\id COL \h KOLOSI \toc1 Folo yana leta KOLOSI tovetumagana agaidiya \toc2 KOLOSI \mt1 Folo yana leta KOLOSI tovetumagana agaidiya \ip Folo Loma deliya gimiyami tu hida miKolosi yadi leta kadu Filimoni bana kwanamiKolosi ma yana leta giꞋetoladidi, ada badi Tikiko kadu Onesimo hinauwena. Kolosi Efeso ana wabolimaneya meda Esiya ana fafaliya. Keke Folo tauna yana laumamala againe Kolosi ekelesiya gidatubuyemu tu Folo Efeso gimiyami ana toveya, Efafilasi Kolosi againe giꞋiveninisena be ekelesiyai-nadi giꞋivetubuyemaunina. (Kolosi 1:7) Kadu melala luhei Kolosi awaꞋawanine hidauda-ma agaidiya Efafilasi gififaisewa higa Leyodisiya Hilafolisi. (Kolosi 4:13) Folo melalai-dina agaidiya tovetumagana keke gidaꞋitadi nonogana badi faꞋidiya ginuwanuwa lakahina. \ip Bana Efafilasi Folo againe giꞋela tovehawala veꞋalololodiyao faꞋidiya givenuwaꞋatana, ada Folo hida miKolosi yadi leta giꞋetoladina be higa tofwaya keke hinanuwaꞋabiyedi. Yadi fwaya hidede amine, higa vaita tovetumagana gilubodadi be tokikaiwabu kadu tofaiwala vaita tovenuwaꞋata amine lobama hinafane himimiyami-ma hinahawadavadavadi. KaduꞋe Yesu keke Yaubada ana itaꞋita amine au vaita tamo lobama ana tovenuwaꞋata amine. Kadu wowo ana tomogolota ada Mosese yana vehimeya tulina tulina adi itaveꞋavina faꞋina hilauꞋage. \ip Au hidemi yadi vehawala tu Folo miKolosi leta againe gikivetuvetunudi higa Keliso ana itaꞋita au Yaubada ana itaꞋita amine, yadi kaiwabu leleleya, ada BanaꞋe lobama babi adi ToꞋaibubuna kadu tovetumagana adi yoꞋo Bana uꞋudi. Keliso anakaibe kibababala kadu miya hagihagina inubana. Leta dobona hidede amine. \io1 Lusiule. 1:1-2 \io1 Folo yana vesiule yana veꞋoꞋola miKolosi faꞋidiya. 1:3-14 \io1 Keliso yana kaiwabu kadu yana faisewa faꞋina. 1:15-23 \io1 Folo yana faisewa ekelesiya faꞋidiya. 1:24-2:5 \io1 Keliso ana miyaveꞋavina kadu tovehawala veꞋalololodiyao adi dibutoyoga faꞋina. 2:6-3:4 \io1 Gava dewa tovetumagana wanuwadi ivaguna ma adi lauboda faꞋina. 2:6-3:4 \io1 LauꞋage kadu lukafoi tulina tulina. 4:2-18 \c 1 \p \v 1 Yo siule tobohiyakweyao moyaꞋaimi Kolosi againe. Iya Folo Yaubada givegideku be Yesu Keliso yana kabu ganavaina higa yana afositolo adi maka giveleku. Iya Folo kadu tobohiyada Timoti yama lusiule agaimiya. \v 2 Omi Yaubada yana kaliva yana vevine mahamahalimiyao Kolosi againe yami leta gaꞋetoladina be wanaꞋitana. Omi higa tobohiyameyao dibudibumuhigimiyao Yaubada yana yoꞋo agaidiya, Keliso buye waveꞋatutamoꞋaimi amanadi. Tu Yaubada Tamada ginanuwadogemi kadu aseꞋasemi ginakiveniwalovina. \s1 Folo miKolosi faꞋidiya Yaubada againe givesiule. \p \v 3 Keke gavana faꞋina tu omi faꞋimiya aveꞋoꞋola againe tova moyaꞋaina Yaubada yada Kaiwabu Yesu Keliso Tamana againe avesivesiule. \v 4 Valeyami anogalina faꞋina avesivesiule, higa Yesu Keliso againe wavetuvetumagana kadu Yaubada yana kaliva yana vevine mahamahalidiyao moyaꞋaidi faꞋidiya wahawahawahegemi. \v 5 Mena yami vetumagana kadu yami hawahega inubana ma yami lulauboda higa vaita aimo lobameya wanaluku-yo Yaubada omi faꞋimiya gavaimi yamuyamumu-Ꞌowogina gikidewedewena-ma wananuhagana. Ada Yaubada medede amine omi faꞋimiya gikidewadewa-yo walulauboda ma ahe wanogalina boi tuwaina Yaubada bonana velemoꞋena higa VenuwaꞋata Yamumuna omi agaimiya gimidilakayemu ana toveya. \v 6 Ada mena VenuwaꞋata Yamumuna omi agaimiya gilakayemu-ma kadu fafali tulina tulina agaidiya giveꞋaliyahega, ada kaliva hinogalini-yo guwana yamumuna yadi dewa againe hiseseyemaunena. Meda anafaiweya omi agaimiya giveꞋaliyahega faꞋina guwana yamumuna waseseyemaunena, boi tuwaina Yaubada velemoꞋena omi