\id HEB \h HIBELIU \toc1 HIBELIU tovetumagana yadi leta \toc2 HIBELIU \mt1 HIBELIU tovetumagana yadi leta \ip Hida leta ma miYuda Yesu Keliso againe hivetumagana-ma yadi leta. Bonadi ana egana Hibeliu ada tamo tova kavewagadi Hibeliu kaliva, tu hida leta hakwadi giꞋetoladina-ma keke kadahalamaneni faꞋina toꞋetoladi ana egana keke gidayakahini. \ip Badi Hibeliu tovetumagana veꞋumagigi hinuhagana faꞋina, hinuwanuwa vaita yadi tafalolo tuwaina Mosese yana vehimeya amine hinayewadi. FaꞋina leta ana toꞋetoladi nuwanuwana ginavehawaledi Yesu ana tafalolo yadi tafalolo-vehimeya tuwaina gitubutagona. Bana Yesu Yaubada Natuna badi lobama ana tovenuwaꞋata kadu falofita kadu Mosese gikaiwabuhege-moꞋedi. Mosese yana vehimeya ana idibumuhiga kadu abaveyao tulina tulina ana sewadi agaidiya keke veyao-vagata adifaiweya hinanuhagani. Gaitomai-dina vaita koyona ana abaꞋaiyawela-moꞋa Yesu yana alikeya gilakayemu-ma anunudi amine. Yesu yana alika moyaꞋaida yada koyona ana aiyawela anafata-vagata. Ada Bana yada abaveyao ana tofaisewa kikaiwabuna Yaubada iꞋatagine ide faꞋideya gimiyamiya-vagata faꞋina, tafalolo-vehimeya tuwaina kanahegena tu Yesu ana vetumagana againe kanaveꞋasevatu. Leta dobona hidede amine. \io1 Keliso Yaubada yana nuwanuwa kadu ana itaꞋita ana toꞋivemogatala-moꞋa. 1:1-4 \io1 Keliso Yaubada yana tovenuwaꞋata gikaiwabuhegedi. 1:5-2:18 \io1 Keliso badi Mosese Yosuwa gikaiwabuhegedi. 3:1-4:13 \io1 Keliso mali abaveyao ana tofaisewa gikaiwabuhegedi. 4:14-7:28 \io1 Veyao ivaguna Keliso giyemaunena-ma veyao tuwaina gitubutagona. 8:1-9:28 \io1 Keliso dayagina yomuyomu dayagidi gitubuhegena be abaveyao-nadi koyona ana aiyawela anafata. 10:1-39 \io1 Vetumagana eda hagihagi-moꞋena. 11:1-40 \io1 Yesu ana vetumagana kadu ana idibumuhiga againe kanaꞋatuvefaꞋila. 12:1-13:19 \io1 ToꞋetoladi yana lukafoi. 13:20-25 \c 1 \s1 Yesu Tokikaiwabu-moꞋa Yaubada yana nuwanuwa \s1 ide agaideya gihawavemogatalena. \p \v 1 Tova tuwai-moꞋena Yaubada yana nuwanuwa ana tufo ana tufo amine ide miIsileli bwanenedeyao agaidiya givehavehawaledi. Tova saꞋeyana eda saꞋeyana amine yana nuwanuwa gihawavemogatalena, kadu tova saꞋeyana yana nuwanuwa ana hawavemogatala kadu eda tulina amine giseyemaunena. Ada yana nuwanuwa badi bonana ana toꞋawatalatalaina agaidiya gihawavemogatalena be bwanenedeyao agaidiya hiꞋawatalatalainena. \v 2 E, tova tuwai-moꞋena Yaubada bonana ana toꞋawatalatalaina awadiya gigahe, tu tova adamoya higa hida tova havahavaina againe yana nuwanuwa Natuna awane ide tovetumagana agaideya gihawavemogatalena. Boi tuwai-lokalokana Yaubada yana nuwanuwa Natuna givelena be gaitoma matatabudi babiya kadu lobameya gibubudi. Ada kadu boi tuwai-lokalokana Yaubada Natuna givegidena be gaitoma moyaꞋaidi ginavehimeye-Ꞌowodi faꞋina. \v 3 Kauwana yana mahalina kelasi againe kakivilavilana be giveꞋakinamanamalena amine, Bana Yaubada Natuna Yaubada yana mahalina veꞋakinamanamalina giꞋiꞋiveyemaunina. Ada Yaubada ana itaꞋita amine meda anafaiweya Natuna ana itaꞋita, au anunudi saꞋeyana. Ada Yaubada Natuna gaitoma moyaꞋaidi lobameya kadu babiya bonana fifiwalana againe gisedonedi be yana vehimeya againe givefota-vagahidi kadu giꞋitaꞋitaveꞋavidi. BanaꞋe yada koyona ana abaꞋaiyawela ana eda Tauna gifaisewani-yo lobameya gilaka, Yaubada Tokaiwabu-moꞋa iꞋatagine givetoga. E, abavetoga kikaiwabuna Yaubada iꞋatagine givetoga be higa abavehimeya lakahina givaina. \v 4 Yaubada iꞋatagine givetoga-yo badi lobama ana tovenuwaꞋata moyaꞋaidi gikaiwabuhegedi. Lobama ana tovenuwaꞋata adi egana lakahina tu Yaubada egana kikaiwabu-moꞋena Natuna givelena. FaꞋina Natuna ana egana tovenuwaꞋata adi egana gikaiwabuhegena amine, Bana Tauna gikaiwabuhegedi. \x - \xo 1:4 \xt 1Fi 1:10, Kl 1:16 \xt 2Ko 4:4, Kl 1:15, Hi 8:1-2 \xt Fl 2:9\x* \s1 Yaubada Natuna lobama ana tovenuwaꞋata gikaiwabuhegedi. \p \v 5 Gavana faꞋina Yesu lobama ana tovenuwaꞋata gikaiwabuhegedi? FaꞋina Yaubada Yesu tuwai-lokalokana gimiyamiya-vagata ma faꞋine Veyao Tuwaina ana bukiya gigahe gigayo, \q1 OꞋeni Natuku. \q1 Adamoya gahawavenatune. \m Kadu gahe saꞋeyana buki-nadi againe Natuna faꞋine gilukahihi gigayo, \q1 Iya Bana Tamana, \q1 Kadu Bana Iya Natuku. \m Mena gahe ma keke lobama ana tovenuwaꞋata saꞋeyana againe gidagahe, keke-moꞋa. Bana Natuna anakaibe faꞋine hidede amine gigahe. \v 6 Ada Natuna anakaibeꞋu-moꞋa babiya ginaseyemaunena ana toveya, yana hobuꞋela faꞋina buki-nadi againe gigahe gigayo, \q1 Omi lobama ana tovenuwaꞋata \q1 ami yoꞋo moyaꞋaimi wanahawadavadavana. \m Au hidede amine Yesu gikaiwabuhegedi. \v 7 Tu badi lobama ana tovenuwaꞋata au kikaiwabudiyao ma kahalamanena faꞋina Veyao Tuwaina ana buki gigaheyedi gigayo, \q1 Yaubada yana tovenuwaꞋata givehimeyedi \q1 be bolimana ana itaꞋita amine hivenuya. \q1 Kadu yana tofaisewa lobameya givehimeyedi \q1 be ai noyaꞋaina ana itaꞋita amine hivenuya. \m \v 8-9 Yaubada lobama ana tovenuwaꞋata adi ita itadamadamana ma faꞋidiya au hidedemi gigahe. Bana Natuna ana ita miyamiya-vagahina ma faꞋine buki-nadi gigahe gigayo, \q1 OꞋeni Yaubada. Ya didigaꞋuꞋu kikaiwabuna, \q1 keke ginahavaini, au ginaduva-vagata. \q1 Ya yoꞋo agaidiya uvehivehimeya, \q1 E, uvehivehimeya tunutunugi-vagahina. \q1 O nuwanuwa lakahina dewa tunutunugina, \q1 Keke nuwanuwa dewa koyona, keke-moꞋa. \q1 Hidedemi unuwanuwa faꞋina \q1 Iya Yaubada, higa ya Yaubada, \q1 a egana gakilakahi-moꞋena, \q1 bunama ana egana vemwamwala \q1 againe gabunami be higa unavemwamwala-moꞋa. \q1 E, tobohiyamomo adi waegana hivemwamwala, \q1 atu OꞋeni ma uvemwamwala-moꞋa. \x - \xo 1:8-9 \xt Sam 2:7, Hi 5:5 \xt Lu 2:13-14 \xt Sam 104:4\x* \x - \xo 1:8-9 \xt Sam 45:6-7\x* \p \m \v 10 Kadu Yaubada yana gahe saꞋeyana Natuna faꞋine ma gigayo, \q1 Ho Kaiwabu, boi tuwai-lokalokana \q1 babi ana abaveꞋinuba againe \q1 ya nuwanuwa amine babi ububuna \q1 kadu lobama ana aibubuna O nima. \q1 \v 11-12 Aimo lobama kadu babi hinayawowola, \q1 Tu OꞋeni umiyamiya-vagata. \q1 Kaleko ginadauda tu ginakoyo-moꞋa amine \q1 lobama kadu babi aimo ginakoyo. \q1 Lifi tuwaina gikoyo-moꞋa ma \q1 kaꞋuwana be kahegena amine, \q1 hida lobama kadu babi aimo yogo amine unahegedi \q1 be lobama babi adi ita tulina unaseyemaunedi. \q1 Atu OꞋeni ma a itaꞋita keke tulina ginalakayemu. \q1 FaꞋina tuwai-moꞋe umiyamiya-vagata amine, \q1 meda anafaiweya tova mulina unamiyamiya-vagata. \q1 Yawaini ana aituha keke, keke-moꞋa. \m \v 13 Kadu tuwai-moꞋena Yaubada buki-nadi againe gigahe gigayo, \q1 Nima iꞋatagikuya unahiyoto. O unamiyami \q1 tu nibaimomo ageyafayafaniya ganasedi. \m Hidemi gigahe tu keke lobama ana tovenuwaꞋata saꞋeyana againe hidede amine gidagahe. Au Bana Natuna anakaibe againe hidede amine gigahe. \v 14 Yaubada Natuna au kikaiwabu-moꞋena tu lobama ana tovenuwaꞋata ma adi egana tofaisewa. Yaubada faꞋina hififaisewa. Badi keke wawowodi, au aluꞋaluwadiga tu Yaubada giꞋiveninisedi be badi kaliva Yaubada ginakibababaledi-ma hinavelugadi. \x - \xo 1:14 \xt Sam 102:25-27 \xt Sam 110:1 \xt Sam 91:11, Af 12:7\x* \c 2 \s1 Yaubada bonana yana kibababala faꞋina kanavenogalena. \p \v 1 Yaubada yana nuwanuwa Natuna awane gihawavemogatalena faꞋina, Yaubada bonana kanogalina-ma nuwadeya kanasena be kanakidonena. Hidede amine kanakidonena be bolimana waka maꞋinuwana maꞋinuwana giꞋaluꞋalugena amine, Bana bonana keke nuwada maꞋinuwana maꞋinuwana ginauluꞋulu. \v 2 Boi tuwai-moꞋena Yaubada yana vehimeya lobama ana tovenuwaꞋata awadiya kaliva lakahina ana egana Mosese givelena. TovenuwaꞋata awadiya gilakayemu ada au gahe velemoꞋena ma kahalamanena, ada hai kaliva mena vehimeyai-nadi giyawelina o kaꞋi gikilowena, medema yana dewa fatana higa matahiwadi ginuhagana. \v 3 Atu tova adamoya keke lobama ana tovenuwaꞋata au Kaiwabu Yesu kibababala ana eda givehawaleda. Mena kibababala ma gaitoma lakahina. KaꞋi Kaiwabu yana gahe kibababala faꞋina kanaluhegehegena digo, keke adafaiweya yada dewa ana laufata kanaꞋoseni, keke-moꞋa. Bana Kaiwabu Yesu kibababala ana eda faꞋina gimidivehawala, ada muliya badi yana vehawala hinogalina-ma yana gahe hiꞋalakakilina. \v 4 Ada keke badi tomadunogalagaga hidaꞋalakakila, au kadu Yaubada Tauna mena gahe kibababala faꞋina au velemoꞋena giseyemaunena. FaꞋina BanaꞋe nimana ana iyaꞋiyaya giseyemaunedi, ada abaveyaulowoga kadu aituha fifiwalana tulina tulina gifaisewadi. Meda anafaiweya Tauna yana nuwanuwa amine AluꞋaluwa Mahalina yana abavetala, higa faiwala tulina tulina tovetumagana agaideya gifolakena be kanahalamanena yana kibababala au velemoꞋena. \x - \xo 2:4 \xt Hi 12:25 \xt Mk 16:20\x* \s1 Kaliva ana egana Yesu yana kaiwabu faꞋina. \p \v 5 Keke gavana faꞋina tu kaliva yada miyami aimo aituha mulina ginalakayemu againe faꞋina galulukahihi. Yada miyami mena aituheya faꞋina Yaubada keke lobama ana tovenuwaꞋata agaidiya gidagahe gidagayo, “Kaliva yadi miyami aimo aituha mulina ginalakayemu againe omi wanavehimeyena.” \v 6 Lobama ana tovenuwaꞋata badi keke gidasedi tovehimeya aimo aituha mulina faꞋina, tu Veyao Tuwaina ana bukiya gahe saꞋeyana gidadauda higa vaita kaliva saꞋeyana Yaubada againe gidagahe gidagayo, \q1 Ime tomiyababi au kabisomeyao. \q1 Kabisomeyao tu gavadi-yo unuwa-nunauyema? \q1 Ime kaliva ama egana keke lakahina \q1 tu tova moyaꞋaina uhinehinekalikaliyema. \q1 \v 7-8 Ime kabisomeyao nonogana ukivekaiwabuma. \q1 Lobama ana tovenuwaꞋata kikaiwabudiyao \q1 amine ime kaliva kadu kikaiwabumeyao. \q1 Atu badi yadi kaiwabu wai ginagona, \q1 ime yama kaiwabu maꞋita wai gimulina. \q1 E, ime kaliva ama egana lakahina usena, \q1 kadu yama kaiwabu lakahina uvelema. \q1 Ada ime agaimeya ugahe ugayo, \q1 Gaitoma moyaꞋaidi wanavehimeyedi. \m Au hidedemi Veyao Tuwaina ana buki gigahe. Ada keke vaita gidagahe ide kaliva gaitoma tufona kadavehimeyeni. Au gigahe vaita gaitoma moyaꞋaina kanavehimeyena. Atu tova adamoya keke gaitoma moyaꞋaina agevavadeya kadaꞋitani. \v 9 Keke gaitoma moyaꞋaina agevavadeya kadaꞋitani, tu kaliva saꞋeyana higa Yesu kaꞋitaꞋitana. Yesu kaliva kikaiwabu-moꞋena, lobama ana tovenuwaꞋata gikaiwabuhegedi tu Yaubada yana vehimeya againe gihobuꞋela be yana kaiwabu maꞋita giyewa, ada tova kaliꞋuhona lobama ana tovenuwaꞋata maꞋita hikaiwabuhegena. Yesu yana kaiwabu au hidede amine giyewa be higa Yaubada yana nuwadoga againe ide kaliva moyaꞋaida faꞋideya ginaꞋalika. Ada alika ana aulolo golagolana ginuhagana faꞋina, Yaubada kikaiwabu lakahina givelena kadu ana egana gikilakahi-moꞋena. Ada au tova adamoya ide Yesu yana wakaiwabu lakahina kaꞋitaꞋitana. \x - \xo 2:9 \xt Sam 8:4-6 \xt 1Ko 15:24-26 \xt Fl 2:8-9\x* \s1 Yesu ada nuya giꞋosena be givekaliva faꞋina, ada \s1 vita moyaꞋaina agaidiya giveluvelugada. \p \v 10 Tu gaitoma moyaꞋaina inubana Bana Yaubada ada Tauna faꞋine gibubudi. BanaꞋe nuwanuwana ide kaliva yana abageya ginavegaꞋauleda be higa natuneyao moyaꞋaida yana mahalina veꞋakinamanamalina kananuhagana. Ide tokoyona faꞋina keke adafata Yaubada yana abageya kanaluku. Tu Yesu mena ada kibababala ana eda ana toꞋihagihagi. Yesu kibababala ana faisewa ginahalamane-hagihagiyena faꞋina, Yaubada givehimeya be Yesu aulolo tagiya ginanuhagana. Yana aulolo yana tagiya againe yana halamana kaliva ada kibababala faꞋina ginatubuga-moꞋa be anafaiweya ginakibababaleda. Ada mena Yaubada yana vehimeya aulolo tagiya faꞋina ana ita ma gilubodana. \v 11 Yesu aseꞋaseda gikola-yo gisevehaileda. Bana tosevehaila kadu ide gisevehaileda amanadi Tamada au saꞋeyana. BanaꞋe ma Yaubada Natuna kikaiwabu-moꞋena nonogana ide gihawavetobohiyaneda, faꞋina Yaubada yana yoꞋogaga agaidiya kaluku-yo Tamada au saꞋeyana. \v 12 E, yana gahe Veyao Tuwaina ana bukiya gidadauda gigayo, \q1 A egana kaikweyao agaidiya \q1 ganahawavemogatalena be O hinahalamane. \q1 Tovetumagana adi yoꞋo hinafadiya \q1 O ganakweli-davadava. \m \v 13 Kadu gahe saꞋeyana ma gigayo, \q1 Iya tauku Yaubada againe ganavetumagana. \m Kadu gahe saꞋeyana gigayo, \q1 WeꞋa Yaubada natuneyao giveleku-ma \q1 iya badi buye amimiyami. \m Yesu ide buye kavetobohiyana ma ana gahegahe Veyao Tuwaina ana buki againe au hidede amine. \p \v 14 Atu mena Yaubada natuneyao giyakahina-ma, ide kaliva vevine. Ada ide tomiyababi wawowoda wadayagida faꞋina, kadu Yesu ada nuya giꞋosena be givekaliva wawowona wadayagina. E, givekaliva be higa yana alika againe Setani alika giveꞋinubena-ma ginaluyawelina be ginamididi-havagi yo Setani yana faiwala ginahavaina. \v 15 Kaliva vevine moyaꞋaidi alika faꞋina himatamatauta, higa vaita alika ana matauta gidayogodi. Yesu giꞋalika be Setani yana faiwala ginayawelina, ada gaveyao moyaꞋaidi alika faꞋina tova moyaꞋaina