\id LUK Mazateco de Ayautla 
\h SAN LUCAS 
\toc1 En nda ngatꞌa tseꞌe Jesucristo jotsaꞌen kitsiꞌindu SAN LUCAS 
\toc2 SAN LUCAS 
\toc3 Lc. 
\mt2 En nda ngatꞌa tseꞌe Jesucristo jotsaꞌen kitsiꞌindu 
\mt1 SAN LUCAS 
\c 1  
\s1 Lucas tsiꞌindure Teófilo 
\p  
\v 1 Ngu ꞌñu nkjin xuta kuamejénre tsja fani tsaꞌen siꞌindu mé= xi Naꞌenna kitsaꞌen ngajinni̱,  
\v 2 jo fa tsaꞌen yakuyani̱ xi ꞌndani nga tutsꞌinre ko fa tuxkun tsabenii̱ ꞌba xi kitsaꞌexare nga kitsikjaꞌaxtiuya enre Naꞌenna.  
\v 3 ꞌBa jaskan nga je nda tsiningiya yajaa̱ jó fa kuán ꞌndani nga tutsꞌinre, nda= tjin ngatꞌana̱ ngayeje nga tsja fani tsaꞌen siꞌindura̱ kui tsajmibi ji xuta chinga Teófilo,  
\v 4 tuxi nda xiani ngatꞌare kjuakixi xi je kisakuyari. 
\s1 Nga sꞌeya nijmi nga Juan Bautista tsin 
\p  
\v 5 Nixtjin nga Herodes reyre nangi Judea kuán, ꞌba nde kio tijña jngu naꞌmi xi Zacarías ꞌmi, xi tu jngu xutare Abías. ꞌBa chjunre Elisabet ꞌmi, jngu xi ntjere Aarón.  
\v 6 ꞌBa ngojó ꞌñu nda kixi ngixkun Naꞌenchana, ꞌba tsajain xi kiskaninejere, ngatꞌa ꞌñu nda tsikꞌetjusun yeje enre ko kjuatexumare Naꞌenchana.  
\v 7 Tunga bi tjinre kiꞌndi, ngatꞌa Elisabet ꞌndi=; ꞌba je ne chinga koni ngojó ngayeje. 
\p  
\v 8 Ngu jngu nixtjin nga Zacarías ko xi ñatjen tsaꞌexa tsꞌakore nga saꞌexa joni naꞌmi ngixkun Naꞌenchana,  
\v 9 ꞌba jotsaꞌen je ngare naꞌmi, tu Zacarías fa tsꞌakore nga kui xi kjuaꞌasꞌen ngaꞌnde tsjere ningu nga kuakare tjingusja Naꞌenchana.  
\v 10 ꞌBa yejerañu titi tjingusja, ngatsiꞌi xutankjiun inya ngandetsin ningu nga inyafako Naꞌenchana.  
\v 11 ꞌBa kio, Zacarías kuatsejenre jngu ankjere Naꞌenchana, xi sejña nduju ngate kixire yamixa ña tisun tjingusja.  
\v 12 ꞌBa Zacarías tu ꞌba= kuánre nga tsabe ankje, ꞌba ꞌñu kitsakjun.  
\v 13 Tunga ankje kitsure: 
\p —Zacarías, bi kuin, ngatꞌa Naꞌenchana je kjintꞌe nga kichukue, ꞌba chjunri Elisabet sꞌe̱re jngu kiꞌndi xiꞌin xi tsiji xi Juan kꞌuin_ri.  
\v 14 ꞌBa ꞌñu tsja ku̱anri, ꞌba nde ꞌñu nkjin xuta ku̱atsjare ngayeje nga tsin,  
\v 15 ngatꞌa kiꞌndiri ꞌñu je ku̱an ngixkun Naꞌenchana. Bi kꞌui binu ninga xan ꞌba tse Isennixtjintsjere Naꞌenchana ngajinre kui kionga kje tsinjín.  
\v 16 ꞌBa saꞌen nga ꞌñu nkjin xuta xi naxinanda Israel tseꞌe kjuaꞌe ngani ngixkun Naꞌenchana xi Naire mani.  
\v 17 ꞌBa kui sejñajinre isennixtjinre ꞌba ko kjuaꞌñure profeta Elías. Kui kuajetitjunre Naꞌenna, ꞌba saꞌen nga xi xicha ma ko xi kiꞌndi ma nda kuaꞌa ngani xinkjin, ꞌba nga xi xtan sikꞌantjaiya kjuafaꞌetsjenre tuxi ku̱anire sikꞌetjusun. ꞌBa ꞌbitsaꞌen sikꞌejñanda naxinando nga skjebetjo Naꞌenna —kitsu ankje. 
\p  
\v 18 ꞌBa Zacarías tsiningiyare ankjebiu: 
\p —¿Jótsaꞌen skuekixiña̱ kibiu? Ngatꞌa je ne chingaa̱, ꞌba chjunna̱ ngayeje. 
\p  
\v 19 ꞌBa ankjebiu kitsingojore: 
\p —An Gabriel= ña̱, ꞌba ngixkun Naꞌenchana tejñaa̱; ꞌba kui kitsikasenna̱ nga kjuakora̱ ji ꞌba xinra̱ en xi nda.  
\v 20 Enna̱ kꞌuetjusun nixtjin nga tjinnere nga ꞌba ku̱an. Tunga ngatꞌa bi kuakjainri en xi kixinra̱, ku̱anima=ni ꞌba bi ku̱an kuinukjuai ꞌnda nga ku̱an yeje kibi. 
\p  
\v 21 ꞌBa yejerañu, xutankjiun inya ngandetsin ningu nga inyakuyare Zacarías ꞌba tu ꞌba= kjimare nga tjiꞌbandayare nga tjiꞌbetju.  
\v 22 Tunga kionga tukjiaꞌa ꞌetju, ꞌba bi ma fako xuta xi kio tjindu; ꞌba ꞌbatsaꞌen kuankjinre nga tjin xi kuatsejenre ngaya ngaꞌnde tsjere ningu, ngu tu chuba= tsaꞌenre ko ntsja nga fako. ꞌBa tojo bi kuán kinchja. 
\p  
\v 23 ꞌBa nga Zacarías je kitsijngu xare joni naꞌmi, kiji ngani ndaba.  
\v 24 ꞌBa bi ꞌñu nkjin nixtjin jaꞌa, ꞌba Elisabet xi chjunre kisꞌeyaꞌmore kiꞌndi, ꞌba ón sa bi ꞌetju ndaba. ꞌBa kitsu:  
\v 25 “Naꞌenna ꞌbi kitsaꞌen ngatꞌana̱ nga jaꞌanimara̱, tuxi kjuaꞌaxinni kjuasuba xi tjinꞌinna̱ ngatꞌare xi yakꞌa.” 
\s1 Nga jngu ankje beꞌe nijmi nga tsin Jesucristo 
\p  
\v 26 Kionga je jaꞌa jon sa, Naꞌenchana kitsikasen ankje Gabriel jngu naxinandare nangi Galilea xi Nazaret ꞌmi.  
\v 27 ꞌBa kui kikun jngu chjun xungu xi María ꞌmi xi je tijñangi kjua nga kuixanko jngu xuta xi Kuse ꞌmi, xi ntjere rey David.  
\v 28 ꞌBa ankje jaꞌasꞌen ngaꞌnde ña María tijña, ꞌba kitsure: 
\p —Tsiteꞌndara̱ ji xi je kisakuri kjuandare Naꞌenchana. Kui= tijñakori. ¡Ndari ji ngajinre ngatsiꞌi yanchjin! 
\p  
\v 29 ꞌBa nga María tsabe ankjebiu ꞌba kjintꞌe enre, kuakunre ꞌba miningiyare yojore mé= xi tsunire kjuateꞌndabiu.  
\v 30 ꞌBa meni ankjebiu kitsu nganire: 
\p —María, bi kuin. Ngu je kisakuri kjuanda ngixkun Naꞌenchana.  
\v 31 Ngandaꞌe nde kiꞌndi sꞌe̱yaꞌmori: sꞌe̱=ri jngu kiꞌndi xiꞌin, ꞌba Jesús kꞌuin_ri jaꞌenre.  
\v 32 Kui jngu xuta xi ꞌñu je ku̱an, ꞌba Kiꞌndire Naꞌenchana xi tijña ngankꞌaa kꞌuinre. Naꞌenchana saꞌen nga kui rey ku̱an joni rey David xi xuta chingare.  
\v 33 ꞌBa kuatexumantsjaire naxinandare Jacob, ꞌba kjuatexumare bi kjuetꞌa —kitsu ankjebiu. 
\p  
\v 34 ꞌBa María tsiningiyare ankjebiu: 
\p —¿Jótsaꞌen ku̱anni kibi? Ngu bi tjinna̱ xiꞌin. 
\p  
\v 35 ꞌBa ankjebiu kitsingojore: 
\p —Isennixtjintsjere Naꞌenchana kjuendejenneri, ꞌba kjuaꞌñure Naꞌenchana xi tijña ngankꞌa kueꞌmori ko nkꞌianre. Kui kjuañu kiꞌindi xi tsin tsje ku̱anni, ꞌba Kiꞌndire Naꞌenchana kꞌuin.  
\v 36 ꞌBa nde Elisabet, xi xingi, sꞌe̱re jngu kiꞌndi ngayeje, ninga je chinga. Kui xi ꞌndi kikꞌinre tsakaiñu je jon sa nga kui tjiꞌyamore kiꞌndi.  
\v 37 Ngatꞌa tumé naꞌenre ngatꞌare Naꞌenchana. 
\p  
\v 38 ꞌBa ꞌbatsaꞌen María kitsu: 
\p —An chuꞌndare Naꞌenchana= ña̱. Ngatjama ngatꞌana̱ jotsaꞌen ji je kikꞌinnaa̱. 
\p ꞌBa kionga je ꞌbi kitsu María, ankjebiu kiji ngani. 
\s1 Nga María fikun Elisabet 
\p  
\v 39 Kui nixtjinbiu, María tsikꞌejñanda ꞌba ꞌñu kitsa kiji jngu naxinandare nangi Judea xi tijñajin ngijñacha.  
\v 40 ꞌBa jaꞌasꞌen ndaba Zacarías ꞌba kitsiteꞌndare Elisabet.  
\v 41 ꞌBa nga Elisabet kjintꞌe kjuateꞌndare María, kiꞌndiu kitsiteya ngaya ngatsꞌa, ꞌba kui kitse Isennixtjintsjere Naꞌenchana ngajinre.  
\v 42 ꞌBa meni ko jngu jnda xi ꞌñu, kitsu: 
\p —¡Naꞌenchana ngisa ꞌñu kitsichikuntaꞌenri ko mare ngatsiꞌi yanchjin xi yakꞌa, ꞌba kitsichikuntaꞌen kiꞌndi xi sꞌe̱ri!  
\v 43 Tunga, ¿ꞌyá= nina̱ an, nga nare Xuta chingana̱ kjuaꞌekunna̱?  
\v 44 Ngatꞌa nga kjintꞌia̱ kjuateꞌndari, taꞌa kiꞌndina̱ kitsiteya ko kjuatsja ngajinna̱.  
\v 45 ¡Á ndaniri ji xi kuakjainri nga ku̱ajngu en xi Naꞌenchana kitsuri! 
\p  
\v 46 ꞌBa meni María kitsu: 
\q1 Nga ko fani inimana̱ tsichji_ra̱ Naꞌenchana, \fig Nga María tsichjire Naꞌenchana|src="CNO1610B.TIF" size="col" ref="Lc 1:46-50" \fig* 
\q1  
\v 47 ꞌba tsitsjaa̱ ngatꞌa tseꞌe Naꞌenchana xi tsikꞌangina̱. 
\q1  
\v 48 Ngatꞌa je jaꞌanimara̱, an xi chuꞌnda nimare kuán, 
\q1 ꞌba ꞌndani ngandaꞌe xuta kuetsuntsjaina̱: 
\q1 “Á ndaniri ji.” 
\q1  
\v 49 Ngatꞌa xi ꞌñu tjinre kjuaꞌñu ꞌba xi tsje je kitsaꞌen tsajmi yaꞌe ngatꞌana̱. 
\q1  
\v 50 Kui faꞌanimare xuta xi bekun, 
\q1 xi kisꞌe ko xi tjin ko xi sꞌe̱. 
\q1  
\v 51 Yakutsejen kjuaꞌñure nga kitsaꞌen tsajmi yaꞌe, 
\q1 ꞌba kitsitsojoya xuta xi nkꞌa ꞌbaxje yojore. 
\q1  
\v 52 Jaꞌaxinre kjuaꞌñure xi rey, 
\q1 ꞌba nkꞌa kitsikꞌendu xi ni̱ma̱. 
\q1  
\v 53 Ko xi nda kitsitsere xi tsajainre xi chine, 
\q1 ꞌba xi nyina tu tjejen ntsja nga ꞌete. 
\q1  
\v 54 Tsakaseko naxinanda Israel, xi xuta chuꞌndare, 
\q1 ꞌba bi kichiyajinre nga kjuaꞌanimare 
\q1  
\v 55 jotsaꞌen kitsuyatitjunre xuta chingana 
\q1 Abraham ko ntje xi jaskan sꞌe̱re 
\q1 kitsu María. 
\p  
\v 56 ꞌBa María jánru sa tsikꞌejñako Elisabet, ꞌba jaskan kiji ngani ndaba. 
\s1 Nga tsin Juan Bautista 
\p  
\v 57 Kionga je echu nixtjin nga Elisabet sꞌe̱re kiꞌndi, kisꞌere jngu kiꞌndi xiꞌin.  
\v 58 ꞌBa kionga xi ndai niꞌyare ko xi xinkjin kjintꞌe nga Naꞌenchana jaꞌanimare Elisabet, ꞌba nde kitsitsjako.  
\v 59 ꞌBa xi majinni nixtjin, kuañajan tsiꞌi nga kitsaꞌen circuncidar kiꞌndiu, ꞌba kuamejénre nga jaꞌenre naꞌenre kuaꞌa, nga Zacarías kꞌuin.  
\v 60 Tunga nare kitsu: 
\p —Junjun. Juan kꞌuin. 
\p  
\v 61 ꞌBa kikꞌinre: 
\p —Tunga niꞌyá xi xingi ꞌba ꞌmi. 
\p  
\v 62 ꞌBa ꞌbatsaꞌen tu chuba= kitsaꞌenre nga tsiningiyare naꞌenre kiꞌndiu, tuxi skueni mé= jaꞌen sjare.  
\v 63 ꞌBa Zacarías tsiꞌa jngu yate chi tuxi siꞌinduni ꞌba ꞌbitsaꞌen kitsiꞌindu: “Juan kꞌuin.” ꞌBa ngatsiꞌi xi kio inya tu ꞌba= kuánre.  
\v 64 ꞌBa ndekuini chubabiu Zacarías kuán kinchja ngani ꞌba ꞌetutsꞌinre nga kitsichjire Naꞌenchana.  
\v 65 ꞌBa ngatsiꞌi xi tjindu tiña ndaba kuakunre, ꞌba ngayéje ngaꞌnde tseꞌe Judea kjiꞌyare mé= xi kuán.  
\v 66 ꞌBa ngatsiꞌi xi ntꞌere enbi ꞌejin kakun, ꞌba ꞌbitsaꞌen miningiyare yojore: “¿ꞌYá= tsé ku̱an kiꞌndibi kionga ku̱achinga? Ngatꞌa kjuaꞌñure Naꞌenchana tijña ngajinre.” 
\s1 Xi se Zacarías 
\p  
\v 67 ꞌBa Zacarías, xi naꞌenre kiꞌndiu, kitse ngajinre Isennixtjintsjere Naꞌenchana xi kitsikinchja joni jngu profeta nga tsu: 
\q1  
\v 68 Ngatjanichjire Naꞌenchana, Naꞌenre xutare Israel, 
\q1 ngatꞌa je jaꞌetsindai naxinandare. 
\q1  
\v 69 Je kitsikasenna jngu 
\q1 xi tjinre kjuaꞌñu nga sikꞌangina, 
\q1 jngu xi ntjere David 
\q1 xi kitsaꞌexatꞌare kui. 
\q1  
\v 70 Jo kitsu nixtjin kuatse jan 
\q1 nga kitsikinchja profeta tsjere 
\q1  
\v 71 nga sikꞌangina ngatꞌare xi tjenngikena 
\q1 ꞌba ngatꞌare kjuaꞌñure ngatsiꞌi xi stikena, 
\q1  
\v 72 nga kjuaꞌanimare xuta chingana, 
\q1 ꞌba nga bi sichiyajin ꞌentsje xi je ꞌendako. 
\q1  
\v 73 ꞌBa kui=bi xi kitsu nga kitsjare tsꞌa Abraham xi xuta chingana, 
\q1  
\v 74 nga sindaina ngatꞌare xi tjenngikena, 
\q1 tuxi bi kjuikunña nga siꞌaxatꞌa_ra, 
\q1  
\v 75 nga ko kjuatsje ꞌba ko kjuakixi kuetsuba ngixkun kui jotjin nixtjin kikaꞌena. 
\q1  
\v 76 ꞌBa ji, kiꞌndi china̱, 
\q1 profetare Naꞌenchana xi tijña ngankꞌaa kꞌuinri. 
\q1 Ngatꞌa ji kꞌuintitjun_ri Naꞌenna 
\q1 nga kꞌuendai ndiyare. 
\q1  
\v 77 Kꞌue_ri nijmi naxinandare ꞌyá xi sikꞌangi, 
\q1 kionga ku̱achatꞌare jere. 
\q1  
\v 78 Ngatꞌare kjuanima kakun jere Naꞌenchana, 
\q1 titsikasenjenna ngankꞌaa 
\q1 jngu ndiꞌi xi sitsejenna. 
\q1  
\v 79 Sitsejenna xi tetsuba ña jñu chun, 
\q1 ngi nkꞌianre kjuabeyo, 
\q1 ꞌba sikasen ndiyana nga sakuna kjuaxiu 
\q1 kitsu Zacarías. 
\p  
\v 80 ꞌBa kiꞌndiu ngisa machinga ꞌba ngisa kisꞌere kjuaꞌñu inimare. ꞌBa nangi tꞌaxin tsikꞌejña ꞌnda nixtjin nga yakure yojore naxinandare Israel. 
\c 2  
\s1 Nga tsin Jesucristo 
\r Mt. 1:18-25 
\p  
\v 1 ꞌBa kui nixtjinbiu xuta ngaku César Augusto ꞌexa nga ngatukjaꞌaya xki ngatsiꞌi xuta xi tjin ngasunꞌndio.  
\v 2 Kui= xkibi xi tjun kitukjaꞌaya kionga Cirenio xuta titjunre nangi Siria kuán.  
\v 3 ꞌBa ngatsiꞌi xuta kiji nangire tuxi kuetꞌani xujun yojore. 
\p  
\v 4 Tu kjuare kibi, Kuse ꞌetju Nazaret, naxinanda chire nangi Galilea, ꞌba kiji Belén, naxinanda xi tijña ngajinre nangi Judea. Ngatꞌa rey David kio kitsin, ꞌba Kuse ntjere David=.  
\v 5 ꞌBa kio kikꞌetꞌa xujun yojore, ñatjen ko María, chjun xi tijñangire kjua nga kuixanko. ꞌBa María je tjiꞌyamore kiꞌndi.  
\v 6 ꞌBa ꞌba kuán kionga je tjindu Belén, echu nixtjin nga María sꞌe̱re kiꞌndi.  
\v 7 ꞌBa kitsin kiꞌndire xi titjun, ꞌba ꞌextejin ko najñu ꞌba kitsikajña ña kjen tjiuba, ngatꞌa bi kisakure ngaꞌnde ngaya niꞌya ña ma nikjaꞌaya. \fig Nga kitsin Jesús|src="CNO1617B.TIF" size="col" ref="Lk 2:7" \fig* 
\s1 Nga faꞌekun kiꞌndi chi Jesús nchja xi tsikuenda chutsanga 
\p  
\v 8 ꞌBa ngajin ngijña xi tiñare Belén tjindu xuta xi inyatsikuenda jñu chutsangare.  
\v 9 ꞌBa tukjiaꞌa kuatsejenre jngu ankjere Naꞌenchana, ꞌba kjuajere Naꞌenchana tsaꞌnandaire; ꞌba ꞌñu kitsakjun.  
\v 10 Tunga ankjebiu kitsure: 
\p —Bi kun, ngatꞌa jaꞌekonu jngu en xi nda, xi ꞌñu ku̱atsjare ngatsiꞌi xuta.  
\v 11 Ngatꞌa kjuanda tsojon nga katsin nangire David jngu xi sikꞌangi xuta. Kui xi Cristo xi Naꞌenna.  
\v 12 ꞌBa joni jngu chu̱ba̱ ꞌbitsaꞌen xio kiꞌndiu: kuasjainu nga kjixtejin najñu ꞌba kjijña ña kjen tjiuba —kitsu ankjebiu. 
\p  
\v 13 ꞌBa ndekuini chubabiu ꞌñu nkjin ankje xi jendibani ngankꞌaa kuatsejentꞌare ankjebiu xi inyatsichjire Naꞌenchana nga inyatsu: 
\q1  
\v 14 ¡Ngatjasꞌere kjuaje Naꞌenchana xi tijña ngankꞌaa! 
\q1 ¡ꞌBa ngaꞌe tꞌanangiu ngatjasꞌere kjuaxiu ngajinre 
\q1 xuta xi tsitsja kjuandare kui! 
\p  
\v 15 ꞌBa nga ankjele je kiji ngani ngankꞌaa, xi tsikuenda chutsanga kitsure xinkjin: 
\p —Tjian Belén, tsuꞌba. Tangichutsejen_ra xi kuán, xi Naꞌenchana je kitsuyana. 
\p  
\v 16 ꞌBa taꞌa kiji, ꞌba kuasjaire ngaꞌnde ña tjindu María ko Kuse ꞌba ko kiꞌndiu xi tikijña ña kjen tjiuba.  
\v 17 ꞌBa kionga je tsabe, yeꞌere nijmi mé= xi kikꞌinre ngatꞌare kiꞌndiu.  
\v 18 ꞌBa ngatsiꞌi xi kjintꞌere kuakunre ngatꞌare xi kitsu xi tsikuenda chutsanga.  
\v 19 Tunga María ꞌbejñatjo ngayéje kibi ngajin inimare, ꞌba nda tjinjin kakunre.  
\v 20 ꞌBa jendiba ngani xi tsikuenda chutsanga nga je inyaꞌbaxje Naꞌenchana ꞌba inyasekonire ngatꞌare ngayéje xi tsabe ꞌba xi kjintꞌe. Ngu ꞌba fa kuán jotsaꞌen kikꞌinre. 
\s1 Nga fichani kiꞌndi chi Jesús ningure naxinanda Jerusalén 
\p  
\v 21 Xi majinni nixtjin, kuán circuncidar kiꞌndiu, ꞌba Jesús kikꞌin jaꞌenre, ndekuini jaꞌen xi ankjebiu kitsu kionga kje sꞌeyaꞌmojín ngatsꞌa nare. 
\p  
\v 22 ꞌBa kionga je kuajngu nixtjin nga tjinnere nga tsitsje yojore jo tsu kjuatexumare Moisés, kiko kiꞌndiu naxinanda Jerusalén, tuxi kuakunire ngixkun Naꞌenchana.  
\v 23 ꞌBi kitsaꞌen ngatꞌa kjuatexumare Naꞌenchana ꞌbitsaꞌen kuaꞌindutꞌa: “Ngatsiꞌi kiꞌndi xiꞌin xi titjun tsin tseꞌe= Naꞌenchana ku̱an.”  
\v 24 ꞌBa kiko chje jo tsu kjuatexumare Naꞌenchana, ngatꞌa ꞌbitsaꞌen kuaꞌindutꞌa: “Jngu nga tiuꞌu asa jó tuniña kiꞌndi.” 
\p  
\v 25 ꞌBa kui nixtjinbiu naxinanda Jerusalén tijña jngu xuta xi Simeón ꞌmi. Jngu xuta xi kixi ꞌba nda bekun Naꞌenchana xi kuyare xi sindai naxinanda Israel. ꞌBa Isennixtjintsjere Naꞌenchana tijñajinre kui.  
\v 26 ꞌBa jaꞌba je yeꞌere nijmi nga bi kueya tsa kje bejín Cristo xi Naꞌenchana sikasen.  
\v 27 ꞌBa Isennixtjintsjere Naꞌenchana kitsikasen Simeón ningu. ꞌBa kionga xichare kiꞌndi Jesús jaꞌeko ningu tuxi kuakunire ngixkun Naꞌenchana jotsaꞌen kuaꞌindutꞌa kjuatexumo,  
\v 28 Simeón kiskjebe kiꞌndiu ngaya ntsja ꞌba kitsichjire Naꞌenchana ꞌba kitsu: 
\q1  
\v 29 Naꞌen, ngandaꞌe an xi chuꞌndari tu ꞌba fa nda ma kueya, 
\q1 ngu je kjinikꞌetjusin mé= xi jaꞌba je kikꞌinnaa̱, 
\q1  
\v 30 ngatꞌa ko tuxkuaa̱n je tsaꞌbia̱ xi sikꞌangi xuta, 
\q1  
\v 31 xi kikꞌendai ngixkun ngatsiꞌi xuta tꞌanangiu. 
\q1  
\v 32 Kui jo=ni ndiꞌi 
\q1 xi sitsejenre xuta xi bi Israel tseꞌe, 
\q1 ꞌba ngatꞌare kui sꞌe̱re kjuaje xutari 
\q1 xi Israel tseꞌe. 
\p  
\v 33 ꞌBa xichare Jesús tu kuakun=re nga kjintꞌe xi Simeón tsu ngatꞌa tseꞌe kiꞌndiu.  
\v 34 ꞌBa ꞌbatsaꞌen Simeón kitsichikuntaꞌen, ꞌba kitsure María, nare Jesús: 
\p —Kui kiꞌndibi je kitukjaꞌajin tuxi skjenitjenni ꞌba sikixuni nkjin xuta xi Israel tseꞌe. Kuakutsejen ndiyare Naꞌenchana ꞌba nkjin xuta ku̱achꞌoke enre,  
\v 35 meni nga sꞌe̱jñatsejenni kjuafaꞌetsjen xi ndibajin inimare nga jngu jngu xuta. ꞌBa ngayéje kibiu ku̱an ngatꞌari joni jngu kicha nduju xi kjuaꞌaxtiukja inimari —kitsu Simeón. 
\p  
\v 36 ꞌBa nde kio tijña jngu profetisa xi Ana ꞌmi, kiꞌndire Fanuel, xi ntjere Aser. Jngu chjun xi je ne chinga. Kiꞌndi nga tsixan, ꞌba yatu nu tsikꞌejñako xiꞌinre,  
\v 37 ꞌba je tjinre yachute ko kateñujun nu nga tijña kꞌan. Niñajanni ꞌbetju ningu. ꞌBa nga nixtjin nga nistjen tsichjire Naꞌenchana nga ꞌbechjonre inimare nga fako kui.  
\v 38 ꞌBa ndekuini chubabiu jaꞌe Ana ꞌba ꞌetutsꞌinre nga kitsjare kjuanda Naꞌenchana, ꞌba jako ngatꞌa tseꞌe kiꞌndi Jesús ngatsiꞌi xi inyakuyare kjuandaire naxinanda Jerusalén. 
\p  
\v 39 ꞌBa jaskan nga je kitsikꞌetjusun ngayéje xi kuaꞌindutꞌa kjuatexumare Naꞌenchana, xichare Jesús kiji ngani Nazaret, ña naxinandare fa xi tijñajin nangi Galilea.  
\v 40 ꞌBa kiꞌndiu machinga ꞌba ngisa sꞌere ngaꞌñu, ꞌba ngisa mankjin kakun ngayeje, ꞌba kjuandare Naꞌenchana tijñako kui. 
\s1 Nga kiꞌndi Jesús fako chjine kjuatexumo ngaya ningu 
\p  
\v 41 ꞌBa xki nu, xki nu xichare Jesús fi naxinanda Jerusalén, nga ꞌbetju sꞌi pascua. \fig Nga Jesús fako nijmi chjine kjuatexuma|src="CNO1648B.TIF" size="col" ref="Lk 2:41-50" \fig* 
\v 42 ꞌBa kionga Jesús je tjinre tejó nu, ngatsiꞌi kiji Jerusalén jotsaꞌen fintsjai xuta judío kui sꞌibiu.  
\v 43 ꞌBa kionga je jetꞌa sꞌibiu, jendiba ngani ndaba, tunga kiꞌndi Jesús tsikꞌejña Jerusalén, ninga bi tsabe xichare nga ꞌba kitsaꞌen.  
\v 44 Ngu inyatsikjaꞌetsjen nga Jesús fi ngajinre xuta xi yakꞌa, ꞌba jngu nixtjin je semaya ndiyo. Tunga kionga tsangisjai ngajinre xinkjin ko xi bexkun,  
\v 45 bi kuasjaire. ꞌBa ꞌbatsaꞌen kiji ngani Jerusalén nga kikangisjai. 
\p  
\v 46 ꞌBa xi majánni nixtjin kuasjaire ndetsinre ningu. Kio tijñajinre chjine kjuatexumo nga tibasen ñojonre ꞌba tjiminingiyare tsajmi.  
\v 47 ꞌBa ngatsiꞌi xi ntꞌere kiskutsejenkun=re ngatꞌare kjuankjinkakunre ꞌba jótsaꞌen tsingojo kui.  
\v 48 ꞌBa kionga xichare tsabe, kuakunre. ꞌBa nare kitsure: 
\p —Naꞌenna̱, ¿ánñu ꞌbi kjinikoninii̱? Naꞌenri ko an ne ꞌñu tjimafonii̱ nga teminyisjairi̱. 
\p  
\v 49 ꞌBa Jesús kitsure: 
\p —¿Ánñu minyisjaininuu̱? ¿A bi je ꞌyo nga xare Naꞌenna̱ tjinni nga saꞌaa̱n? 
\p  
\v 50 Tunga kui bi kuankjinre xi kitsure. 
\p  
\v 51 ꞌBa ꞌbatsaꞌen jendeko ngani xichare Nazaret, ña kitsikꞌetjusun yejere xichare. ꞌBa nare ꞌbejñatjo ngayéje kibi ngajin inimare.  
\v 52 ꞌBa Jesús janda machinga nga mankjin kakun ꞌba nga tjimankꞌa, ꞌba ngisa tsitsja ngatꞌare kjuandare Naꞌenchana ꞌba ngatꞌare xuta. 
\c 3  
\s1 Nga Juan Bautista tsikjaꞌaxtiuya enre Naꞌenchana ngaꞌnde tꞌaxin 
\r Mt. 3:1-12; Mr. 1:1-8; Jn. 1:19-28 
\p  
\v 1 ꞌBa je tjioꞌon nu nga tibatexuma xuta ngaku Tiberio César, ꞌba Poncio Pilato xuta titjunre nangi Judea kuán. ꞌBa Herodes xuta titjunre nangi Galilea kuán, ꞌba ntsꞌe xi Felipe ꞌmi xuta titjunre nangi Iturea ko nangi Traconite kuán, ꞌba Lisania xuta titjunre nangi Abilinia kuán,  
\v 2 ꞌba Anás ko Caifás kui xi naꞌmi titjunre xuta xi Israel tseꞌe. Kui nixtjinbiu Naꞌenchana jako Juan, kiꞌndire Zacarías, ngaꞌnde tꞌaxin.  
\v 3 ꞌBa ꞌbatsaꞌen Juan jaꞌa ngayéje ngaꞌnde xi tjindu tiñare ndaje Jordán, titsure xuta nga tjinnere nga sikꞌantjaiya kjuafaꞌetsjenre ꞌba kjuaꞌe ngani ngixkun Naꞌenchana ꞌba satenda, tuxi kui sichatꞌanire jere.  
\v 4 ꞌBa kuán jotsaꞌen profeta Isaías kitsiꞌindutꞌa enre Naꞌenchana ña tsu: 
\q1 Jndare xuta xi ꞌñu nchja ngaꞌnde tꞌaxin: 
\q1 “Tꞌenda_ru ꞌba kixi chjuꞌi_ru ndiyare Naꞌenchana. 
\q1  
\v 5 Ngayéje kunga tseꞌnyu, 
\q1 ꞌba ngayéje nindu ꞌba xkundu kuakjansun, tuxi sjengusunni. 
\q1 ꞌBa ndiya tsitin sꞌe̱ kixi, 
\q1 ꞌba singasun ndiya xi nkꞌajun nkꞌatꞌa chun. 
\q1  
\v 6 ꞌBa ngatsiꞌi xuta skue 
\q1 xi Naꞌenchana tsikasen nga sikꞌangina” 
\q1 kitsu Isaías. 
\p  
\v 7 ꞌBa Juan tsure xutankjiun xi inyafaꞌe nga mejénre nga satenda: 
\p —¡Jún ntjere tjiuye! ¿ꞌYá= xi ꞌba kitsunu nga kuiyu ngatꞌare kjuastire Naꞌenchana xi je tijña tiña?  
\v 8 Tusa tiꞌon mé= xi kuakutsejen nga je kjinikꞌantjaiyo kjuafaꞌetsjennu ꞌba nga je jaꞌe ngañu ngixkun Naꞌenchana. Bi ꞌbitsaꞌen nikjaꞌetsjion ngajin inimanu: “Ña= xi ntjere Abraham.” Ngatꞌa ꞌba xinkixi_nuu̱ nga kaꞌnda kui ndiojobi Naꞌenchana ku̱anre saꞌen ntjere Abraham.  
\v 9 Hachare Naꞌenchana je tijñandare nga kuate jamare yo. Meni ngayéje ya xi bi nda tu tsja, stisun ꞌba xanikjaꞌajin ndiꞌu. 
\p  
\v 10 ꞌBa ꞌbatsaꞌen xutankjiun tsiningiyare Juan: 
\p —¿Mé= xi tjinnere nga siꞌee̱n yaꞌa? 
\p  
\v 11 ꞌBa Juan kitsingojore: 
\p —Xi tjinre jó chinga, jngu ngatatsjare xi nimé tjinre. ꞌBa xi tjinre xichine, ꞌba nde ngatatsjare xi tsajainre. 
\p  
\v 12 ꞌBa nde kitsitiña yakꞌa xi kjebechjintjai tsajmi ngatꞌa tseꞌe Roma, tuxi satendani, ꞌba tsiningiyare Juan: 
\p —Maestru, ¿mé= xi siꞌee̱n ji̱n? 
\p  
\v 13 ꞌBa Juan kitsure: 
\p —Tiꞌon xi kjuakixi. Bi ngisa tse chjubechjiu jotjin xjubechjiu. 
\p  
\v 14 ꞌBa nde yakꞌa chasoldadu tsiningiyare: 
\p —ꞌBa ji̱n, ¿mé= xi siꞌee̱n? 
\p ꞌBa Juan kitsingojore: 
\p —Bi chjaꞌa_ru tonre xuta ninga bi fangiu tsajmi xi bi kitsaꞌen tsa tuxi ꞌbatsaꞌen sa̱kuninu tonre; tusa ngatjamaninu jotjin machjinu. 
\p  
\v 15 ꞌBa ngatsiꞌi xuta ꞌñu mejénre skue Cristo ꞌba tsikjaꞌetsjen nga taꞌa kjuaꞌe, ꞌba ꞌbatsaꞌen miningiyare yojore tsa Juan xi kui.  
\v 16 Tunga Juan kitsingojore ngatsiꞌi: 
\m —An ko nanda batenda_nuu̱, tunga xi kjuaꞌe, ngisa tjinre kjuaꞌñu nga ko mare an, xi bi bakinna̱ nga skjendaa̱ naꞌñu jndere. Kui ko Isennixtjintsjere Naꞌenchana ꞌba ko ndiꞌi kuatendaninu.  
\v 17 Kui jo=ni xuta xi tsitsje trigo. Kitjunre ntsja yare xi ꞌbeku xtje, tuxi kꞌuejñatꞌaxinni trigo ꞌba kꞌuejñatꞌaxin xtjere. ꞌBa ꞌbatsaꞌen kuinyatjo trigo niꞌyare ña minyatjo, ꞌba kuaka xtjere ngajin ndiꞌi xi bi ꞌboya. 
\p  
\v 18 ꞌBi tsaꞌen Juan fakoya xuta ꞌba kitsjare nkjin ngisa kjaꞌe kjuatexuma nga tsikjaꞌaxtiuya en ndare Naꞌenchana.  
\v 19 ꞌBa nde jatiko xuta titjun Herodes ngatꞌa tijñako Herodia, chjunre ntsꞌe xi Felipe ꞌmi, ꞌba ngatꞌare ngayéje xi chꞌo xi je kitsaꞌen.  
\v 20 ꞌBa Herodes kitsaꞌen ngisa kjuachꞌobi xi ngisa chꞌo nga ko mare xi je kitsaꞌen nga Juan kiskanisꞌen nduya. 
\s1 Nga satenda Jesús 
\r Mt. 3:13-17; Mr. 1:9-11 
\p  
\v 21 ꞌBa ꞌba kuán kionga Juan tibatenda ngatsiꞌi, ꞌba nde Jesús kisatenda. ꞌBa yejerañu Jesús tifako Naꞌenchana, kitjuꞌi ngankꞌaa.  
\v 22 ꞌBa Isennixtjintsjere Naꞌenchana jendibajennere joni jngu nise tiba. ꞌBa jngu jnda kjinuꞌyanire ngankꞌaa xi tsu: 
\p —Ji ni kiꞌndina̱ xi tsimijaa̱n. Ne tsja tjinna̱ ngatꞌa tsiji. 
\s1 Xuta chingare Jesucristo 
\r Mt. 1:1-17 
\p  
\v 23 Jesús tjinrure kate nu kionga ꞌetutsꞌinre xare. Jotsaꞌen kjiꞌyare nga kiꞌndire Kuse kuán. ꞌBa Kuse kiꞌndire Elí kuán.  
\v 24 ꞌBa Elí kiꞌndire Matat kuán. ꞌBa Matat kiꞌndire Leví kuán. ꞌBa Leví kiꞌndire Melqui kuán. ꞌBa Melqui kiꞌndire Jana kuán. ꞌBa Jana kiꞌndire Kuse kuán.  
\v 25 ꞌBa Kuse kiꞌndire Matatías kuán. ꞌBa Matatías kiꞌndire Amós kuán. ꞌBa Amós kiꞌndire Nahum kuán. ꞌBa Nahum kiꞌndire Esli kuán. ꞌBa Esli kiꞌndire Nagai kuán.  
\v 26 ꞌBa Nagai kiꞌndire Maat kuán. ꞌBa Maat kiꞌndire Matatías kuán. ꞌBa Matatías kiꞌndire Semei kuán. ꞌBa Semei kiꞌndire José kuán. ꞌBa José kiꞌndire Judá kuán.  
\v 27 ꞌBa Judá kiꞌndire Johanán kuán. ꞌBa Johanán kiꞌndire Resa kuán. ꞌBa Resa kiꞌndire Zorobabel kuán. ꞌBa Zorobabel kiꞌndire Salatiel kuán. ꞌBa Salatiel kiꞌndire Neri kuán.  
\v 28 ꞌBa Neri kiꞌndire Melqui kuán. ꞌBa Melqui kiꞌndire Adi kuán. ꞌBa Adi kiꞌndire Cosam kuán. ꞌBa Cosam kiꞌndire Elmodam kuán. ꞌBa Elmodam kiꞌndire Er kuán.  
