 Karurö, ar ngaanëër Anutuuk yas niak pimëën niwesa pötak arim wakaimauten kön wieë. Omnaröak arim tekrakaan omën selap ëwatre weëre kosang yapinringörö pël naniwasën ëa. \v 27 Pël ëaap omën yangerakë omnaröak ëwat wonörö pël yewas piporö Anutuuk yas niak ëwat yaningkën ëwatörö ëö yemongawis. Ën weëre kosang wonörö pël yewas piporö Anutuuk yas niak weëre kosang yaningkën weëre kosangringörö ëö yemongawis. \v 28 Pël ëak omën omnaröak kön wiin omën pas yapin won irëak wëën omnaröa kaaö yaaurö Anutuuk yas yeniaan isaurö il yemowas. \v 29 Anutuuk yang omnarö tiar pim ëöetak tiarimtok tiarimënt wak isnganëak pël elnia. \v 30 Anutuuk tiar Yesu Kristooring öpenëak niulëa. Tiar piiring wë ëwatöt wak Anutuun kön yawi. Kristo puuk kaamök elniin Anutuuk tiarën, “Wotpilörö,” pël yenia. Anutuuk tiarimëën yak ulmëën pi utpetetakaan kama niön kölam sak wë. \v 31 Anutuuk tiar ngönëntak epël wia pöt ëëpenëak pël elnia. “Namp pi ërëpsawi ngön apënëak pöt Aköpëël ko wesak ap.” \c 2 \s1 Pool pi Kristo këra yetaprak möa pöta ngönte ök mëëa \p \v 1 Karurö, nem ngaan Anutuu ngön këët ök niamëak wais arim naë wakaiman pötak ngön öngpökötre ëwatringöröa ya pöl neniaan ëaut. \v 2 “Ne ngön munt nant nemangön, Yesu Kristo këra yetaprak möön wel wia pöt pëën ök memaat,” pël wesak waisaup. \v 3 Pël ëak wais wiapre korring wë ngönën wak isak niangönëak kas kön wiak reireë ureimaup. \v 4 Pël yeem nem ngön aöre ngönën ök niiaö pël eiman pöt omnaröa yaë pöl ar kön ngolöpöt önëak neniaan. Won, ne ök yeniaan Ngëëngk Pulöök kaamök elnëën pim weëre kosangöön itenaurö. \v 5 Omnaröa ëwatötön kat wia pötaan won, Anutu pim weëre kosang elnia pötaan ar piin kön wi kosang wasënëak ne wiapre korring wakaimaup. \s1 Anutuu Pulöök ëwatöt yaningk \p \v 6 Ne omën Anutuu wëwëetak kosang sak wëauröen ëwatta ngönöt ök yeniak. Yang omnaröere omp aköröa ëwatta ngönöt naën. Pörö pit kö sëpnaarö. \v 7 Anutu pim ngön ëlëëp wiakaimaut nem war wesak ök yeniak epot ngaanëër kutömre yang won wiaan Anutu pimtë wakaimautak kopëta wes wiin wiakaimautök peene tiar kutömweri së ëwaatak öpenëak war wes yaningk. \v 8 Yang omp aköröak Anutu pim ëwat ëlëëp wieëa pöten ëwat nasën ëa. Pit ëwat ëanëën yok pangk kutöm Aköp, iere kasir pepap, këra yetaprak namöön ëan tapön. \v 9 Pit ëwat naën ëautak ne ngönëntak epël wia pöten ök yeniak. \q1 “Omën omnaröak itaampööre kat wiire kön wi pël naënöt \q1 Anutuuk omën piin lup sant yaalmëauröaan kopëta wes wia.” \p \v 10 Ngön pipët ëlëëp wiautak Anutu pim Pulö wes mëën pöta songönte tekeri wes nina. Pöt Pulö pi omën poutë songönöt ëwatëpök Anutu pim yaauta songönteta ëwat wë. \v 11 Tiar omnarö nampök nampë könöön ëwat naöngan. Pimënt kön pepapökëër ëwat öpnaat. Pöta ök omën nampök Anutuu könöön ëwat naöngan. Pimtë Pulöökëër ëwat wë tekeri yewas. \v 12 Anutu pi yang omnaröa könö tiar naningkën ëa. Pi tiar pim omën ompyaut yaningk pöta songönten ëwat sëpenëak pim Pulö ningkën waut. \v 13 Ten Anutuu omën ompyaut yaningk pöta songönten omnaröa könötëaan ök neniaan. Ngëëngk Pulöök re nuulön omën Pulööring wëauröen ngönënta songönte tekeri wes yaningk. \v 14 Omën Ngëëngk Pulö naönörö pit Anutuu Pulöök ngön rë moula pöt korar wesak kat nawiin yaë. Ën Ngëëngk Pulö waurö tiarökëër pöta songönten ëwat wë. Pötaanök omën Pulö naönörö pit songönten yok pangk ëwat nasën ëëpnaat. \v 15 Omën Anutuu Pulö ningkën waurö tiar omën pout yok pangk kom ëëpenaat. Ën Pulö naönörö pit tiarim songönten ëngk ma e wesak pangk kom naën ëëpnaat. \v 16 Pöt pit Anutuu songönten köpël wë pötaanök. Pöta ngönte ngönëntak epël wia. \q1 “Talëpök Anutuu könöön ëwat wë? \q1 Talëpök pi omnantön ëwat sëpnaan rë moulöpën?” \m Omën Pulö naönöröak yok pangk naën ëëpnaatak tiar Pulöök rë nuulön Kristoë kön yawi pöl yeë. \c 3 \s1 Ngönën ya yamëngk piporö Anutuu ya omnarö \p \v 1 Karurö, ne omën Anutuu Pulö wauröen ök yamëëa pöl arën ök niamëak ök ëën pangk naën ëaut. Kristoë ngöntaan ar öngaaröa ök köpël wë. Pötaanök ne yangerakë omnaröen ök yamëëa pöl arën ök niiaut. \v 2-3 Öngaarö pit kaömp kosangöt nanëmpan, kapa pëën nëmpnaat. Ar öngaaröa ök ngönënten köpël wëën yak ne ngönën öngpököt pëën ök niiaut. Ën peeneeta ar wëwë ngaantakël wë. Pötaanök ngön öngpököt pangk ëwat nasëngan. Ar arim karuröen kaaö ëëre neneren sërere ngön aö pël yeë pötak wëwë ngaantakël wë yangerakë omnaröa yaaul yeë pël pet yaalni. \v 4 Ar naröak, “Ten Poolëërö,” pël yaan naröak, “Ten Apolos pimorö,” yak. Pötaanök yang omnaröa wëwëetakël wë pël yeniak. \p \v 5 Ar tol ëën ten Apolos kom yaalni? Ar kön wiin Apolos puukëër kaöap Kristo pim ököp pël yaë ma? Ma Pool nookëër kaöap Kristo pim ököp pël yaë ma? Won, tenip om Aköpë inëën pëën yaauwaarök namp ya nentak kom ë niulëën ya yamëngkën ar piin kön wi kosang wesaut. \v 6 Tiar ya lupöök nampök wet rëak öpöt ngëntën nampök nön yati. Pöta ök ne wet rëak ngönën ök niaan Apolos ënëmak ngarangk elnia. Tenip om pël ëauwaar Anutuukëër kaamök ëën këët yaarö. \v 7 Pötaanök ngëntööre nön ti pël yaë pöaar yapin wonaar. Ën kaamök ëën këët yaarö pöpökëër yapinringëp. \v 8 Yangëntaupre nön yatiaup piarip kopëtalaar. Ën sum öpna pöt neenem ya yamëngkauta ökök Anutuuk namp nal mangkën öpnaat. \v 9 Tenip Anuturing ya yamëngkauwaar. Ën ar pöt Anutu pim ya lupö pël yeë. Pël ëën pi ngarangk yaalni. Ar tenpimorö won. \s1 Ngönënë ya omnarö ka ök yarëauröa ökörö \p Ar Anutu pim kaat pël yeë. \v 10 Anutu komre kolap elnëak pim yaatak neulëaup. Pël ëën omën ka ompyaut ök yarëaupök wet rëak ök ëak wap kosang panëët yewesir pöl nook wet rëak ngönënta songönte ök niiaut. Pël ëën omën muntarö yal menak wap pötë rangk ök yarë pöl narö peene arim naë ngönën ya yamëngk. Omën peene arim naë ya yamëngk pörö pit këëkë wesak ngönën ök niiaö ngarangk elniip. \v 11 Ne Kristo pim ngönte arën ök niiaut. Pim ngön pöt ka wap weit wesira pötë ököt. Pötaanök omnaröak pöt ti olëak wap muntat yok pangk newesirën ëëpnaat. \v 12 Wap weë pötë rangk ka ök rapënëak naröak koolre siluwaare kël sum kësangring ompyaö pipot wak pël yeë. Ën naröak këra wiapötre perre koin teënt sak yaila utpet pipot wak pël yeë. \v 13 Pël ëën omnarö tiarim neenem ya yamëngkautë songönöt tekeri sëpnaat. Akun kaöaöök Anutu pi tiarim ya mëneimautë këët esuwesök war wasëpnaat. Tiar pimëën ompyaö elmëeiman pöt koolre siluwaare kël sum kësangringötë ök nanikotön ëëpnaat. Ën utpet elmëeiman pöt këra wiapötre perre koin teënt sak yail pötë ök es kot won sëpenaat. \v 14 Pël ëën omën narö wap weë pötë rangk ök rëën esuwesök nokotön ëëpna pörö Anutuu naëaan kangut öpnaarö. \v 15 Ën narö wap weë pötë rangk utpetatring ök rëën es kotön kangut naön ëëpnaat. Pël yaëën omën pörö es nokotön wëën Anutuuk omën pëënörö esuwesiaan kama wa ulmëën öpnaat. \s1 Ingre mor saurö pit Anutu pim ngëëngk tupët \p \v 16 Ar Anutuu ngëëngk tupta ökörö. Pötaanök pim Ngëëngk Pulö arim lupötë wë. Pöten ar köpël ma? \v 17 Omën namp pi Anutu pim tup ngëëngk wesa pöt utpet wasën pöt Anutuuk kangiir utpet mowasëpnaat. Pöt Anutuu tup pöt ngëëngkët pötaanök. Pim ngëëngk tup pöt ar tapörö. \s1 Tiar ngönënë wotöököröen wak isak angan \p \v 18 Arimtok arimtë lupötön morök elmëëngan. Arëkaan namp pimtën kön wiin yangerakë omnaröa ëwatöt wak wë pël yewas pipop Anutuu ëöetak ëwatëp pël sak öpënëak pöt yang omnaröa ëwatöt kasëng menak wëën pitök piin kön irikor yaaup pël map. \v 19 Yangerakë omnaröa ëwat pipot Anutuuk itaangkën kë wonöt pël yaë. Pipta ngönte ngönëntak epël wia. \q1 “Omën omnaröak kön wiin ëwatringörö pël yewas piporö morök yaëën \q1 Anutuuk maan pitëmtë morök pötök utpet yemowas.” \m \v 20 Ën kaalak ngönëntak nenteta epël ya. \q1 “Aköp pi yangerakë omnaröa ëwatötön kön wiin pasut pël yaë.” \m \v 21 Pötaanök arëkaan naröak ngönënë wotöökörö komre kap ëak wak isak anganok. Omën pout arimtëëtok. \v 22 Pool neere Apolosre Pita ten pourö arimorö. Ën yang epërere öp wëautere wel yawiautere omën peene wia epotere ënëmak orööpnaat pipot pout arimot. Anutuuk arimëën yaö ëaut. \v 23 Ar pöt Kristoëërö, ën Kristo pöp Anutuup. \c 4 \s1 Aköp pimtok pim ya omnaröa wëwëat kom ëëpnaat \p \v 1 Ar ten ngönënë wotöököröen kön wiin Kristo pim inëën wë Anutuu ngön kë ngaanëër ëlëëp wiakaima pöt ngarangk ëak ök yaaurö pël sëp. \v 2 Pël ëën ngarangköröa ngön kosangët epël wia. Ngarangkëp pim ya mena pöt këëkë wesak ngarangk ëëp. \v 3 Ne pöt, arök ma omën munt naröakta ya Anutuu nena pöt wël elnëënë pötaan ne kön selap naëngön. Pöt omnaröa wël yaë pöt pasut. Nemtokta nem yaaut wël naëngön. \v 4 Nemtok nem yaauten kön wieë utpet