\id MRK Vidunda Bible Version \ide UTF-8 \h Malichi \toc1 Mbuli Inojile yandichigwe na Malichi \toc2 Malichi \toc3 Mal \mt2 Mbuli Inojile vyoyandichigwe na \mt1 Malichi \imt Chilongole \ip Mbuli Inojile vyoyandichigwe na Malichi ndo imwe mwa vitabu vine viwele mli Ilagano Linyale lilingusima mbuli ya ukomu wa Yesu Kilistu. Chila chimwe changuchemigwa Injili ilinguzeleka kota Mbuli Inojile. Navyandichigwa na Matei na Malichi na Lukasi na Yohana, Yesu loyabagame. Mbuli Inojile yandichigwe na Malichi ndo fupi kuli zeng'ha zine. Nayangukundigwa kota ndo Injili ya mwaluko kwandichigwa kuli mhela wa makumi sita na gahano mbaka makumi saba kulawila loyavumbuche Yesu. Wasomile wenji wangutawiza kota nayandichigwa ako Loma kwa chiwalo cha kuwakangaza nhumbula wanhu walingumkunda Kilistu ako Loma. \ip Malichi kahi yazeleche kota Yohana Malichi, nayali yochilongoza na Paoli na Banaba, ila wayage nawamona hawele wa kukundigwa hala hoyebagule mli majendo ga hewo ga chiutumigwa (Madito 13:13). Hamba Malichi kangwinula majendo hamwe na Banaba (Madito 15:39). Malichi nayali kahi munhu wa behi ng'hatu na Petili (1 Petili 5:13). Hanga Malichi nahawele mlolezi kwa ukomu wa Yesu Kilistu, wasomile wangukunda kota Malichi nakandika menji ga ulolezi wa Petili na ulolezi wa Petili ndo msisi kuli Mbuli Inojile yandichigwe na Malichi. Mli Mbuli Inojile ya Malichi, heye nakasima mbuli ya ulanguswa na malanguso ga Yesu kuli mhela wa kuduma. \iot Gali mgati \io Malichi kanguchizelesa chitabu kuli (1:1-13). \io Hamba Malichi kangusima mbuli ya mijito ja Yesu mhela loyali Galilaya (1:14-8:21). \io Hamba kangulonga mbuli ya majendo ga Yesu kuza Yelusalemu (8:22-10:52). \io Malichi kangugomanjiza kwa kwandika mbuli ya Yesu loyawele Yelusalemu na mbuli ya kubagama kwa heye na kuzilipuka (11:1-16:8). \c 1 \s Kudamla kwa Yohani Mbatiza \r (Matei 3:1-12; Lukasi 3:1-18; Yohana 1:19-28) \p \v 1 Ayi ndo Mbuli Inojile ya Yesu Kilistu Mlohozi, Mwana wa Nguluwi. \v 2 Nayaluka kota vyoyandichigwe mli chitabu cha mloli Isaya, \q “Nguluwi nakalonga, ndomigala msenga wa heni yakulongole, \q yula yokugongomanyila nzila ya hegwe. \v 3 Munhu kanguyoweleza kugunuche, \q Mgongomanyileni Mkulu nzila ya heye, mgolole nzila ya heye ya kukola!” \p \v 4 Yohani Mbatiza nakalawila kugunuche, yodamla kota, wanhu weng'ha mumgalamchile Nguluwi na kubatizigwa leka Nguluwi yawosele gehile ga hewo. \v 5 Wanhu kulawa nzingo zeng'ha za Yudeya na wenyeng'haye weng'ha wa Yelusalemu nawamlutila, nawalonga gehile gowaditile, na heye nakawabatiza kuli lwanda lwa Yolodani. \p \v 6 Yohani nakavala nguwo ihonigwe kwa milaika ja ngamiya, yakowele isali lya igozi mchuno. Nayali yolya nzije na hanombwa. \v 7 Nakadamla yolonga, “Munhu yalinguya kumbele kwa heni, kowa mkulu kwa heni, heni sijeza kinamiza na kudohola ng'weso za makwamba ga heye. \v 8 Heni ndanguwabatiza kwa mazi, ila heye kowabatiza kwa Muhe Yelile.” \s Kubatizigwa na kujezigwa kwa Yesu \r (Matei 3:13-4:11; Lukasi 3:21-22; 4:1-13) \p \v 9 Mhela wuwo Yesu nakafika kulawa Nasaleti muisi ya Galilaya, na Yohani nakambatiza kuli lwanda lwa Yolodani. \v 10 Baho du naloyalawile mmazi, nakona ulanga ugubuche, na Muhe Yelile yomdulichila kota ng'hunda. \v 11 Lizi Iihulikwa kulawa kilanga, “Hegwe ndo mwanangu ndikuganile, nojezwa na hegwe.” \p \v 12 Baho du Muhe Yelile nakamdita yalute kugunuche, \v 13 ako nakekala mazuwa makumi gane yojezigwa na Limazoga. Migongolo ja kisolo najali kuko, na wahilisi wa kilanga waza kumtanza. \s Yesu kanguwachema walowa somba wane \r (Matei 4:12-22; Lukasi 4:14-15; 5:1-11) \p \v 14 Yohani loyawohigwe mchinweng'ho, Yesu nakaluta isi ya Galilaya, yodamla Mbuli Inojile ya Nguluwi. \v 15 Nakalonga, “Mhela naufika. Undewa wa Nguluwi wa habehi! Mwesa mumgalamchile Nguluwi, muikunde Mbuli Inojile na muibochele.” \p \v 16 Yesu loyali yojenda mfungo mwa ilamba lya Galilaya, nakawona wavula somba weli, Simoni na Andeleya mdodowe Simoni, wovula somba na utandawala.\fig Munhu yalinguvula somba na utandawala|src="07 Fishing.jpg" size="col" ref="1:16"\fig* \v 17 Yesu nakawalonjela, “Mmbinze nani ndowaditani hemwe muwe wavula wanhu.” \v 18 Baho waleka utandawala wa hewo wamuwinza. \v 19 Loyalutile hamwando nakawona wanage Sebedayo Yakubu na Yohani. Nawali mgati mwa itumbwi wowika goya utandawala wawo. \v 20 Baho du Yesu nakawachema, na hewo wamleka mhaza wa hewo Sebedayo muli itumbwi hamwe na wakolamijito, nawamuwinza. \s Munhu yawele na chijeni chihile \r (Lukasi 4:31-37) \p \v 21 Nawafika kuli muji wa Kapanaumu, naloifichile Zuwa lya Kwesela, Yesu nakenjila mung'handa ya kusalila, nakaluka kulangusa. \v 22 Wanhu weng'ha wekala wabubuwale na gala goyali yolangusa, mina nahali yolangusa kota walangusa wa malajizo ga Musa, ila nayali yolangusa kwa ludali. \p \v 23 Baho nakenjila munhu mula kuli ng'handa ya kusalila yawele na chijeni chihile, \v 24 nakachemeleza lizi, “Kuna choni na hetwe, hegwe Yesu wa Nasaleti? Nakuya kutudumya? Tuvizela hegwe kwa whaani, hegwe kwa msenga Yelile yatumigwe na Nguluwi.” \v 25 Yesu nakaching'hanuchila acho chijeni chihile yolonga, Nyamalile! “Mlawe munhu ayu.” \v 26 Hamba chila chijeni chihile chimtigisatigisa ayo munhu, nakalila kwa lizi