\id ACT  
\h ACTS 
\toc1 Apostlenao Shaꞌapaapanii Kida Dauaꞌo 
\toc2 Acts 
\toc3 Act 
\mt1 Apostlenao Shaꞌapaapanii Kida Dauaꞌo 
\is1 Diꞌoraz kaarita dauaꞌo 
\ip Diꞌoraz kaarita Luke saadanii. Utotokadan powaꞌa zii pakuwaa tawuruꞌu usaadaniaz Theophilus ati baꞌoran kaarita idaꞌa, Luke kiaꞌoraz udakota-kao. 
\ip Luke saadan pakaaritan Theophilus atiꞌo, uaipan idi uaitapan kaimanaiman naꞌapaꞌoram wuruꞌu mishidainao iribainanuz naa Jesus naꞌaka-kao daunaꞌan aokazi iti. Kainaꞌa baudaꞌapa umanawunuꞌo parada-karu Acts 1:8 idaꞌa. Jesus kian, “Mazan Kaimanaꞌo Doronaa morotinan dono unao, maꞌozakaꞌo nii utaapan unyukunuu, ukauꞌan maꞌozakaꞌo nii ukakuwaapan õdauꞌu Jerusalem ii aka, naꞌiki ipai Judea Baara ii aka, naꞌiki Samaria Baara ii aka, atii ipai amazada kawanaꞌati.” 
\ip Luke kowaada kapam naꞌapam Kaimanaꞌo Doronaa morotinan naꞌiki utaan pamaꞌozakan mishidainao ati, naꞌiki ĩzowaunaanao ati Jerusalem ii, Pentecost Kamoon dono. Uruu idi maꞌozaka mishi Peter naꞌiki baꞌoran mishidainao kakuwaapan pamin-Jewnao ati Jerusalem ii aka, naꞌiki ipai Judea Baara ii aka. Ĩkakuwaapa kapam Samaria Baara sannao ati, wuruꞌu maonapaꞌoraz ĩwiizi Jewnao wiizi dazaba an. Kadiman mishidainao iribainan Kaimanaꞌo Doronaa kaminkaꞌutan idi ĩdyaun. 
\ip Kainaꞌa iriba Luke saadan kapam papaonaru Paul dauaꞌo: Paul kowaadapan dauaꞌo kuwai Jesus dauaꞌo ipai amazada kawanaꞌati, baꞌoran kaduz pidannao mashaapa-kizi ii aka. Wuruꞌu baꞌoran kaduz pidannaouz, ĩnao Jewnao dakotaniaz Gentilenao nii. Mazan iriba ĩnao, ĩmishidan kuwai Jesus dauaꞌo. 
\ip Panaadon Luke chiꞌikapan naꞌiki ukaudinan baokopa Paul tuma. Aizii naꞌapainim Luke ikodaakan an Paul tuma, mashaꞌapakiaka watukapan usaadinpan waunao kii. Waikodan niizu Acts 16:10, 20:5 naꞌiki 27:2 idaꞌa. 
\iot Kaarita buutinpan kida 
\io1 Minziiwatin-karu kakuwaapa-karu uaꞌii \ior 1:1-26\ior* 
\io1 Kaimanaꞌo Kuwai kowaadapa-kao Jerusalem ii aka \ior 2:1—8:3\ior* 
\io1 Kaimanaꞌo Kuwai kowaadapa-kao Judea naꞌiki Samaria Baara ii aka \ior 8:4—12:25\ior* 
\io1 Kiwiitapaꞌo Paul kakuwaatin-kizi \ior 13:1—14:28\ior* 
\io1 Choochi zowaunaanao miitiniipan Jerusalem ii \ior 15:1-35\ior* 
\io1 Itamautan Paul kakuwaatin-kizi \ior 15:36—18:22\ior* 
\io1 Idikinautan Paul kakuwaatin-kizi \ior 18:23—21:16\ior* 
\io1 Paul zaamata-kao naꞌiki utaraapa-kao \ior 21:17—26:32\ior* 
\io1 Paul dyuuda-kao Rome iti \ior 27:1—28:31\ior* 
\c 1  
\p  
\v 1 Õpaonaru Theophilus: Kiwiiniꞌo õkaaritan idaꞌa,\f + \fr 1:1 \ft Diꞌoraz kaarita Luke saadanii koshan.\f* õkowaadaniꞌi naa shaꞌatii puꞌati ipai Jesus kaudin-kizi kida dauꞌu, naꞌiki õkowaada ukuwaa, utominapatin-kida-kinaaz pidannao.  
\v 2 Ipai õkowaadanuz usakadin-kizi iki atii Tominkaru naꞌakauzon diꞌiti uruu aokazi iti. 
\p Mazan Jesus naꞌaka-kao uaꞌii aokazi iti, ukakinaowan apostlenao Kaimanaꞌo Doronaa idaꞌan, ĩnao uzaamataniinaouz kakuwaapatinainao nii. 
\p  
\v 3 Aizii 40 kamoo pazowii-kao daunaꞌan, Jesus aidinan mapuda apostlenao ati, ukauꞌan ĩtukapa uruu, naꞌiki ushaꞌapata pabiꞌinaaka aimaakan, utukapa-kida-kinaa nii ĩꞌati mishiꞌo pakakupan, naꞌiki ipai ukowaadan ĩꞌati naꞌapam Tominkaru naobanai-tinan. 
\p  
\v 4 Baudaꞌapa kamoo apostlenao baokopatinpan dono, Jesus kakinaowan ĩdyaun, kaikapaꞌa: “Manaꞌa zii paꞌi umakoꞌonaꞌa Jerusalem iki, uzaudapa kizi Kaimanaꞌo Doronaa, tawuruꞌu õDaru kowaadauzoniaz pataaꞌazon unao ati, naꞌapa shaꞌatii tawuruꞌu õkiauzonuz uꞌati.  
\v 5 John Chikaawunuupauzon soo wunu idi karikaonan, mazan aonaꞌo nii zii kamoo dobatan iriba, Tominkaru chikaawunuuan nii unao Kaimanaꞌo Doronaa idi paꞌan,” ukian apostlenao ati. 
\s1 Tominkaru naꞌakan Jesus //  aokazi iti 
\p  
\v 6 Aizii apostlenao baokopatinan dono Jesus tuma Olive Naawa ii, sariapa ĩkian uꞌati, “Naobanai, aiziꞌo niꞌi naa puzaamatan powaa iti pidan king nii Israelitenao bii iki, kazowautapaꞌo niꞌi naa waunao Israelitenao?” 
\p  
\v 7 Mazan Jesus kian ĩꞌati, “Soo õDaruꞌo nii karikaonan aitapa naꞌapainim nii pashaꞌapatan ipai aimaakan paaipan kawanaꞌati. Unao aonaa turuu uaitapan.  
\v 8 Mazan Kaimanaꞌo Doronaa morotinan dono unao, maꞌozakaꞌo nii utaapan unyukunuu. Ukauꞌan maꞌozakaꞌo nii ukakuwaapan õdauꞌu Jerusalem ii aka, naꞌiki ipai Judea Baara ii aka, naꞌiki Samaria Baara ii aka, atii ipai amazada kawanaꞌati.” 
\p  
\v 9 Jesus ipaian daunaꞌan paparadinan ĩꞌati naꞌapa, uruꞌu naa Tominkaru naꞌakaꞌakan naazu aokazi iti. Apostlenao awunuutapan udawuꞌati, atii ishaꞌiz dikinidaꞌakan naazu. 
\p  
\v 10 Ĩawunuutapan puꞌu zii udawuꞌati, mashaꞌapakiaka dyaꞌutam daonaioranao, barakaꞌo ĩkamichan kida, aidinaꞌakan naꞌiki ĩkadishitan ĩdazabaꞌa.  
\v 11 Sariapa ĩparadan apostlenao ati kaikapaꞌa: “Galilee Baara sannao. Kandii nii uawunuutapan aokazi iti? Wuruꞌu Jesus, Tominkaru naꞌakaniaz aokazi iti, naꞌapaꞌo nii uwaꞌatin koshan, utukapan kawan umakon aokazi iti,” ĩkian. 
\s1 Judas wadaun zaamata-kao 
\p  
\v 12 Udaunaꞌan apostlenao padantan naa Olive Naawa iki, Jerusalem itiꞌi naa. Munapo zaꞌo wuruꞌu naawazi ĩmakonaka kiziz.  
\v 13 Aizii ĩkaawan naa donoi iti, sariapa ĩmakon pasookadinpauzo-kizi iti, kabaun dokoaꞌo uparanka baara-tinpan. Kaikapaudaꞌu ĩdyaunuꞌu: Peter, John, James, Andrew, Philip, Thomas, Bartholomew, Matthew, James (Alphaeus daniz), naꞌiki Simon (uruu Patriot),\f + \fr 1:13 \fq Patriot: \ft mizaataakapauzoz pawiizi dauꞌan. Baꞌoran udakotapa-kinao Zealot kii.\f* naꞌiki Judas (James daniz).  
\v 14 Naꞌiaꞌa naa apostlenao baokopainpan, naꞌiki mapuda daꞌi ĩtoriinpan Tominkaru ati. Mary, Jesus daroz, naꞌiaꞌo kapam ĩtuma, naꞌiki baꞌoran zunnao, naꞌiki Jesus inawuzunao. 
\p  
\v 15 Baudaꞌapa kamoo uruu dono, mishidainao baokopatinan, 120 wuruꞌu baokopatinpainaouz. Naꞌiki Peter kadishitan ĩnao kanaapu iti, naꞌiki ukian ĩꞌati,  
\v 16 “Õiribannao, õkiaꞌazon ipai unao ati, marii aizii saada-kariwaiz Tominkaru paradan mishii-kao, tawuruꞌu Kaimanaꞌo Doronaa kowaada-kidauzoniaz kotuaꞌa naa David idaꞌan. Judas dauꞌanaꞌo wuruꞌu unaꞌapanuz, uruu naꞌakaꞌoraz pidannao, zaamataꞌo nii Jesus.  
\v 17 Judas wabii ikiꞌo uruu, Jesus zaamatauzonii, kaudinaꞌo nii baokopa watuma.”  
\v 18 (Taa-kariwai puraata Judas ati, uzaamata-kidan winipinaa Jesus patarubanao ati. Uruu puraata idaꞌan zakapu torii-kao. Naꞌiki uruu zakapu baara iaꞌo Judas waotauzon mawaka aka, naꞌiki tadaꞌoka aka utoba, naꞌiki ipai uokori kodiaꞌakan.  
\v 19 Ipai pidannao mashaapainao Jerusalem ii aka, abatan wuruꞌu aimaakan shaꞌapanuz uꞌati naꞌapa. Uruu idi ĩdakotan paparadan idaꞌan wuruꞌu zakapu uu, Akeldama kii, “Izaitaꞌo Zakapu,” kiaꞌo wuruꞌu.) 
\p  
\v 20 “Kaikapa shaꞌatii tawuruꞌu David saadauzoniaz udauꞌu Psalms idaꞌa. 
\q1 ‘Marii udapu waꞌakinan mawazoo-daun; 
\q1 Aonaa kizi pidan mashaapan udapu ii.’\f + \fr 1:20 \ft Psalm 69:25\f* 
\m Baꞌoran koshan David saadanii Psalms idaꞌa, ukian, 
\q1 ‘Marii kizi baꞌoran pidan zaamatan wuruꞌu ukaudin-kiziz.’\f + \fr 1:20 \ft Psalm 109:8\f* 
\p  
\v 21 “Ukauꞌan marii wazaamatan baudaꞌapa pidan wabii iki, chiꞌikapauzo daꞌi baokopa watuma wakaudinan dono Naobanai Jesus tuma,  
\v 22 John chikaawunuuan diꞌikiꞌo uruu, atii unaꞌaka-kao diꞌiti waꞌai aokazi iti. Ukauꞌan naꞌiaꞌoram pidan zaamata-kao, uruꞌo niꞌi naa kakuwaapatin waunao tuma Jesus kadishita-kida-kao dauꞌu pamawaka-kizi iki.”  
\v 23 Uruu idi dyaꞌutam pidannao zaamata-kao, Joseph Barsabbas (Justus kiaꞌoraz kapam udakotapauzo-kao), naꞌiki Matthias.  
\v 24-25 Aizii ĩtukapaꞌazon naꞌiaꞌoram nii zaamata-kao. Uruu idi ĩtoriinpan Tominkaru ati kaikapaꞌa: “Naobanai, ipai puaitapan pidannao nyukunuu, putukapa-kida waꞌati naꞌiaꞌoram nii baudaꞌapa pidan zaamata-kao kaudinaꞌo nii puꞌati Judas wadaun nii, makoꞌoraz naa pamashaapa-kizi itiꞌi naa,” ĩkian.  
\v 26 Uruu daunaꞌan ĩmakinaotan makinaonii, ĩtukapaꞌazon kanom diꞌiti uwaotan. Matthias diꞌiti uwaotan. Uruꞌu naa ĩzaamata apostle nii, kaudinaꞌo nii Jesus ati, baꞌoran 11 apostlenao tuma. 
\c 2  
\s1 Kaimanaꞌo Doronaa kaawan dauaꞌo 
\p  
\v 1 Aizii Pentecost kamoon kaawan donoꞌo naa, ipai mishidainao kasabaꞌukinan baokopa, baudaꞌapaꞌo kabaun nazo ii.  
\v 2 Mashaꞌapakiaka ĩabata aimaakan waꞌatin diiwa aokazi iki, maꞌozakaꞌo awaru waꞌatin kawanuꞌo. Ipai pidannao, sakanatapainao kabaun nazo ii abatanuz.  
\v 3 Upuꞌaꞌa naa ĩtukapaꞌakan iriba tikazi puꞌukapan kawan sodi kidaꞌo aimaakan, naꞌiki ĩtukapan naa ĩbuutinan ipai pidannao kawanaꞌati kida.  
\v 4 Uruꞌu dono Kaimanaꞌo Doronaa morotinan naꞌiki umaꞌozakadan naa ipai ĩdyaun. Sariapa ĩparadan pabiꞌinaakaꞌo parada-karu kida idaꞌan, Kaimanaꞌo Doronaa aipan kawanaꞌati.\fig tikazi puꞌukapan kawan sodi kidaꞌo buutinan pidannao kawanaꞌati kida |src="CN01890B.tif" size="span" ref="2:1-4" \fig* 
\p  
\v 5 Uruu dono iribaꞌo Jewnao, Tominkaru-tapainao, kasabaꞌuinpan Jerusalem ii. Ĩnao waꞌatin munapo kidaꞌo wiizai diꞌiki.  
\v 6 Ipai ĩnao, mashaꞌapakiaka ĩabatan diiwaꞌo aimaakan wuru diꞌiaꞌa mishidainao kasabaꞌukinapa-kizi ii. Uruu idi iriba ĩdiman naꞌiti, ĩtukapaꞌananuzu. Uruꞌu naa mazan ĩabatan mishidainao paradan paparadan kaduz kida idaꞌan.  
\v 7 Tuukii ĩdiꞌitinpan ĩdauꞌu. Sariapa ĩkian paꞌatiaaka kida, “Ei, ipai shaꞌatii wunaouꞌu pidannaouz Galilee Baara sannao paꞌidiwaru,  
\v 8-9 mazan naꞌapa diꞌi naa mooko waabatan ĩparadan kaiman, waparadan kaduz idaꞌan kida? Ipai waunao diꞌi panaꞌa kidaꞌo waparadan, naꞌiki baꞌoran wiizai iki kidaꞌo paꞌidiwaru wawaꞌatin. Kainaꞌa waꞌatiinao Parthia Baara iki, baꞌorainao Media Baara iki, naꞌiki Elam Baara iki, baꞌorainao Mesopotamia Baara iki, Judea Baara iki, Cappadocia Baara iki, baꞌorainao kida Pontus Baara naꞌiki Asia Baara iki.  
\v 10 Kainaꞌa baꞌorainao kida waꞌatiinao Phrygia Baara iki naꞌiki Pamphylia Baara iki, baꞌorainao kida Egypt Baara iki, pabiꞌi kida pidannao waꞌatin Libya Baara iki, maonapaꞌoraz donoi Cyrene itinapu. Kainaꞌa kapam Rome ikiinao,  
\v 11 Jewnao kaawan naꞌiki baꞌoran kaduz pidannao, zaamatinainaouznaa Jewnao kaduz diꞌiti. Naꞌiki kainaꞌa kapam Crete Baara naꞌiki Arabia Baara ikiinao. Ipai waunao wawaꞌatin baꞌoran amazada iki kidaꞌo, mazan upuꞌu zii waabatan kaimanaiman ĩkowaadan Tominkaru shaꞌapatanii, umanawun kidaꞌo aimaakan, waparadan kida idaꞌan.” 
\p  
\v 12 Tuukii, tuukii ĩdiꞌitinpan, aonaa ĩsookadan papishaan pairibannao kida. “Kandii niꞌo wuruꞌu aimaakan shaꞌapanuz naꞌapa?” ĩkian. 
\p  
\v 13 Mazan baꞌorainao, ĩbankiitan mishidainao, kaikapaꞌa: “Ashu, ĩpoꞌidin karikaonan wuruꞌu,” ĩkian. 
\s1 Peter kuwaa 
\p  
\v 14 Udaunaꞌan Peter kadishitan naa baokopa wunao tumaꞌa, 11 apostlenaouz. Naꞌiki ukian naa ĩꞌati, maꞌozakaꞌo idaꞌan, “Õiribannao Jewnao, tawarainao, naꞌiki Jerusalem sannao. Uabata õparadan. Õkowaadaꞌazon uꞌati wuru dauꞌanaꞌa aimaakan uabataniaz aizii.  
\v 15 Unao kian, ‘Wunao poꞌidin wuruꞌu.’ Aonaa wapoꞌidin, aizii zii wakanadaꞌakan, naꞌiki waoko ii zii kamoo.  
\v 16 Õaipan uaitapan wuru dauꞌanaꞌa utukapaniaz shaꞌapan aizii, tawuruꞌu naa wuruꞌu mishiinaꞌoraz, prophet Joel saadauzoniaz kotuaꞌa naa. Kaikapa shaꞌatii tawuruꞌu ukiauzonuz. 
\q1  
\v 17 Tominkaru kian pidannao ati: 
\q1 ‘Kaikapaꞌo nii õshaꞌapatan aimaakan diinaꞌitiꞌi, 
\q2 amazada tokon uaꞌii, 
\q2 õtaan nii õDoronaa ipai pidannao ati. 
\q1 Naꞌiki udainao daonaioranao naꞌiki zunnao, 
\q2 kowaadapan nii õparadan; 
\q1 naꞌiki tominnarunao ati, 
\q2 õtukapa-kidan nii mishiꞌo aimaakan zandaꞌawunii iaꞌo kawanuꞌo nii. 
\q1 Aizii tunarunaonao ati, 
\q2 õtukapa-kidan nii mishiꞌo aimaakan ĩzandaꞌawun ii. 
\q1  
\v 18 Uruu dono õtaan nii õdoronaa õpoitorunao nyukunuu iti, 
\q2 daonaioranao naꞌiki zunnaouz. 
\q1 Naꞌiki ĩkowaadan nii õparadan kida. 
\q1  
\v 19 Uruu dono õaidan nii umanawun kidaꞌo aimaakan diꞌitinapa-kinai niꞌo, 
\q2 doko ii naꞌiki imiꞌi baaraꞌa. 
\q2 Uruu dono pidannao tukapan nii izai, tikazi, naꞌiki podidiꞌo tikazi shan. 
\q1  
\v 20 Uruu dono marutaꞌo nii kamoo, naꞌiki kauzu wuzaꞌo nii izai kawan. 
\q2 Wuruꞌu aimaakan kida shaꞌapan nii kaikapaꞌa, umanawunuꞌo kamoo, 
\q2 õgaru Naobanai Kamoon kaawan uaꞌiaꞌo nii. 
\q1  
\v 21 Naꞌiaꞌoram pidan pishaaꞌo Naobanai kazannaatan paugaru, 
\q2 kazannaata-karu niiz.’ Kiaꞌo wuruꞌu Joel saadauzoniaz.\f + \fr 2:21 \ft Joel 2:28-32\f* 
\p  
\v 22 “Õiribannao Israelitenao, uabata õparadan. Kaimanaiman Tominkaru kainaabatan unao ati mishiꞌo udyuudanii wuruꞌu Jesus Nazareth sanaz, ushaꞌapata-kidan idaꞌan uꞌati umanawun kidaꞌo aimaakan. Unao, uaitapa mishiꞌo kaiwuruꞌu õparadanuz, ushaꞌapanum kauꞌan utukapaniꞌi naa ushaꞌapatan naꞌapa kidaꞌo aimaakan, daꞌanaꞌa uwiizi an.  
\v 23 Paaipan kawanaꞌatiꞌo wuruꞌu Tominkaru zaamata-kidanuz Jesus unao ati. Uaitapanii kotuaꞌa naa, unao zaamatan niizu naꞌiki uzowii-kidan niizu, udyuudan idaꞌan oiaꞌo pidannao taukanuzu cross diꞌiti.  
\v 24 Mazan Tominkaru kadishita-kida uruu mawaka-kizai iki. Ukakuda uruu powaa iti, aonaa mawaka-karu kaꞌiitan pataratapan uruu mawakainao bii ii.  
\v 25 Kaikapa shaꞌatii tawuruꞌu David saadauzoniaz Christ paradan. 
\q1 ‘Õaitapa karikaonan kainaꞌa Naobanai Tominkaru õtuma, 
\q2 maonapa umashaapan õdazabaꞌa. 
\q2 Uruu idi aonaꞌo nii kanom ai õtarian. 
\q1  
\v 26 Ukauꞌan tuukii manawun õkonaukian, 
\q2 naꞌiki karikaonanuꞌo nii õkonaukii-kidan Naobanai. 
\q1 Õaitapa naꞌiki õmishida 
\q2 pukadishita-kidan nii õnanaa powaa iti. 
\q1  
\v 27 Aonaꞌo nii pukashaapan õnaꞌian karikaonan mawaka-kizai ii. 
\q1 Naꞌiki aonaꞌo nii putaapadan kaimanaꞌo manawun pupoitoru nanaa 
\q2 dyupushan baaranai ii. 
\q1  
\v 28 Pukowaadauzonii õꞌati, 
\q2 pukadishita-kidan nii õgaru powaa iti õmawakan daunaꞌan. 
\q1 Õkonaukian nii manawun putaapan idi õgaru pudazabaꞌa,’ 
\q2 kiaꞌo David saadauzon.\f + \fr 2:28 \ft Psalm 16:8-11\f* 
\p  
\v 29 “Õꞌinawuzunao, õkowaadaꞌazon uꞌati kaimanaiman, wadokozu-daun King David dauꞌan. Uruu kotuaꞌa naa umawakan, kainaꞌa watukapan ubaaranaa kaidaꞌaꞌa, atii kai.  
\v 30 Mazan prophet uruu. Uruu idi uaitapa naꞌiki umishida wuruꞌu Tominkaru kowaadauzoniaz pashaꞌapataꞌazon uꞌati. Ukiauzonuz, uzaamatan nii baudaꞌapa David takaan-daun king nii, naꞌapaꞌo nii uruu kawan.  
\v 31 Tominkaru aipan ati, David aitapa naꞌapam nii aimaakan shaꞌapan diinaꞌitiꞌi. Uruu idiꞌo ukowaadanuz Tominkaru kakudan nii Christ powaa iti pamawaka-kizi iki. Aonaꞌo nii ukashaapan unaꞌian mawakainao bii ii, naꞌiki aonaꞌo nii ukashaapan udyupushan baaranai ii.  
\v 32 Ukauꞌan uruꞌu naa wuruꞌu Jesus, Tominkaru kadishita-kidaniaz pamawaka-kizi iki. Mishiꞌo wuruꞌu ukakudanuz powaa iti, ipai waunao apostlenao tukapanuz.  
\v 33 Tuukii Tominkaru naubaan Jesus, uruu idi usakanata-kidanuz padiwaꞌora antanapu Naobanai nii. Naꞌiki Tominkaru taaꞌa naa Kaimanaꞌo Doronaa Jesus ati, ukowaadauzoniaz pataaꞌazon uꞌati. Uruu Kaimanaꞌo Doronaꞌa naa wuruꞌu Jesus taaniaz waunao mishidainao ati aizii, wuruꞌu unao tukapanii kidaz, naꞌiki unao abataniaz kapam.  
\v 34 Aonaa David sawatauzo-kao aokazi iti. Mazan upuꞌu zii ukian. 
\q1 ‘Naobanai Tominkaru kian õNaobanaa ati. 
\q1 Pusakanata õdiwaꞌora antanapu, 
\q1  
\v 35 atii õwaranuita-kidan putarubanao puꞌati.’\f + \fr 2:35 \ft Psalm 110:1 \f* 
\p  
\v 36 “Ukauꞌan, marii ipai unao naꞌiki ipai baꞌoran Israelitenao aitapan kaimanaiman, tawuruꞌu Jesus, unao tauka-kidaniaz cross diꞌiti, uruꞌu naa Christ, Tominkaru zaamataniaz Naobanai nii, kazannaataꞌo nii papidanannao.” 
\p  
\v 37 Pidannao abatan daunaꞌan ipai wuruꞌu Peter paradanuz paꞌati kaikapaꞌa, tuukii ĩnyukunuu kashaꞌoran. Sariapa ĩpishaan Peter, naꞌiki baꞌoran apostlenao kapam. “Wairibannao, naꞌapam nii dii washaꞌapatinan aizii?” ĩkian. 
\p  
\v 38 Peter kian ĩꞌati, “Õiribannao, ipai unao, utanawatin uꞌoian ai naꞌiki uchikaawunuu-kidinaꞌa naa umishidan idiꞌi naa Jesus Christ, Tominkaru mainaabata kizi ipai uꞌoian. Naꞌiki Tominkaru taa kiziꞌi naa uꞌati Kaimanaꞌo Doronaa.  
\v 39 Uruu wuruꞌu Tominkaru kowaadauzoniaz pataaꞌazon unao ati, naꞌiki utakaannao ati, naꞌiki Gentilenao ati. Mazan soo padapadaniinao pidannao atiꞌo nii wuruꞌu Naobanai waTominkarun taanuz Kaimanaꞌo Doronaa.”  
\v 40 Peter kakinaowan ĩdyaun kaimanaiman, naꞌiki powaꞌa zii koshan uparadan ĩꞌati, kaikapaꞌa: “Umuudaꞌa naa oiaꞌo kai, aonaa kizi upatakaꞌuta-kao diinaꞌitiꞌi oiainao pidannao patakaꞌuta-kao donoꞌo naa.” 
\p  
\v 41 Uruu idi iriba, iriba pidannao mishidan ukuwaa, naꞌiki ĩchikaawunuinan naa kapam. Uruu dono 3,000 pidannao mishidan Jesus, naꞌiki ĩbaokopatinan naa wunao bii itiꞌi mishidapainaouznaa.  
\v 42 Uruu daunaꞌan karikaonan daꞌi ĩbaokopainpauzon. Minziiwa ĩtominpan apostlenao diꞌiki, naꞌiki ipai ĩbaudaꞌapatan panyukunuu Tominkaru dauꞌati. Ĩnikan bread baokopa, ĩnyukunuitapa-kinaa nii Jesus mawakan, naꞌiki ĩtoriinpan baokopa kapam Tominkaru ati. 
\s1 Mishidainao mashaapan kaiman 
\p  
\v 43 Uruu dono, Tominkaru aipan ati apostlenao shaꞌapatan umanawun kidaꞌo aimaakan, aonaꞌoraz turuu ushaꞌapatauzo-kao. Tuukii pidannao diꞌitinpan wuru dauꞌaꞌa ĩshaꞌapatanii kidaz.  
\v 44 Naꞌiki mapuda ĩbaokopainpan baꞌoran mishidainao kida tuma. Naꞌiki karikaonan daꞌi ĩkaꞌidiwaakapan paꞌatiaaka kida.  
\v 45 Naꞌiaꞌoram pidan sellian dono pashaꞌapauz, utaan nii wuruꞌu pashaꞌapauz winipinaaz ipai mishidainao kawanaꞌati, ĩtorii-kinaa nii paaiapanii manawun aimaakan.  
\v 46 Ipai kamoo mishidainao baokopatinauzon Tominkaru Dapu ii. Panaadon ĩbaokopatinan nii mishidainao dapu ii kapam, konaukii ĩaroopan baokopa, naꞌiki ĩnikan nii kapam bread panyukunuitapa-kinaa nii Jesus mawakan.  
\v 47 Karikaonan ĩkonaukiitin-kidan Tominkaru. Uruu idi tuukii pidannao naudapan wuruꞌu mishidainaouz. Ipai kamoo Jesus kazannaatan pidannao ĩꞌoian ai. Uruu idi powaꞌa zii manawun mishidainao iribainan. 
\c 3  
\s1 Machiꞌikakaꞌo daonaiora 
\p  
\v 1 Baudaꞌapa kamoo wachuupun uaꞌii, Peter naꞌiki John makon koshan Tominkaru Dapu iti, ĩtoriinpaꞌanan Tominkaru ati, Jewnao toriinpauzon kawanaꞌati.  
\v 2 Aizii kainaꞌa daonaiora kaawa-kida-kariwai Tominkaru Dapu paniinomizinaa diꞌii, dakota-kariwaiz Konaunamaꞌo Paniinom kii. Wuruꞌu daonaioraz aonaꞌo uchiꞌikauzon pashakatan ikiꞌo. Ipai kamoo pairibannao naꞌakauzonuzu Tominkaru Dapu paniinomizinaa diꞌiti, upishaa kizi puraata pidannao ai, ĩmorotaꞌanan puꞌu Tominkaru Dapu iti. 
\p  
\v 3 Aizii wuruꞌu daonaioraz, utukapa Peter naꞌiki John morotaꞌanan Tominkaru Dapu iti. Sariapa ukian ĩꞌati, “Utaa shoman õpuraatan sodi nii.”  
\v 4 Sariapa ĩawunuupaꞌakan uꞌidiꞌiti, naꞌiki Peter kian, “Puabata.”  
\v 5 Sariapa daonaiora awunuupaꞌakan ĩꞌidiꞌiti, aonaa upanadankan paawun ĩꞌai, uzauda-kidan ĩtaaꞌazon puraata paꞌati.  
\v 6 Mazan Peter kian uꞌati, “Aonaa õpuraatan nii, mazan õtaan nii aimaakan kainaꞌaꞌo õꞌidaꞌa. Õkian puꞌati, puchiꞌika Jesus Christ, Nazareth san uu idaꞌan.”  
\v 7 Uzaamatanuzu pakaꞌu kadu iki ukadishita-kidanuz. Mashaꞌapakiaka daonaiora kidiba naꞌiki utabaꞌu kida maꞌozakaꞌakan,  
\v 8 uruꞌu naa ukadishitan, naꞌiki uchiꞌikaꞌakan naa kapam. Sariapa umorotan Peter naꞌiki John tuma Tominkaru Dapu iti. Naꞌii uchiꞌikaadanaan naꞌiki uzakaꞌuudanaan, ukonaukii-kidan Tominkaru.  
\v 9 Aizii pidannao tukapan idi naꞌiki ĩabatan idi wuruꞌu ukonaukii-kidanuz Tominkaru kaimanan paꞌati,  
\v 10 sariapa ĩaitapaꞌakan uruꞌu naa tawuruꞌu sakanatapauzoz Tominkaru Dapu paniinomizinaa ii, pishautauzoz puraata pidannao ai. Tuukii pidannao diꞌitinpan patukapan idi aimaakan shaꞌapan uꞌati. 
\p  
\v 11 Aizii wuruꞌu daonaioraz, naꞌa uzaamatinpan Peter naꞌiki John kadu iki, Solomonꞌs Porch\f + \fr 3:11 \fq Solomonꞌs Porch: \ft dikin-dinapa-kizai kamoo ai.\f* diꞌii. Iriba pidannao diman ĩꞌidaꞌati, ĩtukapaꞌanan ĩdyaun. Tuukii ĩdiꞌitinpan udauꞌu. 
\s1 Peter kakuwaapan //  Tominkaru Dapu ii 
\p  
\v 12 Peter tukapan idi iriba pidannao, sariapa uparadan ĩꞌati, kaikapaꞌa: “Õiribannao, Israelitenao, kanom niꞌo uawunuutapan naꞌiki udiꞌitinpan wadauꞌu? Uꞌitiiman wakaimanan idaꞌanaꞌo manawun oo wamaꞌozakan idaꞌanaꞌo karikaonan wuruꞌu wachiꞌika-kidanuz diꞌoraꞌa daonaiora? Aonaa turuu washaꞌapatan aimaakan kaikapaꞌa waꞌidaꞌa!  
\v 13 Mishi wadokozu-daunnao Abraham, Isaac, naꞌiki Jacob, naꞌiki ipai wairiban-daunnao Tominkarun. Uruu tuukii paꞌan ukonaukii-kidan naꞌiki unaubaan papoitoru Jesus. Mazan unao, tuukii uaipan uzowii-kao, naꞌiki tuukii ukashadan, naꞌiki udakoopan uruu Pilate kanaapuꞌu, umuudaꞌazon puꞌu padamatazu.  
\v 14 Mazan aonaa unao nyukunuu naꞌapan, aonaa uaipan wuruꞌu kaimanaꞌoraz pidan aonaꞌoraz ushaꞌapatan oiaꞌo muuda-kao. Soo uaipan paꞌan Pilate muuda-kidan zowii-miki pidan.  
\v 15 Uruu idi uzowii-kidan wuruꞌu taaꞌoraz kakupa-kinai. Mazan Tominkaru kakuda naꞌiki ukadishita-kida uruu pamawaka-kizi iki. Ipai waunao watukapa uruu, ukadishitan daunaꞌan.  
\v 16 Uruu Jesus uu idaꞌanaꞌo wuruꞌu wachiꞌika-kidanuz machiꞌikakaꞌo, wamishidan idi Jesus tuukii manawun, naꞌiki machiꞌikakaꞌo mishidan idi kapam uruu tuukii. Ipai unao utukapa aizii diꞌi ukadishitapanuꞌu. 
\p  
\v 17 “Uabata õiribannao! Õaitapa unao naꞌiki uzowaunaanao shaꞌapatan Jesus kaikapaꞌa, ushaꞌapanum kauꞌan umaaitapakan idi Tominkaru dyuudanii wuruꞌu uruuz.  
\v 18 Tominkaru kowaada-kidaniꞌi naa shaꞌatii kotuaꞌa naa prophetnao idaꞌan, wuruꞌu padyuudan nii Christ, mazan pidannao patakaꞌutan niizu naꞌiki ĩzowian niizu. Aizii watukapa naꞌapaꞌa naa mishi Tominkaru mishii-kidan paparadan. 
\p  
\v 19-20 “Ukauꞌan umuudaꞌa naa naꞌiki utanawatinaꞌa naa ushaꞌapaapan ai oiaꞌo, umashaapa kiziꞌi naa paꞌan Tominkaru aipan kawanaꞌati, umainaabata kizi ipai uꞌoian uꞌai. Naꞌiki Tominkaru tiwaa-kida kizi unao ati kaimanaꞌo naꞌiki konaunamaꞌo mashaapa-karu unyukunuu ii. Naꞌiki udyuudan nii koshan Christ daꞌatiꞌi unao naꞌiki waunao idaꞌati. Ushaꞌapanum kauꞌan uruu Jesus, Tominkaru zaamataniaz kazannaataꞌo nii naꞌiki kazowautapaꞌo nii ipai daunuudaꞌu waunao. 
\p  
\v 21 “Jesus naꞌian nii zii aokazi ii, atii Tominkaru paꞌinaadan ipai wuruꞌu patomanii kidaz aimaakan. Naꞌapa shaꞌatii ukowaada-kidauzon kotuaꞌa naa kaimanainao prophetnao idaꞌan.  
\v 22 Kaikapa shaꞌatii tawuruꞌu Moses kiauzonuz Christ dauꞌan, ‘Naobanai waTominkarun zaamatan nii pidan unao bii iki prophet nii, ukowaadapan nii Tominkaru paradan naꞌapa õgaru kawan. Uabata kizi paꞌi ipai aimaakan ukowaadanii uꞌati, uizoꞌati kizi naꞌiki ushaꞌapatin kizi uparadan kawanaꞌati.  
\v 23 Naꞌiaꞌoram pidan aonaꞌo uabataꞌazon naꞌiki aonaꞌo uizoꞌatin uparadan, Tominkaru mainaabatan niizu papidanannao bii iki.’\f + \fr 3:23 \ft Deuteronomy 18:15, 18-19 \f* 
\p  
\v 24 “Naꞌapa shaꞌatii Prophet Samuel kowaadauzon, naꞌiki ipai baꞌoran udawuꞌati kidainao prophetnao, ĩkowaadapauzonii kapam ipai wuru kida dauꞌanaꞌa, watukapanii kidaz naa ushaꞌapaapa-kao daꞌanaꞌa.  
\v 25 Uruꞌu naa tawuruꞌu prophetnao idaꞌanaꞌoraz Tominkaru kowaada-kidan pashaꞌapataꞌazon naꞌiki pataaꞌazon wadarunnao ati.\f + \fr 3:25 \fq Tominkaru kowaada-kidan pashaꞌapataꞌazon naꞌiki pataaꞌazon wadarunnao ati: \ft uruu dakota-kao covenant. Putukapa kaarita tokon ii, Parada-karu Mashaꞌapannaada-kinao idaꞌa.\f* Ipai waunao Jewnao atiꞌo kapam wuruꞌu utaa-kaoaz, ushaꞌapanum kauꞌan ĩdani-daunnao wuruꞌu waunaouz. Ukiauzon Abraham ati, ‘Õkamunan-kidan nii ipai pidannao imiꞌi baara anainao, baudaꞌapaꞌo putakaan-daun idaꞌan.’\f + \fr 3:25 \ft Genesis 22:18; 26:4 \f* 
\p  
\v 26 “Aizii Tominkaru dyuudan donoꞌo naa papoitoru, udyuudan uruu kiwiin waunao Jewnao idaꞌati kaminkaꞌutaꞌo nii waunao, utanawatin-kidan idaꞌan waunao, washaꞌapaapan ai oii kidaꞌo aimaakan,” Peter kian ĩꞌati. 
\c 4  
\s1 Peter naꞌiki John //  kootowapa-kida-kao 
\p  
\v 1 Peter naꞌiki John kadakotinan puꞌu zii pidannao ati, upuꞌaꞌa naa faadaanao, naꞌiki kazowautapaꞌo watchmantapainao Tominkaru Dapu, naꞌiki Sadduceenao\f + \fr 4:1 \fq Sadducee: \ft Putukapa kaarita tokon ii, Parada-karu Mashaꞌapannaada-kinao diꞌii.\f* kaawaꞌakan ĩbii ati. Naꞌiki ĩabata ĩkowaadapan  
\v 2 mishiꞌo wuruꞌu Jesus kadishitanuz pamawaka-kizi iki. Ukauꞌan mishiꞌo nii kapam pidannao, mawakainao kidaz kadishitan pamawaka-kizi iki. Uruu dikin ii ĩtoꞌoran tuukii apostlenao ati.  
\v 3 Sariapa ĩzaamata-kidan ĩdyaun. Mazan wachuupun idiꞌi naa ĩnaꞌakaꞌakan naa ĩdyaun taraa-kizai iti, naꞌiaꞌa naa ĩtaraa-kidan ĩdyaun.  
\v 4 Mazan iriba, iriba pidannao mishidan, wuruꞌu abatainaouz apostlenao kuwaa. Uruu idi powaꞌa zii mishidainao iribadinan, 5000, soo daonaioranao karikaonan aita-kao. 
\p  
\v 5 Aizii baꞌoran kamoo ipai kootowapa-kidauzonao pidannao baokopatinan Jerusalem ii: faadaanao zowaunaanaouz, kazowautapainaouz Jewnao, naꞌiki tiichaapauzonaouz Moses kakinaori dauꞌu.  
\v 6 Annas, Umanawunuꞌoraz Faadaa, naꞌiaꞌo kapam uruu baokopa Caiphas, John, naꞌiki Alexander tuma. Naꞌiki naꞌiaꞌo kapam baꞌoran faadaanao ĩtuma, Annas iribannao kida.  
\v 7 Ipai ĩnao baokopatinan, udaunaꞌan ĩdyuudan naa apostlenao kadishitan pakanaapuꞌu. Ĩpishaan naa ĩdyaun kaikapaꞌa: “Kanom aipan atiꞌo, oo kanom taanii umaꞌozaka-kinaa nii, wuruꞌu uchiꞌika-kidanuz diꞌoraz daonaioraꞌa?” ĩkian. 
\p  
\v 8 Sariapa Kaimanaꞌo Doronaa maꞌozakadan Peter nyukunuu, naꞌiki ukian ĩꞌati, “Õiribannao, wanaobanaanao, naꞌiki kazowautapainao waunao Israelitenao.  
\v 9 Ukadishita-kidan waunao aizii ukanaapuꞌu, soo wakamunanun idi naꞌiki wakaminkaꞌutan idi machiꞌikakaꞌo pidan. Naꞌiki unao, uaitapaꞌazon naꞌapaꞌoram wuruꞌu wachiꞌika-kidanuz uruu.  
\v 10 Aizii õaiapa ipai unao, naꞌiki ipai Israelitenao aitapan. Jesus Christ, tawuruꞌu Nazareth sanaz, uruu maꞌozakan idaꞌanaꞌo wuruꞌu wachiꞌika-kidanuz diꞌoraz daonaioraꞌa. Uruu idi utukapan kaimanaꞌa naa aizii ukadishitapan diꞌi. Uruu Jesus Christ, unao zowii-kidaniaz, utauka-kidaniaz cross diꞌiti. Mazan Tominkaru kakuda naꞌiki ukadishita-kida uruu pamawaka-kizi iki.  
\v 11 Uruu Jesus dauꞌanaꞌo tawuruꞌu kotuaꞌoraz usaadauzo-kao, Tominkaru Paradan kianuz kaikapaꞌa: 
\q1 ‘Wuruꞌu kuba unao tomapauzonao kabaun kashadaniaz. 
\q1 Kaimanaꞌo, naꞌiki umanawunuꞌo kabaun toma-kinao wuruꞌu, 
\q2 ipai baꞌoran kubanao ai.’\f + \fr 4:11 \ft Psalm 118:22\f* 
\p  
\v 12 “Aonaa baꞌoran pidan nii, kazannaataꞌo nii waunao, diꞌoraz imiꞌi baara an, soo baudaꞌapa Jesus. Uruu Tominkaru dyuudanii, pidannao kazannaatin-kinaa nii, aonaa baꞌoran uruu kawanuꞌo nii.” 
\p  
\v 13 Tuukii kootowapa-kidauzonao pidannao diꞌitinpan Peter naꞌiki John dauꞌu, ushaꞌapanum kauꞌan ĩtukapa maꞌozaka ĩkakuwaapan, aonaa ĩtarian. Naꞌiki ĩaitapa aonaa aitapainao pidannao manawun mani ĩnao. Udaunaꞌan ĩaitapankan naa, Jesus minaudaꞌuitapauzonii ĩnao.  
\v 14 Mazan ĩtukapan idi kainaꞌa wuruꞌu daonaiora chiꞌika-kida-kariwaiz kadishitapan naꞌa Peter naꞌiki John tuma, aonaa ĩaitapan naꞌapam naa pakian ĩꞌati.  
\v 15 Uruu idi ĩdyuudan zii ĩkodita-kida-kao miitiniapa-kizai nazo iki. Udaunaꞌan kootowapa-kidauzonao pidannao kadakotinan naa paꞌatiaaka.  
\v 16 Ĩkian, “Naꞌapam nii dii washaꞌapatan ĩdyaun? Ipai pidannao mashaapainao Jerusalem an aitapan wuruꞌu ĩshaꞌapatanuz umanawunuꞌo aimaakan, naꞌiki aonaa naꞌitim wamariidin udauꞌan.  
\v 17 Mazan turuu paꞌan wamashaatan ĩkakuwaapatinan, ĩkuwaa iribainan ai baꞌoran pidannao diꞌiti. Wakakinao shoman ĩdyaun, aonaa kiziꞌi naa ĩkakuwaapatinan powaꞌa Jesus dauꞌu pidannao ati.”  
\v 18 Uruu idi ĩdapadan ĩdyaun powaꞌa ati. Naꞌiki ĩkian ĩꞌati, “Wakakinaowan nii unao, aonaa waabataꞌazon powaꞌa ukakuwaapatinan pidannao ati Jesus dauꞌu. Aonaa masakaudaꞌu.”\fig Umanawunuꞌoraz Faadaa kakinaowan Peter naꞌiki John|src="CN01901B.tif" size="col" ref="4:18" \fig* 
\p  
\v 19 Sariapa Peter naꞌiki John kian ĩꞌati, “Õiribannao, kanom paradan uaitapan Tominkaru aiapa izoꞌati-kao? Unao paradan, oo uruu paradan?  
\v 20 Aonaa turuu wasookadan wakowaadapan wuruꞌu watukapanii, naꞌiki waabatanii kida aimaakan dauaꞌoraz.” 
\p  
\v 21 Powaꞌa zii koshan kootowapa-kidauzonao pidannao kakinaowan ĩdyaun maꞌozakaꞌo idaꞌan. Udaunaꞌan ĩmuudaꞌakan naa ĩdyaun. Aonaa ĩaitapan naꞌapam pashaꞌapatan ĩdyaun. Ushaꞌapanum kauꞌan ipai pidannao, tuukii ĩkonaukii-kidan Tominkaru, ĩtukapan idi wuruꞌu umanawunuꞌo aimaakan shaꞌapata-kaoaz machiꞌikakaꞌo ati.  
\v 22 Wuruꞌu pidan chiꞌika-kida-kariwaiz, uwazootaniꞌi naa 40 uwunun. 
\s1 Mishidainao toriinpan Tominkaru ati, utaa kizi ĩmaꞌozaka-kinaa nii 
\p  
\v 23 Kootowapa-kidauzonao pidannao muudan daunaꞌan Peter naꞌiki John, sariapa ĩkiwan pamin-mishidannao diꞌiti. Naꞌiki ipai ĩkowaadan ĩꞌati naꞌapam faadaanao zowaunaanao naꞌiki kazowautapainao Jewnao kian paꞌati. Naꞌiki ĩkowaadan ĩkakinaowan paugaru maꞌozakaꞌo idaꞌan.  
\v 24 Mishidainao abatan idi naꞌapaꞌo parada-karu, sariapa ĩtoriinpan Tominkaru ati, kaikapaꞌa: “Oo Naobanai umanawunuꞌo, tomaꞌo aokazi, imiꞌi baara, paran naꞌiki ipai wuruꞌu mashaapainaouz aokazi ii, imiꞌi baaraꞌa, naꞌiki paran baoko ii.  
\v 25 Kotuaꞌa naa mishi pukaiwaan wadarun, King David, kowaadaꞌo nii puparadan Kaimanaꞌo Doronaa idaꞌan. Kaikapa shaꞌatii tawuruꞌu King David kiauzonuz, 
\q1 ‘Kanom dikin iaꞌo wuruꞌu Gentilenao\f + \fr 4:25 \fq Gentilenao: \ft pidannao panaꞌaꞌo Jewnao ai. Putukapa kaarita tokon ii, Parada-karu Mashaꞌapannaada-kinao diꞌii.\f* toꞌoranuz? 
\q1 Naꞌiki kandii nii pidannao dakotautan pashaꞌapatan õgaru madiwautapaka? 
