\id ACT \h AFOSITOLO \toc1 AFOSITOLO yadi Gugai \toc2 AFOSITOLO \mt1 AFOSITOLO yadi Gugai \ip Hida buki ana egana Afositolo yadi Gugai ma bana Luke yana buki anavelu, ada afositolo tulina tulina yadi faisewa gilukahihiyena. Badi kahihidi tufona mali kaliva hihawavelevelena tu tufona Luke tauna gihalamanena, faꞋina bana Folo buye hinudadana buye himiyami. Hidema faꞋina daba 16 againe yana gahe givebutu gigayo, Ime ayage, o kaꞋi, Ime ayemu. Kaliva hivaitana Folo Loma deliya gimiyami ana toveya, Luke hida buki giꞋetoladina. \ip Tu Luke yana inuba hidede amine. AluꞋaluwa Mahalina afositolo kadu tovetumagana moyaꞋaidi gifaiwalaveledi-yo Kaiwabu Yesu faꞋine hilumamala kadu Bana ana eganeya aituha fifiwaladi hifaisewadi be Yesu ana vetumagana fafali tulina tulina agaidiya giveꞋaliyahega. Yesu yana yoꞋo tuwelo Yelusalema againe hivebutu, ada hinafane mali tonagona Filifi amine Sameliya ana fafaliya hinauwena, tu muliya Folo ahenao fafali yuwa lauveya Yesu bonana hiwahidadanena. \ip Kadu nuwanuwa saꞋeyana ma nagona miYuda adi loigaga hivetumagana tu muliya yoꞋo tulidiyao kalivai-dina Yesu hivetumaganena. Boi miYuda yoꞋo tulidiyao himiyavehailedi, tu AluꞋaluwa Mahalina yana kivetuvetunu againe hivebutu hivetobohiyana. \ip KaduꞋe Luke nuwanuwana kabemani higa miLoma hinahalamanena badi Yesu ana tomuliya keke tovekwageya au miLoma yadi vehimeya ana todibumuhiga. Tova moyaꞋaina miYuda adi tonagona afositolo hivekotudi, tu Loma tovedewayauga yadi koyona hilele-wayoge. \ip Hida buki againe Yesu yana kaliva tulina tulina kahihidi gidadauda tu Bana AluꞋaluwa Mahalina gifaiwalaveledi kadu ginuwanuwaveledi faꞋina, buki ana egana ana lauboda au AluꞋaluwa Mahalina yana gugai. \c 1 \s1 AluꞋaluwa Mahalina inubana faꞋina. \p \v 1 Tobohiyaku Tiyofilo, boi yaku buki nagona againe gaitoma moyaꞋaina Yesu gifaisewana kadu givehawalayena-ma gaꞋetoladina. \v 2 Yana faisewa ana abaveꞋinuba againe gavebutu gaꞋetoladina, ada yana laka lobameya ana toveya Bana kahihina ganunauwena. Tu aimo keke gidalaka lobameya tu AluꞋaluwa Mahalina yana kivetuvetunu againe badi kaliva yana kabu hivaini-yo hiveꞋafositolo-ma vehimeya giveledi. \v 3 E, Bana giꞋalika ada gimididi-havagi yo badi kalivai-dina agaidiya Tauna giꞋiꞋivemogatalina, ada Bana wayawaina velemoꞋena ma giseyemaune-moꞋena be keke adifaiweya yana mididi-havagi faꞋina hinavenuwanauna. Au tova keke saꞋeyadi Tauna giꞋiꞋivemogatalina be badi hiꞋitaꞋitana, ada Yaubada yana itaveꞋavina faꞋina higa ide yana yoꞋogaga givehivehimeyeda ma gilukahihiyedi. Ada hidede amine ginunauwena aiyeta foti (40) agaidiya. \v 4 Ada tova saꞋeyana badi Bana buye aimo himiyami hiꞋauꞋa tu hida vehimeya giveledi gigayo, “Keke Yelusalema wananuyabuyabuni, au wanamiyami be abahawahega Kamaku giwonadabedabena-ma wanabodana, abahawahegai-nadi faꞋina Iya boi gavenuwaꞋatami be wanogalina, higa AluꞋaluwa Mahalina. \v 5 Boi tuwaina bana Yoni gufa againe gikivebafitaisoyemi tu aiyeta keke moyaꞋaina kanahegedi-yo Yaubada AluꞋaluwa Mahalina againe ginakivebafitaisoyemi higa aluꞋaluwami ginaꞋutuvina.” Hidedemi Yesu gigahedi. \x - \xo 1:5 \xt Lu 1:1-4 \xt Lu 24:49-51 \xt Lu 24:36-45\x* \x - \xo 1:5 \xt Lu 24:49, Yo 14:16-17 \xt Md 3:11\x* \s1 Yaubada Yesu lobameya gisilakahina. \p \v 6 Tu badi afositolo Yesu buye hivagaꞋauta ana toveya, badi hitoliluveluvena higayo, “Kaiwabu, kaꞋi adamoya hida tovai-nadi miLoma yadi abavehimeya unayawelina be ide miIsileli kanafaiwala-havagi be yoꞋo moyaꞋaidi kanavehimeyedi?” \p \v 7 Bana Yesu gigahedi gigayo, “Kamaku anakaibe kaliva yadi tova o kaꞋi yadi aituha givehimeyena, tu tovai-nadi omi keke amifaiweya wanahalamaneni. \v 8 Tu gaitoma saꞋeyana amifaiweya wanahalamanena, higa AluꞋaluwa Mahalina ginaluvaiyemi-yo yana faiwala againe ginavemagami be Iya faꞋikuya wanaꞋawatalatalaina faꞋina. E, Yelusalema againe Iya faꞋikuya wanaꞋawatalatalaina, kadu Yudiya ada Sameliya ana fafali agaidiya ada hida babi ana fafali moyaꞋaina lauveya wanaꞋawatalatalaineku.” \v 9 Ada hidedemi gigahe-yo Yaubada lobameya gisilakahina. Bana gilakalaka tu badi afositolo hilulauboda, ada au buhibuhi gisevauyena be keke adifaiweya hinaꞋitani. \p \v 10 Bana gilakalaka ada badi lobameya aimo hiꞋitaꞋitadona tu auheꞋama kaliva adiꞋiselu adi vaigau veꞋakinamanamalina giluꞋafuneunedi be lilidiya himidi. \v 11 Ada higayo, “Omi miGalili, gavana faꞋina mededei wamidimidi tu lobameya wavedavedadaga? Bana hidevama Yesu Yaubada lobameya gisilakahina be ginuyabuyabumi amanadi, aimo tova mulina ginahobuꞋela-havagi. E, Bana lobameya gilaka amine, kadu lobameya ginahobuꞋela.” \x - \xo 1:11 \xt Mk 13:32 \xt Md 28:19, Af 2:32, 5:32 Ef 3:16\x* \x - \xo 1:11 \xt Lu 21:27, Ha 1:7\x* \s1 Afositolo Yudasi ana hilafa faꞋina hinuwanuwa. \p \v 12 Tu kaliva adiꞋiselu hidedemi higahe-yo badi afositolo oya Olive againe hitauya be Yelusalema againe hiyewadi, melalai-nadi ana lauva edaꞋufo vaita kilomita saꞋeyana amine. \v 13 Ada au Yelusalema againe hiyemu tu manuwa hinagene himiyami-ma hiluku ada yadi abamiyami manuwa getana againe hilaka. Ada badi himiyami-ma adi egana Fita Yoni Yemesa Anidulu, kadu Filifi ada Tomasi, kadu Batolomiu ada Madiu, kadu Yemesa bana Alifiyo natuna, Saimoni bana yoꞋo miLoma hivenibainedi-ma kalivana, ada Yudasi bana Yemesa natuna. Au afositolo adi yoꞋo hidede amine. \v 14 Ada tova moyaꞋaina buye hivagavagaꞋauta, badiꞋiyao kadu vevine, ada Meli Yesu hinana kadu Yesu taineyao. Au moyaꞋaidi seꞋeyaine hivagavagaꞋauta be hiveꞋoveꞋoꞋola. \p \v 15-16 Himiyami tu tova saꞋeyana tovetumagana hivagaꞋauta be himitini, adi kilagalaga hanaledi-tuweniti (120). Ada au Fita gitowamidi be gilukahihi gigayo, “Tobohiyakweyao, keke gavana tu Yaubada Veyao Tuwaina ana bukiya boi tuwai-moꞋena givehimeyena amine ahe gilakayemu, higa AluꞋaluwa Mahalina Devida awane Yudasi faꞋine gigaheye-vagahina, bana kalivai-nadi boi kaliva giꞋaliyedi be Yesu hikiveꞋavina amanadi. \v 17 Bana Yudasi ma boi ime afositolo yama yoꞋo kalivana, faꞋina Yesu bana ime buye hida faisewa faꞋina givegidema.” Hidedemi Fita givebutu gilukahihi. \p \v 18 Tu higa bana Yudasi yana gugai koyona faꞋina fata givaina, ada mani-nadi againe babi saꞋeyana gikimonena. Au hida yana babi againe gibeꞋu, hifugana gibifolena be kamokamona giyemu ada au giꞋalika. \v 19 Ada miYelusalema moyaꞋaidi hida Yudasi valeyana hinogalina, ada hidema faꞋina yana babi taudiyao bonadiya hivewagana Akelidama. Egana ana kaivila ma babi dayadayagina. \p \v 20 Kadu Fita gigayo, “Au Yaubada bonana Same againe kaliva saꞋeyana giꞋetoladina Yudasi faꞋine gigayo, \q1 Gilubodadi be kaliva moyaꞋaidi yana manuwa hidanuyabuyabuna, \q1 e keke tamo hakwadi medede againe gidavemanuwa. \m Kadu Yaubada bonana saꞋeyana gigayo, \q1 Kadu tamo hakwadi velugana yana faisewa gidavaina. \m \v 21-22 Yaubada bonana hidedemi gigahe faꞋina, kaliva saꞋeyana bana ana hilafa faꞋina adafaiweya kadavenuwadadanena, be Yesu Keliso yana mididi-havagi faꞋina bana ime afositolo buye kaliva agaidiya anaꞋawatalatalaina. Ada bana kalivai-nadi yada yoꞋo agaideya kanavaina. E, tamo hakwadi ide boi kavebutu Kaiwabu Yesu buye kamiyami kanunudadana tuwaina Yoni gilumamala be kaliva gikivebafitaisoyedi ana toveya ada kanunauwena Yaubada Yesu lobameya gisilakahina be ginuyabuyabuda, au medema Yudasi ana hilafa kanasena.” \p \v 23 Tu Fita hidedemi gigahe faꞋina, kaliva luhei adi egana hiyakahina. SaꞋeyana ma Yosefa kadu hivewagana Basabasi, ada ana egana anaveto Yasito. Kadu kaliva anavelu ma Mataiyasi. \v 24-25 Adi egana hiyakahini tu hiveꞋoꞋola higayo, “Kaiwabu-yo, kaliva moyaꞋaima aseꞋasema uhalamanena faꞋina O unavehawalema. Hida kaliva adiꞋiselu amanadi hadema O uvenuwadadanedi be afositolo yadi faisewa ginaꞋabina, higa faisewai-nadi Yudasi gidibutoyogena be koyona ana laufata ana abageya gina.” \v 26 HiveꞋoꞋola gihavaina, kaliva adiꞋiselu adi egana kabala kabiꞋona againe hiꞋetoladina be gowa againe hidodona, ada au hibihiwana againe Mataiyasi ana egana gimidibeꞋu, faꞋina afositolo adiveꞋileveni agaidiya giluku. \x - \xo 1:26 \xt Sam 41:9 \xt Md 27:3-10, Lu 22:22 \xt Sam 69:25, 109:8\x* \c 2 \s1 AluꞋaluwa Mahalina tovetumagana givemagadi. \p \v 1 Tu tafalolo ana egana Fenidikosi giyemu againe, tovetumagana seꞋeyaine ahe hivagaꞋauta. \v 2 Ahe hivagaꞋauta tu auheꞋama butuna lobameya hinogalina, ana nogala vaita bolimanakouko gidamadumadu, ada manuwai-nadi againe hivetogadi-ma butuna gilelevilana. \v 3 Butuna hinogalini-yo iyaꞋiyaya hiꞋitana, ana ita ma vaita ai noyaꞋaina amine, ada giꞋalavedavedama be kaliva saꞋeyana saꞋeyana getadiya gina gihiyoto. \v 4 Au AluꞋaluwa Mahalina moyaꞋaidi nuwahinagediya giluku be givemagadi, ada hivebutu meya tulina tulina agaidiya hilulukahihi AluꞋaluwa Mahalina giꞋalaveleveledi amine. \p \v 5 Tu mededei Yelusalema againe miYuda tufoidiyao himiyami, boi fafali moyaꞋaina agaidiya hitauya be hina Yelusalema himiyami, ada badi Yaubada hihawadavadavana velemoꞋena. \v 6 Ada au badi kalivai-dina kaliva yadi lukahihi meya tulina tulina ma butuna hinogalini-yo, au moyaꞋaidi hiyoꞋo ada aseꞋasedi giꞋalilihiwana, faꞋina taudiyao bonadi tulina tulina badi tovetumagana hilulukahihiyena amanadi hinogalina. \v 7 Au nuwadi givegafoꞋuyaꞋuya kadu hiyaulowoga, ada buye hiveꞋagahegahe higayo, “Badi hidevama kalivai-dina meya tulina tulina agaidiya hilulukahihi-ma au badi moyaꞋaidi miGalili, keke fafali tulina tulina kalivadi. \v 8 Bona Galiligaga hihalamanena nonogana gavadi-yo moyaꞋaida kanogalina taudeyao bonada tulina tulina agaidiya hilulukahihi? \v 9 Ide yada fafali ma Fadiya Midiya Elamu kadu Mesofotemiya, Yudiya Kafadosiya ada Fonitasi be Esiya. \v 10 Kadu tufoida miFilidiya miFamifiliya miIdifita ada tufoida Libiya ana fafali melala ana egana Sailini liline katauya. Kadu tufoida miLoma tu Yelusalema againe kawakawaka. \v 11 Ada higa tufoida miYuda-moꞋa, kadu tufoida yoꞋo tulidiyao kalivai-dana tu miYuda yadi tafalolo againe kahawahegeda be kavemiYuda. E, kadu tufoida miKelita ada miAlebiya. Au yada fafali moyaꞋaina tu Yaubada yana gugai fifiwalana taudeyao bonada tulina tulina agaidiya badi hilulukahihiyena-ma ide kanogalina.” \v 12 Ada hidedemi moyaꞋaidi hiyaulowoga kadu nuwadi givegafoꞋuyaꞋuya faꞋina buye hiveꞋatoliluvaluva higayo, “Taumadi! Hida gavana ana inuba?” \v 13 Tu tufoidi tovetumagana hihawavelaigedi higayo, “Hida kaliva gufa koyona hiyuni-yo uꞋudi gikoyo.” \x - \xo 2:13 \xt 2Veh 16:9-11 \xt Md 3:11, Yo 3:8 \xt Yo 14:17, Af 4:31, 10:44-46\x* \x - \xo 2:13 \xt Ha 7:9\x* \s1 Fita yoꞋo agaidiya givebutu gilumamala. \s1 Nagona AluꞋaluwa Mahalina faꞋina gikivetuvetunu. \p \v 14 Tu bana Fita badi afositolo ileveni buye himiyami amanadi gitowamidi givebutu yoꞋo agaidiya gilumamala agona lakahina gigayo, “Omi miYelusalema kadu ide miYuda moyaꞋaimiyao ganakivetuvetunumi be wananogali-hagihagiyena. \v 15 Ime kaliva keke gufa koyona againe uꞋuma gidakoyo omi wanuwanuwa amine. Ide yada dewa ma kaliva gufa koyona keke malalaugeya hidayuyu, au lavilaviya hiyuyu be uꞋudi gikoyokoyo. Ada adamoya kauwana ana ita bai naeni amine faꞋina uꞋuma keke gufa koyona againe gidakoyo, keke. \v 16 Au hidevama wanogalina-ma Yaubada bonana ana toꞋawatalatalaina ana egana Yoweli boi tuwai-moꞋena gilukahihiyena gigayo, \q1 \v 17 Tova ana abalauyabu ana aituha faꞋina \q1 Yaubada hidede amine gigahe gigayo, \q1 Tomiyababi moyaꞋaidi AluꞋaluwakuya ganavemaga-moꞋedi. \q1 Natumiyao kaliva vevine yaku venuwaꞋata \q1 ganahawaveleveledi-yo hinaꞋawatalatalainena. \q1 Yami tubulakata yaku nuwanuwa hinaꞋenoꞋitayena \q1 kadu kaliva lakahidiyao yaku vehimeya hinaꞋavayaunena. \q1 \v 18 E, mena aituheya kadu aku agetoga \q1 kaliva be vevine AluꞋaluwakuya ganavemaga-moꞋedi. \q1 \v 19-20 Abaveyaulowoga wese lobameya ganafaisewana, \q1 kauwana ginakweu vaikohi ginavedayaga. \q1 IyaꞋiyaya gava babiya ganaseyemaunena, \q1 dayaga aiꞋalaꞋalata siyo luvilovilona. \q1 tu muliya Kaiwabu yana tova ginalakayemu, \q1 higa vedewayauga ana tova matamatauhina. \q1 \v 21 Tu gaveyao moyaꞋaidi Kaiwabu againe hinakova, \q1 medema adi kibababala hinanuhagana.” \m Au hida Yaubada yana gahe bana Yoweli giꞋetoladina-ma bana Fita giyakahina. \x - \xo 2:21 \xt Yow 2:28-32\x* \s1 Yesu yana alika yana mididi-havagi faꞋina. \p \v 22 Kadu Fita gigayo, “Omi miIsileli yaku gahe wananogalina. Yesu kwanaNasaledi faꞋina ganagahe. BanaꞋe Yaubada velemona givegidena ma Yaubada Tauna givehawale-hagihagiyemi, faꞋina gifaiwalavelena be aituha fifiwalana ada abaveyaulowoga iyaꞋiyaya lakahina omi hinafamiya gifaisewadi, ada hida gaitoma omi taumiyao waꞋitadi be wahalamanedi. \v 23 Au hida kalivai-nadi waluveꞋalikana, faꞋina kaliva koyodiyao nimadiya wahegenauwena be kelose againe hitutuvefosena. Au hidedemi omi wahuluva tu boi tuwai-moꞋena Yaubada Tauna givehimeya be Yesu omi nimamiya gihawahegena ada wanaluveꞋalikana faꞋina. E, hidedemi Yaubada givehimeye-vagahina, kadu tuwai-moꞋena vehimeyai-nadi aimo keke wadafaisewani-ma au gihalamane-vagahina. \v 24 Omi waluveꞋalikana tu Yaubada alikeya gisivemididina. E, alika ana bulava auloꞋaulolona giyogona tu Yaubada giyauna, faꞋina alika yana faiwala giyawelina be keke anafaiweya ginakiveꞋavi-vagahini. \v 25 Alika Yesu keke anafaiweya ginakiveꞋavi-vagahini faꞋina tuwai-moꞋena Devida Yesu yana gahe gigaheye-vagahina vaita Yaubada faꞋine gidalukahihi gidagayo, \q1 Iya gahalamanena tova moyaꞋaina \q1 Kaiwabu agaikuya ginamiyami. \q1 BanaꞋe lilikuya gimimiyami faꞋina, \q1 aseꞋaseku keke ginaꞋakolukoluni. \q1 \v 26-27 Hidema faꞋina nuwaku giyamumu, \q1 kadu yaku wavemwamwala galulukahihi. \q1 Aimo wowoku lahiya ginadauda \q1 tu yaku walulauboda ganamiyami, \q1 faꞋina a gahalamanena aluꞋaluwaku \q1 keke toꞋalika yadi abageya unahege-vagahini. \q1 E, Iya ya Kaliva Mahamahaliku \q1 keke-moꞋa wowoku unahawahegeni-yo \q1 babiya ginaꞋalilini. \q1 \v 28 Yawai-vagata ana eda ahe uvehawaleku. \q1 Iya o buye kanamiyami faꞋina, \q1 ganavemwamwala, ganavemwamwala-moꞋa. \m Au hidedemi Devida Yesu faꞋine gigaheye-vagahina. \x - \xo 2:28 \xt Yo 3:2 \xt Af 4:27-28 \xt Sam 16:8-11\x* \s1 Devida yana gahe Yesu yana mididi-havagi be yana kaiwabu faꞋina. \p \v 29 Tobohiyakweyao, nuwanuwaku ganagahe-moꞋemi higa bwaneneda kikaiwabuna Devida boi tuwai-moꞋena giꞋalika ada wowona hihuyana, au ana tomohuyahuya adamoya ide hinafadeya aimo gidadauda. \v 30 Tu yana gahe gayakahina-ma keke tauna faꞋina, au aimo gavadi ginalakayemu faꞋina gigaheye-vagahina, ada Yaubada gavaimi bana againe giwonadabadaba-ma ahe gihalamanena, higa bwanenena saꞋeyana tokaiwabu lakahina bana Devida amine ginasena. \v 31 Ada gavadi Yaubada ginagani-ma Devida giꞋita-vagahina, ada au Yaubada yana Tovegida Keliso yana mididi-havagi faꞋina gigaheye-vagahina, gahe-nadi iya gayakahina amanadi higa Yaubada toꞋalika yadi abageya keke gidahege-vagahini, kadu wowona keke gidaꞋalilini. \v 32 Hidedemi Devida gigahe ada Yaubada hida kaliva Yesu makewa alikeya gisivemididina, ada ime moyaꞋaimeyao toꞋita, au yana mididi-havagi faꞋina aꞋawatalatalaina. \v 33 E, Yaubada gisivemididina be iꞋatagine gisena. Kadu Tamana AluꞋaluwa Mahalina givelena boi giwonadabadaba amine. Ada adamoya Yesu AluꞋaluwa Mahalina ime agaimeya giꞋiveninisena be givemagama, faꞋina meya tulina tulina agaidiya alulukahihi be omi waꞋitana kadu wanogalina. \p \v 34-35 KaduꞋe, Devida yana gahe gayakahina-ma keke tauna faꞋine gidagahe, faꞋina bana keke lobameya gidalaka Yesu amine. Tu gigahe gigayo, \q1 Bana Yaubada Kaiwabu iya yaku Kaiwabu gigahena \q1 gigayo, IꞋatagikuya unahiyoto. Unamiyami tu \q1 nibaimomo ageyafayafaniya ganasedi. \m Au hidedemi Devida gigahe vaita Yaubada Kaiwabu Yesu againe gidalukahihi. \p \v 36 Au ide miIsileli moyaꞋaimiyao wanahalamane-hagihagiyena. Bana hidevama Yesu omi kelose againe watutuvefosena tu Yaubada gisena Kaiwabu kadu yana Tovegida Keliso.” Au hidedemi Fita gilumamala. \x - \xo 2:36 \xt 1Kin 2:10, Af 13:36 \xt Sam 132:11 \xt Sam 16:10\x* \x - \xo 2:36 \xt Af 1:4,8, 7:55-56, 1Fi 3:22 \xt Sam 110:1\x* \s1 Kaliva moyaꞋaidi Fita yana laumamala hinogalini-yo hinuwavilana. \p \v 37 Tu yoꞋo yana gahe hinogalini-yo aseꞋasedi giꞋakolukoluna, bonana aseꞋasedi giꞋonana faꞋina, ada Fita kadu afositolo velugadiyao agaidiya higahe higayo, “Tobohiyameyao, gavadi anagani?” \p \v 38 Fita gigahedi gigayo, “Kaliva moyaꞋaimi saꞋeya saꞋeya yami dewa koyona wanahegena be wanahagavilami, ada Yesu Keliso ana eganeya wanabafitaiso be Yaubada yami koyona ginayawelina faꞋina. Ada au Yaubada AluꞋaluwa Mahalina omi agaimiya ginahawahegena be ginavemagami. \v 39 FaꞋina Yaubada boi giwonadabadaba be AluꞋaluwa Mahalina ginahawahegena omi agaimiya, kadu ami unumamomo agaidiya, kadu moyaꞋaidi lauveya himimiyami-ma agaidiya. E, Yaubada yada Kaiwabu gaveyao moyaꞋaidi ginakovadi be Bana againe hinaꞋela, medema agaidiya ginahawahegena.” \p \v 40 Au hidedemi Fita gikivetuvetunudi kadu hifufu keke saꞋeyadi againe gigaheyaꞋayaꞋalidi be higa taudiyao hinalugolegoledi. Gigahedi gigayo, “Taumiyao wanalugolegolemi be hida yoꞋo koyodiyao Yesu hiluveꞋalikana-ma yadi koyona ana laufata omi keke buye wananuhagani.” Hidedemi Fita gigahe-faꞋilidi. \v 41 Ada au tufoidi moyaꞋaidi yana gahe hivetumaganena ada hibafitaiso. Ada medema aiyetai-nadi kaliva moyaꞋai-moꞋedi adi kilagalaga tohiye tausani (3,000) tovetumagana yadi yoꞋo agaidiya hiluku. \x - \xo 2:41 \xt Af 16:30-33 \xt Ef 2:12-13,17 \xt Af 4:4, 5:14\x* \s1 Tovetumagana yadi miyami kadu yadi dewa faꞋina. \p \v 42 Tu badi tovetumagana hihawahegedi be tova moyaꞋaina badi afositolo yadi vehawala hinoganogalina, kadu yadi nuwanuwa saꞋeyana buye himiyami hilulukahihi. Kadu hivagavagaꞋauta be buye hiꞋauꞋa, aꞋa oine higa Yesu ana anuwaꞋuduꞋudu hivaivaina, kadu buye hiveꞋoveꞋoꞋola. Tova moyaꞋaina yadi miyami kadu yadi dewa au hidede amine. \v 43 KaduꞋe, tova moyaꞋaina afositolo aituha fifiwalana ada abaveyaulowoga hififaisewana faꞋina moyaꞋaidi hiwowomumuyedi. \v 44 Kadu tovetumagana moyaꞋaidi buye himiyami yadi nuwanuwa saꞋeyana, ada yadi lokoloko taudiyao agaidiya hifolafolakena. \v 45 Higa yadi babi ada yadi lokoloko tova tova hikimokimonevedamanena be gaveyao adiga o kaꞋi yadi lokoloko keke amanadi, badi agaidiya mani hivaivaina-ma hivetavetalaiyena. \v 46 Kadu aiyeta moyaꞋaina manuwa tafalolo lakahina againe seꞋeyaine hivavagaꞋauta, kadu taudiyao yadi manuweya buye hiꞋauꞋa be aꞋa hikikihinena Yesu ana anuwaꞋuduꞋudu faꞋina. E, yadi wavemwamwala kadu yadi nuwanuwa saꞋeyana buye hiꞋauꞋa. \v 47 Ada au tova moyaꞋaina Yaubada hihawahawadavadavana, kadu kaliva moyaꞋaidi hiveꞋamohimohinedi. Ada tova saꞋeyana saꞋeyana Kaiwabu kaliva gikikibababaledi be tovetumagana yadi yoꞋo giveꞋatutamoꞋaidi. \x - \xo 2:47 \xt Af 5:11-12 \xt Af 4:32-35 \xt Lu 24:53\x* \x - \xo 2:47 \xt Af 6:7, 11:21,24\x* \c 3 \s1 Fita tovefela gisiveyawana. \p \v 1 Tova saꞋeyana Fita be Yoni manuwa-tafalolo lakahina againe hina, ada kauwana giwahivekenana ana ita bai tohiye amine higa veꞋoꞋola ana tova. \v 2 Ada badi hiyemuyemu tu kaliva saꞋeyana yana tubuga againe givefela-ma manuwa-tafalolo ana abaluku againe hiwahiwahina, abaluku-nadi ana egana Abaluku Vewaga. Ada aiyeta saꞋeyana saꞋeyana tovefela hiwahiwahina, ada hidede againe hisesehobuyena be badi manuwa-tafalolo ana toluku agaidiya mani faꞋina giveꞋoveꞋoꞋola. \v 3 Ada Fita be Yoni hidaluku ma giꞋitadi, ada badi agaidiya mani faꞋina giveꞋoꞋola. \v 4 Tu Fita kadu Yoni buyeꞋi hiꞋitakwanekwanena. Au Fita gigahena gigayo, “UꞋitama-yo.” \v 5 Fita gigahe-yo kaliva badi agaidiya giꞋitalele tu ginuwanuwa vaita tamo gavadi hidaveleni. \p \v 6 Au Fita gigahena gigayo, “WeꞋa keke tamo mani tu weꞋa lemegaga saꞋeyana akufaiweya ganavele. Yesu Keliso kwanaNasaledi ana eganeya o gavehimeye be unanudadana.” \v 7 Au nimana iꞋatagine giꞋabina be gisilakahina, ada auheꞋama kaliva agena kadu agemataꞋihina gifaiwala. \v 8 Au gimadutowamidi ada givebutu ginunudadana. Au badi buye manuwa-tafalolo againe hiluku tu bana ginunudadana gihegehegelakalakahina, Yaubada gihawahawadavadavana. \v 9 Ada kaliva moyaꞋaidi bana ginunudadana tu Yaubada againe givesivesiule-ma hiꞋitana. \v 10 Au hiyakovina higa bana tova moyaꞋaina manuwa-tafalolo ana Abaluku Vewaga againe gihiyoto be mani faꞋina giveꞋoveꞋoꞋola, ada au moyaꞋaidi aseꞋasedi giꞋalilihiwana ada yana yamumu faꞋina hiyaulowoga. \x - \xo 3:10 \xt Af 14:8 \xt Af 3:16, 16:18\x* \s1 Fita yoꞋo manuwa tafalolo lakahina againe gilumamaledi. \s1 Yadi koyona higa Yesu hiluveꞋalikana faꞋina. \p \v 11 Tu manuwa-tafalolo againe abamiyami saꞋeyana edaꞋawaneya gidauda, ana egana Solomoni yana Abamiyami, ada medede againe Fita Yoni himiyami kaliva giyamumu-ma buyeꞋi. Bana nimadi giꞋabiꞋabina tu kaliva moyaꞋaidi yadi wayaulowoga badi agaidiya himadu. \v 12 Bana Fita giꞋitadi-yo gigahedi gigayo, “Omi ide miIsileli, gavana faꞋina hidevama giveyaulowogimi? Gavadi-yo waꞋitakwanekwanema vaita taumeyao yama faiwala o kaꞋi yama tafalolo toyogina faꞋina hida kaliva adasiveyawani be gidanunaudadana? Keke hidedemi wananuwanuwa. \v 13 Au bwanenedeyao yadi Yaubada, badi Abelahamo Aisake Yakobu yadi Yaubada yana kikaiwabu lakahina yana Tofaisewa Yesu givelena. Tuwaina BanaꞋe Failato againe wahegenauwena be alikeya ginahegena. Bana Failato nuwanuwana ginayauna tu omi bana matane wakilowena. \v 14 Au omi Kaliva Mahamahalina kadu Yegayegana wakilowena tu waveꞋoꞋolena toyogina be toluveꞋalika ginayauna. \v 15 Ada hidedemi yawaida inubana waluveꞋalikana tu Yaubada alikeya gisivemididina, au yana mididi-havagi ime ana toꞋita. \v 16 Ada au Yesu ana egana faꞋina, higa Bana ana eganeya avetumagana faꞋina, hida kaliva gifaiwala ada omi waꞋitana kadu wahalamanena. E, yana yamumu moyaꞋaimi matamiya inubana ma vetumagana Yesu ana eganeya. \x - \xo 3:16 \xt Yem 3:15, Lu 23:13-25 \xt Af 2:32, 5:30\x* \s1 Hagavila be koyona ana aiyawela faꞋina. \p \v 17 Tu tobohiyakweyao, iya gahalamanena gavaimi Yesu againe wafaisewani-ma omi keke wadahalamane-hagihagiyeni, kadu yami tonagona keke hidahalamane-hagihagiyeni faꞋina hidedemi wahuluva. \v 18 Boi tuwai-moꞋena Yaubada badi bonana ana toꞋawatalatalaina moyaꞋaidi awadiya gigaheye-vagahina vaita yana Tovegida Keliso aulolo tagiya gidanuhagana. Ada Bana givehimeyena amine, a gilakayemu. \v 19 Au yami dewa koyona wanahegena be Yaubada againe wanahagavilami be yami koyona ginayawelina faꞋina. \v 20 E, wananuwavilana be kaliva gufaleda againe meyana giꞋivebikana amine, Yaubada Tauna aseꞋasemi ginaꞋivebikana be faiwala wananuhagana, kadu Yesu Keliso ginaꞋiveninisena be ginahobuꞋela-havagi, Bana ahe givegidena be omi ginanagoyemi faꞋina. \v 21 Ada Yaubada boi tuwai-moꞋena bonana ana toꞋawatalatalaina mahamahalidiyao awadiya gigaheye-vagahina amine, aimo tova mulina gaitoma moyaꞋaidi babiya ginaluveꞋivagudi, ada hida tovai-nadi faꞋina Bana Yesu lobameya gibodaboda. Tovai-nadi ginalakayemu, au ginahobuꞋela-havagi. \v 22-23 E, toꞋawatalatalaina saꞋeyana Mosese boi tuwai-moꞋena gigahe gigayo, \q1 Yaubada yami Kaiwabu aimo tova mulina bonana ana toꞋawatalatalaina saꞋeyana omi yami yoꞋo hinafamiya ginakivemididina. Iya gakivetuvetunumi amine, kadu bana ginakivetuvetunumi. Ada au gaitoma moyaꞋaina ginavehimeyemi-ma wanadibumuhigena. Hai kaliva bana yana vehimeya keke ginadibumuhigeni, medema Yaubada yana yoꞋo agaidiya ginaluꞋatugena be ginaluyaweyawelina. \m Hidedemi Mosese gigahe. \p \v 24 Kadu anafaiweya Yaubada bonana ana toꞋawatalatalaina moyaꞋaidi gavadi tova adamoya ginalakayemu-ma tuwai-moꞋena higaheye-vagahina. E, gaveyao Yaubada yana venuwaꞋata giveledi, medema tova adamoya faꞋina higaheye-vagahina. Bana toꞋawatalatalaina Samuwela hidedemi gigaheye-vagahina, kadu anafaiweya toꞋawatalatalaina moyaꞋaidi wai himulina amanadi tova adamoya faꞋina higaheye-vagahina. \v 25 Au Yaubada yana toꞋawatalatalaina awadiya omi faꞋimiya giwonadabadaba, ada Yaubada boi tuwaina bwanenemiyao agaidiya yana veyao gisena-ma kadu omi faꞋimiya gisena. E, Abelahamo againe gigahe gigayo, ‘A unumamomo agaidiya tonuwakabubu ginatubuyemu be fafali tulina tulina adi yoꞋo moyaꞋaidi ginanuwakabubuyedi.’ Hidedemi Yaubada gigahe. \v 26 Ada au Yaubada yana Tofaisewa Yesu gisivemididini-yo omi agaimiya gimidiꞋiveninisena be ginanuwakabubuyemi. BanaꞋe omi moyaꞋaimiyao aseꞋasemi ginakiviviyena be eda koyona wanahegena faꞋina. Au hidedemi ginanuwakabubuyemi.” \x - \xo 3:26 \xt Lu 23:34 \xt Lu 24:27 \xt 2Veh 18:15,18-19\x* \x - \xo 3:26 \xt Aba 22:18, Ga 3:8\x* \c 4 \s1 Fita Yoni miYuda yadi Koniselo agaidiya hivekotudi. \p \v 1 Tu Fita Yoni yoꞋo agaidiya aimo hilulukahihi tu abaveyao ana tofaisewa kadu tuilala adi tonagona, kadu tonagona tafatafalolodiyao adi egana Sadusi, badi agaidiya hiyemu. \v 2 Badi afositolo adiꞋiselu yoꞋo hivehavehawaledi be higa hinahalamanena Yesu alikeya gimididi-havagi. Kadu higahegahedi vaita Yesu gimididi-havagi faꞋina kadu kaliva velugadeyao kanamididi-havagi. Hidedemi hivehawala faꞋina, badi abaveyao ana tofaisewa ahenao buye hiꞋilaꞋa. \v 3 Au Fita Yoni hikiveꞋavidi tu mala a gibogibogi faꞋina, deliya hisedi be mala ginalauni-yo hinavekotudi. \v 4 Tu moyaꞋaidi yoꞋo agaidiya yadi laumamala hivetumaganena, ada tovetumagana yadi yoꞋo himoyaꞋai, adi kilagalaga faifi tausani (5,000) amine. \p \v 5 Bogi hida mala gilauna miYuda yadi tovehimeya ada kaliva lakahidiyao kadu Mosese yana vehimeya ana tovehawala Yelusalema againe hivagaꞋauta. \v 6 Bana abaveyao ana tofaisewa adi tokaiwabu ana egana Anasi buye hivevai, kadu Kaiyafasi, Yoni, Alekisanida, kadu tokaiwabu-nadi ana yoꞋo kalivai-dina velugadiyao buyeꞋi. \v 7 Au hivehimeya be afositolo adiꞋiselu badi matadiya hinamidi. HiꞋela-yo hitoliluveluvedi higayo, “Omi amiꞋiselu ma hakwadi yana faiwala againe hidevama wafaisewani? Hakwadi ana egana wayakahini-yo kaliva wasiveyawani?” \p \v 8 Hidedemi higahedi tu AluꞋaluwa Mahalina Fita givemagana ada au givebutu gilumamaledi gigayo, “Omi yada yoꞋo adi tovehimeya kadu kaliva lakahimiyao. \v 9 Adamoya ime tovefela avelugana nonogana wavedewayaugima. GavaiyaꞋamine giyamumu-ma watoliluveluvema. \v 10 Au moyaꞋaimiyao kadu miIsileli moyaꞋaidi ganakivetuvetunumi be wanahalamanena. Bana Yesu Keliso kwanaNasaledi ana egana fifiwala-moꞋena faꞋina hida kaliva ahe giyamumu be omi matamiya gimidimidi. Bana Yesu omi wakivekelosena tu Yaubada alikeya gisivemididina. \v 11 Bana faꞋine gahetalahobuhobu saꞋeyana Veyao Tuwaina ana bukiya gidadauda gigayo, \q1 Ogola omi manuwa ana toꞋaiyogona wakilowena \q1 medema giveholiliꞋabi. \m \v 12 Bana Yesu anakaibe againe kibababala kananuhagana. E, Yaubada Bana ana egana ide tomiyababi giveleda, ada keke tamo hakwadi velugana babiya gimiyami-ma gidavegideni be bana ana eganeya kibababala adafaiweya kananuhagani.” Hidedemi Fita gigahedi. \x - \xo 4:12 \xt Af 5:18 \xt Af 2:41, 5:14 \xt Md 10:19-20\x* \x - \xo 4:12 \xt Af 3:6 \xt 1Fi 2:7 \xt Yo 14:6\x* \s1 Koniselo Fita Yoni yadi laumamala hihawata-wayoga. \p \v 13 Tu badi miYuda yadi Koniselo Fita Yoni yadi asevatu hiꞋitana againe, nuwadi givegafoꞋuyaꞋuya, kadu badi afositolo kaliva-kawowo keke hidasikulu-ma hiꞋayaunedi againe, nuwadi givegafoꞋuyaꞋuya. Ada au badi boi Yesu hiveveꞋalunena ma nuwadi giꞋafolena. \v 14 Tu kaliva a giyamumu-ma medede againe Fita Yoni buye himidimidi. Koniselo kaliva a giyamumu-ma hiꞋitaꞋitana faꞋina keke adifaiweya tamo gavadi hinagaheyeni. \v 15-16 Au hivehimeyedi be abavedewayauga againe hinahobu. Badi kaliva hihobu-yo badi Koniselo hivebutu hiveꞋanuwanuwa kadu hiveꞋagehegahe higayo, “Hida kaliva faꞋidiya gavaimi kanaga? Kaliva moyaꞋaidi Yelusalema againe hida aituha fifiwala-moꞋena hifaisewana-ma hihalamanena, ada ide keke adafaiweya kanagahe kanagayo, Badi keke hidasiveyawani. \v 17 Tu hida kalivai-dina kadahawatadi kadagayo, Keke tamo hakwadi velugana againe Yesu ana egana faꞋina wanagaheni. E, keke tamo tova hidede amine wanahuluva-havagi. Hidedemi kadahawatadi be kadu keke Yesu valeyana ginanauna kaliva agaidiya faꞋina.” \p \v 18 Tu hiveꞋagahegahe gihavaina, kaliva hikovadi be hinaluku-havagi. Hiluku-yo hivehimeyedi higayo, “Keke-moꞋa Yesu ana eganeya wanalulaumamala. Keke tamo tova Bana ana egana faꞋina wanavehawala.” \v 19 Hidedemi hivehimeyedi tu badi Fita Yoni higahedi higayo, “Omi taumiyao wananuwanuwa. Hadema hagihagina Yaubada matane, kaꞋi omi bonami anaꞋabina o kaꞋi Yaubada bonana anaꞋabina? \v 20 Tu ime keke amafaiweya anaꞋilova. Au tova moyaꞋaina gaitoma fifiwalana taumeyao aꞋitana kadu anogalina-ma analulukahihiyena.” \p \v 21 Hidedemi Fita Yoni higahe tu badi Koniselo kadu hihawatadonedi ada hihawahegedi be hina. GavaiyaꞋamine matahiwadi hinaveledi ma hinuwenuwe-wayoge. Keke adifaiweya, yoꞋo himatausedi faꞋina. Au tovefela giyamumu faꞋina, kaliva moyaꞋaidi Yaubada hihawahawadavadavana. \v 22 Tovefela aituha fifiwalana againe yana yamumu givaina-ma bana kaliva lakahina, ana malamala foti (40) kadu gavaiyehi. \x - \xo 4:22 \xt Yo 11:47 \xt Af 5:28-29\x* \s1 Tovetumagana Yaubada againe hivesiule, ada yadi asevatu \s1 faꞋina hiveꞋoꞋola. \p \v 23 Tu Fita Yoni Koniselo hihegedi tu yadi yoꞋo agaidiya hiyewadi, ada abaveyao ana tofaisewa kikaiwabudiyao kadu kaliva lakahidiyao gavaimi higahe ma hilukahihiyena. \v 24 Ada badi tovetumagana hinogali-yo au moyaꞋaidi Yaubada againe tamotamoꞋaine hiveꞋoꞋola higayo, “Kaiwabu lakahi, OꞋeni ToꞋaibubuna, lobama babi lehaga O ububuna, kadu gaitoma moyaꞋaidi lobameya babiya lehageya himimiyami-ma O ububudi. \v 25-26 Boi tuwai-moꞋena AluꞋaluwa Mahalina O bona bwanenema lakahina Devida awane gise-vagahina, ada au ya tofaisewa Devida gigahe gigayo, \q1 Gavadi-yo yoꞋo tulidiyao himidi-yo hiꞋilaꞋa? \q1 GavaiꞋona-yo manuwafo koyona hivevaiye-wayoge? \q1 Babi ana kini moyaꞋaidi hikidewadewa \q1 ada tovehimeya buye hivagaꞋauta be \q1 Kaiwabu kadu yana Tovegida hinalugaviyadi. \m Hidedemi tuwai-moꞋena AluꞋaluwa Mahalina Devida awane gigaheye-vagahina. \v 27 Au tovehimeya yadi nuwakoyo faꞋina tuwaina gigahe amine tova adamoya velemoꞋena gilakayemu, faꞋina badi kini Helodi kadu Fonitiyo-Failato badi yoꞋo tulidiyao kalivai-dina kadu miIsileli buye hivagaꞋauta, ada hivevai be Yesu hinaluveꞋalikana, BanaꞋe ya Tofaisewa Mahamahalina O uvegidena be ime miIsileli ginanagoyema amanadi. \v 28 O Tofaiwala kadu O Tovehimeya faꞋina gavaimi tuwai-moꞋena ya Tofaisewa Yesu faꞋine O uvehimeyena be ginalakayemu, au hidedemi badi higugaiyena be ahe velemoꞋena gilakayemu. \p \v 29 Ho Kaiwabu, au badi Koniselo yadi hawata unanuwenuwena ada ime ya tofaisewa unafaiwalavelema be yama waꞋasevatu O bona analumamalena. \v 30 Ime analulumamala tu O nima utune be toꞋaulolo hinayamumu, ada abaveyaulowoga kadu aituha fifiwalana ya Tofaisewa Mahamahalina Yesu ana eganeya anafaisewana.” Hidedemi hiveꞋoꞋola. \p \v 31 Ada hiveꞋoꞋola gihavaina, manuwa againe hivagaꞋauta-ma giliꞋuliꞋu, kadu AluꞋaluwa Mahalina badi moyaꞋaidi givemagadi, ada hivebutu Yaubada bonana yadi waꞋasevatu hilulumamalena. \x - \xo 4:31 \xt Sam 2:1-2 \xt Md 27:1-2 \xt Af 2:23 \xt Ef 6:19\x* \x - \xo 4:31 \xt Af 2:4\x* \s1 Tovetumagana yadi lokoloko taudiyao agaidiya hifolakena. \p \v 32 Tu tovetumagana moyaꞋaidi yadi nuwanuwa au saꞋeyana, kadu adi ayauna au saꞋeyana. Keke tamo hakwadi gidagahe gidagayo, “Yaku gaitoma au tauku akukaibe faꞋikuya.” Au adiga yadi lokoloko yadi gavaꞋadi taudiyao agaidiya hifolafolakena. \v 33 Badi afositolo hifaiwala be Kaiwabu Yesu yana mididi-havagi faꞋina hiꞋawatalatalaina toyogina, ada Yaubada moyaꞋaidi ginuwakabubuyedi lakahina. \v 34-35 Keke tamo hakwadi koyokoyo badi agaidiya gidamiyami. Tova be tova badi tonibabi o kaꞋi tonimanuwa medema yadi babi o kaꞋi yadi manuwa hikimokimonevedamanena, ada mani hivaivaina-ma afositolo agaidiya hiꞋaliꞋaliyena. Ada badi afositolo mani-nadi hifolafolakena. Gaveyao adiga o kaꞋi yadi lokoloko keke, medema agaidiya hifolafolakena. \p \v 36 Ada tova saꞋeyana Yosefa, Livai ana yoꞋo kalivana, hidede amine gihuluva. Bana yana melala ma himula ana egana Saifilasi. Badi afositolo kalivai-nadi hivewagana Banabasi, ada egana ana kaivila ma kaliva aseꞋasedi ana Tokivevatu. \v 37 Bana Banabasi yana babi saꞋeyana gikimonevedamanena, ada babi fatana giꞋaliyena be afositolo giveledi. \x - \xo 4:37 \xt Af 2:44 \xt Af 2:25 \xt Af 11:22-26, 13:2-3\x* \c 5 \s1 Ananaiyasi vavinena Safaila buye kahihidi. \p \v 1 Tu kaliva saꞋeyana gimiyami ana egana Ananaiyasi ada vavinena adi egana Safaila. BanaꞋe yadi babi saꞋeyana gikimonevedamanena. \v 2 Ada babi fatana tufona tauna faꞋine gisena kadu tufona afositolo agaidiya giꞋaliyeni tu gigahedi vaita mani matatabuna gidaꞋaliyeni. Tu tufona ginuwalolonena ma badi vavinena hihalamanena. \p \v 3 Au Fita gigahena gigayo, “Ananaiyasi, gavana faꞋina Setani againe uhawahege-yo nuwaniya giluku, ada au AluꞋaluwa Mahalina againe ufwaya vaita babi fatana matatabuna udaꞋaliyeni tu keke. Tufona tauni faꞋiniya usena. \v 4 Aimo babi keke udakimonevedamaneni againe, medema tauni ya babi, tu ahe ukimonevedamanena againe, babi fatana uvaina-ma kadu o uvehimeyena. Gavana faꞋina nuwahinageniya fwaya ufaisewani-yo ugahe vaita mani matatabuna udavele-Ꞌowoma? Keke kalivagaga agaimeya udafwaya, au kadu Yaubada againe ufwaya.” \p \v 5-6 Tu Ananaiyasi Fita yana gahe ginogalini-yo babiya auheꞋama gibeꞋu be giꞋalika. Au tubulakata hitowamidi, wowona hilifina digo hinauwena be hitauna. Ada gaveyao valeyana hinogalina medema himatauta-veꞋine. \p \v 7 Himiyami bai tohiye kadu vavinena hiꞋela tu gavadi moganedi againe gilakayemu-ma keke hidahalamaneni. \v 8 Bana Fita gigahedi gigayo, “WanavenuwaꞋataku. Yami babi fatana ana tubuga kaꞋi hidede amine?” Ada badi higayo, “Ika, babi fatana medede amine.” \p \v 9 Au Fita gigahedi gigayo, “Gavana faꞋina omiꞋe kadu moganemi buye wanuwanuwa vaita Kaiwabu AluꞋaluwana againe wanafwaya be wanaꞋitana kaꞋi fwaya fatana wananuhagana o kaꞋi keke? WaꞋita, badi kaliva moganemi hitauna-ma edaꞋawaneya hiyemu, ada omi kadu hinanauwemi.” \p \v 10 Ada auheꞋama Fita agene hibeꞋu be hiꞋalika. Ada tubulakata hiluku be kwamayoku ahe hiꞋalika-ma hiꞋitadi, au hiwahidi be hinauwedi moganedi liline hitaudi. \v 11 Ada au tovetumagana moyaꞋaidi himatautaveꞋine, ada gaveyao moyaꞋaidi valeyadi hinogalina-ma kadu himatautaveꞋine. \x - \xo 5:11 \xt Af 4:34-35 \xt Yo 13:2\x* \s1 Afositolo aituha fifiwaladi hifaisewadi. \p \v 12 Tu afositolo aituha fifiwalana kadu abaveyaulowoga moyaꞋaina manuwafo hinafadiya hififaisewadi. Ada badi tovetumagana moyaꞋaidi Solomoni yana abamiyami againe seꞋeyaine hivagavagaꞋauta. \v 13 Badi manuwafo hihawaveyamumuyedi ada badi keke hidavetumagana-ma himatauta be keke badi tovetumagana buye hidavagaꞋauta. \v 14 Himatauta tu tova tova kaliva vevine keke saꞋeyadi Kaiwabu againe hivebutu hivetuvetumagana amanadi tovetumagana yadi yoꞋo agaidiya hiluku. \v 15 Ada afositolo yadi aituha fifiwalana faꞋina, kaliva yadi toꞋaulolo melaleya hisehobuyedi be vaya o sita againe hisedi. Hisehobuyedi be Fita ginabala againe, higa anununa toꞋaulolo tufoidi ginakibwaꞋedi be hinayamumu. \v 16 Kadu yoꞋo moyaꞋaidi melala Yelusalema awaꞋawanina agaidiya hitauya, yadi toꞋaulolo kadu badi wayafunediyao hiꞋaliyedi. Ada moyaꞋaidi hiyamumu-Ꞌowoga. \x - \xo 5:16 \xt Af 14:3 \xt Mk 6:56, Af 19:11-12\x* \s1 MiYuda adi tonagona afositolo hikivekoyodi. \p \v 17 Tu bana abaveyao ana tofaisewa adi tokaiwabu kadu tobohiyaneyao moyaꞋaidi, higa yoꞋo tafatafalolodiyao adi egana Sadusi kalivai-dina, badi afositolo agaidiya higaꞋumaꞋuma-moꞋa. \v 18 Ada au hitowamidi hina afositolo hikiveꞋavidi be deli lakahina againe hisedi. \v 19-20 Deliya hisedi tu bogi nafone Kaiwabu yana tovenuwaꞋata deli ana wanafali giyauna be afositolo gisehobuyedi, ada gigahedi gigayo, “Wanana manuwa-tafalolo lakahina againe wanamidi be hida eda ivaguna, higa yawai-vagata ana eda faꞋina kaliva agaidiya wanagaheye-Ꞌowona.” \v 21 Au tovenuwaꞋata givehimeyedi amine hina, ada mala gilaulauni manuwa-tafalolo againe hiluku hivebutu hivehawala. \p Tu bana abaveyao ana tofaisewa adi tokaiwabu ahenao badi miYuda yadi Koniselo hikovavagaꞋauhidi, be higa miYuda adi tonagona moyaꞋaidi hivagaꞋauta-Ꞌowoga. Ahe hivagaꞋauta-yo yadi tuilala deliya hiꞋiveninisedi be afositolo hinaꞋaliyedi. \v 22-23 Tu yadi tuilala hiyemu againe, afositolo deliya hiꞋiꞋavadi, ada au Koniselo agaidiya hiyewadi ada hivenuwaꞋatadi higayo, “Deliya ayemu againe, wana hiꞋaifalidona-ma aꞋitana, kadu toꞋitaveꞋavina abaluku againe hiꞋitaꞋita. Tu wana ayauna againe, keke tamo hakwadi deli hinagene gidamiyami.” \v 24 Ada tuilala adi tonagona kadu abaveyao ana tofaisewa kikaiwabudiyao tuilala yadi gahe hinogalini-yo nuwadi gifani, be hinuwanuwa vaita gavaimi gidalakayemu. \p \v 25 Hinuwanuwa tu kaliva saꞋeyana giꞋela gigahedi gigayo, “Wanogali! Badi kaliva deliya wasedi-ma manuwa-tafalolo lakahina againe himidimidi yoꞋo hivehavehawaledi.” \v 26 Au tuilala adi tonagona yana kalivamomo buye hina afositolo hivegaꞋauledi tu keke hidamunudi, faꞋina himatauta kaꞋi yoꞋo kuga againe hinafihafihadi. \p \v 27 Hiyemu-yo afositolo hilukuwedi, Koniselo agaidiya hikivemidididi be abaveyao ana tofaisewa adi tokaiwabu ginavedewayaugidi. \v 28 Bana gigahedi gigayo, “Ime hawata lakahina agaimiya asena, higa hida kaliva ana eganeya keke-moꞋa wanavehawala tu hida gavaimi waga? Au yami vehawala wanunauwena be gina Yelusalema giluyabuna. Ada nuwanuwami hida kaliva yana alika ana vita ime agaimeya wanasena.” \p \v 29 Tu Fita kadu afositolo velugadiyao higahedi higayo, “Ime keke kaliva bonana anaꞋabini, au nagona Yaubada bonana anaꞋabina. Hidedemi ama vehimeya. \v 30 Bana Yaubada, bwanenedeyao yadi Yaubada, Yesu alikeya gisivemididina, Bana omi ai againe watutuvefosena be hidedemi waluveꞋalikana. \v 31 E, Yaubada gisivemididina be iꞋatagine gikilakahina, ada BanaꞋe yada Tovehimeya Lakahina kadu ada Tokibababala gisena. Tokibababala gisena be BanaꞋe omi miIsileli ginavelugami be amifaiweya wananuwavilana, ada yami koyona ana aiyawela wananuhagana. \v 32 Ada ime hida gaitoma faꞋina aꞋawatalatalaina, imeꞋeyao kadu AluꞋaluwa Mahalina buye aꞋawatalatalaina, BanaꞋe ma badi gaveyao Yaubada bonana hiꞋabiꞋabina, medema agaidiya gihawahegena.” Hidedemi afositolo higahe. \x - \xo 5:32 \xt Af 4:1-3 \xt Af 12:7-10 \xt Af 4:18-19, Md 27:25\x* \x - \xo 5:32 \xt Ef 1:20, Hi 12:2 \xt Af 1:8\x* \s1 Gameliyela afositolo gilugolegoledi. \p \v 33 Tu badi Koniselo hida gahe hinogalini-yo hiꞋilaꞋa-moꞋa be nuwanuwadi afositolo hinaluveꞋalikadi. \v 34 Tu kaliva saꞋeyana Koniselo agaidiya ana egana Gameliyela, badi Falisi yadi yoꞋo kalivana, Koniselo hinafadiya gitowamidi. Bana Gameliyela higa Mosese yana vehimeya ana tovehawala, ada kaliva moyaꞋaidi hiveꞋamohimohinena. E, bana gitowamidi givehimeya be afositolo kabuꞋavane hinasehobuyedi. \v 35 Badi hihobu tu bana Koniselo agaidiya givebutu gilukahihi gigayo, “Omi ide miIsileli, hida kaliva faꞋidiya wananuwanuwa-hagihagi. KaꞋi wanaluveꞋalika-kawowodi digo, medema keke ginalubodani. \v 36 Malamala gavaiyehi kahegedi againe, kaliva saꞋeyana gilakayemu, ana egana Tiudasi, ada gigahe vaita bana tonagona lakahina, ada kaliva adi yoꞋo fowa hanaledi (400) amine himuliyena. Tu muliya badi gaveyao hiluveꞋalikana, ada ana tomuliyamomo hiꞋabinauna be yana vehimeya gihavaina. \v 37 Kadu muliya kabemani adi eganayaudi ana toveya kaliva saꞋeyana gilakayemu, ana egana Yudasi kwanaGalili, ada kadu kaliva moyaꞋaidi ginuwaꞋabiyedi. Kadu meda anafaiweya badi gaveyao hiluveꞋalikana, ada ana tomuliyamomo hiꞋabinauna be gihavaina. \v 38 Ada adamoya kadu hida kalivai-dina faꞋidiya ganagahe. Au wanakiꞋilovedi be hinana. Bana Yesu medema yadi tonagona giꞋalika-ma faꞋine hivehavehawala. KaꞋi yadi vehawala yadi faisewa inubana kaliva agaidiya, au ginahavaina. \v 39 Tu kaꞋi inubana Yaubada againe, au keke amifaiweya wanahawatadi. Aimo wanahalamanena Yaubada againe walulugaviya.” Hidedemi Gameliyela gigahe be badi Koniselo bonana hivenogalena. \v 40 Au afositolo hikovadi be hilukuꞋela, ada tuilala hivehimeyedi be hilaudi. Hilaudi gihavaina kadu hihawatadi higayo, “Au wanana tu keke-moꞋa Yesu ana eganeya wanalaumamala-havagi.” \p \v 41 Tu afositolo Koniselo hihegedi, tu yadi wavemwamwala hina. Hinuwanuwa higa vaita badi yamumudiyao Yaubada matane faꞋina gihawahegedi be Yesu ana egana faꞋina kaliva matadiya wowomumu hinuhagana. \v 42 Ada au aiyeta saꞋeyana saꞋeyana VenuwaꞋata Yamumuna Yesu Keliso faꞋine hilulumamala kadu hivehavehawala. Manuwa-tafalolo lakahina againe kadu kaliva yadi manuweya hidedemi hinunauwena, keke hidaꞋilova. \x - \xo 5:42 \xt Af 4:18 \xt Md 5:10-12, 1Fi 4:13 \xt Af 17:3\x* \c 6 \s1 Kaliva adiveseveni hivegidedi be afositolo hinavelugadi. \p \v 1 Himiyami tu tova moyaꞋaina Yesu ana tomuliya higa tovetumagana himoyamoyaꞋai. HimoyaꞋai tu vekwageya gilakayemu. Sikwasikwa adiga faꞋina hivekwageya. Badi miYuda tovetumagana bona Gilika againe hilulukahihi amanadi badi kadu tovetumagana bona Hibeliu againe hilulukahihi-ma hiꞋalawoluwoluyedi, higahegahe vaita malalauga saꞋeyana saꞋeyana aꞋa ana folaka againe badi bonadi Gilika ma yadi sikwasikwa kabiꞋona amine hivaivaina, tu badi bonadi Hibeliu ma yadi sikwasikwa lakahina amine hivaivaina. \v 2 Hidedemi hiꞋalawoluwolu faꞋina afositolo adivetuwelo tovetumagana moyaꞋaidi hikovavagaꞋauhidi ada higahedi higayo, “KaꞋi ime aꞋa ana folaka anaꞋitaveꞋavina be Yaubada bonana ana laumamala anahegena digo, medema keke gidalubodani. \v 3 Au tobohiyameyao kaliva adiveseveni wanavegidedi, valeyadi ma au hagihagina higa AluꞋaluwa Mahalina givemagadi kadu tonuwahuya velemoꞋena. E, wanavegidedi be hida abavehimeya aꞋa ana folaka anaveledi. \v 4 Tu imeꞋeyao ma veꞋoꞋola kadu laumamala ana faisewa tova moyaꞋaina anaꞋitaꞋitaveꞋavina.” \p \v 5 Au tovetumagana yadi yoꞋo matatabudi afositolo yadi gahe faꞋina nuwadi giyamumu, ada kaliva hivegidedi. Kaliva saꞋeyana hivegidena-ma ana egana Sitiveni, bana yana vetumagana toyogina kadu AluꞋaluwa Mahalina againe gimaga-moꞋa. Kadu kaliva velugadiyao hivegidedi-ma adi egana Filifi, Felokolo, Naikena, Timoni, Famenasi, kadu Nikolesi bana kwanaAnidiyoka yoꞋo tulidiyao kalivana tu miYuda yadi tafalolo againe gidamana be givekwanamiYuda. \v 6 Au hida kalivai-dina afositolo matadiya hisedi be hiveꞋoꞋoledi, ada nimadi badi agaidiya hisena be faisewai-nadi faꞋina hisevehailedi. \p \v 7 Ada Yaubada bonana ginauna ada kaliva moyaꞋaidi hinogalina be hivetumaganena. Ada tovetumagana yadi yoꞋo Yelusalema againe himadumoyaꞋai, kadu abaveyao ana tofaisewa tufoidi moyaꞋaidi Yesu bonana againe hihawahegedi. \x - \xo 6:7 \xt Af 13:3 \xt Af 16:5\x* \s1 MiYuda adi tonagona Sitiveni hikiveꞋavina. \p \v 8 Tu bana Sitiveni aseꞋasena Yaubada yana nuwanuwa againe gimaga, kadu tova moyaꞋaina Yaubada yana faiwala againe gimiyami faꞋina aituha fifiwalana kadu abaveyaulowoga lakahina kaliva hinafadiya gififaisewadi. \v 9 Tu kaliva tufoidi hivekwageyena, miYuda adi yoꞋo saꞋeyana kalivai-dina. Manuwa-abavehawala ana egana sinagogi againe badi hivavagaꞋauta, ada manuwai-nadi hivewagana Libetini yadi sinagogi. Ada badi miYudai-dina melala adi egana Sailini kadu Alekisanidiya kaliva. BadiꞋiyao kadu miYuda Silisiya ada Esiya ana fafali kalivai-dina hivebutu Sitiveni buye hivekwavekwageya. \v 10 Tu AluꞋaluwa Mahalina nuwahuya lakahi-moꞋena Sitiveni givelena faꞋina yana laumamala againe hiveꞋamata, keke adifaiweya hinabonalaufata. \p \v 11 Au badi miYuda kaliva tufoidi higahekauyedi be hinagahe hinagayo, “Bana wadevama kalivai-nadi anogalina Mosese gihawatagona kadu Yaubada gihawatagona.” \p \v 12 Au hidede amine badi miYudai-dina badi yoꞋo hiꞋiveꞋagoꞋugadi, ada kaliva lakahidiyao kadu Mosese yana vehimeya ana tovehawala buye hiꞋiveꞋagoꞋugadi, ada au hina Sitiveni hikiveꞋavina be miYuda yadi Koniselo agaidiya hinauwena. \v 13 Sitiveni Koniselo agaidiya hilukuwena, kadu togahe-kawowo buye hilukuwedi be bana faꞋine hifwaya higayo, “Bana hida kaliva tova moyaꞋaina yada manuwa-tafalolo lakahina kadu Mosese yana vehimeya gihawahawavekoyoyena. \v 14 Ime bonana anogalina, gigahe vaita hida Yesu kwanaNasaledi manuwa-tafalolo lakahina gidayawelina, ada vehimeya moyaꞋaina Mosese yada yoꞋo tuwaina giveleda-ma gidahawatani be vehimeya velugana againe kanamiyami.” Hidedemi togahe-kawowo higahe. \v 15 Ada kaliva moyaꞋaidi samuba hinagene bana Sitiveni hiꞋitakwanekwanena, ada magigina mahamahali-moꞋena hiꞋitana vaita lobama ana tovenuwaꞋata ana bela amine. \x - \xo 6:15 \xt Lu 21:15 \xt Md 26:60-61\x* \c 7 \s1 Sitiveni miYuda yadi Koniselo givebutu gilumamaledi. \s1 Nagona Abelahamo kahihina gilukahihiyena. \p \v 1 Tu abaveyao ana tofaisewa adi tokaiwabu Sitiveni againe gitoliluvaluva gigayo, “KaꞋi badi tohawavemogatala higahe amine uhuluva?” \p \v 2 Bana Sitiveni givebutu gilumamaledi gigayo, “Tobohiyakweyao kamakweyao, yaku gahe wananogalina. Tuwai-moꞋena Yaubada Tokaiwabu-moꞋa bwaneneda Abelahamo gilakayemaunina, bana babi ana egana lakahina Mesofotemiya againe gimiyami tu aimo keke gidana melala ana egana Helani againe gidamiyavehaila ana toveya. \v 3 E, Yaubada bana againe gilakayemu gigahena gigayo, A yoꞋo kadu ya babi unanuyabuyabudi, ada babi saꞋeyana aimo ganahawavemogatalena amanadi againe unana. \v 4 Ada Yaubada hidedemi gigahe-yo Abelahamo gilowoga fafali ana egana Kalidiya gihegena, ada bana tamana buye hina Helani againe himiyami. Himiyami tu tamana giꞋalika, ada muliya Yaubada hida babi kamimiyami againe giꞋiveninisena be giꞋela. \v 5 Hida babi againe giꞋela tu keke babi maꞋita gidaveleni be vaita gidagahe gidagayo, Hidevama yaku babi, keke-moꞋa. Keke gidaveleni tu giwonadabedabena gigayo, Hida babi Iya ganavele, oꞋeni kadu tova mulina a unumamomo hinatubuyemu amanadi ganaveledi. Ada hidedemi Yaubada giwonadabadaba ana toveya Abelahamo natuna keke. \v 6 Kadu Yaubada gigahena gigayo, Aimo tova mulina a unumamomo babi tulina yuwa lauveya hinamiyami, ada medede againe yadi tovehimeya agaidiya hinaveꞋagetoga be hinaluluyaꞋayaꞋalidi, ada hidedemi hinanunauwena malamala fowa hanaledi (400). \v 7 Tu badi yoꞋo hinaveꞋagetogedi be hinakivekoyodi-ma matahiwadi Iya nimakuya hinavaina, ada tova mulina a yoꞋo meda babi-nadi hinanuyabuyabuna, ada hida babi againe hinaꞋela be hinahawadavadavaku. Hidedemi Yaubada Abelahamo againe gigahe. \v 8 Ada muliya Yaubada yana veyao Abelahamo againe gisena, ada givehimeyena be banaꞋe kadu ana unumamomo iyaꞋiyaya wowodiya hinatomogolohina, higa yana veyao ana iyaꞋiyaya. Ada Abelahamo Aisake giꞋivetubugina, ada ana aiyeta eita givaidi-yo iyaꞋiyayai-nadi wowone gitomogolohina. Meda anafaiweya Aisake natuna Yakobu wowone gitomogolohina, kadu Yakobu natuneyao kaliva tuwelo wowodiya gitomogolohina, badi bwanenedeyao kikaiwabudiyao. \x - \xo 7:8 \xt Aba 12:1-5 \xt Aba 17:8 \xt Aba 15:13-14, Yem 3:12\x* \x - \xo 7:8 \xt Aba 17:9-11\x* \s1 Kadu Yosefa kahihina. \p \v 9-10 Tu badi bwanenedeyao kikaiwabudiyao tobohiyadi Yosefa againe higaꞋumaꞋuma faꞋina, kaliva agaidiya hikimonevedamanena be hinauwena Idifita againe ginaveꞋagetoga. Tu Yaubada bana againe gimiyami, ada ana vita moyaꞋaina agaidiya gilugolegolena. E, nuwahuya kadu gakalikalivalakata Felo miIdifita yadi tokaiwabu matane givelena, ada au Felo miIdifita moyaꞋaidi yadi tovehimeya Yosefa gisena, kadu yana manuwa hinagena moyaꞋaidi agaidiya abavehimeya givelena. \p \v 11 Abavehimeya givaini-yo loka gilakayemu, Idifita Kenani giluyabudi ada moyaꞋaidi vita lakahina hinuhagana. Badi bwanenedeyao adiga keke. \v 12 Himiyami tu Yakobu aꞋa Idifita againe gidauda-ma valeyana ginogalini-yo, natuneyao higa bwanenedeyao medede againe giꞋiveninisedi, ada hidevama yadina nagona againe taidi hifaniyena. \v 13 Ada muliya yadina anavelu againe bana Yosefa tobohiyaneyao agaidiya giꞋivemogatalina higa bana tobohiyadi, ada bana Felo Yosefa ana unuma valeyadi ginogalina. \v 14 Au Yosefa tamana Yakobu againe venuwaꞋata giꞋiveninisena be higa banaꞋe kadu ana unuma matatabudi Idifita againe hinaꞋela hinamiyavehaila. Ada ana unuma adi kilagalaga seveniti-faifi (75). \v 15 Ada au Yakobu Idifita againe gina gimiyavehaila ana unuma buyeꞋi, ada medede againe banaꞋe kadu natuneyao higa bwanenedeyao hiꞋalika. \v 16 Ma wowodi yadi melala ana egana Sekemu againe hiyewedi ada tomohuyehuyeya hihuyadi, tomohuyahuyai-nadi ma tuwai-moꞋena Abelahamo yoꞋo adi egana Hemo agaidiya mani againe gikimonena. \x - \xo 7:16 \xt Aba 37:11,28, 39:23, 41:37-44 \xt Aba 41:54 \xt Aba 42:1-5\x* \x - \xo 7:16 \xt Aba 45:1-11 \xt Aba 46:1-7, 49:33 \xt Aba 33:19\x* \s1 Kadu Mosese kahihina. \p \v 17 Malamala a gavaiyehi hihegedi tu Yaubada yana wonadabadaba ana tova giluvedaꞋufo, higa tuwaina Abelahamo againe giwonadabadaba be hida babi ana unumamomo ginaveledi. Ada wonadabadaba ana tovai-nadi giluvedaꞋufo againe, yada yoꞋo Idifita againe himoyaꞋai. \v 18 HimoyamoyaꞋai himoyamoyaꞋai hinunauwena tu kini velugana Idifita againe givebutu givehimeya, tu Yosefa tuwaina giꞋalika-ma keke gidahalamaneni. \v 19 Bana yada yoꞋo gilololodi lakahina, ada bwanenedeyao giluyaꞋayaꞋalidi. Givehimeyedi be yadi fwefweya ivagudiyao kabuꞋavane hinahegedi ada hinaꞋalika faꞋina. \p \v 20 Ada hida vehimeya ana toveya Mosese gitubuga fwefweya tomoꞋaiwaka Yaubada matane. Ada vaikohi tohiye agaidiya hinana manuweya himiyamiyatagona. \v 21 Vaikohi tohiye gihavaidi-yo hisehobuyena be kabuꞋavane hiseni tu Felo natuna kwamayoku ginuhagana be gisilakahina, ada gifayayena be vaita tauna natuna amine. \v 22 Ada miIdifita yadi nuwahuya moyaꞋaina gisikuluye-Ꞌowona, ada yana gahe againe kadu yana gugai againe givekalivalakata. \p \v 23 Tu Mosese ana malamala foti (40) givaidi againe, nuwanuwana yana yoꞋo miIsileli ginaꞋitadi. \v 24 Au badi agaidiya gihobu ada kwanaIdifita saꞋeyana giꞋitana kwanaIsileli gimunumununa. Au gimadu gilugolegolena, ada kwanaIdifita nimana gifatana, ada gimunumunukoyokoyona tu giꞋalika. \v 25 Bana Mosese higa ginuwanuwa vaita tauna yana yoꞋo hidahalamaneni Yaubada bana Mosese nimane gidalugolegoledi, tu badi keke hidahalamaneni. \v 26 Au tova anavelu miIsileli adiꞋiselu buye hiveꞋafwaiki-ma giꞋitadi, ada nuwanuwana hinaꞋilova be hinaveyao faꞋina gigahedi gigayo, Omi kaliva wanogali! Omi watobohiyamiyao. Gavadi-yo taumiyao waveꞋakivekoyo? \p \v 27 Tu bana kaliva saꞋeyana tobohiyana gikikivekoyona-ma Mosese giꞋatuhegena gigahena gigayo, O hakwadi giseni-yo higa vaita unavehimeyema unavedewayaugima? \v 28 KaꞋi o nuwanuwa iya unaluveꞋalikaku, boiyesedi kwanaIdifita uluveꞋalikana amine? \v 29 Ada Mosese kwanaIsileli yana gahe ginogalini-yo Idifita giꞋotayabuyabuna, ada gina babi ana egana Midiyani againe givekwanahawahawala. Ada medede againe ginagi be kaliva luhei giꞋivetubugidi. \x - \xo 7:29 \xt Yem 1:7-8 \xt Yem 1:10-22 \xt Yem 2:1-10\x* \x - \xo 7:29 \xt Yem 2:11-15,21-22\x* \s1 MiIsiledi adi lugolagola Mosese nimane kahihina. \p \v 30 Malamala foti (40) gihegedi tu tova saꞋeyana babigaga againe oya Sainai liline gimiyami tu lobama ana tovenuwaꞋata bana againe gilakayemu. Ai kabiꞋona saꞋeyana giyabela-vagata ada noyaꞋaina againe tovenuwaꞋata gilakayemu. \v 31-32 Ada Mosese hida aituha giꞋitana againe nuwana givegafoꞋuyaꞋuya, au gina ai kabiꞋona giyabela-vagata gidaꞋita-hagihagiyena ma Kaiwabu agona ginogalina gigayo, IyaꞋeku bwanenemomo Abelahamo Aisake Yakobu yadi Yaubada. Au gigahe-yo Mosese givebutu givetavetatava gimatautaveꞋine faꞋina keke anafaiweya gidaꞋita-moꞋeni. \p \v 33 Bana Kaiwabu gigahena gigayo, Iya hidedei gamimiyami faꞋina abageya umidimidi-ma babi hawahawatana. Au a ageyafayafa uyau be useni. Hida babi hawahawatana, keke unakivebwaneneni. \v 34 MiIdifita yaku yoꞋo kalivai-dina himunumunukoyokoyodi-ma Iya makewa gaꞋitana. MiIsileli yadi tagiya a ganogalina ada gahobuꞋela be ganalugolegoledi faꞋina. Au umidi, Idifita againe ganaꞋiveninise be unana.” Hidedemi Kaiwabu gigahe ada bana Sitiveni giyakahina. \p \v 35 Kadu Sitiveni yana laumamala ginauwena gigayo, “Tu bana hidevama Mosese ma badi miIsileli hikilowena faꞋina higahena higayo, O hakwadi giseni-yo higa vaita unavehimeyema unavedewayaugima? E, banaꞋe ma Yaubada Tauna giꞋiveninisena be ginavehimeyedi ada ginalugolegoledi. Au lobama ana tovenuwaꞋata awane givegidena, bana ai giyabela-vagata hinagene Mosese againe gilakayemu amanadi. \v 36 Ada au banaꞋe miIsileli Idifita againe givegaꞋauledi. Aituha fifiwalana kadu abaveyaulowoga Idifita againe ada Lehaga Yabeyabelina againe gifaisewadi be givegaꞋauledi, ada babigaga againe hinunudadana-ma yana aituha fifiwalana ginunauwena malamala foti (40) agaidiya. \p \v 37 KaduꞋe bana hidevama Mosese-nadi miIsileli gigahe-vagahidi gigayo, Aimo tova mulina Yaubada bonana ana toꞋawatalatalaina saꞋeyana omi yami yoꞋo hinafamiya ginakivemididina. Iya gakivetuvetunumi amine, meda bana ginakivetuvetunumi. Hidemi Mosese yana gahe. \v 38 Kadu bana Mosese ma babigaga againe miIsileli buye hivagaꞋauta. E, banaꞋe bwanenedeyao buye himiyami, ada oya Sainai againe gilaka lobama ana tovenuwaꞋata buye hilukahihi, ada Yaubada bonana miyamiya-vagahina ginogalina be ide agaideya ginasedamanena faꞋina. \x - \xo 7:38 \xt Yem 3:1-10 \xt Yem 7:3, 14:21, Ail 14:33 \xt 2Veh 18:15\x* \x - \xo 7:38 \xt Yem 19:3, 2Veh 9:10\x* \s1 MiIsileli yadi kilumina ana hawadavadava kahihina. \p \v 39 Tu bwanenedeyao hidibutoyoga keke bonana hidaꞋabini, au bana hikilowena be nuwahinagediya hinuwanuwa vaita Idifita againe hinayewadi. \v 40 Hidedemi hinuwanuwa faꞋina Mosese tobohiyana Eloni againe higahe higayo, Kilumina yada viviluwa unabubudi be hinanagoyeda. Bana hidevama kaliva Mosese ma Idifita againe givegaꞋauleda amanadi bana hami gina? Keke kadahalamaneni. \v 41 Hidedemi bwanenedeyao higahe tu kilumina ana ita vaita bulumakau natudi amine hibubuna, ada kevakeva yadi abaveyao faꞋina hikabudi be kilumina hihawadavadavana. Kadu avemwamwala lakahina hisena be nimadi yana aibubuna hinahawaveyamumuyena faꞋina. \v 42 Tu Yaubada givekwaulaugedi ada gihegedi be ibadibadi lobameya hinahawadavadavadi. Ada au hihuluva Yaubada bonana ana toꞋawatalatalaina yadi buki againe toꞋawatalatalaina saꞋeyana gigahe amine gigayo, \q1 Omi miIsileli, malamala foti (40) babigaga againe wamiyami ana toveya, keke Iya faꞋikuya kevakeva wadamunudi, keke abaveyao wadakabuni be wanahawadavadavaku faꞋina, keke-moꞋa. \v 43 Au omi mene kilumina wabubudi be higa wanahawadavadavadi. Viviluwa saꞋeyana ana egana Moloki, keke Iya faꞋikuya tu bana faꞋine falai waꞋavaꞋavaladadanena. Kadu ikilukiluma vaita badibadi amine wakilakahina, medema yami viviluwa ana egana Lefani yana gaitoma. Au yami ikilukiluma wahawadavadavadi faꞋina, ganawavimi be yuwa wanana lauveya, melala Babiloni yuwa fafaline wanavehawahawala.” \m Au hidedemi Yaubada yana toꞋawatalatalaina awane miIsileli agaidiya gigahe ma Sitiveni giyakahina. \x - \xo 7:43 \xt Ail 14:3 \xt Yem 32:1-6 \xt Emo 5:25-27\x* \s1 Yaubada yana abamiyami kahihina. \p \v 44 Kadu Sitiveni yana laumamala ginunauwena gigayo, “Falai lakahina, Yaubada yana abamiyami, bwanenedeyao agaidiya babigaga againe gidauda, ada medema falai-nadi Yaubada yana miyami ana aituha yana yoꞋo hinafadiya. Ada Yaubada Mosese givehimeyena be gihawavetuvetununa amine falai-nadi hibubuna. \v 45 Himiyami tu muliya bwanenedeyao falai-nadi Yaubada yana abamiyami natudiyao agaidiya hisedamanena. Ada Mosese ana hilafa bana Yosuwa bwanenedeyao ginagoyedi be hida babi yoꞋo tulidiyao nimadiya hilemadi. E, Yaubada yoꞋo tulidiyao givenegadi be miIsileli yadi babi hilemadi, ada hina hiluku ana toveya falai-nadi kadu hinauwena be hida babi againe hikivemididina, ada au gidauda gidauda ginunauwena tokaiwabu Devida yana toveya. \v 46 Bana Devida aseꞋasena yamumuna Yaubada matane faꞋina Yaubada gihawaveyamumuyena, ada bana Devida giveꞋoꞋola gigayo, OꞋeni Yakobu bwanenema lakahina yana Yaubada. Iya nuwanuwaku ya abamiyami ganayogona faꞋina udahawahegeku be gadayogona. \v 47 Hidedemi Devida gigahe tu bana keke gidayogoni, au natuna Solomoni Yaubada yana manuwa giyogona. \p \v 48 Tu Yaubada Getane-moꞋane keke velemoꞋena kaliva manuwa hiyogona-ma agaidiya gidamiyami, keke. Hidema faꞋina Yaubada bonana ana toꞋawatalatalaina saꞋeyana awane tuwai-moꞋena gigahe gigayo, \q1 \v 49 IyaꞋeku Yaubada Kaiwabu. \q1 Lobama yaku didigaꞋuꞋu, babi ageku ana abasewadi, \q1 au lobameya kadu babiya gavehivehimeya. \q1 GavaiyaꞋamine manuwa Iya faꞋikuya wanayogoni? \q1 Gava abamiyami wanabubuni-ma akufata? \q1 \v 50 Au keke amifaiweya, faꞋina hida lobama be