\v 29 ꞌBa Er kiꞌndire Jesús kuán. ꞌBa Jesús kiꞌndire Eliezer kuán. ꞌBa Eliezer kiꞌndire Jorim kuán. ꞌBa Jorim kiꞌndire Matat kuán.  
\v 30 ꞌBa Matat kiꞌndire Leví kuán. ꞌBa Leví kiꞌndire Simeón kuán. ꞌBa Simeón kiꞌndire Judá kuán. ꞌBa Judá kiꞌndire Kuse kuán. ꞌBa Kuse kiꞌndire Jonán kuán. ꞌBa Jonán kiꞌndire Eliaquim kuán.  
\v 31 ꞌBa Eliaquim kiꞌndire Melea kuán. ꞌBa Melea kiꞌndire Mainán kuán. ꞌBa Mainán kiꞌndire Matata kuán. ꞌBa Matata kiꞌndire Natán kuán.  
\v 32 ꞌBa Natán kiꞌndire David kuán. ꞌBa David kiꞌndire Isaí kuán. ꞌBa Isaí kiꞌndire Obed kuán. ꞌBa Obed kiꞌndire Booz kuán. ꞌBa Booz kiꞌndire Sélah kuán. ꞌBa Sélah kiꞌndire Nahasón kuán.  
\v 33 ꞌBa Nahasón kiꞌndire Aminadab kuán. ꞌBa Aminadab kiꞌndire Admín kuán. ꞌBa Admín kiꞌndire Arní kuán. ꞌBa Arní kiꞌndire Hesrón kuán. ꞌBa Hesrón kiꞌndire Fares kuán. ꞌBa Fares kiꞌndire Judá kuán.  
\v 34 ꞌBa Judá kiꞌndire Jacob kuán. ꞌBa Jacob kiꞌndire Isaac kuán. ꞌBa Isaac kiꞌndire Abraham kuán. ꞌBa Abraham kiꞌndire Térah kuán. ꞌBa Térah kiꞌndire Nahor kuán.  
\v 35 ꞌBa Nahor kiꞌndire Serug kuán. ꞌBa Serug kiꞌndire Ragau kuán. ꞌBa Ragau kiꞌndire Péleg kuán. ꞌBa Péleg kiꞌndire Éber kuán. ꞌBa Éber kiꞌndire Sélah kuán.  
\v 36 ꞌBa Sélah kiꞌndire Cainán kuán. ꞌBa Cainán kiꞌndire Arfaxad kuán. ꞌBa Arfaxad kiꞌndire Sem kuán. ꞌBa Sem kiꞌndire Noé kuán. ꞌBa Noé kiꞌndire Lámec kuán.  
\v 37 ꞌBa Lámec kiꞌndire Matusalén kuán. ꞌBa Matusalén kiꞌndire Henoc kuán. ꞌBa Henoc kiꞌndire Jéred kuán. ꞌBa Jéred kiꞌndire Mahalaleel kuán. ꞌBa Mahalaleel kiꞌndire Cainán kuán.  
\v 38 ꞌBa Cainán kiꞌndire Enós kuán. ꞌBa Enós kiꞌndire Set kuán. ꞌBa Set kiꞌndire Adán kuán. ꞌBa Adán kiꞌndire Naꞌenchana kuán. 
\c 4  
\s1 Nga chutꞌayako Jesús 
\r Mt. 4:1-11; Mr. 1:12-13 
\p  
\v 1 ꞌBa Jesús, kitse ngajinre Isennixtjintsjere Naꞌenchana, ꞌetjujin ndaje Jordán, ꞌba Isennixtjintsjio kiko ngaꞌnde tꞌaxin.  
\v 2 ꞌBa kio tsikꞌejña yachan nixtjin, ꞌba chanayiu kiskutꞌayako. ꞌBa nimé kiskine kui nixtjinbiu ngayeje, ꞌba jaskan kuabojore.  
\v 3 ꞌBa ꞌbatsaꞌen chanayiu kitsure: 
\p —Tsa kjuakixi nga Kiꞌndire Naꞌenchana kuáin, ꞌba sji nga kui ndiojobi ngatjama niñuxtila. 
\p  
\v 4 ꞌBa Jesús kitsingojore: 
\p —ꞌBa=tsaꞌen kuaꞌindutꞌa enre Naꞌenchana: “Bi tu niñuxtila xi kꞌuendukunnire xuta, tusa machjenre ngayéje enre Naꞌenchana.” 
\p  
\v 5 ꞌBa ꞌbatsaꞌen chanayiu kiko ngani jngu nindu nkꞌa, ꞌba ngutjun fani yakure ngayéje naxinanda xi tjin ngasunꞌndio.  
\v 6 ꞌBa kitsure: 
\p —Sjaꞌndera̱ nga kuatexumari ngayéje naxinandabi ko ngayéje kjuachan xi tjinre. Ngatꞌa an je kitsaꞌena̱ ꞌba ku̱an sja_ra̱ tuꞌya xi mejénna̱.  
\v 7 Tsa kuisenkunchꞌintꞌanaa̱ nga sichjinaa̱, tsiji ku̱an ngayéje tsajmibiu —kitsu chanayiu. 
\p  
\v 8 ꞌBa Jesús kitsingojore: 
\p —ꞌBa=tsaꞌen kuaꞌindutꞌa enre Naꞌenchana: “Tichji_ri Naꞌenchana xi Nairi, ꞌba tu kui tajngu tiꞌaxatꞌa_ri.” 
\p  
\v 9 ꞌBa ꞌbatsaꞌen chanayiu kiko Jesús naxinanda Jerusalén ꞌba kiko ngaꞌndere ningu ña ngisa nkꞌa. ꞌBa kitsure: 
\p —Tsa kjuakixi nga Kiꞌndire Naꞌenchana kuáin, tikintjaingi yojori ngaꞌe.  
\v 10 Ngatꞌa ꞌba=tsaꞌen kuaꞌindutꞌa enre Naꞌenchana: 
\q1 Naꞌenchana kꞌuexare ankjelere 
\q1 nga sikuendari. 
\q1  
\v 11 Ko ntsja subanginiri, 
\q1 tuxi nijnguú ndiojo satengini ndsakui. 
\p  
\v 12 ꞌBa Jesús kitsingojore: 
\p —ꞌBa nde tsaꞌen tsu ña kuaꞌindutꞌa enre Naꞌenchana: “Bi chutꞌayakuai Naꞌenchana, xi Nairi.” 
\p  
\v 13 ꞌBa kionga chanayiu bi nde kuasjainire jótsaꞌen skutꞌayako ngisa Jesús, tsakasentꞌaxinre kaꞌnda nga ku̱an skutꞌayako ngani. 
\s1 Nga ꞌbetutsꞌinre xare Jesús 
\r Mt. 4:12-17; Mr. 1:14-15 
\p  
\v 14 ꞌBa Jesús jaꞌe ngani nangi Galilea nga kitse ko kjuaꞌñure Isennixtjintsjere Naꞌenchana, ꞌba ngatsiꞌi xuta xi tjindu tiñare kio nchja nijmi ngatꞌa tseꞌe.  
\v 15 ꞌBa Jesús bakuya xki niꞌya sinagoga xi kio tjin, ꞌba ngatsiꞌi nkꞌa kitsikꞌejña. 
\s1 Nga tijña Jesús naxinanda Nazaret 
\r Mt. 13:53-58; Mr. 6:1-6 
\p  
\v 16 ꞌBa Jesús jaꞌe ngani naxinanda Nazaret ña kuachinga. ꞌBa jotsaꞌen ntsjai nga xutu jaꞌasꞌen niꞌya sinagoga, ꞌba tsakasen nduju nga ꞌexkiya enre Naꞌenchana.  
\v 17 ꞌBa kikaꞌere nga ꞌexkiya enre Naꞌenchana xi kitsiꞌindu profeta Isaías. ꞌBa nga je kiskjendaya, kuasjaire ngaꞌnde ña tsu: 
\q1  
\v 18 Isennixtjintsjere Naꞌenchana tijña ngajinna̱, 
\q1 ngatꞌa je ꞌejñatꞌaxinna̱ 
\q1 tuxi xi ni̱ma̱ sikjaꞌaxtiuyani_ra̱ en xi nda. 
\q1 Naꞌenchana je kitsikasenna̱, 
\q1 tuxi kueꞌeni_ra̱ nijmi xuta xi tjinduꞌñu nga ku̱andai, 
\q1 ꞌba nga skjexꞌangia̱ tuxkun xi ka, 
\q1 ꞌba nga sikꞌejñandaa̱ xi tjiꞌyaton; 
\q1  
\v 19 ꞌba nga kꞌueya nijmi_ra̱ xuta 
\q1 nga ngandaꞌe kuakutsejen Naꞌenchana kjuandare. 
\p  
\v 20 ꞌBa kui kitsikꞌatjijun ngani xujun ꞌba kitsjare xi tsikuenda xujunre niꞌya sinagoga ꞌba tsikꞌejña ngani. ꞌBa ngatsiꞌi xi kio tjindu tu kui fa ni kiskutsejenꞌa.  
\v 21 ꞌBa Jesús ꞌetutsꞌinre nga kinchja ꞌba kitsure: 
\p —Ngandaꞌe fa je kuajngu enre Naꞌenchana kionga teminya ñojon. 
\p  
\v 22 ꞌBa ngatsiꞌi nda nchja ngatꞌa tseꞌe Jesús ꞌba tu inyakutsejenkun ngatꞌare en nda xi ꞌbetju tsꞌa, ꞌba tsure xinkjin: 
\p —¿A bi tsa xutabi xi kiꞌndire Kuse? 
\p  
\v 23 ꞌBa Jesús kitsure: 
\p —ꞌBa ku̱an tsa kꞌuinnu jo tsu en chingabi xi tsu xuta: “Chjineki, tinda tajngui yojori”, ꞌba ꞌba nde: “Tiꞌen ngaꞌe xi nangiri fa ngayéje xi kjinuꞌyee̱ nga kjiñeꞌen Capernaum.” 
\p  
\v 24 ꞌBa Jesús kitsu ngisa: 
\p —ꞌBa xinkixi_nuu̱ nga nijnguú profeta nda chjubetjo ña nangire fa.  
\v 25 ꞌBa kjuakixi nga ꞌñu nkjin yanchjin kꞌan tjin naxinanda Israel nixtjinre profeta Elías, kionga kisꞌechja ngankꞌaa ꞌba ján nu masen bi tsaꞌa ꞌba ꞌñu tsé kjindia kisꞌe ngayéje nangire Israel ngayeje.  
\v 26 Ninga ꞌba kuán, Elías bi kjinikasen ngatꞌare yanchjin kꞌanbiu xi tseꞌe naxinanda Israel, tusa kjinikasen ngatꞌare jngu xi tseꞌe Sarepta, naxinanda xi tijña tiñare naxinanda Sidón.  
\v 27 ꞌBa nde nixtjinre profeta Eliseo, ꞌñu nkjin xi sefeꞌndujun tjin naxinanda Israel ngayeje. Tunga nijnguú kuanda ngatꞌare kui, tu Naamán sani, xi tseꞌe nangi Siria —kitsu Jesús. 
\p  
\v 28 ꞌBa kionga kjintꞌe enbi, ngatsiꞌi xi tjinduya niꞌya sinagoga, ꞌñu kuastire.  
\v 29 ꞌBa tsisetjen ꞌba tsoꞌoxjejin naxinando Jesús, ꞌba kiko ꞌnda ña tjenjen chun nindu ña kuandasun naxinandare, tuxi kio sikintjaingini.  
\v 30 Tunga Jesús jaꞌajin masenre xutankjiun ꞌba kiji. 
\s1 Nga Jesús tsinda jngu xuta xi tijñajinre jngu isennixtjin xi bi nda 
\r Mr. 1:21-28 
\p  
\v 31 ꞌBa Jesús kiji Capernaum, naxinanda xi tijñajinre nangi Galilea. ꞌBa nga nixtjin nga nikjaꞌaya yakuyare xuta enre Naꞌenchana.  
\v 32 ꞌBa tu kuakunre xuta jotsaꞌen yakuyare, ngatꞌa en xi nchja tjinre kjuaꞌñu. 
\p  
\v 33 ꞌBa ngaya niꞌya sinagoga tijña jngu xuta xi tijñajinre isennixtjin xi bi nda xi kitsu nga kiskiꞌndaya: 
\p  
\v 34 —Ji Jesús tseꞌe Nazaret, ¿mé= xi tjinri ngatꞌa tsajain? ¿A jaꞌenikixuya=ni̱? ꞌBeña̱ ꞌyá= ni ji. Ji= ni xuta tsjere Naꞌenchana. 
\p  
\v 35 Tunga Jesús jatiko isennixtjinbiu ꞌba kitsure: 
\p —¡Xiu teni, ꞌba tꞌetukajin_ri xutabi! 
\p ꞌBa ꞌbatsaꞌen isennixtjiun kiskanikjaꞌa tꞌanangiu xutabiu ngamasenre ngatsiꞌi xi yakꞌa, ꞌba bi kitsiꞌonre nga ꞌetju ngajinre.  
\v 36 ꞌBa ngatsiꞌi xuta tu kuakun=re ꞌba tsure xinkjin: 
\p —¿Mé= en kibi? Xutabi tjinre kjuaꞌñu ko ngaꞌñu nga ꞌbexare isennixtjin xi bi nda nga kꞌuetju, ꞌba ꞌbetju. 
\p  
\v 37 ꞌBa kjiꞌyare ngatꞌa tseꞌe Jesús ngayéje ngaꞌnde xi tjindundai kio. 
\s1 Nga Jesús tsinda nanyiꞌyare Simón Pedro ꞌba ko ne nkjin xuta xi sefesun 
\r Mt. 8:14-17; Mr. 1:29-34 
\p  
\v 38 ꞌBa Jesús tsisetjen ꞌba ꞌetju niꞌya sinagoga ꞌba kiji ndaba Simón. ꞌBa nanyiꞌyare Simón ꞌñu tjiꞌme nga kunre chiꞌin ntꞌai, ꞌba kichjaꞌare Jesús nga kuaseko.  
\v 39 ꞌBa Jesús tsikꞌejña tsindinere chjunbiu ꞌba jatiko chiꞌin ntꞌo, ꞌba kitjuxinre, ꞌba taꞌa fani tsisetjen ꞌba kitsikjén xuta xi echukun. 
\p  
\v 40 ꞌBa kionga je kintjai tsuꞌbiu, ngatsiꞌi xuta xi tjinre xi inyafesun xi kunre kjaꞌe kjuanga chiꞌin, jaꞌekore Jesús. ꞌBa Jesús yanere ntsja nga jngu jngu xi inyafesun, ꞌba kitsinda.  
\v 41 ꞌBa nde nkjin xuta xi ꞌetjujinre isennixtjin xi bi nda xi kitsu nga kiskiꞌndaya: 
\p —¡Ji= ni xi Kiꞌndire Naꞌenchana! 
\p Tunga Jesús fatiko ꞌba bi kitsjaꞌndere nga kuinchja, ngatꞌa be= nga kui xi Cristo. 
\s1 Nga Jesús fi kjaꞌe naxinanda nga fitsikjaꞌaxtiuya enre Naꞌenchana 
\r Mr. 1:35-39 
\p  
\v 42 ꞌBa nga je kisꞌe isen, Jesús ꞌetjujin naxinando, ꞌba kiji jngu ngaꞌnde tꞌaxin. ꞌBa xutankjiun tsangisjai. ꞌBa kionga echu ña kui tijña, kuamejénre sikꞌejñaꞌñu, tuxi bi kuajeni.  
\v 43 Tunga Jesús kitsure: 
\p —ꞌBa=nde tjinnere nga sikjaꞌaxtiuya_ra̱ kjaꞌe naxinanda en nda xi tsu nga Naꞌenchana je kuatexuma ngandaꞌe. Ngatꞌa tu kui xa kjinikasennina̱. 
\p  
\v 44 ꞌBa ꞌbatsaꞌen Jesús kiji nga kitsikjaꞌaxtiuya enre Naꞌenchana xki niꞌya sinagoga xi tjin nangire xuta Judío. 
\c 5  
\s1 Nga Jesús nchjare Pedro ko nchja xi tjenko 
\r Mt. 4:18-22; Mr. 1:16-20 
\p  
\v 1 ꞌBi kuán kionga Jesús sejñandai ndachikun tseꞌe Genesaret, xutankjiun tiꞌbeꞌnyuꞌñu kui tuxi kjuintꞌeni enre Naꞌenchana.  
\v 2 ꞌBa Jesús tsabe jó barku xi kjiyundai ndachikun, ꞌba xi tsuba tjiuti kio ꞌetukajenni nga yane naꞌya tire.  
\v 3 ꞌBa Jesús jaꞌasꞌen jngu barkubiu, xi tseꞌe Simón, ꞌba tsiꞌare nga ngatatsikjinchire ngando. ꞌBa tsikꞌejña ngaya barku, ꞌba ꞌnda kio yakuyanire xuta.  
\v 4 ꞌBa kionga je jetꞌare nga yakuya, kitsure Simón: 
\p —Tꞌinkue barku ña ngisa nanga nando, ꞌba kio chanikjaꞌajiun naꞌya tinu tuxi sa̱kuninu tjiuti. 
\p  
\v 5 ꞌBa Simón kitsingojore: 
\p —Naꞌen, je kañaꞌaxai̱ tsaꞌa nistjen ꞌba nijnguú kaxuntsjai. Tunga mé ji ꞌba teꞌminaa̱, skanikjaꞌajinfara̱ naꞌyo. 
\p  
\v 6 ꞌBa kionga nchjabiu je ꞌba kitsaꞌen, ꞌñu nkjin tjiuti kixuntsja kaꞌnda naꞌyo je mejen kitijnda.  
\v 7 ꞌBa ꞌbatsaꞌen tu chuba= kitsaꞌenre nchja xinkjin xi tjinduya barku xi ngijngu, tuxi kjuaꞌekasekoni. ꞌBa nchjabiu jendiba, ꞌba ꞌñu kitsitse ngojó barkubiu ꞌba tu ngichuba kichaja ngisare nga stiungijndiu.  
\v 8 Nga tsabe kibi, Simón Pedro tsakasenkunchꞌin ngixkun Jesús, ꞌba kitsure: 
\p —Tisentꞌaxinnaa̱ Naꞌen, ngatꞌa jngu= ña̱ xuta je. 
\p  
\v 9 ꞌBi kitsu Simón ngatꞌa kui ko ngatsiꞌi xi tjenko kuakunre tu kjuare nga ꞌñu nkjin tjiuti kitsuba.  
\v 10 ꞌBa nde kjimare Santiago ko Juan, kiꞌndire Zebedeo, xi ñatjen tsaꞌexa Simón. Tunga Jesús kitsure Simón: 
\p —Bi kuin. ꞌNdani ngandaꞌe bi tjiuti kꞌuekui, tusa xuta kꞌuekui xi ngatꞌa tsaꞌan. 
\p  
\v 11 ꞌBa kionga je jaꞌeko barku ña je nangi, ꞌendu yeje xi tjinre ꞌba kitjenngi Jesús. 
\s1 Nga Jesús tsinda jngu xuta xi kunre chiꞌin feꞌndujun 
\r Mt. 8:1-4; Mr. 1:40-45 
\p  
\v 12 ꞌBa kionga Jesús tijña jngu naxinanda chi, jaꞌe jngu xuta xi ꞌñu kunre chiꞌin feꞌndujun. ꞌBa nga tsabe Jesús, kitsikindi ꞌnda tꞌanangiu ꞌba ꞌetsꞌare: 
\p —Ji naꞌen, tsa mejénri, ku̱an sitsejunnaa̱ nga xjaꞌaxinnaa̱ chiꞌin xi kunna̱. 
\p  
\v 13 ꞌBa meni Jesús kitsure nga yanere ntsja xi tjiꞌmio: 
\p —Mejénna̱. Ngatamatsje ngani. 
\p ꞌBa ndekuini chubabiu kitjuxinre chiꞌin feꞌndujun xi kunre xutabiu.  
\v 14 ꞌBa Jesús ꞌenere xutabiu: 
\p —Tuꞌyá ꞌbe_ri nijmi. Tu tꞌin sani ꞌba tikaku_ri yojori naꞌmiu. ꞌBa tꞌikue kjuatjo xi baku nga je kuatsjejin jotsaꞌen kitsu Moisés, tuxi ꞌbatsaꞌen skuekixini xuta nga je kuanda ngani. 
\p  
\v 15 Tunga ngisa ꞌñu nuꞌyare ngatꞌa tseꞌe Jesús, ꞌba ꞌñu nkjin xuta mañajan tuxi kuasen ñojonnire ꞌba tuxi kui sindani chiꞌin xi kunre.  
\v 16 Tunga Jesús fi nga fikjako Naꞌenchana ngaꞌnde tꞌaxin. 
\s1 Nga Jesús tsinda jngu xuta xi bi ma fi 
\r Mt. 9:1-8; Mr. 2:1-12 
\p  
\v 17 ꞌBa jngu nixtjin nga Jesús tibakuya, ꞌba nde kio tjindu yakꞌa nchja fariseo ko yakꞌa chjine kjuatexumo xi jendibani ngayéje naxinanda chi tseꞌe Galilea, xi tseꞌe Judea, ꞌba ko naxinanda Jerusalén. ꞌBa kjuaꞌñure Naꞌenchana kisꞌejñatsejen ngajinre Jesús nga tsinda xi sefesun.  
\v 18 ꞌBa kio jaꞌe yakꞌa xuta xi kjiyare kuxta jngu xi bi ma fi. ꞌBa mejénre kjuaꞌasꞌenko niꞌyo tsakai ꞌba sikajña ngixkun Jesús.  
\v 19 Tunga bi masjaire jótsaꞌen kjuaꞌasꞌenni, tu kjuare xutankjiun. ꞌBa ꞌbatsaꞌen tsijin ngasun nkꞌa niꞌyo, ꞌba tsꞌaxjextiu jngu kaꞌa ña kisate niꞌyo, ꞌba kio tsꞌajenni ko kuxtare xi tjiꞌmio ngamasenre xutankjiun ꞌba kitsikajña ngixkun Jesús.  
\v 20 ꞌBa kionga Jesús tsabe kjuamakjainre nchjabiu, kitsure xi tjiꞌmio: 
\p —Je kuachatꞌari jeri amiguna̱. 
\p  
\v 21 ꞌBa ꞌbatsaꞌen chjine kjuatexumo ꞌba ko xuta fariseo ꞌetutsꞌinre nga ꞌbitsaꞌen kitsikjaꞌetsjen: “¿ꞌYá= kibi xi bi bekun Naꞌenchana nga ꞌbatsaꞌen tinchja? Tu Naꞌenchana sa xi mare nichatꞌare jere xuta.” 
\p  
\v 22 Tunga Jesús tsabe mé= xi inyatsikjaꞌetsjen, ꞌba tsiningiyare: 
\p —¿Ánñu ꞌbatsaꞌen nikjaꞌetsjenñu jun?  
\v 23 Ñáre xi ngisa bi naꞌenre kuixan: ¿A nga kuixan: “Je kuachatꞌari jeri”? ¿Asa nga kuixan: “Tisetjen ꞌba titjajme”?  
\v 24 Tunga mejénna̱ nga xio nga Kiꞌndire Xuta xiꞌiun tjinre kjuaꞌñu kui ngasunꞌndebi nga sichatꞌa je. 
\p ꞌBa ꞌbatsaꞌen kitsure xi bi ma fiu: 
\p —Ji xinra̱, tisetjen, chjube kuxtari ꞌba tꞌin niꞌyari. 
\p  
\v 25 ꞌBa ngixkun xutankjiun taꞌa tsisetjen xi tjiꞌmio ꞌba kiskjebe kuxta xi kjijñayaa̱ tsakai, ꞌba titsichjire Naꞌenchana nga kiji ngani ndaba.  
\v 26 ꞌBa ngatsiꞌi kuakunre ꞌba kitsichjire Naꞌenchana, ꞌba niki inyatsakjun= nga ꞌbi kitsure xinkjin: 
\p —Kjuakun xi kjuakixi= kjiꞌya ngandaꞌe. 
\s1 Nga Jesús nchjare Leví 
\r Mt. 9:9-13; Mr. 2:13-17 
\p  
\v 27 Jaskan nga je kuán kibi, Jesús ꞌetju ꞌba tsabe jngu xuta xi kjebechjintjai tsajmi ngatꞌare Roma xi Leví ꞌmi. Tijña ngaꞌnde ña tjubechjintjai tsajmi. ꞌBa Jesús kinchjare ꞌba kitsure: 
\p —Ndetjenngina. 
\p  
\v 28 ꞌBa ꞌbatsaꞌen Leví tsisetjen, ꞌejña yeje xi tjinre ꞌba kitjenngi Jesús. 
\p  
\v 29 ꞌBa tsꞌaxje jngu sꞌi je ndaba ngatꞌare Jesús; ꞌba ko ꞌñu nkjin xi kjebechjintjai tsajmi ngatꞌare Roma, ñatjen ko kjaꞌe ngisa xuta, tjindutꞌako yamixo.  
\v 30 Tunga xuta fariseo ko chjine kjuatexumo xi tujngu mako xinkjin josiko xutare Jesús, ꞌba kitsure: 
\p —¿Ánñu ko xuta xi tjinre je ꞌba ko xi kjebechjintjai tsajmi ñatjen ninchjakoniñu ꞌba ꞌyukoñu? 
\p  
\v 31 ꞌBa Jesús kitsingojore: 
\p —Xi nda bi chjineki machjenre, tu kui sani xi sefesun.  
\v 32 Bi xuta xi kixi jaꞌekinchja_ra̱, tu kui sani xi tjinre je, tuxi sikꞌantjaiyani kjuafaꞌetsjenre ꞌba kjuaꞌe ngani ngixkun Naꞌenchana. 
\s1 Nga Jesús chjaningiyare ngatꞌare nga beni kjindia 
\r Mt. 9:14-17; Mr. 2:18-22 
\p  
\v 33 ꞌBa ꞌbatsaꞌen nchjabiu kitsure Jesús: 
\p —Xutare Juan ꞌba ko xi tseꞌe nchja fariseo ne kjitꞌa ꞌbendu kjindia ꞌba fako Naꞌenchana, tunga xi tsiji tu kjenntsjai ꞌba ꞌbintsjai. 
\p  
\v 34 ꞌBa Jesús kitsingojore: 
\p —¿A ku̱an jun sikꞌendu kjindio xuta xi kjinikjintꞌe jngu sꞌi kjuabixan yejerañu xi xiꞌiun tijñajin ngisare?  
\v 35 Tunga kjuaꞌe jngu nixtjin kionga stukjaꞌare xi xiꞌiun, ꞌba kionga kjuaꞌe nixtjinbiu, kio=nga kꞌuendu kjindia. 
\p  
\v 36 ꞌBa nde ꞌejñare kui kjuakusunbi: 
\p —Niꞌyá batetꞌachi jngu xutji xatse tuxi kꞌuextiuyani jngu xutji chinga. Ngatꞌa tsa ꞌba saꞌen, tsikjekjua= xutji xatsio; ꞌba nde najñu xatse chu bi nda faꞌakjare ko xi chingo.  
\v 37 ꞌBa nde niꞌyá minya binu xatse jngu tjiuxin chinga. Ngatꞌa binu xatsio kꞌuetijnda tjiuxin chingó, ꞌba binu titsen ꞌba kjuekjua tjiuxiun ngayeje.  
\v 38 ꞌBa kui= kjuañu binu xatse xinyani tjiuxin xatse.  
\v 39 ꞌBa tsajain xi ꞌbi binu xi je chinga ꞌba saꞌe jaskan ku̱amejénre xi xatse, ngatꞌa tsu: “Xi je chinga ngisa nda ꞌyu.” 
\c 6  
\s1 Nga Jesús bakuya ngatꞌa tseꞌe nixtjin nga nikjaꞌaya 
\r Mt. 12:1-8; Mr. 2:23-28 
\p  
\v 1 ꞌBa ꞌbi kuán jngu nixtjin nga xutu, kionga Jesús tifaꞌajin ngaꞌnde ña kjiꞌi tsujmi ntje, xutare tsate natinre trigo ꞌba kitsufeya ntsja ꞌba kiskine xujmare.  
\v 2 ꞌBa yakꞌa nchja fariseo kitsure: 
\p —¿Ánñu ñaꞌanñu jun mé= xi bi tixaꞌnde nga siꞌan nixtjin nga nikjaꞌaya? 
\p  
\v 3 ꞌBa Jesús kitsingojore: 
\p —¿A kje ꞌbexkiyajíun jun ña kuaꞌindutꞌa mé= xi kitsaꞌen David jngu ndiya kionga kui ꞌba ko xi tjenko kuabojore?  
\v 4 Ngu jaꞌasꞌen ngaꞌnde tsjere Naꞌenchana ꞌba kiskjebe niñuxtila tsje xi tjindu kio, ꞌba kiskine, ꞌba kitsjare nchja xi tjenko ngayeje. Ninga bi tixaꞌndere nga kui skine, ngatꞌa tu naꞌmiu ma kjine kui niñuxtilabiu. 
\p  
\v 5 ꞌBa Jesús kitsu ngisare: 
\p —Kiꞌndire Xuta xiꞌiun batexumare kaꞌnda nixtjin nga nikjaꞌaya. 
\s1 Nga Jesús tsinda jngu xuta xi jaꞌeku ntsja 
\r Mt. 12:9-14; Mr. 3:1-6 
\p  
\v 6 ꞌBa ꞌbi kuán nga kjaꞌe nixtjin xutu ngani, Jesús jaꞌasꞌen niꞌya sinagoga ꞌba yakuya. ꞌBa kio tijña jngu xuta xi jaꞌeku ntsja kixi.  
\v 7 ꞌBa chjine kjuatexumo ꞌba ko nchja fariseo inyakutsejenꞌmore Jesús, tuxi skueni tsa sinda xutabiu nga nixtjin nga nikjaꞌaya ꞌba ꞌbatsaꞌen ku̱an kuangini.  
\v 8 Tunga Jesús be= mé= xi inyatsikjaꞌetsjen nchjabiu, ꞌba kitsure xuta xi jaꞌeku ntsja: 
\p —Tisetjen ꞌba tisen ngamasenre kio. 
\p ꞌBa xutabiu tsisetjen ꞌba tsakasen ngamasenre.  
\v 9 ꞌBa Jesús kitsure xi yakꞌa: 
\p —Jngu en skuiningiya_nuu̱, ¿Mé= xi tixaꞌnde nga ñaꞌan nga nixtjin nga nikjaꞌaya, a xi nda= asa xi chꞌo? ¿A sikꞌangiña jngu xuta, asa sikꞌenña? 
\p  
\v 10 ꞌBa saꞌe kiskutsejenꞌa xi inyandaire, ꞌba kitsure xuta xi jaꞌeku ntsja: 
\p —Tjente ndsai. 
\p ꞌBa ꞌba kitsaꞌen xutabiu, ꞌba kuanda ngani ntsja.  
\v 11 Tunga xi yakꞌa ꞌñu kuastire ꞌba joyare jó siko Jesús. 
\s1 Nga Jesús faꞌajin nga tejó apóstoles 
\r Mt. 10:1-4; Mr. 3:13-19 
\p  
\v 12 ꞌBa nga je jaꞌa kui nixtjinbiu, Jesús kiji jngu nindu nga kikjako Naꞌenchana. ꞌBa tsaꞌa nistjen jako.  
\v 13 ꞌBa kionga je kisꞌe isen, kinchjare xutare, ꞌba tejó jaꞌajin xi apóstoles kitsure.  
\v 14 Kibi= jaꞌenre xi tejó: Simón xi ꞌba nde Pedro kitsure, Andrés xi ntsꞌe Simón, Santiago, Juan, Felipe, Bartolomé,  
\v 15 Mateo, Tomás, Santiago xi kiꞌndire Alfeo, Simón xi mako nchja xi mejénre sindai naxinanda Israel,  
\v 16 ko Judas xi kiꞌndire Santiago, ꞌba ko Judas Iscariote xi jaskan kitsingantsja Jesús. 
\s1 Nga Jesús bakuyare ꞌba tsinda ꞌñu nkjin xuta 
\r Mt. 4:23-25 
\p  
\v 17 ꞌBa Jesús jendibajen ngani nindu ko nchjabiu, ꞌba tsakasenꞌñu jngu ngaꞌnde ngasun. ꞌBa kio kuañajan ꞌñu nkjin xi ꞌbetsuma tjenngi ꞌba ko ꞌñu nkjin xi jendibani ngayéje ngaꞌnde xi tseꞌe nangi Judea ko ngaꞌnde xi tjin ngandaire naxinanda Jerusalén ꞌba ko ngaꞌnde xi tjindu tiñare naxinanda Tiro ko naxinanda Sidón. Kui xutabiu jaꞌekinya ñojonre Jesús ꞌba tuxi ku̱andani ngatꞌare chiꞌin xi kunre.  
\v 18 ꞌBa xi inyafaꞌa kjuanima ngatꞌare isennixtjin xi bi nda, ꞌba nde manda ngayeje.  
\v 19 ꞌBa ngatsiꞌi xuta mejénre siko Jesús, ngatꞌa kjuaꞌñu xi ꞌbetju ngajinre kui tsinda ngatsiꞌi. 
\s1 Nga Jesús bakuya ꞌyá= xi ndare ngixkun Naꞌenchana 
\r Mt. 5:1-12 
\p  
\v 20 ꞌBa Jesús kiskutsejenꞌa xutare, ꞌba kitsure: 
\p —Ndaxunu jun xi nimo, ngu tsojon ña batexuma Naꞌenchana. 
\p  
\v 21 ’Ndaxunu jun xi ngandaꞌe bojonu, ngu jaskan tsenu. 
\p ’Ndaxunu jun xi ngandaꞌe chiꞌndo, ngu jaskan kuejnu. 
\p  
\v 22 ’Ndaxunu jun kionga xuta ku̱astikenu, ꞌba koꞌoxjenu, ꞌba chꞌo kuetsunu ꞌba kꞌuaxjengi jaꞌenu joni jngu xuta tsꞌen, tu kjuare Kiꞌndire Xuta xiꞌiun= nini.  
\v 23 Kionga ꞌba ku̱an, ꞌñu titsjo, ꞌñu ngatjasꞌenu kjuatsja, ngatꞌa jun sakunu tsajmi xi ꞌñu chjire ngankꞌaa. Ngu xuta chingare xutabiu ꞌba nde tsaꞌen chꞌo kitsiko nchja chinga profeta nixtjin kuatse jan. 
\p  
\v 24 ’Tunga ¡nimaxuñu jun xi nyino, ngu je kikaꞌenu kjuatsjanu! 
\p  
\v 25 ’¡Nimaxuñu jun xi ngandaꞌe kitsenu, ngu jaskan ku̱abojonu! 
\p ’¡Nimaxuñu jun xi ngandaꞌe bejnu, ngu jaskan ku̱abanu ꞌba xiꞌndo! 
\p  
\v 26 ’¡Nimaxuñu jun kionga ngatsiꞌi nda kuinchja ngatꞌanu, ngu xuta chingare xutabiu ꞌba=nde nda kinchja ngatꞌare nchja chinga profeta ndesu xi kisꞌe nixtjin kuatse jan! 
\s1 Nga Jesús bakuya nga simijáan xi stikena 
\r Mt. 5:38-48; 7:12 
\p  
\v 27 ’Tunga jun xi minya ñojon xin_nuu̱: Timijón xi stikenu ꞌba nda tiko xi betonnu.  
\v 28 Chjaꞌa_ru Naꞌenchana nga ngatatsichikuntaꞌen xi chꞌo tsunu, ꞌba tꞌetsꞌantjo xi chꞌo tsikonu.  
\v 29 Tsa ꞌyáñu xi koꞌotꞌa jngu tsari, taꞌe_ri xi ngijngu ngayeje. ꞌBa tsa ꞌyáñu xi kjuaꞌari chingantsjari, taꞌeꞌnde_ri nga ngatjiko ko chingari.  
\v 30 Tuꞌyañu xi skuiꞌari tsajmi xi tsiji, taꞌe_ri. ꞌBa xi skjaꞌari xi tsiji, tojo ꞌmi_ri.  
\v 31 ꞌBa jotsaꞌen mejénnu nga sikonu xuta, ꞌba nde tiko kui ngayeje. 
\p  
\v 32 ’Ngu tsa nimijíon tu kui sa xi tsimejénnu jun, ¿mé= xi kuejennu? Kaꞌnda xuta xi tjinre je ꞌba nde tsaꞌen ngayeje.  
\v 33 ꞌBa tsa nda niko tu kui sa xi nda tsikonu, ¿mé= xi kuejennu? Kaꞌnda xuta xi tjinre je ꞌba nde tsaꞌen ngayeje.  
\v 34 ꞌBa tsa nikeya_ru tu kui sa xi bere kakun nga sja nganinu, ¿mé= xi kuejennu? Kaꞌnda xuta xi tjinre je tsikeyare xinkjin, tuxi sa̱kunire ngijngu kaꞌa ꞌba kjiꞌi ngani.  
\v 35 Tunga jun, timijon xi stikenu ꞌba nda tiko, ꞌba tikeya_ru ꞌba bi chuyo nga sja nganinu. ꞌBa ꞌbatsaꞌen ngisa tse kuejennu, ꞌba kiꞌndire Naꞌenchana xi tijña ngankꞌaa kuon. Ngatꞌa kui tjinre kjuanda ngatꞌa tseꞌe xi bi tsja kjuanda ꞌba xi chꞌokun.  
\v 36 Kui kjua ngatjaꞌanimaninu xuta xi yakꞌa, jotsaꞌen Naꞌennu faꞌanimare. 
\s1 Nga Jesús bakuya nga bi siꞌan_ra kjua xi yakꞌa 
\r Mt. 7:1-5 
\p  
\v 37 ’Bi ñaꞌan_ru kjua xuta xi yakꞌa, meni Naꞌenchana bi saꞌenninu kjua ngayeje. Bi chanineje_ru xuta xi yakꞌa, meni Naꞌenchana bi sikaninejeninu ngayeje. Tichatꞌa_ru xuta, meni ꞌba nde Naꞌenchana sichatꞌaninu ngayeje.  
\v 38 Taꞌe_ru xi yaka, ꞌba ꞌba nde Naꞌenchana sjanu ngayeje. Nda sitse chitsanu nga sjanu, sitse tsjan tsjan, xi kꞌuetsujmeyare, ꞌba xi niki tistenntjai. Ngatꞌa chu̱ba̱ xi sichjon nga kꞌuechubo, ndekui sichubakoninu Naꞌenchana. 
\p  
\v 39 ꞌBa ꞌba nde ꞌejñare kui kjuakusunbi: 
\p —¿A ku̱an jngu xi ka kuaku ndiyare ngijngu xi ka? ¿A bi tu jngu ngojo kuixuya ngojó?  
\v 40 Jngu xuta xi kutꞌaya bi ngisa nkꞌa ngisa nga ko mare chjine xujunre, tunga nga je kjuetꞌare ngayéje kjuachjinere, ꞌba=nde ku̱angusun joni chjine xujunre. 
\p  
\v 41 ’¿Ánñu ji techutꞌani xtje xi kjingi xkun ntsꞌé ꞌba bi yachisu xi kjingi tsiji techutꞌai?  
\v 42 Tsa bi teꞌye yachisu xi kjingi tsiji, ¿jótsaꞌen ku̱an kꞌuin_ri ntsꞌé: “Ntsꞌia̱, taꞌeꞌndena nga kꞌuaxjengia̱ xtje xi kjingi tuxkuin”? ¡Xuta jó nkjain! Tiꞌnaxjengifari yachisu xi kjingi tuxkuin, tuxi nda ku̱atsejenniri nga kjuiꞌnaxjengi xtje xi kjingi tuxkun ntsꞌé. 