nent nokoirën yaaup. Nook nemtën pël aan pangk naëpan. Aköpökëër nem yaaö pöt wël elnëëpnaat. \v 5 Pötaanök akun Anutuu wia pöt naaröön wiaan omnaröa wëwëat kom ëëngan. Ënëmak Aköpë waisëpna akun pötak pi omën koutak ëlëëp wia pöt wak ëwaatak wiak omën tiarim könöök kent kön wia pötta tekeri wasëpnaap. Pël ëak Anutuuk omnarö tiarim yaaut kom ëak neenem yaautë kangut nimpnaat. \s1 Korin omnaröak pitëmtën wak isak aima \p \v 6 Karurö, ne ngön pipët ök yeniem ar kaamök elniipënëak ten Apolos tenpimtë songönte ök yeniak. Pël ëak ngön ngönëntak wia pipot ilap riinganëën tenpim ënëm ëënëëten kent yaë. Pötaanök ar naröak kom ëak ngönënë wotöökörö nampön wak isak ëak nampön wak irëak angan. \v 7 Karurö, ar muntarö il wesak ngönënë wotöökörö yok pangk kom ëën ma? Won. Anutu pimtok omën pout yaningk, arimtok naön. Pötaanök Anutuuk omën pout yaningk pöten ar tol ëën arimtën kön wiin naningkën koröp oröön arimtën wak yawis? \p \v 8 Elei, ar arimtën kön wiin lupötë ngönën peö ëak wë. Ar arimtën kön wiin Anutuu omën ompyaö pout wak pim ëöetak kaö sak wë ten il yaniwas pël yewas. Won, ar kaö nasën wë. Pël ëaap nem kentöök ar pël ëak wë pöten kent yaë. Pël kaö sak wëan talte ten kaamök elniin arring kaö sak öpen. \v 9 Ne epël kön yawi. Kristo pim ngön yaaö omnarö ten Anutuuk kot niwesak omnaröa iri yanuulë. Ten yang ngarangköröa omnarö ngön yaatak ulmëak weletaan yaö elmëën wë pöröa ök. Pël ëën enselre omën pourö tenën it top yaalni. Ne kön wiin Anutuuk ten pël ëënëak yanuulë. \v 10 Ten Kristoë ngönte ök yak pötaan omnaröak tenën kön wiin kopël waswas yaaurö pël yaë. Ën ar Kristook yal menak wë arimtën kön wiin ëwatringörö pël yaë. Omnaröak tenën kön wiin wiapre kor yaaurö pël yaë. Ën arimtok arimtën kön wiin weëre kosangringörö pël yaë. Pël ëën omnaröak arën wak isak yeem tenën wak irëak yaaurö. \v 11 Ngaanëër ngöntök ëauröak om ngöntök ë imeë iire kaömpre poë koröp poutön ngöntök ëeim wë. Pël yaëën omnaröak yanimöön kan yeem oröptak ilenëak yeë? \v 12 Pël yeem ten këëre kaömp koirënaak yak tenimtë morötök këlangön kat wiak ya yamëngk. Omnaröak tenën ökre was yeniaan kangiir ompyaö wesak yemak. Pitök utpet yaalniin kangiir utpet naalmëën yeë. \v 13 Pit utpet wesak yeniaan kangiir wiap yaalmë. Ten yang ël epotë omnaröak wa irman yaniwesaurö. Pitök tenën kön wiin utpet panëërö pël yaniwas. Tenën pël elnieimauröak peeneeta tapël yaalni. \s1 Pool pi Korin omnaröen pim yaaul ëëpënëak mëëa \p \v 14 Ne ar ëö sënëën ngön pipot neniaan. Ar nem ruurö yak yaköm ëën kön tektek sënëak ök yeniak. \v 15 Ar Kristook yal menak wëën omën selap pan ngarangk elniipënëak yaë. Pël ëaap ar pep selap won. Nemënt kopëtapök ngön ompyaut ök niaan Yesu Kristook yal mangkën arim pep saup. \v 16 Pötaanök ne ke urak epël yeniak. Nem yeë pöl ëeë. \v 17 Ar nem yeë pöl ëënëak Timoti arim naë wes mëën yewais. Ngönëntaan pi nem ru panë sak wë ya ompyaö yamëngkaup. Puuk nem Kristook yal menak wë omnant yaaö pöten arim könöt ngolöp wes nimpnaat. Kristook yal menak ëpena ngön pöt ne ka poutë ingre mor sauröen ök maim wë. \p \v 18 Ar naröak neen, “Pi eprek newaispan,” pël aimeë kölokkölok eim wë. \v 19 Pël ëaap Aköpök kön wiin pangk ëën pöt peene tapët arim naë waisumaat. Pël ëak pitëm kölokkölok ngön yaaö pötaan ngön naëngan. Pitëm omnant yaautë songönöt tekeri wasën ar pit weëre kosangringörö ma won pöten itaampunëët. \v 20 Anutu pim wa ngaöök nimëën wë pöta songönte ngön pëën yaaut won. Pöt weëre kosangring wë Anutuu ngönta ënëm yaaut. \v 21 Ar taltaan kent kön yawi? Utpet ëeim wëën ne pësementring waisumaaten kent kön yawi ma ompyaö wëën lup sant elniak mayaaptaring waisumaaten kent kön yawi. \c 5 \s1 Korin omnaröa naë öngre omp wëwë utpet nent oröa \p \v 1 Ne ngön nent omnaröak epël yaan kat yawi. Arim tekrak öngre omp wëwë utpet nent ngönën köpëlöröakta naën yaaut oröak wia. Omën nampök pim pepapë öngöp wak wë pël kat yawi. \v 2 Omën utpet pöt oröak wiaan ar tol ëën arimtën wak yawis? Pöt pangk naën. Ar utpet oröak wia pötaan yaköm kön wiak omën pipop arring öpanëën waö ë mëënë pöt ompyaö. \v 3 Yaap, ne arim naë won kamaarek wë. Ën nem könö pöt arring wë. Pötaanök ne arim naë wëa ëëma pöl omnampë utpet ëa pöt kat wiak kom ëak epël yeniak. \v 4 Ar tiarim Aköp Yesu Kristo pimorö pël kön wieë wa top yaëën nem könö arim naë wiaan tiarim Aköp Yesu Kristo pim weëre kosangö nimpnaat. \v 5 Pël ëën ar omën pöp Setenök këlangön menak pim wëwë ngaante won wes olaan Anutuuk akun kaöaöök Aköp Yesu pim tekeri sëpna pötak pim lupmer kama öpnaan waö ë mëeë. \s1 Pool pi Korin omnaröen omën utpetap waö ë mëëpënëak mëëa \p \v 6 Omën utpet pöt om wiaan arimtën wak isak yak pöt pangk naën. Ngön nokoli epëten ar köpël ma? “Pol pëwëö repak kot nent oröak yaapötë sëën pout kakam ëëpnaat.” Pöta ök utpet arim naë wia pötak ar pourö utpet niwaspanëën ngarangk këëkë ëeë. \v 7 Ar pöt utpet wonörö. Pötaanök pol pout kakam ëëpanëak pëwëö ti yemoolak pöl omën pöpë utpetatök ar pourö utpet niwaspanëën pi waö ë mëeë. Anutuuk ar mait elniak arim utpetat won sëpënëak Kristo sëpsëp ket ëak möa. Pötaanök arta utpet ëënganëën omën pöp waö ë mëeë. \v 8 Yuta omnaröa ketre saunat wa moolëak Anutu pim mait elmëa pötaan yoöre ërëp yamëëa pöl tiar utpet pout kasëng menak kölam wë ngön këët apa. \p \v 9 Ne pep newer wet rëak epël retëng ë ninaut. “Ar omën öngre omp wëwëat utpet yaë piporö kasëng meneë,” pël niiaut. \v 10 Ne omën piporöen kön wieë omën ngönën köpël wë öngre omp wëwëat utpet yaaöre keimön yaaö, këkain yaaöre Anutu pim urtak omp ak kaarörö ngëëngk yewesa pörö kasëng mampun pël newasën ëaut. Ar ngönën köpëlöröaring ngöntre kar naën yeëan talte yang epër yok pangk sëp wasën. \v 11 “Ar omën namp pimtën, ‘Ne ngönën wak wë,’ pël aimeë arën, ‘Karurö,’ pël niaim wë öngre omp wëwëet utpet ëëre omnantön war ë, Anutuu urtak omp ak kaarörö ngëëngk wasööre omnaröen ökre was maö, i ngaat nak kön irikor ëëre këkain ë pël yaë ke piporö kasëng mampun,” pël kön wiak retëng ë ninaut. Kot nenteta piiring kaömp ngawi ëëngan. \v 12-13 Nook ngönën wonöröa wëwëat yok pangk kom naëngön. Anutuukëër pël ëëpnaat. Ën ar ingre mor sauröakëër arim wëwëat yok pangk kom ëënëët. Pöta ngönte ngönëntak epël wia. \m “Omën utpetap arim tekrakaan waö ë mëeë.” \c 6 \s1 Ngönën kat wiauröak nener ngön yaatak ulmëëngan \p \v 1 Ar ingre mor sauröa naëaan omën namp pim karipëën ngön wieë ar keker elniak ngön yaatak moulmëëpënëak pöt yang ngarangk ngönën wonöröa naë yok pangk sëpën ma? Won. Pi Anutuu omën sauröa naë së moulmëën kom ëëp. \v 2 Ënëmak akun kaöaöök Anutuu omën saurö tiarök yangerakë omnaröa wëwëat yok pangk kom ëëpena pöten ëwat wë. Ar ënëmak yangerakë omnaröa wëwëat kom ëënë pöt kot wia epöökëër yok pangk kom ëënëët. \v 3 Tiarök enselöröa wëwëatta yok pangk kom ëëpena pöt ar ëwat wë. Yaap, tiar ya kaö pipët mëmpenaarö. Pötaanök yangerakë wëwë epëtaan kom ëëpena pöt kotte. \v 4 Pötaanök ar ingre mor sauröa naë yangerakë omnantëën ngön wieëa pöt tol ëënak ngönën won arim ëwat pöröen pitök kom ëëpën yemak? \v 5 Ne ngön pipët ar kat wiak ëö sënëak ök yeniak. Arim naëaan ëwat omën namp karaar kom ëëpnaap won ma? \v 6 Wë koröppe. Pël ëaap ngönën kat wia nampök karip ngönën wonöröa naë ngön yaatak ulmëën ya yamëngk. \p \v 7 Arim nener ngön yaatak yaulmë pötak arim ngönëntakë wëwëat wak yeira. Omnaröak ar utpet niwasööre arimot këkain ë pël yaëën kangiir naalmëën ëënë pöt yok pangk. \v 8 Pël ëaap arimtok omën naröaan utpet mowesak këkain yeë. Pël yeem ingre mor sa arim karuröaanta tapël elmëak utpet panë yaalmë. \p \v 9 Omën utpet yaaurö Anutuuk wa ngaöök nemomëën ëëpna pöten ar ëwat wë. Ar omën epotön köpël ëëngan. Omën öngre omp nga yaaöre Anutuu urtak omp ak kaarörö ngëëngk yewesa, öngre omp wëwëet utpet yaaöre omp nampök namp ëöaat yaalmëaö, \v 10 këkain yaaöre omnantön war yaaö, i ngaat nak kon irikor yaaöre utpet wesak yaaöre omnarö möak këkain yaaö utpet ke pilörö Anutuuk wa ngaöök nemomëën ëëpnaat. \v 11 Ngaan ar narö pi tapël wakaimauröak peene Aköp Yesu Kristook yal yemangkën tiarim Anutu pim Pulöök i niirak arim utpetat won wes nuulaan wotpil sak pimtëën yaö sak wë. \s1 Ompyaö wë Anutuu yapinte wak isak apa \p \v 12 Ar naröak epël yak. “Omnant pout yok pangk ëëmaat,” pël yak. Pöt yok pangk yaketak omën nantök ar pangk kaamök naalniipan. Neenta, “Omën pout yok pangk ëëmaat,” pël amaatak omën nent kaö sëën inëën elmëëngönëën pël naëngön. \v 13 Ar naröak epël yak. “Kaömp pöt yaatakëët yak nëën yaatak yes. Ya epët kaömpötëët,” pël yak. Pöt yok pangk yaketak