\id TIT \h TAITASI \toc1 Folo yana leta TAITASI againe \toc2 TAITASI \mt1 Folo yana leta TAITASI againe \ip Bana Taitasi yoꞋo tulidiyao kalivana tu Folo yana laumamala againe Yesu givetumaganena. Bana Taitasi Folo yana lumamala-waliliuga againe givebwaꞋuliyena. Afositolo yadi vagaꞋauta lakahina ana toveya bana Folo buye hina Yelusalema againe. (Afositolo 15:2) Tova luhei Folo Taitasi Kolinita againe giꞋiveninisena. (2 Kolinita 7:6-7, 8:6,16) Muliya ana vehimeya givelena ma tovetumagana adi yoꞋo himula ana egana Kelita againe giꞋitaveꞋavidi. (Taitasi 1:5) \ip Hida leta againe Folo Taitasi nuwana gitalafolena ekelesiya adi tonagona ana vegida faꞋina, kadu tovehawala veꞋalololodiyao faꞋidiya givenuwaꞋatana. Kadu toꞋekelesiya adi loi tulina tulina adi vehawala faꞋina gikivetuvetununa, ada gava dewa gava dewa tovetumagana gilubodadi-ma gilukahihiyena. Leta dobona hidede amine. \io1 Taitasi ana lusiule. 1:1-4 \io1 ToꞋekelesiya adi tonagona faꞋidiya. 1:5-16 \io1 ToꞋekelesiya adi loi tulina tulina adi vehawala faꞋina. 2:1-15 \io1 Igibagiba tulina tulina ana seyemauna faꞋina. 3:1-11 \io1 Folo yana venuwaꞋata yana lukafoi. 3:12-15 \c 1 \p \v 1 Yo siule natuku Taitasi. Iya Folo Yaubada ana agetoga kadu Yesu Keliso yana afositolo ya leta gaꞋetoladina. Yaubada mena faisewa faꞋina givegideku be higa badi Yaubada giluwafadi be yana yoꞋo agaidiya hiluku amanadi yadi vetumagana ganakivetubugina, kadu Yaubada yana nuwanuwa velemoꞋena faꞋina nuwadi ganakifolefolena. Mena nuwanuwa velemoꞋena hinahalamane-hagihagiyeni yo au Yaubada yana nuwanuwa amine hinaꞋidewadewa. \v 2 Ada ide Yaubada yana yoꞋogaga yada vetumagana kadu yada halamana inubana au yawai-vagata yada waꞋatuvefaꞋila kalulubodena amanadi. Boi tuwai-lokalokana tova aimo keke gidaveꞋinuba tu Yaubada giwonadabadaba be higa yawai-vagahida ginaveleda, ada Bana Yaubada keke-moꞋa ginafwaya. \v 3 Ada tova gilubodana againe yana venuwaꞋata yawai-vagahida faꞋina yaku laumamaleya gihawavemogatalena. Ada Yaubada ada Tokibababala mena aku vehimeya giveleku, higa yana venuwaꞋata ana laumamala ganaꞋitaveꞋavina. \p \v 4 O Taitasi vaita natuku velemoꞋena amine, faꞋina Keliso ana vetumagana againe yaku vetumagana amine o kadu natuku ya vetumagana. Bana Yaubada Tamada kadu Yesu Keliso ada Tokibababala hinanuwadoge kadu aseꞋase hinakiveniwalovina. \x - \xo 1:4 \xt 2Ko 8:23\x* \s1 Taitasi yana faisewa himula ana egana Kelita againe faꞋina. \p \v 5 Keke gavana faꞋina tu a vehimeya saꞋeyana faꞋina Kelita againe ganuyabuyabu, higa ekelesiya ana faisewa againe gavadi aimo keke gidalubodani-ma o unaꞋihagihagiyedi, ada melala saꞋeyana saꞋeyana agaidiya tonagona unavegidedi be toꞋekelesiya adi kivetuvetunu faꞋina unasedi