\s1 Nga Jesús bakuya nga nga jngu jngu kuya ya ꞌyare ngatꞌare ture 
\r Mt. 7:17-20; 12:33-35 
\p  
\v 43 ’Jngu ya xi nda, bi bajare tu xi bi nda. ꞌBa jngu ya xi bi nda, bi bajare tu xi nda.  
\v 44 Nga jngu kuya ya ꞌyare ngatꞌare tu xi bajare. Ngatꞌa bi ngajin ngijña naꞌya sꞌe tu higo, ꞌba ninga ngajin naꞌya ntsje sꞌe uva.  
\v 45 Jngu xuta xi nda ꞌbaxje en xi nda ngajinre kjuanda xi tijñatjo ngajin inimare. ꞌBa jngu xuta xi chꞌokun ꞌbaxje en xi chꞌo ngajinre kjuachꞌokun xi tijñatjo ngajin inimare. Ngatꞌa mé= xi kitsejin inimare xuta, kui xi ꞌbetju tsꞌa. 
\s1 Nga Jesús ꞌbejña kjuakusun ngatꞌa tseꞌe jó nchja xi kitsinda ndaba 
\r Mt. 7:24-27 
\p  
\v 46 ’¿Ánñu ꞌmininuu̱: “Naꞌen, Naꞌen,” ꞌba bi nikꞌetjusun enna̱?  
\v 47 ꞌBa xin_nuu̱ ꞌyá= xi mangusun xuta xi ndiba ngatꞌana̱ ꞌba ntꞌe enna̱ ꞌba tsikꞌetjusun.  
\v 48 Kui jo=ni jngu xuta xi tsinda ndaba, xi ꞌñu nanga titjun yakjan ꞌba ngasun ndiojo kitsindasun tutsꞌin. ꞌBa kionga kuaje ndajio, ꞌñu jaꞌesatetꞌare niꞌyo. Tunga bi kitsiteya, ngatꞌa nda= kuanda niꞌyo.  
\v 49 Tunga kui xi ntꞌe enna̱ ꞌba bi tsikꞌetjusun mangusun= joni jngu xuta xi tu ngasun tꞌanangiu tsindasun ndaba nga bi kiskjennitjen tutsꞌin. ꞌBa kionga ndajio ꞌñu jaꞌesatetꞌare, taꞌa tsixuya ꞌba niki jekjuakjin —kitsu Jesús. 
\c 7  
\s1 Nga Jesús tsinda chuꞌndare jngu ngakure chasoldadu 
\r Mt. 8:5-13 
\p  
\v 1 Kionga Jesús jetꞌare nga tifako xutankjiun, kiji naxinanda Capernaum.  
\v 2 ꞌBa kio tijña jngu ngakure chasoldadu xi tseꞌe Roma xi tjinre jngu chuꞌnda xi ꞌñu tsimején. Kui chuꞌndabiu tjiꞌme ꞌba mejen kueya.  
\v 3 ꞌBa kionga ngakure chasoldadu kjintꞌe ngatꞌa tseꞌe Jesús, kitsikasen yakꞌa nchja chingare naxinanda judío, tuxi kꞌuetsꞌanire Jesús nga kuetsinda chuꞌndare.  
\v 4 ꞌBa ꞌbatsaꞌen kui echukun Jesús ꞌba ꞌñu ꞌetsꞌare ngatꞌare chasoldadu, ꞌba kitsure: 
\p —Xutabiu bakin=re nga kuisekue.  
\v 5 Ngatꞌa tsimejénna xi judío kuáan ꞌba kaꞌnda kui suba kitsindana niꞌya sinagoga ngaꞌe naxinandani̱. 
\p  
\v 6 ꞌBa Jesús kiko nchjabiu. Tunga kionga je tiña echu ndaba, chasoldadu kitsikasen yakꞌa xi nda yaꞌa, tuxi kuetsunire Jesús: 
\p —Naꞌen, bi nisti_ri yojori, ngatꞌa bi bakinna̱ nga niꞌyana̱ kuitjasꞌen.  
\v 7 Kui kjuañu bi kuánni takuaa̱n nga jaꞌekun subara̱. Tu tꞌexasai ꞌba chuꞌndana̱ ku̱anda.  
\v 8 Ngatꞌa ꞌba=nde an, tjin= xi batexumana̱ ꞌba ꞌba=nde tjinna̱ chasoldadu xi batexuma_ra̱. Kionga jngu xin_ra̱: “Tꞌin”, ngu fi. ꞌBa kionga kjaꞌere xin_ra̱: “Jabi”, ngu ndiba. ꞌBa tsa jngu chuꞌndana̱ xin_ra̱: “Tiꞌen tsajmibi”, ngu tsaꞌen. 
\p  
\v 9 ꞌBa kionga Jesús kjintꞌe kibi, tu ꞌba= kuánre ꞌba kitsikuꞌbeya nga jako xutankjiun xi tjenngire, ꞌba kitsure: 
\p —Kjuakixi= xi xin_nuu̱. Nisa jngukjinjín xuta xi tseꞌe Israel ꞌbia̱ xi ꞌbitsaꞌen makjainre jotsaꞌen makjainre xutabi. 
\p  
\v 10 ꞌBa kionga jaꞌe ngani xi kjinikasen, tu je nda ngani chuꞌndo nga tsabe. 
\s1 Nga Jesús tsikjaꞌayare kiꞌndire jngu chjun kꞌan 
\p  
\v 11 ꞌBa jaskan kibi, Jesús kiji jngu naxinanda chi xi Naín ꞌmi. Tjenko xutare ꞌba ko ꞌñu nkjin xuta.  
\v 12 ꞌBa kionga je echu tiñare xuntjare naxinanda chu, tsabe nga inyafikꞌeyanijin jngu mikꞌen xi kiꞌndi jngututure jngu chjun kꞌan. ꞌBa ꞌñu nkjin xuta xi kio tseꞌe tjenko chjunbiu. 
\p  
\v 13 ꞌBa kionga Naꞌenna Jesucristo tsabe chjunbiu, jaꞌanimare ꞌba kitsure: 
\p —Bi chiꞌndai. 
\p  
\v 14 ꞌBa kitsitiñatꞌare kaxo ꞌba yanere ntsja. ꞌBa xi yankꞌangi tsikinyaꞌñu. ꞌBa Jesús kitsure mikꞌion: 
\p —Chiꞌndi, ji texinra̱. ¡Tisetjen! 
\p  
\v 15 ꞌBa ꞌbatsaꞌen xi je mikꞌen tsakaiñu tsikꞌejña kixi ꞌba ꞌetutsꞌinre nga kinchja, ꞌba Jesús kitsingantsjare nare.  
\v 16 ꞌBa ngatsiꞌi xuta kitsakjun ꞌba kitsichjire Naꞌenchana nga kitsure xinkjin: 
\p —Jngu profeta je je kuatsejen ngajinna. 
\p ꞌBa ꞌba nde kitsu: 
\p —Naꞌenchana je jaꞌekaseko naxinandare. 
\p  
\v 17 ꞌBa kjinuꞌyare mé= xi Jesús kitsaꞌen jo kjiꞌi nangi Judea ꞌba jo kjiꞌi nangi xi tjindundaire. 
\s1 Nga Jesús fako xutare Juan Bautista 
\r Mt. 11:2-19 
\p  
\v 18 ꞌBa ꞌba nde Juan kjintꞌe ngayéje kibi, ngatꞌa xutare yeꞌere nijmi. ꞌBa ꞌbatsaꞌen kinchjare jó xi xutare  
\v 19 ꞌba kitsikasen ña tijña Jesús, tuxi skuiningiyanire: “¿A ji= ni Cristo xi tjinnere nga kjuaꞌe? ¿Asa kjaꞌe xi xuya_ri̱?”  
\v 20 ꞌBa kionga nchjabiu jaꞌe ña tijña Jesús, kitsure: 
\p —Juan Bautista katsikasenni̱ nga xjaningiyari̱: “¿A jixu Cristo xi tjinnere nga kjuaꞌe? ¿Asa kjaꞌexu xuya_ri̱?” 
\p  
\v 21 ꞌBa ndekuini chubabiu Jesús kitsinda ꞌñu nkjin xuta xi kunre chiꞌin ꞌba xi inyafaꞌa kjuanima ꞌba xi tjindujinre isennixtjin xi bi nda, ꞌba nkjin xi ka kitsitsejenre.  
\v 22 ꞌBa Jesús kitsure: 
\p —Tanginkꞌin_ru Juan mé= xi je kjiꞌyo ꞌba xi je kjinuꞌyo ngaꞌe. Tꞌe_ru nijmi nga xi ka be=, ꞌba xi bi ma fi ma fi ngani, ꞌba xi sefeꞌndujun matsjejun chiꞌinre. Xi xtaya ntꞌe, xi mikꞌen faꞌaya nganire, ꞌba xi ni̱ma̱ nikjaꞌaxtiuyare en ndare Naꞌenchana.  
\v 23 ¡ꞌBa ndaxure xuta xi bi sichaja kjuamakjainre ngatꞌana̱! 
\p  
\v 24 ꞌBa kionga xutare Juan je kiji, Jesús ꞌetutsꞌinre nga kinchja ngatꞌa tseꞌe Juan ꞌba kitsure xutankjiun: 
\p —¿Mé= xi tsanginchutsejen_ru ngaꞌnde tꞌaxin? ¿A jngu nda̱je xi titsiteya ntjo?  
\v 25 Tsa bi kui, ngu, ¿mé= xi tsanginchutsejen_ru? ¿A jngu xuta xi yaja najñu xi tsja kjiꞌi? Tunga xi baja najñu xi tsja kun ꞌba xi tsja tsaꞌen tjindu, kui xi tjindu ndaba rey.  
\v 26 Ngu, ¿mé= xi tsanginchutsejen_ru? ¿A jngu profeta? Jun, kui. ꞌBa xin_nuu̱ nga Juan xi ngisa je ngisa nga ko mare jngu profeta.  
\v 27 Ngatꞌare Juan= nga ꞌbitsaꞌen kuaꞌindutꞌa enre Naꞌenchana: 
\q1 An tetsikasentitjunra̱ xi yaꞌa enna̱. 
\q1 Kui xi kꞌuendatitjun ndiyari. 
\m  
\v 28 ꞌBa xin_nuu̱. Nijngu xuta xi tjin ngasunꞌndebi ngisa je ngisa nga ko mare Juan. Tunga kui xi ngisa ichi ꞌyare ña batexuma Naꞌenchana ngisa= je ngisa nga ko mare Juan —kitsu Jesús. 
\p  
\v 29 ꞌBa kionga xutankjiun kjintꞌere kibi, kaꞌnda ko xi kjebechjintjai tsajmi ngatꞌare Roma kitsikixiya nga Naꞌenchana kixi tsaꞌen kjua. Ngatꞌa je kisatenda kionga Juan yatenda xuta.  
\v 30 Tunga nchja fariseo ꞌba ko chjine kjuatexumo bi kisatenda ngatꞌare Juan, ꞌba ꞌbitsaꞌen ꞌechjonre yojore kjuanda xi kuaꞌere ngatꞌare Naꞌenchana tsakaiñu. 
\p  
\v 31 ꞌBa Jesús kitsu ngani: 
\p —Ngu, ¿mé= xi singusunkuaa̱ xuta xi tjin ngandaꞌe? ¿ꞌYá=ñu̱ joni kui?  
\v 32 Kui jo=ni nchja nisti xi ꞌbendu ndetsin ꞌba tsure xinkjin nga kjiꞌndaya: “Kjinikjaneri̱ son xi nda tsu, ꞌba bi kjicho. ꞌBa kijndari̱ son xi ba tsu, ꞌba bi kichiꞌndo.”  
\v 33 Ngatꞌa kionga jaꞌe Juan Bautista, ꞌechjonre yojore nga kiskine niñuxtila ꞌba nga kitsꞌi binu, ꞌba jun mixun: “Isennixtjin xi bi nda tijñajinre.”  
\v 34 ꞌBa jaskan jaꞌe ngani Kiꞌndire Xuta xiꞌiun, xi nda kjen ꞌba ꞌbi binu, ꞌba tusa mixun=ngo: “Kui xutabi tse kjen ꞌba ꞌñu ꞌbi binu, jngu xuta xi nda yaꞌa nchja xi kjebechjintjai tsajmi ngatꞌare Roma ko xuta xi tjinre je.”  
\v 35 Tunga kjuankjin kakunre Naꞌenchana makixiya ngatꞌare ꞌyá= xi kjebetjo —kitsu Jesús. 
\s1 Nga Jesús fi ndaba jngu xuta fariseo 
\p  
\v 36 ꞌBa jngu xuta fariseo kitsikjintꞌe Jesús nga kuekjineko niñu, ꞌba Jesús kuakjainre ꞌba kiji ndaba ꞌba tsikꞌejñatꞌa yamixo.  
\v 37 ꞌBa ndekuini naxinandabiu tijña jngu chjun xi tse je tjinre. ꞌBa kionga kjintꞌe nga Jesús kuakjen ndaba xuta fariseo, jaꞌeko jngu lameta xi alabastro kuandakoni xi kjitse nanda xi nda jen.  
\v 38 ꞌBa kitsitiñatꞌare ngastun Jesús ꞌba jaꞌekꞌejñatꞌa ndsaku, nga tikjiꞌnda. ꞌBa ꞌetutsꞌinre nga yanejunkoni ndaxkun. ꞌBa ndekuini ntsja ku kitsixijunkoni ndsaku Jesús, ꞌba ꞌendsuꞌa, ꞌba tsoꞌojunre nanda xi nda jen.  
\v 39 ꞌBa kionga xuta fariseo xi kitsikjintꞌe Jesús tsabe kibi, ꞌbitsaꞌen kitsikjaꞌetsjen: “Tsa kjuakixi nga kui xutabi jngu profeta, skue=ru ꞌyá= xi ꞌba titsiko ꞌba ꞌyá= chjun kuán kui, ngatꞌa kui chjunbi ꞌñu tsé je tjinre.”  
\v 40 ꞌBa ꞌbatsaꞌen Jesús kitsure xuta fariseo: 
\p —Simón, tjin= jngu en xi xinra̱. 
\p ꞌBa xutabiu kitsingojore: 
\p —ꞌBa tꞌínna, naꞌen. 
\p  
\v 41 ꞌBa Jesús kitsu: 
\p —Jó xuta kitjenre tonre jngu xuta xi tsikeya. Jngu xi kitjenre ón ciento denario, ꞌba xi ngijngu yachute.  
\v 42 ꞌBa kionga bi kuán ꞌechji nganire ngatꞌa tsajainre ton, ꞌbatsaꞌen kitsichatꞌare ngojó mé= xi tjenre. Ngu ꞌba tꞌínna, ¿ñáre̱ ngojóbi xi ngisa ꞌñu tsimején xi tsikeya? 
\p  
\v 43 ꞌBa Simón kitsingojore: 
\p —Kui=ru xuta xi ngisa tse kitsichatꞌare. 
\p ꞌBa Jesús kitsure: 
\p —ꞌBa=tjin xi sji. 
\p  
\v 44 ꞌBa ꞌbatsaꞌen Jesús kiskutsejenꞌa chjunbiu, ꞌba kitsure Simón: 
\p —¿A teꞌyani chjunbi? An jaꞌasꞌia̱n niꞌyari ꞌba bi kikaꞌena̱ nanda xi kuanejunña̱ ndsakua̱. Tunga chjunbi, ndaxkun yanejunkoni ꞌba ntsja ku kitsixijunkoni.  
\v 45 Bi kikꞌendsuꞌanaa̱ nga kjiniteꞌndanaa̱ kionga jaꞌasꞌia̱n niꞌyari, tunga chjunbi kaꞌnda nga jaꞌasꞌia̱n bi tifetꞌare nga tiꞌbendsuꞌá ndsakua̱.  
\v 46 Bi tsichujunnaa̱ aseti nindakua̱, tunga chjunbi nanda xi nda jen tsoꞌojunre ndsakua̱.  
\v 47 Kui kjua xinnira̱ nga ꞌñu tsé jere je kuachatꞌare, ngatꞌa ꞌñu tsé kjuanimejen yaku. Tunga xuta xi chuba nichatꞌare, chuba kjuanimejen baku. 
\p  
\v 48 ꞌBa jaskan kitsure chjunbiu: 
\p —Je kuachatꞌari jeri. 
\p  
\v 49 ꞌBa xi tsikꞌendutꞌako yamixo ꞌetutsꞌinre nga ꞌbi kitsure xinkjin: 
\p —¿Yá= xutabi, nga kaꞌnda je tsichatꞌa? 
\p  
\v 50 ꞌBa Jesús kitsu ngisare chjunbiu: 
\p —Ngatꞌare kjuamakjainri je tsꞌangi. Ngatjasꞌeri kjuaxiu. Tꞌinrandai. 
\c 8  
\s1 Nga Jesús bakuya jngu kjuakusun ngatꞌa tseꞌe xuta xi kjejndi xujma 
\p  
\v 1 ꞌBa jaskan kibi, Jesús tsakꞌajme ngayéje naxinanda yaꞌe ko naxinanda chi xi kio tjin, ꞌba kitsikjaꞌaxtiuya en nda xi tsuya jótsaꞌen batexuma Naꞌenchana. ꞌBa tjenko nga tejó apóstoles  
\v 2 ꞌba ko yakꞌa yanchjin ngayeje xi kitsinda ngatꞌare chiꞌin xi kunre ꞌba ko xi tsꞌaxjejinre isennixtjin xi bi nda. Tjenjinre yanchjinbiu María xi ꞌba nde Magdalena ꞌmi, xi ꞌetukajinre yatu isennixtjin xi bi nda,  
\v 3 ko Juana, chjunre Chuza, xuta xi tsaꞌexatꞌare rey Herodes, ko Susana ꞌba ko nkjin ngisa yanchjin xi tsakaseko nga kitsja mé= xi tjinre. 
\p  
\v 4 ꞌBa ꞌñu nkjin xuta jendibani kjaꞌe kjuanga naxinanda tuxi jaꞌekinya ñojonnire Jesús. ꞌBa Jesús yakuyare jngu kjuakusun ꞌba kitsu: 
\p  
\v 5 —Jngu xuta kiji nga kikjejndi xujmare. ꞌBa kionga tikjejndi, masen tsixundai ndiyo. ꞌBa tsikisenne. ꞌBa jaꞌe tjiunisio ꞌba kiskine xujmabiu.  
\v 6 ꞌBa ngimasen xujmare tsixujin ndiojo ña bi tse nangi tjin. ꞌBa kionga xujmabiu kiska, kixi tu kjuare nga bi ꞌnyiꞌnde.  
\v 7 ꞌBa ngijngu kaꞌa xujma tsixu ngajin naꞌya. ꞌBa naꞌyo xi ñatjen kuantjeko bi kitsjaꞌndere nga nda kuacha xujmabiu.  
\v 8 Tunga ngijngu kaꞌa tsixu ña nda nangi ꞌba kuantje ꞌba nda chan kitsja, kaꞌnda jngu ciento xujma nga jngu tu. 
\p Kibi kitsu Jesús, ꞌba kitsu ngisa ko jnda xi ꞌñu: 
\p —Xi tjin ñojon, ngatasen ñojon. 
\s1 Nga Jesús tsuya ánñu tu ko kjuakusun bakuyani 
\r Mt. 13:10-17; Mr. 4:10-12 
\p  
\v 9 ꞌBa kionga xutare tsiningiyare jó tsunire kjuakusunbiu,  
\v 10 Jesús kitsure: 
\p —Jun je kitsaꞌeꞌndenu nga ku̱ankjinnu mé= xi ꞌmo tijña ngatꞌare ña batexuma Naꞌenchana. Tunga xuta xi yakꞌa, fakoña̱ nga ko kjuakusun, meni ninga skutsejen bi skue, ꞌba ninga kuasen ñojon bi ku̱ankjinre. 
\s1 Nga Jesús tsuya jó tsunire kjuakusun ngatꞌa tseꞌe xi kjejndi xujma 
\r Mt. 13:18-23; Mr. 4:13-20 
\p  
\v 11 ꞌBa Jesús kitsu: 
\p —ꞌBi= tsunire kjuakusunbiu. Xujmo, jo=ni enre Naꞌenchana.  
\v 12 Xujma xi tsixundai ndiyo, jo=ni xuta xi ntꞌe ion tunga ndiba chanayiu nga kjaꞌaxin en xi je tijñajin inimare xutabiu, tuxi bi ku̱akjainnire ꞌba kꞌuangi.  
\v 13 ꞌBa xujma xi tsixu ngajin ndiojo, jo=ni xuta xi ntꞌe ion ꞌba tsja tsaꞌen kjebe. Tunga bi ꞌñu tjinre jama. Tu chuba nixtjin makjainre, ꞌba kionga chutꞌayako, tsichaja kjuamakjainre ꞌba basentꞌaxin.  
\v 14 ꞌBa xujma xi tsixu ngajin naꞌyo, jo=ni xuta xi ntꞌe ion, tunga jotsaꞌen tifaꞌa nixtjiun, ꞌñu tsikjaꞌetsjen ngatꞌare tsajmi xi tjinre ngasunꞌndebi ꞌba mejénre kjuanyino ko kjuatsja xi tjinre. ꞌBa ngayéje kibi bi tsjaꞌnde nga nda ku̱acha ion ngajin inimare xutabiu, ꞌba bi tsja chan yaꞌa.  
\v 15 Tunga xujma xi tsixu ña nda nangi, jo=ni xuta xi nda ꞌba kixi tijña inimare. Ntꞌe enre Naꞌenchana ꞌba ꞌbejñatjo ngajin inimare. Ko kjuatsejnda tsja chan xi nda, ngatꞌa kixi sejña. 
\s1 Nga Jesús bakuya kjuakusun ngatꞌa tseꞌe ndiꞌu 
\r Mr. 4:21-25 
\p  
\v 16 ꞌBa Jesús kitsure ngayeje: 
\p —Tsajain xi baka jngu ndiꞌi ꞌba ꞌbenere jngu tsajmi asa ngiꞌndere jngu nachan ꞌbejña. Tusa nga nkꞌa chun ꞌbejña, tuxi matsejennire xuta xi faꞌasꞌen niꞌyo.  
\v 17 Ngatꞌa ngayéje xi tijñaꞌmo ngandaꞌe, kjuaꞌe nixtjin nga kꞌuetukatsejen. ꞌBa ngayéje xi bi matsejen ngandaꞌe, kjuaꞌe nixtjin nga xiare ꞌba sꞌe̱jñatsejen.  
\v 18 ꞌBa meni, nda tjinuꞌyo. Ngatꞌa xi tjinre, ngisa= tse kuaꞌere. Tunga xi tsajainre, kaꞌnda mé= xi tseꞌe tsure stukjaꞌare. 
\s1 Nga Jesús tsu ꞌyá= xi nare ko ntsꞌe 
\r Mt. 12:46-50; Mr. 3:31-35 
\p  
\v 19 ꞌBa kio nare ko ntsꞌe Jesús jaꞌekun, tunga bi kuán echu kaꞌnda ña kui tijña, ngatꞌa kitse xutankjiun.  
\v 20 ꞌBa tu nijmi= kikꞌere Jesús: 
\p —Nari ko ntsꞌé ngandetsian inya ꞌba mejénxure skueri. 
\p  
\v 21 Tunga Jesús kitsingojo: 
\p —Tuꞌyañu xi basen ñojon enre Naꞌenchana ꞌba tsikꞌetjusun, kui= xi nana̱ ko xi ntsꞌia̱. 
\s1 Nga Jesús tsikꞌexiu tsiꞌñu 
\r Mt. 8:23-27; Mr. 4:35-41 
\p  
\v 22 Jngu nixtjin Jesús kitsure xutare: 
\p —Tjian xingunda ndachikun. 
\p ꞌBa ꞌbatsaꞌen jaꞌasꞌen jngu barku ꞌba kiji.  
\v 23 ꞌBa yejerañu nga inyafaꞌaxtiunda, Jesús kisꞌefe. ꞌBa kio kuanjin ndachikun jngu ntjoꞌñu, ꞌba nando tifaꞌasꞌenntjai barku. ꞌBa je stiungijndiu tsakaiñu.  
\v 24 ꞌBa ꞌbatsaꞌen kitsikjaꞌare Jesús, ꞌba kitsure: 
\p —¡Naꞌen, naꞌen! ¡Je tetiungijndia! 
\p ꞌBa Jesús tsisetjen ꞌba jatiko ntjo ko tsindiure ndachikun. ꞌBa kisꞌexiu ntjo ꞌba jña kuachun.  
\v 25 ꞌBa Jesús kitsure xutare: 
\p —¿Ánñu bi chunni_nuu̱? 
\p ꞌBa xutare kitsakjun ꞌba kuakunre ꞌba tsiningiyare xinkjin: 
\p —¿Yá= tsé xutabi nga kaꞌnda ntjo ko ndachikun tsikꞌetjusunre nga fako? 
\s1 Nga Jesús tsinda jngu xuta xi tjindujinre isennixtjin xi bi nda 
\r Mt. 8:28-34; Mr. 5:1-20 
\p  
\v 26 ꞌBa kio echu nangire xuta Gerasa. Kui nangibi tijña xingunda ndachikun, ngankjain nangi Galilea.  
\v 27 ꞌBa kionga Jesús ꞌetukajen barku, kitsitiñatꞌare jngu xuta xi kio tseꞌe ꞌba xi tjindujinre isennixtjin xi bi nda. Xi je ndaꞌe bi nde bajani najñu ninga bi nde ꞌbejñayani niꞌya. Tusa ngajin tsju ꞌbejña.  
\v 28 ꞌBa kionga tsabe Jesús, tsakasenkunchꞌintꞌare nga ꞌñu kiskiꞌndaya, ꞌba kitsu: 
\p —Ji Jesús, Kiꞌndire Naꞌenchana xi tijña ngankꞌaa, ¿mé= xi tjinri ngatꞌa tsaꞌan? Teꞌbetsꞌara̱ nga bi baꞌenaa̱ kjuanima. 
\p  
\v 29 ꞌBa kitsu isennixtjin xi bi nda, ngatꞌa Jesús je ꞌexare nga ngatꞌetukajinre xutabiu. Je nkjin ndiya isennixtjin xi bi nda batexuma ngajin yojore xutabiu, ꞌba nisi sꞌeꞌñu tsjan tsjan ndsaku ko ntsja ꞌba xuta tsikuenda, tunga xutabiu kjejntsu mé= xi sꞌeꞌñukonii̱, ꞌba isennixtjin xi bi nda fiko ngaꞌnde tꞌaxin.  
\v 30 ꞌBa kio Jesús tsiningiyare: 
\p —¿Jó ꞌmiri? 
\p ꞌBa kui kitsingojo: 
\p —Legión ꞌmina̱. 
\p ꞌBi kitsu ngatꞌa ꞌñu nkjin isennixtjin xi bi nda tjindujinre.  
\v 31 ꞌBa isennixtjin xi bi nda ꞌetsꞌare Jesús nga bi ngatatsikasen ngaꞌnde ña baꞌentsjaire̱ kjuanima.  
\v 32 ꞌBa kio tiñare nindu ꞌñu nkjin tjiuchinga inyakjen ngijña. ꞌBa ꞌbatsaꞌen isennixtjin xi bi nda ꞌetsꞌare Jesús nga ngatatsjaꞌndere nga ngatjaꞌasꞌen ngajinre kui, ꞌba Jesús kitsjaꞌndere.  
\v 33 ꞌBa isennixtjin xi bi nda ꞌetukajinre xutabiu ꞌba jaꞌasꞌenjinre tjiuchingo. ꞌBa tjiuchingo tsangatsanga jenya kaꞌnda ndachikun ꞌba kio kitiungijndiu. 
\p  
\v 34 ꞌBa kionga xi inyatsikuenda tjiuchingo tsabe mé= xi kuán, tsanga ꞌba kikeꞌere nijmi xuta xi tjin naxinando ko xi tjindundai ngandaire.  
\v 35 ꞌBa xuta kikutsejenre mé= xi kuán. ꞌBa kionga echu ña tijña Jesús, tsabe xuta xi ꞌetjujinre isennixtjin xi bi nda nga tijñatꞌa ndsaku Jesús nga je yaja ngani najñure ꞌba nga je nda tjin nganire. ꞌBa kio kitsakjun.  
\v 36 ꞌBa xi tsabe mé= xi kuán, yeꞌere nijmi xuta xi yakꞌa jótsaꞌen kuanda xuta xi tjindujinre isennixtjin xi bi nda tsakaiñu.  
\v 37 ꞌBa ngatsiꞌi xuta xi tseꞌe nangi Gerasa ꞌetsꞌare Jesús nga ngatji kio, ngatꞌa ꞌñu kitsakjun. ꞌBa ꞌbatsaꞌen Jesús jaꞌasꞌen barku ꞌba kiji ngani xingunda ndachikun.  
\v 38 ꞌBa xuta xi je ꞌetjujinre isennixtjin xi bi nda ꞌetsꞌare nga kuetjenngi Jesús. Tunga Jesús bi kitsjaꞌndere ꞌba kitsure: 
\p  
\v 39 —Tusa tꞌin ngani niꞌyari ꞌba tꞌe nijmi ngayéje xi Naꞌenchana je kitsaꞌen ngatꞌa tsiji. 
\p ꞌBa ꞌbatsaꞌen xutabiu kiji ꞌba yeꞌe yejere nijmi ngatsiꞌi xi tjindu ngajin naxinando mé= xi kitsaꞌen Jesús ngatꞌa tseꞌe. 
\s1 Nga Jesús tsinda kiꞌndire Jairo ko jngu chjun xi tjiꞌme 
\r Mt. 9:18-26; Mr. 5:21-43 
\p  
\v 40 Kionga Jesús je jaꞌe ngani xingunda ndachikun, xutankjiun tsja tsaꞌen kiskjebetjo, ngatꞌa ngatsiꞌi inyakuyare.  
\v 41 ꞌBa kio jaꞌe jngu xuta xi Jairo ꞌmi, xi ngakure niꞌya sinagoga. Kui xutabi tsakasenkunchꞌintꞌa ndsaku Jesús ꞌba ꞌetsꞌare nga ngatji ndaba,  
\v 42 ngatꞌa kiꞌndi chjun jngututure xi tjinre tejó nu je mejen kueya. 
\p ꞌBa yejerañu Jesús tifi, xutankjiun xi tjenngire ꞌñu inyaꞌbeꞌnyuꞌñundaire.  
\v 43 ꞌBa ngajinre xutankjiun tjenjinre jngu chjun xi kuatejó nu ꞌbakjanre jin. ꞌBa je kitsikjeya ngatꞌare chjineki ngayéje xi tjinre, ꞌba nijnguú kuánre kitsinda.  
\v 44 Kui chjunbiu kitsitiñatꞌa ngastun Jesús ꞌba kitsiko ndai najñure, ꞌba taꞌa kitikjayare jiun. 
\p  
\v 45 ꞌBa Jesús tsiningiya: 
\p —¿ꞌYá= xi kitsikona̱? 
\p ꞌBa kionga tuꞌyá kitsikixiya, Pedro kitsure: 
\p —Naꞌen, xutankjiun inyaꞌbeꞌnyuꞌñuri ꞌba inyatsunginiñari. 
\p  
\v 46 Tunga Jesús kitsu ngani: 
\p —Tjin= xi kitsikona̱, ngatꞌa tsejen kuánna̱ nga ꞌetjujin kjuaꞌñu ngajinna̱. 
\p  
\v 47 ꞌBa kionga chjunbiu tsabe nga bi ku̱an kꞌuejñaꞌmo, niki ꞌñu= titsakjun nga jaꞌekasenkunchꞌintꞌare Jesús. ꞌBa ngixkun ngatsiꞌi xuta kitsuya mé= kjua kitsikoni najñure Jesús ꞌba jótsaꞌen taꞌa kuanda.  
\v 48 ꞌBa Jesús kitsure: 
\p —Ji, kiꞌndina̱, tu ngatꞌare kjuamakjainri nga je kuandai. Ngatjasꞌeri kjuaxiu. Tꞌinrandai. 
\p  
\v 49 ꞌBa kionga Jesús tinchja ngisa, jaꞌe jngu xuta xi jendibani ndaba xi ngakure niꞌya sinagoga ꞌba ꞌbi kitsure: 
\p —Je kꞌen kiꞌndiri. Bi nde minyasiyani_ri maestru. 
\p  
\v 50 Tunga kionga Jesús kjintꞌe enbiu, kitsure xi ngaku: 
\p —Bi kuin. Tu ngatamakjain saniri ngatꞌare Naꞌenchana ꞌba ku̱anda kiꞌndiri. 
\p  
\v 51 ꞌBa kionga echu ndaba xi ngaku, Jesús bi kitsjaꞌnde nga kjaꞌe kjuaꞌasꞌenko ngisa ngaya niꞌyo, tu Pedro sani ko Juan ko Santiago ko naꞌenre ꞌba ko nare kiꞌndi chjunbiu.  
\v 52 Ngatsiꞌi xuta xi kuañajan kio inyakjiꞌnda ꞌba kjimaꞌonre ngatꞌare kiꞌndi chjunbiu. Tunga Jesús kitsure: 
\p —Bi chiꞌndo. Niꞌndichiu bi kjijñakꞌen; tu tikijñafe sani. 
\p  
\v 53 ꞌBa ngatsiꞌi tu tsejnuke=, ngatꞌa be= nga je kjijñakꞌen.  
\v 54 ꞌBa ꞌbatsaꞌen Jesús kitsuba ntsja kiꞌndi chjunbiu ꞌba ꞌñu kinchja nga kitsure: 
\p —Niꞌndichi, tisetjen. 
\p  
\v 55 ꞌBa kui jaꞌaya nganire ꞌba taꞌa tsisetjen. ꞌBa Jesús ꞌexa nga ngataꞌere xichine.  
\v 56 ꞌBa xichare kiꞌndi chjunbiu niki kuakunre, tunga Jesús ꞌexa nga niꞌyá ngateꞌere nijmi mé= xi kuán. 
\c 9  
\s1 Nga Jesús tsikasen xutare xi tejó nga sikjaꞌaxtiuya enre Naꞌenchana 
\r Mt. 10:5-15; Mr. 6:7-13 
\p  
\v 1 ꞌBa kio Jesús ꞌeku xutare xi tejó ꞌba kitsjare ngaꞌñu ko kjuaꞌñu tuxi ku̱an koꞌoxjeni ngayéje kuya isennixtjin xi bi nda ꞌba tuxi sindani chiꞌin xi kunre xuta.  
\v 2 Kitsikasen nga kuekeꞌe nijmi jótsaꞌen Naꞌenchana kuatexuma ꞌba nga sinda xi inyafesun.  
\v 3 ꞌBa kitsure: 
\p —Tumé chꞌo ngaya ndiyo: ninga yanise, ninga chitsa, ninga niñuxtila, ninga ton, ninga jó nga najñu.  
\v 4 ꞌBa nituñare niꞌya xi kuitjasꞌion, kio tetsubo kaꞌnda nga kꞌuetju ngañu nangibiu.  
\v 5 ꞌBa tsa tjin nangi ña bi stukjaꞌatjo, tusa tꞌetju kio ꞌba tꞌetsujmio chojore ndsakú, joni jngu chu̱ba̱ nga tjinre je xuta xi tjindu kio —kitsu Jesús. 
\p  
\v 6 ꞌBa ꞌbatsaꞌen nchjabiu ꞌetju ꞌba kiji ngayéje naxinanda kiꞌndi xi tjin kio. Inyatsikjaꞌaxtiuya en ndare Naꞌenchana ꞌba inyatsinda xi inyafesun. 
\s1 Nga ntꞌe Herodes ngatꞌa tseꞌe Jesús 
\r Mt. 14:1-12; Mr. 6:14-29 
\p  
\v 7 ꞌBa xutaxa Herodes kjintꞌe ngayéje xi titsaꞌen Jesús, ꞌba bi be mé= xi sikjaꞌetsjen. Ngatꞌa yakꞌa kitsu nga Juan je jaꞌaya nganire ngajinre mikꞌen,  
\v 8 ꞌba yakꞌa kitsu nga profeta Elías je jaꞌe ngani, ꞌba yakꞌa kitsu nga je jaꞌaya nganire ngajinre mikꞌen jngu profeta xi tsikꞌejña nixtjin kuatse jan.  
\v 9 Tunga Herodes kitsu: 
\p —An ꞌexa nga kitisin Juan. Tunga, ¿ꞌyá= kibi xi ntꞌia̱ en ngatꞌa tseꞌe? —kitsu Herodes ꞌba kuamejénre skue Jesús. 
\s1 Nga Jesús tsikjén ón mi xuta 
\r Mt. 14:13-21; Mr. 6:30-44; Jn. 6:1-14 
\p  
\v 10 ꞌBa kionga je jaꞌe ngani nchja chinga apóstol, yeꞌe yejere nijmi Jesús mé= xi kitsaꞌen. ꞌBa Jesús kikotꞌaxin suba nchjabiu jngu ngaꞌnde xi tiñare naxinanda xi Betsaida ꞌmi.  
\v 11 Tunga kionga xuta tsabe ña kiji, kitjenngi. ꞌBa Jesús nda kiskjebetjo xutabiu ꞌba yakuyare ngatꞌare jótsaꞌen batexuma Naꞌenchana ꞌba kitsinda xi inyafesun. 
\p  
\v 12 ꞌBa kionga je tjimangixun, xutare xi tejó kitsitiñatꞌare ꞌba kitsure: 
\p —Tusa tikixantꞌai xuta, meni ngatafitsikjaꞌaya ꞌba ngatafikangisjai xichine naxinanda kiꞌndi ko ngaꞌnde xi tjindundai ngaꞌe, ngatꞌa kui ngaꞌndebi tumé tjin. 
\p  
\v 13 Tunga Jesús kitsure: 
\p —Tusa taꞌe_ru jun xi skine. 
\p ꞌBa kui kitsingojo: 
\p —Tunga tu ón chi niñuxtila kichꞌee̱ ꞌba jó chi tjiuti. ¿Asa mejénri nga kuekindai xichine ngatꞌare ngatsiꞌi xutankjiun? 
\p  
\v 14 Ngu ónru mi mani nchja xi inya kio. Tunga Jesús kitsure xutare: 
\p —ꞌBa tꞌin_ru nga ngatꞌendustin xki yachute. 
\p  
\v 15 ꞌBa xutare kitsikꞌetjusun ꞌba kitsikꞌendu ngatsiꞌi.  
\v 16 ꞌBa ꞌbatsaꞌen Jesús kiskjebe nga ón niñuxtila ko ngojó tjiutiu. ꞌBa kiskutsejen ngankꞌaa ꞌba kitsjare kjuanda Naꞌenchana ngatꞌare kui, ꞌba kitsixkua ꞌba kitsjare xutare, tuxi kui sikaꞌbisunnire xuta.  
\v 17 ꞌBa ngatsiꞌi kiskine kaꞌnda nga̱ nda kitsere. ꞌBa ꞌeku xkuare niñuxtila xi tsꞌangi, ꞌba tejó nisin kuán. 
\s1 Nga Pedro tsu nga Jesús xi Cristo 
\r Mt. 16:13-19; Mr. 8:27-29 
\p  
\v 18 Jngu nixtjin kionga Jesús tifakotꞌaxin Naꞌenchana, ꞌba xutare tjinduko, ꞌba ꞌbatsaꞌen tsiningiyare: 
\p —¿Jó tsu xuta nga ꞌyá= ña̱ an? 