ginuwadogemi ma wamidinogalina kadu waꞋayaunena ana toveya be wanunauwena tova adamoya. \v 7 Yaubada velemoꞋena ginuwadogemi ma Bana Efafilasi givehawalemi. Efafilasi faꞋina ganagahe. Bana Keliso yana tofaisewa anafaiweya imeꞋeyao ada nuwanuwama banaꞋe. Kadu bana vaita ime loseyanima amine, Keliso yana faisewa againe kaliva dibudibumuhigina. \v 8 Ada Yaubada AluꞋaluwana givemagami-yo hawahega ana nuwanuwa againe wamimiyami ma valeyami au hidede amine Efafilasi givenuwaꞋatama. \x - \xo 1:8 \xt Ef 6:18 \xt Ef 1:13,15, 1Fi 1:3-4\x* \s1 Folo yana veꞋoꞋola miKolosi faꞋidiya. \p \v 9 Mena valeyami anogalina faꞋina, omi faꞋimiya aveꞋoveꞋoꞋola tova moyaꞋaina. Tuwaina valeyami amidinogalina againe avebutu aveꞋoveꞋoꞋolemi kadu keke adaꞋilova. AveꞋoveꞋoꞋola be gavaimi Yaubada nuwanuwana omi wanadewa medemi yana nuwanuwa wanahalamane-hagihagiyena. E, aveꞋoꞋola be Yaubada AluꞋaluwana nuwami ginakifoleni-yo Yaubada yana nuwanuwa ana halamana againe omi wananuwahalamana-moꞋa. \v 10 Medede amine aveꞋoꞋola be higa gava dewa Kaiwabu yana kaliva gilubodadi, medede amine wanahuluhuluva, ada yami dewa matatabuna againe Bana nuwana wanakiveyamumuna. Ada kadu gugai hagihagina tulina tulina againe guwami wanaseseyemaunena, ada Yaubada ana halamana guwana agaimiya ginakabu-faꞋila. \v 11 KaduꞋe aveꞋoꞋola be Tokaiwabu-moꞋa yana faiwala amine ginafaiwalavelemi-yo wanafaiwala-moꞋa be higa vita tulina tulina ginalakayemu againe yami wavemwamwala wanaꞋasevatu kadu wanaꞋatuvefaꞋila. \v 12 KaduꞋe aveꞋoꞋola be Tamada againe wanavesivesiule, faꞋina giꞋihagihagiyeda-yo yana lokolokofou moyaꞋaina againe ide ada duꞋu adafaiweya kananuhagana. E, gavadi gavadi yana lokolokofou moyaꞋaina yana kaliva mahamahalidiyao faꞋidiya yana abaga mahamahalina againe gikidewedewena, medema kadu ide ada duꞋu adafaiweya kananuhagana. Au hidede amine omi faꞋimiya aveꞋoveꞋoꞋola. \v 13 Bana Tamada uyuyu ana abavehimeya againe gilugolegoleda ada NatuꞋaseꞋasena yana yoꞋogaga agaidiya gisedamaneda be yana itaveꞋavina againe kamimiyami. \v 14 Ada ide Yaubada Natuna buye kaveꞋatutamoꞋaida-ma ada aiyauga kanuhagana. Yada dewa koyona faꞋina yogoyogonideyao kamiyami tu Bana Keliso gitutuvehobuda, higa yada koyona ana laufata Bana giseni tu Yaubada yada koyonai-dina giyawelidi. \x - \xo 1:14 \xt Fl 1:27, Ef 2:10 \xt Ef 1:18-19 \xt Ef 6:12 \xt Ef 1:7-8\x* \s1 Keliso yana kaiwabu faꞋina. \p \v 15 Ide babiya kamimiyami-ma keke adafaiweya Yaubada kadaꞋitani. Yaubada hai ana halamana? Bana Keliso ana itaꞋita au Yaubada ana itaꞋita amine faꞋina, Yaubada ana itaꞋita Keliso againe kaꞋitahalamanena. BanaꞋe au Yaubada Natuna anakaibeꞋu-moꞋa, ada gaitoma moyaꞋaidi iꞋibubunidi gitubuhegedi. \v 16 FaꞋina Yaubada gigahe-yo Natuna gaitoma matatabudi iꞋibubunidi lobameya kadu babiya gibubudi. Yaubada gigahe-yo gaitoma moyaꞋaina kaꞋitaꞋitadi kadu keke kadaꞋitaꞋitadi-ma gibubudi. Yaubada gigahe-yo lobama ana kaliva kikaiwabudiyao gibubudi, kaꞋi tokikaiwabu o kaꞋi tofaiwala o kaꞋi tovehimeya o kaꞋi kauveya tulina tulina au matatabudi gibubudi. E, Yaubada yana nuwanuwa Natuna givelena be gaitoma moyaꞋaidi iꞋibubunidi gibubudi be higa Bana yana giba faꞋina. \v 17 Boi tuwai-lokalokana gaitoma moyaꞋaidi iꞋibubunidi aimo keke ana toveya, Keliso gimiyamiya-vagata, ada ahe gibubudi-yo Bana yana vehimeya againe gaitoma moyaꞋaidi adi ivi tulina tulina agaidiya givefota-vagahidi be himimiyami. \v 18 Ada ide tovetumagana ada yoꞋo vaita Keliso wowona amine, ada BanaꞋe Tauna ma uꞋuda. BanaꞋe againe gaitoma moyaꞋaina hiveꞋinuba. Bana yana mididi-havagi wai ginagona ada au ide yana yoꞋogaga yada mididi-havagi