\id 1PE - Warlpiri Short Bible -Australia 2000 [wbp] (DBL 2015) \h 1 Peter \toc1 Pipa 1 Piita-kurlangu \toc2 1 PE \mt1 1 Peter \mt3 Pipa 1 Piita-kurlangu \imt1 Pipa ngula-jana Piitarlu pantirninjarla yilyajarra Kirijini-patuku nyurru-wiyi \is1 Nyiya-kurlu yimi nyampu? \ip Nyampu pipa kuja karlipa ngarrirni ngulaju Pipa 1 Piita-kurlangu, ngulaju pipa kamparru-warnu kuja-jana yirrarnu Kirijini-patuku kujalpalu ngurra jinta-karirla nyinaja. Kala-jana maju warrarda rdipija yapa yinya-patukuju. Ngalya-karirli yapangkuju kalalu-jana manyu-pungu warrarda Kirijini-patuju, manulpalu murrumurru-jarrija warrarda. Piitarlu pipa nyampuju yirrarnu yungulurla wala manu wardinyi nyinami Kaatukuju. Yimi-ngarrurnu-jana Jijaji Kiraji kuja-ka pirrjirdi nyina pirli-piya kuja kajana wankaru yinyi yapaku. Wangkaja-jana yungulurla Kaatuku jungarni nyina, manu yungulu-nyanu ngurrju jarnkujarnku nyinami. \c 1 \p \v 1 Ngaju-nyangu yirdiji Piita. Warrki-jarrimi karnarla Jijaji Kirajiki. Ngajuju milarnu yungurna-jana Kurdungurlu Wirilki nyinami Kirijini-patuku. Wangkami kaju nyarrpa yungurna-jana wangkami. Ngajulurlu karna-nyarra pipa nyampuju yirrarni Kirijini-patuku kuja kankulu ngurra-kari ngurra-karirla nyinami. Kula kankulu ngurra nyurrurla-nyangurla nyinami, lawa. Yapa-kari kankulu nyina ngurra-kari ngurra-karirlaju yirdingkaju Puntijarla, Kalatiyarla, Kapardujirla, Yayijarla manu Pijiniya.\fig |src="1Peter1W.TIFF" size="col" ref="1.1" \fig* \v 2 Nyurru-wiyi, Kaaturlulpa-nyarra yapa nyurrurlaju manngu-nyangu. Ngula-jangka, milarnulku-nyarra yapa nyurrurlaju. Nyanungu-nyangu Pirlirrpa-kurlurlu-nyarra kangurnu nyanungu-kurraju. Jalanguju kankulurla nyanungu-mipaku nyinami. Yuwayi, nyurrurlaju Kaatu-kurlangu yapa. Purda-nyanyi kankulu Jijaji Kirajiji kuja kanyarra nyarrparlangu wangkami, manu-nyarra pirlirrpa kirlka-manu yalyu nyanungu-nyangu-kurlurlu. \p Ngaju karna-nyarrarla wangkami Kaatukuju kujanya: “Payirni karnangku yungunpa-jana yimiri nyina warrarda Kirijini-patuku yapaku. Kujarlaju yungungkulu marlaja nyinami ngurrju-nyayirni rarralypa tarnnga-juku.” \s1 Wala karliparla nyinami Kaatuku kuja-ngalpa pina-wankaru-manu \p \v 3-4 Pulka-pinyirliparla Kaatuku! Nyanungujurla Kaatu Warlalja-Wiriki Jijaji Kirajiki, manu karla Kirda-nyanu nyinami. Kaatulpa-ngalpa yimiri nyinaja, manu-ngalpa mari-jarrinjarla ngurrju nyinaja. Nyanungurlu wankaru-manu pina Jijaji Kiraji palinja-warnu, manu kujarlu-yijala-ngalpa ngalipaju wankaru-manu. Kujarlanya karlipa milya-pinyi kuja kangalpa nyiya mayi ngurrju-nyayirni mardarni nguru-nyayirni-wangurla. Yinyaju kula pukulyu-jarrinjarla yawu-pardimi. Yuwayi, Kaaturlu kanyarra mardarni ngurrju nyurrurlakuju ngurungka nyanungu-nyangurla. \v 5 Kaatu-kurlangu yartarnarriji pirrjirdi-nyayirni. Nyurrurla kankulurla wala nyinami. Kujarlanya kanyarra Kaaturluju muurl-mardarni ngakaku. Ngula-jangka kapu-nyarra wangkami nyarrparlu kapu-nyarra nyiyarningkijarraju muurl-mardarni tarnnga-juku. \p \v 6 Yapa nyurrurlarlu kuja kankulu milya-pinyi Kaaturlu kuja kanyarra warrawarra-kanyi, kujarlanyankulu wardinyilki. Marda majuju kanyarra rdipimi witaku ngari. Ngulaju ngula-juku. Kula tarnnga. Ngula-puruju wardinyi-jiki kankulu nyinami. \v 7 Nyarrparla kanyarra majuju warrarda rdipimi? Manngu-nyangkalu kawurlu. Kuja kalurla yapangku kawurluku pangirni, ngula-jangkaju yirrarni kalu pirli manu walya warlu-kurra yungu kawurlulku karlimi. Junga kujaju. Yapangkuju kajikalu kawurluju maju-mani, kala warlungka-juku kalu yirrarni yungulu nyanyi junga-japa kawurlu manu marda pirli-mipa. Kuja-piyarlu-yijala kanyarra Kaaturluju waalparrirni kawurlu-piya. Kuja kanyarra maju rdipimi, Kaaturlu kanyarra miimii-nyanyi wala-japa kuja kankulurla nyinami. Kawurlu ngurrju. Kala yapa kuja kalurla wala nyinami Kaatuku maju-puru, ngulaju ngurrju-nyayirni kawurlu-piya-wangu. Kujarluju kalu Kaatuju wardinyi-mani-nyayirni! Kajinkilirla yapa nyurrurla Kaatuku wala nyina, kujarlu-yijala kapu-nyarrarla pulka-pinyi ngaka kaji Jijaji Kiraji pina-yanirni walya nyampu-kurra. Kapu-nyarra ngurrju-pajirni-nyayirni. \v 8-9 Yapa nyurrurlarlu kulankulu Jijaji nyangu kujalpa walya nyampurla nyinaja, lawa. Kala yulkami-jiki kankulurla. Jalangurlangu kula kankulu nyanyi milpa-kurlurlu, kala wala-juku kankulurla nyina. Kujarlanya milya-pinyi kankulu Kaaturlu kapu-nyarra muurl-mardarni palinja-kujakuju. Marda kulankulurla nyarrpa yati-wangkayarla yimi-kirliji, kala kankulurla pulka-pinyi-jiki. \p \v 10 Nyurru-wiyi, jarukungarduyu-paturlulu yirrarnu yangka Kaatu kapu-nyarra yimiri nyinami yapa nyurrurlaku. Kulalpalu jarukungarduyu-paturluju milya-pungu nyarrparlu kapu-ngalpa Kaaturlu muurl-mardarni yapaju kuja karliparla wala nyinami Jijaji Kirajiki. Kuja-jangkarlunya kalalu warrarda manngu-nyangu Kaatuju nyarrpa kujalpa-jana wangkaja. \v 11 Junga kujaju, Jijaji Kiraji-kirlangu Pirlirrpa kala-jana kurru-yukaja, manu kala-jana yimi-ngarrurnu yangkaju kapu Jijaji Kirajiji murrumurru-jarrimi. Kala-jana yimi-ngarrurnu Kaaturlu kapu-jana nyiyarningkijarra-kurlurlu yapaju wurdujarra-maninjarla wardinyi-mani. Ngula-jangka kalalu manngu-nyangu, “Nyangurlarlu kapu-jana Kaaturluju yapa yinya-patuju muurl-mardarni? Nyarrparlu kapu-jana muurl-mardarni?” Kala kulalpalu milya-pungu. \v 12 Kaatu-jana wangkaja yinyakuju jarukungarduyu-patuku yangka kulalpalu-nyanu