likulu, hamba chimlawa munhu yula. \v 27 Wanhu wesa wawele ahala honhu, nawali wabubuwale, naweuza, “Mbuli zachi azi? Aga ndo malanguso majenzi, munhu ayu kana ludali mbaka lwa kuvilonjela vijeni vihile, navyo vyangumhulichiza.” \v 28 Mbuli azi za Yesu nazenela kweng'ha kuli isi ya Galilaya. \s Yesu kanguwalohola wenji \r (Matei 8:14-17; Lukasi 4:38-41) \p \v 29 Yesu na walanguswa wa heye, hamwe na Yakubu na Yohani, nawalawa kuli ng'handa ya kusalila, nawaluta mbaka kuli ng'handa ya Simoni na Andeleya. \v 30 Mamo wa mdala wa Simoni nayali yotamika yawasile muchinhanda. Yesu loyafichile nawamlonjela mbuli ya ayo mtamwa. \v 31 Yesu nakamlutila ayo mamo, nakamibata moko nakamwinula. Baho utamwa umleka nakaluka kuwawichila chilyo. \p \v 32 Matinazo, isanya lolizinjile, nawamigalila Yesu watamwa weng'ha na munhu yawele na chijeni. \v 33 Wanhu weng'ha wa muji ula nawekungajiza kunze kwa lwizi. \v 34 Na heye Yesu nakawosela wanhu wenji wawele na matamwa menji, na nakawinga vijeni vinji, ila havikundize vijeni kulonga chinhu mina vyali vimzelele kota heye ka whaani. \s Yesu kangudamla kula Galilaya \r (Lukasi 4:42-44) \p \v 35 Hamitondo, kung'hali lufuku, Yesu nakalawa, nakaluta honhu ha uyeng'ha kumlanda Nguluwi. \v 36 Hamba Simoni na wayage nawaluta kumpala koyali. \v 37 Lowamuwene, wamlonjela, “Chila munhu kangukupala.” \v 38 Yesu nakawalonjela, “Tucheni tulute honhu hanji hali habehi ndikadamle Mbuli Inojile ako kahi, mina acho ndo chingale.” \v 39 Hamba nakoka kaluta yojenda isi yeng'ha ya Galilaya, yodamla mng'handa za kusalila Mbuli Inojile kuno yolavya vijeni vihile. \s Yesu kangumlohola munhu yawele na uswema \r (Matei 8:1-4; Lukasi 5:12-16) \p \v 40 Munhu yumwe yawele na uswema nakamlutila Yesu, kafugama, nakamlanda na kumlonjela, “Wone ulingugana kombusila utamwa wondilingugula.” \v 41 Yesu kamonela isungu, nakagolola moko wa heye, kamdoliza na kumlonjela, “Ndangugana uhovujigwe!” \v 42 Baho du utamwa wa chipata umleka munhu ayo, nakahovujigwa. \v 43 Hamba Yesu nakamlonjela yula munhu yoche, kuno yomlajiza, \v 44 nakalonga, “Ulole uleche kumlonjela munhu yoneche mbuli ayi, ila ulute ukelajile kwa mtambika mkulu kota vyoyalajize Musa, wakukagule na walavye ulolezi kota nakuhovugwa. Hamba ulavye nhambiko kwa kulajila kota uwa mkomu.” \v 45 Ila yula munhu kaluta, kweneza mbuli ayo kweng'ha na kulonga mbuli nyinji. Yesu nakalemwela kwinjila muji woneche yokoneka, imgana kikala kunze, honhu ha uyeng'ha. Ahyo, wanhu nawamlutila kulawila kweng'ha. \c 2 \s Yesu kangumlohola munhu yaziliche \r (Matei 9:1-8; Lukasi 5:17-26) \p \v 1 Logakolile mazuwa mado, Yesu nakahiluka Kapanaumu wanhu nawahulika kota nakahiluka hakaye. \v 2 Wanhu wenji nawoya wamema mluga nakwali hela honhu ha kukola kuluta hali lwizi. Yesu nayali yodamla usenga wa heye, \v 3 mhela awo wanhu wane nawoya, wamigale munhu kwa Yesu, yumwe yaziliche. \v 4 Ila kwa vila wanhu nawali wenji, nawalemwela kumgala habehi na Yesu. Ahyo, nawatubula kuchanya kuchinduwiko honhu hoyawele Yesu. Lowatubule honhu, wamdulisa ayo munhu yawele yawasile mumcheka. \v 5 Yesu loyawene vyowawele na makundo, nakamlonjela ayo munhu yaziliche. “Mwanangu, kusilwa gehile gouditile.” \p \v 6 Wamwenga wa walangusa wa malajizo ga Musa, nawawele ahala honhu, nawenjilwa na majesa mnhumbula mwawo, \v 7 Munhu ayu “Lekachoni ayu kangulonga hino? Kangumkovula Nguluwi! Kuduhu munhu yawele na ludali lwa kumusila munhu gehile, ila Nguluwi yaliyeka.” \v 8 Yesu nakavizela gala gowali wochijesa, nakawalonjela, “Lekachoni mwangijesa ahyo mnhumbula za hemwe? \v 9 Lilikohi liwele ubewe, kumlonjela ayu munhu yaziliche, ‘Kusilwa gehile ga hegwe,’ Ama kumlonjela, ‘Winuche! Uhole mcheka ujende?’ \v 10 Lelo ndangugana mvizele kota heni Mwana wa Munhu ndina ludali lwa kuwosela wanhu gehile muisi.” Aho nakamlonjela yula munhu yaziliche, \v 11 “Ndangukulonjela wime, uhole mcheka wako ulute kaye.” \v 12 Wanhu weng'ha nawali womlola ayo munhu. Ayo mtamwa kenuka, nakahola mcheka wa heye kaluta kaye. Wanhu weng'ha nawabubuwala na kumtogola Nguluwi kuno wolonga, “Hatunayona mbuli kota ayi.” \s Yesu kangumchema Lawi \r (Matei 9:9-13; Lukasi 5:27-32) \p \v 13 Yesu nakahiluka kahi hafungo mwa ilamba lya Galilaya. Lung'hongola lwa wanhu nalumlutila, na heye kaluka kuwalangusa. \v 14 Loyali yokola, kamona Lawi mwanage Alufayo, yekalise mchituka cha kodi, Yesu nakamlonjela, “Umbinze!” Lawi kenuka, kamuwinza. \p \v 15 Hamba, Yesu nayali yolya chilyo mng'handa ya Lawi, wakongoza kodi weng'ha na awala wawele na gehile, waliwolya hamwe na Yesu na walanguswa wa heye, nawali wenji wamuwinzile Yesu. \v 16 Walangusa wa malajizo ga Musa wala nawawele Mafalisayo, lowamuwene Yesu yolya na wanhu wawele na gehile na wakongoza kodi, wawauza walanguswa wa heye, walonga, “Lekachoni kangulya na wadita gehile?” \v 17 Yesu vyoyawahuliche nakawalonjela, “Wanhu wawele wakomu hawalingumlapa mteleka mikwandi, ila wawele watamwa. Suyile kuwachema wanhu wala watanganiche, ila mbuya kwa wanhu wawele na gehile.” \s Mbuli ya kwesela kulya \r (Matei 9:14-17; Lukasi 5:33-39) \p \v 18 Mhela umwe walanguswa wa Yohani na walanguswa wa Mafalisayo nawali wokwesela kulya. Wanhu nawoya, nawamuuza Yesu, “Lekachoni