\id JHN \h YONI \toc1 VenuwaꞋata Yamumuna YONI giꞋetoladina amanadi \toc2 YONI \mt1 VenuwaꞋata Yamumuna YONI giꞋetoladina amanadi \ip Bana Yoni Yesu yana yoꞋo tuwelo kalivana. Badi Maki Madiu Luke yadi buki wai ginagona tu Yoni yana buki wai gimulina. \ip Tova moyaꞋaina Yoni Yesu giveveꞋalunena faꞋina, gavaimi tauna giꞋita o ginogalini medema giꞋetoladina. Keke nuwanuwana tauna ana egana ginakilakahini faꞋina, giꞋetoladi ma vaita mali kaliva gidalukahihiyeni. Atu bana toꞋita-moꞋena faꞋina ime tokaivila akivilana vaita tauna gidalukahihi. Bana giꞋetoladi gigayo, Badi ana tomuliya higahe. Ime akivilana agayo, Ime ana tomuliya agahe. \ip Tu Yoni giꞋetoladi ana toveya, Yesu kahihina fafali tulina tulina agaidiya ahe giveꞋaliyahega be keke miYuda gagana tu yoꞋo tulidiyao kalivai-dina Yesu againe hivetumagana. Yoni nuwanuwana Yesu inubana kadu ana vetumagana ana nuwanuwa faꞋina ginakivetuvetunudi. Yesu inubana Yoni givewagana Bona, higa Yaubada ana itaꞋita kadu yana nuwanuwa giꞋiveyemaunina. Yana aituha fifiwalana givewagana nimana ana iyaꞋiyaya. IyaꞋiyayai-dina seveni gilukahihiyedi higa Yesu Yaubada Natuna ma hiꞋivemogatalina. \ip Tu Yesu yana gahe Tauna inubana faꞋina higa Yaubada gihawavetamanena o Tamana giꞋiveninisena be babiya gihobuꞋela, medema faꞋina miYuda adi tonagona hivekwavekwageyena ma Yoni gilukahihiyena. \ip KaduꞋe Yesu yana vehawala ana tomuliya agaidiya higa veꞋahawahawahega, AluꞋaluwa Mahalina yana veluga, yadi miyaveꞋavina Bana againe, yana alika faꞋidiya givenuwaꞋata. \ip Tu Yoni yana buki inubana faꞋina 20:30-31 againe tauna gigahe higa Yesu Yaubada Natuna againe kanavetumagana-yo yawaida ivaguna kanavaina. \c 1 \s1 Yoni Yesu givewagana Bona higa Yaubada ana itaꞋita kadu \s1 yana nuwanuwa giꞋiveyemaunina. \p \v 1 Boi tuwai-lokalokana babi ana abaveꞋinuba aimo keke ana toveya kaliva ana egana Bona gimiyamiya-vagata, ada Bana Bona Yaubada buye himimiyami, ada Bana Bona Yaubada Tauna. \v 2 Ada au babi ana abaveꞋinuba againe Bana Bona Yaubada buye himimiyami. \v 3 Ada Bana Yaubada yana nuwanuwa Bana Bona givelena be Bana Bona gaitoma moyaꞋaidi gibubudi, ada Bana anakaibe babi ana gaitoma saꞋeyana saꞋeyana gibubudi, au keke tamo hakwadi velugana gidaꞋaibubuna. \v 4 BanaꞋe againe gaitoma moyaꞋaidi wayawaidiyao yawaidi hinuhagana, ada BanaꞋe kaliva yawaida giveleda-ma kadu nuwada gikivemahalina. \v 5 Ada BanaꞋe kaliva nuwada gikivemahalina-ma ana egana Tomahala, faꞋina ide uyuyu againe kamimiyami-ma gitutuvemahalida, tu badi toꞋuyuyu ma Tomahala yana mahalina keke adifaiweya hidaluvekweꞋuni. \p \v 6 Tu kaliva saꞋeyana gilakayemu ana egana Yoni. Bana Yaubada giꞋiveninisena be giꞋela. \v 7 Bana kalivai-nadi giꞋela be kaliva agaidiya mahalina faꞋina ginahawavemogatala, ada yana gahe hinanogalini-yo moyaꞋaidi Tomahala hinavetumaganena. \v 8 Tu bana Yoni tauna keke Tomahalai-nadi. Bana giꞋela be higa Tomahala faꞋine ginahawavemogatala. \p \v 9 Tu Bana Bona mahala velemoꞋena ada babiya gihobuꞋela be kaliva moyaꞋaida nuwada giꞋiꞋivemahalina. \v 10 Ada au Bana Bona babiya gihobuꞋela be gimiyami. Yaubada yana nuwanuwa againe Bana Bona Tauna babi ana ToꞋaibubuna nonogana tomiyababi hifaniyena. \v 11 Tauna yana babi againe gihobuꞋela tu yana yoꞋo hikilowena. \v 12 Tu tufoidi keke hidakiloweni, au aseꞋasediya hivegaꞋaulena be hivetumaganena, faꞋina badi tovetumagana gihawahegedi be Yaubada yana yoꞋogaga agaidiya hitubuyemu. \v 13 Badi tovetumagana Yaubada natuneyao hitubuvagu, ada yadi tubuvagu inubana keke kaliva dayagine, keke kaliva be kwamayoku yadi enoluga againe, kadu keke kaliva yana nuwanuwa againe. Au Yaubada Tauna yana vehimeya againe badi tovetumagana au Yaubada natuneyao hitubuvagu. \x - \xo 1:13 \xt 1Yn 1:1-2, Ha 19:13 \xt Kl 1:16-17, Hi 1:2 \xt Yo 5:26\x* \x - \xo 1:13 \xt Yo 8:12 \xt Yo 17:25 \xt Ga 3:26, Kl 2:6\x* \s1 Yaubada Natuna anakaibeꞋu-moꞋa faꞋina. \p \v 14 Ada Bana Bona gihobuꞋela be givekaliva ada giꞋela adahinageya a buye kamiyami. Kadu ime yana kikaiwabu aꞋitana, hida kikaiwabu-nadi Yaubada Tamada Natuna anakaibeꞋu-moꞋa givelena-ma. Bana Bona nuwadoga kadu nuwanuwa velemoꞋena againe gidodobodabodana. \p \v 15 Kadu Yoni Bana faꞋine gilukahihi, gikovalumamala gigayo, “Hida kalivai-nadi faꞋine boi galukahihi gagayo, Iya wai ganagona tu Bana mulikuya ginaꞋela-ma gikaiwabuhegeku, faꞋina iya aimo keke gadatubuga tu Bana tuwaina gimiyamiya-vagata.” Hidemi Yoni gigahe. \v 16 Ada BanaꞋe nuwadoga againe gidodobodabodana ada moyaꞋaida agaideya yana nuwadoga gifolafolakena tova moyaꞋaina, keke tamo gidaꞋilova. \v 17 Boi tuwaina Mosese Yaubada yana vehimeya ime miYuda bwanenemeyao givehawaledi, tu tova adamoya Yesu Keliso Tamana Yaubada yana huluva amine gihuluva faꞋina, Yaubada yana nuwadoga kadu yana gahe velemona kahalamanena. \v 18 Keke tamo hakwadi Yaubada gidaꞋitani, keke. Tu BanaꞋe Natuna anakaibeꞋu-moꞋa Tamana tova moyaꞋaina giveveꞋalunena, Yaubada yana huluva ide agaideya givehawala. \x - \xo 1:18 \xt Yo 3:3-6, 1Fi 1:23 \xt Fl 2:7, Hi 2:14, Lu 9:32,35\x* \x - \xo 1:18 \xt Ef 3:19 \xt Yo 6:46, Md 11:27\x* \s1 Kaliva Yoni Tobafitaiso inubana faꞋina hitoliluvaluva. \r Madiu 3:1-12 Maki 1:1-8 Luke 3:1-18 \p \v 19 Tu tova saꞋeyana miYuda yama tovehimeya Yelusalema againe abaveyao ana tofaisewa tufoidi kadu manuwa-tafalolo ana toveluga buyeꞋi hiꞋiveninisedi be Yoni againe hiꞋela, higa hinatoliluveluvena. Au higayo, “O hakwaꞋadi? KaꞋi oꞋeni kalivai-nina Yaubada givegide be yada yoꞋo unanagoyeda?” \p \v 20 Ada Yoni keke gidaveꞋamata, au moyaꞋaidi matadiya gihawavemogatala gigayo, “Iya keke Keliso Yaubada yana Tovegida.” \p \v 21 Badi higayo, “Au ugahe o hakwaꞋadi? KaꞋi oꞋeni Elaiya Yaubada bonana ana toꞋawatalatalaina tuwaina gimiyami-ma?” Bana gigayo, “Keke. Iya keke Elaiya.” \p Kadu hitoliluvaluva-havagi higayo, “KaꞋi oꞋeni toꞋawatalatalaina boi Mosese gilukahihiyena, higa tova mulina ginaꞋela-ma?” Kadu bana Yoni givekeke. \p \v 22 Bana givekeke-yo badi kadu higayo, “O udavenuwaꞋata be adanogalina. Badi hiꞋiveninisema-ma aimo o faꞋiniya gavaimi anagahedi? Gavadi o inuba?” \p \v 23 Au Yoni gigahedi gigayo, “Tuwaina Aiseya Yaubada bonana ana toꞋawatalatalaina iya faꞋikuya gilukahihi amine, adamoya iya gahuluhuluva. Bana Aiseya gigayo, \q1 Iya tokova, walaꞋaiya gakovakovadadana gagayo, \q1 Kaiwabu yana eda aseꞋasemiya wanakidewedewena.” \m Hidedemi Yoni Aiseya bonana giyakahina. \p \v 24 Tu badi totoliluvaluva medema tonagona tafatafalolodiyao adi egana Falisi adi yoꞋo kalivai-dina. Badi Falisi hiꞋiveninisedi be hiꞋela. \v 25 Ada au Yoni againe hitoliluvaluva-havagi higayo, “OꞋeni keke Keliso, oꞋeni keke Elaiya kadu o keke tokivetuvetunu Mosese gilukahihiyena-ma, tu o hakwadi vehimeya givele-yo kaliva ukikivebafitaisoyedi?” \p \v 26 Yoni gigayo, “Iya gufagaga againe gakivebafitaisoyedi, tu kaliva saꞋeyana omi hinafamiya gilakayemu-ma wafaniyena. \v 27 Bana mulikuya ginaꞋela tu gikaiwabuhegeku. Bana kikaiwabu-moꞋena tu iya kwamana kabisoku faꞋina, keke akufaiweya Bana againe ganaveꞋagetoga-yo ana ageyafayafa adi abaꞋaiyauga ganayauni.” Hidemi Yoni gigahe. \p \v 28 Ada hida lukahihi melala ana egana Bedani againe gilakayemu, melalai-nadi Yolidani yuwa fafaline. Medede againe Yoni kaliva gikikivebafitaisoyedi. \x - \xo 1:28 \xt 2Veh 18:15, Af 3:22 \xt Ais 40:3 \xt Yo 1:33\x* \s1 Yesu Yaubada yana Sifi KabiꞋona faꞋina. \p \v 29 Tu aiyeta anavelu againe Yoni gidaꞋita ma Yesu bana againe giꞋelaꞋela ada Yoni gigahe gigayo, “WaꞋita. Wada kaliva giꞋelaꞋela-ma Yaubada givegidena, ana egana Yaubada yana Sifi KabiꞋona. Tomiyababi yada koyona ginawahina be ginanauwena, sifi abaveyao againe ginaꞋalika amine. \v 30 Wada kalivai-nadi faꞋine boi galukahihiyena gagayo, Iya wai ganagona tu Bana mulikuya ginaꞋela-ma kikaiwabu againe gitubuhegeku, faꞋina iya aimo keke gadatubuga tu Bana tuwaina gimiyamiya-vagata. Hidemi gagahe, ada wadema kaliva-moꞋena. \v 31 Ada nagona iya gafaniyena gavaita hakwaꞋadi, tu omi miIsileli agaimiya Bana inubana ganakivemogatalina faꞋina, Yaubada giꞋiveniniseku be gaꞋela gufa againe gakikivebafitaisoyemi.” \p \v 32-33 Kadu Yoni gihawavemogatala gigayo, “Nagona gafaniyena, Bana Yaubada yana Tovegida ma keke gadahalamaneni, tu Yaubada AluꞋaluwana lobameya gihobu be Bana againe gimiya-vagata, ana ita vaita bunebune amine ada iya gaꞋitana. GaꞋita-yo nuwaku giꞋafolena. Bana giꞋiveniniseku be kaliva gufeya ganakivebafitaisoyedi-ma bonana nuwaku giꞋafolena gigayo, AluꞋaluwa ginahobu be kaliva saꞋeyana againe ginamiya-vagata amanadi unaꞋitana, au unahalamanena Bana kalivai-nadi AluꞋaluwa Mahalina againe kaliva ginavemagadi. Hidemi Yaubada gigaheku. \v 34 Ada au iya gaꞋitana, ada moyaꞋaimi matamiya gahawavemogatala hida kalivai-nadi Yaubada Natuna.” Hidedemi Yoni gigahe. \x - \xo 1:34 \xt Ais 53:6-7, 1Fi 1:18-19 \xt Md 3:16\x* \s1 Kaliva Yesu againe himidivetomuliya-ma kahihidi. \p \v 35 Tu kadu aiyeta anaveto againe Yoni gimidimidi ana tomuliya adiꞋiselu buyeꞋi. \v 36 Himidimidi tu Yesu giꞋela be ginauna. Yesu ginauna tu Yoni giꞋita-yo gigayo, “Mene waꞋita, Bana Yaubada yana Sifi KabiꞋona.” \p \v 37 Ada tomuliya adiꞋiselu Yoni bonana hinogalini-yo, hilowoga Yesu muline hina. \v 38 Hinauna tu Yesu gihagavilana gidaꞋita ma himuliyena, au gitoliluveluvedi gigayo, “Gavadi-yo waꞋela?” Ada tomuliya saꞋeyana gigayo, “Labai, gava manuwa againe umiyami?” (Hifufu \it labai \it* ana kaivila ide bonadeya “tovehawala lakahina”.) \p \v 39 Au Yesu gigayo, “WaꞋela be kana ganavehawalemi.” Ada au hina be manuwa againe gimiyami-ma hiꞋitana. Ada kauwana giwahivekenana faꞋina, badi Bana againe buye himiyami tu mala a gibogi. \p \v 40 Ada kaliva adiꞋiselu Yoni yana gahe Bana Yesu faꞋine hinogalina-ma saꞋeyana Anidulu, bana Saimoni-Fita taina. \v 41 Ada auheꞋama Anidulu gimadulowoga be gina tawagana Saimoni gilelena. Ginuhagani-yo gigahena gigayo, “Bana Mesaiya higa Yaubada yana Tovegida yada yoꞋo ginanagoyeda-ma ahe anuhagana.” (Tu bona Gilika againe Tovegida hivewagana Keliso.) \v 42 Ada au Anidulu tawagana givegaꞋaulena Yesu againe. Ada Yesu giꞋitadonedonena gigahena gigayo, “OꞋeni Saimoni Yoni natuna tu Iya ganaluwatuye Sifasi.” (MiYuda bonadiya bana ana egana Sifasi, bona Gilika ana egana Fita, ada egana ana kaivila kabala.) \x - \xo 1:42 \xt Yo 1:29 \xt Md 16:18\x* \s1 Yesu Filifi kadu Nataniyela gigahedi be hinamuliyena. \p \v 43 Tu aiyeta anavefowa againe Yesu ginuwanuwa vaita ginana Galili ana fafali againe, ada Filifi ginuhagana gigahena be higa ginamuliyena. \v 44 Ma bana Filifi kwanamiBedasaida, medema kadu Anidulu be Fita yadi melala. \v 45 Au Filifi gina Nataniyela gilelena. Ginuhagani-yo gigahena gigayo, “Kaliva anuhagana, bana faꞋine boi Mosese yana buki-vehimeya againe giꞋetoladina, kadu Yaubada bonana ana toꞋawatalatalaina hiꞋetoladina-ma Bana kalivai-nadi anuhagana. Ana egana Yesu, Yosefa natuna, kwanamiNasaledi.” \p \v 46 Bana Nataniyela gigayo, “Nasaledi melala kabiꞋona. Keke tamo tokaiwabu wada melalai-nadi againe ginalakayemu, keke.” Tu Filifi gigahena gigayo, “UꞋela be kana, tauni unaꞋitani.” \p \v 47 Ada Yesu gidaꞋita ma Nataniyela giꞋelaꞋela, ada bana faꞋine gigahe gigayo, “WaꞋita, bana kwanamiIsileli velemoꞋena. Yana dewa velemoꞋena faꞋina keke tamo veꞋalololo bana againe gidadauda.” \p \v 48 Nataniyela gigahena gigayo, “HaꞋagaine uꞋitaku-yo uhalamaneku?” Yesu gigayo, “Bana Filifi aimo keke gidaꞋela gidavegaꞋaule tu iya gaꞋita be gahalamane, fiki aiwaꞋune umiyami ana toveya.” \p \v 49 Au bana Nataniyela gigayo, “Tovehawala lakahi, Wona velemona oꞋeni Yaubada Natuna. OꞋeni miIsileli yada Tokaiwabu.” \p \v 50 Yesu gigayo, “O againiya Iya gagahe fiki aiwaꞋune gaꞋita. Hida yaku gahe faꞋina uvetumaganeku. Yaku gahe o faꞋiniya medema gaitoma kabiꞋona, tu aimo gaitoma lakahina unaꞋitana.” \v 51 Kadu gigayo, “Yaubada gihalamaneku tu gagahegahe. Lobama ginaꞋayauna be Yaubada yana tovenuwaꞋata Iya TohobuꞋela agaikuya hinatauya be hinalakalaka hinahobuhobu ma o unaꞋitadi.” Hidemi Yesu gigahe. \x - \xo 1:51 \xt 2Veh 18:18, Ais 7:14 \xt Yo 7:41,52\x* \x - \xo 1:51 \xt Md 14:33, 16:16, Yo 12:13 \xt Aba 28:12\x* \c 2 \s1 Yesu yana vehimeya againe gufa-moꞋa giveꞋoine. \p \v 1 Tu aiyeta luhei hihegedi tu kaliva saꞋeyana kwamayoku ginagina melala ana egana Kena againe. Kena medema Galili ana fafaliya ada melalai-nadi againe moyaꞋaidi hivagaꞋauta nagi ana avemwamwala faꞋina, ada Yesu hinana ahe hilakayemu. \v 2 Kadu Yesu hiyowanina ana tomuliya buyeꞋi nagi ana avemwamwala faꞋina. \v 3 Au hivagaꞋauta hivebutu hiꞋauꞋa tu bwai ana egana oine hiyu-Ꞌowoni-yo Yesu hinana Bana Yesu againe higahe higayo, “Yadi oine a gihavaina.” \p \v 4 Ada Bana gigahedi gigayo, “Kwamayoku, gavadi-yo omi wagahegahe? Au Iya Tauku ganavehimeyeku. Yaku ivemogatala ana tova aimo keke gidayemu.” \p \v 5 Tu Yesu hinana agetoga agaidiya higahe higayo, “GavaiyaꞋamine Bana ginagahe, au medede amine wanahuluva.” \p \v 6 Ada au abaꞋaihiwaga kugakugana sikisi gidauda, medema nima ana abaꞋikolakola faꞋina miYuda yama dewa tafatafalolona amine. Ada abaꞋaihiwaga saꞋeyana saꞋeyana ana laga vaita dolomu kabiꞋona faifi o kai seveni amine ana laga. \p \v 7 Tu Yesu agetoga gigahedi gigayo, “AbaꞋaihiwaga gufa-moꞋa againe wanavemagana.” Ada au hihiwalakahina. \p \v 8 Kadu gigahedi gigayo, “Au wahiwa be avemwamwala ana tovehimeya againe wanauwe.” Ada au hihiwana be kaliva-nadi againe hinauwena. \p \v 9-10 Tu gufa-moꞋa a giveꞋoine ada bana tovehimeya giyuluvaluva tu hadeꞋagaine oine-nadi hivaini-ma keke gidahalamaneni. Au badi agetoga hihalamanena, taudiyao gufa-moꞋa againe hihiwana faꞋina. Ada bana tovehimeya giyuni-yo, tonagi gikovana be gigahena gigayo, “Kaliva yadi oine yamumu-moꞋena himidihiwana, ada wakawaka hinayuꞋahiyauwa-yo muliya oine-kawowo hinahiwana. Hidedemi kaliva moyaꞋaidi yadi dewa tu oꞋeni ma oine yamumu-moꞋena usevauyena be adamoꞋuya useyemaunena.” Hidedemi gigahe. \p \v 11 Ada gufa againe Yesu nimana ana iyaꞋiyaya gifaisewana Kena melala Galili ana fafali againe, ada iyaꞋiyayai-nadi Yesu yana iyaꞋiyaya nagona. Hidedemi gifaisewani-yo yana kikaiwabu gihawavemogatalena kaliva matadiya, ada au ime tomuliya yama vetumagana gilakata. \p \v 12 Tu muliya Yesu Kafeneumi melala againe gihobu, kadu badi hinana, tobohiyaneyao kadu ana tomuliya buye hihobuꞋela ada medede againe hinumiya. \x - \xo 2:12 \xt Yo 7:30 \xt Yo 1:14, 4:54, 11:4\x* \s1 Yesu tolukimokimone manuwa-tafalolo againe giwavidi. \r Madiu 21:12-17 Maki 11:15-19 Luke 19:45-48 \p \v 13 Himiyami tu miYuda yama tafalolo lakahina ana egana lobama ana tovenuwaꞋata yana Abamaduviviya giluvedavedaꞋufo faꞋina Yesu gitauya Yelusalema againe gilakaꞋela. \v 14 Ada manuwa-tafalolo againe giluku tolukimokimone ginuhagadi, bulumakau sifi bunebune hikimonayedi abaveyao faꞋina. KaduꞋe mani tulina tulina ana tosenisi yadi tolameya hivetoga-ma giꞋitadi. \v 15 GiꞋitadi-yo yana fuluma bulava Tauna gimetana be moyaꞋaidi gitafidi au giwavidi, kaliva yadi yomuyomu buyeꞋi. KaduꞋe tosenisi yadi mani giꞋiyauyaulena, ada yadi tolama givetalaꞋafufuna. \v 16 Kadu badi bunebune hikimonayedi-ma gigahedi gigayo, “Hida lokoloko au wanauwe. Keke Kamaku yana manuwa againe wanakimokimone vaita maketi amine.” Au giwavidi be hihobu. \p \v 17 Ada au ana tomuliya Yaubada bonana etoꞋetoladina saꞋeyana nuwadi giꞋafolena, gigayo, \q1 Ho Yaubada, ya manuwa faꞋina iya gavedivediwe be vita ganuhagana. \p \v 18 Tu Yesu tolukimokimone giwavidi faꞋina, miYuda tufoidi higahena higayo, “Hakwadi vehimeya givele-yo kaliva uwavidi? Aituha fifiwalana tamo unafaisewana be ya abavehimeya anahalamanena, kaꞋi velemoꞋena Yaubada givele o kaꞋi fwaya.” \p \v 19 Au Yesu gigahedi gigayo, “Hida manuwa-tafalolo wanayawelina, ada aiyeta tohiye againe kadu ganavemididina.” \p \v 20 MiYuda higayo, “Hida manuwa-tafalolo ana aiyogona kaliva hinunauwena malamala foti-sikisi (46) agaidiya, tu O ugahe vaita aiyeta tohiyegaga againe afaiweya unavemididini.” \v 21 Tu Yesu keke manuwa-tafalolo-moꞋena faꞋine gidalukahihi, au tauna wowona faꞋine gilukahihi. \v 22 Ada muliya Yesu ahe gimididi-havagi ana toveya, bonai-nadi ime ana tomuliya nuwama giꞋafolena ada au Yaubada bonana tuwai-moꞋena hiꞋetoladina-ma adavadavana kadu Yesu bonana avetumaganena. \p \v 23 Atu Yesu tafalolo lakahina, ana egana lobama ana tovenuwaꞋata yana Abamaduviviya faꞋina Yelusalema againe gimiyami, ada medema tovai-nadi nimana ana iyaꞋiyaya hiꞋitana faꞋina, moyaꞋaidi Yesu ana egana hivetumaganena. \v 24 Tu Bana Yesu ma aseꞋasedi gihalamanena, faꞋina keke gidavetumaganedi. \v 25 BanaꞋe kaliva moyaꞋaida aseꞋaseda gihalamane-Ꞌowona, ada yada dewa faꞋina keke tamo hakwadi againe ginatoliluvaluva, au gihalamane-moꞋeda. \x - \xo 2:25 \xt Yem 12:1-27 \xt Sam 69:9 \xt Md 26:61\x* \x - \xo 2:25 \xt Lu 24:6-8, Yo 12:16\x* \c 3 \s1 Yesu bana Nikodimo buye hilukahihi. \p \v 1 Tu kaliva saꞋeyana gimiyami, bana tonagona tafatafalolodiyao adi egana Falisi ana yoꞋo kalivana, ana egana Nikodimo, ada bana miYuda yama tovehimeya saꞋeyana. \v 2 Ada bogi saꞋeyana againe hida kalivai-nadi Yesu againe giꞋela gigahena gigayo, “Tovehawala lakahi, ime ahalamane Yaubada giꞋiveninise be bonana unavehawalema, faꞋina tova moyaꞋaina nima ana iyaꞋiyaya ufifaisewana. KaꞋi Yaubada keke O buye wadamiyami o, iyaꞋiyaya-nadi keke afaiweya.” \p \v 3 Au Yesu gigahena gigayo, “Yaubada gihalamaneku tu gagahegahe. KaꞋi kaliva keke ginatubuga-havagi, kadu keke anafaiweya Yaubada yana yoꞋogaga agaidiya ana luku ginahalamaneni.” \p \v 4 Bana Nikodimo gigayo, “GavaiyaꞋamine kaliva lakahina kwamana amine ginatubuvagu? Bana keke anafaiweya hinana kamodiya ginaluku-yo kadu ginatubuga-havagi, keke.” \p \v 5 Bana Yesu gigayo, “Yaubada gihalamaneku tu gagahegahe. KaꞋi kaliva yawaina ivaguna gufa againe kadu AluꞋaluwa Mahalina againe keke ginavaini, kadu keke anafaiweya Yaubada yana yoꞋogaga agaidiya ginaluku. \v 6 BanaꞋe amanadi kaliva dayagine ginatubuga, au kaliva wowona luluna ginavaina tu banaꞋe ma AluꞋaluwa Mahalina yawaine ginatubuga, au AluꞋaluwa yawaina ginavaina. \v 7 Iya gagahe gagayo, Omi wanatubuga-havagi. Hida yaku gahe againe keke nuwami ginavegafoꞋuyaꞋuya. \v 8 Kaliva yana tubuga AluꞋaluwa Mahalina yawaina againe medema vaita bolimana amine. Bolimana ginauna tauna givehimeyena amine. Butuna wanogalina higa ana aituha, tu inubana kadu ana lauyabu keke wadahalamaneni. Meda anafaiweya AluꞋaluwa Mahalina yawaina inubana kadu ana lauyabu keke wadahalamaneni, tu hai kaliva AluꞋaluwa Mahalina yawaina againe ginatubuga, medema yawaina ivaguna ana aituha yana huluva againe waꞋitana.” Hidemi Yesu gigahe. \p \v 9 Tu Nikodimo gigahena gigayo, “Kaliva yana tubuga-havagi gavaiyaꞋamine? Iya keke gadahalamaneni.” \p \v 10 Bana Yesu gigayo, “Gavadi-yo o tovehawala lakahi miIsileli agaideya tu hida gaitoma galukahihiyena-ma ufaniyeni. \v 11 Yaubada gihalamaneku tu gagahegahe. Ime bona ahalamane-moꞋena ma alukahihiyena ada gavadi aꞋita-moꞋena ma ahawavemogatalena tu omi tovehawala ma bonama keke wadavenogaleni. \v 12 Babi ana miya faꞋina omi agaimiya galukahihiyena tu keke wadavetumaganeku. KaꞋi lobama ana miya faꞋina ganalukahihi, keke-moꞋa wanavetumaganeku. \v 13 Ada keke tamo hakwadi lobameya gidalaka-yo gidahobuꞋela tu Iya TohobuꞋela akukaibe. Au lobameya gamiyami be gahobuꞋela. \p \v 14 Boi tuwai-moꞋena walaꞋa againe Mosese oloto kainumuleya gibubuna be ai againe gikivemididina. Kadu meda anafaiweya Iya TohobuꞋela ai againe makewa hinakivemididiku. \v 15 Gavana faꞋina-yo hinakivemididiku? Hinakivemididiku be higa gava kaliva Iya ginavetumaganeku, medema yawai-vagahina ginanuhagana.” Hidedemi Yesu gigahe. \x - \xo 3:15 \xt Yo 7:50-51, 19:39 \xt 1Fi 1:23 \xt Ta 3:5 \xt Yo 1:13\x* \x - \xo 3:15 \xt Ail 21:9, Yo 12:32\x* \s1 Kibababala o kaꞋi matahiwadi, gavaimi kananuhagani? \p \v 16 Au higa Yaubada nuwanuwana lakahi-moꞋena tomiyababi, faꞋina Natuna anakaibeꞋu-moꞋa gihawahegena be gava kaliva Bana againe ginavetumagana, medema keke ginaꞋalika-vagata tu yawai-vagahina ginanuhagana. \v 17 Yaubada Natuna babiya giꞋiveninisena keke vaita tomiyababi matahiwadi ginaveledi, keke-moꞋa. Au giꞋiveninisena be kaliva ginakibababaledi faꞋina. \v 18 Gava kaliva Yaubada Natuna againe ginavetumagana au medema Yaubada keke matahiwadi ginaveleni, tu gava kaliva gidibutoyoga be keke ginavetumaganeni au aheꞋi, ana wamatahiwadi Yaubada matane ahe gimimiyami, faꞋina Natuna anakaibeꞋu-moꞋa ana egana keke gidavetumaganeni. \v 19 Yaubada yana matahiwadi gavana ana inuba? Tomahala babiya gihobuꞋela nonogana, kaliva nuwanuwadi uyuꞋuyuyune hinamiyami be dewa koyona hinafaisewana faꞋina. Yadi dewa koyona faꞋina keke nuwanuwadi mahalina againe hinamiyami. Hidema faꞋina Yaubada matahiwadi ginaveledi. \v 20 Tokoyona keke nuwanuwadi mahalina. Au hivenikohiyena, faꞋina mahalina yadi dewa koyona giꞋiveyemaunina, ada au keke nuwanuwadi mahalina againe hinayemu. \v 21 Tu badi kaliva dewa tunutunugina hififaisewana-ma nuwanuwadi mahalina againe hinamiyami be moyaꞋaidi hinahalamanena Yaubada yana faiwala againe yadi dewa tunutunugina hififaisewana. \x - \xo 3:21 \xt Lo 5:8, 1Yn 4:9-10 \xt Lu 19:10, Yo 12:47\x* \x - \xo 3:21 \xt Yo 3:36 \xt Yo 1:5\x* \s1 Yoni Tobafitaiso Yesu yana kikaiwabu faꞋina gilukahihi. \p \v 22 Tu Yesu gilukahihi gihavaina, Yelusalema gihegena ana tomuliya buye hina Yudiya awaꞋawanine buye himiyami ada kaliva Yesu yana vehimeya againe hibafibafitaiso. \v 23 Ada kadu Yoni melala ana egana Ainoni againe, medema Salimu liline, kaliva gikikivebafitaisoyedi melalai-nadi againe gufa lakahina gidauda faꞋina. Ada kaliva vevine bana againe hinauna hibafibafitaiso. \v 24 Medema tovai-nadi Yoni deliya aimo keke hidaseni. \p \v 25 Tu Yoni ana tomuliya tufoidi kwanamiYuda saꞋeyana