himatamatauta, medema ginakiyaudi be yadi matauta ginahavaina. \v 16 Yesu keke lobama ana tovenuwaꞋata adi nuya gidaꞋoseni be ginavelugadi faꞋina, keke. Ide kaliva Abelahamo bwaneneneyao ada nuya giꞋosena be ginavelugada faꞋina. \v 17 Ide taineyao ginavelugada faꞋina, gilubodana be kaliva ada nuya gidaꞋosena ada ide babiya kamimiyami amine Bana gidamiyami be higa vaita abaveyao ana tofaisewa kikaiwabuna ide faꞋideya ginafaisewa. Ide ada ayauna moyaꞋaina giꞋayaunena faꞋina, faisewai-nadi Bana anafaiweya ginaꞋabi-hagihagiyena, kadu yana faisewa againe ginahinekalikaliyeda. Tova moyaꞋaina Yaubada matane veyao ana eda againe ginagonagoyeda be higa Bana Yaubada buye kanaveyao faꞋina. E, Bana ide taineyao amine givekaliva faꞋina, anafaiweya yada koyona ana laufata giyawelini-yo Yaubada yana ilaꞋa agaideya gihavaina. \v 18 Setani Yesu giꞋaladibidibiyena againe aladibidibi ana faiwala kadu ana aulolo giꞋayaunena. Mena aladibidibi ana vita moyaꞋaina giꞋayaunena tu gifaiwalahegehegena faꞋina, aladibidibi ide agaideya ginalakayemu ana toveya, Bana anafaiweya ginavelugada. \x - \xo 2:18 \xt Hi 5:8-9 \xt Mk 3:35 \xt Sam 22:22 \xt Ais 8:17-18\x* \x - \xo 2:18 \xt 1Yn 3:8 \xt Hi 4:15, Md 4:1-11\x* \c 3 \s1 Yesu Mosese gikaiwabuhegena. \p \v 1 Siule tobohiyakweyao, omi Yaubada yana yoꞋogaga faꞋina gisevehailemi, ada kadu gikovami be aimo yana yoꞋo lobameya wanamiyami. Bana Yesu wananuwa-nunauyena, BanaꞋe Yaubada giꞋiveninisena ada abaveyao ana tofaisewa kikaiwabuna ide faꞋideya gisena be Yaubada ana vetumagana kaꞋabiꞋabina-ma againe ginagonagoyeda. \v 2 Yesu mena faisewai-nadi faꞋina Yaubada givegidena-ma gibonabonaꞋabiyena. E, tuwai-moꞋena Mosese Yaubada yana yoꞋo hinafadiya giꞋidibumuhiga amine, meda anafaiweya tova moyaꞋaina Yesu giꞋidibumuhiga be Yaubada bonana matatabuna giꞋabina. \v 3 WaꞋita, manuwa vewaga ana ita kaliva hinadavana tu manuwai-nadi ana toꞋaiyogona hinadava-moꞋena. Meda anafaiweya Mosese bana vaita Yaubada yana manuwa ana yowana amine ma kadavana, tu Yesu Tauna Yaubada yana manuwa ana toꞋaiyogona, higa yana yoꞋogaga adi toꞋihagihagi, kadava-moꞋena. Bana Mosese kikaiwabuna tu Bana Yesu kikaiwabu-moꞋena. \v 4 Manuwa saꞋeyana saꞋeyana keke tauna gidamidi, au kaliva hikivemididina. Meda anafaiweya Yaubada yana manuwa higa yana yoꞋo keke taudiyao hidatubuyemu, au Yaubada yana vehimeya againe hitubuyemu faꞋina Bana gaitoma moyaꞋaidi inubadi. \v 5 Bana Mosese ma Yaubada ana agetoga, ada yana yoꞋo matatabudi hinafadiya bana bonabonaꞋabina be gavaimi Yaubada yana nuwanuwa aimo tova mulina ginagaheyena, medema faꞋina giꞋawatalatalaina. \v 6 Tu Bana Yesu ma keke Yaubada ana agetoga au Natuna, ada Bana bonabonaꞋabina be Yaubada yana manuwa higa yana yoꞋogaga agaidiya givehivehimeya. Ada ide Yaubada yana yoꞋogaga. KaꞋi yada waꞋasevatu kanaꞋatuvefaꞋila be gavadi aimo Yaubada ide faꞋideya ginagani-ma yada wavemwamwala kanalubode-moꞋena amine o, ide velemoꞋena Yaubada yana yoꞋogaga kamimiyami. \x - \xo 3:6 \xt Hi 4:14, 12:2-3 \xt Ail 12:7 \xt Hi 3:14, 10:23\x* \s1 KanaꞋitaveꞋavida be keke miIsileli amine \s1 Yaubada bonana kanaluhegehegeni. \p \v 7-8 KaꞋi yada waꞋasevatu kanaꞋatuvefaꞋila, au ide velemoꞋena Yaubada yana yoꞋogaga. FaꞋina AluꞋaluwa Mahalina Veyao Tuwaina ana bukiya gigahe amine kanahuluva gigayo, \q1 Boi tuwai-moꞋena bwanenemiyao \q1 babigaga againe hinunudadana ana toveya, \q1 badi tagadi hiꞋivekuluna be \q1 Iya yadi Yaubada hivekwaulaugeku. \q1 Kadu yaku atuvefaꞋila higaluvaluvana. \q1 Tu omiꞋiyao ma kaꞋi tova adamoya \q1 bonaku wananogalina o, \q1 keke bwanenemiyao amine tagami \q1 wanaꞋivekuluni, au bonaku wanavenogalena. \q1 \v 9 Mene babigaga againe badi bwanenemiyao \q1 yaku gugai malamala foti agaidiya hiꞋitaꞋitana. \q1 Mena yaku gugai fifiwalana hiꞋitaꞋitana, \q1 tu tova moyaꞋaina yaku atuvefaꞋila \q1 yadi dewa koyona againe higagaluvaluvana, \q1 ada bonaku keke hidavenogaleni. \q1 \v 10 Hidede amine hivekwaulaugeku faꞋina, \q1 badi kalivai-dina agaidiya ganuwakoyo. \q1 Badi faꞋidiya gagahe gagayo, \q1 Tova moyaꞋaina tagadi kuluna \q1 be eda tunutunugina hihegehegena \q1 ada yaku nuwanuwa hifanifaniyena. \q1 \v 11 FaꞋina badi agaidiya ganuwakoyo lakahina \q1 ada gawonadabadaba gagayo, \q1 Abaga faꞋidiya gahawahegena-ma keke againe \q1 hinaluku be agaikuya hinaveyawai, keke-moꞋa. \m Au hidede amine Yaubada yana buki againe miIsileli faꞋidiya gigahe. \x - \xo 3:11 \xt Sam 95:7-11 \xt Yem 17:7, Ail 20:2-5 \xt Ail 14:21-23\x* \s1 KaꞋi yada vetumagana kanahegena, keke kanaluku Yaubada yana abageya. \p \v 12 Tobohiyakweyao, tuwai-moꞋena bwanenemiyao tagadi kuluna keke Yaubada yana abaveyawai againe hidaluku, faꞋina taumiyao wanaꞋitaveꞋavimi be keke tamo hakwadi agaimiya nuwanuwa koyona aseꞋasene ginadauda-yo yana vetumagana ginahegeni-yo Yaubada Tomiya-vagata ginavekwaulaugeni. \v 13 Yaubada ide kaliva agaideya tova gihawahegena be againe bonana kanavenogalena. Tovai-nadi givewagana tova adamoya, ada tovai-nadi aimo gidadauda againe, tova tova buye wanaveꞋakivetuvetunu be yami vetumagana againe wanafaiwala ada keke tamo hakwadi agaimiya dewa koyona nuwana ginavaini-yo tagana ginakulukulu. \v 14 Boi tuwaina kavebutu Yesu againe kavetumagana. KaꞋi yada vetumagana kanakiveꞋavina, kanaꞋatuvefaꞋila kananunauwena yawaida ana aituheya, au ide velemoꞋena Keliso buye kavetobohiyana. \v 15 Mena Yaubada yana gahe saꞋeyana ahe gayakahina-ma kadu kanaꞋitanuwenuwena, gigayo, \q1 Boi tuwai-moꞋena bwanenemiyao tagadi hiꞋivekuluna \q1 be Iya yadi Yaubada hivekwaulaugeku. \q1 Tu omiꞋiyao ma kaꞋi tova adamoya \q1 bonaku wananogalina o, \q1 keke bwanenemiyao amine tagami \q1 wanaꞋivekuluni, au bonaku wanavenogalena. \p \v 16 Ma gaveyao Yaubada bonana hinogalini tu hivekwaulaugeni? Au badi moyaꞋaidi Mosese ginagoyedi be Idifita hiꞋotayabuyabuna-ma kalivai-dina. \v 17 Kadu gaveyao agaidiya Yaubada ginuwanuwakoyo malamala foti agaidiya? Au badi dewa koyona hififaisewani-yo hiꞋalika be luludi babigaga againe giꞋiyauyaulena-ma kalivai-dina. \v 18 Ada kadu gaveyao faꞋidiya Yaubada giwonadabadaba gigayo, Abaga badi faꞋidiya gahawahegena-ma keke againe hinaluku be Iya agaikuya hinaveyawai, keke-moꞋa? Au badi bonana keke hidavenogaleni-ma agaidiya hidede amine gigahe. \v 19 Badi yadi dewa koyona againe halamana kavaina. Keke Yaubada hidavetumaganeni faꞋina, abaga Yaubada yadi abaveyawai faꞋina gikidewedewena-ma againe keke adifaiweya hidaluku. \x - \xo 3:19 \xt Hi 3:6 \xt Sam 95:7-8 \xt Ail 14:1-3,26-33\x* \c 4 \s1 Kanahawahegeda be Yaubada yana abaveyawai againe \s1 kanaluku. \p \v 1 Boi tuwai-moꞋena Yaubada giwonadabadaba gigayo, “Yaku abageya wanaluku be Iya agaikuya wanaveyawai.” Badi bwanenedeyao ma yadi abaveyawai Yaubada gikidewedewena-ma againe keke hidaluku. Atu mena wonadabadaba veyawai faꞋina aimo gidadauda, faꞋina ide yada wamatauta kanaꞋitaveꞋavida be aimo keke tamo hakwadi agaimiya Yaubada ginagaheni ginagayo, “O keke unaluku be Iya agaikuya unaveyawai, faꞋina keke afata.” \v 2 Wananuwanuwa Yaubada yana VenuwaꞋata Yamumuna badi bwanenedeyao miIsileli hinogalina amine, kadu ide kanogalina. Badi venuwaꞋatai-nadi hinogalina tu hinogali-kawokawowona, au keke hidavetumaganeni faꞋina keke adi leme hidanuhagani. \v 3 Atu ide gaveyao Yesu kavetumaganena, medema veyawai ana eda amine kananauna be Yaubada againe kanaveyawai. Badi keke hidavetumaganeni-ma faꞋidiya Veyao Tuwaina ana buki againe gigahe gigayo, \q1 Iya ganuwakoyo lakahina faꞋina gawonadabadaba gagayo, \q1 Abaga badi faꞋidiya gahawahegena keke againe hinaluku \q1 be agaikuya hinaveyawai, keke-moꞋa. \m Hidedemi Yaubada gigahe tu boi tuwai-moꞋena veyawai ana vehimeya gisena, higa vaita Bana yana kaliva buye hinaveyawai. FaꞋina Bana babi gibubuna ada gaitoma moyaꞋaina ana aibubuna givehavaini-yo Tauna giveyawai. \v 4 E, hai buki-nadi againe aiyeta anaveseveni faꞋina gigahe gigayo, \q1 Yaubada yana aibubuna moyaꞋaina giluyabuni-yo \q1 aiyeta anaveseveni againe giveyawai. \m \v 5 Kadu yana gahe ahe gayakahina-ma amine gigayo, “Keke Iya agaikuya hinaluku hinaveyawai.” \p \v 6 Hidede amine gigahe ada badi tuwai-moꞋena Yaubada yana VenuwaꞋata Yamumuna hinogalina-ma yadi abaveyawai againe keke hidaluku be Yaubada buye hidaveyawai. Keke bonana hidavenogaleni faꞋina keke hidaluku. Atu Yaubada abaveyawai gikidewedewena faꞋina, kaliva tufoida aimo kanaluku be Yaubada buye kanaveyawai. \v 7 Yaubada nuwanuwana kaliva hinaluku faꞋina tova velugana gisena, ada tovai-nadi givewagana tova adamoya. Malamala a gavaiyehi kaliva hihege tu Yaubada Devida awane gigahe gigayo, \q1 KaꞋi tova adamoya Yaubada bonana wananogalina o \q1 keke tagami wanaꞋivekuluni, au bonana wanavenogalena. \p \v 8 Tuwai-moꞋena Devida keke gidatubuyemu ana toveya, bana Yosuwa miIsileli ginagoyedi be higa vaita abaga Yaubada yadi abaveyawai faꞋina gikidewedewena-ma againe gidavegaꞋauledi. KaꞋi Yosuwa gidavegaꞋauledi be Yaubada buye velemoꞋena hidaveyawai digo, keke muliya Devida yana toveya Yaubada veyawai ana tova velugana faꞋina gidalukahihi. \v 9 Atu tova velugana muliya giyakahina faꞋina, kahalamanena ide Yaubada yana yoꞋogaga yada veyawai aimo gidadauda. Yaubada aiyeta anaveseveni againe giveyawai amine, meda anafaiweya kadu ide yada veyawai kananuhagana. \v 10 Hai kaliva Yaubada againe ginaluku be ginaveyawai, medema yana faisewa ginasena be ginaveyawai Yaubada yana faisewa giseni tu giveyawai amine. \v 11 Yaubada yada abaveyawai gikidewedewena faꞋina, kanahawahegeda kanavedivediwe be Yaubada againe kanaluku Bana buye kanaveyawai. Keke bwanenedeyao amine kanadibutoyoga-yo kanabeꞋu, ada hidema faꞋina keke kanaluku. \x - \xo 4:11 \xt Sam 95:11 \xt Aba 2:2 \xt Sam 95:7-8 \xt Aba 2:2\x* \s1 Yaubada bonana ana faisewa fifiwalana faꞋina. \p \v 12 Yaubada bonana gaitoma miyamiya-vagahina kadu fifiwala-vagahina. Hai feto nigona luhei, medema sinasinahina ada luluda ana ihi hinagene anafaiweya ginaluku be kaviyuwa ginaseyemaunena. Atu Yaubada bonana vaita feto sinasinahi-moꞋena amine gava nuwada giꞋonaꞋonana ada anafaiweya yada nuwahinage giluluveꞋuveꞋuna be hadema yamumuna hadema koyona giseseyemaunena. \v 13 Keke tamo gavadi Yaubada againe adafaiweya kanasevauyeni. Au gaitoma moyaꞋaidi lobameya kadu babiya gibubudi-ma kabuꞋavane Yaubada matane. Ide moyaꞋaida yada nuwahinage matatabuna giꞋitaꞋitana, ada mena yada nuwahinage faꞋina ginavedewayaugida. \x - \xo 4:13 \xt 1Fi 1:23, Ef 6:17, Ha 2:12 \xt Lo 14:12\x* \s1 Yesu abaveyao ana tofaisewa kikaiwabuna ide faꞋideya. \p \v 14 Tu Yaubada yada nuwahinage faꞋina ginavedewayaugida faꞋina, yada vetumagana Bana Yesu Yaubada Natuna againe kanakidonena. BanaꞋe yada abaveyao ana tofaisewa kikaiwabuna ada lobameya gilaka be Yaubada matane gimimiyami faꞋina, ada vedewayauga againe anafaiweya ginavelugada. Medema faꞋina Yesu ana vetumagana kaꞋawatalatalainena-ma kanakidonena. \v 15 Aladibidibi tulina tulina ide agaideya gilakayemu amine, kadu Bana yada abaveyao ana tofaisewa kikaiwabuna againe meda anafaiweya gilakayemu. Atu BanaꞋe ma keke ide amine koyona againe gidabeꞋu. Hidedemi aladibidibi giꞋayaunena faꞋina, Bana ide yada gakowakowa makewaꞋe anafaiweya ginaꞋayaunevaiseda be ginahinekalikaliyeda. \v 16 Yada abaveyao ana tofaisewa kikaiwabuna anafaiweya ginahinekalikaliyeda faꞋina, keke kanamatauta au yada waꞋasevatu Yaubada Tokaiwabu-moꞋa againe kanayemu be yana leme faꞋina kanaveꞋoꞋola. E, Bana Tokaiwabu-moꞋa tu kadu Tonuwadoga againe kanayemu be higa yada koyona faꞋina ginahinekalikaliyeda ada keke matahiwadi ginaveleda, kadu tova vitana ide agaideya ginalakayemu amine, yana nuwadoga againe ginavelugada. \x - \xo 4:16 \xt Hi 10:23 \xt Hi 2:17 \xt Hi 10:19\x* \c 5 \s1 Abaveyao ana tofaisewa kikaiwabuna ana vehimeya faꞋina. \p \v 1 Abaveyao ana tofaisewa kikaiwabuna babiya ana vegida faꞋina ganalukahihi. BanaꞋe ma tomiyababi, ada tobohiyaneyao faꞋidiya Yaubada matane gilukuluku. Ada ana vehimeya Yaubada givelena-ma hidede amine. Kaliva yadi abahawahega tulina tulina kadu kevakeva higa kaliva yadi abaveyao Yaubada matane giseusena be yadi koyona ginayawelina faꞋina. Abaveyao ana tofaisewa kikaiwabuna saꞋeyana saꞋeyana adi vehimeya au hidede amine. \v 2 Kadu abaveyao ana tofaisewa kikaiwabuna kaliva agaidiya gitubuyemu-ma gakowakowa gihalamanena faꞋina, badi fanifanidiyao koyona againe hibeꞋu-ma ginaꞋitadi amine, ginanuwanuwa ginagayo, “KaꞋi kadu iya tamo tova badi amine ganabeꞋu.” Ada au hidedemi bana mena gakowakowa giꞋayaunena faꞋina anafaiweya bona bikabikana amine ginakivetuvetunudi. \v 3 Tamo tova bana gigakowakowa be koyona againe gibeꞋu