\id HEB - Warlpiri Short Bible -Australia 2000 [wbp] (DBL 2015) \h Hebrews \toc1 Pipa Yipuru-patuku \toc2 Heb \mt1 Hebrews \mt3 Pipa Yipuru-patuku \imt1 Pipa yapa-patuku Yipuru-patuku kujalpalu nyinaja nyurru-wiyi \is1 Nyiya-kurlu yimi nyampu? \ip Nyurru-wiyi, yapa panulu Kirijini-jarrija. Ngalya-karijilpalu Juwu-patu nyinaja, manu ngalya-kariji Juwu-wangu-patu. Juwu-patu Kirijini-paturlu kalalu manngu-nyangu Mujuju manu nyanungu-nyangu kuruwarri kujarla Kaaturlu yungu Mujujuku. Kalalu manngu-nyangu purlapa-kari purlapa-kari yangka kuja kalalu puraja. Kalalu-jana nyanungurra-nyangu Yuwarli Maralypi manu maralypikingarduyu-patu manngu-nyangu kujalpalurla warrki-jarrija-juku Kaatuku wardinyi-maninjaku. Kala Juwu-wangu Kirijini-patu, nyarrpa-jarrija kalalu? Mardarnulpalu Jijaji-mipa. Kalalu manngu-nyangu Jijajiji wiri parrparda-juku Mujujuku-japa marda lawa. \ip Jalangujalangurlu kajirlipa yimi nyampu riiti-mani, ngulaju karlipa milya-pinyi Jijajiji wiri parrparda-juku Mujujukuju. Jijajirli jintangku kajana yapaju kutu-karda kanyirni Kaatu-kurraju. Nyanungu-mipakurliparla walaju nyinami. \c 1 \s1 Kaaturlu Jijaji yilyajarni walya nyampu-kurra \p \v 1 Nyurru-wiyi Kaatu-jana wangkaja ngalipa-nyangu nyurnunyurnukuju. Kala-jana warrarda wangkaja jarukungarduyu-kari jarukungarduyu-karikiji yangka kuja kalalu-jana wangkaja ngalipa-nyangu nyurnunyurnuku Kaatu-kurlu. Junga kujaju. \v 2 Kala ngaka-pardu-kari, Kaaturlu nyanungu-nyangu Kaja-nyanu warlalja yilyajarni walya nyampu-kurra. Yuwayi, nyanungurlu yilyajarni nyanungu-nyangu Kaja-nyanu nyampu-kurra yungu-ngalpa nyiyarningkijarra yimi-ngarrirni Kaatu-kurlu. Kaaturlu milarnu nyanungu-nyangu Kaja-nyanu yungurla ngaka nyanungukulku karrimi nyiyarningkijarraju. Nyurru-wiyi-pala nyanungu-jarrarlu-juku mapirrirli ngurrju-manu nyiyarningkijarraju walyangka manu yalkirirla. \v 3 Kuja karlipa manngu-nyanyi Kaatu-kurlangu Kaja-nyanu, kujarlanya karlipa milya-pinyi Kaatuju yartarnarri wiri-jarlu-kurlu rdili wiri-piya kuja-ka mirilmiril-karri. Nyanungu-nyangu Kaja-nyanurlanguju yartarnarri wiri-kirli jurrku-juku yangka jinta-juku Kaatu. Kaatu-kurlangu Kaja-nyanurluju-ka warrawarra-kanyi nyiyarningkijarra jungangku walyangka manu yalkirirla nyanungu-nyangu-kurlurlu yimi pirrjirdi-kirlirli. Yapa ngalipaju kalarlipa maju-nyayirni nyinaja. Kala Kaatu-kurlangu Kaja-nyanu-ngalpa palija yungu-ngalpa kirlka-mani. Ngula-jangka, pina-wankaru-jarrinjarla pina-yanu nguru-nyayirni-wangu-kurra. Yinyarla yaninjarla nyinanjunu Kaatu-wana jungarni-pirdinypa. Ngulangkanya kapala mapirri nyina wiri-nyayirni nyiyarningkijarrakuju. \p \v 4 Junga kujaju. Kaaturlu Jijajiji Ngalapi-nyanu-pajurnu. Kula yirdi yangka marramarra-patu-piya, lawa. Kaaturlu milarnu nyanungu-nyangu Kaja-nyanu yungu-jana wiri-jarlu nyina parrparda-juku marramarra-patuku. \s1 Jijajiji parrparda-juku wiri-jarlu marramarra-patukuju \p \v 5 Nyarrpa karna milya-pinyi kuja-ka Jijaji wiri-jarlu parrparda-juku nyina marramarra-patukuju? Kapurna-nyarra yimi-ngarrirni. Kaaturlu kula jintarlangu nyanungu-nyangu marramarra kurdu-nyanu-pajurnu, lawa. Ngarirla Jijaji-mipaku wangkaja kujaju: \q1 “Nyuntujunpa ngaju-nyangu Kaja-nyanu. Jalangujurnangku nyuntukupalangu-jarrijalku Kirda-nyanulku.\x * \xo 1:5 \xt Nyangka Psalm 2.7 \x* \q1 Ngajuju kapurnangku nyuntukupalangu Kirda-nyanulku nyina, manu nyuntuju kapunpa ngajuku Kaja-nyanulku nyina.”\x * \xo 1:5 \xt Nyangka 2 Samuel 7.14 \x* \m Nyanungujurla kujaju wangkaja Jijaji-mipaku nyanungu-nyangu Kaja-nyanuku. \v 6 Yangka kuja Kaaturlu yilyaja nyanungu-nyangu Kaja-nyanu marulu nyampu-kurra walya-kurra, nyanunguju-jana wangkaja marramarra-patukuju, “Nyurrurla parntarrinjarlalurla pulka-pungka ngaju-nyangu Kaja-nyanu.”\x * \xo 1:6 \xt Nyangka Deuteronomy 32.43 \x* \p \v 7 Nyampu-kula kangalpa Kaatuju wangkami nyanungu-nyangu marramarra-patu-kurluju: \q1 “Ngajurna-jana marramarra ngurrju-manu yungujulu warrki-jarrimi ngajuku. Ngularraju kapulu nyina warlpa-piya manu rdili-piya.”\x * \xo 1:7 \xt Nyangka Psalm 104.4 \x* Kuja-kula kangalpa Kaatuju wangkami nyanungu-nyangu marramarra-kurluju. \m \v 8 Kala nyampu-kula karla Kaatuju wangkami nyanungu-nyangu Kaja-nyanukuju: \q1 “Ngaju-nyangu Kaja, nyuntujunpa Kaatu. Kapunpa nyuntuju Warlalja-Wiri nyina nyiyarningkijarraku tarnnga-juku, manu kapunpa-jana ngaju-nyangu yapa warrawarra-kanyi jungangku. \q1 \v 9 Kula kanpa nyuntulu ngampurrpa nyina warntarla nyinanjaku, lawa. Ngampurrpa-nyayirni kanpa nyina warrarda jungarniki nyinanjaku. Kujarlanyarnangku milarnu nyuntuju Warlalja-Wiri-nyinanjaku, kula ngaju-nyangu marramarra-patu. Ngajujurna Kaatu yangka kuja kankujulu pura. Kapunpa milarninja-warnu wardinyi nyina ngaju-nyangu marramarra-piya-wangu.”\x * \xo 1:9 \xt Nyangka Psalm 45.6 \x* \p \v 10 Kaatu karla kuja wangkami nyanungu-nyangu Kaja-nyanuku: \q1 “Warlalja-Wiri, nyurru-wiyi kujalpa nyiya-wangu lawa karrija, nyuntulurlunpa ngurrju-manu yalkiri manu walya nyuntu-nyangu rdakangku. \q1 \v 11 Walya manu yalkiri kapu-pala lawa-jarrimi muku, kapu-pala lawa-jarrimi jurnarrpa-piya kuja-ka larra-yaninjarla yawu-pardimi. Kala nyuntuju kapunpa wankaru-juku nyina tarnnga-juku. \q1 \v 12 Nyuntulurlu kapunpalangu yilyami walya manu yalkiri kuja-purda-kari, kala kulanpa yawu-pardimi kuja-piya, lawa. Kapunpa wankaru warrarda nyina, kulanpa palimi. Walya manu yalkiriji wawarda ngawungawu-piya. Kuja-ka wawarda larra-yani, yapangku-ka yalyi-mani, manu-ka jinta-karirlalku yukami. Kuja-piyarlu kapunpalangu yilyami walya manu yalkiri yungunpa jinta-karilki ngurrju-mani walya manu yalkiri.”\x * \xo 1:12 \xt Nyangka Psalm 102.25-27 \x* \m Kuja-kula karla Kaatuju wangkami nyanungu-nyangu Kaja-nyanukuju. \p \v 13 Kularla Kaatu wangkaja jintarlanguku nyanungu-nyangu marramarraku yungu pirri-mantarla nyanungu-wana jungarni-purdanji, lawa. Ngarirla Jijaji-mipaku wangkaja kuja: \q1 “Nyampurla nyinaka jungarni-purdanji ngaju-nyangurla kajirna-jana nyurunyuru wita-wangu yapa yirrarni nyuntu-nyangurla wirliyarla kanunju yungunpa-nyanurla kunka-mani yangka kujalpangkulu nyurunyuru-jarrija.”\x * \xo 1:13 \xt Nyangka Psalm 110.1 \x* \m Kujajurla wangkaja nyanungu-nyangu Kaja-nyanu-mipaku. \v 14 Marramarra-patuju kula kalu warlalja wiri nyina Jijaji-piya, lawa. Nyanungurraju pirlirrpa-mipa kuja kalurla warrki-jarrimi Kaatuku. Ngularra kajana yilyamirni warrarda nyampu-kurra yungulu-ngalpa ngalipa jirrnganja nyinanjarla warrawarra-kanyi wuurnpa-puru. Ngalipa-ngalpa Kaaturluju milarnu yungu-ngalpa muurl-mardarni palinja-kujaku. \c 2 \s1 Yungulparlipa yirriyirri-nyayirnirli purda-nyangkarla yimi Kaatu-kurlu kuja kangalpa yapa muurl-mardarni palinja-kujaku \p \v 1 Yuwayi, Jijajiji wiri-jarlu parrparda-juku marramarra-patukuju. Kujarlanya yungulparlipa yirriyirrirli purda-nyangkarla Jijaji-kirlangu yimiji yangka kujarlipa kamparrurlu purda-nyangu. Kajirlipa yampimi yinya yimi wajawaja-maninjarla purda-nyanja-wangurlu, ngulaju marda kajikarlipa tarnngangku wajawaja-manirra. Kujaju ngurrju-wangu. \v 2 Nyurru-wiyi, Kaaturlu-jana yimi yungu nyanungu-nyangu marramarra-patuku. Ngula-jangkalurla yungu Mujujukulku. Kuruwarri yinyaju junga-nyayirni. Nganangku-puka kujalpalu karlirr-yaninjarla yampija, Kaaturlujulpa-jana jungangku miimii-nyanjarla murrumurru-manu. \v 3 Kuja-piyarlu-yijala kapu-ngalpa murrumurru-mani kajirlipa purda-nyanja-wangurlu yampimi nyanungu-nyangu yimi jinta-kari Jijaji-kirli yangka kuja kangalpa yapa muurl-mardarni palinja-kujaku. Warlalja-Wiri Jijajirli-jana kamparru-wiyi yimi-ngarrurnu yimi yinyaju kujalu purda-nyangu. Ngula-jangkaju, ngakalku nganimpakulkulu-nganpa yimi-ngarrurnu. \v 4 Kaaturlu-nyanu milki-yirrarnu nganimpa-kurra yangka kujalpa-jana Jijajirli yapa panu ngurrju-manu nyurnu-jangka manu yangka kujalpa warrki-jarrija yartarnarri wiri-kirli. Ngula-jangka, wangkaja-nyanu, “Jalanguju ngaju-nyangu Pirlirrpa yungurna-jana yinyi yapaku yungujulu ngajuku warrki-jarrimi yartarnarri-kirli nyiyarningkijarrarla.” Junga kujaju. Kujarlanya karnalu milya-pinyi Jijaji-kirlangu yimiji junga. \s1 Jijaji yapa-jarrija palka-kurlulku yungu-ngalpa muurl-mardarni palinja-kujaku \p \v 5 Yimi-ngarrirni karnalu-nyarra walya jinta-kari-kirli kuja-ka Kaaturlu ngurrju-mani ngulangka yungu Jijaji wiri nyina nyiyarningkijarraku. Kula kajana walya jinta-kari yinyi ngurrju-maninjarla marramarra-patukuju yungulu nyanungurraju wiriwirilki nyina, lawa. Manu kula-jana kuja wangkaja nyanungu-nyangu marramarra-patuku, “Nyurrurlaju kapunkulu wiriwiri nyina nyiyarningkijarraku yinyaku yangka walya kuja karna jinta-karilki ngurrju-mani.” Lawa, kula-jana kuja wangkaja marramarra-patukuju. \v 6 Nyurru-wiyi yapangku nganangku mayi nyampuju yimi yirrarnu Payipulurla: \q1 “Yapa kalu nyina wita pingi-piya, palimi kalu. Kala nyuntu Kaaturlu kanpa-jana manngu-nyanjarla warrawarra-kanyi-juku. Kula kanpa-jana wajawaja-mani, lawa. \q1 \v 7-8 Jalangujalangu, marramarraju kalu pirrjirdi-nyayirni nyina kula yapa-patu-piya. Kuja kanpa-jana yapaju ngurrju-mani, ngari kalu witaku-mipa nyina palinjakungarntiji. Ngulaju ngula-juku. Ngaka kapulu yapaju nyina yartarnarri wiri-kirli tarnnga-juku. Kapulu-jana marramarra-patuku wiri nyina. Junga kujaju. Kujanpa-jana yapa nyuntulurlu ngurrju-manu nyampurla walyangka, nyuntulurlunpa-jana yartarnarri yungu yungulu nyina wiriwiri nyiyarningkijarrakuju.”\x * \xo 2:7-8 \xt Nyangka Psalm 8.4-6 \x* \m Jalangu nyampurla walyangka, Kaaturlu-ngalpa milarnu yungurlipa nyiyarningkijarraku warrawarra-kanyi. Kala lawa, murnma kula karlipa wiriwiri nyiyarningkijarraku nyina. Kula jungarni kujaju. \v 9 Jalangurluju karlipa nyanyi Jijajiji kuja-ka wiri-jarlu nyina nyiyarningkijarraku. Kuja Kaaturlu walya-kurra nyampu-kurra yilyajarni, nyanungurluju rampaku-manu ngalipa-piya, kula marramarra-patu-piya. Junga kujaju. Jijajiji murrumurru-jarrinjarla palijalku. Kujarlanya Kaaturlu nyanunguju pirrjirdi-manu yartarnarri wiri-jarlu-kurlu-karda, manu ngurrju-pajurnu. Yuwayi, Kaatuju-ngalpa yimiri-nyayirni nyinaja. Jijaji-ngalpa yilyajarni nyampu-kurra yungu-ngalpa kunka-pardinjarla palimi ngalipaku. \p \v 10 Kaaturlu nyiyarningkijarra ngurrju-manu, manu nyiyarningkijarraju nyanungu-nyangu. Yungu-jana yapa panu-nyayirni kanyi nyanungu-nyangu ngurra-kurra kankarlarra yungulu yartarnarri wiri-jarlu-kurlu nyinami Jijaji-piya. Ngurrju kujaju. Kala nyiya-jangka Kaaturluju Jijajiji rampaku-manu ngalipa-piyaju? Jijajirli-jala kajana yapaju wankaru-mani. Kaaturlu Jijajiji walya nyampu-kurraju yilyajarni yungu murrumurru purda-nyanjarla palimi. Kaji Kaatu Jijajikiji rampaku-maninja-wangu nyinayarla, kula-jana Jijajirliji yapakuju wankaruju yungkarla. \v 11 Jijajirli kangalpa yapaju jungarni-mani yungurliparla jungarni nyinami Kaatu-mipaku. Junga kujaju. Ngalipa manu ngalipaku papardi Jijaji, ngulangkuju karlipa jinta-juku Kirda-nyanuju mardarni ngulaju Wapirra Kaatu. Kujarlanya kula-ka Jijajiji kurnta-jarrimi ngalipa-kujakuju, lawa. Kukurnu manu ngawurru-pajirni kangalpa. \v 12 Nyampu-kularla Jijajiji wangkaja Kaatukuju nyurru-wiyi Payipulurla: \q1 “Wapirra, kapurna-jana wangkami ngajukupurdangkakuju kukurnu-nyanu-patuku manu ngawurru-nyanu-patuku nyuntu-kurluju. Kajirlipa jinta-jarrimi muku, kapurnangku yunparni nyuntuku pulka-pinjaku.”\x * \xo 2:12 \xt Nyangka Psalm 22.22 \x* \m \v 13 Jijajiji kujarlangu wangkaja Kaatu-kurluju: \q1 “Kapurnarla wala nyinami Kaatukuju.”\x * \xo 2:13 \xt Nyangka Isaiah 8.17 \x* \m Manu Jijajiji kujarlangu wangkaja Kaatu-kurluju: \q1 “Nyampu-kularna Kaatu-kurlangu-kurluju kurdukurdu-kurluju yangka-patu kujaju yungu nyanungurlu yungurna-jana warrawarra-kanyi.” \x * \xo 2:13 \xt Nyangka Isaiah 8.18 \x* \p \v 14-15 Ngalipa kuja karlipa Kaatu-kurlangu kurdukurdu nyinami, ngulajurlipa yapa yilara-kurlu manu yalyu-kurlu. Ngula Jijaji nyampu-kurra walya-kurra yanurnu, nyanunguju ngalipa-piya yapa-jarrija palka-kurlulku yungulu yapangku puuly-mardarninjarla pinyi. Nyanunguju warntawarntarla palija yungu Juju Ngawu rampaku-mani tarnnga. Nyampurla walyangka, Juju Ngawu ngulaju pirrjirdi-nyayirni. Kuja-kujakunya kalu yapa warrarda nyina lani-nyayirni, kajika-jana muku pinyi Jujungkuju. Junga kujaju. Kula kalu rarralypa nyina, lawa. Kala Jijaji palija warntawarntarla yungu-jana yapa-patu kanyi Juju Ngawu-kujaku manu yungu-jana rarralypa-mani. \v 16 Nyurrurlarlu kankulu milya-pinyi Jijaji-kirliji. Kula-jana nyanunguju palija warntawarntarlaju marramarra-patuku yungurla jurnta kanyi Juju Ngawuku, lawa. Nyanungurraju kula kalu nyina Yipuruyamu-kurlangu warlalja. Jijajiji palija warntawarntarlaju yungurla ngalipa yapa-patu jurnta kanyi Juju Ngawuku. Ngalipaju Yipuruyamu-kurlangu warlalja. \v 17 Ngalipa yapa-patu ngulaju Jijaji-kirlangu kukurnu manu ngawurru. Majungka-jarrijarlipa muku. Kujarlanyarliparla warntarlaju kurntaju jurnta nyinaja Kaatukuju. Kaji Jijaji nyinayarla nguru-nyayirni-wangurla-juku yapa-jarrinja-wangu, kula-ngalpa pina-kangkarla Kaatu-kurraju. Kala yanurnu-juku walya-kurraju, manu yapa-jarrija ngalipa-piya. Yimirilpa-jana nyinaja yapakuju, manulpa jungarni warrarda warrki-jarrija. Kuja Jijaji yapa-jarrija, ngulaju warrki-jarrijalparla nyanungukupalangukuju. Maralypikingarduyu-piya Wiri-piyalpa nyinaja yangka kuja kalarla kuyu purranjarla yungu Kaatuku yungu-jana yapaku yawuru-jarrimi. Kuja-piya-ngalpa karrija Ngarlkinpa ngalipaku Kaatu-kujaku. Jijajirli kula kalarla kuyu purranjarla yungu, lawa. Ngari-nyanu nyanungurlu yungu Kaatu-kurraju. Kuja palija, kuja-kula-ngalpa kunka-pardija maju panungka yungurlipa kurnta-wangu pina-yani Kaatu-kurra. \v 18 Juju Ngawungku kangalpa puta jinyijinyi-mani yungu ngantarlipa majungka-jarri. Kuja-piya-yijala kujalpa Jijaji walya nyampurla nyinaja, Juju Ngawungku kala puta jinyijinyi-manu yungu majungka-jarriyarla. Jijajirla lawa-wangkaja. Ngurrjujulpa nyinaja warrarda. Kujarlunya kangalpa Jijajirliji pirrjirdi-mani yungurliparla Juju Ngawuku lawa-wangkami yungurlipa jungarni warrarda nyinami. \c 3 \s1 Jijaji wiri-jarlu parrparda-juku Mujujukuju \p \v 1 Ngajukupurdangka-purnu Kaatu-kurlangu Kirijini-patu, Kaatu-ngalpa wangkaja ngalipakuju yungurliparla nyanunguku nyinami. Ngalipa karlipa wangka ngungkurr-nyinami nganta karliparla Jijajikiji kuja-ngalpa Kaaturlu yilyajarni ngalipa-kurra. Nyanungurluju yilyajarni nyampu-kurraju yungu-ngalparla Kaatuku wangkami Maralypikingarduyu Wiri-piya. Kujarlanya yungulparlipa Jijajiji manngu-nyangkarla. \v 2 Kujalpa Jijaji walya nyampurla nyinaja, warrardalparla warrki-jarrija Kaatukuju jupu-karrinja-wangu yangka Mujuju-piya yangka kuja kala-jana warrawarra-kangu Kaatu-kurlangu yapa. \v 3-4 Yangka kuja karliparla pulka-pinyi Mujujuku, manu kuja karlipa wiri-pajirni, ngulaju ngurrju. Kala yungulparliparla Jijajiki pulka-pungkarla-nyayirni warrarda, manu yungulparlipa wiri-pajikarla tarnngangku. Wita-kari