Anutuuk piptepar won wasëpnaat. Ën möönre koröp epö öngre omp nga yaaö pötë yaö wonö. Tiarim möönre koröp epö Aköpë inëën elmëëpënëak yaö ëau. Aköp pi tiarim möönre koröp epöökë pepap. \v 14 Anutuuk Aköp weletakaan wal ë ulmëaupök tiarta tapël pim weëre kosangöök wal ë niulëëpën sa. \v 15 Arim möönre koröp pipot Kristo pim koröp lup nant ar pöt ëwat wë. Ar kön wiin arim möönre koröp wak öng kan pas yaaupring erën ëën pangk ëëpën ma? Pël naëngan, won pan. \v 16 Omp namp öng kan pas yaaupring erën yaë pöp pi öng pöpring koröp kopëtaö yeö ar pöten köpël ma? Pöta ngönte ngönëntak epël wia. “Piarip pouwaar erën ëën koröp kopëtaö pël ëëpnaat.” \v 17 Ën namp Aköpring yal ëak wë pipop piiring könre lup kopëtemer sak wë. \v 18 Öngre omp nga yeë pippel sëp weseë. Utpet muntat omnaröak yaë pipot pitëm koröpöt utpet newasën yaë. Ën namp öngre omp nga ëak pöt pimtë koröpö utpet wasëpnaat. \v 19 Arim koröp pipö Ngëëngk Pulö pim ngëëngk tupët pöt ar köpël ma? Anutuuk Pulö arim lupötë ulmëën wë. Arim koröp pipö arimtëö won, Anutu pimö. \v 20 Puuk sum kësang elniak ar utpetatë öngpökaan kama wak pimëën niwesa. Pötaanök ar ompyaö wë pim yapinte wak isak aë. \c 7 \s1 Öngre omp yaauta ngönte \p \v 1 Arim ngön neen pepeweri pëël neean pöt ne kangiir ök niamaan kat wieë. Omën namp omp tek öpna pöt ompyaö. \v 2 Pël ëënëëtak öngre omp nga yaaut kësang wia. Pötaanök pötak wer niöpanok ompörö neenem öngöp wak wëën öngöröeta neenem ompöp wak önë pöt ompyaö. \v 3 Ompöpë koröp pipö pim öngöpëö. Pötaanök keimön elmëëpan. Ën öngöpë koröp pipö ompöpëö. Pötaanök keimön elmëëpan. \v 4 Pöt tol ëën? Öngöp pimtok pim koröpö ngarangk naën, pim ompöpök pël yaë. Tapël ompöp pimtok pim koröpö ngarangk naën, pim öngöpök pël yaë. \v 5 Öngre omp weëaurö ar nener koröp keimön elmëëngan. Om Anutuun ök manëak wet rëak ngön ë kat men ëak akunet om wiaan arim koröp keimön ëënë pöt yok pangk. Pël ëën akun pöt pet irën Setenök morök elniin arim koröp ngarangk naën wë öngre omp nga ëënganëën kaalak erën ëën. \v 6 Ar öngre omp ëënëak yeniak pöt ne kosang wesak neniaan. Ar pël ëënë pöt yok pangk pël yeniak. \v 7 Nem kentöök ar pourö nem ök tek önëak kent yaë. Pël yaëëtak Anutuuk elniin narö öngre omp wak wëën narö tek wë. Pi tiar pël ëëpenëak weëre kosangöt kom ëak narö nant narö nant yaalni. \p \v 8 Öngre omp tekre kapirörö ne arën ök niamaan kat wieë. Ar nem ök tek önë pöt ompyaö. \v 9 Pël ëënëëtak arim koröpöökë wëwëat ngarangk naën yeem öngre omp ëënë pöt ompyaö. Koröpöökë kentre kaurat kaö sak ngep elniipna pöt pangk naën. Pötaanök öngre omp ëënë pöt ompyaö. \p \v 10 Öngre omp weëaurö, ne arën kosang wesak ök niamaan kat wieë. Ngön epët nook won, Anutu pim këm ngönte. Öngöp pi pim ompöp sëp waspan. \v 11 Ma yok pël ëak pöt om öp. Won ëën pöt pim ompöp kaalak koirak lup kopëtemer sak öp. Ën ompöp piita pim öngöp wes mëëpan. \p \v 12 Öngre omp muntarö, nem arën ngön niama epët Aköpëët won, nemtëët. Omp ngönën kat wia namp öng Kristoon kön wi kosang newasënëp koirën piiring öpënëak kent yaëën pöt wes mëëpan. \v 13 Ën tapël öng ngönën kat wia namp omp Kristoon kön wi kosang newasën nampring wëën piiring öpënëak kent yaëën pöt wes mëëpan. \v 14 Pöt tol ëën? Öng ngönën kat wia pöpëën Anutuuk omp Kristoon kön wi kosang newasënëp yaö elmëa. Tapël omp ngönën kat wia pöpëën Anutuuk öng Kristoon kön wi kosang newasënëp yaö elmëa. Pël naën ëa talte piarpim ruurö Anutuu ëöetak kölam nasën ëëpën. Pit Anutuuk pimëën yaö wesa. \v 15 Ën ngönën köpël öng ma omp nampök pim weëaup sëp wasëpënëak yaan pöt ngönën kat wia pöpök il newariipan. Anutuuk tiar mayaaptak öpenëak yaö niwesa. Pötaanök nga elpanok ngönën köpëlëp sëp wasëpënëak yaan ngönën kat wiaup yok pangk kat mowiin sëpnaat. \v 16 Öngörö, arim ompöröak sëp niwasëpënëak yaan il mowariak kaamök elmëën Kristo pim naë rë olaan kama öpna pöten ar köpël wë. Tapël ompöröeta, arim öngöröak sëp niwasëpënëak yaan il mowariak kaamök elmëën Kristo pim naë rë olaan kama öpna pöten ar köpël wë. \s1 Anutuu yas niaan wakaiman pöl öpa \p \v 17 Om ar pourö Anutuuk arim wëwë önëak yaö elniin wakaiman yas niaan pim naë rë olëak wëaö pötak wakaiman pöl weë. Ngön pipët ar ka poutë ingre mor sauröen kosang wesak ök niaim wë. \v 18 Namp Anutuun yaö ëak pim koröp kaut moilën wëën Anutuuk yas mëëa ëën pöt pim ila pöt ngep ëëpnaaten kön wiipan. Ën namp nailën wëën Anutuuk yas mëëa ëën pöt ilëpnaaten kön wiipan. \v 19 Koröp kaut yailaut ma nailën yaaut piptepar om pastepar. Anutuu ngön kosangta ënëm ëëpena pötaar omën këët. \v 20 Anutuuk yas niaan pim naë san pötak wakaiman pöl weë. \v 21 Ar inëën ëeim wëën Anutuuk yas niia ëën pöt wil niulëëpnaaten kön selap ëënganok. Arim wil niulëëpnaata kan nent oröön pöt pöök seë. \v 22 Inëën wë ma won pöten kön selap naën ëëpenaata songönte epët. Omën namp inëën wëën Aköpök yas mëëa pöp puuk wil moulmëën pimëën yes. Ën namp inëën won wëën Aköpök yas mëëa ëën pöt Kristoë inëënëp pël yes. \v 23 Anutuuk ar sum kaö elniak utpetatë öngpökaan kama niwak pimëën niwesaurö. Pötaanök omnaröa yaautë ënëm ëënganëp pim ënëm seë. \v 24 Karurö, omën pourö tiar Anutuuk yas niaan pim naë san pötak wakaiman pöl piiring öpa. \s1 Ongre omp tekre kapiröröa ngönte \p \v 25 Ne öngre omp teköröa ngönte ök niamaan kat wieë. Ngön epët Anutuuk ök nenëaan, nemtok kësangën elnëak weëre kosang nangkën nem ngön këët ök yeniak epëten yaap pël wasënëët. \v 26 Ne kön wiin akun eptak këëre ngaat oröak wia pötaanök peene wë epël önë pöt ompyaö. \v 27 Öngre omp ëaurö pöt nener wes mëënëak kön wiinganok. Ën öngre omp naën wë pöt pël ëënëëten kön wiinganok. \v 28 Omp tekörö ar öng önë pöt saun won. Ën öng tekörö ar omp önë pöteta saun won. Om öngre omp ëak wëën pöt könömöt arim naë orööpnaat. Pötaanök orööpanëën tek önë pöten kent yaë. \p \v 29 Karurö, nem yeniak pöta songönte epët. Tiar yang eprek öpenëak akun niwia pöt pet irëpënëak temanöm yes. Pötaanök akun kot eptak ar öngre omp ëauröak teköröa ök sak weë. \v 30 Ën ingre ya ilak yaauröak pël naën koröp oröak weë. Ërëpsawi yaauröak won koröp oröak weë. Omnant sum yaauröak omnant wonöröa ök sak weë. \v 31 Yangerakë omnantëën ya kaö yamëngkauröak pötëën kent naën yaauröa ök sak weë. Yangerakë omën pöt teënt kö sëpnaat. Pötaanök tiar pipotön kaö wesak kön selap ëëngan. \p \v 32 Ar omën pasutëën kön selap naën ëënëëten ne kent yaë. Omp tekörö pit Aköpök itaangkën ompyaö sëpna yak pim yaataan kön yawiaurö. \v 33 Ën omp öngringörö pitëm öngöröak itaangkën ompyaö sëpna yak yangerakë omnantëën kön yawiaurö. \v 34 Pit Aköpë omnantre yangerakë omnant pouteparëën kön yawiaurö. Ën öng tekre ulwasörö pit pitëm koröpre lup pöt kölam sëpënëak kön wieë Aköpë yaataan kön yawiaurö. Ën öng ompringörö pitëm ompöröak itaangkën ompyaö sëpna yak yangerakë omnantëën kön yawiaurö. \v 35 Nem yeniak pipët arim yaaut kan wariak neniaan, kaamök elniipënëak yeniak. Nem kentöök ar wotpil wë Aköpëën yak weë ngentiak pim yaat mëmpunëak kent yaë. \p \v 36 Ën omp namp pim koontup kaö sak omp öpna salëpök nga ngentiipënëak kön wiin pangk naën ëën pöt lup kaip tiak omp mampënëak kön wiin pangk ëën omp mës mampna pöt utpet nasëpan. \v 37 Ën omën namp pim könöök koontup tek öpënëak kön kosang wiak pöt pangk pël ëëpnaat. \v 38 Nem yeniak pipta songönte epët. Omën namp pim koontup omp mampna pöt ompyaö ëëpnaat. Ën namp pim koontup omp nemangkën ëën tek öpna pöt ompyaö pan ëëpnaat. \v 39 Öng namp pim ompöp öp wëën sëp wesak muntap koirëpna pöt pangk naën. Ën ompöp wel wiin pim omp kent kön wiipna namp yok pangk koirëpnaat. Pöt köntak won, Aköpön kön wieë pël ëëpnaat. \v 40 Pël ëëpnaatak nemtë könöök, pim ompöp wel wiin pimënt öpna pöt pi ompyaö pan öpnaat. Ne kön wiin Anutu pim Pulöök kön pipö tekeri wes nangkën yeniak. \c 8 \s1 Animaut omp ak kaaröröaan kiri ar yaauta ngönte \p \v 1 Ne omp ak kaaröröaan kiri ar yaauta ngönte ök niamaan kat wieë. Arök, “Ten kön wiin omnantë songönötön tiar pourö ëwat wë,” pël yak. Pël yaketak ne epël yeniak. Tiar omnantë songönötön ëwat wë pël apena pöt tiarimtën wak isak apenaat. Pël apenaatak tiar neneren lup sant elmëëpena pöt lup kosang sëpenaat. \v 2 Omën namp kön wiin pi omnantë songönte ëwat wë pim ëwatten wak isak yaan pöt pi këëkë ëwat nasën wë pël apenaat. \v 3 Ën namp pi Anutuun lup sant elmëëpna pöt Anutuuk omën pöpön ëwat sak pimëën wasëpnaat. \p \v 4 Ar animaö omp ak kaaröröaan kiri ar ëaut yok pangk nëmpen ma won pöten pëël yenëak. Arim, “Omp ak kaar omnaröak ket ëa pörö kë wonörö,” pël yak pöt yaap yak. Ën, “Anutu kopëtap