\id EPH - Warlpiri Short Bible -Australia 2000 [wbp] (DBL 2015) \h Ephesians \toc1 Pipa Yipija-wardingki-patuku \toc2 Eph \mt1 Ephesians \mt3 Pipa Yipija-wardingki-patuku \imt1 Pipa ngula-jana Puurlurlu pantirninjarla yilyajarra Kirijini-patuku Yipija-wardingki-patuku nyurru-wiyi \is1 Nyiya-kurlu yimi nyampu? \ip Puurlurlu-jana pipa nyampuju yirrarnu nyurru-wiyi yapaku Kirijini-patuku kujalpalu nyinaja kirri wiringka yirdingkaju Yipijarla. Kuja-jana pipa nyampu yirrarnu, nyanungujulpa nyinaja rdakungka-juku. \ip Pipa nyampurla, Puurlurlu-jana langa-kurra-manu kuja-jana Jijaji warntawarntarla palija yungulu rarralypalku nyina. Nyanungurlu-jana yimi-ngarrurnu yangka kapu-jana Kaaturlu Juwu-patu manu Juwu-wangu-patu kanyirni nyanungu-nyangu warlalja-kurra turnu-warnu-kurra. Pipa nyampurla, yimi-ngarrurnu-jana yapa yungulurla jungarni nyinami Kaatuku. \fig |src="Eph1W.TIFF" size="col" ref="1.0" \fig* \c 1 \p \v 1 Ngajurna Puurlu Kurdungurlu Wiri. Kaaturluju milarninjarla ngajuju yajarnu. Kujarlanya, Jijaji Kirajiki karnarla jalanguju marlaja warrki-jarri Kurdungurlu Wiri-juku Kirijini-patu-kurluju. Ngajulu Puurlurlu karna-nyarra Kirijiniki nyampu pipa yirrarni pantirninjarla ngula kankulu nyinami kirringka Yipijarla. Panu nyurrurla kankulurla nyina Kaatuku, manu kankulu nyina jintangkalku Jijaji Kiraji-wana. Kujarlaju kankulurla wala warrrarda nyinami nyanungukuju. \p \v 2 Ngaju karna-nyarrarla wangkami Wapirra Kaatukuju manu Jijaji Kirajiki ngalipa-nyangukuju Warlalja-Wirikiji kujanya, “Payirni karnangkupala yungunpala-jana yimiri nyina Yipija-wardingki-patuku yapaku. Kujarlaju yungungkulu marlaja nyinami rarralypa ngurrju-nyayirni tarnnga-juku.” \s1 Nyanungu-nyangu-kurlurlu Pirlirrpa-kurlurlu, Kaaturlu kangalpa warrawarra-kanyi \p \v 3 Panungkurliparlajinta Kaatuku pulka-pinyi! Nyanunguju karla nyina Wapirra Jijaji Kirajiki ngulaju Warlalja-Wirikipalangu. Jintangka karliparla nyinami Jijaji Kirajiki. Nguru-ngurlu nyanungu-nyangu-ngurlu kangalpa nyanungurlu pirrjirdi-maninjarla warrawarra-kanyi nyanungu-nyangu-kurlurlu Pirlirrpa-kurlurlu. \v 4 Ngula Kaaturlu nyampu nguru ngurrju-manu, ngulakungarntijilpa manngu-nyangu kapu-ngalpa yapalku ngurrju-mani. Ngula-jangkaju kapu-ngalpa jinta-manilki Jijaji Kiraji-kirralku. Kaaturlu-ngalpa milarnu yungurliparla nyina nyanunguku manu yungurliparla jungarni nyanunguku nyinami. Nyanungurlu-ngalpa milarnu yungurliparla yulkami. \v 5 Ngula Kaaturlu nguru nyampu ngurrju-manu, ngulakungarntiji nyanungurlujulpa-ngalpa nyurru-juku manngu-nyanjarla purda-nyangu. Nyanungujulpa-nyanu wangkaja, “Ngajulurlu yungurnaju yapa yalumpurra mardarni. Ngajulurlu kapurna-jana yilya Jijaji Kiraji walya-kurra yungurna-jana rdakurl-kijirni ngajukulku kurdukurdu.” \v 6 Yuwayi, pulka-pinyirliparla Kaatuku panungku! Nyanunguju kangalpa yimiri nyinami. Kujaju ngurrju-nyayirni! Kaatu karla yulkami-nyayirni Jijajiki Kaja-nyanuku nyanungu-nyanguku. Kula nganangku nyanunguju jinyijinyi-manu Jijajiki yilyanjarniki nyampu-kurraku walya-kurraku, walku. Nyanungurluju ngari kutu yilyajarni Jijajiji nyampu-kurraju. \v 7-9 Jijajiji palija watiya warntawarntarla, manu-ngalpa yalyu karlija yungurlipa panu ngalipaju jintangkalku nyinami nyanungu-kurlu. Kujarlaju, Kaatu-ngalpa yawuru-jarrija yangka kujalparlipa maju-wiyi nyinaja. Nyanungurlu-nyanu ngalipa kulpari kangu nyanunguku, manu ngalipaju rarralypalku. Yuwayi, Kaatujulpa-ngalpa yimiri-nyayirni-nyinaja. Ngurrju-nyayirnilpa-ngalpa nyinaja. Nyanunguju pinangkalpa-nyayirni, manu-ka nyiyarningkijarra milya-pinyi. Kujarlaju nyanungurlu-ngalpa nyiyarlangu ngurrju milki-yirrarnu yangka nyanungurlu kulalpa-jana nyurru-wiyirlangu milki-yirrarnu, walku-wiyi. Nyurru-wiyi nyanungulpa nyinaja ngampurrpa yilyanjaku Jijajiki nguru nyampu-kurraku. Kala yilyanjakungarnti nyanungukungarnti, nyanungurlulpa nyiyarningkijarra wurdujarra-manu. \v 10 Kuja nyiyarningkijarra wurdujarra-manu manu jungarni-manu, Kaatuju-nyanu wangkaja, “Ngula-juku karna yilyamirralku.” Junga-juku, nyanungurlu yilyajarni Jijaji yungu nyanungulku nyina Warlalja-Wiri nyiyarningkijarraku kuja Kaaturlu ngurrju-manu walyangka manu yalkirirla. Kujarlanyarliparla pulka-pinyi! \v 11 Nyarrpara-jangka kalu nyiyarlanguju ngurungka nyampurlaju palka-jarrimi? Kamparru, Kaaturlu kajana manngu-nyanjarla purda-nyanyi, manu ngula-jangka kalurla marlaja palka-jarrimi. Kuja Kaaturlu walya manu yalkiri ngurrju-manu, ngulakungarntiji nyanunguju-nyanu wangkaja, “Ngajulu kapurnaju milarninjarla kanyirni yapa ngaju-kurra.” Junga kujaju. Kaaturlu-ngalpa milarnu yungurlipa jintangka nyina Jijaji Kiraji-kirli. \v 12 Nyurru-wiyi nganimpa Juwu-patuju kamparru-warnulparnalurla Jijaji Kirajiki pardarnu palka-jarrinjaku nguru nyampurlaku. Nganimparlurnalu milya-pungu yangka nyanungu kapu yanirni. Kujaju junga. Jijajiji nyurru-juku yanurnu. Kaaturlu milarnu-nganpa Juwu-patu kamparrurlu yungurnalurla Kaatuku pulka-pinyi ngula-ka nyinami parrparda-nyayirni. \v 13 Nyurrurlarlangu Juwu-wangu-patu-nyarra Kaaturluju jinta-manu Jijaji Kiraji-kirraju yangka-puru kujankulu nyurrurlarlu yimi junga purda-nyangu Kaatu-kurlu. Nyanungurlu-juku kajana yapa muurl-mardarni. Yimi Ngurrju-kirlirli-nyarra Kaaturlu muurl-mardurnu yaninja-kujaku jarrwara-kujaku. Kujankulurla wala nyinaja Jijaji Kirajiki, Kaaturlu-nyarra yungu nyanungu-nyangu Pirlirrpa yangka kuja-ngalpa nyanungurlu jangku-pungu nyurru-wiyi. Pirlirrpa kangalpa wangka ngalipaku kuja, “Nyurrurla yapa kankulurla warlaja nyina Kaatukuju.” \v 14 Panu karliparla nyinami warlalja Kaatuku, manu karlipa mardarni nyanungu-nyangu Pirlirrpa. Kujarlanya milya-pinyi karlipa ngaka kapurliparla nyina rarralypa-nyayirni ngurungka nyanungu-nyangurla. Manu karlipa milya-pinyi yinya kapurlipa mani nyiyarningkijarra yinya kuja-ngalpa jangku-pungu Kaaturlu. Yuwayi, Kaatuju parrparda-nyayirni. Pulka-pinyirliparla nyanunguku! \s1 Jijaji Kiraji-ka nyina Warlalja-Wiri nyiyarningkijarraku \p \v 15 Purda-nyangurna-nyarra