iya tauku gavehimeye amine. \v 6 Gilubodana be ekelesiya ana tonagona yana dewa yamumunaga kaliva matadiya ginamiyami, vavinena saꞋeyanaga ginanagina kadu bana natuneyao yadi wavetumagana Keliso againe hinahawahegedi be keke tamo hakwadi anafaiweya ginahawavekoyoyedi hinagayo, “Wama matadi digadigagina” o “WaꞋitadi badi tagadi kuluna.” \v 7 Bana ekelesiya ana toꞋitaveꞋavina kikaiwabuna ma Yaubada yana faisewa giꞋitaveꞋavina faꞋina, yana dewa yamumunaga kaliva matadiya ginamiyami. Keke tauna yana gaheselakalaka, keke tauna ginamadunuwakoyo, keke gufa laulaugina ana yu-faꞋila againe ginavekwavakwava, keke yana waꞋagodadaga ayo ginamaduveꞋamunumunuga, keke mani ana italuvadiga faꞋina ginanuwanuwa. \v 8 Au wakawaka adi veꞋa ginamaduꞋitaveꞋavina, gaitoma yamumunaga nuwana ginanunauyena, nuwanuwa tunutunugina nuwana ginaꞋabi-moꞋena, yana huluva matatabuna yegayegana, Yaubada againe tauna gihawahege-moꞋena, koyona yana ela againe tauna ginahawatana. \v 9 Kadu ana vehimeya saꞋeyana ma Keliso yana venuwaꞋata nuwaꞋabiꞋabina ginakidonena, venuwaꞋatai-nadi ime afositolo avehawala amine. Hidede amine vehawala tunutunugina againe kaliva anafaiweya ginaluꞋageyedi, ada kadu badi Keliso yana venuwaꞋata hivekwageyena-ma anafaiweya ginaveꞋawaꞋibodedi. \x - \xo 1:9 \xt 2Ti 2:24-26 \xt 1Ti 3:2-7\x* \s1 Folo tovehawala veꞋalololodiyao faꞋidiya \s1 Taitasi givenuwaꞋatana. \p \v 10 FaꞋina todibutoyoga moyaꞋaidi himimiyami, yadi gahe-kawowo againe kaliva hinuwaꞋabiyedi. Ada badi miYuda tovetumagana Yaubada yana iyaꞋiyaya wowodiya hitomogolohina-ma yoꞋoi-dina agaidiya tufoidi moyaꞋaidi au hidedemi higahegahe-kawowo. \v 11 Yadi gahe-kawowo unahawatana, faꞋina yadi vehawala nubalabalana againe kaliva moyaꞋaidi adi unuma buye hikivefavefanidi ada mena kalivai-dina hibonayafeyafedi be higa yadi mani hinavaina. Mema nuwanuwa hawasebasebana. \v 12 Boi kwanaKelita saꞋeyana higa bona ana toꞋawatalatalaina saꞋeyana tauna yana yoꞋo faꞋidiya gigahe gigayo, “Badi miKelita ma tova moyaꞋaina tofwaya, toꞋa-faꞋila, dibudibutoyogidiyao, kevakeva manimaninidiyao amine hikikivekoyo.” \v 13-14 Mema gahe velemoꞋena. Mena yadi dewa koyo-moꞋena faꞋina unadakeyedi toyogina be higa Keliso ana vetumagana againe hinanuwanuwa tunutunugina, ada miYuda yadi nainaiya higa gahe-kawowo keke hinamuliyeni kadu badi kaliva nuwanuwa velemoꞋena hikilowena-ma yadi vehimeya keke hinaꞋitavaini. \v 15 Hai kaliva aseꞋasena yegayegana, medema yana nuwanuwa gaitoma moyaꞋaina faꞋina au yegayegana. Atu hai kaliva aseꞋasena bwanebwanenena ada keke Yesu Keliso againe gidavetumagana, medema yana nuwanuwa au bwanebwanenena, faꞋina nuwana belona ada nuwafouna ana togahe gikoyo-moꞋa. \v 16 Badi kalivai-dina