\id JAS \h YEMESA \toc1 YEMESA yana leta \toc2 YEMESA \mt1 YEMESA yana leta \ip Hida leta Yemesa Yesu taina giꞋetoladina. Tauna yana yoꞋo higa miIsileli yadi yoꞋo tuwelo kalivai-dina agaidiya gaveyao Yesu againe hihawahegedi, medema yadi leta giꞋetoladina. Keke melala saꞋeyana againe tu fafali tulina tulina agaidiya vaita hawahawala amine himiyavehaila, tu bana Yemesa tovetumagana adi yoꞋo Yelusalema againe himiyami-ma adi tonagona kikaiwabuna. (Afositolo 15:13, 21:18) \ip Leta ana nuwanuwa ma gava dewa gava dewa tovetumagana gilubodada medema faꞋina giluꞋageyeda, kadu gavaiyaꞋamine yada vetumagana yada dewa againe kanaseseyemaunena ma faꞋina gigahevagadona. Vetumagana ana nuwanuwa keke gahegaga, au kadu gugai buyeꞋi. Leta dobona hidede amine. \io1 Lusiule. 1:1 \io1 Vemwamwala vita agaidiya kadu vetumaganadona faꞋina. 1:2-8 \io1 Vekoyokoyo be vewakalivana faꞋina. 1:9-11 \io1 Aladibidibi ana faiwalahegahega faꞋina. 1:12-18 \io1 Keke nogalagaga au idibumuhiga buyeꞋi ma. 1:19-27 \io1 Kaliva adi italakalakava adi itahobuhobuya faꞋina. 2:1-13 \io1 Keke vetumaganagaga au igibagiba buyeꞋi ma. 2:14-26 \io1 Meyada ana itaveꞋavina faꞋina. 3:1-18 \io1 Babi ana nuwanuwa kadu Setani adi faiwalahegahega faꞋina. 4:1-5:6 \io1 Yada waꞋatuvefaꞋila yada wavetumagana kanamiyami. 5:7-20 \c 1 \p \v 1 Iya Yemesa Yaubada kadu Kaiwabu Yesu Keliso ana agetoga omi tovetumagana vaita hawahawala amine fafali tulina tulina agaidiya wamiyavehavehaila-ma ami vesiule! Higa omi miIsileli yada yoꞋo tuwelo kalivai-mina. \s1 Vemwamwala vita agaidiya kadu vetumaganadona \s1 faꞋina giluꞋageyedi. \p \v 2-3 Yo siule tobohiyakweyao, keke gavana faꞋina tu vita adi nauhaga faꞋina ganagahe. KaꞋi alaveyaveyafa be vita tulina tulina agaimiya hinalakayemu, au gilubodami be wanavemwamwala-moꞋa. FaꞋina yami eda ginavita ana toveya yami vetumagana ana galuvaluva ginanauna-yo guwana atuvefaꞋila ginakabu. \v 4 Keke wanagaluvaluva-yo ami vita agaidiya wanakivelivelilimi. Au wanahawahegemi be yami atuvefaꞋila ginakabukabu tu nuwanuwa hagihagina tulina tulina agaidiya wanaveꞋasevatu be wanamaga-moꞋa, ada au keke tamo gavadi againe wanakaliꞋuho. \p \v 5 Tu hai kaliva agaimiya gavadi Yaubada nuwanuwana unagani ma keke udahalamaneni, giluboda be medema Yaubada againe unaveꞋoꞋola be halamana ginavele. BanaꞋe tonuwadoga ada yana nuwahuya keke ginanuwaloloneni kadu keke o fanifani faꞋina ginadakeye, au ginavele. \v 6 Tu wanaveꞋoꞋola againe keke yami wavenuwana au yami wavetumagana wanaveꞋoꞋola. WaꞋita, hai kaliva givenuvenuwana, medema vaita lefo lehaga tabone bolimana gilululiyeliyena be giꞋaluꞋalugena-ma amine. \v 7-8 Bana tonuwaluga, yana nuwanuwa nagona hidedemi muliya wadedemi giseusena, faꞋina bana kalivai-nadi keke anafaiweya gidanuwanuwa gidagayo, “Gavaimi gaveꞋoꞋola medemi Kaiwabu ginaveleku.” \x - \xo 1:7-8 \xt Lo 5:3-5, 1Fi 4:13-14 \xt Md 5:48 \xt 1Kin 3:7-12, Md 7:7\x* \x - \xo 1:7-8 \xt Ais 57:20 \xt Ye 4:8, Lu 16:13\x* \s1 Koyokoyo be wakalivadiyao faꞋidiya gilukahihi. \p \v 9 Tu hai tovetumagana tu koyokoyo yana lokoloko keke, medema gilubodana be yana vewakalivana Yaubada matane faꞋina ginagakahikahi. \v 10 Atu hai tovetumagana tu wakalivana yana walokoloko, medema gilubodana be yana giba vaita iyohoyoho Yaubada matane ma gihalamanena faꞋina ginagakahikahi. FaꞋina isisiꞋu ana falafalawasi giꞋakukuwana amine, meda tova kabisona wakalivana ginayawowola. \v 11 WaꞋita, kauwana