\p  
\v 19 ꞌBa xutare kitsingojo: 
\p —Tjin xi tsu nga Juan Bautista= ni. ꞌBa yakꞌa tsu nga Elías= ni, ꞌba yakꞌa tsu nga je jaꞌaya nganire ngajinre mikꞌen jngu profeta xi tsikꞌejña nixtjin kuatse jan. 
\p  
\v 20 ꞌBa Jesús tsiningiyare: 
\p —ꞌBa jun, ¿jó mixun nga ꞌyá= ña̱ an? 
\p ꞌBa Pedro kitsingojore: 
\p —Ji= ni Cristo xi tseꞌe Naꞌenchana. 
\s1 Nga Jesús tsuyatitjun nga kueya 
\r Mt. 16:20-28; Mr.8:30–9:1 
\p  
\v 21 Tunga Jesús ꞌñu ꞌenere xutare nga niꞌyá ngateꞌere nijmi kibi.  
\v 22 ꞌBa kitsure xutare: 
\p —Kiꞌndire Xuta xiꞌiun tjinnere nga ne tse kjuanima kjuaꞌaxtiu. ꞌBa kjuiꞌnaxjengi ngatꞌare xuta chingare naxinando, ko xi ngakure naꞌmi ꞌba ko chjine kjuatexuma, ꞌba kjuinikꞌen, tunga xi majánni nixtjin kjuaꞌaya nganire ngajinre mikꞌen. 
\p  
\v 23 ꞌBa kio jako ngatsiꞌi xuta, ꞌba kitsure: 
\p —Tsa tjin xi mejénre ku̱an xutana̱, ngatatsichiyajin yojore ꞌba nyujun nyujun ngatjaꞌanijin krure ꞌba ngatjandetjenngina̱.  
\v 24 Ngatꞌa xi mejénre sikꞌangi yojore, sichaja; tunga xi sichaja yojore tu kjuana̱ ni, kui= xi sikꞌangi.  
\v 25 Ngatꞌa, ¿mé= xi saꞌenire xuta tsa saꞌen ngayéje xi tjin ngasunꞌndio, ꞌba tsa sikjekjua asa sichaja yojore?  
\v 26 Ngatꞌa tsa tjin xi ku̱asubare ngatꞌana̱ ꞌba ko ngatꞌare enna̱, ꞌba=nde Kiꞌndire Xuta xiꞌiun ku̱asubare ngatꞌa tseꞌe kui xutabiu kionga kjuaꞌe ngani ko kjuajere, ko kjuaje xi tseꞌe Naꞌenchana ko xi tseꞌe ankjele tsje.  
\v 27 ꞌBa xinkixi_nuu̱ nga yakꞌa xi inya ngaꞌe bi kjuesun ꞌnda nga̱ skue jótsaꞌen batexuma Naꞌenchana. 
\s1 Nga Jesús ꞌbantjaiya isenre 
\r Mt. 17:1-8; Mr. 9:2-8 
\p  
\v 28 Jinru nixtjin jaskan nga je ꞌbatsaꞌen jako, Jesús kikotꞌaxin Pedro ko Juan ꞌba ko Santiago ꞌba tsijin jngu nindu nga kikjako Naꞌenchana.  
\v 29 ꞌBa yejerañu tifako Naꞌenchana, isenre nkjain Jesús tsꞌantjaiya ꞌba se ꞌna kisꞌe najñure ꞌba ꞌñu tiba kuán.  
\v 30 ꞌBa jó xuta kuatsejen xi inyafako nijmi Jesús, Moisés ko Elías.  
\v 31 ꞌBa kitse ngandaire kjuajere Naꞌenchana ꞌba inyafo nijmi ngatꞌare kjuabeya xi Jesús tjinnere nga sijngu naxinanda Jerusalén.  
\v 32 ꞌBa Pedro ꞌba ko xinkjin ꞌñu nijnare, tunga tsikꞌendukun ꞌba tsabe kjuajere Jesús ꞌba ngojó xuta xi inya ko kui.  
\v 33 ꞌBa kionga ngojó xutabi je inyaminyatꞌaxinre Jesús, Pedro kitsure: 
\p —Naꞌen, ¡á ndani nga ngaꞌe tetsuba! Tusa sindai̱ ján niꞌya chi, jngu xi tsiji, jngu xi tseꞌe Moisés ꞌba jngu xi tseꞌe Elías. 
\p Tunga Pedro bi be mé= xi titsu.  
\v 34 ꞌBa yejerañu tinchja Pedro, jngu yufi jaꞌetsinkꞌianre kui ko nchja xi inyako, ꞌba kitsakjun kionga jaꞌanere yufibiu.  
\v 35 ꞌBa ngajin yufibiu kjinuꞌyare jngu jnda xi kitsu: 
\p —Kui=bi xi kiꞌndina̱ xi kiskjaꞌajia̱n. Tasen ñojon_ru kui. 
\p  
\v 36 ꞌBa kionga je kjinuꞌyare jndabiu, tsabe nga Jesús tsikꞌejña tajngu. ꞌBa xiu tsikꞌendu nchjabiu ngatꞌare kibiu, ꞌba kui nixtjinbiu niꞌyá yeꞌere nijmi ngatꞌare mé= xi tsabe. 
\s1 Nga Jesús tsinda jngu chanaꞌen xi tijñajinre isennixtjin xi bi nda 
\r Mt. 17:14-21; Mr. 9:14-29 
\p  
\v 37 Nga kuanyujun, kionga jendejen nindu, ꞌñu nkjin xuta jaꞌekjaꞌaya ndiya Jesús.  
\v 38 ꞌBa kio jngu xuta xi tjenjinre xutankjiun ꞌñu kinchja ꞌba kitsure Jesús: 
\p —Maestru, ꞌbetsꞌara̱ nga chutsejenꞌachi kiꞌndina̱. Ngatꞌa tu kui jngututu kiꞌndi xi tjinna̱.  
\v 39 Jngu isennixtjin xi bi nda kjebere ꞌba tsaꞌen nga kjiꞌndaya ꞌba ꞌbetsujmeyare kaꞌnda nga ꞌbetju ndaxu tsꞌa. ꞌÑu chꞌo tsiko ꞌba bi mejénre suntjin.  
\v 40 ꞌBa je kaꞌbetsꞌa_ra̱ xutari nga kꞌuaxje isennixtjin xi bi ndo, tunga bi kuánre. 
\p  
\v 41 ꞌBa Jesús kitsingojo: 
\p —¡Xuta xi tjin ngandaꞌe tsajainre kjuamakjainjín ꞌba xtankoni! ¿Kjiaꞌá= ꞌnda tjinnere nga kuatejñajin_nuu̱ ꞌba xukjuako_nuu̱? Ndekona kiꞌndiri ngaꞌe. 
\p  
\v 42 ꞌBa kionga chanaꞌenbiu titsitiñatꞌare Jesús, isennixtjin xi bi ndo kiskanikjaꞌatꞌa tꞌanangiu ꞌba se ꞌetsujmeya=re. Tunga Jesús jatiko isennixtjin xi bi ndo ꞌba kitsinda chanaꞌenbiu ꞌba kitsja nganire naꞌenre.  
\v 43 ꞌBa ngatsiꞌi niki kuakunre kjuajere Naꞌenchana. 
\s1 Nga Jesús tsu ngani nga tjinnere nga kueya 
\r Mt. 17:22-23; Mr. 9:30-32 
\p ꞌBa yejerañu ngatsiꞌi xuta inyamakunre mé= xi Jesús tsaꞌen, ꞌbi kitsure xutare: 
\p  
\v 44 —Nda tasen ñojon mé= xi xin_nuu̱. Kiꞌndire Xuta xiꞌiun ku̱angantsja xuta. 
\p  
\v 45 Tunga xutare bi kuankjinre mé= xi tsure, ngatꞌa bi kitsaꞌeꞌndere nga ku̱ankjinre. ꞌBa tsakjun nga miꞌare Jesús nga ngatatsuyare kibiu. 
\s1 Nga Jesús tsu ꞌyá= xi ngisa nkꞌa 
\r Mt. 18:1-5; Mr. 9:33-40 
\p  
\v 46 ꞌBa kio xutare ꞌetutsꞌinre nga josiko xinkjin ꞌba jonijmi ngatꞌare ꞌyá= xi ngisa nkꞌa ku̱an ngajinre.  
\v 47 Tunga Jesús kuankjinre mé= xi inyatsikjaꞌetsjen inimare nchjabiu, ꞌba kiskjebe jngu kiꞌndi chi ꞌba kitsikꞌejñatꞌare yojore.  
\v 48 ꞌBa kitsure: 
\p —Xi skjebetjo kiꞌndibi ngatꞌa tsaꞌan, an kjebetjona̱. ꞌBa xi skjebetjona̱ an, ꞌba=nde kjebetjo xi kitsikasenna̱. Kui kjuañu xi ngisa tumé chjire manu, kui= xi ngisa nkꞌa. 
\p  
\v 49 ꞌBa Juan kitsure: 
\p —Maestru, kjiꞌyee̱ jngu xi ꞌbaxje isennixtjin xi bi nda nga ko jaꞌenri. Tunga kikꞌechjaꞌnde_ri̱, ngatꞌa bi jngu xi tjenkona ña. 
\p  
\v 50 ꞌBa Jesús kitsingojore: 
\p —Bi ꞌbechjaꞌnde_ru, ngatꞌa xi bi stikena, ña= basekona. 
\s1 Nga Jesús tsuyare Santiago ꞌba ko Juan 
\p  
\v 51 ꞌBa kionga je matiña nixtjin nga Jesús tjinnere nga kuenijin ngani ngankꞌaa, ꞌñu yeꞌe kakun nga kiji naxinanda Jerusalén.  
\v 52 ꞌBa kitsikasentitjun yakꞌa nchja xi tjenngire. ꞌBa nchjabiu kiji jngu naxinanda chi xi tijñajinre nangi Samaria, tuxi kikajnginire ngaꞌnde ña ku̱an sikjaꞌaya Jesús.  
\v 53 Tunga xuta xi tjin kio, bi kiskjebetjo, ngatꞌa be= nga Jesús ꞌñu mejénre kuaje naxinanda Jerusalén.  
\v 54 ꞌBa kionga xutare Santiago ꞌba ko Juan kjintꞌe ngatꞌare kibi, kitsure Jesús: 
\p —Naꞌen, ¿a mejénri nga kuixii̱n nga ngatꞌetukajen ndiꞌi ngankꞌaa, tuxi sikjeni xutabi? 
\p  
\v 55 Tunga Jesús kitsikuꞌbeya ꞌba kitsuyare nchjabiu.  
\v 56 ꞌBa saꞌe kiji kjaꞌe naxinanda chi. 
\s1 Nga Jesús fako nchja xi mejénre kuetjenngi 
\r Mt. 8:19-22 
\p  
\v 57 Yejerañu inyafi ndiyo, jngu xuta kitsure Jesús: 
\p —Naꞌen, an kjuitjenngira̱ nituña nga kꞌuin. 
\p  
\v 58 ꞌBa Jesús kitsure: 
\p —Tjiuba xi tjin ngi ngijño tjinre ngijo ña fikinyatjo, ꞌba tjiunise xi tutjen ngankꞌaa tjinre ndaba. Tunga Kiꞌndire Xuta xiꞌiun, tsajainre ngaꞌnde ña ku̱an sikjaꞌaya nindaku. 
\p  
\v 59 ꞌBa ꞌbatsaꞌen kitsu nganire ngijngu xuta: 
\p —Ndetjenngina. 
\p Tunga xutabiu kitsingojore: 
\p —Naꞌen, taꞌeꞌndena nga titjunfara kuikꞌeyanijia̱n naꞌenna̱. 
\p  
\v 60 ꞌBa Jesús kitsingojore: 
\p —Tꞌejñe mikꞌion nga kui ngatꞌeyanijin mikꞌen xinkjin. Tunga ji tꞌin, ꞌba tꞌe nijmi nga je tibatexuma Naꞌenchana. 
\p  
\v 61 ꞌBa ngijngu kitsure: 
\p —Naꞌen, kuitjenngira̱, tunga titjunfara taꞌeꞌndena nga kuitsikixantꞌaa̱ xi tjindu niꞌyana̱. 
\p  
\v 62 ꞌBa Jesús kitsingojore: 
\p —Xi titsuba kicha xi bakjan nangiu ꞌba kutsejen ngastun, tumé chjire ña batexuma Naꞌenchana. 
\c 10  
\s1 Nga Jesús tsikasen xi yachute ko kan jó 
\p  
\v 1 ꞌBa jaskan kibi, Naꞌenna jaꞌajin ngiyachute ko kan jó xuta xi kjaꞌere ngayeje, ꞌba jojó jojó kitsikasentitjun ngayéje naxinanda ꞌba ngaꞌnde ña tjinnere kuaje kui.  
\v 2 ꞌBa kitsure nchjabiu: 
\p —Xuta xi tjin, jo=ni jngu tsujmi ntje xi ꞌñu tse, tunga chuba mani chuꞌnda. ꞌBa ꞌbatsaꞌen tsuꞌba chjaꞌa_ru xi tseꞌe tsujmi ntjio, nga ngatatsikasen ngisa chuꞌnda tuxi kꞌueñajanni.  
\v 3 Tangiun jun ꞌba tenijin kakun nga an tetsikasen_nuu̱ joni chutsanga ngajinre tjiundsejen.  
\v 4 Bi chꞌo ton, ninga chitsa, ninga jnde. ꞌBa bi bisenꞌñu nga siteꞌnda_ru xuta ngaya ndiyo.  
\v 5 ꞌBa kionga kuitjasꞌion jngu niꞌya, titeꞌndatitjun ꞌba tixun: “Ngatjasꞌe kjuaxiu niꞌyabi.”  
\v 6 ꞌBa tsa tjin kio xuta xi bakinre nga sꞌe̱re kjuaxiu, kui sakure kjuaxiu xi teboꞌo. Tunga tsa bi bakinre, kuꞌbeya nganinu kjuaxiu xi teboꞌo.  
\v 7 ꞌBa janda tetsubo kui niꞌyabiu, ꞌba chino ꞌba tꞌiu mé= xi kuaꞌenu. Ngu xi tsaꞌexa bakin=re̱ nga sakure chjire. Bi xki niꞌya mangiun.  
\v 8 ꞌBa kionga kuitjasꞌion jngu naxinanda, tsa tjin kio xuta xi nda skjebetjonu, chino mé= xi kꞌueyanu.  
\v 9 ꞌBa tindo xuta xi inyafesun kio ꞌba ꞌba tꞌin_ru: “Je tijña tiñanu jun ña batexuma Naꞌenchana.”  
\v 10 Tunga tsa kuitjasꞌion jngu naxinanda ꞌba xuta xi tjin kio bi nda skjebetjonu, tangiun ngaya ndiyo ꞌba tꞌin_ru:  
\v 11 “Kaꞌnda chojore naxinandanu xi je tsakajun ndsakui̱, ꞌbetsujmee̱ joni jngu chu̱ba̱ ngatꞌa tsojon. Tunga ngatjaꞌyo kibi, nga je tijña tiña ña batexuma Naꞌenchana.”  
\v 12 ꞌBa xin_nuu̱. Kionga kjuaꞌe nixtjin nga ku̱anre kjua ngasunꞌndio, kui naxinandabiu ngisa= tse kjuanima kjuaꞌaxtiu nga ko mare naxinanda Sodoma. 
\s1 Nga Jesús nchja ngatꞌa tseꞌe xuta xi bi ntꞌe enre 
\r Mt. 11:20-24 
\p  
\v 13 ’¡Nimaxuni ngatꞌanu jun, xi Corazín tsojon! ¡ꞌBa nimaxuni ngatꞌanu jun, xi Betsaida tsojon! Ngatꞌa tsa xuta xi tseꞌe Tiro ko xi tseꞌe Sidón tsabe kjuakun xi kuán ngajinnu, jeru ndaꞌe kitsikꞌantjaiyani kjuafaꞌetsjenre ꞌba jaꞌe ngani ngixkun Naꞌenchana. ꞌBa tsakaja najñu kjue ꞌba tsikꞌendujin chojo ngaꞌi tuxi kuakuni nga ba tjinre ngajin inimare.  
\v 14 Tunga nixtjin nga ku̱anre kjua ngasunꞌndio, ngisa= tse kjuanima kuitjaxtiu nga ko mare xuta xi tseꞌe naxinanda Tiro ko xi tseꞌe naxinanda Sidón.  
\v 15 ꞌBa jun xi Capernaum tsojon, tsa manu nga stjunitjion kaꞌnda ngankꞌaa, tusa Naꞌenchana sikꞌetukajennu kaꞌnda ngaꞌnde ña kjuaꞌa kjuanima xuta ꞌba ña bi ꞌboya ndiꞌi. 
\p  
\v 16 ꞌBa kitsu nganire xutare: 
\p —Xuta xi basen ñojonnu, an basen ñojonna̱. ꞌBa xi tsikasentꞌaxinnu, an tsikasentꞌaxinna̱. ꞌBa xi tsikasentꞌaxinna̱, tsikasentꞌaxiin xi kitsikasenna̱. 
\s1 Nga faꞌe ngani xi yachute ko kan jó 
\p  
\v 17 ꞌBa ꞌñu tsja inyamare nchja xi yachute ko kan jó nga jaꞌe ngani. ꞌBa kitsure Jesús: 
\p —Naꞌen, kaꞌnda isennixtjin xi bi nda tsikꞌetjusunni̱ kionga nukjuai̱ jaꞌenri. 
\p  
\v 18 ꞌBa Jesús kitsure: 
\p —Jun. Ngu tsaꞌbia̱ nga chanayi Satanás kiska joni ndiꞌi choꞌon nga jendibani ngankꞌaa.  
\v 19 An je kitsjanu kjuaꞌñu xi ngisa ꞌñu tu ꞌbani ko xi tjinre xi stikenu. Ku̱an kuiyunio tjiuye ko chanuya, ꞌba tumé ku̱an siꞌonnu.  
\v 20 Tunga bi ngatjamatsjanu tsa isennixtjin xi bi ndo tsikꞌetjusun ennu. Tusa ngatjamatsjanu nga je jaꞌennu kuaꞌindutꞌa ngankꞌaa. 
\s1 Nga tsitsja Jesús 
\r Mt. 11:25-27; 13:16-17 
\p  
\v 21 ꞌBa ndekuini chubabiu Jesús kitsejinre kjuatsja xi jendibani ngatꞌare Isennixtjintsjere Naꞌenchana ꞌba kitsu: 
\p —An tetsjara̱ kjuanda, Naꞌen, Naꞌen xi tseꞌe ngankꞌaa ꞌba ko tꞌanangiu. Ngatꞌa kikꞌejñatsejen_ri xuta xi bi mare xujun mé= xi kikꞌejñaꞌmo_ri xuta nkjin kakun ꞌba xi mankjinre mé= xi tjin. Jun, Naꞌen, ngatꞌa ꞌba=tsaꞌen kuatsjari. 
\p  
\v 22 ’Ngayéje xi tjin je kitsingantsjana̱ Naꞌenna̱. ꞌBa tuꞌyá be ꞌyá= ni Kiꞌndiu, tu Naꞌen sani xi be. ꞌBa tuꞌyá be ꞌyá= ni Naꞌen, tu Kiꞌndiu sani xi be. ꞌBa xuta xi mejénre kuakutsejenre Kiꞌndiu ꞌyá= xi Naꞌen, kui= xi skuexkun Naꞌen. 
\p  
\v 23 ꞌBa kio Jesús kitsikuꞌbeya ꞌba kiskutsejenꞌa xutare ꞌba ꞌbi kitsutꞌaxinre: 
\p —Ndaxure xi be mé= xi jun teꞌyo.  
\v 24 Ngu an xin_nuu̱ nga ꞌñu nkjin profeta ko rey xi kisꞌe nixtjin kuatse jan kuamejénre tsabe mé= xi teꞌyo ngandaꞌe, tunga bi tsabe. ꞌBa kuamejénre yasen ñojon mé= xi tenuꞌyo ngandaꞌe, tunga bi kjintꞌe. 
\s1 Nga Jesús ꞌbejña kjuakusun ngatꞌa tseꞌe xuta xi tseꞌe Samaria xi nda xuta 
\p  
\v 25 Jngu nixtjin jngu chjine kjuatexuma tsisetjen tuxi skutꞌayakoni Jesús, ꞌba tsiningiyare: 
\p —Maestru, ¿mé= xi tjinnere nga saꞌaa̱n tuxi sꞌe̱nina̱ kjuabenichun xi bi fetꞌa? 
\p  
\v 26 ꞌBa Jesús kitsingojore: 
\p —¿Mé= xi kuaꞌindutꞌa kjuatexuma? ¿Mé= xi ꞌbexkiye? 
\p  
\v 27 ꞌBa chjine kjuatexuma kitsingojo: 
\p —“Timején Naꞌenchana xi Naꞌenri ko ngayéje inimari, ko ngayéje yojori, ko ngayéje ngaꞌñuri ꞌba ko ngayéje kjuafaꞌetsjenri.” ꞌBa: “Timején xingi jotsaꞌen nimején yojori.” 
\p  
\v 28 ꞌBa Jesús kitsure: 
\p —Je nda kjiniguaje. Tsa siꞌen kibi, sꞌe̱=ri kjuabenichun. 
\p  
\v 29 Tunga chjine kjuatexuma mejénre yaku nga kixi sejña ngixkun Naꞌenchana, ꞌba tsiningiya nganire Jesús: 
\p —ꞌBa ¿ꞌyá= xi xingia̱? 
\p  
\v 30 ꞌBa ꞌbatsaꞌen Jesús kitsingojore: 
\p —Jngu xuta ꞌetju naxinanda Jerusalén nga tifijenya ndiya xi fi Jericó. ꞌBa yakꞌa nchja cheje kisatejin, ꞌba kui kiskjebe kaꞌnda najñu xi yaja ꞌba yeꞌere kaꞌnda nga kitsikꞌenya, ꞌba kiji.  
\v 31 ꞌBa tu kio fa, jngu naꞌmi jendibajen ndiyabiu ngayeje, tunga kionga tsabe xuta xi kio tikijña, jaꞌa xi ngijngu ngatere ndiyo.  
\v 32 ꞌBa nde jaꞌe ngaꞌndebiu jngu xuta levita ngayeje. ꞌBa kionga tsabe xuta xi kio tikijña, jaꞌa xi ngijngu ngatere ndiyo.  
\v 33 Tunga jngu xuta xi tseꞌe Samaria xi tifaꞌa ndiyabiu jaꞌe ña tikijña kui, ꞌba kionga tsabe, jaꞌanimare.  
\v 34 ꞌBa kitsitiñatꞌare ꞌba kitsikire ña onre ko aseti ꞌba ko binu, ꞌba yaxtejun najñu. ꞌBa kitsikꞌejñakjare tjiunaxin xi tjenko ꞌba kiko niꞌya ña tsikjaꞌaya xuta xi xin inyafi, ꞌba kio kuakuenda.  
\v 35 Nga kuanyujun, kionga je tifi xuta xi tseꞌe Samaria, tsꞌaxje jó ton denario ꞌba kitsjare xuta xi tseꞌe niꞌyo, ꞌba kitsure: “Tikuendachi xutabi. ꞌBa ngayéje xi sikjeya ngisai, kionga kjuaꞌe ngañaa̱ kꞌuechjira̱.”  
\v 36 Nda tjin tsuꞌba —kitsu Jesús—. ¿Ñáre ngaján nchjabi mari ji nga xinkjin xuta xi kisatejin chacheje? 
\p  
\v 37 ꞌBa kui kitsu: 
\p —Xuta xi jaꞌanimare kui. 
\p ꞌBa Jesús kitsu ngani: 
\p —Tꞌin ꞌba ꞌba nde tiꞌen ngayeje. 
\s1 Nga Jesús fikun Marta ko María 
\p  
\v 38 ꞌBa Jesús janda kiji ꞌba echu jngu naxinanda chi. ꞌBa kio jngu chjun xi Marta ꞌmi kiskjebetjo ngaya ndaba.  
\v 39 ꞌBa Marta tjin jngu ndichja xi María ꞌmi, xi tsikꞌejñatꞌa ndsaku Jesús nga tibasen ñojonre mé= xi titsu.  
\v 40 Tunga Marta, bi tjimaꞌare ngatꞌare xa xi tjin i tjin janre. ꞌBa kitsitiñatꞌare Jesús, ꞌba kitsure: 
\p —Naꞌen, ¿a bi techutsejen nga ndichjaa̱ tiꞌbene tajnguna̱ ngayéje xo? ꞌBa tꞌin_ri nga ngatasekochina̱. 
\p  
\v 41 Tunga Jesús kitsingojore: 
\p —Marta, tjimafo=ri ꞌba tjimandusinri ngatꞌare ꞌñu nkjin tsajmi xi teñeꞌen.  
\v 42 Tunga tu jngu sani xi ꞌñu machjen, ꞌba María jaꞌajin kui, ꞌba tuꞌyá kjuaꞌare. 
\c 11  
\s1 Nga Jesús bakuya jotsaꞌen chukua Naꞌenchana 
\r Mt. 6:9-15; 7:7-11 
\p  
\v 1 Jngu nixtjin Jesús tifako Naꞌenchana jngu ngaꞌnde; ꞌba kionga je jetꞌare, jngu xutare kitsure: 
\p —Naꞌen, takuyanii̱ jotsaꞌen chukua Naꞌenchana, jotsaꞌen Juan yakuyare xutare. 
\p  
\v 2 ꞌBa Jesús kitsure: 
\p —Kionga xuko Naꞌenchana, tixun: 
\q1 Naꞌen, ngatjaꞌyakun jaꞌenri. 
\q1 Ngatjama ngaꞌe jngu ngaꞌnde xi batexumai. 
\q1  
\v 3 Taꞌenii̱ niñu xi nyujun nyujun machjenni̱. 
\q1  
\v 4 Tichatꞌanii̱ jeni̱, 
\q1 ngatꞌa ji̱n ꞌba nde nichatꞌa_ri̱ ngatsiꞌi xi chꞌo tsikoni̱. 
\q1 ꞌBa bi baꞌeꞌnde nga xutꞌáyakoni̱. 
\p  
\v 5 ꞌBa Jesús ꞌba nde kitsu ngisa ngayeje: 
\p —Tsa tjin ngajinnu jngu xi ngamasen nistjen kjuaꞌekun amigure ꞌba ꞌbi kuetsure: “Amigu, tikeyana ján niñuxtila,  
\v 6 ngatꞌa jaꞌekunna̱ jngu amiguna̱ xi kjin jendibani ꞌba tsajainna̱ xi sja_ra̱ xi skine.”  
\v 7 Tsa ꞌba saꞌen, xuta xi ngijngu xi tijña ngaya ndaba singojore: “Bi nistinaa̱. Je tichja xuntjo, ꞌba an ko kiꞌndina̱ je tetsju yijii̱. Bi nde ma bisetjenña̱ nga sjara̱ mé= xi techjaꞌanaa̱.”  
\v 8 An xin_nuu̱, ninga tsa bi kuisetjen nga sjare mé= xi timiꞌare xutabiu ngatꞌa amigure mani, tunga kuisetjen= ngatꞌa ꞌñu siꞌa titsaꞌen xutabiu, ꞌba sjare ngayéje xi machjenre.  
\v 9 ꞌBa an ꞌba nde xin_nuu̱ ngayeje: Chjoꞌo, ꞌba Naꞌenchana sjanu. Tinyisjo, ꞌba ku̱asjainu. Tikjanio xuntjo ꞌba stjuꞌinu.  
\v 10 Ngatꞌa ngatsiꞌi xi miꞌa, kui= xi xuntsja. ꞌBa xi mangisjai, kui= xi masjaire. ꞌBa xi tsikjane xuntjo, kui= xi tjuꞌire. 
\p  
\v 11 ’¿A tjin ngajinnu jngu naꞌen xi tu tjiuye sjare kiꞌndire, kionga skuiꞌare tjiuti?  
\v 12 ꞌBa tsa chjo skuiꞌare, ¿a tu chanuya sjare?  
\v 13 Tsa kaꞌnda jun xi chꞌokun manu baꞌe_ru xi nda kiꞌndinu, jófa ni Naꞌennu xi tijña ngankꞌaa ngisa sjare Isennixtjintsjere xuta xi skuiꞌare —kitsu Jesús. 
\s1 Nga Jesús nchja ngatꞌa tseꞌe chanayi Beelzebú 
\r Mt. 12:22-30; Mr. 3:19-27 
\p  
\v 14 ꞌBa jngu nixtjin Jesús tiꞌbaxje jngu isennixtjin xi bi nda xi kitsini̱má jngu xuta, ꞌba kionga isennixtjin xi bi ndo je ꞌetjukajinre xutabiu, kuán kinchja ngani. ꞌBa xutankjiun ꞌñu kuakunre.  
\v 15 Tunga tjin yakꞌa xi ꞌbi kitsu: 
\p —Xutabi ma ꞌbaxje isennixtjin xi bi nda ngatꞌa Beelzebú xi ngakure isennixtjin xi bi ndo kitsjare kjuaꞌñu. 
\p  
\v 16 ꞌBa tuxi skutꞌayakoni Jesús, kjaꞌe xuta tsiꞌare nga saꞌen jngu kjuakun xi kuakutsejen nga Naꞌenchana kitsikasen.  
\v 17 Tunga Jesús be= mé= xi inyatsikjaꞌetsjen nchjabiu, kui kjua kitsunire: 
\p —Joni nituñare nangi ña batexuma jngu rey. Tsa skjanko xinkjin xuta xi tjin kio, ndekui sikjekjuani mé= xi tjin nangire. ꞌBa tsa xuta xi tjin ngaya jngu niꞌya ku̱astike xinkjin, ngu bi tsé ku̱anre.  
\v 18 ꞌBa nde ꞌba= tsaꞌenni ngatꞌare chanayiu. Tsa ndekuini Satanás kꞌuaxjeni yojore, ¿jótsaꞌen tsé xukjuanire nga kuatexuma? ꞌBa texia̱n, ngatꞌa temixun=ñu nga chanayi Beelzebú kitsjana̱ kjuaꞌñu tuxi ma ꞌbaxjeñaa̱ isennixtjin xi bi nda.  
\v 19 ꞌBa tsa kjuaꞌñure chanayi Beelzebú teꞌbaxjekoña̱ isennixtjin xi bi nda, jotsaꞌen nga temixun, ¿ꞌyá= tseꞌe kjuaꞌñu xi ꞌbaxjekoni isennixtjin xi bi nda xi tjennginu? Ngu ndekui nchjabiu bakutsejenni nga bi kixi tetsubo.  
\v 20 Tunga tsa kjuaꞌñure Naꞌenchana teꞌbaxjekoña̱ isennixtjin xi bi nda, kui xi tsunire nga je ngajinnu tijña kjuaꞌñure Naꞌenchana nga tibatexuma. 
\p  
\v 21 ’ꞌBa kionga jngu xuta xi ꞌñu taja tjindare yojore ko kicha nga titsikuenda ndaba, ngu, tuꞌyá ku̱an siko mé= xi tjinre.  
\v 22 Tunga tsa ngijngu xi ngisa ꞌñu taja nga ko mare kui kjuaꞌe ꞌba saꞌenre, kjuaꞌare kicha xi tjimaꞌñutꞌa kakun xutabiu, ꞌba kuekjaꞌa mé= xi tjin ngaya ndaba, ꞌba kuakjanya. 
\p  
\v 23 ’Xi bi an makona̱, kui= xi stikena̱. ꞌBa xi bi minyakona̱, kui= xi ꞌbetsojoba. 
\s1 Nga isennixtjin xi bi nda faꞌe ngani ngaꞌndere 
\r Mt. 12:43-45 
\p  
\v 24 ’ꞌBa kionga jngu isennixtjin xi bi nda ꞌbetukajinre jngu xuta, ꞌbajmesun ngaꞌnde kixi nga mangisjai ngaꞌnde ña ku̱an sikjaꞌaya. ꞌBa kionga bi masjaire, tsu: “Tusa kjui ngaña̱ niꞌyana̱ ña ꞌetjuña̱.”  
\v 25 ꞌBa kionga faꞌe ngani, be nga je kisꞌecha ꞌba je nda chun nga faꞌasꞌen ngani.  
\v 26 ꞌBa kio fikjaꞌa ngiyatu isennixtjin xi bi nda xi ngisa chꞌokun ngisa nga ko mare kui, ꞌba ngatsiꞌi faꞌasꞌenjinre xutabiu. ꞌBa xutabiu ngisa chꞌokun ma nga ko mare ngatitjunre. 
\p  
\v 27 Yejerañu Jesús titsu kibi, jngu chjun xi sꞌejñajinre xutankjiun kitsu nga kiskiꞌndaya: 
\p —¡Ndaxure chjun xi kitsjari kjuabenichun ꞌba kitsikakiri! 
\p  
\v 28 ꞌBa Jesús kitsingojore: 
\p —Tusa, ¡ndaxure xi basen ñojon enre Naꞌenchana ꞌba tsikꞌetjusun! 
\s1 Nga Jesús nchja ngatꞌa tseꞌe xuta xi mejénre skue kjuakun 
\r Mt. 12:38-42; Mr. 8:12 
\p  
\v 29 ꞌBa kionga je ngisa ꞌñu inyamañajan ngisa xuta, Jesús ꞌetutsꞌinre nga kitsu: 
\p —Xuta xi tjin ngandaꞌe chꞌokun. Inyamiꞌa nga skue jngu kjuakun, tunga tu kui= xi kuánre xuta chinga profeta Jonás nixtjin kuatse jan, tu kui sani kjuakunbiu xi sꞌejñatsejenre.  
\v 30 Ngatꞌa jotsaꞌen kuánre Jonás kisꞌejñatsejen kjuaꞌñure Naꞌenchana ngajinre naxinanda Nínive, ꞌba=nde mé= xi ku̱anre Kiꞌndire Xuta xiꞌiun sꞌe̱jñatsejen kjuaꞌñure Naꞌenchana ngajinre xuta xi tjin ngandaꞌe ngayeje.  
\v 31 ꞌBa reina xi yatexuma nangi Sabá ꞌba=nde kuisetjen ko xuta xi tjin ngandaꞌe, kionga kjuaꞌe nixtjin nga ku̱anre kjua ngasunꞌndio. ꞌBa kui= xi skanineje xuta xi tjin ngandaꞌe, ngatꞌa ꞌñu= kjin jendibani nga jaꞌekasen ñojon kjuafaꞌetsjenre Salomón. Tunga xi tijña ngaꞌe ngisa= je ngisa nga ko mare Salomón.  
\v 32 ꞌBa xuta xi tsikꞌendu Nínive kuisetjen ko xuta xi tjin ngandaꞌe, kionga kjuaꞌe nixtjin nga ku̱anre kjua ngasunꞌndio. ꞌBa kui= xi skanineje xuta xi tjin ngandaꞌe, ngatꞌa kitsikꞌantjaiya kjuafaꞌetsjenre ꞌba jaꞌe ngani ngixkun Naꞌenchana kionga Jonás kitsikjaꞌaxtiuyare enre Naꞌenchana. Tunga xi tijña ngaꞌe ngisa= je ngisa nga ko mare Jonás. 
\s1 Nga Jesús nchja ngatꞌa tseꞌe ndiꞌi xi tsitsejenre yojona 
\r Mt. 5:15; 6:22-23 
\p  
\v 33 ’Tsajain xi baka jngu ndiꞌi ꞌba ꞌbejñaꞌmo asa ꞌbejñangi jngu kaxa. Tusa ꞌbejña nkꞌa, tuxi kuatsejennire xuta xi kjuaꞌasꞌen niꞌyo.  
\v 34 ꞌBa tuxkuin jo=ni jngu ndiꞌi xi tsitsejenre yojori. ꞌBa mani, tsa tuxkuin nda, ngayéje yojori matsejenre. Tunga tsa tuxkuin bi nda, ngayéje yojori tjijñu=re.  
\v 35 Chutsejen_ri nga ndiꞌi xi tjin ngajinri bi xi jñu ngatjama.  
\v 36 ꞌBamani, tsa ngayéje yojori tjinre ndiꞌi ꞌba nimé xi jñu tjin, ku̱atsejenntsjai joni jngu ndiꞌi xi ꞌñu ti nga tsitsejenri —kitsu Jesús. 
\s1 Nga Jesús bangi xuta fariseo ko chjine kjuatexuma 
\r Mt. 23:1-36; Mr. 12:38-40; Lc. 20:45-47 
\p  
\v 37 ꞌBa kionga Jesús je jetꞌare nga kinchja, jngu xuta fariseo kitsikjintꞌe nga kuekakjenko ndaba. ꞌBa Jesús jaꞌasꞌen ndaba xutabiu ꞌba tsikꞌejñatꞌa yamixo.  
\v 38 ꞌBa xuta fariseo tu ꞌba= kuánre, kionga tsabe nga Jesús bi yanejun titjun ntsja nga kuakjen jo tsu kjuachingare.  
\v 39 ꞌBa Naꞌenna Jesucristo kitsure: 
\p —Jun xi xuta fariseo kuon, jun jo=ni tasa ko tiba xi tu ngasun nkꞌare jejun, tunga kitse ngajin kjuafaꞌetsjennu kjuacheje ko kjuachꞌokun.  
\v 40 ¡Xuta xtan! ¿A bi ꞌyo nga xi kitsaꞌen ngandetsiun, ndekui kitsaꞌenni ngaya?  
\v 41 Tunga taꞌe kjuatjo_ru xuta ni̱ma̱ xi tjin ngajin inimanu, ꞌba ꞌbatsaꞌen ku̱atsjekjinñu ngixkun Naꞌenchana. 
\p  
\v 42 ’¡Nimaxuni ngatꞌanu xuta fariseo! Ngatꞌa ninga baꞌe_ru Naꞌenchana diezmore ngayéje kuya tsujmi ntje xi tsjare jnda xi chine joni menta ko ruda, tunga nichiyajinñu nga kixi kuon ngixkun Naꞌenchana ꞌba nga sꞌe̱nu kjuanimejenre Naꞌenchana. Ki=bi xi tjinnere siꞌon tsakaiñu, ꞌba bi sichiyajiun nga siꞌon xi yakꞌa. 
\p  
\v 43 ’¡Nimaxuni ngatꞌanu xuta fariseo! Ngatꞌa ꞌñu matsjanu nga ꞌbetsubasun yaxile xi inyatitjun niꞌya sinagoga, ꞌba ꞌñu matsjanu nga nda niteꞌndanu ngajin ndetsin ngayeje. 
\p  
\v 44 ’¡Nimaxuni ngatꞌanu! Ngatꞌa jun jo=ni tsju xi bi ꞌyare, xi xuta minyane ninga bi be —kitsu Jesús. 
\p  
\v 45 ꞌBa ꞌbatsaꞌen jngu chjine kjuatexuma kitsure: 
\p —Naꞌen, nga ꞌba sji, ꞌba=nde chꞌo mani ji̱n ngayeje. 
\p  
\v 46 ꞌBa Jesús kitsu: 
\p —¡Nimaxuni ngatꞌanu jun ngayeje chjine kjuatexuma! Ngatꞌa nikaꞌanijinñu xuta chꞌa xi bi xukjuakore. Tunga jun, nijnguú najma ndso niko. 
\p  
\v 47 ’¡Nimaxuni ngatꞌanu! Ngatꞌa jun nindo tsjure nchja chinga profeta xi xuta chinganu kitsikꞌen.  
\v 48 ꞌBa ꞌbatsaꞌen bakukixiu nga tjijngu kakún jo kitsaꞌen xuta chinganu. Ngatꞌa kui kitsikꞌen nchja chinga profeta ꞌba jun nindo tsjure. 