nuwadi belona ma kebuladiya higahegahe higayo, “Ime Yaubada ahalamanena.” Atu Yaubada ana halamana yadi dewa againe keke kadaꞋitani. Au badi koyo-moꞋediyao Yaubada matane, adi egana vehimeya ana todibutoyoga ada dewa hagihagina saꞋeyanaga keke adifata. \x - \xo 1:16 \xt 2Ti 3:5, 1Yn 1:6, 2:4\x* \c 2 \s1 Lakahidiyao adi vehawala faꞋina. \p \v 1 Siule natuku Taitasi, oꞋeni ma gavaimi vehawala tunutunugina gilubodana, medemi unavehavehawala. \v 2 Badi kaliva lakahidiyao unavehawaledi be yadi huluva moyaꞋaina faꞋina hinanuwanuwa-hagihagi, kadu hinanuwanuwa tunutunugina yo kaliva hinaveꞋamohimohinedi, kadu yadi wanuwahuya taudiyao hinahawatadi. E, unavehawaledi vaita Keliso ana vetumagana be yadi hawahega be yadi atuvefaꞋila againe hinanuwanuwa tunutunugina. \p \v 3 Meda anafaiweya vevine lakahidiyao unavehawaledi be gava dewa vevine mahamahalidiyao gilubodadi, medemi hinahuluhuluva tova moyaꞋaina. Unagahedi be keke hinaveyaina, keke gufa laulaugina againe hinahawahegedi-yo gufai-nadi againe hinaveꞋagetoga. Au dewa yamumuna ana vehawala againe hinahawahegedi. \v 4-5 Badi naginagi ana ulaulatana adifaiweya hinakivetuvetunudi be higa moganediyao natudiyao faꞋidiya hinahawahawahegedi, yadi wanuwahuya taudiyao hinahawatadi, keke kaliva agaidiya hinagakahikahidi, vevine yadi faisewa hinaꞋitaꞋitaveꞋavina, itanuwakabubu amine hinadewadewa, moganediyao hinawowomumuyedi be bonadi hinaꞋabiꞋabina. Au hidede amine naginagi ana ulaulatana hinahuluva be keke tamo hakwadi ginaꞋitadi-yo Yaubada bonana anafaiweya ginahawatagoni ginagayo, “WaꞋitadi, badi Yaubada yana vevine nonogana yadi dewa koyona.” \x - \xo 2:4-5 \xt Ef 5:22\x* \s1 Tubulakata adi vehawala faꞋina. \p \v 6 Meda anafaiweya tubulakata unaluꞋageyedi be koyona yana ela againe taudiyao hinahawatadi. \v 7 OꞋeni ma ya havivila tulina tulina agaidiya unadewadewa yamumuna be badi hinaꞋita-yo meda gugai hagihagina againe hinamuliye. Ada uvehawaledi againe, nuwanuwa velemoꞋena tu keke gahe-kawowo unayakayakahini kadu keke unagakahikahi. \v 8 Au tova moyaꞋaina bona velemoꞋena amine unalulukahihi be keke tamo hakwadi anafaiweya ya gahe ginaꞋawalaveni. Medede amine badi hivekwageyeda-ma keke tamo gavadi faꞋina adifaiweya hinahawavekoyoyeda, au hinaveꞋamata. \x - \xo 2:8 \xt 1Fi 5:3 \xt 1Fi 2:15\x* \s1 ToveꞋagetoga adi vehawala faꞋina. \p \v 9 Badi toveꞋagetoga unavehawaledi be yadi havivila moyaꞋaina agaidiya yadi tovehimeya hinaꞋidibumuhigedi ada keke bonadi hinaveleꞋatuyewedi. \v 10 Kadu keke hinakaiꞋafu, au yadi dewa matatabuna againe yamumunaga hinaseyemaunena be yadi tovehimeya hinagahe hinagayo, “Aku agetoga kaliva dibudibumuhigidiyao, akufaiweya ganavetumaganedi.” ToveꞋagetoga au hidedemi