\id PHP NT0074.PH Waffa N.T. Revision - Stringer 10-Sep-87 \h Piripii \toc1 Pauruusoono aa yanaa aavaa Piripii varuuyani reeravai \toc2 Piripii \mt1 Pauruusoono aa yanaa aavaa \mt1 Piripii varuuyani reeravai \ib \ip \it Pauruuso ariinoo tauraa mmayaaya yoketaivaa Piripii varuuya kiaa mmuduu iya ausa hanigia kiada variravai. Iya mmataivaa Roomaa kieetaivoono utuu mmataivaa nnutuuvo Maketoniaa. Aa yanaa aavaa oovi nnauvakidiri Aposoroo vaidi Pauruuso varioo reeravai. Ausa hanigioo vooya innara ooqoo tuuvaaraata Piripii vaa ausa hanigia kiada nuunauyaki unnakua aataruuyauvo vauyauvaaraatama Pauruusaa ausaivo mmuaarareeravai. Ausa mmuaararoonnaata Pauruuso Yisuunnara yaagueeqama kutaavaivee tuuvaara sirigainno yaagueeqama variravai. Piripii varuu vaa ausa hanigiooya sirigaida yaagueeqama varida mmuaa ausa mmuaa tinnivai varada iya ausaiyauvo mmuaararooduaata mmannammanna yaagueeqama Yisuunnara kutaavaivee kiaa kiada yoketaama variateeraivaara Pauruuso aa yanaa aavaa reeravaivee. \it* \c 1 \p \v 1 Na Pauruusoono aa yanaa aavaa ngiiini fafaarakiaunoo. Ti seena vaidi Timotiiva ni tasipama varikiai na fafaarakiaunoo. Ta taaravaitanaano Yisuu Kirisiinna mmooriivaa vareera vaidivaitana variaunnanoo. Mmuakiaa Anutuuqaa gioonna kiaapuuya Yisuu Kirisiinnara kutaavaivee kiaa kiada yoosinna Piripii variaiyani na aa yanaa aavaa ngiiini fafaarakiaunoo. Ngiiiniaatama ngiiiyara haitatuura vaidiiyaniaatama iya tasipama mmoori varaiyaniaatama na aa yanaa aavaa fafaarakiaunoo. \p \v 2 Ti Napoova Anutuuqoota ti Udaanga Yisuu Kirisiivaatama kati ngiiiyara yoketaama yaata utida ngiari ausa nuufaivaitana ngii mida nnaasu variateeraivaara ta yaata utuaunnanoo. \s1 Pauruuso gioonna kiaapu Piripii varuuyara \s1 yaaku vareeravai \p \v 3 Mmuakiaa suai na ngiiiyara yaata utuee ngiiiyara yaaku varee ni Anutuuqaara yoketaavee kiauvai. \v 4 Mmuakiaa suaivaki na ngii mmuakiaayara yaaku varauko ni ausaivo kaayauma sirigaivai. \v 5 Na tauraa ngii tasipama mmooriivaa varee mmayaaya yoketaivaa ngii giaa ngii miaa suaivakidiri ngieeta neetama vara rada nnidada aanna makeennaata varaunnaivaara na ngiiiyara yaaku varauko ni ausaivo pinaama sirigaivai. \v 6 Vaa na aa kua aavaa arinaima tee rikiauvai. Anutuuqo tauraa mmoori yoketaivaa ngii aakiaiyauvaki iivoono fai mmannammanna iinnonno Yisuu Kirisiiva kava tiinara suaivaki fai iima taikaanaravai. \v 7 Na mmannammanna ngiiiyara pinaama mmuduuya ruauvaara na itaama ngiiiyara yaata utuauvo inna safuuvai. Mo na kati nuaina mmayaaya yoketaivaa gioonna kiaapuuya yaagueeqama kiaa mmiaaduu rikiada vooyaano ivaara kutaavaivee kiaa kiada yaagueeqama varuduu vooyaano ivaara ooqoo tuduu na safuuma iya kua irisaivaa tiravai. Ii suai ivakiaatama na makee oovi nnauvaki variau suaivakiaatama ngia mmuakiaaya ni tasipama mmoori varaavai. Ivaara Anutuuqo kati niiyara yoketaama yaata utuoo ngiiiyaraatama kati yoketaama yaata utivai. \v 8 Boo, ngia mmuakiaaya ngiiiyara na pinaama ni ngiiiyaraikio ni ausaivo pinaama ngiiiyara ratainoo. Ni aakiaivaki itaama vaivo Yisuu Kirisiinnakidiri nniivai. Na kua kutaivaa itaa kua kiauvaa vaa Anutuuqo ni taivai. \p \v 9 Na aa kua aavaa ngiiiyara ataama yaaku varaanaravee. Ngii mmuduuya riraivo fai vioo vioo pinaavai vainai ngia mmuakiaa aataru kuaiyauvaa tuqinnama teeda rikiada ivaara safuuma yaata utuaaravee. \v 10 Ngia yoketaama varira aataruuvaara arinaima