yimi pipangka yirrarnu nyanungurraku, lawa. Yirrarnulpalu-nyarra yimiji nyurrurlaku. Ngula-jangka, Pirlirrpa Kaatu-kurlangurlu-jana yartarnarri yungu yapa ngalya-kariki, Pirlirrpa yangka kuja Kaaturlu yilyajarni nguru-nyayirni-wangu-ngurlu. Yartarnarri yinya-kurlurlu yapa yinya-patu-karirlili-nyarra Yimi Ngurrju yimi-ngarrurnu Jijaji Kiraji-kirli. Marramarra-paturlangu yungulu maya-kari maya-kari pina-jarrimi Yimi Ngurrjukuju. \s1 Walarliparla nyinami Kaatuku, manurliparla jurnta nyina majukuju nyiyarningkijarrakuju \p \v 13 Yapa nyurrurlarlu, yirriyirrirlili manngu-nyangka ngurrju nyiyarningkijarra yungunkulurla Kaatuku warrki-jarrimi jungarni nyarrparlangurlu kaji-nyarra wangkami. Warla-pajikalu-nyanu maju-kujakuju. Warrardalu manngu-nyangka Kaatu, manu pardakalurla kaji-nyarra ngaka yinyi nyiyarningkijarra ngurrju. Yuwayi, kaji Jijaji Kiraji pina-yanirni walya nyampu-kurra, Kaaturlu kapu-nyarra nyiyarningkijarra ngurrju yinyi. \v 14 Purda-nyangkalu Kaatu nyarrparlangu kaji-nyarra wangka. Kulalu maju nyinaya kamparru-piya. Kirijini-jarrinjakungarnti kulalpankulu milya-pungu yimi Kaatu-kurlu. Nyiya-puka maju kujalpankulu manngu-nyangu, ngulajulpankulu majungka-jarrija tarnnga-juku yungunkulu-nyanu wardinyi-mantarla nganta. \v 15 Kala jalangu yungulpankulu-nyanu mardakarla majungka-jarrinja-kujaku. Kaaturlu-jala-nyanu jintangku yapa nyurrurlaju wangkanjarla milarnu nyanunguku, manu karla majukuju jurnta nyinami. \v 16 Nyampuju jurrku-juku kuja-jana Kaatu wangkaja yapaku, kujanya-jana wangkaja, “Ngajujurna jungarni. Jurnta karnarla nyina majukuju. Kuja-piya-yijalalu yapa nyurrurlaju maju-kujakuju jungarni nyinaya!”\x * \xo 1:16 \xt Nyangka Leviticus 11.44, 19.2, 20.7 \x* \p \v 17 Kuja kankulurla yapa nyurrurla wangkami nyanunguku, Wapirra-pajirni kankulu. Kaatuju kajana yulkami yapa ngalya-karirlanguku nyurrurla-piyaku-yijala. Kuja kajana Kaaturlu miimii-nyanyi, ngulaju kajana miimii-nyanyi jurrkungku-juku kuruwarrirlaju jintangka-juku. Manngu-nyanyi-ka nyiyarningkijarra kujalpalu ngurrju-kurra-jarrija marda majungka-jarrija. Kujarlanya, yangka kuja kankulu yapa-kari nyina ngurra-kari ngurra-karirla, manngu-nyangkalu yirriyirrirli Kaatuju. \v 18 Yapa nyurrurlarlu kankulu manngu-nyanyi nyarrpa-jarrija kujalpankulu yangka kamparru-wiyi Kirijini-jarrinjakungarnti. Kalankulu maju puraja nyurrurlakupalangu-piyarlu nyurnunyurnu-piyarlu. Kuruwarri nyanungurra-nyangurluju kula kalalu-nyarra pirrjirdi-manu, lawa. Manu kula kalankulu-nyanu warla-pajurnu maju-kujakuju. Kala Kaaturlu-nyarra pina-kangu nyanungu-nyangu-kurraju. Warla-pajurnu-nyarra maju-kujaku. Nyarrparlu-nyarra warla-pajurnu? Kula-nyarra nyanungu-kurra-manu pirli yaltiri-kirlirli\f + \fr 1:18 \ft silver \f* manu kawurlu-kurlurlu, lawa. Yinyarraju pirli yaltiri manu kawurluju kalu yawu-pardimi. \v 19 Kangurnu-nyarra maju-kujakuju nyanungu-kurraju Jijaji Kiraji-kirlangu-kurlurlu yalyu-kurlurluju. Yuwayi, Jijaji Kirajiji jiyipi-piya ngurrju-nyayirni-piya yangkarra-piya kuja kalalurla Jew-paturlu purraja Kaatuku nyurru-wiyi yawuru-maninjakuju. \v 20 Nyurru-wiyi, kuja Kaaturlu ngurrju-manu nyiyarningkijarra walyangka manu yalkirirla, ngula-wangurla-wiyi nyurru-juku milarnu Jijaji Kirajiji walya nyampukungarntiji yaninjarnikingarntiji. Manu jalangurlu yilyajarnilki Jijaji Kirajiji walya nyampu-kurraju. Ngula-jangkarlaju kapu walyaju yawu-pardimilki jalangu-yijala. Ngulaju nyampu-kurra yilyajarni yungu-nyarra yapa nyurrurla muurl-mardarni. \v 21 Junga kujaju. Kaaturlu Jijaji Kirajiji pina-wankaru-manu palinja-warnuju, manu pina-kangu kankarlarra nguru nyanungu-nyangu-kurra, manu yirrarnu Warlalja-Wiri nyiyarningkijarraku. Kujarlanya kankulurla Kaatukuju ngungkurr-nyina. Wala kankulurla nyina, manu kankulu milya-pinyi Kaaturlu kapu-nyarra muurl-mardarni. \s1 Yungulparlipa-nyanu jarnkujarnku yulkayarla, manu yungulparlipa maya-juku pina-jarriyarla Kaatu-kurlangu yimiki \p \v 22 Yapa nyurrurlarlulpankulu puraja yimi junga Jijaji Kiraji-kirli. Kujarlunyankulu-nyanu kirlka-manu pirlirrpaju yangka yungunkulu maju-kurra-yaninja-wangu nyinami. Manu kankulu-nyanu jarnkujarnku yulkami. Kujarlanya karna-nyarra wangkami yungunkulu-nyanu tarnnga-juku warrarda yulkami. \v 23 Yapa nyurrurlankulurla ngungkurr-nyinaja Kaatu-kurlanguku yimikiji. Kujarlanyankulu pina-palka-jarrija kurdu wita-piya, manu jalangu kankulu nyanungu-nyangu kurdukurdulku nyinami. Kaatuju nyurrurlakupalangu. Nyurrurlakupalangu ngati-nyanu manu kirda-nyanu kapulu palimi-jala. Kala Kaatuju kula palimi. Wankaru-ka warrarda nyinami nyanunguju. \v 24-25 Ngula-jangkaju, Yijayarlu yimi nyampu-yijala jinta-juku yirrarnu Payipulurla nyurru-wiyi: \q1 “Yapaju kalu muku palimi yangka-piya kuja-ka marna linji-jarri, ngula-piyanya. Yapaju marda kajikalu ngurrju karrimi yuntardi-nyayirni, marda kajikalu nyiyarningkijarra ngurrju-nyayirni ngurrju-mani. Ngulaju ngula-juku. Ngula-jangkaju kapulu palimi-jiki jinjirla-piya kuja-ka linji-jarrinjarla wantimi walya-kurra. Kala Kaatu-kurlangu yimiji kula kuja-piya, lawa. Nyarrpa-puka kuja kagalpa wangkami, yimi yinyaju junga tarnnga-juku.”