wala nganta kankulurla nyina Warlalja-Wiriki Jijajiki, manu yangka kuja kankulu-jana yulkami nganta yapaku Kaatu-kurlanguku. \v 16 Kujarlanya, kuja karnarla wangkami nyanungukuju, yati-wangka karna-nyarrarla nyurrurlakuju. Manu karna-nyarrarla nyanunguju tarnngangku-juku warrarda payirni. \v 17 Yuwayi, Kaatuju kangalpa nyinami Wapirra ngalipakupalangu pirrjirdi-nyayirni. Nyanungurlu yilyajarni Warlalja-Wiri Jijaji Kiraji nyampu-kurra. Warrarda karna-nyarrarla payirni yungunkulu milya-pinyi kuja-nyarra Kaaturlu yajarnu nyanungukulku. Nyanungu karna-nyarrarla payirni yungulpa-nyarra nyanungu-nyangu-kurlurlu Pirlirrpa-kurlurlu pinarri-mantarla nyiyarningkijarraku manu yungu-nyarra Pirlirrparlu Kaatu milki-yirrarni nyurrurlakuju. \v 18 Payirni karna-nyarrarla Kaatu yungu-nyarra langa rurrpa-mani yungunkulu milya-pinyi-nyayirni. Kapunkulu milya-pinyi kuja-nyarra milarninjarla wangkaja yangka ngaka yungunkulu nyanungu-kurlu nyinami tarnnga-juku. Kapunkulu milya-pinyi yangka kapunkulu mani nyiyarningkijarra ngurrju yangka kuja-ngalpa Kaaturlu jangku-pungu nyanungu-nyangu yapaku. \v 19-20 Kapunkulu milya-pinyi nyanungu-nyangu yartarnarri wiri-nyayirni kuja-ka nguna kaninjarni ngalipa-nyangurla palkangka yangka kuja karliparla wala nyina Jijaji Kirajiki. Yartarnarrirli kangalpa pirrjirdi-mani. \p Yartarnarri jinta-juku yangka kuja Kaaturlu Jijaji Kiraji pina-wankaru-manu palinja-warnu. Yartarnarri jurrku-kurlurlu Kaaturlu pirrily-yirrarnu nyanungurla jungarni-purdanji ngurungka nyanungu-nyangurla. \v 21 Nyanunguju wiri-nyayirni pirlirrpa-karikiji manu yapa ngalya-karikiji ngurungka Kaatu-kurlangurlaku manu walyangkaku. Nyanungu-nyangu yirdiji pirrjirdi-nyayirni yapa-patu-kari-kirlangu-piya-wangu jalanguju. Manu kaji walya nyampu lawa-jarrimi, Jijaji Kiraji-kirlangu yirdiji kapu wiri-jiki nyina yapa panu-kari-piya-wangu. \v 22 Kaaturlurla yartarnarri yungu Jijaji Kirajiki yungu Warlalja-Wiri nyina nyiyarningkijarraku. Manu Kaaturlu milarnu nyanunguju yungu-ngalpa Warlalja-Wiri nyina yapaku ngalipaku Kirijini-patuku nguru-kari nguru-karirlaku. \v 23 Kuja karlipa Kirijini-patu jinta-jarrimi, ngulajurlipa palkaju Jijaji Kiraji-kirlangu-piya. Nyanungurlu-ka nyiyarningkijarra ngurrju-mani warrarda ngurrju-nyayirni nyanungu-piya. Nyanungurluju kangalpa kurru-pinyi yartarnarriji palkangkaju, ngula-kurlu yungurlipa walku-mani warrki nyanungu-nyanguju nguru-kari nguru-karirla. \c 2 \s1 Yapa nyurnu-patu-piyalparlipa nyinaja pirlirrpa palinja-warnu, kala Kaaturlu-ngalpa wankaru-manu pina Jijaji-piya \p \v 1 Nyurrurla kalankulu warntarla-juku warrarda nyinaja, manu kula kalankulurla Kaatuku nyinaja. Kujarlanya, yapa nyurnu-patu-piyalpankulu nyinaja kula-nganta pirlirrpa palinja-warnu. Kulalpankulu Kaatu purda-nyangu wangkanja-kurraju kujalpa-nyarra wangkaja. \v 2 Yuwayi, warntarlalpankulu nyinaja yapa panu-kari maju-piya kuja kalu walya nyampurla nyina. Manulpankulu purda-nyanjarla puraja Juju Ngawu yangka kuja kajana wiri nyina pirlirrpa-kariki juju-kariki yalkirirla. Yangka jurrku-juku kuja kajana yapa jinyijinyi-mani yangka kuja kalurla purda-nyanja-wangu jurnta nyina Kaatukuju. \v 3 Ngalipa panu-juku kalarlipa warntarlaju nyinaja yinyarra-piya. Kalarlipa marru-pinjarla nyiyarningkijarra punku manngu-nyangu. Kalarlipa warntarlaju manngu-nyanjarla majungka-jarrija. Kujarlanya-ngalpa Kaatuju kulu-jarrija. Kapu-ngalpa muku pungkarla-jala yapa panu-kari-piya yangka-piya kuja kajana kulu-jarrimi. \p \v 4-5 Kaatuju kanyarra yimiri-nyayirni nyina nyurrurlakuju. Kujarlanya-nyarra muurl-mardarnu palinja-kujakuju. Junga kujaju yangka kalarlipa warntarla nyinaja. Kujarlanya kulalparlipa nyinaja Kaatu-kurlangu yangka-piya pirlirrpa nyurnu-piya palinja-warnu-piya. Kala Kaatujulpa-ngalpa warrarda yulkaja, manu-ngalpa mari-jarrinjarla ngurrju nyinaja. Kujarlanya-ngalpa pirlirrpaju wankaru-manu pina yangka-piyarlu kuja Jijaji pina-wankaru-manu. \v 6 Jalanguju, nyinami karliparla Jijaji Kirajikiji. Kaaturlu junga-nyayirnirli nyanunguju pina-wankaru-manu. Kuja-piyarlu-yijala-ngalpa wankaru-manu pina yungurlipa Jijaji Kiraji-kirli nyina nguru-nyayirni-wangurla. Yinyarlanya-ka nyina Warlalja-Wiriji nyiyarningkijarrakuju. \v 7 Yuwayi, nyinami karliparla Jijaji Kirajikilki. Kaaturlu-ngalpa pina-wankaru-manu Jijaji-piya yungulu yapangku milya-pinyi Kaatuju yimiri-nyayirni ngalipakuju. Kula kangalpa ngana yimiriji nyina kuja-piyaju. \p \v 8 Kaatu kanyarra yimiri nyina nyurrurlakuju kuja kankulurla wala nyina. Kujarlanya kanyarra muurl-mardarni palinja-kujakuju. Kulalpankulu-nyanu nyurrurlarlu muurl-mardakarla, lawa. Kaaturlu kanyarra ngari kutu muurl-mardarni. \v 9 Yapa jinta-kari marda kajika kurrurru-karrinjarla wangkami, “Ngajuju karna-jana yimiri nyina yapakuju. Kujarlanya kaju Kaaturluju muurl-mardarni palinja-kujakuju.” Kujaju junga-wangu. Kulalpa nganangku jinyijinyi-mantarla Kaatuju muurl-mardarninjakuju, lawa. \v 10 Ngalipakungarntirli ngurrju-maninjakungarntirliji, manngu-nyanjarla-nyanu wangkaja, “Ngajulurlu kapurna-jana yapa ngurrju-mani yungujulu warrki-jarri ngurrju manu yungulu-jana yapa-patu-karirlanguku yimiri nyina.” Kujarlanya-ngalpa jinta-manu Jijaji Kiraji-kirra. \s1 Jijaji Kirajirli kangalpa jintangka warlaljarla Kaatu-kurlangurla yirrarni \p \v 11 Juwu-paturluju kalu-jana ngarrka-kijirni nyanungurra-nyangu kurdu wirriyaju. Ngulaju nyanungurra-nyangu kuruwarri. Kujarlanya kalu wangka nyanungurraju nganta Kaatu-kurlangu. Nyurrurla Juwu-wangu-patu kula kankulu nyina Juwu-piya ngarrka-kijirninja-warnu, lawa. Kujarlanya Juwu-patu kalu wangkami nyurrurla nganta kula Kaatu-kurlangu. Nyurrurlarlu, manngu-nyangkalu-nyanu kujalpankulu nyarrpa nyurru-wiyi nyinaja kujankulu Kirijini-jarrijalku. Nyiya-piyalpankulu nyurrurlaju yapa nyinaja Kirijini-jarrinjakungarntiji? \v 12 Kirijini-wangurlu-wiyi kula kalankulu milya-pungu nyiyarningkijarra Jijaji Kiraji-kirliji. Kulalpankulurla Kaatuku nyinaja yangka Yijirali-pinki-piya kuja-nyanu