yirna-nyarra wangka, yungunkulu jungangku milya-pinyi. Kuja-ka yapangku yuwarli ngurrju ngantirni, yapangku mayi kalurla yuwarlikiji pulka-pinyi? Lawa. Yapaku kalurla pulka-pinyi kuja yuwarli nganturnu. Kuja-piyarlu-yijala yuwarlikingarduyu-piyarlu Jijajirli walya manu nyiyarningkijarraju ngurrju-manu. Kujarlanya karlipa milya-pinyi Jijajiji jurrku-juku Kaatu. Kujarlanya Jijajiji wiri-jarlu parrparda-juku Mujujukuju. Yungulparliparla pulka-pungkarla. \v 5 Kujalpa Mujuju wankaru nyinaja nyurru-wiyi, warrki-jarrija warrardalparla Kaatukuju jupu-karrinja-wangu. Kala-jana Kaatu-kurlangu yapa warrawarra-kangu. Manu kala-jana warrarda wangkaja yimi yangka jurrku-juku kuja-ngalpa Kaaturlu ngaka yimi-ngarrurnu. \v 6 Mujujujulpa Kaatu-kurlangu warrkini-mipa nyinaja, kala Jijaji Kiraji karla warrki-jarrimi Kaatukuju nyanungu-nyangu Kaja-nyanu. Warrawarra-kanyi warrarda kajana Kaatu-kurlangu yapaju. Junga, ngaliparlanguju Kaatu-kurlangu yapa. Kujarlaju yungulparliparla ngungkurr-nyinayarla Jijaji Kirajiki lani-wangu. Yungulparliparla wardinyi pardakarla. \s1 Kaatu kajana yapaku ngampurrpa nyina yungulu nyanungu-kurlu nyinami nyanungu-nyangurla ngurrangka ngurrjungka \p \v 7-8 Manngu-nyangkalu-jana yimi nyampu-patu Pirlirrpa Kaatu-kurlangu-jangka kuja-ka Payipulu nyurru-warnurla nguna: \q1 “Jalangu kajinkili Kaatu purda-nyanyi nyurrurla-kurra wangkanja-kurra, kulalu jurru marntarla-jarriya yangka-patu-piya nyurrurla-nyangu nyurnunyurnu-piya yangka-patu kujalurla Kaatuku jurnta warntarla-jarrija nyurru-wiyi. Kaji-nyarra wangkami, kulalu jamulu purda-nyangka, ngari kutulu purda-nyangka linpangku. \q1 Nyurrurla-nyangu nyurnunyurnu kalalu jilja-wana wapakarra wapaja nyurru-wiyi nguru punku-wana. Kuja kala-jana Kaatu wangkaja, kula kalalu purda-nyangu, lawa. Nyurrurla yapa, kulalu yapa yinya-patu-piya nyinaya!” \m \v 9-10 Nyampurlangu-kula Kaatuju wangkaja: \q1 “Kalarna-jana warrarda milki-yirrarnu ngaju-nyangu yartarnarriji yapa-patukuju jiljangkaju. Nyangulu ngaju-nyanu yartarnarriji kujalparna-jana warrawarra-kangu jiljangka yulyurrpu 40-palaku. Kala lawa. Kulajulu purda-nyangu, manu kulalu jungarni nyinaja. \q1 Kujarlanyarna-jana muntuku-jarrinjarla kuluju nyinaja yapa yinya-patukuju. Kujarlanyarnaju wangkaja, ‘Yapa nyampu-paturlu kula kajulu purda-nyanyi. Warntarla-jarrimi warrarda kalu ngaju-kujaku. Kula kalu ngaju-nyangu kuruwarri manu yimi milya-pinyi jungarni nyinanjaku.’ \q1 \v 11 Kuja-jukurnaju warrarda wangkaja kulu-nyayirni, ‘Junga, kapurna-jana yapa nyampu-patuju warla-pajirni walya Kanana-kurra yukanja-kujaku. Kapurna-jana kangkarla yinya-kurraju yungujulu ngajuku marlaja nyinakarla ngurrjulku rarralypa. Kala lawa.’”\x * \xo 3:11 \xt Nyangka Psalm 95.7-11 \x* \p \v 12 Ngajukupurdangka-purnu Kirijini-patu, yirriyirrili nyinaya, marda kajikankulu maju manngu-nyanyi, marda Kaatuku kajikankulurla kapuru nyina ngungkurr-nyinanja-wangu. Kajinkilirla kapuru nyina, kapunkulurla Kaatuku lawa-wangkami kuja-ka JUKURRARNU nyina. \v 13 Jalangu kanyarra Kaatu wangka. Tarnngangkulu Kaatuju purda-nyangka, kajika-nyarra Juju Ngawungku yulyurlku-yinyi. Kuja-jangka-kula kajikankulu warntarla-jarrimi, manu kajikankulu Kaatuju yampimilki purda-nyanja-wangurlu. Kuja-kujakuju, parra-kari parra-karijili-nyanu jarnkujarnku wangkaya yungunkulu pirrjirdi-jiki nyinami. \v 14 Kujarlipa Jijaji Kiraji-kirli purda-nyangu, walalparliparla nyinaja, manu kapurliparla wala nyinami warrarda kajirlipa palimi. Kujarlanya karlipa milya-pinyi kapurliparla Jijaji Kirajiki jirrnganja nyina kaji wiri nyina nyiyarningkijarraku. Kala kajirlipa yampimi wala nyinanja-wangurlu, ngulaju kularlipa nyanungu-kurluju nyinami, lawa. \v 15 Manngu-nyangkalu yarda yimi Payipulurla, kuja-ka wangkami: \q1 “Jalangu kajinkili Kaatu purda-nyanyi nyurrurla-kurra wangkanja-kurra, kulalu jurru marntarla-jarriya yangka-patu-piya nyurrurla-nyangu nyurnunyurnu-piya yangka-patu kujalurla Kaatuku jurnta warntarla-jarrija nyurru-wiyi.”\x * \xo 3:15 \xt Nyangka Psalm 95.7-8 \x* \p \v 16 Yuwayi, yimi yinyaju junga. Nyurru-wiyi, Kaatu-jana wangkaja yapa yinya-patukuju. Kala kulalu purda-nyangu, lawa. Mujujurlu-jana yapa yinya-patuju kangu Yijipi-ngirliji, kala ngula-jangkaju, jurntalurla warntarla-jarrija Kaatukuju purda-nyanja-wangu. \v 17 Kaatujulpa-jana kulu-nyayirni nyinaja yapa yinya-patukuju 40-pala yulyurrpuku. Warntarla kalalu nyinaja. Kujarlanyalu muku palija jiljangkaju. \v 18 Kaatu-jana wangkaja yapa yinya-patukuju, “Junga, kapurna-nyarra warla-pajirni walya Kanana-kujakuju. Kapurna-nyarra kangkarla walya yinya-kurraju yungunkujulu ngajuku marlaja nyinakarla rarralypa, kala lawa. Kulankujulu purda-nyangu.” Kujanya-jana Kaatuju wangkaja. \v 19 Yungulparlipa yimi yinyaju manngu-nyangkarla. Milya-pinyi karlipa-jana yapa yinya-patuju kuja kalalu Kaatu yampija kapuru nyinanjarla. Kujarlanya-jana warla-pajurnu yaninja-kujakuju walya Kanana-kujakuju. \c 4 \s1 Nguru-nyayirni-wangurla kapurliparla marlaja nyina rarralypa Kaatuku \p \v 1 Kaatu kangalpa jalanguju wangkami-jiki yungurlipa ngurra nyanungu-nyangu-kurra yukami rarralypa nyinanjaku. Kujakungarntiji yungurlipa yirriyirri-jarri-wiyi, kajika-nyanu wangkami Kaatuju kuja, “Yuwa! Marda yapa nyampu-patu kalu ngampurrpa-wangu-nyina ngajulurla nyinanjakuju.” \v 2 Mukurlipa purda-nyangu Yimi Ngurrju Jijaji Kiraji-kirli. Kuja-piyarlu-yijala nyurru-wiyi Yijirali-pinkirlili purda-nyangu Kaatuju wangkanja-kurraju. Kala ngalya-kari-miparlulu purda-nyangu jungangku, ngalya-kari kulalurla ngungkurr-nyinaja yimiki nyarrpa kujalpa-jana wangkaja. Kulalurla marlaja yukaja walya Kanana-kurraju. \v 3 Nyurru-wiyi Kaaturlu ngurrju-manu nyiyarningkijarra yungurliparla marlaja nyina ngurrjulku rarralypa. Ngula-jangka warrkiki jupu-karrija. Kala ngaka-nyanu wangkaja: \q1 “Ngaju karna-jana kulu nyina Yijirali-pinki yapaku. Kuja-jangka-kula kapurna-jana warla-pajirni. Kulajulu marlaja nyina ngurrju rarralypa, lawa.”\x * \xo 4:3 \xt Nyangka Psalm 95.11 \x* \m Kala ngalipa kuja karliparla wala nyina Jijaji Kirajiki, kapurliparla marlaja nyina ngurrjulku rarralypa nyanungukuju. \v 4 Nyampuju yimi kuja nganangku mayi yirrarnu Payipulurla: \q1 “Kaaturlu nyiyarningkijarra ngurrju-manu jika-pala parraku, ngula-jangka jupu-karrijalku wirlki-palarla parrangka.”\x * \xo 4:4 \xt Nyangka Genesis 2.2 \x* \m \v 5 Kaaturlu-ngalpa yimi jurrku-juku yimi-ngarrurnu Payipulurla: \q1 “Nyampurra Yijirali-pinki kulalu yukami walya Kanana-kurraju. Kapulu nyinayarla ngaju-kurlu yinyarlaju, kala lawa.”\x * \xo 4:5 \xt Nyangka Psalm 95.11 \x* \p \v 6 Yijirali-pinkirli kamparru-warnu-paturlu-wiyi yapangkulu Kaatuju purda-nyangu kuja-jana wangkaja, kala kulalu jungangku purda-nyangu. Kujarlanya kulalu yukaja walya Kanana-kurraju, lawa. Junga kujaju. Kala milya-pinyi karlipa kuja kalurla yapa marlaja nyina ngurrju rarralypa jalangu. \v 7 Yapa yinya Yijirali-pinki kulalurla marlaja nyinaja ngurrju rarralypa Kaatukuju, lawa. Kujarlaju, Kaatuju wangkaja-nyanu, “Yuwayi, kapurna parra-nyayirni-wangu wurdujarra-mani yungujulu yapa marlaja nyina ngurrju rarralypa.” Ngakarrangakarralku yulyurrpu panu-jangkarla, Kaaturlurla Kingi Tapitiki yimi-ngarrurnu yungu yimi nyampuju Payipulurla yirrarni, yimi yangka jurrku-juku kujarna-nyarra yimi-ngarrurnu. Tapitirli nyampu yirrarnu: \q1 “Jalangu kajinkili purda-nyanyi Kaatu nyurrurla-kurra wangkanja-kurra, kulalu jurru marntarla-jarriya, lawa.”\x * \xo 4:7 \xt Nyangka Psalm 95.7-8 \x* \p \v 8 Watingki yangka Jajuwarlu-jana nguru-kangu Yijirali-pinkiki ngurra Kanana-kurra kula-nganta yungulurla ngurrju rarralypa marlaja nyinakarla. Kujarlaju Kaaturlurla Tapitiki yimi-ngarrurnu parra jinta-kari-kirliji yungulurla Kaatuku marlaja nyina yapa ngurrju rarralypa. \v 9 Nyampurla Parra-nyayirni-wangurla kapurliparla marlaja nyina ngurrjulku rarralypa Kaatukuju yangka kuja karliparla nyanunguku nyina. \v 10 Manngu-nyangkalu nyurru-warnu kuja Kaaturlu nyiyarningkijarra ngurrju-manu. Ngula-jangka warrkiki jupu-karrijalku. Kuja-piya-yijala kajirliparla marlaja nyina ngurrjulku rarralypa, ngula-jangkaju warrkiki kapurlipa jupu-karrimilki-yijala. \p \v 11 Yungulparlipa yirriyirrirli purayarla kuruwarri Kaatu-kurlangu yungurliparla marlaja nyina ngurrju rarralypa. Kajilparlipa puranja-wangu nyinayarla kaji-ngalpa nyarrpa wangkami, kuja-panuju kajika-ngalpa warla-pajirni rarralypa nyinanja-kujaku, manu ngulaju kajika-ngalpa riwarri-mani muku Yijirali-pinki-piya kujalpalu nyurru-wiyi nyinaja, yangka kujalu nyanungu yampija purda-nyanja-wangurlu. \v 12 Yungulparlipa yirriyirrirli purda-nyangkarla Kaatu kaji-ngalpa wangkami. Nyanungu-nyangu yimi wankaru manu pirrjirdi-nyayirni nganayi-piya wirlampi-piya yiri-nyayirni-piya yangka kuja karlipa puluku yilara pajirni yungkurnu-jangka. Kuja-piya-kula-ka Kaatu-kurlangu yimiji warrarda yukami ngalipa-nyangu pirlirrpa-kurraju. Nyanungu-nyangu yimi-kirlirli Kaaturlu kangalpa milya-pinyi kuja karlipa nyarrparlangu manngu-nyanyi, manu-ka milya-pinyi nyarrpa-jarrimi kapurlipa. \v 13 Nyampurla ngurungka kulalparliparla nyiya jurnta wuruly-mardakarla nyanungukuju, lawa. Nyanungurlu-ka nyanyi nyiyarningkijarra kuja-ka ngunami manu karrimi. Raa-pinjarla nyanyi-ka nyiyarningkijarra ngaliparla nginyinginyirla kaninjarni. Ngaka kapurlipa Kaatuju jangku-mani nyarrpa-jarrija kujarlipa marda ngurrju, marda ngawu. \s1 Jijajiji ngalipa-nyangu Maralypikingarduyu Wiri \p \v 14 Jijajiji ngalipa-nyangu Maralypikingarduyu Wiri. Nyanunguju Kaatu-kurlangu Kaja-nyanu, manu pina-yanu nguru-nyayirni-wangu-kurra yangka-kurra-juku kuja-ka Kaatu nyina. Wangkami karlipa-nyanu wala nganta karliparla nyina Jijajikiji, manu nganta karlipa purami. Kujarlanya jungangkulparlipa purayarla yampinja-wangurlu. \v 15 Jijajiji Maralypikingarduyu Wiri ngalipakuju kamparru Kaatukuju. Kujalpa Jijaji walya nyampurla nyinaja, Juju Ngawungkuju putaputa jinyijinyi-manu nyanunguju Kaatu-kujakuju. Kala lawa. Jijajijilparla nyinaja jungarni-jiki Kaatukuju majungka-jarrinja-wangu. Kujarlanya, kaji-ngalpa kuja-piyarlu-yijala Juju Ngawungku putaputa jinyijinyi-mani Kaatu-kujaku, Jijaji kangalpa marilki nyina ngalipakuju. Warrawarra-kanyi-jiki kangalpa. \v 16 Kaatuju mari-jarrinjarla ngurrju-juku kangalpa nyina ngalipaku panuku-juku, manu kangalpa yimiri-nyayirni nyinami. Kuja karliparla warntarla-jarrimi, yawuru-jarrimi kutu kangalpa mari-jarrinjarla. Kuja kangalpa Juju Ngawu jangkardu yani, ngula-purunya Kaatuju kangalpa yaninjarla pirrjirdi-mani. Kujarlaju, kurnta-wangurliparla pardimirra. \c 5 \p \v 1 Kaaturlu-jala kajana wati-kari wati-kari milarni yungulurla nyanunguku warrki-jarrimi Maralypikingarduyu Wiriwiri. Nyarrpa-jarrimi-ka Maralypikingarduyu Wiriji warrkingkaju? Nyanunguju-ka karrimi kamparru Kaaturla yungu-janarla wangkami yapaku. Yapangkuju kalurla warntarri kanyirni yungurla yinyi Kaatuku. Manu karla kuyu purranjarla yinyi Kaatuku yungu-jana Kaatu yawuru-jarrimi yapaku maju-jangkaku. \v 2-3 Yinyarra yangka Maralypikingarduyu Wiriwiri kalalu majungka-jarrija yapa panu-kari-piya-yijala. Kujarlanya kalalurla kuyuju purranjarla yungu Kaatukuju yungu-jana yawuru-jarrimi yapa ngalya-kari-piyaku. Yangka yapa ngalya-kari kuja kalalurla Kaatukuju jurnta yanu, manu yangka kuja kalalurla jurnta majungka-jarrija Kaatukuju, ngularraju kulalu-jana Maralypikingarduyu Wiriwirirli kulungku ngarrurnu, lawa. Ngarijili-jana ngurrju-juku nyinaja kulu-wangu-juku. \v 4 Kula-nyanu ngana milarninjarla wangkaja yungu maralypikingarduyu-jarrimi yungulurla nganta yapangku pulka-pinyi, lawa. Kaatu jinta-jana milarninjarla wangkaja maralypikingarduyukuju yangka-piyaku wati Yarunu-piyaku kamparru-warnuku kuja kalarla nyurru-wiyi warrki-jarrija Kaatuku maralypikingarduyu. \p \v 5 Jijaji Kirajiji kuja-piya-juku. Kula-nyanu nyanungurlu milarnu yungu-ngalpa Maralypikingarduyu Wiri nyinami manu yungurliparla yapa ngaliparlu pulka-pinyi, lawa. Kaaturlu Jijaji Kirajiji milarnu warrki yinyakuju. Nyarrparlu karlipa milya-pinyi kujalparla Jijaji marlaja nyinaja Maralypikingarduyu Wiri? Nyurru-wiyi, Kaaturla wangkaja: \q1 “Nyuntujunpa ngaju-nyangu Kaja-nyanu. Jalangujurnangku nyuntukupalangu-jarrijalku Kirda-nyanulku.”\x * \xo 5:5 \xt Nyangka Psalm 2.7 \x* \m \v 6 Manu ngaka-pardu-kari Payipulurla, Kaaturla wangkaja nyanunguku: \q1 “Kapunpa nyuntuju nyinami maralypikingarduyu-piya yirdi-piyaju Kijirdi-piya.\x * \xo 5:6 \xt Nyangka Genesis 14.18-20 \x* Kapunpaju warrarda warrki-jarrimi ngajukuju maralypikingarduyu wiri-piya.”\x * \xo 5:6 \xt Nyangka Psalm 10.4 \x* \m Ngularla Kaatu wangkaja Jijaji Kirajiki, kujarlu-kula milarnu nyanunguju warrkikiji. \s1 Jijajirli kala linpangku purda-nyangu Kirda-nyanuju \p \v 7 Kujalpa Jijaji nyinaja nyampurla walyangka, nyanunguju kalarla warrarda wangkaja Kaatukuju. Nyanunguju yulaja yangka kuja Kaatu japurnu nyanunguku pirrjirdi-maninjaku yungu lani-wangu palimi. Kaaturlu Jijajiji yilyajarni walya nyampu-kurraju warntawarntarla palinjaku, manu Jijajirliji nyanunguju purda-nyangu yirriyirri-nyayirnirli nyarrpa kujarla nyanungu wangkaja. Jijajirliji kala nyanunguju purda-nyangu-nyayirni. Kujarlanya Kaaturluju purda-nyangu Jijajiji kujarla wangkaja, manu pirrjirdi-manu-nyayirni, manu lani-wangu-manu. \v 8 Junga kujaju, Jijajiji Kaatu-kurlangu Kaja-nyanu-nyayirni. Kala nyampurla walyangka murrumurru-nyanu kutu purda-nyangu yapa ngalipa-piyarlu. Murrumurru kuja kala-nyanu purda-nyangu Jijajirliji, kujanya pinarri-jarrija Kaatuku linpangku purda-nyanjaku. \v 9 Yuwayi, Jijajirli warrarda purda-nyangu Kaatu wangkanja-kurra nyarrpa kujarla wangkaja. Warrkiji lawa-manu muku yangka kujarla Kaaturlu yungu. Kujarlanya kajirlipa linpangku purda-nyanyi, kapu-ngalpa muurl-mardarni yungurlipa Kaatu-kurlulku tarnnga nyina. \v 10 Kaaturlu milarnu Jijajiji yungu-ngalpa Maralypikingarduyu Wirilki nyinami wati yangka-piya Kijirdi-piya yangka kuja kalarla maralypikingarduyu nyinaja nyurru-wiyi. \s1 Yungulparliparla karlirr-yaninja-wangu nyinayarla Kaatuku \p \v 11 Yungurna-nyarra yimi panu milki-wangka Jijaji-kirli. Kala kula kankulu kapanku pina-jarrimi, lawa. Nyarrparlurna-nyarra pinarri-mani nyurrurlaju? \v 12 Nyurrurla yapa-patunkulu Kirijini-jarrija nyurru-wiyi. Kuja-jangkarlu ngajurna manngu-nyangu kula-ngantankulu-jana pinarri-mantarlalku jalangurluju yapa ngalya-kari-patuju Jijaji Kiraji-kirliji. Kala lawa. Nyurrurlajunkulu ngurrpa-juku Kaatu-kurlangu yimikiji yangka yimi kuja karlipa ngalipaju yapa pina-jarrimi Kirijini-jarrinjarla. Nyurrurlajunkulu ngurrpa-juku, kujarlanya kula kankulu-jana yapa pinarri-mani. Yungulparna-nyarra marda ngajulurlu yaninjarla pinarri-mantarla jinta-kariki, karija. Nyurrurlajunkulu kurdu wita-piya kuja-ka lampurnu-mipa ngarni. Kula-ka kuyu-wiyi ngarni. Kuja-piya-jangkanya kulalpankulu nyarrpa pina-jarriyarla maya-kari yimi pirrjirdi Kaatu-kurluju. \v 13 