gilaka yana lukalalava lakahina againe isisiꞋu gikabuna be gibou, ana falafalawasi giꞋakukuwana ada ana aiwaka gibwavi. Meda anafaiweya bana wakalivana aimo yana giba ana itaveꞋavina againe giꞋiꞋidamodamo tu ginabwavi. \x - \xo 1:11 \xt Ye 2:5, Yel 9:23-24, 2Ko 6:10 \xt 1Ti 6:17, 1Fi 5:5, Lu 12:16-21\x* \s1 Aladibidibi ana faiwalahegahega faꞋina gilukahihi. \p \v 12 Hai kaliva aladibidibi ginayemaunina tu yana waꞋatuvefaꞋila ginafaiwalahegena, medema yana vemwamwala gavatubuga! FaꞋina aladibidibi ginagaluvaluvana be ginafaiwalahegeni-yo tofaiwalahegahega ana badau kikaiwabuna ginavaina, higa yawai-vagahina ginanuhagana. Mena laufatai-nadi Yaubada againe ide gaveyao kanuwanuwa-ma agaideya giwonadabedabena. \v 13 Aladibidibi ginayemaunida ana toveya, keke gidalubodada be kanagayo, “Hima Yaubada giꞋaladibidibiyeku.” FaꞋina koyona keke anafaiweya Yaubada ginaꞋaladibidibiyeni-yo ginabeꞋu, kadu Yaubada keke tamo hakwadi ginaꞋaladibidibiyeni. \v 14 Aladibidibi ana nuwanuwa hidede amine. Hai kaliva tauna yana nuwanuwa itaꞋitaluvadigana koyona againe ginataini-yo agena ginavebahina, medema ana egana aladibidibi. \v 15 Au yana nuwanuwa koyona ginavehifuga tu muliya dewa koyona ginavenatunena. Ada dewa koyona ginalakata meda ginavenatuna natudi ana egana alika. \p \v 16 Tobohiyanuwakweyao, keke wananuwanuwafani vaita Yaubada gidaꞋaladibidibiyemi. \v 17 Bana Yaubada abaveluga moyaꞋaina kadu gaitoma hagihagidiga ana Tovetala. Gaitomai-dina inubadi lobameya, ada Bana Yaubada lobama ana mahala adi ToꞋaibubuna amanadi mena nuwakabubu tulina tulina givetalaiyena. Bana ana ita keke gidakivilani. Kauwana againe ai aiwaꞋudi malalauga lakahina tu uyadayada kabiꞋona. Tu Yaubada keke aiwaꞋu amine. Yana mahalina keke kivilavilana, au ana itaꞋita saꞋeyana. \v 18 Yaubada nuwanuwana amine Bana bonana againe katubuga-havagi ada yawaida ivaguna bonai-nadi againe giveꞋinuba. Bonai-nadi au nuwanuwa velemoꞋena. Au hidedemi katubuvagu be higa yana aibubuna matatabuna agaidiya ide vaita bavagu hagihagi-moꞋena amine wai kanagona Bana matane. \x - \xo 1:18 \xt Dan 6:1-28, Ye 5:11 \xt 1Ko 10:13\x* \x - \xo 1:18 \xt Lo 6:23 \xt 1Fi 1:23, Yo 1:12-13\x* \s1 Yaubada bonana keke vaita nogalagaga faꞋina, \s1 au idibumuhiga buyeꞋi. \p \v 19-20 Siule tobohiyanuwakweyao, hida gahe againe nuwami ginanauna. MoyaꞋaimi gilubodami be maduvanenega againe wanaꞋihokohoko tu madugahe be madunuwakoyo againe wanaꞋiꞋabobowa. FaꞋina kaliva yada nuwakoyo keke-moꞋa yada dewa ginaꞋihagihagiyeni Yaubada nuwanuwana amine. \v 21 Yaubada nuwanuwana dewa yegayegana faꞋina, nuwanuwa bwanebwanenena kadu dewa koyona tulina tulina gikabu-faꞋila ma wanavenikohiyedi, ada yami wanuwahobu Yaubada againe wanahawahegemi be bonana nuwamiya gifahana-ma wanaꞋabina, bonai-nadi anafaiweya ginakibababalemi. \p \v 22 Tu Yaubada bonana ana venogala faꞋina ganagahe. KaꞋi Bana bonana nogalagaga amine wanahuluvina au taumiyao agaimiya waveꞋalololo. Au gilubodami be gavaimi gigahe medema wanaꞋidibumuhigena. \v 23-24 Hai kaliva Yaubada bonana ginogalina tu gavaimi gigahe-ma keke gidahuluvini, medema vaita kaliva kelasi againe anununa gidaꞋitamataꞋidileni. GiꞋita-yo auheꞋama gina ada anununa gavaimi ana ita ma nuwana giulu. \v 25 Atu hai kaliva Yaubada yana vehimeya againe ginaꞋitadonadona kadu yana ita ginanunauwena be gavaimi giꞋitana o kaꞋi ginogalina-ma keke nuwana ginaulu tu tova moyaꞋaina ginaꞋidibumuhigena, medema