këëp, muntarö won,” pël yak pöteta yaap yak. \v 5 Kutömweriire yangerak omën kaöarö kësang omën naröak pitën, “Anutu” pël yamëëaurö wë. Omp ak selap omën ngönën wonöröak ngëëngk wesak yaya yamëëaurö wë pöt yaap. \v 6 Pël ëaap Anutu kopët namp wë. Pöp tiarim Pep panëëp. Puuk omën ël epot pout ket elniin pim inëën elmëëpenëak wë. Ën Aköp kopët namp wë. Pöp Yesu Kristo. Puuk omën ël epot pout ket elniak wëwë kosangët ningkën wë. \p \v 7 Ar pourö, “Omp akörö kaarörö,” pöt këëkë ëwat nasën wë naröak ngaan omp ak kaaröröaan kiri ar eimaö pöten kön wiak kaömp yenem kaömp pöt omp ak kaaröröaan kiri ëaut pël kön wieë yen. Pël ëak arök, “Yok pangk nën ma won?” pël ëak kön selapring yen pötak arim lupöt utpet yaniwas. \v 8 Kaömp yenaare won pötök kaamök elniin Anutuu naë nasëngan. Tiar kaömp omp ak kaaröröaan kiri ëaut nanën ëëpena pöt Anutuuk tiarën itenak utpetarö pël newaspan. Ën kaömp pöt nëmpena pöteta puuk itenak ompyaurö pël newaspan. \p \v 9 Om këëkë ngarangk ëeë. Arök, “Ten kaömp omp ak kaaröröaan kiri ëaut nëna pöt yok pangk,” pël yewas. Pël yeëetak omën kaömp pöten, “Yok pangk nën ma won?” pël kön selap yaë pöröak ar pël yaëën itenak tapël ëën pötak pitëm lupöt utpet mowaspanëën ngarangk ëeë. \v 10 Omën kaömp omp ak kaaröröaan kiri ëautön, “Num ma won?” pël kön selap yaë pöpök itaangkën ar, “Omp akörö kaarörö,” pël yewas pörö nampë ngönën tupta kakaati së yenën pi tol ëëpën? Piita kaömp ke pilöt yok pangk nëmpnaat wesak arim ënëm ëak kaömp pöt nëën pötak pim lupmer utpet wasëpnaat. \v 11 Arim, “Omp akörö kaarörö,” pël yewas pötaan omën pöten këëkë wesak kön nawiin yaë pöp pim lupmer utpet sëpnaat. Ngönën kat wia arim kar pöp Kristook pi utpetetakaan kama öpënëak wel wia. \v 12 Ar ngönën kat wia arim karuröen utpet pipël elmëak pitëm lupöt utpet yemowas pipët Kristoonta utpet yaalmë. \v 13 Pötaanök nem kaömp ke pilöt yena pötak nem karipë lupmer utpet yemowasën pöt animaut sasa nanëngan, pi utpet sëpanëën. \c 9 \s1 Pool pim ya yamëngkautaan sum naön pötaan ërëpsawi ëa \p \v 1 Anutuu yaat nem mëmpëak kent yeë epët omën nampök il newariipan. Ne tiarim Aköp Yesu Kristo pim ngön yaaö omnamp piin itenaup. Nook pim yaat mënautaan ar piin kön wi kosang wesak wë. \v 2 Omën naröak neen, “Pi Aköpë ngön yaaö omën wonöp,” pël ya. Pël yaatak arök pöt neen, “Pi ngön yaaö omnamp,” pöt ëwat wë. Pöt nook pim ngönte ök niaan kön wi kosang wesak wë pötaanök. Arim wëwëetak ne Aköpë ngön yaaö omnamp pöt pet yaë. \p \v 3 Omën nemëën kaaö ngön ya pöröen kangiir epël yemak. \v 4 Nem arim naë Anutuu yaat yamëngkaö pötaan arim naëaan iire kaömp öma pöt pangk naën ma? \v 5 Aköpë nangaröere Pitaare ngön yaaö muntarö pit pitëm öngörö mësak yesaurö. Ne yok pangk pël naëngan ma? Pangk pël ëëmaap. \v 6 Elei. Ar kön wiin ten Panapas tenpimënt arën ngönën ök yeniem kaömpre omnantë waurat pangk ëën ma? Tenpimtok pël ëëna pöt pangk naëpan. \v 7 Nga omnarö kaömpre ngaë omnant pitëmtë monatök naöpan. Ëmre ya yaaurö pitta këët oröön yok pangk nëmpnaat. Pol purmakaö ngarangk yaaurö pitta yok pangk kapa kolapöt kolak nëmpnaat. \p \v 8 Ngön pipët omnaröa kön pëënëëtök naën. Pipta ngönte ngönëntakta wia. \v 9 Anutu pim ngön kosangët Mosesök epël ëa. “Pol purmakaöp ya kaamök elniak korupait tööpënëak ing samsam yeem nëmpënëak yaëën këmët il mowariingan.” Anutu Mosesën ngön mëëa pipët pol purmakaöröaan pëën nemaan ëa. \v 10 Won. Anutuuk ten pim ya omnaröaanta kön wieë ngön pipët Mosesën ök maan retëng ëa. Omën ya yamëngkaupre këët oröön yewaup piarip köp sëën nant öpënëak kön wieë ya mëmpna pöt yok pangk. \v 11 Tenök arim lupöt kosang sënëak ngönën ök niaim wë. Pötaanök arök kangiir koröpöökë kaamököt nimpunë pöt yok pangk naën ma? \v 12 Ya omën muntarö koröpöökë kaamök pöt yemangk. Pötaanök ten wet rëak ya yamëngkaurö pit il yemowasën nimpunëët pangk önaat. \p Pël ëënaatak Kristo pim ngön ompyaut il wariinganëak pötön naën pas këlangön kat wiak ya yamëngk. \v 13 Ngönën omën Anutu pim tup kaöetak waur yaaurö pit omnaröak Anutuun yak kaömpöt wak wais wiin pötëaan nant yeö ar pöten ëwat wë. Ën kiri ar yaauröeta animaö kiri yemangk pötëaan yeö. \v 14 Pöta ök Aköp Yesuuk ten pim ngön ompyaut ök yaaurö ar kat yawiauröak koröpöökë kaamököt ningkën önëak kosang wesak ök niiaut. \p \v 15 Ne pöt, arök koröpöökë omnant nampunëak neniaan ëaut. Peeneeta pël ëënëak retëng naën. Won, ne omnantëën kimang neniangan. Kaömpötëën këën ëak wel wiimëak yeem pöt arën kaömpëën neniangan. Ne arim naëaan omnant naön yaaö pötaan ërëpsawi yeë. Ën nem kentöök ar nenangkën yaëën pötaan ërëpsawi eim öma pöten kent yaë. \v 16 Nem ngön ompyaut ök ni yeë pötaan nemtën wak isak naëngön. Pöt Kristook ne pël ëëmëak kosang wesak neeaut. Ne pim ngön ompyaut ök naën yeëan talte pim ya mëmpëak neeaut sëp wesak pötaan ya këlangön kaö ëëm. \v 17 Ya pipët nem könöök yamëngkem talte sum ömaaten kent kön wiim. Pël ëëmaatak ya pipët nem könöök naën, Aköpök epël ëëmëak nangkën sum naön. \v 18 Pël ëa pötaanök ne kangiir oröpöt yeö? Nem kangiir yeö pöt epët. Ngön ompyaut ök niak kangiir sumere omnant naön yaaup. Ngön ompyaut amëak ne kangiir sumere omnant yok pangk ömaat pël newasën yaaup. \s1 Pool pi omën pouröa inëën sa \p \v 19 Ne omën pouröa inëën wonöpök nem könöök ngönën ök niaan omën kësang pan Kristoë naë rë olanëak ar pouröa inëën saut. \v 20 Ne Yuta omnaröa naë ya yamëngkem pitën ngönën ök maan Kristoë naë rë olapënëak pitëmtë yaaul yaaup. Mosesë ngön kosangta öngpök naönöpök omën pöta öngpök wëauröen ngönën ök maan Kristoë naë rë olapënëak pitëm yaaul yeem pim ngön kosangöt ngaarëk yewaup. \v 21 Tapël omën munt Moses pim ngön kosangta ënëm naën yaauröa naë ya yamëngkem arën ngönën ök niaan Kristoë naë rë olanëak neenta Mosesë ngön kosangta ënëm naën yaaup. Mosesë ngön kosangta ënëm naënëpök Anutuu ngön kosangët wa noolaan, Kristoë ngönte ngaarëk yewaup. \v 22 Omën pitëm kön wi kosang yewesaut wiap, omnant ëëpënëak kön selap yaë piporöa naë ya yamëngkem pitën ngön ök maan Kristoë naë rë olapënëak pitëm ök yesën omnaröak neen kön wiin wiapöp pël yewas. Omën pouröen ngönën ök niaan narö Kristoë naë rë olaan utpetetakaan kama niöpënëak arim ök saut. \v 23 Nem pël yeë pipët ngön ompyaut kaö sëën nemëntta këët ömëak yeë. \s1 Anutuu omën këët öpenaataan weë ngentiipa \p \v 24 Ar omën epëten ëwat wë. Ngasam yaaurek omën pourö nener il wasëpënëak pöömpö sëpnaat. Pël ëëpnaatak wet rëak së yaö ëaurek orööpna pöpök këët öpnaat. Pötaanök Anutuu omën këët önëëtaan weë ngentieë. \v 25 Omën ngasam ëak nener il wasëpenëak yaë piporö weë ngentiak koröpöökë këlangön yaaö pöten kön nawiin yaë. Pit omën lëngë sëpna pötëënta pël yaë. Ën tiar pöt Anutuu naëaan omën weë panë om wiakaim wiaapnaataan tapël ëëpa. \v 26 Nemëntta pöömpö yaaupë ököp. Ne pöt leng ëëmëak yaö ëaurekën it kökö ngënal yesaup. Ne omën mor yamö pöpë ököp. Ne köntak namöön yaaup, kaëngk mööngönëak këëkë itneë yamöaup. \v 27 Omën namp ngasamtak muntapök il mowaspanëak pimtë koröpö weë yewas pöl utpet ëëngönëak nem koröpöökë kentre kaur pöt ngep yaalmëaup. Nemtok ngönën ök niaim olëak kö sungönëak pël yaaup. \c 10 \s1 Moröktak wiap sënganëën ngarangk këëkë ëëpa \p \v 1 Karurö, ne ar tiarim ëarö, Mosesring wakaimaurö, pitëm imautön ëngk ma e wasnganëën ök niamaan kat wieë. Anutu pi kepiltak kaka elmëak kanö pet elmëën pit seim i kaö Köp Möau olëak sa. \v 2 I yamëa pöta ök kepil pötak kaka elmëën i kaö ilën irë olëak së Moses pim omën sa. \v 3 Pël ëën Anutu pim Pulöök kaömp tekeri wes mena pöt pit pourö në sa. \v 4 Iiteta Pul tapöök tekeri wes mangkën në sa. I pitëm në sa pöt kël Pulöök pet elmëa pöökaan yaaröön kolak neima. Kël pöökë yapinte Kristo. Iit kël pöökaan yaaröön nëën kaamök elmëeima pöl Kristook pit kan yesën pitring wë kaamök elmëeima. \v 5 Pël ëautak pitëm tekrakaan pouröak utpetat ëeima. Pötaan Anutuuk këëpöt kön mowiin yang mopöök wel wi won sa. \p \v 6 Pitëm naë omnant oröa pötök tiarën pepanöm yenia pël yaë. Pitëm ëa pöl tiar omnantön warre kaur ëënganëak pël yaalni. \v 7 Pitëm tekrakaan narö pitëm ëa pöl Anutuu urtak omp ak kaaröröaan ngëëngk wesak yaya manganok. Pöta ngönte ngönëntak epël wia. “Omnarö wel aisëeë iire kaömp nak wal ëak tan urööre ngasam paspas ë pël eima.” \v 8 Pit naröa ëa pöl tiar öngre omp nga ëënganok. Pit pël yaëën Anutuuk pitëmëën ya sangën elmëën omën kësang pan 23,000 ëak kët kopëtetak wel wia. \v 9 Pit naröa ëa pöl tiar Aköpön morök elmëëngan. Pit pël yaëën kamal ngaaröak mëngkën wel wia. \v 10 Pit naröa ëa pöl tiar Anutuun kaaö ngön