Kuja-ka yapa yangka Kirijini-jarrimi, ngulaju-ka wita ngari pina-jarrimi Kaatu-kurluju. Ngurrpangku-juku kulalpalu-nyanu nyarrparlu yirri-purayarla yimi pirrjirdi Kaatu-kurlu kuja kangalpa wangkami jungarni nyinanjaku. \v 14 Yimi-kari yimi-kari Kaatu-kurlangu ngularrajulu pirrjirdi-nyayirni yangka kuyu-piya kuja kalu wiriwiri-miparlu ngarni. Murnma-juku kankulu nyinami ngurrpa-juku kurdu-piya pina-jarrinjakuju Kaatuku yangka jungarni nyinanjaku. Ngalya-kari Kirijini kalu pina-nyayirni nyina Jijaji-piya. Tarnngangku-juku kalu manngu-nyanyi yimi Kaatu-kurlangu. Kujarlanya kalu milya-pinyi nyiya ngurrjuju manu nyiya majuju. Kuja-piya-mipa yapa kajika pina-jarrimi-nyayirni jungarni nyinanjaku Kaatuku. \c 6 \p \v 1-2 Kaaturlipa jintawarlayirli payirni yungu-ngalpa warrarda pinarri-mani. Ngula-jangkaju, yungurlipa pina-nyayirni nyina Jijaji-piya. Kapurlipa milya-pinyi nyiya ngurrju manu nyiya maju. Kuja kalu yapa yangka Kirijini-jarrimi, nyampunya karnalu-jana yangka nganimparluju pinarri-mani yungulu pina-jarrimi. Pinarri-mani karnalu-jana yangka kajilpalu yapa warntarla nyinayarla, ngulaju yungulpalu pina-yaninjarla yalala-yirrakarla Kaatu, kajikalu palimi-kijaku. Pinarri-mani karnalu-jana yungulurla Kaatuku warrarda ngungkurr-nyina. Pinarri-mani karnalu-jana yungulu papitaji-jarri-wiyi kajili yani Kirijini-kirlangu manu Juwu-kurlangu purlapa-kurra. Papitaji-maninjarla karnalu-jana rdaka yirrarni jurrungka yungu-jana Pirlirrpa Kaatu-kurlangurlu yartarnarri yinyi. Kujarlunya karnalu-jana pinarri-mani. Manu pinarri-mani karnalu-jana yangka Kaaturlu kapu-jana yapaju palinja-warnuju pina-wankaru-mani. Manu karnalu-jana pinarri-mani yangka Kaaturlu kapu-jana yapa panu miimii-nyanyi ngurrju-japalpalu marda nyinaja, maju-japalpalu nyinaja. Yapa maju kapu-jana tarnngangku yilyamirra kuja-purda-kari. Kujarranya karnalu-jana yapaju pinarri-mani kuja kalu Kirijini-jarrimi. Manu panu-kari yimi wiri-nyayirni karnalu-jana pinarri-mani. \v 3 Junga kujaju. Kaji-ngalpa Kaatu ngampurrpa-juku nyina, ngulaju kapurlipa pina-nyayirni nyina Jijaji-piya parra-kari parra-kari. \s1 Maju-warnurlu yungulparlipa yalala-yirrakarla Kaatu \p \v 4-6 Marda-ka yapa pina nyinami yimi jungaku Jijaji Kiraji-kirliki. Marda karla rdakurl-kirirninjarla wala nyinami nyanunguku yangka kuja yanurnu nguru-nyayirni-wangu-jangka. Marda nyurru-ka mardarni Pirlirrpa Kaatu-kurlanguju kuja kangalpa yartarnarri-kari yartarnarri-kari yinyi warrki-jarrinjaku. Marda-ka milya pinyi Kaatu-kurlangu yimiji ngurrju. Manu marda karla marlaja mardarni yartarnarri wiri Kaatuku yangka kuja-ka wiri-nyayirni nyina nyiyarningkijarraku. Ngula-jangka, nyarrpa-jarrimilkirliparla yapa yinya Kirijinikiji kaji warntarla-jarrimi yarda Kaatu-kujaku? Yalala-yirrarninja-wangurla, kulalparlipa nyarrparlu pina-kangkarla Kaatu-kurra, lawa! Yalirli kaji warrarda maju-pajirni Jijaji, ngulaju yangka yali-patu-piya kujalpalurla nyurunyuru-jarrija. Manyu-pinjarlalu kankarlulku waraly-yirrarnu warntawarntarla. \p \v 7 Yapa ngalya-kari kalu nyina walya ngurrju-piya. Kuja-ka ngapa wiri wantimi walyangka, ngulaju-ka miyi panu pardimi yungulu yapa pirda-jarrimi kuja kalu walya yinyarla warrki-jarrimi. Kaatuju-ka wardinyi nyina kujakuju, manu-ka warrarda pirrjirdi-maninjarla warrawarra-kanyi walya yinyaju. \v 8 Kala ngalya-kari yapa kalu nyina walya maju-piya jilkarla-kurlu-piya. Kuja-ka ngapa wiri wantimi, ngulaju-ka jilkarla-mipa pardimi walya yinyarla, ngulaju ngurrju-wangu. Marda kajika Kaaturlu juyurdurlu yunparni walya yinyaju yungu jankami muku. \p \v 9 Ngajukupurdangka-purnu, pututu-pinyi karnalu-nyarra kujarluju yangka kajikankulurla Kaatuku warntarla-jarrimi jurnta. Kala karnalu-nyarra milya-pinyi kuja kankulurla jungarni-jiki nyinami nyanunguku. Kuja-jangkanya Kaaturlu kanyarra muurl-mardarni-jiki nyanunguku. \v 10 Kaaturlu kangalpa miimii-nyanyi warrarda jungangku. Kula-nyarra wajawaja-mani. Milya-pinyi kanyarra kuja kankulurla yulkami-jiki manu kankulurla warrki-jarrimi. Manngu-nyanyi kanyarra yangka kujalpankulu-jana yapa nyanungu-nyanguku ngurrju nyinaja manu jalanguju kankulu-jana yimiri-jiki nyinami. \v 11 Jalangu kankulurla Kaatuku pardarni yungu-nyarra yinyi yangka kuja-nyarra kamparru-wiyi jangku-pungu. Kapu-nyarra jungangku yinyi. Ngulakungarntiji karnalu-nyarrarla wangkami Kaatuku yungunkulurla Kaatuku kuja-piya warrki-jarrimi tarnnga-nyayirni mata-wangu. Wangkami karna-nyarrarla yungunkulu wajampa-wangu nyina. \v 12 Warrarda warrki-jarriyalu kuja-juku mata-wangu yangka kajikankulu mata-jarrimi-kijaku. Waalparrikalu-jana yapa yangka-patu kuja kalurla wala-nyayirni nyinami Kaatuku. Ngularraju yangka kuja kalurla nganyunganyu-wangu nyina. Nyanungurlu kajana yinyi nyiyarlangu yangka kuja-jana jangku-pungu kamparru-wiyi. \s1 Nyiyarlangu-puka kuja kajana Kaaturlu yapaku jangku-pinyi, ngulaju kajana yinyi \p \v 13-14 Nyurru-wiyi, Kaatu Yipuruyamukujurla wangkaja kuja: \q1 “Kapurnangku warrarda pirrjirdi-maninjarla warrawarra-kanyi, manu kapurnangku kurdu panu yinyi manu jamirdi yaparla-puraji-purnu.”\x * \xo 6:13-14 \xt Nyangka Genesis 22 \x* \m Kujanyarla wangkaja. Kujakungarntirli, Kaatu-nyanu pirrjirdi wangkaja, “Junga, kapurnarla nyiyarningkijarra yinyi Yipuruyamukuju jurinyki-yirrarninja-wangurlu.” Junga kujaju. Kula-ka yapa manu pirlirrpa jinta-kari wiri nyina Kaatu-piya, lawa. Kujarlaju, ngularla Kaaturlu Yipuruyamuku jangku-pungu, kula ngana japurnu yungu purda-nyanyi jangku-pinja-kurra jurinyki-yirrarninja-kujaku, lawa. \v 15 Junga kujaju. Yipuruyamurla warrarda pardarnu nganyunganyu-wangu-juku Kaatukuju yungurla kaja-nyanu yinyi. Ngula-jangka, kurdu wirriyarla palka-jarrija yangka kujarla Kaaturlu jangku-pungu kamparru-wiyi. \p \v 16 Yimi-pardu-kari yungurna-nyarra wangka yungunkulu milya-pinyi. Kuja kapala-nyanu yapa jirramarlu kulungku ngarrirni nyiya-ngurlu-puka, jinta-kari marda kajikarla wangkami, “Yuwa, junga karnangku wangkami! Milya-pinyi karli kuja kangalingki Kaaturlu nyanyi manu purda-nyanyi. Kajilparnangku warlka wangkayarla, ngulaju kajikaju Kaaturlu purda-nyanyi, manu kajikaju maju-pajirni, warlka-pajirni.” Kaji yinya yapa kamparru-warnu kuja wangkami, ngulaju kapurla yapa jinta-kariji ngungkurr-nyina, manu kapu-pala kuluku lawa-jarrimi. \v 17 Nyurru-wiyi, yangka kujarla Yipuruyamuku wangkaja Kaatuju, wangkaja-ngalpa yangka kapu-ngalpa pirrjirdi-maninjarla warrawarra-kanyi tarnngangku-juku ngalipa kuja karlipa Yipuruyamu-kurlangu yapa nyina. Junga kujaju. Kala jalangu kajikarlipa-nyanu marda kujaju wangka, “Kaaturlu kula kangalpa warrawarra-kanyi, jurinyki-yirrarni kangalpa ngari.” Kuja-kujakuju, Kaaturla wangkaja Yipuruyamu nyurru-wiyi, “Ngajuluju karna-nyarra junga wangkami. Kajilparna-nyarra yampinjarla yantarla warrawarra-kanja-wangurlu, ngulaju kajikarnaju warlkanji-pajirni ngurrju-wangu.” Kuja-kularla Kaatuju wangkaja yungurlipa jungangku milya-pinyi Kaatuju kangalpa warrarda junga wangka. \v 18 Milya-pinyi karlipa yangka Kaaturlu kajilpa-ngalpa jurnta mardakarla nyiyarningkijarra kuja-ngalpa jangku-pungu kamparru-wiyi, ngulaju kajika-nyanu warlkanji-pajirni. Wangkaja-ngalpa yangka kapu-ngalpa warrawarra-kanyi nganta. Nyanungu-kurrajurlipa parnkaja yungu-ngalpa muurl-mardarni. Milya-pinyi karlipa yangka kulalpa-ngalpa yulyurlku-yungkarla, lawa. Kuja-jangkanyalparlipa wardinyiji nyinayarla. Kaatu-ngalpa junga wangkaja yungurlipa milya-pinyi kapurliparla marlaja mani nyiyarningkijarra kuja-ngalpa jangku-pungu kamparru-wiyi. \v 19-20 Yuwayi, Kaatu-ngalpa junga wangkaja. Kujarlanya karliparla wala-juku nyina Jijajiki. Nyanungurlunya kangalpa mardarni pirrjirdirli, kula-ngalpa juwa-kijirninjarla yampimi, lawa. Manngu-nyangkalu-jana yangka-patu maralypikingarduyu-patu yangka kuja kalalu yukaja Yuwarli Maralypi-kirra manu yangka ruumu-nyayirni-wangu-kurra kaninjarni. Kaaturlu Jijajiji milarnu yungu Maralypikingarduyu Wiri tarnnga-juku nyinami yangka-piya Kijirdi-piya. Jijajiji nyurru-juku kamparru yanu ngalipakuju. Nyurru yukaja yangka-kurra nguru-nyayirni-wangu-kurra, kuja-ka Kaatu nyinami, yungu-ngalparla Kaatuku wangka ngalipakuju. \c 7 \s1 Nyampuju yimi Kijirdi-kirli kujalpa Maralypikingarduyu Wiri nyinaja nyurru-wiyi Jijaji-piya \p \v 1 Yungurna-nyarra yimi-ngarrirni maralypikingarduyu Kijirdi kujalpa nyurru-wiyi nyinaja. Ngana-wiyi nyanunguju? Kijirdijilpa-jana kingi nyinaja yapaku kujalpalu nyinaja kirringka yirdingkaju Jalamurla. Nyanungujulpa maralypikingarduyu nyinaja kujalparla Kaatuku warrki-jarrija, Kaatu yangka kuja-ka kankarlarra nyina wiri-jiki yapaku manu pirlirrpa-kariki. Manngu-nyanyinya kankulu yimi yangka Yipuruyamu-kurlu kuja-jana pungu warrmarla murntu-pala-jangka kingi-patu-jangka?\x * \xo 7:1 \xt Nyangka Genesis 14.1-24 \x* Yipuruyamurlu-jana riwarri-manu muku, manu-jana nyiyarningkijarra jurnta kangu. Ngula Yipuruyamu pina-yanu ngurra-kurra nyiyarningkijarra-kurlu, jingijingi yanu kirri Jalamukuju, manurla Kijirdi yanurnu wapirdi kulkurru-kurra. Nyanungurlu payurnu Kaatu yungu-jana Yipuruyamu manu nyanungu-nyangu yapa pirrjirdi-maninjarla warrawarra-kanyi. \v 2 Yinyarra yangka nyiyarningkijarra kuja-jana Yipuruyamurlu jurnta kangu murntu-pala-jangka kingi-jangka, yirrarnu-jana karlarla-pala yurturlurla, manurla karlarla-jangka jinta yurturlu-kari yungu warntarri Kijirdiki. Nyarrpara-jangka yirdi Kijirdiji, manu nyarrpa-ka wangka yirdiji? Wangkami-ka kuja, ‘Kingirli Kajana Yapa Nyanungu-nyangu Warrawarra-kanyi Jungangku.’ Yuwayi, Kijirdijilpa-jana kingi nyinaja yapaku kujalpalu nyinaja Jalamurla. Yirdi jinta-kari nyampuju-ka wangkami, ‘Kingi-kirlangu Yapa Kalu Nyina Rarralypa’. \v 3 Kula nganangku-ka milya-pinyi ngana Kijirdikipalangu kirda-nyanuju manu ngati-nyanuju, manu kula-ka nganangku milya-pinyi ngana-pala Kijirdikipalangu jamirdi-nyanuju manu yaparla-nyanuju, lawa. Kula-ka nganangku milya-piny nyangurla kuja Kijirdiji palka-jarrija manu palija, lawa. Kujarlanya karlipa milya-pinyi Kijirdi ngulaju Kaatu-kurlangu-piya Kaja-nyanu-piya. Milya-pinyi karlipa yangka Kijirdi kapurla marlaja nyina maralypikingarduyu Kaatuku tarnnga-juku. \s1 Yipuruyamurlurla warntarri yungu Kijirdiki \p \v 4 Kuja-jana Yipuruyamurlu jurnta kangu nyiyarningkijarra yinya murntu-pala kingiki manu warrmarla-patuku, ngulajurla yungu nyanungurluju ngalya-kari Kijirdiki warntarri nganta. Kujarlanya karlipa milya-pinyi Kijirdiji wiri-nyayirni-yijala Yipuruyamu-piya kujalpa nyinaja nyurru-wiyi ngalipakupalangu warringiyi-nyanu-nyayirni. \v 5 Milya-pinyi karlipa wati jinta-kari yirdiji Liipi.\x * \xo 7:5 \xt Nyangka Genesis 29.34 \x* Ngulaju yangka kurdu-nyanu Yipuruyamuku warringiyi-nyanu-kurlangu yangka Jakupu-kurlangu. Liipi-kirlangu-jangka-jala wungu-warnu-jangka kala-jana Kaaturluju jarnkujarnku milarnu warrki-jarrinjaku maralypikingarduyuju yuwarli maralypirlakuju. Yijirali-pinkiji yapaju manu yangka-patu maralypikingarduyu-patu, ngulaju kalu jintawarlayi-jiki nyinami warlalja Yipuruyamu-kurlangu. Kuruwarri nyanungu-nyangu-ka wangkami yangka Yijirali-pinkirli yungulu-jana warntarri yinyi maralypikingarduyuku yangka-patuku kuja kalu Liipi-kirlangu-jangka wungu-warnu-jangka nyinami. \v 6 Wati yinya Kijirdi, kula Liipi-kirlangu-jangka, lawa. Kala ngarirla Yipuruyamurluju yungu kutu warntarri yaliji. Ngula-jangkaju, Kijirdijirlajinta wangkaja Kaatuku, manu Yipuruyamuku payurnu nyanunguju yungu Yipuruyamu warrarda pirrjirdi-maninjarla warrawarra-kanyi. Milya-pinyi karlipa yangka Yipuruyamuku-kularla jangku-pungu Kaaturluju yangka kapurla kurdu panu-jarlu yinyi ngaka. \v 7 Wita ngarirnangku payirni. Nganangku kajanarla Kaatu payirni yungu-jana yapa pirrjirdi-maninjarla warrawarra-kanyi? Milya-pinyi karlipa yapa wiringki-mipa kajanarla Kaatuku payirni. Kujarlanya karlipa milya-pinyi yangka Kijirdiji parrparda wiri-jiki Yipuruyamukuju. Nyanungujurla Kaatukuju wangkaja Yipuruyamurlajinta. \v 8 Yinyarra maralypikingarduyu-paturlu kuja kalalu warntarri manu yapa-kurlangu, ngulajulu muku palija. Kala milya-pinyi karlipa Kijirdiji wankaru-juku Jijaji-piya. Kujarlunya kangalpa Payipurlurlu yimi-ngarrirni nyanunguju. \v 9-10 Nyarrparlurna-nyarra yimi-ngarrirni yungunkulu purda-nyanjarla langa-kurra-mani? Ngularla Kijirdi wapirdi yanurnu Yipuruyamuku, kujarla Yipuruyamurlu warntarriji yungu nyiyarningkijarra nyanunguku, nyanungu-nyangu warringiyi-nyanu Liipi kula palka-jarrija-wiyi murnma-juku. Kala kujarla Yipuruyamurlu yungu yinyarra warntarri Kijirdiki, kula-ngantalpa-palarla yungu palkangku manu yuruyururlu. Yapangku kalalu-jana yungu warntarri Liipiki manu maralypikingarduyu-patu-kariki. Kala kujarla Yipuruyamurlu yungu warntarri Kijirdiki, kula-ngantalurla Liipirli manu maralypikingarduyu-patu-karirli-yijala yungu. Kujarlanya karlipa milya-pinyi Kijirdiji parrparda wiri-jiki Liipi-kirlangu-patuku. \s1 Jijajiji Kijirdi-piya-juku \p \v 11 Manngu-nyangkalu yangka kamparru-warnu maralypikingarduyu yangka kalarla warrki-jarrija Kaatuku yangka Yarunu. Nyanungurlu manu ngalya-kari maralypikingarduyurlu, yangka kaja-nyanu-paturlu manu warringiyi-nyanu-paturlu kuja kalalurla warrki marlaja kangu, ngulaju kalalu Mujuju-kurlangu kuruwarri putaputa puraja jungangku, manu ngula kuruwarri-kirlirli kalalu Juwu-paturlu puta yawuru-manu Kaatu. Kala lawa. Kujarlanya, Kaatuju-ngalpa wangkaja maralypikingarduyu jinta-kari-kirli yangka kuja milarnu Kijirdi-piya, kula Yarunu-piya, lawa. \v 12 Wati yinya-patu yangka kuja kalalurla warrki-jarrija Kaatuku maralypikingarduyu-patu nganta, Kaaturlu kala-jana milarnu Liipi-kirlangu-jangka-mipa. Mujuju-kurlangu kuruwarri-kirlirli kalalu-jana puta yawuru-manu Kaatu, kala lawa. Kala jalangurluju milarnu yangka jinta-kari yungu-ngalpa Maralypikingarduyu Wiri nyina. Kaaturluju nyampuju jinta-kari milarnu kuruwarri-kari-kirli jalangu-warnu-kurlu yungu-ngalpa Kaatu yawuru-jarrimi. \v 13 Nyampu jinta-kariji ngulaju Warlalja-Wiri Jijaji yangka kuja karna-nyarra yimi-ngarrirni-kirli. Jijaji kula-ka nyinami Liipi-kirlangu warlalja turnu-warnu-jangka, kala wati jinta-kari-kirlangu yirdi Juurda-kurlanguju. Kuja Jijaji yanurnu, ngula-wangurla-wiyi, kularla ngana warrki-jarrija Juurda-kurlangu-jangka turnu-warnu-jangka Kaatuku Maralypikingarduyu Wiri nganta, lawa. \v 14 Ngalipa-nyangu Warlalja-Wiri Jijajiji, ngulaju Juurda-kurlangu-jangka turnu-warnu-jangka, wati yangka kujalpa nyurru-wiyi nyinaja. Ngalipakupalangurlu Juwu-paturlu nyurnunyurnurlu kalalu puraja Mujuju-kurlangu kuruwarri. Kuruwarri-jana wangkaja yungulpalu-jana milakarla wati-kari wati-kari warlalja Yarunu-kurlangu-jangka warrki-jarrinjaku maralypikingarduyu Kaatuku. Kujarlanya kulalu yapa jintarlangu milarnu Juurda-kurlangu-jangka, lawa. \s1 Jijajiji Maralypikingarduyu Wiri Kijirdi-piya \p \v 15-16 Yuwayi, Jijajiji palka-jarrijalku, nyanunguju yangka Kijirdi-piya. Nyiya-jangka Kaaturluju milarnu Jijajiji? Yangka Juwu-paturlu kujalpalu puraja Mujuju-kurlangu kuruwarri, ngulangku kalalu-jana milarnu Liipi-kirlangu-jangka-mipa maralypikingarduyukuju. Jijajiji palka-jarrija jinta-kari-kirlangu-jangka turnu-warnu-jangka Juurda-kurlangu-jangka. Ngulaju ngula-juku. Jijaji kapu wankaru nyina tarnnga-juku Kijirdi-piya. Kuja-jangkanya-ka mardarni yartarnarri wiri-nyayirni yungurla warrki-jarrimi Kaatuku. Kujarlanya, Kaaturluju milarnu nyanunguju yungu-ngalpa Maralypikingarduyu Wiri nyina. \v 17 Manngu-nyangkalu yimi yinya Payipulu-jangka yangka kujarla Kaatu wangkaja Jijajiki, “Kapunpa nyuntuju nyinami yangka-piya-juku maralypikingarduyu-piya Kijirdi-piya. Kapunpaju warrki-jarrimi tarnnga-juku maralypikingarduyu-piya.”