hinahuluva be higa yadi havivila moyaꞋaina agaidiya Yaubada ada Tokibababala bonana hinakivenuwavaivaina. \x - \xo 2:10 \xt 1Fi 2:18\x* \s1 Kanadewadewa hagihagina tu Keliso yana yewaꞋela \s1 kanalulubodena. \p \v 11 Dewa hagihagina unavehawaledi, faꞋina Yaubada yana nuwadoga giꞋivemogatalina higa Natuna gihobuꞋela be ide tomiyababi moyaꞋaida ginakibababaleda. \v 12 Kadu ada kivetuvetunu Yaubada yana nuwadoga againe kaꞋitahalamanena, higa Yaubada ana venikohi kadu hida babi ana nuwanuwa itaꞋitaluvadigana kanavekwaulaugena, ada hida tovai-nadi kanadewadewa yamumuna, koyona yana ela againe taudeyao kanahawatada, badi kaliva agaidiya kadu Bana Yaubada againe kanaꞋigibagiba hagihagina. \v 13 Kanadewadewa hagihagina tu yada Tokaiwabu-moꞋa yana ivemogatala ana tova yada wavemwamwala kalulubodena. Medema tovai-nadi Yesu Keliso, yada Yaubada tu kadu ada Tokibababala, yana mahalina veꞋakinamanamalina ginaꞋivemogatalina be kanaꞋitana. \v 14 Yesu Keliso ide faꞋideya Tauna gihawahegena be vehimeya moyaꞋaina ana dibutoyoga agaidiya ginalugolegoleda. GiꞋalika be ginakiveyeveyegada-yo Tauna yana yoꞋo kanamiyami be tova moyaꞋaina nuwanuwada lakahina gugai yamumunaga kanafifaisewana. \p \v 15 Natuku, mena nuwanuwa moyaꞋaina gaꞋetoladina-ma kaliva vevine weꞋoweꞋo unavehawaledi. O adi tonagona ya waꞋabavehimeya unaluꞋageyedi kadu unadakeyedi. Keke tamo hakwadi o ginaꞋawalave. Awalava unahawatana. \x - \xo 2:15 \xt 1Yn 2:16, Ef 1:4 \xt Fl 3:20 \xt 1Fi 2:9, Ef 2:10\x* \x - \xo 2:15 \xt 1Ti 4:12\x* \c 3 \s1 Tovetumagana adi kivetuvetunu faꞋina. \p \v 1 KaduꞋe ya laumamala againe ya yoꞋo nuwadi unatalafolena kabemani kadu tovehimeya moyaꞋaidi hinawowomumuyedi be bonadi hinaꞋabina, gugai yamumuna moyaꞋaina faꞋina hinahawahegedi. \v 2 Unakivetuvetunudi be keke tamo hakwadi hinaveyaineni, au nuwanuwa veyaveyaona kadu umaumana amine hinahuluhuluva ada kaliva moyaꞋaidi hinaꞋatuꞋatuvefaꞋiledi tova moyaꞋaina. \p \v 3 Boi tuwaina aimo keke Keliso againe kadavetumagana ana toveya, kadu ideꞋeyao badi amine kwavakwavadeyao, vehimeya kadibutoyogena, mali nuwanuwa ginuwaꞋabiyeda ada nuwanuwa itaꞋitaluvadigana kadu digadigagina tulina tulina nuwada givai-moꞋena. Tova moyaꞋaina kanuwanuwa higa vaita tobohiyadeyao kanakivekoyodi kadu gaꞋumaꞋuma againe kamiyami. Mali kaliva hivekabuꞋalaꞋalaweda kadu ide buye kaveꞋavenivenibaina. \v 4 Tuwaina medede amine kahuluhuluva koyona. Atu Yaubada ada Tokibababala yana nuwakabubu kadu yana nuwanuwa hawahawahegana giꞋivemogatalina ana toveya, BanaꞋe gikibababaleda. \v 5 Keke taudeyao yada igibagiba faꞋina gidakibababaleda. Au Tauna yana hinekalikali faꞋina gikibababaleda. Gavaimi gikibababaleda? AluꞋaluwa Mahalina givetowada-yo yawaida