angan. Pit pël yaan Anutuuk pim ensel ngaap wes mëën mëngkën wel wia. \p \v 11 Omën muntaröak Anutu kasëng mempanëak pepanöm elmëëpënëak omën pipot pitëm naë oröa. Akunet pet irëpënëak yaëën wë eporö tiarta kön tektek sëpenëak ngönëntak retëng ëa. \v 12 Pötaanök ar narö arimtën kön wiin isën tiarim ëarö il wesak wë pël yewas pörö ar wiap sak utpet ëënganëën ngarangk këëkë ëeë. \v 13 Morök ke nentere nent ar utpet ëënëak arim naë oröa pöt arimënt pëën won, omën pouröa naë yaarö. Pipot arim naë yaaröön ar yok pangk Anutuun kön kosang wiaan puuk kaamök elniin morökta weëre kosang pötak wa nuulaan wiap nasëngan. Won, ar moröktak wëën pi kaamök elniin weë sak tauaanëët. \s1 Anutuu ënëm yeem urmeraröa ënëm naëngan \p \v 14 Pötaanök, nem kar panëërö, ar omp ak kaaröröaan ngëëngk wesak yaya yamëëaut kasëng meneë. \v 15 Ar könringörö. Pötaanök nem niama epët kat wiak kön wi pet ëeë. \v 16 Wain iit kelöntak lë mëak welaköt elmëak Anutuun yowe yamëëa pöta songönte tiar ëwat wë. I pipët Kristo pim i tiarimëën lë mëa pöt. Tiar wain i pöt yenem piiring lup kopëtemer sak wë. Ën kë pelak yen pöt, yenem pim möönre koröpö këra yetaprak möa pötak yal yeë. \v 17 Kë kopëtet wiaan tiar pourö yen. Pötaanök tiar selap pöröak erën ëak möönre koröp kopëtaö pël sak wë. \v 18 Israel omnaröa yaautön kön wieë. Omën animaö Anutuun kiri yemangk pöta kaut yen piporö pit kiri ar yaautak Anuturing lup kopëtemer mowasëpënëak pël yaë. \v 19 Nem yeniak pipta songönte pöt tolëël? Ne, “Omp ak kaarörö pit kaöarö,” ma “Omnaröak pitëmëën kiri yemangk pöt kaöat,” pël yeniak ma? \v 20 Won, ne epël yeniak. Omën ngönën wonörö pitëm kiri yemangk pöt Anutuun won, urmeraröaan yemangk. Pël yaëën ar pitëmëën kiri mampööre pitring kaömp ngawi në pël ëënëëten ne kaaö yaë. \v 21 Aköpë i kelöntak yenauröak urmeraröaktakaan nëmpena pöt pangk naëpan. \v 22 Ar utpet pipot ëënë pöt Aköp ya sangën mongawisën nimpënaat. Pi weëre kosangringëp, ar weëre kosang wonörö. Pötaanök pi ya sangën mongawisngan. \s1 Anutuun ping wesak maim öpa \p \v 23 Arök, “Tiar omën pout yok pangk ëëpenaat,” pël yak pöt yaap yak. Pël yaketak omën poutök kaamök naalniipan. Arök, “Tiar omën pout yok pangk ëëpenaat,” pël yaketak omën poutök kosang naniwaspan. \v 24 Ar arim omnant ëënëëten kön wiinganok, arim karurö kaamök elmëënëëten kön wieë. \v 25 Animaut uröm kaatakaan önë pipotön, “Epot omp ak kaaröröaan kiri elmëa ma won?” pël ëak kön selap ëënganëp neë. \v 26 Pöta ngönte ngönëntak epël wia. “Yangerere yangerak omnant wia epot pout Aköpëët.” Pël wia pötaanök tiar yok pangk omën pout nëmpenaat. \v 27 Omën ngönën wonöröak ar pitring kaömp ngawi nënëak yas niak kaömpre animaut ningkën pötön, “Epot omp ak kaaröröaan kiri elmëa ma won?” pël ëak kön selap ëënganëp köntak neë. \v 28 Pël ëënëëtak omën namp nim naë öpnaapök animaö pötön, “Epot omp ak kaaröröaan kiri ëaut,” pël ök niaan pöt pi utpet mowasën pim lupmer utpet ëëpanëën nënganok. \v 29 Pipot nëën arim lupöt utpet sepanëën won, arim karipë lupmer utpet ëëpanëak yeniak. Ar nampök epël an koröp. “Ne tol ëën omën animautön kön selap yaë pipopön kön wiak nanën ëëm? \v 30 Ne Anutuun animautaan yowe mëak yenën omnaröak nem yena pötaan utpet wesak neneapan.” \p \v 31 Pël aan ne epël yeniak. Ar iire kaömp nëëre omën nant ë pël ëënëak pöt Anutuun ping wesak aöök ëën. \v 32 Yuta omënre omën muntaröere ingre mor saurö wiap sëpanok pël elmëëngan. \v 33 Nem yeë pöl ëeë. Nem omnant yeë epot omën pourö kaamök elmëëmëak weë ngentiak yeë. Nemtëën naën, omën pourö kaamök elmëën ompyaö sëën Anutuuk utpetetakaan kama moöpënëak yeë. \c 11 \p \v 1 Ne Kristoë kanöök ing mësëak pim ök yeë arta tapël nem yeë epël ëeë. \s1 Ngönënë wa toptak ompyaö ëëpenaata ngönte \p \v 2 Ar omnant nem niiaul yeem ngön ök niiaut taë wak wëën ne arën kön wiin ompyaö yaë. \v 3 Pël yeëetak nem kentöök ar epëtenta ëwat sënëak kent yaë. Ompöröak öngörö ngarangk ëa. Kristook ompörö ngarangk ëa. Ën Anutuuk Kristo ngarangk ëa. \v 4 Tiarim yaaul omp namp pim kepönö kör koëak wëën pöt omnaröak itenak, “Pi omën munt nampë ikanöök wë,” pël ya. Pël yaatak omp namp ngönën tuptak Anutuun ök maöre pim ngönte tekeri wesak aö pël ëëpna pöt pi omën munt nampë ikanöök won. Pötaanök pël yeem pim kepönö kör koëëpna pöt utpet ëak pim Kaöap Kristo ëö mongawisëpnaat. \v 5 Ën öng namp ngönën tuptak Anutuun ök maöre pim ngönte tekeri wesak aö pël yeem pim kepönö kör nokoëën wëën pöt omnaröak piin, “Ompöpë ikanöök naön wëa,” pël aan pim ompöp ëö mongawisëpnaat. Pöt öng kan pas yaaö namp pim kepön ëpöt kat ë olëak wë utpet yaë pöl pim kepönö kör nokoëën wëa pötak utpet sak öng ke pöpë ök sëpnaat. \v 6 Öng namp pim kepönö kör nokoëën ëëpënëak pöt pim kepön ëpöt kat ë olap. Pël ëëpnaatak öng namp pim kepön ëpöt kat ë olaan omnaröak piin kön wiin, “Pi öng kan pas yaaö namp,” pël wasën pi ëö kësang sëpnaat. Pötaanök öngörö pipël ëak ëö sëpanëën pitëm kepönöt kör koëëp. \v 7 Ompöp pi Anutu pim ök wë pim weëre kosangre ë rangi pöt pet yaë. Pötaanök pi Anutuu ök kaö sak wë pöt pet ëëpnaataan pim kepönö kör nokoëëpan. Ën öngöp pi ompöpë iri wë pöt pet ëëpnaataan pim kepönö pangk kör koëëpnaat. \v 8 Pöta songönte epët. Anutuuk ompöp ket ëëpënëak öngöpökaan kaut naön. Öngöpökëër ompöpökaan kaut wak ket ëa. \v 9 Tapël ompöp pi öngöpëën yak ket naën. Öngöpökëër ompöpëën yak ket ëaup. \v 10 Pël ëa pötaanök öngöp pi ompöpë iri wë pöt pet ëëpnaataan kepönö kör koëak öpnaat. Pël ëën pöt enselöröak pöten itaangkën ompyaö ëëpnaat. \v 11 Pël ëëpnaatak tiar öngre omp Aköpë wëwëetak namp nerak naön, nampnamp kaamök ëak wë. \v 12 Nem yeniak pipta songönte epët. Anutuuk öng wetëëp ompöpökaan ket ëën kangiir pörekaan wais peene wë epöök pöt öngöröak ompörö yawil. Omën pout Anutuuk maan oröak wia. \p \v 13 Ar omën epëten kön wieë. Öngörö pitëm kepönöt kör nokoën wë omnaröa tekrak Anutuun ök mapna pöt yok pangk pël yewas ma? Pël naëpan. \v 14 Tiarim wëauten ar ëwat wë. Omp namp öngöröa ök pim kepön ëpöt wali sëpna pötak omnaröak ëöak mapnaat. \v 15 Ën öngörö pit ngan ëp waliit pitëm kepönöt kör koëëpënëak Anutuuk menaurö. Pötaanök öng namp pim kepön ëpöt wali sëpna pöt ompyaö. \v 16 Omën namp ngön epët komun uröpna pöpön epël memaat. Ten Kristoë ngön yaaö omnaröere Anutuu ingre mor sa pourö epël pëën yaaurö. \s1 Korin omnaröak Aköpë këëre iit utpet wesa \p \v 17 Ar Anutuun yaya manëak wa top yeëan pötë ompyaö newasën, utpet yewesan. Pötaanök nem yeniak epët, arën kön wiin ompyaö won. \v 18 Ne wet rëak epël niamaan. Ar ngönënëën wa rongan yaëën arim tekrak komre kap yaaröa pël aan ne kat wiin yaap koröp yaarö. \v 19 Ne kön wiin komkap pipot pas naaröön, ar yangerakë omnarö yak arën ökre was elniin ngönëntak kosang yes pörö tekeri wasëpënëak yaarö. \v 20 Arim ngönënëën wa top yeëan pötë Aköpë këët nënëak yeem irikor yeëan. \v 21 Ar epël yeëan. Kaömp nënëak Aköpön kön nawiin apre pap arim kaömp wak yesan pöt neenemot yenan. Pël ëak narö iire kaömp kësang nak kön irikor yaëën narö këën wë. \v 22 Elei, ar pipël ëënëak pöt arim kaatë nënëëtep won ma? Ma ar kön wiin Anutuu ingre mor saurö pipël elmëak ngöntök yaaurö ëö yemowas pöt pangk yaë ma? Arim yeëan pötaan tol niam? Kön wiin ompyaö yen pël niam ma? Won, pël naëngan. \s1 Aköp Yesu pim ruurö këërë i elmëa \p \v 23 Ne ngön ngaan Aköpë naëaan wa pöt niiaut. Pöt epël. Aköp Yesuuk Yutasök piin ngaaröen kup mowia röök pötak kaömp nent wak \v 24 Anutuun yowe mëak pelak epël ök mëëa. “Epët nem mësëpët. Arimëën yak pëël elniak wel wiimaat. Neim önëël nem elniauten kön wieë neim önëët.” \v 25 Pël mëak kaömp pöt nëën wain kelönte tapël wak yowe mëak epël mëëa. “Wain i epët sulöp ngolöpta nem iit. Wain i epëtak ne wel yawiem nem iit olama pötaan Anutuu omnaröaring sulöp pöt kosang yewas pöt pet yaalni. Neim önëël nem elniauten kön wieë neim önëët.” \v 26 Pël ëaan ar këëre i nënëël Aköpë wel wiauta songönte tekeri weseim wëën kaalak waisëpnaat. \s1 Namp pi Aköpë këëre iit utpet wesak pöt saun koirëpnaat \p \v 27 Pël wia pötaanök omën namp Aköpë iire këët pas köntak nëmpna pipop Aköpë möönre koröpre i pöt utpet wasën saunaring ëëpnaat. \v 28 Pötaanök ar këëre i nënëak pöt wet rëak arim lupöt wa kom ëakök nën. \v 29 Pöt namp pim lupmer wa kom naënrek Aköpë këëre iit köntak nëmpna pöt pim saunaring nëmpna pötaan Anutuuk këlangön mampnaat. \v 30 Ar pël yeëan pötaanök arim naëaan narö kësang weëre kosang won, yauman yaëën narö wel yawi. \v 31 Ën tiarimtok tiarimtë lupöt wotpil wesak wa kom yeëan talte Aköpök wa kom elniire këlangön nimpö pël naën