buye hivekwageya. Bwanene ana abaꞋikolakola tafatafalolona faꞋina hivekwageya. \v 26 Au Yoni ana tomuliya bana againe hiꞋela hiꞋawatalatalaina higayo, “Tovehawala, Bana boi yuwa Yolidani buye wamiyami ada Bana faꞋine ulumamala-ma, Bana kalivai-nadi againe adamoya kaliva moyaꞋaidi hinauna hibafibafitaiso. Vaita o againiya hidaꞋela tu Bana againe hinauna.” \p \v 27 Higahe-yo Yoni gigahedi gigayo, “Yaubada anakaibe vehimeya givetavetala. Hakwadi yana kikaiwabu lakahina kadu hakwadi yana kikaiwabu kabiꞋona ma Yaubada anakaibe givehimeyena. \v 28 Omi taumiyao boi iya gagahe yaku gahe wanogalina gagayo, Iya keke Keliso, BanaꞋe Yaubada givegidena be yada yoꞋo ginanagoyeda amanadi, tu Yaubada giꞋiveniniseku be wai ganagona yana eda ganakidewedewena faꞋina. Hidemi gagahemi. \v 29 WaꞋita, kaꞋi kaliva ginanagi, kwamayoku bana againe ginaꞋela buye hinalukahihi ada kaliva tobohiyana badi lilidiya ginamiyami-ma, tonagi agona yana wavemwamwala ginanogalina. Ginanogalini-yo bana kadu ginavemwamwala. Ada iya vaita kaliva toubohiyana amine. Meda anafaiweya moyaꞋaidi Yesu againe hiꞋelaꞋela faꞋina, iya Yesu tobohiyana gavemwamwala-moꞋa. \v 30 Ada aku vehimeya gavaina higa Bana yana kikaiwabu ginalakata tu iya yaku kikaiwabu ginakabiꞋo be ganamiya-kawowo.” Yoni au hidemi gigahe. \x - \xo 3:30 \xt Md 14:3-4 \xt Yo 1:26-34 \xt Yo 19:11\x* \s1 Vetumagana Yaubada Natuna againe faꞋina. \p \v 31 Tu Bana higa wese lobameya gihobuꞋela-ma moyaꞋaidi kikaiwabu againe gitubuhegedi. Kaliva babiya gilakayemu-ma bana babi ana kaliva kadu babi ana nuwanuwa gilukahihiyena, tu kaliva lobameya gihobuꞋela-ma Bana anakaibe Tokaiwabu. \v 32 Ada gavadi lobameya giꞋitana be ginogalina, medema faꞋina gilukahihiyena tu keke tamo hakwadi Bana bonana gidavenogaleni. \v 33 Tu gava kaliva Bana bonana ginavenogalena, medema ginaꞋalakakila ginagayo, Yaubada Bana velemona. \v 34 BanaꞋe Yaubada giꞋiveninisena-ma Yaubada bonana gilukahihiyena, faꞋina Yaubada Bana againe AluꞋaluwana keke maꞋita gidanuwaloloneni, au gidodobodabodana. \v 35 Tamada nuwanuwana Natuna ada abavehimeya gaitoma moyaꞋaidi agaidiya Bana nimane gisedi. \v 36 Gava kaliva Yaubada Natuna givetumaganena medema yawai-vagahina ginuhagana, tu gava kaliva Yaubada Natuna ginadibutoyogena be keke ginavetumaganeni medema yawai-vagahina keke-moꞋa ginanuhagani, au Yaubada yana ilaꞋa bana kalivai-nadi againe ginaduva-vagata. Au hidede amine. \x - \xo 3:36 \xt Yo 8:23 \xt Yo 1:32-34 \xt Md 11:27, Yo 5:20\x* \x - \xo 3:36 \xt Yo 3:16-18, 1Yn 5:12\x* \c 4 \s1 Yesu vinemiSameliya buye hilukahihi. \p \v 1 Tu Yesu ana tomuliya himoyaꞋai. Kaliva tufoidi Yoni himuliyena tu kaliva moyaꞋai-moꞋedi Yesu himulimuliyena be gikikivebafitaisoyedi, ada tonagona tafatafalolodiyao adi egana Falisi Yesu ana tomuliya valeyadi hinogalina. \v 2 Tu Yesu Tauna keke gidakivebafitaisoyedi, au ime ana tomuliya kaliva akivebafitaisoyedi. \v 3 Ada au Falisi Yesu yoꞋo givaidi ma valeyana hinogalina ada Yesu gihalamanena againe, Yudiya ana fafali ginuyabuyabuni tu Galili ana fafali againe giyewayewana. \v 4 Ada Galili ana eda Sameliya hinafane ginauna faꞋina, Yesu Sameliya ana fafali againe ginauna. \p \v 5 Ginauna tu melala saꞋeyana Sameliya ana fafali againe gilakayemu, melala ana egana Saika. Boi tuwaina Yakobu natuna Yosefa babi saꞋeyana givelena, ada melalai-nadi hida babi liline gidauda. \v 6 Kadu folufolu Yakobu tuwaina giyalana-ma medede againe gidauda. Ada au Yesu folufolu liline givetoga, faꞋina yanana lauva tunugina ginunauwena tu wowona gilogilogi. Ada kauwana getadeya gilaka. \p \v 7-8 Ime ana tomuliya melala-moꞋena againe ana be aꞋa anakimonena tu Yesu anakaibe gimiyami. Folufolu liline givetoga tu kwamayoku saꞋeyadi, vinemiSameliya, hiyemu be higa gufa hinaboluna. Ada Yesu gigahedi gigayo, “MaꞋi gufa wabolu be gayuni.” \p \v 9 Au badi kwamayoku higayo, “OꞋeni kwanamiYuda tu gavadi-yo ima vineSameliya agaimeya gufa uveꞋoꞋola?” Hidemi higahe faꞋina miYuda miSameliya keke tamo tova buye hidalukahihi, au himiyavehaila. \p \v 10 Tu Yesu gigahedi gigayo, “Yaubada yana abahawahega agaimiya keke wadahalamaneni kadu Iya inubaku keke wadahalamaneni. Gufa faꞋina gaveꞋoꞋolemi tu kaꞋi Iya inubaku wadahalamaneku digo, omi agaikuya wadagahe wadagayo, MaꞋi gufa be ayuni. WadaveꞋoꞋola be gufa miyamiya-vagahina gadavelemi.” \p \v 11 Hidedemi Yesu gigahe-yo badi higayo, “Kauveya, hida folufolu gava gihobu tunugina ada ya abakaibolu keke. Au haꞋagaine gufa miyamiya-vagahina ugaheyena-ma unaboluni? \v 12 Bwaneneda Yakobu hida folufolu giyalana-ma ime miSameliya givelema, ada hida gufa againe bana giyuyu kadu natuneyao buye hiyuyu, ada yadi yomuyomu hiveyuveyudi. KaꞋi OꞋeni Yakobu ukaiwabuhegena? KaꞋi keke.” \p \v 13 Au Bana Yesu gigahedi gigayo, “Gufa hida folufolu againe giguwaguwalena-ma moyaꞋaimi wanayuna tu aimo kabisona agomi ginataina-havagi. \v 14 Tu yaku gufa kaꞋi ganavelemi be wanayuna, au agomi keke ginataina-havagi, ada gufai-nadi ganavelemi medema ginaveguya aseꞋasemiya be ginaguwaguwalena, ada ana egana yawai-vagahimi.” \p \v 15 Hidemi Yesu gigahedi tu kwamayoku higayo, “Kauveya, hida gufa unavelema be anayuni-yo agoma keke ginataina, kadu keke tova moyaꞋaina anaꞋelaꞋela gufa-kaiboluya.” \p \v 16 Yesu gigayo, “Wanana moganemi wanavegaꞋaulena be wanayewami.” \p \v 17 Badi kwamayoku higayo, “Ima moganema keke.” Yesu gigayo, “Au wagahe velemoꞋena. \v 18 Keke wamoganemi, faꞋina kaliva faifi wanagidi be waviholiliyedi, ada bana kaliva adamoya buye wamimiyami-ma keke moganemi velemoꞋena. Hidema faꞋina wagahe velemoꞋena higa keke wamoganemi.” \p \v 19 Ada au badi kwamayoku higayo, “Kauveya, makewa OꞋeni Yaubada bonana ana toꞋawatalatalaina, faꞋina yama huluva uhalamane-moꞋena. \v 20 Ime miSameliya bwanenemeyao hida oya againe Yaubada againe hihawadavadava, tu omi miYuda wagahe higa vaita Yelusalema gagana againe kaliva Yaubada againe hinahawadavadava.” \p \v 21 Bana Yesu kwamayoku gigahedi gigayo, “Iya ganagahe be yaku gahe wanavenogalena. Mali tova giluvedaꞋufo. Medema tovai-nadi omi tohawadavadava keke hida oya gagana againe kadu keke Yelusalema gagana againe Tamada wanahawadavadavani. Au aluꞋaluwami againe fafali moyaꞋaina agaidiya wanahawadavadavana. \v 22 Omi miSameliya yami Yaubada againe wahawadavadava nonogana BanaꞋe keke wadahalamaneni, tu ime miYuda ma yama Yaubada ahawadavadavana-ma ahalamane-moꞋena, faꞋina miYuda agaimeya tokibababala ginatubuyemu. \p \v 23 Tu mali aituha giluvedaꞋufo ada au gilakayemu be AluꞋaluwa Mahalina nuwanuwa velemoꞋena inubana ma yana veluga againe fafali moyaꞋaina agaidiya Tamada hinahawadavadavana. E, gavaimi Bana Tamada Kaliva velemoꞋena ana lauboda, medemi nuwanuwana kaliva BanaꞋe hinahawadavadavana. \v 24 Yaubada Bana yawai-vagata miyamiyanina ana Tovetala, ada ana tohawadavadava gilubodadi be Bana AluꞋaluwana againe wayawai-vagahidi hinatubuvagu-yo hinahawadavadavana velemoꞋena.” Hidedemi Yesu gigahe. \p \v 25 Au badi kwamayoku higahena higayo, “Ahalamanena Yaubada yana Tovegida ginalakayemu, Bana ana egana Keliso. Ada Bana ginalakayemu ana toveya, gaitoma moyaꞋaidi faꞋina ginakivetuvetunuma.” \p \v 26 Bana Yesu gigayo, “Iya omiꞋe agaimiya galulukahihi-ma IyaꞋeku kalivai-kuna.” \x - \xo 4:26 \xt Aba 33:19 \xt Lu 10:33 \xt Yo 7:37-39, Ha 21:6 \xt Yo 6:35\x* \x - \xo 4:26 \xt Sam 122:1-4 \xt Yo 15:26 \xt Lo 12:1\x* \s1 Tomuliya Yesu againe hiyewadi. \p \v 27 Tu Yesu gigahe-yo au ime ana tomuliya ana kimoneya ma ayemu. Ada Bana Yesu kwamayoku buye hilukahihi faꞋina nuwama givegafoꞋuyaꞋuya tu keke tamo hakwadi agaimeya gidatoliluveluvedi gidagayo, “Gavadi faꞋina walukahihi?” O kaꞋi Yesu againe gidagahe gidagayo, “Gavana faꞋina kwamayoku buye walukahihi?” Adagahe tu awowomumu faꞋina aveꞋamata. \p \v 28 Ada au kwamayoku yadi abaꞋaihiwaga hise-vagahini tu hilowoga, melala againe hina kaliva hinuhagadi higahedi higayo, \v 29 “WaꞋela be kana kaliva waꞋita. Bana boi keke gidaꞋitama tu gaitoma moyaꞋaina ahuluvina-ma giyauna. Ima anuwanuwa kaꞋi Bana Yaubada yana Tovegida Keliso o kaꞋi keke?” \v 30 Higahedi-yo moyaꞋaidi hilowoga Yesu againe hina. \p \v 31 Badi kaliva aimo hiꞋelaꞋela tu ime Yesu ana tomuliya aluyaꞋayaꞋalina agayo, “Tovehawala, maꞋi aꞋa uꞋani.” \p \v 32 Tu Bana gigayo, “WeꞋa akuga, medema mali aꞋa omi keke wadahalamaneni.” \p \v 33 Au avebutu aveꞋagahegahe agayo, “KaꞋi tamo hakwadi anaga a givelena?” \p \v 34 Ada Bana Yesu gigahema gigayo, “Kamaku givegideku be yana vehimeya ganafaisewana. Nuwanuwaku yana faisewa giveleku-ma ganafaisewa-Ꞌowona. Yana faisewa tova moyaꞋaina gafififaisewa-ma vaita aꞋa gadaꞋauꞋa-yo gadaꞋahiyauwa amine. \v 35 Au omi wagagahe wagagayo, Vaikohi fowa kanaluyabuni-yo aꞋa kanaꞋaiyala. Tu Iya gagahe, WaꞋita, matami wahege be kaliva moyaꞋaidi Iya agaikuya hiꞋelaꞋela-ma waꞋitadi. Badi nuwadi ahe giludigadigaga be hinavetumaganeku. \v 36 Badi bonaku ana tovehawala vaita tofaha kadu toyaudi amine. Badi tofaha ma bonaku kaliva aseꞋasediya himidifahana, atu badi toyaudi ma yadi kivetuvetunu hiveꞋatutamoꞋaina againe, kaliva hivetumaganeku, au yaku kaliva hiyaudi. Hivetumaganeku-yo yawai-vagahidi hinuhagana. Ada au yaku tovehawala yadi laufata hivaivaina, higa tofaha kadu toyaudi kaliva yadi vetumagana faꞋina buye hivemwamwala. \v 37 Ada kaliva higagahe higagayo, Kaliva saꞋeyana aꞋa gifahana tu mali kaliva yaudi againe givelugana. Hida gahe keke fwaya. \v 38 Iya gaꞋiveninisemi be faha againe keke wadafaisewa-ma wanayaudi. Mali kaliva hifaisewa tu omi yadi faha wanayaudi, au higa mali kaliva bonaku kaliva aseꞋasediya himidifahana tu omiꞋiyao ma yami kivetuvetunu againe kaliva hivetumaganeku.” Hidede amine Yesu ana tomuliya agaimeya gigahe. \x - \xo 4:38 \xt Yo 6:38, 17:4 \xt Lu 10:2\x* \s1 MiSameliya moyaꞋaidi Yesu hivetumaganena. \p \v 39 Ada au kwamayoku yadi melala againe miSameliya moyaꞋaidi agaidiya higahe higayo, “Bana gaitoma moyaꞋaina ahuluvina-ma giyauna.” Ada yadi gahe faꞋina moyaꞋaidi Yesu hivetumaganena. \v 40 Ada badi miSameliya Yesu againe hiꞋela higahe higayo, “UnaꞋela yama melaleya buye kanamiya.” Ada au Yesu gina badi agaidiya gimiya aiyeta luhei. \p \v 41 Ada Yesu Tauna yana gahe faꞋina kadu kaliva moyaꞋaidi hivetumaganena. \v 42 Ada kwamayoku agaidiya higahe higayo, “Keke yami gahegaga faꞋina adavetumaganeni, au taumeyao Bana bonana anogalina faꞋina avetumaganena, kadu ahalamanena Bana makewa tomiyababi ada Tokibababala.” Hidemi higahe. \x - \xo 4:42 \xt 1Yn 4:14\x* \s1 Yesu tovehimeya natuna gisiveyawana. \p \v 43 Tu aiyeta luhei gihavaini-yo Yesu Sameliya ana fafali againe kadu gilowoga gina Galili ana fafali againe. \v 44 Ma boi Yesu Tauna gigahe gigayo, “Yaubada bonana ana toꞋawatalatalaina tauna yana yoꞋo keke hidawowomumuyeni.” \v 45 Tu Tauna yana fafali Galili againe gilakayemu ana toveya, miGalili yadi wavemwamwala hilusiuleyena. Badi tafalolo lakahina faꞋina Yelusalema againe Yesu buye hina, ada yuwadede againe nimana ana iyaꞋiyaya moyaꞋaina hiꞋitana faꞋina Yesu nuwadi givaina. \p \v 46 Ada au Yesu Kena againe gilakayemu-havagi, melalai-nadi Galili ana fafali againe. Boi hida melala againe givehimeya be gufa-moꞋa giveꞋoine. Ada tovehimeya saꞋeyana, kaliva lakahina, melala ana egana Kafeneumi againe gimiyami ada natuna kaliva giꞋaulolo. \v 47 Ada Yesu Yudiya ana fafali ginuyabuyabuna be Galili againe giyewana ma bana tovehimeya ginogalini-yo, au gilowoga Yesu againe giꞋela, giveꞋoꞋolena be ginahobuꞋela Kafeneumi againe natuna ginasiveyawana, natuna giꞋaulolo vaita gidaꞋalika faꞋina. \p \v 48 Tu Yesu gigahena gigayo, “KaꞋi keke nimaku ana iyaꞋiyaya ganafaisewani be ganaveyaulowogimi amine o, kadu keke wanavetumaganeku.” \p \v 49 Au tovehimeya lakahina gigahena gigayo, “Kauveya, udamaduꞋela natuku udaꞋitana, kabisona ginaꞋalika.” \p \v 50 Yesu gigayo, “Au unana natu adamoya ginabwaina.” Ada au kaliva Yesu yana gahe givetumaganena faꞋina gilowoga. \v 51 Ginauna tu ana agetoga buye hiveꞋanauhaga higahena higayo, “Au natu giyamumu.” \p \v 52 Ada bana tovehimeya gitoliluveluvedi gigayo, “Gava kauwana natuku givebutu giyamumu?” Badi higayo, “Boiyesedi kauwana getadeya wowona gituluna.” \p \v 53 Au kwamana tamana nuwana giꞋafolefolena gigayo, “Au boiyesedi kauwana getadeya Yesu gigaheku gigayo, Natu adamoya ginabwaina, ada medema tovai-nadi wayakahina-ma natuku giyamumu.” Ada au bana tauna Yesu givetumaganena, kadu ana unuma buyeꞋi. \p \v 54 Ada au Yesu Yudiya ana fafali ahe ginuyabuyabuna be Galili ana fafali againe giyewana, ada hida nimana ana iyaꞋiyaya anavelu Galili againe gifaisewana be kaliva agaidiya yana faiwala giꞋivemogatalina. \x - \xo 4:54 \xt Yo 2:1-11 \xt Yo 2:18 \xt Md 8:13, Mk 7:29\x* \x - \xo 4:54 \xt Af 16:31 \xt Yo 2:11\x* \c 5 \s1 NiꞋu liline Yesu kaliva saꞋeyana gisiveyawana. \p \v 1 Himiyami tu miYuda yama tafalolo saꞋeyana gilakayemu, ada tafalolo faꞋina Yesu Yelusalema againe gina. \v 2 Tu Yelusalema melala kuga againe hiꞋalana ada sifi yadi abaluku liline niꞋu abatowa gidadauda, bona Hibeliu againe ana egana Bedesida. Ada niꞋu afaꞋaine abamiyami faifi hiyogona. \v 3 Ada abamiyami againe toꞋaulolo moyaꞋaidi hidauda, tomatakoyo tovefela kadu kaliva wowodi gifwalele-vagata. [Badi gufa yana luꞋawabolubolu faꞋina hibodaboda. \v 4 Higa tamo tova Yaubada yana tovenuwaꞋata niꞋuya gidahobuꞋela gufa gidaluꞋawabolubolu ada againe gava kaliva gidamadu gufeya gidamiditowa, medema kalivai-nadi gidayamumu. Gavadi yana aulolo, au gidahavaina.] \p \v 5 Ada toꞋaulolo agaidiya kaliva saꞋeyana gimiyami, giꞋuꞋaulolo malamala teti-eita. \v 6 Ada Yesu toꞋaulolo-nadi gidauda-ma giꞋitana, ada bana giꞋuꞋaulolo lauva tunugina ma gihalamanena. GiꞋita-yo gitoliluveluvena gigayo, “KaꞋi nuwanuwa unabwaina?” \p \v 7 Bana toꞋaulolo gigayo, “Kauveya, aku toveluga keke. Gufa yana luꞋawabolubolu againe, keke tamo hakwadi gidamiyami-yo gufeya gidanauweku. Aimo gahobuhobu tu mali kaliva auheꞋama gimamadutowa, ada au yana yamumu givaina.” \p \v 8 Au Yesu gigahena gigayo, “Umidi, a ivi uwahi be unanaudadana.” \v 9 Ada auheꞋama kaliva giyamumu, ana ivi giwahina givebutu ginunudadana. \p Tu aiyeta Yesu kaliva gisiveyawana, medema sabati miYuda yama veyawai. \v 10 Sabati againe gisiveyawana faꞋina miYuda yama tonagona kaliva giyamumu-ma higahena higayo, “Adamoya sabati. Ide yada vehimeya ivi ana wahi sabati againe gihawatana.” \p \v 11 Tu bana kaliva gigahedi gigayo, “Bana gikiveyamumuku-ma gigaheku gigayo, A ivi uwahi be unanaudadana.” \p \v 12 Ada badi hitoliluveluvena higayo, “Bana kaliva gigahe higa vaita a ivi unawahina be unanudadana-ma, bana hakwaꞋadi?” \p \v 13 Tu hakwadi gisiveyawana-ma Bana kaliva keke gidahalamaneni, faꞋina yoꞋo lakahina himiyami ada Yesu a ginanauna. \p \v 14 Tu muliya Yesu manuwa-tafalolo againe kalivai-nadi ginuhagana ada gigahena gigayo, “UꞋita, ahe uyamumu. Ya dewa koyona unahege-vagahina be mali aulolo koyo-moꞋena keke ginavaini.” \v 15 Yesu hidemi gigahe tu kaliva gilowoga, gina miYuda agaidiya giꞋawatalatalaina gigayo, “Bana kaliva gisiveyawaku-ma ana egana Yesu.” \p \v 16 Ada au Bana Yesu sabati veyawai ana tova againe kaliva gisisiveyawadi faꞋina, miYuda yama tonagona nuwanuwadi Yesu hinamununa. \v 17 Tu hidedemi hinuwanuwa faꞋina, Yesu gigayo, “Kamaku aiyeta moyaꞋaina aimo gifififaisewa, ada hidema faꞋina kadu Iya aiyeta moyaꞋaina gafififaisewa.” \v 18 Ada au hida yana gahe faꞋina miYuda hinuwakoyo-moꞋa, ada nuwanuwadi lakahina hinaluveꞋalikana. Bana sabati ana vehimeya vaita keke gidaꞋabiꞋabini faꞋina himidinuwakoyo, tu muliya vaita yana koyona gidaveꞋatutamoꞋaini higa Yaubada gihawavetamanena vaita bana tauna Yaubada amine, au gilagatamoꞋaina. Hidema faꞋina hinuwakoyo-moꞋa. \x - \xo 5:18 \xt Md 9:6 \xt Yel 17:21, Lu 13:14 \xt Yo 8:11 \xt Yo 10:30,33\x* \s1 Yesu yana abavehimeya faꞋina. \p \v 19 Tu Yesu miYuda gigahedi gigayo, “Yaubada gihalamaneku tu gagahegahe. Iya Yaubada Natuna keke akufaiweya akukaibe gavadi ganagugaiyeni, keke. Gavadi Kamaku gigugaiyena be gaꞋitana, medema kadu Iya bana Natuna gagugugaiyena. Gaitoma moyaꞋaina Kamaku gigugaiyena-ma Iya kadu meda anafaiweya gagugaiyena. \v 20 FaꞋina Kamaku nuwanuwana IyaꞋeku Natuna, ada gaitoma moyaꞋaina Bana gigugaiyena-ma givehavehawaleku. Ada gugai fifiwala-moꞋena aimo ginavehawaleku be ganafaisewana, ada medema againe wanayaulowoga. \v 21 FaꞋina Kamaku kaliva alikeya gisivemidididi ada yawaidi giveledi amine, meda anafaiweya Iya Natuna ganahuluva. Gaveyao nuwanuwaku yawaidi ganaveledi, medema au ganaveledi. \v 22 Au Kamaku keke tamo kaliva gidavedewayaugini tu vedewayauga ana vehimeya Iya Natuna giveleku. \v 23 A giveleku be kaliva moyaꞋaidi hinawowomumuyeku, Kamaku hiwowomumuyena amine. Badi kaliva Iya Yaubada Natuna keke hidawowomumuyeku-ma, kadu keke Kamaku hidawowomumuyeni, faꞋina Bana giꞋiveniniseku. \p \v 24 Ada Iya gagahe velemoꞋena, gava kaliva bonaku ginanogalina be BanaꞋe giꞋiveniniseku-ma ginavetumaganena, medema yawai-vagahina ginanuhagana, kadu keke yana huluva koyona faꞋina Yaubada againe ginakotu, faꞋina bana alika ana eda gihege tu yawai-vagahina ana eda againe gidamana be ginanauna. \v 25 Kadu Yaubada gihalamaneku tu gagahegahe, tova giluvedaꞋufo ada au gilakayemu. Adamoya kaliva yawaidi ivaguna keke hidavaini-ma badi vaita aliꞋalikadiyao amine, ada badi aliꞋalikadiyao Iya Yaubada Natuna bonaku hinanogalina ada kaꞋi hinavenogalena amine o, yawaidi ivaguna hinanuhagana. \v 26 FaꞋina Kamaku kaliva yawaidi ivaguna inubana ada givewahivedamaku be kadu kaliva yawaidi ivaguna inubana Iya Natuna agaikuya. \v 27 Ada babiya gahobuꞋela be gavekaliva faꞋina, Kamaku kadu abavehimeya velugana giveleku be kaliva moyaꞋaidi yadi dewa faꞋina ganavedewayaugidi. \p \v 28 Yaku gahe faꞋina keke nuwami ginavegafoꞋuyaꞋuya, faꞋina aimo tova mulina kaliva moyaꞋaidi lahi againe hidadauda-ma agoku hinanogalina be hinayemu. \v 29 Badi yadi dewa hagihagina ma hinamididi-havagi be Yaubada buye hinamiyamiya-vagata, tu badi yadi dewa koyona ma hinamididi-havagi be matahiwadi ganaveledi. \v 30 Keke Iya akukaibe gadavehimeya au gavaimi Kamaku gigaheku amine gavehivehimeya. Ada keke yaku nuwanuwa amine gadavehimeya, au Bana giꞋiveniniseku be gahobuꞋela yana nuwanuwa amine gavehivehimeya. Hidema faꞋina yaku vedewayauga tunutunugina. \x - \xo 5:30 \xt Yo 8:29 \xt Yo 5:26 \xt Af 10:42 \xt Fl 2:10-11\x* \x - \xo 5:30 \xt Yo 3:16 \xt Af 24:15 \xt Yo 6:38\x* \s1 Tohawavemogatala Yesu inubana faꞋina. \p \v 31 KaꞋi Iya akukaibe Tauku faꞋikuya ganahawavemogatala be Tauku ganakilakahiku, omi wananuwanuwa vaita yaku gahe fwaya. \v 32 Tu tohawavemogatala saꞋeyana gimimiyami, Bana Kamaku. Ada Bana inubaku faꞋina gihawavemogatala ada Iya gahalamanena Bana yana gahe Iya faꞋikuya keke fwaya. \p \v 33 Kadu Yoni againe kaliva waꞋiveninisedi be Iya faꞋikuya gavaimi gigahe-ma hivenuwaꞋatami, ada bana Yoni yana hawavemogatala inubaku faꞋina au velemoꞋena. \v 34 Tu tomiyababi Iya faꞋikuya gavaimi higahe-ma keke gadanuwenuweni. Bana Yoni tomiyababi tu yana gahe faꞋina nuwami gatalafolena be wanavetumaganeku-yo kibababala wananuhagana. \v 35 Bana Yoni vaita lamufa giꞋalaꞋalata be kaliva gituvemahalidi-ma amine, ada eda mahamahalina givehawalemi faꞋina tova kaliꞋuhona wavemwamwala. \p \v 36 E, Yoni inubaku gihawavemogatalena. Bana yana hawavemogatala gaitoma kabiꞋona. Gaitoma lakahina gidadauda be againe wanahalamaneku. Yaku gugai fifiwalana inubaku gihawavemogatalena. Kamaku givehimeyeku be gugai fifiwalana tulina tulina ganafaisewa-Ꞌowodi, ada adamoya mena gugai-dina gafifaisewadi medema inubaku omi agaimiya gihawavemogatalena, higa Yaubada Kamaku giꞋiveniniseku. \v 37 Kadu Bana Kamaku giꞋiveniniseku-ma Iya faꞋikuya gihawavemogatala tu keke tamo tova Bana agona wadanogalini o magigina wadaꞋitani. \v 38 Kadu Kamaku bonana keke aseꞋasemiya gidadauda, faꞋina Iya giꞋiveniniseku-ma keke wadavetumaganeku. \v 39 Yaubada bonana Veyao Tuwaina againe gidadauda-ma wahawa-hagihagiyena, faꞋina wanuwanuwa vaita bonai-nadi againe yawai-vagahimi wananuhagana. Tu kadu hida bonai-nadi Iya faꞋikuya gilukahihi, tu wafaniyeku. \v 40 Veyao Tuwaina ana buki gilukahihiyeku nonogana, keke Iya agaikuya wadaꞋela-yo yawai-vagahimi wadanuhagani, au wakiloweku. \p \v 41 Tu kikaiwabu keke kaliva agaidiya gadalele, au Kamaku againe kikaiwabu gavaina. \v 42 Au aseꞋasemi gahalamanena, keke nuwanuwami Yaubada. \v 43 IyaꞋeku ma Kamaku ana eganeya gahobuꞋela tu wakiloweku. KaꞋi tamo hakwadi tauna ana eganeya ginaꞋela, makewa bana wanavetumaganena. \v 44 Keke amifaiweya wanavetumaganeku, faꞋina nuwanuwami lakahina kaliva matadiya wanakaiwabu, tu Yaubada anakaibeꞋu-moꞋa matane wanakaiwabu faꞋina keke wadanuwanuwa. Hidema faꞋina keke amifaiweya wanavetumaganeku. \p \v 45 Kadu keke wananuwanuwa vaita Kamaku againe ganavekotumi. Iya keke ganavekotumi. Au bana Mosese ginavekotumi. Omi miYuda moyaꞋaimi Mosese againe wanuwaveꞋavina be vaita ginakibababalemi, tu bana bonana keke wadaꞋabini faꞋina, bana ginavekotumi. \v 46 KaꞋi Mosese wadavetumaganena digo, kadu Iya wadavetumaganeku, faꞋina Mosese Iya faꞋikuya giꞋetoladi. \v 47 Tu Mosese yana etoladi keke wadavetumaganeni faꞋina, kadu keke amifaiweya yaku gahe wanavetumaganeni.” Yesu yana kahihi miYuda yama tonagona agaidiya au hidede amine. \x - \xo 5:47 \xt 1Yn 5:9 \xt Yo 1:19-27 \xt Yo 14:11 \xt Lu 3:22\x* \x - \xo 5:47 \xt Lu 24:27 \xt Af 3:22 \xt Lu 16:31\x* \c 6 \s1 Yesu yoꞋo kaliva faifi tausani giveꞋadi. \r Madiu 14:13-21 Maki 6:30-44 Luke 9:10-17 \p \v 1 Tu muliya Yesu tobu ana egana Galili yuwa fafaline gidamana. Tobu ana egana kadu Taibiliya. \v 2 Ada Yesu nimana ana iyaꞋiyaya toꞋaulolo agaidiya gififaisewadi faꞋina, yoꞋo lakahina himulimuliyena. \v 3 Au Yesu gilaka oya fafaline givetoga, ada ime ana tomuliya