yana havivila moyaꞋaina agaidiya Yaubada yana nuwakabubu ginaꞋayaunena. Mena Yaubada yana vehimeya hagihagi-moꞋena ada ana idibumuhiga againe ide kaliva yauyaugideyao ma kaꞋayaunena. \p \v 26 Hai kaliva ginuwanuwa vaita bana totafalolo tu yana meyafatoꞋai keke gidahawahawatani, medema yana tafalolo vaita gaitoma-kawowo ada tauna againe giveꞋalololo. \v 27 Hai kaliva yana tafalolo mahamahali-moꞋena kadu keke maꞋita koyona Yaubada Tamada matane, medema yana huluva hidede amine ginaseyemaunena. NatuꞋaeda sikwasikwa yadi waꞋaseꞋuꞋaulolo himimiyami-ma ginaꞋitaveꞋavidi, kadu tauna yana huluva ginaꞋitaveꞋavina be tomiyababi Yaubada hivenikohiyena-ma yadi dewa koyona keke bana againe ginadamana faꞋina. \x - \xo 1:27 \xt Gah 10:19, Md 5:22 \xt Kl 3:8 \xt Lo 2:13\x* \x - \xo 1:27 \xt Sam 141:3 \xt Ais 58:6-7\x* \c 2 \s1 Keke kaliva tufoidi kanaꞋitalakalakavedi tu \s1 tufoidi kanaꞋitahobuhobuyedi. \p \v 1 Tobohiyakweyao, omi yada Kaiwabu Yesu Keliso ana tovetumagana, BanaꞋe yana wamahalina veꞋakinamanamalina ma kalivai-nadi. Omi tovetumagana keke kaliva adi ita againe wanalagadi, au wanaꞋitadi leleleya. \v 2 WaꞋita, kaꞋi wakalivana ana wavaigau fatadi lakahina kadu ana wanimakwasi gola fatana lakahina yami manuwa-tafalolo againe ginaluku, kadu koyokoyo ana wavaigau koyona ginaluku, gavaimi wanahuluvidi? \v 3-4 KaꞋi wakalivana yami waveꞋamohimohina wanagahena wanagayo, “Kumani, hidei abavetoga hagihagina, au uhiyoto.” Tu kaꞋi koyokoyo wanagahena wanagayo, “Mene umidi,” o kaꞋi “Hidei efeꞋefeya agekuya uhiyoto.” KaꞋi mededemi wanahuluvidi, au adi ita againe ahe walagadi vaita yoꞋo luhei agaimiya hidamiyami, saꞋeyana kikaiwabudiyao saꞋeyana fanifanidiyao, kadu omi toꞋailaga taumiyao wakilakahimi au hida yami inuba koyo-moꞋena. \p \v 5 Tobohiyanuwakweyao, wanogali! Yaubada badi koyokoyo tomiyababi matadiya giluwafadi be keke lokoloko againe tu yadi vetumagana againe hinakaiwabu kadu Yaubada yana abavehimeyeya hinaluku-yo yana itaveꞋavina againe hinamiyami. Tuwai-moꞋena Yaubada badi Bana againe hinuwanuwa-ma hidedemi adi duꞋu faꞋina giwonadabedabedi. Mena koyokoyo adi lauwafa maꞋi wanuwenuwena o kaꞋi keke? \v 6 Tu omiꞋiyao ma koyokoyo waꞋihawadamanedi. Gavaiyami? Mene gaveyao hikikivekoyomi-yo kotu againe hisimadumadugemi? Me kikaiwabudiyao. \v 7 Wona velemona badi kikaiwabudiyao mena kalivai-dina yami Kaiwabu hihawahawatagona, BanaꞋe ana egana kikaiwabuna omi wawahina amanadi. \p \v 8 Gilubodami be yami Kaiwabu yana vehimeya lakahina wanaꞋitaveꞋavi-moꞋena. Vehimeyai-nadi Veyao Tuwaina ana bukiya gidadauda gigayo, \q1 Tauni unuwakabubuye amine, tobohiya unanuwakabubuyena. \m \v 9 Atu kaꞋi kaliva adi ita againe walagadi tu keke wadaꞋitadi leleleya digo, omi vehimeyai-nadi ahe wayawelina ada omi vaita vehimeya ana toꞋaiyawela yami wakoyona Yaubada matane. \v 10 WaꞋita, gava kaliva Yaubada yana vehimeya matatabudi ginaꞋitaveꞋavidi tu vehimeya saꞋeyanaga againe ginakaliꞋuho, medema ana wavita vaita vehimeya matatabudi gidayaweli-Ꞌowodi. \v 11 Ide kahalamanena vehimeya matatabuna kayaweli-Ꞌowona faꞋina Bana Yaubada gigahe gigayo, “Keke unaꞋudo,” kadu Bana Kalivai-nadi gigahe gigayo, “Keke unaluveꞋalika.” KaꞋi keke wadaꞋudo tu waluveꞋalika, au ami egana vehimeya ana toꞋaiyawela. \p \v 12-13 Medema faꞋina yami gahe kadu yami gugai wanaꞋitaveꞋavina. Aimo tova mulina Yaubada kaliva moyaꞋaida ginavedewayaugida. KaꞋi keke kaliva kadahinekalikaliyedi