\q1  
\v 26 Kingnao minziiwan, ĩmizaataakapaꞌazon, 
\q2 naꞌiki baꞌoran naobanai-tinpainao kida baokopatinan ĩtuma, 
\q1 ĩaipan pamashaatan Naobanai Tominkaru naꞌiki Christ, 
\q2 wuruꞌu puzaamataniaz kazannaataꞌo nii papidanannao.’\f + \fr 4:26 \ft Psalm 2:1-2 \f* 
\p  
\v 27 “Aizii, naꞌapaꞌa naa mishi, ukawanaꞌati watukapan aimaakan kida shaꞌapaapa-kao. Pontius Pilate naꞌiki King Herod baokopatinan Gentilenao naꞌiki Israelitenao tuma, Jerusalem idaꞌa, ĩtoꞌoran donoꞌoraz Jesus ati. Uruu kaimanaꞌo pupoitoru Christ, uruu puzaamataniaz kazannaataꞌo nii pupidanannao.  
\v 28 Mishi pugaru, puwazoota pidan maꞌozakan, mazan soo puaipan kawanaꞌatiꞌo, naꞌiki pukashaapan idiꞌo karikaonan wuruꞌu pidannao shaꞌapatanuz Jesus kaikapaꞌa. Naꞌiki kotuaꞌoraꞌa naa pudiꞌitapan wuruꞌu pushaꞌapata-kidaꞌazoonuz uruu kaikapaꞌa.  
\v 29 Oo, waNaobanaa, puabata naꞌapam pidannao dakotan pashaꞌapatan waunao. Mazan waunao pupoitorunao naꞌiki pupidanannao, pukaminkaꞌuta waunao, maꞌozaka kizi wakowaadapan puparadan pidannao ati.  
\v 30 Pukashaapa wakakudan karinainao, kaimanaꞌo pupoitoru, Jesus idaꞌan. Naꞌiki marii kapam washaꞌapatan Jesus idaꞌan, umanawun kidaꞌo aimaakan, aonaꞌoraz turuu pidan shaꞌapatan,” ĩkian. 
\p  
\v 31 Ĩipaian daunaꞌan patoriinpan Tominkaru ati, sariapa amazada nakainan ĩbaokopatinapa kizi ii, naꞌiki ipai Kaimanaꞌo Doronaa maꞌozakadan ĩnyukunuu. Uruu idi maꞌozakaꞌa naa ĩkowaadapan Tominkaru paradan. 
\s1 Mishidainao kaꞌidiwaakapan 
\p  
\v 32 Ipai wuruꞌu mishidainaouz, ĩmashaapan patumaaka ĩtaapan panyukunuu, naꞌiki naꞌapa kida ĩdiꞌitinpan. Aizii pashaꞌapauz kida, aonaa ĩtaapan soo paꞌatiꞌo nii mani karikaonan. Mazan ĩkaꞌidiwatan nii ipai pamin-mishidannao kida uꞌidi.  
\v 33 Kaimanaꞌo Doronaa maꞌozakadapan idi apostlenao, maꞌozaka ĩkakuwaapan Naobanai Jesus kadishitan dauꞌu pamawaka-kizi iki. Naꞌiki kaimanaiman Tominkaru kaminkaꞌutan ipai wuruꞌu mishidainaouz.  
\v 34-35 Aonaa kanom aimaakan awutaꞌo nii ĩꞌai. Ushaꞌapanum kauꞌan pabiꞌi kida mishidainao, kainaꞌa ĩzakapun wiizi kida, naꞌiki ĩdapu kida. Aizii ĩsellian an baꞌoran pazakapun oo padapu, ĩnaꞌakan nii wuruꞌu uwinipinaa kidaz apostlenao diꞌiti. Apostlenaouꞌo niꞌi naa buuta wuruꞌu puraataz mishidainao kawanaꞌati, wuruꞌu patakaꞌutinainaouz. Uruu idi aonaa ĩbaiaapan pazamazin. 
\p  
\v 36 Aizii mishidainao biiꞌi kainaꞌa daonaiora Cyprus san, Joseph kiaꞌo uꞌuu, mazan apostlenao dakotan naazu Barnabas kii, (maꞌozakadapaꞌo pidannao nyukunuu, kiaꞌo wuruꞌu uꞌuuaz). 
\p  
\v 37 Baudaꞌapa kamoo, Barnabas sellian pazakapun baꞌoran pidan ati. Uzakapun kawinipinaata-kao daunaꞌan, unaꞌakan naa wuruꞌu puraataz apostlenao diꞌiti. Naꞌapa kiziꞌi naa koshan ĩbuutan puraata, mishidainao kawanaꞌati. 
\c 5  
\s1 Ananias naꞌiki udaiaro Sapphira 
\p  
\v 1 Kainaꞌa daonaiora Ananias kiaꞌo uꞌuu. Udaiaro uu Sapphira kiaꞌo. Ĩaipan kapam pataan puraata mishidainao atiꞌo nii. Uruu idi ĩbuutan paꞌamazadati, naꞌiki ĩselliinuz.  
\v 2 Mazan Ananias naꞌiki udaiaro baudaꞌapatan panyukunuu aonaa kizi ĩtaan ipai daunuudaꞌu wuruꞌu puraataz. Udaunaꞌan Ananias makon naa apostlenao diꞌiti, utaan naa wuruꞌu puraataz ipaiꞌo kawan mishi.  
\v 3 Sariapa Peter kian uꞌati, “Ananias, kandii nii pukashaapan Satan kaiwaan pugaru? Satan aipan ati pubuutan puraata puꞌidiwau nii, wuru diꞌikiꞌi puraata taa-kariwaiz puꞌati puamazadati winipinaa nii. Kandii nii putiwaan pumariidan Kaimanaꞌo Doronaa?  
\v 4 Pusellian uaꞌii wuruꞌu amazadaz, puꞌidiwau wuruꞌu, naꞌiki pusellian daunaꞌanazu, puꞌidiwau padamata wuruꞌu puraataz. Mazan kandii niꞌi naa mooko wuruꞌu pushaꞌapatanuz aimaakan kaikapaꞌa naa manawunuꞌu? Aonaa waunao mani wuruꞌu pumariidaniaz, mazan putiwaan pumariidautan Tominkaru paꞌan.”  
\v 5 Ananias abatan idi Peter paradan naꞌapa, sariapa udorautaꞌakan, naꞌiki umawakaꞌakan naa. Aizii pidannao, tukapainao naꞌiki abatainao kida kuwai Ananias mawakan dauꞌu, tuukii, tuukii ĩtarian.  
\v 6 Sariapa daonaioranao waꞌatin, naꞌiki ĩbazoobatan naa unanaa kamicha mada idi. Udaunaꞌan ĩnaꞌakan naazu naꞌiki ĩdidaꞌanaꞌakan naa uruu. 
\p  
\v 7 Tomunuꞌiki zaa uruu daunaꞌan, Ananias daiaro kaawaꞌakan naa apostlenao idaꞌati, aonaa oaitapan wuruꞌu paudaiaru mawakanuz.  
\v 8 Sariapa Peter kian oꞌati, “Pukowaada õꞌati, patumaakaꞌo wuruꞌu diꞌoraz puraataꞌa? Kaikapaudaꞌuꞌo wuruꞌu uamazadati kawinipinaata-kaoaz?” 
\p “Oo, naꞌapaꞌo wuruꞌu,” okian uꞌati. 
\p  
\v 9 Uruu idi Peter kian oꞌati, “Kandii nii pugaru naꞌiki pudaiaru tiwaa-kidapan Tominkaru Doronaa? Uꞌitiiman aonaꞌo nii Tominkaru aitapan? Puabata! Kaikin ikiꞌi naa daonaioranao didankainao pudaiaru waꞌatiniꞌi. Aizii pugaruꞌo niꞌi naa kapam ĩdidaꞌan.”  
\v 10 Sariapa odorautaꞌakan naꞌiki omawakaꞌakan naa kapam. Aizii daonaioranao kaawan padidanaka-kizi iki Ananias, ĩtukapan udaiaro mawakaꞌakaꞌa naa kapam. Uruu idi ĩnaꞌakan naa onanaa naꞌiki ĩdidan naazo paudaiaru dazabaꞌa. 
\p  
\v 11 Uruu idi tuukii mishidainao, Jerusalem iainaouz tarian. Naꞌiki tuukii kapam baꞌorainao pidannao kida tarian, ĩabatan idi wuruꞌu ĩmawakanuz naꞌapa. 
\s1 Umanawun kidaꞌo aimaakan //  shaꞌapata-kao 
\p  
\v 12 Tominkaru maꞌozakan idaꞌan, apostlenao shaꞌapata umanawun kidaꞌo aimaakan pidannao awun zaꞌa, aonaꞌoraz turuu pidan shaꞌapatan. Mapuda daꞌi mishidainao baokopainpauzon Solomonꞌs Porch\f + \fr 5:12 \fq Solomonꞌs Porch: \ft dikin-dinapa-kizai kamoo ai.\f* diꞌii, Tominkaru Dapu iaꞌoraz.  
\v 13 Mazan mamishida-kainao pidannao, tuukii ĩtarian pakaawan mishidainao idaꞌati, mazan upuꞌu ĩnaudapan wuruꞌu ĩshaꞌapaapanii kidaz aimaakan, naꞌiki ipai ĩparadan kaiman ĩdauꞌan.  
\v 14 Mazan unaꞌapan puꞌu iriba daonaioranao naꞌiki zunnao mishidan naa Naobanai Jesus. Uruu idi baokopaꞌa naa ĩbaokopatinan kiwiiniꞌo mishidainao tuma.  
\v 15 Apostlenao shaꞌapaapan idi umanawun kidaꞌo aimaakan, sariapa pidannao naꞌakan karinainao pairibannao, naꞌiki ĩmuudan ĩdyaun dunapo daawa an, padaꞌawupa-kizi baaraꞌa kida. Aizii Peter dobatan an naꞌan ĩdazaba an, ĩaipan udikin dobatan ĩpaawa an, ĩkakuda kizi.  
\v 16 Iriba pidannao kasabaꞌukinan apostlenao idaꞌati, waꞌatiinaouz donoi sodi kida diꞌiki, wuruꞌu Jerusalem dazaba an kidaꞌoraz wiizainao. Ĩnaꞌakan karinainao, naꞌiki oiaꞌo doronai zaamatapaniinao kida, naꞌiki ipai ĩrinaa kida soꞌota-kao ĩꞌai. 
\s1 Apostlenao kodita-kida-kao taraa-kizai iki 
\p  
\v 17 Aizii Umanawunuꞌo Faadaa naꞌiki uminkaꞌunao, wuruꞌu Sadduceenaouz,\f + \fr 5:17 \fq Sadducee: \ft Putukapa kaarita tokon ii, Parada-karu Mashaꞌapannaada-kinao diꞌii.\f* tuukii ĩkashauzin apostlenao ati.  
\v 18 Uruu idi ĩzaamatan ĩdyaun, naꞌiki ĩtaraa-kidan naa ĩdyaun.  
\v 19 Mazan uruu aiwakaꞌan, angel, Tominkaru diꞌikiꞌo daꞌatan taraa-kizai paniinomizinaa kida ĩꞌati, naꞌiki ukodita-kidaꞌakan naa ĩdyaun. Ukian ĩꞌati,  
\v 20 “Umako Tominkaru Dapu iti, ukowaada kizi pidannao ati wuru dauꞌaꞌa paꞌinaꞌoraz naa mashaapa-karu.”  
\v 21 Apostlenao izoꞌati Angel paradan. Ishawaka zii amazada, ĩnao makoꞌokaꞌa naa Tominkaru Dapu iti. Naꞌiaꞌa naa koshan ĩtominapatin-kidan pidannao. 
\p Aizii Umanawunuꞌo Faadaa baokopatinan naa paminkaꞌunao tuma, naꞌiki ĩdapadan naa ipai kootowapa-kidauzonao pidannao miitiniapa-kizai iti. Udaunaꞌan ĩdyuudan naa pidannao taraa-kizai iti, ĩnanaka kiziꞌi naa apostlenao paꞌidaꞌati.  
\v 22 Mazan dyuuda-kariwainao kaawan taraa-kizai iti, aonaa ĩikodan apostlenao naꞌii, uruu idi ĩkiwaꞌakan naa powaa iti. Ĩkaawan, sariapa ĩkian kootowapa-kidauzonao pidannao ati,  
\v 23 “Wakaawan taraa-kizai iti waikoda ipai paniinom kida dadaradinapa paꞌidiwaru, naꞌiki watchmantapainao taraa-kizai, ipai ĩkadishitapan paniinom kawanaꞌati kida. Mazan wamorotan taraa-kizai nazo iti, aonaa waikodan pidannao naꞌii.” 
\p  
\v 24 Faadaanao zowaunaanao, naꞌiki kazowautapaꞌo watchmantapainao Tominkaru Dapu abatan idi wuruꞌu ĩkowaaz, tuukii ĩdiꞌitinpan.  
\v 25 Upuꞌaꞌa naa pidan kaawaꞌakan, kakuwaapaꞌanaꞌo ĩꞌidaꞌati. Ukian ĩꞌati, “Uabata õkuwaa! Tawuruꞌu daonaioranao utaraa-kidaniinaouz, kainiꞌiaꞌa naa ĩdyaun Tominkaru Dapu ii, ĩtominapatin-kidan naa pidannao.”  
\v 26 Sariapa watchmantapainnao zowaunaa makon paminkaꞌunao tuma, ĩnaꞌanan wuruꞌu apostlenaouz, ĩkootowapa-kidaꞌazon ĩdyaun. Mazan kaiman ĩzaamatan ĩdyaun, ushaꞌapanum kauꞌan tuukii ĩtarian wunao aiaꞌa abatapainao kidaz ĩkowaa. Ĩzauda-kidan pazowii-kao paboo-kao idaꞌan kuba idi, apostlenao dikin ii. 
\p  
\v 27 Apostlenao kaawa-kida-kao daunaꞌan, ĩkadishita-kida-kaoaꞌa naa kootowapa-kidauzonao pidannao kanaapu ati. Naꞌiki Umanawunuꞌo Faadaa kian naa ĩꞌati kaikapaꞌa:  
\v 28 “Tuukii shaꞌatii wakakinaowan unao, wakii shaꞌatii ‘aonaꞌa naa waaipan powaꞌa utominapa-kidan pidannao Jesus dauꞌu.’ Mazan upuꞌu zii utominapatin-kidan pidannao. Aizii ipaiꞌi naa Jerusalem ii aka ukuwaa iribainan. Naꞌiki ipai ukowaadan pidannao ati, waunao wuruꞌu zowii-kidaꞌoraz Jesus.” 
\p  
\v 29 Sariapa Peter naꞌiki baꞌoran apostlenao kian, kaikapaꞌa: “Waizoꞌatin nii soo Tominkaru paradan, mazan pidan paradan, aonaꞌo nii waizoꞌatin.  
\v 30 Tominkaru, wadokozu-daunnao mishidauzoniaz, uruu kadishita-kidanii Jesus pamawaka-kizi iki, unao zowii-kidaniaz naꞌiki utauka-kidaniaz cross diꞌiti.  
\v 31 Mazan Tominkaru zaamatan naꞌiki umuudan uruu padiwaꞌora antanapu, umanawunuꞌo Naobanai nii, kazannaataꞌo nii ipai pidannao. Naꞌiki uruu idaꞌan kizi waunao Israelitenao tanawatinan waꞌoian ai, naꞌiki uruu idaꞌan kizi waꞌoian mainaabata-kao waꞌai.  
\v 32 Mishiꞌo wuruꞌu kuwaiz, waunao waaitapa naꞌiki watukapa uruu kakupa. Uruu idiꞌo wakakuwaatinan udauꞌu. Naꞌiki Kaimanaꞌo Doronaa, Tominkaru taaniaz ipai mishidainao kawanaꞌati, uruu kapam kainaabataꞌo pidannao ati mishiꞌo wuruꞌu kuwai Jesus dauꞌu kidaꞌoraz.” 
\p  
\v 33 Kootowapa-kidauzonao pidannao abatan idi wuruꞌu ĩparadanuz kaikapaꞌa, tuukii ĩtoꞌoraꞌakan. Ĩaipan naa apostlenao zowiaka-kao  
\v 34 Mazan kainaꞌa pidan Phariseenao\f + \fr 5:34 \fq Pharisee: \ft Putukapa kaarita tokon ii, Parada-karu Mashaꞌapannaada-kinao diꞌii.\f* bii ikiꞌo, Gamaliel kiaꞌo uꞌuu, naꞌiki uruu tiichaapauzo Moses kakinaorii dauꞌu. Ipai pidannao naudapan uruu. Sariapa ukadishitan naꞌiki udyuudan apostlenao kodita-kida-kao zii miitiniapa-kizai iki.  
\v 35 Udaunaꞌan ukian naa ipai kootowapa-kidauzonao pidannao ati, “Õiribannao Israelitenao, uabata õparadan. Udiꞌitinapa zii shoman kiwiin ushaꞌapatan uaꞌii diꞌoraz daonaioranaouꞌu.  
\v 36 Kotuaꞌa naa naꞌapa shaꞌatii tawuruꞌu Theudas kaawauzonuz. Uruu dono udakotinpan umanawunuꞌo pidan nii, naꞌiki iriba shaꞌatii uzaamatan papidanannao nii. Uikoda 400 pidannao zaamatinan uꞌidiꞌiti. Mazan baudaꞌapa kamoo uzowii-kao, uruu idi ipai upidanannao makoobiꞌiinan, atii naꞌapa karikaonan ĩmainaabatinan. 
\p  
\v 37 “Uruu daunaꞌan Judas, Galilee Baara san, uaipan pamizaataakapan Rome sannao tuma, ĩsaadapan dono ipai pidannao uu.\f + \fr 5:37 \ft Rome sannao saadan ipai pidannao uu tax puraatannaa zaamataꞌazoo-kao idi.\f* Iriba shaꞌatii uzaamatauzon papidanannao nii. Mazan naꞌapa koshan uzowii-kao. Aizii upidanannao, ipai ĩmakoobiꞌiinan kapam. 
\p  
\v 38 “Ukauꞌan õkiaꞌazon uꞌati, wunao dauꞌanaꞌa diꞌoraz pidannaouꞌu, aonaa umashaataꞌanaꞌa ĩdyaun pakaudin-kizi ai. Umuuda mishiꞌoraiman ĩdyaun, marii ĩmakon. Aizii ĩshaꞌapaapan an wuruꞌu aimaakan kidaz paaipan kawanaꞌati karikaonan, naꞌapaꞌo nii kapam ĩmainaabatinan.  
\v 39 Mazan aizii umishiin an mishi ĩshaꞌapaapan wuruꞌu aimaakan kidaz Tominkaru aipan kawanaꞌati, aonaꞌo nii ukaꞌiitan umashaatan ĩdyaun. Naꞌiki utarubai-tinpan niꞌi naa Tominkaru ati,” ukian ĩꞌati. 
\p  
\v 40 Sariapa mishi uparadan naꞌapatan ĩnyukunuu. Udaunaꞌan ĩdapadan naa apostlenao powaꞌa ati koshan, naꞌiki ĩbaꞌizii-kidan naa ĩdyaun. Ĩbaꞌizii-kao daunaꞌan kootowapa-kidauzonao pidannao kakinaowan naa ĩdyaun tuukii. “Aonaa waaipan ukakuwaatinan powaꞌa Jesus dauꞌu,” ĩkian apostlenao ati, mazan ĩmuudaꞌakan naa ĩdyaun. 
\p  
\v 41 Uruu idi apostlenao koditaꞌakan naa kootowapa-kidauzonao pidannao bii iki, tuukii ĩkonaukian. Ushaꞌapanum kauꞌan ĩaitapa Tominkaru wuruꞌu kashaapaꞌoraz ĩantamikita-kao Jesus dikin ii.  
\v 42 Ipai kamoo apostlenao tominapa-kidan pidannao, naꞌiki ĩkowaadapan Kaimanaꞌo Kuwai Tominkaru Dapu ii, naꞌiki ĩdapu kawanaꞌati kida. Ĩkowaadapan ĩꞌati, mishiꞌo wuruꞌu Jesus, uruu Christ.\f + \fr 5:42 \fq Christ: \ft wuruꞌu Tominkaru dyuudaniaz papidanannao zannaa nii. Putukapa kaarita tokon ii, Parada-karu Mashaꞌapannaada-kinao diꞌii.\f* 
\c 6  
\s1 Pidannao zaamata-kao //  kaudinainao nii 
\p  
\v 1 Uruu daunaꞌan iribaꞌa naa Jewnao, Israel anainaouz, mishidan. Iriba kapam baokoinao Jewnao mishidan, waꞌatiinao kidaz baꞌoran amazada iki, ĩparadaniitaniꞌi naa Greek paradan. Ĩnao toꞌorainpan, naꞌiki ĩkaakapautan pamin-Jewnao, wuruꞌu Israel an kidaꞌoraz ĩmashaapan. Ushaꞌapanum kauꞌan ipai kamoo wanyukunui oo puraata buutauzo-kao zunnao ati, wuruꞌu mawakainao kidaz naa ĩdaiarunao. Mazan ĩkian aonaa ĩtaan patumaaka wanyukunui oo puraata wunao atiꞌi Jewabanao paradaniitaꞌoraz naa Greek paradan.  
\v 2 Uruu idi 12 apostlenaouz, baokopatin-kidan ipai mishidainao, naꞌiki ĩkian ĩꞌati, “Aonaa turuu wasookadan wakowaadapan Tominkaru paradan, soo wabuutan dikin ii karikaonan puraata oo wanyukunui.  
\v 3 Uabata õiribannao, uikoda mishiꞌoraiman 7 daonaioranao unao bii iki, Kaimanaꞌo Doronaa maꞌozakadapaniinao ĩnyukunuu, naꞌiki aitapaabainao. Marii kizi ĩnao buutaꞌo nii puraata naꞌiki wanyukunui. Uruꞌo niꞌi naa ĩkaudin-kizi nii.  
\v 4 Aizii waunao pakawanuꞌo nii paꞌan wakaudinan, watoriinpan nii Tominkaru ati, naꞌiki watominapa-kidan nii pidannao uparadan dauꞌu.” 
\p  
\v 5 Ipai pidannao nyukunuu naꞌapan apostlenao paradan kawanaꞌati. Uruu idi ĩzaamatan Stephen, mishidaꞌo manawun Tominkaru uruu, naꞌiki Kaimanaꞌo Doronaa maꞌozakadapanii unyukunuu. Ĩzaamata kapam Philip, Prochorus, Nicanor, Timon, Parmenas naꞌiki Nicolas Antioch san, uruu Gentile, mishidaꞌo Tominkaru naꞌapa Jewnao kawan, naꞌiki uruu mishidaꞌoraꞌa naa kapam Jesus.  
\v 6 Udaunaꞌan mishidainao naꞌakan naa wuruꞌu pidannao pazaamataniinaouz, apostlenao diꞌiti. Uruu idi apostlenao muudan pakaꞌu ĩꞌidaꞌa, naꞌiki ĩtoriinpan Tominkaru ati, ukaminkaꞌuta kizi ĩdyaun. 
\p  
\v 7 Udaunaꞌan powaꞌa zii Tominkaru Paradan abata-kao naꞌiki uiribainan naa. Uruu idi Jerusalem iaꞌo mishidainao iribainan powaꞌa zii manawun, naꞌiki iriba kapam naꞌiainao faadaanao izoꞌatin Tominkaru paradan, pamishidan idaꞌan Jesus. 
\s1 Stephen kootowapa-kida-kao 
\p  
\v 8 Tuukii Tominkaru kaminkaꞌutan Stephen, utaa umaꞌozaka-kinaa nii. Uruu idaꞌan ushaꞌapata pabiꞌinaaka umanawun kidaꞌo aimaakan, iribaꞌo pidannao awun zaꞌa.  
\v 9 Mazan kainaꞌa pabiꞌi kida Jewnao kashadaakapan Stephen tuma, ukuwaa kida dauꞌan. Ĩnao wuruꞌu zaamatinpainaouz wuru diꞌitiꞌi, dakota-kariwaiz, Poitorui-daunnao\f + \fr 6:9 \fq Poitorui-daunnao: \ft Pidannao toriauzo-kariwainao poitorui nii, udaunaꞌan ĩmuuda-kaoaꞌa naa powaa iti.\f* Synagoguegan kii. Ĩnao waꞌatinaouz Cyrene iki, baꞌorainao Alexandria iki. Pabiꞌi kida baꞌoran pidannao waꞌatin wiizai kida diꞌiki Cilicia naꞌiki Asia Baara iki kidaꞌo. 
\p  
\v 10 Mazan Stephen aitapa powaꞌa zii manawun ĩꞌai, ushaꞌapanum kauꞌan Kaimanaꞌo Doronaa kainaꞌan idi utuma. Uruu idi aonaꞌa naa ĩaitapan naꞌapam naa padakoꞌatin uparadan.  
\v 11 Uruu idi ĩzaamatan daonaioranao mariidinaꞌo nii Stephen dauꞌu. Kaikapaꞌa wuruꞌu ĩdyuudanuz ĩmariidinan: “Waabatanii Stephen dakoopan Moses naꞌiki Tominkaru dikaudaꞌo idaꞌan.”  
\v 12 Sariapa mishi pidannao toꞌoraꞌakan, naꞌiki kazowautapainao Jewnao, naꞌiki tiichaapauzonao Moses kakinaori dauꞌu, tuukii ĩtoꞌoran Stephen ati. Udaunaꞌan ĩzaamataꞌakan naazu naꞌiki ĩnaꞌakaꞌakan naazu ipai Jewnao zowaunaanao kanaapu iti.  
\v 13 Naꞌiki naꞌiaꞌa naa koshan ĩdyuudan pidannao mariidinan Stephen dauꞌu kootowapa-kidauzonao kanaapuꞌu. Kaikapaꞌa wuruꞌu pidannao mariidinanuz: “Diꞌoraz pidanaꞌa, karikaonan daꞌi udakoopan Tominkaru Dapu, naꞌiki wakakinaorinaa Moses taanii kidaz waꞌati.  
\v 14 Waabatanii ukian, Jesus Nazareth san kaboobiꞌian nii Tominkaru Dapu, naꞌiki upanaꞌadan nii ipai waunao kaduz, Moses taanii kidaz waꞌati wamashaapa-kinaa nii.”  
\v 15 Sariapa pidannao, abatapainao, awunuupaꞌakan Stephen awun baara iti, naꞌiki ĩtukapan uawun baara kanada, ikodanii angel awun baara. 
\c 7  
\s1 Stephen kakuwaapan Jewnao zowaunaanao ati 
\p  
\v 1 Sariapa Umanawunuꞌo Faadaa kian Stephen ati, “Mishiꞌo kaiwuruꞌu ĩparadan pudauꞌu kidaꞌoraz?” 
\p  
\v 2 Stephen dakoꞌatin ĩparadan kaikapaꞌa: “Õꞌinawuzunao, uabatan nii õparadan õdako iki aizii. Kotuaꞌa naa, Tominkaru umanawunuꞌoraz manawun aidinauzon wadarun Abraham ati, umashaapan donoꞌoraz zii Mesopotamia ii.  
\v 3 Uruu dono shaꞌatii ukian Abraham ati, ‘Pumako diꞌoraz puwiizi diꞌikiꞌi, naꞌiki puwaꞌaka puiribannao. Õnaꞌakan nii pugaru baꞌoran amazada iti.’\f + \fr 7:3 \ft Genesis 12:1\f* 
\p  
\v 4 “Uruu idi Abraham makon, naꞌiki uwaꞌakan pamashaapa-kizi tawuruꞌu Chaldiannao wiizaitapaniaz. Utuzutinan naa Haran iti, naꞌii zii ukawiizitinan, naꞌiaꞌa naa udaru mawakauzon. Uruu daunaꞌan shaꞌatii Tominkaru dyuudan naa koshan utuzutinan wuru idaꞌatiꞌi diꞌoraz amazadaꞌa unao mashaapa-kiziz naa.  
\v 5 Mazan uruu dono aonaꞌo zii shaꞌatii Tominkaru taan amazada Abraham idiwau nii. Mazan ukowaadan Abraham ati, pataan nii uꞌati naꞌiki ipai udainao ati, wuruꞌu diꞌoraz amazadaꞌa. Uruu dono aonaꞌo zii Abraham dani nii. 
\p  
\v 6 “Baꞌoran dono Tominkaru kian uꞌati, ‘Pudainao kawiizi-tinpan nii zii baꞌoran kaduz pidannao wiizi ii aka. Naꞌiaꞌo niꞌi naa ĩpoitoruitapa-kao, naꞌiki tuukiaꞌo nii ĩpatakaꞌuta-kao atii 400 wunu.  
\v 7 Mazan õpatakaꞌutan nii pidannao wuruꞌu poitoruitapainaouz ĩdyaun. Uruu daunaꞌan õkodita-kidan nii ipai pudani-daunnao Egypt iki, naꞌiki ĩwaꞌatin nii daꞌatiꞌi diꞌoraz amazada idaꞌati. Naꞌaꞌo niꞌi naa paꞌan ĩmanawuntapan õgaru,’ kiaꞌo wuruꞌu Tominkaru kiauzon uꞌati.\f + \fr 7:7 \ft Genesis 15:13-14\f* 
\v 8 Naꞌiki kaikapaꞌo koshan Tominkaru kiauzon Abraham atiꞌi:\f + \fr 7:8 \fq Tominkaru kiauzon Abraham atiꞌi: \ft uruu dakota-kao covenant. Putukapa kaarita tokon ii, Parada-karu Mashaꞌapannaada-kinao idaꞌa.\f* ‘Õaipan nii pugaru naꞌiki ipai pudainao daonaioranao choota-kidinan,\f + \fr 7:8 \fq choota-kidinan: \ft Putukapa ‘chootin-karu’ dauaꞌo, kaarita tokon ii, Parada-karu Mashaꞌapannaada-kinao idaꞌa.\f* naꞌiki ipai ĩdainao diinaꞌitiꞌi, naꞌapaꞌo nii paꞌidiwaru ĩnaꞌapata-kao. Uruu idaꞌanaꞌo nii utukapa-kidan õpidanannao unao, naꞌiki mishi uizoꞌatin õparadan.’\f + \fr 7:8 \ft Genesis 17:10-14\f* Naꞌapaꞌa naa mishi Abraham shaꞌapatan aimaakan. 8 kamoo udani Isaac shakatan daunaꞌan, uruꞌu naa uchoota-kidanuzu Tominkaru dyuudan kawanaꞌati. Aizii Isaac dani Jacob, naꞌapa kapam uchoota-kidanuzu. Aizii Jacob dainao 12 shaꞌatii daonaioranao, ipai ĩnao naꞌapa kapam ĩchoota-kao. Ĩnao diꞌikiꞌo shaꞌatii wadarunnao tominan. 
\p  
\v 9 “Uruu Jacob dainao shaꞌatii tawuruꞌu selliauzoz padawuꞌichan Joseph Egypt iti poitorui nii ĩkishauzin idi uꞌati.\f + \fr 7:9 \ft Genesis 37—50\f* Mazan karikaonan daꞌi Tominkaru kaminkaꞌutauzon uruu,  
\v 10 dikaudaꞌo aimaakan shaꞌapan an uꞌati. Aizii tawuruꞌu king, Egypt san dapada-kidauzon donoꞌoraz Joseph paꞌidaꞌati, Tominkaru tukapa-kida king\f + \fr 7:10 \fq king: \ft ipai pidannao zaamata-kariwai king nii Egypt ii, ĩdakota-kao Pharoah kii.\f* ati wuruꞌu Joseph, kaimanaꞌo naꞌiki aitapaabaꞌo pidan. Sariapa king zaamatan Joseph udaruꞌo naobanai nii, kazowautapaꞌo nii ipai Egypt Baara sannao, naꞌiki awunuutapaꞌo nii ipai ushaꞌapauz kida. 
\p  
\v 11 “Udaunaꞌan shaꞌatii zamazi kaawan ipai Egypt ii aka, naꞌiki ipai Canaan\f + \fr 7:11 \fq Canaan: \ft uruu dakota-kariwaiz Israel kii.\f* ii aka. Tuukii shaꞌatii pidannao dopian. Naꞌiki wadarunnao, tuukii ĩdopian kapam, aonaꞌa naa ĩikodan pawanyukunuu nii.  
\v 12 Mazan Jacob abata kainaꞌa paꞌan wanyukunui, zaishi kaduz kida selliapa-kao Egypt ii. Uruu idi Jacob dyuudan paudainao, Joseph tuunizinao toriaꞌanan wanyukunui Egypt iti.  
\v 13 Baꞌoran dono ĩmakon koshan, uruu uꞌitamautannaa ĩtoriinaꞌanan naꞌiti. Uruu donoꞌo naa shaꞌatii Joseph kowaadan paꞌinawuzunao ati kanom wuruꞌu paugaruz. Naꞌiki naꞌapainiꞌi naa king abatan Joseph iribannao dauꞌan.  
\v 14-15 Uruu donoꞌo tawuruꞌu Joseph dapada-kidauzonuz padaru naꞌiki ipai pairibannao. 75 uiribannao baokopatinan, ipai ĩmakon Jacob tuma Egypt iti. Naꞌiaꞌa naa shaꞌatii Jacob mawakauzon, naꞌiki udainao ipai kapam ĩmawakan naꞌii. Ĩnao wuruꞌu wadarunnaouz.  
\v 16 Mazan ipai shaꞌatii ĩdani-daunnao naꞌakan ĩnanaa kida, daꞌatiꞌi wawiizi Shechem ati. Wuru idaꞌatiꞌi baaranaiz, Abraham toriauzoniaz Shechem ii, Hamor dainao ai, puraata idiꞌoraz ukawinipinaatauzon. 
\p  
\v 17 “Aizii wuruꞌu kamoo maonapatan donoꞌo naa, Tominkaru mishiaꞌazoonuz naa paparadan utauzoniaz Abraham ati, uruu dono iribaꞌoraꞌa naa utakaan-daunnao Egypt ii.  
\v 18 Naꞌiki naꞌapain baꞌoraniꞌi naa King-tinan Egypt ii, aonaꞌa naa uaitapan Joseph dauꞌan.  
\v 19 Uruu idi udorotan naa paꞌantamikita-kinaa nii wadarunnao. Uruu donoꞌo naa upatakaꞌutan naa ĩdyaun tuukiaꞌo idaꞌan, udyuudauzonuz ĩkabootan paudainao amazada iti shakatainaouz zii, ĩmawaka kizi. 
\p  
\v 20 “Uruu donoꞌo Moses shakatauzonuz, konaunam sodiꞌo koraidaonaa. Idikinaudaꞌu kauzu shaꞌatii padaronao taapan naꞌiki ĩdizapan uruu padapu ii, udaunaꞌan aonaa naꞌitim naa udiza-kao.  
\v 21 Uruu idi ĩkodita-kidan naazu padapu iki, mazan king dani zunaaba ikoda shaꞌatii wuruꞌu koraidaonaaz. Uruu idi ozaamatanuzu naꞌiki odyaupaitanuzu kaiman, naꞌapa paudani kawan manawun.  
\v 22 Kaimanaiman shaꞌatii tiichaanao tominapa-kidan Moses, ukauꞌan kaiman-daun uaitapan wuruꞌu Egypt Baara sannao aitapanii kidaz. Naꞌiki uruu paraabaꞌo manawun, naꞌiki uaitapa pashaꞌapatan pabiꞌinaaka kida aimaakan. 
\p  
\v 23 “Baudaꞌapa kamoo, Moses makon uawunuutaꞌanan pairibannao Israelitenaouz. Uruu dono uikodaniꞌi naa 40 uwunun.  
\v 24 Ukaawan ĩkaudin-kizi iti, utukapa Egypt san baꞌiziautapan Israelite. Sariapa Moses kaunaatan wuruꞌu pairiban baꞌizii-kaoaz, uruu idi ubaꞌiziaꞌakan naa Egypt san atii umawakan.  
\v 25 Moses itiiman shaa pairibannao aitapan nii Tominkaru wuruꞌu dyuudaꞌoraz paugaru kazannaataꞌo nii ĩdyaun, mazan aonaa ĩdiꞌitinpan naꞌapa. 
\p  
\v 26 “Baꞌoran kamoo, Moses tukapan dyaꞌutam Israelitenao mizaataakapan. Sariapa umakon ĩꞌidiꞌiti utiwaan pakaimanaaka-kidan ĩdyaun. Ukian ĩꞌati, ‘Uabata õiribannao, aonaa umizaataakapaꞌanaꞌa, oo umashaapaꞌanaꞌa uiriban atiaaka kaikapaꞌa.’ 
\p  
\v 27 “Mazan wuruꞌu baꞌiziautapaꞌoraz pairiban, sariapa ukidaꞌukaꞌakan Moses naꞌiki ukian uꞌati, ‘Aonaa puzaamata-kao kazowautapaꞌo nii waunao oo dyuudaꞌo nii naꞌapam washaꞌapatinan.  
\v 28 Puzowiaꞌazon shaꞌa õgaru, puzowian kawan Egypt san munumun?’\f + \fr 7:28 \ft Exodus 2:14\f* 
\v 29 Moses abatan idi unaꞌapan, sariapa utariaꞌakan. Uaitapa baꞌoran pidannao aitapaꞌakaniꞌi naa wuruꞌu uzowiinuz pidan. Sariapa Moses kidoopan Egypt iki, umakon atii Midian iti. Naꞌiaꞌa naa umashaapan, tawarai nii, atii umazidan naa naꞌii sanaaba tuma. Dyaꞌutam shaꞌatii ĩdainao daonaioranao. 
\p  
\v 30 “40 wunu daunaꞌan shaꞌatii, angel aidinauzon Moses ati, tikazi maodapan kazamakaꞌo koꞌoriꞌo diꞌiki, mapidantakaꞌo amazada baara ii, maonapaꞌoraz midukuo Sinai ii.  
\v 31 Tuukii shaꞌatii Moses diꞌitinpan, utukapan idi kazamakaꞌo maodapan udaru. Sariapa umaonapadinan naꞌiti, utukapaꞌazoonuzu kaimanaiman. Upuꞌu uabatan Naobanai Tominkaru paradan paꞌati.  
\v 32 ‘Õgaru pudarunnao Abraham, Isaac, naꞌiki Jacob Tominkarun,’ ukian. Tuukii Moses naka-nakaan patarian idi, naꞌiki aonaꞌa naa ukaꞌiitan paawunuupaꞌakan tikazi diꞌiti.\f + \fr 7:32 \ft Exodus 3:6\f* 
\p  
\v 33 “Udaunaꞌan Naobanai kian naa Moses ati, ‘Pusoꞌota pudazkida, umanawunuꞌo baaraꞌaꞌo wuruꞌu pukadishitapanuz, õkainaꞌan idi daꞌaꞌa.  
\v 34 Mishi õtukapa naꞌapam Egypt Baara sannao patakaꞌutan õpidanannao udawunuꞌiti manawun. Õabata ĩdopian tuukii õꞌati, uruu idiꞌo õaidinan puꞌati, õkazannaataꞌazon idi ĩdyaun. Aizii õdyuudan nii pumakon Egypt iti,’ kiaꞌo wuruꞌu Tominkaru kiauzon Moses ati.”\f + \fr 7:34 \ft Exodus 3:5, 7-8, 10 \f* 
\p  
\v 35 Stephen kian koshan ĩꞌati, “Uruu Moses tawuruꞌu kaminkaꞌutaꞌazoꞌoraz pairibannao Israelitenao. Mazan ĩkian shaꞌatii uꞌati, ‘Aonaa puzaamata-kao kazowautapaꞌo nii waunao oo dyuudaꞌo nii naꞌapam washaꞌapatinan.’ Mazan paaipan ati Tominkaru dyuudan Moses kazowautapaꞌo nii, naꞌiki kazannaataꞌo nii ĩdyaun ĩpatakaꞌuta-kao ai. Tominkaru zaamatan uruu, angel aidinan idaꞌan uꞌati tikazi maodapaꞌo diꞌii.  
\v 36 Ukauꞌan uruu Moses tawuruꞌu kodita-kidaꞌoraz wadarunnao Egypt iki. Tominkaru idaꞌan maꞌozaka shaꞌatii, Moses shaꞌapatan pabiꞌinaaka umanawun kidaꞌo aimaakan pakodita-kida-kinaa nii ĩdyaun Egypt iki, atii utarauka-kidan paran ĩꞌati, dakota-kariwaiz Red Sea kii. Naꞌikiꞌi naa shaꞌatii unaꞌakapan ĩdyaun mapidantakaꞌo amazada baara an. Ushaꞌapata umanawun kidaꞌo aimaakan naꞌiiꞌaka, atii 40 wunu.  
\v 37 Uruu Moses tawuruꞌu kiauzoz ipai Israelitenao ati kaikapaꞌa: ‘Tominkaru zaamatan nii pidan unao bii iki prophet nii, naꞌapa õgaru kawan.’\f + \fr 7:37 \ft Deuteronomy 18:15\f* 
\v 38 Naꞌiki uruu Moses tumaꞌo shaꞌatii tawuruꞌu wairibannao Israelite kasabaꞌukinauzonuz mapidantakaꞌo amazada baara ii. Uruu donoꞌo shaꞌatii angel Tominkaru diꞌikiꞌo paradauzonuz Moses ati midukuo Sinai paawa ii. Utaan donoꞌoraz Moses ati kakinaorii, kaimanaꞌo mashaapa-kinai niꞌo, udobata-kidan niꞌo wadarunnao ati, naꞌiki waunao atiꞌo kapam.  
\v 39 Mazan upuꞌu aonaꞌa naa ĩaipan Moses pazowaunaa nii, uruu idi aonaꞌa naa ĩizoꞌatiꞌizon uparadan. Mazan ĩnyukunuu Egypt iti paꞌidiwaru, tuukii ĩkiwaꞌazon powaa iti. 
\p  
\v 40 “Moses naꞌian puꞌu zii midukuo Sinai ii Tominkaru tuma, uruꞌu naa pidannao kian Aaron ati, ‘Putomaꞌa naa watominkarunnao nii, kazowautapaꞌo niꞌi naa waunao. Ushaꞌapanum kauꞌan aonaa waaitapan naꞌiam naa Moses kodita-kidaꞌoraz waunao Egypt iki,’ ĩkian.\f + \fr 7:40 \ft Exodus 32:1\f* 
\v 41 Uruu donoꞌoraꞌa naa tawuruꞌu ĩtomauzonuz patominkarun nii, ĩtomanuzu naꞌapa tapiꞌiza kawan. Udaunaꞌan ĩkawaodan naa kaznizo, pataan niꞌi naa patominkarun ati. Udaunaꞌan ĩkasabaꞌukinan naa udazaba an, uruu ĩkonaukiitin-kidan naa wuruꞌu patomaniaz patominkarun nii. 
\p  
\v 42 “Tuukii Tominkaru toꞌoran ĩꞌati. Uruu idi umarinaꞌataꞌakan naa ĩdyaun. Marii kiziꞌi naa ĩtoriinpan patominkarunnao ati kidaꞌa naa karikaonan, wuruꞌu doko ii kidaꞌoraz, kamoo, kauzu, naꞌiki wizinao kidaz. Uruu kawanaꞌatiꞌo tawuruꞌu Tominkaru prophetinnao saadauzoniaz. Kaikapa shaꞌatii tawuruꞌu usaadauzonii kianuz: 
\q1 ‘Unao Israelitenao, 
\q2 karikaonan daꞌi utaan naꞌiki ukawaodauzon uzainao, 
\q2 uchiꞌikapauzon donoꞌoraz 40 wunu, 
\q2 mapidantakaꞌo amazada ii aka. 
\q1 Mazan aonaa õgaru atiꞌo mani daꞌi tawuruꞌu ukawaodauzonuz uzainao, 
\q2  
\v 43 soo utominkarun Molech atiꞌo karikaonan. 
\q2 Uruu unao naꞌakapauzonii padapunaa tuma. 
\q1 Naꞌiki unaꞌakapauzonii kapam baꞌoran utominkarun Rephan, 
\q2 wizi kawanuꞌoraz utoman. 
\q1 Ĩnao utomanii kidaz utominkarunnao nii, 
\q2 ĩnao atiꞌo karikaonan, tawuruꞌu utoriinpauzonuz. 
\q1 Uruu idi õkashaapan nii utarubanao zaamatan unao, 
\q2 marii kizi ĩnaꞌakan unao munapo, munapo baꞌoran amazada iti, 
\q2 Babylon dawun itinapu.’”\f + \fr 7:43 \ft Amos 5:25-27\f* 
\p  
\v 44 Stephen kian koshan, “Kotuaꞌa naa, wadokozu-daunnao chiꞌikapauzon donoꞌoraz mapidantakaꞌo amazada diꞌiiꞌaka, ĩnaꞌakapauzonii patuma Tominkaru kakinaori pakarannaa, padapunaa tuma. Uruu ĩnyukunuitapa-kinaa Tominkaru kainaꞌan patuma. Utoma-kao naꞌapa Tominkaru kowaadauzon kawanaꞌatiꞌo, naꞌiki uaida-kidan kawanaꞌatiꞌo Moses ati wuruꞌu ukakinaori pakarannaa dapunaa toma-kaoaz.  
\v 45 Kotuaꞌiki uruu daunaꞌan, Joshua naꞌakan naꞌiki ukazowautapan donoꞌo naa wadokozu-daunnao, taa-kariwaiꞌi naa shaꞌatii ĩꞌati Tominkaru kakinaori pakarannaa padapunaa tuma, ĩdarunnao dobata-kidaniꞌi naa ĩꞌati. Naꞌiki uruu donoꞌoraꞌa naa shaꞌatii tawuruꞌu Tominkaru waatauzonuz pawiizi ai Gentilenao. Uruu amazadaꞌa naa shaꞌatii wadarunnao zaamata pawiizi nii. Naꞌiki naꞌitiꞌi naa ĩnaꞌakauzon Tominkaru kakinaori pakarannaa, padapunaa tuma. Naꞌiaꞌa naa shaꞌatii utaapa-kao atii David king-tinan diꞌiti.  
\v 46 Kaiman shaꞌatii Tominkaru nyukunuu David ati, naꞌiki uruu pishauzoz Tominkaru, uaipan patoman kabaun uꞌati, Israelitenao Tominkarunuz.  
\v 47 Mazan David dani, Solomon atiꞌi naa paꞌan Tominkaru toma-kidauzon padapu nii. 
\p  
\v 48 “Mazan waaitapa, aonaa Tominkaru umanawunuꞌoraz mashaapan kabaun pidan tomanii nazoꞌo. Kaikapa shaꞌatii tawuruꞌu prophet saadanii kian: 
\q1  
\v 49 ‘Aokazi, uruu õnaobanai-tinapa-kizi tabanaa. 
\q2 Aizii imiꞌi baara, uruu õsaabatapa-kizi karikaonan õkidiba. 
\q1 Shaꞌapaꞌoram nii mooko kabaun putoma õꞌati?’ 
\q2 Naobanai kian. 
\q2 ‘Turuu mooko puaitapan putoman kabaun õsookapa-kizi nii? 
\q1  
\v 50 Aonaa mooko õtomanii mani õkaꞌu idi 
\q2 ipai wuruꞌu aimaakan kidaz?’”\f + \fr 7:50 \ft Isaiah 66:1-2\f* 
\p  
\v 51 Udaunaꞌan Stephen kian koshan kootowapa-kidauzonao pidannao ati, “Mishi unao dadara unyukunuu. Aonaa umishidaꞌazon Tominkaru, naꞌiki aonaa uabataꞌazon uparadan. Naꞌiki tuukii udikintapan Kaimanaꞌo Doronaa, naꞌapa manawun unao, udarunnao kawan.  
\v 52 Ĩnao ipai ĩantamikitan Tominkaru prophetinnao. Atii ĩzowiauzo nii wunaouꞌu kowaadapauzonaouz Tominkaru dyuudaꞌazon dauꞌan Kaimanaꞌo Papoitoru. Udyuudaꞌa naa mishi wuruꞌu papoitoruz, uruꞌu naa tawuruꞌu unao zaamata-kidaniaz naꞌiki uzowii-kidaniaz.  