\x * \xo 1:24-25 \xt Nyangka Isaiah 40.6-8 \x* \m Kujanya Yijayarluju yirrarnu nyurru-wiyiji. Yimi jinta-juku kujarnalu-nyarra yapa pinarri-manu Jijaji Kiraji-kirli. \c 2 \p \v 1 Nyarrpa-jarriyarlalpankulu yapa nyurrurlaju? Juntalurla nyinaya majukuju, kuja-jarrinja-wangu. Kulalu-nyanu warlkangkuju ngarrika! Kajinkili majungka-jarrimi, kulalu-jana yapa ngalya-kariki wangkami kuja kankulu jungarni nganta nyina. Kulalu-jana yapa ngalya-kariki mimayi-jarriya nyiyarningkijarra kaji-jana yapa ngalya-kariki ngunami. Kulalu-nyanu maju jarnkujarnku nginji-wangkaya, lawa! Kulalu kuja-juku maju nyinaya! \v 2 Ngarili kurdu pirltirrka-piya nyinaya. Warrarda kalu yulami lampurnukupurda. Kuja-piyarlu-yijalalpankulu warrarda payikarla Kaatuju yungu-nyarra pinarri-mani nyanungu-nyangu yimi. Nyanungu-nyangu yimiji lampurnu-piya. Kajinkili pina-jarrimi, ngulaju kapunkulu pirrjirdi-jarrimi nyanunguku puranjaku, manu kapu-nyarra muurl-mardarni majungka-jarrinja-kujakuju. \v 3 Yimi Kaatu-kurlangu kangalpa wangka Payipulurla: \q1 “Yapa nyurrurlarlu kankulu milya-pinyi kuja kanyarra Warlalja-Wiri Jijaji ngampangampa-nyayirni nyina.”\x * \xo 2:3 \xt Nyangka Psalm 34.8 \x* \m Kujarlanyalu nyanunguju warrarda payika. \s1 Kuturlipa warrarda yanirni Jijaji Kiraji-kirra \p \v 4 Yapa nyurrurla, warrardalurla yantarni kutu-jarriya Warlalja-Wiriki Jijaji Kirajiki. Kujalpa nyanungu walya nyampurla nyinaja, yapangkulu nyanunguju manngu-nyangu maju nganta. Warrardalpalu mamparl-pungu. Nyanunguju ngurrju-nyayirni. Kujarlanya Kaaturluju nyanunguju milarnu kurdu wita-wiyi yaninjarnikiji. Nyanunguju pirli-piya pirrjirdi-nyayirni. Yapa kangalpa wankaru-mani, yangka kuja karliparla wala nyinami nyanunguku. \v 5 Yapa nyurrurla yungulpankulu Jijaji-piya-jarriyarla pirli yinya-piya. Wankarulurla marlaja nyinaya. Kutu-jarriyalurla warrarda yungu-nyarra Pirlirrpa nyanungu-nyangurlu jintangka yirrarni yungurla Kaatuku ngantirni Yuwarli Maralypi nyinanjaku. Yuwayi, kutu-jarriyalurla warrarda Jijaji Kirajiki yungu-nyarra nyanungu-nyangu Pirlirrparlu yinyi yartarnarri. Yartarnarri yinya-kurlurlu yungunkulurla Kaatuku yinyi nyiyarningkijarra ngurrju yawuru-maninjaku yangka-piyarlu-yijala kuja kalalurla maralypikingarduyu-paturlu kuyu purraja nyurru-wiyi. Jijaji Kirajirli kapu-nyarra kanyi kutu-karda Kaatu-kurra. \p \v 6 Nyurru-wiyi, Kaatu wangkaja Payipulurla: \q1 “Purda-nyangkajulu! Milarnurna pirli lalypa ngurrju-nyayirni. Yirrarni kapurna ngurrangka yirdingkaju Jurujulumurla. Kapurna kirri ngantirni pirli lalypangka. Kapu kirriji karrimi wantinja-wangu-juku. Pirli lalypa yinyaju ngulaju Jijaji Kiraji yangka kujarna milarnu. Ngana-puka kajirla wala nyinami nyanunguku, yapa yinyaju kapu kurnta-wangu nyinami.”\x * \xo 2:6 \xt Nyangka Isaiah 28.16 \x* \m \v 7 Yapa nyurrurla kuja kankulurla wala nyinami Jijaji Kirajiki, milya-pinyi kankulu nyanunguju ngurrju-nyayirni. Yapa-kari kula kalurla ngungkurr-nyinami. Manngu-nyanyi kalu nyanunguju ngawu nganta. Nyampuju yimi jurrku-juku Payipulurla, wangkami-ka: \q1 “Wati-paturlulpalu yuwarli nganturnu pirli-jangka. Pirli jintalu palka-maninjarla kujurnu. Manngu-nyangulu ngawu nganta. Kujaju junga-wangu! Pirli yinyaju wiri-nyayirni yuwarli ngantirninjakuju pirli-kari-piya-wangu!”\x * \xo 2:7 \xt Nyangka Psalm 118.22 \x* \m \v 8 Nyampuju yimi jinta-kari Payipulurla pirli yinya-kurlu, wangkami-ka: \q1 “Yapa kajili jingijingi yani pirli yinyarlaju, ngulangkaju kapulu pampirlji-pinjarla wantimi walya-kurra.”\x * \xo 2:8 \xt Nyangka Isaiah 8.14 \x* \m Nyurru-wiyi, nyiyarningkijarra ngurrju-maninjakungarnti, Kaaturlu manngu-nyangu yapa yungulurla wala nyina Yimi Ngurrjuku Jijaji Kiraji-kirliki. Ngula-jangka manngu-nyangu-nyanu: \q1 “Kapurna-jana milarni yapa yungujulu nyina ngajukuju. Kajijili purda-nyanja-wangurlu yampimi, ngulaju ngula-juku. Kapujulu jurnta yani ngajukuju tarnnga-juku.” \m Kujanya Kaaturluju manngu-nyangu. \p \v 9 Yapa nyurrurla kula kankulu yapa-kari-piya nyina, lawa. Nyurrurlaju turnu jintangka-juku kuja-nyanu Kaaturlu milarnu. Nyanunguju Kingi. Milarnu-nyarra yangka yungunkulurla nyanunguku warrki-jarrimi maralypikingarduyu-piya-yijala. Milarnu-nyarra yungunkulu-jana yimi-ngarrirni yapaku Kaatu kuja kanyarra yimiri-nyayirni nyina nyurrurlakuju. Kirijini-jarrinja-wangu-wiyi, kulalpankulurla wala nyinaja Kaatukuju, lawa. Kula-ngantalpankulu pampa-juku nyinaja mungangka. Ngula-jangka, nyanungu-nyarra milarninjarla wangkaja, kangurnu-nyarra munga-ngurluju rdili-kirra ngurrju-nyayirni-kirraju. \v 10 Kirijini-jarrinja-wangu-wiyi, kulalpankulurla Kaatuku nyinaja, lawa. Kaatulpa-nyarra nyurru-ngurlu-juku mari-jarrinjarla ngurrju nyinaja. Kala kulalpankulu milya-pungu. Kala jalangu, nyinami kankulurla nyanungukulku. Milya-pinyi kankulu kuja kanyarra mari-jarrinjarla ngurrju-juku nyinami. \s1 Purda-nyangkarla yungulparlipa-jana ngalipa-nyangu wiriwiri kapumanu-patu \p \v 11 Ngajukupurdangka-patu yapa-patu wungu-warnu-patu, pirrjirdi-nyayirni karna-nyarra wangka. Walya nyampuju kula nyurrurla-nyangu ngurra-nyayirni, lawa. Kujarlanya, kajilpankulu marda nyiyarlangu maju manngu-nyangkarla, ngulajulu yampiya majungka-jarrinja-wangurlu! Kajinkili purami maju, kapu-nyarra yarda maju-mani tarnngangku. \v 12 Walya nyampurla, yapa nyurrurla kankulu nyina Kirijini-wangu-paturlajinta, manu kalu-nyarra nyanyi. Marda kajikalu wangkami warntarla nganta kankulu nyina. Ngulaju ngula-juku. Ngarili jungarni-jiki nyinaya! Ngaka kapulurla Kirijini-wangu-patu karrimi kamparru Kaatukuju kaji-jana yapa jintawarlayi miimii-nyanyi