wai ginamulina. Au hidedemi Bana wai ginago-moꞋena be higa gaitoma moyaꞋaidi ginakaiwabuhegedi. \v 19 FaꞋina Yaubada nuwanuwana yana kaiwabu matatabuna againe Natuna ginadodobodabodana be higa ana itaꞋita meda Natuna ana itaꞋita ginamiyami. \v 20 Kadu Yaubada nuwanuwana Natuna yana alika againe yana aibubuna matatabuda ginaveyaoyeda. Tuwaina ide tomiyababi kadu badi tomiyalobama vaita Yaubada nibaineyao amine kamiyami tu Yaubada Natuna kelose againe giꞋalika be dayagina gimadu faꞋina, ide babi ana kaliva kadu badi lobama ana kaliva Bana Yaubada buye kaveyao. \x - \xo 1:20 \xt Yo 1:18 \xt Yo 1:3 \xt Yo 1:1\x* \x - \xo 1:20 \xt Ef 1:22-23 \xt Kl 2:9 \xt Ef 2:16\x* \s1 Keliso yana faisewa guwana ide faꞋideya. \p \v 21 Tu omiꞋiyao ma boi tuwaina wanuwanuwa koyona kadu wadewadewa koyona faꞋina, keke Yaubada yana yoꞋo agaidiya wadamiyami, au Bana nibaineyao amine wamiyavehaila. \v 22 Tuwaina omi Yaubada nibaineyao tu tova adamoya giveyaoyemi. Bana Natuna givekaliva be kelose againe giꞋalika-yo Yaubada Tauna giveyaoyemi, be higa aimo tova mulina Keliso omi mahamahalimiyao keke tamo yami wakoyona Yaubada matane ginavegaꞋaulemi, ada medema tovai-nadi keke tamo hakwadi anafaiweya yami dewa faꞋina ginadakeyemi. \v 23 Omi Keliso againe wavetumagana. KaꞋi tova moyaꞋaina yami vetumagana againe wanaꞋatuvefaꞋila be keke wananuwanuwaluga, au mahamahalimiyao Yaubada matane ginavegaꞋaulemi. Kadu kibababala ana VenuwaꞋata Yamumuna ahe wanogalini-yo Yaubada omi faꞋimiya gavadi yamuyamumu-Ꞌowogina gigaheyena, medema faꞋina wavebutu walulauboda. KaꞋi tova moyaꞋaina mena yami lulauboda wanakidonena tu keke wananuwayewa, au Keliso Yaubada matane ginavegaꞋaulemi. Yaubada yana kaliva mena VenuwaꞋata Yamumuna tomiyababi fafali moyaꞋaina agaidiya ahe hilumamalena, ada iya Folo mena VenuwaꞋata Yamumunai-nadi ana laumamala againe gavetofaisewa. \x - \xo 1:23 \xt Ef 2:3 \xt Ef 2:14-16 \xt Hi 6:11\x* \s1 Folo yana vedivediwe tovetumagana adi yoꞋo faꞋidiya. \p \v 24 Tu tova adamoya omi faꞋimiya aulolo tagiya ganuhagana faꞋina gavemwamwala. Omi Keliso yana yoꞋogaga ma vaita wowona amine. Adamoya omi faꞋimiya aulolo tagiya ganuhagana faꞋina, Keliso yana vedivediwe Tauna wowona higa yana yoꞋogaga faꞋidiya aimo keke gidahavaini-ma tauku wowokuya galuluyabuna, ada au gavemwamwala. \v 25 Ada Yaubada givegideku be Keliso yana yoꞋogaga adi itaveꞋavina againe gavetofaisewa. E, Yaubada aku vehimeya giveleku be higa Bana bonana matatabuna omi agaimiya ganahawavemogatale-Ꞌowona. \v 26 Tuwai-lokalokana aituha a gavaiyehi ada kaliva adi hewahewa a gavaiyehi gihavaidi be Yaubada mena yana nuwanuwai-nadi gisevauyena, ada kaliva keke hidahalamaneni. Tu tova adamoya yana nuwanuwa sevasevauyana yana yoꞋo mahamahalideyao agaideya gihawavemogatalena. \v 27 E, hidema Yaubada ana inuba higa yana nuwahinage gavayamumu kadu gavakaiwabu omi yoꞋo tulimiyao kalivai-mina fafali tulina tulina agaidiya giseyemaunena be ide yana yoꞋo mahamahalideyao agaideya gihawavemogatalena. Ada mena nuwahinage hidede amine. Keke ime miYudagaga agaimeya Keliso gidamiyami, au kadu omi yoꞋo tulimiyao kalivai-mina agaimiya gimimiyami. Ada Tauna nuwahinagemiya gimimiyami faꞋina, aimo Yaubada buye wanakaiwabu ana tova walulubodena. \v 28 Bana Keliso alulumamalena. Yama wanuwahuya kaliva moyaꞋaidi akivetuvetunudi kadu avehavehawaledi be higa kaliva vevine saꞋeyana saꞋeyana Keliso buye hinaveꞋatutamoꞋaidi be ana halamana againe hinaveꞋasevatu-yo Yaubada matane anavegaꞋauledi. \v 29 Nuwanuwaku kaliva moyaꞋaidi Keliso ana halamana againe hinaveꞋasevatu faꞋina, gafifaisewa toyogina. Keliso