\v 53 Unao atiꞌo padamata ipai kakinaorii taa-kao, tawuruꞌu Tominkaru dyuudauzoniaz angelnao kowaada-kidan udokozu-daunnao ati. Mazan upuꞌu aonaa uizoꞌatiꞌizon wuruꞌu kakinaorii kidaz,” ukian. 
\s1 Stephen zowii-kao 
\p  
\v 54 Ĩabatan idi Stephen paradan naꞌapa, tuukii ĩtoꞌoraꞌakan uꞌati naꞌiki ĩkuzowan paudako.  
\v 55 Mazan maꞌozaka Stephen nyukunuu Kaimanaꞌo Doronaa aipan ati. Uawunuupan doko iti aokazi iti, utukapa kanada Tominkaru umanawunun kanadapan naꞌii, naꞌiki utukapa Jesus kadishitapan Tominkaru diwaꞌora antanapu.  
\v 56 Uruꞌu naa ukian kootowapa-kidauzonao pidannao ati, “Utukapa! Aokazi daꞌatinan, naꞌiki õtukapa Daonaiora Aokazi Ikiꞌo\f + \fr 7:56 \fq Daonaiora Aokazi Ikiꞌo: \ft Naꞌapaꞌo Jesus kiauzon padauꞌan. Putukapa kaarita tokon ii, Parada-karu mashaꞌapannaada-kinao idaꞌa.\f* kadishitapan Tominkaru diwaꞌora antanapu.” 
\p  
\v 57 Sariapa kootowapa-kidauzonao pidannao kadakoinaꞌakan, ĩtaratan pakinao kida uparadan ai. Naꞌiki ĩzaamataꞌakan naa uruu.\fig Stephen boo-kao, Saul awunuutapan puꞌu|src="CN02154B.tif" size="col" ref="7:57-58" \fig* 
\v 58 Udaunaꞌan ĩkozootaꞌakan naa uruu wiizai dawun iti. Naꞌiaꞌa naa ĩnarakaꞌakan naa pashooton kida. Kainaꞌa pidan, Saul kiaꞌo uꞌuu. Uruu atiꞌi naa ĩawunuutapa-kidan pashooton kida. Naꞌiaꞌa naa ĩboowautapan Stephen kuba idi, aonaa masakaudaꞌu mani. 
\p  
\v 59 Mazan upuꞌu Stephen toriinpan. Ukian, “Õnaobanaa Jesus, puzaamata õdoronaa.”  
\v 60 Udaunaꞌan ukodoruꞌukan naꞌiki uparadan diiwaꞌo idaꞌan. “Õnaobanaa, manaꞌa pupatakaꞌutaꞌanaꞌa ĩdyaun paꞌoian dikin ii,” ukian. Uruꞌu naa mazan umawakaꞌakan naa. 
\c 8  
\p  
\v 1 Kaiman Saul ati Stephen zowii-kao. 
\s1 Saul patakaꞌutan mishidainao 
\p Stephen zowii-kao daunaꞌan, powaꞌa zii manawun mishidainao patakaꞌuta-kao Jerusalem ii. Uruu idi mishidainao kidoopaabiꞌiinan Judea Baara iti kida, naꞌiki Samaria Baara iti kida. Mazan apostlenao aonaa ĩkidoopan paꞌan. Ĩnaꞌian zii Jerusalem ii.  
\v 2 Kainaꞌa pidannao naꞌii mishidainao Tominkaru. Tuukii ĩnyukunuu kashaꞌoran Stephen zowii-kao idi. Udaunaꞌan ĩdidan naazu, naꞌiki ĩmuraan uruu tuukii.  
\v 3 Mazan Saul, tuukii uaipan pamainaabatan mishidainao. Uruu idi umakon ĩdapu kawanaꞌati kida. Uikodan dono mishidainao, daonaioranao naꞌiki zunnao, ukozootan nii ĩdyaun padapu iki, naꞌiki utaraa-kidan niꞌi naa ĩdyaun. 
\s1 Philip kakuwaapatinan dauaꞌo Samaria ii aka 
\p  
\v 4 Aizii mishidainao wuruꞌu kidoopainaouz Jerusalem iki, ĩkowaadapan naa Kaimanaꞌo Kuwai Jesus dauꞌu pidannao ati pamakopa-kizi kawanaꞌati.  
\v 5 Aizii Philip, umakon donoi Samaria iti, naꞌiiꞌakaꞌa naa ukowaadapan Kaimanaꞌo Kuwai pidannao ati Christ\f + \fr 8:5 \fq Christ: \ft wuruꞌu Tominkaru dyuudaniaz papidanannao zannaa nii. Putukapa kaarita tokon ii, Parada-karu Mashaꞌapannaada-kinao diꞌii.\f* dauꞌu.  
\v 6 Iriba daꞌi pidannao kasabaꞌukinan, naꞌiki tuukii ĩabataꞌazon Philip kuwaa kaimanaiman. Ushaꞌapanum kauꞌan ĩtukapan idi Philip shaꞌapatan iriba umanawun kidaꞌo aimaakan, aonaꞌoraz turuu pidan shaꞌapatauzon.  
\v 7 Iriba ukodita-kidan oiaꞌo doronainao pidannao diꞌiki. Naꞌiki diiwa ĩkadakoinan wuruꞌu ĩkoditanuz pidannao diꞌiki. Naꞌiki iriba uchiꞌika-kidan pidannao machiꞌika-kainao naꞌiki tokoozaꞌuupainao.  
\v 8 Uruu dono tuukii pidannao konaukian naꞌii. 
\p  
\v 9 Aizii Samaria ii kainaꞌa marunao, Simon kiaꞌo uꞌuu. Kotuaꞌikiꞌoraꞌa naa udiꞌitinapa-kidan pidannao pamarunaowiinpan idaꞌan. Naꞌiki uruu tuukiaꞌo uꞌatadinpan naꞌiki udakotinpan aitapaꞌo pidan nii.  
\v 10 Ipai pidannao Samaria ii, waranuitapa-kariwainao, naꞌiki umanawun-tinpainao, tuukii ĩmishidan Simon. Uruu idi ĩkian udauꞌan, “Tominkaru diꞌikiꞌo uikodan wuruꞌu umanawunuꞌoraz maꞌozaka-kinai.”  
\v 11 Tuukii ĩmishidan marunao, ushaꞌapanum kauꞌan kotuaꞌikiꞌoraꞌa naa udiꞌitinapa-kidan pidannao pashaꞌapaapanii kida aimaakan dauꞌu pamarunaowiinpan idaꞌan. 
\p  
\v 12 Aizii Philip, ukowaadapan idiꞌi naa ĩꞌati Kaimanaꞌo Kuwai Tominkaru naobanai-tinan dauꞌu, naꞌiki Jesus uruu mishiꞌo Christ. Uruu idi zunnao naꞌiki daonaioranao mishidan Philip kuwaa, naꞌiki ĩchikaawunuinan naa.  
\v 13 Aizii Simon, umishida Philip kuwaa, uruu idi uchikaawunuinan naa kapam. Uruu daunaꞌan karikaonan umakon naꞌiki uchiꞌikapan Philip dawuꞌati. Naꞌiki tuukii udiꞌitinpan, utukapan idi naꞌapam Philip shaꞌapatan umanawun kidaꞌo aimaakan. 
\s1 Kaimanaꞌo Doronaa morotinan Samaria Baara sannao 
\p  
\v 14 Aizii apostlenao Jerusalem iainao abataꞌa naa wuruꞌu Samaria Baara sannao mishidanuz Tominkaru Paradan, uruu idi ĩdyuudan Peter naꞌiki John ĩꞌidiꞌiti.  
\v 15 Ĩkaawan daunaꞌan, uruꞌu naa Peter naꞌiki John toriinapa-kidan mishidainao Tominkaru ati, Kaimanaꞌo Doronaa morotin kizi ĩdyaun.  
\v 16 Ushaꞌapanum kauꞌan Philip chikaawunuuniꞌi naa ĩdyaun, ĩmishidan idi Naobanai Jesus, mazan aonaa zii Kaimanaꞌo Doronaa nii ĩꞌidaꞌa.  
\v 17 Uruꞌu naa Peter naꞌiki John muudan pakaꞌu ipai wunao idaꞌatiꞌi mishidainaouz, sariapa Kaimanaꞌo Doronaa morotinan ipai ĩdyaun. 
\s1 Simon toriaꞌazon maꞌozaka-kinai 
\p  
\v 18 Aizii Simon, wuruꞌu marunao-tinpauzoz, udiꞌitapan wuruꞌu Kaimanaꞌo Doronaa morotinanuz mishidainao, apostlenao muudan idaꞌan pakaꞌu ĩꞌidaꞌa. Sariapa utaaꞌazon puraata apostlenao ati.  
\v 19 Ukian ĩꞌati, “Utaa kapam õꞌati wuruꞌu maꞌozaka-kinaiz, naꞌapa kizi kapam Kaimanaꞌo Doronaa morotinan ipai õpishatanii pidannao.” 
\p  
\v 20 Mazan Peter kian uꞌati, “Marii Tominkaru mainaabatan pupuraatan putuma. Puꞌitiiman toriauzo-kariwai puraata idaꞌan wuruꞌu maꞌozaka-kinai, mawinipinaa-daunuꞌoraz Tominkaru taan?  
\v 21 Aonaa turuu pukaudinan watuma Tominkaru paradan dauꞌu. Ushaꞌapanum kauꞌan Tominkaru aitapa punyukunuu, uaitapa pudiꞌitinpan panaꞌiti karikaonan.  
\v 22 Ukauꞌan pumarinaꞌataꞌa naa wuruꞌu pudiꞌitinapanuz oiaꞌo dauꞌu, putoriinapa naꞌiki pupishaa Tominkaru, panaadon usoꞌotan nii wuruꞌu oiaꞌoraz naꞌiki dikaudaꞌoraz aimaakan pudiꞌitapan.  
\v 23 Ushaꞌapanum kauꞌan õtukapa tuukii manawun pukishauzin waunao ati, naꞌiki tuukii manawun pushaꞌapataꞌazon oiaꞌo, oiaꞌo zaamatapan idi pugaru kaimanaiman,” ukian. 
\p  
\v 24 Sariapa Simon kian ĩꞌati, “Õaiapa utoriinpan Naobanai ati õdauꞌan, aonaa kizi dikaudaꞌo aimaakan shaꞌapan õꞌati, pukian kawan.” 
\p  
\v 25 Aizii Peter naꞌiki John ipaian daunaꞌan pakowaadapan ipai paabatanii, naꞌiki patukapanii kida Naobanai Jesus shaꞌapaapauzon, naꞌiki ĩkowaadapan daunaꞌan uparadan kida, ĩkiwan naa Jerusalem iti. Mazan pakiwapa-kizi an ĩkowaadapaanan naa Kaimanaꞌo Kuwai pidannao ati, iriba wiizainao kawanaꞌati, Samaria ii aka kidaꞌoraz. 
\s1 Philip naꞌiki Ethiopia san //  dauaꞌo 
\p  
\v 26 Baudaꞌapa kamoo, angel, Tominkaru diꞌikiꞌo, kian Philip ati, “Pumako Jerusalem ikiꞌo dunapo diꞌiti, Gaza itiꞌoraz makoꞌoraz mapidantakaꞌo amazada an.”  
\v 27 Sariapa Philip minziiwan naꞌiki umakon naa padyuuda-kizinao iti. 
\p Kainaꞌa umanawunuꞌo Ethiopia san, ukiwapaanan patararan idaꞌan padapu iti. Uruu taapaꞌo Ethiopia iaꞌo naobanaiaba puraatan.\f + \fr 8:27 \ft Ethiopia ii, udaruꞌo naobanaiaba oo Queen, odakota-kao Candace kii.\f* Umakonkan Jerusalem ii, uchoochiipankan Jewnao tuma.  
\v 28 Pakiwapaanan puꞌu, uaitaapaanan kaarita idaꞌa kotuaꞌo kuwai prophet Isaiah saadan. 
\p  
\v 29 Aizii Philip kaawan naa dunapo iti, padyuuda-kizinao iti. Naꞌii Kaimanaꞌo Doronaa kian uꞌati, “Pumaonapadin kindiꞌiaꞌoraz tarara diꞌitiꞌi, pumako kizi udaawata.” 
\p  
\v 30 Uruꞌu naa Philip makoꞌokan naa kadimanaꞌo idaꞌan. Ukaawan tarara diꞌiti, uabatan Ethiopia san aitaapan wuruꞌu prophet Isaiah saadaniaz. Sariapa Philip pishaanuzu. Ukian uꞌati, “Puaitapanii naꞌapaꞌoram dauꞌatiꞌo wuruꞌu puaitaapaananiazu?” 
\p  
\v 31 Sariapa ukian uꞌati, “Aonaa õaitapan. Õaitapa mani soo pidan kowaadan an kaimanaiman õꞌati.” Udaunaꞌan udapadan naa Philip, upaidin kizi patuma patararan zoꞌati. Uruu idi Philip zaidan naꞌiki usakanataꞌakan naa udazabaꞌa.\fig Philip naꞌiki Ethiopia san sakanatapan tarara zoꞌo|src="CN01932B.tif" size="col" ref="8:26-31" \fig* 
\v 32 Aizii wuruꞌu saada-kariwaiz Tominkaru paradan uaitaapaananiaz kaikapaꞌoraꞌa: 
\q1 “Unaꞌaka-kao naꞌapa kaznizo naꞌaka-kao kawanuꞌo 
\q2 pazowiaꞌazoo-kizinao iti. 
\q1 Pidan sokozoan dono kaznizo dani, aonaꞌo nii uzaadan, 
\q2 naꞌapaꞌo uruu kapam. 
\q2 Pidannao shaꞌapatan puꞌu uruu, aonaꞌo nii naꞌapam ukian. 
\q1  
\v 33 Tuukii ĩbaꞌazootin-kidanuzu. 
\q2 Naꞌiki aonaa ukootowapa-kida-kao sakitapaꞌo idaꞌan. 
\q1 Uruu daunaꞌan uzowii-kao. 
\q2 Ukauꞌan aonaa uwaꞌakan paudani oo pawadaun daꞌaꞌa imiꞌi baaraꞌa.” 
\p  
\v 34 Udaunaꞌan Ethiopia san pishaan naa Philip, “Turuu mani pukowaadan õꞌati kanom dauaꞌo wuruꞌu prophet Isaiah saadaniaz? Padauaꞌo oo baꞌoran dauaꞌo?”  
\v 35 Uruꞌu naa Philip kowaadan uꞌati Tominkaru paradan saadinpaꞌoraz, naꞌiki ukowaadan naa uꞌati Kaimanaꞌo Kuwai, Jesus dauaꞌoraz. 
\p  
\v 36 Ĩmakopaanan puꞌu dunapota tarara idaꞌan, ĩkaawan wunu diꞌiti. Sariapa Ethiopia san kian Philip ati, “Diꞌi naa wunu aiziꞌi. Turuu mani puchikaawunuuan naa õgaru?”  
\v 37 [Philip kian uꞌati, “Turuu, mazan soo pumishidan an tuukii.” Sariapa ukian Philip ati, “Õmishida Jesus Christ, uruu Tominkaru dani.”]\f + \fr 8:37 \ft Kiwiiniꞌo saada-kariwai idaꞌa, aonaa diꞌoraz saadinpanuꞌu.\f* 
\v 38 Uruꞌu naa umashaadin-kidan patararan wunu danomaꞌa. Udaunaꞌan ĩtokaꞌakan naa tarara diꞌiki ĩmakoꞌokan naa wunu baoko iti. Naꞌiaꞌa naa Philip chikaawunuuan naazu.  
\v 39 Ĩmaaratinan daunaꞌan wunu baoko iki, mashaꞌapakiaka Tominkaru Doronaa naꞌakaꞌakan naa Philip baꞌoran wiizai iti. Aonaꞌa naa Ethiopia san tukapan Philip powaꞌa. Pamatukapakan puꞌazu, upuꞌu udobatan konaukii. 
\p  
\v 40 Mashaꞌapakiaka Philip kaawaꞌakan naa Azotus\f + \fr 8:40 \fq Azotus: \ft baꞌoran uꞌuu Ashdod kii.\f* iti. Naꞌikiꞌi naa udobatan Caesarea iti. Umakopaanan puꞌu naꞌiti, ukowaadapaanan Kaimanaꞌo Kuwai ipai wiizai kawanaꞌati. 
\c 9  
\s1 Jesus zaamatan Saul 
\r (Acts 22:6-16; 26:12-18) 
\p  
\v 1 Aizii Saul pakawan zii udakotautan pazowian wuruꞌu mishidapainaouz Jesus. Uruu idi umakon Umanawunuꞌo Faadaa diꞌiti.  
\v 2 Ukian uꞌati, “Õmakoꞌozon Damascus iti õdorotaꞌanan pidannao wuruꞌu daꞌanainaouz ‘Jesus Kaduz’. Uruu idi õaipan usaadan kaarita õnaꞌakan nii synagogue kawanaꞌati kida, Jewnao naobanaanao diꞌiti, ĩkaminkaꞌuta kizi õzaamatan ipai daonaioranao naꞌiki zunnao, wuruꞌu Jesus pidanannaouz, õnaꞌaka kizi ĩdyaun daꞌatiꞌi Jerusalem ati, naꞌa kizi ĩtaraa-kao.” 
\p  
\v 3 Aizii Saul makon naa Damascus iti, unaꞌakaꞌa naa wuruꞌu saada-kariwaiz kaarita. Mazan umakopaanan puꞌu zii naꞌiti, naꞌiki umaonapatapaanan puꞌaꞌa naa kapam, mashaꞌapakiaka aimaakan kanadaꞌakan aokazi iki. Ipai amazada kanadaꞌakan Saul dazaba an kida.  
\v 4 Sariapa Saul waotaꞌakan imiꞌi baara iti, naꞌiki uabata parada-karu kian paꞌati, “Saul, Saul, kandii nii pupatakaꞌutan õgaru?” 
\p  
\v 5 Sariapa Saul dakoꞌatinuzu. Ukian, “Õnaobanaa, kanom dii pugaru?” 
\p Sariapa parada-karu kian uꞌati, “Õgaru Jesus, õgaru wuruꞌu pupatakaꞌutaniaz.  
\v 6 Aizii pukadishita, pumakoꞌo naa wuru donoi diꞌitiꞌi, pumako-kiziz. Naꞌiaꞌo nii õpoitoru kowaadan puꞌati kanom pushaꞌapatan nii.” 
\p  
\v 7 Daonaioranao makopainaouz Saul tuma, naꞌa ĩkadishitapan, aonaa ĩkaꞌiitaꞌakan paparadan, ĩabata wuruꞌu parada-karuz, mazan aonaa kanom ĩtukapan.  
\v 8 Udaunaꞌan Saul kadishitaꞌakan naa imiꞌi baara iki. Udaꞌataꞌakan padamata paawun, mazan aonaꞌa naa utukapaꞌakan amazada. Udaunaꞌan uminaudaꞌunao kaꞌutan naazu, atii ĩkaawan Damascus iti.  
\v 9 Idikinaudaꞌu kamoo uꞌishaawununkan, naꞌiki aonaa uaroopan, naꞌiki aonaa kanom utuzan kapam. 
\p  
\v 10 Naꞌii Damascus ii kainaꞌa mishidapaꞌo Jesus, uꞌuu Ananias. Uruu dono Naobanai Jesus aida-kidinan naꞌiki uparadan uꞌati, kaikapaꞌa: “Ananias.” 
\p “Diꞌi õgaruꞌu, õNaobanaa,” ukian. 
\p  
\v 11 Naobanai kian koshan uꞌati, “Aizii puminziiwa, pumako kizi Judas dapu iti. Kainaꞌa udapu tawuru diꞌiaꞌa dunapo dakota-kariwaiz ‘Sakitapaꞌo Dunapo,’ kii. Pukaawan dono naꞌiti, pupishaa paꞌi Saul dauꞌan, Tarsus sanaz. Kaiꞌoraz, utoriinpan õꞌati.  
\v 12 Õtukapa-kidaniꞌi naa daonaiora uꞌati, uꞌuu Ananias. Utukapa ukaawan paꞌidaꞌati, naꞌiki upishatanuz utukapa kizi koshan.” 
\p  
\v 13 Sariapa Ananias kian, “Õnaobanaa, iribaꞌo pidannao kowaadautan aimaakan uruu daonaiora dauꞌu, ĩkowaada naꞌapam upatakaꞌutan tuukii pupidanannao Jerusalem ii.  
\v 14 Naꞌiki ĩkowaadan wuruꞌu ukaawanuz daꞌatiꞌi Damascus ati, uzaamataꞌanan ipai pidannao naobanaitapainaouz pugaru. Naꞌiki kainaꞌa unaꞌakapan kaarita faadaanao zowaunaanao saadanii uꞌati uzaamata-kinaa nii wuruꞌu mishidainaouz pugaru.” 
\p  
\v 15 Sariapa Naobanai kian, “Pumako upuꞌu uꞌidiꞌiti, ushaꞌapanum kauꞌan õzaamataniꞌi naa uruu õpoitoru nii. Õdyuudan nii ukakuwaapan õdauꞌu Gentilenao ati, naꞌiki ĩzowaunaanao ati, naꞌiki Israelitenao ati kapam.  
\v 16 Naꞌiki õkowaadan nii uꞌati tuukiaꞌo nii pidannao patakaꞌutan uruu õdauꞌan,” ukian. 
\p  
\v 17 Uruu idi sariapa Ananias makon Saul mashaapa-kizi iti. Umorotan daunaꞌan kabaun nazo iti, sariapa umakoꞌokan Saul diꞌiti, naꞌiki upishataꞌakan naazu, naꞌiki ukian uꞌati, “Õꞌinawuzu Saul. Wanaobanaa dyuudanii õgaru puꞌidaꞌati. Uruu Jesus, aida-kidinaꞌoraz puꞌati, puwaꞌatipaanan donoꞌoraz daꞌatiꞌi. Uruu wuruꞌu dyuudaꞌoraz õgaru puꞌidaꞌati, kaiman kizi putukapan koshan daꞌi, naꞌiki Kaimanaꞌo Doronaa maꞌozakada kizi pugaru.”  
\v 18 Sariapa aimaakan kopau mada kawan kidaꞌo waowaꞌakan Saul awun diꞌiki. Uruu daunaꞌan, kaimanaꞌa naa utukapaꞌakan koshan. Udaunaꞌan ukadishitaꞌakan naa, naꞌiki uchikaawunuu-kaoaꞌa naa.  
\v 19 Saul nikan daunaꞌan pawanyukunuu, sariapa umaꞌozakaꞌakan powaa iti. 
\s1 Saul naꞌian zii Damascus Ii 
\p Saul naꞌian zii mishidainao tuma Damascus ii.  
\v 20 Uruu dono umorotan synagogue kida diꞌiti. Naꞌii ukakuwaapan Jesus dauꞌu. Ukowaadan mishiꞌo wuruꞌu Jesus, Tominkaru Dani uruu.  
\v 21 Ipai abatainaouz Saul paradan, tuukii ĩdiꞌitinpan ukuwaa dauꞌu. Ĩkian paꞌatiaaka kida, “Aonaa uruu mani mooko tawuruꞌu zowiipauzoz Jerusalem iainao pidannao zaamatinpainao kidaz Jesus diꞌiti? Aizii ukowaada-kao wuruꞌu ukaawanuz daꞌatiꞌi, uzaamataꞌanan mishidainao, naꞌiki uaipan panaꞌakan ĩdyaun dodotinapa kida Jerusalem iti, faadaanao zowaunaanao diꞌiti,” ĩkian.  
\v 22 Mazan maꞌozaka manawun Saul kakuwaapan, aonaa Jewnao wuruꞌu Damascus sannaouz aitapan naꞌapam pakian uꞌati. Ushaꞌapanum kauꞌan kaimanaiman ukowaadan ĩꞌati mishiꞌo wuruꞌu Jesus uruu Christ.\f + \fr 9:22 \fq Christ: \ft wuruꞌu Tominkaru dyuudaniaz papidanannao zannaa nii. Putukapa Christ dauaꞌo kaarita tokon ii.\f* 
\p  
\v 23 Uruu daunaꞌan Jewnao zowaunaanao baokopatinan naa, uruu ĩaipan naa pazowiaꞌakan Saul.  
\v 24 Uruu idi ĩzaudapanuzu ipai donoi awautapa-kinao paniinomizinaa kawanaꞌati, aiwakaꞌan naꞌiki wakanadan puꞌu. Mazan kowaada-kao uꞌati wuruꞌu ĩzaudapanuz uruu.  
\v 25 Baudaꞌapa marutaꞌo, pidannao mishidainaouz Saul kuwaa, ĩpaidan uruu udaruꞌo dazowan zoꞌiti, udaunaꞌan ĩkodita-kidanuzu, donoi awautapa-kinao kuduan shaawata. Ĩtoka-kidanuzu atii imiꞌi baara iti, uruu naꞌapa ukidoopan patarubanao ai.\fig Paul toka-kida-kao dazowan zoꞌan|src="LB00333.tif" size="col" ref="9:25" \fig* 
\s1 Saul kaawan Jerusalem Iti 
\p  
\v 26 Aizii Saul kaawan donoꞌo naa Jerusalem iti, uaipan naa padamata pabaokopatinan wunao bii itiꞌi mishidainaouz Jesus, mazan tuukii ĩtarian uꞌai. Aonaa ĩmishidan wuruꞌu umishidanuz naa Jesus.  
\v 27 Udaunaꞌan Barnabas naꞌakan naazu apostlenao diꞌiti, naꞌiki ukowaadan naa ĩꞌati naꞌapam Naobanai Jesus aidinan naꞌiki uparadan kapam Saul ati dunapo ii. Naꞌiki ukowaadan kapam ĩꞌati naꞌapam Saul kakuwaapan maꞌozaka Jesus dauꞌu Damascus ii.  
\v 28 Uruu daunaꞌan zii ĩkashaapan Saul baokopatinan patuma. Naꞌiki karikaonanuꞌu naa ukakuwaapatinan maꞌozaka Jesus dauꞌu pidannao ati Jerusalem ii.  
\v 29 Naꞌiaꞌa naa koshan ukashadaakapan Jewnao tuma, wuruꞌu paradaniitaꞌoraz naa Greeknao paradan. Sariapa ĩtoꞌoran uꞌati, naꞌiki ĩaipan naa pazowiaꞌakanuzu.  
\v 30 Mazan mishidainao aitapaꞌakaꞌa naa wuruꞌu ĩzowiaꞌazoonuz Saul, sariapa ĩnaꞌakanuzu Caesarea iti, naꞌikiꞌi naa ĩdyuudan naazu pawiizi Tarsus iti, kanawa idaꞌan. 
\p  
\v 31 Uruu daunaꞌan kaimanaꞌa naa naꞌiki konaukiaꞌa naa mishidainao mashaapan, wuruꞌu Judea Baara ii aka kidainaouz, naꞌiki Galilee Baara ii aka kidainaouz, naꞌiki Samaria Baara ii aka kidainaouz. Aonaꞌa naa kanom patakaꞌutan ĩdyaun. Kaimanaꞌo Doronaa kaminkaꞌutan idi ĩdyaun, powaꞌa zii ĩmaꞌozakadinan, naꞌiki powaꞌa zii mishidainao Jesus iribainan, naꞌiki aonaꞌa naa powaꞌa ĩshaꞌapataꞌazon dikauda kidaꞌo aimaakan panaobanaitan idiꞌi naa Jesus. 
\s1 Peter makon dauaꞌo Lydda iti, naꞌiki Joppa Iti 
\p  
\v 32 Peter chiꞌikapan naꞌiki umorowautapan ipai wiizai kawanaꞌati. Aizii ukaawan donoꞌo naa Lydda iti, naꞌii umorowautapan mishidainao diꞌii.  
\v 33 Naꞌii uikodan daonaiora machiꞌikakaꞌo, uꞌuu Aeneas. Wuruꞌu pidanaz aonaꞌo uzikadinan padaꞌawupa-kizi baara diꞌiki, 8 wunu.  
\v 34 Peter kian uꞌati, “Aeneas, Jesus Christ chiꞌika-kidan nii pugaru. Pukadishita, pusaabaa wuruꞌu pudaꞌawupa-kizi baaraz.” Sariapa mishi Aeneas kadishitaꞌakan.  
\v 35 Iriba pidannao, wuruꞌu mashaapainao kidaz Lydda ii, naꞌiki ipai wuruꞌu Sharon Baara ii aka kidaꞌoraz ĩmashaapan tukapan wuruꞌu machiꞌikakaꞌo pidan chiꞌika-kida-kaoaz. Uruu idi tuukii ĩmishidan, naꞌiki ĩzaamatan naa kapam Jesus panaobanaa nii. 
\p  
\v 36 Uruu dono kainaꞌa zun mashaapaꞌo Joppa ii. Oroo mishidapaꞌo Jesus; oꞌuu Tabitha, Dorcas kiaꞌo kaiwuruꞌu Greek paradan idaꞌan. Karikaonan daꞌi okaminkaꞌutauzon naꞌiki okamunanuuzon ipai mapuraatanuꞌo pidannao ati.  
\v 37 Naꞌapainiꞌi naa okarinaan tuukii, atii omawakan. Onanaa chikaanaa-kao daunaꞌan, omuuda-kaoaꞌa naa dokoꞌo ii, paranka baara-tinpaꞌo, kabaun nazo ii.  
\v 38 Maonapaꞌo wuruꞌu wiizai Lydda, Joppa iti. Uruu idi mishidainao Joppa sannaouz abatan kainaꞌa Peter Lydda ii. Sariapa ĩdyuudan dyaꞌutam daonaioranao dapadaꞌanan Peter. Ĩkaawan uꞌidiꞌiti, ĩkian uꞌati, “Kadiman, pumako watuma Joppa iti.” 
\p  
\v 39 Sariapa Peter minziiwaꞌakan, naꞌiki umakoꞌokan naa ĩtuma. Ukaawan naa ĩꞌidiꞌiti, sariapa ĩmorota-kidanuzu doko iaꞌo kabaun nazo iti, mawakaiba nanaa muuda-kizinao iti. Iriba zunnao, mawakainao kidaꞌa naa ĩdaiarunao kasabaꞌuinan Peter dazaba an, ĩzaadan uꞌati naꞌiki ĩtukapa-kidan uꞌati ipai kamicha kida, wuruꞌu Dorcas kanoonii kidaz paziwun donoꞌoraz zii.  
\v 40 Udaunaꞌan Peter dyuudan ipai pidannao koditan mawakaiba muuda-kizinao nazo iki. Ĩkoditan daunaꞌan, sariapa ukodoruꞌukan naꞌiki utoriinpaꞌakan naa Tominkaru ati. Udaunaꞌan ukian mawakaiba ati, “Tabitha, pukadishita!” Sariapa odaꞌataꞌakan paawun, naꞌiki otukapa Peter. Uruu idi osakanataꞌakan naa.  
\v 41 Peter zaamatan okaꞌu, naꞌiki ukadishita-kidanuzo. Udaunaꞌan umorota-kidan naa powaꞌa ati ipai mishidainao, naꞌiki mawakainao kidaz naa ĩdaiarunao. Ĩkaawan naꞌiti, ĩtukapa oroo kakupaꞌa naa. 
\p  
\v 42 Uruu dono ipai pidannao mashaapainao Joppa ii abatan kuwai Tabitha kakuda-kao dauꞌu. Uruu idi iriba pidannao mishidan Naobanai Jesus.  
\v 43 Uruu daunaꞌan iriba kamoo Peter naꞌian zii Joppa ii, Simon dapu ii, wuzadapauzoz madai kida. 
\c 10  
\s1 Peter naꞌiki Cornelius 
\p  
\v 1 Kainaꞌa daonaiora mashaapauzo Caesarea ii, uꞌuu Cornelius. Uruu Rome soldyaannao zowaunaa, Italy ikiinaouz.  
\v 2 Wuruꞌu Cornelius aonaa Jew mani, mazan upuꞌu zii uruu, naꞌiki udapu ainao, naꞌiki ipai uiribannao kida, Tominkaru-tapauzonao paꞌidiwaru, naꞌiki ipai ĩshaꞌapatinauzon Tominkaru aipan kawanaꞌati. Karikaonan ukaminkaꞌutauzon kapam patakaꞌutinainao kida Jewnao. Naꞌiki karikaonan utoriinpauzon Tominkaru ati. 
\p  
\v 3 Baudaꞌapa kamoo wachuupun uaꞌii, Tominkaru tukapa-kidan paꞌangelin Cornelius ati. Kaimanaiman Cornelius tukapanuz. Angel kian uꞌati, “Cornelius!” 
\p  
\v 4 Sariapa uawunuupaꞌakan angel diꞌiti, patarian biiꞌi. Ukian uꞌati, “Kanom puaipan õꞌai, õnaobanaa?” 
\p Angel kian uꞌati, “Tuukii Tominkaru naudapan putoriinpauzon paꞌati, naꞌiki utukapa naꞌapam pukaminkaꞌutauzon patakaꞌutinainao. Uruu idaꞌan putukapa-kidan mishi putaainan uꞌati.  
\v 5 Aizii pudyuuda paꞌi pidannao Joppa iti ĩdapadanaka kizi pidan, Simon Peter kiaꞌoraz uꞌuu.  
\v 6 Kainaꞌa uruu tawarai nii Simon dapu ii, wuzadapauzoz madai kida. Maonapaꞌo udapu paran danoma ii.” 
\p  
\v 7 Angel makoꞌokan daunaꞌan, uruꞌu naa Cornelius dapadaꞌakan dyaꞌutam papoitorunao naꞌiki baudaꞌapa soldyaa karikaonanuꞌoraz ukaudinauzon utuma, naꞌiki uruu Tominkaru-tapauzo kapam.  
\v 8 Ukowaada ĩꞌati ipai aimaakan patukapaniaz aidinan. Udaunaꞌan udyuudaꞌakan naa ĩdyaun Joppa iti. 
\p  
\v 9 Atii baꞌoran kamoo ĩmaonapatapaanan naa Joppa iti. Upuꞌu Peter zaidan kabaun paawa iti, utoriinpaꞌanan Tominkaru ati. Naꞌapain sakitapa kamoꞌoraꞌa naa wuruꞌu. \fig naꞌapaꞌo kabaun paawa iaꞌo Peter toriinpan|src="LB00234B.tif" size="col" ref="10:9" \fig* 
\v 10 Uruu idi uabatan pazamaziꞌi naa. Mazan Simon poitorunao, ĩwarakinpan zii. Aizii Peter toriinpan puꞌaꞌa naa, mashaꞌapakiaka Tominkaru aida-kidan aimaakan uꞌati.  
\v 11 Peter tukapan aokazi daꞌatinan naꞌiki aimaakan waꞌatin imiꞌi baara ati aokazi iki, naꞌapa kazoaꞌo kamicha madanaa zaamatapa-kao kawanuꞌo padanoma tokon iki kida.  
\v 12 Wuruꞌu kamicha madanaa zoꞌo, Peter tukapan pabiꞌinaakaꞌo aimaakan, uzainao, naꞌiki wuniinao kaduz kida, naꞌiki ipai wuruꞌu kozootinainao kidaz ĩchiꞌikapan, naꞌiki pabiꞌinaaka kotuꞌuznao.  
\v 13 Sariapa parada-karu kian uꞌati, “Peter! Aushaa puzowii punikan nii.”\fig pabiꞌinaaka kidaꞌo aimaakan tukapa-kida-kao Peter ati uzandaꞌawun ii|src="CN01945B.tif" size="span" ref="10:9-13" \fig* 
\p  
\v 14 Peter kian, “Aonaa turuu, õNaobanaa. Aonaa naꞌapainim zii õnikauzon ĩnao kaduz aimaakan, wuruꞌu aonaꞌoraz waunao kakinaorinaa taapadan wanikan.”\f + \fr 10:14 \ft Leviticus 11:1-23\f* 
\p  
\v 15 Powaꞌa koshan aokazi ikiꞌo parada-karu kian uꞌati, “Manaꞌa pudakotaꞌanaꞌa aimaakan kaniribaꞌo nii, wuruꞌu õgaru Tominkaru saabaaniaz naa naꞌiki õtomaniaz naa kaimanaꞌo nii.”  
\v 16 Idikinau parada-karu naꞌapan uꞌati. Udaunaꞌan ukiwa-kidaꞌaka-kaoaꞌa naa aokazi iti. 
\p  
\v 17 Aizii Peter diꞌitinpan tuukii, uaitapaꞌazon kanom manawun wuruꞌu tukapa-kida-kariwaiz paꞌati. Udiꞌitinpan puꞌu zii kabaun zowau ii, upuꞌaꞌa naa Cornelius dyuudaniinao pidannao pishautan naa naꞌiam Simon dapu, atii ĩkaawan kabaun korarannaa paniinomizinaa ati.  
\v 18 “Tosh,” ĩkian. “Kainaꞌa tawarai daꞌaꞌa, Simon Peter kiaꞌo uꞌuu?” 
\p  
\v 19 Peter pakawan zii utiwaan paaitapan kanom manawun wuruꞌu aimaakan aida-kida-kariwaiz paꞌati. Sariapa Kaimanaꞌo Doronaa kian uꞌati, “Puabata, kainaꞌa idikinaudaꞌu daonaioranao kaidaꞌaꞌa ĩdawatapan pugaru.  
\v 20 Putoka, putukapaꞌan kizi ĩdyaun, naꞌiki pumako paꞌi ĩtuma, manaꞌa putariaꞌanaꞌa. Õgaru wuruꞌu dyuudaꞌoraz ĩdyaun.” 
\p  
\v 21 Uruu idi Peter tokaꞌakan naa, sariapa utukapan daonaioranao naꞌiki ukian ĩꞌati, “Õgaru wuruꞌu unao dawatapaniaz. Naꞌapaꞌoram ukuwaa wuruꞌu uwaꞌatinuz?” 
\p  
\v 22 Ĩkian uꞌati, “Wanaobanaa Cornelius, soldyaanao zowaunaaz, dyuudan waunao puꞌidaꞌati. Uruu kaimanaꞌo pidan, izoꞌatiꞌo Tominkaru. Uruu aonaa Jew mani padamata, mazan ipai Jewnao naudapan uruu. Tominkaru dyuudan paꞌangelin uꞌidaꞌati naꞌiki udyuudan udapada-kidan pugaru padapu iti, uabata kizi pukuwaa,” ĩkian.  
\v 23 Udaunaꞌan Peter morota-kidan naa ĩdyaun. Baudaꞌapa marutaꞌo ĩdaꞌawuꞌukan naꞌii. 
\p Baꞌoran kamoo Peter minziiwan, naꞌiki umakoꞌokan naa Caesarea iti Cornelius poitorunao tuma. Naꞌiki pabiꞌi kida mishidainao Joppa sannaouz mako kapam ĩtuma.  
\v 24 Baꞌoran kamoo ĩkaawan naa Caesarea iti. Aizii Cornelius, uzaudapaniꞌi naa ĩdyaun. Kainaꞌaꞌa naa uiribannao, naꞌiki upaonarunao, udapadaniinao padapu ati.  
\v 25 Peter kaawan donoꞌo naa, sariapa Cornelius ikodapanuzu, udawukan naꞌiki ukodoruꞌukan ukanaapu iti.  
\v 26 Mazan Peter kadishita-kidanuzu. Ukian uꞌati, “Õgaru, soo pidan karikaonan naꞌapaꞌo pugaru kawan.”  
\v 27 Upuꞌaꞌa naa Peter morotan udawuꞌati kabaun nazo iti, pakadakotinaanan puꞌu utuma. Naꞌiaꞌa naa utukapa iriba pidannao baokopatinpan.  
\v 28 Sariapa ukian ĩꞌati, “Ipai unao, uaitapanii waunao Jewnao kaduz, aonaa wakakinaorinaa kashaapan wamorowautan oo wabaokopatinan unao Gentilenao bii iti. Mazan kaimanaiman Tominkaru kainaabatan õꞌati, aonaa kizi õdakoopan oo õdakotan shaꞌapaꞌoram pidan dikaudaꞌo nii.  
\v 29 Aizii diꞌi pudapada-kidan õgaru, sariapa õnyukunuu naꞌapaꞌakan, minziiwa õwaꞌatin pugaru idaꞌati. Aizii Cornelius, pukowaadaꞌa naa kanom niꞌo pudapada-kidan õgaru daꞌatiꞌi.” 
\p  
\v 30 Cornelius kian uꞌati, “Kotuꞌikiꞌi donoiman kaikapaimanaꞌa, õtoriinpan õdapu nazo ii Tominkaru ati. Mashaꞌapakiaka daonaiora kadishitan õkanaapuꞌu, wiziꞌiꞌo ukamichan.  
\v 31 Ukian õꞌati. ‘Cornelius! Ipai Tominkaru abatan puparadan putoriinpauzon kawanaꞌati, naꞌiki utukapa naꞌapam pukamunanuuzon patakaꞌutinainao ati.  
\v 32 Pudyuuda paꞌi pupoitorunao Joppa iti ĩdapadanaka kizi pidan, Simon Peter kiaꞌo uꞌuu. Kainaꞌa uruu tawarai nii Simon wuzadapauzoz madai dapu ii, maonapaꞌo udapu paran danoma ii,’ ukian.  
\v 33 Uruu idi kadiman õdapada-kidan pugaru. Kaiman manawun waꞌati puwaꞌatin daꞌatiꞌi. Ukauꞌan ipai waunao diꞌi, wazaudapan naa pugaru Tominkaru awun zaꞌa. Waabataꞌazon ipai naꞌapaꞌoram kuwai kida, wuruꞌu waNaobanaa dyuudaniaz pukowaadan waꞌati.” 
\s1 Peter kakuwaapan naa 
\p  
\v 34 Peter kian ĩꞌati, “Aizii õaitapaꞌakaꞌa naa, aonaa Tominkaru manaꞌidiipan shaꞌapaꞌoram kaduz pidan, umarainapa ipai pidannao patumaaka.  
\v 35 Uzaamata shaꞌapaꞌoram kaduz pidan, ĩizoꞌatin idi uruu, naꞌiki ĩmashaapan idi kaiman uaipan kawanaꞌati.  
\v 36 Unao, uaitapaniꞌi naa kuwai tawuruꞌu Tominkaru dyuudauzoniaz waunao Israelitenao ati. Kaimanaꞌo Kuwai, pidannao ikoda-kinaa niꞌo kaimanaaka-karu Tominkaru tuma, Jesus Christ idaꞌan, dyuuda-kariwaiz ipai pidannao naobanaa nii. 
\p  
\v 37 “Unao, uaitapaniꞌi naa ipai aimaakan Jesus shaꞌapatanii waunao Jewnao wiizi Israel Baara an. Usakadinan Galilee Baara iki, John kakinaopan daunaꞌan pidannao ĩtanawatin kizi paꞌoian ai naꞌiki ĩchikaawunuin kizi.  
\v 38 Uabataniꞌi naa naꞌapam Tominkaru taan Jesus Nazareth san ati Kaimanaꞌo Doronaa naꞌiki maꞌozaka-karu. Uruu idaꞌan maꞌozaka ukaudinan, ushaꞌapata kaiman kidaꞌo aimaakan, ukakuda ipai karinainao pidannao. Aizii wuruꞌu Satan zaamatapaniinaouz, naꞌiki uantamikitaniinao kidaz, ipai ukakudan ĩdyaun, Tominkaru kainaꞌan idi utuma.  
\v 39 Waunao apostlenao, watukapanii ipai aimaakan wuruꞌu ushaꞌapatanii kidaz ipai Jewnao wiizi Jerusalem ii aka naꞌiki baꞌoran ĩwiizi kida diꞌiiꞌaka. Jewnao tukapanii padamata ushaꞌapatan naꞌapa kidaꞌo aimaakan, mazan upuꞌu ĩtaukanuzu cross diꞌiti, atii ĩzowianuzu.  
\v 40 Mazan Tominkaru kadishita-kida uruu pamawaka-kizi iki, idikinaudaꞌutan kamoo idaꞌa. Naꞌiki utukapa-kida uruu pabiꞌi kida pidannao ati.  
\v 41 Aonaa ipai pidannao ati mani, soo wunao atiꞌi uzaamataniinaouznaa kakuwaapatinaꞌo nii pashaꞌapatanii kida dauꞌu. Ukauꞌan waunao watukapanii uruu, waaroapanii naꞌiki watuzanii baokopa utuma, ukadishitan daunaꞌan pamawaka-kizi iki.  
\v 42 Uruu idi udyuudan wakakuwaapan ipai pidannao ati, naꞌiki wakowaada kizi kapam, uruu Tominkaru zaamataniaz kootowapa-kidaꞌo nii ipai pidannao, mawakainao naꞌiki kakupainao.  
\v 43 Ipai Tominkaru prophetinnao kowaadaniꞌi naa udauꞌan pakaaritan kida idaꞌa. Kaikapaꞌo ĩkianuꞌu: ‘Ipai pidannao mishidainao uruu naꞌiki izoꞌatiinao uparadan, Tominkaru mainaabatan nii ĩꞌoian ĩmishidan idi Jesus.’” 
\s1 Kaimanaꞌo Doronaa //  naꞌiki Gentilenao 
\p  
\v 44 Peter paradinan puꞌu zii, Kaimanaꞌo Doronaa morotinaꞌakan naa ipai pidannao, abatapainaouz ukuwaa.  
\v 45 Mishidainao Jewnao wuruꞌu kaawainaouz Joppa iki Peter tuma, tuukii ĩdiꞌitinpan patukapan idi Tominkaru taan Kaimanaꞌo Doronaa Gentilenao ati kapam.  
\v 46 Ĩaitapa Tominkaru diꞌikiꞌo wuruꞌu, ushaꞌapanum kauꞌan ĩabatan idi ĩparadan panaꞌa kidaꞌo parada-karu idaꞌan. Naꞌiki ĩabatan idi ĩkonaukii-kidan Tominkaru shaꞌapatan kaiman kidaꞌo aimaakan. Sariapa Peter kian baꞌoran mishidainao ati,  
\v 47 “Kanom kainaꞌa mashaataꞌo nii diꞌoraz pidannaouꞌu, ĩchikaawunuu-kao ai wunu idi? Kainaꞌaꞌa naa Kaimanaꞌo Doronaa taa-kao ĩꞌati, naꞌapa utaa-kao kawan waunao Jewnao ati,” ukian ĩꞌati.  
\v 48 Udaunaꞌan udyuudan naa ĩchikaawunuu-kao ĩmishidan idiꞌi naa Jesus Christ. Pachikaawunuu-kao daunaꞌan, ĩpishaan naa Peter marii kizi unaꞌaꞌakan ĩtuma naꞌapaudaꞌum kamoo zoobaba. 
\c 11  
\s1 Peter kakuwaapan Jerusalem ii mishidainao ati 
\p  
\v 1 Aizii apostlenao naꞌiki mishidainao Judea Baara ii akainaouz abataꞌakaꞌa naa wuruꞌu Gentilenao mishidanuz naa kapam Tominkaru paradan.  
\v 2 Aizii Peter kiwan donoꞌo naa Jerusalem iti Judea Baara iaꞌoraz, sariapa Jewnao, wuruꞌu mishidainaouz, dakoopan uruu. Ĩkian uꞌati.  
\v 3 “Pumorowautapankan Gentilenao bii ii, atii puaroapa zii kapam ĩtuma.” 
\p  
\v 4 Uruu idi Peter kowaadan naa ĩꞌati kaimanaiman, ipai naꞌapaꞌoram wuruꞌu aimaakan shaꞌapanuz paꞌati. Ukian ĩꞌati.  
\v 5 “Õtoriinpan puꞌu Joppa ii, Tominkaru aidan aimaakan õꞌati. Õtukapa aimaakan waꞌatin aokazi iki imiꞌi baara ati, naꞌapa kazoaꞌo kamicha madanaa zaamatapa-kao padanoma tokon iki kidaꞌo kawanuꞌo. Umashaadan naꞌa õdazabaꞌa.  