ngurrju-japa maju-japa. Kapulu pina-manngu-nyanyi ngurrju kujalpankulu-jana yapaku nyinaja. Kujarlanya kapulurla pulka-pinyi Kaatukuju. \p \v 13-14 Walya nyampurla, yapa panu kalu nyina kuja kalu-nyarra wiriwiri nyina nyurrurlaku. Purda-nyangkalu-jana kajili-nyarra nyarrparlangu wangkami yungulurla yapangku pulka-pinyi Warlalja-Wiriki Jijaji Kirajiki. Purda-nyangkalu kaji-nyarra Ruumu-wardingki Kingi wangkami, manulu-jana kapumanu-patu wiriwirirlangu purda-nyangka yangka kuja-jana nyanungurlu milarnu wiriwiri nyinanjaku ngurra-kari ngurra-karirlaku. Nyiya-jangka-jana kingirliji milarnu yinyaju wiriwiri-kari? Milarnu-jana yungulu-jana puuly-mardarninjarla rdakungka muru-pinyi yapa maju-jangka manu yungu-jana yapaku pulka-pinyi jungarni nyinanja-kurrakuju. \v 15 Kaatu kanyarra wangkami yapa nyurrurlaku yungunkulu-jana purda-nyanyi yinya kapumanu-patu wiriwiri. Yapa ngurrpa-watiji kajikalu-nyarra wangkami kuja kankulu maju nganta nyina. Ngulaju ngula-juku. Ngarili jungarni warrarda nyinaya! Kujarlunya kapunkulu-jana wurdungu-mani. \v 16 Yapa nyurrurlaju kankulurla nyina Jijaji Kirajiki. Kujarlanya purda-nyanyi kankulu nyanungu-mipa, manu kankulu rarralypalku nyina. Kujarlanya, yapa nyurrurlarlu marda kajikankulu warntarlarlu manngu-nyanyi kujarlu, “Ngalipajurliparla Jijaji Kiraji-mipaku. Ngarirlipa kutu yani, manu majungka-jarrimi kuturlipa!” Kuja manngu-nyanja-wangulu nyinaya! Nyurrurlaju kankulurla warrki-jarrimi Kaatuku. Ngarilirla jungarni warrarda nyinaya nyanunguku. \v 17 Ngurrju-pajikalu-jana yapa panuju, manu Ruumu-wardingki Kingirlangu. Yulkayalu-nyanu Kirijini-kariyi-nyanuku, manulurla pulka-pungka Kaatuku jungangku manyu-pinja-wangurlu. \s1 Warrkini-paturlu yungulpalu-jana wiriwiri nyanungurra-nyangu purda-nyangkarla \p \v 18 Nyurrurla warrkini-paturlu yapangku, purda-nyangkalu-jana nyurrurla-nyangu wiriwiriji kajili-nyarra warrkiki wangkami. Ngalya-kariji kalu-nyarra ngampangampa nyina, marda ngalya-karirliji kalu-nyarra kulu-karrarlu warrkiji yinyi. Ngulaju ngula-juku. \v 19 Marda kalu-nyarra pakarni ngari lawarlangurla marda. Kala milya-pinyi kankulu yangka Kaatu kanyarra ngampurrpa nyinami yungunkulu-jana purda-nyanyi nyarrparlangu kajili-nyarra wangkami. Kapu-nyarra ngurrju-pajirni kajinkili-jana purda-nyanyi kulu-jarrinja-wangurlu. \v 20 Mardanpa ngampurrpa-wangu nyinaja warrki nyampuku, mardanpa majungka-jarrija, manu marda kangku wiringki nyuntu-nyangurluju pinyi nyuntuju. Marda ngula-jangkaju kajikanpa nyinami-jiki parnkanja-wangu. Kala kulangku nganangku ngurrju-pajirni kujakuju. Jungarninpa warrki-jarriyarla wakurturdu-nyayirni! Mardalpanpa warrki-jarrija wakurturdu, purda-nyangu mardanpa wiri nyuntu-nyanguju. Kajingki pinyi lawarlangurla, ngula-warnuju kajinpa pululu nyinami parnkanja-wangu, ngulaju Kaaturlu kapungkurla pulka-pinyi. \p \v 21 Kaatu-nyarra yapa nyurrurlaku milarninjarla wangkaja kapunkulu murrumurrurlu jata-nyanyi. Nyiya-jangka kujaju? Kujalpa Jijaji Kiraji walya nyampurla nyinaja, murrumurru-jarrija nyanunguju yungu-nyarra milki-yirrarni jungarni nyinanjaku Kaatuku. Kajinkili jata-nyanyi murrumurrurlu kuja-piya, ngulaju kankulu Jijaji Kiraji-piya nyina kujalpa nyanungu nyinaja. \v 22 Nyampunya-ka wangkami Payipulurla: \q1 “Jijaji Kiraji kula majungka-jarrija, lawa. Nganangku kula nyanunguju purda-nyangu warlka wangkanja-kurraju.”\x * \xo 2:22 \xt Nyangka Isaiah 53.9 \x* \p \v 23 Kujalpalu yapangku nyanungu manyu-pungu, kula-jana nyanunguju kulu-jarrija pina, lawa. Kujalpalu murrumurru-manu, kula-jana pina-japirdija murrumurru-maninjakuju. Ngarilparla wala-juku nyinaja Kaatu-mipaku, manulparla pardarnu ngakaku yangka kaji-jana Kaaturlu jungangku yapa miimii-nyanyi ngurrju-japa maju-japa. \v 24 Yuwayi, ngulalpa waraly-karrija warntawarntarla, murrumurru-nyayirni-nyanu purda-nyangu. Murrumurru-nyanu purda-nyangu ngalipa-jangkarla maju-jangkarla yungurlipa majungka-jarrinja-wangu nyinami manu yungurlipa kurnta-wangu nyinami yangka kujalparlipa majungka-jarrija kamparru-wiyi. Murrumurru-nyanu purda-nyangu yungurliparla ngaliparlangu jungarni nyinami Kaatuku. Yuwayi, yapangkulu murrumurru-manu. Kujarlanya, Kaaturluju-nyarra parlpuru-manu jintawarlayi-jiki. \v 25 Kirijini-jarrinja-wangu-wiyi, nyurrurlajulpankulu jiyipi-piya nyinaja. Kulalpankulu milya-pungu nyarrpa-jarrinjakuju. Kala jalangu, Jijajirli-nyarra pina-kangurnu nyanungu-kurra. Nyanungurlunya kanyarra warrawarra-kanyi jiyipikingarduyu-piyarlu yangka kuja kajana warrawarra-kanyi nyanungu-nyangu jiyipi. \c 3 \s1 Nyarrpa-jarriyarla yungulpa-pala watiji manu karnta nyanungu-parntaju? \p \v 1-2 Yuwayi, nyurrurla warrkini-patu, purda-nyangkalu-jana nyurrarla-nyangu paaju-patu kajili-nyarra warrkiki wangkami. Kuja-piyarlu-yijala nyurrurlarlu karnta-parturlu yungulpankulu-jana nyurrurla-parntaju purda-nyangkarla kajili-nyarra nyarrparlangu wangkami. Marda kalu Kirijini-wangu nyinami ngalya-kariji. Ngulaju ngula-juku. Purda-nyangkajukulu-jana. Jungarnili-jana nyinaya, manulu-jana ngurrju-jarriya. Manulu-jana wangkaya Kaatu-kurluju. Kala ngalya-kariji kajilpankulu wurdungurlangu nyinakarla yimi Kaatu-kurlangu-kurlu yimi-ngarrirninja-wangu nyurrurla-parntarlangukuju, ngulaju ngula-juku-yijala. Kapulu-nyarra nyanyi-juku jungarni nyinanja-kurraju, manu yangka kuja kankulu yirriyirrirli manngu-nyanyi