digo, kadu keke-moꞋa Yaubada ide ginahinekalikaliyeda. Atu ide gaveyao Bana againe kahawahegeda-yo yana vehimeya tobohiyadeyao adi nuwakabubu faꞋina kaꞋitaꞋitaveꞋavina be vehimeya ana idibumuhiga againe ide kaliva yauyaugideyao ma kaꞋayaunena, medema Yaubada ginahinekalikaliyeda. E, vedewayauga ana toveya keke matahiwadi faꞋina kanamatauta, au yada wavemwamwala Yaubada yana hinekalikali kananuhagana. Au hidedemi hinekalikali matahiwadi gitubutagona. \x - \xo 2:12-13 \xt Af 10:34, 1Ti 5:21, Ye 2:9 \xt Yo 7:24 \xt Md 5:3 \xt Af 16:19\x* \x - \xo 2:12-13 \xt Yem 20:13-14 \xt Md 5:7\x* \s1 Omi tovetumagana keke vaita vetumaganagaga, \s1 au yami waꞋigibagiba buyeꞋi. \p \v 14 Siule tobohiyakweyao, kaꞋi tamo hakwadi ginagahe ginagayo, “Iya Yaubada againe gavetumagana,” tu yana vetumagana keke igibagiba againe gidaseyemauneni, au hai ana yamumu? Keke. KaꞋi mene yana vetumagana againe ana kibababala ginanuhagana? Keke, keke-moꞋa! \v 15-16 WaꞋita, kaꞋi tobohiyami o noumi saꞋeyana Yesu Keliso yana yoꞋo agaidiya ana kaleko keke faꞋina givekwavekwadudu o kaꞋi mafu gilaulauna tu omi wanagahena wanagayo, “Siule, Yaubada ginanuwakabubuye. Keke unavekwadudu au aꞋa unaꞋa be unaꞋahiyauwa.” KaꞋi hidedemi wanagahe tu keke wowona ana gaitoma againe wanavelugani, yami gahe gahegaga. Au hai ana yamumu? Keke. \v 17 Meda anafaiweya kaꞋi yami vetumagana vetumaganagaga tu keke igibagiba againe wadaseyemauneni, au yami vetumagana gaitoma-kawowo. \p \v 18 Tu tamo hakwadi ginagahe ginagayo, “Kaliva saꞋeyana yana wavetumagana tu saꞋeyana ma yana waꞋigibagiba.” Ada iya ganabonalaufata ganagayo, “KaꞋi keke kaliva agaidiya unaꞋigibagiba, gavaiyaꞋamine o ya wavetumagana velemoꞋena unaseyemauneni? Tu iyaꞋeku ma yaku vetumagana yaku igibagiba againe ganaseyemaunena.” \v 19 WaꞋita, omi wanuwanuwa vaita vetumaganagaga gilubodana be wagayo, “Bana Yaubada anakaibeꞋu-moꞋa.” Au yamumuna tuꞋena balauma koyodiyao meda Yaubada anakaibeꞋu-moꞋa amine hivetumagana. Yaubada hivetumaganena tu keke yana nuwanuwa amine hidahawahegedi faꞋina yadi vetumagana yadi wamatauta buye hivetavetatava. \p \v 20 Siule kaliva kwavakwava! Gava tova-yo unahalamaneni vetumaganagaga tu keke igibagiba buyeꞋi ma gaitoma-kawowo? Unogali, iya ganavehawale. \v 21 Nagona bwaneneda Abelahamo againe ganaluvefosena. Natuna Aisake Bana Yaubada againe gihawahegena higa abaveyao amine atudidigeya gidamununa faꞋina Yaubada Abelahamo ginuwenuwena vaita yegayegana Bana matane. \v 22 KaꞋi mene nuwa a gimahalina? Bana yana wavetumagana kadu yana waꞋigibagiba buye gififaisewa. Yana igibagiba againe yana vetumagana ana abalauyabu giseyemaunena. \v 23 E, Abelahamo yana igibagiba Aisake ana hawahega againe giseyemaunena. Ada gahe saꞋeyana Veyao Tuwaina ana bukiya gidadauda-ma mena Abelahamo yana igibagiba againe ahe gilakayemu velemoꞋena. Gahe-nadi gigayo, \q1 Abelahamo Yaubada givetumaganena ada yana vetumagana faꞋina Yaubada bana faꞋine gigahe gigayo, Bana kaliva yegayegana Iya matakuya. Ada au Yaubada Abelahamo givewagana ana kusebo. \m \v 24 Mema au waꞋitana keke kaliva yada vetumaganagaga tu yada igibagiba buyeꞋi faꞋina Yaubada giseda yegayegadeyao Bana matane. \p \v 25 Meda anafaiweya badi vineYeliko kwamayoku yamayamadadadi ma adi egana Leyabi yadi vetumagana yadi igibagiba againe hiseyemaunena. Hidema faꞋina Yaubada gisedi yegayegadi Bana matane. MiIsileli Yeliko ana fafaliya hiyemu-yo tolauyavaga adiꞋiselu