\v 6 Õawunuupan unazo iti õtukapa pabiꞌinaaka aimaakannao: uzainao, naꞌiki wuniinao kaduz kida, naꞌiki ipai wuruꞌu kozootinainao kidaz ĩchiꞌikapan, naꞌiki pabiꞌinaaka kotuꞌuznao.  
\v 7 Upuꞌu õabatan parada-karu kian õꞌati. ‘Peter! Aushaa puzowii punikan nii.’  
\v 8 Mazan õdakoꞌatinuzu. ‘Aonaa turuu, õNaobanaa! Aonaa naꞌapainim zii õnikauzon ĩnao kaduz kaniribaꞌo aimaakan, wuruꞌu aonaꞌoraz waunao Jewnao kakinaorinaa taapadan wanikan.’  
\v 9 Powaꞌa koshan aokazi ikiꞌo parada-karu kian õꞌati. ‘Manaꞌa pudakotaꞌanaꞌa aimaakan kaniribaꞌo nii, wuruꞌu Õgaru Tominkaru saabaaniaz naa naꞌiki õtomaniaz naa kaimanaꞌo nii!’  
\v 10 Idikinau wuruꞌu parada-karu naꞌapanuz õꞌati. Udaunaꞌan ukiwa-kidaꞌaka-kaoaꞌa naa powaa iti aokazi iti. 
\p  
\v 11 “Upuꞌaꞌa naa idikinaudaꞌu daonaioranao kaawan kabaun õmashaapa-kizi iti, ĩnao dyuuda-kariwainao õdauꞌati Caesarea iki.  
\v 12 Sariapa Kaimanaꞌo Doronaa kian õꞌati. ‘Pumako paꞌi ĩtuma. Manaꞌa putariaꞌanaꞌa.’ Uruu idi õmakon ĩdawuꞌati. 6 mishidainao makonkan õtuma. Diꞌi ĩdyaunuꞌu, wuruꞌu makonkainaouz õtuma. Ipai baokopa wamorotan Gentile, Cornelius dapu iti.  
\v 13 Uruꞌu naa ukowaadan waꞌati naꞌapam angel kaawankan paꞌidaꞌati. Angel kian uꞌati. ‘Pudyuuda pupoitorunao Joppa iti, ĩdapadanaka kizi Simon Peter.  
\v 14 Ushaꞌapanum kauꞌan ukowaadan nii Kaimanaꞌo Kuwai, Tominkaru kazannaata-kinaa nii pugaru naꞌiki ipai puiribannao, pudapu ainao kidaz.’  
\v 15 Uruu daunaꞌan õkakuwaapan naa ĩꞌati, sariapa Kaimanaꞌo Doronaa morotan ĩnyukunuu iti, naꞌapa umorotinauzon kawan waunao kiwiitapaꞌo donoꞌoraz.  
\v 16 Sariapa õnyukunuuaꞌakan wanaobanaa Jesus kiauzon waꞌati. ‘John, uchikaawunuupan wunu idi karikaonan, mazan Tominkaru, uchikaawunuuan nii unao Kaimanaꞌo Doronaa idi paꞌan.’  
\v 17 Ukauꞌan waaitapa Tominkaru wuruꞌu taaꞌoraz Kaimanaꞌo Doronaa Gentilenao nyukunuu iti, naꞌapa utaan kawan Kaimanaꞌo Doronaa waunao Jewnao nyukunuu iti, wamishidan idi Naobanai Jesus Christ. Ukauꞌan aonaa turuu õmashaatan Tominkaru shaꞌapatan kaimanaꞌo aimaakan ĩꞌati!” 
\p  
\v 18 Aizii Jewnao, wuruꞌu mishidainao kidaz abatapan daunaꞌan ipai wuruꞌu Peter kuwaa kidaz, sariapa ĩsookadan padakomikitinan, mazan uruu daunaꞌan, tuukii ĩkonaukii-kidan Tominkaru. Ĩkian kaikapaꞌa: “Aizii waaitapa kaimanaiman, Tominkaru aipan kawanaꞌatiꞌo wuruꞌu Gentilenao, tanawatinanuz paꞌoian ai, uaipan idi ĩmashaapan karikaonan patuma.” 
\s1 Antioch sannao dauaꞌo 
\p  
\v 19 Aizii mishidainao, tawuruꞌu kidoopainaouz papatakaꞌuta-kao ai, Stephen zowii-kao donoꞌoraz, ĩmakon munapoꞌo wiizai kida diꞌiti, atii Phoenicia iti, baꞌorainao Cyprus iti, naꞌiki baꞌorainao Antioch iti. Naꞌiaꞌa naa ĩkakuwaapan Jesus dauꞌu, mazan soo Jewnao ati karikaonan.  
\v 20 Pabiꞌi kida kainaꞌa daonaioranao mishidainao, Cyprus Baara sannao naꞌiki Cyrene sannao, ĩnao makon donoi Antioch iti. Naꞌii ĩkakuwaapan Jewnao ati naꞌiki Gentilenao ati kapam. Ĩkowaadan naa Kaimanaꞌo Kuwai Naobanai Jesus dauaꞌo.  
\v 21 Tominkaru taan idi pamaꞌozakan ĩꞌati, maꞌozaka ĩkakuwaapan, uruu idi iriba Gentilenao mishidan ĩkuwaa Jesus dauꞌu kidaꞌoraz. 
\p  
\v 22 Aizii mishidainao, Jerusalem iainaouz abatan naa iriba Antioch sannao mishidan naa Jesus, sariapa ĩdyuudan Barnabas makon Antioch iti.  
\v 23 Ukaawan naꞌiti, tuukii ukonaukian, ushaꞌapanum kauꞌan uaitapa naꞌapam Tominkaru taan kaimanaꞌo mishida-karu ĩnyukunuu iti. Uruu idi umaꞌozakadan naa ĩnyukunuu powaꞌa zii, karikaonan kizi ĩizoꞌatin Naobanai Jesus, naꞌiki aonaa kizi ĩtanawatinan uꞌai.  
\v 24 Barnabas uruu kaimanaꞌo pidan, maꞌozakaꞌo Kaimanaꞌo Doronaa kaudinan uꞌidaꞌa. Naꞌiki uruu mishidaꞌo Tominkaru. Iriba, iriba pidannao mishidan Naobanai Jesus, ukakuwaapan idi ĩꞌati udauꞌan. 
\p  
\v 25 Uruu daunaꞌan Barnabas makon naa Tarsus iti, udorotaꞌanan Saul.  
\v 26 Uikodan daunaꞌan Saul, unaꞌakan naazu patuma powaa iti Antioch ati. Baudaꞌapa wunu Barnabas naꞌiki Saul naꞌian mishidainao tuma. Karikaonan ĩbaokopainpan mishidainao tuma naꞌii, ĩtominapa-kidan naa iriba, iriba pidannao Tominkaru paradan dauꞌu. Uruu dono Antioch ii, uruꞌo zii mishidainao Jesus dakotauzo-kao Christian kii. 
\p  
\v 27 Uruu dono prophetnao, Jerusalem ikiinao, kaawan Antioch ati.  
\v 28 Kainaꞌa baudaꞌapa Agabus kiaꞌo uꞌuu. Uruu kadishitan pidannao kanaapu ati, Kaimanaꞌo Doronaa aipan ati, ukowaadan kainaꞌiki zamazi waꞌatin ipai amazada kawanaꞌatiꞌo nii. (Claudius kazowautapan donoꞌo Rome ii akaꞌo amazada wuruꞌu zamazi kaawanuz.)  
\v 29 Sariapa mishidainao diꞌitinpan, ĩbaudaꞌapatan panyukunuu ĩaipan pakaminkaꞌutan ipai mishidainao. Uruu idi ipai mishidainao Antioch sannaouz taaꞌazon puraata sodi kida pakaꞌiitan kawanaꞌati, pakaminkaꞌuta-kinaa nii baꞌoran mishidainao, wuruꞌu kawiizi-tinpainao kidaz Judea Baara ii aka.  
\v 30 Ĩdyuudaꞌa naa wuruꞌu pabaokopataniaz puraata Barnabas naꞌiki Saul idaꞌan, choochi zowaunaanao diꞌiti Jerusalem iainaouz. 
\c 12  
\s1 Peter kodita-kida-kao //  taraa-kizai iki 
\p  
\v 1 Uruu dono naobanai Herod zaamata-kidan naꞌiki utaraa-kidan pabiꞌi kida mishidainao zowaunaanao Jerusalem ii. Uaipan papatakaꞌutan ĩdyaun tuukii.  
\v 2 Sariapa udyuudan soldyaanao zowian apostle James marii zaꞌabaꞌi idi, John inawuzu uruu.  
\v 3 Herod tukapan idi tuukii Jewnao konaukian James zowii-kao idi, uruꞌu naa uzaamata-kidan kapam Peter. Bread Mawikiꞌinaꞌo Nikauzo-kao Kamoon donoꞌo wuruꞌu uzaamata-kidanuz Peter. 
\p  
\v 4 Peter zaamata-kao daunaꞌan, utaraa-kaoaꞌa naa. Naꞌii 4 soldyaanao tonaazinaa muuda-kao awunuutapaꞌo nii uruu. Kiwiin 4 soldyaanao awunuutapan nii uruu. Uruu daunaꞌan 4 baꞌorainao awunuutapan nii koshan, udaunaꞌan naꞌapaꞌo nii koshan, udaunaꞌan naꞌapa koshan. 
\p Aizii Herod, uaipan nii pakootowapa-kidan Peter ipai pidan kanaapuꞌu, Passover Kamoon ipain daunaꞌan.  
\v 5 Uruu idi Peter taapa-kaoaꞌa naa taraa-kizai ii. Mazan mishidainao toriinpan tuukii, ĩaipan Tominkaru kaminkaꞌutan Peter. 
\p  
\v 6 Baudaꞌapaꞌa naa kamoo, Peter kootowapa-kida-kao uaꞌii, udaꞌawun dyaꞌutam soldyaanao sakodaꞌa. Watudinpaꞌo Peter anoba chain idi, soldyaanao anoba diꞌiti. Naꞌiki kainaꞌa baꞌoran soldyaanao watchmantapainao paniinom kida, taraa-kizai nazo ii.  
\v 7 Mazan mashaꞌapakiaka angel Tominkaru diꞌikiꞌo kaawaꞌakan Peter idaꞌati, naꞌiki ipai taraa-kizai nazoo Peter daꞌawupa-kiziz kanadaꞌakan. Sariapa angel pokowauanuzu, upishatan Peter maꞌozakaꞌo idaꞌan. “Pupokoda! Kadiman naꞌiki pukadishita,” angel kian. Sariapa chain kida waotaꞌakan Peter anoba diꞌiki.\fig angel pokowauan Peter taraa-kizai ii|src="CN01953B.tif" size="col" ref="12:7" \fig* 
\p  
\v 8 Udaunaꞌan angel kian uꞌati, “Pukaiwada pukamichan, naꞌiki pukaiwada pudazkidi.” Kadiman Peter kaiwadinaꞌakan. “Pukaiwada puchaakitan zaꞌabaꞌi, naꞌiki puwaꞌati õdawuꞌati,” angel kian uꞌati.  
\v 9 Uruu idi Peter daꞌanaꞌakan naa angel. Mazan aonaa Peter aitapan mishiꞌo wuruꞌu angel shaꞌapatanuz aimaakan naꞌapa. Uꞌitiiman shaa aimaakan tukapa-kida-kao nii paꞌati pazandaꞌawun ii.  
\v 10 Sariapa ĩdobataꞌakan soldyaanao watchmantapainao dazaba an, udaunaꞌan ĩdobatan baꞌoran soldyaanao watchmantapainaouz dazaba an. Atii ĩkaawan paniba itinpuꞌo paniinom diꞌiti, chipirari idiꞌo paꞌidiwaru utoma-kao. Mazan sariapa paniinom daꞌatinaꞌakan ĩꞌati paaipan ati, uruu idi ĩkoditaꞌakan naa taraa-kizai iki. Naꞌikiꞌi naa ĩmakoꞌokan naa dunapota, udaunaꞌan angel mainaabatinaꞌakan naa uꞌai. 
\p  
\v 11 Uruu zii Peter aitapaꞌakan mishiꞌo pakoditan taraa-kizai iki. Uruu idi ukian, “Aizii õaitapa kaimanaiman, Tominkaru dyuudankan paꞌangelin kodita-kidankan õgaru. Mishi ukazannaatanun, Herod antamikitan ai õgaru, naꞌiki wuru aiaꞌa tuukiaꞌoraz Jewnao tukapaꞌazon õshaꞌapata-kao.” 
\p  
\v 12 Uaitapaꞌakan idiꞌi naa wuruꞌu pakodita-kida-kaoaz, sariapa umakon Mary dapu iti, John daroz, Mark kiaꞌoraz kapam uꞌuu. Iribaꞌo mishidainao baokopatinpan naꞌii uruu dono, ĩtoriinpan, ĩaipan Tominkaru kaminkaꞌutan Peter.  
\v 13 Sariapa Peter dau-dauan paniinom. Kainaꞌa ĩpoitoruiaba Rhoda kiaꞌo oꞌuu. Sariapa omakon naꞌiti, opishaan kanom wuruꞌu kaawaꞌoraz.  
\v 14 Oabatankan Peter paradan, tuukii okonaukiaꞌakan. Mazan odimaꞌakan naa powaa iti, “Kainaꞌa Peter paniba ii, ukadishitapan paniinom diꞌii,” okian. 
\p  
\v 15 “Pumariidinan,” ĩkian oꞌati. 
\p Mazan okian ĩꞌati, “Mishiꞌo kaiwuruꞌu õparadanuz.” 
\p “Panaadon uangelin mani karikaonan,” ĩkian oꞌati. 
\p  
\v 16 Mazan Peter kainaꞌa kowas udau-daupan paniinom. Udaunaꞌan zii ĩdaꞌatinan uꞌati. Ĩtukapa Peter mishi naꞌa ukadishitapan, tuukii ĩdiꞌitinpan.  
\v 17 Sariapa usawadan pakaꞌu uaipan idi ĩparadan mashaudaꞌu. Udaunaꞌan ukowaadan naa ipai naꞌapaꞌoram Tominkaru ĩNaobanaaz kodita-kidan uruu taraa-kizai iki. Udaunaꞌan ukian ĩꞌati, “Ukowaada paꞌi James ati, tawuruꞌu choochi zowaunaaz, naꞌiki baꞌorainao mishidainao kida ati wuruꞌu õkodita-kida-kaoaz taraa-kizai iki.” Udaunaꞌan udobataꞌakan naa. 
\p  
\v 18 Baꞌoran chaapiꞌikiꞌi naa, soldyaanao wuruꞌu awunuutapainaouz Peter, tuukii ĩdopian, naꞌiki ĩtarian, aonaa ĩaitapan naꞌapam pashaꞌapatinan. “Naꞌiam naa Peter? Naꞌapa dii ukidoopan?” ĩkian.  
\v 19 Aizii Herod abataꞌakaꞌa naa Peter kidoopan, sariapa udyuudan udawata-kao ipai amazada kawanaꞌati. Mazan aonaa ĩikodanuzu. Uruu idi Herod pishaan naa koshan soldyaanao powaꞌa zii, uaitapaꞌazon naꞌapaꞌoram wuruꞌu ukidoopanuz. Tuukii Herod toꞌoran, uruu idi sariapa uzowii-kidan ĩdyaun. 
\s1 King Herod mawakan dauaꞌo 
\p Uruu daunaꞌan Herod makon naa Judea Baara iki, umorowautapaꞌanan Caesarea iti, unaꞌian kotuaꞌiki zaa.  
\v 20 Tuukiaꞌo daꞌi King Herod toꞌorataakapauzon Tyre naꞌiki Sidon sannao tuma. Mazan uruu dono sariapa Tyre naꞌiki Sidon sannao baokopatan pidannao, naꞌakaꞌo nii paparadan king diꞌiti. Ĩaipan pasaabaa-kidan pamashaapan utuma, ushaꞌapanum kauꞌan aonaa baꞌoran wiizai nii ĩtorii-kizi nii pawanyukunuu, soo baudaꞌapa King Herod wiizi iki. 
\p Aizii pidannao, wuruꞌu dyuuda-kariwainaouz kaawan Blastus diꞌiti, upoitoru, utumaꞌoraz manawun ukaudinan. Ĩparadan uꞌati kaimanaiman, atii mishi ukowaadan Herod ati ĩparadan. Uruu idi Herod kowaadaꞌakan naa ĩꞌati naꞌapainim nii pamiitiniipan ĩtuma. 
\p  
\v 21 Aizii pakainaataniaz kamoo donoꞌo naa, ukaiwadan umanawunuꞌo pakamichan naꞌiki usakanatan umanawunuꞌo pataba idaꞌa. Naꞌikiꞌi naa uparadan ipai pidannao ati.  
\v 22 Tuukii pidannao konaukii-kidan uparadan. Sariapa ĩkadakoinan kaikapaꞌa: “Aizii tominkaru paradan waꞌati, aonaa pidan paradan mani kaiwuruꞌu,” kiaꞌo wuruꞌu ĩkadakoinanuz.  
\v 23 Mazan aonaa zoobaba udyuudan ĩkonaukii-kidan paꞌan Tominkaru umanawunun. Uruu idi sariapa angel Tominkaru diꞌikiꞌo karinaadaꞌakan naazu mashaꞌapakiaka, tuukiaꞌo idaꞌan. Upazaroitaꞌakan naa atii umawakan uꞌidi. 
\p  
\v 24 Mazan unaꞌapan puꞌu powaꞌa zii manawun Tominkaru Paradan kowaadapa-kao naꞌiki uabata-kao, uruu idi powaꞌa zii baꞌoran pidannao mishidan naꞌiki powaꞌa zii mishidainao iribainan. 
\p  
\v 25 Aizii Barnabas naꞌiki Saul ĩtaaꞌa naa puraata wuruꞌu dyuuda-kariwaiz ĩnaꞌakan mishidainao diꞌiti, Jerusalem iainaouz. Uruu daunaꞌan ĩkiwan naa powaa iti Antioch iti. Ĩnaꞌaka patuma John, Mark kiaꞌoraz uꞌuu kapam. 
\c 13  
\s1 Barnabas naꞌiki Saul zaamata-kao kaudinaꞌo nii 
\p  
\v 1 Kainaꞌa mishidainao mashaapainao Antioch ii, Syria Baara iaꞌoraz. Ĩnao mishidainao biiꞌi kainaꞌa prophetnao,\f + \fr 13:1 \fq prophet: \ft Putukapa kaarita tokon ii, Parada-karu Mashaꞌapannaada-kinao diꞌii.\f* naꞌiki baꞌorainao kida tominapa-kidauzo mishidainao. Kaikapaudaꞌuꞌo wuruꞌu kaudinainaouz: kainaꞌa Barnabas, Simeon miikoroz, Lucius Cyrene sanaz, Manaen, Herod dyaupaitaniaz, naꞌiki Saul. 
\p  
\v 2 Baudaꞌapa kamoo ĩchoochiapatinan puꞌu naꞌiki ĩsanadinpan\f + \fr 13:2 \fq sanadinpan: \ft Uruu zamazidin-karu. Putukapa kaarita tokon ii, Parada-karu Mashaꞌapannaada-kinao diꞌii.\f* puꞌu Tominkaru ati, Kaimanaꞌo Doronaa kian ĩꞌati, “Uzaamata shoman Barnabas naꞌiki Saul kaudinaꞌo nii õꞌati. Kainaꞌa kaudin-kizai õaiapanii ĩshaꞌapatan õꞌati.”  
\v 3 Uruu idi ĩsanadinpan naꞌiki ĩtoriinpan naa koshan. Udaunaꞌan ĩtoriinapa-kidan naa Saul naꞌiki Barnabas, naꞌiki ĩmuudan pakaꞌu ĩꞌidaꞌa. Udaunaꞌan ĩdyuudan naa ĩdyaun. 
\s1 Saul makon ukowaadapaꞌanan Kaimanaꞌo Kuwai 
\p  
\v 4 Aizii Kaimanaꞌo Doronaa dyuudan kawanaꞌati ĩdyaun, ĩmakon naa wiizai Seleucia iti paran danoma iaꞌoraz. Naꞌikiꞌi naa ĩzaamatan udaruꞌo kanawa, makoꞌozoꞌo Cyprus iti, uruu udaruꞌo katonaru, paran zikon iaꞌo.  
\v 5 John Mark makon kapam ĩminkaꞌu nii. Ĩkaawan donoꞌo naa wiizai Salamis iti, naꞌiaꞌa naa ĩkowaadapan Tominkaru Paradan Jewnao ati, synagogue kawanaꞌati kida. 
\p  
\v 6 Uruu daunaꞌan ĩdobatan pakidiba idaꞌanaꞌa naa. Ĩmakon atii ĩkaawan baꞌoran wiizai diꞌiti, Paphos kiaꞌoraz uꞌuu, uruu katonaru danoma iaꞌoraz mazan. Naꞌiaꞌa naa ĩikodan pidan marunao-tinpaꞌo Bar-Jesus kiaꞌo udakotapa-kao, uruu Jew, dakotinpauzo prophet nii kaikiniꞌi.  
\v 7 Aizii wuruꞌu marunaouz, upaonaruitapanii naobanai wuruꞌu kazowautapaꞌoraz ipai amazada naꞌii, Sergius Paulus kiaꞌo uꞌuu. Aitapaꞌo naꞌiki kaimanaꞌo udiꞌitinpauzon wuruꞌu naobanaiz. Sariapa udapada-kidan paꞌidaꞌati Barnabas naꞌiki Saul, uabataꞌazon idi Tominkaru Paradan.  
\v 8 Tuukii mazan marunao towaudaꞌutan naobanai abatapan ĩkuwaa, aonaa uaipan umishidan ĩkuwaa, wuruꞌu Jesus dauꞌu kidaꞌoraz. (Elymas kiaꞌo kapam udakotapa-kao Greek idaꞌan wuruꞌu marunaouz.)  
\v 9 Kaimanaꞌo Doronaa maꞌozakadan idi Saul, Paul kiaꞌoraz naa uꞌuu, sariapa uawunuupaꞌakan maꞌozakaꞌo idaꞌan marunao ati. Ukian uꞌati,  
\v 10 “Pugaru naꞌapa Satan kawan manawun, ushaꞌapanum kauꞌan tuukii puawautaꞌazon ipai wuruꞌu kaiman kidaꞌoraz kuwai naꞌiki kaiman kidaꞌoraz mashaapa-kinai. Pugaru mariidinauzo, puaitapa naꞌapam pupanaꞌadan naꞌiki putanawatan Tominkaru paradan dikaudaꞌo nii.  
\v 11 Mazan Tominkaru shaꞌapatan nii naꞌiki upatakaꞌutan nii pugaru aizii, ishaawun-karu idaꞌan, aonaꞌo nii kanom putukapan, aonaa kanadaꞌo atii diinaꞌiti ziiꞌi.” Sariapa mishi Elymas awun marutaꞌakan, uruu idi aonaꞌa naa powaꞌa utukapaꞌakan aimaakan. Sariapa uchiꞌikaadanaan naa udorotan pidan kaꞌutaꞌo nii paugaru.  
\v 12 Naobanai tukapan idi aimaakan shaꞌapata-kao naꞌapa, tuukii umishidan, naꞌiki tuukii udiꞌitinpan wuru dauꞌaꞌa paabataniaz kaiman kidaꞌo kuwai, Naobanai Jesus dauaꞌoraz. 
\s1 Paul kakuwaapan Antioch ii Pisidia Baara iaꞌoraz 
\p  
\v 13 Uruu daunaꞌan Paul naꞌiki uminaudaꞌunao dobatan naa Paphos iki, wuruꞌu katonaru iaꞌoraz wiizai. Naꞌikiꞌi naa ĩmakon kanawa idaꞌan atii ĩkaawan Perga iti, Pamphylia Baara iaꞌoraz. Naꞌiaꞌa naa John Mark waꞌakan ĩdyaun. Upadantan naa powaa iti Jerusalem iti. 
\p  
\v 14 Uruu daunaꞌan ĩdobatan naa pakidiba idaꞌan atii ĩkaawan Antioch iti, Pisidia Baara iaꞌoraz. Naꞌii Paulnao morotan naa synagogue nazo iti, Sookapa-karu Kamoon dono, naꞌiki ĩsakanatan naa naꞌii.  
\v 15 Upuꞌaꞌa naa synagogue zowaunaanao aitaapan wuruꞌu kakinaorii Moses saadanii kidaz, naꞌiki Tominkaru prophetinnao saadauzonii kidaz kapam. Uruu daunaꞌan ĩpishaa-kidan naa Paul naꞌiki Barnabas. Ukian, “Waꞌinawuzunao, ukuwaa kainaꞌan dono maꞌozakadaꞌo nii wairibannao nyukunuu, turuu ukakuwaapan.” 
\p  
\v 16 Sariapa Paul kadishitaꞌakan naꞌiki usawadan pakaꞌu ĩꞌati, uaipan idi mashaa pidannao abatapan. Kaikapaꞌa wuruꞌu ukianuz ĩꞌati: “Ipai unao Israelitenao naꞌiki unao kapam Gentilenao taapainaouz Tominkaru umanawunuꞌo nii, uabata õparadan aizii.  
\v 17 Wuruꞌu Israelitenao Tominkarunuz, uruu tawuruꞌu zaamataꞌoraz wadokozu-daunnao kotuaꞌa naa ĩmashaapauzon dono zii Egypt ii. Uruu aipan atiꞌo kapam tawuruꞌu kadiman ĩiribainan naꞌiki maꞌozaka utaapan ĩnyukunuu, ĩkaudin-kida-kao puꞌu baꞌizi idaꞌan naꞌii. Mishiꞌo wuruꞌu Israelitenao Tominkarun maꞌozakanuz manawun. Ushaꞌapanum kauꞌan pamaꞌozakan idaꞌan mashaꞌapannaa usoꞌotan ĩdyaun Egypt iki. 
\p  
\v 18 “Udaunaꞌan unaꞌakapan naa ĩdyaun 40 wunu mapidantakaꞌo amazada baara ii aka. Aonaa ukashadinan ĩꞌai ĩdikintapan puꞌu padamata uruu. 
\p  
\v 19 “Naꞌiki Tominkaru zowii-kida ĩꞌati ipai daunuudaꞌu 7 pidannao tonaazinaa, panaꞌa kidaꞌo ĩparadan, Canaan Baara ii aka kidaꞌoraz ĩmashaapan. Ukauꞌan ipai utaan wuruꞌu amazadaz papidanannao ati ĩwiizi niꞌi naa.  
\v 20 Aizii wuruꞌu aimaakan kida shaꞌapaapa-kaoaz kaikapaꞌa, 450 wunu ukotuaꞌikin. 
\p “Uruu daunaꞌan, Tominkaru zaamatan naa pidannao kazowautapaꞌo nii papidanannao, ĩdakota-kao Judges kii. 
\p “Uruu daunaꞌan ĩkazowautapan atii Tominkaru zaamatan prophet Samuel kazowautapaꞌo nii ĩdyaun.  
\v 21 Uruu dono tuukii ĩpishaan Samuel, marii kizi uikodan king nii paꞌati. Uruu idi Tominkaru taan naa ĩꞌati Saul, Kish daniz, Benjamin diꞌikiinao kidaz ĩiribainan. Saul kazowautapan ĩdyaun 40 wunu.  
\v 22 Naꞌapain niꞌi naa Tominkaru muudan uruu. 
\p “Uruu daunaꞌan Tominkaru zaamatan baꞌoran king, uꞌuu David, Jesse dani uruu. Tominkaru kian David dauꞌan. ‘Aizii õikoda pidan õnaudapanii, naꞌiki õnyukunuu kawanaꞌatiꞌo. Ushaꞌapanum kauꞌan ushaꞌapatan nii ipai aimaakan naꞌapa õaipan kawanaꞌati.’ 
\p  
\v 23 “Kotuaꞌiki uruu daunaꞌan Jesus shakatan, uruu King David Takaan-daunuꞌu naa. Uruꞌu naa tawuruꞌu Tominkaru kowaadauzoniaz padyuudaꞌazon kazannaataꞌo nii papidanannao Israelitenaouz.  
\v 24 Jesus sakadan uaꞌii pakaudinan, John chiꞌikapan naꞌiki ukakuwaapatinan ipai Israelitenao ati. Udyuudan ĩtanawatinan ipai oiaꞌo ai, naꞌiki ĩchikaawunuin kizi.  
\v 25 John ipaian uaꞌii pakaudin-kizi, ukian pidannao ati. ‘Kanom uzauda-kidan õgaru? Õgaru uꞌitiiman tawuruꞌu Tominkaru kowaadauzoniaz padyuudaꞌazon? Aonaa uruu mani õgaru, mazan kainiꞌikiꞌo niꞌi naa paꞌan uwaꞌatin. Uruu umanawunuꞌo manawun pidan. Õgaru aonaa manawun õturuan õsoꞌotan udazkidi uꞌati.’ 
\p  
\v 26 “Uabata õkuwaa õiribannao, ipai unao Abraham dani-daunnao! Naꞌiki unao Gentilenao, taapainaouz Tominkaru umanawunuꞌo nii, uabata õkuwaa kapam! Diꞌoraz kuwai kazannaatin-karu dauaꞌoraz, ipai waunao atiꞌo udyuuda-kao.  
\v 27 Jerusalem sannao, naꞌiki ĩzowaunaanao aonaa ĩaitapan Jesus wuruꞌu kazannaatin-kinaiz. Naꞌiki aonaa ĩaitapan naꞌapaꞌoram dauaꞌo tawuruꞌu Tominkaru prophetin saadanii kida kianuz, tawuruꞌu ĩabatautaniaz padamata uaita-kao ipai Sookapa-karu Kamoon dono. Mazan upuꞌu zii ĩmishian naa tawuruꞌu prophetnao saadauzonii kidaz, pazowii-kidan idaꞌan Jesus.  
\v 28 Aonaan puꞌu ĩikodan dikaudaꞌo nii aimaakan ushaꞌapatan, pazowii-kida-kinaa niizu. Mazan upuꞌu zii tuukii ĩdyuudan Pilate zowii-kidan Jesus, atii mishi uzowii-kao.  
\v 29 Ĩipaian daunaꞌan pashaꞌapaapan ipai aimaakan wuruꞌu Tominkaru paradan kowaadauzoniaz udauꞌan. Uruꞌu naa ĩtoka-kidan naa unanaa cross paawa iki, naꞌiki ĩmuudan naazu pabaaranaa iti.  
\v 30 Mazan Tominkaru kakuda uruu powaa iti, naꞌiki ukadishita uruu pabaaranaa iki.  
\v 31 Jesus kadishitan daunaꞌan, mapuda utukapa-kidinan pidannao ati wuruꞌu waꞌatiinaouz utuma Galilee Baara iki Jerusalem ati. Ĩnaouꞌu naa kai kakuwaatinaꞌo nii udauꞌu ipai Jewnao ati. 
\p  
\v 32 “Aizii diꞌi õgaru, naꞌiki Barnabas kaawan, wakaawa-kidan Kaimanaꞌo Kuwai unao idaꞌati: Tawuruꞌu Tominkaru kowaada-kidauzoniaz pashaꞌapataꞌazon wadokozu-daunnao ati, aizii kaiꞌi naa umishian wuruꞌu pashaꞌapataꞌazooniaz.  
\v 33 Waunao ĩdani-daunnaouꞌu naa, uruu idi aizii watukapaꞌa naa mishi umishian paparadan, ukadishita-kidan idaꞌan Jesus pabaaranaa iki. Kainaꞌa shaꞌatii saada-kariwai Jesus dauaꞌo Psalm 2 idaꞌa, kaikapaꞌa: 
\q1 ‘Pugaru õdani, 
\q1 pudaruitan õgaru aizii.’\f + \fr 13:33 \ft Psalm 2:7\f* 
\p  
\v 34 “Naꞌiki Tominkaru kian koshan ukadishita-kidan daunaꞌan uruu pabaaranaa iki, aonaa naꞌapainim nii umawakauzon powaꞌa. Kainaꞌa usaadinpan udauꞌu kaikapaꞌa: 
\q1 ‘Mishiꞌo nii õtaan puꞌati wuruꞌu kaimanaꞌoraz manawun aimaakan, 
\q2 õkowaadauzoniaz õtaaꞌazon King David ati.’ 
\p  
\v 35 “Naꞌapa shaꞌatii tawuruꞌu saadapaꞌo Psalms kianuz pasaadanii idaꞌa: 
\q1 ‘Aonaꞌo nii pukashaapan wuruꞌu kaimanaꞌoraz manawun pupoitoru 
\q2 dyupushan pabaaranaa ii.’ 
\p  
\v 36 “Mishi David kaimanaꞌo ukazowautapan papidanannao naꞌapa Tominkaru aipan kawanaꞌati. Mazan baudaꞌapa kamoo umawakan. Naꞌiki unanaa muuda-kao padarunnao baaranaa ii. Atii udyupushan naꞌii.  
\v 37 Mazan Jesus, wuruꞌu ukadishita-kidaniaz pabaaranaa iki, aonaa paꞌan ukashaapan udyupushan pabaaranaa ii.  
\v 38 Õiribannao, õaipan ipai unao aitapan, Jesus idaꞌanaꞌo pidan oian mainaabata-kao.  
\v 39 Aonaa turuu puꞌoian kida mainaabata-kao pumishidan idaꞌan Moses kakinaori kida. Mazan soo pumishidan idaꞌan Jesus puꞌoian mainaabata-kao, naꞌiki Tominkaru dakotan pugaru kaimanaꞌo pidan nii.  
\v 40 Uzaudinpaꞌa naa paꞌi, umamishidakan an mishiꞌo nii aimaakan shaꞌapan uꞌati naꞌapa Tominkaru prophetinnao saadauzonii kawanaꞌati.  
\v 41 Tawuruꞌu ĩkianuz. 
\q1 ‘Uabata, unao dakoopainao Tominkaru, 
\q1 Tuukiaꞌo nii udiꞌitinpan. 
\q1 Kai õshaꞌapatan nii umanawunuꞌo aimaakan. 
\q1 Pidan tiwaan an pakowaadanuzu, 
\q1 upuꞌu aonaꞌo nii umishidanuzu, 
\q1 atii naꞌapaꞌo nii umawakan.’”\f + \fr 13:41 \ft Habakkuk 1:5\f* 
\p  
\v 42 Udaunaꞌan Paul naꞌiki Barnabas ipaian naa pakakuwaapan. Ĩkoditan puꞌu synagogue iki, pidannao pishaan ĩdyaun, marii kizi ĩwaꞌatin koshan baꞌoran Sookapa-karu Kamoon dono, ushaꞌapanum kauꞌan ĩabataꞌazon powaꞌa zii wuruꞌu ĩkuwaa kidaz.  
\v 43 Ĩkoditan daunaꞌan iriba Jewnao daꞌanan Paulnao, naꞌiki iriba kapam Gentilenao wuruꞌu mishidainaouznaa Tominkaru Jewnao kawan, ĩnao daꞌanan kapam Paulnao. Naꞌiaꞌa naa Paulnao paradan pidannao ati naꞌiki ĩkakinaowan naa ĩdyaun. Marii kizi maꞌozaka ĩtaapan panyukunuu, panyukunuitapan idaꞌan Tominkaru kamunanun paꞌati. 
\p  
\v 44 Baꞌoran Sookapa-karu Kamoon dono iriba, iriba kawiiziinao waꞌatin synagogue ati, ĩabataꞌanan Naobanai Tominkaru Paradan.  
\v 45 Kainaꞌa pabiꞌi kida Jewnao, ĩtukapan idi wuruꞌu iriba, iriba pidannao kaawan, sariapa ĩkishauzin Paulnao ati. Uruu idi tuukii ĩdakoopan Paulnao kuwaa naꞌiki tuukii kapam ĩdakoautapan Paulnao kakibaꞌazonnaꞌo idaꞌan.  
\v 46 Mazan maꞌozaka Paul naꞌiki Barnabas paradan ĩꞌati kaikapaꞌa: “Unao atiꞌo mishiꞌoraiman wakowaadaꞌazon kiwiin wuruꞌu Tominkaru Paradanuz, mazan tuukii ukashadanuzu. Ukauꞌan uaipan atiꞌo karikaonan wuruꞌu umaaiapakanuz karikaonanuꞌo kakupa-kinai. Ukauꞌan wamakon niꞌi naa unao ai, naꞌiki watuzutinan niꞌi naa aizii Gentilenao diꞌiti.  
\v 47 Kaikapa shaꞌatii tawuruꞌu Naobanai Tominkaru paradan kiauzonuz padamata ipai waunao ati. Ukian, 
\q1 ‘Õzaamatan pugaru kanadapaꞌo nii Gentilenao ati, 
\q1 pugaru kizi tukapa-kida kazannaatin-kinai ipai pidannao ati, 
\q2 ĩkazannaatin-kinaa nii paꞌoian ai.’” 
\p  
\v 48 Gentilenao abatan idi wuruꞌu parada-karuz naꞌapa, tuukii ĩkonaukian naꞌiki tuukii ĩnaubaan wuruꞌu Naobanai Tominkaru Paradanuz. Naꞌiki wunaouꞌu zaamata-kariwainaouz karikaonanuꞌo kakupa-karu diꞌiti, ĩnao paꞌan tuukii ĩmishidan.  
\v 49 Uruu idi kuwai Naobanai dauaꞌo iribainan uruu wiizai baara ii aka. 
\p  
\v 50 Mazan Jewnao, wuruꞌu mamishida-kainaouz kuwai, tuukii ĩtoꞌoran. Uruu idi ĩkimudan naa naꞌii sannao, daonaioranao umanawun-tinpainao kidaz, naꞌiki zunnao, kapuraataniinao kidaz naꞌiki toriinpauzonaouz Tominkaru ati. Ĩkimudan ĩdyaun tuukii, ĩtoꞌora kizi Paul naꞌiki Barnabas ati. Mishiꞌi naa mishi pidannao toꞌoradinan Paulnao ati, atii ĩkashanauan ĩdyaun pawiizi iki.  
\v 51 Uruu idi Paul naꞌiki Barnabas wao-kidan kaiman-daun imiꞌi padazkidi diꞌiki. Uruu idaꞌan ĩtukapa-kidan aonaa mishi pidannao aipan naꞌiki aonaa ĩabataꞌazon ĩkuwaa. Udaunaꞌan ĩmakoꞌokan naa Iconium iti.  
\v 52 Mazan konaukii paꞌan ĩwaꞌakan wuruꞌu mishidainaouz naꞌiki wuruꞌu zaamatainao kidaz Kaimanaꞌo Kuwai panyukunuu iti. Ushaꞌapanum kauꞌan kainaꞌaꞌa naa paꞌan Kaimanaꞌo Doronaa ĩnyukunuu ii. 
\c 14  
\s1 Paul naꞌiki Barnabas kakuwaapatinan donoꞌo Iconium ii 
\p  
\v 1 Paul naꞌiki Barnabas kaawan Iconium iti. Naꞌapa koshan aimaakan shaꞌapan Antioch iaꞌo kawan. Ĩmorotan synagogue iti Sookapa-karu Kamoon dono. Maꞌozaka ĩkowaadapan Kaimanaꞌo Kuwai Jesus dauꞌu. Uruu dono iriba, iriba Jewnao naꞌiki Gentilenao mishidan wuruꞌu kaimanaꞌoraz kuwai.  
\v 2 Mazan kainaꞌa pabiꞌi kida Jewnao, aonaꞌo paꞌan ĩmishidan. Uruu idi ĩtoꞌoradan tuukii Gentilenao Paul naꞌiki Barnabas ati.  
\v 3 Upuꞌu mazan Paulnao naꞌian kotuaꞌiki zaa pidannao tuma. Aonaa ĩtarian, mazan maꞌozaka ĩkakuwaapan, ipai ĩkowaadan ĩꞌati Naobanai kamunanun, naꞌiki ukamarainapanun dauꞌan. Naobanai Tominkaru aipan idi pidannao aitapan mishiꞌo wuruꞌu Paulnao kuwaa kidaz, sariapa umaꞌozakadan ĩdyaun. Uruu idi ĩshaꞌapata umanawun kidaꞌo aimaakan wuruꞌu aonaꞌoraz pidan kaꞌiitan pashaꞌapatan. 
\p  
\v 4 Uruu dono, uruu wiizai diꞌii aonaa pidannao mishidan patumaaka. Baꞌorainao naꞌapa ĩnyukunuu Jewnao paradan kawanaꞌati, baꞌorainao apostlenao paradan kawanaꞌati.  
\v 5 Udaunaꞌan pabiꞌi kida Gentilenao naꞌiki Jewnao wuruꞌu toꞌorainaouz, miitiniipan naa ipai pazowaunaanao tuma. Ĩaipan paꞌantamikitan naꞌiki pazowian Paulnao, paboowan idaꞌan ĩdyaun kuba idi.  
\v 6 Mazan Paul naꞌiki Barnabas abatan idi naꞌapam pashaꞌapataꞌazoo-kao, sariapa ĩmakon atii Lystra naꞌiki Derbe iti, Lycaonia Baara ii akaꞌoraz wiizainao, naꞌiki ĩmakon kapam baꞌoran wiizainao sodi kida diꞌiti, maonapainaouz udazaba an kida.  
\v 7 Naꞌii akaꞌa naa ĩkowaadapan Kaimanaꞌo Kuwai. 
\s1 Naꞌapam Paulnao taapa-kao //  Lystra ii 
\p  
\v 8 Lystra ii, kainaꞌa daonaiora aonaa naꞌapainim uchiꞌikauzon pashakatan diꞌikiꞌo.  
\v 9 Aizii Paul kakuwaapatinan dono, naꞌiaꞌo wuruꞌu machiꞌikakaꞌoraz daonaiora sakanatapan, uabatapan wuruꞌu kaimanaꞌoraz kuwai. Paul tukapa, naꞌiki uaitapa tuukii umishidan wuruꞌu kuwaiz, naꞌiki uaitapa, umishidan idi turuaꞌo nii uchiꞌikan. Uruu idi Paul awunuupan sariapa uawun iti.  
\v 10 Naꞌapain ukian uꞌati maꞌozakaꞌo idaꞌan, “Pukadishita!” Sariapa mishi ukadishitaꞌakan naꞌiki uchiꞌikaadanaaꞌakan naa. 
\p  
\v 11 Pidannao tukapan idi Paul shaꞌapatan aimaakan naꞌapa, tuukii ĩdiꞌitinpan naꞌiki ĩparadan diiwa paꞌatiaaka kida, paparadan Lycaonian idaꞌan. Kaikapaꞌa wuruꞌu ĩkianuz: “Aaa, watominkarunnao wuruꞌu kaawaꞌoraz waꞌidaꞌati aokazi iki, naꞌapa pidan kawan ĩaidinpan.”  
\v 12 Uruu idi ĩdakotan Barnabas Zeus kii, patominkarun uu kawan. Aizii Paul Hermes kii ĩdakotan, baꞌoran patominkarun uu kawan. Ushaꞌapanum kauꞌan Paul uruu wuruꞌu kakuwaapatinaꞌoraz manawun.  
\v 13 Kainaꞌa faadaa, uruu tominkaruniitapaꞌo Zeus. Kainaꞌa utominkarun dapu paniba itinapu wiizai ai. Uruu faadaa baokopa pidannao tuma, ĩnaꞌakan naa kazotinao naꞌiki soosoi kida wiizai awautapa-kinao paniinomizinaa diꞌiti. Uruu ĩkawaodaꞌazon naa kazotinao Paulnao ati, naꞌapa pashaꞌapatauzon kawan patominkarunnao ati. 
\p  
\v 14 Paul naꞌiki Barnabas abatan idi wuruꞌu ĩshaꞌapataꞌazoonuz aimaakan kaikapaꞌa, sariapa ĩkuzuuan pakamichan pakashaꞌoran idi. Udaunaꞌan kadimanaꞌo idaꞌan ĩmakoꞌokan pidannao bii iti. Naꞌiaꞌa naa ĩkian pidannao ati maꞌozakaꞌo idaꞌan.  
\v 15 “Kandii nii ushaꞌapataꞌazon aimaakan waꞌati kaikapaꞌa? Waunao pidannao kapam naꞌapaꞌo unao kawan. Wakaawan daꞌatiꞌi wanaꞌakan Kaimanaꞌo Kuwai, umarinaꞌata kizi naꞌiki umuuda kiziꞌi naa oiaꞌo, naꞌiki wuruꞌu mazan-kidaꞌoraz karikaonan aimaakan ushaꞌapaapan. Utanawatin kiziꞌi naa paꞌan mishiꞌo Tominkaru diꞌiti, uruu karikaonanuꞌoraz ukakupan. Uruu tomaꞌoraz aokazi naꞌiki imiꞌi baara, paran naꞌiki ipai aimaakannao wuruꞌu mashaapainaouz wunu baokoꞌo, naꞌiki imiꞌi baara an kidaꞌoraz.  
\v 16 Kotuaꞌa naa Tominkaru kashaapa pidannao mashaapan naꞌapam karikaonan paaipan kawanaꞌati,  
\v 17 mazan karikaonan utukapa-kidan pakainaꞌan ĩꞌati pakamunan-kidan idaꞌan ĩdyaun. 
\p “Atii diꞌi, udyuuda wunu unao paoriba kida kaaka-kinaa nii, naꞌiki utaa pabiꞌinaaka kida uwanyukunuu nii. Naꞌiki utaa konaukii-kinai unyukunuu iti,” ukian ĩꞌati.  
\v 18 Paul kowaadan puꞌu kaikapa kidaꞌo aimaakanuꞌu, mazan upuꞌu kashaꞌapannaa pidannao sookadan wuruꞌu pakawaodaꞌazoonuz kazoti Paulnao ati. 
\p  
\v 19 Kainaꞌa Jewnao waꞌatiinao Antioch iki, Pisidia Baara iaꞌoraz naꞌiki baꞌorainao waꞌatin Iconium iki. Ĩnao kaawan naa Lystra ati, naꞌiaꞌa naa ĩkakinaowan pidannao ĩtoꞌora kizi Paulnao ati. Atii mishi pidannao naꞌapatan panyukunuu ĩparadan kawanaꞌati. Uruu idi ipai baokopa pidannao toꞌoradinan, naꞌiki ĩboowautapan naa Paul tuukii kuba kida idi. Udaunaꞌan ĩkozootaꞌakan naazu naꞌiki ĩkabootankan naazu donoi dawun itinapu ĩꞌitiiman mawakaꞌoraꞌa naa uruu.  
\v 20 Sariapa mishidainao makon ĩtukapaꞌananuzu naꞌiki ĩkasabaꞌukinan naa uꞌidaꞌati, upuꞌaꞌa naa mazan ukadishitan koshan. Udaunaꞌan ukiwan naa powaa iti donoi iti. Baꞌoran kamoo Paulnao makon naa Derbe iti. 
\s1 Paul naꞌiki Barnabas kiwan //  Antioch iti 
\p  
\v 21 Derbe ii ĩkowaadapaꞌakan Kaimanaꞌo Kuwai, naꞌiki iriba, iriba pidannao mishidan ĩkuwaa Jesus dauꞌu. Udaunaꞌan ĩkiwan naa koshan Lystra iti, udaunaꞌan Iconium iti, udaunaꞌan Antioch iti wuruꞌu Pisidia Baara iaꞌoraz wiizai.  
\v 22 Ipai uruu wiizai kida diꞌii, ĩmaꞌozakadan mishidainao kida nyukunuu, maꞌozaka kizi ĩmishidapan. Kaikapaꞌo wuruꞌu ĩkianuz ĩꞌati: “Ipai waunao wabaiaapan nii kashaꞌora kidaꞌo aimaakan, naꞌiki wapatakaꞌuta-kao nii kaimanaꞌo dikin ii karikaonan. Wabaiatan bii aꞌo nii kashaꞌoraꞌo wuruꞌu wamoro-tinanuz Tominkaru naobanai-tinapa-kizi.” 