milarnu nyanunguku. Nyurru-wiyi, ngarrurnu-jana yangka kapu-jana warrawarra-kanyi tarnnga-nyayirnirli. Kala kula-nyarra nyurrurla ngarrurnu kujarlu, lawa. Ngarilpankulu nyinaja Kaatu-wangu, manu kalankulu-nyanu wangkaja, “Waraa! Ngalipaju yangarlu-nyayirni! Ngana kapu-ngalpa yanirni warrawarra-kanjakuju?” \v 13 Yuwayi, nyurrurla yapa-patu kalankulurla wurnturu jurnta nyinaja Kaatukuju. Kala jalanguju, nyinami kankulurla Jijaji Kirajikilki. Nyanungu-ngalpa palija warntawarntarla ngalipaku panu-jarluku-juku. Kuja yalyu karlija, kujarlanya-nyanu nyurrurla pina-kangurnu Kaaturluju nyanungukuju. \v 14 Nyurrurla Juwu-wangu-patu kalankulu-jana nyurunyuru-jarrija Juwu-patukuju, manu kalalu-nyarra nyurunyuru-jarrija-yijala. Kalalu-nyarra warla-pajurnu warrarda nyanungurra-kurlu jinta-jarrinjakuju. Kala jalanguju, Jijaji Kirajirli-ngalpa jinta-maninjarla jinta-kurra kangurnu Juwu-patu manu Juwu-wangu-patu yungurlipa-nyanu rarralypa nyina jarnkujarnku. \v 15 Yuwayi, nganimpa Juwu-patu manu nyurrurla Juwu-wangu-patu kalarlipa jirramarla turnu-warnu-jarrarlaju nyinaja jarnku. Kala Jijaji Kirajirli yungu-ngalpa jinta-mantarla jintangka turnungka nyinanjaku yungurlipa-nyanu rarralypa nyina. Kujarlanya Jijajiji palija warntawarntarlaju. Nganimparlu Juwu-paturlu kalarnalu-jana kuruwarri-kari kuruwarri-kari Mujuju-kurlangu warrarda puraja. Kala kuja Jijaji palija warntawarntarla, kujarlanya kula kangalpa Mujuju-kurlangu kuruwarriji wiri nyina ngalipakuju, manu kula karlipa puramilki, lawa. Jintangkalku karliparla marlaja nyina Jijajikiji Juwu-patu manu Juwu-wangu-paturlangu. \v 16 Yuwayi, Jijaji palija warntawarntarla yungu-ngalpa nganimpa Juwu-patu manu nyurrurla Juwu-wangu-patu jintangka turnu-warnurla yirrarni. Kuja Jijaji palija warntawarntarla, ngulangkuju-ngalpa kangurnu pina Kaatu-kurra yungurlipa nyanungu-nyangu wungu-warnulku nyina. Kujarlanya, kula karlipa-nyanu nyurunyuru-jarrimilki, lawa. \v 17 Nyurrurla Juwu-wangu-patu kalankulurla wurnturu jurnta nyinaja Kaatukuju. Kula kalankulu milya-pungu, lawa. Nganimpa Juwu-patu kalarnalurla kutu-nyayirni nyinaja nyanungukuju. Kuja Jijaji yanurnu walya nyampu-kurra, nyanungu-ngalpa wangkaja yungurlipa jintangka nyinami Kaatu-kurlu. Wangkaja-ngalpa yungurlipa jintangka nyina rarralypa nyurunyuru-jarrinja-wangu. \v 18 Yuwayi, Jijaji-ngalpa palija warntawarntarla, manu karliparla jinta-juku Pirlirrpa Kaatu-kurlanguju marlaja mardarni. Kujarlanya yungurliparla kutu-jarrimi Wapirraku wangkanjakuju. \p \v 19 Nyurrurla Juwu-wangu-patu kalankulu nyinaja yapa-kari Juwu-patukuju. Kala jalanguju, Kaatu-kurlangu yapa jintawarlayi karlipa nyinami warlalja jintangka nyanungu-nyangurla. \v 20 Yuwayi, Kaaturlu kangalpa yirrarni turnu-warnu-kurra nyanungu-nyangu-kurra jintangka-juku. Jijaji Kiraji-wiyi yirrarnu ngula-ka wiri-nyayirni nyina nyiyarningkijarraku. Ngula-jangkaju, yirrarnu-ngalpa yangka-patu Kurdungurlu-patu Wiriwiri manu nyanungu-nyangu-paturlangu jarukungarduyu-patu yangka kuja kalalurla marlaja wangkaja. Manu jalanguju, nyurrurlarlangu kanyarra yirrarnilki turnu-warnu-kurra nyanungu-nyangu-kurra. \v 21 Yuwayi, Jijaji Kirajirliji kajana jinta-mani yapa jintawarlayi turnu-warnu-kurra Kaatu-kurlangu-kurra. Nyanungurluju kajana maya-kari maya-kari yapaju yirrarni jintangka-juku. Kujarlanya karlipa yapa jintawarlayi nyina Yuwarli Maralypirla kuja karla karri ngalipa-nyanguku Warlalja-Wiriki Jijajiki. \v 22 Nyurrurlaju kankulurla Jijajikilki nyina. Nyanungurluju kanyarra jinta-mani Kaatu-kurlangu turnu-warnu-kurra. Nyurrurlarlangu kankulu nyina Yuwarli Maralypi-piya kuja-ka Pirlirrpa Kaatu-kurlangu nyina. \c 3 \s1 Puurlurlu wita ngari yimi yirrarnu nyanungu-kurlu yangka nyarrpa kuja kala-jana warrki-jarrija Juwu-wangu-patuku pina-kanjarniki Kaatu-kurralku \p \v 1 Jijaji Kirajirliji ngaju Puurlu yilyajarni Yimi Ngurrju-kurlu nyurrurla-kurra Juwu-wangu-kurra. Kujarlanya karna nyina rdakungkalku. \v 2 Nyurrurlarlu kankulu nyurru milya-pinyi ngaju-kurluju. Kaatujulpaju yimiri-nyayirni nyinaja ngajukuju. Nyanungurluju milarnu ngaju, manu warrkiji yungu yungurna-nyarra yapa nyurrurla pirrjirdi-mani. \v 3 Nyampurla pipangka nyurrurna-nyarra wita ngari yirrarnu Kaatu-kurluju. Nyurru-wiyilpa manngu-nyangu nyurrurlaku Juwu-wangu-patuku pina-kanjaku nyanungukulku. Kula-jana yapaku Yimi Ngurrju milki-yirrarnu. Wuruly-mardarnulpa-nyanu nyanungu-miparlu. Kala ngaka-pardu-kari, milki-yirrarnuju yimiji yungurna milya-pinyi. Kujarlanya karna-nyarra yimi wita-pardu-kari yirrarni nyampurla pipangka. \v 4 Kajinkili pipa nyampu nyanyi, ngula-jangkarluju kapunkujulu milya-pinyi-nyayirnilki. Kapunkulu-nyanu wangkami, “Kulalparlipa Kaatu-kurlangu Yimi Ngurrju milya-pungu, wuruly-mardarnulpa-nyanu nyanungu-miparlu ngalipa-kujakuju. Kala yinya wati Puurlurlu-ka milya-pinyi-nyayirni Yimi Ngurrju Jijaji Kiraji-kirli kuja kangalpa ngalipa Juwu-wangu-patu pina-kanyirni Kaatu-kurra Juwu-piya.” Kujanya kapunkulu-nyanu wangkami. \v 5 Junga nyampuju. Nyurru-wiyi Kaaturlu kula-jana milki-yirrarnu nyanungu-nyangu Yimi Ngurrju yapaku. Kala jalangurluju-nganpa nyanungu-nyangu Pirlirrparlu milki-yirrarnu Wiriwiriki Kurdungurlu-patuku manu jarukungarduyu-patuku yangka-patuku kujarnalu-nyanu yungu nyanungu-mipa-kurra. \v 6 Nyampuju yangka Yimi Ngurrju kujalpa-nyanu nyurru-wiyi Kaaturlu mardarnu nyanunguku. Jalangu nyurrurla Juwu-wangu-patu kankulurla wala nyina Yimi Ngurrjuku Jijaji Kiraji-kirliki. Kujarlanya kapunkulu mani nyiyarningkijarra kuja-nganpa Kaaturlu jangku-pungu nganimpa Juwu-patuku kamparrurlu-wiyi. Kapu-nyarra nyurrurla Juwu-wangu-patu jinta-mani nganimpa-kurra Juwu-patu-kurra nyanungu-nyangu warlalja turnu-warnu-kurra. Kapu-nyarra warrawarra-kanyi nganimpa-piya. \p \v 7 Kaatujulpaju yimiri-nyayirni nyinaja ngajukuju, manuju nyanungu-nyangu yartarnarri yirrarnu ngajuku. Kujarlanyaju warrkiji ngajukuju yungu yungurna-jana yapaku ngarrirni Yimi Ngurrju. \v 8 Kula karnaju wiri paaju-ngarrirni ngajulurlu yapaku