\x * \xo 7:17 \xt Nyangka Psalm 110.4 \x* Yimi yinyaju junga. \v 18 Yinya kamparru-warnu kuruwarri, Kaaturlu yampija purdangirli, manu-ngalpa jinta-karilki kuruwarri yungu. Nyiya-jangka Kaaturluju kuruwarri yinyaju yampija purdangirliji? Kuruwarri yinyarlu kula-jana yapa pirrjirdi-manu jungarni nyinanjaku Kaatuku, lawa. \v 19 Yapangku puta purajalu kuruwarri yinya jungangku, lawa. Kuruwarrirli kula-jana pirrjirdi-manu puranjaku. Kujarlanya, Kaaturluju yampija kuruwarri purdangirli. Ngula-jangka milarnu jinta-kari maralypikingarduyu ngalipakuju. Kujarlanya, wardinyi-nyayirnirli karlipa milya-pinyi yangka kapu-ngalpa nyampurluju kutu-karda kanyirni Kaatu-kurra. \p \v 20 Yangka kuja kalalu-jana Juwu-paturlu milarnu wati maralypikingarduyu nyinanjaku, kula-jana Kaatu kuja wangkaja nyampurraku, “Nyurrurla wati-patu kapunkujulu warrki-jarrimi ngajuku maralypikingarduyu tarnnga.” Lawa, Jijaji-mipakurla kujaju wangkaja. \v 21 Kuja Kaaturlu milarnu Jijaji Kiraji, manu kuja yilyajarni nyampu-kurra yungu maralypikingarduyu nyina, Kaaturla junga-nyayirni wangkaja nyanungukuju, “Ngajujurnangku Warlalja-Wiri. Junga karnangku wangkami. Nyuntu karnangku milarni. Nyuntu kapunpa-jana maralypikingarduyuju nyinami tarnnga ngaju-nyangu yapakuju.”\x * \xo 7:21 \xt Nyangka Psalm 110.4 \x* Kuja-kularla Kaatuju wangkaja. \v 22 Yinya yangka nyurru-warnu kuruwarrirli Mujuju-kurlangurlu, kula kala yawuru-manu Kaatu, lawa. Kala Jijajirli-ngalpa kuruwarri jalangu-warnu kangurnu. Kaaturla nyanungukuju wangkaja nyanungu-mipalpa milarnu. Kujarlanya karlipa jungangku milya-pinyi yangka kapu-ngalpa yawuru-jarrimi Kaatuju. \p \v 23 Kalalu wati panu nyinaja maralypikingarduyuju yangka kuja kalalurla warrki-jarrija Kaatuku. Kala muku palijalku-jalalu. \v 24 Jijaji-mipa-ka tarnnga-juku wankaruju nyinami. Kujarlanya kangalpa Maralypikingarduyu Wiriji nyinami tarnnga-juku. \v 25 Yuwayi, Jijaji-ka wankaru-juku nyinami yungu-ngalparla jinta warrarda wangkami Kaatukuju. Kujarlanya, Jijajirli kapu-ngalpa muurl-mardarni tarnngangku kuja karliparla ngungkurr-nyina, kapu-ngalpa kutu-karda kanyirni Kaatu-kurra. \s1 Jijaji-ngalpa Maralypikingarduyu Wiri ngalipakuju \p \v 26 Jijaji-kila jinta milarnu Kaaturluju yungu-ngalpa Maralypikingarduyu Wiri nyina. Kula majungka-jarrijarlangu nyanungu, jungarni-jikilparla nyinaja Kaatu-mipaku. Ngari pina-yanu kankarlarra yungurla jirrnganja nyina Kaatuku. Kujarlanya yungulparlipa Jijaji purayarla. \v 27 Jijaji kula majungka-jarrijarlangu, lawa. Kujarlanya kula-ka nyina yangka-patu-piya ngalya-kari maralypikingarduyu-piya kuja kalu majungka-jarri. Kujalu majungka-jarrija, kalalu parra-kari parra-karirli kuyu purraja Kaatuku yungu-jana Kaaturlu maju jurnta kanyi, manu kalalu maya-kari maya-karirli-juku kuyuju purraja yapa panu-karirlangukulku majuku jurnta kanjaku kujalpalu majungka-jarrija. Kalalu kuja-jarrija warrarda yinyaju maralypikingarduyu-patu. Kala kula Jijaji kuja-piya, lawa. Jintaku-mipa palija. Jintaku-nyanu yungu Kaatu-kurra yungu-jana maju jurnta kanyi yapaku. \v 28 Yapangku kuja kalu purami Mujuju-kurlangu kuruwarri, ngulaju kalu-jana milarni wati-patu yungulu maralypikingarduyu-jarrimi. Wati yinya-patuju kalu majungka-jarrimirlangu wita-kari wita-kari. Ngari kalu-jana kutu milarni maralypikingarduyu-jarrinjakuju. Kala nyurru-wiyi kujarla Kaaturlu yungu kuruwarri Mujujuku, ngula-jangka wangkajarla nyanungu-nyangu Kaja-nyanuku, “Junga karnangku wangkami. Nyuntu karnangku milarni. Nyuntu kapunpa-jana maralypikingarduyuju nyinami tarnnga ngaju-nyangu yapakuju.” Ngula-jangka milarnu yungu-ngalpa Maralypikingarduyu Wiri nyinami tarnnga. Tarnnga-ka nyina jungarni majungka-jarrinja-wangu. \c 8 \s1 Jijajirli-ngalpa kuruwarri jalangu-warnu kangurnu \p \v 1 Yungurna-nyarra yapa-patu nyurrurla pinarri-mani maya-kari maya-kari Jijajiki. Mardarni karlipa Maralypikingarduyu Wiri jinta, nyampuju Jijaji. Yaninjarla pirri-manu nguru-nyayirni-wangurla Kaatu-wana jungarni-purdanji yungu-pala mapirri nyinami wiri-nyayirni nyiyarningkijarraku. \v 2 Jijaji-ka warrarda warrki-jarrimi ngurra tarrukurla kankarlarra yangkangka kuja-ka Kaatu nyina nguru-nyayirni-wangurla. Yinya ngurra tarruku kula Kaluku Tarruku-piya yangka kujalu Mujujurlu manu nyanungu-nyangurlu yapangku ngurrju-manu nyurru-wiyi, lawa. Kaaturlu ngurrju-manu yinyaju ngurra tarruku kankarlarra. \v 3 Juwu-paturluju kalalu-jana warrarda milarnu maralypikingarduyu-patuju, kalalu kangurnu warntarri manu kuyu yungulurla maralypikingarduyu-paturlu purrami Kaatuku ngurra tarrukurla yungu-jana Kaatu wardinyi-jarrimi. Yangka kuja Jijaji pina-yanu nguru-nyayirni-wangu-kurra, ngula-piya-yijala-nyanu yungu nyanungurlu yungu-jana Kaatu wardinyi nyinami yapaku. \fig |src="59_Heb8_Tabernacle.tif" size="col" ref="8.3" \fig* \v 4 Kajilpa Jijaji wankaru-juku walya nyampurla nyinayarla, kulalpa nyanunguju maralypikingarduyu nyinayarla, lawa. Nyurru kalu panu nyinami maralypikingarduyu kuja kalurla warntarri kanyirni Kaatuku, yangka kuja-jana Mujujurlu yimi-ngarrurnu nyanungu-nyangu kuruwarrirla. \v 5 Yinyarra maralypikingarduyu kalu warrki-jarrimi-jiki parra-kari parra-kari Yuwarli Maralypirla kuja-ka tarruku karrimi nguru-nyayirni-wangu-piya kankarlarra-piya. Yangkangka kuja-ka Jijaji jalangu nyinami yungurliparla kutu-jarrimi Kaatuku. Nyanyi karlipa Yuwarli Tarrukuju kuja kalu maralypikingarduyu-patu warrki-jarrimi. Kujarlanya karlipa wita ngari milya-pinyi yangka-kurluju ngurra tarruku-kurlu kankarlarra-kurluju. Nyurru-wiyi kujalpa Mujuju nyinaja Kaluku Tarrukukungarnti ngantirninjakungarnti Kaatuku, Kaaturla wangkaja nyanunguku, “Mujuju, ngurrju-manta nyampuju Kaluku Tarruku yangka-piya-juku kujarnangku jurru-kurra-maninjarla milki-yirrarnu pirli Jayinayirla.”\x * \xo 8:5 \xt Nyangka Exodus 25.40 \x* Junga kujaju. Kujarlanya karlipa milya-pinyi yangka Yuwarli Tarruku, kuja kalu maralypikingarduyu-patu warrki-jarrimi, ngulaju ngurra tarruku-piya kuja-ka Jijaji warrki-jarrimi jalangu. \v 6 Kuruwarri yinya kujarla Kaaturlu yungu Mujujuku nyurru-wiyi, ngulaju ngurrju. Jalangujalangu, maralypikingarduyu-patuju kalu kuruwarriji pura-juku yungulurla warrki-jarrimi Kaatuku. Kala ngula kuruwarri-kirlirli kulalpalu yawuru-mantarla Kaatu, lawa. Kala Jijajirli-ngalpa kuruwarri jalangu-warnu kangurnu yangka kuja-ngalpa Kaaturlu jangku-pungu yilyanjakungarntirli. Jijaji wiri-nyayirni parrparda Mujuju-kurlangu kuruwarrikiji. Jalanguju, Jijaji karla warrki ngurrju-nyayirni yirrarni Kaatukuju. Warrarda kangalpa nyanungurluju kutu-karda kanyirni Kaatu-kurra yungu-ngalpa yawuru-jarrimi. \p \v 7 Kaji-jana yapa Mujuju-kurlangurlu kuruwarri nyurru-warnurlu kangkarlarni kutu Kaatu-kurra, ngulaju ngula-juku. Kuja-jangkanya Kaaturlu kapu yilyanja-wangurlu yampiyarla kuruwarri jalangu-warnulku. Kala lawa. Mujuju-kurlangu kuruwarrijilpa nyinaja rampaku. \v 8-9 Kujarlanya, Kaatuju kuja wangkaja nyurru-wiyi Payipulurlaju: \q1 “Ngaka kapurna-jana kuruwarri jinta-kari yinyi yapaku Yijirali-pinkiki manu Juurda-kurlangu-patuku yungulu purami. Kula Mujuju-kurlangu kuruwarri rampaku-piya karri, lawa. Nyanungurrakupalangu nyurnunyurnurna-jana kangurnu walya Yijipi-ngirli, manurnarla kuruwarri ngaju-nyangu yungu Mujujuku yungulu jungangku purami. Kala kulalu jungangku puraja kuruwarriji. Kujarlanyarna-jana yampija, warla-pajurnurna-jana Kanana-kujaku yukanja-kujaku. \v 10 Ngajujurna Warlalja-Wiri. Jungangku karna-nyarra yimi-ngarrirni. Ngakarna-jana Yijirali-pinkiki yinyi kuruwarri jinta-kari puranjaku. Kapurna kuruwarri-kari yirrarni nyanungurra-nyangu nginyinginyirla. Ngajuju nyanungurra-nyangu Kaatu, manu nyanungurrajulu ngaju-nyangu yapa. \v 11 Yuwayi, kapurna ngaju-nyangu kuruwarri yirrarni yali-paturla yapangka kaninjarni watingka, karntangka, yaparranjirla, kaminarla, manu purlkapurlkarla, tala-kurlurla, marlajarrarla. Kapurna kuruwarri jurrku-juku yirrarni panungka-juku. Ngula-jangka, kulalu-jana warlaljakulku warrirni yungulu-jana pinarri-mani ngaju-kurlu, lawa. Kapujulu nyurru-juku milya-pinyilki jintawarlayirli. \v 12 Yuwayi, kajili yapa yinya majungka-jarrimi, kapurna-jana yawuru-jarrimi-jiki. Kularna warrarda manngu-nyanyi kujalpalu majungka-jarrija warrarda, lawa. Kapurna-jana yawuru-jarrimi-mipa. Kujarlanya kapujulu junga-nyayirnirliji milya-pinyi.”\x * \xo 8:12 \xt Nyangka Jeremiah 31.31-34 \x* \p \v 13 Yuwayi, Kaatu wangkaja kapu-jana kuruwarri jalangu-warnu yinyi yapaku yungulu purami. Nyiya-jangka kujaju wangkaja? Yapangkulpalu puraja Mujuju-kurlangu kuruwarriji tarnngangku, manu kalu purami-jiki jalangurlu. Kala kulalpa nyarrparlu yawuru-mantarla Kaatuju. Kapu jalangu-karrikarri yawu-pardimi kuruwarriji. \c 9 \s1 Yapangku kalalurla Kaatuku pulka-pungu Kaluku Tarrukurla \p \v 1-2 Nyurru-wiyi, ngularla Kaaturlu nyanungu-nyangu kuruwarri yungu Mujujuku, nyanungurluju nyiyarningkijarra yimi-ngarrurnu yungulurla yapangku pulka-pinyi jungangku. Ngulalurla nganturnu Kaluku Tarruku yungulurla pulka-pinyi Kaatuku yinyarla. Kaluku wiringki yinyarlulpa-palangu ruumu jirrama mardarnu, jinta-kari kamparru manu jinta-kari purdangirli. Pangkarra wirilparla wapirrija tuwakuju, manu pangkarra-karilparla wapirrija tuwa kulkurru-warnuku. Kamparru-warnu ruumu, yapangkuju kalalu ngarrurnu ngulaju ‘Ruumu Maralypi’. Ngulangkajulpa karrija rdili-kirlangu kirrirdi jampu-purdanji, manu jungarni-purdanji karrijalpa tayipulu. Tayipulu yinyarla maralypikingarduyu-paturlu kalalurla mangarriji yirrarnu parra-kari parra-kari warntarri Kaatuku. \v 3 Murrarni-nginti pangkarra-karikiji karrijalpa ruumu jinta-kari. Yapangku kalalu nyampuju yirdi-manu ‘Ruumu Tarruku-nyayirni’.\fig |src="59_Heb7_HolyPlace.tif" size="col" ref="9.3" \fig* \v 4 Ruumu kamparru-warnurlalpa karrija pakujurlangu wiri kujalu yapangku maparnu kawurlu-kurlurlu. Kankarlu yinya pakujurla kalalu maralypikingarduyu-paturlu purraja ngurrju-nyayirni parntinja-kurlangu watiya. Ruumu jinta-karirla, jinta-karilpa pakuju ngunaja kujalu yapangku maparnu kawurlu-kurlurlu-yijala. Yapangku kalalu yirdi-manu yinyaju ‘Pakuju-nyayirni-wangu’. Pakuju yinyarla kaninjarni ngunajalpa murlukunpa jinta kawurlu-yijala ‘maana’-kurlu,\x * \xo 9:4 \xt Nyangka Exodus 16.31-34\x* yangka miyi kuja-jana Kaaturlu yalkiri-jangka yilyaja Yijirali-pinkiki nyurru-wiyi. Kaninjarni pakujurla ngunajalpa Yarunu-kurlangurlangu watiya jukati, yangka kuja parla nyanungurlaju pardija, manu pirli-jarra lalypa-jarrarlangu kuja Kaaturlu kuruwarri yirrarnu nyanungurluju. \v 5 Kankarlu Pakuju-nyayirni-wangurlalpa-pala ngunaja jirrama pinkirrpa-kurlu-piya kujalu yapangku ngurrju-manu. Yinya-jarrarlulpa-pala-nyanu jarnku-nyangu, manulpa-palarla pinkirrpaju wapirrija Pakuju-nyayirni-wanguku. Kala-palarla marlaja nyinaja yartarnarri wiri-kirli Kaatukuju. Yangka kuja kalalu yapa majungka-jarrija, kalalurla maralypikingarduyu-paturluju yalyungku yaku-maninjarla yarlurnu Pakuju-nyayirni-wangurlaju. Kujarlaju kala-jana Kaatuju yawuru-jarrija. Kajikarna-nyarra warrarda wangkami-jala Kaluku Tarruku-kurluju. Kala ngari karna yampimi-wiyi. \fig |alt="ark of covenant" src="59_Heb9_ArkOfCovenant.tif" size="col" copy="WBT" ref="9.5" \fig* \p \v 6 Kujalu Yijirali-pinkirli Kaluku Tarruku ngurrju-manu nyurru-wiyi, maralypikingarduyu-paturlulu nyiyarningkijarra yirrarnu kaninjarni kuja-jana Mujuju wangkaja. Ngula-jangka, kalalu parra-kari parra-kari maralypikingarduyu-patuju yukaja Kaluku-kurraju yungulurla warrki-jarrimi Kaatuku. Kalalu rdili-kirlangu manu tayipulu mangarri-kirli warrawarra-kangu. \v 7 Kala kula kalalu yukaja ruumu-kari-kirra yangka-kurra purdangirli-warnu-kurra, lawa. Ngari kala Maralypikingarduyu Wiri-mipa jinta yukaja jintaku yulyurrpu-kari yulyurrpu-karirla. Yulyurrpu-kari yulyurrpu-kari kala ruumu purdangirli-warnu-kurra yukaja jintaku, kula marlajarra rdaka-jarra-mipa, lawa. Kala yalyu kangu marda puluku-jangka, jiyipi-jangka marda, marda narnukutu-jangka. Nyiyaku? Marda yinya Maralypikingarduyu Wiri majungka-jarrijarlangu. Kala yalyuju kangu Kaatuku yinjaku yungurla Kaatu yawuru-jarrimi nyanunguku-wiyi. Manu ngalya-kari yalyuju kalarla Kaatuku yungu yungu-jana yapa-patu-karirlanguku yawuru-jarrimi. Mardalu milya-pinja-wangu majungka-jarrija. Ngula Kaaturlu yalyu nyangu, kala-jana yawuru-jarrija pinja-wangu. \v 8 Kalalu maralypikingarduyu-patuju warrarda warrki-jarrija Ruumu Maralypirla yangka ruumu-pardu kamparru-warnurla yangka kujalpa karrija kaninjarni Kaluku Tarrukurla. Kula kalalu yukaja Ruumu-kari Tarruku-nyayirni-kirra yangka-kurra purdangirli-warnu-kurra, lawa. Kujarlunya kangalpa Pirlirrpa Kaatu-kurlangurluju pinarri-mani yungurlipa milya-pinyi Mujuju-kurlangu kuruwarri ngulaju rampaku-nyayirni. Ngurrpa-juku kalalu nyinaja, kulalurla nyarrpa kutu-jarriyarla Kaatukuju. \v 9 Yimi nyampurlu, nyiya kangalpa pinarri-mani jalangurluju? Manngu-nyanyi karlipa-jana maralypikingarduyu-patu yangka kuja kalalurla warntarri manu kuyu purraja Kaatuku. Ngulaju ngula-juku. Kala yapangku kalalu manngu-nyangu-juku Kaatu nganta kala-jana kulu-juku nyinaja. Kalalu kurnta-juku karrija. \v 10 Nyiyaku yinyarraju kuruwarri yangka kujarla Kaaturlu Mujujuku yungu nyurru-wiyi? Kuruwarri yinyarluju ngarijilpa-jana yapa ngarrurnu nyiyaku ngarninjaku manu nyiyaku yampinjaku. Kuruwarri yinyarlu ngarijilpa-jana yapaju ngarrurnu yungulu-nyanu parljirni manu nyiyarningkijarrarlanguku. Nyampuju kuruwarri ngarilpa witaku karrija yungulu yapangku purayarla ngaka kaji-jana Kaaturlu milki-yirrarni kuruwarri jalangu-warnu. \s1 Jijajirlirla yalyu nyanungu-nyangu yungu Kaatuku yungu-ngalpa yawuru-jarrimi \p \v 11 Jijaji Kirajiji ngalipa-nyangu wiri maralypikingarduyu kuja-ka yalyu nyanungu-nyangu-kurlu yawuru-mani Kaatu. Kujarlanya walya nyampu-kurra yanurnu yungurliparla marlaja nyina wankaru tarnnga Kaatuku. Ngula-jangka, pina-yanu nguru-nyayirni-wangu-kurralku. Ngurra yinya kula walya nyampurla, manu kulalu yapangku ngurrju-manu, lawa. Kaluku ngurrju-nyayirni-piya kuja Kaaturlu-juku ngurrju-manu. \v 12 Ngula Jijaji Kiraji pina-yukajarra nguru-nyayirni-wangu-kurra, kula yalyu kangu narnukutu manu puluku-jangka, lawa. Nyiyalkurla