yana faiwala lakahina againe gikivetoyogi-moꞋeku amine, mena yaku nuwanuwai-nadi faꞋina gafifaiwala gafifaiwala tova moyaꞋaina. \x - \xo 1:29 \xt Ef 3:3-6 \xt Ef 1:18-19 \xt Ef 4:13 \xt 1Ko 15:10\x* \c 2 \s1 Folo yana nuwanuwa lakahina tovetumagana adi yoꞋo \s1 faꞋidiya. \p \v 1 Siule tobohiyakweyao, nuwanuwaku wanahalamanena omi Kolosi tovetumagana faꞋimiya kadu badi Leyodisiya tovetumagana faꞋidiya kadu gaveyao moyaꞋaidi keke magigiku hidaꞋitani-ma faꞋidiya yaku faisewa gavatoyoga. \v 2 E, omi moyaꞋaimi faꞋimiya gafifaisewa toyogina be higa wanaꞋasevatu kadu buye wanaveꞋahawahawahega-yo wowomi saꞋeyana amine wanaveꞋetohavihavimi, higa vaita ami nuwakaifolega ginatubutubuga tu Yaubada yana nuwahinage ana halamana againe wananuwahuya-moꞋa. Ada Yaubada yana nuwahinage au Keliso Tauna. \v 3 Yaubada yana nuwahuya kadu yana halamana vaita lokolokofou sevasevauyana amine, tu Bana Keliso Yaubada yana nuwanuwa tulina tulina ide agaideya gihawavemogatalena. \v 4 Hidedemi gavenuwaꞋatami be keke tamo hakwadi yadi bonayafayafa ana nogala vaita nuwanuwa velemoꞋena amine ginanuwaꞋabiyemi. \v 5 IyaꞋeku ma keke hinafamiya gadamiyami tu nuwaku ma ahe giꞋela agaimiya, ada yami nuwanuwa saꞋeyana wamididi-moꞋa kadu Keliso againe wavetumaganadona ma ganuwenuwena againe, gavemwamwala-moꞋa. \x - \xo 2:5 \xt Ef 3:3-4,16-19 \xt 1Ko 1:30 \xt Lo 16:18\x* \s1 Keliso anakaibe nuwanuwa velemoꞋena inubana faꞋina \s1 Bana againe wanamiyaveꞋavina. \p \v 6 Tu boi Yesu Keliso aseꞋasemiya wamidivegaꞋaulena be yami Tovehimeya wasena amine, tova moyaꞋaina medede amine Bana againe wanamiyamiyaveꞋavina. \v 7 Ai walamina gava giꞋetodona amine, wanahawahegemi be yami vetumagana Keliso againe ginaꞋetodona kadu ginatubutubuga. E, Keliso ana vetumagana againe wanafaiwala-moꞋa Yaubada yana kaliva givehawalemi amine, kadu Yaubada ana vesivesiule againe wanawahivemavemauga. \p \v 8 Tu taumiyao wanaꞋitaveꞋavimi be keke tamo hakwadi taudiyao yadi nuwahuya kadu yadi bonayafayafa againe hinanuwaꞋabiyemi be higa vaita badi agaidiya wanaveꞋagetoga. Badi keke nuwanuwa velemoꞋena hidalulukahihiyeni, au gahe fwayafwayana hilulukahihiyena. Yadi nuwanuwa keke Keliso againe gidaveꞋinuba. Yadi nuwanuwa inubana ma kaliva yadi dewa badi bwanenediyao hihawaveleveledi amanadi kadu balauma fifiwaladiyao hida babi againe hivehivehimeya kalivai-dina mena yadi nuwanuwa. \p \v 9 Tu medede amine gakivetuvetunumi, faꞋina Yaubada Keliso againe givewowo ada yana kaiwabu matatabuna againe Keliso gimaga-moꞋa. \v 10 Ada omi Keliso buye waveꞋatutamoꞋaimi faꞋina, yawai-vagata ahe wanuhagana be aluꞋaluwami keke tamo gavadi againe gidakaliꞋuho. Ada Bana Keliso tokikaiwabu moyaꞋaidi kadu tofaiwala moyaꞋaidi lobama hinafane himimiyami-ma gikaiwabuhegedi, au Bana Tokaiwabu-moꞋa badi givehimeyedi. \v 11 Ime miYuda Yaubada yana iyaꞋiyaya yama kaliva wowodiya atomogolohina. Kadu omi Keliso buye waveꞋatutamoꞋaimi-ma Yaubada yana iyaꞋiyaya wavaina. Keke wowomi ana tomogolota kaliva nimadiya amine wadavaini, au Keliso nuwamiya yana iyaꞋiyaya gitomogolohina, higa dibumi koyona ana faiwala gidabana. \v 12 Boi wabafitaiso ana toveya, vaita Keliso buye waveꞋatutamoꞋaimi, higa Keliso giꞋalika be hitauna-yo Yaubada alikeya gisivemididina amine, meda omi gufeya watowa higa vaita omi wayawaimi tuwaina wamiyami-ma kalivai-mina waꞋalika be hitaumi-yo Yaubada gisivemididimi. E, Yaubada Keliso gisivemididina-ma yana faiwala wavetumaganena faꞋina, omi gisivemididimi be yawaimi ivaguna givelemi. \x - \xo 2:12 \xt Ef 3:16-18 \xt Yo 1:14,16 \xt Ef 1:21-22\x* \x - \xo 2:12 \xt Lo 2:28-29 \xt Lo 