ëëpën. \v 32 Aköpë tiarim lupöt wa kom yaalni pöt yang omnaröaring kö sënganëak këlangön yaningk. \p \v 33 Pötaanök, karurö, ar Aköpë këëre iit ngawi nënëak wa top yeem pöt neneren kor ëën pourö wais pet irënak ngës rë pël ëën. \v 34 Ar këën panë ëën pöt arimtë kaatë nën, wa toptak utpet ëën kangut orö nirëëpanëën. \p Ngön muntat nemtok naë waisak ök niak ngan rë nimpaat. \c 12 \s1 Ngëëngk Pulöök weëre kosang ke nentere nent yaningk \p \v 1 Tiar ngönën yaat mëmpenëak Ngëëngk Pulöök weëre kosang ke nentere nent yaningk. Karurö, ne ar pöta songönten këëkë ëwat sënëak kent yaë. \v 2 Ar ëwat wë. Ngaan ngönën köpël wëën yang omp ak wëwëat wonöröak wer niön pitëm ënëm seimaurö. \v 3 Ne epël niamaan kat wieë. Omën namp Anutuu Pulöök kaamök elmëën pöt, “Yesu sasa kö sëpën,” pël nemaan ëëpnaat. Ën namp Ngëëngk Pulöök kaamök naalmëën ëën pöt, “Yesu pi Aköp,” pël nemaan ëëpnaat. \p \v 4 Pulöök Aköpë ngönën ya ke nentere nent mëmpenëak weëre kosang yaningk, Pul pö kopëtaöök. \v 5 Tiar Aköpë ya ke nentere nent yamëngk, Aköp pöp kopëtap. \v 6 Aköpë ngönën yaat mëmpena kan ke naöre naö wia. Anutu pöp kopëtapök tiar omën pourö neenem weëre kosangöt ninak ya pipot mëmpenëak kaamök yaalni. \v 7 Pulö pi ngönëntak ompyaö wesak öpenëak neenem weëre kosangöt kom ëak yaningk. \v 8 Namp pi Pulöök weëre kosang mangkën ngönën ëwat kaö panë apnaat. Ën namp pi Pul tapöök weëre kosang mangkën ngönën öngpököt wa kotiak apnaat. \v 9 Namp pi Pul tapöök weëre kosang mangkën Anutuu yaat kosang mëmpnaataan kön wi kosang yewesautaring öpnaat. Ën namp pi Pul tapöök weëre kosang mangkën yaumanörö ompyaö mowasëpnaat. \v 10 Namp pi Pulöök weëre kosang mangkën ya it ngolöpöt mëmpnaat. Namp weëre kosang mangkën wetete ngön apënëak kön tektek mowasëpnaat. Namp weëre kosang mangkën Pulööre urmerarö pitëm yaautë songönte kom ëëpnaat. Namp weëre kosang mangkën këm ngön ngolöpöök apnaat. Namp weëre kosang mangkën këm ngön ngolöpöök ök aan kaip tiipnaat. \v 11 Ya pipot pout mëmpenëak Pul kopëtapöök tekeri wes yaningk. Pël elniak pimtë könöök omën pourö neenem weëre kosangöt kom ë yaningk. \s1 Tiarim koröpö kopëtaö, kaut selap \p \v 12 Omnarö tiar tiarim koröpö kopëtaö. Ën koröpöökë kaut selap. Pël ëën pipot erën ëën koröp kopëtaö pël yaë. Pöta ök omën selap eporö Kristooring erën ëën kopëtap pël yaë. \v 13 Tiar narö Yuta omnarö, narö omën muntarö, narö inëën yaaurö, narö inëën naënörö. Pël ëaap tiar Anutuu Pulöök wa niulëën möönre koröp kopëtaö yeö. Anutuuk pim Pulö ningkën tiar pourö pim Pul kopëtaö wak wëën tiarim lupötë wë. \p \v 14 Tiar ëwat wë. Koröpöökë kaut kopët nent won, selap. \v 15 Pötaanök ingesök tol ëak epël apën? “Ne mores won pötaan koröpöökë kaut won.” Pël aö omën koröp ëlö sëp wesak pëlëër së öpën ma? Pël naëpan. \v 16 Ën katëëpökta tol ëak epël apën? “Ne itö won pötaan koröpöökë kaut won.” Pël aö omën koröp ëlö sëp wesak pëlëër së öpën ma? Pël naëpan. \v 17 Koröp pouuk itöt pëën wëanëën tol ëak ngön kat wiipën? Ën koröp pouuk katöt pëën wëanëën tol ëak wot mööpën? Pël naëpan. \v 18 Anutu pi ëwat wë. Pim könöök koröpöökë kaut neenem öpnaarek moulmëa. \v 19 Koröpöökë kaö epot ke kopëtet pëën ëanëën koröp ëlö yok pangk wi naön ëan tapön. \v 20 Pël naën. Tiar pöt koröpöökë kaut selap pötök erën ëën kopëtaö pël yaë. \p \v 21 Itöök moresën epël nemapan. “Ni kaamök naalnëën ëëmëëtak nemënt yok pangk ömaap.” Ën kepönöökta ingesën epël nemapan. “Ni kaamök naalnëën ëëmëëtak nemënt yok pangk ömaap.” \v 22 Won, tiarim koröpöökë kaö nantön kön wiin kaöat won pël yewas pipot won ëëpena pöt ompyaö naön ëëpenaat. \v 23 Ën tiarim koröpöökë kaö nantön kön wiin pasut pël yewas pipot ompyaö wesak ngarangk ëëpenaat. Ën ëöaatta ompyaö panë wesak kör koëëpenaat. \v 24 Pël ëëpnaatak koröpöökë kaö nantön tiar itaangkën ompyaut pël yaë pipot kör nokoëën ëëpenaat. Anutu pimtok tiarim möönre koröpöt ket elniak kaö nantön utpetat pël yewas pipot puuk kön wiin ompyaö ëën kör koëëpenaat. \v 25 Pël ëëpena pötaanök tiarim möönre koröpöök komre kap pöt naën ëëpenaat. Kaö pout nener kaamök ëëpënëak ëaut. \v 26 Koröpöökë kaö kopët nent këlangön kat yawiin pöt pout këlangön kat wiipnaat. Ën kaö nent ompyaö wëën pöt pout ompyaö öpnaat. \p \v 27 Ar pöt erën ëën Kristo pim möönre koröpö pël yeë. Ën neenem wëwëetak pöt pim koröpöökë kaut pël yeë. \v 28 Pël yaëën Anutuuk pim ingre mor saurö tiarim naë ya omnarö epël ulmëa. Wet rëak ngön yaaö omnarö ulmëa. Pöröaarek tektek ngön yaaurö, pöröaarek rë yemoulaurö, pöröaarek ya it ngolöpöt yamëngkaurö, pöröaarek yauman ompyaö yewesauröere omnarö kaamök yaalmëauröere ngarangk yaalmëauröere këm ngön ngolöpöök yaaurö pël ulmëa. \v 29 Anutuuk pourö ngön yaaö omnarö pël naulmëën ëa. Pourö tektek ngön apënëak naulmëën, pourö omnarö rë moulöpënëak naulmëën, pourö ya it ngolöpöt mëmpënëak naulmëën, \v 30 pourö yauman ompyaö wasëpënëak naulmëën, pourö këm ngön ngolöpöök apënëak naulmëën, pourö këm ngön ngolöpöök ök aan kaip tiipënëak naulmëën. \v 31 Anutuuk ar ngönënë yaat mëmpunëak weëre kosang nimpna pöt taltak kaöet pöt wël ëak önëën kosang ëeë. \p Pël yaëën nook kan ompyaö panë epö pet elniimaan. \c 13 \s1 Lup sant yaauta ngönte \p \v 1 Ne ka nantëëröa ngön köngkömötëëre enselöröa ngön köngkömötë omnarö pangk kat wiipnaat pël yeem lup sant naën yeëanëën nem ngön yaaut kuupre intö ngönötë yaan omnaröa ngön këët kat nawiin yaë pöl köntak yeëan tapön. \v 2 Ën ne tektek omnaröa ök wë ngönën tekeri wasööre ngön öngpökötre ëwat poutë songönöt ëwat wëëre tomönötön mop wiipënëak kön wi kosang wesak maan pël ë pël yeem lup sant naën yeëanëën omën pasuröa ök wëan tapön. \v 3 Ma nem omnant kom ëak omën ngöntök yaaurö mampööre Kristo pim ngöntaan yak maan naröak newak es newaliin wel wi pël yeem lup sant naën yeëan talte kangut naön ëëm. \p \v 4 Omën lup santring wëa pörö ya wiaptaring wë sant yemowesaurö. Pit omën muntaröa omnantëën kön utpet mowiire pitëmtën kön wiin isën kölokkölok ë pël naën yaaurö. \v 5 Pit omnant omnaröak kön wiin omën muntaröen naalmëëpanëët ëën pöt pël naën yaaurö, keimön naën yaaurö. Pit ya sangën naën yaaurö, utpet yaalmëën kangiir naalmëën yaaurö. \v 6 Pit utpetatëën ërëpërëp naën, ompyautëën ërëpërëp yaaurö. \v 7 Omën lup santring wëa pörö omnaröak utpet yaalmëën kosang sak wë elmëëpnaatön ompyaö ëëpnaat pël weseë Anutuun kön kosang wiak pim ompyaö ëëpna pöten korkor eim wë këlangön kat yawiem kosang sak wëaurö. \p \v 8 Lup sant yaaö pöt kö nasën ëëpnaat. Ën tektek omnaröa ök Anutuu ngönte tekeri yewesa pöt kö sëpnaat. Këm ngön ngolöpötë yaaö pöteta, kö sëpnaat. Ën ëwat ke nentere nent pötta kö sëpnaat. \v 9 Pöt epël. Tiar ëwatöt kaut pëën ëwat wë. Ën Anutuu ngönteta kaut pëën tekeri wesak yaaurö. \v 10 Ënëmak Anutuu wais omën poutë songönte tekeri wes nimpnaatak kaö kot pipot kö sëpnaat. \p \v 11 Ne ngaan koturöa ök wë pitëm ngön ya pöl aimaut. Pël ëak koturöa kat yawi pöl kat wieimeë pitëm könötë wia pöl wiakaimaut. Pël ëautak omp kaö sak koturöa yaaö pöt ent ë olëaut. \v 12 Tiar könitweri këëre wot kante itenak këëkë itnaangkën yeë pöl peene Anutuu songönte itenak om kotte pëën ëwat yes. Ënëmak Kristoë tekeri sëpnaatak ëö ningkën piin këëkë itaampenaat. Peene pöt tiar Anutuu songönte kaut pëën ëwat wë. Akun pötak Anutuu tiarën ëwat panë wë pöl pim songön pout ëwat sa pet irëpenaat. \p \v 13 Pël ëën kosang wiaapna pöt epot. Anutuun kön wi kosang yewesautere piin kön kosang wiak pim ompyaö ëëpnaaten kor wëautere lup sant yaaut, omën nentepar nent pipot kosang wiaapnaat. Lup sant yaautakëër kaöet. \c 14 \s1 Pulöök weëre kosang yaningk pöta ngönte \p \v 1 Ar lup sant yaaut kaö wesak kosang ngentiak arim karurö sant elmëeë. Pël ëak pöt ngönënë weëre kosang Ngëëngk Pulöök yaningk pipot önëën ök ëeë. Pipot Anutuu ngönte tekeri wasënëak weëre kosang yaningk pipot önëën wet rëak ök ëeë. \v 2 Pöta songönte epël. Omën këm ngön ngolöpöök ya pipop omnaröen nemaan, Anutuun yema. Pi Pulöök elmëën ngön ëlëëpöt ök yaan omnarö kat nawiin, Anutuukëër kat yawi. \v 3 Pël yaëëtak omën Anutuu ngönte tekeri wesak ya pipop omnarö kaamök elmëak pitëm kön wi kosang yewesaut taë wasën kosang sak öpënëak yema. \v 4 Omën këm ngön ngolöpöök ya pipop pimënt kaamök yaë. Ën omën Anutuu ngönte tekeri wesak ya pipop ingre mor sa pourö kaamök yaë. \v 5 Ne ar pourö këm ngön ngolöpötë anëak kent yaë. Ën Anutuu ngönte tekeri wesak anëak kent kaö pan. Omën Anutuu ngönte tekeri wesak ya pipop omën këm ngön ngolöpöök ya pöp il yewas. Ën namp këm ngön ngolöpöök yaan nampök kaip tiak ingre mor saurö