Kaatukuju yungu yawuru-maninjakuju? Nyanunguju jintaku-mipa yanu yinya-kurra nyanungu-nyangu yalyu-kurlu kuja karlija warntawarntarla. Yungurla Kaatuku yalyu yinyaju yungu-ngalpa Kaaturlu yapa pina-kanyirni nyanungu-kurra, ngalipa kujarlipa majungka-jarrija. Kaaturlu nyangu yinyaju yalyu, ngula-kurlunya-ngalpa yawuru-jarrija. Kujarlanya kapurliparla nyanungukulku tarnnga jirrnganja nyinami. \v 13 Nyarrpalku karliparla kirlka-jarri Kaatuku yungurliparla jungarni warrki-jarri? Kajilpa Juwungku palka marnpikarla yapa nyurnu-kurlangu, Mujuju-kurlangu kuruwarri-ka wangkami kulalpa-jana jinta-jarriyarla Juwu-patu-kariki purlapakuju. Ngulakungarntirliji-ka maralypikingarduyurlu puluku wita pinyi, manu-ka purrami yurlpulypa-karda. Ngula-jangka-ka ngapangkalku yirrarni, ngula-jangka-ka mani yalyu narnukutu-jangka, manu karla wati yinyaku winjirni manu ngapa-kurlurlu yangka yurlpulypa-kurlurlu. Ngula-jangka wangkami karla maralypikingarduyu, “Ngurrju, nyuntujunpa kirlkalku manu jungarni. Yantarni-nganpa purlapa-kurra.” \v 14 Nyarrpa-mani kangalpa yalyu Jijaji-kirlangurluju? Yalyungku kangalpa kirlka-mani yungurliparla warrki-jarrimi Kaatuku. Nyanunguju-ka JUKURRARNU nyina. Kala kajikarlipa marda wajampa-jarrinjarla manngu-nyanyi, “Warrarda karliparla yinyi warntarri manu kuyu Kaatuku purlapa-puru. Kala nyiyaku? Marda kajika-ngalpa kulu-jarrimi-jiki.” Kuja-juku kajikarlipa marda manngu-nyanyi. Junga-wangu kujaju. Jalangurluju karlipa purami Jijaji Kiraji. Kaatu-kurlangu Pirlirrpa-ka wankaru nyina tarnnga. Ngulalpa Jijaji nyinaja walya nyampurla, Pirlirrparlu pirrjirdi-manu jungarni nyinanjaku. Kula jintarlangu Kaatu-kurlangu kuruwarri rdilyki-pungu. Ngurrju-nyayirnilpa nyinaja. Kuja-piyarlu-kula-nyanu yungu Kaatu-kurraju kuja-ngalpa palija warntawarntarla ngalipaku. Junga kujaju. Kujalpa Jijaji Kiraji waraly-karrija warntawarntarla, yalyu-ngalpa ngalipaku karlija. Kujarlanya karlipa milya-pinyi Kaatu kula kangalpa kulu nyina ngalipakulku. \p \v 15 Ngaliparlu yapangkurlipa kuruwarriji rdilyki-pungu yangka kujarla Kaaturlu yungu Mujujuku nyurru-wiyi. Kala Jijaji-ngalpa palija ngalipaku yungu-ngalpa Kaatu yawuru-jarrimi pinja-wangulku. Kujanya-ngalpa kuruwarri jalangu-warnuju Jijajirli kangurnu. Milarninjarla-ngalpa wangkaja Kaatuju yungurlipa nyiyarningkijarra mani kuja-ngalpa jangku-pungu nyurru-wiyi. \v 16-17 Kaaturlu-ngalpa kuruwarri-kari jalangu-warnu nyampuju yungu yangka kuja Jijaji palija warntawarntarla. Kujanya-ngalpa Kaatu wangkaja nyanungu-kurra kutu kanjakuju. Manngu-nyangkalu wati purlka. Palinjakungarnti kajikarla marda ngalapi-nyanuku wangka kuja, “Wapirra, kajinpa ngalapi-puka-jarri, ngula-jangkaju kapunpa nyiyarningkijarra mani yampinyi ngaju-nyangu-jangka.” Palinja-wangurla, ngalapi-nyanurlu kula nyiyarlangu mani yampinyi-jangkaju, lawa murnma-juku. Kuja-piyarlu-yijala karlipa Jijajiji manngu-nyanyi. Kaji palinja-wangu Jijaji nyinakarla, kula-ngalpa Kaatuju yawuru-jarriyarla. \p \v 18 Nyangurlarlu-puka kujalpa-jana Kaaturlu nyiyarlangu jangku-pungu yapaku yungu nganta-jana marda warrawarra-kanyi marda muurl-mardarni nganta, ngulakungarntiji yungu nganta yalyu nyanyi puluku-kurlangu-puka marda jiyipi-kirlangu marda karlinja-kurra. Yalyu nyanja-wangurlaju kula-jana ngungkurr-nyinaja. \v 19 Yuwayi, Mujujurlu-jana yapa yinya-patukuju yimi-ngarrurnu kuruwarri-kari kuruwarri-kariji kujarla Kaaturlu yungu. Ngula-jangka, pungu-jana puluku wita manu narnukutu. Ngula-jangkaju manulku yalyuju. Jinta-manu yalyuju ngapa-kurlurlu ngamingka. Ngula manu jirrirdi yalyuyalyu, ngula warurnu watiya parla-kurlu. Ngulaju julyurl-yirrarnu yalyungka, manu yarlurnu yalyu-kurlurlu puku-wiyi kuja Mujujurlu kuruwarri yirrarnu. Ngula-jangka, yapalku-jana yarlurnu.\x * \xo 9:19 \xt Nyangka Exodus 24.3-8 \x* \v 20 Ngulalpa kuja-jarrija, wangkaja-jana yapa-patukuju, “Kaatu-ngalpa wangkaja kapu-ngalpa tarnngangku-juku warrawarra-kanyi. Nyurrurlankulu wangkaja kapunkulu nganta tarnngangku-juku purda-nyanyi nyarrpa kuja-nyarra nyanungu nyiyarningkijarra wangkaja nyampurla pukungka. Kujarlanyarna-nyarra yalyu-kurlurluju yarlurnu.”\x * \xo 9:20 \xt Nyangka Exodus 24.8 \x* \v 21 Ngula-jangka, Mujujurluju yalyu-kurlurluju yarlurnu-jana Kaluku Tarruku manu nyiyarningkijarra kujalpalu ngunaja kaninjarni Kalukurla. Yinyarra-kula nyiyarningkijarra kujalu yirrarnu kaninjarni purlapakungarnti. \v 22 Purlapa yinyarra-puru kalalu yalyu-kurlurluju yarlurnu warru nyiyarningkijarrarla. Kala ngalya-kari-mipa kalalu yampija yalyu-kurlurluju yarlirninja-wangurlu. Kalalu yalyu-kurlurluju yarlurnu nyiyarningkijarrarla yungu-jana Kaatu yawuru-jarrimi maju-jangkakuju. Kala kajili yantarla kutu Kaatu-kurra puluku manu narnukutu pinja-wangu yalyu-wangu, kapu-jana Kaaturluju mamparl-pungkarla yawuru-jarrinja-wangurlu. Kujakunya karliparla Jijajikiji wala nyina kuja-ngalpa yalyu karlija ngalipaku. \s1 Jijaji-ngalpa jintaku palija yungu-ngalpa Kaatu kulu-wangu nyina \p \v 23 Nyiyarningkijarra kujalu maralypikingarduyu-paturlu yirrarnu Kaluku Tarrukurla, ngulaju wita ngari yangkarra-piya kuja kalu nguna nguru-nyayirni-wangurla. Mujuju-kurlangu kuruwarrirli-jana ngarrurnu yalyu-kurlurlu yarlirninjaku nyiyarningkijarrarlaku yangka kuja-ka Kaluku Tarrukurla nguna yungu-jana tarruku-mani. Jijaji Kirajiji ngurrju-nyayirni, kula puluku-piya manu jiyipi, narnukutu-piya. Kaaturla nyanungukuju wangkaja palinjaku yungu yalyu nyanungu-nyangurlu tarruku-mani nyiyarningkijarra nguru-nyayirni-wangurla. \v 24 Kaluku Tarruku nyampurla walyangka, ngulaju yapangkulu ngurrju-manu. Ngulaju wita ngari ngurra tarruku-piya-juku nguru-nyayirni-wangurla kuja-ka Kaatu nyinami. Jijaji Kirajiji kula yukaja yali Kaluku Tarruku-kurra yungurla warrki-jarri Kaatuku, lawa. Pina-yanu nguru-nyayirni-wangu-kurra yungu Kaatu-kurlu nyina manu yungu-ngalparla payirni Kaatu ngalipaku. \v 25 Jijaji Kiraji kula yinya-piya Maralypikingarduyu Wiri-piya. Yulyurrpu-kari yulyurrpu-kari kala yanu pina Tarruku-nyayirni Ruumu-kurraju. Kala Jijaji Kiraji kulalpa warrarda pinapina-yanu nguru-nyayirni-wangu-kurra yungurla Kaatuku yalyu yinyi, lawa. Manu kula yalyu puluku-jangka kangu. Nyanungu ngari pina-yanu nguru-nyayirni-wangu-kurraju jintaku-mipa yalyu nyanungu-nyangu-kurlu kuja-ngalpa karlija. \v 26 Kaji Jijaji Kiraji warrarda yantarla pina nguru-nyayirni-wangu-kurra nyanungu-nyangu yalyu-kurlu, ngulakungarntiji kapu yardayarda paliyarla-wiyi. Kapu yardayarda paliyarla nyurru-wiyi yangka-puru kuja Kaaturlu nyiyarningkijarra ngurrju-manu lawa-jangkaju. Junga-wangu kujaju. Walya nyampuju kapu lawa-jarrimi. Kala Jijaji Kirajiji nyurru-juku warraja-jarrija walya nyampurlaju jintaku ngari yungu-ngalpa pali ngalipaku yapaku kujarlipa majungka-jarrija. Yanurnu nyanunguju ngari jintaku-mipa yungu-ngalpa Kaatu kulu-jarrinja-wangu nyina. \v 27 Ngalipa yapa kapurlipa palimi jintaku ngari, manu ngula-jangka Kaaturlu kapu-ngalpa miimii-nyanyi ngurrju-japalparlipa nyinaja, marda maju. \v 28 Kuja-piya-yijala Jijaji Kirajirliji-nyanu yungu jintaku ngari Kaatu-kurraju yungu-ngalpa palimi ngalipaku kujarlipa jintawarlayi majungka-jarrija. Kapu mayi walya nyampu-kurraju pina-yanirni yungu-ngalpa yarda palimi? Lawa. Jijaji Kiraji kapu pina-yanirni yungurliparla tarnnga-juku marlaja nyina wankaru Kaatukuju. Kujarlanya karliparla pardarni nyanungukuju. \c 10 \s1 Jijaji Kirajiji jintaku-ngalpa palija yungurlipa ngula-jangkaju pina ngurrju-jarrimi \p \v 1 Kuja karlipa manngu-nyanyi Mujuju-kurlangu kuruwarri, ngulaju pija-piya. Ngula-kurlurlu karlipa putaputa milya-pinyi yangka nyiyarningkijarra ngurrju-nyayirni kuja-ngalpa Kaaturlu jangku-pungu kapu-ngalpa ngaka yinyi. Yapa yinya-patu yangka kuja kalalu Mujuju-kurlangu kuruwarri puraja, yulyurrpu-kari yulyurrpu-kari kalalurla warrarda kangurnu puluku, jiyipi manu narnukutu Kaatuku purranjaku. Kuja-jarrinjarla kalalu-nyanu putaputa kangurnu kutu-karda Kaatu-kurraju. Kala yinyarra kuyu-kari kuyu-kari yangka kuja kalalurla purraja, ngulangkuju kula kala-jana jungarni-manu, lawa. \v 2 Yulyurrpu-kari yulyurrpu-kari yangka kuja kalalurla kuyu kangurnu Kaatuku, ngulaju kala kuyuju kutu-manu yawuru-jarrinjakungarntirli. Yawuru-jarrinjarla kala-jana kirlka-manu yungulurla jungarni nyinayarla. Kala lawa! Kalalu majungka-jarrija-juku, kalalu milya-pungu kujalpalu maju-juku nyinaja. Kujarlanya kalalurla warrarda kuyu kanjarla yungu. \v 3 Kujarlanya, kalalurla kuyuju warrarda kangurnu yulyurrpu-kari yulyurrpu-kari. Kalalu-nyanu kuja wangkaja, “Ngalipa karlipa nyina maju-juku.” \v 4 Junga kujaju. Yapa yinya-paturluju kalalurla warrarda kangurnu puluku manu narnukutu Kaatuku. Kalalu-jana pinjarla kangurnu yalyuju Kaatu-kurra. Kala yalyu yinya-kurlurlu Kaaturlu kula kala-jana majuju jurnta kangu yapa-kujakuju yungu ngantalurla ngurrjulku nyinayarla nganta tarnnga-juku. \p \v 5 Ngula Jijaji Kiraji walya nyampu-kurra yanurnu, kujakungarntiji wangkaja-wiyirla nyanungukupalanguku Kirda-nyanuku: \q1 “Kula kanpa ngampurrpa nyuntuju nyina kuja kangkulu yapangku warrarda kanyirni puluku manu narnukutu nyuntukuju yungungkulu nganta kuyu purrami nyuntuku. Kula kanpa ngampurrpa nyuntuju nyina kujakuju, lawa. Kala jalangurlu, yilyamilki kanpaju walya-kurra. Kularna pirlirrpa ngajuju yani, lawa. Palka-nyayirni kanpaju ngajukuju yinyi yapa-piya.”\x * \xo 10:5 \xt Nyangka Psalm 40.6 \x* \m \v 6 Jijaji Kirajirla yarda wangkaja nyanungukupalanguku Kirda-nyanuku: \q1 “Ngula kangkulu yapangku kuyu purrami nyuntuku yungunpa-jana maju nganta jurnta kanyi nyanungurrakuju, ngulakuju kula kanpa ngampurrpa nyina, lawa. \v 7 Junga kujaju! Kujarlanyarnangku wangkaja yarda nyuntukuju: \q1 ‘Ngaju-nyangu Kaatu. Ngaju-kurlu yimi, ngulaju-ka nyurru nguna Payipulurla. Wangkami-ka kujanya, “Ngajurna walya-kurraju yanurnu yungurnangku warrki-jarrimi kajinpaju nyarrparlangu wangkami.” ’”\x * \xo 10:7 \xt Nyangka Psalm 40.7-8 \x* \p \v 8 Nyiya-jangkarla Jijaji Kirajiji kujaju wangkaja nyanungukupalangukuju? Junga kujaju yangka Mujuju-jana yapaku wangkaja nyurru-wiyi yungulurla puluku manu jiyipi kanyirni Kaatuku yungulurla purrami. Jijaji Kirajijirla kuja wangkaja nyanungukupalangukuju, “Kuja kangkulu yapangku kuyu purrami nyuntuku yungu ngantanpa-jana maju jurnta kanyi, kula kanpa kujakuju nyuntuju ngampurrpa nyina, lawa.” \v 9 Ngula-jangka, Jijaji Kirajirla yarda wangkaja Kirda-nyanukuju, “Ngajurna walya-kurraju yanurnu yungurnangku warrki-jarrimi kajinpaju nyarrparlangu wangkami.” Ngula Jijaji Kiraji kujarra wangkaja, yampija yangkaju nyurru-warnu kuruwarri Mujuju-kurlangu purdangirli. Ngula-jangka, kuruwarri jinta-kari-ngalpa yungu yungurlipa purami. \v 10 Kaaturlu yungu-nyanu yapa jintawarlayi kanyirni nyanunguku. Kujarlanya Jijaji Kirajiji yilyajarni nyampu-kurraju yungu-ngalpa jintaku-juku pali ngalipakuju. Ngula-jangkanya karliparla Kaatu-mipakulku jungarni nyinami. \p \v 11 Jijaji Kiraji kula-ka yangka-patu maralypikingarduyu-piya nyina. Parra-kari parra-kari kalurla warrki-jarrimi Kaatuku Yuwarli Maralypirlaju. Ngulangka-juku kalurla kuyu warrarda purrami Kaatuku. Kuja-jarrinjarla kulalpalu-jana yapakuju majuju jurnta kangkarla. \v 12 Kala Jijaji Kirajirli-nyanu yungu Kaatu-kurraju jintaku-mipa yungu-ngalpa palimi ngalipaku yapa-patuku kujarlipa majungka-jarrija. Nyanunguju palija yungu-ngalpa Kaatu yawuru-jarrimi. Ngula-jangka, Jijaji Kirajiji yanu kankarlarra manu nyinanjunu Kaaturla jungarni-pirdinypa yungu Kaaturlu nyanunguju wiri-pajirni. \v 13 Nyanunguju-ka jalanguju nyinami-jiki. Pardarni karla yangka ngaka kaji-jana Kaaturlu nyurunyuru wita-wangu yapa yirrarni Jijajirla wirliyarla kanunju yungu-nyanurla Jijajirli kunka-mani yangka kujalpalurla nyurunyuru-jarrija. \v 14 Ngula-nyanu Jijaji Kirajirli jintaku-mipa ngari yungu Kaatu-kurraju, kujarlu-kula-jana yapakuju majuju jurnta kangu tarnnga-juku. Yinyarra-kula yapa-patuju kuja kajana Kaaturlu jungarni-mani yungulurla jungarni nyina nyanungu-mipaku. Kujarlanya, yapa yinyaju kalu ngurrju-nyayirni-nyina Jijaji-piyaju. \p \v 15 Pirlirrpa Kaatu-kurlangurlu kangalpa yimi-ngarrirni yimi jurrku-juku Jijaji Kiraji-kirliji. Payipulurla-ngalpa Pirlirrpaju kujanya ngalipakuju wangkaja: \q1 \v 16 “Nyampu-kula kajana Warlalja-Wiriji wangkami yapakuju, ‘Ngajulu karna-jana yapakuju wangka yangka ngaka kapurna-jana ngaju-nyangu kuruwarri yirrarni nyanungurra-nyangu kurturdurrurla manu nginyinginyirla. Ngula-jangka kapujulu milya-pinjarla purami jungangku.’”\x * \xo 10:16 \xt Nyangka Jeremiah 31.33 \x* \m \v 17 Pirlirrpa Kaatu-kurlanguju kujarlangu wangkaja Payipulurlaju: \q1 “Yapa yinyarra kujalu majungka-jarrija, kapurna-jana yawuru-jarrimi. Kularna warrarda manngu-nyanyi yangka kujalpalu majungka-jarrija.”