buyeꞋi. \v 4 Ada medema tovai-nadi miYuda yama tafalolo lakahina giluvedaꞋufo, tafalolo ana egana lobama ana tovenuwaꞋata yana Abamaduviviya. \p \v 5 Ada au Yesu givetogana, matana gidahegena ma yoꞋo lakahina Bana againe hiꞋelaꞋela-ma giꞋitadi. GiꞋitadi-yo Filifi againe gigahe gigayo, “HaꞋagaine beledi kanakimoneni-yo hida yoꞋo hinaꞋa?” \v 6 Ma Yesu hidede amine Filifi gigaluvaluvana be gavaimi ginagahe ma ginaꞋitana. Tu Yesu ahe gihalamanena aimo Tauna gavaimi ginaga. \p \v 7 Ada Filifi gigayo, “KaꞋi mani lakahina kaliva yana faisewa fatana vaikohi eita amine kadaseni-yo beledi kadakimonena digo, keke adifata kasimina kasimina hinavaini.” \p \v 8-9 Tu ana tomuliya saꞋeyana ana egana Anidulu, Saimoni-Fita taina, bana gigahena gigayo, “Kwamana saꞋeyana gimimiyami, ana alaka giwahina beledi kabiꞋona aꞋa ana egana bali againe hibubuna-ma faifi, kadu igana kabiꞋodi luhei. Tu hida aꞋa hima kasimina keke lakahina, au yoꞋo keke-moꞋa adifata.” \p \v 10 Au Bana Yesu gigayo, “Kaliva vevine wanagahedi be hinavetoga.” Ada au agahedi be hivetoga, babi unaunagina kadu isisiꞋu yamumuna faꞋina. Ada kaliva gagana akilagalagadi adi yoꞋo 5,000 tu vevine weꞋoweꞋo buyeꞋi a gavaiyehi. \v 11 Hivetoga-yo Yesu beledi faifi givaidi digo Yaubada againe givesiule gikihinehinena ime ana tomuliya givelema be yoꞋo agaidiya afolakena. Kadu anafaiweya igana gikihinehinena be afolakena, ada moyaꞋaidi adifata amine hiꞋa. \p \v 12 Ada hiꞋahiyauwa-yo Yesu gigahema gigayo, “Adi tufo wanakwakwana be keke tamo kanahegeni faꞋina.” \v 13 Ada au akwakwa, adi tufo beledi faifi kwadakwadana againe feyawa tuwelo avemagadi. \p \v 14 Tu yoꞋo Yesu nimana ana iyaꞋiyaya aꞋa againe gifaisewana-ma hiꞋitana againe hivebutu higayo, “Wona velemona Bana Yaubada bonana ana ToꞋawatalatalaina lakahina, Bana yana lakayemu babiya faꞋina kabodabodana-ma.” \v 15 Higahegahe tu Yesu yadi nuwanuwa gihalamanena, higa vaita hidakiveꞋavini-yo yadi tokaiwabu hidaseni. Tu Yesu keke nuwanuwana hidede amine hinahuluvini faꞋina, ginuyabuyabudi be anakaibe gina gilaka oyeya. \x - \xo 6:15 \xt Af 3:22 \xt Md 14:23\x* \s1 Yesu niꞋu getane ginudadana. \r Madiu 14:22-33 Maki 6:45-52 \p \v 16-17 Yesu gina tu mala a gilavina, ada ime ana tomuliya taliyeya ahobu digo wakeya ayage, Kafeneumi melala againe avebutu awoidamana. Ada au mala a gibogi tu Yesu aimo wese oyeya, keke ime agaimeya gidayewani. \v 18 Awoiwo tu mala koyona gilakayemu bolimana lakahina gimadu. \v 19 Kadu awoiwo awoiwo anunauwena tu ana lauva kilomita kaꞋi faifi awoihegena, tobu hinafane ayemu tu Yesu aꞋitana, waka amine niꞋu getane agene giꞋelaꞋela, ada ime amatautaveꞋine. \v 20 Tu Yesu gigahema gigayo, “Keke wanamatauta, hima Iya gaꞋelaꞋela.” \v 21 Agona anogalini-yo avemwamwala agayo, “UꞋela uyage.” Au giꞋela giyage ada auheꞋama avaleya ayemu Kafeneumi liline. \x - \xo 6:21 \xt Mk 6:46\x* \s1 YoꞋo Yesu hilelelena. \p \v 22 Bogi ada tu yoꞋo yuwa tobu fafaline himiya. Mala gilauna hiveꞋagahegahe higayo, “Boiyesedi waka saꞋeyanaga aꞋitana, ada Yesu ana tomuliya hiyage tu Yesu Tauna keke gidayage. Badi hina tu Bana hami gina?” \v 23 Ada waka kabiꞋona kadu velugadi Taibiliya hilowoga be hiꞋela ada abaga liline hiyemu, abagai-nadi againe Yesu aꞋa givesiuleyeni-yo yoꞋo hiꞋana. \v 24 Ada yoꞋo Yesu ime ana tomuliya buye hilele-wayogema yo au kabiꞋodi wakai-dina agaidiya hiyage, Kafeneumi againe hidamanaꞋela be Yesu hinalelena. \s1 Yesu yawaida ana aꞋa faꞋina. \p \v 25 Tu Yesu tobu fafaline gidamana-ma hinuhagana higahena higayo, “Tovehawala, gava tova udamanaꞋela?” \p \v 26 Bana Yesu givebutu gilukahihi gigayo, “Yaubada gihalamaneku tu gagahegahe. AꞋa gavelemi waꞋana be waꞋahiyauwa-yo waleleleku. Keke nimaku ana iyaꞋiyaya wadaꞋitani-yo wadanuwenuweni faꞋina wadaleleku, keke. \v 27 Keke babi ana aꞋa faꞋina wanavedivediwe, faꞋina aꞋai-nadi keke ginaduva-vagata. Au aꞋa miyamiya-vagahina Iya TohobuꞋela ganavelemi-ma wanalele-moꞋena, faꞋina Yaubada Kamaku abavehimeya giveleku be hida aꞋa ganavelemi.” \p \v 28 Au badi hitoliluveluvena higayo, “KaꞋi Yaubada yana faisewa nuwanuwama anaꞋabina, gavadi anagani?” \p \v 29 Bana Yesu gigayo, “Iya Yaubada giꞋiveniniseku be gahobuꞋela-ma wanavetumaganeku. Yami faisewa vetumagana. Au hidede amine Yaubada nuwanuwana omi wanafaisewa.” \p \v 30 Badi higayo, “Gava iyaꞋiyaya au unafaisewana be anaꞋitani-yo anavetumagane? Gavadi fifiwalana unafaisewana be ya faiwala anaꞋitani-yo anahalamanena Yaubada giꞋiveninise be uꞋela? \v 31 Bwanenedeyao lobama ana aꞋa, ana egana mana, walaꞋaiya hiꞋauꞋana. Meda Yaubada bonana etoꞋetoladina saꞋeyana gigahe gigayo, \q1 AꞋa giveledi medema lobameya gihobuhobu.” \p \v 32 Bana Yesu gigayo, “Yaubada gihalamaneku tu gagahegahe. AꞋa lobameya gihobuhobu-ma keke Mosese gidavelemi, keke. Au Iya Kamaku aꞋa velemoꞋena lobameya giyemu-ma tova moyaꞋaina givelevelemi. \v 33 FaꞋina aꞋa Yaubada givetavetala, medema kaliva lobameya giꞋiveninisena be gihobuꞋela, ada Kalivai-nadi againe tomiyababi yawaidi ivaguna hinavaina.” \p \v 34 Badi higahena higayo, “Kauveya, hida aꞋa ugaheyena-ma udavelevelema tova moyaꞋaina.” \p \v 35 Tu Yesu gigahedi gigayo, “IyaꞋeku yawaimi ivaguna ana aꞋa. Hakwadi unamuliyeku, medema aimo keke-moꞋa mafu ginalau. Kadu hakwadi unavetumaganeku, medema aimo keke-moꞋa ago ginataina. \v 36 Tu ahe gagahemi higa ahe waꞋitaku yaku iyaꞋiyaya waꞋitana nonogana keke wadavetumaganeku. \v 37 Gaveyao Iya agaikuya Kamaku ginahawahegedi, medema moyaꞋaidi hinamuliyeku. Ada badi hinamuliyeku-ma, keke-moꞋa ganakilowedi. \v 38 Keke vaita yaku nuwanuwa faꞋina lobama gadahegeni tu gadahobuꞋela babiya, keke. Au Kamaku giꞋiveniniseku be yana nuwanuwa ganafaisewa faꞋina gahobuꞋela. \v 39 Ada Bana giꞋiveniniseku-ma yaku kaliva giveleku. Keke nuwanuwana tamo hakwadi badi agaidiya gananuhegeni-yo ginaꞋalika-vagata. Au nuwanuwana yaku kaliva moyaꞋaidi alikeya ganasivemidididi tova mulina vedewayauga ana toveya. \v 40 Ada au Kamaku nuwanuwana moyaꞋaidi Iya Bana Natuna agaikuya hinaꞋita be hinavetumaganeku amanadi yawai-vagahidi hinanuhagana, ada Iya Tauku alikeya ganasivemidididi tova mulina vedewayauga ana toveya. Kamaku yana vehimeya au hidede amine.” Hidedemi Yesu gigahe. \x - \xo 6:40 \xt Yo 6:48-51 \xt 1Yn 3:23 \xt Yem 16:4,14-15 \xt Yo 4:14\x* \x - \xo 6:40 \xt Yo 17:6-8 \xt Yo 10:28-29, 17:12 \xt Yo 11:25-26\x* \s1 Yesu wowona be dayagina yawai-vagata ana aꞋa ana bwai. \p \v 41 Tu miYuda yana gahe hinogalini-yo Bana againe hivebutu hiꞋalawoluwolu. Bana Yesu a gigahe aꞋa lobameya gidauda be gihobu amanadi IyaꞋeku. Hidemi yana gahe faꞋina hiꞋalawoluwolu. \v 42 Kadu hiveꞋagahegahe higayo, “Hida kaliva ana egana Yesu Yosefa natuna, ada au hinana tamana ide kahalamanedi. Gavadi-yo gigahe gigayo, Lobameya gamiyami be gahobuꞋela? Bana giveꞋalololo.” Hidemi higahe. \p \v 43 Tu Yesu gigahedi gigayo, “Auwe, keke wanaveꞋagahegahe wanaꞋalawoluwolu. \v 44 Kaliva tauna yana nuwanuwa againe keke anafaiweya Iya ginamuliyeku, tu kaꞋi aseꞋasena Kamaku ginaꞋonana be nuwana ginaꞋabina o ginamuliyeku, ada alikeya ganasivemididina tova mulina vedewayauga ana toveya. \v 45 Gahe saꞋeyana Yaubada bonana ana toꞋawatalatalaina yadi bukiya gidadauda gigayo, \q1 Yaubada Tauna yana kaliva moyaꞋaidi ginavehawaledi. \m Ada hai kaliva Kamaku bonana hinogalina be hiꞋabiꞋabina, medema Iya agaikuya hinavetomuliya. \v 46 Keke tamo hakwadi Yaubada Kamaku gidaꞋitani, keke. Au Iya akukaibe gaꞋitana, faꞋina Kamaku buye amiyami be gahobuꞋela. \v 47 Yaubada gihalamaneku tu gagahegahe, hai kaliva tova moyaꞋaina uvetuvetumaganeku, medema yawai-vagahi ahe unuhagana. \v 48 IyaꞋeku yawaimi ivaguna ana aꞋa. \v 49 Bwanenemiyao walaꞋa againe aꞋa ana egana mana hiꞋauꞋana tu keke hidamiya-vagata, au hiꞋalika. \v 50 Tu aꞋa Iya gagaheyena-ma lobameya gihobuꞋela, ada hai kaliva aꞋai-nadi unaꞋana, medema keke unaꞋalika-vagata. Ada au aꞋai-nadi IyaꞋeku. \v 51 IyaꞋeku aꞋa miyamiya-vagahina, lobameya gahobuꞋela. Hai kaliva hida aꞋai-nadi unaꞋana, medema unamiyamiya-vagata. Ada hida aꞋa kaliva moyaꞋaidi faꞋidiya ganahawahegena amanadi Iya wowoku. E, wowoku ganaveledi be kaliva yawaidi ivaguna hinavaina faꞋina.” Hidedemi Yesu gilukahihi. \p \v 52 Tu Yesu yana gahe ana nuwanuwa faꞋina miYuda hivebutu yadi waꞋagodadaga buye hivekwageya higayo, “Gavadi-yo hida kaliva gigahe vaita wowona ginaveleda-yo kanaꞋani?” \p \v 53 Ma Yesu gigahedi gigayo, “Yaubada gihalamaneku tu gagahegahe. KaꞋi keke Iya TohobuꞋela wowoku wanaꞋani dayagiku wanayuni, kadu wayawaimi ivaguna keke. \v 54 Hai kaliva wowoku uꞋauꞋana kadu dayagiku uyuyuna, medema yawai-vagahi ahe unuhagana, ada alikeya ganasivemididi tova mulina vedewayauga ana toveya. \v 55 FaꞋina wowoku vaita aꞋa velemoꞋena amine, kadu dayagiku vaita bwai velemoꞋena amine, au yawaimi yana faiwala inubana. \v 56 Bana kaliva wowoku giꞋauꞋana kadu dayagiku giyuyuna, medema Iya agaikuya gimiyamiyaveꞋavina kadu Iya bana againe gamiyamiyaveꞋavina, au yawaima saꞋeyana. \v 57 Bana Kamaku giꞋiveniniseku-ma gimiyamiya-vagata, ada Bana yawaiku inubana faꞋina Iya kadu gamiyamiya-vagata. Meda anafaiweya bana kaliva Iya ginaꞋauꞋaku, medema kadu ginamiyamiya-vagata, yawai-vagahiku givaivaina faꞋina. \v 58 Ada au hida aꞋai-nadi lobameya gihobuꞋela, higa Iya wowoku, ada hidema keke aꞋa ana egana mana bwanenemiyao hiꞋauꞋana-ma amine. Mana lobameya gihobu be hiꞋana tu keke yawai-vagahidi hidavaini, au hiꞋalika. Tu aꞋa Iya gagaheyena-ma mema tulina. Gava kaliva hida aꞋa higa wowoku unaꞋauꞋana, medema unamiyamiya-vagata.” \v 59 Au hidede amine Yesu gilumamala miYuda yadi manuwa-abavehawala ana egana sinagogi Kafeneumi melala againe. \x - \xo 6:59 \xt Ais 54:13 \xt Yo 1:18 \xt Yo 3:16 \xt Yo 6:58\x* \x - \xo 6:59 \xt Md 26:26-28\x* \s1 Tomuliya tufoidi moyaꞋaidi Yesu hinuyabuyabuna. \p \v 60 Tu kaliva vevine moyaꞋaidi Yesu bonana hinoganogalina be himulimuliyena. Hida yana laumamala manuwa abavehawala Kafeneumi againe hinogalini-yo higayo, “Hida hima vehawala vita-moꞋena. Keke adafaiweya kanamuliyeni.” \p \v 61 Tu Bana Yesu Tauna aseꞋasene gihalamanena badi ana tomuliyamomo yana laumamala hiꞋalawoluwoluyena, faꞋina gigahedi gigayo, “Yaku vehawala vitana faꞋina, kaꞋi omi wanuwakoyo? \v 62 Au Iya TohobuꞋela lobameya ganalaka, boi gamiyami-ma againe ganayewaku. Adamoya yaku laumamala wanuwenuwena vaita vita-moꞋena, tu kaꞋi aimo yaku laka-havagi wanaꞋitana, gavaimi wananuwanuwa? \v 63 Yawai-vagahimi inubana keke omi kaliva agaimiya, au yawai-vagahimi inubana Yaubada AluꞋaluwana againe. Yaku gahe adamoya agaimiya galukahihiyena, medema aluꞋaluwami faꞋina, higa yawai-vagahimi wananuhagana. \v 64 Tu tufoimi keke wadavetumaganeku.” Hidemi Yesu gigahe faꞋina boi nagona gaveyao keke hidavetumaganeni-ma gihalamanedi. KaduꞋe bana kaliva nibaineyao agaidiya ginahawavemogatalena-ma tuwaina gihalamane-vagahina. \v 65 KaduꞋe yana gahe giluyabuna gigayo, “Hida yaku laumamala omi wavaitana vita-moꞋena. Hidema faꞋina ahe gagehemi gagayo, Kaliva tauna yana nuwanuwa againe keke anafaiweya Iya ginamuliyeku tu kaꞋi aseꞋasena Kamaku ginaꞋonana be nuwana ginaꞋabina o, ginamuliyeku.” \p \v 66 Tu au hidede amine Yesu gilukahihi faꞋina, ana tomuliyamomo tufoidi moyaꞋaidi hinuwayewa, be aimo keke hidamulimuliyeni. \p \v 67 Badi hinuwayewa faꞋina, Yesu ana yoꞋo tuwelo gitoliluveluvedi gigayo, “KaꞋi omi kadu wananuyabuyabuku, kaꞋi keke?” \p \v 68 Au Saimoni-Fita Yesu againe gigahe gigayo, “Kauveya, keke tamo hakwadi velugana gidamiyami-yo anamuliyeni. OꞋeni yawai-vagahima ana eda uvehavehawalema. \v 69 Ada ime avetumagane kadu ahalamane-moꞋena OꞋeni Yaubada yana Tovegida, Kaliva Mahamahali-moꞋe.” Hidemi Fita gigahe. \p \v 70 Bana Yesu gigahedi gigayo, “Iya Tauku gavenuwadadanemi ami yoꞋo tuwelo, tu kaliva saꞋeyana agaimiya Setani yana kaliva.” \v 71 Au bana Yudasi faꞋina Yesu gigahe, bana Saimoni-Isikaliyota natuna, faꞋina bana Yudasi yoꞋo tuwelo kalivana aimo Yesu nibaineyao agaidiya ginahawavemogatalena. \x - \xo 6:71 \xt 2Ko 3:6 \xt Yo 6:44 \xt Md 14:33, 16:16\x* \c 7 \s1 Yesu taineyao buye hilulukahihi. \p \v 1 Au Yesu hidede amine gilukahihi gihavaina, Galili ana fafali againe gimiyami be ginunudadana. MiYuda yama tonagona nuwanuwadi hinaluveꞋalikana faꞋina, Yesu keke nuwanuwana Yudiya ana fafali againe ginanunaudadana. \v 2 Tu miYuda yama tafalolo saꞋeyana giluveꞋedaꞋufo, ana egana AꞋa-Ꞌaiyala ana vesiule. \v 3 Ada Yesu taineyao higahena higayo, “Hida Galili ana fafali unahegeni tu unana Yudiya ana fafaliya be kadu badi ya kalivamomo wesede againe ya aituha fifiwalana ufifaisewadi-ma hinaꞋitadi. \v 4 KaꞋi kaliva nuwanuwana moyaꞋaidi tauna hinahalamanena be hinavetumaganena, au keke ginafaisewakau, faꞋina Tauni unaꞋivemogatale yoꞋo matadiya.” \v 5 Hidemi higahe faꞋina badi taineyao nonogana keke hidavetumaganeni. \p \v 6 Badi higahe tu Yesu gigahedi gigayo, “Yaku ivemogatala ana tova aimo keke gidalakayemu tu omiꞋiyao ma gava tova nuwanuwami wanana, au wanana. Keke tamo gavadi faꞋina wadabodaboda. \v 7 Tomiyababi keke omi agaimiya hinanuwakoyo tu IyaꞋeku ma yadi dewa koyona gahawavemogatalena faꞋina, Iya agaikuya hinuwanuwakoyo. \v 8 Au tafalolo Yelusalema againe omi wanana tu yaku ivemogatala ana tova aimo keke gidalakayemu faꞋina, adamoya hida tafalolo againe Iya keke ganana.” \v 9 Ada au hidede amine gigahedi-yo au Galili againe gimiya. \x - \xo 7:9 \xt Yo 5:18 \xt 2Veh 16:13 \xt Af 1:14 \xt Yo 15:18\x* \s1 Yesu gina Yelusalema againe tafalolo ana egana AꞋa-Ꞌaiyala \s1 ana vesiule faꞋina. \p \v 10 Tu Yesu taineyao tafalolo againe ahe hilowoga be hina, tu muliya Bana Tauna kadu gina. Au keke yoꞋo buye hidana, anakaibe gina. \v 11 Ada au miYuda yama tonagona yoꞋo agaidiya Yesu hilelelena kaliva hitoliluveluvedi higayo, “Yesu hai gimimiyami?” \p \v 12 Ada moyaꞋaidi yoꞋo saꞋeyana saꞋeyana agaidiya Bana Yesu faꞋine hiꞋalawoluwolu. Tufoidi higayo, “Bana kaliva hagihagina.” Tu tufoidi higayo, “Keke, Bana keke kaliva yamumuna faꞋina yoꞋo ginuwaꞋabiyedi, gigahe vaita Tauna kaliva kikaiwabuna.” \v 13 Hidemi hiveꞋagahegahe tu miYuda yama tonagona himatausedi faꞋina, keke yoꞋo matadiya hidalukahihiyeni. \x - \xo 7:13 \xt Yo 12:42, 19:38\x* \s1 Yesu manuwa-tafalolo againe givehawala. \p \v 14 Tu tafalolo ana tova hinafane Yesu manuwa-tafalolo againe giluku givebutu givehawala. \v 15 Ada badi miYuda hinogalini-yo nuwadi givegafoꞋuyaꞋuya higayo, “Gavadi-yo hida kaliva tonagona yadi sikulu againe keke gidasikulu tu ginuwahuya?” \p \v 16 Au Yesu gigahedi gigayo, “Keke Tauku yaku nuwanuwa gadavehawalemi tu au Bana giꞋiveniniseku amanadi yana nuwanuwa gavehavehawalemi. \v 17 Gava kaliva nuwanuwana velemona Yaubada yana vehimeya ginaꞋitaveꞋavina, medema ginahalamane-moꞋena kaꞋi Bana Yaubada yana nuwanuwa gavehavehawala, o kaꞋi au Tauku yaku nuwanuwagaga gavehavehawala. \v 18 Bana kaliva kaꞋi tauna yana nuwanuwa ginalukahihiyena digo, au nuwanuwana tauna ginakilakahina, tu Iya nuwanuwaku Bana giꞋiveniniseku-ma ganakilakahina, faꞋina keke tamo gadafwaya, au yaku gahe velemoꞋena. \v 19 Mosese Yaubada yana vehimeya givehawalemi tu keke tamo hakwadi agaimiya vehimeyai-nadi gidaꞋitaveꞋavini. Au gavana faꞋina nuwanuwami wanaluveꞋalikaku?” \p \v 20 Hidedemi Yesu gigahe-yo yoꞋo higahena higayo, “A! OꞋeni wayafune, faꞋina ugahegahe vaita kabakabaleya. Hakwadi nuwanuwana ginaluveꞋalika?” \p \v 21 Bana Yesu gigahedi gigayo, “Gugai fifiwalana saꞋeyanaga sabati againe gafaisewana faꞋina, omi moyaꞋaimi nuwami givegafoꞋuyaꞋuya. \v 22 Boi Mosese givehimeya be fwefweya kaliva moyaꞋaidi wowodiya Yaubada yana iyaꞋiyaya wanatomogolohina, tu hida dewa inubana keke Mosese againe, au tuwai-moꞋena bwanenemiyao hidedemi hihuluva. Ada au Mosese givehimeya faꞋina, kaꞋi fwefweya kaliva ana aiyeta eita sabati againe ginaluvefosena, au sabati nonogana wowone iyaꞋiyaya wanatomogolohina. \v 23 Ada sabati nonogana mena iyaꞋiyaya ana tomogolota againe wafaisewa be Mosese yana vehimeya wanaꞋitaveꞋavina faꞋina. KaꞋi sabati againe hidede amine omi wafaisewa digo, gavadi-yo Iya agaikuya wanuwakoyo sabati againe gafaisewa yamumuna be kaliva yana aulolo matatabuna gavaihegena faꞋina? \v 24 Keke kiholiholi amine kaliva wanahawavekoyoyeni. Nagona wanalele wananuwanuwa, kaꞋi velemoꞋena bana gihuluva koyona o kaꞋi keke. Wanahalamane-hagihagiyena, au wanagahe.” Hidemi Yesu gigahe. \x - \xo 7:24 \xt Md 13:54 \xt Yo 12:49, 14:10 \xt Yo 8:48-52\x* \x - \xo 7:24 \xt 1Veh 12:3 \xt Yo 5:8-10,16 \xt Yo 8:15\x* \s1 Kaliva hiveꞋagahegahe kaꞋi Yesu Yaubada yana Tovegida Keliso, Bana miIsileli yadi yoꞋo ginanagoyedi o kaꞋi keke. \p \v 25 Tu Yesu yoꞋo agaidiya hidedemi gigahe-yo au miYelusalema tufoidi hiveꞋatolitoli higayo, “Bana miYuda yama tonagona nuwanuwadi hinaluveꞋalikana-ma kaꞋi hidevama BanaꞋe? \v 26 Atu waꞋita, kaliva moyaꞋaidi matadiya gilulukahihi tu yada tonagona hiveꞋamata, keke tamo bana againe hidagahe. KaꞋi velemona hinuwanuwa vaita hida kaliva Yaubada yana Tovegida Keliso? \v 27 Atu aimo Yaubada yana Tovegida Keliso ginalakayemu ana toveya, keke tamo hakwadi yana tauya ginahalamaneni tu hida kalivai-nadi ma yana melala moyaꞋaida kahalamanena.” Hidemi miYelusalema higahe. \p \v 28 Tu Yesu aimo manuwa-tafalolo againe givehavehawala. Atu miYelusalema yadi gahe ginogalini-yo gikovadona gigayo, “Omi wagagahegahe vaita wadahalamaneku kadu yaku melala wadahalamaneni tu keke Tauku yaku nuwanuwa faꞋina omi agaimiya gadaꞋela. Bana giꞋiveniniseku-ma au velemona tu BanaꞋe keke wadahalamaneni. \v 29 Au BanaꞋe Iya gahalamanena, faꞋina Bana buye amiyami ada giꞋiveniniseku be gahobuꞋela.” \p \v 30 Hidede amine Yesu gigahe faꞋina, badi tonagona nuwanuwadi Yesu hinakiveꞋavina tu yana tova aimo keke gidalakayemu faꞋina, ana kiveꞋavina higa-wayoga. \v 31 Tu moyaꞋaidi yoꞋo agaidiya hivetumaganena ada hiveꞋagahegahe higayo, “Ide kahalamanena Yaubada yana Tovegida Keliso ginalakayemu againe, nimana ana iyaꞋiyaya ginafifaisewana. Hida hima Yesu au makewa Yaubada yana Tovegida, faꞋina Yesu nimana ana iyaꞋiyaya moyaꞋaina gififaisewana, ada bana vaita aimo ginalakayemu-ma keke-moꞋa hida kaliva anafaiweya ginafaiwalahegeni.” \x - \xo 7:31 \xt Yo 7:41-42 \xt Md 11:27 \xt Yo 8:20, 13:1\x* \x - \xo 7:31 \xt Yo 2:23, 11:45\x* \s1 Tonagona tafatafalolodiyao adi egana Falisi kaliva \s1 hiꞋiveninisedi be Yesu hinakiveꞋavina. \p \v 32 Atu Falisi yoꞋoyoꞋo yadi veꞋagahegahe vaita Yesu Bana Keliso Yaubada yana Tovegida ma hinogalina. Hinogalini-yo badiꞋiyao kadu abaveyao ana tofaisewa kikaiwabudiyao badi tuilala hiꞋiveninisedi be hinakiveꞋavina. \v 33 Au Yesu gigahe gigayo, “Aimo tova kabisonaga Iya omi buye kanamiyami. Kanamiya kabisona tu Bana giꞋiveniniseku-ma againe ganayewaku. \v 34 Aimo wanaleleku tu keke wananuhagaku, ada Iya ganana againe omi keke amifaiweya wanaꞋela.” \p \v 35 Yesu hidedemi gigahe ada miYuda hinogalini-yo hiveꞋagahegahe higayo, “Bana hima kaliva hai ginana-yo keke adafaiweya kanahagani? KaꞋi yada yoꞋo miGilika hiꞋabinauna-ma agaidiya ginana be miGilika ginavehawaledi, kaꞋi keke? \v 36 Gavadi-yo gigahe gigayo, Aimo wanaleleku tu keke wananuhagaku, ada Iya ganana againe keke amifaiweya wanaꞋela? Hidema gavaimi ana nuwanuwa?” Hidemi hiveꞋagahegahe. \x - \xo 7:36 \xt Yo 8:21\x* \s1 Gufa miyamiya-vagahina faꞋina Yesu gilukahihi. \p \v 37 Tu tafalolo ana egana AꞋa-Ꞌaiyala ana vesiule ana lauyabu gilakayemu. Medema aiyetai-nadi tova lakahina, ada au Yesu yoꞋo hinafadiya gitowamidi gikovadona gigayo, “Gava kaliva aseꞋase agona gitaina, medema Iya agaikuya udaꞋela yaku gufa udayuna. \v 38 KaꞋi unavetumaganeku, gufa miyamiya-vagahina gava nuwahinageniya ginaguwaguwalena be ginanauna. Hidede amine Veyao Tuwaina ana buki gigahe.” \v 39 Yesu hidedemi gigahe higa badi hinavetumaganena-ma AluꞋaluwa Mahalina aseꞋasediya ginaluku. Tu Yesu aimo keke gidaꞋalika-yo yana wakaiwabu gidalaka lobameya faꞋina, kadu Yaubada AluꞋaluwana kaliva aseꞋasediya aimo keke gidaꞋiveniniseni. \p \v 40 Tu kaliva tufoidi yoꞋo agaidiya Yesu yana lukahihi gufa miyamiya-vagahina faꞋina hinogalini-yo higayo, “Bana hidevama wona velemona Yaubada bonana ana ToꞋawatalatalaina lakahina, bana kabodabodana-ma.” \p \v 41 Kadu tufoidi higayo, “Bana makewa Yaubada yana Tovegida Keliso, yada yoꞋo ginanagoyeda.” \p Tu kaliva tufoidi higayo, “Yaubada yana Tovegida keke-moꞋa Galili againe ginatubuyemu, tu Bana Yesu ma kwanaGalili. \v 42 FaꞋina Veyao Tuwaina ana buki gigahe vaita Yaubada yana Tovegida bana Devida ana yoꞋo kalivana. Bedelihema againe ginatubuyemu, medema Devida yana melala.” \p \v 43 Ada au Yesu faꞋine hinuwanuwaluga. \v 44 Ada kaliva tufoidi nuwanuwadi hinakiveꞋavina tu ana kiveꞋavina higa-wayoga. \x - \xo 7:44 \xt Yo 4:10,14 \xt Yo 15:26, Af 2:4 \xt Af 3:22\x* \x - \xo 7:44 \xt Mai 5:2, Md 2:4-6 \xt Yo 9:16\x* \s1 MiYuda yadi tonagona keke-moꞋa Yesu hidavetumaganeni. \p \v 45 Atu badi tuilala hiꞋela vaita Yesu hidakiveꞋavini amanadi abaveyao ana tofaisewa kikaiwabudiyao be Falisi agaidiya hiyewadi, ada hiyemu-yo badi Falisi hitoliluveluvedi higayo, “Gavana faꞋina keke wadaꞋaliyeni?” \p \v 46 Badi tuilala higayo, “Bana hima yana gahe au keke tamo hakwadi Bana amine boi gidalukahihi.” \p \v 47 Ma badi Falisi hihawavelaigedi higayo, “Ha! Kadu omiꞋiyao ma yana veꞋalololo nuwami giꞋabina. \v 48 Keke tamo hakwadi yami tovehimeya agaidiya kadu ime Falisi agaimeya Bana againe gidavetumagana, keke-moꞋa. \v 49 Tu hida hima yoꞋoyoꞋo kaliva-kawowo Bana himuliyena amanadi, Yaubada yana vehimeya Mosese givelena-ma keke hidahalamaneni faꞋina au Yaubada yana alatabutabu dibune himimiyami.” \p \v 50-51 Hidemi badi Falisi higahe tu Falisi saꞋeyana ana egana Nikodimo, bana boi Yesu againe giꞋela buye hilukahihi amanadi gigahedi gigayo, “Keke kanagahe-kawowo yo kaliva kanahawavekoyoyeni. Yada