faꞋina, gilubodana be tauna yana koyona faꞋina yana abaveyao Yaubada matane gidaseusena. Keke yana yoꞋogaga yadi koyona faꞋina yadi abaveyao gidaseuseni, au kadu tauna yana koyona faꞋina giseusena. \v 4 Keke tamo hakwadi tauna gidakilakahini-yo abaveyao ana tofaisewa kikaiwabuna ana maka gidavaini. Bana Yaubada Tauna kaliva givegidena amine ana vehimeya givelena. Boi tuwai-moꞋena Yaubada kaliva saꞋeyana ana egana Eloni givegidena be abaveyao ana tofaisewa kikaiwabuna yana faisewa giveꞋabina amine, meda anafaiweya tova hinafane kaliva tulina tulina mena faisewai-nadi giveꞋabidi. \x - \xo 5:4 \xt Hi 4:15 \xt 1Veh 16:6,24 \xt Yem 28:1\x* \s1 Yaubada Natuna givegidena be abaveyao ana tofaisewa \s1 kikaibwabuna yana faisewa ginaꞋabi-vagahina. \p \v 5 Atu bana Eloni keke tauna gidakilakahini, au Yaubada givegidena be abaveyao ana tofaisewa kikaiwabuna yana faisewa giveꞋabina amine, meda anafaiweya kadu Bana Keliso keke Tauna ana egana gidakilakahini be higa vaita abaveyao ana tofaisewa kikaiwabuna ana maka gidavaini. Ada mena makai-nadi givaina ana toveya, Yaubada Bana againe gigahe gigayo, \q1 OꞋeni Natuku. \q1 Adamoya gahawavenatune. \m Au hidede amine Yaubada Veyao Tuwaina ana bukiya Natuna faꞋine gigahe. \v 6 Kadu yana gahe saꞋeyana ma gigayo, \q1 Abaveyao ana tofaisewa ana maka \q1 O againiya ginaduva-vagata. \q1 Tuwai-moꞋena Abelahamo yana toveya \q1 Melikisedeki mena makai-nadi \q1 giꞋabina amine, kadu O unaꞋabina. \q1 Au OꞋeni bana yana yoꞋo kalivana. \p \v 7 Tuwaina Yesu babiya gimiyami ana toveya, Yaubada againe gikovaꞋawafatafata. Yaubada alikeya anafaiweya ginalugolegolena faꞋina, yana watagiya Bana againe giveꞋoveꞋoꞋola be higa ginavelugana. Ada Yesu Yaubada againe gihawahegena be Bana agevavane gimimiyami faꞋina, yana veꞋoꞋola givenogalena. \v 8 Bana Yaubada Natuna nonogana tagiya aulolo ginuhagana. Mena yana tagiya yana aulolo againe bonaꞋabi ana halamana givaina. \v 9 BonaꞋabi againe keke tamo gidakaliꞋuho au ana vehimeya Yaubada givelena-ma faꞋina yana halamana gitubuga-moꞋa. Hidedemi yana halamana ahe gitubuga-moꞋa yo ide gaveyao bonana kaꞋabiꞋabina, medema ada kibababala ana eda gifaisewana be Yaubada buye kanamiyamiya-vagata. \v 10 Ada kibababala ana eda gifaisewana faꞋina Yaubada Tauna Bana givewagana gigayo, “OꞋeni abaveyao ana tofaisewa kikaiwabu, higa Melikisedeki yana yoꞋo kalivana.” \x - \xo 5:10 \xt Sam 2:7, Hi 1:5 \xt Sam 110:4, Hi 7:1,16-17 \xt Lu 22:40-44\x* \s1 Badi miHibeliu vaita weꞋoweꞋo amine, keke Yaubada \s1 hidahalamane-hagihagiyeni. \p \v 11 Nuwanuwaku nuwanuwa moyaꞋaina Keliso Melikisedeki ana hilafa faꞋina ganalukahihiyena. Tu tagami waꞋivekuluna be Yaubada yana nuwanuwa keke agaimiya gidamadumahalini faꞋina, abaveyao ana tofaisewa kikaiwabuna ana vehimeya Keliso givaina-ma faꞋina keke ihayana ganakivetuvetunumi. \v 12 WaꞋitami, tuwaina wavebutu Yesu againe wavetumagana, ada vaita adamoya yana nuwanuwa wadahalamane-hagihagiyeni yo fanifanidiyao wadavehawaledi. Tu omi aimo fanifanimiyao. Mene gavadi-yo Yaubada bonana inubana wavenuwauluyeni-yo tamo hakwadi ginavehawale-havagilemi? Omi vaita weꞋoweꞋo amine. Keke Yaubada wadahalamane-hagihagiyeni faꞋina, huhu fwefweya hihuhuna-ma meda anafaiweya Yaubada bonana ana nuwanuwa ihayanaga hinavehawalemi. Keke aꞋa oꞋolina lakahidiyao hiꞋauꞋana-ma amine Yaubada bonana ana nuwanuwa vitana hinavehawalemi, faꞋina keke amifata. \v 13 Gaveyao huhugaga againe himimiyami, medema adi egana fwefweya. Ada fwefweya dewa yamumuna o dewa koyona aimo keke hidahalamaneni amine, vehawala dewa tunutunugina faꞋina keke amifata. \v 14 Atu aꞋa oꞋolina ma badi lakahidiyao adiga. Tovetumagana gaveyao Yaubada bonana ana halamana againe hiveꞋasevatu, medema nuwaveꞋuveꞋu faꞋina taudiyao hivehawaledi lauva tunugina yo nuwanuwa yamumuna kadu koyona adifaiweya hinaluveꞋuveꞋuna. \x - \xo 5:14 \xt 1Ko 3:1-3 \xt Lo 16:19\x* \c 6 \s1 Keke Yaubada bonana inubanaga againe kanamiyami, \s1 au Keliso ana halamana againe kanaveꞋasevatu. \p \v 1 Omi aimo fwefweya amine Yaubada bonana inubanaga againe wamimiyami faꞋina, nuwanuwaku hinafana kadu gina ana abalauyabu faꞋina ganakivetuvetunumi be moyaꞋaida Yaubada bonana ana halamana matatabuna againe kanaveꞋasevatu. Keke Keliso yana vehawala inubanaga kananuwenuweni. Manuwa ivaguna kayogona againe, keke tova moyaꞋaina ogola kadakikivemididini kadayaꞋiyaꞋini, keke-moꞋa. Meda anafaiweya keke tova moyaꞋaina vehawala tuwaina kamidivetumagana ana toveya kanogalina-ma kanalulumamaleni kanagayo, “Wananuwavilami be higa keke yami dewa koyona faꞋina wanaꞋalika, ada Yaubada againe wanavetumagana.” Laumamala tuwaina inubanaga faꞋina wanaꞋilova. \v 2 Meda anafaiweya keke tova moyaꞋaina vehawala tuwaina kanalulumamaleni, higa bafitaiso faꞋina, ada nima ana sewadi kaliva uꞋudiya faꞋina, ada toꞋalika yadi mididi-havagi faꞋina ada vedewayauga be kaliva adi laufata againe tokoyona hinaꞋalika-vagata ma faꞋina. \v 3 Ada Yaubada ginahawahegeku amine vehawala tuwaina gananuyabuyabuna be vehawala Keliso ana halamana againe kanaveꞋasevatu faꞋina ganalukahihi. \s1 KaꞋi kaliva Yaubada Natuna hinavekwaulauge-moꞋena, keke \s1 adifaiweya kadu hinahagaviladi. \p \v 4-6 Gavadi-yo yami veꞋasevatu faꞋina ganavehawalemi? Me gaveyao tuwaina Yaubada ana halamana faꞋina nuwadi gimahalina tu muliya Yaubada Natuna hinavekwaulauge-moꞋena, medema keke adifaiweya kadu hinahagaviladi, keke-moꞋa. Tuwaina badi kalivai-dina nuwadi gimahalina ada yawai-vagata Yaubada gihawahegena-ma hiꞋayaunena. Kadu AluꞋaluwa Mahalina badi aseꞋasediya giluku, ada Yaubada bonana againe yamumu hinuhagana, ada hida tova mahalina againe Keliso yana faiwala aimo tova mulina ginaseyemaunena-ma ahe hiꞋitahalamanena. KaꞋi mena Yaubada yana mahalina ana gaitoma moyaꞋaina hiꞋayaunena tu hinanuwayewa-moꞋa, hai tamo eda yo Yaubada againe kadu hinahagaviladi? Keke yadi nuwavilana ana eda gidadauda, faꞋina mena yadi vekwaulauga againe hihuluhuluva vaita taudiyao Yaubada Natuna kadu hidakivekeloseni be yoꞋo matadiya Yesu hidahawavelaigeni. \p \v 7 Tu todibumuhiga kadu tovekwaulauga-moꞋa adi abaluvefota saꞋeyana ganalukahihiyena. KaꞋi tova moyaꞋaina wehi ginalugalugaga be babi ginakiveduvedubani-yo aꞋa tulina tulina ginakabu, au tofaha mena yadi babi yamumuna againe aꞋa tulina tulina adiga faꞋina hinanuhagana. Meda anafaiweya badi Yaubada ana halamana hiꞋitaꞋitaveꞋavina-ma guwadi kaꞋitana ada Yaubada yana nuwakabubu hinunuhagana. \v 8 Tu badi Yaubada hivekwaulauge-moꞋena ma vaita babi koyona amine. KaꞋi wehi ginalugalugaga tu aboda yogogaga faha againe ginakabu, medema kaliva hinakilowena ada ana ita ma vaita alatabutabu gidanuhagani. Ada au faha hinatuna be ginaꞋalahi-Ꞌowona ada ginakoyo-vagata. \x - \xo 6:8 \xt Hi 10:26-29\x* \s1 Yada hawahega againe kanaꞋatuvefaꞋila be gava yamumu \s1 faꞋina Yaubada giwonadabadaba-ma kananuhagana. \p \v 9 Siule tobohiyakweyao, tovekwaulauga-moꞋa faꞋidiya hidede amine gagahe tu omi gahalamanemi higa Yaubada ana halamana waꞋitaꞋitaveꞋavina be kibababala ana eda amine wananauna. \v 10 Yaubada faꞋina wafaisewa kadu yami nuwanuwa Bana againe wasena. Tuwaina tobohiyamiyao Yaubada yana yoꞋogaga agaidiya wavelugadi kadu tova adamoya aimo waveluvelugadi, ada mena yami veluga againe yami nuwanuwa Yaubada againe waseseyemaunena. Bana Yaubada kaliva tunutunugina faꞋina, mena yami hawahega Bana faꞋine keke ginavenuwauluyeni, au ami laufata ginavelemi. \v 11 Yaubada faꞋina wahawahegemi ada nuwanuwaku lakahina moyaꞋaimiyao saꞋeyana saꞋeyana yami hawahega wananunauwena wananunauwena tu tova ginalauyabu be higa gavadi Yaubada omi faꞋimiya ginagani-ma walulubodena, medema matatabuna wananuhagana. \v 12 Keke nuwanuwaku dibumi ginatoyoga. Nuwanuwaku badi yadi wavetumagana yadi waꞋatuvefaꞋila Yaubada againe himiyamiyaveꞋavina-ma wanaveꞋuꞋuledi, ada hidede amine gavadi yamumuna faꞋina Yaubada giwonadabadaba-ma badi hinuhagana amine kadu omi wananuhagana. \x - \xo 6:12 \xt Hi 10:34, 1Ko 15:58 \xt Hi 3:14\x* \s1 Abelahamo Yaubada yana wonadabadaba givetumaganena amine, ide adafaiweya kanavetumaganena. \p \v 13-14 WaꞋita, boi tuwai-moꞋena Yaubada Abelahamo againe giwonadabadaba. Yana wonadabadaba againe hakwadi ana egana giyakahini? Keke tamo hakwadi gidamiyami-yo Yaubada gidakaiwabuhegeni faꞋina Tauna ana egana giyakahina gigayo, \q1 Wona velemona gananuwakabubuye ada a unumamomo hinamoyaꞋai. Iya Yaubada gagahe. \m \v 15 Hidede amine Yaubada giwonadabadaba ada Abelahamo yana waꞋatuvefaꞋila gibodaboda-yo gavaimi Yaubada giwonadabadaba, medemi ginuhagana. \p \v 16 KaꞋi kaliva nuwanuwadi hinawonadabadaba, kaliva saꞋeyana ana egana hinayakahina higa Yaubada, faꞋina Bana ana egana lakahi-moꞋena. Kaliva lakahi-moꞋena ana egana hiyakahina be higa moyaꞋaidi hinahalamanena yadi gahe au velemoꞋena, ada kadu keke tamo hakwadi yadi gahe anafaiweya ginavekwageyeni. \v 17 Yaubada yana leme faꞋina giwonadabadaba, ada nuwanuwana badi yana wonadabadaba guwana hinanuhagana amanadi hinahalamanena yana gahe au velemoꞋena, keke-moꞋa ginayawelini. Medema faꞋina giwonadabadaba againe Tauna ana egana kikaiwabu-moꞋena giyakahina. \v 18 E, Yaubada yana wonadabadaba gisena kadu Tauna ana egana ana aiyakata gisena. Mena gaitoma luhei keke-moꞋa ginayawelidi, ada mena Tauna ana egana ana aiyakata kadu yana wonadabadaba againe kahalamanena Yaubada keke-moꞋa ginafwaya. Yaubada yana gahe toyogina ide agaideya hidede amine gisena faꞋina, ide kaꞋota be Yaubada againe kaveu amanadi adafaiweya kanaꞋasevatu toyogina, be gavaimi Yaubada yana leme faꞋina giwonadabadaba ada kalulauboda, medema kanakiveꞋavina. \v 19-20 Mena Yaubada yana leme faꞋina giwonadabadaba ada ide kalulauboda-ma againe aseꞋaseda giluluveꞋavina. Mena aseꞋaseda ana abaluveꞋavina toyogina, keke vaita ginaꞋakakini faꞋina Yaubada yana leme giwonadabedabena-ma keke kanalubode-wayogeni. Ada waka ana lomu lai againe hihegena be gikiveꞋavina amine, aseꞋaseda ana abaluveꞋavina Yaubada yana abamiyami againe kahegena be gikiveꞋavina. Hidei babiya abaveyao ana tofaisewa kikaiwabuna kaleko abaseboda gilauwaina be Yaubada yana abamiyami Vetawana Tabu-moꞋa againe giluku amine, Bana Yesu Yaubada yana abamiyami lobameya againe giluku be ginalemeda, Bana wai ginagona tu ide wai kanamulina. Bana gimidiluku ada abaveyao ana tofaisewa kikaiwabuna ana maka givai-vagahina. Boi tuwai-moꞋena Melikisedeki mena makai-nadi giꞋabina amine, tova adamoya Yesu giꞋabiꞋabi-vagahina. \x - \xo 6:19-20 \xt Aba 22:16-17 \xt Ail 23:19 \xt 1Veh 16:2, Hi 9:3\x* \c 7 \s1 Abaveyao ana tofaisewa ana egana Melikisedeki inubana. \p \v 1 Bana Melikisedeki inubana faꞋina nuwami ganatalafolena. BanaꞋe badi miSalema yadi kini kadu Yaubada Getane-moꞋane yana abaveyao ana tofaisewa. Bana Abelahamo gina kini tufoidi buye hilulugaviya ada giꞋivehamumudi. GiꞋivehamumudi gihavaina, gilowoga be giyewayewana tu bana Melikisedeki edeya gimaduhagana ada gigahena gigayo, “Abelahamo, gagahe velemoꞋena Yaubada ginanuwakabubuye.” Hidedemi bana kaliva kikaiwabuna gigahe. \v 2 Ada Abelahamo lokoloko moyaꞋaina gaviya againe giyabwana-ma boꞋu teni amine gisedakana, ada boꞋu saꞋeyana Melikisedeki givelena. Tu Melikisedeki ana egana ana kaivila faꞋina kananuwanuwa. Nagona bana higa yegayegana ana kini. Ada kadu melala ana egana Salema ana kaivila ma niwalova. Bana Melikisedeki Salema ana tovehimeya faꞋina, kadu hivewagana niwalova ana kini. Ana egana luhei ana nuwanuwa au hidede amine. \v 3 Kadu tamana hinana adi egana Veyao Tuwaina ana buki keke gidayakahini, ada gaveyao bana bwaneneneyao ma kadu keke gidayakahidi. Yana tubuga kadu yana alika ana aituha keke gidayakahini. Au bana Melikisedeki anafaiweya Yaubada Natuna tuwai-lokalokana gimiyamiya-vagata amanadi. Ada Bana Yaubada Natuna abaveyao ana tofaisewa ana maka giꞋabiꞋabi-vagahina amine, meda anafaiweya Melikisedeki makai-nadi giꞋabi-vagahina. \x - \xo 7:3 \xt Aba 14:17-20 \xt Hi 7:15-17\x* \s1 Melikisedeki mali abaveyao ana tofaisewa gikaiwabuhegedi. \p \v 4 WaꞋita, bana Melikisedeki kaliva kikaiwabuna. FaꞋina yada kaliva lakahina Abelahamo, higa bwaneneda nagona, yana yabwana boꞋu teni amine gisedakana be boꞋu saꞋeyana givelena. \v 5 Ada Abelahamo gaisena saꞋeyana muliya gitubuyemu-ma ana egana Livai wananuwenuwena. Livai bwaneneneyao abaveyao ana tofaisewa adi maka hivaina, ada Yaubada givehimeya be higa tobohiyadiyao agaidiya yadi gaitoma hivaivaina. Badi tobohiyadiyao kadu Abelahamo ana yoꞋo agaidiya hitubuyemu, au adi yoꞋo saꞋeyana higa miIsileli. Tobohiyadiyao yadi faha o yadi lokoloko boꞋu teni amine hisesedakana tu Livai bwaneneneyao