yangka kuja kalurla Kaatuku nyina, lawa. Nyanungurra wiri-jiki kalu nyina ngajukuju. Ngulaju ngula-juku. Kaatujulpaju yimiri-jiki nyinaja ngajukuju, manuju warrki nyampu yungu yungurna-jana milki-wangkami Juwu-wangu-patuku Jijaji Kiraji-kirli. Nyanunguju wiri-nyayirni nyiya-piya-wangu. Kula nganangku nyangu nyanungu-piya nyurru-wiyi! \v 9 Kaaturlu ngurrju-manu nyiyarningkijarra. Nyanungurlulpa langangku mardarnu yimi jinta-kari kujalpa-jana jurnta mardarnu yapaku yimi-ngarrirninja-wangurlu. Kujarlanyaju ngajuju milarnu yungurna-jana yimi-ngarrirni yangka jinta-kari yimi. \v 10 Nyiya-jangkalpa-jana Kaaturluju jurnta mardarnu yinyaju yimi yapakuju? Yimi-ngarrirni kapurna-nyarra yungunkulu milya-pinyilki. Kaaturlu-jana Juwu-patu manu Juwu-wangu-patu jintangka yirrarnu nyanungu-nyangu warlaljarla jaajirla. Nyampuju yangka yimi jinta-kari kujalpa-jana nyurru-wiyi yapaku jurnta mardarnu. Kala jalangurlu marramarrarlu manu panu-kari pirlirrparlu, yangka kuja kalu wiriwiri nyina yalkirirla, nyanyi kalu-ngalpa ngalipa Juwu-patu manu Juwu-wangu-patu yangka kuja-ngalpa Kaaturlu jinta-manu nyanungu-nyangu turnungka jintangka. Kujarlanya kalu milya-pinyi nyanunguju pina-nyayirni nyiyarningkijarrakuju. \v 11 Kaaturlu kuja ngurrju-manu walya manu yalkiri, nyampukungarnti nyanungurlujulpa kuja manngu-nyangu, “Ngakaju kapurnaju kanyirni pina Juwu-wangu-patuju ngaju-kurra Juwu-patu-piya.” Junga kujaju. Nyanungurlu yilyajarni Jijaji Kiraji ngalipa-nyangu Warlalja-Wiri walya nyampu-kurra. \v 12 Kujarlanya ngari karliparla kutu-jarrimi Kaatukuju lani-wangu. Yuwayi, ngalipaju mapirri jintangka Juwu-patu manu Juwu-wangu-patu, manu karliparla wala nyina Jijaji Kirajikiji. \v 13 Jalanguju murrumurru karna nyina nyampurla rdakungka. Kala kulalu mularrpa-jarriya! Ngajuju karna nyampu rdakungka nyina yungunkulu nyurrurla yapa-patu pirrjirdi-jarrimi. \s1 Puurlu-janarla wangkaja Kaatuku Yipija-wardingki-patuku \p \v 14 Parntarrimilki karnarla mirdi-purdanji Wapirra Kaatuku. \v 15 Nyanungurlu-jana yapa manu pirlirrpa-kari pirlirrpa-kari ngurrju-manu kuja kalu walya nyampurla nyina manu nguru-nyayirni-wangurla, manu kajana wankaru warrarda mardarni. \v 16 Kaatuju-ka nyina kankarlarra yartarnarri wiri-jarlu-kurlu. Wangkami karna-nyarrarla yungu-nyarra nyanungu-nyangu Pirlirrparlu pirrjirdi-mani-nyayirni nyurrurla-nyangu pirlirrpa. \v 17 Ngajulu karna-nyarrarla nyanunguju payirni yungu-nyarra Jijaji Kiraji nyina nyurrurlarla kaninjarni yangka kuja kankulurla wala nyina. Ngajulurlu karna nyanunguju payirni yungunkulurla warrarda yulkami manu yungunkulu-nyanu yulkami Kirijini-patuju. \v 18 Ngajulurlu karna-nyarrarla nyanunguju payirni yungu-nyarra pirrjirdi-mani yungunkulu nyurrurlarlu manu panu-karirli Kaatu-kurlangu-paturlu langa-kurra-mani kuja kanyarra Jijaji Kiraji yulkami-nyayirni warrarda. \v 19 Ngaliparlu karlipa wita-mipa yimiji Jijaji Kiraji-kirliji milya-pinyi kuja kangalpa yulkami-nyayirni. Ngulaju ngula-juku. Ngajulurlu karna-nyarrarla Kaatu payirni yungunkulu pinalku nyina Jijaji Kiraji-kirliki. Ngula-jangkaju, kapunkulu ngurrjungku nyinanjarla wardinyi-mani Kaatuju. \p \v 20 Kaaturlu-ngalpa yartarnarri yungu. Nyanungu-nyangu yartarnarri-kirli ngulaju karliparla nyanunguku warrki-jarrimi. Wita-mipa ngari karlipa warrki nyanungu-nyanguju milya-pinyi, manu nyarrparlu kulalparlipa nyanunguju payikarla yungurliparla ngurrju warrki-jarrimi. Ngulaju ngula-juku. Kaaturlu-ka warrkiji milya-pinyi ngalipa-piya-wangurlu, manu warrki yinyaju kapu jungangku lawa-mani ngalipa-kurlurlu. \v 21 Nyanungurlu-ngalpa jinta-manu Jijaji Kiraji-kirra jinta-kurralku turnu-warnu-kurraju yangka kuja karlipa jaaji-pajirni. Kujarlanya yungurliparla Kaatuku warrarda pulka-pinyi. Ngula-juku ngurrju! \c 4 \s1 Jijaji Kirajirli kangalpa jintangka-juku turnu-warnu mardarni \p \v 1 Ngaju karnarla warrki-jarrimi Warlalja-Wiri Jijajiki, kujarlanya karna nyampuju nyina rdakungka. Purda-nyangkajulu! Kaatu-nyarra milarninjarla wangkaja yungunkulurla jungarni nyinami. Kujarlanyalurla jungarni nyinaya Kaatuku yungu-nyarra wardinyi-jarrimi. \v 2 Wurulypalu nyinaya, kulalu-nyanurla pulka-pungka! Ngarili-jana yapa panu-kari-mipaku pulka-pungka! Ngurrjulu-jana nyinaya! Kulalu-jana kulu wangkaya! Kajili rampalpa-jarri, kulalu-jana kulu-jarriya! Kulalu-jana jinyijinyi-manta yungulu nyurrurla-piya nyina! Kuja-piyalpankulu-nyanu yulkayarla! \v 3 Kaatu-kurlangu Pirlirrparlu-nyarra rarralypa-manu yungunkulu jintangka nyina jarnku-karlirr-nyinanja-wangu. Kuja-jangka, yirriyirrili nyinaya yungunkulu jintangka nyina turnu. \v 4 Jinta-mipa Pirlirrpa Kaatu-kurlanguju ngalipakuju. Kuja-nyarra Kaatu milarninjarla wangkaja nyurrurlaku, manu kuja-nyanu nyanungu-kurra-manu, jangku-pungu-nyarra jintaku-mipa yangka jurrku-juku kuja karliparla jalangu pardarni. \v 5 Jinta-mipa kangalpa nyina Warlalja-Wiriji ngalipaku Kirijini-patukuju, manu jinta yimi jungarni-nyayirni Jijaji Kiraji-kirliji. Jintaku karliparla yimiki ngungkurr-nyina. Ngalipajurlipa jintawarlayiji papitaji-jarrija yirdingka Jijaji Kiraji-miparla. \v 6 Jinta-mipa Kaatuju kuja kangalpa Kirdana panuku yapaku nyina. Nyanunguju Warlalja-Wiri yapa panuku, manu-ka yapa panu-kurlu warrki-jarri, manu-ka yapa panungkaju nyina palka nguru-kari nguru-karirla. \p \v 7 Jijaji Kirajiji yimiri-nyayirni ngalipakuju, manu-ngalpa jarnkujarnku yungu warrki. Milarnu-ngalpa jalangurlu yungurlipa warrki-kari warrki-kari mardarni. \v 8 Nyiya-jangka-ngalpa Jijaji Kirajirliji jarnkujarnku yungu yinyaju warrki? Nyampuju yimi jurrku-juku kuja-ka nguna Payipulurla, wangkami kangalpa: \q1 “Kuja nyanungu yanu kankarlarra, kangu-jana pirijina-patu purdangirli-wanarlu nyanungurluju. Kuja kankarlarra yanu, ngulangkuju-jana yungu ngurrju nyiyarningkijarra yapaku jintawarlayiki.”