\p  
\v 49 ’Kui kjuañu Naꞌenchana xi mankjinre ngayéje xi tjin ꞌbi kitsuni: “Sikasen_ra̱ nchja chinga profeta ko apóstol xutabiu, ꞌba yakꞌa xi sikꞌen ꞌba yakꞌa xi sjenngike.”  
\v 50 ꞌBa Naꞌenchana sijere kuenda xuta xi tjin ngandaꞌe ngatꞌare jin xi ꞌesten ngatsiꞌi nchja chinga profeta kaꞌnda nga kuanda ngasunꞌndio ꞌba kaꞌnda ngandaꞌe.  
\v 51 Chꞌanira jinre Abel, kaꞌnda tseꞌe Zacarías xi kjinikꞌen ngamasen ndetsin ꞌnda ña tijña altar ko ningu. Kui kjua xinni_nuu̱ nga sijere kuenda xuta xi tjin ngandaꞌe ngatꞌare ngayéje kibiu. 
\p  
\v 52 ’¡Nimaxuni ngatꞌanu jun chjine kjuatexuma! Ngatꞌa je kjinitsojon llave xi kjeꞌikoni xuntja ña tijña kjuafaꞌetsjen. Tunga ni jun bitjasꞌion ninga bi baꞌeꞌnde_ru xuta xi mejénre kjuaꞌasꞌen —kitsu Jesús. 
\p  
\v 53 ꞌBa kionga Jesús kitsu kibi, ꞌñu kuastire chjine kjuatexumo ko xuta fariseo. ꞌBa tsakaꞌanire nixtjinbiu nga ꞌetꞌasire Jesús ꞌba tsiningiyare ngatꞌare nkjin kuya tsajmi.  
\v 54 ꞌBa kiskutsejenxinre tsa Jesús kuinchja jngu en xi bi ꞌbatjin, tuxi ku̱an kuangini. 
\c 12  
\s1 Nga Jesús nchja ngatꞌa tseꞌe kjuajó nkjain 
\p  
\v 1 ꞌBa kionga ꞌñu nkjin mi xuta je kuañajan kaꞌnda inyaꞌbeꞌnyuꞌñu xinkjin, Jesús ꞌetutsꞌinre nga xutare tjun jako, ꞌba kitsure: 
\p —Tikuendo yojonu ngatꞌa tseꞌe kjuajó nkjainre xuta fariseo. Bi ꞌba ngatjamo jo ma naꞌyu san nga tsisan xinkjin kionga ꞌbatjijinre.  
\v 2 Ngatꞌa tsajain xi ꞌmo tijña xi bi xiare, ꞌba tsajain xi tijñaꞌmo xi bi sꞌejñatsejen.  
\v 3 Kui kjuañu, ngayéje xi tsixun ña jñu, nga nixtjin kjuinuꞌyare. ꞌBa ensen xi kikꞌin_ru xingiu, kaꞌnda ngatsja niꞌya xiꞌndaya nga kjuinuꞌyare. 
\s1 Nga Jesús bakuya ꞌyá ngatꞌa tseꞌe kjuikuncha 
\r Mt. 10:28-33; 12:32; 10:19-20 
\p  
\v 4 ’ꞌBa jun amiguna̱, xin_nuu̱ nga bi kun_ru xi tu yojo mare tsikꞌen, ꞌba jaskan tumé nde tsiko ngisani.  
\v 5 Tusa xin_nuu̱ ꞌyá= xi kjuikuncho. Tjikuncho xi jaskan nga tsikꞌen yojo, tjinre kjuaꞌñu nga tsikasen ngaꞌnde ña faꞌa kjuanima xuta ꞌba ña bi ꞌboya ndiꞌu. Jun, kui= xi tjikuncho. 
\p  
\v 6 ’¿A bi sateña ón tjiunise kiꞌndi nga tu jó sa ton xkua? Tunga Naꞌenchana nijnguú tjiunisebiu chiyajinre.  
\v 7 ꞌBa kaꞌnda ngayéje ntsjare nindakú tjixkire kui. Kui kjuañu bi kunñu, ngatꞌa jun ngisa= chji_ru nga ko mare nkjin tjiunise. 
\p  
\v 8 ’ꞌBa xin_nuu̱, ngatsiꞌi xi sikixiya ngixkun xuta nga tsaꞌan, ꞌba=nde Kiꞌndire Xuta xiꞌiun sikixiya ngixkun ankjelere Naꞌenchana nga tseꞌe ngayeje.  
\v 9 Tunga tsa tjin xi bi sikixiya ngixkun xuta nga tsaꞌan, ꞌba=nde bi sikixiyaa̱ ngixkun ankjelere Naꞌenchana nga tsaꞌan ngayeje. 
\p  
\v 10 ’ꞌBa ngatsiꞌi xi chꞌo kuetsure Kiꞌndire Xuta xiꞌiun, ku̱achatꞌare. Tunga xi chꞌo kuetsure Isennixtjintsjere Naꞌenchana, bi nde ku̱achatꞌanire. 
\p  
\v 11 ’ꞌBa kionga kuechaninu nga ku̱annu kjua niꞌya sinagoga asa ngixkun chikun asa ngixkun xutaxa, bi nikjo ngatꞌare jótsaꞌen kjuinukjuantjo yojonu asa mé= en xi kuixun.  
\v 12 Ngatꞌa kui chubabiu Isennixtjintsjere Naꞌenchana kuakuyanu mé= en xi machjen nga kuixun —kitsu Jesús. 
\s1 Nga Jesús nchja ngatꞌa tseꞌe xuta xi ꞌñu mejénre kjuanyina 
\p  
\v 13 ꞌBa kio jngu xuta xi sejñajinre xutankjiun kitsure: 
\p —Maestru, ꞌba tꞌin_ri ntsꞌia̱ nga ngatakjanyakona̱ mé= xi ꞌejña naꞌenni̱. 
\p  
\v 14 Tunga Jesús kitsure: 
\p —Naꞌen, ¿ꞌyá= xi kitsja xana̱ nga juez ku̱an ngajinnu, asa jngu xuta xi kuakjanya mé= xi tjinnu? 
\p  
\v 15 ꞌBa kitsu ngisare xuta xi kio inya: 
\p —Chutsijon ꞌba tikuendo yojonu. Bi nimijion mé= xi tjinre xuta xi yakꞌa. Nisi ꞌñu nkjin tsajmi tjinre jngu xuta, bi tsajmire xi sikꞌejñakunre. 
\p  
\v 16 ꞌBa Jesús ꞌejñare jngu kjuakusun, ꞌba kitsu: 
\p —Kisꞌe jngu xuta nyina xi ꞌñu nda chan kitsja nangire.  
\v 17 ꞌBa ꞌbitsaꞌen kitsikjaꞌetsjen: “¿Mé= xi saꞌaa̱n? Ngatꞌa tsajainna̱ ngaꞌnde ña kꞌuejñatjaa̱ chan xi kisakuna̱.”  
\v 18 ꞌBa ꞌbatsaꞌen xutabiu kitsu: “Kui=bi xi saꞌaa̱n. Sikixuyaa̱ niꞌya ña minyatjaa̱ chan, ꞌba kjaꞌe xi ngisa= ꞌñu yaꞌe sinda ngañaa̱. ꞌBa kio kuinyatjaa̱ channa̱ ꞌba ko ngayéje xi tjinna̱.  
\v 19 ꞌBa saꞌe xin_ra̱ yojona̱: Ne tsé tsajmi inyatjona̱, ꞌba nkjin= nu ku̱anre. Sikjaꞌaya ꞌba kuechia ꞌba sꞌia ꞌba sitsjakua ngasunꞌndio.”  
\v 20 Tunga Naꞌenchana kitsure: “Xuta xtan, kui nistjenbi kueye. ꞌBa xi inyatjori, ¿ꞌyá= tseꞌe ku̱an?”  
\v 21 ꞌBa= mare xuta xi ngaꞌe ngasunꞌndio ꞌbendutjo kjuanyina, tunga ni̱ma̱= nini ngixkun Naꞌenchana —kitsu Jesús. 
\s1 Nga Jesús bakuya nga Naꞌenchana tsikuenda kiꞌndire 
\r Mt. 6:25-34 
\p  
\v 22 ꞌBa saꞌe kitsure xutare: 
\p —Kui kjuañu ꞌba xin_nuu̱ nga bi nikjo ngatꞌare mé= xi machjennu nga kuetsubachun ngaꞌe ngasunꞌndebi, mé= xi xino. ꞌBa nde bi nikjo ngatꞌare mé= xi machjenre yojonu, mé= najñu xi xojo.  
\v 23 Ngatꞌa kjuabenichunnu, kui= xi ngisa chjire nga ko mare xichine. ꞌBa yojonu, kui= xi ngisa chjire nga ko mare najñu.  
\v 24 Chutsejen_ru kjuakusun ngatꞌa tseꞌe tjiundia. Kui bi ꞌbentje, ninga bi minyaku chan, ꞌba nde tsajainre niꞌya ña minyatjo xichinere. Tunga Naꞌenchana tsikjén. ꞌBa jun, ¿a bi ngisa chji_ru nga ko mare tjiunisio?  
\v 25 ꞌBa ninga tsa ꞌñu sikjo ngatꞌanu, bi ku̱annu kꞌuetjun_ru ngijngu nda ngisa kjuabenichunnu.  
\v 26 Ngu tsa bi manu ñaꞌan mé= xi ichi, ¿ánñu mafoninu ngatꞌare tsajmi xi yakꞌa? 
\p  
\v 27 ’Chutsejen_ru kjuakusun ngatꞌa tseꞌe jotsaꞌen mankꞌa naxu. Bi tsaꞌexa ꞌba bi tsinda nachjun. Tunga an xin_nuu̱ nga ninga rey Salomón xi ngisa ꞌñu nyina kuán nixtjin kuatse jan, bi ꞌba kun najñu tsakaja joni naxu.  
\v 28 Tsa Naꞌenchana tsja tsikun naxu xi tjin ngandaꞌe ngijña ꞌba xi nyujunni kuiti, ¿a bi ngisa sjanu najñu xi xojo jun xi ngisa ꞌñu chji_ru nga ko mare naxu? ¡Jun xi chuba makjainnu!  
\v 29 ꞌBa mani, bi nikjo nga kuinyisjo mé= xi xino asa mé= xi sꞌiu.  
\v 30 Ngatꞌa ngatsiꞌi xuta xi tjin ngasunꞌndio mangisjai tsajmibi, ꞌba Naꞌennu je be nga machjennu tsajmibiu.  
\v 31 Tusa tinyisjo nga siꞌon jotsaꞌen mejénre Naꞌenchana ña batexuma, ꞌba sakunu ngayéje tsajmibi yaꞌaniñu. 
\s1 Nga Jesús bakuya ngatꞌa tseꞌe kjuanyino 
\r Mt. 6:19-21 
\p  
\v 32 ꞌBa Jesús kitsure: 
\p —Jun xi kiꞌndi chutsangana̱ xin_nuu̱, bi kun. Ngatꞌa Naꞌennu tsja tjinre nga tsjaꞌnde nga kuatexumako ña tibatexuma.  
\v 33 Tateño mé= xi tjinnu ꞌba taꞌe_ru xuta ni̱ma̱. Tsa ꞌba siꞌon, sakunu chitsa xi bi machinga, ꞌba ko kjuanyina xi bi fetꞌa ngankꞌaa, ña chacheje bi ma fechu ninga tjiuxabi bi ma tsikjekjua.  
\v 34 Ngatꞌa ña tijña kjuanyinanu, ꞌba=nde kio tijña inimanu. 
\p  
\v 35 ’Chojo najñunu tuxi tetsubandañu ꞌba nda titikoni ndiꞌinu.  
\v 36 ꞌBa ngatjamo joni chuꞌnda xi inyakuyare xi naire xi ndaba kjuabixan kafi, meni kionga xi naire kjuaꞌe ngani ndaba ꞌba sikjane xuntja niꞌya, chuꞌndabiu taꞌa skjeꞌire.  
\v 37 Ndaxure chuꞌnda xi tjindukun kionga kjuaꞌe xi naire. Kjuakixi= xi xin_nuu̱ nga xi naire kꞌuekungi najñu tjiare ꞌba sikꞌendutꞌa yamixare nga kꞌueyare xichine.  
\v 38 Ndaxure chuꞌndabiu, tsa tjindukun kionga kjuaꞌe xi naire, ninga tsa masen nistjen asa tsa je tjisꞌe isen.  
\v 39 Ngatjaꞌyo kibi: Tsa xuta xi tseꞌe niꞌyo be jó fa chun kjuaꞌe chacheje ndaba, bi sjaꞌndere nga chachojo kuakjanngi ndaba.  
\v 40 ꞌBa=nde tetsubandantsjo jun ngayeje, ngatꞌa Kiꞌndire Xuta xiꞌiun kjuaꞌe kionga jun bi techuya_ru. 
\s1 Nga Jesús ꞌbejña kjuakusun ngatꞌa tseꞌe chuꞌnda xi kixi fiko xare 
\r Mt. 24:45-51 
\p  
\v 41 ꞌBa Simón Pedro tsiningiyare Jesús: 
\p —Naꞌen, kjuakusunbi xi teꞌbejñanii̱, ¿a tu ji̱n= kikꞌinnii̱, asa ngatsiꞌi xuta? 
\p  
\v 42 ꞌBa Naꞌenna Jesucristo kitsure: 
\p —¿ꞌYá= ngakure chuꞌnda xi kixi fiko xare ꞌba xi nkjin kakun, kui= xi naire sikꞌenda nga kui xi sjare xichine chuꞌnda xi yakꞌa nga chubare fa?  
\v 43 ¡Ndaxure chuꞌnda xi ꞌba titsaꞌen kionga kjuaꞌe naire!  
\v 44 ꞌBa xinkixi_nuu̱ nga naire sikꞌenda ngayéje xi tjinre.  
\v 45 Tunga tsa chuꞌndabiu ꞌbitsaꞌen sikjaꞌetsjen: “Naina̱ kꞌuandaya=ngisare nga kjuaꞌe”, ꞌba saꞌe kuajare chuꞌnda ko yanchjin chuꞌnda xi yakꞌa, ꞌba kuakjen ꞌba kꞌui ꞌba ku̱achꞌi;  
\v 46 ꞌba nixtjin nga bi skuyare ꞌba chu̱ba̱ xi bi be, kjuaꞌe ngani naire chuꞌndabiu. ꞌBa naire ꞌñu sikjaꞌa kjuanima ꞌba ngusun siko joni xuta xi bi makjainre ngatꞌa tseꞌe Naꞌenchana. 
\p  
\v 47 ’ꞌBa chuꞌndabiu xi be mé= xi mejénre xi naire tunga bi ꞌbejñanda ninga bi tsikꞌetjusun mé= xi mejénre xi naire, nkjin ndiya sꞌe̱re.  
\v 48 Tunga chuꞌnda xi bi be mé= xi mejénre xi naire ꞌba kitsaꞌen mé= xi machjen nga ku̱anre kjua, kui= xi chuba ndiya sꞌe̱re. Kui xi tse kitsaꞌere, tse xjaꞌare; ꞌba nde kui xi tse kuangantsja, ꞌba=nde ngisa tse xjaꞌare. 
\s1 Nga Jesús tsu nga xuta tsakjanya ngatꞌare kui 
\r Mt. 10:34-36; 16:1-4; 5:25-26; Mr. 8:11-13 
\p  
\v 49 ’An jaꞌekꞌetsꞌia̱ ndiꞌi xi tsitsje ngasunꞌndio ꞌba ꞌñu mejénna̱ nga kuiti tsakaiñu —kitsu Jesús—.  
\v 50 Tunga tjinnere nga kjuaꞌaxtia̱ jngu kjuanima xi ne ꞌñu, ꞌba ꞌñu tjimafona̱ kaꞌnda nga kjuaꞌe nixtjin nga kꞌuetjusun kibiu.  
\v 51 ¿A nikjaꞌetsjenñu nga kjuaxiu jaꞌekꞌejñaa̱ ngasunꞌndebi? Xin_nuu̱ nga junjun, tusa jaꞌekakjanyaa̱ xuta.  
\v 52 Ngatꞌa chꞌanira ngandaꞌe tsa ón mani xuta xi tjinduya ngaya jngu niꞌya, kuakjanya: xi ján mani skjanko xi jó mani, ꞌba xi jó mani skjanko xi ján mani.  
\v 53 Jó ya sꞌe̱. Xi naꞌen ma ku̱astike kiꞌndi xiꞌinre; ꞌba xi kiꞌndi xiꞌin ma ku̱astike naꞌenre; xi na ma ku̱astike kiꞌndi chjunre; xi kiꞌndi chjun ma ku̱astike nare; xi nachiꞌya ma ku̱astike kjaꞌndare; ꞌba xi kjaꞌnda ma ku̱astike nachiꞌyare. 
\p  
\v 54 ꞌBa Jesús ꞌba nde kitsure xutankjiun: 
\p —Kionga ꞌyo nga ndiba yufi, mixun: “Kuaꞌa tsi”, ꞌba ꞌba ma.  
\v 55 ꞌBa kionga tsejen manu jngu ntjo sje, mixun: “Ku̱asje”, ꞌba ꞌba ma.  
\v 56 ¡Xuta xi jó nkjon! Mankjinnu mé= xi matsejen ngankꞌaa ko tꞌanangiu. Tunga, ¿ánñu bi kjimankjinninu xi tisꞌejñatsejen nixtjin nga tetsuba? 
\p  
\v 57 ’Bi machjen nga jngu juez kuetsunu mé= xi kixi ngixkun Naꞌenchana —kitsu ngisa Jesús—.  
\v 58 Kionga ji ko xi tibangiri temangiu ngixkun xutaxa, tꞌendakue kjua yejerañu nga tjenko ngisai ngaya ndiyo, tuxi bi kuekoniri ngixkun juez. Ngatꞌa tsa ngixkun juez kuekori, xi juez singantsja nganiri ngaya ntsja xi tsikuenda nduyo ꞌba kui kuayari nduyo.  
\v 59 ꞌBa xinra̱ nga bi kꞌuetji kio kaꞌnda nga kꞌuechji ngayéje ton xi tjenri. 
\c 13  
\s1 Nga Jesús bakuya nga xuta tjinnere sikꞌantjaiya kjuafaꞌetsjenre ꞌba kjuaꞌe ngani ngixkun Naꞌenchana 
\p  
\v 1 ꞌBa kui nixtjinbiu kio inya xi yeꞌere nijmi Jesús mé= xi kuataꞌen yakꞌa xuta xi tseꞌe Galilea. Xutabiu inyatsaꞌen tjiuba xi kjuatjo tseꞌe Naꞌenchana. ꞌBa Pilato ꞌexa nga kjinikꞌen xutabiu. ꞌBa kio tsꞌatjijinre jinre tjiuba ko xi tseꞌe xutabiu. 
\p  
\v 2 ꞌBa Jesús kitsu: 
\p —¿A nikjaꞌetsjenñu nga ꞌba kuataꞌen xutabiu kui kjua ngisa tse je tjinnire nga ko mare ngatsiꞌi xuta xi yakꞌa xi tseꞌe Galilea?  
\v 3 An xin_nuu̱ nga junjun —kitsu Jesús—. ꞌBa jun, tsa bi sikꞌantjaiyo kjuafaꞌetsjennu ꞌba kjuaꞌe ngañu ngixkun Naꞌenchana, ꞌba=nde tsaꞌen kueyo ngatsiꞌu ngayeje.  
\v 4 ꞌBa ngatꞌa tseꞌe xi tjioꞌon ján jesun kionga torre tseꞌe Siloé kiskanere, ¿a nikjaꞌetsjenñu nga ꞌba kuánre xutabiu kui kjua ngisa tse je tjinnire nga ko mare ngatsiꞌi xuta xi yakꞌa xi tseꞌe naxinanda Jerusalén?  
\v 5 An xin_nuu̱ nga junjun. ꞌBa jun, tsa bi sikꞌantjaiyo kjuafaꞌetsjennu ꞌba kjuaꞌe ngañu ngixkun Naꞌenchana, ꞌba=nde tsaꞌen kueyo ngatsiꞌu ngayeje. 
\p  
\v 6 ꞌBa Jesús ꞌejña kjuakusunbi, ꞌba kitsu: 
\p —Jngu xuta tjintjejinre jngu ya higo ngajin ña tjintjere uva, ꞌba kikutsejenre tsa yabiu je yajare tu higo, tunga nijnguú kuasjaire.  
\v 7 ꞌBa meni jako xuta xi tsikuenda ña tjintjere uva, ꞌba kitsure: “Je ján nu tjinre nga faꞌekangisjaa̱ ture ya higobi, ꞌba nijnguú masjaina̱. Tichasin, ngatꞌa tu kjuatjo= titsikjengi ngaꞌñure nangiu.”  
\v 8 ꞌBa xi tsikuenda ña tjintjere uva kitsingojore: “Naꞌen, taꞌeꞌndena nga ngatasen ngisa nubi. Kuakjanndai_ra̱ tutsꞌin ꞌba kuinyangi_ra̱ nangi jma.  
\v 9 ꞌBa tsa sja tu nu xi ndiba, nda tjin. Tunga tsa bi sja, ku̱an stisun.” 
\s1 Nga Jesús tsinda jngu chjun nixtjin nga nikjaꞌaya 
\p  
\v 10 Jngu nixtjin nga nikjaꞌaya, Jesús tibakuya enre Naꞌenchana ngaya jngu niꞌya sinagoga.  
\v 11 ꞌBa kio tijña jngu chjun xi kuatjioꞌon ján nu tjinre nga tjiꞌme. Jngu isennixtjin xi bi nda kitsitsitinre ꞌba bi nde ma basen kixini.  
\v 12 ꞌBa kionga Jesús tsabe chjunbiu, kinchjare ꞌba kitsure: 
\p —Na, je kuandai ngatꞌare chiꞌin xi kunri. 
\p  
\v 13 ꞌBa Jesús yanere ntsja chjunbiu, ꞌba ndekuini chubabiu tsakasenkixi ngani ꞌba ꞌetutsꞌinre nga kitsichjire Naꞌenchana.  
\v 14 Tunga xi ngakure niꞌya sinagoga kuastire, ngatꞌa Jesús kitsinda chjunbiu nga nixtjin nga nikjaꞌaya. ꞌBi kitsu nga jako xuta: 
\p —Jon nixtjin tjin nga ma ñaꞌaxa. Ngu kui nixtjinbiu ndibo nga ku̱ando, ꞌba bi nixtjin nga nikjaꞌaya. 
\p  
\v 15 ꞌBa Jesús kitsingojore: 
\p —¡Xuta xi jó nkjon! ¿A bi chjundo tjiuba xi tjinnu nga nixtjin nga nikjaꞌaya, nga menikꞌiu nanda?  
\v 16 ꞌBa chjunbi xi ntjere Abraham kuán, xi je tjioꞌon ján nu tjinre nga chanayi Satanás tjitaꞌñure nga kitsja chiꞌinre, ¿a bi machjen nga xjunda ninga tsa nixtjin nga nikjaꞌaya? 
\p  
\v 17 ꞌBa kionga Jesús je kitsu kibi, kuasubare ngatsiꞌi xuta xi stike. Tunga ngatsiꞌi xutankjiun kuatsja yeje kjuakun xi Jesús tsaꞌen. 
\s1 Nga Jesús ꞌbejña kjuakusun ngatꞌa tseꞌe xujma mostaza ko naꞌyu sanre niñuxtila 
\r Mt. 13:31-33; Mr. 4:30-32 
\p  
\v 18 ꞌBa kio Jesús kitsu: 
\p —¿Mé= xi mangusun ña batexuma Naꞌenchana? ꞌBa ¿mé= xi singusunkuaa̱?  
\v 19 Jo=ni jngu xujma mostaza xi kiskjebe jngu xuta ꞌba ꞌentje ngijñare. ꞌBa kuankꞌa xujmo ꞌba jngu ya kuán, ꞌba tjiunise xi tutjen ngankꞌaa jaꞌetsindaꞌa ndaba tjiare yo. 
\p  
\v 20 ꞌBa Jesús kitsu ngani: 
\p —¿Mé= xi singusunkuaa̱ ña batexuma Naꞌenchana?  
\v 21 Jo=ni naꞌyu sanre niñuxtila xi kiskjebe jngu chjun ꞌba kitsikꞌatjijinko ꞌñu tsé naꞌyu. ꞌBatsaꞌen tsijin ngayéje naꞌyu. 
\s1 Nga Jesús ꞌbejña kjuakusun ngatꞌa tseꞌe xuntja xi xkju 
\r Mt. 7:13-14, 21-23 
\p  
\v 22 ꞌBa kionga Jesús tifi naxinanda Jerusalén, jaꞌaxtiu naxinanda yaꞌe ko naxinanda chi nga tibakuya enre Naꞌenchana.  
\v 23 ꞌBa jngu xuta tsiningiyare: 
\p —Naꞌen, ¿a chuba mani xi kꞌuangi? 
\p  
\v 24 ꞌBa Jesús kitsure: 
\p —Tꞌe_ru kakún nga kuitjasꞌion xuntja xkju. Ngatꞌa xinkixi_nuu̱ nga ne nkjin mani xi ku̱amejénre kjuaꞌasꞌen kio, tunga bi ku̱anre.  
\v 25 ꞌBa kionga xi naire niꞌyo kuisetjen ꞌba kꞌuechja xuntjo, jun xi tenyo ngandetsian sikjanio xuntjo, ꞌba kuixun: “Naꞌen, chjuꞌinii̱ xuntjo.” Tunga kui kuetsunu: “Bi ꞌbexkun_nuu̱. Bi ꞌbia̱ ñá tsojon.”  
\v 26 ꞌBa kio kuixun: “Ñatjen kjininchja ꞌba kjiꞌya, ꞌba ngaya ndiyani̱ kikakuye enre Naꞌenchana.”  
\v 27 Tunga ꞌbi kuetsunu: “Je ꞌba kixin_nuu̱ nga bi ꞌbexkun_nuu̱ ꞌba bi ꞌbia̱ ñá tsojon. Tinyatꞌaxiun ngatsiꞌu, jun xi chꞌo kjiñoꞌon.”  
\v 28 Kio xiꞌndo ꞌba kuijndo ndeꞌñú nga xio Abraham ko Isaac ko Jacob ꞌba ko ngatsiꞌi nchja chinga profeta xi tjindu ña batexuma Naꞌenchana. ꞌBa jun, xin kjuinikꞌendunu.  
\v 29 ꞌBa kjuendibani xuta nituña ngaꞌndeñu ꞌba kꞌuendutꞌa yamixa xi kjijña ña batexuma Naꞌenchana.  
\v 30 ꞌBa chutsijon, tjin xuta xi jaskan ma ngandaꞌe xi tjun ku̱an, ꞌba tjin xuta xi tjun ma ngandaꞌe xi jaskan ku̱an. 
\s1 Nga Jesús kjiꞌnda ngatꞌare naxinanda Jerusalén 
\r Mt. 23:37-39 
\p  
\v 31 ꞌBa ndekuini chubabiu yakꞌa xuta fariseo jaꞌekun Jesús, ꞌba kitsure: 
\p —Tꞌetji ngaꞌe ꞌba xin tꞌin, ngatꞌa Herodes mejénre sikꞌenri. 
\p  
\v 32 ꞌBa Jesús kitsure: 
\p —ꞌBi tanginkꞌin_ru xuta mañabiu: “Chutsejen, ngandaꞌe ꞌba nyujunni kꞌuaxjia̱ isennixtjin xi bi nda ꞌba sindaa̱ xuta, ꞌba xi majánni nixtjin kjuetꞌana̱.”  
\v 33 Tunga tjinnere nga janda kjuia̱ ngandaꞌe ko nyujunni ꞌba ko jngini, nga tefia̱ naxinanda Jerusalén. Ngatꞌa bi ku̱an kueya xin naxinanda jngu profeta. 
\p  
\v 34 ’¡Jun xuta tseꞌe Jerusalén, xi nikꞌion nchja chinga profeta ꞌba ꞌbe_ru ndiojo xuta xi nikasennu! ¡A tu nkjin ndiya kuamejénna̱ nga sikꞌenduku_nuu̱ jotsaꞌen tjiuxaꞌndo nga ꞌbendungitsꞌu kiꞌndire, tunga bi kuamejénnu!  
\v 35 Ngu ngandaꞌe, je kjuinikumare niꞌyanu. ꞌBa an ꞌba xin_nuu̱ nga bi nde xianinu kaꞌnda nga kuixun: “¡Ngatjatsichikuntaꞌen Naꞌenchana xi ndiba ngatꞌare jaꞌenre!” 
\c 14  
\s1 Nga Jesús kjen ndaba jngu xuta fariseo 
\p  
\v 1 ꞌBa ꞌba kuán jngu nixtjin nga nikjaꞌaya, Jesús kikakjen ndaba jngu ngakure xuta fariseo, ꞌba xutabiu nda inyakutsejenꞌa.  
\v 2 ꞌBa ꞌba nde kio tijña ngixkun Jesús jngu xuta xi tjinre chiꞌin ske.  
\v 3 ꞌBa ꞌbatsaꞌen Jesús jako chjine kjuatexuma ko xuta fariseo, ꞌba tsiningiyare: 
\p —¿A tixaꞌnde nga ninda xuta xi tjiꞌme nixtjin nga nikjaꞌaya, asa bi tixaꞌnde? 
\p  
\v 4 Tunga nchjabiu xiu tsikꞌendu. ꞌBa meni Jesús yanere ntsja xi tjiꞌmio ꞌba kitsinda ꞌba kitsikasen ngani ndaba.  
\v 5 ꞌBa jako ngani nchjabiu, ꞌba kitsure: 
\p —Tsa kiꞌndinu asa tjiundijanu kuintjaiya ngaya jngu ngojo nixtjin nga nikjaꞌaya, ¿a bi taꞌa meꞌnaxjo? 
\p  
\v 6 ꞌBa nchjabiu bi kitsingojore, ngatꞌa bi be jó= kuetsu. 
\p  
\v 7 ꞌBa kionga Jesús tsabe jotsaꞌen xuta xi kuañajan kio inyafaꞌajin yaxile xi inyatitjun nga inyaꞌbendutꞌa yamixo, ꞌbitsaꞌen jakoya: 
\p  
\v 8 —Tsa tjin xi sikjintꞌeri jngu sꞌire kjuabixan, bi benisin yaxile xi sejña titjun. Ngatꞌa ku̱anre kjuaꞌe ngijngu xi kjinikjintꞌe, xi ngisa ꞌñu titjun nga ko mare ji,  
\v 9 ꞌba xi kitsikjintꞌeri kjuaꞌetsuri: “Taꞌe_ri ngaꞌnderi xutabi.” ꞌBa ꞌbatsaꞌen ku̱asuba=ri nga kꞌuikeni ngaꞌnde xi fetꞌani.  
\v 10 Tusa kionga kjuinikjintꞌeri jngu sꞌi, teni ngaꞌnde xi fetꞌani, tuxi kionga skueri xi kitsikjintꞌeri, kjuaꞌetsuri: “Amigu, teni jngu ngaꞌnde xi tijñatitjun.” ꞌBa ꞌbatsaꞌen sakuri kjuaje ngixkun ngatsiꞌi xi kꞌuendutꞌakori yamixo.  
\v 11 Ngatꞌa tuꞌyañu xi tu kui tajngu nkꞌa ꞌbaxje yojore, kui= xi kjuiꞌnaxjenima. ꞌBa xi ꞌbaxjenima yojore, kui= xi sakure kjuaje —kitsu Jesús. 
\p  
\v 12 ꞌBa Jesús ꞌba nde jako xi kitsikjintꞌe, ꞌba kitsure: 
\p —Kionga sikintꞌe xuta nga kuechikue nga nyusen asa ngajñu, bi nikjintꞌe nchja xi nda yaꞌari ninga ntsꞌé ninga xingi ninga xuta nyina xi tjindutꞌa tiñari. Ngatꞌa tsa ꞌba siꞌen, kui nchjabiu sikjintꞌe nganiri ꞌba ꞌbatsaꞌen kꞌuetjusun mé= xi kitsaꞌe_ri.  
\v 13 Tusa kionga kjuiꞌnaxje jngu sꞌi, tikjintꞌe xuta ni̱ma̱ ko xuta xi tsajain ntsja ko xuta xi bi ma fi ꞌba ko xuta ka,  
\v 14 ꞌba ꞌbatsaꞌen nda sꞌe̱ri. Ngatꞌa xutabi bi ku̱anre sja nganiri mé= xi kuaꞌeri, tunga ku̱achjiri nixtjin kionga kjuaꞌaya nganire ngajinre mikꞌen xuta xi kixi kitsaꞌen nga tsikꞌendu —kitsu Jesús. 
\s1 Nga Jesús ꞌbejña kjuakusun ngatꞌa tseꞌe sꞌi je xi tsꞌaxje jngu xuta 
\p  
\v 15 ꞌBa kionga jngu xuta xi ꞌba nde tijñatꞌako Jesús yamixo kjintꞌe kibi, kitsure: 
\p —¡Ndaxure xuta xi kuakjen ña batexuma Naꞌenchana! 
\p  
\v 16 ꞌBa meni Jesús jako xutabiu, ꞌba kitsure: 
\p —Jngu nixtjin jngu xuta tsꞌaxje jngu sꞌi je ꞌba ne nkjin xuta kitsikjintꞌe.  
\v 17 ꞌBa kionga je echu chu̱ba̱ nga kuakjen, xutabiu kitsikasen jngu chuꞌndare tuxi kuetsunire xi kitsikjintꞌe: “Jabiu, ngatꞌa je tijñanda ngayéje xichine.”  
\v 18 Tunga ngatsiꞌi kitsije kakunre. Xi tjun kitsure: “Biru ku̱an kjuia̱. Saꞌe fa tsatsia̱ jngu nangi ꞌba tjinnere nga kjuikutsejen_ra̱. Teꞌbetsꞌara̱ nga tije kakunnaa̱.”  
\v 19 ꞌBa kjaꞌe xuta kitsure: “Biru ku̱an kjuia̱. Saꞌe fa tsatsia̱ ón nga tjiundija xi bakjan nangi ꞌba tefikutꞌayakofa_ra̱. Teꞌbetsꞌara̱ nga tije kakunnaa̱.”  
\v 20 ꞌBa ngijngu kitsure: “Biru ku̱an kjuia̱ ngatꞌa saꞌe fa tsixan.”  
\v 21 ꞌBa chuꞌndabiu jendiba ngani ꞌba yeꞌe yejere nijmi naire kibi. ꞌBa ꞌbatsaꞌen xi naire niꞌyo kuastire, ꞌba kitsure: “Kitsa tꞌin ngajin naxinando ꞌba ngayéje ndiya xi tjinre, ꞌba ndekue ngaꞌe xuta ni̱ma̱ ko xuta xi tsajainre ntsja ko xuta ka ꞌba ko xi bi ma fi.”  
\v 22 ꞌBa jaskan chuꞌndabiu kitsure: “Naꞌen, je kitsikꞌetjusaa̱n jotsaꞌen kisji, tunga tjin= ngisa ngaꞌnde.”  
\v 23 ꞌBa ꞌbatsaꞌen xi naire kitsu nganire chuꞌndare: “Tꞌin ngaya ndiyantꞌio ꞌba ngaꞌnde kiꞌndi xi tjindundai ngaꞌe ꞌba tꞌene_ri xuta nga ngatjaꞌasꞌen ngaꞌe, tuxi tseni niꞌyana̱.  
\v 24 Ngatꞌa an xin_nuu̱ nga nijnguú xi tjun kjinikjintꞌe skine xichinena̱.” 
\s1 Nga Jesús bakuya ngatꞌa tseꞌe chji xi sꞌe̱ngire xi kuetjenngi 
\p  
\v 25 ꞌBa nkjin xuta tjenngire Jesús, ꞌba kui kitsikuꞌbeya nga kitsure: 
\p  
\v 26 —Tsa tjin xi mejénre kjuendetjenngina̱ tjinnere nga ngisa simejénna̱ nga ko mare naꞌenre ko nare, chjunre ko kiꞌndire, ntsꞌe ko ndichja asa yojore ngayeje. Tsa tsajain, bi ku̱an xutana̱ ku̱an.  
\v 27 ꞌBa ngatsiꞌi xi bi kuaꞌanijin krure ꞌba kuendetjenngina̱, bi ku̱an xutana̱ ku̱an.  
\v 28 Tsa jngu xi tijña ngajinnu mejénre sinda jngu torre, ¿a bi tjun kꞌuejña nga saꞌen xki jó tjin kjueyare, tuxi skueni tsa tjinre ton xi machjenre nga sijngu torrebiu?  
\v 29 Ngatꞌa tsa̱ sinda tutsꞌin xjo ꞌba jaskan bi ku̱anre sijngu torrebiu, ngu ngatsiꞌi xuta xi skue nga ꞌba saꞌen, kꞌuejnuke.  
\v 30 ꞌBa kuetsure xinkjin: “Kui xutabiu ꞌetutsꞌinre kui xabi, tunga bi kuánre kitsijngu.”  
\v 31 ꞌBa tsa jngu rey xi tjinre te mi chasoldadu mejénre kuekjanko kjaꞌe rey, ¿a bi tjun kꞌuejña nga sikjaꞌetsjen tsa xukjuakore nga skjanko rey xi ngijngu xi ndeko kan mi chasoldadu?  
\v 32 ꞌBa tsa bere kakun nga bi xukjuakore, ngu sikasen xuta xi yaꞌa en nga kꞌuetsꞌare kjuaxiu rey xi ngijngu, kionga kjin tjen ngisa.  
\v 33 ꞌBamani, tuꞌyañu xi tijña ngajinnu xi bi kꞌuejña ngayéje xi tjinre, bi ku̱an xutana̱ ku̱an. 
\s1 Nga Jesús ꞌbejña kjuakusun ngatꞌa tseꞌe naxo 
\r Mt. 5:13; Mr. 9:50 
\p  
\v 34 ’ꞌBa naxo nda, tunga tsa chaja xi xtiare, ¿jó tsaꞌen ku̱achjen ngisa?  
\v 35 Ngu je ku̱an tsajmi xi tumé chjire. Bi nde ku̱achjennire nangi, ninga ña sꞌentje ntje. Tu xanikjaꞌa ngisa. Xi tjin ñojon, ngatinya ñojon —kitsu Jesús. 
\c 15  
\s1 Nga Jesús ꞌbejña kjuakusun ngatꞌa tseꞌe chutsanga xi kichaja 
\r Mt. 18:10-14 
\p  
\v 1 ꞌBa nkjin xi kjebechjintjai tsajmi ngatꞌare Roma ko xuta xi tjinre je kikinyatꞌa tiñare Jesús nga kikasen ñojonre.  
\v 2 Tunga xuta fariseo ko chjine kjuatexuma kinchjastitaꞌen Jesús, ꞌba tsure xinkjin: 
\p —Kui xutabi kjebetjo xuta xi tjinre je ꞌba kjenko. 
\p  
\v 3 ꞌBa meni Jesús ꞌejña kjuakusunbi, ꞌba kitsure: 
\p  
\v 4 —Tsa tijña ngajinnu jngu xi tjinre jngu sientu chutsanga, ꞌba tsa jngu sichaja, ¿a bi sikꞌendu xi yachute ko yachan ñajan ngajin ngijño ꞌba kuekangisjai xi kichaja kaꞌnda nga ku̱asjaire?  
\v 5 ꞌBa kionga ku̱asjaire, tsja sꞌe̱re nga kuasun tjiare.  