Kaatu-kurlu. Ngula-jangka marda kajikalu-nyarra nyurrurla-parntarlangu marlaja Kirijini-jarrimi. \p \v 3 Nyurrurlarlu karntakarntarlu, kulalu-nyanu wakurluju warrarda wurdujarra-manta yungunkulu-nyanu yuntardi-mani nganta, lawa! Manu kulalu yukaya rdaka-kurlangurla manu waninja-kurlangurla manu jinajinarla yuntardirla yangka kuja kankulu tala wiri-kirlirli mani. Kulalu kuja-jarriya yungulu-nyarra watingki nganta nyanyi, lawa. \v 4 Ngarili pululu jungarni nyinaya. Ngula-jangka Kaaturlu kapu manngu-nyanyi, “Karnta nyampurraju yuntardi-nyayirni.” Junga kujaju. Kuja-ka Kaaturlu ngana-puka nyanyi jungarni nyinanja-kurra, manngu-nyanyi-ka yapa yinyaja yuntardi-nyayirni. \p \v 5 Karnta Kaatu-kurlangu yangka kujalpalu nyurru-wiyi nyinaja, nyarrparlulpalu-nyanu yuntardi-manu? Kalalurla Kaatuku pulka-pungu, manu kalalurla wala nyinaja nyiyarningkijarrarla. Kalalu-jana kali-nyanu purda-nyangu yangka kuja kalalu-jana wangkaja. Kujarlunyalu-nyanu yuntardi-manu. \v 6 Manngu-nyangkalu karnta yangka yirdiji Jarayi \x * \xo 3:6 \xt Nyangka Genesis 11–23 \x* Yipuruyamu-parnta, yangka-jarra kujalpa-pala nyurru-wiyi nyinaja. Kala wiri-pajurnu. Kajinkilirla karnta nyurrurla jungarni nyinami Kaatuku, kajinkili lani-wangu nyinami nyiyarlangu-jangka, ngulaju kapunkulu Jiira-piya-jarrimi. \p \v 7 Wati nyurrurla-patu, yungurna-nyarra wangkami-wiyi. Kuja kankulu kali-nyanu-kurlu nyinanja-yani, ngurrjulu-jana nyinaya, kulu-wangu. Yirriyirrili-jana wangkaya manyu-pinja-wangu. Wati nyurrurlarluju kankulu milya-pinyi kuja kalu karntaju rampaku-juku nyina nyurrurla-piya-wangu. Kaatu kanyarra yimiri nyinami wati manu karnta nyurrurlaku yungunkulu jintangka nyinami. Kajinkili-jana wati nyurrurlarlu pinyi kali-nyanu, ngulaju kula-nyarra Kaaturluju purda-nyangu kajinkilirla wangka. Kuja-jangka, ngurrjulu-jana nyinaya kali-nyanukuju. \s1 Kaatu kangalpa ngampurrpa nyinami yungurlipa-nyanu jungarni jarnkujarnku nyinami \p \v 8 Yungurna yimi nyampu lawa-mani kujalparna-nyarra yapa nyurrurlaku yirrarnu. Ngungkurr-nyinayalu-nyanu warrarda. Kaji ngana wajampa nyinami, ngulajulu wajampa-yijala nyinaya nyurrurlarlangu. Kaji ngana wardinyi nyinami, kujarlajulu wardinyi-yijala nyinaya nyurrurla ngalya-kariji. Yulkayalu-nyanu jarnkujarnku kuja kapala-nyanu papadirlangu yulkami-piya. Mari-jarriyalurla yapaku murrumurruku. Kulalu-nyanu kamparru yirraka, kulalu-nyanu jinyijinyi-manta wiri-piyarlu, lawa. \v 9 Kajingki yapa jangkardu majungka-jarrimi, kula-nyanurla pina-kunka-manta. Kajingki nganangku kulungku ngarrirni, kula pina-ngarrika, lawa. Ngarirla jinta Kaatu-mipaku wangkaya yungu yapa yinya pirrjirdi-maninjarla warrawarra-kanyi. Ngula-nyarra Kaatu yapa nyurrurlaku milarninjarla wangkaja nyanunguku, wangkaja-nyarra yangka kapu-nyarra tarnngangku pirrjirdi-maninjarla warrawarra-kanyi. \p \v 10 Nyampunya-ka wangkami Payipulurlaju: \q1 “Ngana-puka kuja-ka ngampurrpa nyina wardinyi nyinanjaku walya nyampurla, ngana-puka kuja-ka ngampurrpa nyina wankaru nyinanjaku, ngulangkujulpa-nyanu yapa yinyarluju warla-pajikarla maju wangkanja-kujakuju yapa ngalya-kari-kijakuju. Yungulpa-nyanu warla-pajikarla warlka-kujaku. \v 11 Yungulpa-nyanu warla-pajikarla majungka-jarrinja-kujaku, ngula-jangka ngari yungulpa ngurrju-kurra-jarriyarla-mipa. Yungulpa yapa panu-karirlajintaju nyinayarla kulu-wangu rarralypa. \v 12 Yuwayi, Warlalja-Wiringki Kaaturlu kajana yapaju warrawarra-kanyi kuja kalurla nyanunguku jungarni nyinami. Purda-nyanyi kajana kuja kalurla nyanunguku wangkami. Kala yunjumu-jarrimi jurnta kajana yapakuju kuja kalu majungka-jarrimi.”\x * \xo 3:12 \xt Nyangka Psalm 34.12-16 \x* \s1 Kaatu kangalpa ngampurrpa nyina yungurlipa-jana jungarni nyinami yapa ngalya-karirlanguku \p \v 13 Kajinkili yapa nyurrurla nyampurrpa-nyina jungarni warrarda nyinanjaku, ngula-jangkaju kulalpa-nyarra nganangku murrumurru-mantarla, lawa. Kulalpa-nyarra nganangku kangkarla Kaatu-kujakuju. Junga kujaju. \v 14 Marda kajikalu-nyarra jangkardu yanirni-jiki murrumurru-maninjaku kajili-nyarra nyanyi yangka kuja kankulurla jungarni nyinami Kaatuku. Ngulaju ngula-juku! Kaaturlu kapu-nyarra pirrjirdi-maninjarla warrawarra-kanyi-jiki. Kulalu-jana lani-jarriya yapa ngalya-kariki kajili-nyarra jangkardu yanirni, manu kulalu wajampa-jarriya kaji-nyarra maju rdipimi ngaka. \v 15 Ngarili Jijaji Kiraji-mipa jungangku manngu-nyangka. Nyanunguju-nyarra Warlalja-Wiri. Warrardalu manngu-nyangka nyampuju: “Nyarrparna wangkami kajijili yapangku yaninjarla payirni Kaatu-kurlu? Marda kajikajulu payirni nyiya-jangka karnarla walaju nyinami lani-wangu. Nyarrpalkurna-jana wangkami?” Yuwayi. Kuja-piyarlunya manngu-nyangkalu yalu-maninjakungarntirli kajili-nyarra yaninjarla payirni yimiki Kaatu-kurlanguku. \v 16 Ngurrjulu-jana wangkaya, kulu-jarrinja-wangu. Kajilpankulu-jana kulu-jarriyarla, ngula-jangkaju kulalpankulurla jungarni nyinakarla Kaatukuju, manu kajikankulu kurnta-jarrimi. Yapa yinyarraju marda kajikalu-nyarra nginji-wangkami, marda kajikalu-nyarra manyu-pinyi kuja kankulurla jungarni nganta nyinami Jijaji Kirajiki. Kala kajili-nyarra nyanyi jungarni-kirra-juku, kapulu-nyanu kurnta-jarrinjarla wangkami, “Nyiyakurlipa-jana manyu-pungu yinyaju Kirijini-patu?” \v 17 Nyiya ngurrjuju yapa nyurrurlakuju nyarrpa-jarrinjakuju? Kajili-nyarra yapa ngalya-karirli pinyi maju-jangka, ngulaju