babi ana gaitoma moyaꞋaina Iya Tauku nimakuya gabubuna.” \m Hidedemi Yaubada yana toꞋawatalatalaina awane gigahe, ada bana Sitiveni giyakahina. \x - \xo 7:50 \xt Yem 25:9 \xt Yos 4:11, 18:1, 23:9 \xt 2Sam 7:1-2\x* \x - \xo 7:50 \xt 1Kin 6:1,14 \xt Ais 66:1-2\x* \s1 Sitiveni miYuda yadi Koniselo yadi dibutoyoga faꞋina gidakeyedi. \p \v 51 Kadu Sitiveni miYuda yadi Koniselo agaidiya gigahe gigayo, “Omi tagami kuluna. Badi kaliva-kawowo Yaubada keke hidavetumaganeni, meda anafaiweya omiꞋiyao. Keke nuwanuwami Yaubada bonana wananogalini, kadu keke nuwanuwami BanaꞋe nuwami ginaꞋaiyauga. Bwanenemiyao hihuluva amine, meda anafaiweya omi wahuluhuluva. Tova moyaꞋaina AluꞋaluwa Mahalina wadibudibutoyogena. \v 52 Bwanenemiyao Yaubada bonana ana toꞋawatalatalaina moyaꞋaidi hikivekoyo-Ꞌowodi, keke tamo hakwadi againe hidahuluva hagihagina. Au badi toꞋawatalatalaina Yaubada yana Kaliva Mahamahalina yana hobuꞋela faꞋina higaheye-vagahina amanadi hiluveꞋalikadi, ada tova adamoya ahe gihobuꞋela-yo nibaineyao agaidiya wahawavemogatalena be au waluveꞋalikana. \v 53 Tuwai-moꞋena omi yami yoꞋo agaimiya Yaubada yana tovenuwaꞋata giꞋiveninisedi be hihobuꞋela, yana vehimeya bwanenemiyao giveledi ada omi agaimiya hisedamanena. Omi vehimeyai-nadi wavaina tu keke wadaꞋitaveꞋavini.” Au hidedei Sitiveni yana laumamala giluyabuna. \x - \xo 7:53 \xt Yem 32:9 \xt 2Kah 36:16 \xt Af 7:38, Hi 2:2\x* \s1 Sitiveni hitutuveꞋalikana. \p \v 54 Tu badi Koniselo Sitiveni hida yana gahe hinogalini-yo hiꞋilaꞋa-manimanini gadodi hiꞋalamuhumuhuna. \v 55 Tu AluꞋaluwa Mahalina bana Sitiveni giluvaiyena ada lobameya giꞋitalele, au Yaubada yana mahalina veꞋakinamanamalina giꞋitana, kadu Yesu Yaubada iꞋatagine gimidimidi-ma giꞋitana. \v 56 Au gigahe gigayo, “WaꞋita! Lobama giꞋayavalina-ma gaꞋitana, kadu Bana TohobuꞋela Yaubada iꞋatagine gimidimidi-ma gaꞋitana.” \p \v 57-58 Hidedemi gigahe-yo hivebutu hikovaꞋawafatafata, ada tagadi nimadiya hikibodani tu moyaꞋaidi bana againe seꞋeyaine himadu, hituwamadumadugena digo hihobuyena melala kabuꞋavane be hivebutu hitutuveꞋalikana. Ada toꞋaifihaga higa togahe adi aikeva hivehalilina be kwanatubulakahina saꞋeyana ana egana Saulo againe hisena be ginaꞋitaveꞋavina. Saulo ana egana velugana Folo. \p \v 59 Ada badi kabala againe hiꞋiꞋifihaga tu bana Sitiveni Kaiwabu againe gitagivedadaga gigayo, “Kaiwabu Yesu, aluꞋaluwaku unavaina.” \v 60 Hidedemi gigahe-yo tugana giveꞋetodonena ada gikova agona lakahina gigayo, “Kaiwabu, hida yadi koyona faꞋina keke badi agaidiya unalaufata.” Hidedemi gigahe-yo yawaina gihavaina. Ada au bana Saulo badi Sitiveni hitutuveꞋalikana-ma gihawaveyamumuyedi. \x - \xo 7:60 \xt Kl 3:1 \xt Af 22:20 \xt Lu 23:46 \xt Lu 23:34\x* \c 8 \s1 Saulo tovetumagana gikivekoyodi. \p \v 1 Tu medema tovai-nadi kaliva hivebutu tovetumagana adi yoꞋo Yelusalema againe hikivekoyodi be tagiya lakahina hinuhagana. Hikivekoyodi faꞋina tovetumagana moyaꞋaidi hiꞋota tu afositolo gagana himiya. HiꞋota ada Yudiya Sameliya adi fafali moyaꞋaina agaidiya hiꞋabinauna. \v 2 Tu kaliva tufoidi tafatafalolodiyao Sitiveni hitauna, ada bana faꞋine hiveꞋalulaukuhi lakahina. \v 3 Tu bana Saulo givebutu tovetumagana adi yoꞋo giluyaweyawelidi. Au manuwa saꞋeyana saꞋeyana agaidiya ginunuwaliliuga, tovetumagana kaliva vevine gitaitaidi be ginunauwedi deliya giseusedi. \x - \xo 8:3 \xt Af 11:19 \xt Af 9:1-2, 26:9-11\x* \s1 Filifi Yesu bonana Sameliya againe gilumamalena. \p \v 4 Tu badi tovetumagana hiꞋabinauna-ma gava fafali moyaꞋaina agaidiya hina, medede againe Yesu Keliso bonana hilumamalena. \v 5 Bana Filifi melala ana egana Sameliya againe gina, ada miSameliya agaidiya Keliso faꞋine gilumamala. \v 6 Ada yoꞋo lakahina yana laumamala hinogalina kadu yana aituha fifiwaladi gifaisewadi-ma hiꞋitana, ada au moyaꞋaidi bonana hinogali-hagihagiyena. \v 7 MoyaꞋaidi wayafunediyao hiyamumu. Yafune hikovaꞋawafatafata tu hiyemu. Kadu tovefela moyaꞋaidi kadu badi walogidi giꞋaꞋuwa-vagahina amanadi hiyamumu. \v 8 Hidedemi moyaꞋaidi hiyamumu faꞋina, miSameliya hivemwamwala lakahina. \x - \xo 8:8 \xt Md 10:1, Mk 16:17\x* \s1 Tokwelikweli ana egana Saimoni kahihina. \p \v 9-10 Tu medema melalai-nadi againe kaliva saꞋeyana gimiyami, ana egana Saimoni, ada boi tuwaina givebutu tokwelikweli yadi faisewa giꞋabiꞋabina, ada au hida yana faisewa againe miSameliya moyaꞋaidi giꞋiveyaulowogidi. Gigahe vaita bana kaliva kikaiwabuna, ada kaliva moyaꞋaidi, lakahidiyao kadu kabiꞋodiyao, yana gahe hinogali-hagihagiyena. E, higahe higayo, “Bana hida kalivai-nadi vaita Yaubada amine, higa ana egana Tofaiwala-moꞋa.” \v 11 Ada aituha fifiwalana yana kwelikweli againe gififaisewana be giꞋiveyaulowogidi, ada hidedemi ahe ginunauwena lauva tunugina faꞋina moyaꞋaidi ginuwaꞋabiyedi. \v 12 Tu Filifi VenuwaꞋata Yamumuna Yaubada yana yoꞋo ana luku faꞋina gilukahihiyena, kadu Yesu Keliso ana egana faꞋina badi agaidiya gilumamalena, ada yana laumamala hivetumaganena. Hivetumaganeni-yo hibafitaiso, kaliva kadu vevine. \v 13 Kadu bana Saimoni tauna Yesu againe givetumagana ada gibafitaiso. Gibafitaiso-yo Filifi buye buye tu ginunauwena tova moyaꞋaina, ada yana aituha fifiwalana kadu yana abaveyaulowoga lakahina giꞋitadi againe, bana kadu nuwana givegafoꞋuyaꞋuya. \p \v 14 Tu afositolo Yelusalema againe miSameliya valeyadi hinogalina, higa Yaubada bonana hiꞋidibumuhigena. Hinogalini-yo Fita Yoni badi agaidiya hiꞋiveninisedi. \v 15 Ada ahe hiyemu againe tovetumagana faꞋidiya hiveꞋoꞋola be higa AluꞋaluwa Mahalina badi hinavaina. \v 16 Bana AluꞋaluwa Mahalina higa aimo keke tamo hakwadi badi agaidiya gidaluvaiyeni. Au Yesu ana eganeya ahe hibafitaiso tu AluꞋaluwa Mahalina aimo keke badi agaidiya gidahobu. \v 17 Ada Fita Yoni hiyemu againe, nimadi badi tovetumagana agaidiya hisena, au AluꞋaluwa Mahalina giluvaiyedi. \p \v 18-19 Tu bana Saimoni gilulauboda. Afositolo nimadi badi tovetumagana agaidiya hiseni-yo Yaubada AluꞋaluwa Mahalina badi agaidiya gihawahegena. Hidedemi Saimoni giꞋitana againe, mani gitunena Fita Yoni agaidiya ada gigahedi gigayo, “Hida faiwala iya kadu unaveleku be badi gaveyao agaidiya nimaku ganasena, medema AluꞋaluwa Mahalina hinavaina.” \p \v 20 Tu Fita gigahena gigayo, “Taumadi! Makewa o unuwanuwa vaita Yaubada yana abahawahega mani againe afaiweya unakimonena faꞋina Yaubada o ginaluyaweli, kadu ya mani buye ginaluyawelina. \v 21 Ya nuwanuwa keke tunutunugina Yaubada matane faꞋina, keke afaiweya hida Yaubada yana faisewa ime buye kanafaisewa. \v 22 Au unanuwavilana be hida ya nuwanuwa higa koyona lakahina unavenikohiyena, ada Kaiwabu againe unaveꞋoꞋola be kaꞋi ya nuwanuwa koyo-moꞋena ginayawelina. \v 23 Au ya nuwahinage ahe gahalamanena. AseꞋase italauvadiga againe gimaga ada nuwanuwai-nadi aseꞋase gikivekoyona. Ya nuwanuwa koyona gikiveꞋavi be yogoyogoni umimiyami.” Hidedemi Fita gigahe. \p \v 24 Ada bana Saimoni badi Fita Yoni agaidiya gigahe gigayo, “Omi Kaiwabu againe iya faꞋikuya wadaveꞋoꞋola be hida gaitoma koyona wagaheyena-ma keke agaikuya ginalakayemu.” \p \v 25 Tu Fita Yoni Kaiwabu bonana ahe hilumamalena kadu gavadi gavadi taudiyao agaidiya hiꞋayaunena-ma ahe hiꞋawatalatalaineni-yo au Yelusalema againe hiyewadi. Ada yadina againe melala moyaꞋaina Sameliya ana fafaliya VenuwaꞋata Yamumuna hilumamalenauwena. \x - \xo 8:25 \xt Af 9:17, 19:6, 2Ti 1:6 \xt Af 2:38\x* \s1 Filifi kwanaIdiyofiya edeya gimaduhagana. \p \v 26 Badi hina tu Kaiwabu yana tovenuwaꞋata saꞋeyana Filifi againe giꞋela gigahena gigayo, “Unakidewadewa be unalowoga. Gava unahobu eda Yelusalema Gasa hinafane ginauna-ma amine unana. Higa hida eda tuwaina babigaga hinafane ginauna.” \v 27 Au Filifi gikidewadewa be gilowoga. Ginauna tu kaliva lakahina saꞋeyana edeya gimaduhagana, kwanaIdiyofiya, ada bana tovehimeya lakahina, badi Kanidesi miIdiyofiya yadi kwini yadi mani matatabuna giꞋitaꞋitaveꞋavina. Ada hida kalivai-nadi Yelusalema againe a gina be Yaubada ginahawadavadavana faꞋina. \v 28 Gina be giyewayewana tu yana waka abalautaina againe gihiyoto tu Yaubada bonana ana toꞋawatalatalaina ana egana Aiseya yana buki againe gihawahawa. \v 29 Bana ginauna tu AluꞋaluwa Mahalina Filifi againe gigahe gigayo, “Unana yuwa waka abalautaina liline unanudadana.” \x - \xo 8:29 \xt Ais 56:3-7 \xt Af 10:19\x* \s1 Filifi kwana Idiyofiya Yesu faꞋine gikivetuvetununa. \p \v 30 Au Filifi waka againe gimaduna ada kaliva agona ginogalina, toꞋawatalatalaina Aiseya yana buki againe gihawahawa. Au gitoliluveluvena gigayo, “Medema uhawahawana-ma kaꞋi ana nuwanuwa uhalamanena?” \p \v 31 Bana kwanaIdiyofiya gigayo, “GavaiyaꞋamine akufaiweya ganahalamaneni, faꞋina aku tokivetuvetunu keke.” Ada au Filifi againe gigahe gigayo, “UlakaꞋela be wakeya buye kanana.” Ada au giyage. \p \v 32 Ada Yaubada bonana Veyao Tuwaina ana bukiya gihawahawana-ma ana maita hidedemi gigahe gigayo, \q1 Sifi hinauwena be hinayogona amine, banaꞋe hinauwena. \q1 Sifi kabiꞋona ana toꞋaikeya matane keke ginakwage amine, \q1 meda bana keke tamo bonalaufata gidagaheye. \q1 \v 33 Hikivewowomumuna ada keke tamo gavadi koyona \q1 gidafaisewani tu, au aiꞋadi hiluveꞋalikana. \q1 Yana miyami babiya himadudabana faꞋina, \q1 keke tamo hakwadi ana unumamomo faꞋidiya ginalukahihi, \q1 faꞋina ana unumamomo keke. \m Au hidedemi Aiseya gigahe-ma kwanaIdiyofiya gihawahawa. \p \v 34 Tu kwanaIdiyofiya Filifi againe gigahe gigayo, “Au unakivetuvetunuku. Hakwadi faꞋine toꞋawatalatalaina hidedemi gilukahihi, kaꞋi tauna faꞋine o kaꞋi mali kaliva faꞋine?” \v 35 Ada bana Filifi givebutu medema Yaubada bonanai-nadi gihawana-ma faꞋina gikivetuvetununa, ada higa VenuwaꞋata Yamumuna Yesu faꞋine bana againe gilukahihiyena. \p \v 36 Ada edeya hinauna tu niꞋu saꞋeyana againe hiyemu, ada bana kwanaIdiyofiya gigahe gigayo, “Mene uꞋita niꞋu gidadauda. Nuwanuwaku ganabafitaiso. KaꞋi tamo gavadi faꞋina unahawataku be keke akufaiweya ganabafitaiso?” [ \v 37 Filifi gigahena gigayo, “KaꞋi velemoꞋena uhawahege be Yesu Keliso againe uvetumagana, au afaiweya unabafitaiso.” Ada bana gigayo, “Yesu Keliso velemoꞋena Yaubada Natuna ma gavetumaganena.”] \v 38 Ada au yana waka ana tovemadu givehimeyena be ginaveꞋilovena. GiveꞋiloveni-yo badi adiꞋiselu Filifi kadu kwanaIdiyofiya niꞋu againe hihobu be Filifi gikivebafitaisoyena. \v 39 Gikivebafitaisoyena gihavaina hilaka avaleya, ada auheꞋama Kaiwabu AluꞋaluwana Filifi mali fafaliya gimaduvedamanena. Tu bana kwanaIdiyofiya Filifi keke gidaꞋita-havagileni tu yana wavemwamwala a ginanauna. \v 40 Ada au Kaiwabu AluꞋaluwana Filifi ginuvedamanena ada auheꞋama melala ana egana Asodo againe gilakayemu. Medede againe givebutu melala moyaꞋaina agaidiya ginauna, VenuwaꞋata Yamumuna gilulumamalena ginunauwena tu Sisaliya againe giyemu. \x - \xo 8:40 \xt Ais 53:7-8 \xt Af 21:8\x* \c 9 \s1 Saulo, muliya ana egana Folo ma givebutu \s1 Yesu againe givetumagana. \r Afositolo 22:6-16, 26:12-18 \p \v 1-2 Tu Saulo badi kaliva vevine Kaiwabu Yesu againe hivetuvetumagana amanadi aimo gikikivekoyodi, nuwanuwana ginaluveꞋalikadi. Au abaveyao ana tofaisewa adi tokaiwabu againe gina giveꞋoꞋola be leta ginaꞋetoladina, ada manuwa-abavehawala sinagogi moyaꞋaina Damasiko melala againe ginanauwena. Badi sinagogi adi tonagona leta hinaꞋitani-yo Saulo ana vehimeya hinahalamanena, higa badi gaveyao Kaiwabu yana edeya hinunudadana, kaꞋi kaliva o kaꞋi vevine, medema ginakiveꞋavidi be Yelusalema againe ginanauwedi. \v 3 Au gilowoga Damasiko againe ginauna tu melala-moꞋena liline gidayemu ma auheꞋama mahalina lobameya giveꞋakinamanamalena, Saulo ginauna againe gituvemahali-Ꞌowona. \v 4 Ada bana babiya gibeꞋu tu tamo hakwadi agona ginogalina gigahena gigayo, “Saulo, Saulo! Gavana faꞋina ukikivekoyoku?” \p \v 5 Bana Saulo gigayo, “Kaiwabu, O hakwaꞋadi?” \p Kadu agona ginogalina gigayo, “IyaꞋeku Yesu, ada Iya ukikivekoyoku. \v 6 Au umidi melala againe unaluku, ada mededei tamo hakwadi gavadi unagani ma ginavenuwaꞋata.” \p \v 7 Tu badi kaliva Saulo hibwaꞋulina-ma himididi-vagata, meyadi gibou. Agona hinogalina tu keke tamo hakwadi hidaꞋitani. \v 8 Ada au Saulo gimidi matana giꞋaleleyena tu keke tamo gavadi anafaiweya gidaꞋitani, au matana gikoyo-moꞋa. Au nimane hiꞋabina be Damasiko againe hinauwena. \v 9 Ada aiyeta tohiye agaidiya givematakoyo, ada keke tamo gavadi gidaꞋuꞋani o kaꞋi gidayuyuni. \x - \xo 9:9 \xt Af 8:3 \xt Af 5:39\x* \s1 Kaiwabu Ananaiyasi Saulo againe giꞋiveninisena. \p \v 10 Tu tovetumagana saꞋeyana Damasiko againe gimiyami, ana egana Ananaiyasi. Bana giꞋenoꞋita ada yana ita againe Kaiwabu bana ana egana gikovana gigayo, “Ananaiyasi.” \p Ada bana gigayo, “Kaiwabu, weꞋa.” \p \v 11 Au Kaiwabu gigahena gigayo, “Umidi be eda ana egana Eda Tunutunugina againe unana kaliva saꞋeyana unalelena, ana egana Saulo kwanaTasasi. Au bana Yudasi yana manuweya gimimiyami, ada tova adamoya giveꞋoveꞋoꞋola. \v 12 Ada yana enoꞋita againe kaliva saꞋeyana giꞋitana, ana egana Ananaiyasi, higa vaita bana againe udaꞋela nima udasena be matana ginayamumu faꞋina.” \p \v 13 Bana Ananaiyasi gigayo, “Kaiwabu, hida kaliva faꞋine moyaꞋaidi hivenuwaꞋataku higa ya kalivamomo Yelusalema againe gikivekoyodi keke kabiꞋona. \v 14 Ada bana hideꞋi Damasiko againe giꞋela faꞋina abaveyao ana tofaisewa kikaiwabudiyao ana vehimeya hivelena be moyaꞋaima a egana ayakayakahina-ma ginakiveꞋavima be ginanauwema.” \p \v 15 Tu Kaiwabu gigahena gigayo, “Au unana. Hida kalivai-nadi gavegidena be Iya faꞋikuya ginafaisewa. E, gavegidena be yoꞋo tulidiyao yadi kini buye agaidiya kadu miIsileli agaidiya aku egana ginakilakahina ada hinahalamaneku faꞋina. \v 16 Kadu aku egana ginakilakahina faꞋina, vita lakahina ginanuhagana ma Iya Tauku ganavehawalena.” \p \v 17 Au Kaiwabu hidedemi gigahe faꞋina, Ananaiyasi gina Saulo gimiyami manuwai-nadi againe giluku ada nimana Saulo againe gisena gigayo, “Tobohiyaku Saulo, Kaiwabu Yesu boi edeya unauna tu Tauna o againiya giꞋivemogatalina-ma Kalivai-nadi giꞋiveniniseku be mata ginaꞋitalele ada AluꞋaluwa Mahalina o ginaluvaiye faꞋina.” \v 18 Gigahe-yo auheꞋama gaitoma saꞋeyana vaita igana kwanavina amine Saulo matane gibeꞋu, ada anafaiweya giꞋitaꞋitalele. Au gitowamidi ada gibafitaiso. \v 19 Ada aꞋa giꞋani-yo yana faiwala kadu giyemu. \x - \xo 9:19 \xt Af 25:23, Lo 1:5 \xt 2Ko 11:23-28\x* \s1 Saulo Damasiko againe gilumamala. \p \v 20 Tu tovetumagana Damasiko againe badi agaidiya Saulo gimiyami aiyeta tufona. Ada sinagogi agaidiya gimaduluku givebutu Yesu faꞋine gilulumamala, au gigahedi gigayo, “Bana Yesu ma Yaubada Natuna.” \v 21 Ada gaveyao moyaꞋaidi yana laumamala hinogalina-ma hiyaulowoga, au hivebutu buye hiveꞋagahegahe higayo, “Taumadi! Bana hidema kalivai-nadi badi gaveyao Yesu ana egana hiyakayakahina-ma Yelusalema againe gikikivekoyodi keke kabiꞋona. Kadu meda anafaiweya yana inubai-nadi faꞋina hidedei giꞋela, higa Yesu yana kaliva ide agaideya ginakiveꞋavidi be abaveyao ana tofaisewa kikaiwabudiyao agaidiya ginanauwedi. Au makewa hidedemi yana inuba.” \v 22 Badi higahegahe tu Saulo yana laumamala againe gifaiwala, gifaiwala-moꞋa. Ada miYuda Damasiko againe himiyami-ma gihawavetuvetunudi, higa Yesu velemoꞋena Yaubada yana Tovegida Keliso, ada au yana hawavetuvetunu againe gifaiwalahegedi be keke adifaiweya bonana hinafatani, au hiveꞋawavitavita. \p \v 23 Tu aiyeta a gavaiyehi hihegedi tu miYuda yadi tonagona hivagaꞋauta be hivevai, higa vaita Saulo hinaluveꞋalikana. \v 24 Uyadayada be bogi melala ana abaluku hibodabodafifina be hinaluveꞋalikana faꞋina. Tu tamo hakwadi yadi nuwanuwa bana againe giꞋawatalatalainena. \v 25 Au bogi saꞋeyana ana tomuliya hivegaꞋaulena, ada feyawa againe hidodona digo hisehobuyena melala ana sifa kugakugana tabone hitunevelowona. \x - \xo 9:25 \xt Af 9:1-2 \xt Af 17:3, 18:28 \xt Af 23:12\x* \s1 Saulo Yelusalema againe giyewana. \p \v 26 Tu Saulo Yelusalema againe giyewana ada giyemu againe, gina higa tovetumagana adi yoꞋo agaidiya gidaluku tu badi moyaꞋaidi himatausena, faꞋina hinuwanuwa vaita keke velemoꞋena Yesu againe gidavetumagana. \v 27 Giga-wayoga faꞋina tovetumagana saꞋeyana ana egana Banabasi givelugana, ada afositolo agaidiya ginauwena be ginaꞋitadi faꞋina. Au Banabasi Saulo faꞋine gikivetuvetunudi, Kaiwabu edeya giꞋitana kadu agona ginogalina ma gilukahihiyena. Kadu gigahedi gigayo, “Bana Saulo aseꞋasena bouna Yesu ana eganeya Damasiko againe gilumamala.” \v 28 Au hidedemi Banabasi ahe gigahe-yo Saulo badi afositolo agaidiya giluku buye himiyami, Yelusalema againe hinunudadana, aseꞋasena bouna Yesu ana eganeya gilulumamala. \v 29 Kadu miYuda bona Gilika againe hilulukahihi-ma agaidiya gina giluluhifufu be buye hivekwavekwageya, tu au hivevai be hinaluveꞋalikana faꞋina. \v 30 Tu tobohiyaneyao badi tovetumagana amanadi miYuda yadi nuwanuwa hihalamanena againe, Saulo Sisaliya againe hinauwena ada wakeya hiveyagena be Tasasi againe ginana. \p \v 31 Ada au tovetumagana adi yoꞋo tulina tulina Yudiya Galili kadu Sameliya adi fafali agaidiya himiyami hagihagina, faꞋina kaliva boi hikikivekoyodi-ma hiꞋilova. Ada AluꞋaluwa Mahalina yana veluga againe yadi vetumagana gitubuga kadu himoyaꞋai, ada yadi dewa againe tova moyaꞋaina Kaiwabu ana egana hikikilakahina. \x - \xo 9:31 \xt Af 9:4\x* \s1 Fita tovefela Lida melala againe gisiveyawana. \p \v 32 Himiyami tu bana Fita melala tulina tulina agaidiya ginunudadana, ada tova saꞋeyana Yaubada yana kaliva melala ana egana Lida againe himiyami-ma agaidiya gina giwakawaka. \v 33 Medede againe kaliva saꞋeyana ginuhagana, ana egana Iniya, ada bana givefela be ana ivi againe gidauda ada ginunauwena malamala eita. \v 34 Au Fita bana againe gigahe gigayo, “Iniya, adamoya Yesu Keliso ginasiveyawa. Au umidi be a ivi unaꞋuwani.” Ada auheꞋama Iniya gimidi. \v 35 Ada miLida moyaꞋaidi hiꞋitana, kadu kaliva moyaꞋaidi laubeꞋu ana egana Seloni againe himiyami-ma hiꞋitana, ada yadi nuwanuwa uyuꞋuyuyuna hihegena be Kaiwabu Yesu againe hivetumagana. \x - \xo 9:35 \xt Yo 5:8-9\x* \s1 Fita kwamayoku Yofa againe alikeya gisivemididina. \p \v 36 Tu kwamayoku saꞋeyana gimiyami, ana egana Tabita vineYofa, ada bana tovetumagana. Bona Gilika againe ana egana Dokasa, ada egana ana kaivila kevakeva ana egana diya. Ada bana kwamayoku-nadi tova moyaꞋaina ginuwanuwakabubu, koyokoyo giveluvelugadi. \v 37 Ada Fita Lida againe giꞋela ana toveya, kwamayoku giꞋaulolo lakahina be giꞋalika. Au wowona hikolana ada manuwa ana vetawana wese getane hisena. \v 38 Tu Yofa ma Lida liline, ada Fita Lida againe giꞋela ma tovetumagana Yofa againe hinogalini-yo au kaliva adiꞋiselu hiꞋiveninisedi be Fita hinayowanina hinagayo, “Ime agaimeya udamaduꞋela.” \p \v 39 Yadi gahe Fita ginogalini-yo au gikidewadewa be badi buye hina. Giyemu ada manuwa ana vetawana getane hinauwena, ada au sikwasikwa moyaꞋaidi himidififina ada hitagitagi tu dobodi ana kaleko kadu adi aikeva Dokasa aimo yawayawane giꞋonana-ma hivehavehawalena. \v 40 Au Fita moyaꞋaidi giwavidi be melaleya hihobu, ada bana tugana giveꞋetodonena be giveꞋoꞋola. GiveꞋoꞋola gihavaina kwamayoku wowona againe gihagavilana gigayo, “Tabita, umidi!” Au matana giꞋaleleyena ada Fita giꞋita-yo gimidi. \v 41 Au Fita nimane giꞋabina be gisivemididina, ada au sikwasikwa kadu tovetumagana velugadiyao gikovadi-yo kwamayoku yawayawana giseyemaunena. \v 42 Ada au kwamayoku valeyana giveꞋaliyahega be miYofa moyaꞋaidi hinogalina, ada tufoidi moyaꞋaidi Kaiwabu againe hivetumagana. \v 43 Tu Fita ma aiyeta a gavaiyehi Yofa againe gimiyami. Kaliva saꞋeyana ana egana Saimoni againe gimiyami, bana yana faisewa ma bulumakau kwafilidi againe lokoloko gibubuna. \x - \xo 9:43 \xt Mk 5:38-41\x* \c 10 \s1 Koniliyo Fita giyowanina. \p \v 1 Tu kaliva saꞋeyana Sisaliya againe gimiyami, ana egana Koniliyo, ada bana togiyomatana miLoma yadi ame adi yoꞋo saꞋeyana agaidiya, yoꞋo-nadi fafali ana egana Itali againe hiyemu. \v 2 Ada bana totafalolo, banaꞋe kadu yana manuwa hinagena moyaꞋaidi buye tova moyaꞋaina Yaubada againe hihawadavadava. Kadu tova moyaꞋaina miYuda yadi koyokoyo agaidiya nuwakabubu gifolafolakena, ada aiyeta saꞋeyana saꞋeyana Yaubada againe giveꞋoveꞋoꞋola. \v 3 Tova saꞋeyana kauwana giwahivekenana againe giveꞋoveꞋoꞋola tu giꞋenoꞋita, ada Yaubada yana tovenuwaꞋata saꞋeyana giꞋitana bana againe giꞋela ana egana giyakahina gigayo, “Koniliyo.” \p \v 4 Au bana Koniliyo gimatautaveꞋine ada tovenuwaꞋata againe giꞋitadona gigayo, “Kauveya, gavadi-yo uꞋela?” \p Bana tovenuwaꞋata gigayo, “Yaubada ya veꞋoꞋola moyaꞋaina a ginogalina, kadu ya nuwakabubu koyokoyo agaidiya ufolafolakena-ma a giꞋitana, ada medema againe nuwana ginauna. \v 5 Au kaliva tufoidi Yofa againe unaꞋiveninisedi be kaliva saꞋeyana hinayowanina, ana egana Saimoni, kadu ana egana velugana Fita. \v 6 Ada adamoya wagakoyona Saimoni againe giwakawaka bana wagakoyona yana faisewa ma bulumakau kwafilidiya lokoloko gibubuna. Ada yana manuwa taliya liline gidadauda.” \p \v 7 Hidedemi tovenuwaꞋata gigahe be gina, tu Koniliyo ana agetoga adiꞋiselu kadu yana tolugaviya saꞋeyana giyowanidi be hiꞋela. Bana tolugaviya higa Koniliyo ana toveluga, ada bana kadu Yaubada gimatamatausena. \v 8 Au badi hiꞋela be tovenuwaꞋata yana gahe faꞋina gilukahihiyena, ada Yofa againe giꞋatuhegedi. \x - \xo 10:8 \xt Af 9:10 \xt Ha 8:4 \xt Af 9:43\x* \s1 Fita giꞋenoꞋita. \p \v 9 Tova anavelu badi aimo hinauna ada Yofa edaꞋufo hiyemuyemu tu bana Fita manuwa getane gilaka be ginaveꞋoꞋola faꞋina, ada kauwana getadiya gilaka. \v 10 Ada Fita mafu gilauna ada nuwanuwana aꞋa ginaꞋana. Au anaga aimo gitagotagova tu gimiyami ada giꞋenoꞋita. \v 11 Ada yana ita againe lobama giꞋayavalina be gaitoma saꞋeyana vaita lifi lakahina amine gihobuhobu, vaita gaveyao hukuna fowa hidaꞋabiꞋabini-yo babiya hidatunevelowoni. \v 12 Ada lifi hinagene kevakeva moyaꞋaidi himiyami madumadugidiyao gayagayagidiyao yaveyavegidiyao, waumidi tulidi tulidi. \v 13 Ada agoꞋago saꞋeyana ginogalina gigayo, “Fita, umidi. Au tamo kevakeva umunu be uꞋa.” \p \v 14 Bana Fita gigayo, “Kaiwabu, keke-moꞋa! Mema kevakeva koyodiyao ime miYuda matameya ada boi keke tamo hidevama gadaꞋuꞋani.” \p \v 15 Tu agona ginogali-havagilena gigayo, “Gavadi moyaꞋaina Yaubada gikiveyamumuna-ma o keke unahawavekoyoyeni.” \v 16 Ada au hidede amine gigahena tohiye, au lifi lobameya tamo hakwadi gisilakahina. \p \v 17-18 Tu Fita yana ita ana nuwanuwa aimo ginuwanuwadadaneni tu kaliva Koniliyo giꞋiveninisedi-ma hitolitoliluvaluva be higa haꞋagaine Saimoni yana manuwa gidauda-ma hinahalamanena. Au hinuhagani-yo yana edaꞋawaneya himidi ada hilautoli higayo, “KaꞋi mene Saimoni-Fita gimimiyami?” \p \v 19 Tu bana Fita ma yana ita gavaimi ana kaivila ma aimo ginuwenuwena tu AluꞋaluwa Mahalina gigahena gigayo, “Unogali! Mene kaliva adiꞋitoto yoꞋo tulidiyao kalivadi o hilelele. \v 20 Au umidi be unamaduhobu ada omi miYuda ami hawata faꞋina keke unanuwanuwa, au badi buye wanana faꞋina Iya gaꞋiveninisedi be hiꞋela.” \p \v 21 Au Fita kaliva agaidiya gihobu be gigahedi gigayo, “Kaliva walelena-ma iyaꞋeku. Gavadi-yo waꞋela?” \p \v 22 Badi higayo, “Yama togiyomatana, ana egana Koniliyo, giꞋiveninisema be aꞋela. Bana kaliva hagihagina, tova moyaꞋaina Yaubada gihawadavadavana ada miYuda moyaꞋaidi hiwowomumuyena lakahina. Ada Yaubada yana tovenuwaꞋata saꞋeyana bana againe giꞋela givehimeyena ada o ginayowani be yana manuweya unaꞋela, higa gavaimi o unagahe-ma ginanogalina.” \p \v 23 Au Fita yadi gahe ginogalini-yo gigahedi gigayo, “Au walakaꞋela hidei kanada tu bogiyadi-yo kanana.” \x - \xo 10:23 \xt 1Veh 11:3,13,20,26 \xt Af 11:12\x* \s1 Fita Koniliyo againe gina. \p Bogi hida mala gilauna Fita gikidewadewa be kaliva buye hilowoga, kadu tovetumagana tufoidi, badi miYofa, bana hivebwaꞋuliyena. \v 24 Hinauna tu tova anavelu Sisaliya againe hiyemu, ada au Koniliyo gibodebodedi. Tobohiyaneyao kadu yana yoꞋo buye gikovavagaꞋauhidi ada hibodaboda. \v 25 Au bana Fita gidaluku ma Koniliyo bana againe giꞋela giꞋiboꞋula-moꞋa be ginahawadavadavana. \v 26 Tu Fita gisivemididina gigahena gigayo, “Au umidi! Iya keke Yaubada, iya tomiyababi.” \p \v 27 Au Fita Koniliyo againe gilulukahihi tu manuweya gilukuluku, yoꞋo lakahina ahe hivagaꞋauta-ma ginuhagadi. \v 28 Au gigahedi gigayo, “Ime miYuda ama hawata saꞋeyana omi wahalamane-hagihagiyena, higa kwanamiYuda yoꞋo tulidi kalivana againe keke anafaiweya ginawakawaka o kaꞋi buye hinanunaudadana. Tu Yaubada halamana giveleku be higa keke tamo kaliva faꞋina ganagahe ganagayo, Wadema kaliva bwanebwanenena o kaꞋi keke yegayegana. Hidema faꞋina keke akufaiweya yoꞋo tulimi kalivana ganakiloweni. \v 29 Ada hidema faꞋina o uyowaniku againe, keke gadadibutoyoga au gamaduꞋela, tu iya nuwanuwaku ganahalamanena gavadi-yo uyowaniku.” \p \v 30 Tu bana Koniliyo gigahena gigayo, “Aiyeta tohiye kahegedi againe yaku manuweya gamiyami gaveꞋoveꞋoꞋola, ada kauwana tova adamoya amine meda giwahivekenana. GaveꞋoveꞋoꞋola tu auheꞋama kaliva saꞋeyana wamagigikuya giꞋela gimidi ana vaigau veꞋakinamanamalina. \v 31 Ada gigayo, Koniliyo, Yaubada ya veꞋoꞋola ahe ginogalina, ada ya nuwakabubu koyokoyo agaidiya ginuwa-nunauyena. \v 32 Au tamo hakwadi Yofa againe unaꞋiveninisena be kaliva saꞋeyana ginayowanina ana egana Saimoni Fita. Ada adamoya wagakoyona Saimoni againe giwakawaka, bana wagakoyona yana faisewa ma bulumakau kwafilidiya lokoloko gibubuna. Ada yana manuwa taliya liline gidadauda. \v 33 Hidedemi gigahe faꞋina gamaduyowani ada o unuwakabubuyeku be uꞋela. Ada au moyaꞋaima hidei Yaubada matane avagaꞋauta be gavaimi Kaiwabu givehimeya ime agaimeya ma unagaheyena be ananogalina.” \x - \xo 10:33 \xt Ha 19:10, Md 4:10\x* \s1 Fita Koniliyo yana yoꞋo buye agaidiya gilumamala. \p \v 34 Tu bana Koniliyo gigahe-yo Fita givebutu gilumamala gigayo, “Adamoya halamana gavaina. Wona velemona Yaubada keke kaliva tufoidiga gidaꞋitaꞋitadi, au moyaꞋaida giꞋitaꞋitada leleleya. \v 35 Au gaveyao himatamatausena kadu hihuluhuluva tunutunugina, medema giꞋitanuwakabubuyedi, kaꞋi kwanaYuda o kaꞋi yoꞋo tulimiyao kalivai-mina. \v 36 VenuwaꞋata miIsileli agaimeya giꞋiveninisena-ma au wahalamanena. E, VenuwaꞋata Yamumuna gihawavemogatalena higa Yesu Keliso yana alika faꞋina ime Yaubada buye aveyao, ada Bana Yesu kaliva moyaꞋaidi adi Tovehimeya. \v 37-38 Kadu gaitoma lakahina Yudiya ana fafaliya gilakayemu-ma wahalamanena, higa Yesu kwanaNasaledi faꞋine. Yaubada Bana givegidena be AluꞋaluwa Mahalina againe givemagana kadu gifaiwalavelena. Yoni gimidilumamala be kaliva gikivebafitaisoyedi tu muliya Bana Yesu yana faisewa Galili ana fafaliya givebutuna. Ada Yaubada Bana buye himiyami faꞋina, fafali moyaꞋaina agaidiya ginunudadana kaliva giveluvelugadi, ada gaveyao moyaꞋaidi Setani yana vehimeya againe himiyami-ma gisiveyawadi. Au hidedemi wahalamanena. \p \v 39-40 Tu imeꞋeyao ma toꞋita. Yana gugai moyaꞋaina Yelusalema againe kadu miYuda yama fafali matatabuna agaidiya gifaisewadi-ma aꞋitadi. Kelose againe hitutuvefosena be hiluveꞋalikana, tu aiyeta anaveto againe Yaubada alikeya gisivemididina be gikiveyemaunina. \v 41 Keke kaliva moyaꞋaidi agaidiya gidakiveyemaunini be hidaꞋitani, au imeꞋeyaogaga aꞋitana, ime Yaubada boi ahe givegidema be yana mididi-havagi faꞋina anahawavemogatala. Ada ahe alikeya gimididi-havagi againe, Bana buye aꞋauꞋa ayuyu. \v 42 Ada givehimeyema be kaliva agaidiya Bana faꞋine analumamala ada anahawavemogatala higa Yaubada givegidena be kaliva moyaꞋaidi, yawayawadiyao kadu aliꞋalikadiyao, ginavedewayaugidi be laufata hinavaina. \v 43 Ada tuwai-moꞋena Yaubada bonana ana toꞋawatalatalaina moyaꞋaidi Bana faꞋine hihawavemogatala, yadi buki againe higahe vaita gaveyao moyaꞋaidi Bana againe hinavetumagana, medema yadi koyona ana aiyawela Yesu againe hinanuhagana.” \x - \xo 10:43 \xt Lo 2:11 \xt Ef 2:13-14 \xt Md 3:16 \xt 1Ko 15:4-7\x* \x - \xo 10:43 \xt Lu 24:42-43 \xt Af 17:31 \xt Ais 53:5-6, Yel 31:34\x* \s1 AluꞋaluwa Mahalina Koniliyo yana yoꞋo buye hinuhagana. \p \v 44 Bana Fita aimo hidedemi gilulukahihi tu AluꞋaluwa Mahalina tovanenega moyaꞋaidi giluvaiyedi. \v 45 Ada badi miYuda tovetumagana Fita buye Yofa againe hitauya-ma nuwadi givegafoꞋuyaꞋuya, faꞋina Yaubada AluꞋaluwa Mahalina yoꞋo tulidiyao agaidiya kadu gihawahegena. \v 46 Au agodi