boꞋu saꞋeyana hivaivaina. Tobohiyadiyao nonogana boꞋu saꞋeyana vaita takesi amine hivaivaina. \v 6 Bana Melikisedeki ma keke badi Abelahamo Livai yadi yoꞋo agaidiya gidatubuyemu. Atu Abelahamo yana lokoloko ana boꞋu saꞋeyana givaina ada gigahena gigayo, “Abelahamo, o againiya gagahe velemoꞋena Yaubada ginanuwakabubuye.” Hidede amine bana kaliva kikaiwabuna gigahe. Bana Abelahamo againe Yaubada yana leme faꞋina giwonadabadaba tu Melikisedeki Abelahamo yana lokoloko ana boꞋu saꞋeyana givaina ada gigahenuwakabubuyena. \p \v 7 Hidede amine gigahenuwakabubuyena ada ide kahalamanena bana togahenuwakabubu yana gahenuwakabubu ana tonogala gikaiwabuhegena. Bwaneneda Abelahamo kikaiwabuna tu Melikisedeki gigahenuwakabubuyena faꞋina, bana kaliva kikaiwabu-moꞋena. \v 8 KaduꞋe badi abaveyao ana tofaisewa Livai againe hitubuyemu ada kaliva yadi lokoloko ana boꞋu teni againe boꞋu saꞋeyana hivaivaina-ma hiꞋaliꞋalika. Bana Melikisedeki ma Abelahamo yana lokoloko ana boꞋu teni againe boꞋu saꞋeyana givaina-ma wayawaina gimimiyami Veyao Tuwaina ana buki gigahe amine. \v 9-10 Ada kadu Melikisedeki Abelahamo edeya gimaduhagana be yana yabwana ana boꞋu teni againe boꞋu saꞋeyana givelena ana toveya, bana Livai aimo gaisena Abelahamo hagaline gidauda, aimo keke gidatubuga. E, Livai aimo Abelahamo hagaline gidauda faꞋina, adafaiweya kanagahe vaita Melikisedeki boꞋu saꞋeyana Abelahamo againe givaina faꞋina, kadu bana Livai againe givaina. Livai ana yoꞋo higa badi abaveyao ana tofaisewa tobohiyadiyao agaidiya boꞋu saꞋeyana hivaivaina, atu Melikisedeki vaita Livai againe gidavaini. Hidede amine Melikisedeki Livai againe givaina faꞋina, kahalamanena bana abaveyao ana tofaisewa Melikisedeki badi abaveyao ana tofaisewa Livai ana yoꞋo agaidiya gikaiwabuhegedi. \x - \xo 7:9-10 \xt Ail 18:21\x* \s1 Yesu mali abaveyao ana tofaisewa gikaiwabuhegedi, \s1 Melikisedeki amine. \p \v 11 Tu Livai ana yoꞋo kalivai-dina abaveyao ana tofaisewa yadi faisewa hiꞋabina. Vehimeya tuwaina inubana ma badi abaveyao ana tofaisewa adi maka againe giyemu be kaliva hiveledi. KaꞋi abaveyao ana tofaisewa Livai ana yoꞋo agaidiya yadi faisewa againe kaliva moyaꞋaida hidakiveyeveyegada be Yaubada buye kadaveyao-vagata digo, kadu abaveyao ana tofaisewa tulina keke ada lauboda. Tu keke kadaveyao-vagata faꞋina, abaveyao ana tofaisewa tulina a gilakayemu, ada keke Livai bwanenena ana egana Eloni ana maka amine gidavaini, au Melikisedeki ana maka tulina amine givaina. \v 12 Yaubada abaveyao ana tofaisewa tulina gisena faꞋina, gilubodana be kadu vehimeya tulina gidasena. \v 13-14 Tuwaina vehimeya nagona againe Livai ana yoꞋo kalivai-dina abaveyao ana tofaisewa adi maka hivaina, ada Mosese Yuda ana yoꞋo kalivai-dina faꞋidiya keke tamo gidagahe higa vaita abaveyao ana tofaisewa adi maka hinaꞋabini-yo Yaubada yana atudidigeya abaveyao hinamunudi, keke-moꞋa. Atu ide ahe kahalamanena mena abaveyao ana tofaisewa tulina Bana yada Kaiwabu Yesu ma keke Livai ana yoꞋo kalivana, au Yuda ana yoꞋo agaidiya gitubuyemu. Abaveyao ana tofaisewa tulina yoꞋo tulina kalivana faꞋina, Yaubada vehimeya tulina giseyemaunena. \p \v 15 Tu abaveyao ana tofaisewa tulina Melikisedeki amine ahe gilakayemu. FaꞋina yaku gahe abaveyao ana tofaisewa tulina kadu vehimeya tulina faꞋina a gimahali-moꞋena. \v 16-17 Bana Yesu ahe gilakayemu ada abaveyao ana tofaisewa ana maka givaina. Mena makai-nadi inubana ma keke vaita Bana Yesu Livai ana yoꞋo kalivana yo higa abaveyao ana tofaisewa yadi faisewa ginaꞋabini, keke. Mena makai-nadi givaina-ma inubana yawai-vagahina yana faiwala againe gimimiyami, ada keke-moꞋa ginaꞋalika. E, yawai-vagahina yana faiwala againe gimimiyami faꞋina abaveyao ana tofaisewa ana maka givaina, Veyao Tuwaina ana buki gigahe gigayo, \q1 Abaveyao ana tofaisewa ana maka \q1 O againiya ginaduva-vagata. \q1 Tuwai-moꞋena Abelahamo yana toveya \q1 Melikisedeki mena makai-nadi \q1 giꞋabina amine, kadu O unaꞋabina. \q1 Au OꞋeni bana yana yoꞋo kalivana. \p \v 18-19 Vehimeya tuwaina abaveyao ana tofaisewa faꞋidiya ma yana faiwala keke, kadu keke ada leme mena vehimeyai-nadi againe kadavaini. Keke Mosese yana vehimeya againe yada yegayegana kadanuhagani-yo Yaubada buye kadaveyao-vagata. FaꞋina Yaubada eda ivaguna giseyemaunena be ide adafaiweya yada wavemwamwala kananuwanuwa kanagayo, “Yesu yana leme againe kanayegayega be Yaubada liline kanayemu.” Mena eda ivaguna Yaubada Yesu againe giseyemaunena-ma vehimeya tuwaina gitubutagona. \x - \xo 7:18-19 \xt Md 2:6 \xt Sam 110:4 \xt Ga 2:16, Lo 8:3-4\x* \s1 Yaubada Tauna ana egana giyakahini-yo Yesu maka givaina. \p \v 20-21 Atu Yaubada keke abaveyao ana tofaisewa ana maka Yesu gidavele-kawowoni, au Tauna ana egana giyakahini-yo givelena. Livai ana yoꞋo kalivai-dina ma abaveyao ana tofaisewa yadi faisewa hivaina againe, keke tamo hakwadi Yaubada ana egana gidayakahini-yo adi maka hidavaini. Bana Yesu ma abaveyao ana tofaisewa ana maka givaina againe, Yaubada Tauna ana egana giyakahina gigahena gigayo, \q1 OꞋeni abaveyao ana tofaisewa \q1 ana maka unaꞋabiꞋabi-vagahina. \q1 Iya Yaubada hidede amine gawonadabadaba \q1 ada yaku gahe keke-moꞋa ganayawelini. \m \v 22 Au hidede amine Yaubada Tauna ana egana giyakahina be giwonadabadaba faꞋina, Yesu yana faisewa againe veyao ivaguna ginaꞋitaveꞋavina be ide Yaubada buye velemoꞋena kanaveyao. Mena veyao ivaguna ma veyao tuwaina gitubutagona. \p \v 23 Kadu badi abaveyao ana tofaisewa Livai ana yoꞋo agaidiya moyaꞋai-moꞋedi, faꞋina hiꞋaliꞋalika tu adi hilafa himidimidi. \v 24 Bana Yesu ma gimiyamiya-vagata faꞋina, abaveyao ana tofaisewa ana maka giꞋabi-vagahina, ana hilafa keke. \v 25 Bana gimiyamiya-vagata be ide faꞋideya Yaubada matane giveꞋoveꞋoꞋola toyogina faꞋina, ide gaveyao Yesu ana eganeya Yaubada liline kayemu, medema anafaiweya ginakibababale-moꞋeda be tova moyaꞋaina ginaꞋitaꞋitaveꞋavida. \x - \xo 7:25 \xt Sam 110:1 \xt Hi 8:6 \xt Lo 8:34, 1Yn 2:1\x* \s1 Bana Yesu abaveyao ana tofaisewa yamuyamumu-Ꞌowogina. \p \v 26 Yesu kaliva mahamahalina. Keke tamo koyona Bana againe gidadauda, au Toyegayegana-moꞋa. Kadu BanaꞋe sevesevehailana, tokoyona adi yoꞋo tulidi, Bana tulina. Kadu lobama getane-moꞋane gilaka be Yaubada matane gimimiyami. Yesu ana itaꞋita hidede amine faꞋina, BanaꞋe abaveyao ana tofaisewa ada lauboda-moꞋa, faꞋina ada leme tulina tulina Bana anafata. \v 27 Kadu BanaꞋe keke mali abaveyao ana tofaisewa kikaiwabudiyao Livai ana yoꞋo agaidiya amine. BadiꞋiyao ma tova moyaꞋaina abaveyao hififaisewana. Nagona taudiyao yadi koyona ana abaꞋaiyawela faꞋina yadi abaveyao hiseusena, tu mulina kaliva moyaꞋaidi yadi koyona ana abaꞋaiyawela faꞋina hiseusena. Tu Bana Yesu ma keke gidahuluva badi amine. BanaꞋe keke Tauna faꞋine abaveyao gidafaisewani, au ide tokoyona faꞋideya gifaisewana. Kadu keke tova moyaꞋaina abaveyao gidafifaisewani, au tova saꞋeyanaga Tauna wowona ana hawahega againe abaveyao gifaisewa-vagahina, ada mena abaveyao moyaꞋaida yada koyona ana aiyawela anafata. \v 28 Mosese yana vehimeya ana huluva ma kaliva saꞋeyana saꞋeyana abaveyao ana tofaisewa ana maka hivaivaina, ana hilafa ana hilafa amine. Badi tomiyababi kowakowadiyao. Mosese yana vehimeya lauva tunugina gidauda tu Yaubada Tauna ana egana giyakahina be yana wonadabadaba againe Natuna givegidena be abaveyao ana tofaisewa kikaiwabuna ana maka ginaꞋabi-vagahina. Badi tomiyababi ma kowakowadiyao yadi wakoyona tu Bana Yaubada Natuna ma Toyegayegana-moꞋa, ada yana halamana veyao-vagata ana faisewa faꞋina gitubuga-moꞋa. \x - \xo 7:28 \xt Hi 4:15 \xt Hi 10:10, Ef 5:2 \xt Hi 5:1-2,9\x* \c 8 \s1 Yesu abaveyao ana tofaisewa kikaiwabuna ana maka \s1 ide faꞋideya giꞋabi-vagahina. \p \v 1-2 Tu yama lukahihi abaveyao ana tofaisewa kikaiwabuna ana maka faꞋina matana lakahina hidede amine. Abaveyao ana tofaisewa kikaiwabuna ahe alukahihiyena amine weꞋa ide faꞋideya gimimiyami. BanaꞋe lobameya gilaka digo Tokaiwabu-moꞋa yana didigaꞋuꞋu iꞋatagine givetoga, ada wese lobameya Yaubada yana manuwa ana Vetawana Tabu-moꞋa againe gifififaisewa. Mena manuwai-nadi au Yaubada yana abamiyami velemoꞋena ada Kaiwabu manuwai-nadi Tauna gikivemididina, au keke kaliva hidakivemididini. \p \v 3 KaduꞋe abaveyao ana tofaisewa kikaiwabuna saꞋeyana saꞋeyana adi vehimeya gidadauda, higa kaliva yadi abahawahega tulina tulina kadu kevakeva higa kaliva yadi abaveyao Yaubada matane hiseusena be yadi koyona ginayawelina faꞋina. Ada au gilubodana be yada abaveyao ana tofaisewa tamo gavadi yana abahawahega Yaubada againe ginasena, higa Tauna wowona. \v 4 Boi tuwai-moꞋena Mosese badi Livai yana yoꞋo kalivai-dina adi vehimeya giveledi, higa vaita abaveyao ana tofaisewa adi maka hidaꞋabiꞋabini-yo abaveyao tulina tulina Yaubada matane hidaseuseni. Badi hiseusena faꞋina, kaꞋi Yesu babiya gidamiyami digo, BanaꞋe keke abaveyao ana tofaisewa adi maka gidaꞋabini, faꞋina Bana keke Livai yana yoꞋo kalivana. \v 5 Boi tuwaina Mosese oya Sainai gilaka be Yaubada buye hilukahihi. Hilulukahihi tu vaita avayauna amine Yaubada yana manuwa lobameya gidadauda-ma giꞋitana. Muliya falai lakahina Yaubada yana abamiya hidakivemididina ma Yaubada Mosese gikivetuvetununa gigayo, “Unogali! AbaꞋita boi oyeya gavehawale amine yaku abamiya ana gaitoma moyaꞋaina medemi wanabubuna.” Ada au manuwa hikivemididina, ada mena manuwai-nadi ma manuwa lobameya gidadauda-ma anununa amine. Keke manuwa-moꞋena au anununaga. Ada badi Livai yana yoꞋo kalivai-dina manuwa lobameya anununa babiya medede againe hififaisewa. \v 6 Atu Bana Yesu ma ana vehimeya abaveyao ana tofaisewa faꞋina givaina-ma badi Livai yana yoꞋo kalivai-dina adi vehimeya gitubuhegena. Meda anafaiweya Yesu Yaubada ideꞋeyao adahinafeya gimidi-yo giulayagiyagilida be veyao giꞋihagihagiyena ada veyao-nadi veyao tuwaina gitubuhegena, faꞋina veyao ivaguna ana wonadabadaba Yaubada Yesu awane giyakahina-ma, veyao tuwaina ana wonadabadaba Mosese awane giyakahina-ma gitubuhegena. \x - \xo 8:6 \xt Hi 1:3, 10:12 \xt Yem 25:40, Kl 2:17 \xt Hi 7:22, 9:15\x* \s1 Veyao ivaguna ana wonadabadaba faꞋina. \p \v 7 Veyao tuwaina ma keke waꞋagevavana, faꞋina kaliva Yaubada yana vehimeya keke hidaꞋitaveꞋavini. KaꞋi veyao tuwaina againe kaliva faiwala hidavaini-yo Yaubada bonana hidaꞋabina digo, kadu Yaubada veyao anavelu keke gidaseni-yo veyao nagona gidatubutagoni. \v 8 Badi bwanenedeyao yadi dewa keke yegeyegana Yaubada matane faꞋina gigahedi gigayo, \q1 Iya Kaiwabu gagahe, \q1 Aituha giꞋelaꞋela be \q1 veyao ivaguna ganasena \q1 badi miIsileli higa miYuda agaidiya. \q1 \v 9 Veyao ivaguna keke veyao tuwaina \q1 bwanenediyao agaidiya gasena-ma amine. \q1 Boi tuwai-moꞋena bwanenediyao \q1 Idifita againe gana gavegaꞋauledi ana toveya, \q1 yaku veyao agaidiya gasena. \q1 Tu yaku veyao keke hidaꞋitaveꞋavini, \q1 faꞋina gavekwaulaugedi. \m Hidedemi Iya Kaiwabu gagahe. \p \v 10 Kadu veyao ivaguna faꞋina Kaiwabu gigahe, \q1 Tova tuwaina ginahavaini-yo \q1 yaku veyao miIsileli adi yoꞋo agaidiya \q1 hidede amine ganasena, higa \q1 yaku vehimeya nuwadiya ganasena, \q1 yaku kivetunu aseꞋasediya ganaꞋetoladina. \q1 Iya yadi Yaubada ganamiyami, \q1 tu badi yaku yoꞋo hinamiyami. \q1 \v 11 Tovai-nadi moyaꞋaidi hinahalamaneku. \q1 Kaliva saꞋeyana saꞋeyana \q1 keke tawaneyao o taineyao \q1 aku halamana faꞋina ginavehawaledi, \q1 Gavadi-yo keke ginavehawaledi? \q1 Me kaliva lakahina kadu kwamana kabisona \q1 au moyaꞋaidi hinahalamane-moꞋeku. \q1 \v 12 Gavaimi-yo Iya yadi Yaubada hinahalamaneku? \q1 Badi tokoyona nonogana ganahinekalikaliyedi \q1 ada yadi koyona ganayawelina be \q1 keke kadu gananuwa-nunauyeni. \m Hidede amine Iya Kaiwabu gagahe. \p \v 13 Mena yana veyao givewagana veyao ivaguna faꞋina, yana veyao nagona gikivetuwaina ada ana vehimeya gihavaina be gisena. Ada gavadi gavadi tuwaina, medema ana faiwala havahavaina be tova kabisona ginayawowola. \x - \xo 8:13 \xt Yel 31:31-34 \xt 1Yn 2:27\x* \c 9 \s1 Veyao tuwaina ana tafalolo-vehimeya. \p \v 1 Tu veyao nagona ana vehimeya Yaubada ana tafalolo faꞋina gidauda, kadu manuwa-tafalolo tomiyababi hibubudi-ma gidauda. \v 2 Falai lakahina Yaubada yana abamiya hikivemididina, ana vetawana luhei. Vetawana nagona againe lamufa noyaꞋaina seveni, kadu beledi hawahawatana ana tolama buye gidauda. Mena vetawana hivewagana Vetawana Tabu. \v 3 Vetawana anavelu ma vetawana nagona wamuline gidauda, ada ana abaluku againe kaleko vewabana abaseboda faꞋina hivekukena. Vetawanai-nadi hivewagana Vetawana Tabu-moꞋa. \v 4 Vetawana Tabu-moꞋa hinagene tolama saꞋeyana gidauda, gola againe hibubuna ada tolama tabone vanedimodimo ana egana