\x * \xo 4:8 \xt Nyangka Psalm 68.18 \x* \m \v 9 Nyiya-kurlu nyampu yimi yangka kuja ‘nyanunguju nganta yanu kankarlarra’? Kankarlarra yaninjakungarnti, nyanunguju yanu walya nyampu-ngurlu walya jinta-kari-kirra-wiyi kaninjarra-nyayirni yangka manparrpa-kurlangu-kurra. Kujarlanya-ka Payipulurlaju wangkami ‘nyanunguju yanu kankarlarra-nyayirni’. \v 10 Yangka kuja yanu kaninjarra walya-kurra manparrpa-kurlangu-kurra, nyanunguju jurrku-juku kuja yanu kankarlarra murrarninginti yalkirirla Kaatu-kurlangu-kurra. Nyanunguju pina-yakarra-pardinjarla yanu kankarlarra yungu ngurrju-mani nyiyarningkijarra ngurrju-nyayirni walyangka manu yalkirirla nyanungu-piya-juku. \p \v 11 Yuwayi, yinyaju junga-nyayirni. Jijaji Kirajirli-ngalpa jarnkujarnku yungu warrki. Ngula-jangkaju, ngalya-kari karlipa nyina Jaajikingarduyu Wiriwiri, manu ngalya-kariji karliparla marlaja wangka Kaatuku jarukungarduyu-patu. Ngalya-kariji karlipa nyina mijiniri kuja karlipa yani ngurra-kari ngurra-kari-kirra yapa yimi-ngarrirninjaku Yimi Ngurrju. Ngalya-karirli karlipa-jana warrawarra-kanyi yapa jaajirla. Ngalya-kari karlipa tiija-patu nyina kuja karlipa-jana yapa pinarri-mani Kaatu-kurlu yimi. \v 12 Ngalipaju Kaatu-kurlangu yapa. Jijaji Kirajirli-ngalpa jarnkujarnku yungu warrki yungurliparla warrki-jarrimi nyanunguku manu yungurlipa-nyanu pirrjirdi-mani. \v 13 Kajirlipa-nyanu jarnkujarnku pirrjirdi-mani kujarlu, kapurliparla panu-juku wala nyinami jungarni Kaatu-kurlangu Kaja-nyanuku, manu kapurlipa pina-jarrimi nyiyarningkijarra nyanungu-kurlu. Ngula-jangka, kapurlipa ngurrju-nyayirni nyinami nyanungu-piya. \p \v 14 Kajirlipa Jijaji Kiraji-piya-jarrimi pina-nyayirni, ngulaju kularlipa kurdu-piya nyinami. Kurdukurduju kajikalu-jana warlka-kurrakuju ngungkurr-nyinami marda, kajikalu-jana warlkangku yimirr-yinyi. Kula ngalipa kurdukurdu witawita-piya, lawa. Kuja kalu-ngalpa yapangku warlkangku ngarrirni, kajili-ngalpa pinarri-mani warntarlarlu Jijaji Kirajiki jurnta kanjaku, kularlipa-jana ngungkurr-nyina. \v 15 Yulkami-miparlipa-nyanu, manu yungurlipa-nyanu jungangku yimi-ngarrirni warrarda yimi. Kuja-karra kapurlipa Jijaji Kiraji-piya-jarrimi ngurrju-nyayirni. Nyanunguju Warlalja-Wiri ngalipaku jaajirla. Nyanungu kangalpa wangkami nyarrpa-jarrinjaku. \v 16 Kuja karlipa purda-nyanyi nyanungu, ngulaju kangalpa mardarni jintangka nyanungu-nyangu turnu-warnurla. Nyampurla jintangka turnungka ngulaju karlipa-nyanu jarnkujarnku yulkami, manu karliparla jarnkujarnku warrki-jarrimi kuja-ngalpa nyanungurlu yungu. Jungarni karliparla warrki-jarrimi yungurlipa-nyanu pirrjirdi-mani. \s1 Jungarni-nyinaya Jijaji-piya \p \v 17 Junga karna-nyarra wangka. Warlalja-Wiri Jijajirliji ngajuju milarnu yungurna-nyarra yimi nyampurra yimi-ngarrirni. Kujarlanya karna-nyarra yimi-ngarrirni yungunkulu yapa ngalya-kari-piya-wangu nyina, yangka-patu kuja kalu maju-mipa manngu-nyanyi. Kulalpalu nyarrparlu jungangkuju manngu-nyangkarla. \v 18 Jurru marntarla-jarrija-nyayirnili, manulu karlirr-yanu Kaatu-kujakuju. Kula kalu nyanungu purda-nyanyi, kujarlanya ngurrpa-juku kalu nyina. Kula kalu milya-pinyi nyanungurlunya kuja kajana wankaruju yapa mardarni. Junga kujaju. Kula kajana wankaruju mardarni. \v 19 Kuja kalu majungka-jarri, kula kalu-nyanu kurntaku-mani, lawa. Ngari kalurla warrarda warrirni maju-kari maju-kariki. Kula kalu-nyanu warla-pajirni, lawa. Ngari kalu nyanungurra-nyangu palkaju majungka-jarrimi. \p \v 20 Kujankulu pina-jarrija Jijaji Kiraji-kirli, kulankulu pina-jarrija nyiyarningkijarra majuku, lawa. \v 21 Milya-pinyi karna-nyarra nyurrurlaju yapa-patu. Milya-pinyi karna kujankulu purda-nyangu Jijaji-kirli manu kujalu-nyarra yapa panu-karirli pinarri-manu nyanungu-kurlu. Nyanungu-nyangu yimiji junga. \v 22 Kujankulu pina-jarrija Jijaji Kiraji-kirli, warntarla-jukulpankulu nyinaja. Kala ngalya-karirli Kirijini-paturlulu-nyarra yimi-ngarrurnu maju-wangu-nyinanjaku. Kajinkili maju-juku nyinayarla, kulankulu-nyanu wardinyi-mantarla, lawa. Kapunkulu-nyanu nyurrurlarlu-juku maju-mantarla. Kujarlanya, parra-kari parra-kari yampiyalu nyiyarningkijarra majumaju yangka kujalpankulu maju-wiyi puraja. \v 23 Yapa yinya-patu-karirlili-nyarra pinarri-manu. Yungulpankulu yinya-kurlurlu Kaatu-kurlangu Pirlirrpa-kurlurlu warrarda manngu-nyangkarla jungarnirli. \v 24 Yinyarra ngalya-kari Kirijini-paturlulu-nyarra pinarri-manu Kaatu-kurlu. Nyanungurlulu-nyarra kurruly-kujurnu jungarniki nyinanjakuju. Kujarlanya jungarnilirla nyinaya nyanungu-mipaku yangka-piya-wangu kujalpankulu warntarla-wiyi nyinaja. Kajinkili kuja-jarri, ngulaju Kaatuju kapu-nyarra wardinyi-jarrimi. \p \v 25 Jijaji Kirajiki karliparla nyina jintangka turnungka. Kujarlanya kulalu-nyanu jarnkujarnku yulyurlku-yungka, kala yimi jungarni-mipalu-nyanu wangkaya. \v 26 Marda kajikanparla kulu-jarrimi yapa jinta-kariki nyiya-ngurlurlangu. Yarujurlu yaninjarla yalala-yirraka wantaju marda kajika yukamirralku. Kajilpanparla kulu-jarriyarla-juku wanta yunkanja-warnurla, ngulaju warntarla-nyayirni. \v 27 Kajilpa wanta yukayarla, manu kajilpanparla kulu-juku nyinakarla yapa yinyaku, ngulaju Juju Ngawungku kajikangku warntarla-kanyi Kaatu-kujaku. \v 28 Kaji yapa purunjunju nyinami, wangkayarla yinyaku yapaku yungu puru-wangu nyina. Wangkayarla yungu warrki-jarrimi nyanungu-nyangu rdaka-jarra-kurlu talakupurdaju. Kaji warrki-jarri ngurrju, ngulaju yungu-jana nyanungu-nyangu tala yinyi yapaku marlajarraku. \v 29 Kulalu-jana yapa ngalya-kariki yimi maju wangkaya, kajikankulu-jana murrumurru-mani yimi nyurrurla-nyangu-kurlurluju. Kajili wajampa nyina nyiya-ngurlurlangu, yaninjarlalu-jana ngurrju-wangkaya. Kajili yimi nyurrurla-nyangu purda-nyanyi, ngulaju kapulu ngurrju-jarrimilki. \v 30 Kulalu Kaatu-kurlangu Pirlirrpa wajampa-manta. Kaaturlu-nyarra nyanungu-nyangu Pirlirrpa yungu nyurrurlaku yungunkulurla nyanungukulku nyina. Kujarlanya kankulu milya-pinyi yangka ngaka Kaaturlu kapu-nyarra muurl-mardarni tarnngangkulku. \v 31 Kajingki yapangku murrumurru-mani, kularla miyalu maju jangkardu nyinaya, lawa. Kularla kulu-jarriya, manu kularla kilji jangkardu wangkaya. Kularla nginji-wangkaya, manu kula maju