vedewayauga ana vehimeya keke hidede amine. Nagona kaliva kanayowanina be yana gahe kananogalina, yana dewa kanaꞋitanuwenuwena ada kaꞋi koyona amine gihuluva, au kanahawavekoyoyena.” \p \v 52 Au badi Falisi higahena higayo, “Ha! KaꞋi o kadu kwanaGalili Yesu amine? Au Yaubada bonana againe unalele be halamana unavaina. Keke tamo Yaubada bonana ana toꞋawatalatalaina Galili againe ginatubuyemu, keke-moꞋa.” [ \v 53 Ada au higahe-yo moyaꞋaidi hiꞋabinauna yadi manuweya. \x - \xo 7:53 \xt Yo 7:32 \xt Mk 1:22 \xt Yo 12:42 \xt Yo 3:1-2\x* \c 8 \s1 Kwamayoku udoꞋudodi Yesu againe hisimadumadugedi. \p \v 1-2 Tu Yesu gina oya Olive againe gilaka, ada bogi gida malalauga giꞋenohobu manuwa-tafalolo againe giluku ada kaliva moyaꞋaidi Bana againe hiyoꞋoyoꞋo, ada au givetogana givebutu givehawaledi. \v 3 Givehavehawala tu Mosese yana vehimeya ana tovehawala kadu tonagona tafatafalolodiyao adi egana Falisi, kwamayoku Yesu againe hisimadumadugedi, badi mali kaliva buye hidauda tu hinuhagadi. Ada yoꞋo hinafadiya Yesu matane kwamayoku hivemidididi. \v 4 Hivemidididi tu Yesu againe higahe higayo, “Tovehawala, badi hida hima kwamayoku mali kaliva buye hidauda-ma anuhagadi, au aꞋita-moꞋedi. \v 5 Atu Mosese yana buki-vehimeya againe givehimeya be vevine toꞋudo kuga againe kanatutuveꞋalikadi. Tu OꞋeni ma badi faꞋidiya kaꞋi gavaimi unagahe?” \v 6 Au hidemi higahe be Yesu hinavebauna faꞋina. Hinuwanuwa kaꞋi yana bonalaufata againe tamo gavadi keke gidalubodani-ma ginagaheyena digo, adifaiweya hinahawavekoyoyena. \p Tu Yesu giꞋiboꞋula givebutu nimalagolagone babiya giꞋetoꞋetoladi. \v 7 Bana keke gavaimi gidagahegahe tu badi higaheluyaꞋayaꞋala faꞋina, gimididi-moꞋa gigahedi gigayo, “Hai kaliva saꞋeyana agaimiya keke tamo gidakoyo, medema kuga againe kwamayoku ginamidifihadi.” \v 8 Yesu hidedemi gigahe-yo au giꞋiboꞋula-havagi babiya giꞋetoꞋetoladi. \p \v 9 Ada au yana gahe hinogalini-yo yadi koyona nuwadi giꞋafolena faꞋina hivebutu anakaibe anakaibe hilowolowoga. Au lakahidiyao himidilowoga tu kabiꞋodiyao wai himulina, ada au moyaꞋaidi hinu-Ꞌowoga tu Yesu anakaibe gimiyami, kwamayoku buyeꞋi aimo himidimidi. \v 10 Kadu Yesu gimididi-moꞋa kwamayoku gigahedi gigayo, “Kaliva hami hina? KaꞋi keke tamo hakwadi nuwanuwana kuga againe ginafihami?” \p \v 11 Au badi kwamayoku higayo, “Kauveya, keke tamo.” \p Ada Bana Yesu gigayo, “Kadu Iya keke matahiwadi ganavelemi. Au wanana tu yami dewa koyona wanahege-vagahina.”] \x - \xo 8:11 \xt 1Veh 20:10 \xt Yo 5:14\x* \s1 Bana Yesu tomiyababi yada Mahalina. \p \v 12 Tu muliya Yesu manuwa-tafalolo againe giluku-havagi, yoꞋo agaidiya gigahe gigayo, “IyaꞋeku omi tomiyababi yami mahalina, nuwami ana mahalina. Gava kaliva unamulimuliyeku o, keke uyuyu againe unanunaudadana tu nuwa ganakivemahalina be mahalina againe unamiyami tova moyaꞋaina.” \p \v 13 Au badi Falisi higahena higayo, “OꞋeni Tauni faꞋiniya ulukahihi uhawavemogatala faꞋina ya hawavemogatala keke velemoꞋena.” \p \v 14 Bana Yesu gigahedi gigayo, “E, Tauku faꞋikuya galukahihi gahawavemogatala tu hai gatauya kadu hami ganana ma gahalamanena faꞋina, yaku hawavemogatala Tauku faꞋikuya keke fwaya, au gagahe velemoꞋena. Tu hai gatauya kadu hami ganana ma omi keke wadahalamaneni. \v 15 OmiꞋiyao ma itagaga againe wagahe-kawowo be wahawavekoyoyeku tu, IyaꞋeku ma keke tamo hakwadi faꞋine nuwaku gidafaisewa-yo gadahawavekoyoyeni. \v 16 Tu kaꞋi tamo kaliva faꞋine nuwaku gidafaisewa be gadahawavekoyoyena digo, yaku vehimeya au velemoꞋena, faꞋina keke akukaibe gadavehimeya, au Bana Kamaku buye avehimeya, BanaꞋe amanadi giꞋiveniniseku be gahobuꞋela. \v 17 Kadu yami buki-vehimeya againe hiꞋetoladi vaita tohawavemogatala luhei kaꞋi yadi gahe saꞋeyana, au kanahalamanena yadi gahe velemoꞋena. \v 18 Ada au Iya Tauku faꞋikuya gahawavemogatala kadu Bana Kamaku giꞋiveniniseku-ma Iya faꞋikuya gihawavemogatala au Ime tohawavemogatala luhei.” Hidedemi Yesu gigahe. \p \v 19 Tu Tamana giyakahina faꞋina higahena higayo, “Tama hai gimimiyami?” Yesu gigahedi gigayo, “Keke wadahalamaneku kadu keke Kamaku wadahalamaneni. KaꞋi wadahalamane-moꞋeku digo, kadu Kamaku wadahalamane-moꞋena.” \v 20 Ada au Yesu manuwa-tafalolo againe givehavehawala tu hidede amine gilulukahihi. Velekawowo ana abavedodoga liline gimidimidi tu givehavehawala. Ada yana tova aimo keke gidalakayemu faꞋina ana kiveꞋavina higa-wayoga. \x - \xo 8:20 \xt Yo 1:4-9, 12:46 \xt Yo 7:24 \xt Yo 5:30\x* \x - \xo 8:20 \xt 1Yn 5:9 \xt Yo 14:7 \xt Yo 7:30\x* \s1 MiYuda yadi tonagona Yesu inubana hifaniyena. \p \v 21 Tu kadu Yesu gigahedi gigayo, “Iya ganana gananuyabuyabumi tu omi wanalele-wayogeku, au yami wakoyona wanaꞋalika. Ada Iya ganana againe omi keke amifaiweya wanaꞋela.” \p \v 22 Hidedemi Yesu gigahedi faꞋina, miYuda yama tonagona hiveꞋagahegahe higayo, “Gavadi-yo gigahe gigayo, Iya ganana againe omi keke amifaiweya wanaꞋela? KaꞋi Tauna ginaluveꞋalikana, kaꞋi keke?” \p \v 23 Au Bana Yesu gigayo, “OmiꞋiyao ma babiya walakayemu tu IyaꞋeku ma lobameya gamiyami be gahobuꞋela. Omi babi ana kaliva tu Iya lobama ana kaliva. \v 24 Hidema faꞋina ahe gagahemi yami wakoyona wanaꞋalika, faꞋina kaꞋi yaku gahe Tauku inubaku faꞋina keke wanavetumaganeni digo, yami wakoyona wanaꞋalika.” \p \v 25 Au badi higayo, “O hakwaꞋadi?” Yesu gigahedi gigayo, “IyaꞋeku boi yaku vehawala ana abaveꞋinuba againe gavenuwaꞋatami amine. \v 26 Ada yaku gahe moyaꞋaina yami koyona faꞋina weꞋa gidadauda be aimo ganalukahihiyena ada ganahawavekoyoyemi. Ada au Bana giꞋiveniniseku-ma bonana velemoꞋena ada gavaimi Bana againe ganogalina amanadi, omi tomiyababi agaimiya galulukahihi.” \p \v 27 Au hidedemi Yesu gigahe tu badi miYuda yana nuwanuwa hifaniyena, keke hidahalamaneni Tamana Yaubada faꞋine gilukahihi. \v 28 Ma Yesu kadu gigayo, “Aimo Iya TohobuꞋela ai againe wanakivemididiku ana toveya, au medema tovai-nadi halamana wanavaina inubaku wanahalamanena. Kadu wanahalamanena keke tamo Tauku yaku nuwanuwa againe gadagugaiyeni, tu hida yaku gahe Kamaku givehawaleku amine Iya gagahe. \v 29 Ada Bana giꞋiveniniseku-ma Iya buye amimiyami. Keke gidanuyabuyabuku-yo akukaibe gadamiyami. Tova moyaꞋaina Bana bonana gaꞋabiꞋabina faꞋina nuwana gakiveyamumuna.” \v 30 Ada au hida Yesu yana lukahihi againe moyaꞋaidi hivebutu hivetumaganena. \x - \xo 8:30 \xt Yo 7:34-35 \xt Yo 3:14, 5:19 \xt Yo 16:32\x* \s1 VeꞋagahegahe Abelahamo ana unumamomo faꞋidiya. \p \v 31 Tu Yesu miYuda Bana bonana hivetumaganena amanadi gigahedi gigayo, “KaꞋi yaku vehawala againe wanaluluveꞋavina amine o, aku tomuliya velemoꞋena omiꞋiyao. \v 32 Omi yogoyogonimiyao vaita toveꞋagetoga amine. Yaku vehawala ahe wanogalina ada kaꞋi bonaku wanaꞋitaꞋitaveꞋavina, bonaku au velemoꞋena ma wanahalamanena be yami veꞋagetoga ginahavaina.” \p \v 33 Tu badi miYuda Yesu againe higahe higayo, “Ime Abelahamo ana unumamomo ada keke tamo hakwadi againe adaveꞋagetoga. Gavadi-yo ugahe vaita yama veꞋagetoga ginahavaini?” \p \v 34 Bana Yesu gigahedi gigayo, “Yaubada gihalamaneku tu gagahegahe. Gaveyao hihuluva koyona, medema moyaꞋaidi koyona againe hiveꞋagetoga. \v 35 Bana kauveꞋa natuna velemoꞋena ma tamana ana unuma agaidiya ginamiya-vagata be yana lokolokofou ginavaina. Atu bana agetoga ma keke yana kauveꞋa againe ginamiya-vagata higa vaita ana duꞋu ginavaini. \v 36 Omi yogoyogonimiyao wamimiyami higa vaita koyona againe wadaveꞋagetoga. KaꞋi Iya Yaubada Natuna yami veꞋagetoga ganadabana amine o koyona keke ginavehimeyemi, au Yaubada ana unuma agaidiya wanaluku be wanamiya-vagata. \v 37 Iya gahalamanemi omiꞋiyao Abelahamo ana unumamomo. Omi Abelahamo bwaneneneyao nonogana nuwanuwami wanaluveꞋalikaku, faꞋina bonaku keke aseꞋasemiya gidaluku-yo gidadauda. \v 38 Gavadi Bana Kamaku againe ahe gaꞋitana, medema omi agaimiya galulukahihiyena, tu omi meda anafaiweya kaꞋi gavadi kaliva saꞋeyana higa omi tamami againe wanogalina, mededemi wahuluhuluvina.” Hidedemi Yesu gigahe. \p \v 39 Badi miYuda higahena higayo, “Abelahamo ime tamama.” Yesu gigayo, “KaꞋi velemoꞋena omi Abelahamo ana unumamomo, Abelahamo nimana wadavaina tu keke wadavaini. \v 40 Omi wanuwanuwa amine Abelahamo keke gidanuwanuwa. Iya bona velemoꞋena omi agaimiya galukahihiyena, bonai-nadi Yaubada againe ganogalina. Bonaku velemoꞋena galukahihiyena faꞋina omi nuwanuwami wanaluveꞋalikaku. \v 41 OmiꞋiyao ma kaliva saꞋeyana higa omi tamami amine wahuluhuluva.” \p Yesu hidedemi gigahe-yo badi higayo, “Ime keke eda natuneyao. Ime tamama au saꞋeyana, anafaiweya Bana Yaubada.” \x - \xo 8:41 \xt Lo 6:16, 2Fi 2:19 \xt Ga 5:1 \xt Yo 8:44\x* \s1 MiYuda yadi tonagona vaita Setani ana unumamomo. \p \v 42 Bana Yesu gigahedi gigayo, “KaꞋi velemoꞋena Bana Yaubada omi tamami digo, omi wadanuwakabubuyeku, faꞋina Iya inubaku ma Yaubada againe gatauya be gahobuꞋela. Keke tauku yaku nuwanuwa faꞋina gadaꞋela, au BanaꞋe giꞋiveniniseku faꞋina gahobuꞋela. \v 43 Gavana faꞋina-yo yaku nuwanuwa galukahihiyena-ma wafaniyeni? Omi bonaku keke nuwanuwami faꞋina keke yaku nuwanuwa wadahalamaneni. \v 44 OmiꞋiyao ma tamami au Setani, ada tamami yana nuwanuwa amine omi nuwanuwami wanahuluva. Boi tuwaina babi ana abaveꞋinuba againe bana Setani yana dewa luveꞋalika, ada hidede amine ginunauwena tova adamoya. Keke-moꞋa nuwanuwa velemoꞋena againe gidamiyami, faꞋina keke tamo nuwanuwa tunutunugina bana aseꞋasene gidadauda, keke. Nuwanuwa veꞋafwayafwayana bana aseꞋasene gidadauda faꞋina, yana gahe tova moyaꞋaina fwaya, faꞋina bana ana egana tofwaya. Ada au fwaya matatabuna inubana bana againe. \p \v 45 Tu iyaꞋeku ma yaku gahe velemoꞋena faꞋina, keke wadavetumaganeku tu omi tamami ma tofwaya amine wanuwanuwa. \v 46 Keke tamo hakwadi afaiweya Iya agaikuya koyona unanuhagani. KaꞋi yaku gahe velemoꞋena, gavana faꞋina-yo keke wadavetumaganeku? \v 47 Kaliva gaveyao Yaubada natuneyao, medema Yaubada bonana hivenogalena. OmiꞋiyao ma keke Yaubada natuneyao. Hidema faꞋina BanaꞋe bonana keke wadavenogaleni.” Au hidedemi Yesu gigahedi. \x - \xo 8:47 \xt Yo 16:28 \xt 1Yn 3:8, Aba 3:4 \xt 1Fi 2:22\x* \s1 Yesu Tauna inubana faꞋina gilukahihi-havagi. \p \v 48 Tu miYuda Yesu yana gahe badi faꞋidiya hinogalini-yo higahena higayo, “Au O faꞋiniya agahe velemoꞋena. OꞋeni vaita ada aniyabina miSameliya kalivadi amine, kadu OꞋeni wayafune.” \p \v 49 Bana Yesu gigayo, “Iya keke wayafuneku. Tu au Bana Kamaku Iya gakilakahina tu omi keke wadakilakahiku, au wahawavekoyoyeku. \v 50 Ma keke Tauku ganakilakahiku. Au Kaliva saꞋeyana gimimiyami, Bana ginakilakahiku ada BanaꞋe kaiwabu ana tovetala. \v 51 Yaubada gihalamaneku tu gagahegahe. Gava kaliva bonaku giꞋabiꞋabina, medema keke ginaꞋalika.” \p \v 52 Au badi miYuda higayo, “Au ahalamane-moꞋe OꞋeni wayafune. Abelahamo giꞋalika kadu Yaubada bonana ana toꞋawatalatalaina tuwaina hiꞋalika. Gavadi-yo ugahe vaita kaꞋi kaliva O bona ginaꞋabina, medema keke-moꞋa ginaꞋalika? \v 53 Ime bwanenema Abelahamo, kaliva kikaiwabuna, tuwai-moꞋena giꞋalika. Keke-moꞋa Abelahamo kaiwabu againe O udatubuhegeni. Kadu badi Yaubada bonana ana toꞋawatalatalaina hiꞋalika-Ꞌowoga. O vaita hakwaꞋadi tu O ugagakahikahi?” \p \v 54 Bana Yesu gigayo, “KaꞋi Tauku ganakilakahiku, yaku kaiwabu vaita iyohoyoho, vaita gadagahe-kawowo. Atu Bana Kamaku gikilakahiku ada BanaꞋe omi wahawaveyaubadayena. \v 55 Tu omi BanaꞋe keke wadahalamane-moꞋeni tu Iya velemona gahalamanena. KaꞋi Iya gadagahe gadagayo, Yaubada keke gadahalamaneni, kaꞋi hidede amine gadagahe digo, Iya gadafwaya omi wafwaya amine. Tu Iya BanaꞋe gahalamane-moꞋena, kadu bonana gaꞋabiꞋabina. \v 56 Ada omi bwanenemi Abelahamo Iya yaku hobuꞋela babiya ma tuwai-moꞋena gimidihalamanena. Hidema faꞋina givemwamwala, ada au yaku tova ahe giꞋitana ada givemwamwala.” \p \v 57 Au badi miYuda higahena higayo, “OꞋeni keke Abelahamo udaꞋitani faꞋina O keke kaliva lakahi, a malamala aimo keke fifiti (50) udavaidi. Au ugahe-kawowo.” \p \v 58 Yesu gigahedi gigayo, “Yaubada gihalamaneku tu gagahegahe. Abelahamo aimo keke gidatubuga tu Iya tuwaina tuwai-moꞋena gamiyamiya-vagata.” \p \v 59 Hida yana gahe hinogalini-yo kuga hivaina be hinafihana. Tu Yesu giveu be manuwa-tafalolo ginuyabuyabuna. \x - \xo 8:59 \xt Yo 7:20 \xt Yo 5:24 \xt Yo 7:28-29 \xt Yo 1:1\x* \x - \xo 8:59 \xt Yo 10:31\x* \c 9 \s1 Kaliva yana tubuga againe givematakoyo-ma \s1 Yesu gikiveyamumuna. \p \v 1 Tova saꞋeyana ime Yesu ana tomuliya Bana buye anunudadana tu tomatakoyo saꞋeyana aꞋitana, yana tubuga againe givematakoyo. \v 2 Ada Yesu atoliluveluvena agayo, “Tovehawala, gavana faꞋina hida kaliva yana tubuga againe givematakoyo? KaꞋi bana tauna yana koyona faꞋina, o kaꞋi tamana hinana yadi koyona faꞋina givematakoyo?” \p \v 3 Bana Yesu gigayo, “Keke tauna yana koyona faꞋina, kadu keke tamana hinana yadi koyona faꞋina hida kaliva gidavematakoyo. Tu Yaubada yana faiwala bana yana yamumu againe ginaseyemaunena faꞋina givematakoyo. \v 4 Au aimo uyadayada againe gilubodada be Bana giꞋiveniniseku-ma yana faisewa kanafaisewa. Uyuyu giyemuyemu ada uyuyu againe kaliva keke anafaiweya ginafaisewa. \v 5 Iya aimo babiya gamimiyami ana toveya, Iya omi tomiyababi yami mahala, nuwami gakikivemahalina.” \p \v 6-7 Au hidede amine gigahe-yo babiya gikiwala, kiwalina againe babi gikiꞋamoꞋamona maikawa amine, au tomatakoyo matana againe babi fwalelena giseni tu gigahena gigayo, “Unana niꞋu ana egana Sailomu againe mata unakolana.” Ime bonameya Sailomu ana kaivila ma iveꞋiveninitana. Ada au kaliva gilowoga matana gikolana giyewana matana giꞋitaꞋitalele. \p \v 8 Tu yana yoꞋo kadu badi boi yana vematakoyo tova moyaꞋaina hiꞋitaꞋitana, medema higahegahe higayo, “Hida kaꞋi kaliva edeya gihiyoto be mani faꞋina giveꞋoveꞋoꞋola-ma, o kaꞋi mali kaliva?” \p \v 9 Kadu tufoidi higayo, “Makewa bana hida kalivai-nadi.” Ada kadu tufoidi higayo, “Au keke banaꞋe tu ana bela tomatakoyo ana bela amine.” \p Tu bana kaliva tauna gigahegahe gigayo, “VelemoꞋena iya kalivai-kuna.” \p \v 10 Au badi higahe-faꞋila higayo, “GavaiyaꞋamine uyamumu-yo mata giꞋitaꞋitalele?” \p \v 11 Bana kaliva gigayo, “Kaliva saꞋeyana, ana egana Yesu, babi gikiꞋamoꞋamona be matakuya giseni tu gigaheku gigayo, Unana Sailomu niꞋu againe mata unakolana. Ada au gana gakola-yo gayamumu, mataku givebutu giꞋitalele.” \p \v 12 Ada badi higayo, “Bana kalivai-nadi hami gina?” \p Bana gigayo, “Iya keke gadahalamaneni.” \x - \xo 9:12 \xt Yem 20:5 \xt Yo 11:4 \xt Yo 8:23\x* \s1 Tonagona tafatafalolodiyao adi egana Falisi \s1 tomatakoyo hitoliluveluvena. \p \v 13 Tu tomatakoyo giyamumu-ma, Falisi agaidiya hinauwena. \v 14 FaꞋina sabati againe veyawai ana tova tu Yesu babi gikiꞋamoꞋamona be kaliva matane giseni-yo, au gikiyauna. \v 15 Au Falisi kaliva againe kadu hitoliluvaluva higayo, “GavaiyaꞋamine uyamumu? GavaiꞋona-yo mata giꞋitaꞋitalele?” \p Bana kaliva gigayo, “Babi fwalelena matakuya giseni tu gakolana, ada au mataku giꞋitaꞋitalele.” \p \v 16 Ada Falisi tufoidi higahegahe higayo, “Hida hima kaliva keke-moꞋa Yaubada gidaꞋiveniniseni, faꞋina sabati ana vehimeya keke gidaꞋabiꞋabini.” \p Tu kadu tufoidi higahegahe higayo, “KaꞋi hida kaliva velemoꞋena tokoyona digo, hida iyaꞋiyaya fifiwalana tomatakoyo againe keke anafaiweya gidafaisewani.” Ada au Falisi buye hiveꞋatolitoli, yadi nuwanuwa tulina tulina. \p \v 17 Kadu tomatakoyo againe hitoliluvaluva-havagi higayo, “O ugahe vaita hida kaliva mata gidakiyauni. Au bana faꞋine gavaimi unuwanuwa?” \p Ada bana tomatakoyo gigayo, “Au Bana Yaubada yana kaliva.” \p \v 18 Tu badi miYuda hivaita kaliva matana keke velemoꞋena gidakoyo-yo gidayamumu, faꞋina kaliva tamana hinana hiyowanidi be hiꞋela. \v 19 HiꞋela-yo hitoliluveluvedi higayo, “KaꞋi bana hidevama omi natumi? Omi wagahe vaita yana tubuga againe gidavematakoyo. KaꞋi tuwaina matana keke gidaꞋitaꞋitalele tu gavadi-yo adamoya matana giꞋitalele?” \p \v 20 Au kaliva tamana hinana higahedi higayo, “Bana hidevama ime natuma amanadi ahalamane-moꞋena. KaduꞋe gitubuga againe makewa matana keke gidaꞋitaꞋitalele. \v 21 Atu gavadi-yo matana adamoya giyamumu ma keke adahalamaneni, o kaꞋi hakwadi matana gikiyauna be giꞋitaꞋitalele keke adahalamaneni. Au bana tauna againe wanatoliluvaluva. Bana a givekaliva-lakata faꞋina, tauna faꞋine anafaiweya ginahawavemogatala.” \v 22 Kaliva tamana hinana miYuda yama tonagona higa himatausedi be hidede amine higahe. FaꞋina miYuda ahe hivehimeya, kaꞋi tamo hakwadi Yesu faꞋine ginagahe vaita Bana Yaubada yana Tovegida Keliso digo, bana kalivai-nadi ana egana hinayawelina be keke anafaiweya manuwa-abavehawala sinagogi againe ginaluku-yo ginatafalolo. \v 23 Hida vehimeya faꞋina tomatakoyo tamana hinana higahe higayo, “Bana againe wanatoliluvaluva, ahe givekaliva-lakata faꞋina.” \p \v 24 Au tova anavelu tomatakoyo giyamumu-ma hiyowanina, higahena higayo, “Ya yamumu faꞋina Yaubada ana egana unakilakahina. Wadema kalivai-nadi ahalamanena Bana wadevama tokoyona faꞋina keke unahawadavadavani.” \p \v 25 Tu tomatakoyo gigahedi gigayo, “Iya keke gadahalamaneni kaꞋi Bana tokoyona o kaꞋi keke. Tu gaitoma saꞋeyana iya gahalamane-moꞋena, higa boi mataku gikoyo-vagata tu adamoya mataku giꞋitaꞋitalele.” \p \v 26 Ada au badi higayo, “Gavadi o againiya gigani? GavaiyaꞋamine mata gikiyauni?” \p \v 27 Bana gigayo, “Ahe gagahemi tu keke wadavenogaleku. Gavana faꞋina nuwanuwami ganagaheye-havagileni? KaꞋi omi nuwanuwami Bana againe kadu wanavetomuliya, kaꞋi keke?” \p \v 28 Gigahe-yo au hifainena higayo, “OꞋeni wada kaliva ana tomuliya tu imeꞋeyao ma Mosese yana vehawala amulimuliyena. \v 29 Yaubada Mosese againe gilukahihi ma ahalamanena tu wama kaliva ma inubana keke adahalamaneni.” \p \v 30 Tu bana tomatakoyo gihawavelaigedi gigayo, “A! Keke fwaya. Mataku gikiyauna faꞋina, vaita inubana wadahalamaneni. \v 31 Ide moyaꞋaida kahalamanena Yaubada tokoyona keke gidavelugadi tu hai kaliva saꞋeyana Yaubada gimatausena bonana giꞋabiꞋabina, medema Yaubada givelugana be gugai fifiwalana anafaiweya ginafaisewana. \v 32 Boi tuwai-moꞋena kadu adamoya keke tamo hakwadi valeyana kadanogalini, vaita kaliva yana tubuga againe givematakoyo amanadi gidakiveyamumuni. \v 33 KaꞋi hida kaliva wavekwageyena-ma keke Yaubada gidaꞋiveniniseni, kadu keke anafaiweya gugai fifiwalana gidafaisewani.” Hidemi tomatakoyo gigahe. \p \v 34 Au badi miYuda higayo, “O tokoyona, ya koyona faꞋina utubukoyo, mata keke gidaꞋitalele. O tokoyona nonogana, uhuluva vaita halamana unavehawalema.” Ada au hiwavina be gina. \x - \xo 9:34 \xt Yo 3:2, 9:31-33 \xt Yo 7:13 \xt Yo 8:14\x* \x - \xo 9:34 \xt Sam 34:15, 66:18 \xt Yo 9:16\x* \s1 Kaliva aseꞋaseda yana vematakoyo faꞋina. \p \v 35 Tu badi hiwavina ma Yesu ginogalina. Ginogalini-yo gina gilelena ginuhagana, ada gitoliluveluvena gigayo, “KaꞋi Bana TohobuꞋela uvetumaganena?” \p \v 36 Bana kaliva tomatakoyo gigayo, “Kauveya, Bana TohobuꞋela hakwaꞋadi? Unahawavetuvetunuku be ganavetumaganena faꞋina.” \p \v 37 Bana Yesu gigayo, “Ahe uꞋitana. Iya kaliva buye kalulukahihi-ma Kalivai-kuna.” \p \v 38 Ada bana tomatakoyo gigayo, “Kauveya iya gavetumagane.” Ada au Yesu againe giꞋodu ada gidavadavana. \p \v 39 Tu Yesu gigayo, “Iya babiya gahobuꞋela be kaliva yadi nuwanuwa aseꞋasediya ganakivemogatalina. Badi matadi uyuꞋuyuyuna ganakivemahalidi, tu badi hivaita matadi mahamahalina medema hinavematakoyo.” \p \v 40 Ada Falisi tufoidi Bana liline himiyami-ma yana gahe hinogalina ada higahena higayo, “KaꞋi O uvaita ime kadu matama gidaꞋuyuyuni.” \p \v 41 Yesu gigahedi gigayo, “KaꞋi omi fanifanimiyao digo, keke ami wavita. Tu omi wagahe vaita matami mahamahalina faꞋina, ami wavita wamimiyami.” Hidemi Yesu Falisi gigahedi. \x - \xo 9:41 \xt Yo 8:15-16 \xt Md 15:14\x* \c 10 \s1 Sifi adi ala faꞋina tonagona tafatafalolodiyao adi egana Falisi agaidiya Yesu gigahetalahobuhobu. \p \v 1 KaduꞋe Yesu Falisi agaidiya aimo gilulukahihi gigayo, “Yaku gahe velemona wananogalina. Sifi adi ala faꞋina ganalukahihi. KaꞋi kaliva saꞋeyana ginaꞋela vaita sifi adi ala hinagene gidaluku tu keke abaluku-moꞋena againe ginaluku, au kaꞋi ala fafaline ginalakalowoga, bana kalivai-nadi tokaiꞋafu, vaita mali kaliva yana yomuyomu ginalemana. \v 2 Tu sifi adi toꞋitaveꞋavina velemoꞋena abaluku againe ginalukuluku. \v 3 Ada sifi adi toꞋitaveꞋavina ginayemu againe, abaluku ana tovehimeya wanafali ginayauna be bana ginaluku. Au sifi adi toꞋitaveꞋavina agona hinanogalina, ada tauna yana sifi adi egana saꞋeyana saꞋeyana againe ginaluwatuyedi be ginasehobuyedi. \v 4 E, ginalauwatu-Ꞌowoga yo bana wai ginanagona be yana sifi hinamulimuliyena, faꞋina adi toꞋitaveꞋavina agona hihalamanena. \v 5 Keke-moꞋa mali kaliva hinamuliyeni, keke. KaꞋi agona hinanogalina, au hinaꞋota, kaliva-kawowo agodi keke hidahalamaneni faꞋina.” \v 6 Au hida gahetalahobuhobu Yesu badi Falisi miYuda yama tonagona agaidiya gilukahihiyena tu badi yana nuwanuwa hifaniyena. \x - \xo 10:6 \xt Yo 10:27\x* \s1 Yesu sifi adi ToꞋitaveꞋavina yamumuna faꞋina. \p \v 7 Hifaniyena faꞋina Yesu gigahe-havagiledi gigayo, “Yaubada gihalamaneku tu gagahegahe, IyaꞋeku edaꞋawana sifi faꞋidiya. \v 8 Badi boi himidiꞋela higahe vaita Yaubada gidaꞋiveninisedi, mema toveꞋalololo, adi egana tokaiꞋafu o kaꞋi toꞋailema. Tu yaku sifi badi kalivai-dina keke hidavenogaledi. \v 9 IyaꞋeku edaꞋawana sifi faꞋidiya. Gava kaliva Iya agaikuya unaluku, medema kibababala unavaina. Ada sifi hihobuhobu adiga hilelele be hiꞋaꞋahiyauwa-yo ala hinagene hilukuluku, kadu adi toꞋitaveꞋavina hilugolegoledi amine, meda anafaiweya oꞋeni yaku sifi galugolegole. \v 10 TokaiꞋafu keke gidaꞋela-kawowo. Au bana giꞋela be sifi ginakiꞋafudi ginaluveꞋalikadi ginaluvehawaliyedi faꞋina. Tu Iya gahobuꞋela be yawaidi ivaguna hinavaina, e yadi wavemwamwala hinamiyamiya-vagata. \p \v 11 IyaꞋeku sifi adi ToꞋitaveꞋavina yamumuku, ada Iya ToꞋitaveꞋavina yamumuku