hinogalina, meya tulina tulina againe hilulukahihi Yaubada ana egana hikikilakahina. \p \v 47 Hidedemi hilulukahihi tu bana Fita gigahe gigayo, “Keke tamo hakwadi hida kaliva anafaiweya ginahawatadi be gufa againe hinabafitaiso, faꞋina ime AluꞋaluwa Mahalina anuhagana amine, kadu badi hinuhagana.” \v 48 Au givehimeyedi be Yesu Keliso ana eganeya hinabafitaiso. Hibafitaiso gihavaina hiveꞋoꞋolena be aiyeta tufona badi agaidiya ginamiyami. \x - \xo 10:48 \xt Af 2:4 \xt Af 2:38, Md 28:19\x* \c 11 \s1 Fita yoꞋo tulidiyao yadi vetumagana faꞋina tovetumagana \s1 Yelusalema againe givenuwaꞋatadi. \r Afositolo 10:9-44 \p \v 1 Tu afositolo ada tovetumagana Yudiya againe himiyami-ma yoꞋo tulidiyao kalivai-dina valeyadi hinogalina, higa Yaubada bonana badi kadu hiꞋidibumuhigena. \v 2-3 Tu miYuda tovetumagana tufoidi hinuwanuwa vaita yoꞋo tulidiyao kalivai-dina hinamidivetumagana againe gilubodadi be Yaubada yana iyaꞋiyaya wowodiya hidatomogolohina Yaubada miYuda faꞋidiya givehimeya amine. Hidema faꞋina Fita Yelusalema againe gilakaꞋela ana toveya badi miYuda tovetumaganai-dina Fita hiꞋawalavena higayo, “OꞋeni yoꞋo tulidiyao kalivai-dina agaidiya una uwakawaka, badi wowodiya iyaꞋiyaya keke hidatomogolohini, kadu taumadi badi buye waꞋa.” Hidedemi higahe. \p \v 4 Au Fita gaitoma moyaꞋaina gilakayemu-ma badi agaidiya gilukahihiye-Ꞌowona. \v 5 Inubane givebutu gilukahihi gigayo, “Melala ana egana Yofa againe gamiyami ada gaveꞋoveꞋoꞋola tu gaꞋenoꞋita. Gaitoma saꞋeyana vaita lifi lakahina amine gaꞋitana, ada vaita gaveyao hukuna fowa hidaꞋabiꞋabini be lobameya hidatunevelowoni-yo iya lilikuya gihobu. \v 6 Au galukenala be ganaꞋita-hagihagiyena ada kevakeva tulidi tulidi gaꞋitadi, madumadugidiyao gayagayagidiyao yaveyavegidiyao. \v 7 GaꞋitaꞋita tu agoꞋago saꞋeyana ganogalina gigayo, Fita, umidi. Au tamo kevakeva umunu be uꞋa. \v 8 Tu iya gagayo, Kaiwabu, keke-moꞋa! Mema kevakeva koyodiyao, boi keke tamo iya awakuya gadaseni. \p \v 9 Kadu agona lobameya ganogali-havagilena gigayo, Gavadi moyaꞋaina Yaubada gikiveyamumuyedi-ma o keke unahawavekoyoyeni. \v 10 Ada au hidede amine gigahe tohiye au lifi matatabuna lobameya tamo hakwadi gisilakahina. \p \v 11 Lobameya lifi gilakalaka tu medema tovai-nadi kaliva adiꞋitoto iya gamiyami manuwai-nadi againe hiyemu. KwanaSisaliya giꞋiveninisedi be iya hinaleleku. \v 12 Tu AluꞋaluwa Mahalina gigaheku gigayo, Omi miYuda ami hawata faꞋina keke unanuwanuwa, au badi buye wanana. Hidemi gigahe. Kadu hida tovetumagana adivesikisi buye kamimiyami-ma iya buye ana Sisaliya againe, ada moyaꞋaima Koniliyo yana manuweya aluku. \v 13 Ada bana kahihina ime agaimeya gilukahihiyena, gigahe vaita Yaubada yana tovenuwaꞋata saꞋeyana gidaꞋela yana manuweya gidamidi-yo gidagaheni gidagayo, Tamo hakwadi Yofa againe unaꞋiveninisena be kaliva saꞋeyana ginayowanina, ana egana Saimoni-Fita. \v 14 Ada bana venuwaꞋata ginalukahihiyena be oꞋeni ya yoꞋo buyeꞋi Yaubada yana kibababala wananuhagana faꞋina. Hidedemi givenuwaꞋataku. \p \v 15 Ada iya gavebutu galumamala againe, AluꞋaluwa Mahalina boi nagona ide giluvaiyeda amine, kadu badi giluvaiyedi. \v 16 Au Kaiwabu bonana nuwaku giꞋafolena gigayo, Yoni gufa againe gikivebafitaisoyemi tu Yaubada AluꞋaluwa Mahalina againe ginakivebafitaisoyemi higa aluꞋaluwami ginaꞋutuvina. \v 17 Au ide miYuda Kaiwabu Yesu Keliso againe kavetumagana ana toveya, Yaubada AluꞋaluwana ide agaideya gihawahegena amine, meda anafaiweya yoꞋo tulidiyao kalivai-dina agaidiya AluꞋaluwa Mahalina gihawahegena. Ada au iya vaita hakwaꞋadi amine-yo Yaubada gadahawatani be keke badi agaidiya ginahawahegeni?” Au hidedemi Fita gilukahihi. \p \v 18 Tu badi miYuda tovetumagana Fita yana gahe hinogalini-yo yadi awalava au hiꞋilovena, ada Yaubada hihawadavadavana higayo, “Au adamoya ahalamanena Yaubada nuwanuwana kadu yoꞋo tulidiyao hinanuwavilana be yawaidi ivaguna hinavaina.” \x - \xo 11:18 \xt Af 16:31 \xt Af 2:4 \xt Af 1:5 \xt Af 14:27\x* \s1 Tovetumagana Anidiyoka melala againe kahihidi. \p \v 19 Tu Sitiveni miYuda hitutuveꞋalikana ana toveya, kadu hivebutu tovetumagana moyaꞋaidi hiveveꞋumagigiyedi ada au fafali tulidi tulidi agaidiya hiꞋota. Tufoidi hina maꞋi lauveya fafali ana egana Finisiya againe, kadu himula ana egana Saifilasi againe, kadu melala ana egana Anidiyoka againe. Ada Yesu bonana hilumamalena tu miYuda gagana agaidiya hilumamala. \v 20 Tu tovetumagana tufoidi, miSaifilasi kadu miSailini Anidiyoka againe hina be kadu yoꞋo tulidiyao kalivai-dina agaidiya hilumamala, VenuwaꞋata Yamumuna Kaiwabu Yesu faꞋine hilukahihiyena. \v 21 Ada Kaiwabu yadi laumamala againe gifaiwalaveledi-yo yoꞋo lakahina Kaiwabu Yesu againe hihagaviladi be hivetumagana. \p \v 22 Tu tovetumagana adi yoꞋo Yelusalema againe tovetumagana Anidiyoka againe valeyadi hinogalina, ada adi tonagona saꞋeyana Banabasi hiꞋiveninisena be gavadi Anidiyoka againe gilakayemu-ma ginana ginaꞋitana. \v 23 Ada bana ahe giyemu be Yaubada yana nuwadoga miAnidiyoka agaidiya givetalaiyena-ma giꞋitana againe, au givemwamwala, ada giluꞋageyedi be keke hinanuwayewa, au Kaiwabu againe hinamiyamiyaveꞋavina tova moyaꞋaina. \v 24 Bana Banabasi ma kaliva hagihagina, AluꞋaluwa Mahalina ahe giluvaiyena kadu yana vetumagana toyogina. Ada au kaliva keke saꞋeyadi hivebutu Kaiwabu againe hivetumagana. \x - \xo 11:24 \xt Af 2:41 \xt Af 4:36 \xt Af 14:22\x* \s1 Banabasi Saulo, higa Folo, givegaꞋaulena be \s1 buye hivehavehawala. \p \v 25 Banabasi gimiyami tu tova saꞋeyana gina Tasasi melala againe be Saulo ginavegaꞋaulena faꞋina. \v 26 Ginuhagana againe Anidiyoka melala againe giꞋaliyena. Ada badi adiꞋiselu tovetumagana adi yoꞋo buye hivagavagaꞋauta ada kaliva moyaꞋaidi hivehavehawaledi. Hidedemi hinunauwena malamala saꞋeyana, ada Anidiyoka againe kaliva-kawowo tovetumagana himidivewagadi Kelisitiyani, badi higa Keliso yana kaliva. \p \v 27 Tu medema tovai-nadi kaliva gavadi aimo ginayemu-ma ana toꞋawatalatalaina tufoidi Yelusalema againe hitauya be Anidiyoka againe hiyemu. \v 28 Kaliva saꞋeyana agaidiya, ana egana Agabasi, gitowamidi be AluꞋaluwa Mahalina yana hawavemogatala againe loka lakahina faꞋina givenuwaꞋatadi gigayo, “Aimo loka lakahina fafali moyaꞋaina agaidiya ginalakayemu.” Ada lokai-nadi gilakayemu Loma Tokaiwabu lakahina ana egana Kelodiyo yana toveya. \v 29 Au tovetumagana Anidiyoka againe loka valeyana hinogalina faꞋina, hivevai be yadi velekawowo hinasena, ada tobohiyadiyao tovetumagana Yudiya againe himiyami-ma hinavelugadi faꞋina. Kaliva saꞋeyana saꞋeyana gavadi adifaiweya, medema hinasena. \v 30 Ada au moyaꞋaidi yadi velekawowo hisena, ada Banabasi Saulo mani-nadi Yelusalema againe hinauwena be tovetumagana adi tonagona hiveledi. \x - \xo 11:30 \xt Af 21:10 \xt Lo 15:26\x* \c 12 \s1 Yemesa hiluveꞋalikana tu Fita deliya hisena. \p \v 1 Himiyami tu kini Helodi givebutu tovetumagana adi yoꞋo kalivadi tufoidi gikikivekoyodi. \v 2 Au givehimeya be Yemesa Yoni tobohiyana ilama againe uꞋuna hinikehegena. \v 3 Yemesa giluveꞋalikana faꞋina, badi miYuda yadi tonagona nuwadi gikiveyamumuna. Yadi nuwayamumu giꞋita-yo au givehimeya be Fita hikiveꞋavina. Ada tafalolo ana egana Beledi keke WaꞋisina againe hida gaitoma gilakayemu. \v 4 Ada au Fita hikiveꞋavini-yo deliya hiselukuwena, ada Helodi givehimeya be tolugaviya adi boꞋu fowa amine hinaꞋitaꞋitaveꞋavina, kadu kaliva-moꞋedi fowa fowa amine. Kadu givevai be tafalolo lakahina Abamaduviviya ana tova ginahavaini-yo kaliva moyaꞋaidi matadiya ginavedewayaugina. \v 5 Ada au tolugaviya Fita deliya hiꞋitaꞋitaveꞋavina tu badi tovetumagana Yaubada againe bana faꞋine hiveꞋoꞋolaꞋimaꞋima-moꞋa. \x - \xo 12:5 \xt Md 4:21 \xt Yem 23:15 \xt Ef 6:18\x* \s1 Lobama ana tovenuwaꞋata Fita deliya giyauna be gihobu. \p \v 6 Tu bogi gihobu ana uyadeyadeya Helodi kaliva matadiya ginavedewayaugina, bogi-nadi againe Fita ana toꞋitaveꞋavina adiꞋiselu hinafadiya gidauda, ada bulava kainumula againe nimana fafalina fafalina tolugaviya adiꞋiselu agaidiya hiyogovefosena. Kadu tolugaviya deli ana edaꞋawana hiꞋitaꞋitaveꞋavina. \v 7 Fita gidauda tu auheꞋama Kaiwabu yana tovenuwaꞋata giluꞋafuneunena be mahaline abamiyami gituvemahalina. Au tovenuwaꞋata Fita yalona gitafina higa giluvaguna gigayo, “Umadumidi.” AuheꞋama bulava kainumula Fita nimane giꞋagologolota tu gimidi. \p \v 8 GiꞋagolohini tu tovenuwaꞋata gigahena gigayo, “Beleta usidoneni, ageyafayafa uhifo.” Au Fita gisidoneni gihifo-yo tovenuwaꞋata gigayo, “A aikeva uꞋose be uꞋela kana.” \v 9 Au Fita tovenuwaꞋata gimuliyena ada deliya hihobu, tu keke gidahalamaneni kaꞋi velemoꞋena tovenuwaꞋata giluvaguna be gihobuyena o kaꞋi giꞋavayauna. \v 10 Au tolugaviya adi yoꞋo saꞋeyana hihegedi kadu anavelu hihegedi, hinauna tu melala ana edaꞋawana againe hiyemu, edaꞋawanai-nadi againe wanafali kainumula gidauda. Au wanafali tauna giꞋayauna be melala hinagene hinauna. Eda saꞋeyana againe hinauna tu hihegena, au tovenuwaꞋata giluꞋamuvedamana be ginuyabuyabuna. \p \v 11 Ginuyabuyabuni tu Fita gavadi bana againe gilakayemu-ma giꞋayaunena gigayo, “Au adamoya ahe gahalamanena, velemoꞋena Kaiwabu yana tovenuwaꞋata giꞋiveninisena be Helodi nimane gilugolegoleku, kadu miYuda agaidiya gilugolegoleku be gavaimi hinuwanuwa iya gananuhagana-ma keke ginalakayemu.” \x - \xo 12:11 \xt Af 5:19, 16:26\x* \s1 Fita tovetumagana veꞋoꞋola faꞋina hivagaꞋauta-ma \s1 agaidiya giyemu. \p \v 12 Hidedemi Fita giꞋayauneni-yo Meli yadi manuweya gina, badi Yoni-Maki hinana. Medede againe kaliva moyaꞋaidi ahe hivagaꞋauta be Fita faꞋine hiveꞋoveꞋoꞋola. \v 13 Au Fita giyemu wanafali gava kwaune gikifisifisiꞋa ada agetoga kwamayoku saꞋeyana, ana egana Loda, giꞋela be wana ginayauna. \v 14 Fita gikovakova ma agona ana nogala gihalamanena, au nuwana giꞋayauyauna lakahina faꞋina wana keke gidayauni, tu gimaduluku vetawaneya givenuwaꞋatadi gigayo, “Hei! Fita giyemu.” \p \v 15 Badi higayo, “O kwavakwava.” Tu bana kwamayoku yana gahe giseseveꞋaveꞋahina gigayo, “Au velemona.” Yana gahe giseveꞋaveꞋahina faꞋina, badi higayo, “Mema aluwana.” \p \v 16 Badi buye hilulukahihi tu Fita aimo gikikifisifisiꞋa, faꞋina hina wana hidayauna ma hiꞋita-yo au nuwadi givegafoꞋuyaꞋuya. \v 17 Tu bana nimane giluhawatadi tu gavaiyaꞋamine Kaiwabu deliya gisehobuyena ma agaidiya giꞋawatalatalainena. Kadu gigahedi gigayo, “Yemesa tobohiyaneyao buye wanavenuwaꞋatadi.” Gilukahihi gihavaina au gina mali melaleya. \p \v 18 Tu mala gilauna tolugaviya hiꞋenoviladi againe, Fita faꞋine yaudi gilowona hiveꞋagahegahe higayo, “Ha! Fita hami gina?” \v 19 Bana Helodi givehimeya be hinalelena tu hilele-wayoga. Au tolugaviya gitoliluveluve-faꞋilidi, ada au givehimeya be hinaluveꞋalikadi. \p Tu muliya Helodi Yudiya ginuyabuyabuna be gina Sisaliya againe gimiyami. \x - \xo 12:19 \xt Af 12:7-8\x* \s1 Helodi giꞋalika. \p \v 20 Ada bana Helodi miTaiya miSaidoni givekwavekwageyedi toyogina faꞋina hivagaꞋauta be hina Helodi hinaꞋitana. Nagona hina kaliva saꞋeyana himidivetobohiyanena, ana egana Bilasito, bana kalivai-nadi Helodi yana tofaisewa kikaiwabuna. Hivetobohiyanena be ginana Helodi nuwana ginakiveyamumuna faꞋina. Hivetobohiyaneni-yo au Helodi againe taudiyao hina higayo, “Ime nuwanuwama veyao.” Badi adiga bana yana fafali againe giyemuyemu faꞋina nuwanuwadi hinaveyao. \v 21 Ada Bilasito Helodi againe gigahe-yo au tova gisena, ada kini ana vaigau kikaiwabuna giꞋose-yo yana didigaꞋuꞋuya gihiyoto au yoꞋo agaidiya gilumamala. \v 22 Gilumamala gihavaina badi hikovakova higayo, “Wama keke kaliva agona, au Yaubada ago-moꞋena kanogalina.” \v 23 Badi yoꞋo hikovakova tu bana keke Yaubada ana egana gidakilakahini faꞋina, auheꞋama Kaiwabu yana tovenuwaꞋata aulolo givelena. Au oloto kamona hiꞋauꞋana be giꞋalika. \p \v 24 Ada au fafali tulina tulina agaidiya kaliva moyaꞋaidi Yaubada bonana hinogalina be hivetumaganena. \p \v 25 Tu Banabasi ada Saulo tovetumagana adi tonagona agaidiya mani hinauwena-ma faisewai-nadi hiluyabuna, au Yelusalema hitauya Anidiyoka againe hiyewadi, ada kaliva saꞋeyana ana egana Yoni-Maki hivegaꞋaulena be buye hina. \x - \xo 12:25 \xt Ais 55:11, Af 19:20\x* \c 13 \s1 AluꞋaluwa Mahalina Banabasi ada Saulo higa Folo givegidedi \s1 be Yesu bonana hinawahidadanena. \p \v 1 Tu Anidiyoka againe tovetumagana adi yoꞋo agaidiya Yaubada bonana ana tolaumamala kadu ana tovehawala himiyami, adi egana Banabasi, Simiyoni kadu ana egana velugana Kwaukwauha, Lusiyo kwanaSailini, Maneyeni bana Helodi Galili ana tovehimeya buye hiveꞋalakalakata, kadu Saulo. \v 2 Tova saꞋeyana Kaiwabu hihawahawadavadavana kadu hilabelabewaviyo tu AluꞋaluwa Mahalina gigahedi gigayo, “Faisewa saꞋeyana faꞋina Banabasi ada Saulo gavegidedi. Au Iya agaikuya adiꞋiselu wanasevehailedi.” \v 3 Ada au hilabewaviyo hiveꞋoꞋola gihavaina, nimadi badi agaidiya hisena be hiꞋatuhegedi. \x - \xo 13:3 \xt Af 9:15 \xt Af 6:6\x* \s1 Banabasi ada Saulo Saifilasi againe hilumamala. \p \v 4 Tu AluꞋaluwa Mahalina Banabasi ada Saulo giꞋiveninisedi be hilowoga, taliya ana melala againe hihobu ana egana Selusiya, ada wakeya hiyage hina himula saꞋeyana ana egana Saifilasi againe. \v 5 Ada melala saꞋeyana againe hiyemu, ana egana Salamisi. Mededei miYuda yadi manuwa-abavehawala sinagogi agaidiya Yaubada bonana hilumamalena. Yoni-Maki bana buye hiꞋela adi toveluga faꞋina. \p \v 6 Au himula inubane hilowoga hina tabone hiluyabuni-yo Fafosi melala againe hiyemu. Medede againe tokwelikweli saꞋeyana hinuhagana, ana egana Ba-Yesu kwanaYuda, ada bana gigahe vaita tauna Yaubada bonana ana toꞋawatalatalaina tu giveꞋalololo. \v 7 Bana himula ana kabemani buye himiyami, tovehimeyai-nadi ana egana Sediyo-Folo, bana kaliva halamanina. Ada tovehimeya Banabasi be Saulo giyowanidi be bana againe hinaꞋela, faꞋina nuwanuwana Yaubada bonana ginanogalina. \v 8 Tu tokwelikweli, ana egana velugana bona Gilika againe ma Elimasi, badi Banabasi be Saulo bonadi gihawatagona, faꞋina keke nuwanuwana tovehimeya Yesu ginavetumaganeni. \v 9-10 Hidedemi gihuluva faꞋina Saulo, kadu ana egana velugana Folo, AluꞋaluwa Mahalina bana giluvaiyeni-yo tokwelikweli againe giꞋitadonadona gigayo, “OꞋeni ma Setani natuna. Gaitoma moyaꞋaina hagihagina udibutoyoge-Ꞌowona. O toveꞋalololo kadu kaliva koyo, koyo-moꞋe. Tova moyaꞋaina Kaiwabu yana eda tunutunugina ukikivebavebalana. \v 11 Au unogali! Adamoya Kaiwabu nimane ginamunu, ada mata ginakoyo be kauwana yana mahalina keke unaꞋitani, unanunauwena ana tova Yaubada ginavehimeya.” Gigahe be awana giꞋagolohina, auheꞋama Elimasi matana giluhowahowa be giꞋuyuyuna, ada au gikifihafihaga be tamo hakwadi nimane ginaꞋabina be ginanunudadana. \v 12 Ada tovehimeya gavadi gilakayemu-ma giꞋita-yo givetumagana, yadi vehawala Kaiwabu faꞋina ginogalini-yo nuwana givegafoꞋuyaꞋuya. \x - \xo 13:12 \xt Af 12:12 \xt Af 4:8, Yo 8:44\x* \s1 Banabasi ada Folo Anidiyoka fafali ana egana Fisidiya \s1 againe hilumamala. Nagona miIsileli kahihidi hiyakahina. \p \v 13 Tu Folo tobohiyaneyao buye wakeya hiyage, Fafosi hinuyabuyabuni tu lehageya hinauna hinauna maꞋi lauva tunugina-yo fafali ana egana Famifiliya againe hidamanaꞋela, au hilaka melala ana egana Fega againe. Hiyemu tu Yoni-Maki ginuyabuyabudi be giyewana Yelusalema againe. \v 14 Au Fega hihege tu Anidiyoka againe hiyemu, melalai-nadi Fisidiya againe. Ada au sabati againe manuwa-abavehawala sinagogi againe hiluku hihiyoto. \v 15 Ada tamo hakwadi Yaubada bonana gihawa, Mosese yana buki-vehimeya againe kadu Yaubada bonana ana toꞋawatalatalaina yadi etoladi againe. Gihawa gihavaina sinagogi ana tonagona venuwaꞋata hiꞋiveninisena higayo, “Tobohiyameyao, kaꞋi nuwanuwa saꞋeyana aseꞋasemiya gidadauda-ma yoꞋo wanaluꞋageyedi, au wanalumamala.” \p \v 16 Au Folo gitowamidi nimane giluhawatadi digo givebutu gilumamala gigayo, “Tobohiyakweyao, ide omi miIsileli kadu omi kaliva tulimiyao tu Yaubada wahawadavadavana amanadi, yaku hifufu wananogalina. \v 17 Ime miIsileli yama Yaubada bwanenemeyao giluwafadi. Boi tuwai-moꞋena aimo Idifita againe hawahawala amine himiyami ana toveya, Yaubada gifaiwalaveledi be adi yoꞋo himoyaꞋai. Muliya Yaubada yana faiwala lakahina giꞋiveyemaunina be givegaꞋauledi ada Idifita hinuyabuyabuna. \v 18 Ada au babigaga againe himiyami ana toveya, yadi gaꞋilaꞋilaꞋa malamala foti (40) agaidiya tu au Yaubada giꞋatuvefaꞋiledi. \v 19 Ada Kenani againe hilakayemu tu Yaubada gifaiwalaveledi be yoꞋo lakahidi seveni medede againe hiluyaweyawelidi, tu yadi babi ma yana yoꞋo giveledi be taudiyao yadi babi faꞋina. \v 20 Ada hida gaitoma galukahihiyena-ma ime miIsileli bwanenemeyao hinunauwena malamala fowa hanaledi fifiti (450) agaidiya. Muliya Yaubada yadi tonagona gisedi be hinunauwena Samuwela yana toveya, bana Yaubada bonana ana toꞋawatalatalaina. \v 21 Au medema tovai-nadi kini faꞋina Samuwela againe hiveꞋoꞋola, ada Yaubada Saulo gisena yadi kini faꞋina. Bana Saulo Kisi natuna, Beniyamina yana yoꞋo kalivana. Ada au malamala foti agaidiya bana givehivehimeyedi. \v 22 Malamala foti gihavaina, Yaubada Saulo yana abavehimeya gidabana, ada Devida gisena yadi kini faꞋina. Ada bana faꞋine tuwai-moꞋena Yaubada Veyao Tuwaina ana bukiya gigahe gigayo, \q1 Devida Yese natuna yana huluva yaku nuwanuwa amine faꞋina au nuwaku giꞋabina. Gavadi Iya nuwanuwaku ginafaisewa, au ginafaisewa. \m Au hidede amine Yaubada gigahe. \p \v 23 Ada tuwai-moꞋena Yaubada giwonadabadaba miIsileli bwanenemeyao agaidiya amine, au gihuluva. Devida bwanenena saꞋeyana, bana Yesu, ime miIsileli givelema ama Tokibababala faꞋina. \v 24 Ada Yesu aimo yana faisewa keke gidavebutu againe, Yoni miIsileli moyaꞋaidi agaidiya gimidilumamala, higa vaita yadi dewa koyona againe hidavenikohi be hidabafitaiso. \v 25 Ada Yoni yana faisewa gidaluyabuna ma kaliva gigahedi gigayo, Omi wanuwanuwa iya vaita hakwaꞋadi. Iya keke BanaꞋe wabodabodana amanadi, tu wanogali! Iya wai ganagona tu Bana mulikuya ginaꞋela-ma keke akufaiweya ana ageyafayafa ganayauni, faꞋina Bana kikaiwabu-moꞋena tu iya kwamana kabisoku. \x - \xo 13:25 \xt Yem 6:6, 12:51 \xt Yem 16:35 \xt Ail 7:1 \xt 1Sam 8:5,19\x* \x - \xo 13:25 \xt 1Sam 13:14, 16:13 \xt Ais 11:1 \xt Md 3:1-2 \xt Yo 1:20,27\x* \s1 MiYelusalema Yesu hifaniyena be alikeya hihegenauwena. \p \v 26 Tobohiyakweyao, omi Abelahamo bwaneneneyao kadu kaliva tulimiyao tu Yaubada wahawadavadavana amanadi, au ide agaideya hida venuwaꞋata Yaubada yana kibababala faꞋina giꞋiveninisena. \v 27 Tu miYelusalema adi tonagona buye Yesu hifaniyena, keke hidahalamaneni BanaꞋe adi Tokibababala, kadu Yaubada bonana ana toꞋawatalatalaina yadi gahe hifaniyena, gahe-nadi sabati moyaꞋaina agaidiya kaliva hihawahawana. Tu Yesu alikeya hihegenauwena faꞋina, toꞋawatalatalaina tuwai-moꞋena yadi gahe badi yadi huluva faꞋina velemoꞋena gilakayemu. \v 28 Ada keke tamo gavadi koyona Bana againe hidanuhagani-yo alika againe hidahegenauweni, tu au aiꞋadi Failato againe hiveꞋoꞋola higa ginavehimeya be hinaluveꞋalikana. \v 29 Ada Yaubada bonana tuwai-moꞋena Bana faꞋine Veyao Tuwaina ana bukiya hiꞋetoladina amine, badi miYelusalema hifaisewa-Ꞌowoni yo au ana tomuliya wowona kelose againe hikakina be tomohuyehuyeya hihuyana. \v 30-31 Tu Yaubada alikeya gisivemididina, ada badi hibwaꞋulina Galili againe hitauya be hinauna Yelusalema yoꞋoi-dina agaidiya Tauna giꞋiꞋivemogatalina aiyeta moyaꞋaina, ada au adamoya miIsileli agaimeya Bana faꞋine hiꞋawaꞋawatalatalaina. \x - \xo 13:30-31 \xt Yo 16:3 \xt Md 27:22-23 \xt Md 27:59-60 \xt Af 2:24, 1:3,8\x* \s1 Yesu yana mididi-havagi againe Yaubada yana wonadabadaba a gilakayemu. \p \v 32-33 Tu ime hidedei aꞋela be omi agaimiya VenuwaꞋata Yamumuna anahawavemogatalena. Boi tuwai-moꞋena Yaubada gavaimi ime miIsileli bwanenemeyao agaidiya giwonadabadaba amine, au adamoya velemoꞋena gilakayemu be ide kaꞋita-moꞋena. E, ime badi miIsileli bwanenediyao faꞋimeya kadu omi kaliva tulimiyao moyaꞋaimi faꞋimiya, ide moyaꞋaida faꞋideya Yaubada Yesu alikeya gisivemididina ada hidede amine yana wonadabadaba velemoꞋena a gilakayemu. Kadu anafaiweya Yaubada bonana Same 2 againe tamo hakwadi giꞋetoladina gigayo, \q1 OꞋeni Natuku, adamoya gahawavenatune. \m \v 34 Yaubada bonana kadu buki saꞋeyana againe gigahe gigayo, \q1 Iya Devida againe gawonadabadaba be higa gananuwakabubuyena amine, au gananuwakabubuye-moꞋemi, \q1 mahalina ana gaitoma ganavelemi. \m Au hida hifufu againe Yaubada givenuwaꞋatada Yesu alikeya ginasivemididina be keke ginaꞋalika-havagi yo wowona ginaꞋalilini. \p \v 35 E, kaduꞋe Devida Same velugana againe gilukahihi vaita Yaubada againe gidagahe gidagayo, \q1 Iya gahalamanena keke ya kaliva alikeya unahawahegeku be wowoku ginaꞋalilini, \q1 iyaꞋeku ya kaliva mahamahaliku. \p \v 36 Au Devida babiya gimiyami ana toveya, gavaimi Yaubada givehimeya amine, au gifaisewana ada muliya giꞋalika, au tamaneyao lilidiya hitauna be wowona giꞋalilina. \v 37 Tu Bana kaliva Yaubada alikeya gisivemididina amanadi keke gidaꞋalika-havagi yo wowona gidaꞋalilini. \x - \xo 13:37 \xt Sam 2:7 \xt Ais 55:3 \xt Sam 16:10 \xt Af 2:29\x* \s1 Yesu ana vetumagana againe koyona ana aiyawela kananuhagana. \p \v 38 Tobohiyakweyao, nuwanuwaku wanahalamane-hagihagiyena Bana Yesu yana alika faꞋina yami koyona ana aiyawela amifaiweya wanavaina. Au hidedemi avenuwaꞋatami. \v 39 Kadu wanahalamanena kaꞋi Mosese yana vehimeya wanavetumaganena o, keke amifaiweya yami yegayega Yaubada matane wanavaini, tu kaꞋi gaveyao moyaꞋaimi Yesu wanavetumaganena, au Yaubada yami koyona matatabuna ginavenuwauluyena be yami yegayegana wanavaina. \v 40 Au wanaꞋitaveꞋavimi be gava vita Yaubada bonana ana toꞋawatalatalaina tuwai-moꞋena higaheyena-ma keke omi agaimiya ginalakayemu. \v 41 Badi higayo, \q1 Omi toꞋihawadamana wanogali! Wanayaulowoga be wanakwaha, faꞋina babiya wamimiyami ana toveya gugai saꞋeyana ganafaisewana. KaꞋi tamo hakwadi gugai-nadi omi agaimiya ginaꞋawatalatalainena, au keke-moꞋa wanavetumaganeni.” \m Au hidedemi Yaubada Veyao Tuwaina ana bukiya tuwai-moꞋena gigahe ada Folo yana laumamala againe gahe-nadi giyakahina. \x - \xo 13:41 \xt Af 10:43 \xt Lo 10:4 \xt Hab 1:5\x* \s1 Kaliva tufoidi Folo yana laumamala hidibumuhigena \s1 tu tufoidi hidibutoyogena. \p \v 42 Tu Folo gilumamala gihavaina, sinagogi againe Banabasi buye hidahobu ma kaliva hiveꞋoꞋoledi be yuwa ana sabati againe kadu hinayewadi, nuwanuwa hilukahihiyena-ma kadu hinalumamalena. \v 43 Ada moyaꞋaidi sinagogi againe hihobu-Ꞌowoga yo, au miYuda tufoidi moyaꞋaidi Folo Banabasi agaidiya hivagaꞋauta. Kadu yoꞋo tulidiyao kalivai-dina miYuda yadi yoꞋo agaidiya hiluku be hivemiYuda-ma badi buye hivagaꞋauta. Au Folo Banabasi buye hilukahihi ada badi afositolo-dina higaheyaꞋayaꞋalidi be Yaubada againe hinamiyamiyaveꞋavina yana nuwadoga hinavetuvetumaganena. \p \v 44 Wiki saꞋeyana hihege tu sabati againe kaliva medema melala againe himiyami-ma moyaꞋai-moꞋedi hivagaꞋauta be Kaiwabu bonana hinanogalina. \v 45 Tu miYuda yoꞋo lakahina hiꞋita-yo higaꞋumaꞋuma-moꞋa, au Folo hiꞋihawadamanena kadu yana gahe himadubodana. \p \v 46 Badi hiꞋihawadamana tu Folo Banabasi aseꞋasedi bouna higahedi higayo, “Yaubada givehimeyema faꞋina, gilubodama be Bana bonana omi miYuda agaimiya adamidilumamalena, tu omi bonai-nadi wakilowena kadu omi wahuluva vaita keke nuwanuwami yawai-vagahimi wanavaini faꞋina, ananuyabuyabumi be anana yoꞋo tulidiyao agaidiya analumamala. \v 47 Au Kaiwabu hida vehimeya givelema, gahe-nadi Veyao Tuwaina ana bukiya gidadauda gigayo, \q1 OꞋeni gavegide be yoꞋo tulidiyao agaidiya mahalina \q1 unanauwena, kadu tomiyababi fafali tulina tulina agaidiya yaku kibababala faꞋina unakivetuvetunudi. \m Au hidede amine Kaiwabu givehimeyema.” \p \v 48 Tu yoꞋo tulidiyao kalivai-dina yadi gahe hinogalini-yo hivemwamwala higayo, “Kaiwabu bonana au yamumuna, yamumu-moꞋena.” Ada gaveyao Yaubada givegidedi be yawai-vagahidi hinavaina, medema hivebutu hivetuvetumagana. \v 49 Ada au medema fafali againe kaliva moyaꞋaidi Kaiwabu bonana hinogalina, valeyana giveꞋaliyahega. \v 50 Tu miYuda badi Anidiyoka melala ana kaliva lakahidiyao kadu vevine tohawadavadava wakwamayokudiyao nuwadi hisigadagadalina be Folo Banabasi hivekwageyedi, ada yadi fafali againe hiwavidi. \v 51 Au hilowoga fwayafwaya agediya hivagahegehegena higa Yaubada yana matahiwadi ana iyaꞋiyaya faꞋina, ada hina Aikoniumi againe. \v 52 Tu tovetumagana Anidiyoka againe ma hivemwamwala-moꞋa ada AluꞋaluwa Mahalina givemagadi. \x - \xo 13:52 \xt Af 17:5 \xt Af 18:6 \xt Ais 49:6\x* \c 14 \s1 Folo Banabasi Aikoniumi againe hilumamala. \p \v 1 Tu Folo Banabasi Aikoniumi melala againe hiyemu tu yadi huluvai-nadi meda au saꞋeyana. MiYuda yadi manuwa-abavehawala sinagogi againe hiluku ada hilumamala, yadi laumamala kaliva aseꞋasedi giꞋonana be miYuda kadu yoꞋo tulidiyao kalivai-dina tufoidi moyaꞋaidi Yesu againe hivebutu hivetumagana. \v 2 Tu miYuda tufoidi yadi laumamala hidibutoyogena, ada yoꞋo tulidiyao kalivai-dina nuwadi hisigadagadalina be tolaumamala adiꞋiselu agaidiya hinuwakoyo. \v 3 Tu au aiꞋadi medede againe adiꞋiselu himiyami maꞋita lauva tunugina. Kaiwabu faꞋine aseꞋasedi bouna hilumamala, ada Bana gifaiwalaveledi be aituha fifiwalana kadu abaveyaulowoga hifaisewadi. Hidede amine gifaiwalaveledi be kaliva hinahalamanena yadi laumamala yana nuwadoga faꞋina au velemona. \v 4 Tu melala kalivana yadi nuwanuwa luhei. Tufoidi miYuda himuliyedi, tufoidi afositolo adiꞋiselu himuliyedi. \v 5 Au yoꞋo tulidiyao kalivadi kadu miYuda hivevai adi tonagona buyeꞋi vaita hinamunudi ada hinatutuveꞋalikadi. \v 6-7 Ada au yadi nuwanuwa afositolo hinogalini-yo au fafali ana egana Likoniya againe hiꞋotayabuyabudi, melala luhei Lisidila kadu Debi agaidiya hiluku ada medema fafali-dina agaidiya hinudadana VenuwaꞋata Yamumuna hilumamalena. \x - \xo 14:6-7 \xt Af 13:45 \xt Mk 16:20 \xt Af 14:19\x* \s1 Folo Banabasi Lisidila be Debi agaidiya hilumamala. \p \v 8 Tu kaliva saꞋeyana Lisidila againe gimiyami, ada bana tovefela. Yana tubuga againe givefela, ada naudadana gifaniyena. \v 9 Ada Folo gilulumamala tu bana tovefela givetoga-yo givanevanenega. Au Folo bana againe giꞋitadona, yana vetumagana giꞋayaunena higa vaita Yaubada anafaiweya ginakiveyamumuna. \v 10 Hidedemi giꞋayauneni-yo gikovaꞋawafatafata gigayo “Umidi, umididi-moꞋa.” AuheꞋama kaliva gimadutowamidi givetubu ginunudadana. \p \v 11 Tu yoꞋo kaliva againe Folo gavadi gigana-ma hiꞋita-yo, hivebutu taudiyao meyadiya bona Likoniya againe hikovakova higayo, “Viviluwa hivekaliva be ide agaideya hihobuꞋela.” \v 12 Au Banabasi hivewagana Seusi, bana yadi viviluwa adi tonagona, ada Folo hivewagana Hemesa, bana yadi viviluwa yadi tovenuwaꞋata. Bana Folo gilumamala faꞋina hivaita gidaveHemesa, higa vaita tovenuwaꞋata amine gihuluva faꞋina. \v 13 Ada yadi melala tufone manuwa-tafalolo gimidimidi, mededei Seusi againe hitafatafalolo. Ada abaveyao ana tofaisewa Seusi yana kaliva, bulumakau hala adi waꞋodoꞋodo falafalawasi giꞋaliyedi melala ana abaluku againe. BanaꞋe kadu yoꞋo buyeꞋi nuwanuwadi yomuyomu hinamunudi be higa vaita afositolo hinahawadavadavadi. \p \v 14-15 Tu Folo Banabasi yadi nuwanuwa hinogalini-yo hinuwakoyo ada adi aikeva hikaninina be yoꞋo hinafadiya himadu digo hikovakova higayo, “Kaliva, mema gavaimi wagagauga? Ime kadu tomiyababi, wowoda au saꞋeyana. Ime aꞋela be VenuwaꞋata Yamumuna omi agaimiya anaꞋawatalatalainena, aseꞋasemi anakiviviyena be yami hawadavadava-kawowo hida viviluwa agaidiya wanahegeni tu Yaubada velemoꞋena wanahalamanena, Bana anakaibe yawayawana. E, BanaꞋe lobama babi lehaga gibubudi, kadu gavadi gavadi medede againe hidadauda-ma, au Bana gibubudi. \v 16 Boi yoꞋo tulina tulina gavaimi taudiyao hinuwanuwa amine, au hihuluvina ada Yaubada keke gidahawatadi. \v 17 Tu yana iyaꞋiyaya weꞋa gidadauda. Yana nuwakabubu tova moyaꞋaina givetavetala faꞋina wahalamanena weꞋa Yaubada gimimiyami. Bana wehi givehimeyena be lobameya gihobuhobu, kadu aꞋa givehimeyena be gitubutubuga. Adaga giveleveleda ada nuwada gikiveyamumuna be kavemwamwala-moꞋa.” \v 18 Hidedemi afositolo adiꞋiselu hilukahihi nonogana keke ihayadi yoꞋo hidahawatadi be yomuyomu hinamununi-yo hinahawadavadavadi. \p \v 19 Tu miYuda tufoidi Anidiyoka Fisidiya againe kadu Aikoniumi againe hitauya ada hiyemu