inisenisi Yaubada ana hawadavadava faꞋina hikabuna. KaduꞋe bokesi gola againe hikevana-ma gidauda, medema hivewagana Yaubada yana veyao ana bokesi, faꞋina bokesi-nadi hinagene kuga beyabeyadi luhei againe Mosese Yaubada yana veyao ana vehimeya teni giꞋetoladidi-ma hidauda. Kadu nauꞋa gola againe hibubuna-ma bokesiya gidauda, ada nauꞋa hinagene aꞋa ana egana mana boi tuwaina lobameya gihobuhobu be bwanenedeyao hiꞋauꞋana-ma aꞋai-nadi gidauda. Kadu Eloni yana aiwala giꞋakukuwana-ma buye gidauda. \v 5 Bokesi getane lobama ana kaliva luhei ofadi tunugina hikilumina, fafaline kadu fafaline. Hivewagadi selubimu, ada badi Yaubada yana mahalina veꞋakinamanamalina ana iyaꞋiyaya higa vaita Yaubada Tauna bokesi ana lubu againe gidavetoga. Mena lubu ma abaveyao ana tofaisewa kikaiwabuna yomuyomu dayagidi againe gikiveduvedubana be higa Yaubada kaliva yadi koyona ginayawelina. Ada badi selubimu mena Yaubada yana abavetoga againe koyona giꞋiꞋiyawela-ma abavetogai-nadi ofadiya hiluveyavavana. Atu tova adamoya mena gaitomai-dina ana nuwanuwa kabiꞋona kabiꞋona keke amafaiweya analukahihiyeni. \p \v 6 Tu manuwa-tafalolo ana lokoloko ahe hikidewedewena gihavaina, aiyeta saꞋeyana saꞋeyana abaveyao ana tofaisewa adi loi vetawana manuwa wamagigine hilukuluku be Yaubada ana hawadavadava ana vehimeya tulina tulina hififaisewana. \v 7 Atu abaveyao ana tofaisewa kikaiwabuna anakaibe vetawana hinagene-moꞋane gilukuluku, ada aiyeta saꞋeyanaga malamala saꞋeyana saꞋeyana againe giluku. Kadu keke makagekagena gidaluku, au yomuyomu dayagidi ginauwena be Yaubada yana abavetoga giluveduvedubana, higa tauna yana koyona ana abaꞋaiyawela faꞋina kadu manuwafo yadi koyona hifaisewafanina ana abaꞋaiyawela faꞋina. Abaveyao ana tofaisewa kikaiwabuna gilukuluku tu kaliva-kawowo ma keke. \v 8 Mena Vetawana Tabu-moꞋa ana hawata lakahina againe AluꞋaluwa Mahalina gikivetuvetunuda higa vaita abaluku Vetawana Tabu-moꞋa againe aimo falifalina. Vetawana manuwa wamagigine aimo gidauda againe, Vetawana Tabu-moꞋa edaꞋawana giꞋabodana ada kaliva-kawowo keke adifaiweya Yaubada againe hidaluku. \v 9 Manuwa-tafalolo tuwaina ana vetawana luhei tu abaluku Vetawana Tabu-moꞋa againe falifalina au abaꞋita ide kaliva hida aituhai-nadi kamimiyami-ma faꞋideya. Medema againe kahalamanena boi kaliva vita nuwafoudiya hiꞋayaunena-ma keke gidahavaini. Gavadi-yo keke gidahavaini? Me tova moyaꞋaina yadi abahawahega Yaubada ana hawadavadava faꞋina kadu yadi abaveyao yadi koyona ana abaꞋaiyawela faꞋina Yaubada matane hiseusena, tu vita nuwafoudiya aimo hiꞋayaꞋayaunena. \v 10 Yadi abahawahega kadu yadi abaveyao hiꞋaliꞋaliyena be higa tafalolo-vehimeya tulina tulina tuwai-moꞋena Mosese giveledi-ma hinadibumuhigena. Vehimeyai-dina ma aꞋa kevakeva faꞋina, bwai faꞋina, taudiyao adi kivebuta o yadi lokoloko ana ikolakola tafalolo-vehimeya amine faꞋina, au vehimeya hidevama wowodi ana ihagihagi faꞋina. Yaubada vehimeyai-dina wowodi ana ihagihagi faꞋina gisena be hinunauwena tu vehimeya ivaguna higa nuwahinagedi ana ihagihagi ana tova ginalakayemu, au mena tova tuwaina ana vehimeya ginahavaina. \x - \xo 9:10 \xt Yem 25:23,30-31,37 \xt Yem 37:1-29 \xt Ail 18:2-3\x* \x - \xo 9:10 \xt Yem 30:10 \xt Hi 10:19-20 \xt Hi 10:1-2\x* \s1 Keliso dayagina gimadu be nuwahinageda giꞋihagihagiyena. \p \v 11 Atu veyao ivaguna ana miya hagihagina weꞋa ahe giyemu, faꞋina Keliso Tauna ahe gilakayemu, ada BanaꞋe abaveyao ana tofaisewa kikaiwabuna veyao ivaguna ana miya hagihagina ahe giyemu be giꞋitaꞋitaveꞋavina-ma kalivai-nadi. Hidei babiya abaveyao ana tofaisewa manuwa-tafalolo kaliva hikivemididina-ma againe hilukuluku be hififaisewa. Tu Keliso ma keke manuwai-nadi againe gidaluku, au Yaubada yana abamiyami wesei lobameya giluku. Mena abamiyai-nadi kaliva keke hidakivemididini higa keke hida babi ana gaitoma, au lobameya gidadauda. Ada kadu abamiyai-nadi babi ana manuwa-tafalolo gikaiwabuhegena kadu ana nuwanuwa gitubuhege-moꞋena. \v 12 Bana Keliso Yaubada yana abamiyami againe giluku ana toveya, keke manugose o kaꞋi bulumakau natudi dayagidi gidanunauweni-yo abaveyao ginafaisewani faꞋina. Au tova saꞋeyanaga Bana Tauna dayagina gimadu-yo Vetawana Tabu-moꞋa higa wesei Yaubada matane-moꞋane giluku-vagata, ada medede amine ide yada dewa koyona faꞋina yogoyogonideyao kamiyami-ma gitutuvehobuda, e gitutuvehobu-vagahida. \p \v 13 Boi tuwaina Mosese bwanenedeyao wowodi ana yegayega Yaubada matane faꞋina vehimeya giveledi. KaꞋi tamo hakwadi gaitoma aliꞋalikana gidakibwaꞋena digo, bana gidavebwanene Yaubada matane. Au abaveyao ana tofaisewa manugose kadu bulumakau hala gidamunudi be dayagidi gidavaina o kaꞋi bulumakau ama gidaveꞋala-Ꞌowodi be adi aliꞋau gufa wanauꞋana againe gidadodona digo, badi hivebwanene Yaubada matane ma gidakiveduvedubadi be higa hinayegayega. Ada medema kaliva wowodi ana ihagihagi faꞋina, keke vaita nuwadi ana ihagihagi faꞋina. \v 14 Yomuyomu dayagidi againe kaliva wowodi ana yegayega Yaubada matane hivaina. Atu Keliso dayagina yomuyomu dayagidi gitubuhege-moꞋena, faꞋina BanaꞋe yana koyona keke-moꞋa tu AluꞋaluwa miyamiya-vagahina yana veluga againe Tauna wowona Yaubada againe gihawahegena be giꞋalika. Ada Keliso dayagina keke wowodaga gidakiveyeveyegani, au nuwafouda gikiveyeveyegana. Yada dewa koyona fatana alika ma faꞋina vita nuwafoudeya kaꞋayaꞋayaunena, atu Keliso dayagina mena vitai-nadi givaihegena be nuwafouda gikiveyeveyegani-yo Yaubada Tomiya-vagata againe kanavetofaisewa. \x - \xo 9:14 \xt Ef 1:7-8 \xt 1Veh 16:3, Ail 19:17-18, Hi 10:4\x* \x - \xo 9:14 \xt 1Fi 1:18-19, 1Yn 1:7\x* \s1 Keliso dayagina gimadu faꞋina, Yaubada be kaliva \s1 adahinafeya gimidi be giulayagiyagilida. \p \v 15 Tu Keliso dayagina nuwafouda gikiveyeveyegana faꞋina, BanaꞋe Yaubada be ideꞋeyao adahinafeya gimidi-yo giulayagiyagilida be veyao ivaguna giꞋihagihagiyena. Bana giꞋalika be gaveyao moyaꞋaida veyao tuwaina ana vehimeya kadibutoyogena faꞋina yogoyogonideyao kamiyami, medema gitutuvehobuda. Ada au hidede amine Keliso veyao ivaguna giꞋihagihagiyena faꞋina, ide gaveyao Yaubada gikovada medema Yaubada buye kanamiyamiya-vagata be yana lokolokofou miyamiya-vagahina ada duꞋu kananuhagana giwonadabadaba amine. \p \v 16-17 Yada dewa saꞋeyana ma, kaliva saꞋeyana yana lokolokofou faꞋina ginanuwanuwa ginagayo, “Iya ganaꞋalika ana toveya gaveyao hinavaini?” Hidedemi ginanuwanuwa tu gaveyao ginavenuwadadanedi be yana lokolokofou hinavaina, medema adi egana fefe againe ginaꞋetoladina. Bana kaliva aimo wayawaina ginamiyami ana toveya mena fefe-nadi keke hinaꞋitani, keke-moꞋa. Atu yawaina ginahavaina be moyaꞋaidi bana velemoꞋena giꞋalika ma hinahalamanena againe, au fefe hinahawana be gavaimi giꞋetoladini medemi yana lokoloko hinafolakena. \v 18 Mena abaluvefota amine ide Yaubada yana lokolokofou ada duꞋu keke adafaiweya kadamadunuhagani, au Yesu giꞋalika-yo kanuhagana. Meda anafaiweya Yaubana yana veyao nagona faꞋina hihuluva. Yomuyomu hiluveꞋalikadi digo dayagidi gimadu be higa gavaimi Yaubada giwonadabadaba, medemi ginalakayemu velemoꞋena. \p \v 19 Boi tuwaina Yaubada yana veyao nagona gisena ana toveya, bana Mosese vehimeya tulina tulina buki-vehimeya againe gidauda-ma matatabuna manuwafo agaidiya gilukahihiyena gihavaina, bulumakau kabiꞋodiyao kadu manugose dayagidi givaina digo gufa buye giveꞋatutamoꞋaina au abaluhegebaiba againe buki-vehimeya kadu manuwafo giluveduvedubadi. Mena abaluhegebaiba ma sifi kwafilina yabeyabeline hivetagovina be ai wamagana ana egana hisofa againe hifafana. \v 20 Giluluveduvedubadi tu gigahegahe gigayo, “Hida dayaga ma Yaubada yana veyao omi agaimiya gisena-ma ana iyaꞋiyaya, higa gavaimi giwonadabadaba medemi ginalakayemu velemoꞋena kadu gavaimi givehimeyemi, amine wanahuluva velemoꞋena.” Hidedemi Mosese gigahe. \v 21 Meda anafaiweya dayaga againe falai lakahina Yaubada yana abamiyami manuwai-nadi ana lokoloko-tafalolo moyaꞋaina buye giluveduvedubana. \v 22 E, wona velemona vaita kadagahe dayaga againe gaitoma moyaꞋaina hikiveyeveyegana buki-vehimeya gigahe amine. Ada dewa koyona fatana alika faꞋina, kaꞋi dayaga keke ginamadu digo kadu keke Yaubada kaliva yada koyona ginayawelini. \x - \xo 9:22 \xt 1Ti 2:5, Hi 8:6 \xt Yem 24:6-8 \xt 1Veh 17:11\x* \s1 Keliso Tauna wowona gihawahegena be dayagina gimadu faꞋina, Yaubada yada koyona giyawelina. \p \v 23 Hida kagahe tuwaina kaliva adi kiveyeveyega kadu manuwa-tafalolo ana lokoloko-tafalolo buye kaliva babiya hibubudi-ma ana kiveyeveyega ana vehimeya gidauda, higa yomuyomu hiluveꞋalikadi be dayagidi againe hikiveyeveyegadi. Mena gaitomai-dina abaluvefota higa vaita lobama ana gaitoma anunudi amine. Tu lobama ana gaitoma-moꞋedi ma adi kiveyeveyega yomuyomu dayagidi keke anafata. Au Yesu dayagina yomuyomu dayagidi gitubuhege-moꞋena be againe ide tokoyona yada abaluku Yaubada yana abamiyami lobameya faꞋina gikiveyeveyegada. \v 24 Kaliva manuwa-tafalolo Yaubada yana abamiyami lobameya ma anununa hidei babiya hibubuna. Tu Keliso alikeya gimididi-havagi yo keke manuwai-nadi againe gidaluku. Au gilaka be lobama-moꞋena againe giluku ada medede againe ide ada veluga faꞋina Yaubada matane giyemu. \v 25 Abaveyao ana tofaisewa kikaiwabuna malamala saꞋeyana saꞋeyana agaidiya keke tauna dayagina au yomuyomu dayagidi ginunauwena be Vetawana Tabu-moꞋa againe gilukuluku. Atu Keliso keke tova saꞋeyana saꞋeyana lobameya gidalukuluku-yo Tauna wowona abaveyao amine ginahawahawahegeni, keke. \v 26 KaꞋi malamala saꞋeyana saꞋeyana Keliso Tauna wowona alika faꞋina gidahawahawahegena digo, kadu babi ana abaveꞋinuba againe gidavebutu be tova hidevama gidanunauwena aulolo tagiya tova moyaꞋaina gidanunuhagana. Tu keke medede amine gidahuluva. Au tova hidevama higa hida aituha tuwaina ana abalauyabu againe tova saꞋeyanaga babiya gihobuꞋela be higa Tauna wowona abaveyao amine gihawahege-vagahini yo yada koyona ginavaihegena. \v 27 Tuwai-lokalokana Yaubada vehimeya gisena gigayo, “Tova saꞋeyanaga kaliva moyaꞋaidi hinaꞋalika. HinaꞋalika-yo Iya ganavedewayaugidi.” \v 28 Meda anafaiweya tova saꞋeyanaga Keliso Tauna wowona ana hawahega againe abaveyao gifaisewana be higa kaliva moyaꞋaida yada koyona ginawahinauwena. Ada aimo tova anavelu ginahobuꞋela. Keke koyona ana abaꞋaiyawela faꞋina ginahobuꞋela. Au ginahobuꞋela be ide Bana faꞋine kalulauboda-ma abakibababala againe ginanauweda. \x - \xo 9:28 \xt 1Yn 2:1 \xt Aba 3:19 \xt Hi 10:10, 1Fi 2:24, Fl 3:20\x* \c 10 \s1 Yomuyomu dayagidi koyona ana abaꞋaiyawela keke anafata. \p \v 1 Tu Mosese yana vehimeya ma gaitoma hagihagidi tova mulina hinalakayemu-ma vaita anunudi amine. Keke gaitomai-dina adi ita velemoꞋena gidavehawaleda. Mosese yana vehimeya hidede amine. “Tova saꞋeyana malamala saꞋeyana saꞋeyana againe yomuyomu yami abaveyao faꞋina wanaluveꞋalikadi be Yaubada matane wanasena.” Ada au malamala saꞋeyana saꞋeyana yadi abaveyao hiseusena be tova inaga inaga hinunauwena, tu abaveyao-nadi badi Yaubada ana hawadavadava faꞋina Bana againe hiyemuyemu-ma keke anafaiweya nuwahinagedi gidaꞋihagihagiyeni be adi vita gidavaihege-Ꞌowoni, keke-moꞋa. \v 2 KaꞋi abaveyao tohawadavadava nuwahinagedi velemoꞋena gidaꞋihagihagiye-vagahidi digo, keke malamala saꞋeyana saꞋeyana againe hidayewayewadi be yadi koyona faꞋina yomuyomu hidaluluveꞋalikadi. KaꞋi yomuyomu dayagidi tohawadavadava yadi koyona gidayaweli-vagahina digo, aimo keke vita nuwafoudiya hidaꞋayauneni. \v 3 Tu malamala saꞋeyana saꞋeyana againe abaveyao faꞋina yomuyomu hiluluveꞋalikadi be againe kaliva yadi koyona faꞋina nuwadi gitalafolena. \v 4 FaꞋina bulumakau kadu manugose dayagidi keke anafaiweya kaliva yadi koyona ginayawelini, keke-moꞋa. \p \v 5-6 Yomuyomu dayagidi koyona ana aiyawela keke anafata faꞋina, Keliso babiya gidahobuꞋela ma bona saꞋeyana Veyao Tuwaina ana bukiya gidadauda-ma giyakahina, higa vaita Yaubada againe gidagahe gidagayo, \q1 OꞋeni-ma keke nuwanuwa \q1 kaliva yomuyomu hinaluluveꞋalikadi \q1 be a abaveyao hinafifaisewani, \q1 o kaꞋi aꞋa tulina tulina hinaꞋaliyeni \q1 be yadi abahawahega hinaseuseni. \q1 O keke nuwanuwa \q1 kaliva yomuyomu hinakabukabudi \q1 be kevakeva ginaꞋalaꞋala-Ꞌowodi, \q1 o kaꞋi yomuyomu dayagidi ginamadumadu \q1 be higa vaita koyona ginayawelini. \q1 Medema keke nuwa gidakiveyamumuni, \q1 tu tomiyababi adi nuya uveleku \q1 be Iya wowoku ana hawahega againe \q1 O nuwa ginayamumu. \q1 \v 7 Hidedemi ya nuwanuwa faꞋina, gagayo, \q1 Ho Yaubada, weꞋa gamimiyami \q1 be ya nuwanuwa ganadibumuhigena, \q1 buki-vehimeya againe Iya faꞋikuya \q1 tuwaina hiꞋetoladina amine. \m Hidedemi Keliso Yaubada againe gigahe. \v 