yaku sifi faꞋidiya yawaiku ganahawahegena. \v 12 Tu kaliva saꞋeyana sifi giꞋitaꞋitaveꞋavidi ada fatana givaivaina. Bana keke sifi wagadi, au fata faꞋina gififaisewa. Ada kaꞋi tova saꞋeyana gidaꞋita ma galuꞋeta manimaninina ana egana wolivi giꞋelaꞋela, au sifi ginaꞋotayabuyabudi. Ada au galuꞋeta manimaninina sifi tufoidi ginayovadi, tufoidi ginavemaduyauyauledi. \v 13 Bana kaliva ginaꞋota, faꞋina bana tofaisewa wafatana. Sifi keke gidanuwenuwedi faꞋina, ginaꞋotayabuyabudi. \p \v 14-15 IyaꞋeku sifi adi ToꞋitaveꞋavina yamumuku. Bana Kamaku gihalamaneku, kadu Iya Kamaku gahalamanena. Meda anafaiweya yaku sifi gahalamanedi, kadu badi Iya hihalamaneku, ada yawaiku gahawahegena be yaku sifi ganalugolegoledi faꞋina. \v 16 Kadu yaku sifi velugadiyao himimiyami tu keke hida ala againe hidamiyami. Au mali yoꞋo agaidiya himimiyami, ada badi kadu akufaiweya gadakovadi be hidaꞋela, agoku hidavenogalena. Ada au yaku sifi moyaꞋaidi ganaveꞋatutamoꞋaidi be seꞋeyaine hinamiyami, adi yoꞋo saꞋeyana adi ToꞋitaveꞋavina saꞋeyana. \v 17 Ada yaku sifi faꞋidiya yawaiku ganahawahegena ada muliya ganamididi-havagi. Yawaiku ganahawahegena faꞋina, Kamaku nuwanuwana lakahina IyaꞋeku. \v 18 KaꞋi Iya ganahawahegeku digo, kaliva adifaiweya hinaluveꞋalikaku. KaꞋi keke ganahawahegeku digo, kadu keke kaliva adifaiweya hinaluveꞋalikaku. Au Tauku yaku nuwanuwa againe alikeya ganahawahegeku. Akufaiweya ganaꞋalika, kadu akufaiweya ganamididi-havagi. Hida vehimeya higa alika mididi-havagi faꞋina Kamaku giveleku.” \p \v 19 Tu Yesu hidede amine gilukahihi faꞋina, miYuda yama tonagona buye hiveꞋanuwanuwa, yadi nuwanuwa tulina tulina. \v 20 Tufoidi moyaꞋaidi higahegahe higayo, “Yafune Bana againe giluku be givekabaleya, faꞋina gigahegahe-kawowo. Gavana faꞋina Bana bonana aimo wavanevanenegeni?” \p \v 21 Tu tufoidi higayo, “Bana yana lukahihi keke kaliva wayafunena amine. Kaliva wayafunena keke anafaiweya tomatakoyo matana ginakiyauni.” Au hidede amine hiveꞋagahegahe. \x - \xo 10:21 \xt Yo 14:16 \xt Sam 23:1, Yo 15:13 \xt Yo 10:27, 1Yn 3:16\x* \x - \xo 10:21 \xt Yo 11:52 \xt Fl 2:8-9 \xt Yo 19:11\x* \s1 MiYuda yadi tonagona Yesu hikilowena. \p \v 22 Atu tafalolo saꞋeyana ana tova gilakayemu, ada au Yelusalema againe kaliva hivagaꞋauta. Boi tuwaina nibaimeyao manuwa-tafalolo hiyawelina tu muliya bwanenemeyao ivaguna hiyogona. Ada hida tafalolo-nadi againe manuwa-tafalolo ivaguna ana aiyogona anuwenuwena. \v 23 Ada medema tovai-nadi kwadudu ana tova, ada Yesu manuwa-tafalolo ana edaꞋawaneya ginunudadana, edaꞋawanai-nadi hivewagana Solomoni yana abaga. \v 24 Ada miYuda yama tonagona Yesu againe hivagaꞋauta higahena higayo, “Gavana faꞋina ime O inuba faꞋina aimo aleleleni tu O keke udahawavemogatala ime agaimeya? KaꞋi velemoꞋena OꞋeni Yaubada yana Tovegida Keliso yada yoꞋo unanagoyeda amanadi, o kaꞋi keke? Keke unasevauyeni, au unagahe be ananogalina.” \p \v 25 Au Bana Yesu gigahedi gigayo, “Ahe omi agaimiya gahawavemogatala tu omi keke wadavetumaganeku. Au gugai fifiwaladi Kamaku ana eganeya gafifaisewadi-ma, inubaku omi agaimiya hihawavemogatalena. \v 26 Iya ahe gagehemi tu omi keke yaku sifi faꞋina, keke wadavetumaganeku. \v 27-28 Yaku sifi agoku hivenogalena ada Iya gahalamanedi. Badi himuliyeku be yawai-vagahidi gaveledi, ada au keke-moꞋa hinaꞋalika-vagata. Kadu keke tamo hakwadi yaku sifi nimakuya ginalemaku. \v 29 Kamaku yaku sifi giveleku, ada Bana anakaibe fifiwala-moꞋena faꞋina, keke tamo hakwadi anafaiweya Kamaku nimane badi ginalemaku. \v 30 IyaꞋeku kadu Kamaku inubama saꞋeyana, nuwama saꞋeyana.” Au hidede amine Yesu miYuda yama tonagona agaidiya gilukahihi. \p \v 31 Tu badi hinogalini-yo kuga hivaina be hinatutuveꞋalikana faꞋina. \v 32 Yesu gigahedi gigayo, “Gugai hagihagina moyaꞋaina Tamada yana faiwala againe omi matamiya gafaisewana. Gava gugai fifiwalana faꞋina adamoya wanatutuveꞋalikaku?” \p \v 33 Badi miYuda higayo, “Keke gugai hagihagina faꞋina anatutuveꞋalika, au Yaubada uhawatagona faꞋina anatutuveꞋalika. FaꞋina OꞋeni kaliva nonogana ugahe vaita O Tauni Yaubada.” \p \v 34 Bana Yesu gigahedi gigayo, “Gahe saꞋeyana yami buki-vehimeya againe maꞋi wahalamanena o keke? Gahe-nadi ma Yaubada bonana badi kaliva Yaubada givegidedi be hivetovehimeya-ma. Yaubada gigahe gigayo, \q1 Omi kaliva amanadi omi yaubada. \m \v 35 E, Yaubada bonana tovehimeya agaidiya giyemu, ada badi kalivai-dina Yaubada Tauna gihawaveyaubadayedi. Ada Yaubada bonana etoꞋetoladina keke kaliva adifaiweya hinayawelini, au duduva-vagahina. \v 36 E, tovehimeya agaidiya Yaubada bonana giyemu-ma badi tomiyababi, tu IyaꞋeku ma Yaubada Kamaku givegideku be babiya giꞋiveniniseku bonana ganalukahihiyena faꞋina. Ada Iya gagahe gagayo, IyaꞋeku Yaubada Natuna. Au gavadi-yo hida yaku gahe faꞋina omi wagaheku vaita Yaubada gadahawatagoni? \v 37 KaꞋi Iya keke gadafifaisewa Kamaku gififaisewa amine digo, au keke wanavetumaganeku. \v 38 Tu kaꞋi Iya gafififaisewa Kamaku gififaisewa amine be yaku gugai fifiwalana waꞋitaꞋitana, au yaku gugai wanavetumaganena. KaꞋi keke amifaiweya Iya Tauku wanavetumaganeku, au yaku gugai fifiwaladi waꞋitadi-ma wanavetumaganedi be halamana wanavaina. E, wanahalamanena Kamaku Tauna nuwahinagekuya gimimiyami, kadu Iya Tauku Kamaku nuwahinagene gamimiyami, au Ime saꞋeyama.” \v 39 Ada au Yesu hidede amine gigahe faꞋina, kadu higaluvaluva-havagi be hinakiveꞋavina tu Yesu gihamwakau. \p \v 40 Tu Yesu Yolidani yuwa fafaline ginu-havagi, Yoni boi kaliva gimidikivebafitaisoyedi againe gina gimiyami. \v 41 Ada kaliva moyaꞋaidi Bana againe hiꞋela ada hiveꞋagahegahe higayo, “Bana Yoni keke Yaubada nimana ana iyaꞋiyaya gidafaisewani tu gahe moyaꞋaina hida kalivai-nadi faꞋine Yoni gilukahihiyena amanadi keke fwaya, au gigahe velemoꞋena.” \v 42 Hidedemi higahe ada tufoidi moyaꞋaidi medede againe Yesu hivetumaganena. \x - \xo 10:42 \xt Yo 5:36, 10:38 \xt Yo 10:3, 3:16, 6:39 \xt Sam 82:6\x* \x - \xo 10:42 \xt Yo 5:17-20 \xt Yo 14:10-11\x* \c 11 \s1 Lasalo yana alika faꞋina. \p \v 1 Tu kaliva saꞋeyana giꞋaulolo, ana egana Lasalo yana melala Bedani, medema Meli kadu tobohiyana Mata badi buye yadi melala. \v 2 Bana Meli higa muliya Kaiwabu agena bunama againe gibunamina ada agena uꞋuna tunugina againe giluvehavehayana, au bana kwamayoku-nadi nouna Lasalo giꞋaulolo. \v 3 GiꞋaulolo tu vevine adiꞋiselu venuwaꞋata Yesu againe hiꞋiveninisena higayo, “Kauveya, tobohiya banaꞋe nuwanuwa lakahina amanadi giꞋaulolo lakahina.” \p \v 4 Tu Yesu ginogalini-yo au gigayo, “Yana aulolo lakahina tu keke vaita ginaꞋalika amine, au yana aulolo againe Yaubada yana kikaiwabu ginaꞋiveyemaunina be Iya Bana Natuna kaliva hinakilakahiku.” \p \v 5 Au higa Yesu nuwanuwana Mata kadu tobohiyana be noudi Lasalo buyeꞋi, nuwanuwana badiꞋiyao. \v 6 Ada au Lasalo giꞋaulolo ma ginogalini-yo kadu aimo yuwa Yolidani fafaline gimiyami aiyeta luhei, keke gidamadulowoga. \v 7 Aiyeta luhei gimiyami tu ime ana tomuliya gigahema gigayo, “WaꞋela be kana Yudiya ana fafali againe kanayewada.” \p \v 8 Ime ana tomuliya agahena agayo, “Tovehawala, boi tova kabiꞋona kahegena tu miYuda yama tonagona nuwanuwadi O hinatutuveꞋalika. KaꞋi badi agaidiya kanayewa? Vaita hidedei kadamiya.” \p \v 9 Bana Yesu gigayo, “WaꞋita, aiyeta saꞋeyana againe kauwana yana mahalina bai tuwelo ginunauwena. Ada au kaꞋi hakwadi uyadeyadeya ginanunudadana amine o bana keke ginatutumadumadu, faꞋina babi ana mahalina kauwana yana eda gituvemahalina. \v 10 Tu kaꞋi kaliva uyuyuya ginanunudadana amine o bana ginatutumadumadu, faꞋina yana mahalina keke.” \p \v 11 Au hidede amine Yesu gigahe (higa vaita mena tovai-nadi aimo uyadayada faꞋina keke vita ginanuhagani tu uyuyu ginayemu-yo kaliva hinaluveꞋalikana.) Au kadu gigahema gigayo, “Tobohiyada Lasalo giꞋenonuwaulu tu Iya ganana be ganaluvaguna faꞋina.” \p \v 12 Au ime ana tomuliya agahena agayo, “Kauveya, kaꞋi giꞋenonuwaulu, au enonuwaulu againe ginabwaina.” Hidedemi agahe. \p \v 13 Tu Yesu Lasalo yana alika faꞋina gilukahihi tu ime avaita dauva-moꞋa faꞋina gidalukahihi. \v 14-15 Ime afaniyena faꞋina, Yesu gigahe-moꞋema gigayo, “Lasalo a giꞋalika, ada tova gilubodana be omi wanavetumaganeku. Medema faꞋina bana giꞋalika againe Iya bana buye keke adamiyami faꞋina gavemwamwala be higa tova adamoya wanavetumagane-moꞋeku. Au kanana kanaꞋitana.” \p \v 16 Hidedemi Yesu gigahe-yo au Tomasi, bana ana egana Natuluga, ime tomuliya velugameyao gigahema gigayo, “Au ide buye kana be kaꞋalika.” \x - \xo 11:16 \xt Lu 10:38-39 \xt Yo 12:3 \xt Yo 11:36 \xt Yo 9:3\x* \x - \xo 11:16 \xt Yo 10:31 \xt Md 9:24 \xt Yo 20:25\x* \s1 Yesu alika be mididi-havagi faꞋina Mata buye hilukahihi. \p \v 17 Tu Lasalo ahe hitau-yo aiyeta fowa ahegedi tu muliya Yesu gilakayemu Bedani melala againe. \v 18 Ma Bedani medema Yelusalema liline, ana lauva kaꞋi kilomita tohiye amine. \v 19 Ada au miYuda moyaꞋaidi Mata be Meli agaidiya hiyemu be noudi yana alika faꞋina hinaꞋivemoluvidi. \v 20 Ada bana Mata Yesu giꞋelaꞋela-ma valeyana ginogalini-yo au gilowoga be ginamadubodebodena, tu bana Meli ma gimiya manuweya. \p \v 21 Au Mata giyemu Yesu againe gigahe gigayo, “Ho Kauveya, kaꞋi O hidedei udamiyami digo, nouku keke gidaꞋalika. \v 22 Tu ahe nouku giꞋalika, atu gahalamanena kaꞋi gavadi Yaubada againe unaveꞋoꞋolena, medema BanaꞋe ginavele.” \p \v 23 Au Yesu gigayo, “Nou ginamididi-havagi.” \p \v 24 Au Mata gigayo, “A gahalamanena bana ginamididi-havagi aimo tova mulina Yaubada kaliva alikeya ginasivemidididi vedewayauga ana toveya. Hidedema gahalamanena.” \p \v 25 Bana Yesu gigayo, “IyaꞋeku mididi-havagi inubana, kadu IyaꞋeku kaliva yawaimi ivaguna inubana. Gava kaliva ginavetuvetumaganeku, medema keke ginaꞋalika au wayawaina ivaguna ginamiyamiya-vagata. KaꞋi bana kalivai-nadi wowona ginaꞋalika, tu tauna ginamiyamiya-vagata. \v 26 Ada gaveyao wayawaidi himimiyami kadu Iya hivetuvetumaganeku, medema keke-moꞋa hinaꞋalika-vagata. KaꞋi hida yaku gahe uvetumaganena?” \p \v 27 Yesu hidedemi gitoliluvaluva-yo Mata gigayo, “Ika Kauveya, iya gavetumagane, OꞋeni velemona Yaubada yana Tovegida Keliso. E, OꞋeni Yaubada Natuna, O Kalivai-nina faꞋiniya abodaboda be uhobuꞋela babiya.” \p \v 28 Ada au Mata hidedemi gigahe-yo gilowoga tobohiyana Meli againe giyewana, giluwahiyena be giꞋalakululuyena gigayo, “Bana yada Tovehawala a giꞋela, nuwanuwana o unana be ginaꞋita.” \v 29 Ada Meli tobohiyana yana gahe ginogalini-yo au gitowamidi Yesu againe gimaduna. \x - \xo 11:29 \xt Yo 11:32 \xt Yo 6:40 \xt Yo 6:68-69\x* \s1 Yesu gitagitagi. \p \v 30 Meli ginauna tu Yesu aimo keke gidayemu melaleya, au edeya Mata ginuhagana againe aimo gimiyami. \v 31 Ada miYuda ahe hiꞋela, bana Meli buye manuweya himiyami hihawavemoluvina. Au Meli gitowamidi manuweya gimaduhobu ma hiꞋita-yo au himuliyena, hivaita bana gidanauna tomohuyehuyeya gidatagiya. \p \v 32 Badi himuliyena tu bana Meli Yesu againe gilakayemu, giꞋita tu agene giꞋiboꞋula-moꞋa gigahena gigayo, “Ho Kauveya, kaꞋi O hidedei udamiyami digo, nouku keke gidaꞋalika.” \p \v 33 Ada bana Meli gitagitagi-lulaukuhi, kadu miYuda bana hibwaꞋulina-ma kadu buye hiveꞋalulaukuhi. Ada au Yesu yadi tagiya giꞋita-yo alika faꞋina giꞋilaꞋa kadu nuwana gikabubu. \p \v 34 Au gigayo, “Hai watau?” \p Badi higayo, “Kauveya, uꞋela be kana uꞋita.” \p \v 35 Ada au Yesu gitagitagi. \p \v 36 Ada bana Yesu gitagitagi faꞋina, badi miYuda higayo, “WaꞋita. Wona velemona nuwanuwana lakahina banaꞋe.” \p \v 37 Tu tufoidi higayo, “KaꞋi hida kaliva gidamaduꞋela toꞋaulolo gidamaduꞋitana digo, anafaiweya gidavelugana be keke gidaꞋalika, faꞋina bana tomatakoyo matana gikiyauna, au ana tagalowalowa.” \x - \xo 11:37 \xt Lu 19:41 \xt Yo 9:6-7\x* \s1 Yesu Lasalo alikeya gisivemididina. \p \v 38 Tu Yesu alika faꞋina kadu giꞋilaꞋa, au gilowoga abaꞋaitauna againe gina. AbaꞋaitauna higa tomohuyahuya, ada kabala lakahina abaluku gisebodana. \v 39 Au Yesu gigayo, “Kabala wavaini.” \p Tu bana Mata toꞋalika nouna gigahena gigayo, “Kauveya, bana hima gilada, faꞋina hitau-yo aiyeta fowa kahegena.” \p \v 40 Bana Yesu gigahena gigayo, “Au yaku gahe udanuwa-nunauyena ahe gagahe gagayo, KaꞋi unavetumaganeku o, Yaubada yana kikaiwabu unaꞋitana.” \v 41 Ada au kabala hivaina digo Yesu giꞋitalele gigayo, “Kamaku, gavesiule againiya ahe uvenogaleku faꞋina. \v 42 Ada a gahalamanena uvenovenogaleku tova moyaꞋaina, tu O againiya gavesiule be badi lilikuya himidimidi-ma hinanogalina. Hinanogali-yo au hinahalamane-moꞋena O Tauni uꞋiveniniseku be gahobuꞋela.” Hidedemi Yesu Tamana againe gigahe. \p \v 43 Ada au giveꞋoꞋola gihavaina, gikovaꞋawafatafata gigayo, “Lasalo-yo, uyemu.” \v 44 Yesu gigahe-yo bana toꞋalika giyemu, nimana agena kaleko againe boi miYuda yama dewa amine hifafana-ma aimo gidauda. KaduꞋe kaleko uꞋune hifafana-ma aimo gidauda. Au Yesu kaliva gigahedi gigayo, “Wanayauna be ginana.” \x - \xo 11:44 \xt Yo 11:4 \xt Yo 12:30\x* \s1 MiYuda yadi tonagona hivevai be Yesu hinaluveꞋalikana. \p \v 45 Tu miYuda Meli againe hiꞋela hihawavemoluvina amanadi, tufoidi moyaꞋaidi Yesu nimana ana iyaꞋiyaya hiꞋita-yo BanaꞋe hivetumaganena. \v 46 Tu tufoidi badi tonagona tafatafalolodiyao adi egana Falisi agaidiya hina Yesu yana gugai faꞋina hiꞋawatalatalaina. \p \v 47 HiꞋawatalatalaina gihavaina, badi Falisi kadu abaveyao ana tofaisewa kikaiwabudiyao venuwaꞋata hiꞋiveninisena be koniselo yadi vagaꞋauta hisena. Ada hivagaꞋauta-yo hiveꞋagahegahe higayo, “Gavaimi kanagani? Bana wadema kalivai-nadi nimana ana iyaꞋiyaya moyaꞋai-moꞋena gififaisewana. \v 48 KaꞋi keke kanahawatani digo, kaliva matatabudi hinavetumagana-Ꞌowoga ada badi yada tovehimeya miLoma yadi tolugaviya hinaꞋiveninisedi be yada manuwa-tafalolo hinayawelina, kadu ide miYuda moyaꞋaida yada kaiwabu hinavaihegena.” Hidede amine hiveꞋagahegahe. \p \v 49-50 Tu kaliva saꞋeyana badi agaidiya gimiyami, ana egana Kaiyafasi, bana abaveyao ana tofaisewa adi tokaiwabu hisena medema malamalai-nadi againe. Au bana Kaiyafasi gigahedi gigayo, “Omi kwavakwavamiyao. Gilubodana be kaliva saꞋeyanaga ginaꞋalika ma maꞋi wanuwenuwena o kaꞋi keke? KaꞋi ide miYuda moyaꞋaida miLoma nimadiya kanaꞋalika-Ꞌowoga kadu yada yoꞋo hinakwaha, medema keke gidalubodani.” \p \v 51 Ma bana Kaiyafasi keke tauna yana nuwanuwa againe hidede amine gidagahe, au bana medema malamalai-nadi againe abaveyao ana tofaisewa adi tokaiwabu ana maka givaina faꞋina, Yaubada nuwanuwa givelena be gavadi aimo ginalakayemu ma gilukahihiyena, higa Yesu miYuda yana yoꞋo faꞋimeya ginaꞋalika. \v 52 Kadu keke vaita yana yoꞋo gagana faꞋimeya ginaꞋalika, tu kadu badi Yaubada natuneyao moyaꞋaidi faꞋidiya ginaꞋalika be badi kalivai-dina fafali tulina tulina agaidiya himiyamiyavehaila amanadi Yaubada yana yoꞋo saꞋeyana againe hinavetobohiyana faꞋina. \v 53 Ada au medema aiyetai-nadi hivebutu hivevai, tova moyaꞋaina hinuwanuwa be Yesu hinaluveꞋalikana faꞋina. \p \v 54 Badi nuwanuwadi Yesu hinaluveꞋalikana faꞋina, Bana miYuda yama tonagona hinafadiya aimo keke gidanaudadana, au gilowoga fafali saꞋeyana babigaga liline gina melala ana egana Ifilaimo againe gimiyami. Ada medede againe Bana ime ana tomuliya buye amiyami. \p \v 55 Tu miYuda yama tafalolo lakahina giluvedavedaꞋufo, ana egana lobama ana tovenuwaꞋata yana Abamaduviviya, ada moyaꞋaidi melala tulina tulina agaidiya hitauya, hinauna Yelusalema be hinakiveyeveyegadi yama tafalolo ana dewa amine. \v 56 Ada Yesu hilelelena, manuwa-tafalolo againe himidimidi tu hiveꞋagahegahe higayo, “Gavaimi wanuwanuwa? KaꞋi Yesu hida tafalolo againe ginaꞋela o kaꞋi keke?” \v 57 Tu abaveyao ana tofaisewa kikaiwabudiyao kadu Falisi vehimeya ahe hisena higa kaꞋi tamo kaliva haꞋagaine Yesu gimiyami-ma ginahalamanena o, ginahawavemogatala badi agaidiya be hinakiveꞋavina faꞋina. \x - \xo 11:57 \xt Yo 4:48 \xt Yo 10:16, 17:21, 1Yn 2:2 \xt Yo 7:1\x* \x - \xo 11:57 \xt Yem 12:14-20\x* \c 12 \s1 Meli Bedani againe Yesu gibunamina. \r Madiu 26:6-13 Maki 14:3-9 \p \v 1 Tu aiyeta sikisi aimo gidadauda be tafalolo ana egana lobama ana tovenuwaꞋata yana Abamaduviviya ginalakayemu. Ada au Yesu giꞋela melala ana egana Bedani againe, medema Lasalo yana melala, bana boi Yesu alikeya gisivemididina amanadi kalivai-nadi. \v 2 Au Yesu Bedani againe giꞋela ada Bana faꞋine avemwamwala hisena. Ada bana Mata aꞋa ana haulili giꞋitaꞋitaveꞋavina tu bana Lasalo badi toꞋa kadu Yesu buye tolameya hiꞋenolukekela be hiꞋauꞋa. \v 3 HiꞋauꞋa tu bana Meli bunama abaꞋaihiwaga botolu lakahina amine giꞋaliyena, ana egana nado, ai kabuna, medema keke tamo gavadi buye hidaveꞋatutamoꞋaini, ada fatana keke kabiꞋona. Au Meli Yesu agena gibunamina tu uꞋuna tunugina againe agena giluvehavehayana, ada bunama magana yamumuna manuwa gilelevilana. \p \v 4-5 Tu Yesu ana tomuliya saꞋeyana ana egana Yudasi-Isikaliyota, bana muliya nibaineyao agaidiya gihawavemogatalena amanadi, gigahe gigayo, “Gavana faꞋina-yo hida bunama keke gidakimonevedamaneni-yo fatana koyokoyo agaidiya gidafolakeni? KaꞋi gidakimonevedamanena digo, mani lakahina vaita kaliva saꞋeyana yana faisewa malamala saꞋeyana fatana amine gidavaina.” \v 6 Au hidede amine gigahe tu keke vaita velemoꞋena koyokoyo gidaꞋitanuwakabubuyedi faꞋina, keke. Au bana tokaiꞋafu faꞋina hidede amine gigahe, ada ime tomuliya yama mani ana abavedodoga giꞋitaꞋitaveꞋavina faꞋina, bana tauna mani givaivaina. \p \v 7 Tu Yesu gigahe gigayo, “Au kwamayoku keke unagahenuwaꞋatugoloseni. Aimo aku aihuya faꞋina gilubodana be hida bunama wowokuya gidahiwa-vagahina. \v 8 Koyokoyo ma amifaiweya wananuwakabubuyedi tova tunugi-vagahina tu IyaꞋeku ma keke buye kanamiyami tova tunugina, faꞋina kabisona au ganahegemi.” Hidedemi Yesu gigahe. \p \v 9 Tu miYuda moyaꞋaidi yoꞋo lakahina Yesu Bedani againe gimiyami ma valeyana hinogalina. Hinogali-yo medede againe hiꞋela be Yesu hinaꞋitana. Keke vaita Yesu anakaibe hinaꞋitani faꞋina hidaꞋela, au kadu Lasalo hinaꞋitana faꞋina hiꞋela, bana alikeya gisivemididina-ma kalivai-nadi. \v 10 Tu abaveyao ana tofaisewa kikaiwabudiyao ma buye hivevai be kadu Lasalo Yesu buye hinaluveꞋalikadi. \v 11 Au Yesu Lasalo gisivemididina faꞋina, miYuda moyaꞋaidi abaveyao ana tofaisewa adi yoꞋo hikilowedi be hina Yesu againe hivetuvetumagana. Hidema faꞋina abaveyao ana tofaisewa nuwanuwadi Lasalo buyeꞋi hinaluveꞋalikana. \x - \xo 12:11 \xt Yo 11:1,43 \xt Yo 18:2-3 \xt Yo 19:40 \xt Yo 11:43-44\x* \s1 Yesu doniki kwaune Yelusalema againe gilakaꞋela. \r Madiu 21:1-11 Maki 11:1-11 Luke 19:28-40 \p \v 12 Aiyeta anavelu againe yoꞋo lakahina tafalolo ana egana Abamaduviviya faꞋina hivagaꞋauta amanadi, Yesu valeyana hinogalina vaita Yelusalema againe ginalakaꞋela. \v 13 Hinogali-yo au ai lukumina bodaboda amine hivaina digo hilowoga Yesu hinavegaꞋaulena, ada au hivebutu hikovakovadavadava higayo, \q1 “Hosana yama tokibababala. \q1 OꞋeni Kauveya ana eganeya uꞋelaꞋela-ma \q1 Yaubada ginanuwakabubuye. \q1 E, OꞋeni miIsileli yama tokaiwabu Yaubada ginanuwakabubuye.” \m Au hidede amine Yesu hihawadavadavana. \p \v 14 Badi hivebutu tu Yesu doniki natudi ginuhagana digo kwaune giyage, au Yaubada bonana etoꞋetoladina gigahe amine gihuluva. \v 15 Gigayo, \q1 Omi miSaiyoni, keke wanamatauta. \q1 Au waꞋita, yami tokaiwabu giꞋelaꞋela \q1 doniki natudi againe giyage be ginanauna. \m Hidede amine toꞋawatalatalaina miYelusalema adi egana velugana miSaiyoni faꞋidiya gigahe. \p \v 16 Tu Yesu doniki kwaune giyage ana toveya, ime ana tomuliya keke adahalamaneni Yaubada bonana etoꞋetoladina gigahe amine Yesu gihuluva. Au tova mulina Yesu gimididi-havagi be yana wakikaiwabu Tamana againe gilaka ana toveya, gavaimi Yaubada bonana ana toꞋawatalatalaina Bana faꞋine giꞋetoladina ada badi miYuda Yesu againe hihuluva, medema anuwaꞋafolegena. \p \v 17 Ada au yoꞋoyoꞋo boi Yesu buye himiyami tu Lasalo gikovana be tomohuyehuyeya giyemu ada alikeya gisivemididina amanadi, Yesu yana gugai kaliva moyaꞋaidi agaidiya hilukahihiyena. \v 18 Au hida nimana ana iyaꞋiyaya gifaisewana-ma yoꞋo hinogalina faꞋina, hina edeya hivegaꞋaulena. \v 19 Hidema faꞋina tonagona adi egana Falisi hiveꞋagahegahe higayo, “WaꞋita, kaliva moyaꞋaidi Bana againe hivetomuliya-Ꞌowoga, ada keke adafaiweya kanahawatadi.” \x - \xo 12:19 \xt Sam 118:25-26 \xt Sak 9:9\x* \s1 MiGilika tufoidi nuwanuwadi Yesu hinaꞋitana. \p \v 20 Badi hiveꞋagahegahe tu miGilika tufoidi yoꞋo hinafadiya himiyami, yoꞋo-dina Yelusalema againe hinauna tafalolo lakahina faꞋina hivagavagaꞋauta. \v 21 Au badi miGilika Filifi againe hiꞋela, bana kwanamiBedasaida, melalai-nadi Galili ana fafali againe. Badi bana againe hiꞋela higayo, “Kauveya, nuwanuwama Yesu anaꞋitana.” \v 22 Ada Filifi gina Anidulu givenuwaꞋatana, ada au adiꞋiselu hina Yesu hivenuwaꞋatana. \p \v 23 Yesu ginogali-yo gigahedi gigayo, “Au adamoya tova gilakayemu be Iya TohobuꞋela kikaiwabu lakahina ganavaina. \v 24 Yaubada gihalamaneku tu gagahegahe. Aimo kabiꞋona gavadi Iya agaikuya ginalakayemu faꞋina ganalukahihiyena. KaꞋi otova keke babiya kanafahani, kadu keke ginamoyaꞋai aꞋa-moꞋena keke kananuhagani, au saꞋeyanaga ginadauda. Tu kaꞋi babiya kanafahana be tubuna ginaꞋafuwana, au ginatabo be aꞋa moyaꞋaina kananuhagana. Meda anafaiweya ganaꞋalika-yo babiya hinatauku tu keke akukaibe ganamiyami, au aimo yaku yoꞋo hinamoyaꞋai. \v 25 Kadu gava kaliva tauni ya miyami babiyagaga faꞋina unuwanuwa, medema yawaini unanuhegena, tu gava kaliva ya miyami ana nuwanuwa hida babi againe unavenikohiyena, medema yawai-vagahi wese lobameya unanuhagana. \v 26 KaꞋi hakwadi o nuwanuwa Iya faꞋikuya unafaisewa, giluboda be Iya agaikuya udavetomuliya, ada hai Iya ganamiyami kadu medede againe oꞋeni yaku tofaisewa buye kanamiyami. Ada hakwadi Iya faꞋikuya unafaisewa, au oꞋeni Kamaku ginakilakahi. \x - \xo 12:26 \xt Yo 17:1 \xt Lu 9:24 \xt Md 28:20, Yo 