againe, yoꞋo hinuwaꞋabiyedi be afositolo agaidiya hinuwakoyo, au Folo kabala againe hifihafihana, ada hivaitana hidatutuveꞋalikani faꞋina hiholina be melala kabuꞋavane hisena. \v 20 Tu muliya tovetumagana hiꞋela himidififina againe, au gimidi melaleya giyewana. Bogi saꞋeyana hida mala gilauna banaꞋe Banabasi buye hilowoga hina Debi melala againe. \x - \xo 14:20 \xt Af 3:2 \xt Af 17:24 \xt Lo 1:19-20 \xt Af 17:13\x* \s1 Folo Banabasi Anidiyoka melala Siliya againe hiyewadi. \p \v 21 Tu Folo Banabasi VenuwaꞋata Yamumuna Debi againe hilumamalena ada yadi laumamala moyaꞋaidi aseꞋasedi giꞋonana be hivebutu Yesu himuliyena. Himiyami tu afositolo Lisidila Aikoniumi Anidiyoka melalai-dina agaidiya kadu hiyewa be hinumiyamiyanana. \v 22 Au hida melalai-dina agaidiya tovetumagana hihawadonedi be yadi vetumagana againe hinaꞋatuvefaꞋila, ada hiluꞋageyedi be tova moyaꞋaina Yesu hinavetuvetumaganena kadu hivenuwaꞋatadi higayo, “KaꞋi nuwanuwada tova mulina Yaubada yana abavehimeya againe kanaluku au vita moyaꞋaina adafaiweya kadanuhagana.” Au hidedemi hivenuwaꞋatadi. \v 23 Ada badi tovetumagana adi yoꞋo saꞋeyana saꞋeyana agaidiya adi tonagona hisedi, ada hilabewaviyo tovetumagana faꞋidiya hiveꞋoveꞋoꞋola higayo, “Kaiwabu, hida kaliva vevine O againiya ahe hivetumagana. Au O nimaniya anasedi be unaꞋitaꞋitaveꞋavidi.” \v 24 Hidedemi Folo Banabasi hiveꞋoꞋola tu hilowoga, Fisidiya ana fafali againe hinauna tu Famifiliya ana fafaliya hiyemu. \v 25 Au miFega agaidiya Yaubada bonana hilumamaleni tu Ataliya againe hihobu, medema taliyeya. \v 26 Mededei wakeya hiyage be Anidiyoka hiyewadi, melalai-nadi againe yadi lowoga hiveꞋinubena. Boi tuwaina hilowoga ana toveya, tovetumagana Yaubada nimane hisedi be yadi faisewa againe ginanuwadogedi. Ada au Folo Banabasi hida faisewa ahe hiluyabuna. \p \v 27 Tu Anidiyoka againe ahe hiyemu-yo tovetumagana hikovavagaꞋauhidi be yadi laumamala faꞋina badi agaidiya hiꞋawatalatalaina. Gaitoma moyaꞋaina badi Yaubada buye hifaisewana-ma hilukahihiyena, kadu vetumagana Yesu againe ana eda yoꞋo tulidiyao faꞋidiya Yaubada giyauna-ma hiꞋawatalatalainena. \v 28 Ada au Anidiyoka againe tovetumagana agaidiya himiyami lauva tunugina. \x - \xo 14:28 \xt Md 28:19 \xt Af 18:23, 2Ti 3:12 \xt Af 13:1-2 \xt Af 15:4,12\x* \c 15 \s1 Anidiyoka melala againe vekwageya gilakayemu. \p \v 1 Himiyami tu tova saꞋeyana kaliva tufoidi Yudiya hitauya be Anidiyoka againe hiyemu, ada hivebutu tovetumagana adi yoꞋo hivehawaledi higayo, “KaꞋi keke Yaubada yana iyaꞋiyaya wowomiya wanatomogolohini Mosese tuwaina givehimeya amine, kadu keke amifaiweya kibababala wananuhagani.” \v 2 Au yadi vehawala faꞋina Folo Banabasi hidakeyedi, ada yadi wanuwakoyo buye hivekwavekwageya. Yadi vekwageya hinunauwena faꞋina, vehimeya hisena vaita Folo Banabasi kadu Anidiyoka tovetumagana tufoidi Yelusalema againe hinana, be afositolo kadu tovetumagana adi tonagona buye hinalukahihi kaꞋi yoꞋo tulidiyao tovetumagana iyaꞋiyaya wowodiya hinatomogolohina o kaꞋi keke. \v 3 Ada au tovetumagana adi yoꞋo hivagahegedi, ada fafali adi egana Finisiya kadu Sameliya adihinafeya hinauna tu tovetumagana medede againe hivenuwaꞋatadi yoꞋo tulidiyao kalivai-dina Kaiwabu againe ahe hihagaviladi be hivetumagana. Ada miFinisiya miSameliya tovetumagana hida valeyadi hinogalina againe, hivemwamwala lakahina. \v 4 Ada Yelusalema hiyemu againe, tovetumagana adi yoꞋo hilusiuleyedi, badi afositolo kadu tovetumagana adi tonagona buyeꞋi, ada gavadi Yaubada yadi faisewa againe gigugaiyena-ma badi agaidiya matatabuna hiꞋawatalatalainena. \x - \xo 15:4 \xt Ga 5:2 \xt Af 15:12\x* \s1 Fita yana gahe yoꞋo tulidiyao tovetumagana faꞋidiya. \p \v 5 Tu tovetumagana tufoidi ma, badi Falisi adi yoꞋo kalivai-dina, hitowamidi higayo, “Badi yoꞋo tulidiyao kalivai-dina wanagahedi be iyaꞋiyaya wowodiya hinatomogolohina, kadu wanavehimeyedi be Mosese yana vehimeya matatabuna hinaꞋitaveꞋavina.” \v 6 Au afositolo kadu tovetumagana adi tonagona buye hivagaꞋauta be hida gaitoma hinanuwenuwena faꞋina. \v 7 Ada buye hiveꞋagahegahe lauva tunugina-yo Fita gitowamidi gigahedi gigayo, “Tobohiyakweyao, omi wahalamanena boi nagona Yaubada ide agaideya iya givegideku be VenuwaꞋata Yamumuna yoꞋo tulidiyao agaidiya ganalumamalena, ada badi adifaiweya hinanogalina be Kaiwabu againe hinavetumagana faꞋina. \v 8 Ada Yaubada, BanaꞋe kaliva aseꞋaseda gihalamanena amanadi, AluꞋaluwa Mahalina ide agaideya gihawahegena amine, meda badi agaidiya gihawahegena, ada hida yana hawahega againe Bana yana nuwanuwa yamumuna badi yoꞋo tulidiyao agaidiya gikiveyemaunina. \v 9 Au ide keke miYuda gagana gidaꞋitaꞋitada, au badi yoꞋo tulidiyao kadu giꞋitaꞋitadi. Ada au badi Yesu hivetumaganena faꞋina, aseꞋasedi gikiveyeveyegana. \v 10 Hidema faꞋina gavadi-yo wahuluva vaita Yaubada wadaꞋiveꞋagoꞋugani? Nuwanuwami yoꞋo tulidiyao tovetumagana Mosese yana vehimeya matatabuna hinaꞋitaveꞋavina tu ide bwanenedeyao buye keke adafaiweya vehimeyai-nadi kadaꞋitaveꞋavini. KaꞋi omi wanavehimeyedi be Mosese yana vehimeya matatabuna hinaꞋitaveꞋavina, au vita lakahina wanaveledi be Yaubada wanaꞋiveꞋagoꞋugana. \v 11 Keke-moꞋa hidedemi wanahuluvini. Keke Mosese yana vehimeya faꞋina kibababala kadanuhagani, au Kaiwabu Yesu yana nuwadoga faꞋina kibababala kanuhagana. Yada vetumagana againe kibababala kanuhagana, kadu badi anafaiweya yadi vetumagana againe kibababala hinuhagana.” \x - \xo 15:11 \xt Af 11:4-17 \xt Ga 2:16, Ef 2:8\x* \s1 Yemesa yana gahe yoꞋo tulidiyao adi vehimeya faꞋina. \p \v 12 Tu yoꞋo matatabudi Fita yana gahe hinogalini-yo hiveꞋamata, ada Banabasi Folo hilukahihi-ma badi hivanenegedi. Higahedi vaita Yaubada gidafaiwalaveledi be aituha fifiwalana kadu abaveyaulowoga yoꞋo tulidiyao hinafadiya hidafaisewadi. \v 13 Badi hilukahihi gihavaina, bana Yemesa gitowamidi gigayo, “Tobohiyakweyao, yaku gahe wananogalina. \v 14 Bana Saimoni ahe gikivetuvetunuda be higa gavaiyaꞋamine boi nagona Yaubada yoꞋo tulidiyao giꞋitanuwakabubuyedi be AluꞋaluwa Mahalina kadu badi agaidiya gihawahegena. Kadu gaveyao nuwanuwana yana kaliva faꞋina badi agaidiya, medema Tauna faꞋine gisevehailedi. \v 15 Ada iya gagahe amine meda anafaiweya tuwai-moꞋena Yaubada bonana ana toꞋawatalatalaina higahe. Au Yaubada Veyao Tuwaina ana bukiya tuwai-moꞋena gigahe gigayo, \q1 \v 16 Aimo tova mulina Iya Yaubada Kaiwabu \q1 Devida bwaneneneyao kadu ganaꞋitanuwakabubuyedi. \q1 Bana melalina hikoyo higa yadi abavehimeya \q1 gihavaina tu Iya ganaveꞋetolakahidi. \q1 Boi bana melalina hivetovehimeya amine, \q1 meda adamoya bwanenena saꞋeyana ginavetovehimeya. \q1 \v 17 Ginavetovehimeya be yoꞋo tulidiyao agaidiya \q1 gaveyao galuwafadi medema hinamuliyeku. \q1 E, medema moyaꞋaidi Iya Kaiwabu hinaleleku. \q1 \v 18 Au hidedemi Iya Yaubada Kaiwabu gagahe, \q1 tuwai-moꞋena gaitomai-nadi gagaheye-vagahina.” \m Au hidedemi Yemesa Yaubada yana gahe giyakahina. \p \v 19 Kadu gigayo, “Yaku nuwanuwa hidede amine. YoꞋo tulidiyao kalivai-dina Yaubada againe hihagaviladi-ma keke vehimeya moyaꞋaina vitana kanaveledi. \v 20 Au yadi leta kanaꞋetoladina be kanagahedi higa kevakeva kilumina agaidiya mali kaliva hihawadavadavayedi-ma keke hinaꞋuꞋani, mema kevakeva koyona. Kadu kaliva keke mali vevine buye hinadauda, meda anafaiweya vevine keke mali kaliva buye hinadauda. Kadu kevakeva kikibahidiyao dayagidi keke gidamadu-ma keke hinaꞋuꞋani. Kadu keke kevakeva dayagidi hinayuni. Au kanagahedi be hida Mosese yana vehimeya ana hawatai-dina hinaꞋitaveꞋavidi. \v 21 Mosese yana vehimeya kaliva moyaꞋaidiyao hihalamanena, faꞋina tuwai-moꞋena be hinunauwena adamoya melala moyaꞋaina agaidiya kaliva Mosese yana gahe faꞋina hilulumamala, kadu sabati saꞋeyana saꞋeyana yana buki-vehimeya sinagogi agaidiya hihawahawana.” Au hidedemi Yemesa yana gahe. \x - \xo 15:21 \xt Emo 9:11-12 \xt 1Veh 17:10-16\x* \s1 Afositolo yoꞋo tulidiyao tovetumagana yadi leta hiꞋetoladina. \p \v 22 Tu afositolo ada tovetumagana adi tonagona, kadu tovetumagana adi yoꞋo matatabudi yadi lukahihi hiluyabuna, au hivehimeya be kaliva tufoidi yadi yoꞋo agaidiya hinavenuwadadanedi, ada hinaꞋiveninisedi be Folo Banabasi Anidiyoka againe buye hinana. Au kaliva adiꞋiselu hivenuwadadanedi, adi egana Yudasi kadu hivewagana Basabasa, ada Sailosi. Au badi kaliva yamumudiyao tovetumagana matadiya. \v 23 Ada leta hiveledi be hinanauwena. Leta againe hidede amine hiꞋetoladi higayo, \pi1 “Yo siule tobohiyameyao, omi yoꞋo tulimiyao tovetumagana Anidiyoka, Siliya kadu Silisiya agaidiya wamimiyami amanadi. Ime tobohiyamiyao afositolo ada tovetumagana adi tonagona yami leta aꞋetoladina be wanaꞋitana. \pi1 \v 24 Kaliva tufoidi yama yoꞋo agaimeya valeyadi anogalina, higa badi omi agaimiya hiꞋela be yadi gahe againe aseꞋasemi hiꞋiveꞋakolukoluna, ada vaita yami vetumagana hidakweꞋuni. Wowomi ana tomogolota kadu Mosese yana vehimeya moyaꞋaina ana itaveꞋavina faꞋina higahemi. Tu keke yama vehimeya againe hidaꞋela, au taudiyao yadi nuwenuweya hiꞋela hilukahihi. \v 25 Hidema faꞋina moyaꞋaima nuwama saꞋeyana avehimeya be yama kaliva tufoidi avenuwadadanedi ada omi agaimiya anaꞋiveninisedi. Au tobohiyaꞋaseꞋasemeyao Banabasi Folo badi yama kaliva buye hinaꞋela. \v 26 Banabasi Folo ma yawaidi hihawahegena be Keliso yana faiseweya kabisona hinaꞋalika. \v 27 Tu au yama kaliva adiꞋiselu aꞋiveninisedi, adi egana Yudasi kadu Sailosi. Ime hida leta againe avenuwaꞋatami amine, meda badi awadiya hinaꞋalakakila. \v 28 Au AluꞋaluwa Mahalina matane kadu ime matameya gilubodana be keke vehimeya moyaꞋaina omi agaimiya anaseni, au hida vehimeya lakahinaga anasena. \v 29 Higa keke kevakeva kilumina agaidiya mali kaliva hinauwedi be hihawadavadavayedi-ma wanaꞋuꞋani. Kadu keke kevakeva dayagidi wanayuni, kadu kevakeva kikibahidiyao dayagidi keke gidamadu-ma keke wanaꞋuꞋani. Kadu kaliva keke mali vevine buye hinadauda, meda anafaiweya vevine keke mali kaliva buye hinadauda. KaꞋi hida hawata wanaꞋitaveꞋavidi amine, wanamiyami hagihagina. Kafoi.” \p \v 30 Tu leta hiꞋetoladina gihavaina, yadi kaliva hiꞋatuhegedi be hina Anidiyoka. Medede againe tovetumagana moyaꞋaidi hikovavagaꞋauhi-Ꞌowodi be leta hiveledi. \v 31 Au leta ana hawa hinogalina againe, hivemwamwala faꞋina yadi venuwaꞋata yamumuna againe nuwadi hikivetoyogina. \v 32 Ada badi Yudasi Sailosi Yaubada bonana ana toꞋawatalatalaina, ada hilumamala lauva tunugina be tovetumagana hiluꞋageyedi nuwadi hikivetoyogina. \v 33 Au medede againe himiyami lauva tunugina yo hikidewadewa be hinayewadi. Badi tovetumagana hiꞋatuhegedi higayo, “Yaubada buye wanana.” Ada au badi hiꞋiveninisedi-ma agaidiya hiyewadi. [ \v 34 Tu bana Sailosi ma nuwanuwana ginamiya faꞋina keke gidana.] \v 35 Tu Folo Banabasi Anidiyoka againe himiyami maꞋi lauva tunugina, ada badiꞋiyao kadu kaliva velugadiyao buye hivehavehawala, Kaiwabu bonana hilulumamalena. \x - \xo 15:35 \xt Af 15:1 \xt Af 15:20\x* \s1 Folo Banabasi buye hivekwageya faꞋina hinuvehaila. \p \v 36 Himiyami tu Folo Banabasi gigahena gigayo, “Kanana tovetumagana melala moyaꞋaina agaidiya boi kana Kaiwabu bonana kalumamalena-ma kanaꞋitadi, be kanahalamanena kaꞋi yadi vetumagana gitubuga o kaꞋi keke.” \v 37-38 Bana Banabasi ma nuwanuwana Yoni-Maki buye hinanauwena tu Banabasi yana nuwanuwa Folo matane keke hagihagina, faꞋina boi yadi naudadana Famifiliya againe ginuyabuyabudi be giyewana, au keke yadi faisewa ana lauyabu againe buye hidamiyami. \v 39 Hidema faꞋina yadi wanuwakoyo tu buye hivekwageya ada hinuvehaila. Banabasi Maki ginauwena ada wakeya hiyage be himula ana egana Saifilasi againe hina. \v 40 Tu bana Folo ma Sailosi givenuwadadanena be buye ginanauwena. Ada tovetumagana badi Kaiwabu nimane gisedi be yadi faisewa againe ginanuwadogedi, ada au hilowoga. \v 41 Ada fafali adi egana Siliya kadu Silisiya agaidiya hinumiyamiyanana, tovetumagana adi yoꞋo tulina tulina hiluluꞋageyedi be yadi vetumagana ginatubuga faꞋina. \x - \xo 15:41 \xt Af 12:12,25, 13:13, Kl 4:10\x* \c 16 \s1 Timoti badi Folo Sailosi gibwaꞋulidi. \p \v 1 Folo ginumiyamiyanana tu melala adi egana Debi Lisidila agaidiya giyemu. Ada medede againe tovetumagana saꞋeyana gimiyami, ana egana Timoti. Hinana ma kadu tovetumagana ada badi vineYuda tu tamana ma kwanaGilika. \v 2 Ada tovetumagana moyaꞋaidi Lisidila againe kadu Aikoniumi againe Timoti hihawaveyamumuyena. \v 3 Au Folo nuwanuwana Timoti bana ginabwaꞋulina, ada melala tulina tulina hinanudadanidi-ma agaidiya miYuda himiyami be moyaꞋaidi hihalamanena Timoti tamana kwanaGilika, faꞋina Folo Timoti wowone Yaubada yana iyaꞋiyaya gitomogolohina be miYuda keke hinakiloweni. \v 4 Ada melala tulina tulina agaidiya hinunumiyamiyanana tu afositolo kadu tovetumagana adi tonagona Yelusalema againe gavaimi hivehimeya-ma badi tovetumagana hivenuwaꞋatadi be higa vehimeyai-dina hinaꞋitaveꞋavidi. \v 5 Ada au tovetumagana adi yoꞋo tulina tulina yadi vetumagana gitubutubuga kadu aiyeta saꞋeyana saꞋeyana himoyamoyaꞋai. \x - \xo 16:5 \xt 2Ti 1:5 \xt Fl 2:19-22 \xt Af 15:23-29\x* \s1 KwanaMasedoniya giyowanina ma Folo giꞋavayaunena. \p \v 6 Tu Folo ana bwaꞋuli buye hinunudadana-ma AluꞋaluwa Mahalina gihawatadi be keke fafali ana egana Esiya againe Kaiwabu bonana hinalumamaleni. Gihawatadi faꞋina, fafali adi egana Filidiya Galesiya adihinafeya hinauna. \v 7 Ada fafali ana egana Maisiya tufone hiyemu againe, hinuwanuwa vaita fafali ana egana Bidiniya againe hidana, tu Yesu AluꞋaluwana kadu gihawatadi. \v 8 Hidema faꞋina Maisiya hinafane hinauna hinauna tu melala saꞋeyana ana egana Talowasi againe hihobu. \v 9 Ada bogi againe Folo giꞋenoꞋita ada yana ita againe kwanaMasedoniya giꞋitana, gimidimidi tu giveꞋoveꞋoꞋolena toyogina gigayo, “Masedoniya agaimeya udaꞋela udavelugama.” \v 10 Ada Folo hidede amine giꞋenoꞋita faꞋina, (iya Luke badi buye) akidewadewa be Masedoniya againe anamaduna. Au anuwanuwa higa vaita Yaubada givehimeyema be VenuwaꞋata Yamumuna miMasedoniya agaidiya analumamalena. \x - \xo 16:10 \xt Af 18:23\x* \s1 Lidiya Yesu againe hivetumagana. \p \v 11 Akidewadewa ada wakeya ayage digo Talowasi ahege tu himula ana egana Samodelesi againe adamana. Bogi ada mala gilauna kadu adamana, melala ana egana Niyafolisi againe ayemu. \v 12 Ada medede againe ahobu, au ana melala ana egana Filifai againe. Filifai Masedoniya ana fafaliya gidauda ada medema fafali-nadi againe Filifai melala lakahina. Ada melala-moꞋena miLoma hiveꞋalahina. Ada au medede againe aiyeta tufona amiyami. \v 13 Ada sabati againe melala tufone ana gufeya ahobu. Avaita gufa afaꞋaine miYuda veꞋoveꞋoꞋola faꞋina tova moyaꞋaina hidavagavagaꞋauta. Au ayemu ada ahiyoto be vevine ahe hivagaꞋauta-ma agaidiya avebutu alumamala. \v 14 Ada tovanenega agaidiya kwamayoku saꞋeyadi himiyami, adi egana Lidiya badi vineTaiyataila. Yadi faisewa ma kaleko likelikena fatana lakahina ana kimonevedamana. Ada badi Yaubada hihawadavadavana. Au Folo gilumamala againe, Kaiwabu nuwadi gikiyauna be yana laumamala hivenogalena. \v 15 Hivetumaganeni-yo hibafitaiso, badiꞋe kadu yadi manuwa hinagena ana yoꞋo buyeꞋi. Hibafitaiso gihavaina, hiveꞋoꞋolema toyogina higayo, “KaꞋi omi wanuwanuwa vaita ima Kaiwabu adavetumagane-moꞋeni, au waꞋela be yama manuweya wanamiyami.” Ada au hisiveꞋauyema. \x - \xo 16:15 \xt Af 16:33, 18:8\x* \s1 Folo Sailosi Filifai againe deliya hisedi. \p \v 16 Tova saꞋeyana veꞋoveꞋoꞋola ana abavagaꞋauta againe anauna tu agetoga kwamayoku edeya amaduhagana, kwamayoku-nadi balauma giluvaiyena. Bana balauma halamana givelevelena be gavadi gavadi aimo ginalakayemu-ma, bana kwamayoku gihawahawavemogatalena. Ada kaliva vevine moyaꞋaidi agetoga ana tovehimeya mani hiveleveledi be aimo gavadi badi agaidiya ginalakayemu-ma kwamayoku ginahawavemogatalena faꞋina. Ada au bana yana hawavemogatala againe ana tovehimeya yadi mani lakahina hivaivaina. \v 17 Au kwamayoku Folo kadu ime buye gimulimuliyema, gikovakovadona gigayo, “Hida kalivai-dina Yaubada Getane-moꞋane yana tofaisewa. Kibababala ana eda faꞋina omi agaimiya hilulumamalena.” \v 18 Au hidede amine ginunauwena aiyeta a gavaiyehi tu Folo dibuna gitoyoga, faꞋina gihagavilana yafune againe gigahe gigayo, “Yesu ana eganeya gavehimeye be kwamayoku unanuyabuyabuna.” Ada auheꞋama yafune gimadunuyabuyabuna. \p \v 19 Tu agetoga ana tovehimeya yadi mani inubana kwamayoku yana hawavemogatala againe a gihavaina-ma hiꞋayaunena. Hidedemi hiꞋayaunena faꞋina, Folo Sailosi himadukiveꞋavidi digo abavedewayauga melala hinafane hitaidi be melala ana tonagona matadiya hisedi. \v 20 Au tonagona, badi miLoma, matadiya hisedi tu higahe higayo, “Hida hima kalivai-dina miYuda, ada badi faꞋidiya vekwageya lakahina yada melaleya gilakayemu. \v 21 Dewa tulina hivehavehawalayena ada dewai-nadi againe ide Loma kaliva yada vehimeya hihawatana. Au ide Loma kaliva faꞋina keke adafaiweya yadi vehawala kanaꞋabini o kaꞋi kanadibumuhigeni.” \v 22 Badi agetoga ana tovehimeya hidedemi higahe tu kadu yoꞋo hivebutu Folo Sailosi himunumunudi. Au melala ana tonagona hivehimeya be tolugaviya adi kaleko hinavehalilini-yo hinalaulaudi. \v 23 Ada ahe himunukoyokoyodi-yo deliya hihegenauwedi, ada deli ana toꞋitaveꞋavina hivehimeyena be ginaꞋitaveꞋavi-hagihagiyedi. \v 24 Au toꞋitaveꞋavina hida vehimeya ginogalini-yo abamiyami hinagene-moꞋane gisedi, ada agedi yowana folefolegina againe hihuya-yo hilokana. \x - \xo 16:24 \xt Mk 1:24 \xt Mk 16:17 \xt Md 10:17-18\x* \s1 Yaubada liꞋuliꞋu giꞋiveninisena be Folo Sailosi \s1 deliya gisehobuyedi. \p \v 25 Tu bogi nafone Folo Sailosi hiveꞋoveꞋoꞋola kadu Yaubada againe hikwelikweli tu filisina velugadiyao hivanevanenega. \v 26 Hikwelikweli tu auheꞋama liꞋuliꞋu lakahina gilakayemu ada deli ana manuwa giliꞋuliꞋu. Kadu auheꞋama wanafali moyaꞋaina giꞋayauyau-Ꞌowona, ada filisina moyaꞋaidi adi bulava kainumula giꞋagologolohina. \v 27 Au deli ana toꞋitaveꞋavina giꞋenohabalutuga, ada deli ana wanafali giꞋayauna-ma giꞋitana againe, ginuwanuwa vaita filisina moyaꞋaidi ahe hidaꞋota faꞋina yana ilama gisiwakana be tauna ginaluveꞋalikana. \v 28 Tauna gidaluveꞋalikana ma Folo gikovadona gigayo, “Umiya, keke tauni unaluveꞋalika! Au weꞋa moyaꞋaima amimiyami.” \p \v 29 Au toꞋitaveꞋavina mahala faꞋina gikova. Givaini-yo gimaduluku ada Folo Sailosi agediya giꞋiboꞋula-moꞋa tu yana wamatauta givetavetatava. \v 30 Ada au deliya gisehobuyedi digo gitoliluveluvedi gigayo, “Kaliva, gavadi ganagani-yo Yaubada yana kibababala gananuhagani?” \p \v 31 Badi higayo, “Kaiwabu Yesu againe unavetumagana be kibababala unanuhagana, oꞋeni kadu ya manuwa hinagena yoꞋoi-dina buyeꞋi.” \v 32 Kadu Kaiwabu bonana bana againe kadu yana manuwa hinagena moyaꞋaidi agaidiya hilumamalena. \v 33 Ada bogi nafona nonogana toꞋitaveꞋavina ginauwedi be adi koliya gikolana. Ada keke gidaboda, auheꞋama banaꞋe kadu yana manuwa hinagena moyaꞋaidi hibafitaiso. \v 34 Hibafitaiso gihavaina, toꞋitaveꞋavina Folo Sailosi yana manuweya givegaꞋauledi be adiga gikidewedewena. Ada au banaꞋe yana manuwa hinagena buye hivemwamwala-moꞋa, Yaubada againe hivetuvetumagana faꞋina. \x - \xo 16:34 \xt Kl 3:16 \xt Af 16:15\x* \s1 MiLoma tonagona hikoyo faꞋina Folo gidakeyedi. \p \v 35 Tu mala gilauna miLoma tonagona yadi filisimani hiꞋiveninisedi, vehimeya hiveledi be deli ana toꞋitaveꞋavina hinagahena hinagayo, “Wadema kaliva adiꞋiselu unayaudi be hinana.” \v 36 Au yadi vehimeya toꞋitaveꞋavina ginogalini-yo Folo givenuwaꞋatana gigayo, “Tonagona yadi vehimeya hisena be oꞋeni Sailosi buye ganayaumi be wanana. Au wanana tu yami lowoga keke kaliva moyaꞋaidi matadiya.” \p \v 37 Tu Folo filisimani agaidiya gigahe gigayo, “Badi Loma tonagona nonogana miLoma yada vehimeya gigahe amine keke hidahuluva. Vaita nagona kaliva hidamidivedewayaugidi-yo muliya fanisi ana vehimeya hidaseni. Tu ime Loma kaliva nonogana keke hidavedewayaugima, au himaduvehimeya be tolugaviya kaliva moyaꞋaidi matadiya hilaulauma-yo deliya hihegenauwema. Ada tova adamoya nuwanuwadi hinawavima be ananaukau. Keke-moꞋa! Au Loma tonagona taudiyao hidedei hidaꞋela hidayauma.” \p \v 38 Au filisimani Loma tonagona agaidiya hida gahe hiꞋawatalatalainena, ada Folo Sailosi higayo, Ime Loma kaliva, ma badi hinogalini-yo au himatautaveꞋine. \v 39 Au hina badi agaidiya higahe higayo, “Ime akoyo faꞋina keke adavedewayaugimi miLoma yada vehimeya gigahe amine. Au nuwanuwama wanahobu be yama melala wananuyabuyabuna.” \v 40 Ada au Folo Sailosi deliya hihobu be Lidiya yadi manuweya hina. Ada medede againe tovetumagana buye hivagaꞋauta be hiluꞋageyedi. Hilukahihi gihavaina, au hilowoga. \x - \xo 16:40 \xt Af 22:25\x* \c 17 \s1 MiTesalonaika Folo hivekwageyena. \p \v 1 Folo Sailosi hinauna tu melala adi egana Amififolisi Afoloniya hinumiyamiyanana, kadu hinauna tu melala ana egana Tesalonaika againe hiyemu, ada medede againe miYuda yadi manuwa-abavehawala sinagogi gidauda. \v 2 Ada Folo yana dewa tova moyaꞋaina amine sinagogi againe ginauna, ada sabati tohiye Yaubada bonana tuwai-moꞋena Veyao Tuwaina ana bukiya hiꞋetoladina-ma againe gilumamaledi. \v 3 Au bonai-nadi giyauyauna, Yaubada yana Tovegida Keliso faꞋine gikivetuvetunudi. Gigahedi gigayo, “Yaubada bonana etoꞋetoladina gigahe vaita Keliso aulolo kaliva nimadiya anafaiweya gidavaina, kadu gidaꞋalika be gidamididi-havagi. Ada Yaubada yana gahe keke ginabeꞋu faꞋina, au hida gaitoma yana Tovegida Keliso againe ahe gilakayemu. Ada Bana hida kalivai-nadi ana egana Yesu tova adamoya omi agaimiya galulukahihiyena, medema Yaubada yana Tovegidai-nadi.” \v 4 Ada miYuda tufoidi Folo yana gahe hivetumaganena, ada Folo Sailosi hivetobohiyanedi. Meda anafaiweya yoꞋo tulidiyao kavewagadi miGilika tufoidi moyaꞋaidi Yaubada tova moyaꞋaina hihawadavadavana-ma hivebutu Yesu againe hivetumagana. Kadu wakwamayokudiyao moyaꞋaidi hivetumagana. \p \v 5 Tu miYuda ma higaꞋumaꞋuma, faꞋina melala ana kaliva koyodiyao hinunu-kawowo ma hivagaꞋauhidi be hisiveyoꞋodi-yo hivebutu hiꞋagoꞋagodadaga, ada au kaliva moyaꞋaidi hiveꞋatalalakalaka. Ada bana kaliva ana egana Yesoni yana wamanuweya amine himaduna, yana wanafali hidobona, higa vaita Folo Sailosi hidanuhagadi be yoꞋo agaidiya hidasehobuyedi. \v 6 Tu hilele-wayogedi faꞋina, bana Yesoni kadu tovetumagana velugadiyao buye hikiveꞋavidi be melala ana tonagona agaidiya hitaidi. Hiyemuyemu tu hikovakova higayo, “Hida hima kalivai-dina fafali tulina tulina agaidiya vekwageya hiseyemayemaunena, ada adamoya yada melala againe kadu hivebutu. \v 7 Ada bana Yesoni yana manuweya giselukuwedi. Au badi moyaꞋaidi yada Tokaiwabu lakahina Sisa yana vehimeya hiyawelina, faꞋina higahe vaita yadi tokaiwabu kaliva tulina, ana egana Yesu.” \v 8 Ada yadi gahe yoꞋo kadu melala ana tonagona hinogalini-yo au hiveꞋatalalakalaka. \v 9 Au tonagona hivehimeya be Yesoni tobohiyaneyao tovetumagana buye mani againe hinalaufata be higa keke kadu vekwageya hinaseyemauneni. Ada hilaufata-yo au hiyaudi be hina yadi manuweya. \x - \xo 17:9 \xt 1Te 2:1-2 \xt Lu 24:26-27, Af 9:22 \xt Af 16:20 \xt Lu 23:2\x* \s1 Beliya melala againe Folo vekwageya kadu ginuhagana. \p \v 10 Tu mala ahe gibogi Tesalonaika tovetumagana Folo Sailosi hiꞋatuhegedi be melala ana egana Beliya againe hinana. Ada ahe hiyemu au miYuda yadi sinagogi againe hina. \v 11 Ada badi miYuda Beliya againe keke miTesalonaika nuwadi abodana amine, au miBeliya nuwadi yauyaugina. Nuwanuwadi lakahina Folo yana laumamala hinanogalina, ada aiyeta saꞋeyana saꞋeyana Yaubada bonana tuwai-moꞋena hiꞋetoladina-ma hiꞋitaꞋitanuwenuwena be hinahalamanena kaꞋi Folo yana laumamala velemoꞋena o kaꞋi fwaya. \v 12 Ada au miYuda tufoidi moyaꞋaidi hivetumagana, kadu Gilika vevine wakwamayokudiyao moyaꞋaidi ada Gilika kaliva moyaꞋaidi hivetumagana. \p \v 13 Tu badi miYuda Tesalonaika againe Folo valeyana hinogalina, higa Yaubada bonana Beliya againe kadu gilulumamalena. Hinogalini-yo Beliya againe hiyemu, hivebutu kaliva hivesilakahidi ada hisiveyoꞋodi be hinuwanuwakoyo. \v 14 YoꞋo hinuwanuwakoyo faꞋina, tovetumagana auheꞋama bana Folo melala taliya againe hivagahegena be ginayage, tu badi Sailosi Timoti Beliya againe himiya. \v 15 Ada badi kaliva Folo hivebwaꞋuliyena-ma melala ana egana Adenisi againe hivegaloveni tu Beliya againe hiyewadi. Nagona Folo venuwaꞋata Sailosi Timoti faꞋidiya giveledi gigayo, “Wanagahedi be iya agaikuya hinamaduꞋela.” Gigahedi-yo badi hilowoga. \x - \xo 17:15 \xt Yo 5:39 \xt Af 17:4 \xt Af 14:19\x* \s1 Folo miAdenisi agaidiya gilumamala. \p \v 16 Tu Folo Adenisi againe Sailosi Timoti faꞋidiya gibodaboda tu aseꞋasena giꞋuꞋaulolo, faꞋina kilumina keke saꞋeyadi melalai-nadi againe hidauda-ma giꞋitadi. \v 17 Kilumina moyaꞋaidi giꞋitadi faꞋina, aiyeta saꞋeyana saꞋeyana Yaubada bonana gilulumamalena. Badi miYuda kadu yoꞋo tulidiyao kalivai-dina Yaubada hihawadavadavana-ma sinagogi againe bana buye hiveꞋagahegahe, kadu gaveyao melala hinafane hinunudadana-ma badi agaidiya gilulumamala. \v 18 Kadu tonuwahuya tufoidi bana Folo buye hiveꞋagahegahe adi yoꞋo luhei, saꞋeyana adi egana Efikuliyani, kadu saꞋeyana adi egana Sitoika. Tufoidi higayo, “Hida hima togakahikahi kwavakwavana vaita gavaimi gidalukahihiyeni?” Kadu tufoidi higayo, “KaꞋi viviluwa tulidi faꞋidiya gilulumamala.” Hidedemi higahe higa Folo Yesu Tauna kadu yana mididi-havagi gilumamalena faꞋina. \v 19 Tova moyaꞋaina gilulumamala faꞋina, hiyowanina be Koniselo yadi vagaꞋauta againe hivegaꞋaulena, abavagaꞋauta ana egana Aliyofago. Ada ahe hivagaꞋauta-yo higahe higayo, “Nuwanuwama hida eda ivaguna o ululukahihiyena-ma anahalamanena. Gavaimi uvehawala? \v 20 Nuwanuwa tufona ulumamalena-ma boi keke tamo hidede amine adanogalini, ada nuwanuwama ana kaivila anahalamanena.” \p \v 21 Tu miAdenisi kadu hawahawala melalai-nadi againe himiyami-ma, higa keke tamo gavadi hidagani tu tova moyaꞋaina nuwanuwa ivaguna tulina tulina hilulukahihiyena o kaꞋi hivanevanenegena. \v 22 Badi higahe tu bana Folo gitowamidi Koniselo yadi vagaꞋauta Aliyofago againe givebutu gilukahihi, gigayo, “MiAdenisi-yo! OmiꞋiyao viviluwa tulina tulina wahawadavadavadi ma a gaꞋitana. \v 23 Yami melala hinafane ahe ganudadana yami abahawadavadava gaꞋitaꞋitana tu atudidiga saꞋeyana ganuhagana-ma againe etoladi gidadauda gigayo, \qc Viviluwa saꞋeyana ana egana \qc keke kadahalamaneni-ma ana abahawadavadava. \p Bana keke wadahalamaneni tu au aiꞋadi wahawadavadavana-ma, adamoya iya gaꞋela be Bana faꞋine ganahawavemogatala. \v 24 Bana ana egana Yaubada, babi gibubuna kadu gaitoma moyaꞋaina babiya himimiyami-ma gibubudi, ada Bana Yaubadai-nadi lobama kadu babi ana Kaiwabu, tu keke manuwa-tafalolo tomiyababi hikivemididina-ma agaidiya gidamiyami. \v 25 Kadu keke tomiyababi nimada gidavetumaganeni vaita Bana faꞋine tamo gavadi kadafaisewani, keke. Au Bana Tauna tomiyababi moyaꞋaida yawaida inubana, kadu gaitoma moyaꞋaina giveleda. \v 26 Ada nagona kaliva saꞋeyana gibubuna ada bana kalivai-nadi againe yoꞋo tulidi tulidi hitubuyemu, ada givehimeyedi be hinaveꞋaliyahega babi matatabuna hinavemagana. Ada Bana anakaibe yoꞋo tulidi tulidi yadi tova gisena, yadi tubuyemu kadu yadi lauyabu givehimeyena, ada gava fafali gava fafali agaidiya hinamiyami-ma kadu givehimeyena. \v 27 Ada Yaubada hidedemi gibubudi be kaliva BanaꞋe hinalelena faꞋina. Nuwadi uyuꞋuyuyuna faꞋina hinalelena ada kaꞋi hinakidadanina be hinanuhagana. Tu Bana Yaubada keke lauveya gidamiyami, au moyaꞋaida lilideya gimimiyami. \v 28 E, tamo hakwadi gigahe gigayo, BanaꞋe yawaida inubana, kadu yada naudadana inubana, kadu yada miyami inubana. Kadu anafaiweya yami tonuwahuya tufoidi ahe higahe higayo, Kadu ide moyaꞋaida Bana natuneyao. \x - \xo 17:28 \xt Af 7:48 \xt Aba 10:32, 11:9 \xt Ais 55:6\x* \s1 Folo yana laumamala giluyabuna. \p \v 29 Ada Yaubada gibubuda faꞋina, keke kananuwanuwa vaita Bana anununa kilumina amine, higa gola o siliva o kaꞋi kuga againe kaliva yadi nuwenuweya yadi ikilukiluma yamumuna amanadi. \v 30 Au kaliva kilumina hibubudi aimo fanifanidiyao ana toveya, ada medema tovai-nadi Yaubada keke gidanuwenuwedi vaita matahiwadi gidaveledi, tu tova adamoya kaliva moyaꞋaidi fafali tulina tulina agaidiya givehimeyedi be yadi dewa koyona hinavenikohiyena. \v 31 Hidedemi hinahagaviladi faꞋina vedewayauga ana tova ahe gisena be tomiyababi moyaꞋaida