teeda rikiada yoketaavaivee kiateeraivaara na itaama ngiiiyara yaaku varaunoo. Fai ngia itaama varida iidada Yisuu Kirisiiva kava tiinara suaivaki ngia yoketaama varida hama ngii haruriraivaa irisaivootainaravai. \v 11 Fai ngia itaikiokio aataru safu tuanaivaa Yisuu Kirisiiva ariinoo ngii miivo fai ngii aakiaiyauvaki suvuainai rikiada ngia iikiaaravee. Fai ngia itaama iikio Anutuuqaa nnutuuvo ngiau aapu vinai gioonna kiaapuuya innara kua yoketaivaa kiaaravaivee. \s1 Ta Yisuu Kirisiinnara nnaasu yaata utida variaaravai \p \v 12 Ni seenayaso, vaa mmuaararai aataruuyauvo niisi nniivaara Yisuunna mmayaaya yoketaivaa gioonna kiaapu vooyaatama rikiaavai. Ngia ivaa rikiaateeraivaara na ngii giaa ngii miaunoo. \v 13 Yisuu Kirisiinna kua mmayaayaivo kooyaa vakiaiveeraivaara na oovi nnauvaki variauvaara kieeta vaidiivaa rapira vaidi mmuakiaayaatama mmuakiaa gioonna kiaapu aavaki vida nnida kiaiyaatama vaa ivaara teeda rikiaavai. \v 14 Na oovi nnauvaki variauvaara kaayau ti seenaiya Udaanga Yisuu Kirisiinnara kutaavaivee kiaiya tauraa kiisama muaraagakiaivaa pikiada nnaagiai pinaama innara yaagueeqakiaavai. Yaagueeqama kiada iida hama aatuuraida Anutuuqaa kuaivaa kooyaa kiaa kookieekiaavai. \p \v 15 Vooyaano na nnutu ruaavai variauvaara iya niiyara iya nnannataikiai ni yaataraaree kiaa Yisuu Kirisiinna mmayaayaivaa kiaa mmiaavai. Vooyaano niiyara yoketaida inna mmayaayaivaa kiaa mmiaavai. \v 16 Ii niiyara yoketaa kiaa iya niiyara mmuduuya ruaivaara mmayaayaivaa kiaa kookieekiaavai. Vaa iya rikiaavai. Na aavaki variee mmayaaya yoketaivaa yaagueeqama gioonna kiaapuuya kiaa mmiaiveeraivaara Anutuuqoono ee-oo tuuvaara na aavaki variaunoo. \v 17 Niiyara nniki apida variaiya hama yoketaama yaata utiraida ngiari seenaiya iyara mannaka kiateeraivaara nnaasu yaata utida Yisuu Kirisiinna mmayaayaivaa kiaa kookieekiaavai. Na oovi nnauvaki variee iya iikiaa aataruuvaara na rikiee pinaa ari vookarai mmuaararaivaa varaiveeraivaara iya yaata utida itaama iikiaavai. \p \v 18 Hama na ivaara yaata utuaunoo. Mmuakiaaya yoketaama yaata utiraiyaatama maisama yaata utiraiyaatama Yisuu Kirisiinna mmayaayaivaa kiaa kookieekiaivaara ni yoketainoo. Fai mmannammanna ivaara ni yoketainaravai. \v 19 Vaa na tauvai. Ngia niiyara yaaku varaivaaraatama Yisuu Kirisiinna Mmannasaivo ni tasipama variivaaraatama fai Anutuuqo tinai tee na oovi nnauvaa pikiee kati mmaanai kuanaravai. Ivaara fai mmannammanna ni yoketainaravai. \v 20 Ni iikiatai aataruuvaara na faannaina hara kiee variauvaa rikiaatee. Na Yisuunna kuaivaa pikiee nini mmooriivaara ni mmamma maisaivoo kiaa na mmuakiaa suai yaagueeqama variauneema mmuaikaraama varinaraivaara na faannaina hara kiee variaunoo. Vara na varinarannee? Vara na putinarannee? Mmuakiaa suaiyauvakiaata aa suai aavakiaatama ni variraivakiaata ni putiraivakiaatama gioonna kiaapuuya Yisuu Kirisiinnara kua yoketaivaa kiateeraivaara na faannaina hara kiee variaunoo. \v 21 Mmatayaa variraivo datainnee? Yisuu Kirisiiva ni tasipama varikiai na hara kiee variaunoo. Fai na putuee nnaagiai na varinaraivo aanna makee na variauvaa yaataraanaravaivee. \v 22 Fai na homo mmatayaa variee kaayau mmoori yoketaiyauvaa iinaravai. Mo na datainarannee? Vo vara putiraivaara ni yoketainarannee? Vo vara variraivaara ni yoketainarannee? Hama neeta taunoo. \v 23 Na taara aataruvaitanaara pinaama yaata utuaunoo. Na putuee Yisuu