hiꞋiveninisedi tu badi Leyabi yadi manuweya hivegaꞋauledi. Au muliya mali edeya hiꞋatuhegedi tu nibaidiyao hiꞋaiꞋava. \p \v 26 Au mema waꞋita, kaliva wowonaga tu aluꞋaluwana keke, medema kaliva aliꞋalikana. Meda hai vetumaganagaga tu igibagiba keke, medema vetumagana aliꞋalikana. \x - \xo 2:26 \xt Md 25:41-45, 1Yn 3:17 \xt Aba 22:9-12, Hi 11:17\x* \x - \xo 2:26 \xt Yos 1:21, 6:17, Hi 11:31\x* \c 3 \s1 Meyada ana itaveꞋavina faꞋina gilukahihi. \p \v 1 Siule tobohiyakweyao, keke nuwanuwaku kaliva moyaꞋaimi yami yoꞋo agaimiya Yaubada bonana ana vehawala faisewai-nadi hinaꞋabini. FaꞋina wahalamanena aimo Yaubada moyaꞋaida ginavedewayaugida, ada kaliva-kawowo adi vedewayauga maꞋita ihayana tu ide tovehawala amanadi ada vedewayauga vita-moꞋena. \v 2 MoyaꞋaida yada dewa againe tova moyaꞋaina katututumadumadu. Hai kaliva yana gahe againe keke-moꞋa tamo koyona gidayakayakahini, medema kaliva hagihaginaga higa tauna ana hawata tulina tulina au anafata. \p \v 3 WaꞋita, kaꞋi nuwanuwada hosi kanavehimeyedi au kainumula kabisona wabulavina awadiya kasena be medema againe yadi naudadana kavehimeyena. Hida kainumula kabikabiꞋona nonogana kevakevahala adafaiweya kananagoyedi. \v 4 Kadu abaꞋita saꞋeyana ma waka. Waka lakahi-moꞋena ada bolimana toyogina waka gimaduhinehinena tu ana wayaisi kabiꞋona againe tovemadu hami nuwanuwana ginana amine anafaiweya waka ginasiviviyena. Mena wayaisi kabiꞋo-moꞋena nonogana tovemadu waka lakahina anafaiweya ginavehimeyena. \v 5 Meda anafaiweya meyada talaida kabikabiꞋona nonogana gaitoma moyaꞋaina adi faisewa faꞋina anafaiweya giseselakalaka. \p WaꞋita, ai yana alavenimoga kabikabiꞋona nonogana anafaiweya ubula lakahina ginaꞋalaveyamalelena. \v 6 Meda meyada vaita aiꞋalaꞋalata amine. Babi ana nuwanuwa koyona tulina tulina meyada giꞋiveyemaunidi. Meyada awadeya gidadauda tu guwana koyona wowoda matatabuna againe gisedamadamanena. Mema aiꞋalaꞋalata vaita Setani gidakulivenimogini-yo meyada ana ai fifiwalana againe yada miyami matatabuna gikivekoyona. \v 7 Kaliva adifaiweya kevakeva tulina tulina hinaꞋivemanavidi. E, kevakeva walawalaꞋa kadu manuga kadu gayagayagidiyao kadu igana ahe hiꞋivemanavidi. \v 8 Atu meyada ma keke tamo hakwadi anafaiweya ginaꞋivemanavini. Meyada gaitoma koyona, tova moyaꞋaina giꞋetoꞋetodadana be yana faisewa vaita tuva uyona amine. \p \v 9 Ma meyada againe yada Kaiwabu Tamada kahawadavadavana kadu meyada againe kaliva kaꞋalatabutabuyedi, badi Yaubada anununa amine gibubudi amanadi. \v 10 Awada saꞋeyana againe tu hawadavadava kadu alatabutabu giyemuyemu. Tobohiyakweyao, hidedema keke-moꞋa gidalubodani. \v 11 WaꞋita, guya saꞋeyana againe keke-moꞋa gufa yamumuna kadu gufa lehalehagina ginaguwaleni. \v 12 Tobohiyakweyao, maniꞋutu keke anafaiweya nila ginaveguwayeni o maugaya waiwa ginaveguwayeni. Kadu guya lehalehagina keke anafaiweya gufa yamumuna ginaguwaleni. Meda anafaiweya keke-moꞋa gidalubodani be hawadavadava kadu alatabutabu awada saꞋeyana againe ginayemu. \x - \xo 3:12 \xt Af 20:28 \xt Sam 32:9 \xt Gah 16:27, Sam 73:8-9\x* \x - \xo 3:12 \xt Md 15:18-19 \xt Lo 3:13 \xt Ef 4:29\x* \s1 Nuwahuya luhei gihawaluveluvedi. \p \v 13 Kai mene tamo kaliva agaimiya yana wanuwahuya kadu yana wavevaisevauya yamumuna? Gilubodana be mena yana nuwahuya yana dewa hagihagina againe gidaseyemaunena. E, yana wanuwahobu bana nuwahuya againe giveꞋinuba-ma gidaꞋigibagiba yamumuna. \v 14 Atu kaꞋi nuwahinagemiya