ginavedewayaugida. Yada dewa kabiꞋona be lakahina gihalamane-Ꞌowona faꞋina, yana vedewayauga au tunutunugina. Ada Kaliva saꞋeyana givegidena be Bana ginavedewayaugida. Ada Bana Kalivai-nadi alikeya gisivemididina faꞋina, ide kahalamanena Bana velemona ginavedewayaugida.” Au hidedemi Folo yana laumamala. \p \v 32 Tu badi Folo yana gahe kaliva yana mididi-havagi faꞋina hinogalina againe, tufoidi hihawavelaigena tu tufoidi ma higahena higayo, “Nuwanuwama hidevama faꞋina unalukahihi-havagi be ananogalina.” \v 33 Ada au Folo Koniselo yadi vagaꞋauta againe gihobu. \v 34 Tu kaliva tufoidi Folo hivetobohiyanena, hivebutu hivetumagana. Ada badi agaidiya kaliva saꞋeyana gimiyami, ana egana Daiyonisiyo, bana Aliyofago koniselo saꞋeyana, kadu kwamayoku adi egana Damalisi, kadu kaliva velugadiyao. \x - \xo 17:34 \xt Aba 1:27, Af 19:26 \xt Yo 5:22, Af 10:42\x* \c 18 \s1 Folo Kolinita melala againe gilumamala. \p \v 1 Tu Folo ahe Aliyofago Koniselo agaidiya gilukahihi gihavaina, gikidewadewa be Adenisi ginuyabuyabuni tu gina melala ana egana Kolinita againe. \v 2 Medede againe Yuda kaliva saꞋeyana ginuhagana, ana egana Akwila. Bana fafali ana egana Fonito againe gitubuga, ada vavinena adi egana Filisila. Au fafali ana egana Itali againe vavinena buye hitauya be Kolinita againe hiyemuna-moꞋa. Itali hinuyabuyabuna faꞋina Loma Tokaiwabu lakahina, ana egana Sisa-Kelodiyo, givehimeya be miYuda moyaꞋaidi Itali melalina lakahina Loma hinanuyabuyabu-Ꞌowona. \v 3 Au Folo gina giꞋitadi, ada badi yadi faisewa bana yana faisewa amine higa falai ana iꞋonaꞋonaga, faꞋina badi agaidiya gina gimiyami buye hififaisewa. \v 4 Ada sabati saꞋeyana saꞋeyana agaidiya manuwa-abavehawala ana egana sinagogi againe ginauna, miYuda kadu yoꞋo tulidiyao kavewagadi miGilika gigahegahe-yaꞋayaꞋalidi be yana laumamala hinavetumaganena. \p \v 5 Tu badi Sailosi Timoti Masedoniya againe hitauya ma ahe hiyemu againe, Folo faisewa saꞋeyanaga givebutu giꞋabiꞋabina higa tova moyaꞋaina gilulumamala, Yesu au Yaubada yana Tovegida Keliso ma miYuda agaidiya gihawahawavemogatalena. \v 6 Tu badi higawoluwoluyena ada hihawaveꞋiyohoyohoyena againe, ana aikeva ana fwayafwaya badi matadiya gisibutuna be higa ana vehimeya badi agaidiya gihavaina-ma ana aituha. Au gigahedi gigayo, “KaꞋi keke yawai-vagahimi wananuhagani, au taumiyao. Keke aku vita. Au ganahawaꞋatuhenehenemi be yoꞋo tulidiyao kalivai-dina agaidiya ganana ganalumamala.” \p \v 7 Ada au ginuyabuyabudi tu gina yoꞋo tulidiyao kalivana saꞋeyana yana manuweya giluku gimiyami, ana egana Titiyo-Yasito. Bana Yaubada gihawadavadavana ada yana manuwa sinagogi liline. \v 8 Ada kaliva saꞋeyana ana egana Kelisifo, bana sinagogi ana tovehimeya, Kaiwabu againe givetumagana, banaꞋe kadu yana manuwa hinagena buye hivetumagana. Kadu miKolinita tufoidi moyaꞋaidi Folo yana laumamala hinogalini-yo hivetumagana ada hibafitaiso. \p \v 9 Tu bogi saꞋeyana Folo giꞋenoꞋita ada yana ita againe Kaiwabu gigahena gigayo, “Keke unamatauta, au unaꞋatuvefaꞋila tova moyaꞋaina unalulumamala, keke unaꞋilova. \v 10 Iya oꞋeni buye kamimiyami faꞋina keke tamo hakwadi anafaiweya ginamunu, au hida melala againe yaku kaliva be yaku vevine moyaꞋaidi himimiyami.” Au hidedemi Kaiwabu gigahe. \v 11 Ada au Folo Kolinita againe malamala saꞋeyana kadu hafuna gimiyami, Yaubada bonana gilumamalena. \x - \xo 18:11 \xt 1Ko 4:12 \xt Af 17:14-15 \xt Af 13:46 \xt 1Ko 2:3\x* \s1 MiYuda Folo hivekotuna. \p \v 12 Tu bana Galiyo, kwanaLoma, fafali ana egana Akaiya againe gikabemani ana toveya, miYuda hivevai be Folo hikiveꞋavina ada kotu againe hinauwena. \v 13 Higahe higayo, “Hida hima kaliva tova moyaꞋaina kaliva gisisiveꞋauyedi be eda tulina amine Yaubada hinahawadavadavana, ada edai-nadi yama vehimeya gihawatana.” \p \v 14 Ada bana Folo gidagahe ma bana Galiyo miYuda gigahedi gigayo, “Omi miYuda wanogali! KaꞋi hida kaliva tamo hakwadi againe gidakaiꞋafu o kaꞋi gidaluveꞋalika ada yana koyona lakahina amine digo, au gadahawahegeku be yami gahe gadanogalina. \v 15 Tu omi yana hifufugaga faꞋina wavekwageyena, kadu egana tulina tulina kadu taumiyao yami vehimeya faꞋina wavekwageyena. Au taumiyao wanakivetuvetununa. Hida omi yami gaitoma faꞋina iya keke ganavedewayauga.” \v 16 Ada au giwavidi be vedewayauga ana manuwa againe hihobu. \v 17 Hihobu tu kaliva ana egana Sosidenisi hikiveꞋavina, bana sinagogi ana tovehimeya. HikiveꞋavina digo abavedewayauga ana edaꞋawaneya himununa, tu bana Galiyo keke gidahawatadi. \x - \xo 18:17 \xt Af 25:18-19\x* \s1 Folo Anidiyoka againe giyewana. \p \v 18 Tu Folo tovetumagana Kolinita againe buye himiyami maꞋi lauva tunugina yo gihegedi, ada gilowoga be ginana fafali ana egana Siliya againe. Ada badi Filisila Akwila hibwaꞋulina. Taliya ana melala ana egana Senikeliya againe hiyemu tu bana Folo boi Yaubada againe giwonadabadaba faꞋina, uꞋuna gitotona, higa yana wonadabadaba ana aituha giluyabuna. Au wakeya adiꞋitoto hidododi be hinauwedi. \v 19 Ada melala ana egana Efeso againe hiyemu ada medede againe badi Filisila Akwila himiya tu bana Folo ginuyabuyabudi be ginunudadana. Au sinagogi againe gina miYuda buye hiveꞋagahegahe. \v 20 Ada badi hiveꞋoꞋolena be agaidiya ginamiya lauva tunugina tu givekekeyedi. \v 21 Ada au gilowoga againe gigahedi gigayo, “KaꞋi Yaubada ginahawahegeku amine, omi agaimiya ganayewaku.” Ada au gina wakeya giyage be Efeso ginuyabuyabuna. \v 22 Hinauna tu melala ana egana Sisaliya againe hiyemu au Folo gihobu be gina Yelusalema againe tovetumagana gilusiuleyedi-yo au Anidiyoka againe gihobu. \v 23 Ada Anidiyoka againe gimiyami maꞋi lauva tunugina tu kadu givebutu ginunudadana, Galesiya ana fafali kadu Filidiya ana fafali agaidiya ginumiyamiyanana. Ada melala moyaꞋaina agaidiya tovetumagana giluꞋageyedi be tova moyaꞋaina Yesu hinavetuvetumaganena. \x - \xo 18:23 \xt Af 17:17 \xt Af 19:1, Ye 4:15\x* \s1 Tolaumamala ana egana Afolosi kahihina. \p \v 24 Tu Yuda kaliva saꞋeyana, ana egana Afolosi, Efeso againe giꞋela. Bana melala lakahina ana egana Alekisanidiya againe gitubuga, ada bana tolaumamala hagihagina, kadu Veyao Tuwaina ana buki gihalamane-hagihagiyena. \v 25 Ada Kaiwabu yana Eda againe gisikulu ada yana wadibumuhiga gilulumamala, Yesu kahihina gilulukahihiyena tunutunugina. Tu bafitaiso Yesu ana eganeya ma keke gidahalamaneni, au Yoni yana bafitaisogaga gihalamanena. \v 26 Au givebutu sinagogi againe aseꞋasena bouna gilumamala. Tu badi Filisila Akwila hinogalina againe, yadi manuweya hivegaꞋaulena be Yaubada yana Eda faꞋina hikivetuvetununa. Gavadi aimo keke gidahalamane-hagihagiyeni, medema faꞋina hikivetuvetununa. \p \v 27 Himiyami tu tova saꞋeyana Afolosi gigahe gigayo, “Fafali ana egana Akaiya againe iya ganana.” Au tovetumagana yana nuwanuwa hinogalini-yo hivelugana, leta Akaiya tovetumagana agaidiya hiꞋetoladina be higa Afolosi hinavetobohiyanena. Ada au gina giyemu tu tovetumagana medede againe givelugadi lakahina, badi Yaubada yana nuwadoga faꞋina Yesu Keliso againe ahe hivetumagana-ma kalivai-dina. \v 28 Givelugadi faꞋina yana laumamala againe miYuda gifaiwalahegedi, ada Veyao Tuwaina ana buki giyakayakahina be higa givehawaledi Bana Yesu velemoꞋena Yaubada yana Tovegida Keliso. \x - \xo 18:28 \xt 1Ko 3:5 \xt Af 19:3 \xt Af 9:22\x* \c 19 \s1 Folo Efeso againe gilumamala. \p \v 1-2 Tu Afolosi Kolinita againe aimo gimiyami tu bana Folo eda guwameya gina-ma amine ginauna, ada gina gihobu melala ana egana Efeso againe. Au medede againe tovetumagana tufoidi ginuhagadi, ada gitoliluveluvedi gigayo, “Boi omi wamidivetumagana ana toveya, kaꞋi AluꞋaluwa Mahalina giluvaiyemi o kaꞋi keke?” \p Badi higayo, “Keke. AluꞋaluwa Mahalina ana egana boi keke tamo hakwadi gidayakahini-yo adanogalini.” \p \v 3 Bana Folo gigayo, “Taumadi! GavaiyaꞋamine wabafitaiso?” \p Badi higayo, “Yoni yana gahe amine abafitaiso.” \p \v 4 Au bana Folo gigayo, “Yoni ma kaliva yadi dewa koyona hivenikohiyena-ma gikivebafitaisoyedi, ada gigahedi gigayo, Bana mulikuya ginaꞋela-ma wanavetumaganena, higa Yesu faꞋine gigahe.” \v 5 Ada badi hidedemi hinogalini-yo au Kaiwabu Yesu ana eganeya hibafitaiso. \v 6 Ada Folo nimana badi agaidiya giseni tu AluꞋaluwa Mahalina giluvaiyedi-yo mali meya agaidiya hilukahihi kadu Yaubada yana venuwaꞋata gitunevehabalutugidi-yo hiꞋawatalatalainena. \v 7 Ada adi yoꞋo ma kaliva tuwelo amine. \p \v 8 Tu Folo givebutu manuwa-abavehawala ana egana sinagogi againe ginauna ada vaikohi tohiye agaidiya aseꞋasena bouna kaliva agaidiya gilulumamala, buye hiveꞋagahegahe tu Folo Yaubada yana yoꞋogaga ana luku faꞋina gilulukahihi toyogina, higa gidasiveꞋauyedi. \v 9 Tu badi tufoidi tagadi kuluna, keke nuwanuwadi hinavetumagana, ada kaliva moyaꞋaidi matadiya Kaiwabu yana Eda hihawavekoyoyena. Au Folo ginuyabuyabudi, ada tovetumagana gigahedi be buye hinuvehaila. Au aiyeta saꞋeyana saꞋeyana kaliva saꞋeyana, ana egana Tilano, yana manuwa-abalaumamala againe kaliva buye hiveveꞋagahegahe. \v 10 Ada au hidedemi ginunauwena malamala luhei, faꞋina miYuda kadu yoꞋo tulidiyao kavewagadi miGilika moyaꞋaidi fafali ana egana Esiya againe himiyami-ma Kaiwabu bonana hinogalina. \x - \xo 19:10 \xt 1Ko 3:6, Af 2:38, 8:15-16 \xt Md 3:11 \xt Af 19:23\x* \s1 Siva natuneyao higaluvaluva be yafune hinawavidi. \p \v 11 Tu Yaubada Folo gifaiwalavelena be aituha fifiwala-moꞋena gififaisewana. \v 12 Ada Folo kaliva gihawahegedi be bana uꞋuna ana kaleko hitana faꞋina kadu kaleko faisewa faꞋina goline gihifohifona-ma hivaivaina be hinunauwena, toꞋaulolo agaidiya hiseseni-yo hiyamuyamumu, kadu yafune badi toꞋaulolo agaidiya hiyemuyemu. \p \v 13 Tu Yuda tokwelikweli tufoidi hinunumiyamiyanana be yafune hiwaviwavidi. Ada au hinuwanuwa vaita kaꞋi Yesu ana egana hinayakahina, au yadi kwelikweli ginafaiwala, faꞋina hivebutu Kaiwabu Yesu ana egana hiyakayakahina be yafune hinawavidi faꞋina. Au yafune agaidiya higahe higayo, “Yesu Folo gilulumamalena amanadi, Bana ana eganeya avehimeyemi be wanayemu.” Hidedemi higahegahe. \v 14 Ada kwanaYuda saꞋeyana, ana egana Siva, natuneyao kaliva seveni hidede amine hihuluhuluva. Bana Siva higa abaveyao ana tofaisewa adi tonagona saꞋeyana. \v 15 Badi kaliva adiveseveni hidedemi Yesu ana eganeya hihuluva tu tova saꞋeyana yafune gigahedi gigayo, “Bana Yesu gahalamanena kadu bana Folo gahalamanena, tu omiꞋiyao ma kaliva gaveyao?” \v 16 Kaliva wayafunena hidemi gigahe-yo kaliva tabodiya gihegelakahina, yana wafaiwala gimunukoyokoyodi, au konekonediyao kadu wadayadayagidiyao yana manuwa himaduꞋotayabuyabuna. \s1 MiEfeso yadi kwelikweli ana buki hikabuna. \p \v 17 Ada miYuda kadu yoꞋo tulidiyao kavewagadi miGilika moyaꞋaidi Efeso againe himiyami-ma hida kaliva valeyana hinogalini-yo himatautaveꞋine, tu kadu Kaiwabu Yesu ana egana hikilakahi-moꞋena. \v 18 Ada au tovetumagana moyaꞋaidi hiꞋela adi yoꞋo matadiya yadi dewa uyuꞋuyuyuna higa yadi kwelikweli tulina tulina hiyakayakahina-ma hiyauna. \v 19 Ada tufoidi moyaꞋaidi tokwelikweli yadi faisewa hiꞋabiꞋabina. Au yadi kwelikweli buki againe hiꞋetoladina-ma seꞋeyaine hiꞋaliyena be kaliva matadiya hikabuna. Au buki fatana hikilagalagana ada ana veꞋatutamoꞋaina mani lakahi-moꞋena, kaliva fifiti tausani (50,000) yadi faisewa aiyeta saꞋeyana fatana amine. \v 20 Ada au hida gaitoma lakahina gilakayemu faꞋina, Kaiwabu bonana au toyogina ma moyaꞋaidi hiꞋitana, ada valeyana giveꞋaliyahega be kaliva moyaꞋaidi hivebutu hivetuvetumagana, kadu yadi vetumagana gitubutubuga. \x - \xo 19:20 \xt Af 14:3 \xt Af 5:15 \xt Mk 1:24 \xt 2Veh 18:10-12\x* \s1 Folo yana naudadana faꞋina givevai. \p \v 21 Tu hida gaitoma ahe gilakayemu-yo au AluꞋaluwa Mahalina Folo givehimeyena be higa Yelusalema againe ginayewana, ada fafali adi egana Masedoniya Akaiya amidiya ginana. Au tobohiyaneyao givenuwaꞋatadi kadu gigayo, “Hida fafali agaidiya ganana-yo gilubodaku be Loma againe gadana gadawakawaka.” \v 22 Au ana toveluga adiꞋiselu Timoti Elasito giꞋiveninisedi be Masedoniya againe hina tu bana tauna aimo fafali ana egana Esiya againe gimiyami. \x - \xo 19:22 \xt Lo 1:13\x* \s1 Vekwageya lakahina Efeso againe gilakayemu. \p \v 23 Ada medema tovai-nadi vekwageya keke kabiꞋona Efeso againe gilakayemu, au Kaiwabu yana Eda faꞋina kaliva hivekwageya. \v 24 Kaliva saꞋeyana gimiyami, ana egana Demitiliyo, bana yana faisewa ma lokoloko siliva babiya hiyalayalana-ma againe gibububuna. Badi miEfeso ma yadi viviluwa kwamayoku, adi egana Atemisa hihawadavadavadi, ada bana Demitiliyo yana tofaisewa buye Atemisa yadi manuwa-tafalolo anununa kabikabiꞋona siliva againe hibububuna higa kaliva yadi abahawadavadava faꞋina. Ada anununa moyaꞋaina hififaisewadi be kaliva hikimokimonedi faꞋina, tofaisewai-dina yadi mani keke kabiꞋona hivaivaina. \v 25 Au Demitiliyo yana tofaisewa kadu mali kaliva yadi faisewa bana amine ma buye gikovavagaꞋauhidi gigahedi gigayo, “Kaliva wanogali! Hida yada faisewa againe mani lakahina kavaivaina ma wahalamanena. \v 26 Au taumiyao Folo yana huluva waꞋitana o kaꞋi valeyana wanogalina. Bana gigahe vaita kilumina kaliva nimadiya hibubudi-ma keke velemoꞋena viviluwa, ada kaliva moyaꞋaidi ginuwaꞋabiyedi. Hidedei yada melala Efeso againe kadu fafali ana egana Esiya matatabuna againe ginuwaꞋabiyedi be bonana hivenogalena. \v 27 Medema keke gidalubodani, faꞋina kaꞋi kaliva hinavebutu yada faisewa hinahawavekoyoyena, au yada mani inubana ginahavahavaina. KaduꞋe kaꞋi yada viviluwa kwamayoku Atemisa yadi manuwa-tafalolo hinakilowena, ada badi taudi yadi kikaiwabu ginahavaina, badi yada viviluwa kwamayoku Esiya kaliva moyaꞋaidi kadu fafali tulina tulina kalivadi hihawadavadavadi amanadi.” \p \v 28 Tu yoꞋo Demitiliyo yana gahe hinogalini-yo hiꞋilaꞋa, hivebutu hikovakova higayo, “Badi Atemisa adi egana lakahina, ide miEfeso yada viviluwa badiꞋe.” \v 29 Hidedei hikovakova tu melala kalivai-dina moyaꞋaidi hiveꞋatalalakalaka. Au yoꞋo miMasedoniya adiꞋiselu hikiveꞋavidi, badi Folo ana bwaꞋuli adi egana Gaiyasi Alisitako. HikiveꞋavidi-yo abavagaꞋauta lakahina againe seꞋeyaine himadunauwedi. \v 30 Tu bana Folo nuwanuwana tauna ginana, yoꞋo matadiya ginamidi ginalukahihi tu tovetumagana hihawatana. \v 31 Kadu Esiya fafali ana tonagona tufoidi, badi Folo ahe hivetobohiyanena-ma kalivai-dina, venuwaꞋata bana againe hiꞋiveninisena higayo, “Keke-moꞋa abavagaꞋauta againe unaluku. Au siule, yama gahe udavenogalena.” \p \v 32 Tu abavagaꞋauta againe kaliva tufoidi hidede amine hikovakova kadu tufoidi medede amine hikovakova, yadi kova tulina tulina faꞋina tufoidi moyaꞋaidi gavadi-yo hivagaꞋauta-ma keke hidahalamaneni, au hiyoꞋo-kawowo. \v 33 Kaliva saꞋeyana gimiyami, ana egana Alekisanida, ada banaꞋe miYuda hituwamadumadugena be yoꞋo matadiya ginamidi, faꞋina yoꞋo hivaita banaꞋe vekwageya inubana gidahalamaneni. Au nimane giluhawatadi be yoꞋo ginakivetuvetunudi ada hinahalamanena vekwageya inubana keke bana againe. \v 34 Tu bana kwanaYuda ma hihalamanena againe, moyaꞋaidi hivebutu seyaseyaꞋaine hikovakova higayo, “Badi Atemisa adi egana lakahina, ide miEfeso yada viviluwa badiꞋe.” Ada yadi kovakova hinunauwena bai luhei. \x - \xo 19:34 \xt Af 17:29 \xt Af 27:2\x* \s1 Melala ana kalaka vekwageya gikweꞋuna. \p \v 35 Hidedemi hinunauwena tu kaliva saꞋeyana, melala ana kalaka, gifaiwala be gigaheveꞋilovedi. HiꞋilova-yo gigahedi gigayo, “Omi miEfeso wanogali! Kaliva moyaꞋaidi hihalamanena ide miEfeso Atemisa yadi manuwa-tafalolo kaꞋitaꞋitaveꞋavina, badiꞋe yada viviluwa kwamayoku lakahidi. KaduꞋe ide yadi kabala tabutabuna lobameya gihobu be kaꞋitaꞋitaveꞋavina ma moyaꞋaidi hihalamanena. \v 36 Ada keke tamo hakwadi hida gaitoma anafaiweya ginahawavefwayayeni, faꞋina yami agoꞋuga auwe waꞋiloveni. Keke kaliva kwavakwavadiyao amine wanahuluva. \v 37 Hida kalivai-dina keke manuwa-tafalolo ana lokoloko tabutabuna hidakiꞋafuni, kadu yada viviluwa kwamayoku agaidiya keke hidaꞋihawadamana. Keke hidedemi hidahuluva nonogana wakiveꞋavidi be hidei abavagaꞋauta lakahina againe waꞋaliyedi. \v 38 KaꞋi bana Demitiliyo yana tofaisewa buye nuwanuwadi tamo hakwadi hinavekotuna digo, kotu ana aiyeta faꞋina vehimeya gidadauda, kadu tovedewayauga himimiyami. Au adifaiweya hinana hinavekotudi. \v 39 Tu kaꞋi tamo gavadi faꞋina kadu nuwanuwami wanalukahihiyena, au koniselo wadavenuwaꞋatadi ada yadi vagaꞋauta againe hidanuwenuwena be vehimeya hidasena. \v 40 KaꞋi yada tovehimeya lakahidiyao Loma againe yada vekwageya valeyana hinanogalina, au vita kananuhagana. Ide kavekwageya-kawowo ada kaꞋi hinatoliluvaluva hinagayo, Gavadi-yo wavekwageya? Au keke-moꞋa adafaiweya gavaimi kanagahedi, faꞋina keke kotu ana vehimeya amine kadahuluva.” \v 41 Ada au hidedemi gilukahihi gihavaina, yoꞋo gigahedi gigayo, “Auwe, wanana yami manuweya.” \c 20 \s1 Folo Masedoniya be Gilika adi fafaliya ginu-havagi. \p \v 1 Tu miEfeso yadi vekwageya ahe hiluyabuni-yo, au Folo tovetumagana gikovavagaꞋauhidi be ginaluꞋageyedi. Ada gilumamaledi gihavaina, gilukafoiyedi be gilowoga Masedoniya againe gina. \v 2 Ada medema ana fafali againe ginunumiyamiyanana, ada yana laumamala moyaꞋaina againe badi tovetumagana giluluꞋageyedi. Ada ginauna tu Gilika againe giyemu. \v 3 Au medede againe vaikohi tohiye gimiyami. Ada au givebutu gikidewadewa be wakeya ginayage be Siliya againe ginana tu miYuda yadi nuwanuwa saꞋeyana ginogalina, higa nuwanuwadi hinaluveꞋalikana. Hidema faꞋina ginuwanuwa vaita Masedoniya ana fafali againe agene ginayewani-yo au ginana Siliya waꞋamine. \v 4 Ada kaliva saꞋeyana ana egana Sofata, Filasa natuna kwanaBeliya, bana buye hina. Kadu ana bwaꞋuli velugadiyao ma Alisitako Sekanido, adiꞋiselu miTesalonaika. Kadu Gaiyasi kwanaDebi, bana Timoti kadu kaliva adiꞋiselu Esiya ana fafali kalivai-dina adi egana Tikiko Talafimo. \v 5 Au badi kalivai-dina wai hinagona be melala ana egana Talowasi againe hibodema. ( \v 6 Iya Luke Filifai againe gamiyami ma Folo ginuhagaku.) Tu imeꞋeyao ma tafalolo lakahina faꞋina Filifai againe amiyami, tafalolo ana egana Beledi keke WaꞋisina. Ada tafalolo gihavaina, ime ayage ada aiyeta faifi ahegedi tu yama kaliva Talowasi againe hibodebodema amanadi agaidiya ayemu, ada medede againe amiyami tafalolo saꞋeyana. \x - \xo 20:6 \xt Af 20:19 \xt Af 19:29, 21:29, Ef 6:21\x* \s1 Folo kaliva alikeya gisivemididina Talowasi againe. \p \v 7 Tu Satadei bogi againe ime tovetumagana avagaꞋauta be buye anaꞋa sakalameni anavaina. Ada Folo gilumamala be mala ginalauna ginanuyabuyabudi faꞋina yana laumamala ginunauwena bogi nafone. \v 8 Ada yama abavagaꞋauta manuwa getane gidauda, ada lamufa moyaꞋaina vetawaneya hikabuna. \v 9 Tu bana kwanatubulakahina saꞋeyana, ana egana Yutiko, manuwa ana yogowahi againe gihiyoto. Ada bana Folo gilulumamala gilulumamala tu bana Yutiko gidunedune. Gidunedune tu giꞋenomataiga ada giꞋavelowoni tu gibeꞋu. Manuwa getana ana tutulagolota anaveto againe gimiyami tu gibeꞋu be gihobu babiya. Au himaduhobu digo hifewana tu aliꞋalikana. \v 10 Tu bana Folo gihobu kwamana giꞋenotagona be giꞋatulauhina. Au tovetumagana gigahedi gigayo, “AseꞋasemi ginaꞋilova, au bana giyawa-havagi.” \v 11 Gigahe-yo abavagaꞋauta manuwa getane gilaka-havagi aꞋa gikihinena be tovetumagana buye hiꞋa. Ada badi buye hilulukahihi-malalau tu Folo gilowoga. \v 12 Tu badi tovetumagana ma kwanatubulakahina yawayawana hinauwena yana manuweya, ada au aseꞋasedi giyamumu. \s1 Folo Talowasi gihege tu Mailito againe ginanauna. \p \v 13 Tu ime Folo ana bwaꞋuli wai anagona, wakeya ayage Asosa againe ana. Melalai-nadi againe Folo ginayage. Hidedemi bana givehimeyema be higa bana tauna agene ginana faꞋina. \v 14 Au Asosa againe ayemu tu bana ginuhagama ada adodona, kadu alowoga anauna tu Midilini againe ayemu. \v 15 Bogi ada mala gilauna kadu alowoga anauna tu Kaiyosi avaina. Kadu anauna aiyeta saꞋeyana ahege tu Semosi againe adamanaꞋela. Kadu anauna aiyeta anavelu againe Mailito avaina. \v 16 Tu Folo keke nuwanuwana Esiya ana fafali againe ginamiya lauva tunugina faꞋina, tauna givehimeyena be Efeso amaduveꞋewaiyena. Nuwanuwana Yelusalema againe ginamaduyemu. Ginuwanuwa kaꞋi ginamaduna, au anafaiweya tafalolo ana egana Fenidikosi ana tova ginayemu. \s1 Folo Efeso tovetumagana adi tonagona gilumamalevekafoiyedi. \p \v 17 Au Folo Mailito againe giyemu-yo venuwaꞋata Efeso againe giꞋiveninisena be tovetumagana adi tonagona bana againe hinaꞋela. \v 18 Ada ahe hiyemu-yo givebutu gilumamaledi gigayo, “Tobohiyakweyao, yaku dewa wahalamanena. Yaku dewa Esiya ana fafali againe gamidiꞋela ana tova be yaku miya omi hinafamiya ana lauyabu againe ganauwena-ma wahalamanena. \v 19 Iya Kaiwabu yana tofaisewa, yaku wanuwahobu kadu yaku watagiya yana faisewa gaꞋabina. Kadu tova moyaꞋaina miYuda nuwanuwadi hinaluveꞋalikaku faꞋina tova vitana ganuhagana. \v 20 Kadu omi wahalamanena tova moyaꞋaina nuwanuwa yamumuna matatabuna omi ami veluga faꞋina galukahihiyena, keke gadaꞋilova. Au vagaꞋauta lakahina againe kadu yami manuwa saꞋeyana saꞋeyana agaidiya galumamalemi ada gavehawalemi. \v 21 MiYuda kadu yoꞋo tulidiyao kalivai-dina gagaheyaꞋayaꞋalidi be higa yadi dewa koyona hidahegena, ada Yaubada againe hidahagaviladi kadu yada Kaiwabu Yesu againe hidavetumagana. \p \v 22 Tu adamoya AluꞋaluwa Mahalina givehimeyeku faꞋina Yelusalema againe gananauna. Gananauna tu yuwadedei gavadi iya agaikuya ginalakayemu ma keke gadahalamaneni. \v 23 Gaitoma saꞋeyanaga gahalamanena higa deliya hinaseku ada vita kaliva nimadiya gananuhagana. Melala moyaꞋaina agaidiya galuku-ma hidede amine AluꞋaluwa Mahalina givenuwaꞋataku. \v 24 Tu iyaꞋeku ma keke yawaiku faꞋina gananuwanuwa vaita keke ganabwavi. Medema gaitoma kabiꞋona. Au yaku nuwanuwa saꞋeyanaga. Nuwanuwaku aku vehimeya kadu yaku faisewa Kaiwabu Yesu giveleku-ma ganaluyabuna. Gavadi yaku faisewa? Yaku faisewa ma VenuwaꞋata Yamumuna higa Yaubada yana nuwadoga ide kaliva agaideya ganaꞋawatalatalainena. \p \v 25 Tu omi moyaꞋaimi hinafamiya ahe ganudadana Kaiwabu yana yoꞋogaga ana luku faꞋina galumamala. Ada adamoya gahalamanena keke tamo hakwadi agaimiya magigiku aimo unaꞋita-havagileni. \v 26 Hidema faꞋina tova adamoya Yaubada matane gavenuwaꞋatami kaꞋi keke yawai-vagahimi wananuhagani digo, keke aku vita, au taumiyao ami vita. \v 27 Hidedemi gagahe faꞋina Yaubada yana nuwanuwa matatabuna omi agaimiya gaꞋawatalatalainena, keke tamo gadasevauyeni. \v 28 Taumiyao wanaꞋitaveꞋavimi, kadu Yaubada yana sifi moyaꞋaidi wanaꞋitaveꞋavidi, faꞋina AluꞋaluwa Mahalina hida ami vehimeya givelemi. E, Yaubada yana kaliva wanaveꞋadi, badi Yesu dayagine gitutuvehobudi amanadi. \v 29 Ahe gahalamanena iya ganalowoga be ganana-yo kaliva tufoidi omi hinafamiya hinaluku, ada galuꞋeta manimaninidiyao adi egana wolivi sifi hinavemaduyauyauledi amine, badi Yaubada yana sifi hinakivekoyodi. \v 30 E, kadu kaliva tufoidi taumiyao yami yoꞋo agaidiya hinamidi, fwaya amine hinalumamalemi be tovetumagana tufoidi hinavesihawadamadamanidi be hinamuliyedi. \v 31 Badi yadi veꞋalololo faꞋina au wanaꞋitaveꞋavimi, kadu yaku kivetuvetunu againe nuwami ginanunauyena, higa malamala tohiye agaidiya tova moyaꞋaina gakivetuvetunumi. E, uyadayada bogi yaku watagiya gakivetuvetunumi. \x - \xo 20:31 \xt Af 19:21 \xt Af 21:11 \xt 2Ti 4:7 \xt 1Fi 5:2 \xt Md 7:15\x* \s1 Folo yana huluva miEfeso hinafadiya. \p \v 32 Tu au Yaubada nimane gasemi be ginaꞋitaveꞋavimi, e yana nuwadoga valeyana ginavelugami. Valeyai-nadi againe Bana anafaiweya ginakivetoyogimi be yami vetumagana ginatubuga-moꞋa, ada au yana duꞋu badi yana kalivamomo moyaꞋaidi faꞋidiya giꞋetowavana-ma kadu omi wanavaina, omi Bana againe wahawahegemi be aseꞋasemi gikiveyeveyegana amanadi. \v 33 Tu iyaꞋeku ma keke tamo hakwadi yana mani o yana lokoloko o kaꞋi ana vaigau gadaꞋitaluvadigeni. \v 34 Au omi taumiyao wahalamanena iya tauku nimakuya gafaisewa be akuga kadu aku toveluga adiga o kaꞋi ama vaigau, gavadi gavadi nuwanuwama anavaina, au yaku mani againe akimonena. \v 35 Hida yaku dewa againe tova moyaꞋaina gavehawalemi be vehimeya wanahalamanena, higa gilubodada be yada faisewa toyogina againe kowakowadiyao kadavelugadi. Hidede amine kadafifaisewa tu Kaiwabu Yesu bonana againe nuwada gidanunauyena gigayo, KaꞋi kaliva omi hinanuwakabubuyemi au ami ayauna yamumuna, tu kaꞋi omi kaliva wananuwakabubuyedi au ami ayauna yamumu-moꞋena.” Au hidedemi Folo miEfeso tovetumagana adi tonagona agaidiya gilumamala. \p \v 36 Tu Folo gilumamala gihavaina, kaliva moyaꞋaidi bana buye tugadi hiveꞋetodonena be Folo giveꞋoꞋoledi. \v 37 Ada moyaꞋaidi hitagitagi tu hilauhina ada navanavane hiveyaugina be hilukafoiyena. \v 38 Bana yana gahe saꞋeyana faꞋina nuwadi givita-moꞋa, higa vaita magigina keke kadu hinaꞋita-havagileni. Ada au edeya hivebwaꞋuliyena be hina taliyeya au wakeya hiveyagena. \x - \xo 20:38 \xt Kl 1:12, 2:7 \xt Af 18:3 \xt Af 20:25\x* \c 21 \s1 Folo Yelusalema againe gina. \p \v 1 Tu ime alukafoiyedi-yo wakeya ayage be alowoga. Au niꞋuya atalalaka anauna tu Kosi againe adamanaꞋela. Bogi ada mala gilauna kadu anauna tu Lodesi avaina. Lodesi ahege tu anauna Fatala avaina. \v 2 Ada medede againe waka saꞋeyana anuhagana, ginana fafali ana egana Finisiya againe. Au wakai-nadi againe ayage be alowoga. \v 3 Anauna tu himula ana egana Saifilasi yuwa lobama be lehaga gitubutamoꞋaina againe aꞋita-yo iꞋimawameya ahege tu Siliya ana fafali againe anauna. Kadu anauna tu melala saꞋeyana ana egana Tailo Siliya ana fafali againe ayemu be ahobu, faꞋina nuwanuwadi Tailo againe waka ana lokoloko hinasehobuyedi. \v 4 Au ime ana tovetumagana anuhagadi ada badi agaidiya amiyami tafalolo saꞋeyana. Ada AluꞋaluwa Mahalina gavadi Folo againe ginalakayemu-ma badi agaidiya gihawavemogatalena faꞋina Folo againe higaheyaꞋayaꞋala higayo, “Keke Yelusalema againe unana.” \v 5 Hidedemi higahe tu yama tova badi agaidiya aluyabuni-yo au alowoga be yamana kadu anavebutu. Badi tovetumagana moyaꞋaidi vavinediyao natudiyao buye hivebwaꞋuliyema, melaleya ahegena ma taliyeya. Au moyaꞋaima makameya tugama aveꞋetodonena be aveꞋoꞋola. \v 6 AveꞋoꞋola gihavaina aveꞋalukafoiyema, ada ime wakeya ayage tu badi hiyewadi yadi manuweya. \p \v 7 Tu ime yamana wakeya anauwena, Taiya againe alowoga anauna tu melala ana egana Tolemaisi againe ayemu be ahobu. Ada tovetumagana agaidiya ana be anaꞋitadi, ada badi agaidiya bogi saꞋeyana ada. \v 8 Aiyeta anavelu againe kadu alowoga be ana Sisaliya. Ayemu tu VenuwaꞋata Yamumuna ana tolaumamala saꞋeyana ana egana Filifi againe ana awakawaka. Bana higa yoꞋo adiveseveni kalivadi boi Yelusalema againe aꞋa ana folaka faꞋina hivegidedi. \v 9 Ada bana Filifi natuneyao vevine fowa tamadi againe himiyami, keke hidanagi ada AluꞋaluwa Mahalina yana tunevehabalutuga againe Yaubada yana venuwaꞋata hiꞋawaꞋawatalatalainena. \p \v 10 Medede againe amiyami aiyeta gavaiyehi tu Yaubada bonana ana toꞋawatalatalaina saꞋeyana gilakayemu, ana egana Agabasi. Bana Yudiya ana fafaliya gitauya be giꞋela. \v 11 Au ime agaimeya giꞋela, Folo ana gaiyona givaina digo tauna agena nimana giyogona gigayo, “AluꞋaluwa Mahalina gigahe gigayo, Hai kaliva hida ana gaiyona, medema miYuda Yelusalema againe hidede amine hinayogona ada yoꞋo tulidiyao kalivai-dina agaidiya hinahegenauwena.” Hidede amine Agabasi AluꞋaluwa Mahalina yana venuwaꞋata giꞋawatalatalainena. \p \v 12 Tu ime yana gahe anogalini-yo Folo againe agahe toyogina, ime kadu tovetumagana moyaꞋaidi medede againe himiyami-ma buyeꞋi agayo, “Keke-moꞋa Yelusalema againe unana.” \v 13 Tu Folo gigahema gigayo, “Gavadi-yo watatagitagiya aseꞋaseku waꞋiꞋiveꞋakolukoluni? Iya gahawahegeku be kaꞋi Yelusalema againe hinayogoku amine o hinayogoku, tu kadu gahawahegeku be kaꞋi Kaiwabu Yesu faꞋine medede againe ganaꞋalika amine o ganaꞋalika.” Hidedemi gigahe. \v 14 Au agahe-wayogena faꞋina aꞋilova tu agayo, “Kaiwabu givehimeya amine, au ginalakayemu.” \p \v 15 Amiyami tu akidewadewa ada alowoga be Yelusalema againe anana. \v 16 Kadu Sisaliya tovetumagana tufoidi ime buye ana, ada kaliva yana manuweya anamiya-ma againe hinauwema. Bana ana egana Nesoni, kwanaSaifilasi, ada boi tuwaina Yesu againe givetumagana. \x - \xo 21:16 \xt Af 8:5,40 \xt Af 2:17 \xt Af 11:28 \xt Af 21:33 \xt Af 20:24\x* \s1 Folo gina Yelusalema againe Yemesa kadu tovetumagana \s1 adi