walanguswa wa Yohani na wa Mafalisayo nawali wokwesela kulya, ila walanguswa wa hegwe hambe wesele kulya?” \v 19 Yesu nakawedichila, “Yalalikwe kuli mnvina ya kuhesa, kokwesela ndaze kulya wone yawe hamwe na mkasano? Hebu! Mhela weng'ha hoyowa hamwe na mkasano hokwesela kulya hebu. \v 20 Mhela wokwiza hala mkasano hoyokusigwa kuli hewo, mhela awo ndo wokwesela kulya. \p \v 21 “Haduhu munhu yoweza kuhona chibende chinyale kuli nguwo ya katali. Wone yadite ahyo, achila chibende chinyale choswina kulawa kuli yila nguwo ya katali, ileka ugazi ukulu. \v 22 Munhu hambe yajele divai ya lehano kuli chizombe cha igozi cha katali, wone udite ahyo divai aila yotula achila chizombe cha igozi cha katali, divai na chizombe cha igozi chila vyotajigwa. Iwaga hino, uwiche divai mli chizombe cha igozi chinyale.” \s Mkulu wa Zuwa lya Kwesela \r (Matei 12:1-8; Lukasi 6:1-5) \p \v 23 Nalyali Zuwa lya Kwesela Yesu nayali yokola na walanguswa wa heye kuli migunda ja wanhu jiwele na ngano, wopulula miso wolya. \v 24 Mafalisayo nawalonga, “Ulole, walanguswa wa hegwe wanguwifya wangudita chohachikundigwe kudita Zuwa lya Kwesela?” \v 25 Yesu nakawalonjela, “Hambi hamsomile Daudi na wayage navyowaditile mhela lowali na nzala? \v 26 Heye nakenjila mng'handa ya Nguluwi, nakalya jila mibumunda jiwichigwe kumwando kwa Nguluwi. Mbuli ayi naikoleka mhela Abiatali naloyali mtambika mkulu. Na ndo watambika waliyeng'ha nawakundizwe kulya mibumunda ajo. Ila Daudi nakajilya na nakawapa wayage kahi.” \v 27 Hamba Yesu nakawalonjela, “Zuwa lya Kwesela naliwichigwa kwa chiwalo cha wanhu, haiwele wanhu kwa chiwalo cha Zuwa lya Kwesela. \v 28 Ahyo Mwana wa Munhu ndo Mkulu wa Zuwa lya Kwesela na kana ludali lwa alyo Zuwa lya Kwesela.” \c 3 \s Munhu yawele na moko uziliche \r (Matei 12:9-14; Lukasi 6:6-11) \p \v 1 Yesu nakenjila kahi mng'handa ya kusalila nakwali na munhu yawele na moko uziliche. \v 2 Wanhu wamwe nawali wopala chinhu cha kumvilizila Yesu, nawali womlola kodita choni kwa ayula munhu yawele na moko uziliche, komlohola ama hebu vyoiwele Zuwa lya Kwesela. \v 3 Yesu nakamlonjela ayula munhu yawele na moko uziliche, “Uye hano hamwando.” \v 4 Hamba Yesu nakawauza wanhu wala, “Malajizo ga hetwe gangutukundiza ndaze kudita Zuwa lya Kwesela? Kudita mbuli inojile ama kudita mbuli yihile? Kulohola ukomu wa munhu ama kukopola?” Ila hewo nahawalonjile chinhu. \v 5 Aho nakawalola weng'ha kuno yazudile, nakawa na masinzo kwa vila navyowawele na nhumbula zihile. Hamba nakamlonjela ayula munhu yawele na moko uziliche, “Ugolole moko wa hegwe!” Na heye nakagolola moko na baho uwa mkomu kahi. \v 6 Baho Mafalisayo nawalawa kunze, nawalongasa hamwe na wanhu wa chilundo cha Helodi ndaze vyowomdumya Yesu. \s Ikugusi lya wanhu hafungo mwa ilamba \p \v 7 Yesu nakoka aho hamwe na walanguswa wa heye, nakaluta hafungo mwa ilamba, na lung'hongola lwa wanhu lumuwinza. Wanhu awo nawali walawile kuli isi za Galilaya na Yudeya, \v 8 na miji ja Yelusalemu na Idumea, kumwambu mwa lwanda lwa Yolodani na Tilo na Sidoni. Lung'hongola alo lwa wanhu nalumlutila Yesu kwa vila naluhulika mbuli nyinji nazoyali yaditile. \v 9 Yesu nakawalonjela walanguswa wa heye wamuwichile goya itumbwi limwe, leka lung'hongola lwa wanhu waleche kummemelela. \v 10 Nayali yawosile matamwa wanhu wenji, na watamwa weng'ha nawali wofyela wogana wamdolize. \v 11 Wanhu wawele na vijeni vihile lowamuwene, nawetoza kumwando kwa heye na kuchemeleza kwa lizi, “Hegwe kwa Mwana wa Nguluwi!” \v 12 Ila Yesu nakawalonjela kwa kuwang'hanuchila waleche kuwalonjela wanhu kota heye kawhaani. \s Yesu kanguhagula walanguswa kumi na weli \r (Matei 10:1-4; Lukasi 6:12-16) \p \v 13 Yesu nakoka nakakwina kuchidunda nakawachema wala yawaganile. Na hewo nawamlutila, \v 14 nakawahagula kumi na weli, nakawachema watumigwa. Nakawalonjela, “Ndiwahagulani hemwe muwe hamwe na heni, hamba ndowalajiza mlute kuwadamlila wanhu Mbuli Inojile. \v 15 Mowa na ludali lwa kuwinga vijeni.” \v 16 Awa ndo kumi na weli yawahagule, Simoni yula Yesu yampele itagwa lya Petili, \v 17 na kahi Yakubu na Yohani wanage Sebedayo. Yesu nakawapa awa wana weli itagwa Boanelige, izeleche “Wanalubumo.” \v 18 Na kahi Andeleya na Filipo na Batolomeo na Matei na Tomasi na Yakubu mwanage Alufayo na Simoni yalawile Kanaani na Tadayo \v 19 na Yudasi Isikalioti yambelenhuche Yesu. \s Yesu na mkulu wa Limazoga \r (Matei 12:22-32; Lukasi 11:14-23; 12:10) \p \v 20 Hamba Yesu nakaluta hakaye hake, kahi wanhu nawamema mbaka Yesu na walanguswa wa heye, nawalemwela kuwa mhela wa kulya. \v 21 Wang'holoze vyowahuliche ago, nawaluta kumhola kwa vila wanhu nawalonga kota kapunganika. \p \v 22 Walangusa wa hewo wa malajizo ga Musa walawile Yelusalemu nawalonga, “Kana chijeni chihile chilinguchemigwa Belisebuli! Ayo ndo mkulu wa vijeni, na heye ndo yalingumpa ludali lwa kusa vijeni vihile.” \v 23 Yesu nakawachema na kwaluka kuwalonjela kwa nhelo, kalonga, “Yowa ndaze Limazoga limuwinje Limazoga miyage? \v 24 Wone undewa umwenga wogawanuka vilundo vilingitwanza, undewa awo hauweza kikala. \v 25 Kahi, wone ivyazi ligawanuche keli, lilingitowa, ivyazi alyo halichikala lyosumigwa. \v 26 Wone undewa wa Limazoga ugawanuche