14:3\x* \s1 Yesu yana alika faꞋina gilukahihi. \p \v 27 Tu adamoya Iya aseꞋaseku giꞋuꞋaulolo ada gavaimi ganagahe? KaꞋi ganagayo, Ho Kamaku, tova adamoya unalugolegoleku be keke vita ganaꞋayauneni? Keke lugolagola faꞋina ganaveꞋoꞋola, faꞋina babiya gahobuꞋela be tova hidevama ganaꞋalika. \v 28 Au hidede amine ganaveꞋoꞋola, Kamaku, a egana lakahina unaꞋivemogatalina be kaliva hinakilakahina.” \p Hidede amine giveꞋoꞋola-yo Yaubada agona lobameya giyemu gigayo, “Aku egana lakahina ahe gaꞋivemogatalina kadu ganaꞋivemogatali-havagilena be kaliva hinakilakahiku.” \p \v 29 Tu yoꞋo himidimidi-ma hinogalina. Tufoidi higahe higayo, “Atala gihegena.” Kadu tufoidi higayo, “Lobama ana tovenuwaꞋata saꞋeyana Bana againe gilukahihi.” \p \v 30 Bana Yesu gigahedi gigayo, “Keke vaita Iya faꞋikuya hida agoꞋago gidayemu-yo wadanogalini, keke. Au omi faꞋimiya gigahe. \v 31 Tomiyababi koyodiyao adi vematahiwadi ana tova-moꞋena adamoya gilakayemu. E, tova adamoya bana Setani tomiyababi yadi tovehimeya ganawavina be ginana. \v 32 Ada IyaꞋeku ma ai againe hinakivemididiku ana toveya, kaliva moyaꞋaidi ganakovadi be nuwadi Iya agaikuya ginaꞋela.” \v 33 Hidede amine gigahe be gavaiyaꞋamine ginaꞋalika ma kaliva hinahalamanena. \p \v 34 Au kaliva yoꞋo agaidiya higahe higayo, “Yada buki-vehimeya givehawaleda be higa Yaubada yana Tovegida yada yoꞋo ginanagoyeda-ma ginamiyamiya-vagata. Gavadi-yo O ugahe ugayo, Iya TohobuꞋela gilubodaku be ai againe hidakivemididiku? O Tauni uvewaga ugayo, Iya TohobuꞋela. Bana hima gava TohobuꞋela?” \p \v 35 Au Yesu gigahedi gigayo, “Adamoya Iya Tomahala omi hinafamiya buye kamimiyami tu aimo kabisona gananuyabuyabumi. Nuwami aimo gakikivemahalina tu wanavetumaganeku. KaꞋi keke wanavetumaganeku o, uyuyuya wananunudadana. Ada badi uyuyuya hinunudadana-ma eda hinufaniyena. \v 36 Iya Tomahala aimo omi agaimiya gamimiyami tu wanavetumaganeku be mahalina ana kaliva wanatubuyemu.” Ada au Yesu hidedemi gilukahihi gihavaina, yoꞋo ginuyabuyabudi gina Tauna gisevauyena be keke hinaꞋitani. \x - \xo 12:36 \xt Md 26:38 \xt Yo 16:11 \xt Yo 3:14-15\x* \x - \xo 12:36 \xt Dan 7:13-14 \xt Yo 8:12 \xt Ef 5:8\x* \s1 MiYuda Yesu keke hidavetumaganeni. \p \v 37 Tu Yesu nimana ana iyaꞋiyaya keke saꞋeyadi gifaisewadi miYuda matadiya nonogana hidibudibutoyoga keke hidavetumaganeni. \v 38 Hidede amine hihuluva be Yaubada bonana ana toꞋawatalatalaina ana egana Aiseya yana gahe tuwaina amine velemoꞋena ginalakayemu. Bana gigaheye-vagahina, \q1 Kaiwabu-yo, keke tamo hakwadi yada venuwaꞋata gidavenogaleni. \q1 Kadu keke tamo hakwadi O Kaiwabu ya faiwala \q1 nima ana iyaꞋiyaya againe gidaꞋitahalamaneni. \m \v 39 Badi Yesu nimana ana iyaꞋiyaya keke hidaꞋitahalamaneni faꞋina keke adifaiweya yadi vetumagana Bana againe hidaseuseni, faꞋina Aiseya kadu Yaubada yana gahe giyakahina gigayo, \q1 \v 40 Matadi gakiveꞋuyuyuna be keke hinaꞋitahalamaneni. \q1 Nuwadi gakivefanina be keke hinahalamaneni, \q1 ada au keke adifaiweya Iya agaikuya hinahagaviladi-yo \q1 ganakiveyamumudi faꞋina. \m \v 41 Au hidede amine Aiseya gigahe, faꞋina tuwai-moꞋena Yaubada bana againe Yesu yana kikaiwabu giꞋivemogatalina be Bana faꞋine gigaheye-vagahina. \p \v 42 E, miYuda moyaꞋaidi Yesu keke hidavetumaganeni tu au aiꞋadi tufoidi moyaꞋaidi yama tonagona nonogana hivetumaganena. Hivetumaganena tu yadi vetumagana keke kaliva agaidiya hidahawavemogataleni, faꞋina himatauta vaita Falisi hidahawatadi be keke manuwa-abavehawala againe hinaluku hinatafalolo, au adi egana hidayawelina. \v 43 Badi kalivai-dina nuwanuwadi lakahina kaliva hinahawaveyamumuyedi tu Yaubada yana hawaveyamumu keke hidanuwenuweni. \x - \xo 12:43 \xt Ais 53:1 \xt Ais 6:10, Af 28:26-27 \xt Ais 6:1\x* \x - \xo 12:43 \xt Yo 9:22 \xt Yo 5:44\x* \s1 Gaveyao Yesu bonana keke hinadibumuhigeni, \s1 badi matahiwadi hinanuhagana. \p \v 44 Tu tova saꞋeyana Yesu gikovadona gigayo, “Gava kaliva Iya uvetumaganeku, medema Bana giꞋiveniniseku-ma buye uvetumaganema. \v 45 Ada gava kaliva Iya uꞋitaku, medema Bana giꞋiveniniseku-ma buye uꞋitama. \v 46 Babiya gahobuꞋela be nuwami ganaꞋivemahalina faꞋina. GahobuꞋela be gaveyao moyaꞋaimi Iya wanavetumaganeku, medema keke uyuyu againe wanamiyami. \p \v 47 Atu gava kaliva bonaku unanogalina tu keke unadibumuhigeni digo, Iya keke ganavematahiwadiye. Keke gadahobuꞋela-yo omi tomiyababi matahiwadi ganavelemi faꞋina, keke. Au Iya gahobuꞋela be ganakibababalemi faꞋina. \v 48 Tu tovematahiwadi saꞋeyana gimimiyami, ana egana bonaku. Gava kaliva unakiloweku kadu yaku laumamala keke unadibumuhigeni, au bonaku ahe babiya galukahihiyena tu udibutoyogena-ma ana matahiwadi unanuhagana, aimo tova mulina vedewayauga ana toveya. \v 49 Ada keke Tauku yaku nuwanuwa againe gadalukahihi, au Bana Kamaku giꞋiveniniseku-ma givehimeyeku. Gavaimi ganagahe o kaꞋi ganalaumamala, Bana givehimeyeku. \v 50 Ada Iya gahalamanena kaꞋi kaliva Bana yana vehimeya hinadibumuhigena amine o, yawai-vagahidi hinanuhagana. Hidema faꞋina gavaimi Kamaku givehimeyeku be ganagahe, au medede amine gagahegahe.” Hidedemi Yesu yoꞋoyoꞋo gigahedi. \x - \xo 12:50 \xt Yo 14:9 \xt Yo 1:9, 8:12 \xt Yo 3:17 \xt Hi 4:12\x* \x - \xo 12:50 \xt Yo 8:28\x* \c 13 \s1 Yesu ana tomuliya agedi gikolana be nuwahobu ginavehawaledi. \p \v 1 Tu aiyeta saꞋeyana gidauda be tafalolo ana egana lobama ana tovenuwaꞋata yana Abamaduviviya ginayemu. Ada au Yesu giꞋayaunena yana tova ahe giluvedavedaꞋufo be hida babi ginanuyabuyabuni tu ginayewana Tamana againe. Tova moyaꞋaina nuwanuwana lakahina imeꞋeyao yana kalivamomo babiya amiyami amanadi, ada tova giyemu be yana nuwanuwa agaimeya gavatubuga ma ginavehawalema. \p \v 2-3 Au Yesu be ime ana tomuliya avevelavilavi tu ana tomuliya saꞋeyana gimiyami, ana egana Yudasi-Isikaliyota, bana Saimoni natuna. Ada Setani ahe gilakayemu yana nuwanuwa gisena Yudasi aseꞋasene be Yesu nibaineyao agaidiya ginahawavemogatalena, tu Yesu gihalamanena Tamana abavehimeya gaitoma moyaꞋaina agaidiya ahe givele-Ꞌowona, kadu Yaubada againe gitauya be gihobuꞋela ada Yaubada againe ginayewana ma gihalamanena. \v 4-5 Hidedemi gihalamanena tu tolama againe aꞋauꞋa-ma gitowamidi, ana aikeva givehalilina digo sawelo dobone gihifo tu nauꞋa againe gufa gihiwana, au givebutu vaita agetoga amine ime ana tomuliyamomo agema gikolana digo sawelo dobone gihifona-ma againe giluvehavehayana. \p \v 6 GiꞋikolakola tu giꞋela higa vaita Saimoni-Fita agena gidakolana ma Fita gigahena gigayo, “Ho Kauveya! KaꞋi iya ageku unakolana, kaꞋi keke?” \p \v 7 Yesu gigayo, “Adamoya hida yaku huluva ana nuwanuwa keke udahalamaneni tu aimo tova mulina nuwa ginamahalina againe unahalamanena.” \p \v 8 Tu bana Fita gigayo, “Keke-moꞋa iya ageku unakolani.” \p Yesu gigayo, “KaꞋi age keke ganakolani, au keke yaku kaliva oꞋeni.” \p \v 9 Hidedemi gigahe-yo Fita gigayo, “Kauveya, au keke agekuga unakolani tu nimaku uꞋuku buyeꞋi.” \p \v 10 Au Yesu gigayo, “Ahe utowa be matatabuna au yegayega tu giluboda be ageniga ganakolana. Ada omi moyaꞋaimi yegayegamiyao tu kaliva saꞋeyanaga keke yegayegana.” \v 11 FaꞋina Yesu a gihalamanena gava kaliva nibaineyao agaidiya ginahawavemogatalena. Hidema faꞋina ahe gigahe moyaꞋaimi yegayegamiyao tu kaliva saꞋeyanaga keke yegayegana. \p \v 12 Tu au agema gikolana gihavaina, ana aikeva giꞋosena digo tolameya giꞋenolukekela-havagi be gigahema gigayo, “KaꞋi yaku huluva omi agaimiya mene wahalamanena? \v 13 Omi wavewagaku Tovehawala kadu Kauveya. Au wagahe yamumuna, faꞋina wona velemona yami Kaiwabu IyaꞋeku. \v 14 Ada IyaꞋeku yami Tovehawala yami Kaiwabu agemi gakolana vaita agetoga amine faꞋina, meda omi amifaiweya wadahuluva, agemi wadaveꞋaꞋikolakola. \v 15 Au dewa hagihagina gavehawalemi be omi taumiyao hidede amine wanahuluva faꞋina. Omi agaimiya Iya gahuluva amine, kadu omi wanahuluva. \v 16 Yaubada gihalamaneku tu gagahegahe, agetoga yana tovehimeya keke gidakaiwabuhegeni, kadu tovenuwaꞋata bana giꞋiveninisena-ma keke gidakaiwabuhegeni. \v 17 Au hida yaku dewa ana nuwanuwa ahe wahalamanena. KaꞋi hida nuwanuwa wanadibumuhigena digo, yami vemwamwala gavatubuga wananuhagana.” Au hidemi veꞋagetoga faꞋina Yesu gigahe. \x - \xo 13:17 \xt Yo 15:13 \xt Yo 13:27, 16:28 \xt Lu 22:27\x* \x - \xo 13:17 \xt Fl 2:5, 1Fi 2:21 \xt Ye 1:25\x* \s1 Bana Yudasi yana hawavemogatala faꞋina Yesu gilukahihi. \r Madiu 26:20-25 Maki 14:17-21 Luke 22:21-23 \p \v 18 Kadu gigayo, “Keke vaita moyaꞋaimi faꞋimiya gadalukahihi. Kaliva galuwafami-ma a gahalamanemi tu saꞋeyana agaimiya ginakoyo. Bana faꞋine Veyao Tuwaina ana buki gigahe gigayo, \q1 Kaliva yaku tolameya buye aꞋauꞋa-ma givenibaineku. \m Ada au bana kalivai-nadi hidede amine ginahuluva be Yaubada bonana etoꞋetoladina velemoꞋena ginalakayemu faꞋina. \p \v 19 Hida huluva aimo keke gidalakayemu tu tova adamoya gavenuwaꞋata-vagahimi be aimo ginalakayemu againe, au wanavetumaganeku wanagayo, Wona velemona Bana Keliso, Yaubada yana Tovegida. \p \v 20 Gagahe velemoꞋena agaimiya, kaliva ganaꞋiveninisena-ma hakwaꞋadi ginavetobohiyanena, au vaita kadu Iya ginavetobohiyaneku ada hakwaꞋadi ginavetobohiyaneku, au vaita kadu BanaꞋe giꞋiveniniseku-ma ginavetobohiyanena.” \p \v 21 Tu Yesu hidede amine gilukahihi gihavaina, giꞋaseꞋuꞋaulolo ada ime ana tomuliya agaimeya gigaheye-moꞋena gigayo, “Yaubada gihalamaneku tu gagahegahe, kaliva saꞋeyana agaimiya nibaikweyao agaidiya ginahawavemogataleku.” \p \v 22 Yesu gigahe-yo au ime ana tomuliya aveꞋaꞋitaꞋita, anuwanuwa kaꞋi hakwadi faꞋine gilukahihi. \v 23 Tu iya Yesu ana tomuliya nuwanuwana lakahina iyaꞋeku amanadi, Bana liline gaꞋenolukekela tu gaꞋauꞋa. \v 24 Au bana Saimoni-Fita giveguwautuleku gigayo, “Hakwadi faꞋina gilukahihi-ma unatoliluvaluva be kanahalamanena.” \p \v 25 Giveguwautuleku-yo au gaꞋalaliya Yesu tagane gagayo, “Kauveya, hakwadi faꞋina ulukahihi?” \p \v 26 Yesu gigayo, “Hida aꞋa bwai againe ganaꞋutuvina ada bana ganavelena-ma kalivai-nadi.” Gigahe-yo au aꞋa giꞋutuvina Yudasi-Isikaliyota givelena, bana Saimoni natuna. \v 27 Ada Yudasi aꞋa giꞋabina tovai-nadi Setani bana aseꞋasene giluku, ada Yesu gigahena gigayo, “Ya faisewa unamaduvehavaina.” \p \v 28 Tu keke tamo ime agaimeya buye aꞋauꞋa-ma gidahalamaneni, kaꞋi gavana faꞋina Yesu Yudasi againe hidede amine gigahe. \v 29 Tufoima anuwanuwa higa Yudasi mani ana abavedodoga giꞋitaꞋitaveꞋavina faꞋina, Yesu gigahena vaita tafalolo ana aꞋa bana gidakimoneni, o kaꞋi koyokoyo agaidiya tamo nuwakabubu gidaveledi. \v 30 Ada au Yudasi aꞋa Yesu givelena-ma giꞋa gihavaina, auheꞋama gimaduhobu be gina. Ada mala a gibogi. \x - \xo 13:30 \xt Sam 41:9 \xt Yo 14:29 \xt Yo 21:7,20 \xt Yo 12:6\x* \s1 Yesu vehimeya ivaguna gisena. \p \v 31 Yudasi a gina tu Yesu gigayo, “Au adamoya Yaubada Iya TohobuꞋela gikivekikaiwabuku, kadu Yaubada yana kikaiwabu Iya Bana Natuna agaikuya kaliva hiꞋitadavadavana. \v 32 KaꞋi Yaubada yana kikaiwabu Iya agaikuya kaliva hinaꞋitadavadavana amine, au kadu Yaubada Tauna yana kikaiwabu ginaveleku be ganakaiwabu-moꞋa. E, hidede amine ginamadu-kivekikaiwabuku. \p \v 33 Natukweyao, wanogali! Keke lauva tunugina buye kanamiyami. Tova kabiꞋona ganalowoga tu aimo wanaleleku ada miYuda agaidiya gagaheyena amine, kadu omi agaimiya gagahe gagayo, Iya ganana againe keke amifaiweya wanaꞋela. \p \v 34 Tu vehimeya ivaguna ganavelemi. Taumiyao agaimiya wanaveꞋahawahawahega. Iya omi faꞋimiya gahawahegeku amine, taumiyao agaimiya wanaveꞋahawahawahega. Au hidede amine gavehimeyemi. \v 35 KaꞋi taumiyao agaimiya wanaveꞋahawahawahega, au huluvai-nadi againe kaliva moyaꞋaidi hinahalamanena hinagayo, Wona velemona badi Yesu ana tomuliya.” Hidedemi Yesu gigahe. \x - \xo 13:35 \xt Yo 17:5 \xt Yo 7:33-34 \xt Yo 15:12, Ef 5:2\x* \x - \xo 13:35 \xt 1Yn 3:14, Yo 17:23\x* \s1 Yesu Saimoni-Fita yana vekeke faꞋina gilukahihi. \r Madiu 26:31-35 Maki 14:27-31 Luke 22:31-34 \p \v 36 Tu Saimoni-Fita gigayo, “Kauveya, hami unana?” \p Yesu gigayo, “Iya ganana againe, adamoya keke afaiweya unamuliyeku tu tova mulina unamuliyeku.” \p \v 37 Fita gigayo, “Kauveya, gavana faꞋina adamoya keke akufaiweya ganamuliye? Au gahawahegeku be O faꞋiniya ganaꞋalika.” \p \v 38 Yesu gigayo, “Ugahe vaita Iya faꞋikuya unaꞋalika tu gagahe velemoꞋena againiya, kamukamu keke ginakwage tu nagona unamidivekekeyeku tova tohiye.” \c 14 \s1 Yesu yada eda Tamada againe. \p \v 1 Tu Yesu ime ana tomuliya gigahema gigayo, “Keke wanaꞋaseꞋuꞋaulolo. Yaubada wanavetumaganena kadu Iya wanavetumaganeku. \v 2 Abamiya moyaꞋaina Kamaku yana manuweya gidadauda ada Iya ganana be yami abaga ganakidewedewena faꞋina. KaꞋi keke abamiya moyaꞋaina gidadauda, kadu keke vaita gadagahe ganana yami abamiya ganaꞋihagihagiyena. \v 3 Ada Iya ganana yami abaga ganakidewedeweni-yo au ganayewaku ganavegaꞋaulemi be Iya ganamiyami againe, kadu omi wanaꞋela buye kanamiyami. \v 4 Ada yaku abamiya againe ganana-ma ana eda omi wahalamanena.” \p \v 5 Tu Tomasi gigahena gigayo, “Kauveya, hami unana ma keke adahalamaneni, faꞋina gavaimi eda anahalamaneni?” \p \v 6 Yesu gigayo, “Iya Tauku yami eda Kamaku againe, kadu IyaꞋeku nuwanuwa velemoꞋena inubana, ada IyaꞋeku yawai-vagahimi inubana. Aku vetumaganagaga medema yami eda Kamaku againe. E, keke tamo hakwadi anafaiweya mali edeya ginalakaꞋela Kamaku againe. \v 7 KaꞋi wadahalamane-hagihagiyeku digo, kadu Kamaku wadahalamanena. Ada au tova adamoya be ginanunauwena BanaꞋe wahalamanena, kadu ahe waꞋitana.” \x - \xo 14:7 \xt Yo 14:27 \xt Yo 17:24 \xt Ef 2:18, Yo 11:25\x* \s1 Yesu Tamana faꞋine ana tomuliya gikivetuvetunudi. \p \v 8 Tu Filifi gigahena gigayo, “Kauveya, Tama kaliva-moꞋena unavehawalema be auwe hidedemi amafaiweya anahalamanena.” \p \v 9 Au Yesu gigayo, “Ho Filifi, vaita udahalamaneku faꞋina lauva tunugina buye kamimiyami. Gava kaliva Iya giꞋitaku, kadu Kamaku giꞋitana. Gavadi-yo o ugahe ugayo, Tama unavehawalema? \v 10 Iya Tauku Kamaku nuwahinagene gamimiyami kadu Bana Kamaku Tauna nuwahinagekuya gimimiyami, au Ime saꞋeyama. Vaita hida gahe udavetumaganeni. Ada keke Tauku yaku nuwanuwa againe gadalulukahihi, au Kamaku Tauna nuwahinagekuya gimimiyami be yana faisewa Tauna gifififaisewa. \v 11 Au yaku gahe wanavetumaganena. Iya Tauku Kamaku nuwahinagene gamimiyami, kadu Bana Kamaku Tauna nuwahinagekuya gimimiyami, au Ime saꞋeyama. KaꞋi keke amifaiweya yaku gahe wanavetumaganeni, au yaku gugai fifiwalana faꞋina wanavetumaganeku. \v 12 Yaubada gihalamaneku tu gagahegahe, kaꞋi gava kaliva o unavetuvetumaganeku, gugai fifiwalana Iya gafaisewana amine, kadu o unafaisewana. Yaku gugai fifiwalana moyaꞋaina tu ya gugai fifiwalana aimo unafaisewana-ma moyaꞋai-moꞋena, faꞋina Iya Kamaku againe ganayewaku be AluꞋaluwa Mahalina omi nuwamiya ganaꞋiveninisena. \v 13 Ada gavadi gavadi aku eganeya wanaveꞋoꞋolena, medema ganafaisewana be higa kaliva Kamaku yana kikaiwabu Iya Bana Natuna yaku faisewa againe hinaꞋitadavadavana. \v 14 KaꞋi gavadi gavadi aku eganeya wanaveꞋoꞋolena, medema ganafaisewana. \x - \xo 14:14 \xt Kl 1:15 \xt Yo 12:49 \xt Yo 10:38\x* \x - \xo 14:14 \xt Md 7:7, Yo 16:23-24, 15:7\x* \s1 Yesu AluꞋaluwa Mahalina faꞋina gilukahihi. \p \v 15 KaꞋi velemoꞋena nuwanuwami IyaꞋeku, au yaku vehimeya wanadibumuhigena. \v 16 Ada Kamaku ganaveꞋoꞋolena, ami Toveluga velugana ginahawahegena be omi agaimiya ginaꞋela ginamiyamiya-vagata faꞋina. BanaꞋe au Yaubada AluꞋaluwana, nuwanuwa velemoꞋena inubana. \v 17 Tu tomiyababi Yaubada keke hidahalamaneni-ma keke adifaiweya hinaꞋayauneni. Badi keke AluꞋaluwa Mahalina hidaꞋitahalamaneni, au hifaniyena faꞋina keke adifaiweya hinaꞋayauneni. Tu omiꞋiyao ma BanaꞋe wahalamanena, faꞋina omi agaimiya gimimiyami ada aimo Tauna nuwahinagemiya ginamiyami. \p \v 18 Ada keke vaita natuꞋaeda amine Iya gananuyabuyabumi, au omi agaimiya ganayewaku. \v 19 Aimo tova kabisona Iya ganana be kaliva gaveyao keke hidavetumaganeku, medema keke kadu hinaꞋitaku, tu omiꞋiyao ma wanaꞋitaꞋitaku. Ada Iya gamiyamiya-vagata faꞋina, kadu omi wanamiyamiya-vagata. \v 20 Ada AluꞋaluwa Mahalina ginaꞋela ana toveya, ginakivetuvetunumi be omi wanahalamanena Iya Tauku Kamaku nuwahinagene gamimiyami, kadu omi taumiyao Iya nuwahinagekuya wamimiyami, kadu Iya Tauku nuwahinagemiya gamimiyami. \v 21 HakwaꞋadi o yaku vehimeya uhalamanena udibumuhigena, oꞋeni velemoꞋena nuwanuwa IyaꞋeku, ada oꞋeni nuwanuwa IyaꞋeku amanadi Bana Kamaku yana nuwanuwa ginasena o againiya, kadu yaku nuwanuwa ganasena o againiya ada Tauku ganaꞋivemogataliku be wanahalamane-hagihagiyeku faꞋina.” Hidedemi Yesu gilukahihi. \p \v 22 Tu tomuliya saꞋeyana ana egana Yudasi, keke Yudasi-Isikaliyota au wagakoyona, Yesu gigahena gigayo, “Kauveya, gavadi-yo ime agaimeya Tauni unaꞋivemogatali-yo anahalamane, tu keke tomiyababi moyaꞋaidi agaidiya unaꞋivemogatali?” \p \v 23 Au Yesu gigayo, “KaꞋi kaliva nuwanuwana IyaꞋeku, bonaku ginaꞋabina ada Kamaku yana nuwanuwa ginasena bana againe, ada Ime amaꞋiselu bana kalivai-nadi againe anaꞋela buye anavemanuwa. \v 24 Tu kaꞋi kaliva keke nuwanuwana IyaꞋeku, bana bonaku keke gidaꞋabini. Ada hida gahe wanoganogalina-ma keke Tauku bonaku, au Kamaku giꞋiveniniseku-ma Bana bonana. \p \v 25 Iya omi aimo buye kamimiyami tu hida gaitoma omi agaimiya galukahihiyena. \v 26 Tu Toveluga, ana egana AluꞋaluwa Mahalina, Bana Kamaku ginaꞋiveninisena be yaku kabu ginavaina amanadi, gaitoma moyaꞋaina faꞋina ginakivetuvetunumi, kadu yaku vehawala omi agaimiya faꞋina nuwami ginatalafolena. \x - \xo 14:26 \xt 1Yn 5:3 \xt Yo 14:26, 15:26 \xt Yo 16:13 \xt Yo 17:21\x* \x - \xo 14:26 \xt Ha 3:20 \xt Yo 15:26, 16:7\x* \s1 Yesu nuwada ana abaꞋivehavehagi faꞋina gilukahihi. \p \v 27 Kadu nuwami ganaꞋivehavehagina be aseꞋasemi keke ginaꞋuꞋaulolo. Iya nuwaku giyamumu, keke gadaꞋaseꞋuꞋaulolo, keke gadamatauta. Iya ganavehimeya be hida yaku miyami yamumuna amine kadu omi wanamiyami tova moyaꞋaina. KaꞋi tomiyababi hinavehimeya be yami aseꞋuꞋaulolo ginahavaina, keke velemoꞋena nuwami ginayamumu. Tu kaꞋi Iya ganavehimeya be yami aseꞋuꞋaulolo ginahavaina, au velemoꞋena nuwami ginayamumu. Hidema faꞋina Iya gagahemi keke wanaꞋaseꞋuꞋaulolo kadu keke wanamatauta. \p \v 28 Au yaku gahe ahe wanogalina gagayo, Iya ganahegemi tu aimo omi agaimiya ganayewaku. KaꞋi velemoꞋena nuwanuwami IyaꞋeku digo, yakuna Kamaku againe faꞋina wadavemwamwala, faꞋina Bana Kamaku gikaiwabuhegeku ada yana faiwala wananuhagana velemoꞋena. \v 29 Ada yaku tauya faꞋina gavenuwaꞋata-vagahimi aimo buye kamiyami-tu. Ahe gavenuwaꞋatami be aimo ganana againe, wanavetumaganeku. \v 30 Keke aimo buye kanalulukahihi lauva tunugina, faꞋina Setani giꞋelaꞋela. Bana Setani badi tomiyababi keke hidavetumaganeku-ma yadi tovehimeya. E, bana giꞋelaꞋela be vaita ginaꞋivehamumuku, tu bana keke-moꞋa gidavehimeyeku. \v 31 Tu tomiyababi gilubodadi be hidahalamanena Iya nuwanuwaku Kamaku, kadu gavaimi Kamaku givehimeyeku medede amine gahuluhuluva.” \p Ada au Yesu hidede amine gilukahihi gihavaina, gigahema gigayo, “WaꞋela be kana.” \x - \xo 14:31 \xt Yo 16:33, Fl 4:7 \xt Lu 24:31-32 \xt Yo 12:31\x* \c 15 \s1 Yesu ai veguveguwana velemoꞋena. \p \v 1 Kadu Yesu gilukahihi gigayo, “IyaꞋeku ai veguveguwaku velemoꞋena, ada Bana Kamaku ai ana toꞋitaveꞋavina. \v 2 Kaliva hivetuvetumaganeku-ma badi laganiku. Hai kaliva keke yaku nuwanuwa amine hinahuluva, medema vaita laganiku keke gidayoyo, ada au medema Kamaku ginakuyadi be ginahegedi. Tu hai kaliva yaku nuwanuwa amine hihuluhuluva, medema vaita laganiku yoyoyona, ada au Kamaku yogo badi agaidiya ginavaihegena be hinayoyo guwadi moyaꞋaina. \v 3 Tu omiꞋiyao ma bonaku galumamalena-ma ahe wavetumaganena faꞋina, ahe wayegayega yogomi keke. \v 4 Au Iya agaikuya wanamiyamiyaveꞋavina, kadu omi agaimiya ganamiyaveꞋavina. KaꞋi aiguwa laganina keke ai-moꞋena againe ginamiyaveꞋavina digo, keke anafaiweya ginayoyo. Meda anafaiweya omiꞋiyao, kaꞋi keke Iya agaikuya wanamiyaveꞋavina, kadu keke amifaiweya yaku nuwanuwa amine wanahuluva. \p \v 5 E, IyaꞋeku ai veguveguwaku tu omiꞋiyao laganiku. Hakwadi o Iya agaikuya umiyamiyaveꞋavina kadu againiya Iya ganamiyaveꞋavina, au unayoyoyo lakahina. KaꞋi o akaibe tu keke Iya oꞋeni buye, kadu keke tamo huluva hagihagina afaiweya. \v 6 KaꞋi hakwadi o Iya agaikuya keke unamiyaveꞋavina, aiguwa laganina koyona hihegena be gibou amine, meda Kamaku o ginahege. Ada au laganina koyona hihegena tu tamo hakwadi yana ai faꞋina gikwakwana ada giꞋalahina. \v 7 Tu kaꞋi omi Iya agaikuya wanamiyaveꞋavina ada bonaku aseꞋasemiya ginadauda tova moyaꞋaina amine o, gavadi faꞋina nuwanuwami wanaveꞋoꞋola, au wanaveꞋoꞋola be velemoꞋena wananuhagana. \v 8 KaꞋi wanayoyo lakahina higa Yaubada yana nuwanuwa amine wanahuluhuluva tova moyaꞋaina, au kaliva Kamaku ana egana hinakilakahina kadu hinaꞋitami hinagayo, WaꞋita, wona velemona badiꞋiyao Yesu ana tomuliya. \x - \xo 15:8 \xt Yo 15:16 \xt Yo 14:13 \xt Md 5:16\x* \s1 Yesu vehimeya gisena taudeyao agaideya \s1 kanaveꞋahawahawahega. \p \v 9 Tu Kamaku nuwanuwana IyaꞋeku amine, meda Iya nuwanuwaku omiꞋiyao. Iya agaikuya wanamiyamiyaveꞋavina be yaku nuwanuwa omi agaimiya gaseusena-ma wanaꞋayaꞋayaunena tova moyaꞋaina. \v 10 Kamaku yana vehimeya gadibudibumuhigena, ada au yana nuwanuwa Iya agaikuya gaꞋayaꞋayaunena tova moyaꞋaina. Meda anafaiweya kaꞋi yaku vehimeya omi wanadibudibumuhigena amine o, yaku nuwanuwa omi agaimiya wanaꞋayaꞋayaunena tova moyaꞋaina. \v 11 Au hidede amine gagahemi be Iya gavemwamwala amine, meda omi wanavemwamwala, higa wanavemwamwala-moꞋa. \v 12 Ada Iya omi faꞋimiya gahawahegeku amine, kadu omi taumiyao agaimiya wanaveꞋahawahawahega. Au hidede amine Iya gavehimeyemi. \v 13 KaꞋi kaliva tobohiyaneyao faꞋidiya yawaina tauna ginanuhegena digo, bana velemoꞋena nuwanuwana badiꞋiyao, au yana hawahega lakahi-moꞋena. \v 14 Ada omiꞋiyao ma kaꞋi yaku vehimeya