6:4-5\x* \s1 Keliso kelose againe yada koyona giwahinauwena kadu balauma yadi faiwala givaihegena. \p \v 13 Tu omiꞋiyao ma tuwaina vaita toꞋalika amine. Dewa koyona againe wahawahegemi ada omi keke miYuda tu yoꞋo tulidiyao kalivai-mina yo keke Yaubada yana vehimeya dibune tu dibumi koyona ana nuwanuwa dibune wamiyami faꞋina, aluꞋaluwami vaita aliꞋalikana. Tu Yaubada Keliso gisivemididina amine, omi aluꞋaluwami aliꞋalikana gikiveyawayawana be Keliso buye wayawaimi ivaguna wamimiyami. E, yada koyona matatabuna givenuwauluyena. \v 14 Yada koyona ana venuwaulu gavadi againe gilakayemu? Ide Yaubada yana vehimeya yana hawata keke kadaꞋitaveꞋavini, ada yada koyona moyaꞋaina vaita fefe againe gidasegolohini-ma gilakata-moꞋa Bana matane. Atu Keliso kelose againe giꞋalika faꞋina, Yaubada keke ginalaufata au yada koyona ana vita matatabuna ahe giyawelina. \v 15 Ada Keliso kelose againe giꞋalika faꞋina, vilakouko kadu balauma fifiwaladiyao moyaꞋaidi lobama hinafane himimiyami-ma yadi faiwala givaihegena. Tuwaina tolugaviya nibaidiyao tufoidi hikiveꞋavidi ada yogoyogonidiyao hinauwedi be wai hinagoyedi amine, Keliso mena kalivai-dina yogoyogonidiyao yadi wawowomumu moyaꞋaidi matadiya wai ginagoyedi. \x - \xo 2:15 \xt Ef 2:1,4-5 \xt Ef 2:14-16 \xt Kl 1:13\x* \s1 Keliso wai ginago-moꞋena faꞋina, keke mali kaliva \s1 bonadi wanaꞋabini. \p \v 16 Keliso wai ginago-moꞋena faꞋina ganagahe. KaꞋi mali kaliva hinaꞋela be vehimeya hinasena kaꞋi aꞋa faꞋina o bwai faꞋina o kaꞋi tafalolo malamala saꞋeyana saꞋeyana agaidiya Mosese gisena-ma faꞋina, o kaꞋi vaikohi ivaguna faꞋina o sabati faꞋina, kaꞋi mena gaitomai-dina faꞋidiya nuwanuwadi hinavehimeyemi, bonadi keke wanavenogaleni. \v 17 Iya ganagahe. Mena vehimeyai-dina au vaita kaliva anununa kauwana againe kaꞋitana amine. Nagona anununaga kaꞋitana tu muliya kaliva-moꞋena gilakayemu. Nagona Mosese yana vehimeya agaidiya gavadi aimo ginalakayemu-ma kaliva halamana hivaina. Tu kaliva-moꞋena higa Keliso Tauna a gilakayemu ada nuwanuwa velemoꞋena kadu miyamiya-vagahina givehawaleda. \v 18 KaꞋi mena mali kalivai-dina agaimiya hinaꞋela vaita yadi wanuwahobu hinavehawalemi hinagayo, “Omi fanifanimiyao. Au ime amine wanahuluva. Lobama ana tovenuwaꞋata kanahawadavadavadi, badi adi egana kanakilakahina tu taudeyao ada egana kanakihobuyena.” KaꞋi keke badi yadi nuwanuwa amine wadahuluva faꞋina medede amine hinahawavefanifaniyemi, au bonadi gahe-kawowo keke wananuwa-nunauyeni. Badi kalivai-dina yadi enoꞋita tulina tulina faꞋina hilulukahihi tova moyaꞋaina, higa vaita Yaubada ana halamana againe hidakaiwabu. Mema iyohoyoho, mema taudiyao nuwadi ana alahawahawa-kawowo. \v 19 Bana Keliso uꞋuda ma againe badi keke-moꞋa hidamiyaveꞋavina. Bana uꞋuda tu ide saꞋeyana saꞋeyana vaita havi kadu waloga amine Keliso wowona againe kaveꞋetohavihavida, ada yada faiwala Keliso uꞋuda againe giꞋelaꞋela be ide Bana wowona matatabuda katubutubuga katubutubuga Yaubada nuwanuwana amine. \p \v 20-21 Tu Keliso giꞋalika againe kadu omi waꞋalika. Keliso buye waꞋalika-yo BanaꞋe balauma fifiwaladiyao hida babi againe hivehivehimeya-ma agevavadiya gilugolegolemi. Hidede amine gilugolegolemi faꞋina, gavadi-yo wahuluhuluva vaita omi hida babi ana yoꞋo kalivai-dina? GavaiꞋona-yo hawata tulina tulina waꞋitaveꞋavini? Babi ana kaliva higahe higayo, “Hida gaitoma hawahawatana keke wanaꞋabini. AꞋa hawahawatana keke wanaꞋuꞋani. Mema hawahawatana keke wanakibwaꞋeni.” Hidedemi higahe tu yadi gahe keke wanavenogaleni. \v 22 Mena gaitomai-dina kaliva hiꞋabina o kaꞋi hiꞋauꞋana-ma au havahavaina, faꞋina hawatai-dina inubadi kaliva