wagaꞋumaꞋuma wanuwakoyoveꞋine taumiyao ami egana ana kailakata faꞋina wanuwanuwa, au keke medema faꞋina wanaselakalaka kadu keke yami nuwanuwa koyodi agaidiya nuwanuwa velemoꞋena wanahawavekemeni. \v 15 Nuwanuwai-dina omi wavewagadi nuwahuya. Tu nuwahuyai-nadi keke Yaubada againe gidaveꞋinuba au medema babi ana nuwanuwa, kaliva dibudi koyona ana nuwanuwa ada Setani againe giveꞋinuba. \v 16 KaꞋi kaliva gaꞋumaꞋuma kadu taudiyao adi egana ana kailakata ana nuwanuwa againe hihawahegedi, au veꞋataladabwadabwa kadu dewa koyona tulina tulina hiꞋiveyemaunidi. \p \v 17 Atu kaꞋi Yaubada ginanuwahuyaveleda, au ana nuwanuwa hidede amine. Nuwanuwa wai ginagona-ma higa kananuwanuwa au hagihaginaga. Tu kadu veyaveyaodeyao amine kanamiyami yada huluva bikabikana, tobohiyadeyao adi veluga faꞋina kananuwanuwa, veꞋagahegahe againe veꞋahawahawahega amine kanahuluva. Kadu hinekalikali be igibagiba yamumuna agaidiya kanamaga, keke yada wanuwaluga kadu keke yada waveꞋalololo. \v 18 Ada gaveyao kukuya hiꞋitaꞋitaveꞋavina medema vaita veyao ana tofaha amine, ada aimo guwana hinayaudi ma dewa yegayegana. \x - \xo 3:18 \xt Ef 4:1-2 \xt Yob 28:28 \xt Md 5:9\x* \c 4 \s1 Yaubada anakaibe againe wanahawahegemi. \p \v 1 Vekwageya veꞋamunumunuga agaimiya inubana gavadi againe? Me yami nuwanuwa itaꞋitaluvadigadi wowomiya buye hiveveꞋasitainemi. \v 2 Gaitoma tulina tulina nuwanuwami tu keke wadavaidi faꞋina waluveꞋalika. Mali kaliva yadi giba waꞋitaꞋitaluvadigena tu keke amifaiweya wanavaini faꞋina wavebutu wavekwavekwageya buye waveꞋamunumunuga. Keke Yaubada againe wadaveꞋoꞋola faꞋina gavadi yami nuwanuwa keke wadanuhagani. \v 3 Ada kaꞋi Yaubada againe waveꞋoꞋola amine keke wadavaini, faꞋina yami waꞋinuba tu koyona waveꞋoꞋola be higa taumiyaogaga yami abagakahikahi faꞋina. \p \v 4 Yami dewa vaita kwamayoku moganedi hikiloweni-yo hina nibaineyao buye hiꞋudoꞋudo. Omi gaveyao babi ana nuwanuwa koyodi agaidiya wahawahegemi be wavetobohiyanedi, medema vaita Yaubada wavenibainena. Babi ana vetobohiyana anafaiweya Yaubada ana venibaina maꞋi wanuwenuwena o kaꞋi keke? Hai kaliva gihawahegena be babi ana nuwanuwa nuwana giꞋabina, medema Yaubada nibaina. \v 5 Gahe saꞋeyana Veyao Tuwaina ana bukiya gidadauda vaita Yaubada nuwanuwa-moꞋena aluꞋaluwada nuwadeya gisena-ma Bana anakaibe againe kanahawahegeda. Keke wananuwanuwa vaita gahe-nadi gahe-kawowo. \v 6 Nuwanuwana Bana anakaibe againe kanahawahegeda. Gavaimi-yo keke mali nuwanuwa againe tu Yaubada anakaibe againe kanahawahegeda? Me Yaubada ginafaiwalavele-moꞋeda yo aluꞋaluwada ginanauna Bana againe. Meda yana faiwala ana vetala faꞋina gahe saꞋeyana Veyao Tuwaina ana buki againe gidadauda gigayo, \q1 Yaubada toselakalaka givenivenibainedi tu \q1 tonuwahobu giveluvelugadi. \p \v 7 Mema au Yaubada yana nuwanuwa againe wanahawahegemi. Setani wanavagaꞋunaunagena be ginaꞋosemi. \v 8 Yaubada liline wanayemu tu Bana lilimiya-moꞋaya ginayemu. Omi tokoyona nimami koyona againe watunena-ma, nimami wanakolana. Omi tonuwaluga, nuwami wanakiveyeveyegana. \v 9 Yami koyona faꞋina wanaꞋaseꞋuꞋaulolo wanatagiꞋuvami wanalogita. Auwe velaiga vemwamwala tu tagiya nuwavita gilubodami. \v 10 Taumiyao wanakivenuwahobumi Kaiwabu matane ada Bana ginakilakahimi. \p \v 11 Siule tobohiyakweyao, keke buye wanaveꞋaveyaveyaina. Gava kaliva tobohiyana gihawavekoyoyena o yana dewa gilagana vaita koyona, medema vaita Yaubada yana vehimeya tobohiyada ana