\p  
\v 23 Ipai mishidainao wiizi kida kawanaꞌati, Paulnao zaamatan naa pabiꞌi kida mishidainao choochi zowaunaanao nii. Ĩzaamatan daunaꞌan wuruꞌu kazowautapainao nii, ĩtoriinpan naa Naobanai Tominkaru ati, marii kizi utaapan ĩdyaun naꞌiki ukazannaatapa kizi ipai wuruꞌu mishidainaouz. Uruu dono ĩsanadinpan Tominkaru ati patoriinpan puꞌu. 
\p  
\v 24 Ĩipaian daunaꞌan pakakuwaapatinan wiizai kida kawanaꞌati wuruꞌu Pisidia Baara ii akaꞌoraz, ĩmakon naa baꞌoran amazada iti dakota-kariwaiz Pamphylia kii.  
\v 25 Uruu amazada baara diꞌii kainaꞌa wiizai dakotapa-kariwai Perga kii. Naꞌii akaꞌa naa koshan ĩkowaadapaꞌakan kuwai Jesus dauꞌu. Uruu daunaꞌan ĩdobatan naa koshan atii paran danoma itinpuꞌu wiizai diꞌiti, dakota-kariwaiz Attalia kii.  
\v 26 Naꞌikiꞌi naa ĩzaamatan udaruꞌo kanawa, naꞌiki ĩkiwan naa koshan Antioch iti, wuruꞌu Syria Baara iaꞌoraz. Naꞌiaꞌo shaꞌatii tawuruꞌu pidannao toriinapanuz naꞌiki ĩpishaanuz Tominkaru, marii kizi ukamunanun naꞌiki ukaminkaꞌutan Paulnao. Uruu kaudin-kizaiꞌi naa wuruꞌu ĩipaianiaz. 
\p  
\v 27 Ĩkaawan donoꞌo naa Antioch iti, ĩbaokopatin-kidan naa ipai wuruꞌu mishidainaouz, ĩkowaadan naa ĩꞌati ipai daunuudaꞌu naꞌapam Tominkaru kaiwaan ĩdyaun naꞌiki naꞌapam ushaꞌapatan aimaakan kida ĩnao idaꞌan. Ĩkowaada kapam naꞌapam Naobanai Tominkaru taaꞌa naa aizii Gentilenao mishida-kinaa nii Kaimanaꞌo Kuwai, uruu idi iriba ĩmishidan.  
\v 28 Kotuaꞌiki Paulnao naꞌian mishidainao tuma. 
\c 15  
\s1 Miitiniapa-karu Jerusalem ii 
\p  
\v 1 Uruu daunaꞌan Judea Baara ikiꞌo daonaioranao waꞌatin atii Antioch ati. Naꞌiaꞌa naa ĩtominapa-kidan mishidainao. Ĩkian ĩꞌati, “Aonaa turuu ukazannaatinan uꞌoian ai, soo uchoota-kidinan\f + \fr 15:1 \fq choota-kidinan: \ft Putukapa ‘chootin-karu’ dauaꞌo, kaarita tokon ii, Parada-karu Mashaꞌapannaada-kinao diꞌii.\f* an Moses kakinaori kawanaꞌati,” ĩkian ĩꞌati.  
\v 2 Uruu dikin ii tuukii Paul naꞌiki Barnabas kashadaakapan ĩtuma. Sariapa mishidainao diꞌitinpan, naꞌiki ĩbaudaꞌapatan panyukunuu marii kizi Paul, Barnabas naꞌiki Antioch ikiinaouz pidannao makon baokopa Jerusalem iti, ĩpishaanaka kizi apostlenao naꞌiki choochi zowaunaanao naꞌii. Ĩabata kizi naꞌapam ĩkian naꞌapa kidaꞌo aimaakan dauꞌan. 
\p  
\v 3 Uruu idi naꞌapaꞌa naa mishi mishidainao dyuudan ĩdyaun Jerusalem iti. Aizii pamakopa-kizi an ĩkakuwaapaꞌakan mishidainao wiizi kawanaꞌati kida, Phoenicia Baara ii, naꞌiki Samaria Baara ii kapam, ĩkowaadapaꞌakan ĩꞌati naꞌapam Gentilenao zaamatan naa mishiꞌo Tominkaru panaobanaa nii kapam. Tuukii mishidainao konaukii-kidan wuruꞌu ĩkuwaa kidaz. 
\p  
\v 4 Naꞌikiꞌi naa koshan ĩmakon atii ĩkaawan Jerusalem iti. Tuukii mishidainao naꞌiki apostlenao, naꞌiki choochi zowaunaanao, konaukii-kidan ĩkaawan. Ipai ĩnao ati, ĩkowaadan naa naꞌapam Tominkaru kaiwaan ĩdyaun naꞌiki ushaꞌapata-kidan aimaakan kida ĩnao idaꞌan.  
\v 5 Mazan kainaꞌa kapam Phariseenao mishidainaouꞌu naa Jesus. Ĩnao kadishitan naꞌiki ĩkian, “Marii mooko paꞌi Gentilenao chootinan Moses kakinaori kawanaꞌati.” 
\p  
\v 6 Uruu idi apostlenao baokopa choochi zowaunaanao tuma, ĩkadakotinan naꞌiki ĩdiꞌitapan tuukii wuruꞌu naꞌapa kidaꞌoraz aimaakan dauꞌan.  
\v 7 Atii tomunuꞌiki ĩkashadaakapan. Udaunaꞌan Peter kadishitan naꞌiki ukian ĩꞌati, “Õiribannao, unao uaitapa naꞌapam Tominkaru zaamatan õgaru kiwiin unao bii iki, kowaadapaꞌo nii Kaimanaꞌo Kuwai Jesus dauꞌu Gentilenao ati. Uaipan idi ĩabatan wuruꞌu kaimanaꞌoraz kuwai, naꞌiki ĩmishida kiziꞌi naa.  
\v 8 Tominkaru, aitapaꞌoraz ipai pidannao nyukunuu, uruu wuruꞌu zaamataꞌoraz Gentilenao. Utukapa-kidan pazaamatan ĩdyaun, utaan idaꞌan Kaimanaꞌo Doronaa ĩꞌati, naꞌapa pataan kawan waunao Jewnao ati.  
\v 9 Tominkaru ati, aonaa ĩnao pidannao panaꞌan waunao ai. Ĩmishidan idi uruu, uchikaan ĩꞌoian.  
\v 10 Mazan kandii nii mooko ukashadan wuruꞌu Tominkaru shaꞌapatanii kidaz, wuruꞌu utomanuz aimaakan dadaraꞌo manawun Gentilenao ati, wuruꞌu mishidainaouznaa? Mishi waunao aonaa wakaꞌiitan washaꞌapatan naꞌapa kidaꞌo aimaakan, atii wadokozu-daunnao ati dadara kapamaz.  
\v 11 Aonaa wakazannaatinan naꞌapa kidaꞌo idaꞌan. Wamishida wakazannaatinan soo Jesus wanaobanaa kamunanun idaꞌan, naꞌapa kapam ĩnao mishidan kawan.” 
\p  
\v 12 Ipai wuruꞌu kasabaꞌukinpainaouz pidannao naꞌii, mashaa ĩabatapan Barnabas naꞌiki Paul kowaadautan naꞌapam Tominkaru kaiwaan ĩdyaun ushaꞌapata-kidan idi umanawun kidaꞌo aimaakan, aonaꞌoraz turuu pidan kaꞌiitan pashaꞌapatan. Ĩshaꞌapata pabiꞌinaaka kida aimaakan Gentilenao ati ĩwiizi ii aka.  
\v 13 Ĩipaian daunaꞌan pakadakotinan, uruꞌu naa James kadishitaꞌakan naꞌiki ukian, “Uabata õparadan õiribannao!  
\v 14 Aizii waabata Simon Peter kowaadan naꞌapam Tominkaru tukapa-kidan pakamunanun uruu ziꞌo Gentilenao ati, uzaamatan idaꞌan ĩbii iki papidanannao nii.  
\v 15 Naꞌapa kotuꞌu Tominkaru prophetinnao saadauzonii kawanaꞌati manawun, waabatan wuruꞌu aimaakan kida shaꞌapanuz naa kai. Kaikapaꞌa tawuruꞌu Tominkaru paradan saadauzo-kaoaz: 
\q1  
\v 16 ‘Uruu daunaꞌan õwaꞌatin nii koshan,’ Naobanai kian. 
\q1 ‘Õsaabaan nii powaa iti King David naobanai-tinapa-kizi, 
\q2 kaboobiꞌii-kariwaiz naꞌapa kabaun kawan. 
\q1 Mazan õsaabaan niiz naꞌiki õkadishita-kidan niizu maꞌozaka powaa iti. 
\q1  
\v 17 Uruu dono ipai pabiꞌinaaka kidaꞌo nii pidannao waꞌatin õꞌidaꞌati. 
\q1 Pabiꞌi kida Gentilenao, wuruꞌu õzaamataniinaouznaa õpidanannao nii, 
\q2 ipaiꞌo nii ĩikodinan õgaru.’ 
\q1  
\v 18 Kii Tominkaru kiauzon, 
\q2 kotuaꞌoraꞌa naa ukowaada-kidan pashaꞌapataꞌazon 
\q2 wuruꞌu naꞌapa kidaꞌoraz aimaakan.”\f + \fr 15:18 \ft Aonaa kabaun dauꞌanaꞌo mani wuruꞌu kadakotin-karuz daꞌaꞌa, mazan King David takaan-daun naobanai-tinan dauꞌanaꞌo paꞌan. Uruu maꞌozakaꞌo nii ukazowautapan powaa iti.\f* 
\p  
\v 19 Powaꞌa zii James kian, “Ukauꞌan õiribannao õdiꞌitinpan kaikapaꞌa, aonaa õꞌitiiman turuu washaꞌapata-kidan dadaraꞌo manawun aimaakan wunao atiꞌi Gentilenao, tanawatinainaouznaa Tominkaru idaꞌati.  
\v 20 Mishiꞌoraiman wasaada paꞌan kaarita ĩꞌidiꞌiti, aonaa kizi ĩnikan wanyukunui taa-kariwaiz baꞌoran kaduz tominkaru ati. Naꞌiki aonaa kizi daonaiora naꞌiki zun kiaapaakan pamamazidakan puꞌu. Naꞌiki aonaa kizi ĩnikan izai, oo aimaakan dunaa wuruꞌu dyukuruuta-kariwaiz uzowii-kao.  
\v 21 Ushaꞌapanum kauꞌan kotuaꞌoraꞌa naa wuruꞌu Moses kakinaori kida aitaapauzo-kao ipai Jewnao ati synagogue ii, Sookapa-karu Kamoon kawanaꞌati. Ipaiꞌoraꞌa naa uruu kakinaorii kida kowaada-kao, ipai Jewnao wiizi kawanaꞌati.” 
\s1 Kaarita saada-kao //  Gentilenao atiꞌo 
\p  
\v 22 Uruu daunaꞌan apostlenao, choochi zowaunaanao, naꞌiki ipai mishidainao wuruꞌu Jerusalem iainaouz baokopa ĩmiitiniipan, ĩaipan padyuudan daonaioranao makoꞌo nii Paulnao tuma Antioch iti, ĩnaꞌaka kizi kuwai mishidainao diꞌiti. Uruu idi ĩzaamatan Judas, Barsabbas kiaꞌoraz udakotapa-kao naꞌiki Silas, ĩnao ipai mishidainao aitapanii kaimanaꞌo ĩkaduz kida.  
\v 23 Ĩnaouꞌo nii naꞌaka kaarita, kaikapaꞌo usaada-kaoaꞌa: 
\pi1 “Tosh wairibannao. Diꞌoraz kaarita waunao apostlenao naꞌiki choochi zowaunaanao diꞌikiꞌo. Wasaadan kaarita unao wairibannao Gentilenao atiꞌo, mishidainaouznaa Jesus, mashaapainaouz Antioch ii, Syria Baara ii aka naꞌiki Cilicia Baara ii akaꞌoraz. 
\pi1  
\v 24 “Waabata kainaꞌa daonaioranao waunao bii ikiꞌo makon unao bii iti naꞌiki waabatan tuukii ĩtowaudaꞌutan unao pakuwaa idaꞌan. Aonaa wadyuudan ĩnaꞌakan naꞌapaꞌo kuwai unao diꞌiti.  
\v 25 Uruu idi wabaokopatinan daꞌaꞌa, naꞌiki wakadakotinan naꞌapa kidaꞌo aimaakan dauꞌan. Atii mishi ipai wabaudaꞌapatan wanyukunuu, wadyuuda kizi pidannao, kakuwaapaꞌanaꞌo nii unao ati. Ukauꞌan ĩmakon nii Paul naꞌiki Barnabas tuma wamarainapaniinaouz tuukii.  
\v 26 Ĩnao baitaꞌoraz kichanaꞌiki-kii kidaꞌo wanaobanaa Jesus Christ kaudin-kizi dauꞌan.  
\v 27 Ukauꞌan uabatan nii kaimanaiman Judas naꞌiki Silas dako iki naꞌapam wanyukunuu unao dauꞌan, naꞌapaꞌo nii uabatan wakaaritan idaꞌaꞌo kawan. 
\pi1  
\v 28 “Kaimanaꞌo Doronaa aipan kawanaꞌati, naꞌapa kapam wanyukunuu, aonaa turuu washaꞌapata-kidan dadaraꞌo manawun aimaakan unao ati. Mazan diꞌi paꞌan aimaakan kida wakowaadan aonaꞌo nii turuu unao shaꞌapatan:  
\v 29 Manaꞌa unikaꞌanaꞌa wanyukunui taa-kariwaiz baꞌoran kaduz tominkaru ati. Naꞌiki aonaa unikaꞌanaꞌa izai oo aimaakan dunaa dyukuruuta-kariwai uzowii-kao. Naꞌiki aonaa turuu daonaiora naꞌiki zun kiaapaakan pamamazidakan puꞌu. Uizoꞌatin an ipai wuruꞌu kakinaoriiz, kaimanaꞌo wuruꞌu. Uruu ukaduz, atii baꞌoran dono,” 
\m kiaꞌo wuruꞌu ĩsaadanuz kaarita. 
\p  
\v 30 Udaunaꞌan Paulnao naꞌiki wuruꞌu dyuuda-kariwainaouz ĩtuma, makon naa atii ĩkaawan Antioch iti. Ĩkaawan daunaꞌan ĩbaokopatin-kidan naa ipai mishidainao naꞌiki ĩtaan naa wuruꞌu saada-kariwaiz kaarita ĩꞌati.  
\v 31 Naꞌiaꞌa naa mishidainao ĩaitaan wuruꞌu kaaritaz. Tuukii mishidainao konaukian, naꞌiki ĩnyukunuu maꞌozakadinan powaꞌa zii paabatan idi wuruꞌu kaimanaꞌoraz kakinaorii. 
\p  
\v 32 Aizii Judas naꞌiki Silas, prophetnaouz, ĩkakuwaapan naa ĩꞌati naꞌii. Tomunuꞌiki ĩkadakotinan ĩꞌati, ĩmaꞌozakadan ĩnyukunuu, maꞌozaka kizi ĩtaapan pamishidan Tominkaru.  
\v 33 Ĩnaꞌian zii ĩtuma atii kotuaꞌiki zaa, baꞌoran dono zii ĩkiwan. Ĩkiwan donoꞌo naa konaukii mishidainao dyuudan ĩdyaun powaa iti, wunao diꞌitiꞌi ĩiribannao, dyuudainaouz ĩdyaun.  
\v 34 [Mazan Silas, unaꞌian zii paꞌan.]\f + \fr 15:34 \ft Kiwiiniꞌo saada-kariwai idaꞌa, aonaa diꞌoraz saadinpanuꞌu.\f* 
\v 35 Aizii Paul naꞌiki Barnabas naꞌii zii paꞌan ĩwaꞌakinan. Uruu idi baokopaꞌa naa mishidainao kida tuma ĩkaudinan naꞌii, ĩkakinaopan naꞌiki ĩkowaadapan naa Tominkaru paradan pidannao ati. Atii kotuaꞌiki zaa ĩnaꞌian mishidainao tuma. 
\s1 Paul naꞌiki Barnabas buutaakapan 
\p  
\v 36 Uruu daunaꞌan, Paul kian Barnabas ati, “Wamako koshan ipai wiizai kida kawanaꞌati, wakowaadapa-kiziz Tominkaru paradan. Watukapa kizi naꞌapam naa mishidainao kida mashaapan.”  
\v 37 Uruu idi Barnabas naꞌakaꞌazon John Mark.  
\v 38 Mazan Paul aonaa unyukunuu naꞌapan, ushaꞌapanum kauꞌan aonaa John Mark ipaian pakaudin-kizi utokon iti, ĩkakuwaatinan donoꞌoraz amazada kawanaꞌati kida. Pamphylia ii shaꞌatii uwaꞌakan ĩdyaun, upadantanuz naa powaa iti Jerusalem iti.  
\v 39 Uruu dikin ii tuukii ĩkashadaakapan, atii ĩbuutaakapan. Upuꞌu mazan Barnabas naꞌakan John Mark naꞌiki ĩmakon sariapa Cyprus iti.  
\v 40 Mazan Paul, uzaamata paꞌan Silas pamin-makon nii. Uruu dono mishidainao, wuruꞌu Antioch iainaouz toriinpan naa Tominkaru ati, marii kizi ukamunan-kidan Paul naꞌiki Silas. Uruu daunaꞌan ĩmakon naa.  
\v 41 Naꞌikiꞌi naa ĩmorowautapan ipai mishidainao wiizi kida kawanaꞌati, wuruꞌu Syria Baara an kidaꞌoraz atii Cilicia Baara ii aka. Ipai ĩmaꞌozakadan mishidainao. 
\c 16  
\s1 Timothy makon //  Paul naꞌiki Silas tuma 
\p  
\v 1 Naꞌikiꞌi naa koshan Paulnao dobatan atii Derbe iti, udaunaꞌan Lystra iti. Lystra ii kainaꞌa mishidaꞌo daonaiora mashaapan, Timothy kiaꞌo uꞌuu. Udaro Jewaba naꞌiki mishidaꞌo kapam oroo. Udaru, Greek paꞌan uruu.  
\v 2 Ipai mishidainao Lystra iainao naꞌiki Iconium iainao kida, kaiman paꞌidiwaru ĩparadan Timothy dauꞌan.  
\v 3 Paul naꞌakaꞌazon Timothy kakuwaapatinaꞌo nii patuma. Mazan ipai Jewnao mashaapainao naꞌii aitapanii Timothy daru aonaa Jew mani. Uruu idi Paul choota-kidan\f + \fr 16:3 \fq choota-kidan: \ft Putukapa ‘chootin-karu’ dauaꞌo, kaarita tokon ii, Parada-karu Mashaꞌapannaada-kinao diꞌii.\f* Timothy kakinaorii kawanaꞌati Moses taaniaz Jewnao ati.  
\v 4 Uruu daunaꞌan ĩmakon naa naꞌiki ĩkakuwaapatinan naa mishidainao ati donoi kida kawanaꞌati. Kaiman-daun ĩkowaadan kakinaorii kida dauꞌan, tawuruꞌu Jerusalem iaꞌoraz apostlenao, naꞌiki choochi zowaunaanao aipaniaz ipai mishidainao kida izoꞌatin.  
\v 5 Uruu idi tuukii mishidainao maꞌozakadan pamishidan naꞌiki kadiman kapam ĩiribainan. 
\s1 Paul dapada-kao Macedonia iti 
\p  
\v 6 Uruu daunaꞌan ĩmakon naa koshan. Mazan sariapa ĩdobatan Phrygia naꞌiki Galatia Baara an. Ushaꞌapanum kauꞌan aonaa Kaimanaꞌo Doronaa kashaapan ĩkakuwaapan Asia Baara ii aka.  
\v 7 Naꞌikiꞌo ĩdobatan atii ĩkaawan Mysia Baara sakadin-kizi iti. Naꞌikiꞌo ĩtiwaan pamakon Bithynia Baara iti. Mazan Kaimanaꞌo Doronaa, Jesus diꞌikiꞌo, mashaatan koshan ĩdyaun, aonaa turuu ĩkakuwaapan naꞌiiꞌaka.  
\v 8 Uruu idi ĩdobatan naa sariapa Mysia Baara an, atii ĩkaawan wiizai Troas iti, paran danoma iaꞌoraz.  
\v 9 Uruu marutan idaꞌa Paul tukapan pazandaꞌawun ii Macedonia san kadishitapan baza itinapu naꞌiki tuukii upishaan Paul marii kizi utaraukan pawiizi ati. Kaikapaꞌa wuruꞌu pidan kianuz: “Puwaꞌati daꞌatiꞌi Macedonia ati, tuukii waaipan pukaminkaꞌutan waunao!”  
\v 10 Paul kowaadan daunaꞌan pazandaꞌawun, uruꞌu naa waminziiwaꞌakan naa. Ushaꞌapanum kauꞌan waaitapa Tominkaru aipan wanaꞌakan Kaimanaꞌo Kuwai Macedonia Baara sannao diꞌiti.\f + \fr 16:10 \ft Troas iki Luke baokopatinan Paulnao tuma. Uruu Luke saadanii wuruꞌu diꞌoraz kaaritaꞌa. Uruu idi mashaꞌapakiaka watukapan verse 10 idaꞌa “wa” oo “waunao” kaiwaa-kao.\f* 
\s1 Lydia, Philippi sanaaba zaamatan Jesus panaobanaa nii 
\p  
\v 11 Wazaamatan daunaꞌan kanawa Troas iki, wamakon naa. Uruu dono wasookadin-kida-kao Samothrace ii. Baꞌoran kamoo wadobatan naa koshan atii wakaawan Neapolis iti, Macedonia Baara sakadin-kizi iaꞌoraz.  
\v 12 Udaunaꞌan wadobatan Macedonia Baara an wakidiba idaꞌan, atii wakaawan umanawunuꞌo donoi, Philipi iti. Naꞌiki uruu wiizai diꞌii, Rome ikiinao pidannao kazowautapaꞌo naꞌii. Iriba kamoo wanaꞌiipaꞌakan pidannao tuma. 
\p  
\v 13 Sookapa-karu Kamoon dono, wamakonkan donoi dawun ii, waꞌozi danoma itinapu. Waaipan watukapan naꞌiam Jewnao toriinpauzon. Waikoda zunnao kasabaꞌukinpan toriinpaꞌanainao Tominkaru ati. Uruu idi naꞌiaꞌa naa wasakanatan, naꞌiki wakakuwaapan naa ĩꞌati.  
\v 14 Kainaꞌa zunaaba abatapainao biiꞌi, Lydia kiaꞌo oꞌuu, Thyatira ikiꞌo owaꞌatin. Oroo selliipauzo kawinipinaꞌo kamicha mada kida. Naꞌiki oroo toriinpauzo Tominkaru ati. Uruu dono kaimanaiman Tominkaru daꞌatan onyukunuu, ozaamata kizi ipai wuruꞌu Paul kuwaa kidaz panyukunuu iti.  
\v 15 Naꞌiki uruu dono oroo, naꞌiki ipai pidannao mashaapainao otuma odapu ii chikaawunuinan. Ochikaawunuinan daunaꞌan, onaꞌakan waunao padapu iti. Okian waꞌati, “Õaipan usookadinankan õdapu ii. Umishidan an wuruꞌu õmishidanuz naa Naobanai Jesus, umakon nii õdapu iti,” okian. Atii mishi onaꞌapatan wanyukunuu. Uruu idi wamakon odapu iti. 
\s1 Paulnao taraa-kao Philippi ii 
\p  
\v 16 Baudaꞌapa kamoo, wamakopan puꞌu toriinapa-kizai iti, waikodapan poitoruiaba. Oroo oiaꞌo doronai zaamatapanii. Uruu aipan ati oaitapa pakowaadapan kanomaꞌo nii shaꞌapan pidan ati diinaꞌitiꞌi. Dobata puraata oikodan panaobanaanao ati pakowaadapan idaꞌan naꞌapa kidaꞌo aimaakan.  
\v 17 Karikaonan odaꞌanapatinan waunao naꞌiki okadakoinpan kaikapaꞌa: “Diꞌoraz daonaioranaouꞌu, ĩnao mishiꞌoraz naꞌiki umanawunuꞌo Tominkaru poitorunao, ĩkowaadapan unao ati naꞌapam nii kazannaatin-karu oiaꞌo ai.”  
\v 18 Iriba kamoo wuruꞌu onaꞌapainapanuz wadawuꞌati atii Paul kashadinan. Sariapa utanawatinan oꞌidiꞌiti naꞌiki ukian oiaꞌo doronai ati, “Jesus Christ maꞌozakan idaꞌan õkian, pukodita oꞌidiꞌiki.” Sariapa mishi oiaꞌo doronai koditaꞌakan oꞌai. 
\p  
\v 19 Aizii onaobanaanao wuruꞌu kaiwaapainaouz oroo aitapaꞌakan naa wuruꞌu oiaꞌo doronai soꞌotaꞌaka-kaoaz naa oꞌai naꞌiki ĩaitapa aonaꞌo niꞌi naa powaꞌa paikodan puraata oꞌidaꞌan. Uruu idi tuukii ĩtoꞌoran, sariapa ĩzaamatan Paul naꞌiki Silas, naꞌiki ĩkozootan naa ĩdyaun kootowapa-kizai iti.  
\v 20 Naꞌiki ĩdyuudan naa ĩkadishitan Rome ikiꞌo naobanainao kanaapu iti. Naꞌiaꞌa naa ĩkaakapaan ĩdyaun kaikapaꞌa: “Diꞌoraz daonaioranaouꞌu Jewnao. Aonaa ĩkaimanan, ĩtomapan dikauda kidaꞌo aimaakan ipai pidannao ati daꞌanaꞌa wawiizi an kida.  
\v 21 Ĩkowaadapan panaꞌa kidaꞌo kakinaorii wakakinaorinaa ai. Waunao Rome diꞌitiꞌo wazaamatinpan naꞌiki waizoꞌati ipai Rome iki kidaꞌo kakinaorii, uruu idi aonaa turuu wadaꞌanan wuruꞌu ĩnao kaduz kidaz,” ĩkiainan.  
\v 22 Udaunaꞌan ipai baokopa pidannao toꞌoraꞌakan naa Paulnao ati naꞌiki ĩzowiautapaꞌakan naa ĩdyaun. Sariapa naobanainao dyuudan soldyaanao zaamatan Paulnao, naꞌiki ĩdyuudan ĩkuzuuan ĩkamichan, naꞌiki marii kizi ĩbaꞌizii-kao tuukii.  
\v 23 Uruu idi soldyaanao baꞌizian ĩdyaun tuukii, tuukii. Uruu daunaꞌan ĩnaꞌakan naa ĩdyaun taraa-kizai iti, naꞌiki ĩdyuudan naa taraa-kizai taapiki taratan ĩdyaun naꞌiki udadarada kizi paniinom kaimanaiman.  
\v 24 Padyuuda-kao kawanaꞌati, taraa-kizai taapiki kabootan naa ĩdyaun taraa-kizai nazo iti, uzikonuꞌiaꞌo diꞌii umuudan ĩdyaun. Naꞌiaꞌa naa umuudan ĩtabaꞌu kida udaruꞌo naꞌiki kimishaꞌo atamun kida sakoda iti. 
\p  
\v 25 Tomun-zikon dono Paul naꞌiki Silas toriinpan naꞌiki ĩkunuitinan Tominkaru ati. Ipai baꞌoran taratapa-kariwainao pidannao abatapan ĩdyaun.  
\v 26 Udaunaꞌan mashaꞌapakiaka imiꞌi baara nakainaꞌakan tuukii, ipai unakaaꞌakan taraa-kizai dapunaa. Uruu idi sariapa taraa-kizai paniinomizinaa kida daꞌatinaꞌakan kaiman-daun. Naꞌiki ipai chain wuruꞌu taraa-kariwainao watudapa-kinao kidaz buzuutinaꞌakan.  
\v 27 Sariapa taraa-kizai taapiki pokodaꞌakan naa. Utukapa ipai paniinom kida daꞌatinapa paꞌidiwaru, tuukii utariaꞌakan naꞌiki uꞌitiiman ipaiꞌi naa taraapa-kariwainao kida kidoopaꞌakan. Uruu idi uzaamataꞌakan naa pamarian zaꞌabaꞌi uzowiinaꞌakaꞌazon naa.  
\v 28 Mazan Paul kadakoꞌokan uꞌati diiwaꞌo idaꞌan. “Aonaa puzowiinaꞌanaꞌa, kainaꞌa ipai daunuudaꞌu waunao!” ukian uꞌati. 
\p  
\v 29 Sariapa taraa-kizai taapiki dyuudan lamp naꞌaka-kao paꞌidaꞌati. Udaunaꞌan uwaꞌatin Paulnao idaꞌati panaka-nakaan biiꞌi, naꞌiki ukodoruꞌukan Paulnao kanaapu iti.  
\v 30 Udaunaꞌan ukodita-kidaꞌakan naa ĩdyaun. Naꞌiki sariapa upishaan ĩdyaun kaikapaꞌa. “Naꞌapa dii õshaꞌapatinan õkazannaatin-kinaa nii õꞌoian ai?” 
\p  
\v 31 Ĩdakoꞌatin uparadan kaikapaꞌa: “Pumishida Naobanai Jesus dauaꞌo kuwai, uruu idaꞌanaꞌo nii pugaru naꞌiki ipai pudapu iainao pidannao kazannaatinan.”  
\v 32 Udaunaꞌan Paul naꞌiki Silas kakuwaapan naa ĩkowaadan Kaimanaꞌo Kuwai Naobanai Jesus dauꞌu taraa-kizai taapiki ati, naꞌiki ipai pidannao mashaapainao kida udapu ii, ipai ĩabatan wuruꞌu kaimanaꞌoraz kuwai.  
\v 33 Naꞌapain uruu wamarutan idaꞌa taraa-kizai taapiki chikaan naa baꞌizi-daun kida Paulnao mada idaꞌa kidaꞌoraz. Uruu marutan idaꞌa ipai daunuudaꞌu ĩchikaawunuinan.  
\v 34 Udaunaꞌan taraa-kizai taapiki naꞌakan naa Paulnao padapu nazo iti naꞌiki utaan naa ĩwanyukunuu nii. Uruu dono tuukii taraa-kizai taapiki naꞌiki wuruꞌu udapu iainaouz pidannao konaukian pazaamatan idi Tominkaru panaobanaa nii. 
\p  
\v 35 Chaapiꞌikiꞌi naa Rome ikiꞌo naobanainao dyuudan naa paminkaꞌunao naꞌakan paparadan taraa-kizai taapiki diꞌiti kaikapaꞌa: “Pubuzuutaꞌa naa naꞌiki pukodita-kidaꞌa naa wuruꞌu daonaioranaouz naꞌiki marinaꞌa naa ĩmakon,” kiaꞌo wuruꞌu ĩdyuudanuz paparadan.  
\v 36 Parada-karu kowaada-kao daunaꞌan uꞌati ukian naa Paulnao ati, “Rome ikiꞌo naobanaanao dyuudan paparadan õꞌati diꞌoraz paminkaꞌunao idaꞌan. Ĩaipan naa õkodita-kidan unao taraa-kizai iki, aonaa kizi upatakaꞌuta-kao powaꞌa. Ukauꞌan umakoꞌo naa mashaudaꞌu diꞌikiꞌi,” ukian ĩꞌati. 
\p  
\v 37 Mazan Paul kian dyuuda-kariwainao pidannao ati, “Aonaa kanom ĩikodan dikaudaꞌo nii aimaakan washaꞌapatan. Waunao Rome diꞌitiꞌo kapam wazaamatinpan, ukauꞌan naꞌapaꞌo kapam waunao Rome sannao kawan. Mazan kandii nii mooko ĩbaꞌizii-kidan waunao madiwautapaka ipai pidannao awun zaꞌa? Naꞌiki kandii nii ĩkaboota-kidan waunao taraa-kizai iti? Aizii kandii nii ĩaipan padyuudan waunao mashaudaꞌu? Aonaa turuu ĩkodita-kidan waunao mashaudaꞌu. Marii mishiꞌoraiman ĩwaꞌatin daꞌatiꞌi ĩkodita-kidanaka kizi waunao.” 
\p  
\v 38 Udaunaꞌan dyuuda-kariwainao pidannao kiwan naa Rome ikiꞌo naobanainao diꞌiti. Aizii ĩkaawan naꞌiti ĩkowaadan naa ĩꞌati ipai Paulnao paradan. Aizii ĩabatan idi wuruꞌu Paulnao kianuz, Rome diꞌitiꞌo kapam ĩzaamatinpan, tuukii ĩtarian.  
\v 39 Uruu idi sariapa ĩwaꞌatin Paulnao idaꞌati naꞌiki ĩkian ĩꞌati, “Tuukii wanyukunuu kashaꞌoran waꞌantamikita-kidan idi unao kaikapaꞌa,” ĩkian. Udaunaꞌan ĩkodita-kidan naa Paulnao taraa-kizai nazo iki. Naꞌiki ĩkian ĩꞌati, “Aizii turuaꞌa naa umakon diꞌoraz donoi diꞌikiꞌi.”  
\v 40 Mazan Paul naꞌiki Silas makon sariapa Lydia dapu iti. Naꞌii zii ĩkakuwaapatinaꞌakan, ĩmaꞌozakadan mishidainao kida nyukunuu powaꞌa zii. Uruu daunaꞌan ĩmakon naa uruu donoi iki. 
\c 17  
\s1 Paul kakuwaapan Thessalonica ii 
\p  
\v 1 Paul naꞌiki Silas dobatapaanan wiizai Amphipolis naꞌiki Apollonia ii aka, udaunaꞌan ĩkaawan naa Thessalonica ati. Naꞌii kainaꞌa synagogue Jewnao idiwau.  
\v 2-3 Paul kaduz umorotauzon synagogue iti. Uruu idi idikinauꞌu naa umorotan synagogue iti, Sookapa-karu Kamoon dono kida. Uruu dono Paul daꞌatan naꞌiki uaitaan naa ipai wuruꞌu saadinpaꞌoraz Tominkaru paradan, Christ dauaꞌoraz. Kaimanaiman ukowaadan ĩꞌati mishiꞌo wuruꞌu Christ patakaꞌuta-kaoaz naꞌiki uzowii-kaoaz, naꞌiki ukadishitanuzu pabaaranaa iki. “Ukauꞌan diꞌoraz Jesus õkowaadapaniaz uꞌati, uruu wuruꞌu Christ kii-kizaiz,” ukian ĩꞌati.  
\v 4 Pabiꞌi kida Jewnao tuukii ĩmishidan naꞌiki ĩnaꞌapata panyukunuu Paul kuwaa kida dauꞌati. Naꞌiki iriba Greeknao toriinpauzonao Tominkaru ati, mishidan kuwai Jesus dauꞌu, naꞌiki iriba kapam umanawun-tinpainao Greek-abanao mishidan. 
\p  
\v 5 Aizii Jewnao wuruꞌu mamishida-kainaouz Jesus, tuukii paꞌan ĩkishauzin Paulnao ati. Uruu idi ĩbaokopatan naa zoonzionao pidannao, wuruꞌu chiꞌikinauzonaouz dunapota karikaonan. Naꞌiki ĩtoꞌoradan ĩdyaun tuukii Paulnao ati. Sariapa mishi ĩtoꞌoraꞌakan mapidankiaka. Uruu idi ĩkadakoinaꞌakan naa tuukii, aonaa masakaudaꞌu mani atii ĩtoꞌoradan iriba pidannao. Udaunaꞌan ĩnaꞌakaꞌakan naa ĩdyaun sariapa Jason dapu iti. Ĩkaawan naꞌiti baupapa ĩshaazodaꞌakan Jason paniinomizi. Uruu ĩaipan naa pakodita-kidaꞌakan Paulnao ipai pidannao kanaapu iti.  
\v 6 Mazan aonaa ĩikodan ĩdyaun naꞌii, uruu idi ĩzaamataꞌakan naa kowas Jason naꞌiki baꞌoran mishidainao naꞌiainao utuma. Udaunaꞌan ĩkozootaꞌakan naa ĩdyaun atii wiizai zowaunaanao kanaapu iti. Ĩkaawan naꞌiti pakadakoinan tuma. Ĩkian, “Diꞌoraz pidannaouꞌu dikaudaapauzonao wiizai ipai amazada kawanaꞌati. Aizii kaawaꞌa naa ĩdyaun wawiizi ati,  
\v 7 naꞌiki kaiman Jason taapan ĩdyaun padapu ii. Aizii ĩnao tuukii ĩdikintapan tuubaruꞌo naobanai Caesar kakinaori. Ĩkian kainaꞌa baꞌoran king Jesus kiaꞌo uꞌuu.”  
\v 8 Sariapa naobanai-tinpainao kida naꞌiki naꞌiainao pidannao toꞌoraꞌakan tuukii, paabatan idi wuruꞌu naꞌapaꞌoraz parada-karu.  
\v 9 Uruu idi naobanainao kian Jasonnao ati, “Wamuudan nii unao soo utaan an zii ipai puraata wadakotan kawanaꞌati.” Ĩtaan daunaꞌan puraata ĩdakotan kawanaꞌati, uruu zii ĩmuuda-kao. 
\s1 Paul kakuwaapan Berea ii 
\p  
\v 10 Aizii wamarutaꞌakan, uruꞌu naa mishidainao dyuudan Paul naꞌiki Silas makon Berea iti. Uruu idi ĩmakon, atii ĩkaawan naꞌiti. Naꞌapaꞌa naa koshan ĩmorotan naꞌii synagogue iti, Jewnao idiwauz,  
\v 11 naꞌiki ĩkakuwaapan naa Jewnao ati. Mazan tuukii paꞌan Jewnao wuruꞌu, Berea sannaouz aipan patominapa-kida-kao Thessalonica iainao ai. Uruu idi minziiwa ĩwaꞌatin ĩabataꞌazon idi kaimanaiman Paul kuwaa. Naꞌiki ipai kamoo ĩawunuutan saada-kariwaiz kida Tominkaru paradan, ĩtukapaꞌazon Paul naꞌiki Silas kuwaa mishiin naꞌiki ĩtukapaꞌazon unaꞌapan ukawanaꞌati.  
\v 12 Uruu dono iriba Jewnao mishidan kuwai Jesus dauꞌu, naꞌiki iriba Greeknao daonaioranao mishidan, naꞌiki iriba kapam umanawun kidaꞌo Greek-abanao mishidan ĩkuwaa.  
\v 13 Aizii Jewnao wuruꞌu Thessalonica sannaouz abatankan naa Paulnao kowaadapan koshan Tominkaru Paradan Berea ii, sariapa ĩmakon naꞌiti. Aizii ĩkaawan naꞌiti sariapa ĩtoꞌoradan pabiꞌi kida naꞌiainao pidannao. Uruu idi baokopa ĩtoꞌoradinan Paulnao ati.  
\v 14 Sariapa mishidainao wuruꞌu Berea sannaouz dyuudan pidannao waꞌanpaꞌanan Paul kadimanaꞌo idaꞌan paran danoma itinapu. Mazan Silas naꞌiki Timothy aonaa paꞌan ĩmakon.  
\v 15 Uruu idi Paul makon naa paminaudaꞌunao tuma, atii ĩkaawan Athens iti. Naꞌikiꞌi naa uminaudaꞌunao padantan powaa iti. Aizii ĩkaawan powaa iti ĩkowaadan naa Silas naꞌiki Timothy ati Paul aipan ĩmakon kadiman paꞌidiꞌiti. 
\s1 Paul kakuwaapan Athens ii 
\p  
\v 16 Uruu idi Paul naꞌian naa uzaudapan Silas naꞌiki Timothy kaawan Athens iti. Mazan aonaa Paul nyukunuu kaimanan patukapan idi iriba manawun naꞌii toma-kariwainao paꞌidiwaru tominkarunao nii.  
\v 17 Naꞌiaꞌa naa koshan Paul morotan synagogue iti. Uruu idi ukakuwaapan kaimanaiman Jewnao ati, naꞌiki Gentilenao ati wuruꞌu toriinpauzonaouz Tominkaru ati. Naꞌiki ipai kamoo umakon pidannao dobaapauzo-kizi an. Naꞌii ukakuwaapan pidannao ati, dobatainao kida padazaba an.  
\v 18 Kainaꞌa pidannao diꞌitapauzonao panaꞌa kidaꞌo kuwai. Epicurean kiaꞌo ĩdakota-kao, baꞌorainao dakota-kao Stoic kii. Ĩnao kashadaakapan tuukii Paul tuma ukuwaa kida dauꞌan. Sariapa ĩkian kaikapaꞌa: “Naꞌapaꞌo dii kaiwuruꞌu pidan maaitapin-kaꞌo kuwaa kidaz kaikiniꞌi?” Baꞌorainao kian, “Utominapa-kidan pidannao baꞌoran kaduz tominkarunao dauaꞌo.” Ushaꞌapanum kauꞌan ĩnaꞌapan, Paul kakuwaapatinan idi Jesus dauꞌu, naꞌiki ukadishitan dauꞌu pamawaka-kizi iki.  
\v 19 Sariapa ĩnaꞌakan Paul pidannao diꞌiti, wuruꞌu tominpauzonao naꞌiki diꞌitapauzonaouz panaꞌa kidaꞌo kuwai. Areopagus iaꞌo wuruꞌu ĩbaokopatinpauzonuz. Naꞌiaꞌa naa ĩkian Paul ati, “Waaitapaꞌazon kanom dauaꞌo naꞌiki naꞌapaꞌoram manawun kuwai wuruꞌu paꞌinaa kidaꞌoraz, pukowaadapan.  
\v 20 Pabiꞌi kida pukuwaa, aonaa waabatauzon zii. Uruu idi waabataꞌazon powaꞌa naꞌiki waaitapaꞌazon naꞌapaꞌoram manawun wuruꞌu pukuwaa kidaz.”  
\v 21 (Ipai wuruꞌu Athens sannaouz naꞌiki baꞌorainao mashaapainao kida naꞌii, ĩmashaapan soo pakadakotin-kidan dauꞌu karikaonan paꞌinaa kidaꞌo parada-karu oo kuwai uruu ziꞌo uabata-kao.) 
\p  
\v 22 Uruu idi naꞌiaꞌa naa Paul kadishitan pidannao kasabaꞌukinpainao kanaapu iti. Naꞌiki ukian ĩꞌati, “Unao Athens sannao, mishi unao karikaonan daꞌi utoriinpauzon utominkarunnao ati.  
\v 23 Ushaꞌapanum kauꞌan ipai õchiꞌikaadanaan naꞌiki õawunuutan uwiizi. Kainaꞌa õtukapan iriba utoman altar kida utominkarunnao ati. Mazan kainaꞌa kapam õtukapan utomanii altar, kaikapaꞌa usaadinpan udaaraꞌa: Tominkaru Atiꞌo Aonaꞌoraz Uaitapauzo-kao. Mishi utoriinpauzonii Tominkaru ati wuruꞌu aonaꞌoraz uaitapauzo-kao. Aizii uruu Tominkaru dauaꞌo nii õkakuwaapan unao ati!\fig Paul tukapan altar: Tominkaru Atiꞌo Aonaꞌoraz Uaitapauzo-kao |src="CN01996B.tif" size="col" ref="17:23" \fig* 
\v 24 Uruu Tominkaru tomaꞌo ipai amazada naꞌiki utomanii ipai aimaakannao mashaapainao kida imiꞌi baara an. Uruu kazowautapanii ipai aimaakan aokazi ii naꞌiki imiꞌi baara an kidaꞌo. Aonaa umashaapan wuru idaꞌaꞌa pidan tomaniaz toriinapa-kizai nii.  
\v 25 Aonaa kanom uaipan pidannao ai, naꞌiki aonaa uaipan pakaminkaꞌuta-kao. Ushaꞌapanum kauꞌan uruu paꞌan taaꞌo kakupa-karu ipai pidannao ati, naꞌiki utaa ipai aimaakan ĩaiapanii kida. 
\p  
\v 26 “Kotuaꞌa naa Tominkaru toman baudaꞌapa daonaiora. Baudaꞌapaꞌo pidan diꞌiki pabiꞌinaaka kida pidannao tominan ipai wuruꞌu mashaapainao kidaz naa imiꞌi baara an. Patoman uaꞌii pidannao, ipai ubuutan amazada, uaitapanii naꞌapainim nii pataan naꞌiki uaitapa kanomanaouꞌo nii pamuuda uruu amazada kida idaꞌa.  
\v 27 Tominkaru toman pidannao naꞌiki ushaꞌapatan aimaakan ĩꞌati kaikapaꞌa. Uaipan idi tuukii ĩdorotan paugaru, ĩpishaadanaatan nii diꞌiiꞌakaꞌa atii panaadon naꞌapaꞌo idaꞌanaꞌo nii ĩikodanuzu. Aonaa Tominkaru munapon puꞌu mani ai.  
\v 28 Pidan kiauzon kawanaꞌati: ‘Uruu aipan atiꞌo wakakupan, wazikadinan naꞌiki wanizoinpan.’ Naꞌapa shaꞌatii unao iriban, aitaapauzo kiauzonuz, ‘Waunao naꞌapa udainao kapam.’ 
\p  
\v 29 “Mishi Tominkaru dainao waunao, ukauꞌan waaitapa, aonaa wuru kawanuꞌo mani uruꞌu, toma-kariwai kidaz gold idi, silver idi oo kuba kida idi.  
\v 30 Kotuaꞌa naa aonaa Tominkaru shaꞌapatan pidannao, ĩshaꞌapaapan puꞌu naꞌapa kidaꞌo aimaakan. Ushaꞌapanum kauꞌan aonaa ĩaitapan uruu. Mazan aizii Tominkaru dyuudan naꞌiki uaipan ipai, ipai pidannao tanawatinan wuruꞌu aiaꞌa oii kidaꞌoraz aimaakan pashaꞌapaapan.  
\v 31 Ushaꞌapanum kauꞌan uaitapa naꞌiaꞌoram kamoo donoꞌo niꞌi naa ukootowapa-kidan ipai, ipai pidannao, mashaapainao wuru amazada baara an kidaꞌa. Kainaꞌaꞌa naa uzaamatanii pidan, kootowapa-kidaꞌo nii ĩdyaun sakitapa, ĩshaꞌapatan kawanaꞌati shaꞌapaꞌoram kida aimaakan. Umishiian pazaamatan wuruꞌu pidanaz, ukadishita-kidan idaꞌan uruu pamawaka-kizi iki,” ukian. 
\p  
\v 32 Aizii ĩabatankan Paul paradan mawakaꞌo kadishita-kida-kao dauꞌan, pabiꞌi kida pidannao tuukii ĩshaazootin-kidan Paul kuwaa. Mazan baꞌorainao kian uꞌati, “Waabataꞌazon powaꞌa zii kaiwuruꞌu pukuwaa kidaz.”  
\v 33 Uruu daunaꞌan, uipaian naa pakakuwaapan naꞌiki umakon naa wuru diꞌikiꞌi miitiniapa-kizaiz.  
\v 34 Mazan kainaꞌa pabiꞌi kida pidannao daꞌanan Paul, tuukii ĩmishidan paꞌan. 
\p Kainaꞌa pidan mishidaꞌo Dionysius kiaꞌo uꞌuu. Uruu zaamatinpauzo wunao diꞌitiꞌi, tominpauzonao naꞌiki diꞌitapauzonaouz paꞌinaa kidaꞌo kuwai. Naꞌiki kainaꞌa zunaaba Damaris kiaꞌo oꞌuu. Oroo omishidan kapam, naꞌiki kainaꞌa kapam baꞌorainao kida mishidainao. 