wanadibudibumuhigena digo, omi Iya tobohiyakweyao. \v 15 Au waꞋita, bana agetoga gavaimi yana tovehimeya ginuwanuwa ma keke gidahalamaneni, faꞋina bana againe keke gidahawavemogataleni. Boi gavewagami agetoga tu tova adamoya gahawavetobohiyanemi, faꞋina nuwanuwa moyaꞋaina Kamaku againe ganogalina-ma omi agaimiya gahawavemogatalena. \v 16 Omi keke wadavenuwadadaneku, keke. Au Iya gavenuwadadanemi gavegidemi be wanana wanayoyo be guwami ginaduva-vagata. Ada au gavadi aku eganeya Kamaku wanaveꞋoꞋolena, medema ginavelemi. \v 17 Gavehimeyemi hidede amine. Omi taumiyao agaimiya wanaveꞋahawahawahega. \x - \xo 15:17 \xt 1Yn 2:5 \xt Yo 17:13 \xt Yo 13:34 \xt 1Yn 3:16\x* \x - \xo 15:17 \xt Yo 15:5, 16:23\x* \s1 Tomuliya agaidiya kaliva yadi venibaina Yesu gilukahihiyena. \p \v 18 Tu kaꞋi badi kaliva Yaubada hikilowena-ma omi agaimiya hinavenibaina amine, au Iya wananuwa-nunauyeku wanagayo, Yada Kaiwabu babiya gimiyami ana toveya, badi BanaꞋe himidivenibainena. \v 19 KaꞋi omi tokilowa yadi yoꞋo kalivai-dina digo, badi taudiyao hiveꞋanuwakabubu amine, kadu omi hidanuwakabubuyemi. Tu Iya gavenuwadadanemi be yaku yoꞋo agaidiya waluku faꞋina, omi keke badi tokilowa yadi yoꞋo kalivai-dina. Ada tokilowa hivenibainemi, faꞋina keke yadi yoꞋo agaidiya wadamiyami. \v 20 Yaku gahe wananuwa-nunauyena gagayo, Agetoga yana tovehimeya keke gidakaiwabuhegeni. Iya yami tovehimeya hivekwageyeku faꞋina, kadu omi aku agetoga hinavekwageyemi. KaꞋi yaku laumamala hidadibumuhigena digo, kadu yami laumamala hidadibumuhigena. \v 21 Tu omi aku egana wavetumaganena faꞋina, hinakivekoyomi Iya galukahihiyena amine. BanaꞋe giꞋiveniniseku-ma keke hidahalamaneni faꞋina, au hidedemi hinahuluvimi. \v 22 KaꞋi Iya keke gadahobuꞋela tokilowa gadakivetuvetunudi digo, keke vita hidawahini. Au ahe gakivetuvetunudi tu bonaku keke hidaꞋabini faꞋina adi wavita, keke adifaiweya hinagahe vaita badi fanifanidiyao. \v 23 Gava kaliva Iya givenibaineku, medema kadu Kamaku givenibainena. \v 24 Gugai fifiwaladi boi keke tamo hakwadi gidafaisewani-ma Iya badi matadiya gafaisewadi. KaꞋi keke gugai-dina gadafaisewadi digo, kadu keke vita hidawahini, tu yaku gugai ahe hiꞋitana nonogana Iya hivenibaineku Kamaku buyeꞋi, faꞋina badi adi wavita. \v 25 Au hidede amine hivenibaineku be gahe saꞋeyana yadi buki-vehimeya againe tuwaina gidadauda-ma velemoꞋena ginalakayemu faꞋina gigayo, \q1 Keke tamo yaku ihi tu hivenibaineku. \p \v 26 Tu Bana Toveluga Kamaku againe gimimiyami-ma ganaꞋiveninisena be ginahobuꞋela, higa AluꞋaluwa Mahalina ada BanaꞋe nuwanuwa velemoꞋena inubana. Au Kamaku againe ginatauya ginahobuꞋela be Iya faꞋikuya ginaꞋawatalatalaina. \v 27 Kadu omiꞋiyao ma Iya faꞋikuya wanaꞋawatalatalaina, faꞋina yaku faisewa ana abaveꞋinuba againe buye kamimiyami be kanunauwena tova adamoya.” Au hidemi Yesu gigahe. \x - \xo 15:27 \xt 1Yn 3:13 \xt Yo 17:14 \xt Yo 13:16 \xt Yo 16:2-3\x* \x - \xo 15:27 \xt Lu 10:16 \xt Sam 69:4 \xt Yo 14:26 \xt Af 5:30-32\x* \c 16 \s1 Yesu ana tomuliya agaidiya tokilowa yadi venibaina \s1 aimo gilulukahihiyena. \p \v 1 Kadu Yesu ana tomuliya agaidiya gilukahihi gigayo, “Hida tokilowa yadi huluva faꞋina gagahe-vagahimi be aimo yami vetumagana keke ginahavaini faꞋina. \v 2 Aimo kaꞋi nuwanuwami manuwa-abavehawala againe wanaluku wanatafalolo, au hinahawatami. Ada tova ginalakayemu be kaliva hinaluveꞋalikami ada hinagayo, Au Yaubada nuwanuwana hinaꞋalika faꞋina aluveꞋalikadi. \v 3 Au hidede amine hinakivekoyomi, keke Kamaku hidahalamaneni faꞋina, kadu keke Iya hidahalamaneku faꞋina. \v 4 Tu omi aku tomuliya gavenuwaꞋata-vagahimi be aimo huluvai-nadi ana tova ginayemu-yo yaku venuwaꞋata badi faꞋidiya nuwami ginaꞋafolena. \x - \xo 16:4 \xt Md 24:9, Lu 6:22 \xt Yo 15:21\x* \s1 AluꞋaluwa Mahalina yana faisewa faꞋina. \p \v 5 Boi nagona agaikuya wamidivetomuliya againe, kaliva mena yadi huluva faꞋina keke gadagahemi, buye kamiyami faꞋina. Tu tova adamoya Bana giꞋiveniniseku-ma againe ganayewaku, ada vaita tamo hakwadi agaimiya udatoliluvaluva udagayo, Hami unana? Tu keke yakuna faꞋina wadatoliluvaluva. \v 6 Ada yakuna galukahihiyena faꞋina, aseꞋasemi giꞋuꞋaulolo. \v 7 Tu gagahe velemoꞋena gananuyabuyabumi be omi yamumu wananuhagana faꞋina. KaꞋi Iya keke ganana digo, ami Toveluga agaimiya keke ginaꞋela. Tu kaꞋi ganana digo, BanaꞋe ganaꞋiveninisena be omi agaimiya ginahobuꞋela. \v 8 E, BanaꞋe ginaꞋela tomiyababi yadi nuwanuwa kaliꞋuhona ginakivetuvetunugina be yadi dewa koyona hinahalamane-hagihagiyena, kadu gaveyao yegayegadiyao Yaubada matane ma hinahalamanena. KaduꞋe Yaubada yana matahiwadi faꞋina ginakivetuvetunudi be hinahalamanena. \v 9 Keke hidavetumaganeku faꞋina, AluꞋaluwa Mahalina hida yadi dewa koyona faꞋina ginakivetuvetunudi. \v 10 Kamaku againe ganayewaku ada omi aimo keke wanaꞋitaꞋitaku. Kamaku againe ganayewaku faꞋina, badi tomiyababi hinahalamanena Iya yegayegaku Yaubada matane. Hidedemi AluꞋaluwa Mahalina ginakivetuvetunudi. \v 11 Kadu yana kivetuvetunu saꞋeyana ma Yaubada ahe givehimeya be Setani hida babi ana tovehimeya koyona matahiwadi-vagata ginanuhagana. \p \v 12 Tu yaku nuwanuwa keke gadalukahihiye-Ꞌowoni agaimiya, au tufona moyaꞋaina gidadauda tu tova adamoya keke amifaiweya wananogalini, faꞋina nuwami ginakoyo-moꞋa. \v 13 Tu AluꞋaluwa Mahalina, Bana nuwanuwa velemoꞋena inubana amanadi, ginaꞋela ana toveya, nuwanuwa velemoꞋena matatabuna faꞋina ginakivetuvetunumi. Keke Tauna yana nuwanuwa amine ginalukahihi, au gavadi Kamaku againe ginanogalina medema ginalukahihiyena, kadu gavadi aimo tova mulina ginalakayemu-ma omi agaimiya ginahawavemogatalena. \v 14 Yaku nuwanuwa ginavaina be ginavehawalemi, ada au hidede amine aku egana ginakilakahina. \v 15 Kamaku yana nuwanuwa moyaꞋaina, medema kadu Iya yaku nuwanuwa. Hidema faꞋina gagahe vaita yaku nuwanuwa AluꞋaluwa Mahalina ginavaina be ginavehawalemi.” Au hidedemi AluꞋaluwa Mahalina faꞋina Yesu gilukahihi. \x - \xo 16:15 \xt Yo 14:16 \xt Yo 12:31 \xt Yo 14:26, 1Yn 2:27\x* \s1 Yesu ana tomuliya hinaꞋaseꞋuꞋaulolo tu tova mulina \s1 hinavemwamwala. \p \v 16 Kadu Yesu gigayo, “Tova kabiꞋona aimo keke wanaꞋitaku, kadu tova kabiꞋona kanahegeni-yo wanaꞋita-havagileku.” \p \v 17 Au ime ana tomuliya buye aveꞋagahegahe agayo, “Gavadi-yo gigahe gigayo, Tova kabiꞋona aimo keke wanaꞋitaku, kadu tova kabiꞋona kanahegeni-yo wanaꞋita-havagileku. Kadu gavana faꞋina-yo gigahe gigayo, Kamaku againe ganayewaku faꞋina? \v 18 Ada au buye aveꞋatolitoli agayo, Yana gahe, higa tova kabiꞋona, ana nuwanuwa gavaiyaꞋamine? Hida yana gahe kafaniyena.” \p \v 19 Tu Yesu gihalamanena ime nuwanuwama anatoliluveluvena faꞋina gigahema gigayo, “Iya gagahemi gagayo, Tova kabiꞋona aimo keke wanaꞋitaku, kadu tova kabiꞋona kanahegeni-yo wanaꞋita-havagileku. KaꞋi hida yaku gahe faꞋina buye waveꞋagahegahe? \v 20 Yaubada gihalamaneku tu gagahegahe, omi yaku alika faꞋina wanatagitagi wanaveꞋalulaukuhi tu badi tomiyababi hikiloweku-ma hinavemwamwala. Nagona omi wanaꞋaseꞋuꞋaulolo tu muliya vemwamwala yami aseꞋuꞋaulolo ginatogahegena. \v 21 KaꞋi kwamayoku hinavefahedi againe, aulolo hinavaina yadi venatuna ana tova gilakayemu faꞋina, tu ahe hinavenatuna againe yadi aulolo nuwadi ginaulu tu hinavemwamwala natudi hivenatunena faꞋina. \v 22 Meda anafaiweya omiꞋiyao. Adamoya aseꞋasemi giꞋuꞋaulolo, tu aimo ganaꞋita-havagilemi ada au aseꞋasemi ginavatu, ada keke tamo hakwadi anafaiweya yami vemwamwala ginayawelini. \v 23 Ada aimo yami wavemwamwala ana toveya keke tamo gavadi faꞋina wanatoliluveluveku. Gagahemi velemoꞋena gavadi gavadi aku eganeya Kamaku wanaveꞋoꞋolena, medema ginavelemi. \v 24 Boi keke tamo gavadi faꞋina aku eganeya wadaveꞋoꞋoleni. Au adamoya wanaveꞋoꞋola be wananuhagana be higa wanavemwamwala-moꞋa faꞋina. \x - \xo 16:24 \xt Yo 20:20 \xt Yo 15:7, Md 7:7 \xt Yo 15:11\x* \s1 Yesu yana yewa Tamana againe faꞋina ana tomuliya gigahe-moꞋedi. \p \v 25 Adamoya gahetalahobuhobu amine omi agaimiya galulukahihi tu aituha giꞋelaꞋela be keke gahetalahobuhobu amine ganalukahihi, au Kamaku faꞋina ganagahe-moꞋemi. \v 26 Ada medema tovai-nadi Kamaku againe aku eganeya wanaveꞋoꞋola, ada keke ganagahe vaita omi faꞋimiya Bana againe Iya ganaveꞋoꞋola. Au taumiyao wanaveꞋoꞋola-moꞋa. \v 27 Keke omi faꞋimiya ganaveꞋoꞋola, faꞋina Kamaku Tauna nuwanuwana omiꞋiyao. Omi nuwanuwami IyaꞋeku, kadu yaku gahe wavetumaganena gagayo, Yaubada againe gatauya be gahobuꞋela. Hidema faꞋina Kamaku nuwanuwana omiꞋiyao. \v 28 E, Kamaku againe gatauya be babiya gahobuꞋela. Au tova adamoya babi gananuyabuyabuna be Kamaku againe ganayewaku.” Hidedemi Yesu gigahema. \p \v 29 Tu ime ana tomuliya agahena agayo, “Ehe, adamoya keke gahetalahobuhobu amine udalukahihi, au ime agaimeya ugahe-moꞋa be ahalamanena. \v 30 Kadu adamoya ahalamanena gaitoma moyaꞋaina O uhalamane-Ꞌowona, ada keke vaita tamo hakwadi O againiya anafaiweya gidatoliluvaluva-yo yana nuwanuwa unahalamanena, faꞋina kaliva yama nuwanuwa uhalamane-moꞋena. Hidema faꞋina avetumagane, Yaubada againe velemoꞋena utauya be uhobuꞋela.” Hidemi agahe. \p \v 31 Au Yesu gigahema gigayo, “KaꞋi hida au velemona adamoya againe wavetumaganeku? \v 32 Tu aituha giꞋelaꞋela, kaꞋi ahe gilakayemu be wanaꞋoseku-yo kaliva saꞋeyana saꞋeyana wanaꞋabinauna yami manuweya, ada keke tamo hakwadi Iya buye anamiya. Tu keke velemona akukaibe, faꞋina Kamaku Iya agaikuya gimimiyami. \p \v 33 Ada au hidede amine omi agaimiya galukahihi be Iya agaikuya nuwayamumu wanavaina. Tomiyababi agaidiya aulolo wanavaina tu wanaꞋasevatu, faꞋina tomiyababi gafaiwalahegehegedi.” \x - \xo 16:33 \xt Yo 14:21,23 \xt Md 26:31,56, Yo 8:29 \xt Yo 14:27, 1Yn 5:4\x* \c 17 \s1 Yesu Tauna faꞋine giveꞋoꞋola. \p \v 1 Tu Yesu ime ana tomuliya agaimeya gilukahihi gihavaina, lobameya giꞋitavedadaga givebutu giveꞋoꞋola gigayo, \pi1 “Kamaku, yaku tova a gilakayemu. Iya O Natu aku egana unakilakahina be Iya O a egana ganakilakahina kaliva matadiya faꞋina. \v 2 Au abavehimeya kaliva moyaꞋaidi agaidiya uveleku be yaku kaliva O uveleku-ma moyaꞋaidi yawai-vagahidi ganaveledi faꞋina. \v 3 Yawai-vagahidi ana nuwanuwa gavaiyaꞋamine? Badi O Yaubada velemoꞋena akaibeꞋu-moꞋa ma hihalamane kadu Iya Yesu Keliso O uꞋiveniniseku-ma hihalamaneku. Au hidedemi hihalamanema faꞋina, ahe hivebutu himiyamiya-vagata. \v 4 Ada ya faisewa uveleku be babiya ganafaisewana-ma au gafaisewa-Ꞌowona faꞋina, ya kikaiwabu tomiyababi agaidiya ahe gaꞋivemogatalina. \v 5 Kamaku, boi tuwai-lokalokana babi aimo keke kadabubuni ana toveya, Iya OꞋeni buye kamiyami ada Iya wakikaiwabuku. Au tova adamoya O unavehimeya be tuwaina Iya gakaiwabu-moꞋa amine, meda adamoya mene umimiyami-ma againe ganakaiwabu-moꞋa. \x - \xo 17:5 \xt Yo 6:39-40 \xt 1Yn 5:20 \xt Yo 4:34 \xt Yo 17:24\x* \s1 Yesu ana tomuliya faꞋidiya giveꞋoꞋola. \pi1 \v 6 Tu badi tomiyababi uvenuwadadanedi be uveleku-ma ya nuwanuwa agaidiya ahe gahawavemogatalena. Nagona badiꞋiyao O ya kaliva tu Iya agaikuya uhawahegedi, ada O bona ahe hiꞋabina. \v 7 Ada tova adamoya ahe hihalamanena yaku gahe yaku gugai moyaꞋaina inubana au O againiya. \v 8 Vehawala O uveleku-ma kadu badi gavehawaledi ada aseꞋasedi giꞋonana. O againiya gatauya be gahobuꞋela ma hihalamane-hagihagiyena, kadu Iya faꞋikuya higahe higayo, Wona velemona Bana Yaubada giꞋiveninisena. \v 9 Au badi faꞋidiya gaveꞋoꞋola. Keke tomiyababi moyaꞋaidi faꞋidiya gadaveꞋoꞋola, au badi gaveyao Iya agaikuya uhawahegedi-ma faꞋidiya gaveꞋoꞋola, faꞋina badiꞋiyao ya kalivamomo. \v 10 Gaveyao moyaꞋaidi yaku kalivamomo, medema kadu ya kalivamomo. Meda anafaiweya gaveyao moyaꞋaidi ya kalivamomo, medema kadu badi yaku kalivamomo. Ada badi yaku kaiwabu hiꞋivemogatalina. \v 11 Ada tova adamoya O againiya ganayewaku. Iya keke babiya ganamiyami tu badi babiya hinamiyami. Ho Kamaku mahamahali, a egana fifiwalana againe unayavayavadi, eganai-nadi uveleku amanadi. Ada egana saꞋeyana, kadu yada nuwanuwa au saꞋeyana. Badi yada kalivamomo unayavayavadi be ide nuwanuwa saꞋeyana againe kamimiyami amine, kadu badi nuwanuwa saꞋeyana againe buye hinamiyami. \v 12 Aimo badi buye amiyami ana toveya, mena a egana fifiwalana uveleku-ma againe gayavadi. Tova moyaꞋaina galugolegoledi ada keke tamo hakwadi gidabwavi tu kaliva saꞋeyanaga gibwavi, bana abaga koyona ana kaliva. Bana gibwavi higa vaita O bona etoꞋetoladina velemoꞋena ginalakayemu faꞋina. \pi1 \v 13 Tu tova adamoya O againiya ganayewaku, ada aimo babiya gamimiyami tu hidede amine gaveꞋoꞋole be higa badi hinavemwamwala-moꞋa faꞋina. E, nuwanuwaku Iya gavemwamwala lakahina amine, kadu badi hinavemwamwala. \v 14 O bona badi agaidiya gahawavemogatalena, ada medema faꞋina badi tomiyababi O hikilowe-ma hivenibainedi. Iya keke tokilowa amine gadanuwanuwa, kadu anafaiweya yaku kaliva keke tokilowa amine hidanuwanuwa. Keke badi amine yaku kaliva hidanuwanuwa faꞋina, au yaku kaliva agaidiya hivenibaina. \v 15 Keke vaita gadaveꞋoꞋole be hida babi againe unavaihegedi, keke. Tu au gaveꞋoꞋole be kaliva koyona Setani againe unayavadi. \v 16 Iya keke tomiyababi O hikilowe-ma amine gadanuwanuwa, kadu anafaiweya yaku kaliva keke badi tokilowa amine hidanuwanuwa. \v 17 Nuwanuwa velemoꞋena aseꞋasediya unafahana be mahamahalidiyao O faꞋiniya unasevehailedi. O bona, medema nuwanuwa velemoꞋena. \v 18 Tomiyababi agaidiya uꞋiveniniseku be gahobuꞋela amine, meda anafaiweya tomiyababi agaidiya badi ganaꞋiveninisedi be O bona hinalumamalena. \v 19 Ada badi faꞋidiya Iya gahawahegeku O againiya be badi O againiya hinahawahegedi velemoꞋena faꞋina. \x - \xo 17:19 \xt Yo 16:30 \xt Yo 6:37 \xt Yo 17:21 \xt Af 1:18\x* \x - \xo 17:19 \xt Yo 15:11 \xt Yo 15:19 \xt 2Te 3:3 \xt Yo 20:21\x* \s1 Yesu tovetumagana moyaꞋaidi faꞋidiya giveꞋoꞋola. \pi1 \v 20 Tu keke hida yaku kalivagaga faꞋidiya gadaveꞋoꞋola, au kadu badi aimo yadi laumamala hinanogalina be hinavetumaganeku amanadi faꞋidiya gaveꞋoꞋola. \v 21 GaveꞋoꞋole be nuwanuwa saꞋeyana againe hinamiyami. Kamaku, O Tauni nuwahinagekuya umimiyami, kadu Iya Tauku nuwahinageniya gamimiyami. Meda anafaiweya nuwanuwaku badi taudiyao nuwahinagedeya hinamiyami be tomiyababi moyaꞋaidi hinagahe hinagayo, Wona velemona Yaubada giꞋiveninisena be gihobuꞋela. \v 22 Ada kikaiwabu uveleku-ma kadu badi gaveledi be ide nuwanuwa saꞋeyana againe kamimiyami amine, meda anafaiweya badi nuwanuwa saꞋeyana againe hinamiyami faꞋina. \v 23 E, Iya Tauku badi nuwahinagediya gamimiyami kadu O Tauni nuwahinagekuya umimiyami be higa yadi nuwanuwa leleleya-moꞋa hinamiyami. Nuwanuwaku nuwanuwa leleleya-moꞋa hinamiyami be hida iyaꞋiyaya againe tomiyababi moyaꞋaidi hinahalamanena O uꞋiveniniseku be gahobuꞋela. Kadu hinahalamanena ya nuwanuwa Iya agaikuya usena amine, meda badi agaidiya ya nuwanuwa ahe usena. \pi1 \v 24 Kamaku, nuwanuwaku yaku kaliva uveleku-ma Iya ganamiyami againe badi buye anamiyami. E, buye anamiyami be yaku kikaiwabu O uveleku-ma hinaꞋitana faꞋina. Tuwai-lokalokana aimo keke babi kadabubuni ana toveya O nuwanuwa IyaꞋeku faꞋina, hida kikaiwabu uveleku. \pi1 \v 25 Ho Kamaku yegayega, tomiyababi keke hidahalamane nonogana Iya gahalamane, kadu hida yaku kaliva O uꞋiveniniseku ma hihalamanena. \v 26 Ada OꞋeni badi agaidiya gahawavemogatale, kadu tova moyaꞋaina ganahawahawavemogatale be ya nuwanuwa lakahina Iya agaikuya useusena-ma badi taudiyao nuwahinagediya hinaꞋayaꞋayaunena, kadu Iya Tauku nuwahinagediya ganamiyami faꞋina.” \m Au hidedemi Yesu yana veꞋoꞋola Tamana againe. \x - \xo 17:26 \xt Ga 3:28 \xt Af 4:32 \xt Yo 14:3 \xt Yo 17:6\x* \c 18 \s1 Yesu miYuda hikiveꞋavina. \r Madiu 26:47-56 Maki 14:43-52 Luke 22:47-53 \p \v 1 Yesu giveꞋoꞋola gihavaina, ime ana tomuliya buye ahobu gufa ana egana Kidiloni againe adamana. Yuwadede againe ai moyaꞋaina faha againe gikabu, ada Yesu ime buye aluku. \p \v 2 Tu bana Yudasi Yesu gihawavemogatalena-ma, abagai-nadi gihalamanena, faꞋina medede againe tova moyaꞋaina Yesu ime ana tomuliya buye avagavagaꞋauta. \v 3 Au abaveyao ana tofaisewa kikaiwabudiyao be tonagona tafatafalolodiyao adi egana Falisi, badi tolugaviya adi yoꞋo saꞋeyana kadu tuilala tufoidi hiꞋiveninisedi be walamufadiyao wadakidiyao wagiyodiyao Yudasi giꞋaliyedi ime Yesu buye amiyami-ma abagai-nadi againe. \p \v 4-5 Hiyemu tu Yudasi Yesu ana tohawavemogatala badi buye himidimidi. Au Yesu gaitoma moyaꞋaina Bana againe ginalakayemu-ma gihalamanena faꞋina givagaꞋela badi agaidiya gigahe gigayo, “Hakwadi waleleleni?” \p Badi higayo, “Yesu kwanaNasaledi.” \p Bana Yesu gigayo, “Au Iya Kaliva-moꞋeku.” \v 6 Ada Yesu Tauna gigahe Iya Kaliva-moꞋeku againe, au hinuvagatugu yadi wamatauta babiya hibeꞋu. \p \v 7 Kadu gitoliluveluvedi gigayo, “Hakwadi waleleleni?” \p Kadu badi higayo, “Yesu kwanaNasaledi.” \p \v 8 Yesu gigayo, “Ahe gagahemi Iya Kaliva-moꞋeku. KaꞋi Iya waleleleku digo, hida yaku kalivamomo ma wakiꞋilovedi be hinana.” \v 9 Hidedemi gigahe be bonana yana veꞋoꞋola Tamana againe ahe gigaheyena-ma velemoꞋena gidalakayemu. Boi hidemi gigahe, “Uveleku kalivai-dina ma keke tamo gadanuhegeni-yo gidabwavi.” \p \v 10 Tu Saimoni-Fita yana feto giwahina-ma gisiwakana digo kaliva saꞋeyana gilauna be tagana waꞋiꞋatagine giluyoꞋena. Bana kalivai-nadi abaveyao ana tofaisewa adi tokaiwabu ana agetoga, ana egana Maleko. \v 11 Fita bana tagana giluyoꞋeni-yo Yesu gigahena gigayo, “Ya feto ana foseya useni. MakewaꞋe aulolo ana gowa Kamaku giveleku-ma ganayuyena, keke ganakiloweni.” \x - \xo 18:11 \xt Md 26:36 \xt Yo 17:12 \xt Md 26:39\x* \s1 Anasi againe Yesu hivekotuna. \p \v 12-13 Tu Yesu gigahe-yo badi tolugaviya adi tonagona buye, kadu miYuda yadi tuilala au Yesu hikiveꞋavina be hiyogo-yo Anasi againe himidinauwena, bana Kaiyafasi lawana ada medema malamalai-nadi againe bana Kaiyafasi abaveyao ana tofaisewa adi tokaiwabu. \v 14 Kadu Kaiyafasi ma boi miYuda givehimeyedi gigayo, “Gilubodana be kaliva saꞋeyanaga miYuda moyaꞋaida faꞋideya gidaꞋalika.” \x - \xo 18:14 \xt Yo 11:49-51\x* \s1 Fita Yesu faꞋine givekeke. \r Madiu 26:69-70 Maki 14:66-68 Luke 22:54-57 \p \v 15-16 Tu Saimoni-Fita Yesu gibwaꞋulina kadu iyaꞋeku buye, iya kadu Yesu ana tomuliya. Abaveyao ana tofaisewa adi tokaiwabu gihalamane-hagihagiyeku, faꞋina yana manuwa ana edaꞋawaneya iya Yesu buye aluku tu bana Fita kabuꞋavane wana liline gimidimidi. Au iya gahobu agetoga kwamayoku wana giꞋitaꞋitaveꞋavina-ma againe gagahe ada wana giyauna be Fita giluku. \p \v 17 Bana kwamayoku-nadi Fita againe gigahe gigayo, “Kadu o kalivai-nina wadema kalivai-nadi ana tomuliya agaidiya, au ayoma?” Fita gigayo, “Iya keke.” \p \v 18 Tu tokaiwabu ana agetoga be badi tuilala ai hikulina kwadudu faꞋina, ada himidimidi tu ai hivevevala. Ma kadu bana Fita badi agaidiya gina gimidimidi tu ai givevevala. \x - \xo 18:18 \xt Yo 13:38\x* \s1 Abaveyao ana tofaisewa adi tokaiwabu \s1 Yesu givedewayaugina. \r Madiu 26:57-68 Maki 14:53-65 Luke 22:66-71 \p \v 19 Tu bana abaveyao ana tofaisewa adi tokaiwabu Yesu gitoliluveluvena. Ime ana tomuliya faꞋimeya kadu yana vehawala faꞋina gitoliluvaluva. \v 20 Bana Yesu gigayo, “Tova moyaꞋaina kaliva moyaꞋaidi matadiya gagahegahe. E, manuwa-abavehawala agaidiya be manuwa-tafalolo lakahina againe miYuda moyaꞋaida kavagavagaꞋauta-ma, gavehavehawala tova moyaꞋaina. Keke tamo gavadi gadagahekauyeni. \v 21 Tu gavana faꞋina-yo Iya utoliluveluveku? Badi bonaku ahe hinogalina-ma unatoliluveluvedi. Gavaimi gagahegaheye ma hihalamanena.” \p \v 22 Hidemi gigahe tu tuilala saꞋeyana liline gimidimidi-ma Yesu giluꞋatugena gigayo, “Gavadi-yo tokaiwabu lakahina uꞋihawadamane?” \p \v 23 Yesu gigayo, “KaꞋi gagahe koyona digo, gavadi yaku koyona au unahawavemogatala kaliva matadiya. Tu kaꞋi gagahe yamumuna amine, gavadi-yo uluꞋatugeku?” \p \v 24 Au Anasi Bana Yesu nimana aimo yogoyogonina Kaiyafasi againe giꞋiveninisena, bana abaveyao ana tofaisewa adi tokaiwabu. \x - \xo 18:24 \xt Md 26:55, Yo 7:26\x* \s1 Fita Yesu faꞋine givekeke-havagi. \r Madiu 26:71-75 Maki 14:69-72 Luke 22:58-62 \p \v 25 Tu Saimoni-Fita gimidimidi tu ai givevevala. Badi kaliva buye himidimidi-ma higahena higayo, “OꞋeni kadu saꞋeya ana tomuliya agaidiya, kaꞋi ayoma?” Tu kadu givekeke gigayo, “Iya keke.” \p \v 26 Abaveyao ana tofaisewa adi tokaiwabu ana agetoga saꞋeyana, bana kaliva tagana Fita giluyoꞋena-ma tobohiyana gigayo, “KaꞋi oꞋeni ma gaꞋita, boi faha againe bana buye wamiyami, kaꞋi ayoma?” \v 27 Kadu Fita givekeke-havagi. Tu auheꞋama kamukamu gikwage. \x - \xo 18:27 \xt Yo 18:1,10 \xt Yo 13:38\x* \s1 Failato againe Yesu hivekotuna. \r Madiu 27:11-14 Maki 15:1-14 Luke 23:1-5 \p \v 28 Tu miYuda Kaiyafasi yana manuweya hihobu be Yesu hinauwena kwanaLoma yama tovehimeya yana manuwa lakahina againe. Bana tovehimeya ana egana Failato. Aimo mala gilaulauna. MiYuda taudiyao manuwa lakahina againe keke hidaluku. KaꞋi hidaluku digo, adi hawata hidayawelina vaita aseꞋasedi hidakivebwanenena. KaꞋi hidayawelina digo, tafalolo lakahina aꞋana keke adifaiweya hinaꞋani, tafalolo ana egana lobama ana tovenuwaꞋata yana Abamaduviviya. Hidede amine yadi vehimeya gisena. \v 29 MiYuda adi hawata faꞋina Failato gihobu kabuꞋavane badi agaidiya be gigayo, “Hida kaliva gavaimi wahawavekoyoyeni?” \p \v 30 Badi higayo, “KaꞋi hida kalivai-nadi keke tokoyona, kadu keke adaꞋaliye o againiya.” \p \v 31 Failato gigahedi gigayo, “Au omi wananauwena be taumiyao yami vehimeya amine wanavedewayaugina.” \p Tu miYuda higayo, “Omi miLoma wahawatama faꞋina, keke amafaiweya anavehimeya be kaliva alika againe anahegeni tu nuwanuwama omi wanakivekelosena.” \v 32 Hidede amine hihuluva be gavaimi Yesu yana alika keloseya faꞋina boi gigaheyena, medema velemoꞋena gidalakayemu. \p \v 33 Tu miYuda higahe-yo Failato giluku-havagi manuweya ada Yesu giyowanina be gigahena gigayo, “KaꞋi velemoꞋena OꞋeni miYuda adi tokaiwabu?” \p \v 34 Yesu gigayo, “KaꞋi