ngula-juku. Ngulaju nyurrurla-panu-jala! Kala kajili-nyarra yapangku murrumurru-mani kuja kankulu jungarni nyinami, Kaatu kapu-nyarra wardinyi-jarrimi nyurrurlakuju. Kujarlanyalurla jungarni warrarda nyinaya Kaatukuju. \p \v 18 Manngu-nyangkalu Jijaji Kiraji. Kajinkili-nyanu murrumurru purda-nyanyi, ngulajunkulu Jijaji-piya kujalpa jungarni warrarda nyinaja. Yapa ngalipa-miparlipa majungka-jarrija panu-juku. Jintaku-ngalpa nyanunguju palija yungu-ngalpa pina-kanyirni Kaatu-kurra. Yapangkulu nyanunguju pungu warntawarntarla, kala Kaatu-kurlangu Pirlirrparlu nyanunguju pina-wankaru-manu. Pirlirrparlurla yungu yartarnarri. \v 19 Yartarnarri yinya-kurlu, Jijaji Kirajiji yanu ngurra-kari-kirra yangka-kurra kuja kajana Kaaturlu mardarni-jiki pirlirrpa-wati pirijina-piya-patu yangka ngakaku kaji-jana miimii-nyanyi ngurrju-japa maju-japa. Jijaji Kirajiji yaninjarla wangkaja-jana pirlirrpa yinya-patukuju. \v 20 Ngana yinyaju pirlirrpa-wati? Nyurru-wiyi kujalpa wati yangkangku Nuwangku \x * \xo 3:20 \xt Nyangka Genesis 6–9 \x* pawurtu ngurrju-manu, yangka kujalpa-jana Kaatu pardarnu yapaku nyanungu-kurra pina-yaninjaku, pirlirrpa yinyaju nyanungu-paturluju yangka kulalpalu Kaatuju purda-nyangu. Ngula-panunya-jana Kaaturluju riwarri-manu yapa walyangka ngapa wiri-kirlirli, muurl-mardarnu-jana 8-pala-mipa yapaju pawurturlaju. \v 21 Ngapa wiri yinyaju ngulaju ngapa-piya yangka kuja karlipa jalangu papitaji-jarrimi. Kaaturlu-jana yapa 8-pala-mipa muurl-mardarnu ngapa yinya-kujakuju. Kuja-piyarlu-yijala kangalpa muurl-mardarni kuja karlipa papitaji-jarrimi. Kanyirni kangalpa ngapa-jangkaju. Kuja karlipa papitaji-jarrimi, kula kangalpa palka-mipa kirlka-mani, lawa. Kuja karlipa papitaji-jarrimi, kujarluju payirni karlipa nyanungu Kaatu yungurlipa kurnta-wangu-jarrimi. Yuwayi, junga-nyayirnirli Jijajiji wankaru-manu palinja-warnuju. Kujarlanya, kuja karlipa papitaji-jarrimi, ngula-jangkaju kula karlipa kurnta-jarrimi. \v 22 Jijajiji pina-wankaru-jarrinjarla pina-yanu nguru-nyayirni-wangu-kurra Kaatu-kurlangu-kurra. Yaninjarla jungarni-purdanji pirri-manu Kaaturla. Yinyarlanya kajana Warlalja-Wiri nyinami marramarra-watiki manu pirlirrpa ngalya-kariki kuja kalu yalkirirla nyina yartarnarri-kirli. \c 4 \s1 Jungarnili nyinaya Jijaji-piya kujalu yapangku nyanungu murrumurru-manu \p \v 1 Yapa nyurrurlarluju kankulu milya-pinyi yangka kuja kalalu yapangku murrumurru-manu Jijaji Kiraji kujalpa walya nyampurla nyinaja. Murrumurru-manu-nyayirnili, kulalpa kuja-jangkaju warrarda wajampa-jarrija. Kuja-piya-yijala kulalu wajampa-jarriya kajili-nyarra yapangku murrumurru-mani. Pirrjirdi-mantalu-nyanu yungunkulu jungarnirli manngu-nyanyi nyanungu-piyarlu. Yapa nyurrurlarlu kankulu milya-pinyi kaji ngana-puka murrumurru-jarrimi Jijaji Kiraji-piya, yapa yinyaju majukuju-ka lawa-jarrimi. \v 2 Yapa yinyaju kajika witaku-mipa ngari wankaruju nyinami, marda kajika marda wankaruju nyinami walyangkaju purlka-karda manu marda muturna-karda nyampurlaju. Ngulaju ngula-juku. Kala kulalpa ngari majungka-jarriyarla kutu yungu nganta-nyanu wardinyi-mani, lawa. Ngari karla jungarni nyinami Kaatuku kajirla nyarrpa-puka nyanunguku wangkami. \v 3 Nyurru-wiyi Kirijini-wangu-wiyi, ngari kalankulu jamulu nyinaja ngalya-kari-piya kuja kalalu Kaatu milya-pinja-wangu nyinaja. Majungka-jarrija kalankulu nyanungurra-piya. Yaninjarla kalankulu kutu ngunaja karnta-kari-kirli manu wati-kari-kirli. Maju-mipa kalankulu manngu-nyangu. Warrarda kalankulu warungka-jarrija pama-ngarninja-warnu. Kalankulu jinta-jarrija miyiki manu pamaku ngarninjaku. Kulankulu-nyanu warla-pajurnu kuja-kujaku, lawa. Kalankulu jinta-jarrija yapa ngalya-kari-kirli yangka juju-kari juju-kariki parntarrinjaku pirli manu watiya-jangkaku. Kula-nyarra Kaatu wardinyi nyinaja kujaku. Yuwayi, kalankulu maju nyinaja kuja-piyanya. \v 4 Kala jalangu, kula kankulu ngampurrpa nyina jinta-jarrinjaku yapa ngalya-kari-kirliki kuja kalu majungka-jarrimi. Yapa yinyarlu kalu-nyarra nyanyi kuja kankulurla jungarni nyinami Kaatuku, manu kalu-nyanu kuja wangkami, “Waraa! Nyiya-jangka kula kalu yinya-patuju ngalipa-kurluju jinta-jarrimi kujalpalu kamparru-wiyi nyinaja ngalipa-kurlu?” Ngula-jangka kalu-nyarra manyu-pinyi. Ngulaju ngula-juku. \v 5 Ngaka kapu-jana Kaaturlu miimii-nyanjarla payirni yapa yinyarraju yangka kuja kalu wankaru-juku nyinami manu yaparlangu kujalu palija. Yuwayi, kapu-jana miimii-nyanjarla payirni ngurrju-japa maju-japa. Kaji-jana miimii-nyanjarla payirni, ngulaju kapulu yimi-ngarrirni nyiyarningkijarra ngurrju-japa maju-japa kujalpalu walya nyampurla nyarrpa-jarrija. \v 6 Yapa yangka kujalu palija, purda-nyangulu Yimi Ngurrjuju Jijaji Kiraji-kirliji. Nganangku mayi-jana yimi-ngarrurnu. Palijalu yangka kuja karlipa yapa muku palimi. Ngulaju ngula-juku. Jalanguju nyurnu-jala kalu nguna milyingka, kala Kaaturlu-jana yilyaja Yimi Ngurrju yungu-jana nyanungu-nyangu Pirlirrparlu wankaru-mani-yijala. Ngula-jangka kapulurla jungarnilki nyinami Kaatuku. \s1 Yulkamirlipa-nyanu, manurliparla warrki-jarrimi Kaatuku yartarnarri nyanungu-nyangu-kurlu \p \v 7 Walya nyampuju kula tarnnga karrimi, kapu yawu-pardimi jalangu ngari. Kujarlanya, yapa nyurrurlarlulu yirriyirrirli manngu-nyangka Kaatu manu yapa-patu-karirlangulu-jana. Warla-pajikalu-nyanu maju-kujaku yungunkulurla jungarnilki wangkami