Kirisiinna tasipama varinaraivaara na pinaama ni yoketainoo. Ii aataru ivo pinaama yoketai aataruvai. \v 24 Na ngiiiyara yaata utuauko na ngii tasipama varinaraivo putinara aataruuvaa yaataraivai. \v 25 Vaa na arinaima rikiauvai. Fai na ngii tasipama varinaravai. Fai na mmuakiaaya ngii tasipama variee mmoori varanai ngia Anutuuqaa kuaivakidiri yokeema rada vida varida Yisuunnara kutaavaivee kiaivaara sirigakiaaravai. \v 26 Fai na kava vara ranee ngiiisi nninai rikiada ngia niiyara pinaama sirigaida Yisuu Kirisiinnara kua yoketaivaa kiaaraivaara na itaama ngii tasipama variee mmoori varaanaravai. \p \v 27 Gioonna kiaapuuya Yisuu Kirisiinna mmayaayaivaara kua yoketaivaa kiateeraivaara tuqinnama variatee. Fai na ngiiisi kuanarannee? Vara hama na kuanarannee? Sa ivaara yaata utuatee. Ngia mmuaa ausa mmuaa tinnivai varada mmoori yoketaivaa iikiaara kuaivaa na rikiaanaraivaara yaata utida tuqinnama variatee. Ngia mmuaa ausavai varada mmooriivaa yaagueeqama mmuaavaugiataama iida fai mmayaaya yoketaivaa gioonna kiaapuuya kiaa mmikiai iya Yisuunnara kutaavaivee kiaaravai. Ngia itaama iikiaara kuaivaa na rikiaanaraivaara tuqinnama variatee. \v 28 Fai ngia itaama iida ngiingii nnammutuaiyara sa aatuurama kiada yaagueeqama nnaasu mmooriivaa iikiatee. Fai ngia yaagueeqama iikiokio ngia iya yaataraaraivo kooyaa vainai iya taaravai. Fai iya eeyaara putida taikaaraivo kooyaa vaino Anutuuqo ngii vitoo yoketaama kinai ngia variaaraivootama kooyaa vainai iya taaravai. \v 29 Hama ngia Yisuu Kirisiinnara kutaavaivee kiaivaara nnaasu Anutuuqo ee-oo tikiai ngia Yisuunna mmooriivaa varaavai. Ngia innara mmamma nniitareeraivaa varaaraivaaraatama Anutuuqo ee-oo tikiai ngia inna mmooriivaa varaavai. \v 30 Na nnaaru Yisuu Kirisiinna mmooriivaa rapira roosiima na iina variee mmuaararoovaa varaivaa vaa ngia teeravai. Na makee mmuaikaraama mmuaararaivaa varauvaara vaa ngia rikiaavai. Aanna makee ngieeta ni tasipama ii mmoori ivaa rapira roosiima iikiaaravee. \c 2 \s1 Yisuuva aduoo varuduu Anutuuqo ngiau aapu \s1 inna vitoo yapeeravai \p \v 1 Yisuu Kirisiiva ngiiiki variivaara ngia yaagueeqama variaanoo? Ivo ngiiiyara mmuduuya ruaivaara ngia yoketaama variaanoo? Mmannasa Yoketaivo ngiiiki varikiai ngia inna tasipama mmuaavau varida inna kuaivaa rikiaanoo? Ngia ngiingiiiyara ngiingiiiyara boo tida ngiingiiiyara ngiingiiiyara tuqinnada variaanoo? \v 2 Fai ngia itaama iikiaara iida varida mmuaa ausa mmuaa tinnivai varada ngiingiiiyara ngiingiiiyara mmuaakaraama mmuduuya rida mmuaavau varikiai na tauraa ngiiiyara sirigakiaaneema fai na kava ngiiiyara pinaama sirigainaravaivee. Ivaaraida ivaugiataama iikiatee. \v 3 Ngia mmoori voovai voovai iida varida sa ngiingiiiyara nnaasu yaata utida ngiingiiiyara mannaka kiatee. Adida varida ngii seenaiyara yaata utida kiatee: Iya yoketaama varida ti yaataraiyavee, kiatee. \v 4 Sa ngiingii variraivaara nnaasu yaata utida iikiatee. Ngiingii seenaiya variraivaaraatama yaata utida iikiatee. \v 5 Yisuu Kirisiiva yaata utuuvaugiataama mmuaikaraama ngiingiiiyara ngiingiiiyara yaata utuatee. \li1 \v 6 Nnaaru ivo mmannammanna itaavai nnaasu Anutuuqo varuduu \li2 Anutuuqaa yaata tinniivo innaki vairavai. \li2 Ivo itaama Anutuuqo varuuvaara \li2 hama pinaama ivaara yaata utuoo \li2 ivaa puaisa utiravai. \li1 \v 7 Hama ivaa puaisa utirainno \li2 ariinoo ari variraivaa pikieeravai. \li2 Pikiooduu