kaamök elmëëpna pöt omën këm ngön ngolöpöök ya pipop ya kaö yamëngk. \v 6 Pötaanök karurö, ne arim naë wais këm ngön ngolöpöök ök niaan pötak pangk kaamök naalniipan. Pël ëëmaatep arim naë wais Anutuu ngön ök neea pöt niam ma ëwat nent nimp ma pim këm ngönte tekeri wesak niam ma ngönën rë niulöm pël ëëma pötaar kaamök elniipnaat. \s1 Anutuu ngönte apenëak këm ngön ngolöpötë pangk naëngan \p \v 7 Ar omën pasut nger pëëp köntak mëmpööre wëlemp köntak tang mö pël yaëën ngön këët pangk kat wiin ma? Kat nawiingan. \v 8 Ën kuupö pas yamëngkën talëpök pangk kat wiak ngaëën ya pël wesak ko ëëpën? Pangk pël naëpan. \v 9 Pöta ök arta këm ngön ngolöp omnaröa pangk kat nawiipanëöök yaan talëpök pangk kat wiipën? Kat nawiipan. Arim ngönöt pas mopöök sëpnaat. \v 10 Yang epot poutë omnaröak këm ngön ke nentere nentak ngön ök ya. Pël yaatak köntak naën ompyaö wesak yaan kat yawi. \v 11 Ën omën nampök ngön ök neaan kat nawiin ëëma pöt puuk neen, “Maimap,” pël yenewasën nookta piin, “Maimap,” pël mowasumaat. \v 12 Arim naë tapël wia. Ar weëre kosang Ngëëngk Pulöök yaningk pipot önëak kent yeë. Pötaanök weë ngentiin Ngëëngk Pulöök ulöl wes ningkën weëre kosang ingre mor saurö kaamök elmëëpna pöt önëët. \p \v 13 Pötaanök omën këm ngön ngolöpöök apna pipop ngön pöt kaip tiin omnarö kat wiipnaan Anutuun weëre kosang kimang map. \v 14 Pöt epël. Ne këm ngön ngolöp nem köpëltak Anutuun kimang mema pöt nem këmëtere lupmerök yaan könöök naën pas öpnaat. \v 15 Pötaanök ne tol ëëm? Ne Anutuun kimang nemtë ngöntak lupmerre könöök memaap. Ën Anutuun tan memaanta tapël memaap. \v 16 Ma ar namp lupmerök këm ngön ngolöpöök Anutuun yowe yemaan omën ngolöp weëre kosang pöt naön nim ngönte pangk kat nawiin ëëpna pipop tol ëak kat wiak kaamök ëak, “Yaap,” apën? Pël naëpan. \v 17 Ni yaap Anutuun yowe mamëëtak omën ngolöp pöp taë nemowaspan. \p \v 18 Ne ar pourö il nuwesak këm ngön ngolöpöök ngön yaaup yak Anutuun yowe yemak. \v 19 Pël yeëetak ingre mor sauröaring yaya yamëëautak nem kentöök ngön kopët omnaröa kat wiipnaatepar amëak kön yawi. Këm ngön ngolöp selap omnaröa pangk kat nawiin ëëpna pöt amaaten kaaö. \p \v 20 Karurö, ngönöt kat wiak wël yaautaan rungaaröa ök ëëngan. Utpet yaaö pötönökëër öngaaröa ök köpël ëeë. Pël ëak ngönöt kat wiak wël yaaö pötaan kaöaröa ök ompyaö wesak ëeë. \v 21 Ngönën ngön nent epël wia. \q1 “Ne omën eporöen omën naröa ngön maimatëëre omën maimaröa këm ngönötë ök maan \q1 pit nem ngönte kat nawiin ëëpnaat, \q1 Aköpök pël ya.” \m \v 22 Pötaanök tiar kön wiin Anutuuk këm ngön ngolöpötë ngön yaaut ngönën kat wiauröaan won ngönën köpëlörö pim weëre kosangöön pet elmëën itaampënëak kön wia. Ën kangiir Anutuu ngönte tekeri wesak ök yaaut ngönën köpëlöröaan won kat wiauröaan Anutuu songönte tekeri wasën itaampënëak kön wia. \v 23 Pötaanök ar ingre mor saö pourö wa top ëak këm ngön ngolöpötë ngön aim wëën ngolöp ngönën kat yawiauröere köpëlörö ilëak itenak pöt arën kön wiin kaökaö yaë pël wasëpnaat. \v 24 Ën ar ingre mor saö pourö Anutuu ngönte tekeri wesak ök aim wëën ngönën köpëlëp ma ngolöp kat yawiaup ilëak kat wiak pöt arim yaauten itenak pim saunatön kön wiipnaat. Pim tekeri wesak yaan kat wiipna pötök pim utpet yaaut kom ëën \v 25 pim lupmeri omnant wieëa pöt tekeri sëën itenak rar rë wesirak Anutuun yaya mëak epël niapnaat. “Yaap Anutu arim tekrak wë,” pël niapnaat. \s1 Ngönënëën wa top yaautë ompyaö wesak ëëpa \p \v 26 Karurö, ne tol niam? Arim Anutuun yaya manëak wa top ëënëëtë nampök tan nent apnaat, nampök wetete ngön apnaat, nampök Anutuu ngön ngolöp mena nent apnaat, nampök këm ngön ngolöp naöök apnaat, nampök këm ngön ngolöp pöt kaip tiipnaat. Pipot pout yaëën ingre mor saurö kaamök elmëëp. \v 27 Këm ngön ngolöpötë anëak pöt pouröak anganok kopët naar ma naar namp pöröak kopët pöppöp yaan nampök songönöt kaip tiak ök niap. \v 28 Ën omën kaip tiipnaap won ëën pöt këm ngön ngolöpötë anë pörö ingre mor sauröa wa toptak anganok. Namp pi pël apënëak pöt pëëntak Anutuun map. \v 29 Ën Anutuu ngönte tekeri wesak anëak pöt omën naar ma naar namp aan muntarö ngön pöt kat wiak kom ëeë. \v 30 Namp pi wel aisëaan Anutuuk ngön nent apënëak kön weswes elmëën wal ë apënëak yaëën pöt wet rëak taueë ngön yaaup leng ëëp. \v 31 Ar pourö Anutuu ngönte pangk tekeri wesak anëët. Pël yeem pöppöp aan kat wiak nener lup kosang wasënëët. \v 32 Omën Anutuu ngönte tekeri wesak ök yaaö pörö pitëm ngön apna pötön ngarangk ëeë ök apën ma won pöt kön wiip. \v 33 Pöt Anutu pi tiar omnant irikor ëëpenaaten kaaö, mayaap öpenaaten kent yaaup pötaanök. \p Ka nantë Anutuu omnaröa wa topötë yaaul \v 34 ar ngönënëën wa top yeem öngöröak ngön angan. Moses pim ngön kosangtak öngörö ompöröa ikanöök öpën pël wia. \v 35 Öngörö, arök wa topötë ngön anë pöt ëöaringët. Pötaanök ar ngön nantë songönöt ëwat sënëak pöt arim kaatë ompöröen pëël maan ök niap. \v 36 Elei, Korin omnarö ar kön wiin arimtokëër omën muntarö il wesak Anutuu ngönte ëwat panë wë. Ar kön wiin Anutuu ngönte wet rëak arim naë oröön ök aimaurö ma? Ma arimtokëër kat wiaurö ma? Pël won. \p \v 37 Arim naëaan namp pi pimtën kön wiin, “Ne Anutuu ngönte tekeri wesak yaaup,” ma “Ne ngönënë weëre kosang nant Pulöökë naëaan waup,” pël ëëpna pipop pi nem ngön retëng yeë epëten Aköpë ngön kosangët pël wasëp. \v 38 Namp ngön epët kat wiak yaap newasën ëëpna pipopön, “Anutuu ngönte tekeri wesak yaaup,” pël nemangan. \v 39 Pötaanök, karurö, ar Anutuu ngönte tekeri wesak anëëtaan weë ngentieë. Pël ëak këm ngön ngolöpötë yaaut kan wariingan. \v 40 Ar ngönënëën wa top yaautë omnant irikor ëënganëp ompyaö wesak ëeë. \c 15 \s1 Kristo wel wiak wal ëa \p \v 1 Karurö, nem Kristoë ngön ompyaut ök niaan ar kat wiak wak wë pipët kaalak ngolöp wes nimpaan. \v 2 Ngön ompyaö pipët ök niaan wak pötakël wëën pöt Anutuuk utpetetakaan kama niöpnaat. Om pas kön wi kosang wesan talte pël naalniin ëëpën. \p \v 3 Omën kaöet Anutuuk neen neaan kat wiak nook arën ngës rëak ök niiaut. Pöt epët. Ngönëntak Kristo pi tiarim saunatëën wel wiipënëak ëa pöl ëaup. \v 4 Pël ëak ngönëntak ëëpënëak ëa pöl yang kel weerën kët nentepar nent won sëën kaalak wal ëaup. \v 5 Pël ëak wet rëak Pitaan ëö pet elmëak ënëmak pim ru 12 pöröen ëö pet elmëa. \v 6 Pörekaan pim ru kësang pan 500 pörö wa top ëak wëën ëö pet elmëa. Omën pörö narö wel wiin kësang om öp wë. \v 7 Pörekaan Sems ëö pet elmëak ngön yaaö omën pouröen ëö pet elmëa. \v 8 Pël ëaupök ënëmak ne runga kar yawil pöpë ök utpet yaaupön ëö pet elnëaut. \v 9 Ne ngön yaaö omën nem karuröa ök won, utpetap. Ne Anutuu ingre mor saurö mënak utpet weseimaup yak ngön yaaö yapinte nenëanganë salëp. \v 10 Anutuuk komre kolap elnëak pim ngön yaaö omën wes neulëën wë. Pim komre kolap pöt nem naë mos naën ëaut. Nook ngön yaaö muntarö il wesak ya kaö mëneimaut. Pöt nem weëre kosangöök won, Anutuu komre kolap elnëa pötak mëneimaut. \v 11 Nook ma pitök ngönën ök niian pöt kotte. Kaöet pöt ngönën kopëtet ten pouröak ök niaan kat wiak kosang wesan. \s1 Wel wiaurö weletakaan wal ëëpenaat \p \v 12 Tenök, “Kristo weletakaan wal ëaup,” ngönëntak pël ök niaan tol ëënak arim naëaan naröak, “Wel wiaurö weletakaan wal naëpan,” pël aim? \v 13 “Wel wiaurö weletakaan wal naëpan,” arim ngön pöt yaap pöt, “Kristo weletakaan wal naën ëa,” pël apa. \v 14 Kristo weletakaan wal naën ëanëën tenim ngönën ök yeniiautre arim piin kön wi kosang yewesaut kë naën ëan tapön. \v 15 Pël ëak pöt pëën won. Ten Anutuun epël niiaut. “Pi Kristo weletakaan wal ë ulmëaup,” pël niiaut. Wel wiaurö wal yaaut wi naön ëanëën Anutuuk tol ëak Kristo wal ë ulmëan tapön. Pël ëën tenim ngön yeniak epotön kön wiin, “Pit Anutuu ngësël wesak kaar yaaurö,” pël ëan tapön. \v 16 Tiar, “Wel wiaurö weletakaan wal naëpan,” ngön pël yeëan talte Kristoonta, “Weletakaan wal naënëp,” pël apen. \v 17 Kristo wal naën ëanëën arim kön wi kosang yewesaut mos sëën utpetatë öngpök wëan tapön. \v 18 Pël ëën omën Kristoon kön wi kosang wesak wel wiaurö kö san tapön. \v 19 Tiar Kristoon kön kosang wiak pim ompyaö elniipnaaten kor wëën yangerakë wëwë eptakökëër kaamök elnianëën omën muntaröak tiarën, “Kaökaurö,” pël wesak yangerakë yaköm yaaut il wesak yaköm kaö pan elnian tapön. \p \v 20 Pël won. Kristo pi yaap wel wiak kaalak wal ëaup. Pi wet rëak wal ëën pim pël ëauten tiar kön wiin omën wel yawia eporö Anutuuk tapël weletakaan wal ë niulëëpnaat. \v 21 Pöt epël. Omën kopëtap Atam puuk wel yawia pöt ngës rë nina. Tapël omën kopëtap Kristo puuk weletakaan wal yaaut ngës rë nina. \v 22 Pöt epël. Tiar Atamë ëarö