\c 18  
\s1 Paul kakuwaapan Corinth ii 
\p  
\v 1 Udaunaꞌan Paul dobatan naa Athens iki, naꞌiki umakon atii Corinth iti.  
\v 2 Aizii Corinth ii kainaꞌa pidan paudaiaro tuma, Aquila kiaꞌo uꞌuu, Pontus iaꞌo ushakatauzon, udaiaro uu Priscilla. Diikiꞌiꞌo zii ĩkaawaꞌakanuꞌu Italy iki. Ushaꞌapanum kauꞌan tuubaruꞌo naobanai Claudius dyuudan idi ipai Jewnao koditan Rome iki, donoi Italy iaꞌoraz.  
\v 3 Paul sookadinpan Aquilanao tuma. Ushaꞌapanum kauꞌan ĩkaudin-kizi soo ĩtomapan naꞌiki ĩkanoopan madai tent dapunaa kida nii, uruu kaduz dauaꞌo kapam Paul kaudinauzon. Uruu idi naꞌiaꞌa naa ukaudinan ĩtuma.  
\v 4 Aizii ipai Sookapa-karu Kamoon dono, Paul morotauzon naꞌiki ukakuwaapan ĩꞌati synagogue ii. Tuukii uaipan panaꞌapatan ĩnyukunuu pakuwaa dauꞌati. Uruu idi ukakuwaapan kaimanaiman Jewnao ati naꞌiki Greeknao ati kapam. 
\p  
\v 5 Aizii Silas naꞌiki Timothy kaawan daunaꞌan Macedonia iki, Paul kaudinan soo pakakuwaapatinan dauꞌaꞌa naa karikaonan. Kaimanaiman ukakuwaapan Jewnao ati Jesus dauꞌan. Ukian, “Mishiꞌo uruu Christ, Tominkaru kowaadauzoniaz padyuudan nii kazannaataꞌo nii ipai pidannao.”  
\v 6 Mazan aonaa ĩmishidaꞌazon, tuukii ĩdakoopan Paul kuwaa dikauda kidaꞌo idaꞌan. Uruu idi sariapa usoꞌotan pashooton, naꞌiki uziianuzu ĩkanaapu iti, naꞌiki ukian ĩꞌati, “Tominkaru patakaꞌutan dono unao uꞌoian dikin ii, uaipan atiꞌo wuruꞌu. Aonaa õgaru aipan atiꞌo mani. Mazan aizii õmuudan nii unao, naꞌiki õmakon niꞌi naa Gentilenao diꞌiti, ĩnao atiꞌo niꞌi naa paꞌan aizii õkakuwaapan.” 
\p  
\v 7 Udaunaꞌan umakon naa, usookadinaꞌanan Gentile dapu iti, Titius Justus kiaꞌo uꞌuu. Uruu toriinpauzo Tominkaru ati. Naꞌiki maonapaꞌo udapu synagogue dazabaꞌa.  
\v 8 Mazan kainaꞌa Jew, Crispus kiaꞌo uꞌuu. Uruu kazowautapaꞌo synagogue dapunaa. Uruu tuukii paꞌan umishidan Paul kuwaa Jesus dauaꞌo. Naꞌiki ipai pidannao, mashaapainao kida udapu ii, ĩmishida kapam wuruꞌu kuwai kidaz. Naꞌiki iriba kapam Corinth sannao abatan Paul kuwaa naꞌiki tuukii ĩmishidanuzu. Uruu idi ĩchikaawunuinan. 
\p  
\v 9 Baukapaiman, aiwakaꞌan Tominkaru paradan Paul ati, uzandaꞌawun ii. Kaikapaꞌa wuruꞌu kii-karuz uꞌati: “Manaꞌa putariaꞌanaꞌa, naꞌiki manaꞌa pusookadaꞌanaꞌa wuruꞌu pukakuwaapatinanuz pidannao ati.  
\v 10 Aonaꞌo nii õmuudapan pugaru, naꞌiki aonaꞌo nii kanom shaꞌapatan pugaru. Ushaꞌapanum kauꞌan diꞌoraz donoi idaꞌa kainaꞌa iriba õpidanannao.”  
\v 11 Uruu idi Paul naꞌian Corinth ii utominapa-kidan pidannao Tominkaru Paradan dauꞌu, baudaꞌapa wunu pazikon an powaꞌa. 
\p  
\v 12 Naꞌapainiꞌi naa Gallio zaamata-kao tuubaruꞌo naobanai nii pidannao ati, wuruꞌu mashaapainao kidaz ipai Achaia ii aka. Uruu dono Jewnao baokopatinan naꞌiki ĩzaamatan Paul. Udaunaꞌan ĩnaꞌakan naa uruu tuubaruꞌo naobanai kanaapu iti, marii kizi ukootowapa-kida-kao naꞌii.  
\v 13 Ĩkian Paul dauꞌan, “Diꞌoraz pidanaꞌa, uaipan papanaꞌadan pidannao nyukunuu, ĩtoriinapa kizi Tominkaru ati, panaꞌaꞌo wakakinaorinaa ai.” 
\p  
\v 14 Paul paradaꞌakaꞌazon padamata, upuꞌaꞌa naa mazan naobanai Gallio paradaꞌakan Jewnao ati. Ukian, “Diꞌoraz pidan shaꞌapatan an mani dikauda kidaꞌo aimaakan, minziiwa mani õabatapan ukuwaa.  
\v 15 Mazan õabatan kaiwuruꞌu, soo ukashadaakapan parada-karu dauꞌan, pidan uu dauꞌan, naꞌiki unao kakinaorinaa sodi kida dauꞌanaꞌo karikaonan. Marii unao sakitapadan uaipan ati wuruꞌu aimaakan kidaz. Õgaru aonaa turuu õkootowapatin-kidan pidan kaikapaꞌo dikin ii karikaonanuꞌu!”  
\v 16 Uruꞌu naa mazan uwaataꞌakan naa pidannao kootowapa-kizai iki.  
\v 17 Sariapa naꞌiainao Greeknao zaamataꞌakan naa Sosthenes, kazowautapauzo synagogue. Naꞌiki ĩbaꞌiziautapaꞌakan naa kowas uruu naꞌii, maonapa kootowapa-kizai paniinomizinaa idaꞌa. Mazan aonaa Gallio nyukunuupan wuruꞌu ĩbaꞌizimikipanuzu. 
\s1 Paul kiwapaanan naa koshan //  Antioch iti 
\p  
\v 18 Mazan upuꞌu Paul naꞌian zii kotuaꞌiki zaa Corinth ii, mishidainao tuma. Uruu daunaꞌan umakon naa udaruꞌo kanawa idaꞌan, makoꞌo Syria iti, Aquila naꞌiki Priscilla makoꞌo kapam kanawa idaꞌan. Cenchreae ikiꞌo wuruꞌu ĩzaamatanuz kanawa. Mazan pamakon uaꞌii Paul madii-kidaꞌakan pazowaud, paipaian idiꞌi naa wuruꞌu pakowaadauzoniaz pashaꞌapataꞌazon Tominkaru ati.\f + \fr 18:18 \ft Naꞌapaꞌo paꞌan Jewnao kaduz ĩmadii-kidan nii pazowaud ĩipaian an pashaꞌapatan wuruꞌu pakowaadauzoniaz pashaꞌapataꞌazon Tominkaru ati.\f* 
\v 19-21 Ephesus ii kanawa sannao mashaadinaꞌakan. Uruu idi naꞌii Paul maaratinaꞌakan zii kanawa diꞌiki. Aizii Priscilla naꞌiki Aquila naꞌiaꞌo niꞌi naa paꞌan ĩmaaratinan. Uruu idi naꞌii Paul miitiniipaꞌakan Jewnao tuma, synagogue ii. Tuukii padamata ĩaipan Paul naꞌiaꞌakan zii tomunuꞌiki zaa patuma, mazan aonaa Paul nyukunuu naꞌapan. Uruu idi ukian ĩꞌati, “Tominkaru aipan an õwaꞌatin daꞌatiꞌi, õwaꞌatin nii koshan unao idaꞌati,” ukian ĩꞌati. Naꞌiaꞌa naa paꞌan Priscilla naꞌiki odaiaru waꞌakinan. Aizii Paul udobatan naa koshan kanawa idaꞌan.  
\v 22 Naꞌikiꞌo umakon atii ukaawan Caesarea iti. Naꞌiaꞌa naa umaaratinan kanawa diꞌiki. Naꞌikiꞌi naa umakon pakidiba idaꞌan Jerusalem iti, utukapaꞌanan mishidainao. 
\p Uruu daunaꞌan udobatan naa koshan atii ukaawan powaa iti Antioch iti.  
\v 23 Masakaudaꞌu unaꞌiaꞌakan, udaunaꞌan umakon naa koshan. Umakon ipai pakakuwaapatin-kizi kida amazada kawanaꞌati, Galatia Baara ii aka naꞌiki Phrygia Baara ii aka. Umaꞌozakadan ipai mishidainao nyukunuu naꞌiiꞌaka. 
\s1 Apollos kakuwaapan Ephesus naꞌiki Corinth ii 
\p  
\v 24 Uruu dono Jew, Apollos kiaꞌo uꞌuu, Alexandria iaꞌo ushakatan, kaawan Ephesus ati. Uruu paraabaꞌo manawun pidan. Naꞌiki kaiman-daunuꞌo uaitapan saada-kariwaiz kida Tominkaru paradan.  
\v 25 Naꞌiki kaimanaiman kapam utominapa-kida-kao Naobanai Jesus kaduz kida dauꞌu. Uruu idi maꞌozaka ukakuwaapan naꞌiki kaiman utominapa-kidan pidannao Jesus dauꞌu, naꞌiki ushaꞌapaapanii kida dauꞌan. Mazan chikaawunuuapa-karu dauꞌu, uaitapa soo baudaꞌapa John chikaawunuupan dauꞌu karikaonan.  
\v 26 Mazan maꞌozaka ukakuwaapan Jewnao ati synagogue ii. Priscilla naꞌiki Aquila abata wuruꞌu ukakuwaapanuz. Uipaian daunaꞌan pakakuwaapan, sariapa ĩnaꞌakan uruu padapu iti. Naꞌiaꞌa naa ĩkakuwaapan uꞌati kaimanaiman uaitapa-kinaa nii powaꞌa zii naꞌapam Tominkaru aipan pamishida-kao. 
\p  
\v 27 Uruu daunaꞌan Apollos diꞌitinpan, ukakuwaapatinaꞌanaꞌazon Achaia iti. Uruu idi Ephesus ikiinao mishidainao kaminkaꞌutan Apollos, pasaadan idaꞌan kaarita baꞌoran mishidainao diꞌiti, Achaia iainaouz, marii kizi ĩdapaapan uruu ukaawan an. Aizii ukaawan daunaꞌan naꞌiti, kaiman mishi ukaminkaꞌutan mishidainao, wuruꞌu Tominkaru kamunanun idaꞌanaꞌoraz ĩzaamatan Jesus panaobanaa nii.  
\v 28 Naꞌiki maꞌozaka Apollos kashadaakapan Jewnao tuma naꞌii. Iribaꞌo pidannao abatapan puꞌu, utukapa-kidan ĩꞌati Tominkaru paradan diꞌiki, mishiꞌo wuruꞌu Jesus, uruu Christ.\f + \fr 18:28 \fq Christ: \ft wuruꞌu Tominkaru dyuudaniaz papidanannao zannaa nii. Putukapa kaarita tokon ii, Parada-karu Mashaꞌapannaada-kinao diꞌii.\f* 
\c 19  
\s1 Paul kakuwaapan Ephesus ii 
\p  
\v 1 Aizii Apollos kakuwaapatinan puꞌu Corinth ii, Achaia Baara iaꞌoraz, Paul unaꞌian zii paꞌan baza antanapu Asia Baara an. Uwaꞌatin atii ukaawan Ephesus ati. Naꞌii uikodan mishidainao Jesus,  
\v 2 naꞌiki upishaan ĩdyaun kaikapaꞌa: “Kaimanaꞌo Doronaa morotanii unyukunuu iti umishidan dono?” 
\p “Aonaa naꞌapainim zii waabatauzon Kaimanaꞌo Doronaa dauꞌan,” ĩkian uꞌati. 
\p  
\v 3 “Naꞌapaꞌoram mooko uchikaawunuu-kaoaz?” ukian ĩꞌati. 
\p “Naꞌapa John Chikaawunuupauzon kawan, utominapa-kidan kawanaꞌati pidannao,” ĩkian. 
\p  
\v 4 “Mazan John chikaawunuuan pidannao tanawatinainaouꞌu naa paꞌoian ai, udyuudan idi ĩmishidan wuruꞌu kainaꞌikiꞌoraz uwaꞌatin padawuꞌati. Uruu Jesus, dauꞌanaꞌo wuruꞌu unaꞌapanuz,” ukian ĩꞌati. 
\p  
\v 5 Pidannao abatan idi uparadan naꞌapa, sariapa ĩchikaawunuu-kidinan Naobanai Jesus uu idaꞌan.  
\v 6 Uruu daunaꞌan Paul muudan naa pakaꞌu ĩꞌidaꞌa, sariapa Kaimanaꞌo Doronaa morotan ĩnyukunuu kida diꞌiti.\f + \fr 19:6 \fq Kaimanaꞌo Doronaa morotan ĩnyukunuu kida diꞌiti \ft oo “Kaimanaꞌo Doronaa kaawan ĩꞌidaꞌati.”\f* Naꞌiki ĩparadan naa baꞌoran kaduz parada-karu kida idaꞌan. Naꞌiki ĩkowaadan naa kuwai Tominkaru diꞌiki kidaꞌo.  
\v 7 Uikoda mani 12 wuruꞌu pidannaouz. 
\p  
\v 8 Idikinaudaꞌu kauzu Paul naꞌian, ukakuwaapatinan pidannao ati synagogue\f + \fr 19:8 \fq synagogue: \ft kabaun Jewnao baokopainapa-kizi. Putukapa kaarita tokon ii, Parada-karu Mashaꞌapannaada-kinao diꞌii.\f* ii. Uaipan idi ĩmishidan, maꞌozaka ukakuwaapan, naꞌiki kaimanaiman ukowaadan ĩꞌati wuruꞌu Tominkaru naobanai-tinapanuz dauꞌu.  
\v 9 Mazan kainaꞌa pabiꞌi kida pidannao dikintapa, aonaa ĩmishidaꞌazon Paul kuwaa. Naꞌiki iribaꞌo pidannao abatapan puꞌu dikauda sodi kida ĩparadan, wuru dauꞌanaꞌa daꞌanainaouz “Jesus Kaduz.” Uruu idi Paul naꞌakan mishidainao paꞌidiwaru patuma, tominpauzo-kizai dapunaa iti, Tyrannus idiwauz.  
\v 10 Naꞌiaꞌa naa utominapatin-kidan pidannao ipai kamoo, atii dyaꞌutam wunu. Uruu idi ipai, ipai pidannao, Jewnao naꞌiki Gentilenao, wuruꞌu mashaapainao kidaz Asia Baara ii aka abatan wuruꞌu Paul kowaadanii kidaz Tominkaru paradan, Naobanai Jesus dauꞌu kidaꞌoraz. 
\s1 Sceva dainao tiwaan pasoꞌotan oiaꞌo doronainao Jesus uu idaꞌan 
\p  
\v 11 Tominkaru aipan ati Paul shaꞌapatan umanawun kidaꞌo aimaakan aonaꞌoraz pidan kaꞌiitan pashaꞌapatan.  
\v 12 Atii Paul linson, naꞌiki kamicha pishatapaꞌo umada, naꞌaka-kao karinainao diꞌiti, naꞌiki ĩpishata-kao uꞌidi sariapa ĩkakudan. Naꞌiki sariaapaꞌo nii kapam oiaꞌo doronainao koditan pidannao diꞌiki. 
\p  
\v 13 Kainaꞌa kapam pabiꞌi kida Jewnao, chiꞌikapan naꞌiki ĩsoꞌoopan oiaꞌo doronai kida pidannao ai. Sariapa ĩtamakapan ĩtiwaan kapam pasoꞌotan oiaꞌo doronai Naobanai Jesus uu idaꞌan. Ĩkian oiaꞌo doronai ati, “Wakian pukodita Jesus tawuruꞌu Paul kowaadapaniaz uu idaꞌan,” ĩkian.  
\v 14 Sceva dainao wuruꞌu naꞌapainpainaouz. Aizii wuruꞌu ĩdaru Jewnao faadaan zowaunaa uruu, 7 wuruꞌu udainaouz. 
\p  
\v 15 Mazan oiaꞌo doronai kian ĩꞌati, “Õaitapanii Jesus naꞌiki Paul. Mazan unao, aonaa õaitapan,” ukian.  
\v 16 Upuꞌaꞌa naa mazan pidan, wuruꞌu oiaꞌo doronai zaamatapaniaz, zakaꞌutinaꞌakan naa ĩdyaun naꞌiki uzoꞌii biꞌiaꞌakan naa ipai ĩdyaun tuukiaꞌo idaꞌan, ipai ĩmada izain, naꞌiki ipai kapam ukuzuuaꞌakan ĩkamichan kida ĩmada iki. Uruu idi ĩkidoopan naa udapu iki, naꞌiki pamada kaziwan biiꞌi, ĩdimaꞌakan naa uꞌai kadimanaꞌo idaꞌan.  
\v 17 Ipai Jewnao naꞌiki ipai Gentilenao, mashaapainao kidaz Ephesus ii abatan ipai wuruꞌu aimaakan shaꞌapanuz kaikapaꞌa. Uruu idi tuukii pidannao tarian, naꞌiki tuukii ĩdiꞌitinpan. Naꞌiki kaiman paꞌidiwaru pidannao paradan Naobanai Jesus dauꞌan. “Ei, maꞌozakaꞌo mishi manawun uruu,” ĩkian.  
\v 18 Uruu dono iriba mishidainao kowaadan ipai oii kidaꞌo pashaꞌapaapauzonii iribaꞌo pidannao abatapan puꞌu.  
\v 19 Baꞌorainao kida kowaadan naꞌapam pamarunao-tinpauzon. Mazan uruu dono ipai ĩnaꞌakan naa pamarunao-tinpan kaaritannaa kida. Uruu idi pidannao kanaapuꞌu ipai ĩkawaodan wuruꞌu pakaaritan kidaz. Aizii ĩaitaan ipai wuruꞌu kaarita kida winipinaaz, dobata, dobata, ubaokopatinan uikoda fifty thousand wiziꞌi kidaꞌo puraata.\f + \fr 19:19 \fq wiziꞌi kidaꞌo puraata: \ft Greek paradan idaꞌan drachmas. Baudaꞌapa drachma, baudaꞌapaꞌo kamoo kaudin-karu winipinaa.\f* 
\v 20 Aizii mishidainao tukapan idi maꞌozaka kuwai pishatan pidannao nyukunuu, powaꞌa zii ĩmaꞌozakadinan pakakuwaatinan dauꞌati. Uruu idi powaꞌa zii mishidainao iribainan. 
\s1 Pidannao toꞌoradinan Ephesus ii 
\p  
\v 21 Aizii ipai wuruꞌu aimaakan kida shaꞌapan daunaꞌan kaikapaꞌa, Paul diꞌitinpan, naꞌiki uaipan pamorowautapan wiizai kawanaꞌati kida wuruꞌu Macedonia naꞌiki Achaia Baara ii aka kidaꞌoraz. Naꞌikiꞌo niꞌi naa uaitan padobatan atii Jerusalem iti. Paul kian, “Õkaawan daunaꞌan Jerusalem iti, õmakon nii naꞌiki õmorowautapaꞌanan nii kapam Rome iti.”  
\v 22 Uruu idi udyuudan pamin-kaudinannao, Timothy naꞌiki Erastus kiwiitan Macedonia iti. Aizii Paul unaꞌiaꞌakan zii paꞌan Ephesus ii, Asia iaꞌoraz. 
\p  
\v 23 Mazan uruu donoꞌo naa pidannao toꞌoradinan Ephesus ii tuukii manawun, ushaꞌapanum kauꞌan iribaꞌa naa ĩtukapan pidannao daꞌanan “Jesus Kaduz.”  
\v 24 Kainaꞌa pidan Ephesus ii, Demetrius kiaꞌo uꞌuu. Uruu tomapauzo iriba, iriba, tominkaruaba Artemis dapunaa dikin kida silver idi. Utomanuzu duusodi kidaꞌa. Naꞌapaꞌo idaꞌan dobata, dobata uikodan puraata paꞌati, naꞌiki pidannao ati, wuruꞌu kaudinainao kidaz utuma.  
\v 25 Uruu idi udapadan naꞌiki ubaokopatan ipai pidannao kaudinainao patuma naꞌiki baꞌorainao kida naꞌapaꞌo kapam ĩkaudinan ĩnao kawan. Naꞌiaꞌa naa ukian ipai ĩnao ati, “Õpaonarunao, aizii õparadaꞌazon uꞌati. Ipai unao uaitapa kanom kaduz wakaudin-kizi nii. Naꞌiki uaitapa dobata, dobata waikodan puraata watomanii kida idaꞌan.  
\v 26 Aizii utukapa, naꞌiki uabata ukinao idi naꞌapam Paul dikauda kian wuru dauꞌanaꞌa watomanii kidaz aimaakan. Ukian, ‘Wuruꞌu toma-kariwai kidaz tominkaru nii kaꞌui idiꞌoraz, mazanuꞌo karikaonan, aonaa mishiꞌo mani.’ Uruu idi ipaiꞌi naa unaꞌapatan daꞌainao pidannao nyukunuu, paparadan kawanaꞌati, atii ipai diꞌiiꞌakaꞌa Asia Baara kawanaꞌati kida, iribaꞌa naa ĩmishidan uparadan.  
\v 27 Aizii pidannao dakoopan niꞌi naa watomapanii kidaz. Naꞌiki umanawunuꞌoraz watominkarunuaba Artemis, odapu tukapa-kao niꞌi naa madiwautapa-kaꞌo nii karikaonan. Naꞌiki aonaꞌo niꞌi naa powaꞌa pidannao dyautan oroo, atii naꞌapaꞌo niꞌi naa karikaonan omanyukunuuta-kao. Ipai unao, uaitapa ipai pidannao toriinpauzon oꞌati, daꞌaꞌa Ephesus an, naꞌiki ipai Asia Baara ii aka, naꞌiki ipai baꞌoran amazada kawanaꞌati kida.” 
\p  
\v 28 Aizii pidannao abatankan idi unaꞌapan, sariapa mishi ĩtoꞌoraꞌakan, naꞌiki ĩkadakoinaꞌakan naa diiwa, diiwa. “Maꞌozakaꞌo, naꞌiki umanawunuꞌo watominkaruaban Artemis, daꞌaꞌa Ephesus idaꞌa,” kiaꞌo wuruꞌu ĩkadakoinanuz.  
\v 29 Uruu idi iriba, iriba pidannao kadakoinan diiwaꞌo idaꞌan, ĩtoꞌoradinan naa mapidankiaka uruu wiizai diꞌiiꞌaka. Upuꞌaꞌa naa ĩikodaꞌakan Gaius naꞌiki Aristarchus. Sariapa ĩzaamatan ĩdyaun. Ĩnao Paul minaudaꞌunao Macedonia ikiꞌo ĩwaꞌatin. Ĩnaꞌakaꞌakan naa kowas ĩnao pidannao baokopainpauzo-kizi iti.  
\v 30 Tuukii padamata Paul makoꞌozon naꞌiti, pidannao kanaapu iti. Mazan aonaa mishidainao kashaapan umakon naꞌiti.  
\v 31 Kainaꞌiaꞌo kapam Paul paonarunao naꞌii, tuubaru kidainao pidannao. Ĩnao dyuudan paparadan uꞌidiꞌiti, aonaa kizi umakon pidannao baokopainapa-kizi iti.  
\v 32 Aizii naꞌiaꞌa naa pidannao toꞌoradinan tuukii, baꞌorainao kadakoinan panaꞌiti sodi kidaꞌa naa karikaonan, ushaꞌapanum kauꞌan, kainaꞌa pabiꞌi kida pidannao aonaa ĩaitapan kanom dauꞌatiꞌo manawun wuruꞌu pawaꞌatinuz.  
\v 33 Aizii Jewnao aipan idi pakazannaatinan, sariapa ĩzaamatan pabii iki Alexander paradaꞌo nii pidannao kanaapu iti, marii kizi ukowaadan ĩꞌati aonaa ipaiꞌo mani wuruꞌu Jewnao shaꞌapaapanuz aimaakan kaikapaꞌa. Soo Paul paꞌan wuruꞌu naꞌapainpaꞌoraz. Sariapa Alexander sawadan pakaꞌu, uaipan pidannao mashaadinan naꞌiki ĩabata kizi uparadan.  
\v 34 Aizii pidannao tukapankan naa uruu Jew, ipai baokopa ĩkadakoꞌokan patumaaka kaikapaꞌa: “Maꞌozakaꞌo, naꞌiki umanawunuꞌo watominkaruaban Artemis daꞌaꞌa Ephesus idaꞌa,” kiaꞌo wuruꞌu ĩkadakoinanuz atii tomunuꞌiki. 
\p  
\v 35 Upuꞌu mazan donoi zowaunaa kaawan ĩꞌidaꞌati, sariapa umashaatan wuruꞌu ĩkadakoinapanuz. Ukian ĩꞌati kaikapaꞌa: “Uabata õparadan Ephesus sannao. Ipai pidannao aitapan soo wawiizi Ephesus taapaꞌo wuruꞌu umanawunuꞌoraz tominkaruaba Artemis dapunaa. Naꞌiki ipai pidannao aitapan kainaꞌa kapam wataapan umanawunuꞌo kuba, oroo kawanuꞌoraz utoma-kao, tawuruꞌu waotauzoz aokazi iki.  
\v 36 Aonaa turuu pidan kashadan naꞌiki udakoopan watominkaruaban Artemis. Ukauꞌan usookadaꞌa naa wuruꞌu ukaikapainpanuzuꞌu. Manaꞌa ushaꞌapaapaꞌanaꞌa aimaakan madoronaa-daun.  
\v 37 Unao kaawa-kidanii wuruꞌu pidannaouz daꞌatiꞌi, ĩmashaꞌapatakan puꞌu dikaudaꞌo aimaakan, aonaa kanom ĩkoidapan watominkaruaban dapu iki, naꞌiki aonaa ĩdakoopan watominkaruaban dikaudaꞌo idaꞌan.  
\v 38 Aizii Demetrius naꞌiki ipai umin-kaudinannao, ĩkaakapaaꞌazon an pidannao, marii paꞌan ĩkaakapaan, naꞌiki ĩnaꞌakan ĩdyaun Rome ikiꞌo naobanai diꞌiti, naꞌii kizi ĩkootowapa-kida-kao, kootowapa-karu kamoon dono.  
\v 39 Aizii unao mani, kainaꞌa zii uparadaꞌazon aimaakan dauꞌan? Uparadaꞌazon an, marii uabata-kidan wuruꞌu uparadan kidaz, wuru diꞌiaꞌa kabaun toma-kariwaiz kawiiziinao miitiniapa-kizi nii.  
\v 40 Aizii diꞌi wuruꞌu washaꞌapatanuz aimaakan kaikapaꞌa, kichanaꞌiki-kiaꞌo wuruꞌu, watoꞌoradinan mapidankiaka manawun. Aizii Rome ikiꞌo naobanai abatan anaꞌa naa paꞌi wuruꞌu wadikaudainapanuz, sariaapaꞌo nii upishaa-kidan waunao kanom dikin iaꞌo wuruꞌu watoꞌoradinanuz kaikapaꞌa. Aonaꞌo nii waaitapan naꞌapam wakazannaatinan.”  
\v 41 Donoi zowaunaa ipaian daunaꞌan paparadan kaikapaꞌa, usookadaꞌakan naa miitiniapa-karu. 
\c 20  
\s1 Paul morowautapankan donoꞌo Macedonia naꞌiki Achaia Baara ii 
\p  
\v 1 Pidannao sookadan daunaꞌan patoꞌorainpan, Paul dapada-kidan naꞌiki ubaokopatan naa ipai mishidainao. Uruu ukowaadinaꞌazon naa ĩꞌati, naꞌiki umaꞌozakadan ĩnyukunuu, maꞌozaka kizi kapam ĩtaapan pamishidan. Pazaamaakaꞌuan daunaꞌan mishidainao, umakon naa Macedonia iti.  
\v 2 Aizii pamakopa-kizi donoi kawanaꞌati kida, Paul maꞌozakadan pidannao nyukunuu pakowaadapan idaꞌan kaiman kidaꞌo kuwai ĩꞌati. Atii ukaawan Achaia Baara iti.  
\v 3 Idikinaudaꞌu kauzu unaꞌiaꞌakan. Udaunaꞌan uminziiwan naa koshan uruu umakoꞌozon naa atii Syria iti. Upuꞌu mazan pidannao kowaadan Paul ati, kainaꞌa Jewnao zaudapan uruu ĩaipan pazowianuzu. Uruu idi ukiwan powaꞌa an koshan Macedonia an.  
\v 4 Naꞌiki kaikapaudaꞌu pidannao makon utuma. Berea iki Sopater, Pyrrhus daniz; Thessalonica iki Aristarchus naꞌiki Secundus; Derbe iki Gaius; Asia Baara iki Tychicus naꞌiki Trophimus; naꞌiki Timothy mako kapam.  
\v 5 Ĩnaouꞌu naa kiwiita Troas iti, naꞌiaꞌo niꞌi naa ĩzaudapan waunao.\f + \fr 20:5 \ft Verse 5 idaꞌa watukapan Luke saadaꞌoraz diꞌoraz kaaritaꞌa baokopatinan koshan Paulnao tuma.\f* 
\v 6 Mawikiꞌinaꞌo Bread Nikauzo-kao Kamoon daunaꞌan, wamakon naa kapam kanawa idaꞌan Philippi iki. Atii bakaꞌiaudaꞌu kamoo daunaꞌan waikodan zii wairibannao Troas iaꞌa naa. Baudaꞌapa sondii wanaꞌiaꞌakan Troas ii. 
\s1 Ubaukapan naa Paul morowautapan Troas ati 
\p  
\v 7 Saturday dono, kamoo tipitan daunaꞌan, ipai wabaokopatinan, waaroopaꞌazon idi baokopa, naꞌiki wanikaꞌazon idi bread wanyukunuitapa-kinaa nii Jesus mawakan waꞌati. Paul aitapan idi uwaꞌakaꞌazon mishidainao baꞌoran kamoo, ukakuwaapatinan ĩꞌati atii tomun-zikon diꞌiti.  
\v 8 Kabaun nazoo dokoaꞌo diꞌiaꞌo wuruꞌu wabaokopatinanuz, naꞌiki naꞌii iribaꞌo lamp kida maodapan.  
\v 9 Kainaꞌa paꞌinaꞌo zii daonaiora Eutychus kiaꞌo uꞌuu, usakanatapan windoo paawaꞌa. Aizii Paul kakuwaapatinan atii Eutychus daꞌawununun. Udaunaꞌan udaꞌawuꞌukan naa, atii mashaꞌapakiaka uwaotaꞌakan naa imiꞌi baara iti. Idikinaudaꞌuꞌo utaraꞌapaawatinpan paawa ikiꞌo wuruꞌu uwaotaꞌakanuz. Pidannao dokobatanuzu, mazan mawakaꞌakaꞌa naa uruu.  
\v 10 Mazan upuꞌu Paul kaawaꞌakan uꞌidaꞌati, naꞌiki udokobataꞌakan naazu. “Manaꞌa ukashaꞌoraꞌanaꞌa, kakudaꞌakaꞌa naa uruu powaa iti,” ukian ĩꞌati.  
\v 11 Uruu daunaꞌan ĩzaidan naa powaa iti kabaun nazo iti, uruꞌu naa ĩaroopan naa naꞌiki ĩnikan naa bread baokopa. Uruu daunaꞌan powaꞌa zii Paul kakuwaapatinan pidannao ati, atii wakankanaanin. Uruu kii uwaꞌakauzon ĩdyaun.  
\v 12 Aizii wuruꞌu waotaꞌoraz daonaiora, ukiwan naa padapu iti pairibannao tuma, aonaa ushaꞌapan. Aizii uiribannao kaiman ĩnyukunuu ĩkiwan. 
\s1 Paul kowaadinan mishidainao ati Ephesus iainaouz 
\p  
\v 13 Troas iki pakidiba idaꞌan Paul makon Assos iti. Mazan waunao, kanawa idaꞌan paꞌan wamakon naꞌiti. Naꞌiaꞌo niꞌi naa Paul aitan paikodan waunao.  
\v 14 Atii naꞌapaꞌa naa mishi. Ukaawan daunaꞌan naꞌiti, upaidinan naa watuma kanawa zoꞌiti, naꞌikiꞌi naa wamakon atii wakaawan Mitylene iti.  
\v 15 Baꞌoran kamoo wadobatapaꞌakan wiizai dazaba an, Chios kiaꞌo uꞌuu. Baꞌoran kamoo idaꞌa wakaawan Samos iti. Baꞌoran kamoo wadobatan koshan atii wakaawan Miletus iti.  
\v 16 Aonaꞌa naa Paul aipan patomunuꞌikinpan Asia Baara an. Mazan kadimanaꞌa naa paꞌan uaipan pakaawan Jerusalem iti, Pentecost uaꞌii. Uruu idi aonaa umakon Ephesus iti.  
\v 17 Soo udyuuda-kidan paꞌan paparadan naꞌiti, marii kizi choochi zowaunaanao waꞌatin uꞌidaꞌati Miletus ati. 
\p  
\v 18 Aizii ĩkaawan daunaꞌan uꞌidaꞌati, ukian naa ĩꞌati, “Ipai unao utukapauzonii naꞌapam õkaudinan, naꞌiki utukapa naꞌapam õmashaapauzon kiwiin daꞌanaꞌa Asia Baara an kida. Õsakadan diꞌikiꞌo õkaudinan daꞌanaꞌa, atii diꞌi, uaitapa naꞌiki utukapa ipai õkaduz.  
\v 19 Õbaiatan biiꞌi tuukii kashaꞌoraꞌo, Jewnao dakotautan puꞌu pashaꞌapatan õgaru, mazan upuꞌu mashaa, naꞌiki minziiwa õshaꞌapatan õkaudin-kizi, õnyukunuu kashaꞌoran biiꞌi. Ushaꞌapanum kauꞌan Tominkaru poitorun idi õgaru.  
\v 20 Naꞌiki aonaa kanom õdizapan naꞌiki õtaapa-kidan unao ai, ipai õkowaadan uꞌati kaiman kidaꞌo kakinaorii tawuru donoꞌo õkakuwaapatinan donoꞌoraz uꞌati, udapu ii kida, naꞌiki iribaꞌo pidan bii ii.  
\v 21 Aizii Jewnao ati naꞌiki Gentilenao ati naꞌapa paꞌidiwaru õparadan, õkakinaowan ĩdyaun tuukii, ĩtanawatin kiziꞌi naa paꞌoian ai Tominkaru idaꞌati, naꞌiki ĩzaamata kiziꞌi naa wanaobanaa Jesus Christ panyukunuu naobanaa nii. 
\p  
\v 22 “Mazan aizii õmakon niꞌi naa Jerusalem iti, õizoꞌatin nii Kaimanaꞌo Doronaa paradan. Aonaa õaitapan naꞌapam nii õshaꞌapata-kao naꞌii.  
\v 23 Ushaꞌapanum kauꞌan ipai donoi, õkakuwaatin-kizi kawanaꞌati, Kaimanaꞌo Doronaa kowaadan õꞌati, kainaꞌaꞌo nii dikaudaꞌo aimaakan shaꞌapan õꞌati, naꞌiki õtaraa-kida-kao nii naꞌii.  
\v 24 Mazan aonaa ushaꞌapan õzowii-kao. Kanom tuukiaꞌo õshaꞌapataꞌazon, õaipan paꞌan õipaian õkaudin-kizi wuruꞌu Naobanai Jesus dyuudaniaz õshaꞌapatan. Udyuudan õkowaadan Kaimanaꞌo Kuwai ipai pidannao ati, Tominkaru kaimanan naꞌiki ukamunanun dauꞌu. 
\p  
\v 25 “Aizii ipaiꞌi naa õkowaadan uꞌati Tominkaru naobanai-tinan dauꞌu. Aizii wuru daunaꞌanaꞌa, aonaꞌo niꞌi naa powaꞌa utukapan õgaru.  
\v 26-27 Mazan aizii õkiaꞌazon unao ati, naꞌapainim unao oo baꞌorainao mawakan, pakawan paꞌoian biiꞌi zii, aonaa õgaru aipan atiꞌo mani wuruꞌu. Ushaꞌapanum kauꞌan aonaa kanom õdizapan unao ai.  
\v 28 Ukauꞌan uzaudinpaꞌa naa paꞌi kaiman kiziꞌi naa utaapan udoronaa, naꞌiki kaiman paꞌi kapam ukazannaatapa mishidainao wuruꞌu Kaimanaꞌo Doronaa taaniaz uawunuutapan nii. Ushaꞌapanum kauꞌan Tominkaru zaamatanii wuruꞌu ĩnaouz paꞌidiwau nii pauDani izain idaꞌan naꞌiki umawakan idaꞌan.  
\v 29 Õaitapa diꞌi õwaꞌakan daunaꞌan unao, kainiꞌikiꞌo nii pidannao kaawan ubii ati, ĩmariidan nii naꞌiki ĩpozawaabiꞌii-kidan nii unao atii ĩtanawatin-kidan nii unao umishidan ai Jesus. Ĩkaawan nii maꞌozaka, naꞌapaꞌo nii toꞌorabaꞌo baudokoru pozawaabiꞌii-kidan kawan kaznizonao atii uzowian ĩdyaun.  
\v 30 Naꞌiki kainaꞌaꞌo nii kapam pidannao unao bii ikiꞌo, ĩmariidan nii naꞌiki ĩbuutan nii pabiꞌi kida mishidainao paꞌidaꞌati.  
\v 31 Ukauꞌan uzaudinpaꞌa naa paꞌi, unyukunuitapa naꞌapam õtominapa-kidan unao, õbaiatan biiꞌi kashaꞌoraꞌo naꞌiki toꞌora-karu biiꞌi. Mazan upuꞌu õkakinaotan ipai unao, wakanadan puꞌu naꞌiki aiwakaꞌan kida atii idikinaudaꞌu wunu. 
\p  
\v 32 “Aizii õwaꞌakan niꞌi naa unao Tominkaru kaꞌu idaꞌa. Uruꞌo nii kazannaatapa unao. Naꞌiki õwaꞌakan Kaimanaꞌo Kuwai utuma, Tominkaru kamunanun dauaꞌo, uruu kidaꞌo nii maꞌozakadapa unyukunuu. Naꞌiki uruu kida kuwai idaꞌanaꞌo nii uikodan kaimanaꞌo manawun aimaakan, wuruꞌu Tominkaru aipaniaz pataan diinaꞌitiꞌi ipai pidannao ati, ubuutaniinaouz paꞌati. 
\p  
\v 33 “Ipai unao, utukapa naꞌiki uaitapa õkaduz, aonaa naꞌapainim õnaꞌazootapan wuruꞌu konaunam kidaꞌoraz pidannao kamichan, oo wuruꞌu ĩtaapanii kidaz gold oo silver.  
\v 34 Aonaa õnaꞌazootapan ushaꞌapauz, mazan utukapa naꞌapam õkaudinan dadara õkaꞌu idaꞌan, õikoda-kinaa nii aimaakan õmashaapa-kinaa nii, naꞌiki õmin-kaudinannao atiꞌo nii kapam.  
\v 35 Õmashaapan idaꞌan kaikapaꞌa, naꞌiki õkaudinan idaꞌan dadara, õtominapa-kidan unao. Naꞌapa kizi ukaudinan, naꞌiki ukaminkaꞌuta kizi kapam pidannao, wuruꞌu aonaꞌoraz manawun ĩkaꞌiitan pakaudinan. Karikaonan kizi kapam unyukunuitapan tawuruꞌu Naobanai Jesus kiauzonuz: ‘konaukiaꞌo nii pidan minziiwaꞌoraz utaan aimaakan baꞌoran pidan ati, aimaakan taa-kao ai paꞌati.’” 
\p  
\v 36 Paipaian daunaꞌan pakadakoinpan, Paul kodoruꞌukan naa pakakinaotaniinao tuma. Naꞌiki ĩtoriinpan naa Tominkaru ati.  
\v 37 Uruu daunaꞌan Paul kowaadinan naa, ipai ĩdokobatan uruu, ĩzaadan naa mazan uꞌati.  
\v 38 Ĩnyukunuu kashaꞌoran tuukii ushaꞌapanum kauꞌan “Aonaꞌo niꞌi naa powaꞌa utukapan õgaru,” ukian idi ĩꞌati. Udaunaꞌan ĩwaꞌanpankan naa uruu, atii kanawa diꞌii. 
\c 21  
\s1 Paul makon naa Jerusalem iti 
\p  
\v 1 Wazaamaakaꞌuan daunaꞌan mishidainao zowaunaanao, wamakoꞌokan naa udaruꞌo kanawa idaꞌan. Naꞌikiꞌo wamakon sariapa Cos iti. Baꞌoran kamoo wadobatan naa koshan, Rhodes ii wakaawaꞌakan, naꞌikiꞌi naa wamakon atii wakaawan Patara iti.  
\v 2 Naꞌiaꞌa naa wazaamatan baꞌoran kanawa tuꞌuz makoꞌo Phoenicia iti, Syria iaꞌoraz. Wapaidinan daunaꞌan, wamakon naa koshan.  
\v 3 Maonapa wadobatan paran baoko aꞌo katonaru Cyprus danoma an, waꞌashabaron antanapu wataapanuzu. Wamakon atii wakaawan Tyre iti, Syria iaꞌoraz. Naꞌii wamaaratinaꞌakan zii kanawa diꞌiki. Ushaꞌapanum kauꞌan naꞌiaꞌo nii zii kanawa wazoo kida maaraa-kao.  
\v 4 Uruu wiizai diꞌii, waikoda mishidainao Jesus. Uruu idi baudaꞌapa sondii wanaꞌiaꞌakan ĩtuma, kanawa sannao tomunuꞌikinpan kawanaꞌati. Uruu dono Kaimanaꞌo Doronaa kowaada-kidan mishidainao ati, naꞌapam nii Paul shaꞌapata-kao Jerusalem ii. Uruu idi tuukii ĩmashaatanuzu, aonaa kizi umakon naꞌiti.  
\v 5 Mazan naꞌapainiꞌo niꞌi naa wadobatan kamoon aita-kao. Uruu idi wamakon naa koshan kanawa diꞌiti. Ipai mishidainao, paudaiaro naꞌiki paudainao tuma kida ĩdaꞌanan waunao atii paran danoma iti. Naꞌiaꞌa naa paran danoma ii wakodoruꞌukan baokopa naꞌiki watoriinpan naa Tominkaru ati.  
\v 6 Ĩzaamaakaꞌuan daunaꞌan waunao, wapaidinan naa kanawa zoꞌiti. Aizii mishidainao, ĩkiwan naa kapam padapu iti kida. 
\p  
\v 7 Naꞌikiꞌi naa koshan wadobatan, atii Ptolemais ii kanawa mashaadinan. Uruu idi naꞌii wamorowautapaꞌakan mishidainao kida diꞌii.  
\v 8 Baꞌoran kamoo wadobatan, atii wakaawan Caesarea iti, wasookadinan Philip dapu ii. Uruu Philip kowaadapauzoz Kaimanaꞌo Kuwai Jesus dauꞌu pidannao ati. Naꞌiki uruu tawuruꞌu zaamata-kariwaiz Jerusalem ii, 7 shaꞌatii ĩzaamata-kao buutaꞌo nii wanyukunui patumaaka kida.\f + \fr 21:8 \ft Acts 6:1-6\f* 
\v 9 Kainaꞌa 4 Philip dainao zunnao, aonaꞌo zii ĩkaudaiarun kida. Ĩnao prophetiabanao.\f + \fr 21:9 \fq prophetiabanao: \ft kowaadapaꞌo Tominkaru paradan.\f* 
\v 10 Aizii dobata zaa kamoo wanaꞌaꞌakan daunaꞌan, uruꞌu naa prophet, Agabus kiaꞌo uꞌuu, kaawan Judea Baara iki.  
\v 11 Ukaawan waꞌidaꞌati, sariapa usoꞌotan Paul zadawu ukonon iki, naꞌiki uwatudan patabaꞌu, naꞌiki paanoba uzadawu idi. Ukian, “Kaimanaꞌo Doronaa kian, kaikapaꞌo nii Jewnao watudan wuruꞌu kazadawuꞌoraz Jerusalem ii, naꞌiki ĩtaan niizu Gentilenao ati.” 
\p  
\v 12 Aizii waabatan idi kaikapaꞌa parada-karuꞌu, tuukii waunao naꞌiki baꞌorainao kida tiwaan pamashaatan Paul, aonaa padamata wataapadan umakon Jerusalem iti.  
\v 13 Mazan ukian, “Kandii nii uzaadan õdauꞌati kaikapaꞌa, ukashaꞌoradaꞌazon õnyukunuu? Õwatuda-kao an oo õzowii-kao an naꞌii, Naobanai Jesus dikin ii, aonaa ushaꞌapan, mazan upuꞌaꞌo nii õmakon,” ukian.  
\v 14 Atii aonaa wakaꞌiitan wamashaatanuz. Uruu idi wakian uꞌati, “Marii mooko pushaꞌapata-kao Tominkaru aipan kawanaꞌati.” 
\p  
\v 15 Uruu daunaꞌan waminziiwan naa, naꞌiki wamakon naa Jerusalem iti wakidiba idaꞌan.  
\v 16 Pabiꞌi kida mishidainao Caesarea iki mako kapam watuma. Uruu idi baokopaꞌa naa wamakon, atii wakaawan Jerusalem iti. Ĩnaouꞌu naa naꞌaka waunao Mnason dapu iti, wasookapaꞌazoo-kizi iti. Uruu kotuaꞌo uwaꞌatin Cyprus iki, naꞌiki kotuaꞌoraꞌa naa paꞌan uzaamatan Jesus panaobanaa nii.  
\v 17 Wakaawan dono Jerusalem iti tuukii mishidainao konaukii-kidan waunao. 
\s1 Paul morowautapan James diꞌiti 
\p  
\v 18 Baꞌoran kamoo Paul makon baokopa watuma, utukapaꞌanan James. Wakaawan naꞌiti, waikoda ipai choochi zowaunaanao naꞌii.  
\v 19 Uruu idi tuukii Paul konaukii-kidan ĩdyaun. Udaunaꞌan ukowaadan naa ĩꞌati ipai aimaakan Tominkaru shaꞌapatanii kida Gentilenao ati, pakaudinan dono ĩbii ii aka. 
\p  
\v 20 Ipai wuruꞌu abatainaouz Paul kuwaa, tuukii ĩkonaukian. “Kaimanaꞌo manawun mishi pugaru,” ĩkian Tominkaru ati. Udaunaꞌan ĩkian Paul ati. “Waꞌinawuzu Paul, mishi putukapa naꞌapam iriba, iriba Jewnao ipai amazada kawanaꞌati mishidan naa naobanai Jesus. Mazan ĩnao, tuukii ĩmarainpan naꞌiki ĩizoꞌatin tawuruꞌu Moses kakinaori kidaz.  
\v 21 Aizii kainaꞌa ĩabatan dikauda kidaꞌo parada-karu pudauꞌu. Ĩabatan putominapa-kidan naꞌiki pukakinaotan Jewnao wuruꞌu mashaapainaouz Gentilenao wiizi ii aka kida, aonaꞌa naa kaikin puaipan ĩshaꞌapatinan Moses kakinaori kida kawanaꞌati. Naꞌiki aonaꞌa naa kaikin puaipan ĩchoota-kidan\f + \fr 21:21 \fq choota-kidan: \ft Putukapa ‘chootin-karu’ dauaꞌo, kaarita tokon ii, Parada-karu Mashaꞌapannaada-kinao diꞌii.\f* paudani daonaioranao, Moses kakinaori kawanaꞌati, naꞌiki aonaꞌa naa kaikin puaipan wuru shaꞌapata-kaoaꞌa waunao Jewnao kaduz kidaz.  