Kaatuku. \v 8 Yuwayi, jungarnilirla warrarda nyinaya. Kala yungurna-nyarra yimi-ngarrirni-wiyi yimi wiri-nyayirni. Yulkayalu-nyanu jarnkujarnku. Marda kajikankulu-nyanu jarnkujarnku murrumurru-mani, manu marda kajikankulu-nyanu jangkardu majungka-jarrimi. Kuja-kujakujulu-nyanu jarnkujarnku yawuru-jarriya. \v 9 Kaji ngana yanirni nyurrurla-nyangu ngurra-kurra ngurra-kari-jangka, kulalurla jurnta yunjumu-jarriya. Ngarili kutu kangka nyurrurla-nyangu ngurra-kurraju. Kulalurla kuja wangkaya, “Yanta ngurra-kari-kirra! Nyiyakunpa yanurnu nyampu-kurraju?” Lawa. Kuja-wangurlulu ngari kutu kangka nyurrurla-nyangu-kurraju ngurra-kurra. \v 10 Kaatulpa-nyarra ngurrju-nyayirni yapa nyurrurlakuju nyinaja, manu-nyarra yartarnarri jarnkujarnku yungu yungunkulurla jarnkujarnku warrki-jarrimi nyanunguku. Yuwayi, jarnkujarnku mardarni kankulu yartarnarri yangka kuja-nyarra Kaaturlu jarnkujarnku yungu. Yinya-kurlurlu pirrjirdi-mantalu-nyanu yungunkulu Kaatu purami. Kajinkili-nyanu pirrjirdi-mani kujarlu, ngulaju kapunkulurla jungarni warrki-jarrimi Kaatuku nyanungu-nyangu yartarnarri-kirli. \v 11 Kala yapaku nyurrurla ngalya-kariki, Kaaturlu-nyarra yartarnarri yungu yungunkulu-jana yapa-patu-kariki yimi-ngarrirni Yimi Ngurrju Jijaji Kiraji-kirli, yungunkulu-jana yapa ngalya-kari pinarri-mani. Ngurrju kujaju. Yimi-ngarrikalu-jana yimi-mipaju yangka kaji-nyarra Kaatu-juku wangkami, kula nyurrurla-nyangu yimi. Yapaku nyurrurla ngalya-kariki, Kaaturlu-nyarra yartarnarri yungu ngula-kurlurlu yungunkulu-jana wurdujarra-mani yapa panu-karirlangu, marda kalu marlajarra nyinami, marda kalu nyurnu ngunami. Ngulaju ngurrju. Ngarili-jana yapakuju warrki-jarriya yartarnarri-kirli kuja-nyarra Kaaturlu yungu. Kajili-nyarra yapa ngalya-karirli nyanyi warrki-kirra, kapulurla Kaatuku pulka-pinyi. Kapulu-nyanu wangkami, “Waraa! Yapa yinyaju kalurla junga nyinami Jijaji Kirajiki.” Kujarlanya kapulurla pulka-pinyi Kaatukuju. Nyanunguju pirrjirdi-nyayirni, manu-ka yartarnarri wiri-jarlu mardarni tarnnga-juku. Ngula-juku ngurrju. \s1 Kaji-ngalpa maju rdipimi, wardinyilparlipa nyinayarla, manulparliparla wala nyinakarla Kaatuku \p \v 12 Ngajukupurdangka-patu yapa-patu wungu-warnu-patu, maju kanyarra rdipimi, manu ngula-jangkarlu murrumurru kankulu-nyanu purda-nyanyi. Junga kujaju. Kala kulalu-nyanu kuja jarnkujarnku wangkaya, “Yuwa! Ngalipaju Kirijini-patu! Nyiya-jangka kangalpa majuju rdipimi? Marda kula kangalpa warrawarra-kanyi Kaaturlu!” Lawa! Kuja wangkanja-wangulu nyinaya! Nyiya-jangka kanyarra majuju rdipimi? Kaaturlu kanyarra waalparrirni, miimii-nyanyi kanyarra yirriyirri-nyayirnirli yungu-nyarra milya-pinyi junga-japa kankulurla walaju nyinami. \v 13 Ngarili wardinyi nyinaya maju-puruju. Murrumurru-jarrimi kankulu Jijaji Kiraji-piya kujalu nyanungu yapangku murrumurru-manu walya nyampurla. Ngaka yapa panungku kapulu nyanyi Jijaji Kiraji ngurrju-nyayirni yartarnarri wiri-jarlu-kurlu. Jalangu kankulu-nyanu murrumurru purda-nyanyi yungunkulurla yangka ngaka wardinyilki yati-wangka Kaatuku. \v 14 Marda kalu-nyarra yapa ngalya-karirli manyu-pinyi kujarlu, “Nyurrurlaju Kirijini-patunkulu ngawungawu!” Nyiya-jangka kalu-nyarra manyu-pinyi kujarluju? Kaatu-kurlangu Pirlirrpa, yartarnarri wiri-jarlu-kurlu-ka palka nyina nyurrurlarla. Kujarlanya kalu-nyarra manyu-pinyi. Ngulaju ngula-juku. Kaaturlu kanyarra pirrjirdi-maninjarla warrawarra-kanyi-jiki! \p \v 15 Yapa ngalya-kari ngulajulu tarnnga-kurra pinja-panu-wati. Ngalya-karijili purunjunju-wati. Ngalya-kari kalu kutu majungka-jarrimi, manu ngalya-kariji kalu-jana mampami kuluku yapa-patu-kariki. Kuja kalu kuja majungka-jarrimi, ngulakuju majuju kajana rdipimi, manu kalu-jana ngalya-karirli pinyi. Kala kulalu kuja-piya nyinaya, lawa! \v 16 Ngarilirla jungarni warrarda nyinaya Jijaji Kirajiki yapa nyanungu-nyangu. Kala kaji-nyarra maju rdipimi, marda kaji-nyarra yapangku murrumurru-mani, kulalu kurnta-jarriya. Ngarilirla Kaatuku pulka-pungka. Yapa-karirli kapulu-nyarra nyanyi, manu kapulu milya-pinyi kuja kankulu Kirijini nyina. \p \v 17 Jalangurlangurlu kajana Kaaturlu miimii-nyanyi yapa ngurrju-japa maju-japa. Ngaliparlangu-wiyi kangalpa miimii-nyanyi. Kujarlanya milya-pinyi karlipa yangka ngaka kapu-jana miimii-nyanjarla murrumurru-mani karrikarri-wangurlu yinyaju yapa ngalya-kari, yangka-patu kuja kalu purda-nyanja-wangu nyinami jalangu, yangka-patuku kuja kajana yimi-ngarrirni Yimi Ngurrju Jijaji Kiraji-kirli. Kapu-jana murrumurru-mani karrikarri-wangurlu ngalipa-piya-wangu. \v 18 Nyampunya-ka wangkami Payipulurlaju: \q1 “Kaaturlu kapu-jana muurl-mardarni yapa nyanungu-nyangu yangka-patu kuja kalurla jungarni nyinami nyanunguku. Kujakungarntiji maju-wiyi kapu-jana rdipimi walya nyampurlaju, manu kapulu murrumurru-jarrimi. Kujarlanya karlipa milya-pinyi Kaaturlu kapu-jana yapa yinya-patuju murrumurru-mani karrikarri-wangurlu, yangka kuja kalu majungka-jarrimi. Kapulu murrumurrurluju jata-nyanyi, yangka-patu kuja kalu majungka-jarrimi.”