yadi nuwanuwa againe, keke Yaubada yana nuwanuwa againe. \v 23 Mena kalivai-dina hiꞋela vaita yadi wanuwahobu hivehavehawalemi higayo, “Lobama ana tovenuwaꞋata adi egana kanakilakahina tu taudeyao ada egana kanakihobuyena. Taumiyao wowomi wanamunukoyokoyona be yami nuwanuwa itaꞋitaluvadigana wanaluvekweꞋuna.” Badi hidede amine higahe tu tovanenega badi faꞋidiya higahe higayo, “Wona velemona badi kaliva halamanidiyao.” Tu yadi gahe ma gahe-kawowo. KaꞋi kaliva yadi gahe amine hinahuluva, au keke adifaiweya yadi nuwanuwa itaꞋitaluvadigana hinaluvekweꞋuni. Au bonadi keke wanavenogaleni. \x - \xo 2:23 \xt Lo 14:1-12 \xt Hi 10:1 \xt 1Ko 4:6 \xt Ef 4:15-16\x* \x - \xo 2:23 \xt Ga 4:3-5,9 \xt 1Ko 6:13\x* \c 3 \s1 Keliso buye waveꞋatutamoꞋaimi faꞋina, lobama ana nuwanuwa \s1 nuwami ginavai-moꞋena. \p \v 1 Siule tobohiyakweyao, kadu ganagahe. Keliso giꞋalika tu Yaubada gisivemididina-yo lobameya gilaka Yaubada iꞋatagine givetogana. Meda anafaiweya omi wayawaimi tuwaina wamiyami-ma kalivai-mina waꞋalika tu Yaubada Keliso buye gisivemididimi. Hidedemi yawaimi ivaguna givelemi faꞋina, wanahawahegemi be lobama ana nuwanuwa againe nuwami ginanauna. \v 2 E, lobama ana gaitoma agaidiya nuwami wanase-moꞋena tu babi ana gaitoma keke wananuwenuwedi. \v 3 Keliso giꞋalika againe kadu omi yami nuwanuwa tuwaina againe wamiyami-ma kalivai-mina waꞋalika. Omi waꞋalika tu wayawaimi ivaguna taumiyao Keliso nuwahinagene wamimiyami ada Keliso Tauna Yaubada nuwahinagene gimimiyami, au lugolagolamiyao wamimiyami. \v 4 Kadu Keliso Tauna nuwahinagemiya gimimiyami-yo Bana yawaina au omi yawaimi, ada aimo tova mulina BanaꞋe yana wakikaiwabu ginayemaunena ana toveya, kadu omi Bana buye wanayemaunemi ada Bana buye wanakaiwabu. \x - \xo 3:4 \xt Mk 16:19 \xt Md 6:33 \xt 2Ko 5:17, Lo 6:6-7 \xt 1Yn 3:2\x* \s1 Nuwami tuwaina wanahegena tu nuwami ivaguna \s1 wanavelakavina. \p \v 5 Tu aimo Keliso buye wanakaiwabu faꞋina, hida babi ana nuwanuwa koyodi nuwamiya hitatabotabo-ma wanahabudi be hinabou. Mena nuwanuwai-dina ma udo tulina tulina, nuwanuwa bwanebwanenena, matadigadigaga, dewa koyo-moꞋena ana venogala, italuvadiga. Bana hidevama italuvadiga vaita nuwanuwa tulina tulina Yaubada yana abaga aseꞋasemiya gibabalina. \v 6 Mena dewai-dina faꞋina Yaubada yana vehimeya ana todibutoyoga yana ilaꞋa guwana hinanuhagana. \v 7 Boi tuwaina badi todibutoyoga amine kadu omi mena dewai-dina ana eda againe wanunudadana. \p \v 8-10 Tu tova adamoya mena dewa koyona matatabuna wanavenikohiyena. Keke wanaꞋagodadaga, keke wanaꞋilaꞋa, keke wananuwanuwa higa vaita tobohiyamiyao wanakivekoyodi. Auwe veyaina wonakoyokoyo veꞋafwayafwaya. GavaꞋadi-yo? Kuvi tubuna giꞋafuwana be bavagu againe gina amine, omi tubumi guwana koyona ahe wahegena be nuwami ivaguna wavelakavina. Mena nuwami ivaguna Yaubada Tauna ana itaꞋita amine gibubuna, kadu tova moyaꞋaina nuwami matatabuna gikikiveꞋivaguna be higa Yaubada ana halamana againe wanatubuga-moꞋa. Medema faꞋina dewa koyona matatabuna wanavenikohiyena. \v 11 Yaubada yana yoꞋogaga agaidiya waluku be nuwami matatabuna gikiveꞋivaguna faꞋina, keke tuwaina amine wananuwanuwa higa vaita yoꞋo tulina tulina agaidiya kadamiyami. Tuwaina tufoida miYuda tu tufoida yoꞋo tulidiyao kalivai-dina, tufoida wowodeya Yaubada yana iyaꞋiyaya katomogolohina tu tufoida keke kadatomogolohini, tufoida hawahawala tufoida fanifanideyao tufoida agetoga kadu tufoida taudeyao yada faisewa kavehimeyena. Atu tova adamoya Keliso yana yoꞋo agaidiya moyaꞋaida kavesaꞋeya, ada BanaꞋe anakaibe kikaiwabuna, kikaiwabu-moꞋena. \x - \xo 3:11 \xt Ef 5:3-5 \xt Lo 1:18 \xt