\v 6 ꞌBa nga kjuechu ndaba, kuinchjare nga ku̱añajan nchja xi nda yaꞌa ꞌba ko xi tjindutꞌa tiñare, ꞌba kuetsure: “Titsjakonu, ngatꞌa je kuasjai nganina̱ chutsanga xi kichajana̱.”  
\v 7 ꞌBa xin_nuu̱ nga ꞌba nde tsaꞌen ngisa sꞌe ngisa kjuatsja ngankꞌaa ngatꞌare jngu xuta xi tjinre je xi kitsikꞌantjaiya kjuafaꞌetsjenre ꞌba jaꞌe ngani ngixkun Naꞌenchana nga ko mare yachute ko yachan ñajan xuta kixi xi bi tjinnere nga sikꞌantjaiya kjuafaꞌetsjenre ꞌba kjuaꞌe ngani ngixkun Naꞌenchana. 
\s1 Nga Jesús ꞌbejña kjuakusun ngatꞌa tseꞌe ton xi kichaja 
\p  
\v 8 ’ꞌBa tsa jngu chjun tjinre te ton xi plata nini ꞌba tsa jngu cha̱jare, ¿a bi kuaka jngu ndiꞌi ꞌba kꞌuecha ndaba, ꞌba tafi tafi kuangisjai kaꞌnda nga ku̱asjai nganire tonre?  
\v 9 ꞌBa kionga ku̱asjaire, kuinchjare nga ku̱añajan yanchjin xi nda yaꞌa ꞌba ko yanchjin xi tjindutꞌa tiñare, ꞌba kuetsure: “Titsjakonu, ngatꞌa je kuasjai nganina̱ ton xi kichajana̱.”  
\v 10 ꞌBa xin_nuu̱ nga ꞌba nde tsaꞌen sꞌe kjuatsja ngajinre ankjelere Naꞌenchana ngatꞌare jngu xuta xi tjinre je xi tsikꞌantjaiya kjuafaꞌetsjenre ꞌba faꞌe ngani ngixkun Naꞌenchana. 
\s1 Nga Jesús ꞌbejña kjuakusun ngatꞌa tseꞌe kiꞌndi xi kitsikje mé= xi kitsaꞌere 
\p  
\v 11 ꞌBa Jesús kitsu ngisa: 
\p —Jngu xuta kisꞌere jó kiꞌndi xiꞌin. \fig Nga faꞌe ngani ndaba Naꞌenre xuta xi kitsikje yeje xi kitsaꞌere|src="CNO1761B.TIF" size="col" ref="Lk 15:11-32" \fig* 
\v 12 ꞌBa xi ngisa kiꞌndiu kitsure naꞌenre: “Naꞌen, taꞌena mé= xi ꞌbakona̱.” ꞌBa xutabiu yakjanyare kiꞌndire mé= xi tjinre.  
\v 13 ꞌBa kionga je jaꞌa jó ján nixtjin, xi ngisa kiꞌndiu yateña yeje xi kitsaꞌere. ꞌBa ko ton xi kisakure kiji jngu nangi tꞌaxin xi kjin. Kio kitsikjeya yeje tonre nga kitsaꞌenjun kitsaꞌentꞌa.  
\v 14 ꞌBa kionga je kitsikje yeje tonre, kio nangibiu kisꞌe jngu kjindia xi ne ꞌñu, ꞌba kuanaꞌenre kui ngayeje.  
\v 15 ꞌBa kio kikajngitꞌare xa jngu xuta xi tijña nangibiu, ꞌba xutabiu kitsikasen ña inya tjiuchingare, tuxi sikjenni.  
\v 16 ꞌBa kuamejénre nga sitse ngatsꞌa ko xi inyakjine tjiuchingo, tunga tuꞌyá kitsjare.  
\v 17 Tuchan kitsikjaꞌetsjen: “¡A tu nkjin mani nchja xi tsaꞌexa ndaba naꞌenna̱ xi ꞌbangire xichine, ꞌba an ngaꞌe tebeyaa̱ kjindia!  
\v 18 Tusa kjuikun ngañaa̱ naꞌenna̱ ꞌba ꞌbi xin_ra̱: Naꞌen, je tsajngijia̱ ngixkun Naꞌenchana ꞌba ngixkuin.  
\v 19 Je bi nde ꞌba kꞌinnina̱ nga kiꞌndiri kꞌuin ngisanaa̱. Tusa tu tikona joni jngu chuꞌndari.”  
\v 20 ꞌBa ꞌbatsaꞌen ꞌetju nga kikun ngani naꞌenre. 
\p ’ꞌBa kionga kjin ndiba ngisa, naꞌenre tsabe ꞌba jaꞌanimare ꞌba tsangatsanga nga kitsubakja kiꞌndire ꞌba ꞌendsuꞌa.  
\v 21 ꞌBa kio kitsure naꞌenre: “Naꞌen, je tsajngijia̱ ngixkun Naꞌenchana ꞌba ngixkuin. Je bi nde ꞌba kꞌinnina̱ nga kiꞌndiri kꞌuin ngisanaa̱.”  
\v 22 Tunga naꞌenre jako chuꞌndare, ꞌba ꞌbi kitsure: “Kitsa ndeko najñu xi ngisa nda ꞌba tikajo kiꞌndina̱, ꞌba nde tꞌeya_ru najma ntsja jngu xtungu, ꞌba tjaya_ru jnde ngayeje.  
\v 23 ꞌBa ndeko kiꞌndi ndija xi nda kjiꞌi ꞌba tikꞌion. ꞌBa sinchja ꞌba kjuiꞌnaxjia sꞌi.  
\v 24 Ngatꞌa kiꞌndina̱ kibi joni tsa kꞌen ꞌba je jaꞌaya nganire. Kui kichaja tsakaiñu ꞌba je kuasjai ngani.” ꞌBa ꞌetutsꞌinre nga kitsaꞌen kjuatsja. 
\p  
\v 25 ’Yejerañu kiꞌndi xi ngisa chingó ngijñaa tsuꞌba kui. ꞌBa kionga jendiba ꞌba jaꞌe tiña ndaba, kjintꞌere nga tifane son ꞌba nga inyate xuta.  
\v 26 ꞌBa kio kinchjare jngu chuꞌnda ꞌba tsiningiyare mé= xi tjima.  
\v 27 ꞌBa chuꞌndo kitsure: “Ntsꞌé= kafaꞌe ngani, ꞌba naꞌenri kaꞌbexa nga kanikꞌen kiꞌndi ndija xi nda kjiꞌiu, ngatꞌa nda kjiꞌi nga kakjebetjo ngani kiꞌndire.”  
\v 28 ꞌBa kuastire kiꞌndi xi ngisa chingó, ꞌba bi kuamejénre jaꞌasꞌen ndaba. ꞌBa meni naꞌenre ꞌetju nga kiketsꞌare tuxi kjuaꞌasꞌenni.  
\v 29 Tunga kui kitsure naꞌenre: “Je ꞌye jó kuatjin nu tetsaꞌexatꞌara̱, ꞌba ngantsjai tsikꞌetjusaa̱n enri, ꞌba nisa ñajanni baꞌena jngu natendsu chi tuxi sitsjakoña̱ nchja xi nda yaꞌana̱.  
\v 30 Tunga nga kafaꞌe kiꞌndiri kibi, xi kitsikjeyako yanchjin ska mé= xi kitsaꞌe_ri, kanikꞌen_ri kiꞌndi ndija xi nda kjiꞌiu.”  
\v 31 ꞌBa naꞌenre kitsingojore: “Kiꞌndina̱, ngantsjai tenikonaa̱ ji, ꞌba ngayéje xi tjinna̱ tsiji.  
\v 32 Tunga ngandaꞌe tjinnere nga kjuiꞌnaxjia sꞌi ꞌba sitsja, ngatꞌa ntsꞌé jo=ni tsa kꞌen ꞌba je jaꞌaya nganire. Kui kichaja tsakaiñu ꞌba je kuasjai ngani.” 
\c 16  
\s1 Nga Jesús ꞌbejña kjuakusun ngatꞌa tseꞌe ngakure chuꞌnda xi bi kixi kiko xare 
\p  
\v 1 ꞌBa Jesús jako xutare ꞌba ꞌbi kitsure: 
\m —Tsikꞌejña jngu xuta nyina xi kisꞌere jngu ngakure chuꞌnda xi tsikuenda tsajmire. ꞌBa kikꞌinre nga chuꞌndabiu titsikje mé= xi tjinre.  
\v 2 ꞌBa meni kinchjare chuꞌndabiu ꞌba kitsure: “¿Ánñu ꞌba tsuni en xi tentꞌia̱ ngatꞌari? Tikasennaa̱ kuendare xa xi teñeꞌen, ngatꞌa bi nde ji sikuendani mé= xi tjinna̱.”  
\v 3 ꞌBa ꞌbitsaꞌen kitsikjaꞌetsjen chuꞌndabiu: “¿Mé= xi saꞌaa̱n ngandaꞌe nde? Ngatꞌa naina̱ tikjaꞌana̱ xana̱. Bi xukjuakona̱ tsa kuakjaa̱n nangiu, ꞌba ku̱asuba=na̱ tsa ton skuiꞌasaa̱n.  
\v 4 Je ꞌbia̱ mé= xi saꞌaa̱n, tuxi sꞌe̱nina̱ amigu xi skjebetjona̱ ndaba, kionga xjaꞌana̱ xana̱.”  
\v 5 ꞌBa meni kinchjare nga jngu jngu nchja xi tjenre tseꞌe naire. ꞌBa tsiningiyare xi tjun jaꞌe: “¿Jó tjin tjenri tseꞌe naina̱?”  
\v 6 ꞌBa xutabiu kitsingojore: “Jngu sientu barril aseti.” ꞌBa chuꞌndabiu kitsure: “Junꞌún xujun xi kuaꞌindutꞌa xkire mé= xi tjenri ꞌba tenifani ꞌba tu yachute tꞌetꞌasai.”  
\v 7 ꞌBa saꞌe ꞌbi kitsu nganire kjaꞌere: “ꞌBa ji, ¿jó tjin tjenri?” ꞌBa xutabiu kitsu: “Jngu sientu kuxta trigo.” ꞌBa chuꞌndabiu kitsu ngani: “Junꞌún xujunbi xi kuaꞌindutꞌa xkire mé= xi tjenri. Tusa tu yachute ko kate tꞌetꞌasai.”  
\v 8 ꞌBa xi naire tsabexkun nga chuꞌnda chꞌokunbiu tjinre kjuamaña nga ꞌba kitsaꞌen. Ngatꞌa xuta xi bi xutare Naꞌenchana ngisa= tse kjuamaña tjinre nga ꞌbendako kjua xinkjin nga ko mare xutare Naꞌenchana. 
\p  
\v 9 ’ꞌBa an xin_nuu̱ —kitsu Jesús—. Tichjon kjuanyina xi tjin ngasunꞌndebi, tuxi ngatjasꞌeninu xuta xi nda kuaꞌanu. ꞌBa ꞌbatsaꞌen, kionga kjue kjuanyino, sꞌe̱ xi skjebetjonu ngaꞌnde xi bi fetꞌa. 
\p  
\v 10 ’Xi kixi fiko nga tsikꞌetjusun mé= xi ichi, kui= xi ꞌba nde kixi fiko nga tsikꞌetjusun mé= xi tse. ꞌBa xi bi kixi fiko nga tsikꞌetjusun mé= xi ichi, kui= xi ꞌba nde bi kixi fiko nga tsikꞌetjusun mé= xi tse.  
\v 11 ꞌBamani, tsa bi kixi kueko nga sikuendo kjuanyina xi tjin ngasunꞌndebi, ¿ꞌyá= xi sjaꞌndenu nga sikuendo kjuanyina xi kjuakixikjin?  
\v 12 ꞌBa tsa bi kixi kueko nga sikuendo xi kjaꞌe tseꞌe xuta, ¿ꞌyá= xi sjanu xi tsojon ku̱an? 
\p  
\v 13 ’Nijngu chuꞌnda ma tsaꞌexatꞌare jó nai. Ngatꞌa jngu xi ku̱astike ꞌba xi ngijngu simején, asa jngu xi kixi saꞌexatꞌare ꞌba xi ngijngu siton. Kui kjuañu bi ku̱an siꞌaxatꞌani_ru Naꞌenchana ko kjuanyino. 
\p  
\v 14 Tunga xuta fariseo, xi ꞌñu mejénre ton, tsejnuke Jesús kionga kjintꞌe ngayéje kibi.  
\v 15 ꞌBa kio Jesús jako xuta fariseo, ꞌba kitsure: 
\p —Jún= xi nda ꞌnaxjio yojonu ngixkun xuta, tunga Naꞌenchana be= jotsaꞌen tjindu inimanu. Ngatꞌa xi nda ꞌbaxje xuta, kui= xi ꞌbaxjengi Naꞌenchana. 
\p  
\v 16 ’Mé xi kuaꞌindutꞌa kjuatexumo ko mé= xi yakuya nchja chinga profeta yatexuma kaꞌnda nixtjin nga jaꞌe Juan Bautista. ꞌBa chꞌanire kui nixtjinbiu tisꞌeya nijmi nga Naꞌenchana xi tibatexuma, ꞌba ngatsiꞌi xuta inyaꞌbenere yojore nga mejénre kjuaꞌasꞌen ña batexuma. 
\p  
\v 17 ’Tunga ngisa bi naꞌen tjin nga xaja nangibi ko ngankꞌaa nga ko mare nga xaja jngu letrachi tseꞌe kjuatexuma. 
\p  
\v 18 ’Tuꞌyañu xi sikꞌejña chjunre ꞌba kꞌuejñako kjaꞌe chjun, kui= xi tsaꞌentꞌare kjuachajngi chjunre. ꞌBa xi kꞌuejñako ngani chjun xi kitsikꞌejña xiꞌinre, kui= xi ꞌba nde tsaꞌentꞌare kjuachajngi. 
\s1 Nga Jesús ꞌbejña kjuakusun ngatꞌa tseꞌe xuta nyino ko Lázaro 
\p  
\v 19 ’Tsikꞌejña jngu xuta nyina xi baja najñu xi ꞌñu chji ko najñu xi tsjakun, ꞌba nyujun nyujun ꞌbaxje sꞌi xi ꞌñu nda ma —kitsu Jesús—.  
\v 20 ꞌBa nde kio tsikꞌejña jngu xuta ni̱ma̱ xi Lázaro ꞌmi, xi kitsejunre tse ꞌba xi fajñaxtiu xuntja ndaba xuta nyino.  
\v 21 Kui xuta ni̱ma̱biu ꞌñu kitsu kakun nga skine tꞌia xi bixungi ngi yamixare xuta nyino, ꞌba kaꞌnda tjiunaño faꞌekumajun tsere.  
\v 22 ꞌBa ꞌba kuán nga kꞌen xuta ni̱mo̱ ꞌba ankjele kiko ngaꞌnde ña tijña Abraham. ꞌBa ꞌba nde kꞌen xuta nyino ngayeje ꞌba kisꞌeyanijin.  
\v 23 ꞌBa kionga xuta nyino tifaꞌa kjuanima ngaꞌnde ña faꞌaxtiu kjuanima xuta ꞌba ña bi ꞌboya ndiꞌi, kiskutsejennkꞌa ꞌba kjin tsabe Abraham ꞌba nga Lázaro tijñatꞌare.  
\v 24 ꞌBa meni ꞌñu kinchja, ꞌba kitsure Abraham: “Ji naꞌen Abraham, ngatjaꞌanimari ngatꞌana̱. Tꞌikasen Lázaro nga ngatatsikaꞌnyi tjunchi najma ntsja ꞌba ngatjaꞌetsikaꞌnyi najenna̱, ngatꞌa ne ꞌñu fefaꞌaa̱ kjuanima ngaꞌe ngajin ndiꞌibi.”  
\v 25 Tunga Abraham ꞌbi kitsure: “Kiꞌndina̱, tikjaꞌetsjen nga tsja tsaꞌen tsikeni ngasunꞌndio, ꞌba Lázaro jaꞌa kjuanima. Tunga ngandaꞌe tisakure kjuaꞌñukakun ngaꞌe, ꞌba ji temitjaxti kjuanima.  
\v 26 ꞌBa ndaire kibi, jngu xanga jñu xi ꞌñu je tikijña ngamasenna. ꞌBa meni xi tjindu ngaꞌe xi mejénre kuaje jan bi ma faꞌaxtiu. ꞌBa nde xi tjindu jan bi ma faꞌaxtiu nga kjuaꞌe ngaꞌe ngayeje.” 
\p  
\v 27 ’ꞌBa saꞌe xuta nyino kitsu nganire: “Ngu, teꞌbetsꞌara̱, naꞌen, nga tikasenchi Lázaro ndaba naꞌenna̱,  
\v 28 ngatꞌa ón mani ntsꞌia̱. Ngatjikeꞌere nijmi, tuxi bi ko kui kjuaꞌeni ngaꞌnde kibi ña faꞌaxtiu kjuanima xuta.”  
\v 29 Tunga Abraham kitsure: “Ntsꞌé tjinre kjuatexumare Moisés ko xujun xi kitsiꞌindu nchja chinga profeta. Kui ngatate sinre.”  
\v 30 ꞌBa xuta nyino kitsu nganire: “Junjun, naꞌen Abraham. Tunga tsa tjin xi kjuaꞌaya nganire ngajinre mikꞌen ꞌba kuekun ntsꞌia̱, sikꞌantjaiya kjuafaꞌetsjenre ꞌba kjuaꞌe ngani ngixkun Naꞌenchana.”  
\v 31 Tunga Abraham kitsingojore: “Tsa bi inyabatesinre mé= xi kitsiꞌindu Moisés ko nchja chinga profeta, ꞌba nde bi ku̱akjainre nisi tjin xi kjuaꞌaya nganire ngajinre mikꞌen.” 
\c 17  
\s1 Nga Jesús bakuya ngatꞌa tseꞌe xuta xi tsaꞌen nga xuta xi yakꞌa majngije 
\r Mt. 18:6-7, 21-22; Mr. 9:42 
\p  
\v 1 ꞌBa kio Jesús jako xutare, ꞌba kitsure: 
\m —ꞌBa sꞌe̱ntsjai mé= xi saꞌen nga xuta majngije, tunga ¡nimaxuni xi saꞌen nga xuta xi yakꞌa kuajngije!  
\v 2 Ngisa= nda ku̱anre xi ꞌba saꞌen tsa sjenꞌbangitꞌa ngisin jngu ndiojo tse ꞌba xanikjaꞌajin ndachikun, kionga kje tsaꞌenjín nga kuajngije jngu kiꞌndi chi joni kibi.  
\v 3 Tikuendo yojonu. 
\p ’Tsa ntsꞌé timajngije ngatꞌari, chukoye nga bi nda titsaꞌen. ꞌBa tsa sikꞌantjaiya kjuafaꞌetsjenre ꞌba kjuaꞌe ngani ngixkun Naꞌenchana, tichatꞌa_ri.  
\v 4 Tsa yatu ndiya chꞌo sikori nga jngu nixtjin ꞌba yatu ndiya kjuaꞌetsuri: “Sikꞌantjaiyaña̱ kjuafaꞌetsjenna̱. Tichatꞌanaa̱”, tsa ꞌba kuetsuri, tichatꞌa_ri —kitsu Jesús. 
\p  
\v 5 ꞌBa apóstoles kitsure Jesús: 
\p —Tisekonii̱ tuxi ngisa ku̱akjain ngisanini̱. 
\p  
\v 6 ꞌBa Naꞌenna Jesucristo kitsure: 
\p —Tsa tjinchinu kjuamakjain ninga tu ichi sa joni xujma mostaza, ku̱an kꞌuin_ru yabi: “Chjuneye yojori ngaꞌe ꞌba tꞌikꞌentjejin yojori ndachikun”, ꞌba yabiu sikꞌetjusunnu. 
\s1 Nga Jesús ꞌbejña kjuakusun ngatꞌa tseꞌe chuꞌnda xi tsikꞌetjusun xare 
\p  
\v 7 ꞌBa Jesús kitsu ngisare xutare: 
\p —Tsa jngu ngajinnu tjinre jngu chuꞌnda xi kafikakjan nangiu asa tjiuba kafitsikuenda, ꞌba kionga je faꞌeni ngijña chuꞌndabiu, ¿a tsu=re: “Ndekenitꞌai yamixo”?  
\v 8 Junjun. Tusa tsure: “Tꞌendai xi skinaa̱ ꞌba tꞌekungi chinga tjiari nga tꞌeyana xichine ko nanda xi kꞌuia̱, ꞌba jaskan ku̱an sinchje ꞌba sꞌi ji.”  
\v 9 ꞌBa ninga bi tsjare kjuanda chuꞌndare kionga je kitsikꞌetjusun xa xi ꞌexare.  
\v 10 ꞌBa nde tsaꞌen ko jun, kionga je kjinikꞌetjusun ngayéje xa xi ꞌexanu Naꞌenchana, tixun: “Ña= chuꞌnda xi tumé chjire, ngatꞌa tu kui kjinikꞌetjusan mé= xi kisꞌenena.” 
\s1 Nga Jesús tsinda te nchja xi kunre chiꞌin feꞌndujun 
\p  
\v 11 ꞌBa kionga tifi Jesús naxinanda Jerusalén, jaꞌajin masenre nangi Samaria ko nangi Galilea.  
\v 12 ꞌBa kionga je kuatiñatꞌa jngu naxinanda chi, kisatejin te nchja xi kunre chiꞌin feꞌndujun xi kjintꞌa tsikinya  
\v 13 nga kiskiꞌndaya, ꞌba kitsure: 
\p —Ji Jesús, maestru, ngatjaꞌanimari ngatꞌa tsajain. 
\p  
\v 14 ꞌBa kionga Jesús tsabe nchjabiu, kitsure: 
\p —Tanginkaku_ru yojonu naꞌmiu. 
\p ꞌBa kionga inyafi nchjabiu, kuatsje chiꞌin xi kunre.  
\v 15 ꞌBa jngu xuta xi tjenjinre nchja xi te, kionga tsabe nga je kuanda, jendiba ngani ꞌba ꞌñu kiskiꞌndaya nga kitsichjire Naꞌenchana.  
\v 16 ꞌBa jaꞌekasenkunchꞌintꞌare Jesús nga kitsikindi ꞌnda tꞌanangiu ꞌba kitsjare kjuanda. Kui xutabiu tseꞌe Samaria. 
\p  
\v 17 ꞌBa Jesús tsiningiya: 
\p —¿A bi tsa te mani nchja xi kuanda chiꞌin xi kunre? ¿Ñá kiji xi ngiñajan?  
\v 18 ¿Ánñu tu kui tajngu xutabi xi bi tseꞌe Israel jendibani nga jaꞌetsichjire Naꞌenchana? 
\p  
\v 19 ꞌBa jako xutabiu, ꞌba kitsure: 
\p —Tisetjen ꞌba tꞌin. Ngatꞌa kuakjainri, kui= kjua kuandani. 
\s1 Nga Jesús bakuya ngatꞌa tseꞌe nixtjin nga kuatexuma Naꞌenchana 
\r Mt. 24:23-28, 36-41 
\p  
\v 20 ꞌBa xuta fariseo tsiningiyare Jesús: 
\p —¿Kjiaꞌáñu kjuaꞌe nixtjin nga kuatexuma Naꞌenchana? 
\p ꞌBa Jesús kitsingojore: 
\p —Kionga kuatexuma Naꞌenchana, bi tsejen xiare.  
\v 21 Ninga bi kuetsu xuta: “Ngaꞌe tijña”, asa: “Jaan tijña.” Ngatꞌa je tibatexuma Naꞌenchana ngajinnu. 
\p  
\v 22 ꞌBa kitsure xutare: 
\p —Kjuaꞌe= nixtjin nga ku̱amejénnu xio ninga tu jngu sa nixtjin kionga kuatexuma Kiꞌndire Xuta xiꞌiun, tunga bi xio.  
\v 23 ꞌBa tjin= xi kuetsunu: “Ngaꞌe tijña”, asa: “Jaan tijña”, tunga bi mangiun ꞌba ninga bi mangintjenngiu.  
\v 24 Ngatꞌa jotsaꞌen matsejen ndiꞌi choꞌon ngankꞌaa nga baꞌna, nga matsejen ꞌnda ngitutsꞌian kaꞌnda ña ntjai tsuꞌbiu, ꞌba=tsaꞌen kuatsejen Kiꞌndire Xuta xiꞌiun nixtjin kionga kjuaꞌe ngani.  
\v 25 Tunga tjinnere nga tjun tse kjuanima kjuaꞌa, ꞌba xuta xi tjin ngandaꞌe skueton.  
\v 26 Jó kuán nixtjin nga tsikꞌejña Noé, ꞌba= ku̱an nixtjin kionga kjuaꞌe ngani Kiꞌndire Xuta xiꞌiun.  
\v 27 Kui nixtjinbiu inyakjen ꞌba inyaꞌbi xuta ꞌba inyabixan ꞌba inyatsikixan kiꞌndire xuta. ꞌBa inyatsaꞌen kaꞌnda nga jaꞌe nixtjin nga jaꞌasꞌen Noé barku, ꞌba tsaꞌa tsiꞌñu ꞌba jesunjin nanda ngatsiꞌi xuta.  
\v 28 ꞌBa ꞌba nde jo kuán nixtjin nga tsikꞌejña Lot, inyakjen ꞌba inyaꞌbi xuta, inyabatse tsajmi ꞌba inyabateña tsajmi, inyaꞌbentje ꞌba inyatsinda niꞌya.  
\v 29 Tunga nixtjin nga ꞌetju Lot naxinanda Sodoma, jendibajen ngankꞌaa ndiꞌi ko asufre ꞌba tsixu tꞌanangiu, ꞌba jesun ngatsiꞌi xuta.  
\v 30 ꞌBa ꞌba= ku̱an nixtjin kionga ku̱atsejen Kiꞌndire Xuta xiꞌiun. 
\p  
\v 31 ’Kui nixtjinbiu, xi tjindu ngatsja ndaba bi ngatꞌetukajen tuxi kjuaꞌekꞌaxjeni mé= xi tjindu ngaya ndaba. ꞌBa xi ngijña titsaꞌexa, bi nde ngatjendibani ndaba.  
\v 32 Tikjaꞌetsjion mé= xi kuataꞌen chjunre Lot.  
\v 33 Tuꞌyañu xi kuangisjai nga sikꞌangi yojore, kui= xi tusa sichaja yojore. Tunga xi sichaja yojore, kui= xi tusa sikꞌangi yojore. 
\p  
\v 34 ’ꞌBa an xin_nuu̱. Kui nistjenbiu jó xuta xi kjiyusun ndekuini nachan, jngu xi stjube ꞌba xi ngijngu sꞌe̱jña.  
\v 35 ꞌBa jó yanchjin xi ñatjen inyaꞌbo, jngu xi stjube ꞌba xi ngijngu sꞌe̱jña.  
\v 36 ꞌBa jó nchja xi sema ngijña, jngu xi stjube ꞌba xi ngijngu sꞌe̱jña —kitsu Jesús. 
\p  
\v 37 ꞌBa nchjabiu tsiningiyare Jesús: 
\p —Naꞌen, ¿ñá=ñu ꞌba ku̱an? 
\p ꞌBa Jesús kitsingojore: 
\p —Ña kjijña tjiuba mikꞌen, kio= mañajan tjiunike. 
\c 18  
\s1 Nga Jesús ꞌbejña kjuakusun ngatꞌa tseꞌe chjun kꞌon ko juez 
\p  
\v 1 ꞌBa Jesús ꞌejñare kui kjuakusunbi xutare, tuxi kuakuyanire nga tjinnere kjuakontsjai Naꞌenchana, ꞌba nga bi sikjere kakun.  
\v 2 ꞌBa kitsure: 
\p —Kisꞌe jngu naxinanda ña tsikꞌejña jngu juez xi ninga bi bekun Naꞌenchana ꞌba ninga bi ndusinre ngatꞌa tseꞌe xuta.  
\v 3 ꞌBa ndekuini naxinanda tsikꞌejña jngu chjun kꞌan xi tjinre kjua ko ngijngu xuta. ꞌBa chjunbiu fikun juez nga tsure: “Kixi tꞌendai kjua xi tjinkona̱ xuta xi stikena̱.”  
\v 4 Nkjin nixtjin jaꞌa nga bi ꞌendare kjua chjunbiu. Tunga jaskan kitsikjaꞌetsjen: “Ninga bi ꞌbekua̱n Naꞌenchana ꞌba ninga bi ndusinna̱ ngatꞌa tseꞌe xuta,  
\v 5 tunga chjun kꞌanbi janda titsistina̱. Kui kjua tusa kixi kꞌuendani_ra̱ kjua, tuxi bi sikjeni kjuaje kakua̱n nga kjuaꞌekunntsjaina̱.” 
\p  
\v 6 ꞌBa Naꞌenna Jesucristo kitsu ngisare: 
\p —Ngu, tasen ñojon mé= xi kitsu juez xi tsajainre kjuakixi.  
\v 7 Ngu, ¿a bi ꞌba nde Naꞌenchana kixi kꞌuendare kjua xuta xi jaꞌajin, xi nga nixtjin nga nistjen miꞌare kjuanda? ¿A sikꞌandaya= nga kuaseko?  
\v 8 ꞌBa xin_nuu̱ nga taꞌa kꞌuendare kjua xuta xi tseꞌe. Tunga kionga kjuaꞌe ngani Kiꞌndire Xuta xiꞌiun, ¿a saku ngisare ngasunꞌndio xuta xi makjainre ngatꞌa tseꞌe Naꞌenchana? 
\s1 Nga Jesús ꞌbejña kjuakusun ngatꞌa tseꞌe xuta fariseo ko xuta xi kjebechjintjai tsajmi ngatꞌare Roma 
\p  
\v 9 ꞌBa Jesús ꞌba nde yeꞌere nijmi kjuakusunbi yakꞌa xuta xi kixi tsure yojore ꞌba ꞌbaxjengi xi yakꞌa.  
\v 10 ꞌBa kitsu: 
\p —Jó nchja kikjako Naꞌenchana ningu, jngu xuta fariseo ko jngu xuta xi kjebechjintjai tsajmi ngatꞌare Roma.  
\v 11 ꞌBa xuta fariseo xin tsakasen nduju nga ꞌbitsaꞌen jako Naꞌenchana: “Naꞌen, tsjara̱ kjuanda, ngatꞌa bi ꞌba kuaa̱n an jotsaꞌen xuta xi yakꞌa, xi cheje tsaꞌen, xi chꞌokun, xi kjuachajngi tsaꞌentꞌare chjunre. ꞌBa ninga bi ꞌba kuaa̱n joni xutabiu xi kjebechjintjai tsajmi ngatꞌare Roma.  
\v 12 An batejña kjindia̱ jó ndiya xki semana, ꞌba tsjara̱ diezmo ngayéje xi jenna̱”, kitsu xuta fariseo.  
\v 13 Tunga xuta xi kjebechjintjai tsajmi kjin tsakasen nduju ꞌba kaꞌnda bi kuán kakun tsa ngankꞌaa skutsejennijin. Tusa tsoꞌotꞌa nisinre nga ꞌbi kitsu: “Naꞌen, ngatjaꞌanimari ngatꞌana̱ xi xuta je kuáa̱n.”  
\v 14 An xin_nuu̱ —kitsu Jesús—, kionga xutabi kiji ngani ndaba, je kuachatꞌare jere, tunga bi xuta fariseo. Ngatꞌa xi tu kui tajngu nkꞌa ꞌbaxje yojore, kui= xi kjuiꞌnaxjenima. ꞌBa xi kꞌuaxjenima yojore, kui= xi sakure kjuaje. 
\s1 Nga Jesús tsichikuntaꞌen kiꞌndi nisti 
\r Mt. 19:13-15; Mr. 10:13-16 
\p  
\v 15 ꞌBa nde jaꞌechanire Jesús kiꞌndi nisti, tuxi sichikuntaꞌenni nga kuanere ntsja; tunga xutare jatiko xi inyafaꞌeko.  
\v 16 Tunga Jesús kinchjare kiꞌndi nistiu ꞌba kitsure nchjabiu: 
\p —Taꞌeꞌndio nga kiꞌndi nistiu kjuaꞌekunna̱, bi ꞌbechjaꞌnde_ru, ngatꞌa ña batexuma Naꞌenchana kui= xi joni nisti tseꞌe.  
\v 17 Ngatꞌa jngu kiꞌndi taꞌa kjebe mé= xi baꞌere. ꞌBa kjuakixi= xi xin_nuu̱, tuꞌyañu xi bi ꞌba tsaꞌen skjebe kjuandare Naꞌenchana nga ku̱akjainre nga kui xi batexuma, niñajanni ku̱an kjuaꞌasꞌen ña batexuma= Naꞌenchana. 
\s1 Nga Jesús fako nijmi jngu xuta nyina 
\r Mt. 19:16-30; Mr. 10:17-31 
\p  
\v 18 ꞌBa jngu xuta ngaku tsiningiyare Jesús: 
\p —Ji Maestru xi ndai, ¿mé= xi saꞌaa̱n, tuxi sꞌe̱nina̱ kjuabenichun xi bi fetꞌa? 
\p  
\v 19 ꞌBa Jesús kitsure: 
\p —¿Ánñu xuta nda ꞌmininaa̱? Tsajainjín xuta xi nda, tu Naꞌenchana sani.  
\v 20 Je ꞌye mé= xi tsu kjuatexumo: “Bi siꞌen kjuachajngi; bi sikꞌen; bi cheje siꞌen; bi en ndesu kjuinukjuai ngatꞌare xi yakꞌa; chakuin naꞌenri ko nari.” 
\p  
\v 21 ꞌBa xutabiu kitsu: 
\p —Ngayéje kibiu tetsikꞌetjusaa̱n ꞌndani nga kindia̱. 
\p  
\v 22 ꞌBa kionga Jesús kjintꞌe kibi, kitsure: 
\p —Ngijngu tsajmi chaja ngisari: tꞌikateñe ngayéje xi tjinri ꞌba xuta xi ni̱ma̱ taꞌe_ri, ꞌba ꞌbatsaꞌen sꞌe̱ri kjuanyina ngankꞌaa; ꞌba ndetjenngina. 
\p  
\v 23 Tunga kionga xutabiu kjintꞌe ion, ꞌñu kuabare, ngatꞌa ne ꞌñu nyina.  
\v 24 ꞌBa kionga Jesús tsabe nga kuabare xutabiu, kitsure: 
\p —¡Á tsaꞌen naꞌen ku̱anire xuta xi nyina nga kjuaꞌasꞌen ña batexuma Naꞌenchana!  
\v 25 Ngisa= bi naꞌen ku̱anre nga jngu chakameyu kjuaꞌasꞌen ntsꞌare nindu, tsa jngu xuta nyina kjuaꞌasꞌen ña batexuma Naꞌenchana. 
\p  
\v 26 ꞌBa xuta xi kjintꞌere tsiningiyare: 
\p —Ngu, ¿ꞌyá= xi ku̱anre kjuinikꞌangi tsuꞌba? 
\p  
\v 27 ꞌBa Jesús kitsingojore: 
\p —Mé xi bi mare tsaꞌen xuta, kui= xi mare tsaꞌen Naꞌenchana. 
\p  
\v 28 ꞌBa Pedro kitsure: 
\p —Naꞌen, ji̱n kjinikꞌejña yejenii̱ mé= xi tjinni̱, ꞌba tsetjenngiri̱. 
\p  
\v 29 ꞌBa Jesús kitsure: 
\p —Kjuakixi= xi xin_nuu̱, tsa ꞌyáñu xi ꞌejña ndaba, chjunre, ntsꞌe, xichare, asa kiꞌndire, tuxi sjaꞌndeni nga Naꞌenchana kuatexumare,  
\v 30 kui xi tsꞌaxtiu kuaꞌere ngasunꞌndebi, ꞌba nixtjin xi saꞌe ndiba sꞌe̱re kjuabenichun xi bi fetꞌa. 
\s1 Nga Jesús tsu ngani nga kueya 
\r Mt. 20:17-19; Mr. 10:32-34 
\p  
\v 31 ꞌBa Jesús jakotꞌaxin xutare xi tejó, ꞌba kitsure: 
\p —Tasen ñojon. Temangin=ña naxinanda Jerusalén ña ku̱ajngu yeje xi kitsiꞌindu nchja chinga profeta ngatꞌa tseꞌe Kiꞌndire Xuta xiꞌiun.  
\v 32 Ngatꞌa ku̱angantsjare xuta xi bi tseꞌe Israel, ꞌba kui kuejnuke, chꞌo siko, kꞌuetiajunre,  
\v 33 kuajare ꞌba jaskan sikꞌen. Tunga xi majánni nixtjin kjuaꞌaya nganire ngajinre mikꞌen. 
\p  
\v 34 Tunga xutare nimé kuankjinre, ꞌba ninga bi be mé= ngatꞌa tseꞌe xi titsu Jesús, ngatꞌa kisꞌejñaꞌmore kibiu. 
\s1 Nga Jesús tsinda jngu xuta ka naxinanda Jericó 
\r Mt. 20:29-34; Mr. 10:46-52 
\p  
\v 35 ꞌBa kionga Jesús tifechutiña naxinanda Jericó, jngu xuta ka tijñandai ndiyo nga tjimiꞌa ton chje.  
\v 36 ꞌBa kionga xutabiu kjintꞌe nga nkjin xuta inyafaꞌa, tsiningiya mé= xi tjima.  
\v 37 ꞌBa kikꞌinre nga Jesús xi tseꞌe Nazaret tifaꞌa kio.  
\v 38 ꞌBa meni kiskiꞌndaya nga kitsu: 
\p —¡Ji Jesús, ntjere David, chanima kakunnaa̱! 
\p  
\v 39 ꞌBa xuta xi tjentitjun jatiko, tuxi kꞌuejñaxiuni, tunga tu ngisa= ꞌñu kiskiꞌndaya nga kitsu: 
\p —¡Ji ntjere David, chanima kakunnaa̱! 
\p  
\v 40 ꞌBa kio Jesús tsakasenꞌñu, ꞌba ꞌexa nga kuechjaꞌa xuta ko. ꞌBa kionga je jaꞌe, Jesús tsiningiyare: 
\p  
\v 41 —¿Mé= xi mejénri nga saꞌaa̱n ngatꞌa tsiji? 
\p ꞌBa xuta ko kitsure: 
\p —Naꞌen, mejénna̱ ku̱atsejen nganina̱. 
\p  
\v 42 ꞌBa Jesús kitsure: 
\p —Ngatjamatsejenri. Ngatꞌa kuakjainri, kui kjua kuandani. 
\p  
\v 43 ꞌBa ndekuini chubabiu xuta ko kuatsejen nganire ꞌba kitjenngi Jesús nga kitsichjire Naꞌenchana. ꞌBa ngatsiꞌi xuta xi tsabe kibi, ꞌba nde kitsichjire Naꞌenchana ngayeje. 
\c 19  
\s1 Nga Jesús faꞌasꞌen ndaba Zaqueo 
\p  
\v 1 ꞌBa Jesús jaꞌasꞌen naxinanda Jericó ꞌba ꞌetutsꞌinre nga jaꞌajin naxinando.  
\v 2 ꞌBa kio tijña jngu xuta nyina xi Zaqueo ꞌmi, xi jngu ngakure nchja xi kjebechjintjai tsajmi ngatꞌare Roma.  
\v 3 Kui mejénre skuexkun tsakaiñu ꞌyá= ni Jesús, tunga bi kuán tsabe, ngatꞌa nkjin mani xuta, ꞌba Zaqueo ne xtuba.  