nuwakabubu faꞋina gidahawavekoyoyeni kadu vehimeyai-nadi gilagana vaita koyona. KaꞋi omi vehimeya walagana vaita koyona, omi keke vehimeya ana todibumuhiga au omi vehimeya ana toꞋailaga vaita omi tovehimeya. \v 12 Yaubada anakaibe vehimeya ana toꞋaibubuna kadu Bana anakaibe yada dewa ginalagana kaꞋi hagihagina o kaꞋi koyona. Bana anakaibe anafaiweya ginakibababaleda o ginaluyawelida. Tu oꞋeni ma o vaita hakwaꞋadi-yo tobohiya yana dewa ulaga? KaꞋi o tauni Yaubada? \x - \xo 4:12 \xt Ga 5:17 \xt 1Yn 2:15 \xt 1Fi 5:5, Yob 22:29\x* \x - \xo 4:12 \xt 1Fi 5:8, Ef 6:11-12 \xt Lo 2:1, 14:4\x* \s1 Ide kavevai tu Yaubada anakaibe yawaida givehimeyena. \p \v 13 KaduꞋe wavanenega tu ganagahe. Omi gaveyao wagahe wagayo, “Adamoya o bogiyadi ide kanana hidevama o menevama melalai-nadi againe yada sitowa kanakivemididina, ada medede againe malamala saꞋeyana kanamiyami be mani lakahina kananuhagana.” \v 14 WaꞋitami, gavadi bogiyadi ginalakayemu-ma omi keke-moꞋa wadahalamaneni. Mene yawaimi ana tunuga wanuwenuwena o kaꞋi keke? Malalaugeya yagihowa kaꞋitana tu tova kabisona giꞋawowolina amine, meda yawaimi ana tunuga. \v 15 Au gilubodami be hidedemi wadagahe wadagayo, “KaꞋi Kaiwabu ginahawahegeku be wayawaiku ganamiyami amine, hida faisewa o mena faisewa ganaꞋabina.” \v 16 Tu omi keke Yaubada ana egana wadayakahini, au taumiyao yami vevai faꞋina yami wanuwalaka kadu wagakahikahi. Omi gaveyao au hidede amine wagakahikahiyemi, medema wakoyo. \v 17 O mene gava kaliva dewa hagihagina gihalamanena tu keke gidahuluvini, medema gikoyo. \x - \xo 4:17 \xt Lu 12:18-21 \xt Af 18:21\x* \c 5 \s1 Wakalivadiyao keke folafolakadiyao ma \s1 adi laufata gilukahihiyena. \p \v 1-6 Tu omi wakalivamiyao wavanenega tu ganagahe. Yaubada yana vedewayauga ana tova giyemuyemu. Tu omiꞋiyao ma hida tova ana abalauyabu liline mani giba tulina tulina waꞋiveꞋaveꞋahina. Yami miyami hidei babiya ma yami walokoloko wamimiyami. Gavadi gavadi taumiyao yami vemwamwala faꞋina nuwanuwami, medema wavaina. Taumiyao ahe waveꞋahiyauwami be agolaufofola ana tova faꞋina au kikidewadewamiyao. Kaliva yadi koyona keke ma tovedewayauga againe wasimanedi be agolaufofola giveledi faꞋina mema omi waluveꞋalikadi, badi keke tamo yadi abafaiwala yo taudiyao hinalugolegoledi amanadi. WaꞋitami! Tofaisewa yami faheya hififaisewa-ma keke fatadi wadaveleveledi. Fatadi keke faꞋina yadi tagiꞋalawoluwolu maꞋi wanoganogalina o kaꞋi keke? Badi yami faha ana toyaudi waveyawaiꞋalagolohidi-ma yadi tagiya Kaiwabu Tofaiwala-moꞋa ahe ginogalina. \p Medema faꞋina aseꞋuꞋaulolo lakahina ginayemaunimi, faꞋina wanatagitagi wanatagitagi taumiyao wanatagiꞋuvami. Yami giba kikaiwabuna wasenuwauluyena-ma gikoyo, tumotumo ami vaigau hiꞋana. Yami mani yami lokoloko waꞋiveꞋaveꞋahina be giduva-kawowo ma ahe gikoyo, ada yadi koyo againe taumiyao yami nuwanuwa koyona higa mali kaliva yami kikaiwabu againe keke wadavelugadi-ma giꞋiveyemaunina. Au aiꞋalaꞋalata omi taumiyao kadu yami kikaiwabu buye ginaꞋalahi-Ꞌowomi. \x - \xo 5:1-6 \xt 1Ti 6:9-10, Mk 4:19, 2Veh 24:15, Md 6:19-21\x* \s1 Yada waꞋatuvefaꞋila Kaiwabu yana yewaꞋela kanalulubodena. \p \v 7 Tu omi tobohiyakweyao gilubodami be wanaꞋatuvefaꞋila wananunauwena tu Kaiwabu yana yewaꞋela ana toveya. Tofaha yada abaꞋita. Badi tofaha yadi waꞋatuvefaꞋila wehi faꞋina hiboda tu ahe yadi babi gilugana yadi otova hifahana. Himiyami tu kadu wehi hinafane faꞋina hiboda be aꞋa ginatabo faꞋina. Lauva