mmatayaa gioonnaivo \li2 inna mmata kiooduu \li2 hanigioo vaidi mmatayaiya mmammaivaa varoo \li2 sikaunnaadiri yookaama kioo \li2 viteera vaidiivaanikaraama variravai. \li1 \v 8 Ivo vaidivai varioo \li2 hama ariiyara mannaka tirainno \li2 aduoo varioo \li2 Anutuuqaa avaivaa nnaasu rikioonnonno \li2 ari putinaraivaara ee-oo tioo putiravai. \li2 Hama kati putirainno \li2 maisama yatari sagaivau putiravai. \li1 \v 9 Ivaara Anutuuqo inna vitoo \li2 ngiau aapu tuanaivau inna yapa kieeravai. \li2 Yapa kioo nnutu voovai inna mmuuvo \li2 mmuakiaa nnutuuyauvaa yaataroovaa \li2 inna mmiravai. \li1 \v 10 Itaama vauvaara \li2 fai mmuakiaa ngiau aapu variaiyaatama \li2 mmatayaa variaiyaata \li2 vaa putuaiya mmannasaiyaatama \li2 Yisuunna nnutuuvo ngiau aapu pinaavai vauvaara \li2 innara toorivu yau haraaravai. \li1 \v 11 Itaama vauvaara \li2 fai mmuakiaaya Yisuu Kirisiinnara \li2 Udaangaivovee kiaa kiada kiaa kookieekiaaravai. \li2 Fai iya itaa kua tikio rikioo \li2 ti Napoonna Anutuuqaa nnutuuvootama \li2 ngiau aapu vainaravaivee. \s1 Ngia ausa hanigieeraiyaano mmeekiavai roosiima variaaravai \p \v 12 Ni seena na ngiiiyara mmuduuya ruauyaso, ivaara na ngii tasipama varuu suaivaki ngia ni kuaivaa rikiada uuneema aanna makee hama na ngii tasipama variau suaivaki ni kuaivaa arinaima rikiada yaagueeqama iikiaaraivo inna yoketaavai. Anutuuqo ngii vitoo yoketaivau yapaanaraivaara yaata utida inna mmooriivaa iikiokio taikaanaravai. Ngia innara aatuuda itaama yaagueeqama mmooriivaa iida vara taika kiaatee. \v 13 Ngia Anutuuqaa tasipama mmuaa yaatavai varada ivo yaata utiraivaugiataama ngia rikiaa rada iikiateeraivaara ivo mmannammanna ngiiiki mmoori varaivai. \p \v 14-15 Sa mminnamminnaa maisaivaa vareerama kiada yoketaa tuanaaya variateeraivaara mmuakiaa mmooriivaa ngia iida varida sa nunuraanurai tida buaaru tida varida iikiatee. Ngia itaama iidada gioonna kiaapu mmatayaiya tomedama maisamaisama variaiya tasipama hara kiada variaa suaivaki ngia Anutuuqaa raunna mmaapu yoketaa tuanaaya variaaravai. Aakiapuaiyauvo ngiau aapuuvau mmeekia taineema ngia iya tasipama varikio mmeekiaivo taanaravai. \v 16 Ngia tupatupaa variaara mmayaayaivaa puaisakama utida iya kiaa mmida varida mmeekia roosiima variaaravai. Fai ngia itaama iikiakiai Yisuu Kirisiiva gioonna kiaapuuya yaparaira suaivaki fai na ngii mannaka tinaravai. Na mmoori iikiauvo hama kuminayaa kuaikiai na hama kumina mmoorivai iikiauvai. Na iikiau mmooriivo kooyaa vainaraivaara ngia itaama iikiai na ngii mannaka tinaravai. \p \v 17 Ngia Yisuu Kirisiinnara kutaavaivee kiaivo nnaaruaa vaidiiya yeena tapiivaa kiisama ngiaunnannuma iima kioovaa roosiima vainoo. Iya yeena tapiivau puara sipisiipa kiauvaa kati Anutuuqaara tusoneema na ngiiiyara ni kiauvaa tusee putinarannee? Vara hama na putinarannee? Fai kutaa na ngiiiyara putinaraivaara ni ausaivo yoketaikiai na ngii tasipama sirigaina variauvai. \v 18 Mmuaakaraama ngieeta ngii ausaiyauvo yoketainai ni tasipama sirigakiatee. \s1 Pauruuso Timotiiya Epaporotitiiyara tiravai \p \v 19 Na yaaku varee rikino Udaanga Yisuu Kirisiiva ee-oo tinai na kiisa suai Timotiinna titano ngiiisi kuanaravai. Ngia yoketaama variaivaa na rikino ni yoketainaraivaara na inna titano ngiiisi kuanaravai. \v 20 Ari mmuaavoono ni tasipama mmuaa ausavai varoo ngiiiyara pinaama mmuduuya ruaivai. \v 21 Vaa ausa hanigieera gioonna kiaapu