\x * \xo 10:17 \xt Nyangka Jeremiah 31.34 \x* \m \v 18 Junga kujaju! Kuja kajana Kaatu yapaku yawuru-jarrimi yangka kujalpalu majungka-jarrija, ngulaju yungulu jupu-karrimilki puluku manu jiyipi kanjarni-wangu, yungulu yampimi purranja-wangurlu nyanungukuju. Nyiya-jangka kujaju? Nyanunguju-jana nyurru yawuru-jarrija, manu-nyanu nyanunguku pina-kangu. \s1 Yanirlipa kutu-karda Kaatu-kurraju \p \v 19-20 Ngajukupurdangka-purnu Kirijini-patu, Jijajirli-nyanu nyanungu-nyangu palka yungu kutu Kaatu-kurra yungu-ngalpa palimi ngalipaku. Ngula nyanungu palija, ngurrju-manu-ngalpa yirdiyi-kari yungurliparla warrarda yanirni kutu-karda Kaatukuju. Kaninjarni yinya Yuwarli Maralypirla, ruumu witalpa karrija kuja yapangku kalalu yirdi-manu Ruumu Tarruku-nyayirni. Pangkarra kirrirdilparla wapirrija ruumu-kari tarrukukuju yapa yukanja-kujaku. Kula kalalu Kaatu-kurra kutu-karda yanurnu. Kala kuja Jijaji palija warntawarntarla, kuja-ngalpa yalyu karlija, ngula-jangkanya karliparla Kaatukuju kutulku yanirni lani-wangu. \v 21-22 Kujalparlipa majungka-jarrija, kurnta-jarrijarlipa, manurlipa manngu-nyangu Kaaturlu nganta kapu-ngalpa pinyi. Kala Jijaji Kiraji kangalpa Maralypikingarduyu Wiri nyinami ngalipaku yapa-patuku yangka kuja karliparla Kaatuku nyinami. Wala karliparla warrarda nyinami. Yalyu-kurlurlu-ngalpa yarlurnu ngalipa-nyangu kurturdurru yungurlipa kurnta-wangulku nyinami. Parljurnu-ngalpa ngalipa-nyangu palkaju ngapangku kirlkangku yungurlipa majungka-jarrinja-wangu nyinami. Yuwayi, Jijaji Kirajiji ngalipa-nyangu Maralypikingarduyu Wiri kuja kangalpa kanyirni Kaatu-kurra kutu-karda. Kujarlanya, yanirlipa kutu-karda Kaatu-kurra. \v 23 Kuja kangalpa nyiyarlangu-puka jangku-pinyi, kula kangalpa yulyurlku-yinyi, lawa. Kujarlanya karlipa-nyanu jarnkujarnku wangkami Kaatu-kurluju, “Milya-pinyi karlipa yangka Kaaturlu kapu-ngalpa warrarda warrawarra-kanyi.” Kujarlanyarliparla pardarni nyanungukuju, kapuru nyinanja-wangu. \v 24 Ngula-jangkaju, yungulparlipa-nyanu jarnkujarnku manngu-nyangkarla jungarnirli. Pirrjirdi-manirlipa-nyanu yungurlipa-nyanu yulkami manu yungurlipa-nyanu ngurrjungka-jarrimi. \v 25 Warrardarlipa jinta-jarrimi yungurlipa-nyanu pirrjirdi-mani. Ngalipa Kirijini-patu karliparla jinta-jarrinjarla pulka-pinyi Kaatukuju. Ngalya-kari Kirijini-patu kalu jupu-karrimi, manu kalu yangarlu nyinami turnu-jarrinja-wangu. Kuja piya-wangurlipa nyinami! Nyampunya karlipa milya-pinyi kapu Jijaji pina-yanirni walya-kurra murnma-juku ngari. Kujarlanya yungurlipa warrarda jinta-jarrimi. \s1 Yirriyirri-jarriyarlalparlipa karlirr-yaninja-kujaku \p \v 26 Milya-pinyi karlipa yimi junga Jijaji Kiraji-kirliji. Kala kajilparlipa maju-juku warrarda wilji-nyinakarla yalala-yirrarninja-wangu, kujarlaju kulalpa-ngalpa nganalku paliyarla yarda yungu-ngalpa Kaatuju yawuru-jarrimi, lawa. \v 27 Kajilparlipa maju-juku warrarda nyinakarla, kujarlaju kajikarliparla warrarda-juku lani-jarrimi Kaatukuju. Kajikarliparla pardarni yangka ngaka kaji-ngalpa miimii-nyanjarla maju-pajirni. Junga kujaju. Milya-pinyi karlipa yangka Kaatu kajika-ngalpa kulu-jarrimi-nyayirni, manu kajika-ngalpa pinyi muku warlu-kurlurlu. \p \v 28 Manngu-nyangkalu Mujuju-kurlangu kuruwarri. Marda yapa jintangku kajika rdilyki-pinyi yinyaju kuruwarri puranja-wangurlu. Kujaju maju. Ngulajangka, yapa-jarrarlu marda marnkurrparlu kajikalu nyanunguju jiily-ngarrirni, manu kajikalu kuja marda wangkami, “Yuwa! Yapa nyampurluju Mujuju-kurlangu kuruwarriji rdilyki-pungu-jala!” Kajili kuja wangkami yapa yinya-kurlu, ngulaju kajikalu yapa panungku-juku pinyi tarnnga-kurra mari-jarrinja-wangurlu, kulalpalu nyarrparlu pinja-wangurluju yampiyarla, lawa. \v 29 Yungurna-nyarra payirni. Nyarrpa-manilki kajika Kaaturluju kajilpa yapangku nyanungu-nyangu Kaja-nyanu manyu-pungkarla? Nyarrpa-manilki kajika Kaaturluju kajilpa yapangku manngu-nyangkarla Jijaji Kiraji-kirlangu yalyuju tarruku-wangu nganta? Nyarrpa-mani kajika Kaaturluju kajilpa yapangku punku-pajikarla nyanungu-nyangu Pirlirrpa? Kajika mayi wardinyi kujakuju nyinami? Lawa! Nyampu-kula wangkaja Kaatuju Jijaji Kiraji-kirlangu-kurlu yalyu-kurluju, “Yalyu nyampu-kurlurlu kapurna-jana yapaju muurl-mardarni palinja-kujaku. Ngula-jangka kapujulu ngajuku-mipa jungarni nyinami.” Yuwayi, Kaatu-kurlangu Pirlirrpaju ngurrju-nyayirni yapakuju. Kala yapangku kajilpa manyu-pungkarla nyanunguku Kaja-nyanu, marda kajilpa yalyurlangu manyu-pungkarla, marda kajilpa maju wangkayarla Kaatu-kurlangu Pirlirrpa-kurlu, ngularraju maju-nyayirni. Kujarlaju, Kaaturluju kajika-nyanurla yapa yinyaju kunka-mani karrikarri-wangu-nyayirnirli. \v 30 Kuja-kula wangkaja Kaatuju Payipulurlaju: \q1 “Ngana-puka kaji warrarda nyina warntarla, kulalpa-jana nganangku pungkarla. Ngajulu-miparlu kapurna pinyi.”\x * \xo 10:30 \xt Nyangka Deuteronomy 32.35 \x* \m Nyampurlangunya-ka yimi nguna Payipulurlaju: \q1 “Warlalja-Wiri Kaaturlu kapu-jana yapaju jungangku miimii-nyanyi ngurrju-japa maju-japa.” \x * \xo 10:30 \xt Nyangka Deuteronomy 32.36, Psalm 135.14 \x* \m \v 31 Kaatuju-ka JUKURRARNU nyina. Kajirlipa warntarla warrarda nyinami, ngulajulparliparla lani-jarriyarla. Kajika-ngalpa rdarri-mardarninjarla pinyi. \s1 Mata-wangurlurlipa pura Jijaji \p \v 32 Nyurrurlarlulu manngu-nyangka yangka nyurru-wiyi kujankulu pina-jarrija yimi Jijaji Kiraji-kirli. Kujankulurla ngungkurr-nyinaja Jijajiki, ngalya-kari yapalpalu-nyarra yanurnu warla-pajirninjaku. Murrumurru-manulu-nyarra, kala nyurrurlajulpankulurla ngungkurr-nyinaja-juku. \v 33 Yapa yangkarra kujalpalu-nyarra nyurunyuru-jarrija, ngulangkujulu-nyarra karrinja-yirrarnu kulkurru-warrirni panu-puru, manulpalu-nyarra jiliwirri-manu. Pakarnulu-nyarra, manulu-jana Kirijini-patu-karirlangulu-jana kurnta-maninjarla pakarnu. Ngula-jangka-jukunkulu-nyanu jinta-jarrinjarla pirrjirdi-manulku. \v 34 Ngalya-kari Kirijini-patujulpalu nyinaja rdakungka-juku, kala kulankulu-jana yampija, lawa. Mari-jarrijalpankulu-jana. Kujalu-nyarra yapa ngalya-karirli jurnta kangu nyiyarningkijarra, kulankulu-jana kulu-jarrija, lawa. Ngarilpankulu wardinyi nyinaja, ngarilpankulu manngu-nyangu yangka Kaaturlu kuja kanyarra nyiyarningkijarra mardarni nguru-nyayirni-wangurla. Nyiyarningkijarra kuja kalu nguna nguru-nyayirni-wangurla, ngulaju kapunkulu tarnngangku warrarda mardarni, kula yangkarra-piya kujankulu wajawaja-manu nyampurla walyangka. \p \v 35 Nyurrurla karlirr-yaninja-wangulurla Kaatuku nyinaya, walalurla warrarda nyinaya, kapu-nyarra nyiyarningkijarra ngurrju yinyi. \v 36 Kulalu mata-jarriya, purayajukulu. Warrkilirla lawa-manta kaji-nyarra wangka. Kajinkili warrarda purami jungangku, ngula-jangka ngakalku kapu-nyarra ngurrju yinyi yangka kuja-nyarra jangku-pungu. \v 37 Kaatuju kuja wangkaja Payipurlurlaju: \q1 “Yangkarna-nyarra yapa-patuku nyurrurlakuju wangkaja yangka ngaju-nyangu Milarninja-warnu kapu yanirni. Junga kujaju. Kula-nyarra jurnta nyinami, kapu yanirni nyurru-wiyi-wangu jalangu.” \m \v 38 Kaatuju kujarlangu wangkaja Payipulurlaju: \q1 “Kuja kajulu yapa wala nyinami ngajuku, ngulaju kapurna jungarni-pajirni, ngulaju kapujulu jirrnganja nyina ngajuku. Kala kaji ngana lani-jarrinjarla warntarla-jarrimi ngaju-kujaku, kularnarla wardinyiji nyinami.”\x * \xo 10:38 \xt Nyangka Habakkuk 2.3-4 \x* \m \v 39 Kula karlipa ngula-piya nyinami, lawa. Warrarda karliparla wala nyina Kaatukuju. Milya-pinyi karlipa yangka kuja kangalpa muurl-mardarni tarnngangku-juku. Kula-ngalpa riwarri-mani. \c 11 \s1 Nyiya-wiyi ‘walaju’ kuja karlipa wangka? \p \v 1 Kuja karlipa wangkami ‘wala nganta karliparla nyinami Kaatuku’, nyiya-wiyi kujaju? Kuja karla yapa wala nganta nyina Kaatuku, ngulaju karla wurdungu pardarni. Milya-pinyi-ka yangka kapurla nyiyarningkijarra yinyi ngaka Kaaturluju yangka kujarla jangku-pungu. Kuja karla yapa yinya wala nganta nyinami Kaatuku, kula-ka marda nyiyarningkijarraju nyanyi, kala milya-pinyi-jiki ngaka kapurla warraja-jarrimi. \v 2 Ngalipakupalangu nyurnunyurnu kalalurla kuja-piya-yijala wala nyinaja Kaatukuju. Kujarlanya-jana nyanungurraju ngurrju-pajurnu. \p \v 3 Ngalipa panu-juku karliparla walaju nyinami Kaatukuju. Kujarlanya karlipa milya-pinyi kuja Kaaturlu ngurrju-manu yalkiri manu walya nyurru-wiyi. Kujakungarntiji lawa-wiyilpa karrija. Ngari-jana ngarrurnu nyiyarningkijarra lawa-jangka warraja-jarrinjaku. \s1 Wati yirdiji Yapulu kalarla wala nyinaja Kaatuku \p \v 4 Manngu-nyangkalu-palangu papardirlangu Kayini manu Yapulu \x * \xo 11:4 \xt Nyangka Genesis 4 \x* kujalpa-pala nyinaja nyurru-wiyi. Kukurnu-nyanujulparla wala nyinaja Kaatukuju Kayini-piya-wangu. Kujarlanyarla yungu Yapulurluju nyiya-mayi ngurrju-nyayirni Kaatuku yungurla pulka-pinyi. Kala papardi-nyanuju kulalparla wardinyi nyinaja pulka-pinjaku Kaatuku. Yuwayi, Yapulujulparla wala nyinaja Kaatuku. Kujarlanyarla Kaatuju wangkaja nyanungukuju, “Yapulu, nyuntuju kanpaju jungarni nyinami ngajukuju. Ngajujurna wardinyi-nyayirni kujanpaju warntarri yungu.” Kuja-kularla Kaatuju wangkaja Yapulukuju. Wati yinya Yapulu ngulaju palija nyurru-wiyi-jiki. Kala kuja karlipa manngu-nyanyi nyanungu, milya-pinyi karlipa yungulparliparla wala-juku nyinayarla Kaatuku Yapulu-piya. \s1 Wati yirdiji Yiniki kalarla wala nyinaja Kaatuku \p \v 5 Manngu-nyangkalu wati jinta-kari yirdiji Yiniki \x * \xo 11:5 \xt Nyangka Genesis 5.21 \x* kujalpa nyurru-wiyi nyinaja. Walalparla nyinaja Kaatukuju. Kujarlanyarla Kaatuju wangkaja, “Yiniki, ngajujurna wardinyi nyuntukuju.” Ngula-jangka, kula Yiniki palija yapa ngalya-kari-piya, lawa. Kaaturlu wankaru-juku nyanunguju kangu nguru-nyayirni-wangu-kurraju. Kujarlanyalpalurla yapangku warlaljarlu lawa-nyangu palka nyanungu-nyanguku. \v 6 Junga kujaju. Ngana-puka kuja-ka ngampurrpa nyina Kaatu-kurra yaninjarniki, kamparruju kuja-wiyi manngu-nyanyi, “Yuwayi, milya-pinyi karna kuja-ka Kaatu wankaru nyinami. Milya-pinyi karna yangka ngaka kapu-jana nyiyarningkijarra ngurrju yinyi yapaku kajilirla nyanunguku warrirni milya-pinjaku. Kapurnarla wala-juku nyina tarnnga.” Yuwayi, kajilpa yapangku kuja manngu-nyangkarla, ngula-jangkanya kajikarla kutuju yanirni Kaatukuju. Kala kajirla wala-wangu jurnta nyinami Kaatuku, ngulaju kula Kaatuju yawuru-mani. \s1 Wati yirdiji Nuwa kalarla wala nyinaja Kaatuku \p \v 7 Manngu-nyangkalu wati jinta-kari yirdiji Nuwa \x * \xo 11:7 \xt Nyangka Genesis 6–9 \x* kujalpa nyurru-wiyi nyinaja. Kaatujurla wangkaja, “Nuwa, ngaka walya nyampuju kapurna maju-mani ngawarra-kurlurlu ngapa wiri-kirlirli.” Nyampukungarnti kula Nuwangku ngawarra wiri nyangu, kala wala-jukulparla nyinaja Kaatukuju. Ngula-jangkaju Kaatu purda-nyanjarla pawurtu wiri-nyayirni nganturnu yungu nyina muurlpa nyanungu-nyangu warlalja-kurlu ngapa-puru. Yuwayi, Nuwajulparla nyanungu jinta walaju nyinaja Kaatukuju. Kujarlanyarla Kaatuju wangkaja, “Nuwa, nyuntuju kanpaju jungarni nyinami ngajukuju. Kala yinyarra yapa ngalya-kari kapurna-jana riwarri-mani ngapa-kurlurlu.” \s1 Wati yirdiji Yipuruyamu kalarla wala nyinaja Kaatuku \p \v 8 Manngu-nyangkalu yangka wati ngalipakupalangu warringiyi-nyayirni Yipuruyamu \x * \xo 11:8 \xt Nyangka Genesis 12–25 \x* kujalpa nyurru-wiyi nyinaja. Kaaturla wangkaja nyanungukuju, “Yipuruyamu, ngurra nyuntu-nyangu yampinjarla yanta. Kangka-jana nyuntu-nyangu warlalja wurnturu nguru jinta-kari-kirra. Ngajulurlu kapurnangku nguru yinyaju yinyi.” Yipuruyamujurla ngungkurr-nyinaja nyarrpa kujarla Kaatu wangkaja, nyanungujulparla wala nyinaja. Yipuruyamurlu ngurra nyanungu-nyanguju purdangirli yampija. Kulalpa ngurra jinta-kariji milya-pungu, lawa. Ngari kutu yanu ngurrpa-juku jinta-kari-kirra nguru-kari-kirraju. \v 9-10 Yuwayi, Yipuruyamujulparla wala nyinaja Kaatukuju. Kulalpa nguru jinta-kari-kirli-mipa manngu-nyangu, manngu-nyangulpa ngurra jinta-kari kankarlu nguru-nyayirni-wangurla yangka kuja Kaaturlu nganturnu. Yipuruyamurlujulpa manngu-nyangu kirri wiri kuja kapu warrarda karrimi tarnnga. Kujarlanya, kuja Yipuruyamuju yukajarra nguru jinta-kari-kirra, ngulaju-nyanu wangkaja, “Kula nyampu nguru ngaju-nyangu. Ngajujurna yapa-kari.” Ngulalpa kalukurla-mipa nyinaja. Nyanungu-nyangu kaja-nyanu Yijaki manu warringiyi-nyanu Jakupu, ngulaju-pala wardinyi nyinaja kalukurla-yijala. Kaaturlu-palangu nguru jurrku-juku jangku-pungu nyanungu-jarrakuju Yipuruyamu-piyaku. \p \v 11 Ngakalku kujalpa-pala Yipuruyamu manu nyanungu-parnta Jiira muturna manu purlkalku nyinaja, Jiirarlu kulalpa kurdu mardarnu, lawa. Kala Yipuruyamujulparla wala-juku nyinaja Kaatukuju. Nyampukungarnti Kaaturla wangkaja nyanungukuju yangka ngaka kapurla nyanungu-parntaku Jiiraku yinyi kaja-nyanu. Yuwayi, Kaaturlu Yipuruyamuju pirrjirdi-manu. Kujarlanya nyanungu-parnta Jiirarlu mardarnu kurdu wirriya. \v 12 Junga nyampuju. Wati yinya Yipuruyamujulpa purlka-pardu nyinaja kuja nyanungu-nyangu kaja-nyanu palka-jarrija. Nyinajalpa palinjakungarntilki. Kala wati nyampu jinta-jangka kuja kaja-nyanu palka-jarrija, ngula-jangkajulurla marlaja palka-jarrija panu-nyayirni kurdukurdu yanjilypiri-piya yalkirirla manu pingi-piya walyangka. \s1 Yapajulpalu ngampurrpa nyinaja nguru-nyayirni-wanguku kankarlarraku. \p \v 13 Yapa nyampurrajulu muku palija. Kujakungarnti kalalurla wala warrarda nyinaja. Kujalpalu wankaru-wiyi nyinaja, kulalu manu nyiyarningkijarra kuja-jana Kaaturlu jangku-pungu nyanungurrakuju, lawa. Kala kalalu nyiyarningkijarraju manngu-nyangu nginyinginyirla, manulu milya-pungu yangka Kaaturlu kapu-jana yinyi. Kujarlanyalpalu wardinyiji nyinaja. Kalalu-nyanu wangkaja, “Walya nyampuju kula ngalipa-nyangu, ngari karlipa jalangu nyinami. Ngula-jangka kapu-ngalpa Kaaturlulku kanyi ngurra jinta-kari-kirra.” Kuja-kula kalalu wangkaja. \v 14 Jalangujalangurlangu kuja kalu yapa kuja wangkami, kujarlanya karlipa-jana milya-pinyi kuja kalu manngu-nyanyi ngurra jinta-kari nyanungurra-nyangu. \v 15 Junga kujaju yapa yinya-paturlujulu ngurra nyanungurra-nyangu kamparru-warnuju yampinja-yanu purdangirli. Kajili manngu-nyanjarla ngurraku yirraru-jarriyarla, ngulaju kapulu pina-yantarla kapanku. \v 16 Kala lawa, ngampurrpalpalu nyinaja nguru-nyayirni-wanguku kankarlarraku. Warrardalpalu manngu-nyangu yaninjaku. Kujarlanya-jana Kaaturluju kirri wiriji ngurrju-manu yungulu tarnnga nyinami nyanungu-kurlu. Yapa yinya-patuju kalalu kuja wangkaja, “Kapurlipa jinta-mipa Kaatu purami.” Kujarlanya kajana Kaatuju wardinyiji nyinami nyanungurrakuju. \s1 Yipuryamu-mayamaya kalalurla wala nyinaja Kaatuku \p \v 17-18 Manngu-nyangkalu yarda wati yangka-kurlu Yipuruyamu-kurlu. Kaaturla kuja wangkaja nyanunguku, “Yipuruyamu, nyuntu-nyangu kaja-nyanurlu Yijakirli kapu-jana kaja panu-jarlu mardarni manu warringiyi-nyanu-paturlangu. Nyampu-paturluju kapulu-jana kurdu panu-nyayirni mardarni. Nyampurrarlanguju kapujulu ngajuku nyinami.”\x * \xo 11:17-18 \xt Nyangka Genesis 21.12 \x* Yipuruyamurlu manu Jiirarlulpa-pala mardarnu kaja-nyanu jinta-mipa Yijaki. Ngakalkurla Kaatu wangkaja Yipuruyamukuju nyanungu-nyangu kaja-nyanu pinjaku yungurla warntarri purranjarla yinyi. Kuja Kaaturlu kujarlu waalparrurnu, Yipuruyamujulparla wala-juku nyinaja Kaatukuju. Kapu kaja-nyanu ngulangka-juku pungkarla. \v 19 Yipuruyamurlulpa manngu-nyangu kujarlu, “Kajilparna pungkarla ngaju-nyangu kaja-nyanu, Kaaturlu kajika pina-wankaru-mani.” Yuwayi, Yipuruyamujulparla wala-juku nyinaja Kaatukuju. Kujarlanya, Kaaturluju warla-pajurnu nyanunguju kaja-nyanu-kujakuju pinja-kujakuju. Lawangkaju, Kaaturluju kapu pina-juku wankaru-mantarla. \p \v 20 Yali Yijaki,\x * \xo 11:20 \xt Nyangka Genesis 17–35 \x* Yipuruyamu-kurlangu kaja-nyanu, kujalpa wiri-jarrija, nyanungujulparla wala nyinaja Kaatukuju. Kujarlanyarla Yijaki wangkaja Kaatuku yungu-palangu nyanungu-nyangu kaja-nyanu-jarra pirrjirdi-maninjarla warrawarra-kanyi tarnngangku Jakupu \x * \xo 11:20 \xt Nyangka Genesis 25–50 \x* manu Yijuwu.\x * \xo 11:20 \xt Nyangka Genesis 25–36 \x* \p \v 21 Yijaki-kirlangu kaja-nyanu Jakupu, kujalpa wiri-jarrija, ngulajulparla wala-yijala nyinaja Kaatukuju. Kaja-nyanu yirdi ngulaju Jajupu.