ivaguna giveleda be yada nuwanuwa matatabuna gikiveꞋivaguna. \v 6 Ide ada Tokibababala Yesu Keliso yana kaliva yana vevine faꞋina, Yaubada AluꞋaluwa Mahalina ide agaideya gihawahegena gihawahege-moꞋena. \v 7 Yaubada AluꞋaluwa Mahalina ide agaideya gihawahegena be higa yana nuwadoga againe ide giseda yegayegadeyao Bana Yaubada matane, ada kadu ide Bana natuneyao ada duꞋu higa yawai-vagahida kanuhagana. Ada hidedemi kalulauboda. \v 8 Mena gahe-nadi ma au gahe velemoꞋena ada ide adafaiweya kanavetumaganena. \x - \xo 3:8 \xt Lo 13:1-7, 1Fi 2:13-14 \xt 2Ti 2:23-25 \xt Ef 5:8-9\x* \x - \xo 3:8 \xt Yo 3:5-7 \xt Md 25:34\x* \s1 Enohega Taitasi tauna faꞋina. \p Natuku, nuwanuwaku mena nuwanuwai-dina faꞋina unagahedonedi be higa badi Yaubada againe hivetumagana-ma gugai yamumuna tulina tulina agaidiya hinahawahege-moꞋedi. Kadu mena nuwanuwai-dina au hagihagi-moꞋena ada medema againe kaliva adi ihagihagi giyemuyemu. \v 9 Atu gaveyao kwavakwavadiyao amine hinaveꞋalakwalakwakwa, ada kaliva tulina tulina bwanenediyao adi egana ana loi faꞋina hiveꞋagahegahe, ada vehimeya tulina tulina Mosese yana buki-vehimeya againe gidadauda-ma faꞋine buye hivekwavekwageya o hiveꞋadabwadabwa, medema iyohoyoho mema gahe-kawowo, ada medema agaidiya kaliva adi ihagihagi keke gidayemuyemu. FaꞋina mena vekwageyai-dina againe keke unahawahege au unaꞋotayabuyabuna. \v 10 Hai kaliva yana vehawala againe Keliso yana yoꞋo gidakadakadi, medema tova saꞋeyana o kaꞋi luhei unakivetuvetununa. KaꞋi keke ginavenogala, au unakilowena. \v 11 Ahe uhalamanena bana kalivai-nadi nuwana nubalabalana kadu Yaubada againe gikoyo-moꞋa. Bana tauna yana koyona gihalamanena tu au aiꞋadi koyona gififaisewana. \x - \xo 3:11 \xt Md 18:15-17 \xt 1Ti 6:3-5\x* \s1 Leta ana abalauyabu. \p \v 12 Kafoi natuku, ganuwanuwa higa vaita kwadudu ana tova melala ana egana Nikofolisi againe ganamiyami faꞋina, kaꞋi bana Atemasi o Tikiko againiya ganaꞋiveninisena be ginaꞋela amine, unakidewadewa be iya agaikuya mena melalai-nadi againe unamaduꞋela. \v 13 Unahawahege be vehimeya ana tonuwahuya ana egana Senasi kadu Afolosi unavelugadi be yadina faꞋina gavadi gavadi nuwanuwadi amine, unaveledi. \v 14 Nuwanuwaku yada toꞋekelesiya halamana hinavaina be gugai yamumuna tulina tulina agaidiya hinahawahege-moꞋedi be higa tamo gavadi againe adifaiweya badi koyokoyo hinavelugadi. HinaꞋidibumuhiga, au keke hinamiya-kawokawowo. \p \v 15 Tu, kaliva moyaꞋaidi iya buye amimiyami-ma yadi nuwakabubu againiya. Badi ime buye Yesu Keliso ana vetumagana againe kavetobohiyana-ma yama lukafoi badi agaidiya. Yaubada yana nuwadogeya moyaꞋaimi wanamiyami. \qr (Iya Folo bonaku.) \x - \xo 3:15 \xt Ef 6:21-22 \xt Af 18:24 \xt Ef 4:28\x*