vooya aavaki variaiya ngiari mmooriivaara nnaasu yaata utida varida hama Yisuu Kirisiinna mmooriivaara yaata utuaavai. \v 22 Vaa ngia taavai. Timotiiva ari vookaraama yoketaama mmooriivaa varoo ni maapuvai roosiima varuduu na inna koova roosiima varida ta mmayaaya yoketaivaara mmuaavaugiataama mmoori vareeravai. \v 23 Ivaara kiisa suai vaidiiya niiyara data datai aataruuvaa iikiaaraivo kooyaa vainai tee na inna titano ngiiisi kuanaraivaara na yaata utuaunoo. \v 24 Neetaata na kiisa suai ngiiisi kuanaraivaaraatama na yaata utuee kutaavaivee tino Udaanga Yisuu Kirisiiva aataruuvaa ni vitainai na kuanaravai. \p \v 25 Ngia Epaporotitiiva ni haitatuukiaiveera inna titooduu niisi nniravai. Na inna titano kava vara ranoo ngiiisi kuanaraivaara na yaata utuauko inna ni yoketainoo. Ivo ni seenavai varioo ni tasipama mmoori varoo yaagueeqama iiravai. \v 26 Ivo nniitaroovaa ngia mmuakiaaya rikioovaara ivo ivaara pinaama yaata utuoo ngiiisi vioo ngii taanaraivaara inna yoketainoo. \v 27 Kutaavai. Ivo tauraa pinaama inna nniitarooduu rikioo putuoo fanniiravai. Anutuuqo innara boo tuduu hama putiravai. Anutuuqo hama innara nnaasu boo tirainno niiyaraatama boo tiravai. Inna nniitaroovaara vaa na mmuaararaivaa vara kiee kava pinaa mmuaararaivaa vareevoo kiaa Anutuuqo niiyaraatama boo tiravai. \v 28 Ivaara na inna titano ngiiisi kuanaraivaara kaayauma ni yoketainoo. Ngia kava inna teeda sirigaikiai na hama pinaama innara yaata utinaraivaara ni yoketainoo. \v 29 Ivo ti seenavai varioo Udaangaivaa mmooriivaa varaivaara inna teeda pinaama sirigaida inna tuqinnaatee. Itai vaidiiyara kua yoketaivaa tida iya kuaivaa rikiaatee. \v 30 Ivo Yisuu Kirisiinna mmooriivaa iinno hama ari variraivaara yaata utirainno Yisuunna mmooriivaara putuoo fanniivaara innara kua yoketaivaa tida inna kuaivaa rikiaatee. Ngia mmoori yoketaivaa niiyara ngii iikiataikiai ngieera variaivaara hama iikiaavo ivo ivaa iinno putuoo fanniivaara kua yoketaivaa innara tida inna kuaivaa rikiaatee. \c 3 \s1 Safuuma varira aataru tuanaivaa vareeraivaara Pauruuso tiravai \p \v 1 Ni seenayaso, na nnaagiai kua voovai ngii giaa ngii minaravee. Udaanga Yisuu Kirisiiva ngiiiyara yoketaivaara innara sirigaida variatee. Na tauraa fafaara raa kuaivaa kava ngii giaa ngii miauvaara hama ni maisainoo. Fai ngia ivaa rikiada yoketaama variaaravai. \v 2 Vaidiiya koonnama varida maisa mmooriiyauvaa iida ngii mmammaiyauvaa hatokaaraivaara yaagueeqakiaiyara tuqinnama haitatuukiatee. \v 3 Teteenoo Anutuuqaa Mmannasaivaa varaunnaivaara ti ausa mmuduuyaiyauvaa inna mmiaunnavai. Ta Yisuu Kirisiinna tasipama variaunnaivaara ta sirigakiaunnavai. Ivaara teenoo mmamma hatokeera tuanaaya variaunnavai. Hama ta kati mmaanai mmamma hatokeeraiya roosiima titiiyara mannaka tida varida ivaara yaagueeqakiaunnavai. \v 4 Na kutaa tuanaa iya ni mmamma hatokoovaara neneenoo niniiyara ni mannaka kiatainai fai na aikiooma niniiyara mannaka tiee ivaara yaagueeqainaravai. Fai vaidi voovoono ari mmamma hatokaivaara ariiyara yaata utuoo tinara: Na aikiooma variaunoo, tinai neenoo inna yaataraanaravai. \v 5 Ni noova ni mmata kiooduu na mmuaa sudaaqavai nnaasu variaaduu iya ni mmammaivaa hatokeeravai. Isarairaa gioonna kiaapuvaitanaano ni mmata kiooduu na Piyamiinaa oyaivakidiri diitee Eporai kua tuanaa tuuyakidiri diiteeravai. Diitee yokeena Yutayaiya mmaanna tuu kuaivaa uuvaara na Farisaivoono