8 Abaveyao tulina tulina Mosese yana vehimeya givehimeyedi. Hidede amine Yaubada givehimeyedi nonogana mena Keliso yana gahe gayakahina-ma gigayo, “O keke nuwanuwa kaliva yomuyomu hinaluluveꞋalikadi be dayagidi ginamadumadu o kaꞋi kevakeva-moꞋedi ai ginaꞋalaꞋala-Ꞌowodi kadu yadi abahawahega hinaseuseni, ada medema againe keke nuwa gidayamumu.” \v 9 Hidedemi Keliso gigahe tu gigayo, “WeꞋa gamimiyami be ya nuwanuwa ganadibumuhigena.” Au hidede amine abaveyao tulina tulina ana dewa gidabana be dewa ivaguna gisena higa Yaubada yana nuwanuwa ana dibumuhiga. \v 10 Yesu Keliso Tauna wowona gihawahegena be dayagina gimadu. Keke tova moyaꞋaina gidaꞋalika-havahavagi, au tova saꞋeyanaga giꞋalika be dayagina gimadu-vagata, ada medede amine Yaubada yana nuwanuwa gidibumuhigena faꞋina, Yaubada ide gikiveyeveyegada. \x - \xo 10:10 \xt Kl 2:17 \xt Sam 40:6-8 \xt Hi 9:12\x* \s1 Keliso dayagina koyona ana aiyawela anafata-moꞋa. \p \v 11 Tova tova abaveyao ana tofaisewa saꞋeyana saꞋeyana Yaubada yana manuweya himidimidi be adi vehimeya hififaisewana. Tova tova yomuyomu hiluluveꞋalikadi be dayagidi gimadumadu, atu mena abaveyao-dina koyona ana aiyawela faꞋina keke-moꞋa adifata. \v 12 Bana Yesu Keliso ma tova saꞋeyanaga Tauna giꞋalika be dayagina gimadu-vagata, ada mena abaveyao-nadi koyona ana aiyawela faꞋina anafata-moꞋa tova inaga inaga keke ana abalauyabu. Yesu abaveyao gifaisewana gihavaina, gina Yaubada iꞋatagine givetogana. \v 13 Medede againe tova adamoya gibodaboda tu nibaineyao ageyafayafane Yaubada ginasedi. \v 14 Ada au abaveyao saꞋeyanaga higa Tauna yana alika againe ahe gise-vagahida yegayega-moꞋedeyao Yaubada matane, ide nuwahinagedeya gifififaisewa be higa yada dewa mahamahalinaga kanaseseyemaunena-ma kalivai-dana. \p \v 15-16 KaduꞋe AluꞋaluwa Mahalina Keliso yana abaveyao saꞋeyanaga yada yegayega-moꞋa anafata ma giꞋalakakila. Veyao Tuwaina ana bukiya AluꞋaluwa Mahalina gihawavemogatala gigayo, \q1 Tova tuwaina ginahavaini-yo yaku veyao \q1 yaku kaliva agaidiya hidedemi ganasena, \q1 higa yaku vehimeya aseꞋasediya ganasena, \q1 yaku kivetuvetunu nuwadiya ganaꞋetoladina. \q1 Hidedemi Iya Kaiwabu gagahe. \m \v 17 Kadu AluꞋaluwa Mahalina gigayo, \q1 Yadi dewa koyona ganayawelina be \q1 keke kadu gananuwa-nunauyeni. \m \v 18 Ada au Yaubada yada dewa koyona ahe giyawelina be givenuwauluyena faꞋina, keke gidalubodani be yomuyomu dayagidi ginamadu-yo higa koyona ginayawelini. Koyona ana abaꞋaiyawela aheꞋi. \x - \xo 10:18 \xt Hi 1:3 \xt Hi 1:13 \xt Yel 31:33-34\x* \s1 VeꞋoꞋola againe Yaubada matane kanayemuyemu. \p \v 19 Siule tobohiyakweyao, Yesu dayagina gimadu faꞋina, ide yada waꞋasevatu Yaubada matane-moꞋane adafaiweya kanayemuyemu. \v 20 Tuwaina kaliva moyaꞋaidi Vetawana Tabu-moꞋa kaleko vewabana higa abaseboda muline keke adifaiweya hinaluku. Tu tova adamoya mena abaseboda ahe giꞋahaina be abaluku Yaubada againe giꞋayauna amine, Yesu vidona keloseya hihaina ada medema againe Bana Tauna abaluku ivaguna Yaubada againe giyauna. E, abaluku ivaguna kadu miyamiya-vagahina giyauna. \v 21 Kadu Yesu yada abaveyao ana tofaisewa kikaiwabuna, ada ide tovetumagana Yaubada yana yoꞋo giꞋitaꞋitaveꞋavida. \v 22 Abaluku yauyaugina kadu yada abaveyao ana tofaisewa kikaiwabuna weꞋa gimimiyami faꞋina, Yaubada liline kanayemuyemu. Yesu dayagina aseꞋaseda gikolana be vita nuwafoudeya kaꞋayaunena-ma givaihegena, ada gufa yegayegana againe wowoda giꞋihagihagiyeni-yo Yaubada matane kanayemuyemu. Keke kananuwanuwaluga, au yada waꞋasehawahega kadu yada wavetumagana Bana matane kanayemuyemu. \v 23 Ada Yaubada gavaimi ada leme faꞋina giwonadabadaba be ide kalulubodena, medema faꞋina kanahawavemogatala ada kadu yada lulauboda kanakidonena. Yaubada yana wonadabadaba amine ginagugaiyena faꞋina, adafaiweya kanavetumaganena. Medema faꞋina yada lulauboda kanakidonena. \p \v 24 Kadu kanaveꞋaꞋitanuwanuwa gavaiyaꞋamine buye kanaveꞋagahegahedona be higa nuwakabubu igibagiba tulina tulina agaidiya kanahawahegeda. \v 25 Tovetumagana tufoidi boi tafalolo againe hiꞋelaꞋela-ma hiꞋilova. Ide keke kanaꞋilova, au tova moyaꞋaina tafalolo faꞋina kanavagavagaꞋauta. Keliso yana yewaꞋela be vedewayauga ana tova giluluvedaꞋufo faꞋina, giluboda-moꞋemi be wanavagavagaꞋauta be Keliso ana vetumagana faꞋina buye wanaveꞋalulauꞋage. \x - \xo 10:25 \xt Hi 4:16 \xt Md 27:51-52 \xt 1Yn 1:7, Ef 5:26 \xt Hi 4:14\x* \s1 Keke Yaubada Natuna kanavekwaulaugeni. \p \v 26 KaꞋi Yaubada yana nuwanuwa velemoꞋena kahalamanena be kavetumaganeni-yo kadibutoyogena ada dewa koyona againe kahawahawahegeda tova moyaꞋaina, hakwadi dayagina ginamadu-yo Yaubada yada koyona ginayawelini? Keke tamo. \v 27 Au gaitoma saꞋeyanaga gidadauda, matauta. E, gavadi ide agaideya ginalakayemu-ma faꞋina kanamatautaveꞋine, higa Yaubada ginavedewayaugida be yada koyona ana laufata ginaveleda. Ide gaveyao Yaubada kavekwaulaugena, medema Yaubada yana ilaꞋa vaita aiꞋalaꞋalata amine kananuhagana be kanabwavi. \v 28 Tuwaina kaꞋi kaliva saꞋeyana Mosese yana vehimeya gidayawelina ada toꞋita luhei o tohiye hidaꞋawatalatalainena digo, tovedewayauga keke gidahinekalikaliyeni, au bana kalivai-nadi vehimeya ana aiyawela faꞋina gidaꞋalika. \v 29 Mena kaliva Mosese yana vehimeya giyawelina-ma ana laufata lakahina, tu bana tovetumagana Yaubada Natuna givekwaulaugena-ma ana laufata wananuwenuwena aimo gavatubuga! Tova moyaꞋaina dewa koyona againe gihawahawahegena faꞋina huluvai-nadi againe Yaubada Natuna givekwaulaugena, Yesu dayagina Yaubada yana veyao ana iyaꞋiyaya be againe gikivemahamahalina-ma dayaginai-nadi gihawaveꞋiyohoyohoyena, AluꞋaluwa Mahalina nuwadoga givetalaiyena-ma gidaꞋihawadamanena. Mena dewai-nadi faꞋina ana matahiwadi lakahi-moꞋena ginanuhagana. \v 30 FaꞋina Yaubada a kahalamanena, Bana gigahe gigayo, \q1 IyaꞋeku kaliva adi matahiwadi ganaveledi. \q1 Iya ganalaufata. \m Kadu yana gahe saꞋeyana ma gigayo, \q1 Iya Kaiwabu yaku kaliva ganavedewayaugidi. \m \v 31 KaꞋi Yaubada Natuna kanavekwaulaugena amine o ada matahiwadi Yaubada Tomiya-vagata nimane kananuhagana, ada medema faꞋina kanamatautaveꞋine be higa keke Natuna kanavekwaulaugeni. \x - \xo 10:31 \xt Hi 6:4-8 \xt 2Veh 17:6 \xt Md 26:27-28\x* \x - \xo 10:31 \xt 2Veh 32:35-36, Lo 12:19\x* \s1 Yada wavetumagana vita tulina tulina kanaꞋatuvefaꞋilena. \p \v 32 Tu gavadi gavadi tova tuwaina agaimiya hilakayemu-ma wananuwa-nunauyena. Bana Yesu ana halamana faꞋina nuwami gimahalini-yo Yesu nibaineyao hivebutu hikivekoyomi, ada aulolo tagiya lakahina ana vediwe againe waꞋatuvefaꞋila. \v 33 Tamo tova yoꞋo matadiya hiꞋihawadamanemi kadu hikivekoyomi. Tamo tova tobohiyamiyao hikivekoyodi tu badi lilidiya wamidi be wavelugadi. \v 34 Tufoidi Yesu hivetumaganena faꞋina deliya hisedi tu yami wahinekalikali wamadubodadi. Ada badi tokivekoyo hiꞋela be yami lokoloko hidei babiya hilemami againe keke nuwami gidakoyo, au wagahe wagayo, “Ide yada lokoloko yamuyamumu-Ꞌowogina kadu miyamiya-vagahina wese lobameya gidadauda.” Ada au wavemwamwala. \p \v 35 Medema faꞋina yami asevatu keke wanahegeni. Au wanaꞋatuvefaꞋila be aimo ami laufata yamumuna Yaubada ginavelemi. \v 36 AtuvefaꞋila gilubodami be higa Yaubada yana nuwanuwa wanadibumuhigeni-yo yana laufata hagihagina giwonadabedabemi-ma wananuhagana. \v 37 WanaꞋatuvefaꞋila faꞋina Veyao Tuwaina ana buki gigahe gigayo, \q1 Tova kabiso-moꞋena BanaꞋe ginahobuꞋela \q1 amanadi ginaꞋela. Keke ginavekwalu. \q1 \v 38 Atu yaku kaliva yegayegadiyao \q1 vetumagana againe hinamiyami. \q1 Hai kaliva yana matauta faꞋina \q1 yana vetumagana ginasevauyena \q1 medema faꞋine keke nuwaku ginayamumu. \m Hidedemi Yaubada gigahe. \v 39 Atu ideꞋeyao keke badi yadi vetumagana hisevauyeni-yo agolaufofola hinuhagana-ma kalivai-dina, au ide badi vetumagana againe hiꞋatuvefaꞋila be kibababala hinuhagana-ma kalivai-dana. \x - \xo 10:39 \xt Md 6:20 \xt Hi 6:12 \xt Hab 2:3-4 \xt Lo 1:17\x* \c 11 \s1 Vetumagana ana nuwanuwa faꞋina. \p \v 1 Bana vetumagana hidede amine. Hai kaliva yana wavetumagana, medema ginuwaveꞋavina be Yaubada gavaimi gigahe medemi makewa ginanuhagana. Kadu gavadi gavadi hidadauda tu keke anafaiweya matane ginaꞋitadi, medema ginuwaveꞋavina vaita gaitomai-dina velemoꞋena hidadauda be aimo ginaꞋitadi. \v 2 Tuwai-moꞋena bwanenedeyao gaveyao Yaubada hivetumaganena toyogina, Yaubada badi yadi vetumagana faꞋina gihawaveyamumuyedi. \v 3 Yada vetumagana againe kahalamanena lobama be babi matatabuna Yaubada yana gahe againe gilakayemu. Yaubada gaitoma moyaꞋaina kaꞋitaꞋitana-ma gibubudi tu gaitomai-dina iꞋibubunidi keke tamo gavadi kaꞋitana-ma againe gidabubudi. \x - \xo 11:3 \xt 2Ko 5:6-7 \xt Aba 1:1\x* \s1 Ide Hibeliu kaliva bwanenedeyao Ebeli Inoki Nowa \s1 yadi vetumagana kahihina. \p \v 4 Vetumagana ana abaluvefota saꞋeyana ma tuwai-moꞋena Ebeli yana wavetumagana faꞋina yana abahawahega higa yana sifi Yaubada againe giꞋaliyena, ada Yaubada abahawahegai-nadi gihawaveyamumuyena. Tawagana Keni yana abahawahega higa yana faha Yaubada againe giꞋaliyena tu Yaubada keke gidahawaveyamumuyeni. Yaubada bana Ebeli yana abahawahega ana hawaveyamumu againe yana nuwanuwa gihawavemogatalena higa vaita gidagahe gidagayo, “Ebeli givetumaganeku faꞋina, bana kaliva yegayegana.” Ebeli giꞋalika tu yana vetumagana valeyana aimo gidadauda be tova adamoya enohega giveleveleda. \p \v 5 Kadu saꞋeyana ma bana Inoki yana wavetumagana faꞋina keke alika gidaꞋayauneni, au Yaubada lobameya gisilakahina. Ada Yaubada givaivedamanena faꞋina, kaliva bana wowona hilele-wayogena. Tu aimo keke gidanauweni againe, Yaubada bana faꞋine gigahe gigayo, “Bana Inoki nuwaku gikiveyamumuna.” \v 6 Ada kaꞋi keke yada wavetumagana, kadu keke-moꞋa adafaiweya Yaubada nuwana kanakiveyamumuni. Hai kaliva nuwanuwana Yaubada matane ginayemuyemu, medema gilubodana be gidavetumagana vaita Yaubada gimiyamiya-vagata ada gaveyao Yaubada hilelelena, medema ginanuwakabubuyedi. \p \v 7 Kadu bana Nowa yana wavetumagana faꞋina, Yaubada yana venuwaꞋata vaita gavadi aimo ginalakayemu-ma givenogalena. Mena agolaufofola aimo keke gidaꞋitani tu Yaubada yana gahe gidibumuhigena, ada waka gitalana ana unuma adi kibababala faꞋina. Mali kaliva keke Yaubada hidavetumaganeni tu Nowa yana vetumagana againe yadi nuwanuwa koyona ma giseyemaunena. Kadu Yaubada givetumaganena faꞋina, Yaubada bana faꞋine gigahe gigayo, “Bana Nowa kaliva yegayegana.” \x - \xo 11:7 \xt Aba 4:3-5 \xt Aba 5:24 \xt Aba 6:13-22\x* \s1 Abelahamo yana vetumagana kahihina. \p \v 8 KaduꞋe bana Abelahamo yana wavetumagana faꞋina, Yaubada yana nuwanuwa bana againe gikovena ana toveya givenogala, ada babi Yaubada giwonadabedabena be higa aimo ginavelena babi-nadi againe gina. HaꞋagaine ginauna-ma keke gidahalamaneni tu au aiꞋadi yana melala gihegena be gina. \v 9 Yana wavetumagana faꞋina, babi Yaubada giwonadabedabena-ma againe vaita hawahawala amine gimiyami. Keke manuwa gidayogoni, au falai manugose kwafilidiya hibubuna-ma againe gimiyami be ginumiyamiyanana. Meda anafaiweya natuna Aisake kadu tubuna Yakobu falai againe himiyami, ada Yaubada babi-nadi faꞋina Abelahamo againe giwonadabadaba amine kadu badi agaidiya giwonadabadaba. \v 10 Abelahamo hawahawala amine falai againe gimiyami faꞋina keke gidanuwanuwa lakahina. Gilulauboda be abamiya miyamiya-vagahine ginaluku. Yaubada Tauna yana nuwanuwa amine mena abamiyai-nadi lobameya gikivemididina. \p \v 11 KaduꞋe Abelahamo givekaliva kadu Sela kakalina tu givesilakai nonogana Abelahamo yana wavetumagana faꞋina, vavinena Yaubada gifaiwalavelena be givehifuga. Hidedemi ginuhagana faꞋina Yaubada yana wonadabadaba givetumaganena. Yaubada giwonadabadaba vaita Sela natuna kaliva ginavenatunena ada Abelahamo gigayo, “Wona velemona Yaubada gavaimi giwonadabadaba medemi ginalakayemu.” \v 12 Ada au Sela hivehifuga. Moganedi Abelahamo givekaliva higa vaita keke anafaiweya kwamana ginaꞋivetubugini. Givekaliva nonogana bana againe bwaneneneyao moyaꞋai-moꞋedi hitubuyemu. Muliya adi yoꞋo vaita ibadibadi lobameya amine, kadu vaita makama taliyeya keke adafaiweya kanakilagalagani-ma amine. \p \v 13 Tu badi Abelahamo ana unuma kalivai-dina aimo vetumagana againe himiyami tu hiꞋalika. Gavaimi Yaubada giwonadabedabedi, medemi aimo keke hidanuhagani tu yadi wavetumagana hiꞋalika. Keke hidanuhagani tu mena Yaubada yana wonadabadaba aimo lauveya giyemuyemu-ma nuwadiya hiꞋitana, ada medema faꞋina hivesiule. Ada taudiyao higahe vaita badi hawahawala amine hida babi againe hidanumiyamiyanana. \v 14 Kaliva medede amine higahe againe, au kahalamanena taudiyao yadi melala hilelelena be againe