manngu-nyangka. \v 32 Manngu-nyangkalu nyampu: Kaaturlu Jijaji Kiraji yilyajarni nyampu-kurra yungu-ngalpa yawuru-jarrimi, punku-jarrimi kuja karlipa. Kujakuju, kajingki yapa jinta-karirli miyalu maju-mani, ngulajurla ngampangampa nyinaya, yawuru-jarriyarla kulu-wangu. Manulu-nyanu warrarda ngurrju nyinaya rarralypa-juku. \c 5 \p \v 1 Nyurrurlaju Kaatu-kurlangu kurdukurdu. Yulkami-nyayirni kanyarra. Waalparrika nyanungu yungunkulurla jungarni nyinami. \v 2 Manngu-nyangkalu Jijaji Kiraji. Kula nganangku nyanunguju jinyijinyi-manu ngalipaku palinjakuju, lawa. Ngari-nyanu yungu kutu Kaatu-kurraju kuja-ngalpa palija ngalipaku. Nyanungujulpa kuyu-piya nyinaja yangka yapangku Juwu-paturlu kalalurla purranjarla yungu Kaatuku yungu-jana yimirilki nyina. Kala Kaaturluju parnti-nyangu kuyuju jankanja-kurraju, manu kala-jana yapakuju wardinyi-jarrija-nyayirni. Kuja-piyarlu-yijala-nyanu Jijaji Kirajirliji yungu Kaatu-kurraju. Kuja-piyalpankulu-nyanu yulkayarla nyurrurlaju. \p \v 3 Nyurrurla yapa kankulurla nyina Kaatuku. Kujarlanya kulalu majungka-jarriya yapa panu-kari-piya, lawa, yangka kuja kalu punku-kurra-jarrimi. Ngalya-kariji kalu mannganju-jarrimi, manu ngalya-kari kalu majungka-jarrinja-yani. Ngalya-kariji kalu ngayarrka-jarrimi yungulu-nyanu nyiyarningkijarra mani. Kulalu nyanungurra-piya nyinaya! Kajilpankulu maju nyinayarla yapa yinya-patu-piya, yapa ngalya-karirli marda kajikalu-nyarra nyanjarla maju-pajirni. \v 4 Kulalu yimi maju wangkaya warungka-piya. Kulalu yimi jiliwirrijiliwirri-wangkaya yangka nyiyarningkijarra maju-kurlu. Ngarili yampiya! Ngarilirla yati-wangkaya Kaatuku. \v 5 Yapa kuja kalu ngayarrka-jarrimi nyiyarningkijarraku, ngulaju yangka-piya kuja kalurla parntarrimi jujuku watiya-jangkaku manu pirli-jangkaku. Ngurrju-wangu kujaju. Yirriyirrili manngu-nyangka ngaju-nyangu yimiji. Kaatu manu Jijaji Kiraji mapirri kalu-ngalpa Warlalja-Wiri nyina ngalipaku yapaku kuja karliparla nyanunguku nyinami. Kajili-nyanu mannganju-jarrimi, manu kajili majungka-jarrinja-yani yapa, manu kajili ngayarrka-jarrimi, ngulaju kula kalurla nyina Kaatu-kurlangu yapa warlalja, lawa. \p \v 6 Manngu-nyangkalu nyampu: Kaatuju kapurla kulu-jarrimi-nyayirni yapa nganaku-puka purda-nyanja-wangukuju. Marda kajika yapa jinta-kari yanirni yulyurlku-yinjaku nyurrurlaku. Marda kajika-nyarra wangkami ngurrju nganta majuju nyinanjakuju. Kala lawa. Kulalu purda-nyangka, kajika-nyarra warntarla-kanyi Kaatu-kujakuju. \v 7 Kajili yapa yinyarra warntarla kuja-piya nyinami, kulalu-jana jinta-jarriya nyanungurra-kurluju. \p \v 8 Nyanungurraju kalu yapa pampa-piya nyinami yangka yapa mungangka-piya. Kula kalu Kaatu nyanjarla milya-pinyi, lawa. Nyurrurla yapa kalankulu nyanungurra-piya nyinaja. Kala jalanguju kankulurla walalku nyina Warlalja-Wiriki Jijajiki, ngulaju kanyarra yirrarni rdilingkalku yungunkulu ngulangka nyina. Kujarlanyalurla jungarniji nyinaya nyanungukuju. \v 9 Junga kujaju. Kuja kalu yapa nyina Kaatu-kurlangu rdilingka, nyanunguju kalu nyanjarla milya-pinyi. Ngula-jangka kalu-jana yapa ngalya-kariki ngurrju nyina, manu kalurla jungarni nyinami nyanunguku. Warrarda kalu wangka junga. \v 10 Payikalu nyanungu, ngulaju kapu-nyarra milki-yirrarni jungarni yungunkulurla nyinami nyanunguku. Ngula-jangka, Kaatuju kapu-nyarra wardinyi-nyayirni nyinami. \v 11 Kuja kalu yapa mungangka nyina, ngulaju kalu majungka-jarrimi. Kulalu jinta-jarriya, lawa. Ngarili-jana ngarrika kuja kalu warntarla nyinami. \v 12 Kuja kalu yapa yinya-patu jinta-jarrimi, ngulaju kalu wurulypa majungka-jarrimi, kajikalu-jana yapa ngalya-karirli nyanyi. Kuja karna-jana yinya manngu-nyanyi, ngulaju karna kurnta-jarrimi-nyayirni. Ngulakuju kurnta-jarri karna ngajuju yalirra-kurlu yimi-ngarrirninjaku nyurrurla-kurra. \v 13 Kujalparlipa yapa yinyarra-piya nyinaja mungangka, ngulajurlipa nyinaja pampa-piya. Rampalpa manngu-nyangurlipa kula-ngantarlipa jungarni-jiki nyinaja. Kala Jijaji Kirajirli-ngalpa milpaju raa-pungu, ngula karlipa milya-pinyilki kujalparlipa warntarla nyinaja. \v 14 Kuja-ngalpa Jijaji Kirajirli milpa raa-pungu, ngulaju karlipa warraja-nyayirnirli milya-pinyi nyarrpa ngurrju nyarrpa maju. Kujarlanya ngana mayi yimi nyampuju wangkaja nyurru-wiyi, “Nyuntu kuja kanpa milyingka nguna, pina-wankaru-jarrinjarla yakarra-pardiya! Jijaji Kiraji kapu miril-karri nyuntulurlaju. Nyanungurlu kapungku milpa raa-pinyi yungunpa Kaatulku nyanyi.” \p \v 15 Yirriyirrilirla nyinaya Kaatuku yungunkulu warntarla-wangu nyina. Marda kajikankulu warntarla manngu-nyanyi yapa yinya-patu-piya kuja kalu Kaatuku milya-pinja-wangu nyinami. Kulalu nyanungurra-piya nyinaya! Kala jungarnirlili manngu-nyangka yapa yangka-patu-piya kuja kalu Kaatu milya-pinyi. \v 16 Yapa nyampurla ngurungka, jalangu kalu punku nyinami. Manu ngaka kapu walya nyampuju lawa-jarrimi. Kujarlanyalurla Kaatukuju jungarni nyinanjarla warrki-jarriya warrarda! \v 17 Kulalu warungka-jarriya, lawa! Warrarda payikalu Warlalja-Wiri Jijaji yungu-nyarra wangka nyarrpa-jarrinjaku. \v 18 Kulalu warungka-jarriya pama-jangka! Kajinkili ngarni, ngulaju kapunkulu-nyanu maju-mani. Kaji-nyarra Pirlirrpa Kaatu-kurlangu yuka nyurrurlaku, kulalu wurra-manta. \v 19 Kajinkili jinta-jarrimi jaajirla, ngulajulu purlapa yunpaka Payipulu-jangka manu purlapa-karirlangu kuja kanyarra Pirlirrpa Kaatu-kurlangurlu yinyi. Yunpakalurla wardinyirli Warlalja-Wiri Jijajiki. \v 20 Marda kapu-nyarra nyiyarlangu ngurrju rdipimi, marda maju. Ngulaju ngula-juku. Nyurrurlaju kankulurla nyinami Warlalja-Wiri Jijaji Kirajiki. Kujarlanyalurla yati-wangkaya warrarda Wapirra Kaatukuju nyiya-wanawana. \s1 Nyampuju Jijaji Kiraji-kirlangu kuruwarri karnta manu watiki kuja kalu yupukarra nyina \p \v 21 Nyurrurla Kirijini-patu kankulurla yirriyirri nyina Jijaji Kirajiki, manu kankulu wiri-pajirni. Kujarlanya, kulalu-nyanu jinyijinyi-manta paaju-piyarlu, lawa. Ngarili-nyanu warrki-jarriya kutu. \v 22 Nyurrurla karntakarnta kuja kankulu nyinami