\x * \xo 11:21 \xt Nyangka Genesis 30–50 \x* Kujalpa Jakupu palinjakungarnti nyinaja, kujakungarntiji nyanungurla wangkaja Kaatuku yungu-palangu pirrjirdi-maninjarla warrawarra-kanyi nyanungu-nyangu warringiyi-jarra kujalpa-pala Jajupu-kurlangu-jarra nyinaja. Purlka yinya Jakupulpa karrija, karrijalpa watiya jukati-kirli, manulparla pulka-pungu Kaatuku. \p \v 22 Jajupurlangulparla wala nyinaja Kaatuku. Kujalpa palinjakungarnti nyinaja, kujakungarntiji manngu-nyangulpa yangka kajili nyanunguku warlaja-paturlu yampinja-yani ngaka Yijipi. Jajupu-jana kuja wangkaja nyanungukupurdangka-patukuju, “Ngaka kajili Yijirali-pinkirli yampinja-yani Yijipi, yungulu ngaju-nyangu yungkurnu pina-kanyi ngurra Kanana-kurra.” \s1 Wati yirdiji Mujuju kalarla wala nyinaja Kaatuku \p \v 23 Manngu-nyangkalu wati yangka-kurlu Mujuju-kurlu \x * \xo 11:23 \xt Nyangka Exodus, Leviticus, Numbers, Deuteronomy \x* kujalpa nyurru-wiyi nyinaja. Ngula Mujuju palka-jarrija, kirda-nyanurlu manu ngati-nyanurlu-pala nyangu nyanunguju yuntardi-nyayirni. Yijipi-wardingki kingirli-jana ngarrurnu Yijirali-pinkiji yungulu-jana muku pinyi kurdu wirriyawirriya kujalpalu palka-jarrija. Kala Mujujukupalangu-jarrajulpa-palarla wala nyinaja Kaatukuju. Kujarlanya, kulalpa-pala lani-jarrija kingi-kijakuju, marnkurrpaku kirntangiki-pala wurulypa mardarnu kurdu Mujujuju. \p \v 24-25 Ngula Mujuju wiri-jarrija, walalparla nyinaja Kaatukuju. Yijipi-wardingkirlijilpalu milya-pungu kujalpa Mujujuju nganta kingi-kirlanguku yurntalpa-nyanuku kaja-nyanu nganta nyinaja. Kala kulalpa ngampurrpa nyinaja kujaku, lawa. Wangkaja-nyanu, “Ngaju-nyangu Yijirali-pinki yapa kalurla Kaatuku nyina. Kujarlanya kalu-jana Yijipi-wardingki-paturluju murrumurru-mani warrarda. Kajilpajulu kuja-piyarlu ngaju murrumurru-mantarla, ngulaju ngula-juku. Kala kajilparna nyinakarla yapa nyampu-patu-kurlu kingi-kirlangu yuwarlirla miyi-kirli, kuyu-kurlu, tala panu-kurlu, ngulaju kajikarna wardinyi nyina ngari witaku. Kajikaju Kaatuju wardinyi-wangu nyina. Kuja-kujakuju, jalanguju kapurna pina-yani ngaju-nyangu yapa-patu-kurraju.” Kuja-kula Mujujuju wangkaja. \v 26 Nyiya-jangka Mujujurluju manngu-nyangu kujaju? Warrardalpa manngu-nyangu Kaatu-kurlangu Milarninja-warnu yangka Mijaya. Manu kala warrarda manngu-nyangu kujarlu, “Ngaju karnarla pardarni yangkaku Mijayaku kaji ngaka yanirni. Kajijili Yijipi-wardingki-paturlu murrumurru-mani kuja-jangka, ngulaju nguja-juku. Ngaka kajirna yani Kaatu-kurlu nyinanjaku, kapuju nyiyarningkijarra yinyi. Kala kajilparna nyinayarla nyampurla-juku Yijipirla tala panu-kurlu manu miyi kuyu-kurlu, ngulaju ngurrju-wangu. Yampinjarla karna ngurra nyampuju yanilki.” \v 27 Yuwayi, Mujujujulparla wala nyinaja Kaatukuju. Kujarlanya, yampinja-yanu Yijipiji. Kulalparla lani-jarrijalku kingikiji, lawa, yangka kujalparla kulu nyinaja. Kulalpa nganangku Kaatuju milpangkuju nyangkarla. Kala kujalpa Mujujurlu manngu-nyangu Kaatu, ngulaju kula-ngantalpa nyangu yuruyururlu nginyinginyirla. Kujarlanya, yangka kuja Mujujurlu ngurra yinya yampinjarla yanu, warrki-jarrija-jukulparla Kaatuku jupu-karrinja-wangu. \p \v 28 Ngula-jangkaju, yukuri panu-jangka Kaaturlu pina-yilyaja nguru Yijipi-kirra yungu-jana muurl-mardarni nyanungu-nyangu yapaju Yijipi-wardingki-patu-kujaku. Mujujujulparla wala nyinaja. Kujarlanya-jana wangkaja warlalja nyanungu-nyanguku yungulu kutu ngarni jiyipi. Nyanungu-jana wangkaja yungulu yalyungku maparni warru tuwa-wati yungu-jana Kaatu-kurlangu marramarrarlu nyanjarla yampimi pinja-wangurlu. Yuwayi, kuja Kaatu-kurlangu marramarra warru paarr-pardija Yijipi-wana, pungu-jana kaja-nyanu-wati kamparru-warnu-wati Yijipi-wardingki warlalja-jangka. Kala kuja yalyu nyangu tuwa-watirla, yampija-jana Yijirali-pinkiji pinja-wangurlu. Kuja-kulanya kalalu yukuri-kari yukuri-karirla jiyipi yali-piya jarnkujarnku ngarnu purlapa wiri-puru yirdi-puruju Pajapa-puru.\x * \xo 11:28 \xt Nyangka Exodus 12.11 \x* \p \v 29 Ngulajangka, Yijirali-pinkirlili yampinja-yanu Yijipiji, manulpalurla wala nyinaja Kaatuku yungu-jana warrawarra-kanyi. Kujarlanyalu murrarninginti-kari-kirra wapanja-yanu kulkurru-jarraju mangkururla wiringka yirdingkaju ‘Marna Kirrirdirla’. Yijipi-wardingki-paturlulpalu-jana wajirli-pungu, kulalpalurla wala nyinaja Kaatukuju, lawa. Kujarlanya, kujalu kulkurru-kurra-jarrija, ngapangkujurla muku marlaja muru-pungu. \s1 Karnta maju yirdiji Raapa kalarla wala nyinaja Kaatuku \p \v 30 Ngaka kujalu yanurnu Yijirali-pinki kirri-kirra Jiriku-kurra, Kaatu-jana wangkaja yungulu warrukirdikirdi wapayarla kirri-wana wirlki-pala parraku. Wala-jukulpalurla nyinaja Kaatukuju. Kujarlanya, kujalu wapanja-yanu warru kirri-wana wirlki-pala parraku, ngula-jangka kirrijirla marlaja wantijalku Kaatukuju. \v 31 Kujakungarntiji, kujalu Yijirali-pinki kutu-jarrija kirri Jiriku-kurra, milarnulu-jana 12-pala wati wurulypa yukanjaku kirri-kirra. Wati yinya-patulu yukaja kirri yinya-kurraju yungulu wurulypa nyangkarla nyiyarningkijarra manu yapa-patu. Kirri yinyarlaju, yapajulpalurla ngungkurr-nyinanja-wangu jurnta nyinaja Kaatuku. Karnta jinta-pardulpa nyinaja yirdiji Raapa.\x * \xo 11:31 \xt Nyangka Joshua 2–6 \x* Kala warru ngunaja wati-kari wati-kari-kirli talakupurda. Kuja-jana karnta yinyarlu Raaparlu nyangu 12-pala wati-patu, purda-nyanjarla-jana ngungkurr-nyinaja, manurla wala nyinaja Kaatuku. Kujarlanya-jana wurulypa yirrarnu nyanungu-nyangu yuwarlirlaju. Kujalu yapa muku palija kirri Jiriku-wardingki-patu, Kaaturluju Raapa-mipa wankaruju mardarnu. \s1 Yapa panu-jarlu kalalurla wala nyinaja Kaatuku wuurnpa-puruju \p \v 32 Nyurru-wiyi, yapa panulpalurla wala nyinaja Kaatukuju yirdi-patuju Kitini,\x * \xo 11:32 \xt Nyangka Judges 6–8 \x* Parraka,\x * \xo 11:32 \xt Nyangka Judges 4–5 \x* Jamijini,\x * \xo 11:32 \xt Nyangka Judges 13.16 \x* Jipita,\x * \xo 11:32 \xt Nyangka Judges 11–12 \x* Tapiti \x * \xo 11:32 \xt Nyangka 1 Samuel 16–30, 2 Samuel 1–24, 1 Kings 1–2 \x* manu Jamuli.\x * \xo 11:32 \xt Nyangka 1 Samuel 1–25 \x* Walalurla nyinaja Kaatukuju. Manu nyanungu-nyangu jarukungarduyu-paturlangulpalurla walaju nyinaja. Kala kulalparna-nyarra mayangku yimi-ngarrikarla nyanungurra-kurluju. Nyampu-jangka pipa-jangka warrki-kari yungurna lawa-mani. \v 33-34 Nyarrpa-jarrijalu yapa yinya-patuju? Kaatukulurla wala nyinaja panu-juku. Ngalya-karili yanu nyanungurra-nyangu warrmarla-kurlu ngurra-kari-kirra kuluku. Kujalu yanu kuluku, ngula-warnuju-jana walya yaliji yungu. Ngalya-karijilpalu-jana wiriwiri nyinaja yapaku Yijirali-pinkiki, manulu-jana miimii-nyangu kuwurtukungarduyu-piyarlu jungangku. Ngalya-karirlili-nyanu manu ngurrju nyiyarningkijarra kuja-jana Kaaturlu jangku-pungu. Yalumpu-patujulpalurla tarnnga-juku wala nyinaja Kaatukuju. Ngalya-kariji kapulu-jana nganjarla ngaya wiri-jarlu-piyarlu.\f + \fr 11:33-34 \ft lions \f* Kala walajukulurla nyinaja Kaatuku. Kujarlanyalpa-jana lirraju pati-manu ngaya-piyaju yarlkirninja-kujakuju yapa-kujakuju. Ngalya-kariji kapulu paliyarla warlungka. Kala wala-jukulpalurla nyinaja Kaatukuju. Kujarlanyalurla marlaja palu-pungu warluju. Ngalya-karijili wurulypa parnkaja yapa-patu-kujaku junma wiri-kirli-kijaku. Ngalya-karijilpalu rampaku nyinaja. Kala wala-jukulpalurla nyinaja Kaatukuju. Kujarlanyalu pina pirrjirdi-jarrija. Ngalya-karili pirrjirdi-nyayirni nyinaja. Ngulangku kalalu-jana pina wajirli-pungu muku wurnturu-malu-patu yangka kuja kalalu-jana jangkardu yanurnu kulu. \p \v 35 Yungurna-nyarra yimi-ngarrirni yimi-pardu-karirlangu yangka karntakarnta-kurlu kujalpalu nyurru-wiyi nyinaja. Nyanungurra-nyangu kaja-nyanu manu yurntalu-nyanu, ngalya-karili palija. Kala karnta yinya-patuju wala-jukulpalurla nyinaja Kaatukuju. Kujarlanya-jana Kaaturluju wankaru-maninjarla kurdukurduju pina-yungu ngati-nyanukuju. Kala ngalya-kari kujalpalurla wala nyinaja Kaatuku, nyarrpa-jarrijalu? Kalalu-jana yapa panu-kari jangkardu yanurnu murrumurru-maninjaku, yungulu Kaatu-kujaku karlirr-yantarla jurnta puranja-wanguju. Kala yinya-patu kuja kalalu murrumurru-jarrija, Kaatukulpalurla wala-juku nyinaja, kulalurla jurnta karlirr-yanu. Manngu-nyangulu kuja, “Kajili-ngalpa murrumurru-maninjarla pinyi, ngulaju ngula-juku. Kajikarlipa palimi. Kala ngula-jangka Kaaturlu kapu-ngalpa wankaru-mani pina, manu kapurlipa nyanungu-kurlu nyina tarnnga.” \v 36 Yinya-patu kuja kalalurla wala nyinaja Kaatuku, kalalu-jana manyu-pungu, kalalu-jana purturlu rdulykurdulykurr-pakarnu. Kalalu-jana ngalya-karirli jayini-kirlirli warirninjarla rdakungka yirrarnu. \v 37 Ngalya-karirli kalalu-jana luwarnu pirli wiri-kirlirli tarnnga-kurra. Ngalya-karirli kalalu-jana tuurl-pajurnu. Ngalya-karirli kalalu-jana junma yiringki panturnu. Yapa yinya-patu kuja kalalurla Kaatuku wala nyinaja, kalalu jurnarrpa ngawu-kurlu nyinaja. Kalalu mardarnu jiyipi-kirlangu manu narnukutu-kurlangu-mipa pinti. Kalalu tala-wangu nyinaja. Yapa-karirli kalalu-jana yaninjarla murrumurru-maninjarla jinyijinyi-manu Kaatu-kujakuju. \v 38 Ngalya-karijilpalu ngurra-wangu nyinaja, ngalya-karilpalu wapaja jilja-wana manu pirli wararra-wana. Ngalya-karijilpalu pirnkingka nyinaja manu rdakungkarlangu warnapari-piya manu warna-piya, wiyarrpa. Kalalurla wala-juku nyinaja. Kalalurla ngurrju-nyayirni nyinaja Kaatuku panu-kari-piya-wangu yangka kujalpalu-jana majumaju jirrnganja nyinaja walya nyampurla. \p \v 39 Nyarrparna-nyarra wangkami yapa nyampu-patu-kurluju? Wala kalalurla nyinaja Kaatukuju. Kujarlanya kala-jana wardinyiji nyinaja Kaatuju. Kala kula-jana nyiyarningkijarra yungu kuja-jana jangku-pungu, lawa. Ngarili maninja-wangu-juku palija muku. \v 40 Junga mayi-jana Kaaturlu yimirr-yungu? Lawa kujaju! Kaaturlu-ngalpa jangku-pungu ngurrju-nyayirni yangka kapu-ngalpa yinyi ngaka. Yinyaju ngurrju-nyayirni nyiya mayi, ngulaju Jijaji. Yangka kujalpalurla wala-nyayirni nyinaja nyurru-wiyi Kaatukuju, mukulu palija Jijaji-wangurla-wiyi. Ngulaju ngula-juku. Ngaka kapu-ngalpa Kaaturlu jinta-kurra-mani yungurlipa-jana jintangkalku jirrnganja nyina nyurnunyurnuku wala-panuku. Kajirliparla Jijajiki jintangka marlaja nyina, Kaaturlu kapu-ngalpa nyanungu-piya-mani. \c 12 \s1 Waalparrirnirlipa Jijaji yungurlipa nyanungu-piya nyina \p \v 1 Manngu-nyangkalu-jana yapa-patu yangka kujalpalu nyurru-wiyi nyinaja, yangka-patu kujalpalurla Kaatuku wala warrarda nyinaja. Nyanyi kalu-ngalpa kuja karliparla Kaatuku junga warrki-jarrimi. Kajirlipa ngampurrpa nyina Kaatuku puranjaku manu nyanunguku warrki-jarrinjaku, kujakungarntiji yampimirlipa nyiyarningkijarra majumaju purdangirli, kajika-ngalpa warrki-kijaku warla-pajirni. Yuwayi, Kaatu kangalpa ngampurrpa nyinami yungurliparla jungarni nyinami walya nyampurla, manu-ngalpa warrki yungu lawa-maninjaku. Kala majuju kajilparlipa warrarda mardakarla, kulalparlipa warrkiji lawa-mantarla. Yinyarrarluju kajikalu-ngalpa warla-pajirni, kalakalu-ngalpa Kaatu-kujaku warntarla-mani. \v 2 Manngu-nyangkalu Jijaji-mipa. Kujalpa walya nyampurla nyinaja, Kaatukulparla wala nyinaja. Kujarlunya yungulparlipa waalparrikarla. Jijajirlilpa milya-pungu yangka kaji palimi, kapu pina-yani Kaatu-kurra, manu kapu wardinyi nyinami nyanungu-kurluju. Kujarlanya kula wurulypa parnkaja yapa-patu-kujakuju yangka kujalu warntawarntarla waraly-yirrarnu, lawa. Ngari-nyanu kutu yungu, manulu kurntaku-nyayirni ngurrju-manu warntawarntarlaju. Kala ngulaju ngula-juku. Nyanungurlujulpa nyanungukupalangu Kaatu manngu-nyangu. Ngula palinjarla wankaru-jarrija pina, ngula-jangkaju Kaaturlu pina-kangu nguru-nyayirni-wangu-kurra, manu nyinanja-yirrarnu nyanungu-wana jungarni-purdanji. Kaatujurla wardinyi-jarrija-nyayirni. \v 3 Ngulalpa Jijaji walya nyampurla nyinaja, yapa maju-patujulpalurla nyurunyuru-jarrija. Kala nyanungujulparla wala-juku nyinaja Kaatuku kapuru nyinanja-wangu. Kujarlanya, kajilpalu-nyarra yapa nyurunyuru-jarriyarla, ngulaju ngula-juku. Jijaji-mipajukulu manngu-nyangka! Purayalu tarnngangku mata-jarrinja-wangurlu! \s1 Kaaturlu kangalpa kurnta-ngarrirni yungurlipa jungarnirli pura \p \v 4 Yapa yinya-patu-karirli yangka kuja kalu-nyarra putaputa warntarla-mani Kaatu-kujaku, yangka-paturlu kuja kalu-nyarra putaputa jinyijinyi-mani majuku, yapa nyurrurlarlu kulankulu-jana purda-nyangu. Mardalu-nyarra pakarninjarla murrumurru-manu, ngulaju ngula-juku. Kulalu-nyarra marda tarnnga-kurra pakarnu Jijaji-piya, lawa murnma-juku. \v 5 Warrardalu manngu-nyangka yimi nyampu kuja yapangku yirrarnu Payipulurla nyurru-wiyi. Kajinkili manngu-nyanyi, kapu-nyarra pirrjirdi-mani. Nyampurla yimingka, Kaatu kanyarra wangkami yangka-piya-yijala kuja karla kirda-nyanu wangkami nyanungu-nyanguku kurduku. Nyampunya-ka yimiji wangkami: \q1 “Ngaju-nyangu kurdukurdu, kaji-nyarra Warlalja-Wiringki kurnta-ngarrirni, kulalu muntuku-jarrinjarla jamulu purda-nyangka. \v 6 Nganaku-puka kuja karla Kaatu yulkami, yapa yinyaju-ka nyanungu-nyangu kurdu-pajirni. Yinya-kula-ka kurnta-ngarrirni yungu yapa yinyarluju purami jungangku.”\x * \xo 12:6 \xt Nyangka Proverbs 3.11-12 \x* \m \v 7 Kaji-nyarra majurlangu yapa nyurrurlaku rdipimi, ngula-puruju walajukulurla Kaatukuju nyinaya, manu jungarnijikilirla nyinaya. Nyiyaku? Kaji-nyarra maju rdipimi, milya-pinyi kankulu Kaaturlu kanyarra pinarri-mani. Kurnta-ngarrirni kanyarra yungunkulurla jungarni nyinami. Yapa nyurrurlarlu kankulu milya-pinyi Kaatuju kirda-nyanu-patu-piya nyurrurlakupalangu-piya yangka kuja kalalu-nyarra kurnta-ngarrurnu yungulu-nyarra pinarri-mani yangka kujankulu wiri-jarrija. Kuja-jarrimi-kila-ka Kaatuju. \v 8 Panungku karlipa-jana kurnta-ngarrirni kurdukurdu ngalipa-nyangu yungulu pinarri-jarrimi jungarni nyinanjaku. Kuja-piya-yijala, kuja kankulu Kaatu-kurlangu kurdukurdu nyinami, kujarlanya kanyarra Kaaturlu kurnta-ngarrirni yungunkulu pina-jarrimi jungarni nyinanjaku. Lawangkaju, kajikankulurla marda jurnta nyina yapa-kari. \v 9 Nyampurla walyangka, kujalparlipa witawita nyinaja, kalalu-ngalpa kirda-nyanurluju kurnta-ngarrurnu. Kalalu-ngalpa pinarri-manu jungaku nyinanjaku. Kujarlanya, kalarlipa-jana purda-nyangu manu ngurrju-pajurnu. Kuja-piya-yijala, kuja kangalpa Kaaturlu kurnta-ngarrirni, yungulparlipa purda-nyangkarla. Wajampa-wangu yungurliparla wala nyinami. Kajirlipa kuja-jarrimi, ngulaju karliparla tarnnga jirrnganja nyina Wapirra Kaatuku nguru-nyayirni-wangurla. \v 10 Kujalparlipa witawita nyinaja, ngalipakupalangurlu kirda-nyanurlu kalalu-ngalpa kurnta-ngarrurnu witaku ngari yungurlipa jungarni nyinami. Kalalu-ngalpa marda kurnta-ngarrurnu maju-panu, manu marda kalalu-ngalpa kurnta-ngarrurnu ngari nyiya-jangka mayi. Kulalpalu marda nyarrpa manngu-nyangu ngalipaku jungarni-maninjaku. Ngulaju ngula-juku. Kaaturlu kangalpa pinarri-mani jungarnirli. Kurnta-ngarrirni kangalpa yungurlipa jungarni nyinami nyanungu-piya. \p \v 11 Nyangurla-puka kuja kangalpa Kaaturlu kurnta-ngarrirni, milya-pinyi karlipa nyanungurlu kangalpa pinarri-mani rarralypa nyinanjaku. Kujakunya karlipa ngampurrpaju nyina. Marda kajikarlipa-nyanu murrumurru purda-nyanyi. Kula ngurrju kujaju. Kala kajirliparla wala-juku nyinami, jungarni kapurliparla nyinami rarralypa-nyayirni kulu-wangu. \v 12 Kuja-jangkanya, pirrjirdi-mantalu-nyanu yungunkulurla Kaatuku wala warrarda nyinami jungarni. Kulalu yapa mata-piya nyinaya kuja-ka waku manu mirdi-jarra mirrmirr-karrimi. \v 13 Jungarnilirla warrarda nyinaya Kaatuku. Kulalu yapa-piya nyinaya kuja-ka yirdiyi rurrpa-kurlurla wapami. Kulalu yapa mirrmirrpa-piya nyinaya wapanja-wangu. Wapayalu Kaatu-kurlangu yirdiyirla, ngula kapu-nyarra pirrjirdi-mani. \s1 Kularla karlirr-yanta jurnta Kaatukuju purda-nyanja-wangu \p \v 14 Yirriyirrili nyinaya yungunkulu-jana rarralypa nyinami yapa ngalya-kariki. Jungarnilirla nyinaya Kaatuku. Ngana-puka kuja-ka warntarla nyina Kaatu-kujaku, ngulangkuju kula nyanyi Warlalja-Wiri Kaatu. \p \v 15 Kaatuju-nyarra yimiri nyinaja nyurrurlaku yapaku. Kujarlanyalu-nyanu jarnkujarnku warrawarra-kangka kajika yapa nyurrurla-nyangu turnu-warnu-jangka karlirr-yani nyanungu-kujaku. Warrawarra-kangkalu-nyanu mimayi-kijakurlangu. Kaji yapa jinta mimayi-jarrimi, kajika-nyarra kulu wiri-kirra-mani, kajikankulu majungka-jarrimilki muku. \v 16 Kaji yapa ngana-puka nyurrurla-nyangu turnu-warnu-jangka warru kalykuru-jarrimi wati-kirli manu marda karnta-kurlu, manu kaji warntarla nyinami Kaatuku purda-nyanja-wangu, kuja-kujakujulu warla-pajika! Wangkayalurla yungu Kaatu-kurra pina-yani. Wilji-wangulu nyinaka jungarni yangka Yijuwu-piya-wangu \x * \xo 12:16 \xt Nyangka Genesis 25–36 \x* kujalpa nyurru-wiyi nyinaja. Parra jintangka, Yijuwujulpa yarnunjuku-nyayirni nyinaja, manu payurnu kukurnu-nyanu miyiki. Yijuwurla wangkaja, “Kajinpaju nyiyarlangu-puka yinyi ngarninjaku, ngula-jangkarluju kapunpa nyiyarningkijarra mani kirdana-kurlanguju kaji palimi. Ngajuju kularna ngampurrpa.” Papardi-nyanurlu Yijuwurluju-jala warrawarra-kangkarla-jana nyiyarningkijarra nyanungukupalangu-kurlangu. Kala lawa, kulalpa jungarnirli manngu-nyangu ngurrjuju. Ngarili punku-pajurnu-puka kirda-nyanu-kurlanguju. Ngarilpa miyi-mipa manngu-nyangu. \v 17 Kujarla Yijuwurlu kukurnu-nyanuku jangku-pungu kujarlu, ngula-jangkarluju-nyanu nginyinginyiji kurruly-yirrarnu Yijuwurlu. Yaninjarla wangkajarla kirda-nyanuku yungu payirni ngurrjuku yangka kuja kapurla Kaaturlu nyanunguku yinyi. Kala lawa, kirda-nyanurlu mamparl-pungu. Yijuwurlujulpa yulanja-karrarlu warlkurnu kirda-nyanuju, kala lawa. Nyanunguku kirda-nyanurlujurla yimi-ngarrurnu kukurnu-nyanu-mipaku nyiyarningkijarra ngurrju-kurluju. \p \v 18 Yapa nyurrurlarlu kula kankulu jurrku-juku kuruwarriji purami yangka kuja kalalu Yijirali-pinkirli puraja nyurru-wiyi. Jalangu kuja kankulu kutu-karda yanirni Kaatu-kurra, kula kankulu jurrku-juku nyanyi milpa-jarrarlu yangka kujalu nyanungurrarlu nyangu kujalu kutu-karda yanurnu Kaatu-kurra pirlingka Jayinayirla. Kujalu kutu-karda yanurnu pirli-kirra, nyangulu warlu wiri-jarlu jankanja-kurra kankarlarni. Yalkiriji maru-jarrija, warlpa wiri parnkajarni, manulpa ngapa wiri wantija. \v 19-20 Purda-nyangulu kula-ngantalpa yapangku juturnu kilji-nyayirnirli kurlumpurrngu-kurlurlu, manulu Kaatu purda-nyangu wangkanja-kurra. Nyanungu-jana kuja wangkaja, “Yampiyalu nyampu pirli wararra marnpirninja-wangurlu! Kaji nyiya kutu-karda yanirni yapa marda, puluku marda, jarnturlangu marda, kuja-kujakulu luwaka pirli-kirlirli!”\x * \xo 12:19-20 \xt Nyangka Exodus 19.12-13 \x* Kujalu Kaatu purda-nyangu wangkanja-kurra, lani-jarrija-nyayirnilirla. Mujujujulpalu warlkurnu yungu Kaatu wangkanja-wangu nyinayarla. \v 21 Mujujurlangulpa lani-jarrija, nyanunguju kuja wangkaja, “Lani karna mirrmirr-karrimi.”\x * \xo 12:21 \xt Nyangka Deuteronomy 9.19 \x* \p \v 22 Junga kujaju. Yapa nyurrurlarlu kula kankulu jurrku-juku kuruwarriji purami kuja kalalu Yijirali-pinkirli puraja nyurru-wiyi yangka kujalpalu karrija pirli-wana Jayinayi-wana, lawa. Nyurrurlaju kankulu yani ngurra-kari-kirra yirdi-kirraju Jiyani-kirra. Yirdi jinta-kariji Jurujulumu. Yinyarla-ka Kaatuju nyina JUKURRARNU nguru-nyayirni-wangurla. Ngurra jintangka-juku kuja kalu marramarra-wati panu-jarlu-nyayirni wardinyi nyinami. \v 23 Ngurra jurrkungka-juku yapa nyurrurlaju kankulu-jana jinta-jarrimi Kaatu-kurlangu-nyayirni kurdukurduku. Yirdi-jana yirrarnu puku wiringka nguru-nyayirni-wangurla. Yapa nyurrurla kankulurla Kaatuku yanirni, yangka ngaka kapu-jana Kaaturlu miimii-nyanyi yapa jintawarlayi ngurrju-japa maju-japa. Yapa yangka kuja kalalurla jungarni nyinaja Kaatuku, kujalu palija, Kaaturlu-jana kangu nguru-nyayirni-wangu-kurra, manu kalurla marlaja nyina ngurrju Jijaji-piya. Nyurrurlaju kankulu ngula-kurra-yijala yani. \v 24 Junga kujaju. Yapa nyurrurla kankulu Jijaji-kirra yanirni. Kuja palija warntawarntarla, yalyu karlija nyanungu-nyangu palka-ngurlu. Nyanungu-nyangu yalyuju pirrjirdi, kula wati-kirlangu-piya yirdi-kirlangu-piyaju Yapulu-kurlangu-piya, lawa. Kuja Yapulukupurdangkarlu Kayinirli nyanunguju pungu, Kaaturlu yalyuju nyangu, manurla Kayinikiji kulu-jarrija-nyayirni.\x * \xo 12:24 \xt Nyangka Genesis 4 \x* Yilyaja wurnturu-nyayirni tarnnga-juku. Kala kuja Kaaturlu Jijaji-kirlangu yalyu nyangu, ngulaju-ngalpa mari-jarrija ngalipaku. Jijaji-kirlangu yalyungku-ngalpa pina-kangurnu Kaatu-kurra yungurlipa nyanungu-kurlu nyina tarnnga-juku. Kujanya-jana Kaaturluju jangku-pungu nyurru-wiyi nyurnunyurnuku-wiyi ngalipa-nyangukuju Jijajikingarnti yilyanjarnikingarnti. \p \v 25 Manngu-nyangka yardalu-jana Yijirali-pinki kujalpalu nyinaja nyurru-wiyi. Mujuju-jana wangkaja yungulu Kaatu-mipa purami. Kala lawa. Kulalu purda-nyangu, manulurla jurnta karlirr-yanu Kaatukuju. Kuja-jana jangkardu yanurnu murrumurru-maninjaku, kulalu nyarrpa wuruly-parnkayarla, lawa. Kuja-piya-yijala kajilparlipa yampiyarla Kaatu yangka kaji-ngalpa wangkami nguru-nyayirni-wangu-ngurlu, kulalparlipa wuruly-parnkayarla kajilpa-ngalpa jangkardu yantarlarni murrumurru-maninjaku. Kujarlanya, yirriyirri-jarriyalu kaji-nyarra Kaatu wangkami jalangu. \v 26 Kuja-jana Kaatu wangkaja Yijirali-pinkiki nyurru-wiyi, nyanungu-nyangu linpakurla marlaja mirrmirr-karrija walyaju. Kala jalangu, Kaatu kangalpa kuja wangkami, “Kapurna walya mirrmirr-karrinjaku yarda ngurrju-mani manu yalkirirlangu.”\x * \xo 12:26 \xt Nyangka Haggai 2.6 \x* \v 27 Kaatu kula wangkaja walyaku manu yalkiriki mirrmirr-karrinjaku kapu ngurrju-mani jirramaku marda marnkurrpaku, lawa. Ngari jintaku-mipa. Nyiya-jangka kujaju? Milya-pinyi karlipa kuja Kaaturlu ngurrju-manu nyiyarningkijarra walyangka manu yalkirirla, manu nyanungu-nyangu yartarnarri-kirlirli kapu mirrmirr-karrinjaku ngurrju-mani yarda. Ngula-jangka kapu nyiyarningkijarra miimii-nyanyi ngurrju-japa maju-japa. Yuwayi, kapu walya manu yalkiri mirrmirr-karrinjaku ngurrju-mani yarda yungu nyanungu-nyangu nguru-nyayirni-wangu palka-juku warrarda karrimi. Kulalpa nganangku mirrmirr-karrinjaku ngurrju-mantarla. \v 28-29 Milya-pinyi karlipa yangka ngaka kapurlipa yani nguru-nyayirni-wangu-kurra yangka-kurra kulalpa nganangku mirrmirr-karrinjaku ngurrju-mantarla. Kaatu kapu-ngalpa wiriji nyinami yinyarlaju. Kujarlanya yati-wangkamirliparla Kaatuku. Nyanunguju warlu wiri-piya ngulangkuju kajika nyiyarlangu majuju purra. Kuja-kujakunyarliparla parntarrinjarla pulka-pinyi jungangku yungu-ngalpa wardinyi nyina ngalipaku. Ngurrju-pajirnirlipa manyu-pinja-wangurlu. \c 13 \s1 Kuja-jarrimikilarlipa yungurlipa Kaatu wardinyi-mani \p \v 1 Ngajukupurdangka-purnu Kirijini-patu, warrardalu-nyanu yulkaya. \v 2 Kaji yapa jinta-kari yanirni nyuntu-nyangu ngurra-kurra, kangka ngurra-kurra, manurla yungka ngarninjaku. Yapa yinyaju marda marramarra Kaatu-kurlangu, yapa-nyayirni-wangu. \v 3 Kulalu-jana wajawaja-manta Kirijini-patu kuja kalu rdakungka nyinami. Kujarlulpankulu manngu-nyangkarla, “Kajilparlipa rdakungka nyinayarla nyanungurra-piya, nyarrpa-jarrimi kajikarlipa? Kalakalu-ngalpa mayi nyanjaku yanirni?” Yuwayi, manngu-nyangka warrardalu-jana pirijina-patuju, manulu-jana miyi manu jurnarrpa kangka. Manulu-jana manngu-nyangka Kirijini-patuju kuja kalu-jana yapa-patu-karirli murrumurru-mani. Yinyarrarlu yapangku kajikalu-nyarra murrumurru-mani kujarlu-yijala nyurrurlarlangu. \p \v 4 Yapa nyurrurla kuja kankulu yupukarra nyinami, ngunayalu kali-nyanu warlalja-kurlu-mipa kalykuru-jarrinja-wangu-juku. Milya-pinyi kankulu yangka Kaaturlu kapu-nyarra murrumurru-mani yapa panu-juku kajinkili-jana nyurrurla-parnta-purnu yampinja-yani karnta manu wati-kari-kirrarlu. Kapu-jana panu-juku murrumurru-mani kajili yapa ngalya-kari-kirli warru nguna. Kujarlanya yungulu yapangkuju jungangku manngu-nyanyi nyampu-kurluju: Kuja kapala yapa-jarra yupukarra-jarrimi, yungu-pala nyanungu-jarra-mipa ngunami. \p \v 5 Nyurru-wiyi, Kaatuju wangkaja kuja, “Kularna-nyarra yapa nyurrurlaju yampimi, kularna-nyarra jurnta yani. Kala kapurna-nyarra warrarda warrawarra-kanyi.”\x * \xo 13:5 \xt Nyangka Deuteronomy 31.6 \x* Kujarlanya, kulalu ngayarrkarlu manngu-nyangka talaju. Kajinpa tala wita-mipa mardarni, kularla kulu-jarriya Kaatuku. Ngari tala wita-kurluju wardinyi nyinaya. Kaaturlu kangku nyuntuju warrawarra-kanyi-jiki. \v 6 Junga kujaju. Kaaturlu kula-ngalpa yampinja-yani. Kujarlanya karlipa kujaju wangkami, “Yuwayi, Warlalja-Wiri Kaatu-ka nyinami ngaju-kurlu, manu kaju warrawarra-kanyi. Kujarlanya karna lani-wanguju nyinami. Nyanungu-ka ngaju-kurlu tarnnga nyinami warrarda. Kulalpaju nganangku yaninjarla karlirr-kangkarla nyanungu-kujakuju, lawa.”\x * \xo 13:6 \xt Nyangka Psalm 118.6 \x* \p \v 7 Manngu-nyangkalu-jana wiriwiri yangka-patu kuja kalalu-nyarra pinarri-manu Kaatu-kurlangu yimi. Yinyarra wiriwiri, kalalurla wala nyinaja Jijaji Kirajikiji, kalalu puraja-juku palinjakungarntirliji. Manngu-nyangka warrardalu-jana yungunkulurla wala Jijaji Kirajiki nyinami nyanungurra-piya. \s1 Tarnngangkurlipa pura Jijaji yampinja-wangurlu \p \v 8 Manngu nyangkalu Jijaji Kiraji. Jalanguju-ka nyinami jurrku-juku yangka kujalpa nyinaja nyurru-wiyi, manu-ka jurrku-juku nyinami jalanguju, manu kapu ngakaju nyinami jurrku-juku-yijala. \v 9 Kujarlanyalurla walaju nyinaya. Kulalu-jana purda-nyangka yapa ngalya-kari kajili-nyarra pinarri-mani nyiyarningkijarra yimi. Kajinkili-jana yapa yinya-patu purda-nyanyi, ngulaju kapulu-nyarra warntarla-kanyi Jijaji Kiraji-kijaku. Yapa yinya-paturlu kuja kalu kuruwarri-kari purami, rampal-wangka kalu-nyanu kuja, “Kaatu kangalpa wangka yungurlipa kuyu tarruku ngarni purlapa-puruju.” Kujaju kula junga! Kula kalu-nyanu kujarluju pirrjirdi-mani Kaatuku puranjaku, lawa. Manu kajinkili yapa yinya-patu-piyarlu kuruwarri-kari purami, kulankulu pirrjirdi-jarrimi Kaatuku puranjaku. Kujarlanya yungurliparla wala nyinami Kaatu-mipaku. Nyanunguju kangalpa ngurrju-nyayirni nyinami. \p \v 10 Purami karlipa Jijaji-mipa. Nyanungu-ngalpa palija warntawarntarla yungu-ngalpa nyanungu-nyangu yalyu-kurlurlu kutu-karda kanyirni Kaatu-kurra. Kala yapa panu-karirli kalu-jana pinyi jiyipi manu puluku yungulu nganta yalyu yinyarra-kurluju kutu-karda yanirni Kaatu-kurra. Lawa! Yalyu yinyarluju kula-jana Kaatu-kurraju kanyirni. \v 11 Kuja-ka Maralypikingarduyurlu Wiringki Juwungku pinyi jiyipi manu puluku, kanyirni-ka nyanungu-nyangu yalyuju Yuwarli Maralypi-kirra kaninjarni yangka ruumu tarruku-kurra. Kanyirni-ka yalyu yinya-kurraju yungu nganta-jana Kaatu yawuru-jarrimi yapaku kuja kalu majungka-jarrimi. Kala palkaju puluku-kurlanguju manu jiyipi-kirlanguju kalu-jana wurnturu kanyi kirri-ngirli yungulu kanjarla purrami yungkiyirla ngarninja-wangurlu. \v 12 Kuja-piyarlu-yijalalu Jijajiji kangu kirri Jurujulumu-ngurluju pinjakungarntirliji. Jata-nyanjarla palija yinyarla-juku warntawarntarla. Nyanungu-nyanguju yalyuju karlija yungulurla yapa jungarni nyina Kaatu-mipaku. \v 13-14 Kirri yinya Jurujulumu kula tarnnga karri. Kapu lawa-jarrimi. Kulalparlipa Kaatu-kurlu nyinakarla yinyarlaju, lawa. Kala pardarni karliparla kirri-kariki kankarlarra Kaatu-kurlangurlaku. Yinyarla-kula kapurlipa tarnngaju nyinami Kaatu-kurluju. Kujarlanyarlipa yampimi puranja-wangurlu Juwu-kurlangu kuruwarriji. Jijaji-mipakurliparla wala nyina! Yapangkulu nyanunguju manyu-pungu kujalpa waraly-karrija warntawarntarla. Manu marda kajikalu-ngalpa ngaliparlangu manyu-pinyi kajirliparla wala-juku nyina. Ngulaju ngula-juku. Walarliparla warrarda nyinami. \p \v 15 Yuwayi, Jijaji yaninjarla-ngalpa palija yungurlipa wankaru nyinami manu yungu-ngalpa Kaatu wardinyi-jarrimi. Kujarlanya kangalpa wangka yungurlipa-jana yampimi puluku manu jiyipi pinja-wangurlu purranjaku Kaatuku nganta, yampimirlipa-jana. Warrardarliparla pulka-pinyi Kaatuku, manurlipa-jana warrarda yimi-ngarrirni yapa-patu-karirlanguku kuja karliparla wala nyinami Jijaji Kirajiki. \v 16 Nyurruwiyi, Jijajikingarnti palinjakungarnti, Kaatujulpa-jana wardinyi nyinaja yapakuju kujalpalu-jana pungu puluku manu jiyipi. Kala jalangu kuja karlipa-jana yapa ngalya-kariki yimirirli jarnkujarnku yinyi kutu, Kaatuju kangalpa wardinyi-jarrimi. Kujarlanyarlipa-nyanu kuja-jarrimi-jiki jarnkujarnku, manu yinyirlipa-nyanu nyiyarningkijarraju. \p \v 17 Purda-nyangkalu-jana nyurrurla-nyangu jaajikingarduyu wiriwiri. Warrawarra-kanyi kalu-nyarra yungunkulurla jungarni nyinami Kaatuku. Ngaka kapulu karrimi kamparru Kaaturla, manu kapu-jana payirni warrawarra-kangu-japalpalu-nyarra jungangku. Kujarlanyalu-jana purda-nyangka, manulu warrki jungangku lawa-manta kajili-nyarra nyarrpa wangka. Kajinkili-jana Kirijini wiriwiri kujarlu purda-nyanyi, ngulaju kapulu-nyarra wardinyi-jarrimi, wajampa-wangu. Lawangkaju, kapulu-nyarra wajampa-jarri kujalpalu-nyarra puta jungarni-manu. \p \v 18 Wangkayalu-nganparla Kaatuku. Milya-pinyi karnalu kujalparnalurla jungarni nyinaja Kaatuku. Yungurnalurla tarnnga-juku jungarni warrarda nyina. \v 19 Ngampurrpa-nyayirnirli yungurna-nyarra nyanjarnirra nyurrurla yapa-patu. Yapa nyurrurla, wangkayalurla Kaatuku yungurna-nyarra ngajulu yanirra nyanjaku. \p \v 20 Warlalja-Wiringki Jijajirli-kila kangalpa ngalipaju warrawarra-kanyi yangka kuja-ka jiyipikingarduyurlu jiyipi nyanungu-nyangu warrawarra-kanyi. Kuja nyanungu warntawarntarla palija, nyanungu-nyangu yalyuju-ngalpa karlija ngalipakuju. Ngula Kaaturlulku wankaru-manu pina nyanunguju. Kujarlanya karlipa milya-pinyi kuja kanyanu yapaju mardarni Kaaturluju tarnngalku. Kuja-kula kajana yapakuju nyanunguju wangkami jalanguju. Yuwayi, Kaatuku kalurla yapaju marlaja nyina jalanguju rarralypa wajampa-wangu. \v 21 Ngaju karna-nyarrarla wangkami yungu-nyarra nyiyarningkijarra pinarri-mani ngurrju. Ngula-jangka Jijaji Kirajirli kapu-nyarra pirrjirdi-mani, manu kapunkulu purda-nyanyi Kaatu. Kapunkulurla jungarni nyinami nyanungukuju, manu kapu-nyarra wardinyi-jarrimi. Pulka-pinyirliparla Jijaji Kirajiki tarnngangku-juku! Ngula-juku ngurrju. \p \v 22 Ngajukupurdangka-purnu Kirijini-patu, purda-nyangkajulu wajampa-wangurlu! Ngarirna-nyarra pipa wita-mipa yirrarnu yapa nyurrurlakuju. Yirriyirrirlili manngu-nyangka ngaju-nyangu yimiji yungunkulu pirrjirdilki nyina. \p \v 23 Manngu-nyanyi mayi kankulu ngalipa-nyangu wungu-warnu Timiji kujalpa rdakungka nyinaja? Yilyajalkulu, manu-ka ngurrangka rarralypa nyinami jalanguju. Kajiji ngaju-kurra yanirni, ngulaju kapurlujarra mapirrilki yanirra nyurrurlaku nyanjakuju. \p \v 24 Yaninjarlalu-jana wangkaya jaajikingarduyu-patuku wiriwiriki manu panu-karirlanguku Kaatu-kurlangu yapaku ngula kalu jinta-jarrimi. Yimi-ngarrika-jana nganimpa karnalu ngurrju nyina. Yapa nyampu Yitili-wardingki-paturlangurlu kalu-nyarra manngu-nyanyi. \p \v 25 Wangkamilki karna-nyarrarla Kaatuku nyurrurlaku yapaku. Payirni karna-nyarrarla yungu-nyarra yimiri nyinami. Ngula-juku.