hinamiyamiya-vagata. \v 15 KaꞋi melala hihegena-ma hidanuwa-nunauyena digo, kadu nuwanuwadi medede againe hidayewadi. \v 16 Atu melala hihegena-ma keke hidanuwa-nunauyeni, au nuwanuwadi mali melala yamumu-moꞋena higa yadi melala lobama againe hinamiyami. Ada au Yaubada kikaiwabu-moꞋena nonogana nuwanuwana Abelahamo ana unuma kalivai-dina faꞋidiya Tauna givewagana gigayo, “Iya yadi Yaubada.” Medema faꞋina yadi melala lobameya ahe gikidewedewena. \p \v 17-18 Tu bana Abelahamo ma tauna boi Yaubada gigahena gigayo, “Bana natu Aisake kadu bwaneneneyao agaidiya a egana ginayemuyemu.” Muliya Yaubada Abelahamo gigaluvaluvana be higa ginahalamanena kaꞋi bonana ginaꞋabina o kaꞋi keke. Gigahena gigayo, “Natu Aisake abaveyao faꞋina unaluveꞋalikana.” Gigahe-yo Abelahamo gikidewadewa vaita natuna Yaubada againe ginahawahegena. Boi Yaubada bana againe giwonadabadaba higa vaita Aisake againe ana unuma hinamoyaꞋai, atu Yaubada givetumaganena faꞋina Aisake higa natuna anakaibeꞋu-moꞋa keke gidanuwaloloneni. \v 19 Nuwahinagene ginuwanuwa higa vaita Yaubada kaliva alikeya anafaiweya ginasivemididina, ada au natuna gidaluveꞋalikana ma Yaubada gihawatana. Hidema ana nuwanuwa ma vaita Aisake gidaꞋalika tu alikeya gidamididi-havagi be tamana againe gidayewaꞋela. \x - \xo 11:19 \xt Aba 12:1-5 \xt Hi 13:14, Ha 21:2 \xt Aba 15:6 \xt Aba 15:5 \xt Aba 22:9-12\x* \s1 Aisake, Yakobu, Yosefa yadi vetumagana kahihina. \p \v 20 Kadu bana Aisake yana wavetumagana faꞋina, natuneyao Yakobu be Iso gigahenuwakabubuyedi gigayo, “Aimo Yaubada amiꞋiselu ginanuwakabubuyemi.” \v 21 Bana Yakobu yana wavetumagana faꞋina, giꞋaliꞋalika tu Yosefa natuneyao adiꞋiselu gigahenuwakabubuyedi. Yana wavetumagana yana aiwaleya giliyaliyaveꞋavina tu Yaubada gihahawadavadavana ada au giꞋalika. \v 22 Bana Yosefa yana wavetumagana faꞋina, yana alika ana tova giyemu againe yana yoꞋo miIsileli agaidiya gigahe vaita tova mulina Yaubada ginavegaꞋauledi be Idifita hinanuyabuyabuna. Kadu vehimeya tauna luluna faꞋina giveledi, higa vaita babi againe aimo hinana-ma hinavetauna. \x - \xo 11:22 \xt Aba 27:27-29, 39:40 \xt Aba 48:15-16 \xt Aba 50:24-25\x* \s1 Mosese yana vetumagana kahihina. \p \v 23 Kadu bana Mosese hinana tamana yadi wavetumagana faꞋina, Mosese gitubuga againe bana miIdifita adi tokaiwabu yana vehimeya fwefweya kaliva adi luveꞋalika faꞋina hidibutoyogena, ada Mosese vaikohi tohiye agaidiya hisevauyena. Kwamana ana ita hagihagi-moꞋena faꞋina, yadi wavetumagana tokaiwabu yana vehimeya keke hidamatauseni ada au hisevauyena. (Muliya feyawa againe hidodona digo gufeya hiseni-yo miIdifita adi tokaiwabu ana egana Felo natuna kwamayoku Mosese wafeyawana gufeya hinuhagani-yo hifayayena.) \p \v 24 Atu bana Mosese yana wavetumagana faꞋina, ahe gilakata againe egana kikaiwabuna, higa hivewagana Felo natuna kwanayoku natudi ma eganai-nadi gidibutoyogena. \v 25 Gigahe gigayo, “KaꞋi Felo yana manuweya ganamiyami digo, akufaiweya hida babi ana gaitoma hagihagina gananuhagana be yaku wavemwamwala ganamiyami. Tu mena gaitomai-dina au havahavaina ada iya Yaubada yana yoꞋo kalivana faꞋina, keke nuwanuwaku Felo yana manuweya ganamiyami-yo Yaubada ganakiloweni. Au ganana Yaubada yana yoꞋo miIsileli agaidiya ganamiyami. KaꞋi miIdifita miIsileli hikikivekoyodi amine iya hinakivekoyoku digo, hinakivekoyoku.” \v 26 Au hidede amine Mosese ginuwanuwa, faꞋina gihalamanena lokolokofou moyaꞋaina miIdifita adi tokaiwabu yana manuweya anafaiweya ginavaina, tu medema gaitoma-kawowo bana matane. Gina miIsileli buye himiyami faꞋina, ihawadamana lakahina ginuhagana tova mulina Bana Keliso ginuhagana amine, tu medema gaitoma lakahina Mosese matane. Tova moyaꞋaina Yaubada yana laufata hagihagina ginuwa-nunauyena faꞋina, Keliso higa Yaubada yana Tovegida aimo ginahobuꞋela-ma faꞋine kaliva yadi ihawadamana againe gihawahegena. \p \v 27 Kadu Mosese yana wavetumagana faꞋina, keke miIdifita adi tokaiwabu yana nuwakoyo gidamatauseni tu Idifita ginuyabuyabuna. GiꞋatuꞋatuvefaꞋila faꞋina tova moyaꞋaina gihuluhuluva vaita Yaubada gidaꞋitaꞋitani, BanaꞋe ide keke adafaiweya kadaꞋitani amanadi. \v 28 Yana wavetumagana faꞋina Yaubada yana vehimeya lobama ana tovenuwaꞋata yana Abamaduviviya faꞋina gidibumuhigena. MiIsileli givehimeyedi be sifi kabiꞋona hiluveꞋalikana digo yadi manuwa ana wanafali ana luhega dayagina againe hikiveduvedubana, be higa lobama ana tovenuwaꞋata mena iyaꞋiyaya ginaꞋita-yo ginamaduviviyedi be keke adi tomoꞋainagona ginaluveꞋalikadi badi miIdifita adi tomoꞋainagona ginaluveꞋalikadi amine. \x - \xo 11:28 \xt Yem 1:22, 2:1-2 \xt Yem 2:10 \xt Hi 13:13\x* \x - \xo 11:28 \xt Yem 12:51 \xt Yem 12:21-23\x* \s1 Vetumagana ana abaluvefota moyaꞋaina miIsileli tulidi tulidi \s1 kahihidi agaidiya gidadauda. \p \v 29 Kadu badi miIsileli yadi wavetumagana faꞋina, yadi ota lehaga ana egana Lehaga Yabeyabelina againe hiyemu-yo Yaubada yana gahe againe lehaga giꞋawaina, fafaline fafaline gimidimidi tu miIsileli vaita avaleya amine hidamana. Tu miIdifita hivebutu hivenegadi againe lehaga giluꞋamuvedamadi be moyaꞋaidi hitowaꞋalika. \p \v 30 Kadu miIsileli yadi wavetumagana faꞋina, melala lakahina ana egana Yeliko againe hiyemu digo melala kwaune hilulaudeli be aiyeta seveni agaidiya hinunuwaliliuga-yo melala ana ala kugakugana tauna gibeꞋu. \v 31 Badi vineYeliko kwamayoku yamayamadadadi ma adi egana Leyabi yadi wavetumagana faꞋina, keke badi miYeliko Yaubada hidibutoyogena-ma buye hidaꞋalika. (MiIsileli Yeliko ana fafaliya hiyemu-yo kaliva adiꞋiselu hiꞋiveninisedi be hinaluyavaga.) Badi Leyabi mena tolauyavaga adiꞋiselu yadi manuweya hivegaꞋauledi be hilugolegoledi faꞋina, badi kwamayoku-dina keke hidaꞋalika. \p \v 32 Tu kaliva moyaꞋaidi yadi wavetumagana kahihidi aimo gidadauda tu kaꞋi ganalukahihiyena digo, tova ginahavaina. Badi kalivai-dina adi egana ma Gidiyona, Beleki, Samisoni, Yefeta, Devida, Samuwela kadu Yaubada bonana ana toꞋawatalatalaina tulina tulina. \v 33 Badi yadi wavetumagana faꞋina, tufoidi nibaidiyao agaidiya hilulugaviya be hiꞋivehamumudi, tufoidi nuwanuwa tunutunugina amine yadi yoꞋo hivehimeyedi, tufoidi gavaimi Yaubada giwonadabadaba medemi hinuhagana. Kadu tufoidi kevakeva manimaninidi adi egana laiyoni hiꞋela vaita hinayovadi againe, Yaubada awadi gikibodana. \v 34 Tufoidi yadi wavetumagana faꞋina, nibaidiyao aiꞋalaꞋalata toyogine hihegedi tu Yaubada ai giluvekweꞋuna. Tufoidi nibaidiyao hiꞋela be yadi feto againe hinaluveꞋalikadi tu Yaubada gilugolegoledi. Tufoidi kowakowadiyao tu Yaubada gifaiwalaveledi. Tufoidi gaviya againe hifaiwala-moꞋa be mali yoꞋo yadi tolugaviya hiluvilidi. Vevine tufoidi yadi wavetumagana faꞋina, Yaubada yadi toꞋalika gisivemidididi be giveleyewedi. \x - \xo 11:34 \xt Yem 14:21-31 \xt Yos 6:12-21 \xt Yos 2:1-21, 6:25\x* \x - \xo 11:34 \xt Dan 6:22 \xt Dan 3:23-27 \xt 1Kin 17:17-24, 2Kin 4:18-37\x* \s1 Tufoidi yadi wavetumagana nonogana vita hinuhagana. \p \v 35 Atu kaliva tufoidi ma yadi wavetumagana nonogana nibaidiyao nimadiya himiyami tu hivebutu hiyogodi-yo hikivekoyodi higayo, “KaꞋi Yaubada wanavekwaulaugena amine o anayaumi be wanana yami manuweya.” Tu badi higayo, “Keke Yaubada anavekwaulaugeni. KaꞋi wanaluveꞋalikama digo, anamididi-havagi be Yaubada buye anamiyami hagihagina.” Ada au nibaidiyao hikikivekoyodi tu hiꞋalika. \v 36 Kadu tufoidi Yaubada againe hivetumagana faꞋina, nibaidiyao hihawavelaigedi ada himunukoyokoyodi, kadu bulava againe hiyogodi be deliya hihegedi. \v 37 Tufoidi yadi wavetumagana faꞋina hitutuveꞋalikadi, tufoidi sowa againe hibobolugadi, tufoidi feto againe hiluveꞋalikadi, tufoidi hiwavidi be yadi melala hihege-yo adi kaleko keke faꞋina sifi manugose kwafilidi hiꞋosena be hitogatogadadana, adiga keke, lokoloko keke, abadauda keke. Ada au tova moyaꞋaina nibaidiyao hikikivekoyodi. \v 38 E, hiwavidi be babigaga againe kadu oyeya hinunudadana, vatuluma kadu gou againe hivemanuwa. Badi tomiyababi Yaubada keke hidahalamaneni-ma nuwadi giꞋuyuyu-moꞋa faꞋina, badi tovetumagana vaita iyohoyoho badi matadiya. Tovetumagana kaliva hagihagidiyao nonogana yadi yamumu mena kaliva koyodiyao hifaniyena be hiwavidi. \p \v 39 Tu Yaubada mena kalivai-dina moyaꞋaidi yadi vetumagana faꞋina gihawaveyamumuyedi be valeyadi kanogalina. Yadi wavetumagana nonogana gaitoma hagihagi-moꞋena badi ide tovetumagana moyaꞋaida Yaubada giwonadabedabeda-ma keke hidanuhagani. \v 40 Gavadi-yo keke hidanuhagani? Tuwai-lokalokana Yaubada kadu ide faꞋideya ginuwanuwa be yana vevai yamumu-moꞋena gikidewedewena, higa adi ihagihagi-moꞋa keke hinamadunuhagani. Au yana vevai ana tova ginalakayemu againe badiꞋiyao kadu ideꞋeyao seꞋeyaine ginaꞋihagihagiye-moꞋeda be mahamahalideyao Yaubada buye kanamiyamiya-vagata. \x - \xo 11:40 \xt Yel 20:2, 37:15-16\x* \c 12 \s1 Tova moyaꞋaina Yesu kananuwa-nunauyena. \p \v 1 Ide gavaiyami? Badi kalivai-dina yadi wavetumagana galukahihiyedi-ma adi yoꞋo lakahi-moꞋena vaita buhibuhi amine himidififida be yadi vetumagana ana abaꞋita kaꞋitaꞋitana. Badi vetumagana faꞋina abaꞋita hidede amine hivehawaleda faꞋina, yada eda Yaubada giseyemaunena-ma againe kanamaduna. KaꞋi hida babi ana gaitoma faꞋina kananuwanuwa lakahina, medema vaita kaleko gidaꞋalagavida amine. Au kanavehalilina be kanasena be higa adafaiweya kanamadu-hagihagi. Kadu nuwanuwa koyona vaita bulava amine giyogoda-ma kanagolohina be Yaubada yana eda againe yada waꞋatuvefaꞋila kanamaduna. \v 2 Medede amine kananauna tu Yesu kanaꞋitadone-vagahina. Bana Yesu yada vetumagana inubana kadu yana veluga againe yada vetumagana ginatubuga-moꞋa. Alika kelose againe abawowomumu lakahina. Atu Yesu ginuwanuwa gigayo, “Aimo vemwamwala lakahina Yaubada matane gananuhagana faꞋina, kelose ana wowomumu keke gananuwenuweni.” Ada au kelose ana aulolo kadu ana wowomumu giꞋatuvefaꞋilena be Yaubada yana didigaꞋuꞋu iꞋatagine givetogana. \v 3 Yesu wananuwa-nunauyena. Kaliva koyodiyao yadi kivekoyo gavadawana tu giꞋatuvefaꞋiledi. KaꞋi kaliva omi hinakivekoyomi, Yesu yana atuvefaꞋila wananuwa-nunauyena be higa keke wowomi ginalogilogi keke yami asevatu ginahavaini. \p \v 4 Yesu koyona ana dibutoyoga againe givedivediwe tu nibaineyao hiluveꞋalikana be dayagina gimadu. Omi wavedivediwe be higa koyona wanadibutoyogena, tu nibaimiyao dayagimi aimo keke hidavemaduhegehegeni. \v 5 Yaubada yana gahe saꞋeyana nuwami maꞋi giꞋafolefolena o kaꞋi keke? Veyao Tuwaina ana bukiya gigahe vaita omi natuneyao gidaluꞋageyemi gigayo, \q1 Natuku, Iya ya Kaiwabu matahiwadi \q1 abakivenuwavilana faꞋina gavele ana toveya, \q1 unavenogala, keke unamiya-kawowo. \q1 Iya gadakeye ana toveya, \q1 keke unawowologilogi. \q1 \v 6 Gaveyao agaidiya yaku nuwanuwa gasena \q1 medema kivenuwavilana faꞋina gatafidi. \q1 Gaveyao gahawavenatunedi, \q1 medema gavematahiwadiyedi. \q1 Hidema faꞋina Iya yami Kaiwabu \q1 omi natukweyao gakivenuwavilami. \m Hidedemi Yaubada natuneyao adi kivenuwavilana faꞋina gigahe. \p \v 7 Medema faꞋina aulolo tagiya wanaꞋatuvefaꞋilena wanagayo, “Yaubada gikivenuwavilaku.” Omi weꞋoweꞋo tamadiyao moyaꞋaimi natumiyao watafitafidi be wanakivenuwaviladi faꞋina. Meda anafaiweya Yaubada gihuluva vaita omi natuneyao faꞋina, aulolo tagiya givelevelemi be higa ginakivenuwavilami. \v 8 Yaubada natuneyao moyaꞋaida gitafitafida be ginakivenuwavilada. KaꞋi omi keke gidatafitafimi digo, kadu omi keke natuneyao velemoꞋena, au vaita eda natuna tamana keke ma amine wamimiyami. \v 9 KaduꞋe, tamadeyao ide kabiꞋodeyaoya hikivenuwavilada be kawowomumuyedi. Atu Bana Yaubada aluꞋaluwada Tamana faꞋina, yada wawowomumu lakahina bonana kanaꞋabina be kanamiyami hagihagina. \v 10 Tamadeyao babiya tova kabisonaga ide kabiꞋodeyaoya gavaimi hinuwanuwa amine hitafitafida be hinakivenuwavilada. Tu Yaubada Tamada lobameya ada ihagihagi faꞋina gitafitafida be higa Bana kaliva mahamahalina amine ide mahamahalideyao kanamiyami. \v 11 Abakivenuwavilana kanuhagana ana toveya, ada ayauna keke hagihagina, keke kadavemwamwala. Tu muliya kaꞋi Tamada yana kivetuvetunu kanavenogalena, au guwana nuwanuwa yegayegana yada dewa againe kanaseseyemaunena ada yada wanuwayamumu kanamiyami. \p \v 12 Ma aulolo tagiya againe Tamada gikikivenuwavilami faꞋina, nimami giꞋamehomehona-ma wanakivefaiwalana, tugami giꞋaꞋakulakulana-ma wanakivetoyogina be wanaꞋasevatu Yaubada yana eda againe wananauna. \v 13 E, eda tubuyamuyamumuna againe wananauna be gaveyao hinuwanuwaluga vaita agedi felafelana amine, medema agedi keke wanavebahini. Au yami dewa hinaꞋita-yo nuwadi ginavesaꞋeya be hinanauna yamumuna. \x - \xo 12:13 \xt 1Ko 9:24-25 \xt Hi 1:3, 3:1 \xt Md 