tonagona buye giꞋitadi. \p \v 17 Tu Yelusalema ayemu againe, tovetumagana yadi wavemwamwala hilusiuleyema. \v 18 Bogi ada mala gilauna Folo ime buye ana be Yemesa buye analukahihi. Ada ide toꞋekelesiya ada tonagona moyaꞋaidi bana buye hivagaꞋauta. \v 19 Bana Folo gilusiuleyedi tu Yaubada yana gugai yoꞋo tulidiyao hinafadiya giꞋawatalatalainena. Gavadi gavadi moyaꞋaina Yaubada yana veluga againe bana tauna gilumamalena gifaisewana, medema giꞋawatalatalainena. \p \v 20 Ada badi tonagona hinogalini-yo au moyaꞋaidi Yaubada hihawadavadavani tu yadi togahe gimidi Folo gigahena gigayo, “Tobohiyama, unogali! Au uhalamanena miYuda moyaꞋai-moꞋedi tausani gavaiyehi Yesu againe ahe hivetumagana, ada moyaꞋaidi yada vehimeya Mosese tuwai-moꞋena givelema-ma tova moyaꞋaina hidibudibumuhigena. \v 21 Ada o faꞋiniya kaliva higahe-kawowo badi agaidiya higa vaita miYuda moyaꞋaidi yoꞋo tulidiyao adi fafali tulina tulina agaidiya himimiyami-ma udavehawaledi be higa Mosese yana vehimeya hidakilowena. Higahe vaita udagahedi udagayo, Keke natumiyao kaliva wowodiya iyaꞋiyaya wanatomogolohini, ada ide miYuda yada dewa tuwaina au wanahegena. \x - \xo 21:21 \xt Af 15:12\x* \s1 Tovetumagana adi tonagona Folo ana vehimeya gisena. \p \v 22 Tu o hidedei ulakayemu ma valeya makewa hinanogalina, faꞋina gavadi kanagani? \v 23 Au gavaimi anavehimeya o unahuluvina. Kaliva fowa agaimeya himimiyami ada Yaubada againe yadi wonadabadaba saꞋeyana hisena. Bana Mosese yana vehimeya amine yadi wonadabadaba hisena. \v 24 Au hida kalivai-dina manuwa-tafalolo lakahina againe buye wanana, ada gavaimi yadi yegayega Yaubada matane faꞋina hinahuluva, meda o buye unahuluva, ada kevakeva higa yadi abaveyao yadi yegayega faꞋina fatadi unasena. Fatadi unaseni-yo au yadi wonadabadaba hinaluyabuna ada adifaiweya uꞋudi hinatotona. Hida ya huluvai-nadi againe moyaꞋaidi hinahalamanena o tauni Mosese yana vehimeya uꞋabiꞋabina. Kadu gavaimi o faꞋiniya hinogalina vaita udavehawala be miYuda tovetumagana Mosese yana vehimeya hidahegeni, au hinahalamanena mema fwaya. \v 25 Tu yoꞋo tulidiyao tovetumagana ma yadi leta ahe aꞋetoladina be yama vehimeya faꞋina avenuwaꞋatadi. Agahedi higa vaita keke kevakeva kilumina agaidiya mali kaliva hihawadavadavayedi-ma hinaꞋuꞋadi, kadu keke kevakeva dayagidi hinayuni, kadu kevakeva kikibahidiyao be dayagidi keke gidamadu-ma keke hinaꞋuꞋani. Kadu kaliva keke mali vevine buye hinadauda, ada meda anafaiweya vevine keke mali kaliva buye hinadauda. Au hidede amine agahedi.” \p \v 26 Ada au tovetumagana adi tonagona hidedemi higahe faꞋina, tova anavelu Folo kaliva adivefowa ginauwedi ada Mosese givehimeya amine bana badi buye yadi yegayega hivaina. Hiyegayega gihavaina Folo manuwa-tafalolo lakahina againe giluku be abaveyao ana tofaisewa yadi yegayega ana aituha faꞋina ginavenuwaꞋatadi, higa aiyeta seveni ginahavaini-yo kevakeva yadi abaveyao faꞋina hinaꞋaliyedi. \x - \xo 21:26 \xt Af 15:28-29 \xt 1Ko 9:20\x* \s1 Folo manuwa-tafalolo lakahina againe hikiveꞋavina. \p \v 27 Yadi aiyeta seveni himiyami tu kabisona hinalauyabu, au miYuda tufoidi Esiya ana fafali kalivai-dina Folo manuwa-tafalolo againe hiꞋitana. HiꞋita-yo kaliva moyaꞋaidi hisiveyoꞋodi ada Folo hikiveꞋavina. \v 28 HikiveꞋavina digo hikovakova higayo, “MiIsileli ama veluga! Hida hima kaliva fafali moyaꞋaina agaidiya ginauna, kaliva moyaꞋaidi givehavehawaledi be yada yoꞋo giꞋiꞋihawadamanedi, kadu Mosese yana vehimeya ada hida yada manuwa-tafalolo lakahina tova moyaꞋaina gihawahawatagona. Hidede amine gihuluva tu adamoya koyona kadu saꞋeyana giveꞋatutamoꞋaina, faꞋina ada hawata giyawelina be yoꞋo tulidiyao kalivai-dina manuwa-tafalolo againe gilukuwedi be yada manuwa-tabu gikivebwanenena.” \v 29 Hidedemi higahe faꞋina yoꞋo tulidiyao kalivana saꞋeyana kwanaEfeso ana egana Talafimo hiꞋitana, Folo buye melala hinafane hinauna ada hivaitana manuwa-tafalolo againe gidalukuweni. \p \v 30 Tu melala kalivai-dina moyaꞋaidi vekwageya faꞋina hiyoꞋodi, haꞋamine haꞋamine hiꞋabiyemuyemu, Folo hikiveꞋavina digo manuwa-tafalolo againe hitaina be hisehobuyena, ada auheꞋama wana hifalina. \v 31 Au yoꞋo Folo himunumununa higa vaita hidaluveꞋalikana, tu badi miYelusalema moyaꞋaidi hivekwavekwageya-ma valeyadi Loma tolugaviya adi togiyomatana lakahina ginogalina. \v 32 Ginogali-yo auheꞋama tolugaviya kadu adi tonagona tufoidi buye givaidi be yoꞋo agaidiya himaduna. Ada tovekwageya togiyomatana yana tolugaviya buye hiꞋitadi againe, Folo ana munuga hiꞋilovena. \p \v 33 Au bana togiyomatana Folo gikiveꞋavini tu yana tolugaviya givehimeyedi be bulava kainumula luhei againe fafaline fafaline hinayogona. Hiyogona gihavaina yoꞋo gitoliluveluvedi gigayo, “Hida kaliva hakwaꞋadi? Gavadi gigani?” \v 34 Ada yoꞋo gitoliluveluvedi-yo kaliva tufoidi hidede amine hikovakova kadu tufoidi medede amine hikovakova, yadi kova tulina tulina. Ada vekwageya butudi lakahi-moꞋena faꞋina togiyomatana vekwageya inubana velemoꞋena keke anafaiweya gidanuhagani. Hidema faꞋina yana kalivamomo givehimeyedi be Folo tolugaviya yadi manuwa toyogina againe hinanauwena. \v 35 Au hivebutu hinauwena abavaga againe hiyemu tu tovekwageya hinuwakoyo-moꞋa be hifaiwala faꞋina badi tolugaviya Folo hifewana be manuweya hinaselakahina. \v 36 Ada yoꞋoyoꞋo himulimuliyedi tu hikovakova agodi lakahina higayo, “WaꞋela be kana kaluveꞋalikani.” \x - \xo 21:36 \xt Af 21:11 \xt Af 22:22, Lu 23:18\x* \s1 Folo nuwanuwana yoꞋo agaidiya tauna ginalugolegolena. \p \v 37 Tu tolugaviya Folo manuweya hidalukuwena ma togiyomatana againe gigahe gigayo, “Nuwanuwaku ganagahe.” \p Bana togiyomatana gigayo, “Ha! Bona Gilika uhalamanena. \v 38 Iya gavaita oꞋeni hima kwanaIdifita, bana boi vekwageya givebutuna be kabemani hivekwageyedi, ada yana yoꞋo fowa tausani (4,000) higa toluveꞋalika ginagoyedi be babigaga againe ginauwedi. KaꞋi o keke bana kalivai-nadi?” Hidedemi togiyomatana gigahe. \p \v 39 Bana Folo gigayo, “Iya kwanaYuda, melala ana egana Tasasi againe gatubuga, medema Silisiya ana fafali againe, ada melalai-nadi ana egana keke kabiꞋona kaliva matadiya, ada iya wada melala kalivana. Iya gaveꞋoꞋole udahawahegeku be yoꞋo agaidiya gadagahe.” \v 40 Au togiyomatana gihawahegena faꞋina Folo abavaga againe gimidi yoꞋo nimane giluhawatadi. HiꞋilova againe givebutu bona Hibeliu againe gilukahihi, higa badi miYuda taudiyao bonadi. \c 22 \s1 Folo givebutu tovekwageya agaidiya gilukahihi. \p \v 1 Folo yoꞋo agaidiya gilukahihi gigayo, “Tobohiyakweyao kamakweyao, iya ganalukahihi be wananogalina. Keke gavana faꞋina tu ganakivetuvetunumi be wanahalamanena aku vita keke.” \p \v 2 Hidedemi givebutu tu badi yoꞋo agona bona Hibeliu taudiyao bonadiya gilukahihi ma hinogalina againe hiveꞋawaꞋibode-moꞋena. \p \v 3 Ada au Folo yana lukahihi kadu ginunauwena gigayo, “IyaꞋeku kwanamiYuda, melala ana egana Tasasi againe gatubuga, medema Silisiya ana fafali againe, tu hidedei Yelusalema againe galakata. Bana Gameliyela againe gasikulu ada givehawale-hagihagiyeku be bwanenedeyao yadi vehimeya ganadibumuhigena faꞋina. Kadu omi tova adamoya Yaubada againe wahawahegemi amine, meda iya boi kadu gahawahege-moꞋeku. \v 4 Ada badi kaliva Yesu yana Eda himulimuliyena-ma gakivekoyodi. Kaliva vevine gakiveꞋavidi be yaku kalivamomo yaku vehimeya againe tufoidi deliya hihegenauwedi, kadu tufoidi hiluveꞋalikadi. \v 5 Iya gagahe velemoꞋena ma abaveyao ana tofaisewa adi tokaiwabu kadu koniselo moyaꞋaidi adifaiweya hinaꞋalakakila, faꞋina badi tobohiyaneyao tonagona Damasiko againe yadi leta hiꞋetoladina be iya gananauwena. Au galowoga be gana vaita Yesu yana Eda kalivai-dina ganakiveꞋavidi ada yogoyogonidiyao Yelusalema againe ganaꞋaliyedi be matahiwadi hinanuhagana faꞋina.” Hidedemi Folo gigahe. \x - \xo 22:5 \xt Af 5:34 \xt Af 8:3, 22:19\x* \s1 Folo yana nuwavilana Yesu againe gilukahihiyena. \r Afositolo 9:1-19, 26:12-18 \p \v 6 Kadu gigayo, “Au edeya ganauna tu kauwana getadeya Damasiko liline gadayemu ma auheꞋama mahalina lakahina lobameya giveꞋakinamanamalena, iya ganauna againe gituvemahali-Ꞌowona. \v 7 Au babiya gabeꞋu tu tamo hakwadi agona ganogalina gigaheku gigayo, Saulo, Saulo! Gavana faꞋina ukikivekoyoku? \p \v 8 Ada iya gagayo, Kaiwabu, O hakwaꞋadi? Bana gigayo, IyaꞋeku Yesu kwanaNasaledi ada Iya ukikivekoyoku. Hidemi gigahe. \v 9 Tu badi kaliva hivebwaꞋuliyeku-ma mahalina hiꞋitana tu kaliva iya agaikuya gilukahihi-ma agona keke hidanogali-hagihagiyeni. \p \v 10 Ada au iya gatoliluvaluva gagayo, Kaiwabu, gavadi ganagani? Ada Bana Kaiwabu gigaheku gigayo, Umidi, Damasiko againe unaluku ada medede againe kaliva saꞋeyana gavaimi Yaubada o faꞋiniya boi givehimeya ma ginavenuwaꞋata. Hidedemi Kaiwabu gigahe. \v 11 Au mahalina veꞋakinamanamalina faꞋina iya gavematakoyo, faꞋina aku bwaꞋuli nimakuya hiꞋabiku be Damasiko againe hinauweku. \p \v 12 Ayemu tu kaliva saꞋeyana gimiyami, ana egana Ananaiyasi, ada bana Yaubada gimatamatausena kadu yada vehimeya lakahina gidibudibumuhigena. Ada tobohiyadeyao miYuda moyaꞋaidi Damasiko againe himiyami-ma hiveꞋamohimohinena lakahina. \v 13 E, bana kalivai-nadi iya gamiyami againe giꞋela, lilikuya gimidi gigaheku gigayo, Tobohiyaku Saulo, mata ginaꞋitalele. Gigahe-yo auheꞋama mataku kadu giꞋitalele, ada bana gaꞋitana. \p \v 14 Kadu bana gigayo, Yaubada bwanenedeyao hidavadavana amanadi o givegide be yana nuwanuwa unahalamanena, kadu yana Kaliva Mahamahalina edeya ahe uꞋitana be Tauna agona unogalina. \v 15 Ada gavaimi ahe uꞋitana be unogalina-ma kaliva moyaꞋaidi agaidiya unaꞋawatalatalainena, au oꞋeni aimo yana toꞋawatalatalaina. \v 16 Ada auwe, kadu keke tamo gavadi faꞋina unabodaboda. Umidi be unabafitaiso, Kaiwabu ana egana unahawadavadavani-yo ya koyona faꞋina aseꞋase ginakolana. Hidedemi Ananaiyasi gigaheku. \s1 Kaiwabu Folo givehimeyena be yoꞋo tulidiyao \s1 agaidiya ginalumamala. \p \v 17 Tu iya Yelusalema againe gayewaku, ada tova saꞋeyana manuwa-tafalolo lakahina againe galuku gaveꞋoveꞋoꞋola tu gaꞋenoꞋita. \v 18 Ada yaku ita againe Kaiwabu gaꞋitana gigaheku gigayo, Umadumidi, Yelusalema unamadunuyabuyabuna, faꞋina miYelusalema ya awatalatalaina Iya faꞋikuya keke hinavetumaganeni. \p \v 19 Tu iya gagayo, Kaiwabu, badi yaku huluva hihalamane-hagihagiyena, higa sinagogi moyaꞋaina agaidiya galuku badi O hivetumagane-ma gakiveꞋavidi be gamunudi. \v 20 KaduꞋe boi ya toꞋawatalatalaina ana egana Sitiveni hiluveꞋalikana ana toveya, iya gamidiveꞋedaꞋufona, kaliva hitutuveꞋalikana-ma gahawaveyamumuyedi ada adi aikeva gaꞋitaveꞋavina. Boi hidede amine ya kalivamomo gakivekoyodi tu adamoya ganuwavilana faꞋina au yaku awatalatalaina O faꞋiniya hinavetumaganena. Hidedemi Kaiwabu againe gagahe. \p \v 21 Tu Bana Kaiwabu gigaheku gigayo, Una! YoꞋo tulidiyao lauveya himimiyami-ma agaidiya ganaꞋiveninise be unana. Hidedemi Kaiwabu gigaheku.” \x - \xo 22:21 \xt Af 8:3 \xt Af 7:58 \xt Af 9:15\x* \s1 Togiyomatana bana Folo Loma kaliva ma \s1 valeyana ginogalina. \p \v 22 Bana Folo gilulukahihi tu miYuda hivanevanenega tu gigahe vaita yoꞋo tulidiyao Yaubada yana yoꞋo agaidiya hinaluku againe, au hivebutu hikovaꞋawafatafata higayo, “Au gidaꞋalika! Mema kaliva koyona, keke wayawaina ginamiyami.” \v 23 Au higagakwelukwelulu, adi aikeveya hiluluwahiwahi, fwayafwaya hihegehegelakahina. \v 24 Hidedemi hihuluva faꞋina, togiyomatana yana kaliva givehimeyedi be Folo tolugaviya yadi manuwa toyogina againe hinalukuwena. Kadu gigahedi gigayo, “Bulava againe wanalauna be gavadi yana koyona ginayakahina faꞋina. KaꞋi gavadi-yo yoꞋo agodi lakahina hihawavekoyoyena ma au kanahalamanena.” \v 25 Au hinauwena ada hiyogona be hinalauna ma Folo tolugaviya adi tonagona bana liline gimidimidi-ma gigahena gigayo, “KaꞋi omi wanalauku? Iya Loma kaliva nonogana keke wadavedewayaugiku. Keke amifaiweya hidede amine wanalauku, faꞋina ime Loma kaliva yama vehimeya gihawatami.” \p \v 26 Tu bana tonagona yana gahe ginogalini-yo togiyomatana againe gina givenuwaꞋatana gigayo, “Mema gavadi unagani? FaꞋina bana wadevama Loma kaliva.” \p \v 27 Au togiyomatana Folo againe gina gitoliluveluvena gigayo, “KaꞋi velemoꞋena o Loma kaliva?” Bana Folo gigayo, “Ika, iya Loma kaliva.” \p \v 28 Togiyomatana gigayo, “Iya mani lakahina gaseni-yo gavekwanamiLoma.” \p Bana Folo gigayo, “Tu iyaꞋeku ma Loma kaliva, faꞋina bana kamaku boi givekwanamiLoma.” \p \v 29 Ada tolugaviya himidimidi vaita Folo hinalauna-ma auheꞋama hivagayewayewa, kadu togiyomatana bana Folo Loma kaliva ma ahe gihalamanena againe tauna gimatauta, faꞋina Loma kaliva nonogana giyogona. \p \v 30 Bogi saꞋeyana hida mala gilauna togiyomatana nuwanuwana ginahalamane-hagihagiyena kaꞋi gavana faꞋina miYuda Folo hihawavekoyoyeni. Nuwanuwana ginahalamanena faꞋina yana kaliva givehimeyedi be Folo deliya hisehobuyena, kadu abaveyao ana tofaisewa kikaiwabudiyao ada miYuda yadi Koniselo moyaꞋaidi gikovavagaꞋauhidi. Ahe hivagaꞋauta againe, gina Folo givegaꞋaulena be badi Koniselo moyaꞋaidi matadiya gisena. \x - \xo 22:30 \xt Af 21:36 \xt Af 16:38\x* \c 23 \s1 Folo miYuda yadi Koniselo agaidiya gikotu. \p \v 1 Tu Folo Koniselo giꞋitakwanekwanedi be gigahedi gigayo, “Tobohiyakweyao, tova moyaꞋaina nuwafouku yegayegana Yaubada matane. E, boi kabiꞋokuya gahuluva yamumuna be ganunauwena tova adamoya, ada keke tamo gavadi koyona faꞋina Yaubada gadamatauseni-yo gadavenuwanauna.” \v 2 Folo hidedemi gigahe tu abaveyao ana tofaisewa adi tokaiwabu, ana egana Ananaiyasi, badi kaliva Folo liline himidimidi-ma givehimeyedi be bana awane hinamununa. \v 3 Au Folo gigahena gigayo, “Yaubada makewa o ginamunu, o ya huluva vaita tuhi kwauna hikilumina ana ita yamumuna tu hinagena ma bwanebwanenena. O mene uvetoga be ide miYuda yada vehimeya amine unavedewayaugiku. O tovedewayauga nonogana vehimeyai-nadi keke udaꞋabini, faꞋina kaliva ugahedi be hinamunu-kawowoku.” \p \v 4 Gigahe-yo kaliva bana liline himidimidi-ma higahena higayo, “O hakwaꞋadi? Bana wadevama Yaubada yana abaveyao ana tofaisewa kikaiwabuna tu o uꞋihawadamanena.” \p \v 5 Au Folo gigayo, “Tobohiyakweyao, me bana abaveyao ana tofaisewa adi tokaiwabu ma keke gadahalamaneni. KaꞋi gadahalamanena digo, keke hidede amine gadagahe, faꞋina Veyao Tuwaina ana buki gigahe gigayo, \q1 Yami yoꞋo adi tovehimeya keke wanahawavekoyoyeni.” \p \v 6 Himiyami tu Folo a gihalamanena koniselo yadi yoꞋo luhei. Tufoidi adi egana Sadusi kadu tufoidi adi egana Falisi. Yadi yoꞋo luhei faꞋina nuwana giꞋafolena, au samuba hinagene gikova gigayo, “Tobohiyakweyao, iya Falisi, higa iya yoꞋo tafatafalolodiyao adi egana Falisi kalivana. Yaku nuwanuwa saꞋeyana faꞋina adamoya wanavedewayaugiku, higa iya ganuwaveꞋavina vaita badi toꞋalika aimo tova mulina hinamididi-havagi.” \v 7 Ada hidedemi gigahe-yo badi Falisi kadu Sadusi hivebutu hivekwageya, ada au hinuwanuwaluga. \v 8 Hinuwanuwaluga higa badi Sadusi ma higahe vaita kaliva keke alikeya hinamididi-havagi, kadu vaita lobama ana tovenuwaꞋata keke, kadu balauma keke. Tu badi Falisi ma hinuwanuwa vaita hida gaitomai-dina tohiye au velemoꞋena, mididi-havagi, lobama ana tovenuwaꞋata, balauma. \p \v 9 Au buye hiveꞋakovakova agodi gilakata, ada Mosese yana vehimeya ana tovehawala tufoidi, badi Falisi kalivai-dina, hitowamidi higahe toyogina higayo, “Keke tamo gavadi koyona bana againe adanuhagani. KaꞋi velemoꞋena balauma o kaꞋi lobama ana tovenuwaꞋata edeya bana againe gilukahihi.” \v 10 Ada au yadi vekwageya againe hifaiwala-moꞋa faꞋina, togiyomatana gimatauta vaita Folo hidaveꞋasitaineni. Au yana tolugaviya givehimeyedi be yoꞋo hinafadiya hinahobu, Folo hinalemadi be yadi manuwa toyogina againe hinanauwena. \p \v 11 Hinauwena tu bogi againe Kaiwabu giꞋela Folo liline gimidi gigahena gigayo, “UnaꞋasevatu. Hidedei Yelusalema againe Iya faꞋikuya ahe uꞋawatalatalaina, kadu aimo Loma againe meda anafaiweya afaiweya udaꞋawatalatalaina.” \x - \xo 23:11 \xt Yem 22:28 \xt Af 24:15,21 \xt Md 22:23 \xt Af 28:16,23\x* \s1 MiYuda hivevai be Folo hinaluveꞋalikana. \p \v 12 Mala gilauna tu miYuda tufoidi buye hivagaꞋauta be hivevai. Yaubada matane hiwonadabadaba higayo, “Keke tamo gavadi anaꞋani o kaꞋi anayuni tu nagona Folo analuveꞋalikana. Yaubada, au uhalamanema.” \v 13 Ada tovevai adi yoꞋo foti (40) kadu gavaiyehi amine. \v 14 Hiwonadabadaba gihavaina, hina abaveyao ana tofaisewa kikaiwabudiyao kadu kaliva lakahidiyao hivenuwaꞋatadi higayo, “Ime Yaubada matane awonadabadaba higa vaita keke tamo gavadi anaꞋani tu nagona Folo analuveꞋalikana. \v 15 Au omiꞋiyao kadu Koniselo moyaꞋaidi togiyomatana againe wanaveꞋoꞋola be yana kaliva Folo omi agaimiya hinasehobuyena. Omi wanagahe vaita nuwanuwami wadatoliluveluveni-yo yana dewa wadahalamane-hagihagiyeni. Tu Folo keke omi agaimiya ginayemu, faꞋina ime akidewadewa be edeya analuveꞋalikana.” \p \v 16 Hidedemi hivevai tu kaliva saꞋeyana, Folo nouna natudi, kaliva yadi nuwanuwa higa edeya hinaluveꞋalikana ma ginogalina, au gina tolugaviya yadi manuwa toyogina againe giluku Folo givenuwaꞋatana. \v 17 Bana Folo ginogalini-yo tonagona saꞋeyana gikovana be gigahena gigayo, “Hida kwanatubulakahina togiyomatana againe unanauwena. Yana nuwanuwa saꞋeyana faꞋina ginavenuwaꞋatana.” \p \v 18 Au tonagona kwamana ginauwena be togiyomatana gigahena gigayo, “Bana filisina ana egana Folo gikovaku, ada giveꞋoꞋoleku be hida kwanatubulakahina o againiya gaꞋaliyena, yana nuwanuwa saꞋeyana ginalukahihiyena faꞋina.” \v 19 Ada togiyomatana nimane giꞋabina be gisiꞋaliyeni tu gigahena gigayo, “Yavanuwanuwa unagaheyena.” \p \v 20 Bana gigayo, “MiYuda yama tonagona buye hivevai, ada bogiyadi hinaveꞋoꞋole be ya kaliva Folo Koniselo agaidiya hinasehobuyena. Hinagahe vaita hidatoliluveluveni-yo yana dewa hidahalamane-hagihagiyeni. \v 21 Tu keke unavenogaledi faꞋina yadi kaliva adi yoꞋo foti (40) kadu gavaiyehi amine edeya hinaveu be hinabodana. Badi hida kalivai-dina Yaubada matane hiwonadabadaba higa vaita keke tamo gavadi hinaꞋani tu nagona Folo hinaluveꞋalikana. Ada ahe hikidewadewa tu ya vehimeya higa Folo Koniselo agaidiya unahawahegena faꞋina hibodaboda.” \p \v 22 Au hidedemi kwamana givenuwaꞋata ada togiyomatana gigahena gigayo, “Hida ya venuwaꞋata iya agaikuya keke tamo hakwadi againe unalukahihiyeni. Au unana.” \x - \xo 23:22 \xt Af 25:3\x* \s1 Folo Loma kabemani ana egana Filikesi againe hinauwena. \p \v 23 Kwamana gina tu togiyomatana yana tolugaviya adi tonagona luhei gikovadi be gigahedi gigayo, “Wanakidewadewa. Adamoya uyuyuya kauwana ana bai naeni amine wanalowoga be Sisaliya againe wanana. Ami tolugaviya hanaledi luhei (200) agediya hinana, kadu kaliva seveniti (70) hosi agaidiya hinayage be hinana, kadu toꞋaiꞋonaga hanaledi luhei (200) yadi wagiyo hinana. \v 24 KaduꞋe, hosi tufoidi Folo faꞋina wanakidewedewedi, ada kabemani lakahina ana egana Filikesi againe wananauwena. Au wanaꞋitaveꞋavi-hagihagiyena be keke tamo vita eda againe ginanuhagani.” \p \v 25 Togiyomatana yana kaliva adiꞋiselu givehimeyedi gihavaina, Filikesi yana leta giꞋetoladina ada leta hidedemi gigahe. \pi1 \v 26 Yo siule kabemani Filikesi, o kaliva lakahi. Adamoya iya Kelodiyo-Laisiyasa nimaku unaꞋitana. \pi1 \v 27 MiYuda hida kaliva o againiya gaꞋiveninisena-ma hikiveꞋavina higa hidaluveꞋalikana faꞋina, tu bana valeyana ganogalina higa bana Loma kaliva, faꞋina yaku tolugaviya buye ahobu ana alugolegolena. \v 28 Iya nuwanuwaku ganahalamanena kaꞋi gavadi-yo hihawavekoyoyeni, faꞋina gasehobuyena be yadi Koniselo matadiya galukuwena. \v 29 Ada inubana ahe ganuhagana, higa keke tamo gavadi koyona gidafaisewani tu kadamiyaluveꞋalikana o kaꞋi deliya kadasena, au miYuda yadi vehimeya gaitomana faꞋina hihawavekoyoyena. \v 30 Tu muliya miYuda tufoidi hivevai be hinaluveꞋalikana, ada kaliva saꞋeyana yadi nuwanuwa faꞋina givenuwaꞋataku. Ganogalini-yo auheꞋama yaku kaliva gavehimeyedi be o againiya hinaꞋaliyena. Kadu badi kaliva hihawavekoyoyena-ma gavehimeyedi be o againiya hinavekotuna. \m Au hidedemi togiyomatana Filikesi yana leta giꞋetoladina. \p \v 31 Tu tolugaviya yadi togiyomatana yana vehimeya hidibumuhigena. Folo hivegaꞋaulena be hinauwena, ada medema bogi-nadi againe hina melala ana egana Adifadalisi againe hiyemu. \v 32 Mala gilauna tolugaviya agediya hinana-ma hilowoga, yadi manuwa toyogina againe hiyewadi tu badi hosi kwaudiya hinana-ma Folo hivebwaꞋuliyena be Sisaliya againe hinauwena. \v 33 Hiyemu tu kabemani lakahina yana leta hivelena, ada Folo bana nimane hisena. \v 34 Bana kabemani lakahina yana leta gihawana gihavaina, Folo gitoliluveluvena gigayo, “O gava fafali kalivana?” Ada Folo gigayo, “Iya Silisiya kaliva.” \v 35 Bana kabemani ginogalini-yo gigahena gigayo, “Badi nuwanuwadi hinavekotu-ma hinaꞋela-yo o kahihi gananogalina.” Au yana kaliva givehimeyedi be Folo Helodi yana manuwa lakahina againe hinalukuwena, ada medede againe tolugaviya hinaꞋitaveꞋavina. \x - \xo 23:35 \xt Af 21:30-33, 22:25-27 \xt Af 22:30 \xt Af 23:12-13\x* \c 24 \s1 MiYuda Folo hihawavekoyoyena. \p \v 1 Aiyeta faifi himiyami tu abaveyao ana tofaisewa adi tokaiwabu ana egana Ananaiyasi, kadu miYuda kaliva lakahidiyao tufoidi buye Sisaliya againe hiyemu. Badi higa Folo ana tohawavekoyo ada yadi hifufu ana tokivetuvetunu badi buye hiꞋela, kaliva ana egana Tetelo. Au kotu againe hiluku ada kabemani Filikesi matane Folo hihawavekoyoyena. \v 2 Ada Folo hiyowanina be ahe gilakayemu againe, bana Tetelo givebutu Folo yana dewa faꞋine gilukahihi gigayo, “Kauveya lakahi, ime ya abavehimeya againe amimiyami ada o kaliva halamani faꞋina niwalova againe amiyami lauva tunugina. KaduꞋe, ya vehimeya ivaguna moyaꞋaina agaidiya ime yamumu anuhagana, ada au yama fafali uꞋitaꞋitaveꞋavina yamumuna. \v 3 Hidema faꞋina o againiya avesiule lakahina. E, tova moyaꞋaina melala moyaꞋaina agaidiya ya leme faꞋina avesivesiule. \v 4 Tu keke vaita nuwanuwaku ganaꞋivewowologilogi faꞋina hida ganalukahihi keke lauva tunugina. Au udanuwakabubuyema be yama hifufu kaliꞋuhona udanogalina. \v 5 Bana hidevama kaliva aꞋitana, vekwageya moyaꞋaina inubana bana againe. E, bana yana laumamala faꞋina miYuda fafali moyaꞋaina agaidiya giꞋiꞋiveꞋagoꞋugadi be hivekwavekwageya. Bana yoꞋo adi egana Yesu kwanaNasaledi kalivadi ginagoyedi. \p \v 6 KaduꞋe, gigaluvaluva be yama manuwa-tafalolo lakahina ginakivebwanenena faꞋina akiveꞋavina. [Nuwanuwama yama vehimeya amine anavedewayaugina. \v 7 Atu togiyomatana ana egana Laisiyo gihobuꞋela ada yana tolugaviya hifaiwala lakahina be nimameya hilemama. \v 8 Hilemama-yo bana Laisiyo badi kaliva hihawavekoyoyena-ma givehimeyedi be o againiya hinakotu.] KaꞋi hida kalivai-nadi unatoliluveluvena amine, yana koyona ime ayakahina-ma o tauni unahalamanena, au agahe velemoꞋena ma unahalamanena.” \v 9 Au hidedemi Tetelo gigahe kadu miYuda bana buye hiꞋela-ma higaheꞋalakakila higayo, “Folo yana huluva meda a gigaheyena amine.” \x - \xo 24:9 \xt Af 17:6 \xt Af 21:28-30\x* \s1 Folo Filikesi matane tauna gilugolegolena. \p \v 10 Tu kabemani lakahina Folo giveguwautulena be ginalukahihi faꞋina. Au bana gigahe gigayo, “Kauveya, malamala a gavaiyehi oꞋeni hida yama yoꞋo uvevedewayaugima ma iya gahalamanena. Hidema faꞋina o mataniya ganakotu ada tauku ganalugolegoleku faꞋina nuwaku giyamumu. \v 11 Badi unatoliluveluvedi be afaiweya tauni unahalamanena, aiyeta tuwelogaga kahege tu Yelusalema againe galaka be ganatafalolo Yaubada ganahawadavadavana. \v 12 Badi menevaꞋama manuwa-tafalolo lakahine hiꞋitaku againe, keke tamo hakwadi buye adavekwageya, keke. Kadu keke manuwa-abavehawala sinagogi agaidiya o kaꞋi melaleya hidaꞋitaku be vaita kaliva vekwageya faꞋina gadasiveyoꞋodi, keke. \v 13 Kadu dewai-nadi faꞋina hivekotuku-ma inubana keke afaiweya unanuhagani, faꞋina yadi gahe keke velemoꞋena. \v 14 Tu yaku dewa saꞋeyana faꞋina ganahawavemogatala. Yama Kaiwabu yana Eda iya gamulimuliyena tu Edai-nadi badi hihawavefwayayena. E, bwanenemeyao yadi Yaubada gahawadavadavana faꞋina Edai-nadi gamulimuliyena. Au kadu Mosese yana vehimeya moyaꞋaina gavetumaganena, kadu Yaubada bonana ana toꞋawatalatalaina yadi buki ana nuwanuwa moyaꞋaina gavetumaganena. \v 15 Ada badi hinuwanuwa amine meda iya kadu ganuwanuwa, higa Yaubada kaliva moyaꞋaida alikeya ginasivemididida, kaliva yamumudiyao kadu koyodiyao ginasivemidididi. \v 16 Hidedemi iya ganuwanuwa faꞋina tova moyaꞋaina gadibudibumuhiga be Yaubada matane kadu kaliva matadiya ganahuluva hagihagina, ada keke vita nuwafoukuya ganaꞋayauneni faꞋina. \p \v 17 Tu malamala moyaꞋaina mali fafali agaidiya gamiyami tu Yelusalema againe gayewaku be mani koyokoyo yaku yoꞋo agaidiya ganaꞋaliyena, kadu kevakeva abaveyao faꞋina manuwa-tafalolo lakahina againe ganasena. \v 18 Ada ahe gayegayega yama vehimeya amine yo abaveyao gaseuseni tu manuwa-tafalolo againe hinuhagaku. Keke yoꞋo buye adamiyami, kadu keke tamo hakwadi againe gadavekwageya. \v 19 Tu miYuda tufoidi manuwa tafalolo againe himiyami, Esiya ana fafali kalivai-dina, ada kaꞋi badi tamo gavadi faꞋina hidahawavekoyoyeku digo, badi adifaiweya o againiya hidaꞋela hidavekotuku. \v 20 O kaꞋi hida kaliva badi boi samuba hinagene himiyami be Koniselo agaidiya hivekotuku amanadi, adamoya o mataniya himidimidi, au kaꞋi tamo gavadi yaku koyona hinuhagana o hidayakahina. \v 21 Tu yaku dewa saꞋeyanaga faꞋina kaꞋi hinahawavekoyoyeku, higa kotu againe badi matadiya gamidimidi tu gakova gagayo, Iya ganuwanuwa vaita kaliva alikeya hinamididi-havagi faꞋina adamoya wahawavekoyoyeku. Hidedemi gagahe.” \p \v 22 Hidede amine Folo gigahe tu bana Filikesi Kaiwabu yana Eda gihalamane-hagihagiyena faꞋina gahe velugana gihawatana gigayo, “Bana togiyomatana Laisiyo ginaꞋela-yo kotuya wanaluku-havagi be yami vekwageya ganayau-Ꞌowona.” \v 23 Ada tolugaviya adi tonagona Folo gimiyatagona-ma givehimeyena be manuwa toyogina againe ginaꞋitaveꞋavina. GinaꞋitaꞋitaveꞋavina tu naudadana o kaꞋi gavadi yana nuwanuwa ma keke ginahawatani. Kadu givehimeya be tobohiyaneyao anaga o yana gavadi hinaꞋaliyena, keke ginahawatadi. \x - \xo 24:23 \xt Af 26:22 \xt Yo 5:28-29 \xt Lo 15:25-26 \xt Af 21:26-27\x* \x - \xo 24:23 \xt Af 23:6 \xt Af 27:3\x* \s1 Folo Filikesi be vavinena adi egana Delusila \s1 agaidiya gilukahihi. \p \v 24 Aiyeta tufona himiyami tu Filikesi giꞋela. Wavavinena hiꞋela, adi egana Delusila vineYuda. Au Folo giyowanina be ginalukahihi. Ada Folo vetumagana Yesu Keliso againe gilulukahihiyena tu badi hivanevanenega. \v 25 Ada au Folo yana lukahihi ginunauwena ada dewa tunutunugina faꞋina gilukahihi, kadu kaliva taudiyao hinavehimeyedi be keke yadi nuwanuwa koyona amine hinahuluva ma gigaheyena. Kadu tova mulina vedewayauga be kaliva adi laufata ana tova ma gilukahihiyena. Hidedemi gilukahihi faꞋina, Filikesi gimatauta tauna yana dewa ginuwenuwena ada gigahena gigayo, “Auwe. Au unana be gava tova akufaiweya ya laumamala gananogalina, au ganayowani.” \v 26 Hidedemi gigahe tu kadu ginuwanuwa vaita kaꞋi Folo tamo mani gidaveleni-yo nuwana gidaꞋiveyamumuna be deliya gidayauna faꞋina. Hidema faꞋina tova moyaꞋaina hiyowayowanina be buye hilulukahihi. \p \v 27 Ada au malamala luhei hihegedi tu Filikesi gina ada ana hilafa higa kabemani velugana gilakayemu, ana egana Fosiyo-Fesito. Ada Filikesi nuwanuwana miYuda bana againe hinanuwaꞋabiyena faꞋina Folo deliya keke gidayauni. \c 25 \s1 Folo giveꞋoꞋola be Loma Tokaiwabu lakahina againe ginakotu. \p \v 1 Tu bana Fesito Sisaliya melala againe gilakayemu be yana abavehimeya givebutuna. Aiyeta tohiye gihegedi tu gina Yelusalema againe. \v 2 Ada medede againe abaveyao ana tofaisewa kikaiwabudiyao kadu miYuda yadi tonagona buye Fesito againe hiꞋela be Folo yana dewa koyona faꞋina hiꞋawatalatalainena. \v 3 Ada Fesito againe hiveꞋoꞋola be yadi nuwanuwa amine ginahuluva higa yana tolugaviya ginavehimeyedi be Folo Yelusalema againe hinaꞋaliyena. Au badi ahe hivevai be edeya hinaluveꞋalikana faꞋina hidedemi hiveꞋoꞋola. \v 4 Tu bana Fesito gigahedi gigayo, “Folo Sisaliya deli againe gimimiyami, ada tova kabisona iya tauku medede againe ganayewaku. \v 5 Au yami tonagona tufoidi Sisaliya againe hidana. E, badi iya buye anana ada bana kalivai-nadi kaꞋi tamo gavadi koyona gidafaisewana digo, au medede againe wanakotu be yana dewa wanaꞋawatalatalainena.” Hidedemi Fesito gigahedi. \p \v 6 Au aiyeta eita o kaꞋi teni Fesito Yelusalema againe gimiyami tu Sisaliya againe gihobu. Bogi saꞋeyana gida mala gilauna vedewayauga ana manuweya giluku givetoga, ada givehimeya be Folo hinaꞋaliyena. \v 7 Ada au Folo giyemu againe, miYuda yadi tonagona Yelusalema againe hitauya-ma himidififina, ada hivebutu hihawavekoyoyena vaita koyona lakahi-moꞋena moyaꞋaina gidafaisewadi tu keke adifaiweya yadi gahe velemoꞋena ma hidaseyemauneni. \p \v 8 Tu Folo tauna gilugolegolena gigayo, “Keke tamo gavadi koyona gadafaisewani, keke. Keke miYuda yama vehimeya gadakivekoyoni, keke manuwa-tafalolo lakahina gadakivebwaneneni, kadu keke Loma Tokaiwabu Sisa againe gadakoyo.” \p \v 9 Tu bana Fesito nuwanuwana miYuda bana againe ginanuwaꞋabiyedi faꞋina Folo againe gitoliluvaluva gigayo, “KaꞋi nuwanuwa Yelusalema againe unana, ada hida dewa koyona badi hiꞋawatalatalainena-ma faꞋina iya tauku agaikuya unakotu?” \p \v 10 Bana Folo gigahe gigayo, “Adamoya Sisa yana abavedewayauga againe gakotu. Gilubodana be oꞋeni yana kaliva udavedewayaugiku. Ada o tauni uhalamane-hagihagiyena keke tamo gavadi koyona miYuda agaidiya gadafaisewani. \v 11 KaꞋi iya gadakoyo ada yaku koyona ana laufata alika amine digo, keke gadaveꞋoꞋola be unanuwakabubuyeku vaita keke unaluveꞋalikaku. Tu kaꞋi yaku koyona miYuda hiꞋawatalatalainena-ma keke velemoꞋena digo, keke tamo hakwadi againe abavehimeya gidadauda-yo badi nimadiya ginahegenauweku. Au iya gaveꞋoꞋola be Loma Tokaiwabu higa Sisa tauna ginavedewayaugiku.” \p \v 12 Hidede amine Folo gigahe-yo Fesito yana tokivetuvetunu buye hilukahihi, ada au gigahena gigayo, “O uveꞋoꞋola be Sisa againe unakotu. Au Sisa againe unana.” \x - \xo 25:12 \xt Af 23:15 \xt Af 24:5-6,13 \xt Af 24:27\x* \s1 Fesito Kini Agelifa againe Folo faꞋina gilukahihi. \p \v 13 Himiyami tu Kini Agelifa wanouna, adi egana Benisi, buye hiꞋela Sisaliya againe be Fesito hinalusiuleyena, ada bana againe hiwakawaka. \v 14 Ada aiyeta gavaiyehi himiyami tu Fesito Folo yana huluva faꞋina kini gikivetuvetununa be buye hilukahihiyena. Au gigahena gigayo, “Kaliva saꞋeyana gimiyami, bana Filikesi deliya gise-vagahina amanadi. \v 15 Ada boi Yelusalema againe gana ana toveya, miYuda yadi abaveyao ana tofaisewa kikaiwabudiyao kadu yadi kaliva lakahidiyao bana yana koyona faꞋina hiꞋawatalatalaineku, ada hiveꞋoꞋoleku be alikeya ganahegena. \p \v 16 Tu iya gagahedi gagayo, Ime miLoma yama dewa keke hidede amine. Keke kaliva alikeya anamaduhegeni. Nagona badi hihawavekoyoyena-ma bana buye hinavemagigiꞋitaꞋita ada yana dewa hiꞋawatalatalainena-ma faꞋina tauna anafaiweya ginalugolegolena. Muliya anavedewayaugina. Hidede amine gavenuwaꞋatadi. \v 17 Ada badi buye aꞋela tu keke gadaꞋiꞋaboꞋabobowa, au aiyeta anavelu abavedewayauga againe galuku, ada gavehimeya be kalivai-nadi hinaꞋaliyena. \v 18 HiꞋaliyeni-yo nibaineyao hitowamidi, ada iya gavaita dewa koyo-moꞋena faꞋina hidahawavekoyoyeni tu yadi hawavekoyo keke hidede amine. \v 19 Au taudiyao yadi tafalolo ana nuwanuwagaga faꞋina hivekwageyena, kadu kaliva saꞋeyana ana egana Yesu faꞋine hivekwageyena, BanaꞋe amanadi boi giꞋalika tu Folo gigahegahe vaita wayawaina gidamiyami. \v 20 Ada au nuwaku gifani gavaiyaꞋamine halamana yadi tafalolo ana nuwanuwa faꞋina ganavaini-yo akufaiweya ganavedewayaugini ma keke gadahalamaneni. Hidema faꞋina Folo gatoliluveluvena be higa kaꞋi nuwanuwana Yelusalema againe ginana, ada medede againe hida awatalatalaina faꞋina ginakotu. \v 21 Tu bana Folo giveꞋoꞋola be deliya ginamiyami ada aimo Loma Tokaiwabu Sisa againe ginakotu. GiveꞋoꞋola-yo au iya gavehimeya be deliya hinaꞋitaꞋitaveꞋavina tu aimo gavatova-yo Sisa againe ganaꞋiveninisena.” Au hidedemi Fesito Agelifa againe gigahe. \p \v 22 Au bana Agelifa gigahe gigayo, “Iya nuwanuwaku kaliva-moꞋena yana gahe tauku gananogalina.” \p Fesito gigayo, “Bogiyadi unanogalina.” \x - \xo 25:22 \xt Af 23:29 \xt Af 25:11-12\x* \s1 Folo Agelifa matane gimidimidi. \p \v 23 Bogi hida mala gilauna Agelifa Benisi adi vaigau yamumu-moꞋena tulina tulina hiꞋosena be yadi wakikaiwabu hiꞋela, ada manuwa abavagaꞋauta lakahina againe hiluku, kadu togiyomatana lakahidiyao ada badi melala ana tonagona buye hiluku. MoyaꞋaidi hiluku tu Fesito givehimeya be Folo hiꞋaliyena. \v 24 Au Fesito givebutu gilukahihi gigayo, “Kini Agelifa kadu moyaꞋaimiyao ime buye kavagaꞋauta amanadi. Keke gavana faꞋina tu hida kaliva waꞋitana. MiYuda moyaꞋaidi Yelusalema againe kadu hidedei Sisaliya againe bana faꞋine hiveꞋoꞋole-faꞋiliku, hikovaꞋawafatafata be higa keke aimo wayawaina ginamiyami. \v 25 Tu iya gavedewayaugina be keke tamo gavadi yana koyona gadanuhagani-yo alikeya ganahegeni. Ada bana tauna giveꞋoꞋola be Loma Tokaiwabu Sisa againe ginakotu faꞋina, iya gavehimeya be Loma againe ganaꞋiveninisena. \v 26 Au yada Tokaiwabu Loma againe yana leta ganaꞋetoladina tu gavaimi ganagahe? Kaliva gavadi yana koyona ganayakahini ma nuwaku giluhifufu. Hidema faꞋina gavehimeya be moyaꞋaimi matamiya gimidimidi, ada kadu Kini Agelifa o mataniya gimidimidi be ya toliluvaluva againe unavedewayaugina. Unavedewayaugina be kaꞋi gavadi yana koyona unanuhagani-yo akufaiweya leta againe ganayakahina. \v 27 Au kaꞋi filisina Loma againe kotu faꞋina ganaꞋiveninisena be keke tamo yana koyona ganayakahini, medema keke gidalubodani.” Au hidedemi Fesito gigahe. \x - \xo 25:27 \xt Md 10:18 \xt Af 22:22\x* \c 26 \s1 Folo Kini Agelifa matane tauna gilugolegolena. \p \v 1 Tu Agelifa Folo againe gigahe gigayo, “Au gahawahege be tauni faꞋiniya unalukahihi.” Ada Folo nimana gikilakahina givebutu tauna gilugolegolena. \v 2 Gigayo, “Kini Agelifa, nuwaku giyamumu faꞋina adamoya o mataniya gamidimidi be gaitoma moyaꞋaina faꞋina miYuda hihawavekoyoyeku-ma iya tauku ganalugolegoleku. \v 3 Wona velemona nuwaku giyamumu faꞋina oꞋeni miYuda yada dewa moyaꞋaina kadu gaitoma moyaꞋaina kavekwavekwageyena-ma uhalamane-hagihagiyena. Hidema faꞋina gaveꞋoꞋole be ya waꞋatuvefaꞋila yaku kahihi unavanenegena. \p \v 4 Au miYuda moyaꞋaidi yaku dewa boi kabiꞋokuya be tova adamoya ganunauwena-ma ahe hihalamanena. Tauku yaku melala againe kadu Yelusalema againe gavaiyaꞋamine iya gahuluva ma au hihalamanena. \v 5 E, boi tuwaina hihalamaneku ada kaꞋi badi nuwanuwadi amine, au iya faꞋikuya adifaiweya hinaꞋawatalatalaina higa boi kabiꞋokuya yada tafalolo ana yoꞋo saꞋeyana againe galuku, adi egana Falisi. Badi Falisi Mosese yana vehimeya ana idibumuhiga againe miYuda velugadiyao hitubuhegedi, ada iya Falisi faꞋina kadu hidedemi gahuluhuluva. \v 6 Ada tova adamoya yaku nuwanuwa saꞋeyana faꞋina hivekotuku. Boi tuwai-moꞋena Yaubada bwanenedeyao agaidiya giwonadabadaba higa yana Tovegida adi kibababala faꞋina ginaꞋiveninisena. Hida Yaubada yana wonadabadaba iya ganuwaveꞋavina faꞋina hivekotuku. \v 7 Ada au ide miYuda yada yoꞋo tuwelo matatabudi uyadayada be bogi Yaubada hihawahawadavadavana tu hinuwaveꞋavina higa Yaubada giwonadabadaba amine, au badi agaidiya ginalakayemu. Ho Kauveya, miYuda higahe vaita hida nuwanuwai-nadi hidanuwaveꞋavini tu iya kadu hidedemi ganuwaveꞋavina nonogana hihawavekoyoyeku. \v 8 Ide omi miYuda, gavana faꞋina wagahe vaita Yaubada keke anafaiweya kaliva alikeya ginasivemidididi? \p \v 9 Tu boi iya tauku ganuwanuwa vaita gidalubodaku be gadavedivediwe kaliva Yesu kwanaNasaledi ana egana hivetumaganena-ma gadakivekoyodi. \v 10 Ada Yelusalema againe hidedemi gahuluva. Abaveyao ana tofaisewa kikaiwabudiyao yadi vehimeya againe Yaubada yana kaliva moyaꞋaidi gakiveꞋavidi be deliya gasedi. Muliya hivedewayaugidi againe, kaꞋi tovedewayauga hivehimeya be vaita alikeya hinahegedi, au iya gaveꞋehe. \v 11 Kadu tova keke saꞋeyadi manuwa-abavehawala sinagogi tulina tulina agaidiya ganauna be gamunumunudi higa yadi vetumagana hidahegena. Au Yesu yana kaliva agaidiya gaꞋilaꞋa-moꞋa faꞋina gana lauveya mali fafali melalai-dina agaidiya galuku be gakivekoyodi. \x - \xo 26:11 \xt Af 22:3, Fl 3:5-6 \xt Af 28:20 \xt Af 8:3 \xt Af 9:1-2\x* \s1 Folo yana hagavila Yesu againe gilukahihiyena. \r Afositolo 9:1-19, 22:6-16 \p \v 12 Tu tova saꞋeyana gamidi be Damasiko againe ganana. Abaveyao ana tofaisewa kikaiwabudiyao hivegideku, ada aku vehimeya fefe againe hiꞋetoladina be ganauwena higa tovetumagana ganakivekoyodi faꞋina. \v 13 Kauveya unogali! Edeya ganauna tu mahalina lakahi-moꞋena lobameya gaꞋitana, mema kauwana yana mahala gitubuhegena. Ada iyaꞋeku kadu kaliva hivebwaꞋuliyeku-ma buye gituvemahalima. \v 14 Au moyaꞋaima babiya abeꞋu tu agoꞋago saꞋeyana ganogalina bona Hibeliu againe gigaheku gigayo, Saulo, Saulo! Gavana faꞋina ukikivekoyoku? Ya dewa vaita bulumakau amine. Wagana yana fuluma giꞋutuꞋutuꞋatugena faꞋina, bulumakau tauna giꞋivekoliyana amine, meda oꞋeni yaku nuwanuwa udibudibutoyogena faꞋina tauni aseꞋase unaꞋiveꞋaulolona. \p \v 15 Ada iya gagayo, Kaiwabu, O hakwaꞋadi? \p Bana Kaiwabu gigayo, IyaꞋeku Yesu, ada Iya ukikivekoyoku. \v 16 Au umidi. O againiya gaꞋivemogataliku be yaku tofaisewa ganavegide. E, gavegide be tova adamoya uꞋitaku ma valeyaku unaꞋawatalatalainena, kadu gavadi aimo tova mulina ganaꞋivemogatalina-ma unaꞋawatalatalainena. \v 17 Tauni ya yoꞋo miIsileli agaidiya ganalugolegole, kadu yoꞋo tulidiyao agaidiya ganalugolegole be keke hinakivekoyo. Au badi agaidiya ganaꞋiveninise be matadi unakivemahalina. \v 18 Unakivetuvetunudi be keke uyuyuya hinamiyami, au mahalina againe hinahagaviladi be hinamiyami, kadu keke Setani yana abavehimeya againe hinamiyami, au Yaubada yana abavehimeya againe hinahagaviladi be hinamiyami. E, hinahagaviladi be Iya agaikuya hinavetumagana, ada yadi vetumagana faꞋina Yaubada yadi koyona ginayawelina, ada yana yoꞋo mahamahalidiyao agaidiya ginalukuwedi. Hidemi Kaiwabu gigahe. \x - \xo 26:18 \xt Kl 1:13, 1Fi 2:9\x* \s1 Folo yana faisewa Yesu faꞋine gilukahihiyena. \p \v 19 Kini Agelifa unogali! Hida vehimeya lobama ana Kaliva giveleku-ma keke gadadibutoyogeni. \v 20 Au nagona Damasiko kadu Yelusalema againe galumamala. Muliya miYuda yadi melala moyaꞋaina agaidiya kadu yoꞋo tulidiyao agaidiya galumamala gagayo, Yami dewa koyona wanahegena be Yaubada againe wanahagavilami, ada yami hagavila velemoꞋena ma yami huluva hagihagina againe wanaseyemaunena be moyaꞋaidi hinaꞋitana. \v 21 Hida yaku laumamala faꞋina miYuda manuwa-tafalolo lakahina againe hikiveꞋaviku ada higaluvaluva be hidaluveꞋalikaku. \v 22 Tu Yaubada yana veluga agaikuya tuwaina be ginunauwena tova adamoya faꞋina, adamoya-moꞋa hidedei gamidimidi be moyaꞋaimi agaimiya gaꞋawaꞋawatalatalaina, kabiꞋomiyao kadu lakahimiyao leleleya. Boi tuwai-moꞋena Mosese kadu Yaubada bonana ana toꞋawatalatalaina velugadiyao gavaimi aimo tova mulina ginalakayemu-ma higaheye-vagahina. Ada badi higahe amine, meda iya gagahe. Keke mali venuwaꞋata gadalukahihiyeni. \v 23 Ada badi toꞋawatalatalaina higahe vaita Yaubada yana Tovegida Keliso aulolo tagiya gidanuhagana, kadu gidaꞋalika be gidamididi-havagi. Au BanaꞋe gidamiditowamidi faꞋina, miYuda agaideya kadu yoꞋo tulidiyao agaidiya mahalina faꞋina gidalumamala.” \x - \xo 26:23 \xt Af 9:22,28, 22:21 \xt Af 21:30-31 \xt Lu 24:46-47\x* \s1 Fesito be Agelifa Folo yana lugolagola faꞋina buye hiveꞋagahegahe. \p \v 24 Ada au hidedemi Folo tauna gilugolegoleni tu Fesito bana againe gikova agona lakahina gigayo, “Folo, o kabakabaleya. Tova moyaꞋaina buki uhawahawana faꞋina uvekabakabaleya.” \p \v 25 Tu bana Folo gigahe gigayo, “Kauveya Fesito, iya keke gadavekabakabaleya, au nuwanuwa velemona kadu tunutunugina galukahihiyena. \v 26 Kini Agelifa, hida gaitoma ahe uhalamanena faꞋina akufaiweya o againiya ganagaheye-moꞋena, keke tamo gavadi ganasevauyeni. Gaitoma ahe gilakayemu-ma keke hukune gidalakayemu, au kabuꞋavane gilakayemu faꞋina iya gavaita hida gaitoma moyaꞋaina uhalamane-Ꞌowona. \v 27 E, Kini Agelifa, gavaiyami? KaꞋi Yaubada bonana ana toꞋawatalatalaina yadi gahe uvetumaganena? Makewa uvetumaganena ma iya gahalamanena!” \p \v 28 Au bana Agelifa Folo againe gigahe gigayo, “KaꞋi mene o unuwanuwa vaita tova adamoya ya laumamala kaliꞋuhona againe udasiveꞋauyeku-yo Yesu Keliso gadavetumaganeni?” \p \v 29 Bana Folo gigayo, “KaꞋi laumamala kaliꞋuhona o kaꞋi tunugina au aiꞋadi, tu Yaubada againe gaveꞋoꞋola be iya ganuhagana amine kadu oꞋeni unanuhagana, ada moyaꞋaimiyao adamoya yaku gahe wavanevanenegena-ma kadu wananuhagana. Tu keke nuwanuwaku hida bulava kainumula againe omi hinayogomi.” \p \v 30 Hidedemi gigahe-yo bana kini gitowamidi kadu kabemani ada Benisi, kadu moyaꞋaidi badi buye hihiyoto-ma himidi. \v 31 Ada hihobu be buye hiveꞋagahegahe higayo, “Ayoma! Bana hida kalivai-nadi keke tamo gavadi koyona gidafaisewani tu hima gavana hidamiyaluveꞋalikani o kaꞋi deliya hidamiyaseni.” \p \v 32 Ada au Agelifa Fesito againe gigahe gigayo, “KaꞋi bana hida kalivai-nadi keke gidaveꞋoꞋola be Loma Tokaiwabu againe gidakotu digo, adafaiweya kadayauna be gidana.” \x - \xo 26:32 \xt Yo 18:20 \xt Af 25:25\x* \c 27 \s1 Folo tolugaviya hiꞋitaꞋitaveꞋavina-ma buye hiyage \s1 be hinana Loma againe. \p \v 1 Tu Fesito givehimeya be wakeya anayage anana Loma againe fafali ana egana Itali. Givehimeya-yo yana kalivamomo Folo kadu filisina velugadiyao buye hihegenauwedi togiyomatana saꞋeyana againe, ana egana Yuliyasi, be bana ginaꞋitaveꞋavidi. Bana Yuliyasi Loma Tokaiwabu yana ame adi togiyomatana saꞋeyana. \v 2 Ada Adalamitiumi ana waka saꞋeyana againe ayage, wakai-nadi taliya ana melaleya ginanulukuluku Esiya ana fafaliya. Kadu kaliva saꞋeyana gimiyami, ana egana Alisitako, kwanaTesalonaika, medema melala fafali ana egana Masedoniya againe. Ada au bana ime buye ayage be alowoga. \p \v 3 Anauna tu aiyeta anavelu againe Saidoni avaina. Ada bana Yuliyasi Folo ginuwakabubuyena faꞋina gihawahegena be ginahobu tobohiyaneyao ginaꞋitadi, ada badi anaga kadu yana gavaꞋadi nuwanuwana ma hinavelena. \v 4 Kadu ayage Saidoni ahege tu alaka ma bolimana giluveyeveyewama faꞋina, himula ana egana Saifilasi aiwaꞋuna anuveꞋuyena. \v 5 Anauna be fafali ana egana Silisiya ahegena, kadu anauna fafali ana egana Famifiliya ahege tu melala ana egana Maila avaina, medema fafali ana egana Laisiya againe. \v 6 Ada medede againe yama togiyomatana Alekisanidiya ana waka saꞋeyana ginuhagana, medema tova kabiꞋona ginalowoga fafali ana egana Itali againe ginana. Ada au ime giveyagevedamama be alowoga. \v 7 Ada aiyeta gavaiyehi maꞋinuwameyao anauna tu bolimana gilulutunetunema faꞋina, vaita keke amafaiweya Naidasi anavaini. Tu anauna anauna Naidasi liline ayemu tu meda bolimana giluveyeveyewama faꞋina, keke amafaiweya mala wamatane anana. Hidema faꞋina maꞋi anuviviya, himula ana egana Kelita aiwaꞋuna anuveꞋuyena be kabuna ana egana Salamone amine aꞋela anuwaliliuga. \v 8 Au taliya liline anauna tu bolimana faꞋina keke amafaiweya adamadunauna, au maꞋinuwameyao abaluku saꞋeyana avaina, ana egana Abahiwaga Yamumuna, medema melala ana egana Lasiya liline. \p \v 9-10 Tu medede againe aiyeta a gavaiyehi amiyami tu tova yamumuna ahegena, au kaꞋi adanu-havagi digo, yamana au vitana. Mala koyona ana aituha giluvedaꞋufo, faꞋina miYuda yadi tafalolo lakahina ahe gihavaina, tafalolo-nadi againe Koyona ana AbaꞋaiyawela hinuwaꞋuduꞋuduna. Mala koyona ana aituha giyemu faꞋina, bana Folo givenuwaꞋatadi gigayo, “Kaliva, keke kanana. Yadana vitana ma gaꞋayaunena. KaꞋi kanana digo, lokoloko kanaveꞋalugena, waka kanakivekoyona kadu ide kaꞋi tufoida kanaꞋalika.” Hidedemi Folo gigahe. \v 11 Tu togiyomatana Folo yana gahe keke gidavenogaleni, au badi waka ana tovehimeya kadu toniwaka higahe vaita hinana-ma bonadi hiꞋabina. \v 12 Bolimana ana aituheya abahiwaga againe amiyami-ma waka yana miya keke gidalubodani. Hidema faꞋina kaliva tufoidi moyaꞋaidi nuwanuwadi hinatalalaka be hinagaluvaluva kaꞋi Finikesi againe hinana. Finikesi, medema abahiwaga himula ana egana Kelita againe, ada ana abaꞋita keke wabolimaneya au niwalova waꞋamine. Au hidede againe adifaiweya hinamiyami bolimana ana aituheya. \x - \xo 27:12 \xt Af 24:23\x* \s1 Mala koyona hinuhagana. \p \v 13 Tu mala dikudikukuna wabolimaneya gitowa faꞋina, kaliva hinuwanuwa vaita Finikesi againe adifaiweya hinana hinayemu. Au lomu hisilakahina digo Kelita taliyeya-moꞋaya amadubala. \v 14 Aimo keke adana lauva tunugina tu mala koyona ana egana lauhanaga himula amine gilakaꞋela. \v 15 Giyemu waka giꞋabina ada aveꞋetolakalaka-wayoga, keke amafaiweya. Au aꞋilova tu bolimana gibibima. \v 16 Gibibima digo himula kabiꞋona ana egana Koda aiwaꞋune anuwaliliuga. Himula aiwaꞋune anauna tu avegavegala, waka kabiꞋona ataitaina higa adasilakahina ada keke lefo ginayavalini faꞋina. \v 17 Au imolata hivegavegalena tu waka tabone hisilakahini-yo bulava oꞋolina againe waka lakahine hiꞋubibina be keke lefo ginaluyavalini faꞋina. Kadu himatamatauta kaꞋi waka aimo lelega againe ginalaka, lelegai-nadi ana egana Saitasi. Hidedemi himatauta faꞋina naya hikakilina be bolimana waka gibibina. \v 18 Ada mala koyona keke maꞋi gidaꞋaꞋatagoni faꞋina tova anavelu againe hivebutu lokoloko hihebana. \v 19 Tu tova anaveto againe waka ana lokoloko taudiyao nimadiya hihebana. \v 20 Kadu aiyeta a gavaiyehi anauna tu keke maꞋita kauwana adaꞋitani, kadu ibadibadi keke maꞋita adaꞋitani faꞋina haꞋamine haꞋamine anauna ma keke adahalamaneni. KaduꞋe bolimana aimo gimadumadu toyogina tu ime avaita adaꞋalika. \p \v 21 Tu kaliva lauva tunugina keke maꞋi aꞋa hidaꞋuꞋani-yo Folo gitowamidi gigahedi gigayo, “Kaliva, vaita bonaku wadaꞋabini-yo Kelita keke kadahegeni. KaꞋi kadamiya digo, hida lokoloko moyaꞋaina kadu waka keke kadahegedi. \v 22 Tu omi wanogali! WanaꞋasevatu faꞋina keke tamo hakwadi agaideya ginaꞋalika, au wakagaga ginaꞋaluꞋalugena. \v 23-24 Hidema gahalamanena, faꞋina bogi againe yaku Yaubada gahawadavadavana-ma yana tovenuwaꞋata iya agaikuya giꞋela gigahe gigayo, Folo, keke unamatauta. Aimo Loma Tokaiwabu Sisa matane unamidi be ginavedewayaugi. KaduꞋe Yaubada tonuwakabubu faꞋina, au ginanuwakabubuye be keke tamo hakwadi wakeya buye wananauna-ma ginaꞋalika. Au hidedemi yaku Yaubada yana tovenuwaꞋata gigaheku. \v 25 Tobohiyakweyao, hidema faꞋina wanaꞋasevatu. Bana Yaubada gavetumaganena be yana tovenuwaꞋata gigaheku amine, velemoꞋena kananuhagana. \v 26 Ide keke kanaꞋalika tu aimo hai himula saꞋeyana againe bolimana ginalulakahida.” Hidedemi Folo gigahe. \x - \xo 27:26 \xt Af 27:9-10 \xt Af 23:11 \xt Af 28:1\x* \s1 Aiyeta fotini hinu-kawowo tu taliya liline bolimana gibibidi. \p \v 27 Tu bogi fotini ahegedi tu aimo bolimana haꞋamine haꞋamine gibibaidadanema, lehaga againe anauna-ma ana egana Ediliya. Ada bogi nafone imolata hiꞋayaunena taliya saꞋeyana liline ayemuyemu. \v 28 Ada hidema faꞋina hitutuluva be lehaga ana tunuga hiwavana, nimada ana wava foti (40). Himiya kabisona kadu hitutuluva-havagi ada lehaga nimada ana wava teti (30) hinuhagana. \v 29 Au himatauta higayo, “KaꞋi yama waka lai againe ginatula.” Au lomu fowa waka ulene hisehobuyena, ada yadi viviluwa agaidiya hiveꞋoveꞋoꞋola be higa mala gidamadulauna. \v 30 Ada imolata waka kabiꞋona lehageya hisehobuyena higa waka lakahina hidaꞋotayabuyabuna. HiveꞋalololo higayo, “Lomu waka mudune anasehobuyena.” \v 31 Tu bana Folo togiyomatana kadu yana tolugaviya agaidiya gigahe gigayo, “KaꞋi hida imolata keke wakeya hinamiya digo, aimo keke amifaiweya yawayawamiyao wanamiyami, au lehageya wanaꞋalika.” \v 32 Hidedemi gigahe faꞋina, tolugaviya bulava againe waka kabiꞋona hiluhifona-ma hitalagolohina ada au hiveꞋalugena. \p \v 33 Tu mala kabiꞋona ginawedala ma Folo gigaheyaꞋayaꞋalidi be aꞋa hinaꞋana gigayo, “Aiyeta fotini wamiyami yami wamatauta, keke maꞋi aꞋa wadaꞋuꞋani, au mafu gilaumi. \v 34 FaꞋina gaveꞋoꞋolemi toyogina maꞋi aꞋa wadaꞋana. KaꞋi keke wanaꞋa yami faiwala keke, au wanaꞋalika. Tu gagahemi keke tamo hakwadi agaimiya uꞋuna saꞋeyana ginaꞋagolohini.” \v 35 Ada Folo hidemi gigahe-yo, au tauna aꞋa givaina digo moyaꞋaidi matadiya Yaubada againe givesiule, gikihinena be givebutu giꞋa. \v 36 Au moyaꞋaidi hiꞋasevatu be kadu maꞋi aꞋa hiꞋana. \v 37 Ada ime kaliva wakeya amiyami-ma ama kilagalaga 276. \v 38 Ada au moyaꞋaidi hiꞋahiyauwa-yo aꞋa wakeya hidodona-ma lehageya hiꞋiyauyaulena be waka ginaluꞋaihaya faꞋina. \x - \xo 27:38 \xt Af 27:22\x* \s1 Lelega againe waka gitula. \p \v 39 Tu mala gilauna imolata gava himula againe ayemu-ma hifaniyena, tu hukuna saꞋeyana hiꞋitana, ana taliya makamakamina. Ada au hivevai be medede againe waka hinabilakahina. \v 40 Au tufoidi lomu hitalagolohina, kadu tufoidi bulava wayaisi ana siveꞋavina hiyauna. Hiyauna gihavaina, naya waka mudune hisilakahina be bolimana waka ginalutunetunena faꞋina. Ada taliya amine waka ginauna. \v 41 Tu waka lelega againe gitula. Waka muduna giloꞋa, keke adifaiweya hinakakini tu ulena ma lefo lakahina be giluyaweyawelina. \p \v 42 Tu tolugaviya hivevai higa filisina hinaluveꞋalikadi be keke tamo hakwadi taliyeya hinakayolaka-yo hinaꞋota faꞋina. \v 43 Tu togiyomatana nuwanuwana Folo ginalugolegolena faꞋina gihawatadi. Au givehimeya be gaveyao adifaiweya hinakayo, medema hinamidiꞋauhifu be taliyeya hinakayolaka. \v 44 Velugadiyao kayo keke hidahalamaneni-ma ai againe o kaꞋi waka yogona againe hinakiveꞋavina be taliyeya hinalaka. Ada au hidede amine moyaꞋaima taliyeya alaka-Ꞌowoga, keke tamo hakwadi vita gidanuhagani. \x - \xo 27:44 \xt Af 27:22-25\x* \c 28 \s1 Folo yana miyami Molita againe faꞋina. \p \v 1 Tu abavagaveꞋavina againe ahe alaka-yo himula ana egana anogalina higa Molita. \v 2 Ada Molita kaliva veyaveyaodiyao ada hihinekalikaliyema be hilusiuleyema, ada ai hikulina be anavevala faꞋina wehi buye gilugaga againe ime avekwadudu. \v 3 Ada bana Folo gina ai giwahi be yana itava ai giꞋalaꞋalata againe gidahegelakahina ma oloto koyona givalaꞋinena faꞋina giyemu, ada nimane giꞋaiyovaga tu gikudaveꞋavina. \v 4 Ada badi Molita kaliva oloto Folo nimane gikudaveꞋavina-ma hiꞋitana againe, buye hiveꞋagahegahe higayo, “Ha! hida kaliva makewa toluveꞋalika, ada keke lehageya gidatowaꞋalika tu adamoya higa yana dewa ana laufata viviluwa nimane alika ginanuhagana.” \v 5 Tu Folo oloto gilukakina be ai againe gibeꞋu, ada keke tamo vita gidanuhagani. \v 6 Tu badi kaliva hilulubodena hivaita wowona gidatubuga o kaꞋi gidamaduꞋalika. Au hilulauboda hilulauboda tu keke tamo gavadi bana againe gidalakayemu faꞋina nuwanuwa tulina nuwadi giꞋafolena, ada higayo, “Bana hidevama kadu viviluwa saꞋeyana.” \p \v 7 Tu kaliva saꞋeyana gimiyami, ana egana Fabiliyo, himulai-nadi ana tovehimeya, ada bana yana babi liline taliyeya ime alaka. Ada bana yana manuweya givegaꞋaulema-yo aiyeta tohiye yana nuwakabubu againe amiyami. \v 8 Ada tamana giꞋaulolo ana iviya gidauda, wowona vaita ai kadu kamona gihiwahegena lakahina. Au Folo toꞋaulolo againe giluku ada giveꞋoꞋoleni-yo nimana bana againe gisena be gisiveyawana. \v 9 Bana giyamumu-yo kadu toꞋaulolo moyaꞋaidi medema himulai-nadi againe himiyami-ma hivebutu hiꞋelaꞋela, ada yadi yamumu hinuhagana. \v 10 Kadu nuwakabubu moyaꞋaina hivelema, ada muliya akidewadewa be anayage ana toveya, amaga ama gufa yadi nuwakabubu hidodona. \x - \xo 28:10 \xt Mk 16:18 \xt Af 14:11\x* \s1 Folo yanana Loma againe faꞋina. \p \v 11 Au Molita againe vaikohi tohiye amiyami tu waka saꞋeyana againe ayage be alowoga. Wakai-nadi ma melala ana egana Alekisanidiya againe gitauya be himulai-nadi againe gimiyami bolimana ana aituheya. Ada waka ana egana Viviluwa Natuluga. \v 12 Au wakeya anauna tu melala ana egana Sailakusi againe ayemu be ahobu aiyeta tohiye amiyami. \v 13 Kadu ayage-havagi be anauna tu melala ana egana Legiumi againe ayemu. Bogi ada mala gilauna mala dikudikukuna giyemu, ada au aiyeta luhei ahegedi-yo melala ana egana Futiyolai againe ayemu. \v 14 Ada medede againe tovetumagana tufoidi anuhagadi be higahe faꞋina badi agaidiya awakawaka tafalolo saꞋeyana. Ada ahegedi tu ana Loma tufone alakayemu. \v 15 Tu badi tovetumagana Loma againe valeyama hinogalina au hilowoga be hinamaduvegaꞋaulema. Tufoidi abavagaꞋauta ana egana Afiyo againe aveꞋanauhaga. Kadu tufoidi melala ana egana Abamiyami Tohiye againe aveꞋanauhaga. Ada Folo giꞋitadi-yo Yaubada againe givesiule ada giꞋasevatu. \s1 Folo Loma againe miYuda agaidiya gilumamala. \p \v 16 Tu Loma alakayemu againe, kabemani Folo hihawahegena be manuwa saꞋeyana againe anakaibe ginamiyami, tu tolugaviya saꞋeyana giꞋitaꞋitaveꞋavina be keke ginaꞋota faꞋina. \v 17 Ada au Folo aiyeta tohiye gimiyami tu miYuda yadi tonagona Loma againe gikovavagaꞋauhidi. Ada ahe hivagaꞋauta againe gigahedi gigayo, “Tobohiyakweyao, iya keke tamo gavadi koyona gadafaisewani, keke. Keke yada yoꞋo agaidiya gadakoyo, kadu keke yada dewa bwanenedeyao hivehawaleda-ma gadahawavekoyoyeni. Keke gadakoyo nonogana miYuda Yelusalema againe hikiveꞋaviku be miLoma agaidiya hihegenauweku. \v 18 Au badi hivedewayaugiku tu gavadi koyona gafaisewani-yo alikeya hidahegeku-ma keke tamo hidanuhagani faꞋina nuwanuwadi hinayauku be ganana. \v 19 Tu badi miYuda higahedi be keke hinayauku, faꞋina eda saꞋeyanaga againe akufaiweya ganana, higa gaveꞋoꞋola be Loma Tokaiwabu Sisa againe ganakotu. Hidedemi gaveꞋoꞋola tu keke vaita tamo gavadi faꞋina tauku yaku yoꞋo bana matane gadahawavekoyoyedi, keke. \v 20 Ada hida gaitoma iya agaikuya gilakayemu faꞋina omi gakovavagaꞋauhimi be buye kanalukahihi. Au adamoya yogoyogoniku waꞋitaku. BanaꞋe ide miIsileli kabodabodana be ginakibababaleda amanadi iya gavetumaganena faꞋina, hida bulava kainumula againe yogoyogoniku gamimiyami.” Hidedemi Folo miYuda yadi tonagona gigahedi. \p \v 21 Tu badi higahena higayo, “Keke tamo leta o faꞋiniya Yudiya againe hidaꞋetoladini-yo adanuhagani, kadu keke tamo hakwadi tobohiyama saꞋeyana medede againe gidatauya be gidaꞋela-yo o faꞋiniya gidavenuwaꞋatama, o kaꞋi gidahawavekoyoye. \v 22 Tu ime nuwanuwama ya nuwanuwa ananogalina, faꞋina ahalamanena kaliva fafali moyaꞋaina agaidiya hida Yesu kwanaNasaledi yana yoꞋo badi agaidiya o uluku amanadi hiꞋawalavedi.” Hidedemi higahe. \x - \xo 28:22 \xt Af 26:32 \xt Af 26:6\x* \s1 Folo yana laumala anavelu Loma againe. \p \v 23 Hidemi higahe tu tova hisena be Folo againe hinavagaꞋauta-havagi. Ada tovai-nadi giyemu againe, yoꞋo keke kabiꞋona bana againe hivagaꞋauta. Yana kivetuvetunu malalauga givebutu be ginunauwena mala gibogi, ada Yaubada yana yoꞋogaga ana luku faꞋina gilumamaledi. Gigaluvaluva be yana gahe Yesu faꞋine velemoꞋena ma ginaseyemaunena be badi hinavetumaganena faꞋina. Ada Mosese yana buki-vehimeya againe kadu Yaubada bonana ana toꞋawatalatalaina velugadiyao yadi etoladi agaidiya bonai-nadi giyakahina, au badi Yesu faꞋine gavaimi higahegahe-ma giyakahina. \v 24 Ada tovanenega tufoidi higahe higayo, “Au wona velemoꞋena,” ada hivetumaganena. Tu tufoidi ma keke nuwanuwadi hinavetumaganeni. \v 25 Au buye hivekwageya ada hivebutu hilowolowoga tu Folo yana gahe saꞋeya-moꞋena badi gilukahihiyedi gigayo, \q1 \v 26 Unana be hida yoꞋo miIsileli unagahedi unagayo, \q1 Tova moyaꞋaina Yaubada bonana wananoganogalina \q1 tu keke halamana wanavaini. \q1 Kadu wanaꞋitaꞋitana tu keke wanaꞋitahalamaneni. \q1 \v 27 Au hida yoꞋo taudiyao nuwadi hikivefanina, \q1 tagadi hiꞋivekuluna, matadi hikiveꞋuyuyuna. \q1 Keke hidahawahegedi be matadi ganakivemahalini, \q1 o kaꞋi tagadi ganakifoleni o nuwadi ganakiyauni. \q1 Au keke nuwanuwadi Iya agaikuya hinahagaviladi \q1 be ganakiveyamumudi faꞋina. \m Au hidedemi Yaubada bana Aiseya awane gigahe. \p \v 28 Ada hidede amine Folo Yaubada bonana giyakahini-yo kadu gigahedi gigayo, “Au nuwanuwaku wanahalamane-hagihagiyena Yaubada ahe givehimeya be yoꞋo tulidiyao yana kibababala faꞋina hinanogalina, ada au badiꞋiyao amanadi hinavenogalena.” [ \v 29 Ada hidede amine gigahe-yo badi miYuda hivebutu hilowolowoga tu yana gahe faꞋina buye hivekwavekwageya.] \p \v 30 Tu bana Folo medede againe gimiyami malamala luhei. Kadu manuwa gimiyamiyanina-ma fatana tauna giseusena, ada gaveyao moyaꞋaidi hiꞋela be hinaꞋitana medema yana wavemwamwala gilusiuleyedi. \v 31 Yaubada yana yoꞋogaga ana luku faꞋina gilumamaledi, kadu Kaiwabu Yesu Keliso faꞋina givehawaledi, ada au yana waꞋasevatu gilukahihi ada keke tamo hakwadi gidahawatani. Au hidede amine. \x - \xo 28:31 \xt Ais 6:9-10 \xt Af 13:46\x*