yaagueeqama iiravai. \v 6 Na yaagueeqama iinana gioonna kiaapu vaa ausa hanigieeraiyara maisa mmooriivaa iiravai. Vaidi voovoono mmaanna tuu kuaivaa rikioo iinno safuuma varitiri. Neenoo itaama variee hama mminnamminnaa maisaivaa varautirivee. \p \v 7 Na tauraa ii aataru iyauvaara rikiaaduu ni yoketairavai. Aanna makee na Yisuu Kirisiinna varauvaaraina na innara yaata utuee ii aataru iyauvaara rikiauko ni maisaikiai na kiaunoo: Kuminayaa na iiravaivee, kiauvai. \v 8 Hama na iyauvaara nnaasu ni maisaikiai itaa kua kiauvai. Ti Udaanga Yisuu Kirisiinna na arinaima tee rikiauvo inna yoketaa ari vookarai tuanaavai tauraa na iikiaivaa yaataraivai. Na Yisuu Kirisiinna arinaima tee rikiaanaraivaara mmuakiaa aataru mmoorivai tauraa na iikiaiyauvaara ni maisaikiai na kiaunoo: Kumina mminnaayauvai na iikiauvaivee, kiauvai. Mmuakiaa aataru koonnakaannama iiraiyauvaa na Yisuunnaroo tiee kaagaari kiauvai. Na Yisuu Kirisiinna varaanaraivaara na ii aataru iyauvaara kumina mminnaa yaapasiiyauvaivee kiauvai. \v 9 Na Yisuu Kirisiinna eeyaara varee inna tasipama varinaraivaara iyauvaara kiaunoo: Yaapasiiyauvaivee, kiauvai. Hama na mmannammanna Anutuuqaa mmaanna tuu kuaivaa rikiee ivaa iina variee nene safuuma variraivaa varauvai. Na Yisuu Kirisiinnara kutaavaivee kiauvaara Anutuuqo niiyara tinoo: Safuuma variraivovee, tiivaa vaa na ivaa varauvai. \v 10 Na Yisuu Kirisiiva varii aataruuvaa arinaima tee rikiee Anutuuqo inna tuduu putuuvakidiri diitoo yaagueeqaivaa varaanaraivaara ni yoketainoo. Ivo mmamma mmuaararoovaa varoneema neeta varee ivo putinara uuduu iya maisa mmooriivaa inna mmuuvaa neeta varee itaama varinaraivaara ni yoketainoo. \v 11 Fai na putino too Anutuuqo ni tinai na putuauvakidiri diitee kava varinaraivaara na faannaina variee itaa kua kiaunoo. \s1 Anutuuqaa atauvaa yaataraaraivaara seenada vida varaatee \p \v 12 Hama na niniiyara kiaunoo: Vaa na aikiooma itaama iina koovayama variauvaivee, kiauvai. Yisuu Kirisiiva vaa ni varaivaara na yoketaama variraivaa varaanaraivaara mmannammanna mmooriivaa yaagueeqama kiee varee variaunoo. \v 13 Ni seenayaso, hama na yaata utuee kiaunoo: Vaa na varauvaivee, kiauvai. Aa na tinara kua aavaa nnaasu na iina variee variaunoo. Vaa na tauraa iikiaa mmooriivaa taunnu kiee aanna makee karaasa mmooriivaa nnaasu na yaata utuee mmannammanna yaagueeqama kiee ivaara iina variee variaunoo. \v 14 Vaidiiya seenada vida atauvaa yaatarada irisaivaa varaaneema na safuuma seeneenana atauvaa yaatara kiee irisaivaa varaanaraivaara mmoori varauvai. Anutuuqo irisaivaa tupatupaa variraivo ngiau aapu vaivaa ni minaraivaara na mmoori varauvai. Yisuu Kirisiiva putuuvaara Anutuuqo ii irisai ivaa ti mminaraivaara ti maavee tiivai. \p \v 15 Ta mmuakiaaya Anutuuqaa aataruuvaa iida rapisiima taunnaiya ii kua ivaara mmuaa yaata mmuaa tinnivai varaaravee. Fai ngia vooya ari vo yaata tinnivai varakio fai Anutuuqo ivaara kooyaa ngii vitainaravai. \v 16 Fai itaama vainai sa ngia ivaara yaata utuatee. Vaa ta tauraa aikiooma iikiaunna aataruuyauvaa fai ta mmannammanna yaagueeqama kiada iikiaaravai. \p \v 17 Ni seenayaso, ngia mmuakiaaya na iikiauneema iikiatee. Ta safu aataruuvaa iida ngii vitaakiaunnaivaara gioonna kiaapu ivaugiataama kuaiya tuqinnama taatee. \v 18 Na kaayauneetu aa kua aavaa ngii giaa ngii miravai. Aanna makee na rateera tasipama kava ngii giaa ngii miaunoo. Kaayau