pötaanök pim ëaul pourö wel yawi. Tapël Kristooring yal menak wë pötaanök Anutuuk weletakaan wal ë niulëëpën sa. \v 23 Tiar yaap wal ëëpenëak ëa pöl ëëpenaat. Kristo pi wet rëak wal ëa. Pël ëën ënëm pim orööpnaatak pimëën sa pöröeta wal ëëpenaat. \v 24 Pël ëën omën pout won sëpnaat. Akun pötak pi yangerakë ngarangkre omën kaö yapinringörö kö mowesak Setenë weëre kosangringörö tapël elmëak pim omp ak ya pöt kë oröön Anutu pim Pepap kaalak mampnaat. \v 25 Peene pöt kaö sak wë pim yaat mëneim wë ënëmak pim kööre tokörö il mowesak pim omp ak ya pöt kë oröön Anutu mampnaat. \v 26 Kristo pi utpetat il wesak ënëm wel yawiauteta il wesak won mowasëpnaat. \v 27 Pöta ngönte ngönëntak epël wia. “Anutuuk moulmëën Kristook omnant pout il wesak kaö sak wë,” pël wia. “Omnant pout” ngön pöten tiar kön wiin Anutuuk pimëntta pötring öpnaat pël newasën ëa. Pöt Anutu tapöpök Kristo omnant pipotë kaö sak öpënëak moulmëa pötaanök. \v 28 Pep pi omënere omnant pout Kristoë ikanöök moulmë pet irën Ruup Pep pim kaö wes moulmëa pöpë ikanöököl wëën Anutuuk tiar pouröa kaö sak öpnaat. \p \v 29 Omën wel wiaurö kaamök elmëëpënëak i yamë pörö pitën tolël kön wiipen? Omën wel wiaurö weletakaan wal naën ëëpën talte oröpmorëën omën narö pit kaamök elmëëpnaan i mëëpën? \v 30 Ën omnarö kët ël epotë utpet elniak këëmre këlangönë rangk yanuulë pöten tolël kön wiipen? Wel wiaurö weletakaan wal naën ëëpën talte ten wal ëëpenaata ngönte ök yaan omën naröak pël naalniin ëëpën. \v 31 Kët poutë ne, “Omnaröak nem Anutuun yak ya yamëngk pötaan nempën ma won?” pël kön yawi. Ngön pipët ne tiarim Aköp Yesu Kristook yal menak wë arim wëwëatön ya ërëpërëp yaë pötaan pil yeniak. \v 32 Wel wiaurö weletakaan wal naën ëëpën talte nem Epesas kak wakaimautak wal ëëpenaata ngönte ök yaan omnarö kent ngaaröa ök utpet elnëauta kangut naön ëëm. Wel wiaurö weletakaan wal naën ëëpën talte omnaröa ya pöl ëëpen. Pit epël ya. “Ëlpamök wel wiipenaatak peenëër këëre imën nëmpa.” \p \v 33 Nant kaar niapanok. Ar utpet yaauröaring önë pöt pitök arim wëwëet utpet niwasëpnaat. \v 34 Kön irikor pipot sëp wesak könöt wotpil wesak weë. Utpetat ëëngan. Ar kat wieë. Arim naëaan narö Anutuun köpël wë ënëm naën yeëan. Pötaanök ar kat wiak ëö sënëak yeniak. \s1 Möönre koröp maimaö wak weletakaan wal ëëpenaat \p \v 35 Naröak epël an koröp. “Wel wiaurö tol ëak weletakaan wal ëëpën? Pit möönre koröp ke tolëëlöt wak wal ëëpën?” \v 36 Ar pël aan pöt epël niamaat. Ngön pipët ngönën köpëlöröa ngönte. Ar omnant ngëntën mout söp ë yesën rëngapöt yaarö. \v 37 Arim omnant öpöt yangënt pöt möönre ëp ënëm orööpna pöt nangëntën, lëlëpöt pëën yangënt, korupaëëre omën muntat. \v 38 Anutu pim könöök lëlëp ke nentere nent pötë elmëën neenem möönre koröpöt yaarö. \v 39 Wëwëetaring wëaurö tapël wiaan möönre koröpöt ke kopët naö won. Omnaröa möönre koröpö naö, imënöröa möönre koröpö naö, intöröaö naö, pisöröaö naö, pël wë. \v 40 Kutömweri wëauröere yangerak wëaurö tapël wë. Kutömweri wëauröa ë rangiat nant, ën yangerak wëauröaat nant. \v 41 Këtëpë ëwaat maim, ngoonöpëëteta maim, ariatë ëwaatta maim. Ën ari pöt kom ëak neenem ëwa ke nentere nent wia. \p \v 42 Weletakaan wal yaauteta tapël wia. Möönre koröp yang kel yewer epö maimaö, utpet sëpnaö. Ën möönre koröp kaalak wal ëëpna pö maimaö, utpet naëpanëö. \v 43 Möönre koröp yang kel yewer pö weëre kosang won sak utpet sëën yang kel yewer. Ën weletakaan wal ëëpna pö ompyau, weëre kosangring wal ëëpnaö. \v 44 Möönre koröp yang kel yewer pö yangerakëö. Weletakaan wal ëëpna pö kutömweriö. Yangerakë möönre koröpö wia pöl kutömweriööta wia. \v 45 Pöta ngönte ngönëntak epël wia. “Atam, wet rëak oröaup, pi yangerakë wëwëetaringëp.” Ën Atam muntap ënëm oröaup, Kristo pöp, pi Pulööringëp yak wëwëeta pep sak wë. \v 46 Pël ëaap Pulöökë wëwëet wet rëak naaröön. Yang eprekë wëwëetakëër wet rëak oröön Pulöökë wëwëet ënëm yarë. \v 47 Atam wet rëak oröaup, yangerakaanëp, Anutuuk yangetak ket ëaup. Ën Atam ënëm oröaup Kristo pöp kutömweriaanëp. \v 48 Yangerakë omën pourö Atam Anutuuk yangetak ket ëaupë ökörö. Ën omën kutömweri wëwëet öpenaarö kutömweriaanëp Kristo pim ök öpenaarö. \v 49 Tiarim möönre koröpö omën yangetak ket ëaup pimöökë ök wë tapël ënëmak tiarim möönre koröpö omën kutömweriaanëp pimöökë ök öpenaarö. \p \v 50 Karurö, ngön epët niamaan kat wieë. Tiarim yang koröp epöök Anutuu kak nasëngan. Ma söpre tetring epöök kosang wieëaut pep nasëngan. \v 51 Kat wieë. Ne ngön ëlëëp epët tekeri wesak niamaan. Tiar omën pourö wel nawiingan. Narö öp wëën Anutuuk teëntom möönre koröp ngolöpö kaip ti nimpnaat. \v 52 Ënëmak akun pet irëpna pötak ensel nampök kuup mëngkën it mësak yengaul pöta ök teëntom pan möönre koröp ngolöpö öpenaat. Kuup yamëngkën omën wel wiaurö weletakaan söp won wal yaëën öp wëaurö tiar möönre koröp ngolöpö kaip ti nimpnaat. \v 53 Tiarim möönre koröp söp yaaö epöök ngolöp sak söp naën ëëpnaat. Ma weletaan yaö ëa epöök ngolöp sak wëwë kosangët öpnaat. \v 54 Yaap, tiarim möönre koröp söp yaaö epöök ngolöp sak söp naën ëëre weletaan yaö ëa epöök ngolöp sak wëwë kosangët epël wia pöt kë rapnaat. \q1 “Anutuuk wel pöt ngep ëën won sa.” \q1 \v 55 “Wel pöta weëre kosangët tarëk? \q1 Wel pöta ngaat tarëk? Won.” \m \v 56 Ngön kosangöt wa olaan saun pöt weëre kosang yeö. Pël ëak pötak nga elniin wel yokoir. \v 57 Anutu pi tiarim Aköp Yesu Kristo pim weëre kosangtak kaamök elniin wel pöt il yemowas pötaan yowe mepa. \p \v 58 Pötaanök, nem kar panëërö, ar taintaë wesak taueë. Ar Aköp Yesu pimëën yak ya yamëngk epot mos naëpanëët pël weseë kët ël epotë kosang wesak pim yaat mëneim ön. \c 16 \s1 Yerusalem kak ingre mor sauröaan mon wa top ëëpënëak mëëa \p \v 1 Ar Anutuu omën Yutia yangerak wëauröaan monat kopëta wasënëak pöt nem Kalesia yangerak omën ingre mor sauröen ök mëëan pöl ëeë. \v 2 Ar Anutuuk kaamök elniin ya mënak neenem mon koirënë pötëaan nant kom ëak Sante poutë wa top wes wieim ön. Ne waisën wa top wasënëëtaan ya kaö mëngkanëën. \v 3 Pël ëën ne wais oröön omën arim monat wak sëpënëak ulmëënë pörö Yerusalem ngönënë kaöaröaan wetete pepat menak wes mëën monatring wak sëpnaat. \v 4 Ën monat kaö ëën pöt neering ten pourö sënaat. \s1 Pool pi Korin omnaröa naë sëpënëak mëëa \p \v 5 Ne Masetonia yangerakël sumëak kön yawi. Pötaanök pöl sakök arim naë waisumaat. \v 6 Pël ëak akun kot nent arim naë ömaat. Ma wëën kopi akunet pet irëpën koröp. Pël ëën arök kaamök elnëak kan naö koir nangkën pöt nal sumaat. \v 7 Ne akun eptak om itningënal el wesak sëën pangk naëpan. Pötaanök Aköpön kat wiin pangk aan pöt akun wali arring ömëak kent kön yawi. \v 8 Peene pöt ne Epesas kak om wëën Pentikos akunet won sëën sumaat. \v 9 Pöt omnarö selap ngönënëën kööre tok yaalnëëtak ya kaö mëngkën këët orööpënëak Aköpök ngönënë kanö ngolöp wes nangkën wë pötaanök. \p \v 10 Timoti nem yeë pöl Aköpë yaat yamëngkaup. Pötaanök pi waisën pöt ya kë sëpnaan sant elmëën. \v 11 Piin kön wiin irepan. Neere kar narö piin kor wë. Pötaanök ngarangk ompyaö elmëak kan naö koir mangkën waisëp. \p \v 12 Tiarim karip Apolos pöp pi kar naröaring arim ngësë waisëpënëak ke urak maan pangk kengkën nasën yaë. Peene won, ënëmak mop naö oröön pöt yok pangk waisëpnaat. \s1 Ngön mëët \p \v 13 Ar arimtën ngarangk këëkë ëeimeë kön wi kosang yewesautak taë weë. Pël ëeë lupöt kosang wesak weëre kosangring weë. \v 14 Pël ëeë arim omnant pout ëënëën lup santetaring ëeë. \p \v 15 Ar ëwat wë. Stepanasre pim kaatakörö Krik yangerak wet rëak Kristoon kön wi kosang wesak weë ngentiak Anutuu omnarö kaamök elnieim wë. \v 16 Karurö, ne kosang wesak epël niamaan. Omën ke pilöröere munt narö kaamök elniak ya mëneim wë piporöen itaangkën arim wotöökörö pël ëëp. \v 17 Ne arim naë won pötaan ya utpetaring wëën Stepanasre Potunetasre Akaikasringörö pitök arim kangiir waisën ya ërëpërëp yeë. \v 18 Pit ne ya kë newasën wë. Pötaanök arta kat wiak ya kë sënëët. Omën ke pilöröen kön wiin ompyaö sëp. \p \v 19 Ingre mor saö Esia yangerak wëaurö pitök yowe yenia. Ën Akuilaare öngöp Prisilaare ingre mor saö piarpim kaatak wa top yaaurö pitta Aköpëën yak yowe pan yenia. \v 20 Tiarim kar pourö yowe yenia. Ar neneren lup santak yowe mëak mor meneë. \p \v 21 Epët Pool nemtok nem yowe yeniak epët nemtë moresök retëng yeë. \p \v 22 Namp Aköpön lup sant naalmëën ëëpna pöp pi kö sëpnaap. Aköp Yesu, ni wais. \p \v 23 Tiarim Aköp Yesu Kristo pim komre kolap pöt arim naë wiaap. \p \v 24 Tiar Yesu Kristook yal menak wë pötaan ar pouröen lup sant yaalni. Yaap. \p [Yok pi tapët. \p Ne Pool.]