\v 22 Masakaudaꞌu daunaꞌan, ĩabatan niꞌi naa wuruꞌu pukaawanuz. Aizii mani, naꞌapam nii washaꞌapatinan?  
\v 23 Wadiꞌitinpan kaikapaꞌa, waaipan pushaꞌapatinan waparadan kawanaꞌati. Kainaꞌa 4 daonaioranao kowaadauzo pamishiaꞌazon paparadan Tominkaru ati.\f + \fr 21:23 \ft Numbers 6:1-20\f* Kainaꞌaꞌa naa ĩdyaun kaidaꞌaꞌa, ĩipaiaꞌa naa pashaꞌapatan wuruꞌu ĩkowaadauzoniaz pashaꞌapataꞌazon.  
\v 24 Ukauꞌan turuu pumakon baokopa ĩtuma, puchikainaꞌan kizi ĩtuma Tominkaru ati, Jewnao kakinaori kawanaꞌati. Naꞌiki pukowaada kiziꞌi naa pugaruꞌo nii kawinipinaata uzainao ĩtaan nii faadaanao ati. Ĩipaian daunaꞌan pachikainan, ĩsokozoo-kao niꞌi naa ĩtukapa-kida-kinaa niꞌi naa pamishian paparadan Tominkaru ati. Uruu idaꞌanaꞌo nii Jewnao tukapan aonaa mishiꞌo mani wuruꞌu pumashaatanuz pidannao shaꞌapatan aimaakan wakakinaorinaa ai. Ushaꞌapanum kauꞌan, pugaru naꞌapa kapam pushaꞌapatan wuruꞌu wakakinaorinaa aiapanii kidaz ushaꞌapata-kao. 
\p  
\v 25 “Mazan Gentilenao ati, wuruꞌu mishidainaouznaa, waunao choochi zowaunaanao saadaniꞌi naa paꞌan wakaaritan ĩꞌati, naꞌiki wataa ĩꞌati idikinaudaꞌu karikaonan kakinaorii waaipaniaz ĩizoꞌatin. Kaikapaꞌa wuruꞌu wakianuz wakaaritan idaꞌa: ‘Aonaa unikaꞌanaꞌa wanyukunui taa-kariwaiz baꞌoran kaduz tominkarunao ati. Naꞌiki aonaa unikaꞌanaꞌa izai, naꞌiki aimaakan dunaa wuruꞌu dyukuruuta-kariwaiz uzowii-kao. Naꞌiki aonaa ukashaapaꞌanaꞌa daonaiora naꞌiki zun kiaapaakan pamamazidakan puꞌu,’” kiaꞌo wuruꞌu ĩkianuz Paul ati. 
\p  
\v 26 Baꞌoran kamoo naꞌapaꞌa naa Paul shaꞌapatinan padyuuda-kao kawanaꞌati. Unaꞌakan naa wuruꞌu daonaioranaouz, naꞌiki naꞌiaꞌa naa ĩchikainan utuma Moses kakinaori dyuudauzon kawanaꞌati. Uruu daunaꞌan Paul makon Tominkaru Dapu iti, ukowaadankan naa faadaanao ati 7 kamoo idaꞌa ĩipaian niꞌi naa pachikainan Tominkaru ati. Uruu donoꞌo niꞌi naa uzainao kawaoda-kao ĩkawanaꞌati kida. 
\s1 Paul zaamata-kao //  Tominkaru Dapu ii 
\p  
\v 27 Mazan 7 kamoo ĩshaꞌapaapan wuruꞌu pashaꞌapaapanii kidaz, naꞌiki ĩipaian puꞌaꞌa naa kapam. Upuꞌu Jewnao waꞌatiinao Asia iki, tukapan Paul Tominkaru Dapu ii. Sariapa ĩkimudan naꞌiki ĩtoꞌoradan pidannao kasabaꞌukinpainao naꞌii. Unaꞌapan puꞌu ĩzaamataꞌakan naa Paul,  
\v 28 naꞌiki ĩkadakoinan naa kaikapaꞌa: “Unao Israelitenao, ukaminkaꞌuta wazaamatan diꞌoraz pidanaꞌa. Uruu tawuruꞌu chiꞌikapaꞌoraz ipai amazada kawanaꞌati, dakoopaꞌitaꞌoraz Israelitenao, naꞌiki dakoopaꞌo wakakinaorinaa Moses taauzonii kidaz waꞌati, naꞌiki udakoopan kapam wuruꞌu diꞌoraz Tominkaru Dapuꞌu. Aizii diꞌi, ukaniribaa-kidan Tominkaru Dapu, unaꞌakan idi Gentilenao unazo ati.”  
\v 29 (Ĩtoꞌoran naꞌapa ushaꞌapanum kauꞌan ĩtukapanii Trophimus, Ephesus san, Paul tuma donoi ii. Ĩꞌitiiman mani kainaꞌa Paul morota-kidan uruu patuma Tominkaru Dapu iti.) 
\p  
\v 30 Uruu dono tuukii, tuukii pidannao toꞌoradinan uruu wiizai diꞌii. Ĩdiman naa diꞌiki kidaꞌa kasabaꞌu, kasabaꞌuan Tominkaru Dapu iti. Ĩmorotan sariapa ĩzaamatan Paul, naꞌiki ĩkozootaꞌakan naazu Tominkaru Dapu iki. Udaunaꞌan ĩtarataꞌakan naa paniinom.  
\v 31 Aizii wuruꞌu pidannaouz, ĩaipan naa pazowiaꞌakan uruu. Upuꞌu mazan parada-karu kaawan Rome ikiꞌo soldyaanao zowaunaa idaꞌati. Kaikapaꞌa wuruꞌu parada-karu dyuuda-kaoaz: “Ipai, ipai pidannao toꞌoradinan kai Jerusalem ii, tuukiaꞌo kaiwuruꞌu ĩtoꞌoradinanuz.”  
\v 32 Soldyaanao zowaunaa abatankan idi naꞌapaꞌo kuwai, sariapa unaꞌakan soldyaanao, panaobanaanao tuma kida. Kadimanaꞌo idaꞌan ĩmakoꞌokan naa pidannao toꞌoradinainao diꞌiti. Aizii pidannao tukapankan soldyaanao zowaunaa, pasoldyaannao tuma, sariapa ĩsookadaꞌakan pazowiautapan Paul. 
\p  
\v 33 Soldyaanao zowaunaa kaawan naꞌiti, sariapa uzaamatan Paul ĩꞌai. Udaunaꞌan udyuudan naa uwatuda-kao dyaꞌutamtinpaꞌo chain idi. Naꞌiki upishaan naa pidannao kaikapaꞌa: “Kanom kaduz wuruꞌu diꞌoraz pidanaꞌa? Kanom mooko ushaꞌapata?”  
\v 34 Mazan panaꞌa sodi kida pidannao kadakoinan. Baꞌorainao kian, “uruu kaikapaꞌoraꞌa,” baꞌorainao kian, “kaikapaꞌo uruꞌu.” Atii aonaa soldyaanao zowaunaa aitapan kanom dikin iaꞌo wuruꞌu ĩtoꞌoradinanuz uꞌati. Uruu idi udyuudan naa Paul naꞌaka-kao soldyaanao mashaapa-kizi nazo iti.  
\v 35 Mazan ĩmorotan uaꞌii kabaun nazo iti, pozai idaꞌa zii, uruꞌu naa soldyaanao sawataꞌakan naa Paul, ushaꞌapanum kauꞌan tuukiaꞌa naa manawun pidannao toꞌoradinan.  
\v 36 Ĩwaꞌatin baokopa udawuꞌati kasabaꞌu, kasabaꞌuan, pakadakoinan tuma. “Uzowii uruu, uzowii uruu,” kiaꞌo wuruꞌu ĩkadakoinanuz. 
\s1 Paul kakuwaapan naa padauꞌu 
\p  
\v 37 Soldyaanao kaawa-kidaꞌanan puꞌaꞌa naa uruu padapu nazo iti. Sariapa Paul kian soldyaanao zowaunaa ati Greek idaꞌan, “Turuu õparadan puꞌati?” 
\p “Kaa! Puaitapanii shaꞌa Greek?” ukian Paul ati.  
\v 38 “Õꞌitiiman shaa pugaru Egypt san, tawuruꞌu tomaꞌoraz mizaataaka-karu diikiꞌi zaꞌa Rome ikiinao tuma, naꞌiki taazata-kidaꞌoraz 4000 zowii-mikinao pidannao mapidantakaꞌo amazada diꞌiti.” 
\p  
\v 39 “Aonaa. Õgaru Jew, Tarsus iaꞌo õshakatan, umanawunuꞌoraz manawun wiizai Cilicia Baara ii. Pukashaapa shoman õparadan pidannao ati,” Paul kian. 
\p  
\v 40 “Kaiman, turuu puparadan,” ukian. Pozai paawa iaꞌa naa Paul kadishitan naꞌiki usawadan pakaꞌu, pidannao mashaada-kizi. Sariapa mishi pidannao mashaadaꞌakan. Udaunaꞌan uparadan naa Jewnao ati ĩparadan Hebrew idaꞌan. 
\c 22  
\p  
\v 1 Kaikapaꞌa wuruꞌu ukianuz ĩꞌati: “Õiribannao Jewnao, uabata õparadan, õkowaadaꞌazon uꞌati, aonaa mishiꞌo mani wuruꞌu aimaakan uabataniaz õdauꞌu,” ukian ĩꞌati.  
\v 2 Ĩabatan idi Paul paradan Hebrew idaꞌan, powaꞌa zii ĩmashaadaꞌakan. Uruꞌu naa ukian ĩꞌati:  
\v 3 “Õgaru Jew, õshakatan Tarsus ii, Cilicia Baara iaꞌoraz. Mazan õdyaupain daꞌaꞌa, Jerusalemiꞌi. Gamaliel tominapa-kidauzonii õgaru, naꞌiki kaimanaiman ukakinaotan õgaru, õizoꞌati kizi ipai Tominkaru kakinaori wuruꞌu wadokozu-daunnao atiꞌoraz utaa-kao kida. Uruu idi tuukii õizoꞌatin wuruꞌu kakinaorii kidaz, naꞌiki tuukii õtaainan Tominkaru ati kapam, naꞌapa unao kawan.  
\v 4 Õgaru, õzowiapa-kidauzonii naꞌiki õantamikitauzonii pidannao, wuruꞌu daꞌanpainaouz Jesus Kaduz. Naꞌiki õwatuda-kidauzonii naꞌiki õkaboota-kidauzonii taraa-kizai iti zunnao naꞌiki daonaioranao.  
\v 5 Umanawunuꞌo Faadaa naꞌiki ipai kootowapa-kidauzonao pidannao aitapa kaiman-daun wuruꞌu õshaꞌapatauzonuz aimaakan kida naꞌapa. Ĩnao turuu ĩkowaadan unao ati mishiꞌo kaiwuruꞌu õparadanuz. Ushaꞌapanum kauꞌan õgaru idaꞌanaꞌo ĩdyuudauzon pasaadanii kaarita kida Damascus iainao Jewnao atiꞌo. Ĩkowaadan pakaaritan idaꞌa õwaꞌatin, õzaamataꞌanan pidannao mishidainaouz Jesus. Udaunaꞌan õnaꞌaka kizi ĩdyaun watudinapa Jerusalem ati, marii kizi kazowautapainao Jewnao antamikitan ĩdyaun. 
\s1 Paul kowaadan naꞌapam pazaamatan Jesus panaobanaa nii 
\r (Acts 9:1-19; 26:12-18) 
\p  
\v 6 “Uruu dono õmakopaanan puꞌu Damascus iti, sakitapa kamoo õmaonapatan naa naꞌiti, mazan mashaꞌapakiaka doko ikiꞌo kanadaꞌo manawun kanadapaꞌakan õgaru.  
\v 7 Sariapa õwaotaꞌakan imiꞌi baara iti. Naꞌiki õabata parada-karu kian õꞌati, ‘Saul! Saul! Kandii nii puantamikitan õgaru?’ 
\p  
\v 8 “‘Naobanai, kanom pugaru?’ õkian. 
\p “‘Õgaru Jesus, Nazareth ikiꞌoraz, õgaru wuruꞌu puantamikitaniaz,’ ukian õꞌati.  
\v 9 Pidannao, wuruꞌu õtumainaouz, ĩtukapa kapam wuruꞌu kanadaꞌoraz. Mazan aonaa paꞌan ĩabatan wuruꞌu parada-karuz õꞌati. 
\p  
\v 10 “Uruu idi õpishaanuzu kaikapaꞌa: ‘Õnaobanaa, kanom puaipan õshaꞌapata?’ 
\p “Naobanai kian, ‘Pukadishita, naꞌiki pumako Damascus iti. Naꞌiaꞌo nii ipai ukowaada-kao puꞌati, naꞌapam nii Tominkaru aipan pushaꞌapatinan.’  
\v 11 Amazada kanadan idi manawun, sariapa uꞌishadaꞌakan õawun. Naꞌiki aonaꞌa naa kanom õtukapan. Uruu idi õminaudaꞌunao kaꞌutan naa õgaru Damascus iti. 
\p  
\v 12 “Aizii naꞌii kainaꞌa pidan Ananias kiaꞌo uꞌuu. Uruu mishidaꞌo Tominkaru, naꞌiki izoꞌatiꞌo ipai kakinaorii wuruꞌu taa-kariwai kidaz waꞌati. Naꞌiki ipai naꞌiainao Jewnao naudapan uruu.  
\v 13 Uruu kaawan õꞌidaꞌati. Ukian õꞌati, ‘Õꞌinawuzu Saul, marii putukapan koshan!’ Sariapa mishi õawun saabainaꞌakan naꞌiki kaiman õtukapaꞌakan uruu. 
\p  
\v 14 “Udaunaꞌan ukian õꞌati, ‘Tominkaru, wuruꞌu wadokozu-daunnao mishidaniaz, uzaamatan pugaru, utukapa-kidaꞌazon idi puꞌati kanom uaiapanii pushaꞌapatan paꞌati. Naꞌiki uaipan idi kapam putukapan wuruꞌu kaimanaꞌoraz manawun papoitoru. Naꞌiki uaipan puabatan uparadan udako iki manawun.  
\v 15 Ukauꞌan pugaruꞌo niꞌi naa kakuwaapatin udauꞌu, naꞌiki naꞌakaꞌo nii uparadan. Pukowaadan nii ipai pidannao ati, ipai wuruꞌu putukapaniaz naꞌiki puabatanii kidaz aimaakan.  
\v 16 Aizii kanom zii puzaudapan? Kadiman naa, puchikaawunuin kiziꞌi naa, naꞌiki puparadaꞌa naa Naobanai ati kai, marii kizi uchikaan ipai puꞌoian puꞌai,’ ukian õꞌati.” 
\s1 Paul zaamata-kao kakuwaapatinaꞌo nii Gentilenao ati 
\p  
\v 17-18 Uruu daunaꞌan õwaꞌatin naa Jerusalem ati. Naꞌiaꞌa naa õmorotan Tominkaru Dapu iti õtoriinpaꞌanan uꞌati. Õtoriinapatinan puꞌu õtukapan Naobanai. Ukian õꞌati, “Puminziiwa kadiman, pumako kizi Jerusalem iki, kai, kai. Ushaꞌapanum kauꞌan aonaꞌo nii daꞌainao pidannao mishidaꞌazon pukuwaa õdauꞌu.” 
\p  
\v 19 Mazan õkian, “Naobanai, ipai ĩnao, ĩaitapanii õgaru kaimanaiman. Ĩaitapanii wuruꞌu õmakouzonuz synagogue kawanaꞌati kida, õzaamataꞌanan ipai pidannao mishidainao kidaz pugaru. Udaunaꞌan õtaraa-kidan naꞌiki õbaꞌizii-kidan daꞌi ĩdyaun.  
\v 20 Aizii tawuruꞌu Stephen, kakuwaapatinauzoz pudauꞌu, uruu zowii-kao dono, naꞌiaꞌo kapam õgaru. Patumaakaꞌo õnyukunuu zowii-mikinao tuma. Õgaru taapanii ĩchaakitan kida ĩzowian dono Stephen paboori kuba kida idi.” 
\p  
\v 21 Mazan Naobanai kian, “Pumako diꞌikiꞌi, õdyuudan nii pugaru munapo Gentilenao diꞌiti.” 
\p  
\v 22 Mashaa pidannao abatapan Paul kadakotinan. Mazan aizii ĩabatankan ukowaadan wuruꞌu padyuuda-kaoaz Gentilenao diꞌiti, sariapa ĩkadakoinaꞌakan diiwaꞌo idaꞌan. “Unaꞌaka uruu diꞌikiꞌi! Marii uzowii-kao! Aonaa turuu utaapa-kao kakupa,” ĩkiainan.  
\v 23 Ĩtoꞌoran naꞌiki ĩkadakoinan tuukii. Uruu idi ĩkaboowan pashooton kida doko iti, baꞌorainao kida kaboowan imiꞌi doko iti kapam.  
\v 24 Sariapa soldyaanao zowaunaa dyuudan Paul naꞌaka-kao soldyaanao mashaapa-kizi nazo iti. Naꞌiki udyuudan naa pasoldyaannao baꞌiziinuzu, marii kizi ukowaadan ĩꞌati, kanom dikin iaꞌo manawun wuruꞌu Jewnao toꞌoradinanuz uꞌati kaikapaꞌa.  
\v 25 Uruu idi ĩdodowan naa Paul naꞌiki ĩbaꞌiziaꞌazon naazu. Mazan upuꞌu Paul kian soldyaanao zowaunaa ati, wuruꞌu maonapaꞌoraz ukadishitapan udazabaꞌa, “Puaitapanii Rome diꞌitiꞌo õꞌuu saadinpan? Naꞌapa dii Rome ikiꞌo kakinaorii kiauzon, ukashaapa mani õbaꞌizii-kao madiwautapaka, õmakootowapa-kida-kanao puꞌu?” 
\p  
\v 26 Aizii soldyaanao zowaunaa abatan idi wuruꞌu Paul naꞌapanuz, sariapa umakon pazowaunaa diꞌiti, naꞌiki ukian uꞌati, “Naꞌapam nii pushaꞌapatinan aizii? Tawuruꞌu pidan pudyuudaniaz baꞌizii-kao, Rome diꞌitiꞌo uꞌuu saadinpan.” 
\p  
\v 27 Uruu idi soldyaanao zowaunaa waꞌatin Paul idaꞌati, naꞌiki ukian uꞌati, “Pukowaada õꞌati, mishiꞌo Rome diꞌitiꞌo puꞌuu saadinpan?” 
\p “Oo,” ukian uꞌati. 
\p  
\v 28 Soldyaanao zowaunaa kian Paul ati, “Õgaru õsaada-kidan õꞌuu Rome diꞌiti, õkawinipinaatan idi dobata puraata wiizai zowaunaanao ati.” 
\p “Mazan õgaru, õꞌuu saadinan Rome diꞌiti õshakatan diꞌikiꞌo,” Paul kian uꞌati. 
\p  
\v 29 Sariapa soldyaanao, wuruꞌu baꞌiziaꞌazoinaouz Paul, munapodinaꞌakan uꞌai. Naꞌiki soldyaanao zowaunaa, tuukii utariaꞌakan, uabatan idi kanom kaduz wuruꞌu Paul, naꞌiki uwatuda-kidan idi kapamazu chain idi. 
\s1 Paul kootowapa-kida-kao 
\p  
\v 30 Tuukii soldyaanao zowaunaa aipan paaitapan kanom dauꞌanaꞌo wuruꞌu Jewnao toꞌorainapanuz Paul ati. Baꞌoran kamoo udyuudan naa Paul, buzuuta-kao. Naꞌiki udyuudan naa kapam faadaanao zowaunaanao naꞌiki ipai kootowapa-kidauzonao pidannao baokopatinan. Udaunaꞌan unaꞌakan naa Paul ĩꞌidiꞌiti, naꞌiki udyuudan naa ukadishitan ĩkanaapu iti. 
\c 23  
\p  
\v 1 Uruu idi Paul awunuupaꞌakan sakitapa kootowapa-kidauzonao pidannao diꞌiti. Naꞌiki ukian ĩꞌati, “Õꞌinawuzunao, karikaonan õmashaapan kaiman Tominkaru ati, naꞌiki õaitapa aonaa kanom oiaꞌo nii aimaakan õshaꞌapatan, baꞌazootin-kidaꞌo nii õgaru. Õmashaapa kaiman atii kai.”  
\v 2 Sariapa Umanawunuꞌo Faadaa, Ananias kiaꞌo uꞌuu, dyuudan Paul dazaba iainao pidannao taꞌikan uruu padako idaꞌati.  
\v 3 Sariapa Paul kian uꞌati, “Pugaru kaniribaꞌo kabaun daarazi kawanuꞌo, zichida-kariwaiz barakaꞌo idi. Mishiꞌoraiman pudakoꞌo nii paꞌan Tominkaru taꞌika. Pusakanatapan diꞌi, putiwaa-kidapan õgaru, kakinaorii aipan kawanaꞌati. Mazan upuꞌu zii pudikintapan wuruꞌu kakinaoriiz pudyuudan idaꞌan wunao taꞌikan õdakoꞌo.” 
\p  
\v 4 Pidannao maonapainao Paul dazabaꞌa kian uꞌati, “Kandii nii puparadan arawu ati kaikapaꞌa, Tominkaru zaamataniaz Umanawunuꞌo Faadaa nii?” 
\p  
\v 5 Paul kian, “Õꞌinawuzunao, kashaꞌora õꞌati õnaꞌapan, aonaa paꞌan õaitapan Umanawunuꞌo Faadaa uruu. Ushaꞌapanum kauꞌan Tominkaru paradan kian, ‘Manaꞌa udakoopaꞌanaꞌa pidan kazowautapaꞌo unao.’” 
\p  
\v 6-8 Sariapa Paul diꞌitapan wuruꞌu kootowapa-kidauzonaouz pidannao. Pabiꞌi kida utukapa kainaꞌa zaamatinpainao Sadduceenao diꞌiti, kainaꞌa kapam utukapan zaamatinpainao Phariseenao diꞌiti. (Sadduceenao, aonaa ĩmishidan pidan kadishitan nii pamawaka-kizi iki. Naꞌiki aonaa ĩmishidan angel kainaꞌan, naꞌiki aonaa kapam ĩmishidan doronai kainaꞌan. Mazan Phariseenao ipai paꞌan ĩmishidan wuruꞌu naꞌapa kidaꞌoraz.) Uruu idi Paul kian diiwaꞌo idaꞌan, “Õꞌinawuzunao, õgaru Pharisee naꞌapa õdarunao kawan. Õkootowapa-kida-kao, naꞌiki õkadishita-kida-kao unao kanaapuꞌu, õmishidan idi kadishitaꞌo nii mawakainao diinaꞌitiꞌi.” Aizii ĩabatankan wuruꞌu Paul naꞌapanuz, sariapa Phariseenao naꞌiki Sadduceenao kashadaakapan tuukii. Uruu idi ĩkadakowaakapan naa atii ĩbuutaakapan.  
\v 9 Naꞌiki powaꞌa zii pidannao diwadan pakadakowaakapan. Kainaꞌa tiichaapauzonao Moses kakinaori dauꞌu, zaamatinpainaouz Phariseenao diꞌiti, ĩnao kadishitan naꞌiki maꞌozaka ĩparadan Paul dauꞌan. “Aonaa kanom waikodan dikaudaꞌo nii arawu shaꞌapatanuꞌu. Panaadon mishiꞌo doronai oo angel paradan uꞌati,” ĩkian.  
\v 10 Mazan kichanaꞌiki-kiaꞌa naa manawun ĩkashadaakapan. Uruu idi soldyaanao zowaunaa dyuudan naa pasoldyaannao makon pidannao bii iti, ĩkazata kizi Paul ĩꞌai, marii kizi ĩnaꞌakan uruu soldyaanao dapunaa nazoo iti. 
\p  
\v 11 Uruu wamarutan idaꞌa Tominkaru paradan Paul ati uzandaꞌawun ii. “Manaꞌa putariaꞌanaꞌa. Ipai wuruꞌu pukowaadaniaz pidannao ati õdauꞌan daꞌanaꞌa Jerusalem an, ipai õaipan kapam pukowaadanuz Rome ii aka,” ukian uꞌati. 
\s1 Pidannao dakotan pazowian Paul 
\p  
\v 12 Baꞌoran chaapiꞌiki, pabiꞌi kida Jewnao baokopatinan naꞌiki ĩkadakotinan. Uruu dono ĩbaudaꞌapatan panyukunuu naꞌiki ĩtaan paparadan Tominkaru ati. Ĩkian, “Aonaꞌo nii wanikan wawanyukunuu naꞌiki aonaꞌo nii watuzan wariwun, atii wazowian daunaꞌan zii Paul. Marii Tominkaru patakaꞌutan waunao wamazowiikan an Paul.”  
\v 13 Uwazoota 40 daonaioranao baokopatinan, wuruꞌu naꞌapatainaouz panyukunuu.  
\v 14 Ĩnao waꞌatin faadaanao zowaunaanao idaꞌati, naꞌiki Jewnao zowaunaanao idaꞌati. Ĩkian ĩꞌati, “Waunao, wakiinii Tominkaru ati aonaꞌo nii wanikan wawanyukunuu, naꞌiki aonaꞌo nii watuzan wariwun atii wazowian daunaꞌan zii Paul.  
\v 15 Uruu idi waaipan ipai unao dyuuda-kidan uparadan soldyaanao zowaunaa diꞌiti. Umariida kizi uruu, marii kizi udyuudan Paul unao idaꞌati. Ukii kizi uꞌati. ‘Waabataꞌazon powaꞌa zii kanom niꞌo manawun wuruꞌu Paul zaamatapa-kaoaz.’ Aizii waunao, wadizinpan niꞌi naa, wazowian nii uruu ukaawan uaꞌii daꞌatiꞌi unao idaꞌati,” ĩkian. 
\p  
\v 16 Mazan Paul chaonain abata ipai wuruꞌu ĩkadakotinanuz. Uruu idi sariapa umakon soldyaanao dapunaa iti, ukowaadankan Paul ati wuruꞌu ĩparadan kidaz ĩzowiaꞌazoonuz uruu.  
\v 17 Sariapa Paul dapadan baudaꞌapa soldyaanao zowaunaa, naꞌiki ukian uꞌati, “Punaꞌaka wuruꞌu diꞌoraz daonaioraꞌa unao zowaunaa diꞌiti, kainaꞌa ukakuwaapaꞌazon uꞌati.”  
\v 18 Uruu idi soldyaanao zowaunaa naꞌakan naazu pazowaunaa diꞌiti, naꞌiki ukian uꞌati, “Paul, taraapa-kariwaiz, dyuudan õnaꞌakan diꞌoraz daonaioraꞌa puꞌidaꞌati, ushaꞌapanum kauꞌan kainaꞌa ukakuwaapaꞌazon puꞌati.” 
\p  
\v 19 Sariapa soldyaanao zowaunaa naꞌakaꞌakan wuruꞌu daonaioraz panaꞌitinapu pidannao ai. Naꞌiaꞌa naa upishaan uruu kaikapaꞌa: “Naꞌapaꞌoram wuruꞌu pukakuwaapaꞌazoonuz õꞌati?” 
\p  
\v 20 Ukian naobanai ati, “Kainaꞌa Jewnao baokopainpan, pazowaunaanao tuma, ipai ĩnaꞌapatan panyukunuu ĩaipan pamariidan pugaru. Uruu idi kainiꞌikiꞌo nii ĩdyuudan paparadan puꞌidaꞌati, ĩaipan pudyuudan Paul waikanaꞌan Jewnao kootowapa-kizi dapunaa iti. Ĩkian nii puꞌati, ‘Kootowapa-kidauzonao pidannao aitapaꞌazon powaꞌa zii kanom niꞌo manawun wuruꞌu Paul zaamata-kaoaz.’  
\v 21 Mazan manaꞌa paꞌi pumishidaꞌanaꞌa ĩparadan, aonaa pudyuudaꞌanaꞌa Paul ĩꞌidiꞌiti. Ushaꞌapanum kauꞌan kainaꞌaꞌo nii Jewnao dizinpan ĩzowiaꞌazoonuzu ukaawa-kida-kao uaꞌii. Uwazootanii 40 daonaioranao wuruꞌu dizinaꞌazoinaouz. Ipai ĩnao, ĩtaan paparadan Tominkaru ati. Ĩkian, ‘Aonaꞌo nii wanikan wawanyukunuu naꞌiki aonaꞌo nii watuzan wariwun atii wazowian daunaꞌan zii Paul.’ Taaꞌazoꞌo naa kainaꞌiki ĩdyaun, soo pugaruꞌu naa ĩzaudapan, ĩabataꞌazon naꞌapam pukian.” 
\p  
\v 22 Udaunaꞌan soldyaanao zowaunaa kian daonaiora ati, “Manaꞌa paꞌi pukowaadaꞌanaꞌa pidan ati wuruꞌu pukakuwaapanuz õꞌati.” Udaunaꞌan udyuudaꞌakan naa ukiwan powaa iti. 
\s1 Paul dyuuda-kao //  naobanai Felix diꞌiti 
\p  
\v 23 Uruu daunaꞌan soldyaanao zowaunaa, dapada-kidan dyaꞌutam pasoldyaannao naobanaanao, naꞌiki ukian ĩꞌati, “Udyuuda 200 soldyaanao minziiwan, ĩmako kizi Caesarea iti aizii 9 oꞌclock, aiwakaꞌan. Naꞌiki marii 70 soldyaanao makon kapam kawaro barau an kida. Naꞌiki marii powaꞌa zii 200 soldyaanao makon kapam pachipararin zaꞌabaꞌi kida tuma.  
\v 24 Naꞌiki uminziiwa-kida paꞌi kapam Paul kawaronnao nii. Kaiman mazan paꞌi õaipan unaꞌakan uruu, aonaa õaipan ushaꞌapata-kao, kaiman õaipan ukaawa-kidan uruu naobanai Felix diꞌiti, wiizainao zowaunaaz,” ukian ĩꞌati.  
\v 25 Udaunaꞌan utaan naa ĩꞌati pasaadanii kaarita naobanai Felix diꞌitiꞌoraz. Kaikapaꞌa wuruꞌu usaadaniaz: 
\pi1  
\v 26 “Diꞌoraz kaarita õgaru Claudius Lysias diꞌikiꞌo. Pugaru umanawunuꞌo naobanai Felix atiꞌo. Tuukii õnaubaan pugaru õkaaritan idaꞌan.  
\v 27 Jewnao zaamatan wuruꞌu diꞌoraz daonaioraꞌa, naꞌiki maonapaꞌoraꞌanaꞌa padamata ĩzowianuzu. Õabatan idi uꞌuu saadinpan Rome diꞌiti, sariapa õkazannaatan uruu õsoldyaannao tuma. 
\pi1  
\v 28 “Õaitapaꞌazon kanom dikin iaꞌo wuruꞌu ĩtoꞌoradinanuz uꞌati, uruu idi õnaꞌakan uruu Jewnao kootowapa-kidauzonao pidannao diꞌiti.  
\v 29 Naꞌapainiꞌi naa õabatan wuruꞌu ĩtoꞌoranuz uꞌati soo pakakinaorinaa sodi kida dauꞌanaꞌo karikaonan. Aonaa turuu pidan zowii-kao oo taraa-kao, soo naꞌapaꞌo dikin ii karikaonan.  
\v 30 Mazan ukowaada-kao idi õꞌati ĩzowiaꞌazon naa uruu, sariapa õdyuudan uruu puꞌidiꞌiti kadimanaꞌo idaꞌan. Naꞌiki õdyuuda Jewnao kowaadan puꞌati, kanom dikin iaꞌo oo kanom wuruꞌu ushaꞌapataniaz, ĩtoꞌora-kinaaz uꞌati. Uruu kaduz. Atii baꞌoran dono.” 
\p  
\v 31 Naꞌapaꞌa naa mishi soldyaanao naꞌakan Paul padyuuda-kao kawanaꞌati. Atii ĩkaawa-kidanuzu aiwakaꞌan wiizai Antipatris iti.  
\v 32 Baꞌoran chaapiꞌiki, soldyaanao, wuruꞌu pakidiba idaꞌan kidainaouz, ĩpadantan naa powaa iti pawaꞌati-kizi iki, atii padapunaa diꞌiti. Mazan kawaro barau an kidainaouz, ĩnaouꞌu naa paꞌan dobata Paul tuma,  
\v 33 atii ĩkaawan Caesarea iti. Naꞌiaꞌa naa ĩtaan kaarita naobanai Felix ati. Naꞌiki ĩtaan naa kapam Paul uꞌati.  
\v 34 Uipaian daunaꞌan paaitaan wuruꞌu kaaritaz, uruꞌu naa upishaan Paul, naꞌikiꞌoram amazada diꞌikiꞌo uwaꞌatin. Ukowaadan pawaꞌatin wiizai Cilicia Baara iaꞌo diꞌiki.  
\v 35 Uruu idi ukian Paul ati, “Õzaudapan nii zii wuruꞌu zowiaꞌazoinaouz pugaru kaawan. Õabatan daunaꞌan naꞌapam ĩkian pudauꞌan, uruu õaitapan niꞌi naa naꞌapam õshaꞌapatan pugaru.” Uruu idi udyuudan naa soldyaanao taratan Paul, umanawunuꞌo kabaun diꞌii, naobanai Herod tomauzoniaz, naꞌiki ĩawunuutapa-kizi uruu naꞌii. 
\c 24  
\s1 Jewnao kaakapaan Paul Felix ati 
\p  
\v 1 Aizii bakaꞌiaudaꞌu kamoo daunaꞌan, Ananias, Umanawunuꞌo Faadaa makon naa Caesarea iti kazowautapainao Jewnao tuma naꞌiki lawyer\f + \fr 24:1 \fq lawyer: \ft uruu kashadaakapauzo kootowapa-karu dono Rome ikiꞌo kakinaorii kawanaꞌati.\f* tuma, Tertullas kiaꞌo uꞌuu. Ĩnao makon naa naobanai Felix diꞌiti ĩkaakapaaꞌanan Paul uꞌati.  
\v 2 Ĩkaawan naꞌiti, udaunaꞌan Paul naꞌaka-kaoaꞌa naa ĩꞌidaꞌati. Naꞌiaꞌa naa Tertullas kaakapaan naa uruu kaikapaꞌa: 
\p “Õnaobanaa Felix, pugaru umanawunuꞌo naobanai. Konaukii pidannao mashaapan pukazowautapan idi wawiizi kaiman. Naꞌiki ipai pusakitapadan waꞌati wuruꞌu aimaakan kida kasharutapaꞌoraz waunao wawiizi idaꞌa.  
\v 3 Uruu idi kaiman pidannao nyukunuu puꞌati ipai wiizai kawanaꞌati pukazowautapanii kidaz.  
\v 4 Aonaa õmashaatapaꞌazon pugaru tomunuꞌiki manawun, mazan õaipan puabatan waparadan masakaudaꞌu.  
\v 5 Diꞌoraz daonaioraꞌa aonaa ukaimanan, kichanaꞌiki-kiaꞌo uruu. Ipai, ipai amazada kawanaꞌati ukimudautan naꞌiki utoꞌorataaka-kidan Jewnao. Naꞌiki uruu kazowautapaꞌo Nazareth san pidanannao.  
\v 6 Naꞌiki uaipan kapam pakaniribaa-kidan Tominkaru Dapu pawazootapan idaꞌan kakinaorii. Uruu dikin iaꞌo wazaamatanuzu. [Wakootowapa-kidaꞌazoo nii padamata uruu wakakinaorinaa kawanaꞌati,  
\v 7 mazan Lysias, soldyaanao zowaunaa kaawan, sariapa unaꞌakan uruu waꞌai.  
\v 8 Naꞌiki ukian kanom kaakapaaꞌazon an Paul, marii uwaꞌatin puꞌidaꞌati.]\f + \fr 24:8 \ft Kiwiiniꞌo saada-kariwai idaꞌa, aonaa diꞌoraz saadinpanuꞌu.\f* Aushaa, pupishaa mooko uruu, puabatan nii kanom dikin iaꞌo wuruꞌu watoꞌoranuz uꞌati.”  
\v 9 Ipai wuruꞌu abatapainaouz Jewnao, naꞌapa ĩnyukunuu uparadan kawanaꞌati. “Mishiꞌo kaiwuruꞌu uparadanuz,” ĩkian. 
\s1 Paul kazannaatinan //  Felix kanaapuꞌu 
\p  
\v 10 Uruu idi naobanai Felix sawadan pakaꞌu Paul diꞌiti. “Pugaruꞌu naa parada aizii,” ukian. Sariapa Paul kian naobanai ati, “Õaitapa kotuaꞌo mishi pukazowautapan wairibannao Jewnao, ipai wuru idaꞌaꞌa amazada ĩwiizaitapaniaz. Pugaru puaitapanii ipai ĩkaduz. Uruu idi tuukii õkonaukian, ushaꞌapanum kauꞌan aizii õkakuwaapan nii puꞌati.  
\v 11 Aizii diꞌi 12 kamoo dobatan õkaawan daunaꞌan Jerusalem iti, õtoriinpaꞌanan idi Tominkaru ati. Turuu pupishaan pidannao pumishidaꞌazon an.  
\v 12 Aonaa Jewnao ikodauzon õkashadakowaakapan pidan tuma Tominkaru Dapu ii, naꞌiki aonaa naꞌiam zii ĩikodan õtoꞌorataaka-kidan pidannao synagogue ii oo pawiizi an kida.  
\v 13 Ukauꞌan aonaa mishiꞌo mani kaiwuruꞌu ĩparadanuz. Aonaa kanom ĩikodan pamishii-kinaa nii kaiwuruꞌu ĩkaakapaanuz õgaru puꞌati.  
\v 14 Mazan õkowaadan nii puꞌati aimaakan õshaꞌapatauzonii. Mishi karikaonan õtoriinpauzon wadarunnao Tominkarun ati, soo Jesus tominapa-kidan kawanaꞌati. Mazan ĩkian panaꞌitiꞌo karikaonan wuruꞌu naꞌapaꞌoraz. Mazan ipai õmishidan wuruꞌu kakinaorii Tominkaru taaniaz Moses ati. Naꞌiki ipai õmishidan wuruꞌu Tominkaru prophetinnao saadauzonii kidaz.  
\v 15 Naꞌapa õmishidan Tominkaru, wunao mishidan kawanuꞌu diinaouzuꞌu, naꞌiki õmishida kapam baudaꞌapa kamoo ipaiꞌo nii pidannao, kaimanainao naꞌiki oiainao kadishita-kida-kao nii pabaaranaa iki.  
\v 16 Uruu idi karikaonan õtiwautinan, kaiman õaipan õtaapinan, aonaa õaipan õnyukunuu kasharutinpan pidannao tuma oo Tominkaru tuma. 
\p  
\v 17 “Dobata wunu õꞌaonaankan Jerusalem iki. Õkaawan powaꞌa ati õwaꞌanan idiꞌo puraata õiribannao Jewnao idaꞌati. Naꞌiki õkawaoda-kidaꞌazon idi kapam uzai Tominkaru Dapu ii.  
\v 18 Õipaian puꞌaꞌoraꞌa naa õshaꞌapaapan uruu kida aimaakan, naꞌiki õipaian kapam õchikainan Tominkaru ati, wuruꞌu ĩikodanuz õgaru Tominkaru Dapu ii. Aonaa pidannao kasabaꞌuinpan õtuma uruu dono, naꞌiki aonaa pidannao kasharutaakapan uruu dono.  
\v 19 Mazan naꞌiaꞌo pabiꞌi kida Jewnao Asia ikiꞌo ĩwaꞌatin. Ĩnao paꞌan turuu ĩnaꞌaka-kao daꞌatiꞌi pukanaapu ati, ĩkowaada kizi kanom dikaudaꞌo aimaakan õshaꞌapatan, turuu ĩkaakapaan õgaru puꞌati.  
\v 20 Aushaa pupishaa mooko wunaouꞌu diꞌoraz Jewnaouꞌu. Kanom dii ĩikoda dikauda kidaꞌo nii aimaakan õshaꞌapaapan, tuubaru kidaꞌo Jewnao kootowapa-kidan dono õgaru Jerusalem ii?  
\v 21 Soo kainaꞌa baudaꞌapa aimaakan dikin ii õtoꞌoradan ĩdyaun, õdakoꞌatin idi ĩparadan maꞌozaka kaikapaꞌa: ‘Ukootowapa-kidan õgaru soo õmishidan idi baudaꞌapa kamoo mawakainao kadishita-kida-kao nii pamawaka-kizi iki,’ õkian idi ĩꞌati.” 
\p  
\v 22 Felix, uaitapaniꞌi naa “Jesus Kaduz” dauꞌu. Uruu idi ukian, “Turuaꞌa naa shoman. Õzaudapan nii zii Lysias, soldyaanao zowaunaa kaawan. Uruu daunaꞌan õaitapan nii naꞌapam õshaꞌapatan pugaru,” ukian. Udaunaꞌan usookadaꞌakan naa wuruꞌu kootowapa-karuz,  
\v 23 naꞌiki Felix kian naa soldyaanao zowaunaa ati, “Aonaa õaipan utaratapa-kao, marii uawunuutapa-kao karikaonan. Uiribannao kamunanuꞌuzon an uꞌati, turuu ĩnaꞌakan aimaakan uaiapanii kida,” ukian. 
\s1 Paul paradan Felix //  naꞌiki udaiaro ati 
\p  
\v 24 Atii dobata kamoo, uruu daunaꞌan Felix kaawan naa powaꞌa ati paudaiaro Drusilla tuma. Jewaba wuruꞌu Felix daiaroz. Ĩkaawan naꞌiti, sariapa Felix dyuudan Paul naꞌaka-kao paꞌidaꞌati, uabataꞌazon ukakinaopan. Uruu idi ipai Paul kowaadan uꞌati naꞌapaꞌoram wuruꞌu pidan mishidanuz Christ Jesus.  
\v 25 Naꞌiki ukowaada kapam uꞌati kaiman kidaꞌo mashaapa-karu dauꞌu, naꞌiki ukowaada naꞌapam pidan maꞌozakadan panyukunuu oiaꞌo shaꞌapata-kao ai. Naꞌiki ukowaada kapam uꞌati diinaꞌitiꞌi Tominkaru kootowapa-kidan nii ipai pidannao. Mazan sariapa Felix tariaꞌakan paabatan idi naꞌapa kidaꞌo kakinaorii. Uruu idi ukian, “Turuaꞌa naa zii shoman. Baꞌoran dono õturuudinan dono õdapada-kidan nii koshan pugaru.”  
\v 26 Felix itiiman shaa Paul taan nii puraata paꞌati, pakodita-kinaa nii. Uruu idi mapuda udapada-kidan Paul, naꞌiki ukadakotinan nii daꞌi utuma.  
\v 27 Mazan dyaꞌutam wunu daunaꞌan Porcius Festus zaamata-kao tuubaruꞌo naobanai nii Felix wadaun nii. Uruu idi Felix muudinan naa. Mazan Paul unaꞌian naa kowas uwaꞌakan uruu taraa-kizai ii, uaipan idi Jewnao kaimanan paꞌati. 
\c 25  
\s1 Paul aipan padyuuda-kao naobanai Caesar diꞌiti 
\p  
\v 1 Aizii Festus zaamata-kao daunaꞌan tuubaruꞌo naobanai nii, ukaawan naa Caesarea ati. Idikinaudaꞌu kamoo pakaawan daunaꞌan, umakon Jerusalem iti.  
\v 2 Aizii Jerusalem iaꞌa naa, faadaanao zowaunaanao, naꞌiki Jewnao naobanaanao kaakapaan naa Paul, Festus ati.  
\v 3 Naꞌiki tuukii ĩpishaan Festus kaikapaꞌa: “Turuu shoman pudyuudan Paul naꞌaka-kao Caesarea iki, Jerusalem ati, marii kizi ukootowapa-kida-kao daꞌaꞌa.” Wuruꞌu ĩaipanuz Paul naꞌaka-kao, ĩaipan pazowii-kidan uruu dunapo ii ukaawan uaꞌii Jerusalem ati.  
\v 4 Mazan Festus kian ĩꞌati, “Aonaa! Marii Paul taapa-kao naꞌii, Caesarea ii, ushaꞌapanum kauꞌan kadimanaꞌo nii õkiwan powaa iti.  
\v 5 Marii uzowaunaanao makon õtuma diꞌikiꞌi, umishiin an ĩaitapan Paul shaꞌapatan dikauda kidaꞌo aimaakan, marii ĩkowaadan naꞌii kanom wuruꞌu dikauda kidaꞌoraz ushaꞌapatan.” 
\p  
\v 6 Festus naꞌian 8 oo 10 kamoo Jerusalem ii. Uruu daunaꞌan zii ukiwan powaa iti Caesarea iti. Baꞌoran kamoo pakaawan daunaꞌan, uruꞌu naa usakanatan kootowapa-kizai dapunaa nazo ii. Naꞌiki udyuudan naa Paul naꞌaka-kao paꞌidaꞌati.  
\v 7 Uruu unaꞌaka-kaoaꞌa naa ĩꞌidaꞌati. Sariapa Jewnao, waꞌatiinao kidaz Jerusalem iki, kasabaꞌukinan naa Paul dazaba an. Naꞌiki ĩkowaadan naa iriba dikauda kidaꞌo aimaakan ushaꞌapaapan. Aizii ĩpishaa-kaoaꞌa naa, mazan aonaꞌa naa zoobaba ĩmishian wuruꞌu paparadan udauꞌan kidaꞌoraz.  
\v 8 Udaunaꞌan Paul paradan kaikapaꞌa pakazannaatin-kinaa nii: “Aonaa õkashadan oo õdakoopan kakinaorii wuruꞌu taa-kariwaiz waunao Jewnao ati. Naꞌiki aonaa õshaꞌapatan Tominkaru Dapu, oo õshaꞌapaapan dikauda kidaꞌo aimaakan naꞌii. Naꞌiki aonaa kanom dikaudaꞌo nii õshaꞌapatan udaruꞌo naobanai Caesar\f + \fr 25:8 \ft Putukapa kaarita tokon ii, Parada-karu Mashaꞌapannaada-kinao diꞌii.\f* tuma naꞌiki aonaa õdikintapan ukakinaori kida,” ukian. 
\p  
\v 9 Mazan Festus aipan pakaimandan Jewnao nyukunuu paꞌati. Uruu idi upishaan Paul kaikapaꞌa: “Naꞌapa punyukunuu, turuu mani pumakon Jerusalem iti, naꞌii kizi pukootowapa-kida-kao õkanaapuꞌu wuru dauꞌanaꞌa Jewnao kowaadanii kidaz pushaꞌapatan?” 
\p  
\v 10 Paul kian uꞌati, “Mazan dii õkadishitapa-kida-kao pugaru kanaapuꞌu, naobanai Caesar kabootaniaz kaudinaꞌo nii daꞌaꞌa. Ukauꞌan turuu õkootowapa-kida-kao diꞌoraz kootowapa-kizai idaꞌa. Puaitapa aonaa kanom dikaudaꞌo nii aimaakan õshaꞌapatan Jewnao ati.  