tunugina yadi waꞋatuvefaꞋila hibodaboda tu aꞋa maꞋinuwana maꞋinuwana gitabotabo tu muliya guwana yamumu-moꞋena hinayaudi. \v 8 Meda anafaiweya omi wanaꞋatuvefaꞋila aseꞋasemi wanakivevatuna faꞋina Kaiwabu yana yewaꞋela giluvedaꞋufo. \v 9 Tobohiyakweyao, keke taumiyao agaimiya wanaꞋalawoluwolu be higa keke matahiwadi wananuhagani faꞋina. WaꞋita! Tovedewayauga edaꞋawana liline gimidikebukebu. \p \v 10 KaduꞋe tobohiyakweyao, nuwami ginanauna falofita Kaiwabu ana eganeya Yaubada bonana hiꞋawatalatalainena-ma agaidiya. Badi yami abaꞋita vita tulina tulina agaidiya hiꞋatuvefaꞋila amine, meda omi wanaꞋatuvefaꞋila. \v 11 Yadi eda givita ana toveya hiꞋatuvefaꞋila faꞋina kavewagadi kaliva yadi wavemwamwala. Kadu abaꞋita saꞋeyana ma Yobi yana wanuwavita lakahina tu yana vetumagana againe giꞋatuvefaꞋila-moꞋa ma valeyana ahe wanogalina, kadu wahalamanena Kaiwabu yana vevai hagihagina Yobi faꞋina kahihina ana abalauyabu. Kaiwabu agobika kadu hinekalikali againe gimaga faꞋina, Yobi nuwakabubu lakahina ginuhagana. \p \v 12 Tu tobohiyakweyao, huluva saꞋeyana giluboda-moꞋemi. Wanawonadabadaba againe, keke tamo gavadi kikaiwabuna wanayakahini higa vaita yami wonadabadaba ana kivetoyoga faꞋina. Keke lobama o babi o gavadi kikaiwabudiyao wanayakahidi. Gavaimi wanahuluva kaꞋi velemoꞋena digo, “Ehe” wanayakahina. KaꞋi keke wanahuluvini digo, meda “Keke” wanayakahina. Tu keke egana “Tamada” amine wanamaduyakahini be higa mena egana ana aiyakata againe yami gahe kaꞋi aimo keke wanaꞋitaveꞋavini digo, Yaubada yana matahiwadi keke wananuhagani. \x - \xo 5:12 \xt Ga 6:9, Hi 10:36-37 \xt 1Te 3:12-13, Fl 4:5 \xt 1Ko 4:5\x* \x - \xo 5:12 \xt Md 5:11-12 \xt Yob 42:10-13, 1Fi 2:19 \xt Md 12:36\x* \s1 Yada veꞋoꞋola wavetumaganina faꞋina gilukahihi. \p \v 13 KaꞋi mene tamo kaliva amihinafeya giꞋaseꞋuꞋaulolo? Gilubodana be gidaveꞋoꞋola. KaꞋi mene tamo kaliva yana wavemwamwala? Gilubodana be gidakwelidavadava. \v 14 Kadu kaꞋi mene tamo kaliva amihinafeya giꞋaulolo? Gilubodana be ekelesiya adi tonagona gidakovadi be higa hinaveꞋoꞋolena ada bunama againe Kaiwabu ana eganeya hinabunamina. \v 15 Yadi wavetumagana toꞋaulolo hinaveꞋoꞋolena ada yadi veꞋoꞋola wavetumaganina againe toꞋaulolo ginabwaina. E, Kaiwabu ginasiveyawana. Ada kaꞋi gavadi koyona gifaisewadi, au Kaiwabu ginayawelidi. \v 16 Au mema yami koyona taumiyao wanaveꞋaꞋiyauyauga kadu buye wanaveꞋaveꞋoveꞋoꞋola be higa aulolo againe yami yamumu wananuhagana. Hai kaliva yana dewa yegayegana tu ginaveꞋoꞋola, medema yana veꞋoꞋola ana wafaiwala kadu waguwana. \p \v 17 WaꞋita, bana Elaiya kaliva anafaiweya ide kaliva, ana ayauna meda anafaiweya ide ada ayauna, ada giveꞋoꞋoladonadona vaita keke maꞋita wehi ginahobu. Ada malamala tohiye kadu hafuna keke-moꞋa maꞋi wehi gidahobuhobu. \v 18 Kadu giveꞋoꞋola-havagi vaita wehi ginalugaga ada au Yaubada wehi givetalaiyeni-yo babi ana gaitoma moyaꞋaina givebutu gitabotabo. \p \v 19-20 Kafoi tobohiyakweyao, hida gahe nuwami ginanunauyena. KaꞋi tobohiyami saꞋeyana Yaubada yana nuwanuwa velemoꞋena ana eda ginanufaniyena ada tamo hakwadi edai-nadi againe ginavaiyewena be yana dewa koyona ginavekwaulaugena, mena toveluga bana tobohiyana alikeya ahe gikibababalena ada bana tokoyona yana koyona moyaꞋaina ana aiyawela ginuhagana. \qr (Iya Yemesa bonaku.) \x - \xo 5:19-20 \xt Sam 50:15, Kl 3:16 \xt 1Yn 1:9, Gah 28:13\x* \x - \xo 5:19-20 \xt 1Kin 17:1, 18:1,42,45 \xt Md 18:15, Ga 6:1\x*