gioonna kiaapuuya maisama variaivaara iya Yisuu Kirisiiva yatari sagaivau putuu aataruuvaa nnammutuaaya variaanoo. \v 19 Ngiari mmamma iira aataruuvo iya anutuuvovee. Maisa mmooriivaa iya iikiaivaara hama ivaara iya mmamma maisairama kiada ivaara ngiariiyara mannaka kiaavai. Iya mmatayaa diaa mminnaiyauvaara nnaasu yaata utida variaanoo. Iya itaama variaivaara fai iya ikia aakiaivaki kuaaravee. \v 20 Mo teenoo ngiau aapuuvakinnaiyavee. Udaanga Yisuu Kirisiiva ti vitoo yoketaivau ti yapaivoono ngiau aapuuvakidiri tiinaraivaara ta faannaida variaunnanoo. \v 21 Ti mmamma mmatayaa diaa muaraagaiyauvaa fai ivo ari mmamma ngiau aapu diaa yoketaa ari vookaraivaa roosiima hanigia kiaanaravai. Ivo aikiooma mmuakiaa mminnaiyauvaa yaataroo dira yaagueeqaivaadiri fai iinaravaivee. \c 4 \s1 Pauruuso Piripii varuuya kuaivaa kiaa mmiravai \p \v 1 Ni seenayaso, itaama vaikiai na ngiiiyara mmuduuya ruee ngii tasipama ni variatainoo. Ngia ni mmooriivaa kaanaiya na ngiiiyaadiri Anutuuqaasidiri irisaivaa varaanaraiya variaani na ngiiiyara yaata utuauko ni ausaivo yoketainoo. Ni seena na ngiiiyara mmuduuya ruauyaso, ngia yaagueeqama variaaneema Udaanga Yisuu Kirisiinnara yaagueeqama kiada iida varida variatee. \p \v 2 Evotiaaya Sidikiiya ngia gioonnavaitana na yaagueeqama ngiiita kua tiee ngii giaa ngii miaunoo. Sa ngiingiiiyara ngiingiiiyara nnannateerama kiada Udaanga Yisuu Kirisiinna raunnavaitana varida mmuaa ausa mmuaa tinnivai varada variatee. \v 3 A vaidi hama ni pikieerainna yaagueeqama ni tasipama mmoori varaannaikua eetaatama ii gioonna innidanaa tasipama mmoori varanai sa ngiariiyara ngiariiyara nnannataateeraivaara na i yaparakiaunoo. Ii gioonna innidanaano ni tasipama mmayaaya yoketaivaa yaagueeqama kiaa kookieema kiaivaara eeta iya tasipama mmoori varaanee. Vaidi voovai nnutuuvo Keremeenootama ngiari vo gioonna kiaapu ni tasipama mmoori varaiya tupatupaa variraivaa varaavo iya nnutuuyauvo Anutuuqaa yanaivau vaiyaatama ivaitana tasipama mmoori varada mmayaaya yoketaivaa kiaa kookieema kieeravai. \p \v 4 Ngia mmuakiaa suai Udaanga Yisuu Kirisiinnara sirigaida variatee. Na kava ngii giaa ngii miee kiaunoo: Sirigakiatee, kiaunoo. \p \v 5 Mmuakiaa gioonna kiaapuuya tasipama tirooma variatee. Ti Udaanga Yisuu Kirisiiva fai kiisa suai kava tiinaravai. \v 6 Ngia datadataama variaaraivaara sa pinaama yaata utuatee. Ivaara yaaku varada varida ngiingii nuaira variraivaki teekio hama ngiiisi vai mminnaiyauvaara Anutuuqaata kua tida kiaa mmiatee. Kiaa mmida ivaara yoketaavee kiatee. \v 7 Fai ngia itaama iikio Anutuuqaa ausa nuufa ari vookaraivaa hama ta mmatayaiya yopeema taunnaivo ngiiiki vainaravai. Fai Anutuuqo ivaa ti mminai ta Yisuu Kirisiinna gioonna kiaapuya variaunnaivaara ti ausa tinniiyauvo yoketaama vainaravai. \p \v 8 Ni seenayaso, aa na nnaagiai kua aavaa ngii giaa ngii minaravee. Kua kutaivaaraata gioonna kiaapuuya aataruuvaara kua yoketaa ari vookaraivaa tiraivaaraatama safu yoketaa aataruuvaaraata hama mminnamminnaa maisaatai aataruuvaaraatama yoketaama vai mminnaiyauvaaraata mmoori yoketaivaaraatama yaata utuatee. Itaama vai aataru yoketaiyauvaara gioonna kiaapuuya kua yoketaivaa tiraiyauvo ngii yaatana suvuakuaivee. \v 9 Kuaivaa na ngii giaa ngii miaaduu ngia rikiada varooyauvaa iida mmooriiyauvaa na iikiaaduu ngia tooyauvaa iikiatee. Fai ngia itaikio Anutuuqo ausa nuufaivaa gioonna kiaapuuya