\v 11 Dii mani õshaꞌapatan an dikaudaꞌo aimaakan, turuu mani õzowii-kao udikin ii, aonaa mani õmarainan õzowii-kao. Mazan aizii puabatan puꞌu aonaa õshaꞌapatan dikaudaꞌo aimaakan, aonaa turuu pudyuudan õgaru ĩꞌidiꞌiti. Mazan õzaamatinpan idi Rome diꞌiti, turuu paꞌan pudyuudan õgaru Rome iti, naꞌii kizi õkootowapa-kida-kao naobanai Caesar kanaapuꞌu,” ukian. 
\p  
\v 12 Sariapa Festus tanawatinan, naꞌiki ukadakotinan pidannao tuma, wuruꞌu kaudinainao kidaz patuma. Udaunaꞌan utanawatinan koshan Paul idaꞌati, naꞌiki ukian uꞌati, “Mishi tuukii puaipan pudyuuda-kao naobanai Caesar diꞌiti, ukauꞌan naꞌitiꞌo niꞌi naa pudyuuda-kao,” ukian. 
\s1 Festus paradan King Agrippa ati Paul dauꞌan 
\p  
\v 13 Udaunaꞌan King Agrippa naꞌiki udadakoo Bernice kaawan Caesarea ati, ĩmorowautapaꞌanan Festus idaꞌati, naꞌiki ĩkonaukii-kidaꞌanan unaobanai-tinan.  
\v 14 Naꞌapain ĩmorowautapan dono, Festus kowaadan naa King ati ipai daunuudaꞌu Paul taratapa-kao dauꞌan. Ukian, “Kainaꞌa pidan taratapa-kao kaidaꞌaꞌa, unaꞌan Felix waꞌakan.  
\v 15 Aizii õmakonkan dono Jerusalem ii, Jewnao faadaanao zowaunaanao, naꞌiki kazowautapaꞌo Jewnao kaakapaan uruu õꞌati, ĩkowaadan ushaꞌapaapan dikauda kidaꞌo aimaakan, naꞌiki ĩdyuuda õzowii-kidan uruu.  
\v 16 Mazan õkian ĩꞌati, ‘Waunao Rome sannao, aonaa paꞌan wakashaapan pidan shaꞌapata-kao, oo uzowii-kao sariapa. Waunao, wakaduz kaikapaꞌa, waaipan nii zii paꞌan ukadishita-kida-kao kiwiin wunao kanaapu itiꞌi kaakapainaouz uruu. Waabata kizi naꞌapam ukian padauꞌan, ukazannaatin-kinaa nii.’ 
\p  
\v 17 “Ĩnao Jewnao kaawankan dono daꞌatiꞌi, aonaa õtomunuꞌikinpan ĩdyaun. Baꞌoran kamoo idaꞌa õdapada-kidaꞌakan naa Paul naꞌiki õkootowapa-kidaꞌakan naaz.  
\v 18 Aizii wuruꞌu Jewnaouz, ĩkaakapaan naazu, mazan aonaa zoobaba kanom õabatan ĩkowaadan ushaꞌapatan dikaudaꞌo nii aimaakan. Õꞌitiiman shaꞌa dikaudaꞌo aimaakan nii wuruꞌu ushaꞌapataniaz. Ukauꞌan aonaa kanom dikin ii uzowii-kao.  
\v 19 Kanom dikin ii õabatan ĩkashadaakapan utuma, soo paTominkarun kakinaori kida dauꞌan karikaonan. Naꞌiki pidan mawakaꞌoraꞌa naa dauꞌan, Jesus kiaꞌoraz uꞌuu, uruu dauꞌanaꞌo kapam wuruꞌu ĩtoꞌoranuz uꞌati. Mazan Paul kian, ‘Kakupa uruu!’  
\v 20 Aonaa õaitapan naꞌapam õshaꞌapatan wuruꞌu kaikapaꞌoraz aimaakan kidaꞌa. Uruu idi õpishaan Paul, ‘Turuu mani pumakon Jerusalem iti, naꞌii kizi paꞌan õkootowapa-kidan pugaru, wuru dauꞌanaꞌa aimaakan kida kowaada-kariwaiz pudauꞌan?’  
\v 21 Mazan ukian, uaiapan soo naobanai Caesar kootowapa-kidaꞌo nii paugaru. Uruu idi õdyuudan utarata-kao powaa iti, atii kainaꞌaꞌo nii naꞌapainim õdyuudan uruu, naobanai Caesar diꞌiti.” 
\p  
\v 22 King Agrippa kian, “Õgaru, õabataꞌazoo kapam kaiwuruꞌu ukuwaa kidaz.” “Waikanaꞌanaꞌo nii puabatan ukuwaa,” Festus kian. 
\p  
\v 23 Baꞌoran kamoo King Agrippa naꞌiki udadakoo Bernice waꞌatin naa, umanawun kidaꞌo pakamichan ĩkaiwadan. Baokopa ĩmorotan kabaun kasabaꞌuinapa-kizai nazo iti, soldyaanao zowaunaanao tuma, naꞌiki umanawun kidaꞌo pidannao tuma. Udaunaꞌan Festus dyuudan naa Paul nanaka-kao. 
\p  
\v 24 Ukaawa-kida-kao daunaꞌan, Festus kian naa, “King Agrippa, naꞌiki ipai unao pidannao. Dii wuruꞌu daonaiora daꞌainao Jewnao, naꞌiki Jerusalem ii akainao Jewnao kaakapautaniaz, naꞌiki tuukiaꞌoraz ĩaipan uzowii-kao.  
\v 25 Mazan aonaa zoobaba õabatan dikaudaꞌo nii aimaakan ushaꞌapatan uzowii-kida-kinao nii. Naꞌiki paaipan ati paꞌan upishaan padyuuda-kao Rome iti, naobanai Caesar diꞌiti. Uruu idi õdyuudan nii uruu Rome iti.  
\v 26 Mazan aonaa kanom õikodan, õsaadan nii naobanai Caesar diꞌiti udauꞌan. Aizii diꞌi õkadishita-kidan uruu ipai unao kanaapu iti, naꞌiki pugaru kanaapu atiꞌo manawun King Agrippa. Puabatan daunaꞌan uparadan, panaadon puabatan nii kanom dikin iaꞌo Jewnao toꞌoratinan uꞌati.  
\v 27 Ushaꞌapanum kauꞌan aonaa turuu õdyuudan tarainpaꞌo pidan, õmasaadakan puꞌu kanom dikin iaꞌo wuruꞌu utarainpanuz,” ukian. 
\c 26  
\s1 Paul kazannaatinan King Agrippa kanaapuꞌu 
\p  
\v 1 Uruu idi King Agrippa kian Paul ati, “Puparadaꞌazon an pudauꞌan, turuu puparadan.” Sariapa Paul sawadan pakaꞌu naꞌiki uparadan kaikapaꞌa:  
\v 2 “Naobanai Agrippa! Kaiman manawun õꞌati pukashaapan õparadan. Aizii õkazannaatinan nii pukanaapuꞌu Jewnao toꞌorainpan ai õꞌati, õmashaꞌapatakan puꞌu dikaudaꞌo aimaakan.  
\v 3 Pugaru, puaitapanii kaiman-daun Jewnao kaduz kida, naꞌiki puaitapa ipai kanom dauꞌanaꞌo ĩkashadaakapauzon kapam. Uruu idi õaipan puabatapan õkuwaa kaimanaiman. 
\p  
\v 4 “Ipai Jewnao ĩaitapanii õgaru, ĩaitapa õkaduz kida õkoraidaonaan ikiꞌo atii kai. Ĩaitapanii naꞌapam õmashaapauzon õwiizi ii, udaunaꞌan Jerusalem ii.  
\v 5 Ĩnyukunuu naꞌapan an, marii ĩkowaadan puꞌati kai naꞌapam ĩtukapauzon õmashaapan kiwiin, naꞌiki marii ĩkowaadan kanom õmishidanii. Õgaru Phariseenao diꞌitiꞌi daꞌi õzaamatinpauzon. Ĩnao tuukiaꞌoraz manawun ĩizoꞌatin Jewnao kakinaori kida.  
\v 6 Aizii diꞌi õkadishitan daꞌaꞌa, õkootowapa-kida-kao soo õmishidan idi tuukii, wuruꞌu Tominkaru kowaadauzoniaz daꞌi pashaꞌapataꞌazon wadokozu-daunnao ati.  
\v 7 Uruu idiꞌo tawuruꞌu wairibannao, 12 Jacob dainaouz, naꞌiki ĩnao takaan-daunnao, karikaonan daꞌi ĩtoriinpan naꞌiki ĩtaainan Tominkaru ati, ipai kamoo naꞌiki marutaꞌo. Ĩzaudapan idiꞌi naa kaimanaꞌo taaꞌazoo-kariwaiz paꞌati. King Agrippa, uruu kapam wuruꞌu õzaudapaniaz naa, naꞌiki uruu dikin iaꞌo wuruꞌu Jewnao toꞌorainapanuz õꞌati.  
\v 8 Ukauꞌan ipai unao daꞌainaouꞌu, kandii nii mooko aonaa umishidaꞌazon wuruꞌu Tominkaru kadishita-kidanuz pidan mawakaꞌo? 
\p  
\v 9 “Õgaru naꞌapaꞌo zii daꞌi kiwiin, tuukiaꞌo õaipan õmashaatan wuruꞌu pidannao daꞌananuz Jesus, Nazareth sanaz.  
\v 10 Õkowaadan nii naꞌapam õshaꞌapaapauzon daꞌi aimaakan kida Jerusalem ii. Faadaanao zowaunaanao dyuudan kawanaꞌati õkaboota-kidauzon mishidainao Jesus taraa-kizai iti. Aizii ĩzowii-kao an, kaiman õꞌati naꞌapa õnyukunuu ĩkawan.  
\v 11 Õmakon nii daꞌi ipai synagogue kawanaꞌati, õdorotan wuruꞌu mishidainaouz Jesus, marii kizi ĩpatakaꞌuta-kao. Naꞌiki tuukii õdyuudan ĩdakoopan wuruꞌu pamishidanuz Jesus. Õtoꞌoran idi ĩꞌati tuukii, õmakouzon daꞌi baꞌoran donoi kawanaꞌati kida õdorotan ĩdyaun. 
\s1 Paul kowaadan naꞌapam pazaamatan Jesus panaobanaa nii 
\r (Acts 9:1-19; 22:6-16) 
\p  
\v 12 “Baudaꞌapa kamoo õmakopaanan Damascus iti, õnaꞌakapanii kaarita faadaanao zowaunaanao saadanii, maꞌozaka kizi naꞌiki mabaaꞌazoo kizi õshaꞌapatan pidannao uruu idaꞌan.  
\v 13 King Agrippa, dunapo ii sakitapa kamoo õtukapan aimaakan kanadaꞌo, ukanadapan õgaru naꞌiki õminaudaꞌunao. Ukanadapan aokazi iki kanada, kanada powaꞌa zii manawun kamoo ai.  
\v 14 Ipai wawaotaꞌakan imiꞌi baara iti, naꞌiki õabata parada-karu kian õꞌati Hebrew\f + \fr 26:14 \fq Hebrew: \ft uruu Jewnao mashaapainao Israel ii paradan.\f* paradan idaꞌan, ‘Saul! Saul! Kandii nii puantamikitan õgaru kaikapaꞌa? Puantamikitan idi õgaru naꞌapa, puikodan kaziwaꞌo manawun puꞌati.’ 
\p  
\v 15 “‘Õnaobanaa, kanom pugaru?’ õkian. 
\p “Sariapa udakoꞌatin õparadan, ‘Õgaru Jesus! Õgaru wuruꞌu puantamikitaniaz,’ ukian õꞌati.  
\v 16 ‘Pukadishita! Õaidinan puꞌati, ushaꞌapanum kauꞌan õzaamatan idi pugaru aizii õpoitoru nii. Aizii pukowaadaꞌa naa paꞌi pidannao ati ipai, ipai wuruꞌu putukapaniaz õshaꞌapatan puꞌati. Naꞌiki kainaꞌaꞌo nii zii õaidan powaꞌa aimaakan kida puꞌati pukowaadan nii pidannao ati kapam.  
\v 17 Õdyuudan nii pugaru Jewnao naꞌiki Gentilenao bii iti, naꞌiki õkazannaatan nii ĩshaꞌapatan an pugaru.  
\v 18 Pugaru õaipan tukapa-kidaꞌo nii ĩꞌati mishiꞌo kuwai õdauꞌan. Marii kizi ĩkoditan marutaꞌo-karu iki, kanadaꞌo-karu ati. Naꞌiki ĩmuudin kiziꞌi naa panaobanaitapan ai Satan, ĩzaamata kiziꞌi naa paꞌan Tominkaru panaobanaa nii. Aizii ĩmishidan an õgaru, mainaabata-karu nii ĩꞌoian, naꞌiki Tominkaru buutan niꞌi naa ĩdyaun papidanannao nii,’ kiaꞌo wuruꞌu ukiauzonuz õꞌati. 
\s1 Paul kakuwaapan pakaudinan dauꞌu 
\p  
\v 19 “Naobanai Agrippa, õizoꞌati wuruꞌu aokazi ikiꞌoraz parada-karu.  
\v 20 Kiwiin õkakuwaapan Damascus ii aka, udaunaꞌan Jerusalem ii aka, naꞌiki ipai Judea Baara ii aka õkakuwaapan. Uruu daunaꞌan õmakon Gentilenao bii ii aka kapam. Õkakuwaapan naꞌiki õkakinaopan ĩdyaun, ĩmuuda kiziꞌi naa pashaꞌapaapan oii kidaꞌo aimaakan. Ĩtanawatin kiziꞌi naa paꞌan Tominkaru idaꞌati, naꞌiki ĩtukapa-kida kiziꞌi naa mishi patanawatinan paꞌoian ai, pamashaapan idaꞌan kaimanaꞌa naa.  
\v 21 Kaikapaꞌo dikin iaꞌo wuruꞌu Jewnao toꞌorainapanuz õꞌati. Tominkaru Dapu iaꞌo wuruꞌu ĩzaamatanuz õgaru. Naꞌiki naꞌapain ĩaipan pazowiaꞌakan õgaru.  
\v 22 Mazan Tominkaru kazannaatapa õgaru ĩꞌai, atii diꞌi õkadishitapanuꞌu. Ukauꞌan ipai õkowaadan naa wuruꞌu õtukapanii kidaz aimaakan ipai pabiꞌinaaka pidannao ati, naꞌiki naobanainao ati. Mazan aonaa paꞌinaa kidaꞌo aimaakan mani wuruꞌu õkowaadapaniaz Tominkaru prophetinnao naꞌiki Moses saadauzonii kida ai. Mishiꞌoraiman uruu dauꞌanaꞌo paꞌan tawuruꞌu ĩsaadanii kidaz.  
\v 23 Ĩkian Christ patakaꞌuta-kao nii, atii uzowii-kao nii. Mazan uruꞌo nii kiwiin kadishita pamawaka-kizi iki, kowaadaꞌo nii, naꞌiki tukapa-kidaꞌo nii kanadaꞌo Jewnao ati naꞌiki Gentilenao ati.” 
\p  
\v 24 Paul paradan idi naꞌapa, sariapa Festus kadakoꞌokan Paul ati kaikapaꞌa: “Paul! Madoronaꞌa naa puzowau, putominapatin-kinaa.” 
\p  
\v 25 Paul kian, “Naobanai, aonaa õzowau madoronan, mishiꞌo naꞌiki sakitapaꞌo kaiwuruꞌu õparadanuz.  
\v 26 King Agrippa! Aonaa õkibaꞌazon õparadan puꞌati, ushaꞌapanum kauꞌan pugaru, puaitapanii ipai kanom dauaꞌo kaiwuruꞌu õkadakotinanuz. Ushaꞌapanum kauꞌan aonaa dizinpaꞌo mani Jesus shaꞌapata-kao, ipai uaitapa-kao.  
\v 27 King Agrippa! Pumishida wuruꞌu Tominkaru prophetinnao saadauzonii kidaz udauꞌan? Õaitapa ipai pumishidanuzu, mishii?” 
\p  
\v 28 Naobanai Agrippa kian Paul ati, “Puꞌitiiman pupanaꞌadan nii õnyukunuu aiziꞌikaꞌo pukuwaa idaꞌan?” 
\p  
\v 29 Paul kian, “Aonaa ushaꞌapan puabatan parada-karu aiziꞌikaꞌo, naꞌiki kotuaꞌikiꞌoraꞌa naa puabatautan, mazan õtoriinpan nii Tominkaru ati, marii kizi pugaru naꞌiki ipai wuruꞌu abatapainaouz kai, naꞌapa kizi umishidan õgaru kawan, mazan aonaꞌo nii paꞌan uwatudapa-kao õgaru kawan.” 
\p  
\v 30 Udaunaꞌan King Agrippa, naꞌiki naobanai Festus, naꞌiki Bernice, naꞌiki ipai baꞌorainao pidannao kadishitaꞌakan naꞌiki ĩkodiaꞌakan naa.  
\v 31 Pakoditan daunaꞌan, ĩkian paꞌatiaaka kida, “Aonaa kanom dikaudaꞌo nii ushaꞌapatan, aonaa kanom dikin ii uzowii-kao oo utaratapa-kao.”  
\v 32 Sariapa King Agrippa kian Festus ati, “Aonaa mani upishauzon padyuuda-kao naobanai Caesar diꞌiti, umuuda-kaoaꞌa naa mani padamata aizii wuruꞌu,” ukian.\fig Paul, King Agrippa kanaapuaꞌo|src="CN02146B.tif" size="col" ref="26:1-32" \fig* 
\c 27  
\s1 Paul dyuuda-kao Rome iti 
\p  
\v 1 Aizii Paul naꞌiki baꞌoran taraapa-kariwainao pidannao dyuudaꞌazoo-kao donoꞌo naa Rome iti, Italy Baaraꞌa iaꞌoraz, uruꞌu naa ĩtaa-kaoaꞌa naa Julius kaꞌu iti. Uruu kaudinaꞌo tuubaru kidainao soldyaanao tuma, Caesar soldyaannaouz.  
\v 2 Wapaidin-kida-kaoaꞌa naa\f + \fr 27:2 \ft Daꞌaꞌa watukapan Luke, saadaꞌoraz diꞌoraz kaaritaꞌa, baokopatinan koshan Paulnao tuma.\f* udaruꞌo kanawa zoꞌiti, waꞌatiꞌo Adramyttium iki, unaꞌakapikinao kiwapaanan naa powaa iti Asia iti. Naꞌiki ĩmashaadinpaanan nii kanawa mashaadin-kizi kida kawanaꞌati Asia ii aka kidaꞌoraz. Naꞌaꞌo kapam Aristarchus watuma, Thessalonica san, Macedonia iaꞌoraz.  
\v 3 Baꞌoran kamoo wakaawan Sidon iti. Kaiman mazan Julius kamunanun Paul ati, ukashaapa umorowautapan naꞌii papaonarunao diꞌiiꞌaka, ĩtaa kizi uꞌati aimaakan uaiapanii kida.  
\v 4 Naꞌikiꞌi naa koshan wamakon, mazan maꞌozaka manawun awaru wakanaapu iki. Uruu idi wakoraꞌukan katonaru Cyprus diꞌiti, wadikindinaꞌazon idi awaru ai ubarau ii aka.  
\v 5 Udaunaꞌan kanawa koraꞌuka-kida-kao baza iti, Cilicia naꞌiki Pamphylia itinapu, naꞌiiꞌakaꞌa naa wamakon atii wakaawan Myra iti, Lycia iaꞌoraz. Naꞌii wamaaratin-kida-kao kanawa diꞌiki.  
\v 6 Naꞌiaꞌa naa Julius, soldyaanao zowaunaaz pishaan pamakon baꞌoran pidannao kanawan idaꞌan, Alexandria ikiꞌo ĩwaꞌatin, naꞌiki Italy itiꞌo ĩmakoꞌonan. Uruu idi wapaidin-kida-kaoaꞌa naa koshan uruu kanawa zoꞌiti. 
\p  
\v 7 Naꞌikiꞌi naa wamakon konaꞌii, konaꞌii, ushaꞌapanum kauꞌan maꞌozaka manawun awaru wakanaapu iki. Atii iriba kamoo daunaꞌan, kashaꞌapannaꞌo idaꞌan wamaonapatan padamata donoi Cnidus iti, mazan aonaꞌa naa kanawa zikadinaꞌazon, maꞌozaka manawun awaru wakanaapu iki. Uruu idi wakoraꞌukan wadaba itinapu, paran baoko aꞌo katonaru diꞌiti, Crete kiaꞌo udakotapa-kao. Waaipan wadikindinan awaru ai ubarau ii aka. Maonapa wadobataꞌakan Solmone an, katonaru dyuo aꞌoraz.  
\v 8 Mazan kashaꞌapannaa wamakon katonaru zaꞌan atii wakaawan “Kaimanaꞌo Mashaadin-kizai” diꞌii, maonapaꞌoraz donoi Lasea iti, naꞌii mazan uruu katonaru diꞌiaꞌoraz. 
\p  
\v 9 Aata, iribaꞌa naa kamoo wawaziwaꞌakan. Aizii dobataꞌakaꞌa naa amazada Jewnao Sanadinpauzon Kamoon, naꞌiki kichanaꞌiki-kiaꞌo niꞌi naa chiꞌikapa-karu paran baoko an awaru maꞌozakan idiꞌi naa. Uruu idi Paul kakinaowan kanawa naꞌakapikinao.  
\v 10 “Aonaa turuu wadobatan kai. Wamakon dono, dikaudaꞌo nii aimaakan shaꞌapan waꞌati. Panaadon wawaziwaan nii kanawa naꞌiki uwazoo kida naꞌiki pidannao kapam.”  
\v 11 Mazan tuukii paꞌan kanawa naꞌakapikinao zowaunaa, naꞌiki kakanawanuꞌo dobataꞌazon. Uruu idi tuukii ĩnaꞌapatan soldyaanao zowaunaa nyukunuu paparadan kawanaꞌati. Aonaa umishidaꞌazon Paul paradan.  
\v 12 Naꞌii wuruꞌu kanawa mashaadin-kiziz, aonaa sookapa-kizai kaimanan amazada wadidiizon dono.\f + \fr 27:12 \fq amazada wadidiizon dono: \ft English idaꞌan udakota-kao ‘winter.’ Kashaꞌapannaa chiꞌikapa-karu kanawa idaꞌan paran baoko ii aka. Ushaꞌapanum kauꞌan maꞌozaka manawun awaru amazada wadidiizon dono. Turuu wuruꞌu maꞌozakaꞌoraz awaru zowian udaruꞌo kanawa, naꞌiki unaraadanuz pidannao tuma.\f* Uruu idi iriba pidannao kanawa zoꞌainao naꞌapatan panyukunuu. Tuukii ĩaipan padobatan, kanawa naꞌakapikinao zowaunaa paradan kawanaꞌati. Kainaꞌa baꞌoran wiizibai naꞌii, uruu katonaru tokon itinapu, maonapaꞌoraz donoi Phoenix iti. Naꞌii paꞌan ĩaipan patoman pawiiziba nii, atii amazada wadidiizon ipain. Naꞌiki uruu diꞌii aonaa awaru zowiauzon tuukii manawun amazada, ukashakarutinpan idi. 
\s1 Maꞌozakaꞌo awaru dauaꞌo 
\p  
\v 13 Upuꞌaꞌa naa awaru kaawan konaꞌii wadaba iki, paran baoko ikinapu. Tuukii ĩkonaukian, naꞌiki ĩkian, “Turuaꞌo nii wamakon.” Uruꞌu naa mazan ĩkosotan kimishaꞌo aimaakan wuruꞌu mashaadinapa-kidaꞌoraz kanawa. Udaunaꞌan ĩkidaꞌukinaꞌakan naa, maonapa zii kanawa makopaanan Crete danoma an.  
\v 14 Kadiman aka uruu daunaꞌan maꞌozakaꞌo manawun awaru kaawaꞌakan naa wadaba iki, katonaru diꞌikinapa.  
\v 15 Sariapa awaru zowitan kanawa padaba iki. Aka, watiwaan naa padamata wasakitapadan kanawa zowau, mazan aonaꞌa naa wakaꞌiitan wanaꞌakan kanawa wamakoꞌozoo-kizi an. Uruu idi wamuudaꞌakan naa kanawa, naꞌikiꞌi naa awaru kidaꞌukaꞌakan naazu atii wadaba iti paran zikon iti. 
\p  
\v 16 Uruu idi kanawa makon atii maonapa baꞌoran katonaru sodi, paran zikon iaꞌo dazaba an, Cauda kiaꞌoraz udakota-kao. Naꞌii wadikindaꞌaka-kao masakaudaꞌu awaru ai. Udaunaꞌan kanawa naꞌakapikinao saabatan naa kanawa sodi, paminaudaꞌu udaruꞌo paawa iti, atii kashaꞌapannaa ĩipaian pawatudanuz. 
\p  
\v 17 Uruu daunaꞌan kanawa naꞌakapikinao watuan naa kaimanaiman pakanawan tuꞌuz ushazodan ai. Tuukii ĩtarian, ĩzauda-kidan paikodan maanaabaꞌo, Libya danoma an. Uruu idi ĩapowaꞌadan naꞌiki ĩtoka-kidan naa kamicha mada kidaꞌukapaꞌoraz udaruꞌo kanawa, mazan upuꞌu zii awaru kiduꞌukan wuruꞌu kanawaz. 
\p  
\v 18 Aonaa awaru mashaadan, pakawan maꞌozaka utoꞌoradinan. Baꞌoran kamoo ĩkaboowan naa kanawa wazoo kida wunu baoko iti.  
\v 19 Baꞌoran kamoo idaꞌa uruu ĩkaboowaꞌakan naa kanawa shaꞌapauzinaa kida wunu baoko iti.  
\v 20 Iriba kamoo aonaa watukapan kamoo oo wizinao. Pakawan awaru maꞌozaka, naꞌiki kichanaꞌiki kii manawun, aonaꞌa naa waaitapan naꞌapam naa washaꞌapatinan powaꞌa. Waꞌitiiman shaa wamawakan naa wuruꞌu. 
\p  
\v 21 Dobataꞌa naa kamoo, aonaa pidannao nikan pawanyukunuu. Uruu idi, Paul kadishitan ĩkanaapu iti naꞌiki ukian ĩꞌati, “Uabata õparadan. Uizoꞌatiizon an mani õparadan, kainaꞌii zii mani padamata waunao kai Crete ii, aonaa mani dikaudaꞌo aimaakan shaꞌapan waꞌati kaikapaꞌa, naꞌiki aonaa mani padamata wawaziwaan aimaakan kida.  
\v 22 Mazan aizii õkiaꞌazon ipai unao ati! Umaꞌozakada unyukunuu, aonaꞌo nii baudaꞌapa pidan mawakan. Soo kanawaꞌo nii karikaonan wawaziwada.  
\v 23 Ushaꞌapanum kauꞌan aiwakaꞌan angel kaawankan õꞌidaꞌati Tominkaru õtaapiki naꞌiki õnaobanaa diꞌikiꞌo. Udyuudan paꞌangelin paradan õꞌati kaikapaꞌa:  
\v 24 ‘Paul, aonaa putariaꞌanaꞌa, aonaꞌo nii pushaꞌapan. Mishiꞌo nii pukadishita-kida-kao naobanai Caesar kanaapu iti Rome ii. Tominkaru kaimanan idi manawun, ukazannaatan nii ipai wuruꞌu putumainaouz pidannao.’”  
\v 25 Uruu idi Paul kian ĩꞌati, “Ukauꞌan umaꞌozakada unyukunuu. Õmishida Tominkaru kazannaatan nii waunao, paparadan kawanaꞌati õꞌati.  
\v 26 Mazan wauaꞌii, awaru kiduꞌukan nii wakanawan maanaꞌo-karu iti, katonaru danoma iti,” ukian ĩꞌati. 
\s1 Kanawa zoꞌainao tarian panaraan ai 
\p  
\v 27 Uruu daunaꞌan awaru kidaꞌukapan naa kanawa ipai kamoo naꞌiki ipai marutaꞌo Mediterranian baoko ii aka. Aizii tomun-zikon, dyaꞌutam sondiitan idaꞌaꞌa naa, kanawa naꞌakapikinao kian, “Maonapaꞌo kawanuꞌoraꞌa naa aizii wakaawan paran danoma iti.”  
\v 28 Sariapa ĩwaota-kidan aimaakan kimishaꞌo paran baoko iti ĩtukapaꞌazon idi naꞌapam wunu kaanan. Uruu idi ĩtukapan wunu kaanan 120 feet. Masakaudaꞌu daunaꞌan ĩwaota-kidan naa koshaniz. Uruu idi ĩtukapan powaꞌaꞌa naa umaanan, 90 feet.  
\v 29 Uruu idi tuukii ĩtarian, ĩzauda-kidan naa pakanawan zowiitinan kuba kida diꞌiti. Sariapa ĩmashaadin-kidan pakanawan, ĩwaota-kidan wunu baoko iti 4 kimisha kidaꞌo manawun chipirari, sukuruu-tinapa kidaꞌoraz kanawa dikapo itinapu. Kadimanaꞌoraꞌa naa padamata ĩaipan wakanadaꞌakan.  
\v 30 Aizii pidannao kaudinainao kanawa zoꞌii, ĩtiwaan naa pakidoopan kanawa udaruꞌo diꞌiki. Sariapa ĩwaota-kidan duusodiꞌo kanawa wunu baoko iti. Ĩtukapa-kao ikodanii mishi tawuruꞌu ĩwaota-kidanuzu kimishaꞌo chipirari kanawa zowau iki.  
\v 31 Mazan Paul aitapa, uruu idi ukian soldyaanao ati naꞌiki ĩzowaunaa ati, “Wuruꞌu pidannao, kaudinainaouz kanawa zoꞌo, ĩkidoopan an wuru kanawa diꞌikiꞌi, kaiman-daunuꞌo nii pidan mawakan.”  
\v 32 Sariapa soldyaanao dukutan wuru zunaꞌa, kanawa sodi pidannao toka-kidaniaz, uruu idi uamaraꞌakan naa. 
\p  
\v 33 Aizii wakanadaꞌanan diꞌitiꞌi naa Paul kian ipai pidannao ati, “Akarachii! Dyaꞌutam sondii aonaa kanom unikan, udiꞌitinpan naꞌiki utarian idi.  
\v 34 Mazan aizii õaiapa ipai unao nikan uwanyukunuu umaꞌozaka-kinaa nii, naꞌiki ukakupa-kinaa nii, ushaꞌapanum kauꞌan ipai waunao, aonaꞌo nii kanom shaꞌapan waꞌati. Naꞌiki aonaꞌo nii baudaꞌapa wawaziwadan wazowaud,” ukian.  
\v 35 Paparadan daunaꞌan ĩꞌati, Paul zaamatan naa bread naꞌiki utoriinapa-kidan naaz Tominkaru ati. “Kaiman manawun wakian puꞌati diꞌoraz bread dauꞌati,” ukian ipai pidannao kanaapuꞌu. Udaunaꞌan udushotan naa pawanyukunuu nii naꞌiki uaroopan naa.  
\v 36 Uruu idi ipai pidannao maꞌozakadan panyukunuu, naꞌiki ĩnikan naa pawanyukunuu kapam.  
\v 37 Iribaꞌo pidannao wuruꞌu kanawa zoꞌainaouz, kaikapaudaꞌuꞌo wabaokopatinanuꞌu 276.  
\v 38 Pidannao nikan daunaꞌan pawanyukunuu, uruꞌu naa ĩkaboowaꞌakan naa ipai poroom kida paran baoko iti, ĩaipan idi kanawa shaakadinan. 
\s1 Kanawa shaazoobiꞌiinan dauaꞌo 
\p  
\v 39 Udaunaꞌan amazada kanadan naa, sariapa pidannao tukapan maonapa paran danoma. Mazan aonaa ĩaitapan naꞌiaꞌoram wuruꞌu amazadaz. Naꞌiki ĩtukapa kapam kashakarutinpaꞌo amazada, naꞌiki kaatu baara-tinpaꞌo paran danoma. “Aushaa, watiwaa wanaꞌakan kanawa naꞌiti, panaadon turuaꞌo nii usakanatan maanaꞌo-karu ii,” ĩkian.  
\v 40 Uruu idi ĩdukutaꞌakan naa wuruꞌu kimisha kidaꞌo sukuruutapa-kariwaiz kanawa kaduꞌiki kida, unaꞌian naa ĩwaꞌakaꞌakan kidaz wunu baoko ii. Upuꞌaꞌa naa ĩwaota-kidan powaa iti udaruꞌo poora wunu baoko iti, kanawa kadikapotapa-kinaoaz. Udaunaꞌan ĩkazadan naa powaa iti udaruꞌo kamicha mada dokoꞌo kanawa zowau idaꞌa, kaiman kizi ĩaipan awaru pootan wuruꞌu kanawaz udanoma iti.  
\v 41 Aonaa zii ĩkaawan udanoma iti, mazan kanawa kaawaꞌakan naa maanaꞌo-karu ati, uruu unaꞌian naa uwaziwainan kaatu baara ii. Aizii wunu paran maꞌozakan idi manawun, sariapa uzowitan kanawa dikapo maꞌozakaꞌo idaꞌan. Uruu idi ipai ushazoo-biꞌiaꞌakan kanawa. 
\p  
\v 42 Sariapa soldyaanao zowii-biꞌiaꞌakaꞌazon naa ipai daunuudaꞌu wuruꞌu taraapa-kariwainaouz pidannao. Ĩzauda-kidan ĩnyootan unaawa iti naꞌiki ĩkidoopan paꞌai.  
\v 43 Mazan tuukii paꞌan ĩzowaunaa aipan pakazannaatan Paul, uzowii-kao ai. Uruu idi umashaatan ĩdyaun. Naꞌiki udyuudan naa paꞌan nyoobainao kida pidannao zakaꞌutan kiwiin, marii kizi ĩnyootan unaawa iti.  
\v 44 Udaunaꞌan marii baꞌorainao wuruꞌu aonaꞌoraz ĩnyooban, ikodan atamun oo paranka idin kida, uruu idaꞌan kiziꞌi naa ĩnyootan paran danoma iti. Uruu naꞌapaꞌo wanyootauzon unaawa iti, aonaa kanom shaꞌapan waꞌati. 
\c 28  
\s1 Paran baoko iaꞌo katonaru, Malta kiaꞌo uꞌuu 
\p  
\v 1 Wamaaratinan daunaꞌan unaawa ati, ukowaada-kao waꞌati, katonaru Malta Baaraꞌaꞌo wuruꞌu wamaaratinanuz.  
\v 2 Tuukii kawiiziinao konaukii-kidan patukapan waunao. Upuꞌaꞌa naa wunu kaawan, naꞌiki wadidi amazada. Sariapa ĩpuꞌukadan tikazi waꞌati.  
\v 3 Paul zowaidan naa zowaakaru naꞌiki udokobatan naazu, naꞌiki usharawaan naa tikazi. Tikazi wiichan idi, sariapa kowazaz mawaka-kinai, koditan zowaakaru bii iki, naꞌiki sariapa uarotan Paul pakaꞌu idaꞌa, aonaa umuudinan unaꞌan ukazadinpan ukaꞌu kadu iki.  
\v 4 Aizii kawiiziinao tukapan idi wuruꞌu kowazaz arotanuz Paul kaꞌu, sariapa ĩdiꞌitinpan udauꞌu, naꞌiki ĩkian paꞌatiaaka kida, “Ei, zowiaꞌo pidan arawuꞌu! Aonaa umawakan oo unaraan paran baokoꞌo, mazan watominkarun, wuruꞌu shaꞌapataꞌoraz paꞌan pidan paꞌoian dikin ii, mishiꞌo nii uzowii-kidan uruu kowazaz arotan idaꞌanazu.”  
\v 5 Sariapa Paul raꞌokaꞌakan kowazaz tikazi wuꞌiti, mazan aonaa ushaꞌapan paarota-kao puꞌu.  
\v 6 Ĩzaudapan naa Paul poodan, naꞌiki ĩtukapaꞌazon naa udorautan mashaꞌapakiaka oo umawakaꞌakan naa, mazan tomunuꞌu naa uarota-kao daunaꞌan, aonaa kanom shaꞌapan uꞌati. Uruu idi ĩpanaꞌadan naa padiꞌitinpan, naꞌiki ĩkian, “Ei, tominkaru paꞌi uruu!” \fig kowazaz arotan Paul kaꞌu |src="CN02048B.tif" size="col" ref="28:3" \fig* 
\p  
\v 7 Maonapa wamaaratin kizi amazada iki, kainaꞌa udaru kidaꞌo zakapu baara, Publius paoriba baawu kida, uruu kazowautapaꞌo wiizai uruu katonaru baara ii. Wamorowautapankan dono udapu ii, tuukii ukonaukii-kidan waunao, idikinaudaꞌu kamoo utaapan waunao padapu ii.  
\v 8 Uruu dono tuukiaꞌo Publius daru karinaan, umada wiichan naꞌiki utyoodapan izai. Uruu idi Paul morotan udaꞌawupa-kizi iti, naꞌiki umuudan pakaꞌu uꞌidaꞌa, naꞌiki utoriinpan, upishaan Tominkaru marii kizi karinaꞌo kakudan, sariapa mishi ukakudaꞌakan.  
\v 9 Ipai pidannao kawiizi-tinpainaouz katonaru diꞌii abatan wuruꞌu ushaꞌapatanuz aimaakan naꞌapa, uruu idi naꞌapainim ĩiribannao karinaan dono, ĩnaꞌakan nii ĩdyaun Paul idaꞌati, naꞌiki ipai ukakudan ĩdyaun.  
\v 10 Idikinaudaꞌu kauzu wanaꞌian ĩtuma, kaiman ĩtaapan waunao, ĩtaa waꞌati aimaakan mawinipinaa-daun kida. Aizii wadobataꞌazon donoꞌo naa, iriba pidannao naꞌakan aimaakan kida waꞌati wakaiwaan nii, naꞌiki wanikan nii wamakopa-kizi an. 
\s1 Malta ikiꞌo wamakon Rome iti 
\p  
\v 11 Idikinaudaꞌu kauzu daunaꞌan, wamakon naa baꞌoran kanawa idaꞌan, “Shamaannao Tominkarunao”\f + \fr 28:11 \fq Shamaannao Tominkarunao: \ft wuruꞌu kanawa uu, naꞌiki naꞌakapikinao tominkarunnaouz, Castor naꞌiki Pollus kiaꞌo ĩꞌuu kida. Ĩnao kawanuꞌo utoma-kao wuruꞌu ĩmuudaniaz pakanawan zowau idaꞌa.\f* kiaꞌo uꞌuu. Wuruꞌu wiizaiz wamaratin-kiziz, diꞌiaꞌa naa kanawa naꞌakapikinao mashaadinan amazada wadidiizon dono. Alexandria ikiꞌo wuruꞌu kanawa naꞌakapikinao waꞌatipaanuz.  
\v 12 Uruu idi baokopaꞌa naa wamakon ĩtuma atii wakaawan Syracuse iti, idikinaudaꞌu kamoo wanaꞌiaꞌakan.  
\v 13 Naꞌikiꞌi naa koshan wamakopaanan atii wakaawan kanawa sookadinauzo-kizi iti, Rhegium iaꞌoraz. Baꞌoran kamoo wadobatan koshan, uruu dono awaru kaawan wabarau ikinapu. Uruu idi dyaꞌutam kamoo idaꞌa wakaawaꞌakan naa donoi Puteoli iti, Italy Baara iaꞌoraz naa.  
\v 14 Uruu wiizai diꞌii waikoda mishidainao Jesus. Ĩpishaan waunao ĩaipan wanaꞌaꞌakan zii patuma baudaꞌapa soondii sakodaz. Uruu idi wanaꞌiaꞌakan zii ĩtuma. Uruu wiizai diꞌiki wakidiba idaꞌanaꞌa naa wamakopaanan Rome iti.  
\v 15 Aizii mishidainao Rome iainaouz abataꞌakaꞌa naa wuruꞌu wawaꞌatipanuz, sariapa ĩwaꞌatin ĩikodapaꞌanan waunao. Waikoda pabiꞌi kida mishidainao zaudapan waunao market ii, Appius iaꞌoraz. Naꞌikiꞌi naa wadobatan baokopa ĩtuma, atii wakaawan wiizai diꞌiti dakotapa-kariwaiz Idikinaudaꞌu Sookapa-kizai kii. Naꞌii baꞌoran mishidainao zaudapan waunao. Paul tukapan idi ĩdyaun, tuukii ukonaukii-kidan Tominkaru. Uruu idi powaꞌa zii umaꞌozakadan panyukunuu Tominkaru ati. Atii baokopaꞌa naa wakaawan ĩtuma donoi Rome iti. 
\s1 Paul kakuwaapan Rome ii 
\p  
\v 16 Aizii wakaawan donoꞌo naa Rome iti, aonaa Paul taratapa-kao naꞌii. Kashaapa-kao umashaapan paꞌidaꞌa, mazan kainaꞌa soldyaa muuda-kao awunuutapaꞌo nii uruu.  
\v 17 Idikinaudaꞌu kamoo Paul kaawan daunaꞌan, udapada-kidan naa kazowautapainao Jewnao Rome ainao kidaz. Aizii ĩbaokopatinan daunaꞌan uꞌidaꞌati, ukadakotinan naa ĩtuma. Ukian, “Õꞌinawuzunao, Jewnao, õkiaꞌazon unao ati, aonaa õshaꞌapatan dikaudaꞌo aimaakan wairibannao Jewnao ati, naꞌiki aonaa õpanaꞌadan oo õdakoopan waunao Jewnao kaduz kida, wuruꞌu wadokozu-daunnao dyuudauzonii kidaz washaꞌapatan. Mazan upuꞌu Jewnao zaamatan õgaru Jerusalem ii, atii ĩtaraa-kidan õgaru Rome ikiꞌo naobanainao ati.  
\v 18 Aizii õkootowapa-kida-kao donoꞌo naa, aonaa kanom Rome ikiinao ikodan dikaudaꞌo nii õshaꞌapatan, õzowii-kida-kinao nii. Uruu idi ĩaipan padamata õmuuda-kao.  
\v 19 Mazan aonaa Jewnao aipan õmuuda-kao. Uruu idi õpishaan õdyuuda-kao daꞌatiꞌi Rome ati. Mazan aonaa õkadakotinaꞌanan mani dikauda õiribannao Jewnao dauꞌan, soo õparadaꞌazon idi õdauꞌan naobanai Caesar kanaapuꞌu, daꞌaꞌa õkootowapa-kida-kao dono.  
\v 20 Uruu idiꞌo õdapada-kidan unao, õkakuwaapaꞌazon naꞌiki õkowaadaꞌazon idi uꞌati kanom dikin iaꞌo wuruꞌu õzaamata-kaoaz. Utukapa diꞌi, õanoba sukuruutapa-kao chain idi, aonaa kanom dikin iaꞌo mani, soo õmishidan idiꞌo Christ, tawuruꞌu tuukiaꞌoraz naa Israelitenao zaudapan.” 
\p  
\v 21 Sariapa ĩkian Paul ati, “Aonaa zoobaba kaarita dyuuda-kao waꞌati, Judea Baara iki pudauꞌan. Naꞌiki aonaa kapam wairibannao kaawainao kida naꞌiki kakuwaapan pudauꞌan. Uruu idi aonaa kanom dikaudaꞌo nii waabatan pudauꞌan.  
\v 22 Waunao, waabataꞌazoo kapam naꞌapaꞌoram wuruꞌu pumishidanii kidaz. Ushaꞌapanum kauꞌan ipai amazada kawanaꞌati waabatan dikauda kida paꞌidiwaru pidannao kadakotinan wuru dauꞌanaꞌa pumishidaniaz.”  
\v 23 Uruu idi ĩkainaabatan naa kanom donoꞌo nii ĩabataꞌazon wuruꞌu ukuwaa kidaz. 
\p Paainaa kamoo donoꞌo naa, iriba pidannao kaawan Paul mashaapa-kizi ati. Uruu idi ukakuwaapan ĩꞌati chaapiꞌiki, atii wachuupun diꞌiti. Kaimanaiman ukowaadan ĩꞌati naꞌapaꞌoram manawun wuruꞌu Tominkaru naobanaita-kaoaz naa. Naꞌiki kaimanaiman ukowaadan ĩꞌati, ipai aimaakan tawuruꞌu Jesus shaꞌapatanii kidaz, naꞌiki kashaꞌora kidaꞌoraz ubaiaapauzon naꞌapa manawun tawuru kawanaꞌatiꞌi, Moses naꞌiki Tominkaru prophetinnao saadauzonii kidaz Christ dauꞌu.  
\v 24 Pabiꞌi kida pidannao tuukii ĩmishidan wuruꞌu ukuwaa kidaz, baꞌorainao aonaa ĩmishidauan.  
\v 25 Uruu dikin ii tuukii ĩkashadaakapan paꞌatiaaka kida. Mazan ĩkoditan uaꞌii paniba iti, Paul kian ĩꞌati, “Mishiꞌo mishi tawuruꞌu Kaimanaꞌo Doronaa kiauzonuz wadokozu-daunnao ati, prophet Isaiah idaꞌanaꞌoraz ukowaada-kidauzon.  
\v 26 Kaikapa shaꞌatii tawuruꞌu ukianuz: 
\q1 ‘Pumako diꞌoraz pidannao diꞌiti, naꞌiki pukii ĩꞌati: 
\q1 Uabatautan nii kuwai powaꞌan kida, 
\q2 mazan aonaa naꞌapainim nii uaitapan wuruꞌu parada-karuz. 
\q1 Utukapautan nii aimaakan kida shaꞌapaapa-kao, 
\q2 mazan aonaa naꞌapainim nii uaitapanuzu. 
\q1  
\v 27 Ushaꞌapanum kauꞌan, tuukii manawun unyukunuu dadaran. 
\q1 Naꞌiki tuukii uꞌinidan ukinao umaabataꞌazookan idi parada-karu. 
\q1 Naꞌiki uawun utarata umatukapaꞌazookan idi. 
\q1 Aata utukapa mani, naꞌiki uaitapa mani padamata 
\q2 wuruꞌu utukapaꞌazooniaz. 
\q1 Naꞌiki sariapa mani padamata utanawatinan powaꞌa ati õꞌidaꞌati. 
\q1 Uruu idi õkakuda mani naꞌiki õsaabaa mani padamata unao, 
\q2 kiaꞌo wuruꞌu Tominkaru kiauzonuz.’”\f + \fr 28:27 \ft Isaiah 6:9-10 \f* 
\p  
\v 28 Uruꞌu naa Paul katokontaꞌakan naa paparadan kaikapaꞌa: “Ukauꞌan, õaipan unao Jewnao aitapan, Tominkaru dyuuda-kidan parada-karu wuruꞌu kazannaatin-karu dauꞌu kidaꞌoraz, Gentilenao atiꞌo. Ushaꞌapanum kauꞌan ĩnao, ĩabata naꞌiki ĩmishida paꞌan wuruꞌu kuwai kidaz!”  
\v 29 [Sariapa Jewnao koditaꞌakan ĩabatan idi Paul paradan naꞌapa, tuukii naꞌiki maꞌozaka ĩkashadaakapan naa paꞌatiaaka kida.]\f + \fr 28:29 \ft Kiwiiniꞌo saada-kariwai idaꞌa, aonaa diꞌoraz saadinpanuꞌu.\f* 
\p  
\v 30 Dyaꞌutam wunu Paul mashaapan kabaun pakawinipinaapanii diꞌii. Ipai umorota-kidan, naꞌiki unaubaan pidannao morowautapainao kida paꞌidaꞌati.  
\v 31 Kaimanaiman ukowaadan ĩꞌati naꞌapaꞌoram manawun wuruꞌu Tominkaru naobanaita-kaoaz, naꞌiki ipai ukowaadapan pidannao ati Naobanai Jesus Christ dauꞌan. Mabaaꞌazoo ukakuwaapan naꞌiki maꞌozaka kapam. Naꞌiki aonaa kanom mashaatan ukakuwaapatinan.