chilundo, hauchikala, lelo wokwaga ng'hatu. \p \v 27 “Kuduhu munhu yokwinjila mng'handa ya munhu yawele na mong'ho kumsukula vinhu vyeng'ha ne kumuwopa ayo yawele na mong'ho na ng'weso hafungo, aho ndo koweza kumsukula vinhu vya heye. \p \v 28 “Ena ndanguwalonjelani ndikomya, Nguluwi kowosela gehile gawo geng'ha na kukovula kwa hewo kweng'ha, \v 29 ila yalingumkovula Muhe Yelile, ayu hokusilwa gehile ga heye ng'oo, kwa vila kawifya, kana wihe wa mazuwa gose.” \v 30 Yesu nakalonga ago, kwa vila nawali womlonga “Kana vijeni vihile.” \s Mamo na wang'holoze Yesu \r (Matei 12:46-50; Lukasi 8:19-21) \p \v 31 Hamba mayake Yesu na wang'holoze nawoya ahala honhu, hoyali yolangusa Yesu, nawema kunze, nawamlajiza munhu yenjile mng'handa yakamcheme. \v 32 Wanhu nawali wamemile kwa heye. Lelo wanhu nawamlonjela, “Mayako na wang'holozo wa kunze wangukupala hegwe.” \v 33 Yesu nakamlonjela, “Mayangu na wang'holozangu ndo whaani?” \v 34 Aho nakawalola awala wekale ahala honhu, nakalonga, “Mlole! Awa ndo mayangu na wang'holozangu. \v 35 Munhu yoneche yawelingudita goyalingugana Nguluwi ayo ndo mng'holozangu na lumbulyangu na mayangu.” \c 4 \s Nhelo ya mnyalaji \r (Matei 13:1-9; Lukasi 8:4-8) \p \v 1 Yesu nakaluka kuwalangusa wanhu hafungo mwa ilamba. Wanhu wenji nawammemelela mbaka naimgana yenjile mitumbwi na kikalisa. Wanhu weng'ha nawali wekale musangalaza hafungo mwa ilamba. \v 2 Nayali yowalangusa menji kwa nhelo, na kuli malanguso ga heye nakawalonjela, \v 3 “Mhulichize, mnyalaji nakaluta kunyala nyhadikwa. \v 4 Loyali yonyala nyhadikwa, zinji nazigwa mnzila, videje vyuya vidobola vilya. \v 5 Zinji nazigwa honhu hawele na italawe, hawele hela misanga minji. Nazota himahima kwa vila misanga najali michefu. \v 6 Isanya lolilawile, zilakala na kwa vila mizabi najali mchanya mchanya hela, zikala. \v 7 Zinji nazigwa hali migodi ja miwa, na jila miwa jikula zipilinjila zila nyhadikwa nazo hazilelile nyhule. \v 8 Ila zinji nazigwa hali misanga jinojile, zota zikula zilela imwe mala makumi gadatu, na imwe mala makumi sita na imwe mala miya.” \v 9 Yesu nakawalonjela, “Yawele na makutu ga kuhulika na yahuliche.” \s Malanguso ga mnyalaji \r (Matei 13:10-17; Lukasi 8:9-10) \p \v 10 Yesu vyoyaponile yeka, wamwe wa wala wamhuliche nawamlutila hamwe na wala kumi na weli, nawamuuza mbuli ya ayo nhelo. \v 11 Na heye nakawalonjela, “Hemwe mpegwa kuuzela uviso wa undewa wa Nguluwi, ila wanji wala wawele kunze wolonjelwa chila chinhu kwa nhelo, \v 12 leka, \q “ ‘Walole ng'hatu, ila waleche kona. \q Wahuliche ng'hatu, ila waleche kuvizela. \q Nawahadite ahyo, wahamhiluchile Nguluwi, \q na heye yahawosele gehile ga hewo.’ ” \s Yesu kangutang'hula nhelo wa mnyalaji \r (Matei 13:18-23; Lukasi 8:11-15) \p \v 13 Hamba Yesu nakawalonjela, “Ndaze, hemwe hamuizelele nhelo ayi? Modita ndaze lelo, kuizela nhelo yoneche yila? \v 14 Mnyalaji kangunyala ulonzi wa Nguluwi. \v 15 Wanhu wanji ndo kota zila nyhadikwa zinyaligwe mnzila hawele ulonzi hounyaligwe. Ila bahala du lowohulika, Limazoga lyuyaga na kusa ulonzi awo unyaligwe mgati mwa hewo. \v 16 Wanhu wanji ifanda kota nyhadikwa inyaligwe hali italawe. Baho du lowouhulika awo ulonzi, hubochela kwa kusangalala ng'hatu. \v 17 Ila hambe uwenjile na kuwa na mizabi mgati mwa hewo, hulutilila kibatilila hado hela, na mhela wa ugayo ama wihe houlawila kwa mbuli ya ulonzi awo, baho wangugozola. \v 18 Wanhu wanji ndo kota zila nyhadikwa zigwile hali migodi jiwele na miwa. Ahyo ndo kiwhana na wanhu wala walinguhulika awo ulonzi, \v 19 ila lunhwinhwi lwa isi ino na kunojezwa na lufufu na maya kuwenjila na kuwifyanga ulonzi awo, nawo haulela mafuza. \v 20 Ila wanji ifanda kota zila nyhadikwa zinyaligwe kuli misanga jinojile. Awa wohulika ulonzi awo, woubochela, wolela mafuza, wanji mala makumi gadatu, na wanji mala makumi sita, na wanji mala miya imwe.” \s Chenje chigubikwe \r (Lukasi 8:16-18) \p \v 21 Yesu nakalonga kahi, “Ndaze, wanhu nawawesaga chenje na kigala mng'handa na kugubika na chidoto ama kuwika mlukweme? Hebu! Nawawikaga honhu ha kuwichila chenje. \v 22 Chila chinhu chivisigwe chowichigwa hazelu na chila chinhu chigubikwe chogubuligwa. \v 23 Ahyo, yawele na makutu ga kuhulika yahuliche.” \p \v 24 Nakawalonjela kahi, “Mhulichize goya chomhulika! Chipimilo chichila chomlinguwapimila wanhu wanji ndo chicho Nguluwi kowapimila namwe, kahi mokonjezelwa ng'hatu. \v 25 Yawele na chinhu kopegwa na chinji. Heye yawele hela chinhu, na chila choyojesa kanacho choholigwa.” \s Nhelo ya nyhadikwa ilingota \p \v 26 Yesu nakalonga, “Undewa wa Nguluwi ufanda kota hino, munhu nakanyala nyhadikwa kumgunda. \v 27 Nechilo kanguwasa na nemisi kangulola na nyhadikwa zangulutilila kukula, ila heye havizelele chilingukoleka. \v 28 Misanga jangudita mizuchila kukula na kulela mafuza, mwaluko kuzuka mahamba madeche, hamba liso na mwiso nyhule mgati mwa liso. \v 29 Aho wone nyhule ipye, munhu ayo kokwaluka kuhola chimaje cha kebenela kwa vila mhela wa mbena ufika.”