mmioo variivoono ngii tasipama varinaravai. \s1 Piripii varuuya mminnaiyauvaa Pauruusaa mmuduu \s1 yoketaavee tiravai \p \v 10 Ngia hokoba suai kati varidada aanna makee ngia kava niiyara yaata utida ni tuqinnaivaara na rikiauko ni yoketaikiai kaayauma sirigakiaunoo. Ti Udaanga Yisuu Kirisiiva ni tasipaikiai ngia itaama iikiaivaara na sirigakiaunoo. Vaa ngia tauraa pinaama niiyara yaata utida ni tuqinnaara aataruuvo hama kooyaa vairavai. \v 11 Mminnaiyauvo hama niisi vaivaara na hama ivaara kua kiauvai. Vaa na arinaima rikiauvai. Mminnaiyauvo niisi vainnee? Hama niisi vainnee? Hama na iyauvaara yaata utiraina iyauvaara kati aikioovee tiee hara kiee variau aataruuvaa vaa na iina tauvai. \v 12 Mminnaiyauvo hama niisi vai aataruuvaata kaayau mminnaiyauvo ni suvuai aataruuvaatama vaa na tee rikiauvai. Mmuakiaa yoosinnaiyauvaki na variauyauvakiaata mmuakiaa suaiyauvakiaatama na nene variauvaara ni aakiaivaki inna aikioovee kiauvai. Vo suai na yeenna nnaa ausa rasiti kiee variee vo suai ni yeenna raikiai variee vo suai kaayau mminnaiyauvaa varee vo suai kiisa mminnaiyauvaa varauvaara na arinaima tee rikiee inna aikioovee kiauvai. \v 13 Mmuakiaa aataru mmooriivaa na iikiauvaa Yisuu Kirisiiva ari yaagueeqaivaa ni mikiai na aikiooma iikiauvai. \p \v 14 Mmuaararaivo niisi nnuu suaivaki ngia niiyara tuqinnoovaara ni yoketainoo. \v 15 Ngia gioonna kiaapu Piripii variaiya vaa ngia teeda rikiaavai. Na tauraa tuanaa mmayaaya yoketaivaa ngii giaa ngii mi kiee ngii mmata Maketoniaa pikiaaduu ngia vaa ausa hanigieeraiya nnaasu ni tasipama sikau mmira aataruuvaa iiravai. Mmuakiaa vaa ausa hanigieera gioonna kiaapuuyakidiri ngieenoo nnaasu sikauyauvaa ni muduu ivaara Anutuuqo irisai yoketaama variraivaa ngii miravai. \v 16 Na Tesoronikii variaa suaivaki hama mminnaatauduu ngia airineetu mminnaiyauvaa niini kiooduu viravai. \v 17 Na mminnaiyauvaa kati ngiiisidiri varaanaraivaara hama iyauvaara nnaasu ni yoketainoo. Anutuuqo irisai ngiiiki mmooriivaa iino kaanaivo vakia roo vioo vioo pinaavai vainai na taanaraivaaraatama ni yoketainoo. \v 18 Vaa ngia kaayau mminnaiyauvaa ni muduu kaayauma ni suvuairavai. Epaporotitiiva mmuakiaa mminnaiyauvaa ngia kati ni muuvaa varoo ni muduu kaayau mminnaiyauvo niisi vairavai. Nnaaru vaidiiya kati Anutuuqaara puara sipisiipaiyauvaa hudooduu suudaivaa rikioo iyara yoketaayavee kiaa iyara yoketauvaa roosiima ngia ii mminnaa iyauvaa kati ni muuyauvaara Anutuuqo tunoo: Inna aikioovee. Ni yoketainoo, tiravai. \v 19 Ni Anutuuqo ari yaagueeqa yoketaa ari vookaraivo Yisuu Kirisiinnaki suvuaikio vaivakidiri ngii minai ngia ngiingii nuaira variraivaki teekio hama ngiiisi vai mminnaiyauvaara fai hama ngia buaakiaaravai. Vaa aikiooma ngia varaavai. \v 20 Ti Napoonna Anutuuqaa nnutuuvo tupatupaa ngiau aapu itaavai nnaasu vakiaivee. Kua kutaa. \s1 Pauruuso nnaagiai tuanaa boo tira kuavai \p \v 21 Anutuuqaa gioonna kiaapu mmuakiaaya Yisuu Kirisiinnaki variaiyara ta yaata utida boo kiaunnaivaara iya kiaa mmiatee. Ni seena aa ni tasipama variaa aaya ngiiiyara yaata utida boo kiaavai. \v 22 Mmuakiaa Anutuuqaa gioonna kiaapu aavaki variaiya ngiiiyara yaata utida boo kiaavai. Anutuuqaa gioonna kiaapu Roomaa vaidi kieetaivaa nnauvaki variaiyaatama ngiiiyara yaata utida boo kiaavai. \p \v 23 Ti Udaanga Yisuu Kirisiiva kati gioonna kiaapuuyara yoketaama yaata utiraivo ngii tasipama vakiaivee.