27:28-44\x* \x - \xo 12:13 \xt Gah 3:11-12 \xt Ha 3:19 \xt 2Veh 8:5\x* \s1 Taumiyao wanaꞋitaveꞋavimi be keke Yaubada \s1 wanadibutoyogeni. \p \v 14 Tova moyaꞋaina wanagagaluvaluva be kaliva moyaꞋaidi veyao againe buye wanamiyami, kadu dewa mahamahalina wanahuluhuluvina. KaꞋi yami dewa keke mahamahalina, kadu keke Kaiwabu wanaꞋitani. \v 15 Yaubada yana nuwadoga givetalaiyena be higa adafaiweya kanadewadewa mahamahalina. WanaꞋitaveꞋavimi be keke tamo hakwadi agaimiya ginakaliꞋuho higa vaita Yaubada yana nuwadoga keke ginavivaini. Kadu wanaꞋitaveꞋavimi be keke tamo hakwadi agaimiya nuwanuwa golagolana walamina ginavegilili ada guwana ginayemu be moyaꞋaidi agaidiya ginadamadamana. \v 16 WanaꞋitaveꞋavimi be keke tamo hakwadi ginaꞋudo. Kadu wanaꞋitaveꞋavimi be keke tamo hakwadi agaimiya bana bwaneneda Iso amine Yaubada ginavekwaulaugeni. (WaꞋita, Iso yana koyona hidede amine. Bana tomoꞋainagona faꞋina vaita tamana Aisake yana lokolokofou kadu Yaubada yana veyao ana wonadabadaba guwana higa yana kaiwabu bana ginavaina.) Tova saꞋeyana Iso mafu gilau-moꞋena ada ana duꞋu ma bana taina yana aꞋaya gikimonevedamanena. Yaubada yana wonadabadaba keke gidanuwenuweni. Au yanaꞋa ana tova saꞋeyanaga ginuwenuwena ada hidedemi Yaubada givekwaulaugena. \v 17 Ada wahalamanena muliya nuwanuwana tamana ginagahenuwakabubuyena tu gigahena gigayo, “Auwe. Ahe taini gavelena.” Ada au tuwaina Yaubada givekwaulaugena faꞋina, keke gidavaini. Gitagitagi lakahina higa vaita yana vekwaulauga ginayawelina tu keke anafaiweya. \x - \xo 12:17 \xt Lo 12:18 \xt Ef 4:31 \xt Aba 25:33-34 \xt Aba 27:32-40\x* \s1 Keke veyao tuwaina ana vehimeya againe wadamiyami, \s1 au veyao ivagune wamimiyami. \p \v 18 Tu omiꞋiyao ma kaꞋi nuwanuwami Yaubada liline wanayemu, keke bwanenemiyao miIsileli tuwai-moꞋena hinuhagana amine omi wananuhagani. Badi gaitoma adifaiweya hinaꞋitana o kaꞋi hinanogalina-ma liline hiyemu. Tuwai-moꞋena Yaubada oya Sainai getane gimiyami tu miIsileli oya liline hiyemu. Oya againe aiꞋalaꞋalata lakahina siyona gilakalaka-ma hiꞋitana, kadu lobama giꞋuyuyu be umalovana gisena ada malaꞋayega gimadu. \v 19 Hiulega agona lakahina kadu Yaubada agona lakahina hinogalina, ada hidedemi Bana agona hinogalina againe himatautaveꞋine Mosese higahena higayo, “Auwe. Keke nuwanuwama Yaubada agona ananogali-havagileni.” \v 20 FaꞋina Yaubada ahe gigahe gigayo, “Keke tamo hakwadi hida oya hawahawatana againe ginalaka. KaꞋi ginalaka digo, wanatutuveꞋalikana. KaꞋi kevakeva digo, au aiꞋadi wanatutuveꞋalikana.” Mena Yaubada yana hawata faꞋina aseꞋasedi giꞋakolukoluna. \v 21 Kadu Mosese tauna gaitomai-dina matamatauhidi giꞋitadi againe gigahe gigayo, “Yaku wamatauta gavetavetatava.” \p \v 22 Tu omi veyao ivaguna ana vehimeya againe wamimiyami-ma Yaubada liline wayemu-yo keke oya Sainai againe wadana. Au omi oya Saiyoni higa Yaubada Tomiya-vagata yana melala againe wayemu, bana kavewagana lobama ana Yelusalema. Medede againe lobama ana tovenuwaꞋata Yaubada ana davadava faꞋina yadi wavemwamwala hivagaꞋauta, adi yoꞋo lakahi-moꞋena keke adafaiweya kanakilagalagadi ma badi lilidiya wayemu. \v 23 Omi badi Keliso yana yoꞋo agaidiya himidiluku be adi egana lobama ana buki againe Yaubada giꞋetoladina kalivai-dina lilidiya wayemu. Bana Yaubada kaliva moyaꞋaidi adi tovedewayauga ma liline omi wayemu. Badi kaliva yegayegadiyao hiꞋalika be aluꞋaluwadi hagihagidi lobameya himimiyami kalivai-dina lilidiya wayemu. \v 24 Omi Yesu liline wayemu, BanaꞋe Yaubada ideꞋeyao adahinafeya gimidi-yo giulayagiyagilida be veyao ivaguna giꞋihagihagiyena, ada Bana dayagina veyao-nadi ana iyaꞋiyaya. Boi tuwai-moꞋena bana Ebeli dayagina gimadu againe ana toluveꞋalika laufata Yaubada nimane givaina. Tu bana Yesu dayagina Ebeli dayagina ana nuwanuwa gitubuhegena, faꞋina Yesu dayagina gimadu againe ide tokoyona yada koyona ana aiyawela Yaubada nimane kavaina. \x - \xo 12:24 \xt Yem 19:12-13,16-20, 20:18-21 \xt Ha 21:2, 5:11\x* \x - \xo 12:24 \xt Lu 10:20 \xt Hi 8:6 Aba 4:10\x* \s1 Yaubada aimo babi be lobama ginaliꞋuna faꞋina, yada wamatauta kanadavana. \p \v 25 Tova adamoya Yaubada ide agaideya gigahegahe. WanaꞋitaveꞋavimi be keke wanadibutoyogeni. Tuwai-moꞋena miIsileli Yaubada agona oya Sainai hidei babiya hinogalina tu yana vehimeya hidibutoyogena, ada au yadi dewa ana laufata keke adifaiweya hidaꞋoseni. Tu ideꞋeyao ma Yesu Keliso lobameya gimimiyami-ma Yaubada yana venuwaꞋata agaideya gigahegaheyena. KaꞋi ide kanavekwaulaugena, yada dewa ana laufata keke-moꞋa adafaiweya kanaꞋoseni. \v 26 Tuwai-moꞋena Yaubada agona oya Sainai againe gikova ana toveya, babi giliꞋuliꞋu. Tova adamoya giwonadabadaba gigayo, “Tova saꞋeya-moꞋena babi ganaliꞋuliꞋuna tu keke babigaga au kadu lobama buye ganaliꞋuliꞋuna.” \v 27 Mena hifufu “tova saꞋeya-moꞋena” ma ana nuwanuwa hidede amine. Gaitoma moyaꞋaina iꞋibubunidi ginaliꞋudi-yo hinayawowola be higa gavadi gavadi keke-moꞋa anafaiweya ginaliꞋuliꞋu-ma ginaduva-vagata. \p \v 28 Au hidede amine Yaubada gaitoma moyaꞋaina ginaliꞋuliꞋuna tu ide yana melala keke-moꞋa ginaliꞋuliꞋu-yo ginayawowola-ma againe kanaluku be yana itaveꞋavina againe kanamiyamiya-vagata faꞋina, kanavesiule ada au yada wawowomumu kadu yada wamatauta Yaubada kanahawadavadavana be hidedemi nuwana kanakiveyamumuna. \v 29 Yada Yaubada vaita aiꞋalaꞋalata amine. AiꞋalaꞋalata gaitoma moyaꞋaina giꞋalayauyaulena amine, yada Yaubada gaitoma koyona moyaꞋaina ginaluyaweli-Ꞌowona. Medema faꞋina yada wamatauta kanahawadavadavana. \x - \xo 12:29 \xt Hi 2:1-3, 10:28-29 \xt Yem 19:18 \xt 2Veh 4:24\x* \c 13 \s1 Dewa hagihagina tulina tulina faꞋina gikivetuvetunudi. \p \v 1 Tu omi Keliso yana yoꞋogaga againe wavetobohiyana faꞋina, tova moyaꞋaina buye wanaveꞋanuwanuwakabubu. \v 2 KaꞋi Keliso yana kaliva boi keke wadaꞋitadi-ma mali melaleya hinatauya be hinaꞋela, au badi agaidiya nuwami ginanauna ada yami manuweya wanavegaꞋauledi be wanaꞋitaveꞋavidi. Boi kaliva tufoidi lobama ana tovenuwaꞋata vaita wakawaka amine hiꞋela-ma yadi manuweya hivegaꞋauledi be hiꞋitaveꞋavidi. Hivaitana badi wakawaka ma kaliva-kawowo, tu muliya hihalamanena badi Yaubada yana tovenuwaꞋata. \v 3 Tu badi tobohiyamiyao deliya himimiyami-ma wananuwa-nunauyedi vaita omi badi buye yogoyogonimiyao wadamiyami. Meda badi nibaidiyao hikivekoyodi-ma wananuwa-nunauyedi vaita omi badi buye aulolo tagiya wadanuhagani. \p \v 4 KaꞋi omi naginagimiyao, medema hagihagina. Tu omi kaliva vavinemiyao agaidiya wanamiyaveꞋavina be keke mali vevine buye wanadauda. Omi vevine moganemiyao agaidiya wanamiyaveꞋavina be keke mali kaliva agaidiya wananauna. Yaubada badi toꞋudo kadu yamayamadadadiyao matahiwadi ginaveledi. \v 5 WanaꞋitaveꞋavimi be keke tova moyaꞋaina mani nuwami ginavivaini. Gavadi gavadi agaimiya hidadauda, medema faꞋidiya wananuwanuwa wanagayo, “Medema gaitomai-dina au akufata.” Au hidede amine keke mani wanaꞋitanuwavaiyeni, faꞋina Yaubada ami itaveꞋavina faꞋina Veyao Tuwaina ana buki againe gigahe gigayo, \q1 Keke-moꞋa gananuyabuyabu. \q1 Keke-moꞋa ganahege. \m \v 6 Hidedemi Yaubada gigahe faꞋina, yada waꞋasevatu adafaiweya kanagahe kanagayo, \q1 Bana Kaiwabu aku toveluga, \q1 keke ganamatauta. \q1 Kaliva agaikuya gavaimi hinaga? \q1 Keke ganamatausedi. \x - \xo 13:6 \xt Yo 13:34 \xt 1Fi 4:9 \xt Md 25:36 \xt Yos 1:5, 1Ti 6:8-10\x* \x - \xo 13:6 \xt Sam 118:6\x* \s1 Ami tonagona bonadi wanaꞋabina be Yesu Keliso \s1 againe wanaluluveꞋavina. \p \v 7 Badi ami tonagona boi Yaubada bonana agaimiya hilumamalena-ma wananuwaꞋuduꞋududi. Yadi wavetumagana Yesu Keliso againe hiluluveꞋavina yadi alika ana maka. Au wananuwa-nunauyedi be yadi vetumagana wanaveꞋuveꞋuꞋulena. \v 8 Yesu Keliso au gimiyamiya-vagata ada keke tamo tova yana nuwanuwa tulina tulina. Au boi tuwaina gimiyami amine, meda tova adamoya gimimiyami kadu tova mulina ginamiyami tova inaga inaga keke ana abalauyabu. \p \v 9 OmiꞋiyao ma taumiyao wanaꞋitaveꞋavimi be keke nuwanuwa tulina tulina o kaꞋi vehawala ivaguna againe kaliva hinanuwaꞋabiyemi. Vehimeya o hawata kevakeva tulina tulina faꞋina hiyakahina higa vaita kevakeva aseꞋasemi ginaꞋihagihagiyena. Tu kevakeva keke aseꞋaseda ginakivevatuni, au Yaubada yana nuwadoga medema aseꞋaseda ana abakivevatu. FaꞋina gilubodami be asevatu Yaubada againe wanalelena. \v 10 Badi abaveyao ana tofaisewa Mosese yana vehimeya himuliyena-ma yomuyomu kaliva yadi abaveyao hiluluveꞋalikadi tu kevakeva tufona hiꞋauꞋana. Tu yomuyomu koyona ana abaꞋaiyawela faꞋina hiluluveꞋalikadi-ma keke hidaꞋuꞋani, au kevakeva hikabuna be giꞋala-Ꞌowona. Tu ide Yesu kamuliyena-ma keke kevakeva againe leme kadanuhagani. Au Yesu Tauna yana alika kelose againe yada koyona ana aiyawela kanuhagana, ada badi aimo yomuyomu yadi alika againe leme hilelelena-ma keke adifaiweya Yesu yana alika againe yadi koyona ana aiyawela hinanuhagani. \x - \xo 13:10 \xt Ha 1:17-18 \xt Lo 14:17, 1Ko 8:8\x* \p \p \v 11 Abaveyao ana tofaisewa kikaiwabuna yomuyomu dayagidi Vetawana Tabu-moꞋa againe ginunauwena be higa koyona ana abaꞋaiyawela ginafaisewana. Tu yomuyomu kevakeva-moꞋena melala kwaune hikabukabuna be giꞋalaꞋala-Ꞌowona. \v 12 Meda anafaiweya Yesu abaga Yelusalema melala kwaune gina yana watagiya giꞋalika be Tauna dayagine yana yoꞋogaga gikiveyeveyegada. \v 13 Au hidede amine Yesu dayagina abaveyao tuwaina gitubutagona faꞋina, mena tafalolo tuwaina kananuyabuyabuna be Yesu ana tafalologaga againe kanadamana. KaꞋi ide Yesu againe kaluluveꞋavina faꞋina kaliva ginakivekoyoda be wowomumu ginaveleda, au Yesu wowomumu giwahina amine ide kanawahina. \v 14 Hidei babiya melala againe kamimiyami-ma keke melala miyamiya-vagahina. Au melala miyamiya-vagahine aimo kanaluku melalai-nadi faꞋina kalulauboda. \p \v 15 Ada au Yesu yada abaveyao ana tofaisewa kikaiwabuna ide faꞋideya Yaubada matane gimidimidi faꞋina, tova moyaꞋaina yada abahawahega Yaubada againe kanaꞋaliꞋaliyena. Keke yomuyomu kanaveleveleni, au yada davadava kanavelevelena. E, Yaubada ana davadava awadeya ginayemuyemu kanagayo, “Yaubada ana egana kikaiwabuna.” \v 16 Tova moyaꞋaina nuwakabubu againe nuwami ginanauna be yami giba againe tobohiyamiyao wanaveluvelugadi. KaꞋi medede amine wanahawahawahega, au vaita BanaꞋe wahawadavadavana ada mena yami hawahega faꞋina nuwana giyamumu. \p \v 17 Tu ami tonagona bonadi wanaꞋabina be agevavadiya wanamiyami. Yaubada adi vehimeya giveledi higa aluꞋaluwami hiꞋitaꞋitaveꞋavina, ada aimo tova mulina Yaubada ginavedewayaugidi kaꞋi hiꞋitaveꞋavimi yamumuna o kaꞋi koyona. Medema faꞋina bonadi wanaꞋabina be adifaiweya yadi wavemwamwala hinaꞋitaveꞋavimi, keke yadi wanuwavita. KaꞋi yami dibutoyoga againe nuwavita wanaveledi, omi keke yamumu wananuhagani. \p \v 18 Tu ime faꞋimeya wanaveꞋoꞋola. Ime anuwaveꞋavina higa vaita yegayegameyao Yaubada matane adamiyami be keke tamo vita nuwafoumeya adaꞋayauneni, ada nuwanuwama tova moyaꞋaina anadewadewa hagihagina faꞋina wanaveꞋoꞋolema. \v 19 Nuwanuwaku lakahina iya faꞋikuya wanaveꞋoꞋola toyogina be higa omi agaimiya ganamaduyewaꞋela. \x - \xo 13:19 \xt 1Veh 16:27 \xt Yo 19:17 \xt 1Fi 4:1,14 \xt Hi 11:16\x* \x - \xo 13:19 \xt Sam 50:14,23 \xt Fl 4:18 \xt 1Te 5:12 \xt Lo 15:30\x* \s1 ToꞋetoladi yana lukafoi. \p \v 20 Tu iya omi faꞋimiya hidede amine gaveꞋoꞋola. Bana Yaubada aseniwalova giveleveleda-ma ana Yaubada ginakivetoyogimi. BanaꞋe yana veyao miyamiya-vagahina Yesu dayagine ide agaideya gisena. Yada Kaiwabu Yesu Keliso giꞋalika be dayagina gimadu tu Yaubada alikeya gisivemididina be Bana ide yana sifi ada ToꞋitaveꞋavina lakahina gimimiyami. \v 21 GaveꞋoꞋola be Yaubada nuwanuwa yamumuna tulina tulina againe ginakivetoyogimi be higa yana vehimeya wanaꞋidibumuhigena. E, Yesu Keliso yana veluga againe nuwahinagemi ginaꞋihagihagiyena be gavaimi Bana matane gilubodana, medemi wanadewadewa. Ada Yesu Keliso ana egana kanakilakahina tova inaga inaga keke ana abalauyabu. Ehe hidedemi. \p \v 22 Kafoi tobohiyakweyao, agaimiya ganaveꞋoꞋola. WadaꞋatuvefaꞋileku be yaku kivetuvetunu hida yami leta againe gaꞋetoladina-ma wadanogali-hagihagiyena. FaꞋina keke vaita leta tunugi-moꞋena gadaꞋetoladini, keke. \v 23 Tu nuwanuwaku wanahalamanena tobohiyada Timoti deliya gihobu. KaꞋi iya agaikuya ginamaduꞋela digo, bana ginavebwaꞋuliyeku be amaꞋiselu omi agaimiya anaꞋela. \p \v 24 Yama nuwakabubu ami tonagona moyaꞋaidi agaidiya kadu Yaubada yana kaliva yana vevine mahamahalidiyao adi yoꞋo tulina tulina agaidiya. Badi tovetumagana fafali ana egana Itali kalivai-dina hilukafoiyemi. \v 25 Yaubada moyaꞋaimi ginanuwadogemi. \x - \xo 13:25 \xt Yo 10:11,18, 1Te 5:23 \xt 1Fi 5:10, Fl 2:13\x*