Ef 4:25-32, Lo 12:2 \xt Ga 5:22-23\x* \s1 Nuwami ivaguna ana huluva hidede amine. \p \v 12 Omi Yaubada yana yoꞋogaga. Yana nuwanuwa agaimiya giseni-yo giluwafami be yana kaliva yana vevine mahamahalimiyao wanamiyami. Hadema vaigau Yaubada yana yoꞋo gilubodadi, medema vaigau-dina wanaꞋosedi, adi egana hinekalikali, nuwakabubu, nuwahobu, dewa umaumana, atuvefaꞋila. \v 13 E, tobohiyamiyao wanaꞋatuvefaꞋiledi. KaꞋi tamo hakwadi agaimiya ginakoyo, au yana koyona wanavenuwauluyena. Kaiwabu Yesu yami koyona giyawelina be givenuwauluyena amine, meda tobohiyamiyao yadi koyona wanayawelina be wanavenuwauluyena. \v 14 Medede amine wanadewadewa tu huluva saꞋeyana giluboda-moꞋemi higa mena dewa hagihagina tulina tulina tobohiyamiyao adi nuwanuwa againe wanaꞋitavana. \p \v 15 KaduꞋe gilubodami be Keliso yana kukuya aseꞋasemi ginavehivehimeyena be gavaimi gavaimi wanahuluva ma wanahalamanena. FaꞋina Yaubada omi yoꞋo saꞋeyana kalivai-dina amine gikovami be kukuya againe wanamiyami. Kadu tova moyaꞋaina Yaubada againe wanavesivesiule. \v 16 Gilubodami be Keliso bonana nuwamiya ginadauda be ana nuwanuwa tulina tulina agaidiya wanafaiwala. Keliso againe nuwahuya tulina tulina wanavaini-yo buye wanaveꞋavehavehawala wanaveꞋakivetuvetunu, kadu kweli tulina tulina wanakwelikweliyena, higa same Veyao Tuwaina ana bukiya gidadauda amanadi, kadu kweli Yaubada ana hawadavadava faꞋina kaliva hiꞋetoladina-ma, kadu kweli AluꞋaluwa Mahalina ginaꞋalavelevelemi-ma wanakwelikweliyena ada nuwamiya Yaubada againe wanavesivesiule. \v 17 Ada gavaimi gavaimi wanahuluvini, gahe againe o kaꞋi gugai againe, au matatabuna Kaiwabu Yesu ana tovetumagana gilubodadi amine wanahuluhuluvina tu Yaubada Tamada againe wanavesivesiule Keliso yana veluga agaimiya faꞋina. \x - \xo 3:17 \xt Md 6:14 \xt Lo 13:8-10 \xt Yo 14:27\x* \x - \xo 3:17 \xt Ef 5:19 \xt Ef 5:20\x* \s1 Keliso yana kaliva yana vevine yana weꞋoweꞋo \s1 adi vehimeya faꞋina. \p \v 18 Tu omi vevine naginagimiyao badi moganemiyao wanawowomumuyedi be bonadi wanaꞋabiꞋabina, omi Kaiwabu yana vevine gilubodami amine. \p \v 19 Omi kaliva naginagimiyao ma vavinemiyao faꞋidiya wanahawahawahegemi, ada keke wanaꞋagoꞋagodadagedi. \p \v 20 Omi weꞋoweꞋo tamamiyao hinamiyao bonadi wanaꞋabina, faꞋina bonaꞋabi Kaiwabu nuwana gikiveyamumuna. \p \v 21 Omi tamadiyao, natumiyao keke gahe-kawowo againe hinawowologilogi faꞋina keke wanamiyagahedi. \p \v 22 Omi toveꞋagetoga, badi babi ana tovehimeya agaidiya waveꞋagetoga-ma yadi gahe matatabuna wanaꞋidibumuhigena. WanaꞋidibumuhigedi keke vaita matadiyagaga be higa hinahawaveyamumuyemi, au omi Tovehimeya getane waveꞋamohimohinena faꞋina yami waꞋasehawahega yami tovehimeya dibune wanaꞋidibumuhigedi. \v 23 Gavaimi gavaimi wanafaisewa medema yami waꞋasehawahega wanafifaisewa, keke vaita kalivagaga faꞋidiya wadafifaisewa au Tovehimeya getane buyeꞋi faꞋina. \v 24 E, yami waꞋasehawahega wanafifaisewa, faꞋina aimo Tovehimeya getane ginalaufata. Gavadi gavadi yamuyamumu-Ꞌowogina giwonadabadaba be aimo ginavelemi, medema ami laufata wananuhagana. Gava tovehimeya faꞋina wafifaisewa? Bana Keliso ami Tovehimeya. \v 25 Hai kaliva koyona ginafaisewana, medema koyona ana laufata ginanuhagana, ada kaꞋi tovehimeya o kaꞋi agetoga digo ami laufata leleleya. \c 4 \p \v 1 Tu omi tovehimeya ma ami agetoga agaidiya wanaꞋihagihagi keke wanaꞋivekoyodi, faꞋina wananuwa-nunauyena kadu omi yami Tovehimeya weꞋa lobameya gimimiyami. \x - \xo 4:1 \xt 1Fi 3:1-2 \xt 1Fi 3:7 \xt Ef 6:1-3 \xt Ef 6:4 \xt Af 10:34\x* \s1 VeꞋoꞋola kadu gahe nuwavaivaina faꞋina \s1 Folo gikivetuvetunudi. \p \v 2 Tu