\fig Munhu yalingubena kwa chimaje cha kubenela|src="12 Sickle.jpg" size="col" ref="4:29"\fig* \s Nyhadikwa iwele ndodo lukami \r (Matei 13:31-32,34; Lukasi 13:18-19) \p \v 30 Yesu nakawauza, “Tuuwhanize Undewa wa Nguluwi na chinhu chachi? Tudamle kwa nhelo yachi? \v 31 Ufanda kota hino, munhu nakahola nyhadikwa ya haladali iwele ndodo ng'hatu kusinda zeng'ha na kuinyala mmisanga. \v 32 Mhela udo hela, yokota na kuwa igodi likulu kusinda migodi jeng'ha kumgunda. Nhagala ziwaga ng'hulu videje vya kuulanga vyuyaga kuzenga vimvulila vyawo mlubehelo lwa nhagala za alyo igodi.” \p \v 33 Yesu nakawadamlila usenga wa heye kwa nhelo nyinji, nakadamla na hewo kota vila vyowawezile kuhulika. \v 34 Heye Yesu nahayali yolangusa chinhu ne kuwika nhelo, ila wone yawe hamwe na walanguswa wa heye, nayali yowatang'hulila goyalonjile. \s Yesu kanguilonjela nhigu inyamalile \r (Matei 8:23-27; Lukasi 8:22-25) \p \v 35 Isanya vyoliswele, Yesu nakawalonjela awala walanguswa wa heye, “Tuloche kumwambu mwa ilamba.” \v 36 Lelo nawawaleka wanhu wamemile, walanguswa nawenjila amo kuli itumbwi, nakwali na mitumbwi jinji aho. \v 37 Baho du nakwali na mbeho, na kutiguka kwa mazi kuli ilamba, itumbwi nalyaluka kumema mazi.\fig Itumbwi kuli nhigu ya ilamba|src="09 Boat in Storm.jpg" size="col" ref="4:37"\fig* \v 38 Heye Yesu nakawasa yawichile mutwi mchegamo, awala walanguswa wamwinula wamlonjela, “Mlangusa, ndaze hulingona kota hetwe tobagama kwa mazi?” \v 39 Lelo nakenuka kailonjela yila mbeho, “Nyamalile!” Vivila nakailonjela nhigu ya ilamba, “Tulu! Nyamalile!” Baho mbeho nainyamalila na nakwali tulu. \v 40 Yesu nakawalonjela awala walanguswa wa heye, “Lekachoni mwangudumba? Ndaze, mng'hali hela makundo?” \v 41 Na hewo nawadumba heko walonga, “Ayu munhu wachi lelo, mbaka nhigu na mbeho vyangumuhulichiza?” \c 5 \s Yesu kangumlohola yawele na chijeni \r (Matei 8:28-34; Lukasi 8:26-39) \p \v 1 Yesu na walanguswa wa heye nawafika kuli isi ya Wagelasi, kumwambu mwa ilamba lya Galilaya. \v 2 Baho du Yesu vyoyalawile kuli itumbwi nakating'hana na munhu yawele yochikala kuwele na vilaga. Ayo munhu nayali na chijeni chihile. \v 3 Nayali yochikala kuli vilaga, nakwali kuduhu munhu yajezile kumhejelela yamibate yojeza kumkoweleza na minyololo. \v 4 Mala nyinji nawajeza kumkoweleza minyololo moko na magulu, nakadumulaga na kusa chuma chowamkoweleze nalyo. Ayu munhu nayali na mong'ho ng'hatu nakwali kuduhu munhu wa kumibata. \v 5 Nemisi na nechilo nayali yochikala kuli vilaga mchidunda yotowa iyowe na kitemangatemanga kwa maganga. \p \v 6 Loyamuwene Yesu kwa kutali, nakambilimila, kenamiza. \v 7 Nakalonga kwa lizi ng'hulu, “Kuna choni na heni, hegwe Yesu Mwana wa Nguluwi yawele kuchanya? Kwa itagwa lya Nguluwi ndangukulanda uleche kungaza!” \v 8 Nakalonga ahyo kwa vila Yesu nayali yamlonjele, “Chijeni chihile yamlawe munhu ayo.” \p \v 9 Yesu nakamuuza, “Itagwa lyako whaani?” Na heye nakedichila, “Itagwa lyangu chilundo cha wamizi, mina hetwe twa wenji.” \v 10 Vijeni vimdedeza Yesu yaleche kuviwinga avyo vijeni mli isi yila. \p \v 11 Nakwali na lung'hongola lukulu lwa migubi jidimigwa kuli chidunda. \v 12 Ahyo, vila vijeni vimlanda, “Utugale kuli ajo migubi, tujinjile.” \v 13 Yesu nakavikundiza, avyo vijeni vihile, navijinjila jila migubi. Lung'hongola lweng'ha lwa migubi jifichile elufu mbili najifiduka mnyenje mwa chidunda na kwinjila milamba, najibagama. \p \v 14 Wadimi wa ajo migubi nawabilima, nawadamla mbuli azo kuli miji na kumigunda. Wanhu nawoya kulola galawile. \v 15 Wala wanhu navyowamlutile Yesu, nawamona yula munhu yawele na chijeni yekale hanyi, yawele na luhala lwake na yavalile nguwo, na wala wanhu nawadumba. \v 16 Awala wanhu vyowagawene gala gogalawile kwa munhu yawele na chijeni na ajila migubi, \v 17 nawamlonjela Yesu yoche kuli isi ya hewo. \p \v 18 Yesu navyoyali yokwinjila kuli itumbwi, yula munhu yosigwe vijeni nakamlanda yamkundize kulutasa. \v 19 Yesu nakalema, nakamlonjela, “Ulute kaye kwako, kawalonjele wang'holozo mbuli zeng'ha ziwele Mkulu zoyakuditile na vyoyakonele isungu.” \v 20 Ayula munhu nakaluta, nakaluka kudamla kuli muji wa Dekapoli mbuli zeng'ha Yesu zoyamditile, wanhu nawekala webubuwale. \s Mhinza wa Jailo na mdala yebate ivalo lya Yesu \r (Matei 9:18-26; Lukasi 8:40-56) \p \v 21 Yesu nakaloka kahi mwambu iyage ya ilamba kwa itumbwi. Lung'hongola lwa wanhu nalwikungajiza kumwando hake, na heye nayali yemile hafungo mwa ilamba. \v 22 Aho Jailo yawele chilongozi wa sinagogi nakoya, loyamuwene Yesu nakafugama hali magulu ga Yesu. \v 23 Nayali yolonga yolanda, “Mhinza wa heni mdodo kangutamika behi kubagama. Dedede ndangulanda tuche kaye ukamuwichile moko yaloholigwe yawe mkomu.” \v 24 Yesu nakoka hamwe na Jailo. Wanhu wenji nawamuwinza na kumema chila ubanzi. \p \v 25 Nakwali na mdala, nayali na utamwa kwa kulawa danda miyaka kumi na mili. \v 26 Mdala ayu nakagazika lukami, nakawalutila wateleka mikwandi wenji ne kuloholigwa hebu. Nakataga sendi nyinji ne ulohozi, ila nakalutilila kugazika. \v 27 Na vyoyahuliche goyalingudita Yesu, ndo nakaluta na ahyo nakafyela kuli lung'hongola lwa wanhu wawele hamwe na Yesu na kudoliza nguwo ya heye. \v 28 Nakadita ahyo, mina nayali yolonga yaliyeka, “Wone ndibate nguwo ya heye, ndowa mkomu.” \p \v 29 Nakebata nguwo ya Yesu, na danda yoyali ilawa bahala du nakona naileka kulawa. Na heye nakehulika mlukuli lwake kawa mkomu. \v 30 Yesu nakavizela, nakona mong'ho