\v 4 ꞌBa meni tsangatsanga titjunre xutankjiun ꞌba tsijun jngu ya xi sicómoro ꞌmi, tuxi skueni Jesús, ngatꞌa tjinnere nga kio kjuaꞌa. \fig Nga Zaqueo mijin jngu ya tuxi skueni Jesús|src="LB00313B.TIF" size="col" ref="Lk 19:4" \fig* 
\v 5 ꞌBa kionga Jesús je tifaꞌa kio, kiskutsejennkꞌa ña kjiꞌa xutabiu, ꞌba kitsure: 
\p —Zaqueo, tetukajenfani, ngatꞌa niꞌyari tjinnere nga sikjaꞌayaa̱ ngandaꞌe. 
\p  
\v 6 ꞌBa Zaqueo taꞌa ꞌetukajen ꞌba ꞌñu tsja tjinre nga kiskjebetjo Jesús ndaba.  
\v 7 Tunga kionga xuta tsabe kibi, ngatsiꞌi ꞌetutsꞌinre nga kitsikꞌaxki Jesús, ꞌba kitsure xinkjin: 
\p —Nga ndaba jngu xuta je kitsikjaꞌaya. 
\p  
\v 8 Tunga Zaqueo tsakasen nduju nga jako Naꞌenna, ꞌba kitsure: 
\p —Naꞌen. Masen sja_ra̱ xuta ni̱ma̱ mé= xi tjinna̱. ꞌBa tsa tjin xi je kitsaꞌentꞌa_ra̱ cheje, ñujun kaꞌa xi ꞌba kjiꞌi sja ngani_ra̱. 
\p  
\v 9 ꞌBa Jesús kitsure: 
\p —Xi naire niꞌyabi je ꞌetukajin jere ngandaꞌe ngatꞌa je ꞌyare nga ntjere Abraham.  
\v 10 Ngatꞌa Kiꞌndire Xuta xiꞌiun jaꞌekangisjai ꞌba jaꞌetsikꞌangi xi je kichaja tsakaiñu. 
\s1 Nga Jesús ꞌbejña kjuakusun ngatꞌa tseꞌe chuꞌnda xi kitsaꞌere ton 
\r Mt. 25:14-30 
\p  
\v 11 ꞌBa kionga xuta inyaminya ñojon mé= xi tinchja Jesús, inyatsikjaꞌetsjen nga je mején ku̱atsejen jótsaꞌen Naꞌenchana kuatexuma; ngatꞌa Jesús je tifechu tiña naxinanda Jerusalén. Kui kjuañu, kui ꞌejñani kjuakusunbi.  
\v 12 ꞌBa kitsu: 
\p —Tsikꞌejña jngu xuta xi ntjere rey xi kjin kiji kjaꞌe nangi, tuxi rey sꞌianni ꞌba jaskan kjuaꞌe ngani.  
\v 13 ꞌBa nga kje fijín, kinchjare te chuꞌndare ꞌba tse ton kitsingantsja nga jngu jngu nchjabiu, ꞌba kitsure: “Tiꞌaxako tonbi kaꞌnda nga̱ kjuaꞌe ngañaa̱.”  
\v 14 Tunga xuta xi tseꞌe nangire kuastike xutabiu ꞌba kitsikasentjenngi nchja xi yaꞌa en xi ꞌbi kuetsu: “Bi mejénni̱ tsa kui xutabi xi reyni̱ ku̱an.” 
\p  
\v 15 ’Tunga rey kjiñaꞌan ꞌba jendiba ngani nangire. ꞌBa kionga je jaꞌe, ꞌexa nga kjuinukjuare chuꞌnda xi kitsingantsja ton, tuxi skueni jó tjin kejensunre nga jngu jngu.  
\v 16 ꞌBa jaꞌe xi titjun, ꞌba kitsure: “Naꞌen, tonri ngite kaꞌa je kitsikejensun kiꞌndire.”  
\v 17 ꞌBa xi rey kitsure: “Nda tjin, jngu ni chuꞌnda xi nda. Ngatꞌa kixi= kꞌiku̱e xachi xi kitsjare, kui kjua sjaꞌndeira̱ nga kuatexumari te naxinanda.”  
\v 18 ꞌBa kio jaꞌe chuꞌnda xi majóni, ꞌba kitsu: “Naꞌen, tonri ngiꞌón kaꞌa je kitsikejensun kiꞌndire.”  
\v 19 ꞌBa xi rey kitsure: “Ji xi kuatexumari ón naxinanda.” 
\p  
\v 20 ’ꞌBa kio jaꞌe ngijngu xi kitsu: “Naꞌen, ngaꞌe tijña ton xi kjiningantsjanaa̱. Nda= ꞌejñatjaa̱ ngajin jngu najñu;  
\v 21 ngatꞌa kitsakjunña̱ ngatꞌari. Ngatꞌa ji jngu= ni xuta xi ꞌñu tjenre, ꞌba chjube mé= xi bi ji kikꞌejñe, ꞌba ꞌbekui chan xi bi ji kikꞌentje.”  
\v 22 ꞌBa xi rey kitsure: “Ji chuꞌnda chꞌokun. Ko fani enre ndsuꞌbai saꞌenra̱ kjua. Je ꞌye nga an jngu= ña̱ xuta xi ꞌñu tjenre, ꞌba kjebia̱ mé= xi bi an ꞌejñaa̱, ꞌba ꞌbekua̱ chan xi bi an ꞌentjía̱.  
\v 23 Kui kjuañu ¿ánñu bi kjinikjaꞌasꞌenni tonna̱ ngaya banco? Ngatꞌa tsa ꞌba kjiñeꞌen, kionga jaꞌaa̱, kixuntsjaa̱ tonna̱ ꞌba ko kiꞌndire tsakaiñu.”  
\v 24 ꞌBa xi rey kitsure nchja xi kio inya: “Chjaꞌá_ru tonre xutabi ꞌba taꞌe_ru xi te mani tseꞌe.”  
\v 25 ꞌBa nchjabiu kitsure: “Naꞌen, tunga kui xutabiu je te kaꞌa ton tjinre.”  
\v 26 ꞌBa xi rey kitsu: “An ꞌba xin_nuu̱. Ngatsiꞌi xi tjinre ngisa= tse kuaꞌe ngisare, tunga xi tsajainre, tusa stjukjaꞌare kaꞌnda xi tjinchire.  
\v 27 ꞌBa ngatꞌa tseꞌe xi stikena̱, xi bi mejénre nga kuatexuma_ra̱, ndekonu ngaꞌe ꞌba ngixkua̱n tikꞌion.” 
\s1 Nga Jesús faꞌasꞌen naxinanda Jerusalén 
\r Mt. 21:1-11; Mr. 11:1-11; Jn. 12:12-19 
\p  
\v 28 ꞌBa kionga Jesús je ꞌba kitsu, kijitjunre xutare nga janda kiji naxinanda Jerusalén.  
\v 29 ꞌBa kionga je kuatiñatꞌare naxinanda Betfagé ko Betania, echu tjenngi xi Ya Olivo ꞌmi. ꞌBa kio kitsikasen jó xutare.  
\v 30 ꞌBa kitsure: 
\p —Tangiun naxinanda chi xi tijña nguba kio, ꞌba kionga kuitjasꞌion, xio jngu kiꞌndi burru xi tjitaꞌñu, xi kje nisa ꞌyajín ꞌbejñakjare. Chjundo ꞌba ndeko ngaꞌe.  
\v 31 ꞌBa tsa tjin xi skuiningiyanu: “¿Ánñu techjundañú tjiubo?”, ꞌbi tꞌin_ru: “Naꞌennaxu machjenre.” 
\p  
\v 32 ꞌBa kiji xi kjinikasen, ꞌba tsabe kiꞌndi burru jofatsaꞌen nga je kitsu Jesús.  
\v 33 ꞌBa yejerañu inyakjenda kiꞌndi burru, xi naire tsiningiyare: 
\p —¿Ánñu techjundañú kiꞌndi burru? 
\p  
\v 34 ꞌBa kui kitsingojore: 
\p —Naꞌennaxu machjenre. 
\p  
\v 35 ꞌBa ꞌbatsaꞌen jaꞌekore Jesús kiꞌndi burru, ꞌba yasunre tjiutsanga chajare ꞌba kitsikꞌejñakjare.  
\v 36 ꞌBa jotsaꞌen Jesús tifi, xuta inyabayuju tjiutsanga chajare ngaya ndiyo.  
\v 37 ꞌBa kionga je inyafechu ña fijenya tjenngi Ya Olivo, ngatsiꞌi xi tjenngire Jesús ꞌetutsꞌinre nga kiskiꞌndaya nga tsja titsubare ꞌba nga inyatsichjire Naꞌenchana ngatꞌare ngayéje kjuakun xi tu tsabe.  
\v 38 ꞌBa inyatsu: 
\p —¡Ngatatsichikuntaꞌen Naꞌenchana rey xi ndibani ngatꞌare jaꞌenre! ¡Ngatjasꞌe kjuaxiu ngankꞌaa, ꞌba ngatjanichjire Naꞌenchana ngankꞌaa! 
\p  
\v 39 Tunga yakꞌa xuta fariseo xi tjenjinre xutankjiun kitsure: 
\p —Maestru, chjutikue xutari. 
\p  
\v 40 ꞌBa Jesús kitsingojore: 
\p —ꞌBa xin_nuu̱ tsa xutabi xiu kꞌuendu, ꞌba=nde ndiojo skiꞌndaya. 
\p  
\v 41 ꞌBa kionga Jesús je echu tiñare naxinanda Jerusalén, kiskiꞌndantjai nga tsabe naxinandabiu.  
\v 42 ꞌBa kitsu: 
\p —¡Jún, xuta Jerusalén, tsa kuira nixtjinbi ku̱ankjinnu mé= xi tsja_nuu̱ kjuaxiu! Tunga ngandaꞌe tijñaꞌmonu.  
\v 43 Ngu kjuaꞌe nixtjin kionga xi stikenu kꞌuetinstundainu ko xjo nga kꞌuechjanu, ꞌba bi sjaꞌndenu tsa kuiyu.  
\v 44 ꞌBa niki sikjekjuakjinnu ꞌba sikꞌen xuta xi tseꞌe nanginu. ꞌBa nijnguú ndiojo nde sꞌe̱nduxjonenire xinkjin. Ngatꞌa bi kjiꞌyo nixtjin nga Naꞌenchana jaꞌetsikꞌanginu. 
\s1 Nga Jesús ꞌbaxje xi inyabateña tsajmi ña ma ndetsinre ningu 
\r Mt. 21:12-17; Mr. 11:15-19; Jn. 2:13-22 
\p  
\v 45 ꞌBa kio Jesús jaꞌasꞌen ña ma ndetsinre ningu ꞌba ꞌetutsꞌinre nga tsꞌaxje xi inyabateña tsajmi.  
\v 46 ꞌBa kitsure: 
\p —ꞌBitsaꞌen kuaꞌindutꞌa enre Naꞌenchana: “Niꞌyana̱, kui= xi ku̱an niꞌya ña xuta ma fakona̱.” Tunga jun, ngijore chacheje kjiñoꞌon. 
\p  
\v 47 ꞌBa nyujun nyujun Jesús yakuya ña ma ndetsinre ningu. ꞌBa xi ngakure naꞌmiu ko chjine kjuatexuma ꞌba ko xuta chingare naxinando tsangisjai jótsaꞌen ku̱an sikꞌenni Jesús.  
\v 48 Tunga bi kisakure jó saꞌenire, ngatꞌa ngatsiꞌi xuta ꞌñu nda inyaminya ñojonntsjai mé= xi Jesús titsu. 
\c 20  
\s1 Nga chjaningiyare Jesús ꞌyá xi kitsjare kjuaꞌñu 
\r Mt. 21:23-27; Mr. 11:27-33 
\p  
\v 1 Jngu nixtjin yejerañu Jesús tibakuya ña ma ndetsinre ningu ꞌba titsikjaꞌaxtiuyare xuta en ndare Naꞌenchana, kitsitiñatꞌare xi ngakure naꞌmiu ko chjine kjuatexuma ꞌba ko xuta chingare naxinando,  
\v 2 ꞌba kitsure: 
\p —ꞌBa tꞌinnii̱. ¿Mé= kjuaꞌñu xi tjinri nga ꞌbi teñeꞌen? ꞌBa ¿ꞌyá xi kitsjari kjuaꞌñu nga ma ꞌbi teñeꞌen? 
\p  
\v 3 ꞌBa Jesús kitsingojore: 
\p —ꞌBa nde an skuiningiya_nuu̱ jngu tsajmi. ꞌBa tingojonu.  
\v 4 ¿ꞌYá= xi kitsikasen Juan Bautista nga jaꞌekatenda, a Naꞌenchana, asa xuta=? 
\p  
\v 5 ꞌBa nchjabiu jonijmiko xinkjin nga ꞌbi kitsu: 
\p —Tsa kuixan nga Naꞌenchana kitsikasen, kui kuetsu=na: “Ngu, ¿ánñu bi kuakjainninu mé= xi kitsu Juan?”  
\v 6 ꞌBa tsa kuixan nga xuta kitsikasen, ngu ngatsiꞌi xuta kueꞌena ndiojo nga sikꞌenna, ngatꞌa makjainre nga Juan jngu profeta kuán. 
\p  
\v 7 ꞌBa ꞌbitsaꞌen kitsingojore Jesús: 
\p —Bi ꞌyee̱ ꞌyá= xi kitsikasen. 
\p  
\v 8 ꞌBa ꞌbatsaꞌen Jesús kitsu nganire: 
\p —ꞌBa ninga an bi ꞌba xin_nuu̱ mé kjuaꞌñu xi tjinna̱ nga ꞌbi tsaꞌaa̱n. 
\s1 Nga Jesús ꞌbejña kjuakusun ngatꞌa tseꞌe nchja chꞌokun xi tsaꞌexako uva 
\r Mt. 21:33-44; Mr. 12:1-11 
\p  
\v 9 ꞌBa Jesús ꞌetutsꞌinre nga ꞌejñare jngu kjuakusun xutankjiun, ꞌba kitsu: 
\p —Jngu xuta ꞌentje uva. ꞌBa kitsikeyare nangiu nchja xi mare tsaꞌexako uva ꞌba kui kjin kiji, ꞌba ꞌñu tsé tsꞌandayare.  
\v 10 ꞌBa kionga echu chanre tu, xi naire nangiu kitsikasen jngu chuꞌndare, tuxi kuekiꞌanire nchjabiu nga sjare tu xi ꞌbakore. Tunga nchjabiu yeꞌere chuꞌndabiu ꞌba tu tjejen ntsja nga kitsikasen.  
\v 11 ꞌBa kio xi naire nangiu kitsikasen ngani ngijngu chuꞌndare; tunga nchjabiu ꞌba nde yeꞌe nganire chuꞌndabiu, ꞌba chꞌo kitsiko ꞌba tu tjejen ntsja nga kitsikasen.  
\v 12 ꞌBa xi naire nangiu kitsikasen ngani ngijngu chuꞌndare, tunga nchjabiu ꞌba nde kitsiꞌon nganire chuꞌndabiu ꞌba tsꞌaxje. 
\p  
\v 13 ’Tuchan xi naire nangiu ꞌbi kitsu: “¿Mé= xi saꞌaa̱n? Tusa sikasia̱n kiꞌndi xi ꞌñu tjona̱. ꞌBa ku̱an kionga nchjabiu skue kiꞌndina̱, skuekun.”  
\v 14 Tunga kionga nchjabiu tsabe nga titsitiñatꞌare kiꞌndire xi naire nangiu, ꞌbi kitsure xinkjin: “Kui=bi xi xuntsja yeje xi tjinre naꞌenre. Tusa sikꞌian, tuxi tsajan ku̱anni mé= xi xuntsja.”  
\v 15 ꞌBa meni nchjabiu kikotꞌaxin ngaꞌnde ña tjintje uva kiꞌndire xi naire nangiu ꞌba kitsikꞌen. 
\p ’ꞌBa mani, xi naire nangiu, ¿Mé= xi siko nchjabiu?  
\v 16 Ngu kjuaꞌetsikjesun nchjabiu ꞌba kjaꞌe xuta sikeya nganire ngaꞌnde ña tjintje uva —kitsu Jesús. 
\p ꞌBa kionga xuta xi inya kio kjintꞌe kibi, kitsu: 
\p —¡Niñajanni ꞌba ngatjama! 
\p  
\v 17 Tunga Jesús kiskutsejenꞌa nchjabiu ꞌba kitsure: 
\p —Ngu, ¿jó tsunire en xi kuaꞌindutꞌa enre Naꞌenchana? Ngatꞌa ꞌbitsaꞌen kuaꞌindutꞌa: “Ndiojo xi nchja chjine xjo tsꞌaxjengi, kui= xi je kuánni ndiojo titjun.”  
\v 18 ꞌBa tuꞌyañu xi skasun ndiojobiu, niki ku̱axkua. ꞌBa xi kuijennere ndiojobiu, niki ku̱axi —kitsu Jesús. 
\s1 Nga Jesús bakuya ngatꞌa tseꞌe kjuaꞌbechjintjai 
\r Mt. 21:45-46; 22:15-22; Mr. 12:12-17 
\p  
\v 19 ꞌBa ndekuini chubabiu xi ngakure naꞌmiu ꞌba ko chjine kjuatexuma kuamejénre kitsuba Jesús, ngatꞌa be= nga Jesús ꞌejña kjuakusunbi ngatꞌa tseꞌe kui, tunga kitsakjunke xutankjiun.  
\v 20 ꞌBa kjinikasen ña tijña Jesús yakꞌa nchja, tuxi kiskutsejenꞌmonire. Kui xi kitsimaña yojore nga nda xuta kitsu, tuxi saꞌenni nga Jesús kuetsu jngu en xi bi ꞌba tjin, ꞌba ꞌbatsaꞌen ku̱an singantsjare gobernador tseꞌe Roma.  
\v 21 ꞌBa kui nchjabiu kitsure: 
\p —Maestru, ꞌya=ni ji̱n nga kjuakixi= xi sji ko xi bakuye ꞌba nga bi kabi ñeꞌen kjua xuta. Tusa ko kjuakixi bakuye ndiyare Naꞌenchana.  
\v 22 ¿A tixaꞌnde asa bi tixaꞌnde nga kꞌuechjintjai_ra ña xuta ngakure Romano? ¿A kꞌuechji=ña, asa bi kꞌuechja? 
\p  
\v 23 Tunga Jesús be= kjuamañare nchjabiu, ꞌba kitsure: 
\p  
\v 24 —Takunu jngu ton denario. ¿ꞌYá= tseꞌe isen xi kjitꞌa ngaꞌe, ꞌba ꞌyá= tseꞌe jaꞌen xi kuaꞌindutꞌa tonbi? 
\p ꞌBa nchjabiu kitsingojo: 
\p —Tseꞌe xuta titjun César. 
\p  
\v 25 ꞌBa Jesús kitsure: 
\p —Ngu, taꞌe_ru César mé= xi kui tseꞌe, ꞌba taꞌe_ru Naꞌenchana mé= xi tseꞌe kui. 
\p  
\v 26 ꞌBa nchjabiu bi kuán kitsaꞌen nga Jesús kuetsu jngu en xi bi ꞌba tjin ngixkun xutankjiun. Tusa kuakunre en xi kitsingojo Jesús ꞌba xiu tsikꞌendu. 
\s1 Nga Jesús bakuya nga kjuaꞌaya nganire xuta 
\r Mt. 22:23-33; Mr. 12:18-27 
\p  
\v 27 ꞌBa kio yakꞌa nchja saduceo jaꞌekun Jesús. Kui nchjabiu tsu nga mikꞌen bi nde faꞌayanire; ꞌba jaꞌekiningiyare Jesús, ꞌba kitsure: 
\p  
\v 28 —Maestru, ꞌbitsaꞌen kitsiꞌindu xujunna Moisés: “Tsa jngu xiꞌin xi je tsixanko chjun kueya, ꞌba tsa bi kisꞌekore kiꞌndi, jngu ntsꞌe xuta xi kꞌion kuixanko ngani chjun kꞌanbiu tuxi sjanire kiꞌndi ntsꞌe xi kꞌion.”  
\v 29 Ngu, tsikꞌendu yatu nchja xi ntsꞌe mani. Xi matitjun tsixan; tunga kꞌen, ꞌba bi kisꞌere kiꞌndi.  
\v 30 ꞌBa chjunbiu tsixanko ngani xi majóni, xi ꞌba nde kꞌen, ꞌba bi kisꞌere kiꞌndi ngayeje.  
\v 31 ꞌBa chjunbiu tsixanko ngani xi majánni ngayeje, ꞌba ꞌba kitsaꞌen ngatsiꞌi xi yakꞌa. Ngayatu jesun, ꞌba bi kisꞌere kiꞌndi.  
\v 32 ꞌBa jaskan ꞌba nde kꞌen chjunbiu ngayeje.  
\v 33 ꞌBamani, nixtjin nga kjuaꞌaya nganire xuta ngajinre mikꞌen, ¿ꞌyá= tseꞌe ku̱an chjunbi? Ngatꞌa ngayatu tsixanko. 
\p  
\v 34 ꞌBa Jesús kitsure: 
\p —Xuta xi tjin nixtjin ngandaꞌe bixan ꞌba tsikixan kiꞌndire.  
\v 35 Tunga xuta xi Naꞌenchana saꞌenre kjua nga ꞌbakore nga kꞌuendukun nixtjin xi saꞌe ndiba, xi kjuaꞌaya nganire ngajinre mikꞌen, kui= xi bi nde kuixanni ꞌba bi nde sikixanni kiꞌndire,  
\v 36 ngatꞌa bi nde ku̱an kueyani. Tusa kꞌuendu jotsaꞌen tjindu ankjele, ꞌba kiꞌndire Naꞌenchana ku̱an, ngatꞌa jaꞌaya nganire ngajinre mikꞌen.  
\v 37 Tunga ngatꞌa tseꞌe nga kjuaꞌaya nganire xuta, kaꞌnda Moisés ꞌba nde ꞌejñatsejen nga kjuaꞌaya nganire xuta ngajinre mikꞌen, kionga kitsiꞌindu ngatꞌa tseꞌe ya naꞌya xi titijin ndiꞌi. Ngatꞌa ꞌbitsaꞌen kitsure Naꞌenchana: “Naꞌenre Abraham ko Naꞌenre Isaac ꞌba ko Naꞌenre Jacob.”  
\v 38 ꞌBa Naꞌenchana bi naꞌenre mikꞌen kuán, tu tseꞌe sani xi tjindukun. Ngatꞌa ngixkun Naꞌenchana tjindukun= ngatsiꞌi xuta. 
\p  
\v 39 ꞌBa kio yakꞌa chjine kjuatexuma kitsu: 
\p —ꞌBa= tjin mé= xi sji, maestru. 
\p  
\v 40 ꞌBa bi nde mani kakun nga miningiya ngisare Jesús. 
\s1 Nga Jesús miningiya ꞌyá ntje ndibanire Cristo 
\r Mt. 22:41–23:36; Mr. 12:35-40; Lc. 11:37-54 
\p  
\v 41 ꞌBa ꞌbatsaꞌen Jesús tsiningiyare: 
\p —¿Ánñu tsuni xuta nga ntjere David ndibani Cristo?  
\v 42 Ngatꞌa ndekuini David ꞌbitsaꞌen kitsiꞌindutꞌa xujun Salmos: 
\q1 Naꞌenchana kitsure Xuta chingana̱: 
\q1 “Teni ngate kixina̱ 
\q1  
\v 43 kaꞌnda nga̱ xi stikeri ngi ndsakui sikꞌendaa̱.” 
\m  
\v 44 Ngu, ¿jótsaꞌen Cristo ntjere David kjuendibani, nga ndekuini David “Xuta chingana̱” tsure? 
\p  
\v 45 ꞌBa yejerañu ngatsiꞌi xuta inyaminya ñojon, Jesús jako xutare, ꞌba kitsure: 
\p  
\v 46 —Tikuendo yojonu ngatꞌa tseꞌe chjine kjuatexuma. Ngu, matsjare ꞌbetsuma nga baja najñu nduju ꞌba matsjare nga ko ꞌñu tsé kjuaxuta nikjaꞌayare ngajin ndetsin. ꞌBa matsjare nga ꞌbendusun yaxile xi tjun inya niꞌya sinagoga ꞌba ngaꞌnde xi ngisa nda kjaꞌajin nga jngu sꞌi.  
\v 47 ꞌBa kui xi kjaꞌare niꞌyare yanchjin kꞌan, ꞌba saꞌe ꞌñu tsé fako Naꞌenchana meni xuta xi kjaꞌere kuetsuni: “Ne nda xuta.” Kui kjuañu xutabiu ne tsé kjuanima kjuaꞌaxtiuni. 
\c 21  
\s1 Nga Jesús bakuya ngatꞌa tseꞌe ton chje 
\r Mr. 12:41-44 
\p  
\v 1 ꞌBa kionga Jesús kiskutsejen, tsabe xuta nyina xi inyaminya tonre ngaya kaxa xi tseꞌe ton chje.  
\v 2 ꞌBa nde tsabe jngu chjun kꞌan ni̱ma̱ xi ꞌeya kaxa tseꞌe ton chje jó ton xkua xi chuba kjiya.  
\v 3 ꞌBa Jesús kitsu: 
\p —Kjuakixi= xi xin_nuu̱ nga kui chjun kꞌan nimabi ngisa= tse kitsja tuꞌbani ko ngatsiꞌi xi yakꞌa.  
\v 4 Ngu ngatsiꞌi xi yakꞌa tu kui xi ꞌbangire kitsja, tunga chjunbi, ngajin kjuanimare, je kitsja yeje xi machjenre nga kꞌuejñakun. 
\s1 Nga Jesús tsu mé= xi kuakutsejen nga kjue ngasunꞌndio 
\r Mt. 24:1-28; Mr. 13:1-23 
\p  
\v 5 ꞌBa yakꞌa xutare inyanchja ngatꞌa tseꞌe ningu, jótsaꞌen tsjatsaꞌen kjiñaꞌaxako ndiojo xi tsjakun, ꞌba nde ko tsajmi tsjakun xi tibaꞌe kjuatjore Naꞌenchana. Tunga Jesús kitsu: 
\p  
\v 6 —Kjuaꞌe= nixtjin nga ngayéje kibi xi jun techutsejenꞌo kjuekjua. Kuixungi yeje ꞌba nijnguú nde ndiojo sꞌe̱nduxjonenire xinkjin. 
\p  
\v 7 ꞌBa ꞌbatsaꞌen nchjabiu tsiningiyare: 
\p —Maestru, ¿kjiaꞌá nga ꞌbi ku̱an? ꞌBa ¿mé= chuba xi sꞌe̱ kionga je kꞌuetjusun yeje kibi? 
\p  
\v 8 ꞌBa Jesús kitsu: 
\p —Tikuendo yojonu nga tuꞌyá ngatꞌejñunu. Ngatꞌa ne nkjin xuta kjuaꞌe xi jaꞌenna̱ sichjen, ꞌba kuetsu: “An= ña̱ xi Cristo”, ꞌba: “Nixtjinbiu je matiña yaꞌa.” Tunga bi mangintjenngiu kui.  
\v 9 ꞌBa kionga jun kjuinuꞌyo nga tjin kjuachan ꞌba nga tsajain kjuaxiu ngajinre naxinanda xi tjin, bi kun, ngatꞌa tjinne=re nga tjun ꞌba ku̱an, tunga kje faꞌejín nixtjin nga kjue ngasunꞌndebi yaꞌa. 
\p  
\v 10 ꞌBa Jesús kitsu ngisare: 
\p —Naxinanda skjanko kjaꞌe naxinanda, ꞌba chikun skjanko kjaꞌe chikun.  
\v 11 ꞌBa nga i nga jaan sꞌe̱ chon xi ne ꞌñu ko kjindia ꞌba ko chiꞌin xi ꞌñu. ꞌBa ku̱atsejen ngankꞌaa chuba yaꞌe ꞌba ko mé= xi kuinyakunre xuta. 
\p  
\v 12 ’Tunga kionga kje majín ngayéje kibi, jun titjun subanu xuta ꞌba sjenngikenu. Singantsjanu ngaya ntsja xi ngakure niꞌya sinagoga ꞌba sikjaꞌasꞌennu nduya. ꞌBa tu ngatꞌa tsaꞌan= nini kuekonu ngixkun rey ꞌba ngixkun gobernador.  
\v 13 ꞌBa kionga ꞌba kuatoꞌon, sa̱kuꞌndenu nga kꞌue_ru nijmi nchjabiu ngatꞌa tsaꞌan.  
\v 14 ꞌBi tsaꞌen tikjaꞌetsjion nga bi tjinnere nga kꞌuendatitjun jó kuixun tuxi kuinyakoñu yojonu.  
\v 15 Ngatꞌa an sja_nuu̱ en ko kjuankjin kakun jótsaꞌen kjuinukjuo meni nga xuta xi stikenu bi saꞌennu kionga xuko.  
\v 16 ꞌBa kaꞌnda xichanu ko ntsꞌio ko xingiu ꞌba ko xuta xi nda yaꞌanu singantsjanu ꞌba yakꞌa xi tjin ngajinnu kjuinikꞌen.  
\v 17 ꞌBa tu ngatꞌana̱= nini ku̱astike tsiꞌinu xuta.  
\v 18 Tunga nijnguú ntsja ku cha̱ja.  
\v 19 ¡Kixi tinyo ꞌba bi nikje_ru kakún, tuxi kꞌuangiñu! 
\p  
\v 20 ’ꞌBa kionga xio nga chasoldadu kꞌuetinstunndaire naxinanda Jerusalén, ngatjaꞌyo nga je kuatiña nixtjin nga kjuekjua.  
\v 21 ꞌBa kui nixtjinbiu, xi tjindu nangi Judea ngatanga ña tjin nindu, ꞌba xi tjindu ngajin naxinanda Jerusalén ngatꞌetju naxinando, ꞌba xi tjindu ngijñaa, bi nde ngatjendiba ngisani ngajin naxinando.  
\v 22 Ngatꞌa kui nixtjinbiu sakure chjire xuta ngatꞌare mé= xi bi nda kitsaꞌen, tuxi ꞌbatsaꞌen ku̱ajngu yejeni xi kuaꞌindutꞌa enre Naꞌenchana.  
\v 23 ¡Nimaxunini yanchjin xi kui nixtjinbiu tjiꞌyamore kiꞌndi ꞌba xi inyatsikaki kiꞌndire! Ngatꞌa tse kjuanima xi sꞌe̱ ngasunꞌndio, ꞌba kjuastire Naꞌenchana kjuaꞌenere naxinandabi.  
\v 24 ꞌBa tjin xi kjuinuñare kicha, ꞌba yakꞌa tjiꞌñu nga kuechani ngayéje nangi xi tjin. ꞌBa xuta xi bi tseꞌe Israel kuinyane naxinanda Jerusalén ꞌnda nga̱ ku̱ajngu nixtjin xi kikaꞌeꞌndere nga kuatexuma. 
\s1 Kionga kjuaꞌe ngani Kiꞌndire Xuta xiꞌiun 
\r Mt. 24:29-35, 42-44; Mr. 13:24-37 
\p  
\v 25 ’ꞌBa sꞌe̱re chu̱ba̱ tsuꞌbiu, so ꞌba ko niñu. ꞌBa ngaꞌe, tꞌanangiu, ngayéje naxinanda ꞌñu sa̱kjun ꞌba bi skue mé= xi sikjaꞌetsjen ngatꞌa tseꞌe jotsaꞌen ꞌñu kjuane ndachikun ꞌba jotsaꞌen ꞌñu kuaje nkꞌa tsindiure nando.  
\v 26 ꞌBa xuta kueyaya nga sa̱kjun kionga skue mé= xi ku̱ataꞌen ngasunꞌndio, ngu kaꞌnda ngaꞌñu xi tjin ngankꞌaa steya.  
\v 27 ꞌBa kio xiare Kiꞌndire Xuta xiꞌiun, nga tjindibajin yufi ko ꞌñu tsé kjuaꞌñu ꞌba ko kjuaje.  
\v 28 ꞌBa kionga kꞌuetutsꞌinre nga ꞌba ku̱an, tinyo ꞌba chutsijon ngankꞌaa, ngatꞌa je matiña nixtjin nga ku̱ando —kitsu Jesús. 
\p  
\v 29 ꞌBa Jesús ꞌba nde ꞌejña jngu kjuakusun, ꞌba kitsu: 
\p —Chutsejenꞌo ya higo ko nituñare ya xi tjin.  
\v 30 Kionga je ꞌbetutsꞌinre nga ꞌbetjure ntsꞌen, je ꞌyo nga nixtjinre chundaba matiña.  
\v 31 ꞌBa nde ꞌba= tsaꞌennire kionga xio nga je ꞌba tjima, ngatjaꞌyo nga je matiña nixtjin nga kuatexuma Naꞌenchana. 
\p  
\v 32 ’Kjuakixi= xi xin_nuu̱ nga ku̱ajngu yeje kibi kionga kje fesunjín xuta xi tjin ngandaꞌe.  
\v 33 Ngankꞌaa ꞌba ko tꞌanangiu kjuetꞌa, tunga enna̱ bi kjuetꞌa. 
\p  
\v 34 ’Tikuendo yojonu, ꞌba bi baꞌeꞌndio tsa sitajajin inimanu mé= xi chꞌotjin joni kjuachꞌi ko kjuamafo ngatꞌa tseꞌe mé= xi mejénre yojonu asa mé= xi tjin ngasunꞌndio. Ngatꞌa tsa ꞌba siꞌon, kionga kjuaꞌe nixtjinbiu, taꞌa skanenu joni jngu chen.  
\v 35 ꞌBa= tsaꞌen kui nixtjinbiu kjuendibanere ngatsiꞌi xuta xi tjin ngasunꞌndio.  
\v 36 Kui kjua tetsubandañu jun, ꞌba chukontsjo Naꞌenchana, meni nga sꞌe̱ninu ngaꞌñu nga kuiyu ngayéje kjuanima xi ku̱an, ꞌba nga kixi kuinyo ngixkun Kiꞌndire Xuta xiꞌiun —kitsu Jesús. 
\p  
\v 37 ꞌBa nyujun nyujun Jesús yakuya ña ma ndetsin ningu, ꞌba nga majñu fitsikjaꞌaya tjenngi xi Ya Olivo ꞌmi.  
\v 38 ꞌBa ngatsiꞌi xuta tajñu tajñu jaꞌe ña ma ndetsin ningu nga faꞌekasen ñojonre Jesús. 
\c 22  
\s1 Nga xutaxa foyare nga suba Jesús 
\r Mt. 26:1-5, 14-16; Mr. 14:1-2, 10-11; Jn. 11:45-53 
\p  
\v 1 ꞌBa je matiña sꞌi pascua, kionga xuta judío kjine niñuxtila xi tsajainre naꞌyu san.  
\v 2 ꞌBa xi ngakure naꞌmiu ꞌba ko chjine kjuatexuma inyamangisjai ndiya jótsaꞌen ku̱an sikꞌen Jesús, ngatꞌa tsakjunke xutankjiun. 
\p  
\v 3 ꞌBa chanayi Satanás jaꞌasꞌenjin inimare Judas xi ꞌba nde Iscariote ꞌmi, jngu xi tejó xutare Jesús.  
\v 4 ꞌBa kui kikun xi ngakure naꞌmiu ko xi ngakure chasoldadu xi tsikuenda ningu, ꞌba jonijmiko nchjabiu ngatꞌare jótsaꞌen ku̱an singantsjare Jesús.  
\v 5 ꞌBa nchjabiu kuatsjare ꞌba ꞌendako Judas nga sjare ton.  
\v 6 ꞌBa Judas kuakjainre ꞌba ꞌetutsꞌinre nga tsangisjai mé= fa chu̱ba̱ xi ngisa nda nga singantsja Jesús kionga bi skue xutankjiun. 
\s1 Nga kjenko xutare Jesús 
\r Mt. 26:17-29; Mr. 14:12-25; Jn. 13:21-30; 1Co. 11:23-26 
\p  
\v 7 ꞌBa je jaꞌe nixtjin nga xuta judío kjine niñuxtila xi tsajainre naꞌyu san, ꞌba nga tsikꞌen chutsanga tseꞌe sꞌi pascua.  
\v 8 ꞌBa Jesús kitsikasen Pedro ko Juan, ꞌba kitsure: 
\p —Tanginkꞌendo xichine tseꞌe sꞌi pascua, meni nga ñatjen sinchjaña. 
\p  
\v 9 ꞌBa nchjabiu tsiningiyare: 
\p —¿Ña=ñu mejénri nga kuekꞌendai xi xina? 
\p  
\v 10 ꞌBa Jesús kitsure: 
\p —Kionga kuitjasꞌion ngajin naxinando, kio skajiun jngu xuta xi jngu nisa nanda yaꞌa. Tangintjengiu ꞌnda niꞌya ña kui kjuaꞌasꞌen,  
\v 11 ꞌba ꞌbi tꞌin_ru xi naire niꞌyo: “Maestru tsuri: ¿Ñáre ngaꞌndeñu nga kuakjenkua̱ xutana̱ kionga kuechji jñii̱ sꞌi pascua?”  
\v 12 ꞌBa kio kui kuakunu jngu ngaꞌnde teya xi je tijñanda ꞌba xi ngankꞌare niꞌyo tijña. Kio tꞌendo xi xina. 
\p  
\v 13 ꞌBa xutare kiji ꞌba ꞌba fa tsaꞌen kuasjaire jotsaꞌen jaꞌba je kitsure Jesús. ꞌBa kio ꞌenda xi skine jñu sꞌi pascua. 
\p  
\v 14 ꞌBa kionga je echu chu̱ba̱ nga kuakjen, Jesús ko apóstoles tsikꞌendutꞌa yamixo.  
\v 15 ꞌBa Jesús kitsure: 
\p —¡A tu ꞌñu= mejénna̱ nga ñatjen skinaa̱ ko jun xichine tseꞌe sꞌi pascuabi, kionga kje faꞌaxtiujía̱n kjuanima!  
\v 16 Ngatꞌa ꞌba xin_nuu̱ nga bi nde skineña̱ xi tseꞌe sꞌi pascua ꞌnda nga̱ ku̱ajngu jó tsunire sꞌiu ña batexuma Naꞌenchana. 
\p  
\v 17 ꞌBa ꞌbatsaꞌen kiskjebe chutsinbiu ꞌba kionga je kitsjare kjuanda Naꞌenchana, kitsu: 
\p —Chjubio kibi ꞌba tikaꞌbisun_ru xingiu.  
\v 18 Ngatꞌa xin_nuu̱ nga bi nde binu kꞌuiña̱ kaꞌnda nixtjin nga kuatexuma Naꞌenchana. 
\p  
\v 19 ꞌBa jaskan kiskjebe niñuxtilo ꞌba kionga je kitsjare kjuanda Naꞌenchana, kitsijoya ꞌba kitsjare xutare, nga titsu: 
\p —Kui=bi xi yojona̱, xi singantsja nga kueya nga tu kjuanda tsojon. ꞌBa tiꞌon, tuxi kjuaꞌetsjenninu ngatꞌa tsaꞌan. 
\p  
\v 20 ꞌBa kionga je tsakjen, ꞌba nde kiskjebe chutsinbiu, nga titsu: 
\p —Kui chutsinbi xi bakutsejen kjua xatse xi tiꞌbendakoni Naꞌenchana ko xutare ngatꞌare jinna̱ xi titsen nga tu kjuanda tsojon nga sꞌe̱nda kjuo. 