tauni ya nuwanuwa againe hidemi ugahe, o kaꞋi mali kaliva Iya faꞋikuya o againiya higahe ma unogalina faꞋina ugahe?” \p \v 35 Failato gigayo, “KaꞋi o uvaita iya kwanamiYuda? Iya hima tuliku. O Tauni ya yoꞋo be kadu yami abaveyao ana tofaisewa kikaiwabudiyao iya agaikuya hiꞋaliye. Gavadi tamo koyona ufaisewani-yo?” \p \v 36 Yesu gigayo, “IyaꞋeku tokaiwabu tu keke hida babi againe gadavehimeya. KaꞋi hida babi againe gadavehimeya digo, yaku yoꞋo boiyesedi hidalugaviya be keke miYuda hidakiveꞋaviku faꞋina. Tu yaku abavehimeya inubana tulina.” \p \v 37 Au Failato gitoliluveluvena gigayo, “VelemoꞋena OꞋeni tokaiwabu?” \p Yesu gigayo, “Ika, ugahe amine tokaiwabu IyaꞋeku. Nuwanuwa velemoꞋena faꞋina kaliva agaidiya gaꞋawatalatalaina. Hidema faꞋina Iya gatubuga kadu hidema faꞋina gahobuꞋela babiya. Gaveyao nuwanuwa velemoꞋena ana kaliva, medema bonaku hivenogalena.” \p \v 38 Failato gigayo, “Nuwanuwa velemoꞋena gavaꞋadi?” Gigahe-yo gihobu-havagi kabuꞋavane miYuda agaidiya, ada gigahedi gigayo, “Keke tamo gavadi koyona Bana againe gadanuhagani. \v 39 Tu tafalolo lakahina ana egana Abamaduviviya ana toveya yami dewa saꞋeyana amine ganahuluva. Kaliva saꞋeyana yogoyogonina ganayauna be ginahobu. KaꞋi nuwanuwami hida kaliva miYuda ami tokaiwabu ganayauna?” \p \v 40 Au badi miYuda hikovadona higayo, “Keke BanaꞋe. Ime nuwanuwama Balaba.” Tu Balaba bana tomunugakaiꞋafu. \x - \xo 18:40 \xt Yo 19:6-7 \xt Yo 12:32-33 \xt 1Ti 6:13\x* \c 19 \s1 Failato givehimeya be Yesu hinakivekelosena. \r Madiu 27:15-31 Maki 15:15-20 Luke 23:13-25 \p \v 1 Tu Failato badi miYuda yadi nuwanuwa ginogalini-yo au givehimeya be tolugaviya bulava againe Yesu hilaulauna. \v 2 Kadu badau bulava hakahakaluluna againe hiꞋetowalini-yo uꞋune hisena, kaleko likelikena hiveꞋosena, medema tokaiwabu ana vaigau. \v 3 Ada Bana againe hiꞋelaꞋela hihawahawavelaiga higayo, “Siule, siule miYuda adi tokaiwabu.” Ada au wamagigine hiluluꞋatugena. \p \v 4 Kadu Failato gihobu-havagi yoꞋo gigahedi gigayo, “WaꞋita, Bana gavedewayaugina tu weꞋa galele-wayoge, au hidedei ganavegaꞋaulena omi matamiya be wanahalamanena keke tamo Bana againe gavadi koyona gadanuhagani.” \v 5 Au Yesu badau hakahakaluluna vaigau likelikena hiveꞋosena-ma gihobu kabuꞋavane. Bana Failato gigahedi gigayo, “WaꞋita, hideꞋi kaliva-moꞋena.” \p \v 6 Tu abaveyao ana tofaisewa kikaiwabudiyao be tuilala hiꞋita-yo au hivebutu hikovakova higayo, “Kelose againe wanatutuvefosena, au kelose againe wanatutuvefosena.” \p Ma Failato gigahedi gigayo, “Taumiyao wananauwena be wanakivekelosena. IyaꞋeku ma keke tamo Bana againe gavadi koyona gadanuhagani.” \p \v 7 Badi miYuda higayo, “Bana wadema kalivai-nadi gigahe vaita Bana Yaubada Natuna. Hidema faꞋina gilubodana be Bana gidaꞋalika, faꞋina vehimeya saꞋeyana yama buki-vehimeya againe gidadauda gigayo, KaꞋi kaliva Yaubada ginahawatagona amine o, bana wanaluveꞋalikana.” \p \v 8 Tu Failato miYuda yadi gahe ginogalina againe, Yesu bonana faꞋina kadu gimatauta keke kabiꞋona. \v 9 Au manuwa lakahina againe giluku-havagi Yesu againe gigahe gigayo, “O gava kaliva?” Tu Yesu keke tamo bonalaufata gidagaheye. \v 10 Bonana keke gidafatani faꞋina, Failato gigahena gigayo, “Gavana faꞋina keke tamo agaikuya udagahe? Au unahalamanena iya ganavehimeya be hinayau, o kaꞋi iya ganavehimeya be kelose againe hinatutuvefose, au iya O yaku abavehimeya.” \p \v 11 Yesu gigayo, “Afaiweya unavehimeyeku tu keke tauni ya vehimeya faꞋina, au Yaubada abavehimeya givele faꞋina unavehimeya. Hidema faꞋina kaꞋi o unavehimeya be hinaluveꞋalikaku amine, ya koyona lakahina, tu bana o againiya gihegeꞋaliyeku-ma yana koyona lakahi-moꞋena.” \p \v 12 Failato Yesu yana gahe ginogali-yo nuwana ginauna be gavaiyaꞋamine Yesu ginayauni tu miYuda hikovakova higayo, “KaꞋi hida kalivai-nadi unayauna digo, oꞋeni keke Sisa tobohiyana, bana yada kaiwabu lakahina. Yesu Tauna gikilakahina be higa vaita ginavetokaiwabu. Gava kaliva hidede amine tauna ginakilakahina, medema Sisa nibaina.” \p \v 13 Failato hida hifufu ginogali-yo gihobu kabuꞋavane abavedewayauga ana didigaꞋuꞋu againe gihiyoto tu Yesu giyowanina be giꞋela abagai-nadi againe. Ime miYuda bonameya abaga avewagana Gabata, au didiga yamumuna amine. \p \v 14 Tu medema aiyeta againe tafalolo lakahina faꞋina hikidewadewa, tafalolo ana egana Abamaduviviya. Mala ginalauna tova-moꞋena ginayemu. Tu kidewadewa ana tova kauwana getadeya Failato miYuda agaidiya gigahe gigayo, “WaꞋita, hideꞋi ami tokaiwabu.” \p \v 15 Gigahe-yo hikovakova higayo, “GidaꞋalika, gidaꞋalika, keloseya hidatutuvefosena.” \p Failato gigahedi gigayo, “A! KaꞋi nuwanuwami ganavehimeya be kelose againe hinatutuvefosena, Bana ami tokaiwabu?” \p Amanadi abaveyao ana tofaisewa kikaiwabudiyao hikova higayo, “Sisa anakaibe ama tokaiwabu.” \p \v 16 Failato agodi ginogali-yo Yesu badi agaidiya gihawahegena be tolugaviya kelose againe hinatutuvefosena. \x - \xo 19:16 \xt 1Veh 24:16, Yo 5:18 \xt Md 27:12, Lu 23:9\x* \x - \xo 19:16 \xt Yo 10:18, Af 2:23, Lo 13:1 \xt Lu 23:2, Af 17:7\x* \s1 Yesu kelose againe hitutuvefosena. \r Madiu 27:32-44 Maki 15:21-22 Luke 23:26-43 \p \v 17 Au tolugaviya Yesu hinauwena be kelose hiveꞋavalana, hina abaga ana egana Utouto againe. Tu miYuda bonameya abaga ana egana Goligota. \v 18 Yuwadede againe hinauwena kelose againe hitutuvefosena, kadu kaliva-kawowo adiꞋiselu buye hitutuvefosedi, saꞋeyana fafaline kadu saꞋeyana fafaline tu Yesu hinafadiya. \p \v 19 Kadu valeyana Failato giꞋetoladina, givehimeya be kelose tabone hisena. GiꞋetoladi gigayo, \qc \sc BANA HIDEVAMA HIGA YESU kwanaNASALEDI,\sc* \qc \sc BANA miYUDA ADI TOKAIWABU.\sc* \m Etoladi-moꞋena au hidede amine. \v 20 Abagai-nadi Yesu hikivekelosena-ma au melala liline, faꞋina miYuda moyaꞋaidi valeyana hihawana. Ada valeyana hiꞋetoladina bona tohiye againe, bona Hibeliu medema miYuda bonadi, bona Loma kadu bona Gilika. \p \v 21 Tu abaveyao ana tofaisewa kikaiwabudiyao Failato againe higahe higayo, “Keke unaꞋetoladini, miYuda adi tokaiwabu. Tu unagayo, hida kaliva gigahe vaita Bana miYuda adi tokaiwabu. Au hidede amine unaꞋetoladi.” \p \v 22 Failato gigayo, “Auwe. A gaꞋetoladina au gimiya.” \s1 Tolugaviya Yesu ana kaleko hifolakena. \r Madiu 27:35-36 Maki 15:24 Luke 23:34 \p \v 23 Tu tolugaviya Yesu hikivekelosena amanadi adi yoꞋo fowa. Ada au kelose againe hitutuvefosena gihavaina, Yesu ana kaleko hivaina boꞋu fowa hisena, tolugaviya saꞋeyana saꞋeyana boꞋu saꞋeyana saꞋeyana. Kadu ana aikeva hivaina tu medema aikevai-nadi againe keke tamo ana havi, au tunugina hiyogona. \v 24 Hidema faꞋina tolugaviya hiveꞋagahegahe higayo, “Keke abafolaka faꞋina kanahaini tu kabala kanahegelakahina iyaꞋiyaya kanagaheyena be kanahalamanena hakwadi aikevai-nadi ginavaini.” Au hidedemi hihuluva be Yaubada bonana etoꞋetoladina velemoꞋena ginalakayemu faꞋina gigayo, \q1 Aku kaleko taudiyao agaidiya hifolakena, \q1 aku aikeva faꞋina kabala hihegelakahina \q1 iyaꞋiyaya higaheyena be hakwadi hakwadi \q1 hinavaina ma hinahalamanena. \m Au tolugaviya hidede amine hihuluva. \x - \xo 19:24 \xt Sam 22:18\x* \s1 Yesu hinana faꞋidiya ginuwanuwa. \p \v 25 Tu Yesu ana kelose liline vevine tufoidi himidimidi, hinana kadu hinana tobohiyadi, ada Meli Kelofasi vavinena kadu Meli vineMagidala, badi adivefowa himidimidi. \v 26 Kadu iya gamidivedaꞋufo, iya Yesu ana tomuliya nuwanuwana lakahina iyaꞋeku amanadi, ada Yesu hinana be iyaꞋeku giꞋitama againe, hinana agaidiya hidedemi gigahe gigayo, “Hinaku, adamoya bana Yoni wanahawavenatunena.” \v 27 Au iya agaikuya gigayo, “Adamoya hinaku unavehinanedi.” Ada au Yesu gimidiꞋalika tu muliya ganauwedi be yaku manuweya himiyami. \s1 Yesu giꞋalika. \r Madiu 27:45-56 Maki 15:33-41 Luke 23:44-49 \p \v 28 Gimiyami tu yana faisewa matatabuna ahe gihavaina ma Yesu gihalamanena, ada gigahe gigayo, “Agoku gitaina.” Hidedemi gigahe be Yaubada bonana etoꞋetoladina velemoꞋena ginalakayemu faꞋina. \v 29 Tu oine golagolana wanauꞋana gidauda. Au balou oine againe hiluꞋutuvina be gimaga, ai ana egana hisofa againe hikwanena be hitunena Bana awane. \v 30 Yesu oine giyuna gihavaina gigayo, “Yaku faisewa a galauyabu.” Gigahe-yo giꞋodu, aluꞋaluwana Yaubada againe giveleyewena. \x - \xo 19:30 \xt Sam 22:15 \xt Sam 69:21 \xt Yo 4:34\x* \s1 Tolugaviya saꞋeyana Yesu bahimina giꞋonana. \p \v 31 Ada Yesu giꞋalika tu medema aiyeta againe sabati faꞋina hikidewadewa, faꞋina keke nuwanuwadi sabati againe toꞋalika wowodi kelose againe ginadauda. Kadu sabati-nadi aituha lakahina, Abamaduviviya ana sabati faꞋina. Hidema faꞋina miYuda Failato hiveꞋoꞋolena be tolugaviya ginavehimeyedi ada kaliva kelose againe agedi hinadobona be hinamaduꞋalika faꞋina, ada wowodi hinakakilina be hinanauwena. \v 32 Au tolugaviya hina kaliva saꞋeyana agena hidobona, kadu velugana agena hidobona, adiꞋiselu Yesu buye hikivekelosedi-ma kalivai-dina. \p \v 33 Tu Yesu againe hiꞋela hidaꞋitana ma ahe giꞋalika, faꞋina Bana agena keke hidadoboni. \v 34 Tu tolugaviya saꞋeyana bahimina giyo againe giꞋonana ma auheꞋama dayagina gufagufa buye gimadutamoꞋai. \v 35 Iya tauku gaꞋitana ada gaitoma gilakayemu-ma iya tauku galukahihiyena. Tauku gaꞋitana faꞋina yaku kahihi au velemoꞋena, keke gadaveꞋalololo. Ada au iya galukahihiyena be higa omi wanavetumagana faꞋina. \v 36 Ada tolugaviya hidede amine hihuluva be Yaubada bonana etoꞋetoladina velemoꞋena ginalakayemu faꞋina. Bonai-nadi gigayo, \q1 Bana luluna keke tamo hinadoboni. \m \v 37 Kadu bona velugana hiꞋetoladina gigayo, \q1 Bana hiꞋonana-ma hinaꞋitana. \x - \xo 19:37 \xt 2Veh 21:22-23 \xt Yo 21:24 \xt Yem 12:46, Sam 34:20\x* \x - \xo 19:37 \xt Ha 1:7, Sak 12:10\x* \s1 Tomohuyahuya againe Yesu hihuyana. \r Madiu 27:57-61 Maki 15:42-47 Luke 23:50-56 \p \v 38 Tu kaliva saꞋeyana gimiyami, Yosefa bana kwanaAlimadiya. Bana kadu Yesu ana tomuliya tu gimuliyekauyena, miYuda yama tonagona gimatausedi faꞋina. Au bana gina Yesu wowona faꞋina Failato againe giveꞋoꞋola. Gihawahegeni-yo Yosefa gina wowona gikakilina be ginauwena. \v 39 Kadu Nikodimo Yosefa buye hina, ada bana Nikodimo vanedimodimo lakahina ana vita foti-faifi (45) kilo amine giꞋaliyena, vane ana egana mulo be alo. Bana Nikodimo boi bogi saꞋeyana gina Yesu buye hilukahihi-ma kalivai-nadi. \v 40 Ada au badi adiꞋiselu Yesu wowona hivaina, ada kaleko kwayakwayana againe vanedimodimo buye hifafana. ToꞋalika ana abaꞋaihuya faꞋina miYuda yama dewa au hidede amine. \v 41 Tu abaga Yesu hikivekelosena-ma liline faha gidauda, kadu faha againe tomohuyahuya ivaguna gidauda, ada medede againe boi keke tamo toꞋalika hidahuyani. \v 42 Au medede againe Yesu hihuyana, faꞋina medema aiyeta againe tafalolo lakahina higa Abamaduviviya ana sabati faꞋina hikidewadewa, kadu tomohuyahuyai-nadi edaꞋufoya faꞋina. \x - \xo 19:42 \xt Yo 7:13 \xt Yo 3:1-2\x* \c 20 \s1 Yesu gimididi-havagi. \r Madiu 28:1-8 Maki 16:1-8 Luke 24:1-12 \p \v 1 Tu sabati hihegena tafaloloya mala aimo keke gidalauni tu Meli vineMagidala giꞋenohobu tomohuyehuyeya, ada kabala tomohuyahuya ana edaꞋawaneya tamo hakwadi giveꞋawawana-ma giꞋitana. \v 2 Au gimadu be giꞋela Saimoni-Fita be iyaꞋeku agaimeya, iya tomuliyai-kuna Yesu nuwanuwana lakahina amanadi, ada gigahema gigayo, “Kauveya wowona tomohuyehuyeya hivaina be hinauwena tu hai hiseni ma keke gadahalamaneni.” \p \v 3 Gigahe-yo Fita iyaꞋeku alowoga be ana tomohuyehuyeya. \v 4 AmaꞋiselu amadu tu iya gamaduga-moꞋa be tomohuyehuyeya gamaduꞋela. \v 5 E, gayemu gaꞋiboꞋula galukenala, kaleko kwayakwayana hifafana mededemagaga gidauda-ma gaꞋitana. \v 6-7 Tu Saimoni-Fita wai gimulina. Giyemu tomohuyehuyeya giluku au kaleko kwayakwayana gidauda-ma giꞋitana, kadu kaleko Yesu uꞋuna ana lifi giꞋitana medema keke kaleko kwayakwayana buye seꞋeyaine gidadauda, au uwaꞋuwana tulina gidauda. \v 8 Tu iyaꞋeku ma tomohuyehuyeya wai ganagona-ma au galuku gaꞋita-yo nuwahinagekuya gavetumagana gagayo, “Wona velemona gimididi-havagi.” \v 9 Tu medema tovai-nadi Yaubada bonana higa Yesu yana mididi-havagi faꞋina tuwai-moꞋena hiꞋetoladina amanadi, aimo keke adahalamane-hagihagiyeni. \v 10 Ada au amaꞋiselu alowoga ana yama manuweya. \x - \xo 20:10 \xt Yo 13:32 \xt Af 2:24-32\x* \s1 Yesu Meli vineMagidala againe Tauna giꞋivemogatalina. \r Madiu 28:9-10 Maki 16:9-11 \p \v 11-12 Tu Meli a giyewana tomohuyehuyeya, ada kabuꞋavane gimidimidi tu gitagitagi. Ada aimo gitagitagi tu gina giꞋiboꞋula tomohuyehuyeya be gilukenala, au lobama ana tovenuwaꞋata luhei giꞋitadi adi vaigau kwayakwayana, ada Yesu wowona boi gidauda-ma againe hihiyoto. SaꞋeyana Yesu waꞋuꞋune gihiyoto, saꞋeyana waꞋagene gihiyoto. \p \v 13 Ada tovenuwaꞋata saꞋeyana Meli gigahena gigayo, “Kwamayoku, gavadi-yo utatagitagiya?” \p Bana gigayo, “Yaku Kaiwabu wowona hinauwena tu hai hiseni ma keke gadahalamaneni.” \p \v 14 Gigahe-yo gidaꞋenovilana ma Yesu giꞋitana tu gifaniyena, givaita Bana faha ana toꞋitaveꞋavina. \p \v 15 Tu Yesu gigayo, “Kwamayoku, gavana faꞋina utagitagiya? Hakwadi uleleleni?” \p Au Meli gigayo, “Kauveya, kaꞋi yaku Kaiwabu wowona O unauwena, hai useni ma unahawavemogatalena be ganana ganavaina ada gananauwena.” \p \v 16 Au Yesu bana ana egana giyakahina gigayo, “Meli.” \p Ada gihagavilana Hibeliu meyameya gigahena gigayo, “Laboni.” Hifufu ana kaivila ma “Aku Tovehawala.” \p \v 17 Yesu gigayo, “Keke unaꞋabiku, faꞋina aimo keke Kamaku againe gadalaka tu tobohiyakweyao agaidiya unana Iya faꞋikuya unagahedi Iya ganalaka Kamaku againe, BanaꞋe kadu omi Tamami, e yaku Yaubada kadu yami Yaubada.” Hidedemi Yesu gigahe. \p \v 18 Au Meli vineMagidala giꞋela ime tomuliya agaimeya gigahe gigayo, “Kaiwabu a gaꞋitana.” Kadu Yesu yana gahe matatabuna giꞋawatalatalainena ime agaimeya. \x - \xo 20:18 \xt Lu 24:16, Yo 21:4 \xt Hi 2:11-12\x* \s1 Yesu ana tomuliya agaidiya Tauna giꞋivemogatalina. \r Madiu 28:16-20 Maki 16:14-18 Luke 24:36-49 \p \v 19 Tu medema aiyetai-nadi tafaloloya, ada mala a gibogi tu ime Yesu ana tomuliya avagaꞋauta be wana ahe aꞋaifalidona, miYuda yama tonagona amatausedi faꞋina. Amiyami tu auheꞋama Yesu giluꞋafuneunena hinafameya gimidi gigahema gigayo, “AseꞋasemi ginaꞋilova.” \v 20 Gigahe-yo nimana bahimina givehawalema. Au yama Kaiwabu aꞋitana faꞋina, vemwamwala givemagama. \p \v 21 Kadu Yesu gigahe-havagilema gigayo, “AseꞋasemi ginaꞋilova. Bana Kamaku babiya giꞋiveniniseku be yana kabu gavaina amine, meda anafaiweya omi ganaꞋiveninisemi be yaku kabu wanavaina.” \v 22 Gigahe-yo yawaina giyaꞋavedamana ime agaimeya au gigahema gigayo, “AluꞋaluwa Mahalina ginaluku aseꞋasemiya. \v 23 AluꞋaluwa Mahalina aseꞋasemiya ginamiyami amine, au kaꞋi gaveyao yadi koyona omi wanayawelina, au yadi koyona kadu Yaubada ginayawelina ginagayo, Keke adi vita. Kadu kaꞋi gaveyao yadi koyona keke wanayawelini, au yadi koyona kadu Yaubada keke ginayawelini, weꞋa adi vita.” \x - \xo 20:23 \xt Yo 19:34, 16:22, 1Yn 1:1 \xt Yo 17:18\x* \s1 Yesu gimididi-havagi ma Tomasi keke gidavetumaganeni. \p \v 24 Tu Tomasi, saꞋeyana Yesu yana yoꞋo tuwelo agaidiya ana egana Natuluga, Yesu giyemu ime agaimeya ana toveya bana keke ime buye adamiyami. \v 25 Au agahena agayo, “Kaiwabu ahe aꞋitana.” Tomasi gigayo, “Yana mididi-havagi faꞋina iya keke ganavetumagana tu nagona neli yana kiꞋona ganaꞋitana, kadu nimalagolagoku againe neli nigoꞋawaꞋivina ganakidadanina, kadu giyo nigoꞋawaꞋivina bahimina againe nimaku ginaluku, au muliya ganavetumagana.” \p \v 26 Ada aiyeta eita ahege tu kadu avagaꞋauta-havagi manuweya, au medema Tomasi buye amiyami. KaduꞋe wana aꞋaifalidona tu Yesu giluꞋafuneunena hinafameya gimidi gigayo, “AseꞋasemi ginaꞋilova.” \v 27 Au Tomasi againe gigahe gigayo, “Neli nimakuya giluku-ma againe nimalagolago useni, nimaku uꞋita kadu nima utune be giyo nigoꞋawaꞋivina againe useni. Auwe amalakibo, tu unavetumaganeku Iya yawayawaku gamimiyami.” \p \v 28 Tomasi gigayo, “Yaku Kaiwabu kadu yaku Yaubada OꞋeni.” \p \v 29 Yesu gigahena gigayo, “O uꞋitaku faꞋina uvetumaganeku. BadiꞋiyao ma keke hidaꞋitaku tu au aiꞋadi hivetumaganeku, badi yadi vemwamwala gavatubuga!” \x - \xo 20:29 \xt Yo 11:16, 14:5 \xt 1Fi 1:8\x* \s1 Hida buki inubana faꞋina. \p \v 30 Tu Yesu nimana ana iyaꞋiyaya kadu moyaꞋaina gifaisewana ime tomuliya matameya. Tufona moyaꞋaina hida buki againe keke gadaꞋetoladini. \v 31 Atu tufona ahe gaꞋetoladina be omi Yesu wanavetumaganena faꞋina, BanaꞋe velemona Yaubada yana Tovegida Keliso kadu BanaꞋe Yaubada Natuna. KaꞋi Yesu ana eganeya wanavetumagana, yawaimi ivaguna wanavaina. \x - \xo 20:31 \xt Yo 21:25 \xt Yo 3:15, 1Yn 5:13\x* \c 21 \s1 Yesu ana tomuliya seveni agaidiya Tauna giꞋivemogatalina. \p \v 1 Tu aiyeta gavaiyehi ahegedi tu tova saꞋeyana ime tomuliya Galili tobuya amiyami tu Yesu agaimeya gilakayemuna-havagi, tobu kadu ana egana Taibiliya, ada yana ivemogatala hidede amine. \v 2 Ime Sebedi natuneyao amaꞋiselu amiyami, kadu Saimoni-Fita, Tomasi bana hivewagana Natuluga, Nataniyela bana kwanamiKena medema Galili ana fafali againe, kadu ana tomuliya adiꞋiselu, au ama yoꞋo seveni amine amiyami. \v 3 Tu bana Saimoni-Fita gigahema gigayo, “Iya ganana bayaumeya.” Ime agayo, “Ime buye kanana.” Au avevai. Ahobu wakeya ayage tu medema bogi-nadi keke tamo igana adaveꞋonani. \p \v 4 Ada auwe mala gilaulauna Yesu avaleya gimidimidi tu ime afaniyena, keke adahalamaneni Bana Yesu. \v 5 Au gikovama gigayo, “Natukweyao, kaꞋi igana tufona waveꞋonadi?” \p Ime agayo, “Anudadana-wayoga.” \p \v 6 Bana gigayo, “Waka waꞋiꞋatagine alevatu wanasehobuyena be moyaꞋaidi wanaveꞋonadi.” Au alevatu asehobuyena igana himaga ada keke amafaiweya adataini, igana moyaꞋai-moꞋedi faꞋina. \p \v 7 Ada iya Yesu ana tomuliya nuwanuwana lakahina iyaꞋeku amanadi, Fita againe gagahe gagayo, “Wadema yada Kaiwabu.” Bana Saimoni-Fita yaku gahe Kaiwabu faꞋine ginogalini-yo, au ana aikeva faisewa faꞋina givehalilina-ma giꞋose tu lehageya giꞋauhifu waꞋavaleya gikayolaka. \v 8 Tu imeꞋeyao ma waka againe aꞋelaꞋela igana waꞋalevatudi ataitaidi, avala edaꞋufo faꞋina, ana lauva nimada ana wava wani hanaledi (100) amine. \p \v 9 Ada auwe avala avaina be ahobu, ai nolana aꞋitana igana waꞋaꞋana gitagotagova. \v 10 Yesu gigahema gigayo, “Igana adamoya waveꞋonadi-ma tamo waꞋaliye.” \p \v 11 Au Saimoni-Fita gihobu wakeya gilaka alevatu waꞋavaleya amine gilautaina, igana lakahidiyao himaga adi kilagalaga hanaledi fifiti teli (153), ada igana moyaꞋai-moꞋedi nonogana alevatu keke hidakaninini. \v 12 Ada au Yesu gigahema gigayo, “WaꞋela be kanaveꞋawaboge.” Tu keke tamo hakwadi agaimeya gidatoliluveluveni gidagayo, “O hakwaꞋadi?” Adagahe tu awowomumu faꞋina aveꞋamata. Tu ahalamanena BanaꞋe yama Kaiwabu. \v 13 Au Yesu aliꞋauya gina aꞋa givaina digo givelema, kadu igana anafaiweya. \v 14 Ada au Yaubada Yesu alikeya gisivemididini-yo Bana tova tohiye ime ana tomuliya agaimeya gilakayemu, ada hidema tovai-nadi yana ivemogatala anaveto. \x - \xo 21:14 \xt Lu 24:41 \xt Lu 5:4-7 \xt Yo 20:19,26\x* \s1 Yesu Fita gigahena vaita yana sifi ginaꞋitaveꞋavidi. \p \v 15 Tu aveꞋawaboge gihavaina, Yesu Saimoni-Fita againe gigahe gigayo, “Saimoni, o Yoni natuna, kaꞋi ya nuwanuwa agaikuya hida kaliva tobohiyamomo yadi nuwanuwa agaikuya gitubuhegena o kaꞋi keke?” \p Bana Fita gigayo, “Ika Kaiwabu, ide kavetobohiyana ma makewa O uhalamanena.” \p Yesu gigayo, “Yaku sifi kabiꞋodiyao unaveꞋadi.” \p \v 16 Kadu tova anavelu gigahe-havagilena gigayo, “Saimoni, o Yoni natuna, kaꞋi velemoꞋena nuwanuwa IyaꞋeku?” \p Bana gigayo, “Ika Kaiwabu, kavetobohiyana ma ahe uhalamanena.” \p Yesu gigayo, “Yaku sifi unaꞋitaveꞋavidi.” \p \v 17 Kadu tova anaveto gigahe-havagilena gigayo, “Saimoni, o Yoni natuna, kaꞋi velemoꞋena kavetobohiyana?” \p Au Fita nuwana gikabubu, faꞋina Yesu gitoliluveluvena tohiye gigayo, “KaꞋi nuwanuwa IyaꞋeku?” Ada gigahena gigayo, “Kaiwabu, gaitoma moyaꞋaina uhalamane-Ꞌowona, kadu iya nuwanuwaku OꞋeni ma ahe uhalamanena.” \p Yesu gigayo, “Yaku sifi unaveꞋadi. \v 18 Yaubada gihalamaneku tu gagahegahe, boi o kabiꞋoniya tauni a gaiyona uhifona, kadu haꞋagaine nuwanuwa unana au una, tu aimo unavekauveꞋa ana toveya, nima unatunena mali kaliva a gaiyona ginavehifo ada keke nuwanuwa unana againe, mededei au ginanauwe.” \v 19 Hidedemi gigahe be higa ginahawavemogatala aimo kaliva Fita hinayogoni-yo hinaluveꞋalikana be kaliva bana againe Yaubada yana kikaiwabu hinaꞋitadavadavana. Au kadu Yesu gigahena gigayo, “O unamuliyeku.” \x - \xo 21:19 \xt Md 26:33 \xt 1Fi 5:2 \xt 2Fi 1:14, Yo 13:36\x* \s1 Bana tomuliya Yesu nuwanuwana lakahina amanadi faꞋine. \p \v 20 Tu iya gamuliyedi Yesu be Fita, ada Fita gihagavilana giꞋitaku, iya tomuliya Yesu nuwanuwana lakahina amanadi. Kadu buye aꞋauꞋa againe, iya Yesu liline-moꞋane gaꞋenolukekela ada gatoliluveluvena gagayo, “Kauveya, hakwaꞋadi ginahawavemogatale nibaimomo agaidiya?” \v 21 Au iya gamuliyedi be Fita giꞋitaku-yo Yesu againe gigahe gigayo, “Kaiwabu, hida kalivai-nadi gavaiyami?” \p \v 22 Yesu gigahena gigayo, “KaꞋi nuwanuwaku bana ginamiyami tu Iya ganayewaꞋela ana toveya digo, au ginamiyami tu bana o keke ya gaitoma. Au oꞋeni unamuliyeku.” \v 23 Yesu hidede amine gigahe faꞋina, tomuliyai-nadi vaita keke ginaꞋalika ma valeyana giveꞋaliyahega Yesu yana kalivamomo agaidiya. Tu Yesu keke gidagahe vaita bana keke ginaꞋalika. Au gigayo, “KaꞋi nuwanuwaku bana ginamiyami tu Iya ganahobuꞋela-havagi ana toveya digo, au ginamiyami tu bana o keke ya gaitoma.” Au hidedemi gigahe. \p \v 24 Iya Yoni tomuliyai-kuna, ada hida gaitoma iya gaꞋawatalatalainena be gaꞋetoladina. Kadu bonaku au velemoꞋena ma ahalamanena. \v 25 Tu Yesu yana gugai kadu moyaꞋaina moyaꞋai-moꞋena. KaꞋi kaliva hinaꞋetoladi-Ꞌowona digo, gavaita buki moyaꞋai-moꞋena againe babi ginamaga, keke anafata. \x - \xo 21:25 \xt Yo 13:23-25 \xt Yo 19:35 \xt Yo 20:30\x*