wa heye uwa udo, nakahinduka nakauza, nakalonga, “Whaani yebate nguwo ya heni?” \v 31 Walanguswa nawamwidichila, nawalonga, “Ulole wanhu vyowamemile, lekachoni kwanguuza whaani yakibate?” \v 32 Ila Yesu nakalutilila kulola yamone ayo yaditile hino. \v 33 Aho yula mdala yavizelele choni nachimlawile, nakaluta yokakama kuno yodumba, nakafugamila mmagulu ga Yesu, nakamlonjela yokomya gose galawile. \v 34 Yesu nakamlonjela, “Mhinza, makundo ga hegwe gakulohola. Ulute goya, uwe mkomu ulawe ng'hatu utamwa wa hegwe.” \p \v 35 Yesu navyoyali yang'hali yolonga, wanhu nawoya kulawa hakaye kwa Jailo chilongozi wa ng'handa ya kusalila, nawamlonjela, “Mina mhinza wa hegwe nakabagama. Uleche kumtunya mlangusa.” \v 36 Ila Yesu ne kulola chowalonjile nakamlonjela Jailo chilongozi wa sinagogi, “Uleche kudumba, ukunde hela.” \v 37 Yesu hamkundize munhu yoneche kulutasa, ila Petili na Yakubu na Yohani mng'holoze Yakobo. \v 38 Nawafika kaye kwa Jailo chilongozi wa sinagogi, Yesu nakawona wanhu wapunganiche nakahulika kuyowa na chililo na kulombocheza kwinji. \v 39 Yesu nakenjila mng'handa nakawalonjela wanhu, “Lekachoni mwangupunganika? Lekachoni mwangulila? Mwana habagame kawasa hela.” \p \v 40 Wanhu nawamseka Yesu, ahyo nakawalavya wose kunze, nakawahola mhaza na mayake mhinza yula, na wala walanguswa wa heye wadatu, nawenjila kuchihengo kowawichile lukuli lwa mhinza. \v 41 Yesu nakamibata moko, nakamlonjela ayula mhinza yabagame nakalonga, “Talita, kumi,” Mina, “Muhinza ndangukulonjela, ulilimche!” \v 42 Baho mhinza nakalilimka, nakaluka kujendajenda, nayali na miyaka kumi na mili, aga logalawile, wanhu weng'ha nawekala wabubuwale lukami. \v 43 Yesu nakawalemeza wanhu waleche kumlonjela munhu. Hamba nakawalonjela wamgalile chilyo ayula mhinza yalilimche yalye. \c 6 \s Yesu kangubezigwa ako Nasaleti \r (Matei 13:53-58; Lukasi 4:16-30) \p \v 1 Yesu nakalawa koyali, nakaluta hakaye hake Nasaleti koyalawile, yelongoze na walanguswa wa heye. \v 2 Lolifichile Zuwa lya Kwesela, nakaluka kuwalangusa mng'handa ya kusalila. Nakwali na wanhu wenji na nawali wohulichiza na wekala wabubuwale, weuza walonga, “Nakagalavya kohi aga gose? Kahi luhala lwachi loyapegwe ayu? Kahi, kangudita ndaze vinduzanduza avi vyoyalingudita? \v 3 Hambi ayu hawele selemala, mwana wa Maliya mng'holoze na Yakubu na Yose na Yudasi na Simoni? Ndaze walumbuze hawalingikala baha na hetwe?” Hamba nawambeza! \p \v 4 Yesu nakawalonjela, “Waloli wa Nguluwi watogolagwa kweng'ha kula, ila hawatogolagwa hakaye hawo na kwa wang'holozawo.” \p \v 5 Yesu nahaditile vinduzanduza hala honhu, ila nakawawichila moko watamwa wachefu, na kuwalohola. \v 6 Yesu nakabubuwala kwa vila wanhu awa nawalema kukunda. \s Yesu kanguwalajiza walanguswa kumi na weli \r (Matei 10:5-15; Lukasi 9:1-6) \p Hamba Yesu nakavijendela vila vijiji vya habehi yowalangusa wanhu. \v 7 Yesu nakawachema awala walanguswa kumi na weli, nakawalajiza weliweli, nakawapa ludali lwa kuwinga vijeni vihile. \v 8 Kawalajiza kalonga, “Mleche kuhola chinhu komluta, mleche kuhola chilyo ne sendi ne mhako, mhole ng'hweku yeka. \v 9 Mvale makwamba, ila mleche kuhola igwanda lya keli.” \v 10 Kahi nakawalonjela, “Honeche hombocheligwa, mikale hali ng'handa yiyo mbaka homkuka honhu aho. \v 11 Honhu honeche, wone wanhu wolema kuwabochela ne kuhulika gomlangusa, muche mkung'hune nhimbwisi mmagulu genu iwe ulolezi wa kuwapanjila hewo.” \v 12 Awala walangusa nawoka na kuwadamlila wanhu Mbuli Inojile na kuwalonjela wamgalamchile Nguluwi. \v 13 Nawalavya vijeni vinji na wawabakaliza mafuta watamwa waloholigwa. \s Kubagama kwa Yohani Mbatiza \r (Matei 14:1-12; Lukasi 9:7-9) \p \v 14 Helodi mndewa wa Galilaya nakahulika goyalingudita Yesu, mina lutogo lwake nalwenela honhu heng'ha. Wanhu wamwe nawali wolonga, “Yohani Mbatiza kazilipuka, ndo mina mong'ho uno wangukola mijito mgati mwake.” \v 15 Wanhu wanji nawali wolonga, “Munhu ayu ndo Eliya,” na wanji nawali wolonga, “Ayu ndo mloli wa Nguluwi, kota awala waloli wa katali.” \p \v 16 Mndewa Helodi vyoyahuliche, nakalonga, “Ayo ndo Yohani mbatiza yondimdumule mutwi, nakazilipuka!” \v 17 Aho hamwande heye Helodi nakalajiza Yohani yebatigwe, yahindilwe mchinweng'ho, nakadita hino kwa vila nakamhesa Helodiya, nayawele mdala wa Filipo. Filipo nayali mng'holoze Helodi. \v 18 Yohani Mbatiza nayali yomlonjela Helodi, “Haiwa goya kuhesa mdala wa mng'holozo Filipo.” \p \v 19 Helodiya nakawika ching'honi mnhumbula, mbaka yamkopole Yohani, lelo nayali yolemwela kokwaluka ndaze! \v 20 Helodi nayaliyomdumba Yohani, kwa vila nakavizela Yohani nayali Yelile na yatanganiche, ahyo nayali yomwamila, waleche kumdita vibi. Helodi nakagana kumhulichiza Yohani, hanga loyamhuliche, nakawa na masinzo. \p \v 21 Zuwa limwe Helodiya nakapata mhumu. Zuwa lya kudita kukumbuchila kwa zuwa lyoyapondigwe Helodi, naloyawaditile mnvina wawele wakulu kwa heye na wakulu wa wamizi na wakulu weng'ha wawele wochikala kuli isi ya Galilaya. \v 22 Mhinza wa Helodiya nakenjila mng'handa na kuvina goya, awala wakulu na Helodi na wajenzi wanji nawanojezwa. Mndewa Helodi nakamlonjela ayula mhinza, “Undande chinhu choneche choulingugana na heni ndokupa.” \v 23 Kahi na kwa ulonzi winji