yupukarra-wati-kirli, ngulajunkulu-nyanu nyurru yungu Warlalja-Wiri Jijaji-kirraju warrkini-piyarlu. Kuja-piyarlu-yijalalu-nyanu yungka kutu kali-nyanu-kurraju. \v 23 Ngalipa Kirijini-patu ngulaju karlipa Jijaji Kiraji-kirlangu palka-piya nyinami, manu nyanunguju ngalipa-nyangu Ngarlkinpa. Nyanunguju-ngalpa wiri ngalipaku, manu kangalpa wangka nyiya warrki yungurlipa walku-mani. Kuja-piya-yijala watiji kalu-jana wiriji nyina kali-nyanukuju. \v 24 Ngaliparlu Kirijini-paturlu karlipa-nyanu yinyi Jijaji Kiraji-kirraju warrkinirli. Purda-nyanyi karlipa nyanunguju nyarrpa kuja kangalpa wangkami nyarrpa-jarrinjaku. Kuja-piyarlu-yijala yungulu-nyanu karntangkuju kali-nyanu-kurraju yinyi. \p \v 25-26 Nyurrurla wati-paturlu, purda-nyangkajulu! Jijaji-ngalpa kutu-palija jukuru-wangu yungu-ngalpa jungarni-mani. Kujarlipa nyanungu-nyangu yimi purda-nyangu, manu kujarlipa ngapangka yukaja, kujarlunya-ngalpa jungarni-manu yungurliparla jungarni nyina Kaatu-mipaku. Kujanya kangalpa Jijajiji yulkami. Kuja-piya-yijala, nyurrurla wati-patu, yulkayalu-jana kali-nyanukuju yangka Jijaji Kiraji-piya kuja kangalpa yulkami nyanungu-nyanguku yapaku. \v 27 Yuwayi, ngalipa yapa-patuju Jijaji Kiraji-kirlangu turnu. Nyanungu-ngalpa palija yungurliparla nyanungukulku nyinami, yungurlipa majungka-jarrinja-wangu nyinami. \p \v 28 Nyurrurla wati-patuku yungurna-nyarra wangkami. Ngaliparlu wati-paturlu karlipa-nyanu palkaju warrawarra-kanyi. Kuja-piya-yijalalu-jana yulkaya kali-nyanukuju. Nganangku-puka watingki kaji kali-nyanu jungangku warrawarra-kanyi, ngulaju kanyanu yulkami-nyayirni manu kanyanu warrawarra-kanyi jungangku. \v 29 Kula kanyanu yapa ngana nyurunyuru-jarrimi palka nyanungu-nyanguku, manu kula kanyanu nganangku murrumurru-mani, lawa. Miyi karlipa ngarni. Parljirni karlipa-nyanu, manu karlipa jurnarrparla yukami pirriya-kujaku. Warrawarra-kanyi karlipa-nyanu kuja kangalpa kuja-piya-yijala Jijaji Kirajiji yulkami nyanungu-nyanguku turnukuju. \v 30 Junga kujaju. Jintangka karliparla nyanunguku nyinami, manu ngalipaju nyanungu-nyangu-piya palka-piya. \v 31 Nyampunya-ka wangkami Payipulurlaju: \q1 “Kuja-ka wirriya wiri-jarrimi, ngulangkuju kapalangu yampinja-yani ngati-nyanu kirda-nyanuju, ngulaju-ka yaninjarla yupukarra-jarrimi karnta-kurlu. Ngula-jangka, kuja kapala ngunamilki, kula kapala yapa jirrama nyina, lawa. Kaaturlu kapalangu jinta-mani jinta-kurralku.”\x * \xo 5:31 \xt Nyangka Genesis 2.24 \x* \m Kujarlanya, wati-patu nyurrurla, yulkayalu-jana kali-nyanukuju. \v 32 Nyampu yimi yupukarra-kurlu Payipulurla ngulaju kulalpa ngana pina-jarriyarla. Kala karna milya-pinyi-jiki nyampu yimi ngulaju Jijaji Kiraji-kirli. Nyanunguju kangalpa yulkami nyanungu-nyangu yapaku turnu-warnuku. \v 33 Kujarlanya, nyurrurla wati-patu, ngulajulu-jana yulkaya kali-nyanukuju yangka-piya kuja kankulu-nyanu nyurrurla warrawarra-kanjarla yulkami. Nyurrurla karntakarnta, jarnkujarnku purda-nyangkalu-jana kali-nyanuju. \c 6 \s1 Nyampuju Jijaji Kiraji-kirlangu kuruwarri kurdukurduku manu ngati-nyanuku manu kirda-nyanuku \p \v 1 Nyurrurlarlu kurdukurdurlu, purda-nyangkajulu! Nyurrurlaju kankulurla Warlalja-Wiri Jijajiki nyina. Yungulparliparla jungarni nyinakarla. Jungarnilirla nyinaya! Kujarlanya, purda-nyangkalu-jana nyurrurlakupalanguju kajili-nyarra nyarrparlangu-puka wangkami. \v 2-3 Nyampunya-ka wangka Payipulurlaju: \q1 “Yungulparlipa-jana ngalipakupalangu jungangku purda-nyangkarla.” \m Kujarla Kaaturlu kuruwarri nyurru-wiyi yungu Mujujuku, nyanungujurla wangkaja: \q1 “Kaji kurdungku nyanungukupalangu purda-nyanyi, ngulaju kurdu yinyaju kapu wardinyi-jarrimi, manu kapu wankaru nyina tarnnga.”\x * \xo 6:2-3 \xt Nyangka Deuteronomy 5.16 \x* \m \v 4 Nyurrurla wati-patu kuja kankulu nyina kurdukupalangu, purda-nyangkajulu! Kulalu-jana kurdukurdu warrarda jumati-manta miyalu warrarda ngarrirninjarlu! Jungangkulu-jana wiri-manta, manulu-jana pinarri-manta warrarda Warlalja-Wiri Jijaji-kirli yungulu jungarni nyina. \s1 Nyampuju Jijaji Kiraji-kirlangu kuruwarri paaju-watiki manu nyanungurra-nyangu warrkiniki \p \v 5 Nyurrurla ngalya-kari Kirijini-patu ngulaju warrkini kuja kankulu-jana pirijina-piya nyina nyurrurla-nyangu paaju-patuku. Yimiri kankulurla Jijaji Kirajikiji warrki-jarrimi junga-nyayirni. Kuja-piya-yijalalu-jana warrki-jarriya nyurrurla-nyangu paajukuju, manulu-jana purda-nyangka warrarda nyarrpa kajili-nyarra wangka. Kulalu-jana yulyurlku-yungka. Ngarili-jana kutu warrki-jarriya warrarda wakurturdu yurlyurlku-yinja-wangu. \v 6 Yuwayi, purda-nyangkalu-jana kajili-nyarra nyarrpa nyurrurla-nyangu paaju wangkami warrkiki, manulu-jana junga warrki-jarriya. Kajili-nyarra warrki-kirra nyanyi, kapulu-nyarra wardinyi-jarrimi-nyayirni. Kala palka-wangurlaju, kulalu warrkikiji lawa-jarriya. Manngu-nyangkalu nyampu: Nyurrurlajunkulu Jijaji Kiraji-kirlangu warrkini, nyina kankulurla nyanunguku. Kaatu kanyarra ngampurrpa nyina yungunkulurla jungarni warrarda nyinami, manu nyurrurlarlangunya kankulu ngampurrpaju nyina jungarni nyinanjakuju. Kujarlanyalu-jana nyurrurla-nyangu paajukuju warrki-jarriya warrarda wakurturdu-juku. \v 7 Kuja kankulu warrki-jarrimi, kula kankulu-jana warrki-jarri yapa ngalya-kari-mipaku, lawa. Nyurrurla kankulurla warrki-jarrimi Warlalja-Wiri Jijajiki. Kujarlanya, yangka kuja kankulu-jana nyurrurla-nyangu paaju-watikiji warrki-jarrimi, jukuru-wangulu-jana warrki-jarriya kutu. \v 8 Marda kankulu ngalya-kariji warrki-jarrimi pirijina-piya, manu marda ngalya-kariji kankulu-nyanu warrki-jarrimi talakupurda marda. Wakurturdulu warrki-jarriya jintawarlaya-jiki! Milya-pinyi-jala kankulu yangka ngaka Warlalja-Wiri Jijajirli kapu-ngalpa jintawarlayiki-jiki yinyi nyiyarningkijarra ngurrju kuja karlipa yangka ngurrju warrki-jarrimi nyampurla walyangka. Kujarlanyalu jukuru-wanguju warrki-jarriya. \p \v 9 Nyurrurla paaju-patu, kuja kankulu-jana warrkini-patu mardarni, kuja kalu-nyarra warrki-jarrimi pirijina-piya, ngurrjulu-jana nyinaya