\x * \xo 4:18 \xt Nyangka Proverbs 11.31 \x* \m \v 19 Yuwayi, kujanya kanyarra wangkami Kaatuju yapa nyanungu-nyangu-patukuju. Wangkami-ka yangka maju kapu-nyarra rdipimi. Ngula-puruju, nyarrpa-jarrimilkinkili? Walajukulurla nyinaya Kaatuku. Nyanungurlunya-ngalpa ngurrju-manu. Wangkaja-ngalpa yangka kapu-ngalpa warrawarra-kanyi, manu yimi yinyaju kula wajawaja-mani. Ngurrjujukulu-nyanu jarnkujarnku nyinaya. \c 5 \s1 Jaajikingarduyu-patu wiriwiri yungulpalu jungarni nyinakarla yungulu-jana yapa ngalya-karirli waalparrirni \p \v 1 Yungurna-nyarra wangkami nyurrurlaku jaajikingarduyu-patuku wiriwiriki yungunkulu pirrjirdi-juku nyina. Ngajujurna wiri nyurrurla-piya. Nyangurna Jijaji Kirajiji kujalpalu yapangku murrumurru-manu walya nyampurla. Ngaka kapurna jinta-jarrimi nyanungu-kurlu nguru-nyayirni-wangurla kaji-jana Kaaturlu milki-yirrarni yangka Jijaji Kiraji kuja-ka nyinami yartarnarri wiri-jaru-kurlu. \v 2 Nyurrurla jaajikingarduyu wiriwiri, warrawarra-kangkalu-jana Kaatu-kurlangu yapa yangka jiyipikingarduyu-piyarlu kuja kajana-warra-kanyi jiyipi nyanungu-nyangu. Kaaturlu-nyarra yapa yinyaju yungu yungunkulu-jana warrawarra-kanyi. Kulalu-jana kuja wangkaya, “Jinyijinyi-mani kajulu yungu ngantarna-nyarra warrawarra-kanyi.” Lawa, kuja wangkanja-wangulu nyinaya! Ngarili-jana jungangku warrawarra-kangka. Wardinyirli-juku warrawarra-kangkalu-jana, ngulakuju Kaatu kapu-nyarra wardinyi-jarrimi. Warrki-jarriyalurla Kaatuku kujanya, kula talaku, lawa. Warrki-jarriyalurla yungunkulu-jana yapa pirrjirdi-mani nyanunguku puranjaku manu yungulu ngurrju nyina. \v 3 Kuja kankulu-jana yapa warrawarra-kanyi jaajirla, kulalu-jana kulungku jinyijinyi-mani, lawa. Ngarilirla jungarni nyinaya Kaatuku nyanungurra-kurluju. Ngula kajili-nyarra nyanyi kuja-kurra, kapulu-nyarra waalparrirni, manu kapulu jungarni nyinami. \v 4 Kajinkilirla jaajikingarduyu-patu wiriwiri jungarni nyinami Kaatuku kuja-piya, ngula-jangka ngaka ngurungka nyanungu-nyangurla Jijaji Kirajirli kapu-nyarra yinyi nyiya mayi ngurrju yartarnarri wiri-jarlu-kurlu, kapu-nyarra karrimi tarnnga-juku nyurrurlaku. Nyanunguju-jana wiri jaajikingarduyu-patuku wiriwiriki walya nyampurla. \p \v 5 Nyurrurla wati-patu kurdu-warnu-patu, purda-nyangkalu-jana jaajikingarduyu-patu wiriwiri kajili-nyarra nyarrparlangu wangkami. \p Yungurna-nyarra wangkami panuku-juku Kirijini-patuku. Kulalu-nyanurla pulka-pungka, manu kulalu-jana yapa jinyijinyi-manta wiri-piyarlu. Lawa. Ngarili-nyanu wurdungu warrki-jarriya. Nyarrparla kuja? Nyampunya wangkaja Kaatuju Payipulurlaju: \q1 “Kaaturlu kajana yapaju mamparl-pinyi kuja kalu-nyanurla pulka-pinyi wiri-piyarlu. Kala nyanunguju ngurrju yapakuju yangka kuja kalu-jana yapa-patu-kariki wurdungu warrki-jarrimi.”\x * \xo 5:5 \xt Nyangka Proverbs 3.34 \x* \m \v 6 Kujarlanya, wurdungulu-nyanu jarnkujarnku warrki-jarriya kamparru Kaaturla. Nyanunguju yartarnarri wiri-kirli. Yuwayi, wurdungulu-nyanu jarnkujarnku warrki-jarriya. Yangka kaji Jijaji Kiraji pina-yanirni, Kaaturlu kapu-nyarra ngurrju-pajirni. \p \v 7 Marda kanyarra maju rdipimi yapa nyurrurlakuju. Ngulaju ngula-juku. Kulalu wajampa-jarriya. Kulalu-nyanu payika, “Nyarrpa-jarrimilkirlipa?” Lawa. Kaji-nyarra maju rdipimi, ngarili Kaatu-mipa payika. Ngari kanyarra warrarda mari-jarrimi nyurrurlakuju, manu kanyarra warrarda manngu-nyanyi. \p \v 8 Warla-pajikalu-nyanu maju-kujaku, manulu-nyanu warrawarra-kangka Juju Ngawu-kujaku. Warru-ka wapami kilji-nyayirni nguurr-karrinja-karra ngaya wiri-jarlu-piya. Yapaku kajana warrirni puuly-mardarninjaku yungu-jana puuly-mardarninjarla maju-mani. \v 9 Walalurla warrarda nyinaya Kaatuku yungunkulu wungungku Juju Ngawu warla-pajirni. Maju kanyarra rdipimi warrarda yapa nyurrurlakuju. Junga kujaju. Milya-pinyi kankulu maju kuja kajana rdipimi Kirijini-patuku nguru-kari nguru-karirlaku. Ngulaju ngula-juku. Walajukulurla nyinaya jata-nyanja-wangu Kaatukuju. \v 10 Maju kapu-nyarra rdipimi walya nyampurlaju, ngari witaku tarnnga-wangu. Kaatuju kanyarra ngurrju-juku nyinami. Milarninjarla-nyarra wangkaja yungu-nyarra jintangka yirrarni Jijaji Kiraji-kirli yungunkulurla yartarnarri wiri-jaru-kurlu jirrnganja nyina ngurungka nyanungu-nyangurla. Yuwayi, jalanguju kankulu jata-nyanyi, kala Kaaturlu kapu-nyarra ngurrju-mani pina. Ngula kapunkulu pirrjirdilki nyina. Kapu-nyarra ngurrju-mani pina yungunkulurla wala warrarda nyina. Nganangku kula-nyarra kanyi Kaatu-kujakuju. \v 11 Yuwayi, Kaatuju kapu nyina Warlalja-Wiri nyiyarningkijarraku tarnnga. Ngula-juku ngurrju. \s1 Piitarlu pipa nyampuju lawa-manu \p \v 12 Ngajukupurdangka Kirijini yirdiji Jilajaju, nyampu palka ngaju-kurlu. Ngajuku kaju warrki-jarrimi ngurrju. Wangkajarnarla yimi yirrarninjaku pipa nyampurla. Ngajulurlurna-nyarra jaru nyampuju yirrarnu yungunkulu pirrjirdi nyina, manurna-nyarra yarda wangkaja Kaatuju kangalpa yimiri-nyayirni nyinami-jiki. Kujanyarna-nyarra wangkaja kamparru-wiyiji. Walalurla warrarda nyinaya Kaatuku kuja kanyarra ngurrju nyinami. \p \v 13 Kirijini-kariyi-nyanu-patu kuja kalu nyina ngaju-kurlu ngurra nyampu Papilunurla, ngula-paturlu yungulu-nyarra yimi-ngarrirnirra ngurrju nganta kalu nyinami. Wati-pardu Maarrkurlangu kanyarra wangkami ngurrju nganta-ka nyina. Nyanunguju ngaju-nyangu-piya ngalapi-nyanu. Kaaturlu-nyarra milarnu nyurrurlaju, manu-jana nyanungurrarlangu milarnu yungulurla jintangka nyinami nyanunguku. \p \v 14 Yulkami kankulu-nyanu. Kajinkili jinta-jarrimi ngaka, ngurrjulu-nyanu ngamurlu-maninjarla wangkaya. \p Nyurrurla kuja kankulu Jijaji Kiraji-kirlangu nyina, wangkamilki karna-nyarrarla Kaatuku, “Wapirra, nyinaya yapa yinya-patu-kurlu yungulu rarralypa nyina ngurrju.” Ngula-juku.