\p  
\v 21 ’Tunga ngandaꞌe, xuta xi singantsjana̱ ꞌba nde tijñatꞌakona̱ yamixabi.  
\v 22 Ngatꞌa ꞌba= ku̱anre Kiꞌndire Xuta xiꞌiun jotsaꞌen kisꞌenda ngatꞌare kui, tunga ¡nimaxuni xuta xi singantsja kui! —kitsu Jesús. 
\p  
\v 23 ꞌBa ꞌbatsaꞌen xutare ꞌetutsꞌinre nga tsiningiyare xinkjin ꞌyá= xi singantsja. 
\s1 Nga Jesús tsu ꞌyá= xi ngisa tjun tijña 
\p  
\v 24 ꞌBa kio xutare josiko xinkjin ngatꞌare ꞌyá= xi ngisa tjun tijña ngajinre.  
\v 25 Tunga Jesús kitsure: 
\p —Rey xi batexuma naxinanda xi bi judío ꞌñu batexumare xutare. ꞌBa nchja xi tjinre xa mejénre nga xuta kuetsure nga nda inyatsaꞌen.  
\v 26 Tunga ngajinnu bi ꞌba ku̱an. Tusa xi ngisa tjun tijña ngajinnu ngatatsaꞌen yojore joni tsa kui xi ngisa kiꞌndi. ꞌBa xi batexuma ngatatsaꞌen yojore joni tsa kui xi chuꞌndare xi yakꞌa.  
\v 27 Ngu, ¿ꞌyá= xi ngisa tjun tijña? ¿A xi ꞌbejñatꞌa yamixo nga kjine=, asa chuꞌnda xi ꞌbeya xichine=? ¿A bi tsa xi ꞌbejñatꞌa yamixo? Tunga an tejñajin_nuu̱ joni chuꞌndanu. 
\p  
\v 28 ’Jun bi kjinikumanuu̱ kionga kichutꞌayakona̱.  
\v 29 Kui kjua sjani_nuu̱ kjuaꞌñu nga kuatexumo, jotsaꞌen kitsjana̱ Naꞌenna̱,  
\v 30 tuxi sinchjañu ꞌba sꞌiuñu tꞌa yamixana̱ ña kuatexumaa̱, ꞌba kuetsubasun yaxile ña siꞌan_ru kjua ntjere xuta Israel xi tejó kaꞌa mani. 
\s1 Nga Jesús tsutitjun nga Pedro kuetsu nga bi xutare kuán 
\r Mt. 26:31-35; Mr. 14:27-31; Jn. 13:36-38 
\p  
\v 31 ꞌBa Jesús kitsu: 
\p —Simón, chanayi Satanás tsiꞌakjua nga kꞌuetsujmeyanu joni ko trigo.  
\v 32 Tunga an je ꞌetsa_ra̱ Naꞌenchana ngatꞌa tsiji, tuxi bi sichajani kjuamakjainri. ꞌBa kionga kjuaꞌe ngani ngixkua̱n, tisekue ntsꞌé tuxi kixi kuinyantsjaini. 
\p  
\v 33 ꞌBa Simón kitsure: 
\p —Naꞌen, tjijngu takua̱n nga kjuikora̱ nduya ꞌba kaꞌnda kueyakora̱. 
\p  
\v 34 ꞌBa Jesús kitsure: 
\p —Pedro, an xinra̱, kionga kje kjiꞌndajín chaxicha nixtjin ngandaꞌe, ji je ján ndiya kisji nga bi xutana̱ kuáin. 
\p  
\v 35 ꞌBa saꞌe tsiningiyare xutare: 
\p —Kionga kitsikasen_nuu̱ ꞌba kixin_nuu̱ nga bi xꞌo chitsa, ninga ton ninga jnde, ¿a tjin= xi kichajanu? 
\p ꞌBa nchjabiu kitsure: 
\p —Tumé kichajani̱. 
\p  
\v 36 ꞌBa Jesús kitsu nganire: 
\p —Tunga ngandaꞌe, xi tjinre chitsa, ngatabaꞌa. ꞌBa nde ngatabaꞌa tonre. ꞌBa xi tsajainre kicha, ngatateña najñu ndujure ꞌba ngatatsejngu.  
\v 37 Ngu ꞌba xin_nuu̱, nga tjinnere nga kꞌuetjusun enbi xi kuaꞌindutꞌa enre Naꞌenchana ngatꞌa tsaꞌan: “ꞌBa kui xi ꞌba nde kisꞌexkijinre xuta chꞌokun.” Ngatꞌa ngayéje xi kuaꞌindutꞌa ngatꞌana̱ tjinnere nga kꞌuetjusun. 
\p  
\v 38 ꞌBa nchjabiu kitsure: 
\p —¡Naꞌen, ngaꞌe tjindu jó kicha! 
\p ꞌBa Jesús kitsu ngani: 
\p —Je kuán nde. 
\s1 Nga Jesús fako Naꞌenchana 
\r Mt. 26:36-46; Mr. 14:32-42 
\p  
\v 39 ꞌBa saꞌe Jesús ꞌetju ꞌba kiji tjenngi Ya Olivo jotsaꞌen ntsjai. ꞌBa nde xutare kitjenngi ngayeje.  
\v 40 ꞌBa kionga je echu kio, Jesús kitsure: 
\p —Chjaꞌa_ru kjuanda Naꞌenchana, tuxi bi xutꞌayakoninú. 
\p  
\v 41 ꞌBa kitsikjintꞌare jo kjiꞌi ma chanikjaꞌa jngu ndiojo. ꞌBa kio tsakasenkunchꞌin ꞌba jako Naꞌenchana,  
\v 42 ꞌba kitsure: 
\p —Naꞌen, tsa mejénri kꞌuejñatꞌaxinnaa̱ kui kjuanimabi, tꞌejñatꞌaxinnaa̱. Tunga bi ngatjama jotsaꞌen an mejénna̱, tusa jotsaꞌen ji mejénri. 
\p  
\v 43 ꞌBa kuatsejen jngu ankje xi jendibajenni ngankꞌaa nga jaꞌetsjare ngaꞌñu.  
\v 44 ꞌBa kionga ne tse kjuanima tifaꞌaxtiu Jesús, ngisa ꞌñu jako Naꞌenchana, ꞌba nandubare tsixu tꞌanangiu joni tinre jin xi tsiña. 
\p  
\v 45 ꞌBa kionga je jetꞌare nga tifako Naꞌenchana, tsisetjen ꞌba jendiba ngani ña tjindu xutare. ꞌBa kjiyufe nga echu ngatꞌa je kitsikjejndare kjuabo.  
\v 46 ꞌBa Jesús kitsure: 
\p —¿Ánñu tetsjujñafeñu? Tisetjion ꞌba chjaꞌa_ru kjuanda Naꞌenchana, tuxi bi xutꞌayakoninú. 
\s1 Nga faꞌenduba Jesús 
\r Mt. 26:47-56; Mr. 14:43-50; Jn 18:2-11 
\p  
\v 47 ꞌBa yejerañu tinchja Jesús, nkjin xuta jaꞌe. ꞌBa Judas xi jngu xutare Jesús xi tejó tjentitjunre xutankjinbiu. Kui kitsitiñatꞌare Jesús ꞌba ꞌendsuꞌa.  
\v 48 ꞌBa Jesús kitsure: 
\p —Judas, ¿a ningantsjani Kiꞌndire Xuta xiꞌiun ko jngu ndsuꞌa? 
\p  
\v 49 ꞌBa kionga xutare xi inyandaire Jesús tsabe mé= xi tjima, tsiningiyare: 
\p —Naꞌen, ¿a kicha= kuixkjankoni̱? 
\p  
\v 50 ꞌBa jngu xutare xi sꞌejña kio yajare chuꞌndare naꞌmi titjun, ꞌba tsatetꞌa ñojon kixi.  
\v 51 Tunga Jesús kitsu: 
\p —Je kuán nde. Bi ꞌba ñoꞌon. 
\p ꞌBa kitsiko ñojon chuꞌndabiu, ꞌba kitsinda.  
\v 52 ꞌBa saꞌe Jesús jako xi ngakure naꞌmiu ko xi ngakure chasoldadure ningu ꞌba ko nchja chingare naxinando xi jaꞌetsuba, ꞌba kitsure: 
\p —¿Ánñu ko kicha ko ya kichꞌañu nga jaꞌechjaꞌanuu̱, joni tsa jngu chacheje kuáa̱n?  
\v 53 Nyujun nyujun tsakatejñajinntsjai_nuu̱ nga yakuya ña ma ndetsinre ningu, ꞌba niñajanni kjindubanuu̱. Tunga tsojon horabi, kionga xi jñu batexuma. 
\s1 Nga Pedro tsu nga bi xutare Jesús kuán 
\r Mt. 26:57-58, 69-75; Mr. 14:53-54, 66-72; Jn. 18:12-18, 25-27 
\p  
\v 54 ꞌBa saꞌe nchjabiu kitsuba Jesús ꞌba kiko ndaba naꞌmi titjun. ꞌBa Pedro kjin tjenngire.  
\v 55 ꞌBa ngamasenre ngandetsin niꞌyabiu nchjabiu ꞌetse ndiꞌi ꞌba tsikꞌendundaire, ꞌba Pedro ꞌba nde tsikꞌejñajinre ngayeje.  
\v 56 ꞌBa kio jngu chjun chuꞌnda tsabe kui nga tijñatꞌa ndiꞌu, ꞌba nda kiskutsejenꞌa, ꞌba kitsu: 
\p —Kui xutabi ꞌba=nde tsakꞌajmeko Jesús. 
\p  
\v 57 Tunga Pedro ꞌeꞌmotaꞌen yojore nga kitsu: 
\p —Na, bi ꞌbexkua̱n xutabiu. 
\p  
\v 58 ꞌBa sangutjun, ngijngu xuta tsabe ngani, ꞌba kitsure: 
\p —Ji ꞌba=nde makue nchjabiu ngayeje. 
\p Tunga Pedro kitsu: 
\p —Junjun, naꞌen, bi makua̱. 
\p  
\v 59 ꞌBaru tsa jngu hora jaskan ngani, ngijngu xuta ꞌñu si kitsu: 
\p —Kjuakixi= nga Jesús tsakꞌajmetjenngi, ngatꞌa ꞌba=nde Galilea tseꞌe ngayeje. 
\p  
\v 60 Tunga Pedro kitsu ngani: 
\p —Naꞌen, bi ꞌbia̱ mé= xi teꞌmi_ri. 
\p ꞌBa ndekuini chubabiu, yejerañu Pedro tinchja, taꞌa kiskiꞌnda jngu chaxicha.  
\v 61 ꞌBa ꞌbatsaꞌen Naꞌenna Jesucristo kitsikuꞌbe ꞌba kiskutsejenꞌa Pedro, ꞌba kio Pedro jaꞌetsjenre en xi jaꞌba je kitsure: “Kionga kje kjiꞌndajín chaxicha nixtjin ngandaꞌe, ji je ján ndiya kisji nga bi xutana̱ kuáin.”  
\v 62 ꞌBa saꞌe Pedro ꞌetju ngaꞌndebiu, ꞌba ꞌñu kiskiꞌnda. 
\s1 Nga nisubare Jesús 
\r Mt. 26:67-68; Mr. 14:65 
\p  
\v 63 ꞌBa xi inyatsikuenda Jesús inyabejnuke ꞌba inyabajare.  
\v 64 ꞌBa ꞌeꞌmo tuxkun, ꞌba miningiyare: 
\p —Ji xi profeta ꞌmi_ri yojori, ꞌba tꞌinnii̱, ¿ꞌyá= xi yajari ngandaꞌe nde? 
\p  
\v 65 ꞌBa kitsure nkjin kuya en chꞌotsu. 
\s1 Nga Jesús ñaꞌanre kjua ngixkun xutaxa judío 
\r Mt. 26:59-66; Mr. 14:55-64; Jn 18:19-24 
\p  
\v 66 ꞌBa kionga je kisꞌe isen, kuañajan nchja chingare naxinando ko xi ngakure naꞌmiu ꞌba ko chjine kjuatexuma, ꞌba kiko Jesús ña mañajan ngatsiꞌi xutaxa judío. ꞌBa kio tsiningiyare: 
\p  
\v 67 —ꞌBa tꞌinnii̱, ¿a ji= ni xi Cristo? 
\p Tunga Jesús kitsure: 
\p —Tsa xin_nuu̱ nga kui= ña̱, bi ku̱akjainnu.  
\v 68 ꞌBa tsa skuiningiya_nuu̱, bi singojonuu̱ ninga bi kjuinuntjinnuu̱.  
\v 69 Tunga baꞌanire ngandaꞌe Kiꞌndire Xuta xiꞌiun kꞌuejña ngate kixire Naꞌenchana xi ꞌñu tse kjuaꞌñu tjinre. 
\p  
\v 70 ꞌBa saꞌe ngatsiꞌi tsiningiyare: 
\p —¿A jixu xi Kiꞌndire Naꞌenchana kuáin? 
\p ꞌBa kui kitsure: 
\p —Jún= suba je ꞌba temixun. 
\p  
\v 71 ꞌBa meni nchjabiu kitsu: 
\p —¿A machjen ngisana xuta xi kuetsu mé= xi kitsaꞌen? Ña= suba je kjinuꞌya en xi kitsu. 
\c 23  
\s1 Nga Jesús ñaꞌanre kjua ngixkun Pilato 
\r Mt. 27:1-2, 11-14; Mr. 15:1-5; Jn. 18:28-38 
\p  
\v 1 ꞌBa ngatsiꞌi xutaxa tsisetjen ꞌba kiko Jesús ngixkun Pilato, gobernador tseꞌe Roma.  
\v 2 ꞌBa nga je tjindu ngixkun, ꞌetutsꞌinre nga kiskaninejere, ꞌba kitsu: 
\p —Kui xutabi kjaꞌe ndiya tifiko naxinandani̱. Titsu nga tichjaꞌnde nga sꞌe̱chjire xuta titjun César mé= xi machjintjai, ꞌba nde titsu nga kui xi Cristo, jngu rey ngayeje. 
\p  
\v 3 ꞌBa Pilato tsiningiyare Jesús: 
\p —¿A ji= ni reyre xuta judío? 
\p ꞌBa Jesús kitsingojore: 
\p —Ji je ꞌba kisji. 
\p  
\v 4 ꞌBa kio Pilato jako xi ngakure naꞌmiu ko xutankjiun, ꞌba kitsure: 
\p —Nime je sakuna̱ ngatꞌare xutabi. 
\p  
\v 5 Tunga nchjabiu a tu si kitsu: 
\p —Jotsaꞌen kui tibakuya timinyasiyare xutankjiun ngayéje ngaꞌnde xi tjin nangi Judea. ꞌEtutsꞌinre nangi Galilea ꞌba kaꞌnda ngaꞌe je jaꞌe nga ꞌba titsaꞌen. 
\p  
\v 6 ꞌBa kionga Pilato kjintꞌe kibi, tsiningiya tsa Jesús jngu xuta tseꞌe Galilea kuán.  
\v 7 ꞌBa kionga kikꞌinre nga Jesús ndibani nangi Galilea, ña batexuma Herodes, ꞌbatsaꞌen kitsikasen Jesús ngixkun Herodes, xi ꞌba nde tijña naxinanda Jerusalén kui nixtjinbiu.  
\v 8 ꞌBa kionga Herodes tsabe Jesús, ꞌñu tsja kuánre, ngatꞌa je ndaꞌe mejénnire skue. Ngatꞌa nkjin ndiya kjintꞌe ngatꞌa tseꞌe Jesús, ꞌba mejénre skue nga kui saꞌen jngu kjuakun.  
\v 9 ꞌBa tsé tsiningiyare, tunga nijnguú en kitsingojo Jesús.  
\v 10 ꞌBa ꞌba nde kio inya xi ngakure naꞌmiu ko chjine kjuatexuma nga ꞌñu inyakaninejere Jesús.  
\v 11 ꞌBa ꞌbatsaꞌen Herodes ko chasoldadure joni tsajmi xi tumé chjire kitsiko Jesús. ꞌBa tsejnuke nga kitsikaja jngu najñu xi tsja kjiꞌi joni xi baja rey, ꞌba kitsikasen nganire Pilato.  
\v 12 ꞌBa kui nixtjinbiu Herodes ko Pilato, xi ngandaꞌeñu stike xinkjin tsakaiñu, ꞌetutsꞌinre nga nda tsakaꞌa xinkjin. 
\s1 Nga Pilato ꞌbexa nga kjuinikꞌen Jesús 
\r Mt. 27:15-26; Mr. 15:6-15; Jn. 18:39–19:16 
\p  
\v 13 ꞌBa meni Pilato ꞌeñajan xi ngakure naꞌmiu ko xutaxa ꞌba ko xutankjiun,  
\v 14 ꞌba kitsure: 
\p —Jun jaꞌekonuu̱ xutabi. Temixun nga timinyasiyare xutankjiun. ꞌBa ngixkún je tsiningiya_ra̱, ꞌba bi kisakuna̱ tsa tjinre je xutabi ngatꞌare ngayéje xi tefangiu.  
\v 15 Ninga Herodes bi kisakutꞌare je. Kui kjua kitsikasen nganina xutabi. Ngu, je teꞌyo nga tumé kitsaꞌen xutabi xi ꞌbakore nga kueya.  
\v 16 ꞌBamani, kꞌuexaa̱ nga sꞌe̱re ꞌba saꞌe suntjia̱n. 
\p  
\v 17 ꞌBa xki nu xki nu nga sꞌi pascua, Pilato tjinnere nga tsikꞌejñandai jngu xuta xi kjiyuya nduya.  
\v 18 Tunga tu jngu kitsaꞌen jndare xutankjiun nga kiskiꞌndaya, ꞌba kitsu: 
\p —¡Ngatjanikꞌen xutabiu! ¡Tikꞌejñandainii̱ Barrabás! 
\p  
\v 19 Barrabás kisꞌeya nduya, ngatꞌa ngajin naxinanda Jerusalén kiskjanko nchja xi tseꞌe Roma, ꞌba kitsikꞌen jngu xuta.  
\v 20 ꞌBa Pilato mejénre nga sikꞌejñandai Jesús, kui kjua jako ngani xutankjiun.  
\v 21 Tunga xutankjiun ngisa ꞌñu kiskiꞌndaya, ꞌba kitsu: 
\p —¡Tjatꞌai kru xutabiu! ¡Tjatꞌai kru xutabiu! 
\p  
\v 22 ꞌBa xi majánni ndiya Pilato jako ngani, ꞌba kitsure: 
\p —Ngu, ¿mé= kjua xi chꞌotjin kitsaꞌen xutabi? Nimé tisakuna̱ xi ꞌbakore nga kueya. ꞌBamani, kꞌuexaa̱ nga sꞌe̱re ꞌba saꞌe suntjia̱n. 
\p  
\v 23 Tunga xutankjiun ngisa ꞌñu si kitsaꞌen nga tsiꞌare Pilato nga kꞌuetꞌa kru Jesús, kaꞌnda nga kjinisinre.  
\v 24 Kui kjua Pilato kitsjani enre nga kꞌuetjusunre mé= xi inyamiꞌa.  
\v 25 ꞌBa meni kitsikꞌejñandai xuta xi xutankjiun jaꞌajin, xuta xi kjiya nduya ngatꞌa kiskjanko nchja xi tseꞌe Roma ꞌba kitsikꞌen jngu xuta. ꞌBa kitsingantsja Jesús, tuxi sikoni jotsaꞌen mejénre xutankjiun. 
\s1 Nga sꞌetꞌa kru Jesús 
\r Mt. 27:32-44; Mr. 15:21-32; Jn. 19:17-27 
\p  
\v 26 ꞌBa kionga Jesús inyafikatꞌa kru, kitsuba jngu xuta xi tseꞌe nangi Cirene, xi Simón ꞌmi, xi ngijña tjindibani. Kui xi kitsikaꞌanijin kru, ꞌba kitjenngi Jesús. 
\p  
\v 27 ꞌBa nde nkjin xuta tjenngire ko yanchjin xi inyakjiꞌndantjai Jesús ngatꞌa kjimaꞌonre.  
\v 28 Tunga kitsikuꞌbe Jesús ꞌba kiskutsejenꞌa yanchjinbiu, ꞌba kitsure: 
\p —Jun yanchjin Jerusalén, bi an chiꞌndantjainuu̱. Tusa chiꞌndo ngatꞌa tsojon ꞌba ngatꞌa tseꞌe kiꞌndinu.  
\v 29 Ngatꞌa kjuaꞌe= nixtjin nga ꞌbi kuetsu xuta: “Ndaxure yanchjin xi ꞌndi, xi niñajanni kisꞌeyaꞌmore ninga bi kitsikaki kiꞌndi.”  
\v 30 ꞌBa kio kuetsure nindu: “Tixuneni.” ꞌBa kuetsure tjengiu: “Tꞌeꞌmoni.”  
\v 31 Ngatꞌa tsa ꞌbi mataꞌen ya xkjuen, ngisa= tu ku̱ataꞌen kionga je kixi —kitsu Jesús. 
\p  
\v 32 ꞌBa tjenko nchjabiu jó nchja chꞌokun xi ꞌba nde kꞌuetꞌako kru Jesús.  
\v 33 ꞌBa kionga je echu ngaꞌnde xi Nindaku Mikꞌen ꞌmi, kio yatꞌa kru Jesús ko ngojó nchja chꞌokunbiu. Jngu ngate kixire ꞌba jngu ngate skjunre.  
\v 34 ꞌBa Jesús kitsu: 
\p —Naꞌen, tichatꞌa_ri, ngatꞌa bi be mé= xi inyatsaꞌen. 
\p ꞌBa chasoldadu kitsiskaya najñure Jesús, tuxi xianire ꞌyá= xi kꞌuakore ꞌba sikaꞌbire xinkjin.  
\v 35 ꞌBa kio inya xutankjiun nga inyakutsejenꞌa. ꞌBa kaꞌnda xutaxa inyatsisubare Jesús, ꞌba kitsu: 
\p —Kui xutabi kitsikꞌangi xuta xi kjaꞌere. Ngatatsikꞌangi tajngu yojore ngandaꞌe tsa kjuakixi nga kui xi Cristo xi Naꞌenchana jaꞌajin. 
\p  
\v 36 ꞌBa chasoldadu ꞌba nde inyatsisubare Jesús ngayeje. Kitsitiñatꞌare ꞌba kitsjare binu san.  
\v 37 ꞌBa inyatsure: 
\p —Tsa ji xi reyre xuta judío, tikꞌangi tajngui yojori. 
\p  
\v 38 ꞌBa nde kisꞌetꞌa ngasun nkꞌa ku Jesús jngu yate xi tsu: “Kui=bi xi reyre xuta judío.” 
\p  
\v 39 ꞌBa jngu xuta chꞌokun xi ñatjen kjitꞌako kru Jesús, ꞌbitsaꞌen chꞌo kitsure: 
\p —Tsa ji xi Cristo, tikꞌangi tajngui yojori ꞌba ꞌba nde tikꞌanginii̱ ji̱n. 
\p  
\v 40 Tunga xi ngijngu jatiko xutabiu, ꞌba kitsure: 
\p —¿A bi kunye Naꞌenchana, ninga ndekuini kjuanima temitjaꞌaxtiuni?  
\v 41 ꞌBa tjin= ndiyare nga temitjaꞌaxtia kjuanima ña, ngatꞌa ꞌba fa ni tsaꞌen teꞌbechja jo kjiñaꞌan. Tunga kui xutabi tumé xi chꞌotjin kitsaꞌen. 
\p  
\v 42 ꞌBa saꞌe jako Jesús, ꞌba kitsure: 
\p —Jesús, tikjaꞌetsjen ngatꞌa tsaꞌan kionga je kuatexumai. 
\p  
\v 43 ꞌBa Jesús kitsure: 
\p —Kjuakixi= xi xinra̱, nga ngandaꞌe kuenikonaa̱ ngankꞌaa, ngaꞌnde ña nda chun. 
\s1 Nga ꞌme Jesús 
\r Mt. 27:45-56; Mr. 15:33-41; Jn. 19:28-30 
\p  
\v 44 ꞌBa kionga je mején nyusen nixtjinbiu, kuajñu ngayéje ngasunꞌndio kaꞌnda nga̱ chuba ján nga kuangixun.  
\v 45 ꞌBa tsuꞌbiu bi nde kjiꞌyanire. ꞌBa masen kitijndajen najñu xi kitjenchja ngaꞌnde xi ꞌñu tsje tseꞌe ningu.  
\v 46 ꞌBa Jesús ꞌñu kiskiꞌndaya, ꞌba kitsu: 
\p —Naꞌen, ngaya ndsai teꞌbejñaa̱ inimana̱. 
\p ꞌBa nga je ꞌba kitsu, kꞌen. 
\p  
\v 47 ꞌBa kionga xi ngakure chasoldadu Romano tsabe mé= xi kuán, kitsichjire Naꞌenchana, ꞌba kitsu: 
\p —Kjuakixi= nini nga kui xutabi jngu xuta xi kixi. 
\p  
\v 48 ꞌBa kionga ngatsiꞌi xutankjiun xi kio kuañajan nga inyakutsejenꞌa, tsabe mé= xi kuán, ꞌñu kjimabare nga kiji ngani ndaba.  
\v 49 Tunga ngatsiꞌi xuta xi bexkun Jesús kjin inya nga inyakutsejen mé= xi tjima. ꞌBa ꞌba nde kio inyajinre yanchjin xi jendetjenngi ꞌnda nga ꞌetju nangi Galilea. 
\s1 Nga sꞌeyanijin Jesús 
\r Mt. 27:57-61; Mr. 15:42-47; Jn. 19:38-42 
\p  
\v 50 ꞌBa kio tijña jngu xutaxa xi Kuse ꞌmi xi Arimatea tseꞌe, naxinanda xi tijña ngajinre nangi Judea. Xi nda xuta ꞌba kixi fiko yojore ngixkun Naꞌenchana.  
\v 51 Xi ꞌba nde tikuyare nixtjin nga kuatexuma Naꞌenchana ꞌba xi bi tijngu kakun jo tsaꞌen joyare xutaxa xi yakꞌa ꞌba nga jo kitsaꞌen.  
\v 52 ꞌBa kui kikun Pilato ꞌba tsiꞌare yojore Jesús.  
\v 53 ꞌBa kionga je tsꞌajentꞌa kru, yaxtejun jngu najñu tjibe ꞌba yajñaya jngu tsju xi kitjuꞌngi jngu naxi, ña nisaꞌyajín sꞌeyanijin.  
\v 54 Kui nixtjinbiu xuta judío inyaꞌbenda xi skine sꞌi pascua, ꞌba je tiꞌbetutsꞌinre nixtjin nga nikjaꞌaya.  
\v 55 ꞌBa yanchjin xi tjenko Jesús ꞌnda nangi Galilea kiji ꞌba tsabe tsju, ꞌba kiskutsejen jótsaꞌen kisꞌejña yojore Jesús.  
\v 56 ꞌBa jendiba ngani ndaba ꞌba ꞌenda nanda xi ixi jen ko tsajmi xi nda jen. ꞌBa yanchjinbiu kitsikjaꞌaya nixtjin nga nikjaꞌaya, jotsaꞌen tsu kjuatexumo. 
\c 24  
\s1 Nga faꞌayare Jesús ngajinre mikꞌen 
\r Mt. 28:1-10; Mr. 16:1-8; Jn. 20:1-10 
\p  
\v 1 ꞌBa ꞌñu tajñu nixtjin xi ꞌbetutsꞌinre semana, yanchjinbiu kiji ngani ña tijña tsju ꞌba jaꞌeko tsajmi xi nda jen xi ꞌenda.  
\v 2 ꞌBa kionga jaꞌe, tsabe nga je kitukjaꞌaxin ndiojo xi kisꞌextiuchjani tsju.  
\v 3 ꞌBa jaꞌasꞌen, tunga bi kuasjaire yojore Naꞌenna Jesús.  
\v 4 ꞌBa nga bi be mé= xi sikjaꞌetsjen ngatꞌare kibi, tukjiaꞌa inyatꞌare jó nchja xi ꞌna kun najñu yaja.  
\v 5 ꞌBa ꞌñu kitsakjun yanchjinbiu ꞌba kitsikindi ꞌnda tꞌanangiu. Tunga nchjabiu kitsure: 
\p —¿Ánñu ngajinre mikꞌen teminyisjaiñu xi tijñakun?  
\v 6 Bi ngaꞌe tijña. Je jaꞌayare ngajinre mikꞌen. Tikjaꞌetsjen_ru yojonu mé= xi kitsunu kionga tsikꞌejña nangi Galilea:  
\v 7 “Kiꞌndire Xuta xiꞌiun tjinnere nga ku̱angantsja ngaya ntsja xuta xi tjinre je, ꞌba sꞌe̱tꞌa kru, ꞌba xi majánni nixtjin kjuaꞌaya nganire ngajinre mikꞌen.” 
\p  
\v 8 ꞌBa kio jaꞌetsjenre yanchjinbiu mé= xi kitsu Jesús.  
\v 9 ꞌBa kionga je jaꞌeni tsju yeꞌere nijmi ngayéje kibi xutare xi tejngu ko ngatsiꞌi xuta xi yakꞌa.  
\v 10 María Magdalena ko Juana ko María xi nare Santiago ꞌba ko yanchjin xi yakꞌa xi tjenko, kui xi jaꞌekeꞌere nijmi nchja chinga apóstol.  
\v 11 Tunga nchja chinga apóstol tu kjuaska kuánre en xi inyabeꞌere nijmi yanchjinbiu, ꞌba bi kuakjainre.  
\v 12 Tunga Pedro tsisetjen ꞌba tsangatsanga nga kiji tsju. ꞌBa kionga kiskutsejenya tsju, tu najñu xi kisꞌextejun yojore= tsabe. ꞌBa jendiba ngani ndaba nga tjimakun=re mé= xi kuán. 
\s1 Nga Jesús fako nijmi jó xutare xi inyafi Emaús 
\r Mr. 16:12-13 
\p  
\v 13 ꞌBa ndekuini nixtjinbiu jó xutare Jesús inyafi naxinanda chi xi Emaús ꞌmi, naxinanda xi tejnguru kilómetro mare naxinanda Jerusalén.  
\v 14 ꞌBa nga inyafi, inyafako nijmi xinkjin ngatꞌare ngayéje xi kuán.  
\v 15 ꞌBa yejerañu inyafo nijmi, ndekui fani Jesús kitsitiñatꞌare ꞌba ñatjen kijiko ngaya ndiyo.  
\v 16 Tunga nchjabiu bi be ꞌyá= ni kui, ngatꞌa Naꞌenchana ꞌechjaꞌndere nga skuexkun.  
\v 17 ꞌBa Jesús tsiningiyare: 
\p —¿Mé= xi techuba nijmiko xingiu nga temangiun ndiyo? 
\p ꞌBa nchjabiu ba tjinre nga tsikinyaꞌñu.  
\v 18 ꞌBa kio xuta xi Cleofas ꞌmi kitsure: 
\p —¿A tu ji sani xi jaꞌekitjajme naxinanda Jerusalén xi bi be mé= xi kuán saꞌe fa tiña ngandaꞌe? 
\p  
\v 19 ꞌBa Jesús tsiningiyare: 
\p —¿Mé= xi kuán? 
\p ꞌBa nchjabiu kitsure: 
\p —Ngatꞌare xi kuataꞌen Jesús tseꞌe Nazaret. Kui xi kuán jngu profeta xi kitsaꞌen kjuakun yaꞌe, ꞌba ko en xi kisꞌere kjuaꞌñu yakuya ngixkun Naꞌenchana ko ngatsiꞌi xutankjiun.  
\v 20 Tunga xi ngakure naꞌmiu ko xutaxa ni kitsingantsja, tuxi kjuinikꞌenni, ꞌba kisꞌetꞌa kru.  
\v 21 ꞌBa ji̱n kjinikjaꞌetsjee̱n tsakaiñu nga kui= xi sindai naxinanda Israel. Tunga je kuaján nixtjin nga ꞌba kuán.  
\v 22 ꞌBa nde yakꞌa yanchjin xi tjin ngajinni̱ kaminyakunni̱. Ngu saꞌe tajña kafi tsju,  
\v 23 tunga bi kamasjaire yojore Jesús. ꞌBa kafaꞌetsuni nga ankjele kamatsejenre ꞌba nga kui katsure nga tijñakun Jesús.  
\v 24 ꞌBa jaskan yakꞌa nchja xi tjin ngajinni̱ ꞌba nde kafi tsju ꞌba ꞌba fa tsaꞌen kabe jofa katsu yanchjinbiu, tunga bi kabe Jesús. 
\p  
\v 25 ꞌBa Jesús kitsure: 
\p —¡Á chikunñu ꞌba taja koni inimanu nga bi nda makjainnu ngayéje xi kitsu nchja chinga profeta!  
\v 26 ¿A bi tjinnere nga kjuaꞌaxtiu kjuanima xi Cristo ꞌmi, kionga kje sa̱kujínre kjuajere? 
\p  
\v 27 ꞌBa saꞌe Jesús kitsuyare nchjabiu jó tsunire ngayéje xujun enre Naꞌenchana nga tinchja ngatꞌare kui. ꞌEtutsꞌinnire xujun xi kitsiꞌindu Moisés kaꞌnda nga kitsikjetꞌa ngayéje xujun xi kitsiꞌindu nchja chinga profeta. 
\p  
\v 28 ꞌBa kionga je kuatiñare naxinanda chi ña inyafi nchjabiu, Jesús kitsaꞌen joni tsa kuaje ndiya.  
\v 29 Tunga nchjabiu ꞌenere nga kꞌuejñako, ꞌba kitsure: 
\p —Tenikonii̱ ngaꞌe, ngatꞌa je kuangixun ꞌba je tjimaꞌña. 
\p Kui kjua Jesús kikoni, ꞌba tsikꞌejñako nchjabiu.  
\v 30 ꞌBa kionga je tjindutꞌa yamixo, Jesús kiskjebe niñuxtilo ꞌba kitsjare kjuanda Naꞌenchana. ꞌBa yakjanya ꞌba kitsjare nchjabiu.  
\v 31 ꞌBa tukjiaꞌa kitjuꞌingi xkun nchjabiu, ꞌba tsabexkun Jesús. ꞌBa ndekuini chubabiu Jesús kichajajin isen ngixkun nchjabiu.  
\v 32 ꞌBa kitsure xinkjin: 
\p —Kuiru̱ kjua tsja kuánnire inimana kionga tifakona ngaya ndiyo, ꞌba kionga titsuyana jó tsunire mé= xi kuaꞌindutꞌa enre Naꞌenchana. 
\p  
\v 33 ꞌBa ndekuini chubabiu tsisetjen ꞌba kiji ngani naxinanda Jerusalén, ꞌba kio tsabe nga kuañajan xutare xi tejngu ko nchja xi tjinduko.  
\v 34 ꞌBa nga echu, kikꞌinre: 
\p —Kjuakixi= nini nga je jaꞌaya nganire ngajinre mikꞌen Naꞌenna ꞌba je kuatsejenre Simón. 
\p  
\v 35 ꞌBa saꞌe ngojó nchjabiu yeꞌere nijmi mé= xi kuánre ngaya ndiyo ꞌba jótsaꞌen tsabexkun Jesús nga yakjanya niñuxtilo. 
\s1 Nga Jesús matsejenre xutare 
\r Mt. 28:16-20; Mr. 16:14-18; Jn. 20:19-23 
\p  
\v 36 ꞌBa yejerañu inyafo nijmi xutare ngatꞌare kibi, Jesús jaꞌekasenjin masenre, ꞌba kitsure: 
\p —Ngatjasꞌenu kjuaxiu. 
\p  
\v 37 Tunga xutare ꞌñu kitsakjun, ꞌba kitsikjaꞌetsjen nga inyabe jngu isennixtjin.  
\v 38 ꞌBa Jesús tsiningiyare: 
\p —¿Ánñu tekunñu? ¿Ánñu jó ján tefañu inimanu nga ꞌbatsaꞌen tenikjaꞌetsjion?  
\v 39 Kui= ña̱. Chutsejenꞌo ndsaa̱ ko ndsakua̱. Tikonuu̱ ꞌba chutsijon. Jngu isennixtjin tsajainre yojo ko ninda jotsaꞌen jun teꞌyo nga tjinna̱ an. 
\p  
\v 40 ꞌBa kionga je ꞌba kitsure, yakure ntsja ko ndsaku.  
\v 41 Tu kjuare nga ꞌñu tsja kjimare nchjabiu ꞌba inyamakunkonire, kui kjua bi inyamakjainre. ꞌBa meni Jesús tsiningiyare: 
\p —¿A tjinchinu xichina ngaꞌe? 
\p  
\v 42 ꞌBa ꞌbatsaꞌen kitsjachire tjiuti tsju,  
\v 43 ꞌba Jesús kiskjebe ꞌba kiskine ngixkun nchjabiu.  
\v 44 ꞌBa saꞌe kitsure: 
\p —Mé= xi kuataꞌaa̱n, kui= xi kixin_nuu̱ kionga tsakatejñajin_nuu̱. Kixin_nuu̱ nga tjinnere nga kꞌuetjusun ngayéje xi kuaꞌindutꞌa ngatꞌa tsaꞌan xujun kjuatexumare Moisés ko xujunre nchja chinga profeta ꞌba ko xujun Salmos. 
\p  
\v 45 ꞌBa Jesús juꞌiꞌndere kjuafaꞌetsjenre nchjabiu, tuxi ku̱ankjinnire mé= xi kuaꞌindutꞌa enre Naꞌenchana.  
\v 46 ꞌBa kitsure: 
\p —ꞌBitsaꞌen kuaꞌindutꞌa, nga xi Cristo tjinnere nga kjuaꞌaxtiu kjuanima, ꞌba xi majánni nixtjin kjuaꞌaya nganire ngajinre mikꞌen,  
\v 47 ꞌba nga ko kjuaꞌñure kjuaꞌaxtiuya ngatꞌa tseꞌe kui ngayéje naxinanda xi tjin ngasunꞌndio. Xꞌianre naxinanda Jerusalén nga kꞌuere nijmi xuta nga tjinnere nga sikꞌantjaiya kjuafaꞌetsjenre ꞌba kjuaꞌe ngani ngixkun Naꞌenchana, tuxi ku̱achatꞌanire jere.  
\v 48 Jun xi kjiꞌya yojo kibi, ꞌba jun= kꞌuio nijmi ngatꞌare kibiu.  
\v 49 ꞌBa an sikasen_nuu̱ mé= xi kitsutitjun Naꞌenna̱ nga sjanu. Tunga tetsubo ngaꞌe naxinanda Jerusalén kaꞌnda nga̱ xuntsjo kjuaꞌñu xi kjuaꞌeni ngankꞌaa. 
\s1 Nga Jesús mijin ngankꞌaa 
\r Mr. 16:19-20 
\p  
\v 50 ꞌBa saꞌe Jesús ꞌetjujinko xutare naxinando, ꞌba kiko kaꞌnda naxinanda Betania. ꞌBa kiskjenitjen ntsja ꞌba kitsichikuntaꞌen.  
\v 51 ꞌBa yejerañu titsichikuntaꞌen, kitsikjinre nga kitjunitjen ngankꞌaa.  
\v 52 ꞌBa kionga xutare je kitsichjire Jesús, jendiba ngani naxinanda Jerusalén, ꞌba ꞌñu tsja inyamare ngajin inimare.  
\v 53 ꞌBa nyujun nyujun faꞌentsjai ningu nga tsichjire Naꞌenchana.