kulu-wangu. Kulalu-jana kulungku warrarda ngarrika. Milya-pinyi-jala kankulu nyampuju: Nyurrurla manu nyurrurla-nyangu warrkinirli mardarni kankulu jinta-juku Warlalja-Wiriji kuja-ka nyina nguru-nyayirni-wangurla. Yulkami kanyarra yapa panukuju, kula nyurrurla-mipaku paaju-patu-mipaku, lawa. Ngaka kajinkili nyurrurla manu nyurrurla-nyangu warrkini karrimi kamparru nyanungurla Kaatu-kurlangurla, kapu-nyarra jurrkungku-yijala miimii-nyanyi jungarni nyinanja-warnu, maju nyinanja-warnu. Kujarlanyalu-jana warrkini-patuju yampiya, warrarda ngarrirninja-wangurlu. \s1 Warlalja-Wiringki kangalpa pirrjirdi-mani yungurlipa mamparl-pinyi Juju Ngawu \p \v 10 Warlalja-Wiri Kaatuju pirrjirdi-nyayirni. Nyanungurlu-ka yartarnarri wiri mardarni. Walalurla warrarda nyinaya yungu-nyarra pirrjirdi-mani. \v 11 Jirrinyjirrinyparlu-jana ngantika! Kaaturlu yungu-nyarra nyanungu-nyangu yartarnarri wiri yirrarni nyurrurlarla. Payikalu yungu-nyarra yinyi yungunkulu Juju Ngawu mamparl-pinyi yulyurlku-yinja-kujaku. Juju Ngawungku-ka warrarda manngu-nyanyi yungu-nyarra nyarrparlu karlirr-kanyi Kaatu-kujaku. \v 12 Nyampurla walyangka, kula karlipa-jana yapa-mipa mamparl-pinyi yangka kuja kalu-ngalpa jangkardu yanirni, lawa. Warla-pajirni karlipa-jana juju-kari juju-kari yangka kuja kalu yalkirirla nyina, manu yangka kuja kalu-jana jinyijinyi-mani yapa nyampurla walyangka. Yinyarlunya juju wiri pirlirrparlu kalu-ngalpa putaputa jinyijinyi-mani Kaatu-kujakuju. \p \v 13 Mardakalu warrarda-juku Kaatu-kurlangu yartarnarriji. Parra-kari parra-kari kapulu-nyarra yangkaju juju pirlirrpa jangkardu yanirni, manu marda kajikankulu parnkami wurulypa, marda kapulu-nyarra majuku jinyijinyi-mani. Kala kajinkili Kaatu-kurlangu yartarnarri mardarni, ngula-kurlurluju kapunkulu-jana mamparl-pinyi. Kapunkulu-jana mamparl-pinyi kajili-nyarra putaputa karlirr-kanyi Kaatu-kujaku. Manu kapunkulurla jungarni warrarda nyinami nyanungukuju.\fig |src="46_Rom13_Armor.tif" size="col" ref="6.13" \fig* \v 14 Yuwayi, jungarnilirla warrarda nyinaya Kaatuku pirrjirdi warrmarla-piya kulukungarnti-piya. Warrardalu purda-nyangka Kaatu-kurlangu junga yimi. Nyanungu-nyangu yimiji wirriji-piya kuja kalu warrmarlarlu mardarni wartirli-wana. Warrardalu manngu-nyangka Kaatu kuja-nyarra jungarni-pajurnu. Ngula-jangka kapunkulu warrmarla-piya nyinami kuja kalu mardarni yayini-piya\f + \fr 6:14 \ft iron \f* ngarlkinpa-kurlangu rdukurduku-wana. \v 15 Warrardalu-jana yimi-ngarrika yapaku Yimi Ngurrju Kaatu-kurlu kuja kanyanu yapa pina-kanyi nyanunguku. Kula kajana kulu nyinami jalangu nyanungurraku, lawa. Kajinkili-jana yapaku kujarlu yimi-ngarrirni Yimi Ngurrju, ngulajunkulu warrmarla-piya kuja kalu wirliya-kurlangu mardarni, kuja kalu parnkami kulu-kurra yapa yungulu-jana warla-pajirninjarla rarralypa-mani. \v 16 Walalurla warrarda nyinaya Kaatuku yungunkulu Juju Ngawu mamparl-pinyi nyurrurla-kujakuju. Kaji-nyarra jangkardu yanirni pantirninjakungarnti, nyanunguju yapa-piya kuja kanyarrarla warlu-kurlurlu kurlarda-kurlurlu warrarda pantirni. Kala kajinkilirla wala Kaatuku nyina, nyurrurlajunkulu warrmarla-piya kuja kalu kurdiji mardarni. Yinya kurdiji-kirlirli kankulu-nyanu muurl-mardarni warlu-kujakuju kuja kanyarrarla pantirni Juju Ngawungku. \v 17 Warrardalu manngu-nyangka Kaatuju kuja kanyarra muurl-mardarni Juju Ngawu-kujaku. Yuwayi, kuja kanyarra Kaaturlu muurl-mardarni kujarlunya, nyurrurlajunkulu warrmarla-piya mukarti pirrjirdi-kirli-piya kuja kalu jurrungka mardarni. Manu warrardalu pina-jarriya maya-kari maya-kari Kaatu-kurlangu yimiki kuja kanyarra Pirlirrpa Kaatu-kurlangurlu yinyi. Kaatu-kurlangu yimiji junma kirrirdi-piya yiri-piya kuja-ka mamparl-pinyi Juju Ngawu. \p \v 18 Pirlirrpa Kaatu-kurlangurlu kapu-nyarra yartarnarri yinyi. Yartarnarri-kirliji warrardalu-janarla wangkaya Kaatuku yapa panu-kariki manu nyiyarningkijarraku. Yuwayi, warrardalurla wangkaya Kaatukuju. Kulalu wangkanjaku lawa-jarriya, warrardalu-janarla wangkaya yapa nyanungu-nyangu-paturlanguku. \v 19 Wangkayajulurla Kaatuku ngajurlanguku. Kuja karna wangkanjaku rdirri-yinyi, kulalparna-jana nyarrparlu yimi-ngarrikarla. Kala kajinkijilirla wangkami, ngula-jangka Kaaturlu kapuju yimilki yinyi, ngula yungurna-jana yapaku lani-wangurlu yimi-ngarrirni. Yungurna-jana yimi-ngarrirni yangka Yimi Ngurrju Kaatu-kurlangu yangka kuja kajana Juwu-patu manu Juwu-wangu-patu nyanungurla jintangkalku yirrarni. Kulalpa ngana nyinaja pinaju yimi nyampukuju kamparru-wiyiji. \v 20 Kaaturluju ngaju milarnu yungurnarla warrki-jarrimi. Kulalparnarla lawa-wangkayarla. Nyurru-wiyiji ngurra-kari ngurra-kari yilyaja yungurna-jana yapaku milki-wangka. Kujarlanya karna rdakungkalku nyinami. Wangkayajulurla yungurna-jana lani-wangurlu yapaku Yimi Ngurrju yimi-ngarrirni. Kajilparna yimi-ngarrirninjaku lawa-jarriyarla, ngulaju kula ngurrju. \s1 Puurlurlu pipa nyampuju lawa-manu Kirijini-patu yapaku Yipija-wardingkiki \p \v 21-22 Ngajulurlu karna-nyarra wati jinta-kari yilyamirra yirdiji Tijika nyurrurla-nyangu-kurra yungu-nyarra yimi-ngarrirni ngajulu nyarrpa-jarrimi kuja karna nyampurla. Nyanunguju nganimpa-nyangu wungu-warnu. Nyanunguju Warlalja-Wiri Jijaji-kirlangu, manu karla warrki-jarrimi warrarda yungu-jana Kirijini-kariyi-nyanu pirrjirdi-mani. Kaji yukamirra nyurrurla-nyangu-kurra ngurra-kurra, kapu-nyarra yimi-ngarrirni warrki-kirli kuja karnalu nyarrpa-jarrimi nyampurla. Yuwayi, kapu-nyarra wardinyi-maninjinirra yungunkulu lani-wangulku nyina. \p \v 23 Ngajukupurdangka-purnu Kirijini-patu, wangkamilki karna-palangu ngalipakupalanguku Kaatuku manu Warlalja-Wiriki Jijaji Kirajiki yungunkulu wardinyi jintangka-juku nyinami. Wangkami karna-palangu yungunkulu ngurrju rarralypa-juku nyina, manu yungunkulu-nyanu yulkami-jiki, manu yungunkulu-jana wala-juku nyinami. \v 24 Nyurrurlaju kankulurla yulkami-nyayirni Warlalja-Wiri Jijaji Kirajikiji yampinja-wangu. Wangkami karnarla Kaatuku yungu-nyarra yimiri-jiki warrarda nyina. Ngula-juku.