tobohiyakweyao, yami waꞋatuvefaꞋila tova moyaꞋaina Yaubada againe wanaveꞋoveꞋoꞋola. Ada waveꞋoveꞋoꞋola tu keke mali nuwanuwa againe nuwami ginanauna, au Yaubada anakaibe wananuwenuwena tu Bana againe wanavesivesiule. \v 3 Kadu ime faꞋimeya wanaveꞋoꞋola be higa wana ginayauni-yo Yaubada bonana kaliva agaidiya amafaiweya analulumamalena, kadu Keliso yana kibababala ana nuwanuwa sevasevauyana anahawavemogatalena. Mena Keliso ana laumamala faꞋina deliya gamimiyami. \v 4 Au wanaveꞋoꞋola be gahe mahamahalina amine ganalulumamalena gavaimi gilubodaku amine. \p \v 5 Badi kaliva vevine keke Keliso againe hidavetumagana-ma buye wanamiyami ana toveya, taumiyao wanaꞋitaveꞋavimi be keke fanifanimiyao amine wanahuluva. Au tova hagihagina wanalelelena be Keliso faꞋine wanakivetuvetunudi. \v 6 Tova moyaꞋaina wanagahegahe nuwavaivaina amine kadu yami gahe wanakivedigagina be higa kaliva vevine Keliso yana nuwanuwa faꞋina hinatoliluvaluva againe, amifaiweya saꞋeyana saꞋeyana agaidiya wanabonalaufata hagihagina. \x - \xo 4:6 \xt Ef 6:18 \xt Ef 6:19 \xt Ef 6:20 \xt 1Te 4:11-12\x* \x - \xo 4:6 \xt Ef 4:29, 1Fi 3:15-16\x* \s1 Folo yana lukafoi. \p \v 7 Siule tobohiyakweyao, Tikiko valeyaku matatabuna omi agaimiya ginalukahihiyena. BanaꞋe tobohiyanuwama, Keliso yana tofaisewa anafaiweya iyaꞋeku, ada Kaiwabu yana faisewa againe kaliva dibudibumuhigina. \v 8 Hidema ana inuba iya bana gaꞋiveninisena be gavaimi ama valeya ginavenuwaꞋatami, kadu aseꞋasemi ginakivevatuna. \v 9 Kadu Onesimo bana Tikiko buye gaꞋiveninisedi, bana kadu tobohiyanuwama kaliva dibubibumuhigina ada yami yoꞋo kalivana. Badi adiꞋiselu gavadi moyaꞋaina hidede againe gilakalakayemu, medema faꞋina hinavenuwaꞋatami. \p \v 10-11 Bana Alisitako deliya buye amimiyami-ma, kadu Maki Banabasi tobohiyaveꞋavalana, kadu Yesu-Yasito yadi lukafoi. Kaliva Yaubada againe buye avetofaisewa-ma agaidiya badi adiꞋitotogaga Yuda kalivadi, ada wona velemona aseꞋaseku hikivevatuna. Bana Maki faꞋina venuwaꞋata ahe giꞋela higa kaꞋi omi agaimiya ginayemu, au wanavegaꞋaulena. \v 12 Bana Efafilasi yami yoꞋo kalivana kadu Yesu Keliso ana agetoga gilukafoiyemi. Tova moyaꞋaina omi faꞋimiya giveꞋoꞋola toyogina be higa yami vetumagana againe wanaꞋatuvefaꞋila, higa vaita Yaubada ana halamana againe wanaveꞋasevatu ada yana nuwanuwa matatabuna nuwami ginavai-moꞋena. \v 13 Iya tauku gaꞋitana be gavenuwaꞋatami higa bana omi faꞋimiya gififaisewa toyogina, kadu badi tovetumagana Leyodisiya melala againe be Hilafolisi melala againe. \v 14 Bana Luke yama doketa nuwanuwama lakahina banaꞋe amanadi kadu Dimasi yadi lukafoi. \v 15 Badi tobohiyadeyao Leyodisiya againe kadu nouda Nimufa be tovetumagana adi yoꞋo nouda yadi manuweya buye hivagavagaꞋauta amanadi yaku nuwakabubu agaidiya. \p \v 16 Hida leta ma tamo hakwadi omi yami yoꞋo agaimiya ginahawana be wananogalini-yo letai-nadi tovetumagana adi yoꞋo Leyodisiya againe wanaꞋiveninisena be kadu badi hinahawana. Meda anafaiweya leta Leyodisiya againe gaꞋiveninisena-ma ginaꞋela be kadu omi wanahawana. \v 17 Bana Akifo wanagahena wanagayo, “Kaiwabu Yesu faisewa saꞋeyana faꞋina givegide medema faisewai-nadi ya waꞋatuvefaꞋila unanunauwena tu unaluyabuna.” Hidemi wanagahena. \p \v 18 Kaliva saꞋeyana hida leta againe yaku nuwanuwa giꞋetoladina, tu adamoya iya Folo yaku lukafoi agaimiya tauku nimakuya gaꞋetoladina. Wananuwa-nunauyeku iya deliya gamimiyami be wanaveꞋoꞋoleku. Ada iya gaveꞋoꞋolemi be higa Yaubada yana nuwadogeya wanamiyami. \qr (Iya Folo nimaku.) \x - \xo 4:18 \xt Ef 6:21 \xt Ef 6:22 \xt Fm 1:10 \xt Af 27:2, 12:12\x* \x - \xo 4:18 \xt 2Ti 4:9-12\x*