wa kilaha, nakamlonjela, “Ndangilaha kota choneche choundanda, ndokupa, mbaka nusu ya undewa wa heni.” \p \v 24 Aho yula mhinza nakalawa kunze kumuuza mayake, “Ndande choni?” Na heye nakamwidichila, “Ulande mutwi wa Yohani Mbatiza.” \v 25 Mhinza yula nakamhiluchila mndewa yobilima na kumlonjela, “Ndangulanda ndigalile sambi baha mchisaye mutwi wa Yohani Mbatiza.” \p \v 26 Mndewa Helodi nakesinza ng'hatu, ila kwa vila nakelaha, hali wala wajenzi wezile mchilyo, nahamlemele hebu. \v 27 Lelo mndewa Helodi nakawalajiza mwamizi yakegale mutwi wa Yohani. Mwamizi nakaluta, nakumdumula mutwi Yohani mla mchinweng'ho, \v 28 nakegala mutwi wa Yohani Mbatiza uwichigwe mchisaye, nakamha mhinza na mhinza nakamigalila mayake. \v 29 Walanguswa wa Yohani lowahuliche mbuli ayo, nawaluta kuuhola mtufi wa Yohani, wazakuutila mchilaga. \s Yesu kangulisa wanhu wenji \r (Matei 14:13-21; Lukasi 9:10-17; Yohana 6:1-14) \p \v 30 Watumigwa nawahiluka, nawekungajiza hamwe hali Yesu, nawamlonjela geng'ha gowaditile na kulangusa. \v 31 Yesu nakawalonjela, “Tulute tuliyeka honhu ha uviso tukesele tandi.” Nakalonga ahyo kwa vila nakwali na wanhu wenji lukami wawele wofika aho na kuka mbaka Yesu na walanguswa wa heye nahawawele na mhumu wa kulya chilyo. \v 32 Lelo nawoka waliyeka kwa itumbwi, nawaluta honhu hawele hela wanhu. \p \v 33 Ila wanhu wenji nawawona woluta, nawawazela. Lelo wenji nawalawa chila muji na kubilimila kuko kowalutile Yesu na walanguswa wa heye, nawawalongola kufika. \v 34 Lowaduliche kumwani, Yesu nakona lung'hongola lwa wanhu, nakawonela isungu, kwa vila nawali kota ming'holo jilihela mdimi. Nakaluka kuwalangusa mbuli nyinji. \v 35 Nemisi naipuluta, walanguswa wamlutila Yesu, nawamlonjela, “Honhu aha twa kisolo, na sambi lyangutita. \v 36 Igana uwalaje wanhu walute kumigunda na kuli vijiji vili habehi, wakagule vilyo.” \v 37 Ila Yesu nakawalonjela, “Muwape hemwe ndiya.” Na hewo nawamuuza, “Lelo tulute tukagule mibumunda kwa sendi denali miya mbili zihejile sendi za kuhega myezi nane, na kuwegalila chilyo?” \v 38 Yesu nakawauza, “Mwanajo mibumunda jilinga? Mlute mkalole.” Navyowalolile, nawamlonjela, “Jabaha mibumunda jihano na somba mbili.” \p \v 39 Yesu nakawalajiza walanguswa wawalonjele wanhu weng'ha wekalise vilundo honhu hawele na misolo midodi. \v 40 Na hewo nawekalisa kuli vilundo vya wanhu miya imwe miya imwe na vya wanhu makumi gahano makumi gahano. \v 41 Hamba Yesu nakahola ajila mibumunda jihano na somba mbili, nakalola kilanga, nakatambichiza. Nakamogola nakawapa walanguswa wa heye wawagawile wanhu. Na zila somba mbili nazo nakawapa weng'ha. \v 42 Wanhu wose nawalya, weguta. \v 43 Walanguswa nawakungajiza chilyo chisigale, mibumunda na somba, navimema vidoto kumi na vili. \v 44 Walume nawadile ajo mibumunda nawali wafichile elufu zihano. \s Yesu kangujenda hali mazi \r (Matei 14:22-33; Yohana 6:15-21) \p \v 45 Baho Yesu nakawalonjela walanguswa wenjile mli itumbwi wamlongole walute Betisaida, kumwambu mwa ilamba, mhela heye yolulaga lung'hongola lwa wanhu. \v 46 Yesu vyoyawalajile wala wanhu, nakaluta kuchidunda kumlanda Nguluwi. \v 47 Loifichile matinazo, itumbwi nalyali hagati ha ilamba, na heye Yesu nayali yaliyeka hafungo mwa ilamba. \v 48 Lelo nakawona walanguswa wa heye wochitunya kutowa mitela ja itumbwi, kwa vila mbeho nayali iputa. Behi na kubwemwenzuka, Yesu nakawawinza akuno yojenda mchanya mmazi, nakagana kuwapuluta. \v 49 Ila lowamuwene yojenda hali mazi, nawejesa idimu, nawatowa iyowe. \v 50 Mina weng'ha lowamuwene nawadumba lukami. Baho Yesu nakalonga na hewo, “Msindamale, nda heni. Mleche kudumba!” \v 51 Hamba nakakwina mitumbwi mowawele, na mbeho inyamalila. Walanguswa nawabubuwala ng'hatu, \v 52 kwa vila nawali wang'hali kuvizela ulanguso wa jila mibumunda. Luhala lwa hewo nalung'hali lububuwale. \s Yesu kanguwalohola watamwa kula Genesaleti \r (Matei 14:34-36) \p \v 53 Nawaloka ilamba, nawafika isi ya Genesaleti, nawemiza itumbwi. \v 54 Lowalawile mli itumbwi wanhu nawamzela Yesu baho. \v 55 Lelo himahima nawazunguluta isi yila yeng'ha, nawaluka kuwahola watamwa wawasile mmicheka jawo, nawawegala chila honhu kowahuliche Yesu ka kuko. \v 56 Chila honhu Yesu koyalutile, ku vijiji ama kuli miji ama kuli migunda, wanhu nawawawika watamwa mluga, nawamlanda wadolize lupembo lwa nguwo ya heye. Na weng'ha wadolize nawaloholigwa. \c 7 \s Ulanguso wa wasekulu \r (Matei 15:1-9) \p \v 1 Mafalisayo wamwe na walangusa wa malajizo ga Musa, nawalawile Yelusalemu, nawating'hana kumwando kwa Yesu. \v 2 Nawawona kota wamwe wa walanguswa wa heye wowawele wolya chilyo na moko gakokomoche, mina ne kuhovuga moko. \v 3 Mina Mafalisayo na Wayahudi wanji weng'ha, nawebatililaga gowalangusigwe na wasekulu wawo, hawalyaga chinhu ne kuhovuga moko gawo goya. \v 4 Kahi, hawalyaga chinhu choneche kulawa kuli soko, mbaka wachihovuje tandi. Kahi nawalangusigwa kulawa katali kota vila mbuli ya kuhovuga nego na vizombe na vinhu vya shaba. \p \v 5 Lelo Mafalisayo na walangusa wa malajizo ga Musa, nawamuuza Yesu, “Lekachoni, walanguswa wa hegwe hawalinguwinza kota ulanguso wotubochele kwa wasekulu, wangulya na moko gakokomoche?” \v 6 Yesu nakedichila, “Wahadi hemwe! Mloli wa Nguluwi Isaya nakalagula goya mbuli za hemwe vyoyandiche, \q “Nguluwi nakangulonga, ‘Wanhu awa, wangufugamila kwa ulonzi hela, \q Ila mnhumbula mwao, wa kutali na heni.’ ” \q \v 7 Kufugamila kwa hewo kwiha, \q mina wangulangusa mbuli za wanhu, \q kota Malajizo ga Nguluwi! \p \v 8 “Hemwe mwanguleka ilajizo lya Nguluwi, na mwangibatilila gomlanguswe na wanhu.” \p \v 9 Yesu nakalutilila kulonga, “Hemwe mna nzila ya usugu kwa kuleka malajizo ga Nguluwi, kwa chiwalo cha kuwinza mabochelo ga hemwe! \v 10 Mina Musa nakalajiza, wahulichize mhaza na mayako za hemwe, na yalingumliga mhaza ama mayake, imgana yabagame. \v 11 Ila hemwe, mwangulangusa, ‘Wone munhu yawe na chinhu cha kumtanza mhaza wa heye ama mayake, ila yolonga kota chinhu acho ndo Kolibani’ izeleche, ndolendole kwa Nguluwi, \v 12 lelo hailinguganigwa kahi kumtanza mhaza wa heye ama mayake. \v 13 Ahi ndo vyomlingubeza ulonzi wa Nguluwi kwa chiwalo cha ulanguso womlingibochelela. Kahi mwangudita mbuli nyinji kota zino.” \s Vinhu vilingumdita munhu yawe mwavu \r (Matei 15:10-20) \p \v 14 Hamba Yesu nakaluchema lula lung'hongola lwa wanhu, nakawalonjela, “Mnyhulichize mweng'ha, na mvizele. \v 15 Kuduhu chinhu chilingwinjila mgati mwa munhu kulawa kunze chilingumdita munhu mwavu. Ila chilingulawa mgati mwa munhu ndo chilingumdita munhu yawe mwavu.” \v 16 Nayawele na makutu ga kuhulika, nayahuliche! \p \v 17 Loyalulechile lula lung'hongola lwa wanhu na kwinjila mng'handa, walanguswa wa heye nawamlanda yawagubulile nhelo yila. \v 18 Yesu, nakawalonjela, “Ndaze, na hemwe hamvizelele? Ndaze, hamvizelele kota chinhu chilingumwinjila munhu kulawa kunze, hachimdita munhu yawe mwavu, \v 19 kwa vila hachilingumwinjila munhu mnhumbula, ila kumunda, na hamba cholavigwa kunze kucholo?” Kwa kulonga hino Yesu nakavikundiza vilyo vyeng'ha. \p \v 20 Nakalutilila kulonga, “Chilingulawa mgati mwa munhu ndo vilingumdita munhu yawe mwavu. \v 21 Mina kulawa mgati, mnhumbula ya munhu mwangulawa majesa gehile, ung'hondwa na uhizi, na kuboka, \v 22 ubuhu na wihe na udesi na upoka na maya na kidaya na uhesi na maligo. \v 23 Aga gesa, gangulawa mgati mwa munhu, ndo galingumdita munhu yawe mwavu.” \s Makundo ga mdala yumwe \r (Matei 15:21-28) \p \v 24 Hamba Yesu nakoka aho, nakaluta wilaya ya Tilo. Ako nakenjila hali ng'handa imwe na haganile munhu yavizele, ila nahawezile kivisa. \v 25 Mdala yumwe nayali na mwana mhinza yawele na chijeni chihile, nakahulika mbuli za Yesu. Lelo nakoya kamfugamila na kitoza kumwando kwa magulu ga Yesu. \v 26 Mdala nayali Mgilichi yapondigwe Silofoinike kuli isi ya Siliya, nakamlanda Yesu yamlavye mwanage chijeni chihile. \v 27 Yesu nakalonga, “Tandi wana wegute, kwa vila hainojile kuhola chilyo cha wana na kutozela mibwa.” \v 28 Ila ayula mdala nakedichila, nakalonga, “Kukomya, Mkulu, ila na mibwa wone jikale hasi ha chisaga jiwaga jilya usanyangwa wa wana.” \v 29 Yesu nakamlonjela ayula mdala, “Kwa chiwalo cha ulonzi awo, ulute kaye. Chijeni nachimlawa mhinza wa hegwe!” \v 30 Lelo nakaluta kaye, nakamfika mwanage yawasile mchinhanda mkomu, chijeni chimlawile. \s Yesu kangumlohola munhu yohambe yalonje na kuhulika \p \v 31 Yesu nakoka wilaya ya Tilo, nakakolela Sidoni, nakafika kuli ilamba lya Galilaya, nakakolela muji wa Dekapoli. \v 32 Wanhu nawamigala munhu yohambe yalonje na kuhulika, nawamlanda Yesu yamuwichile moko gake mtamwa. \v 33 Yesu nakamhola nakaluta naye kutali na wanhu, nakahola chidole nakenjiza kuli makutu, nakatema mite nakamibata umiyango. \v 34 Hamba Yesu nakalola kilanga, yolanda kwa Nguluwi aku yogugumila, nakamlonjela ayula munhu “Efata,” Mina “Ugubuche.” \v 35 Baho du makutu ga heye nagagubuka na umiyango wa heye ugonzoka nakaluka kulonga goya hela. \v 36 Yesu nakawalonjela wanhu waleche kumlonjela munhu. Ila vyoyawalemeze kuwalonjela wanhu hewo ndo kota kawalajiza kuwalonjela wanhu goyodita. \v 37 Wanhu weng'ha nawahuliche nawali wabubuwale, wolonga, “Kangudita geng'ha goya, kanguwagubula meho wohambe walole, na wohambe walonje, wangulonga!” \c 8 \s Yesu kanguwapa chilyo wanhu elufu zine \r (Matei 15:32-39) \p \v 1 Mhela awo, ikugusi lya wanhu wenji naliting'hana kahi, chilyo nachowawele nacho nachimala. Lelo Yesu nakawachema walanguswa wa heye, na kuwalonjela, \v 2 “Ndanguwonela isungu wanhu awa, kwa vila natikala hamwe mazuwa gadatu, na chilyo chowawelenacho nachimala. \v 3 Wone ndiwalonjele walute kaye ne kulya, wanji wozilika mnzila. Mina wanji nawalawa kutali ng'hatu.” \p \v 4 Walanguswa nawamuuza, “Hano twa kisolo, topata kohi chilyo cha kuhega kwa wanhu weng'ha awa?” \v 5 Yesu nakawauza, “Mwanajo mibumunda jilinga?” Hewo nawamwidichila, “Saba.” \p \v 6 Yesu nakawalonjela wanhu wekalise hanyi, nakahola ajila mibumunda saba, kata malumbo Nguluwi, nakamogola, nakawapa walanguswa wawape wanhu, na walanguswa wadita hiho. \v 7 Nakwali na tusomba tuchefu, Yesu nakahola, kata malumbo Nguluwi, nakawapa walanguswa wawamogolele wanhu walye. \v 8 Wanhu weng'ha nawalya, weguta, nawali wanhu wafichile elufu zine. Walokoteza usanyangwa, navimema vidoto saba. \v 9 Na hewo wadile nawali wanhu elufu zine. Yesu nakawalaga, \v 10 na baho nakakwina mli itumbwi hamwe na walanguswa wa heye, nakaluta kuli wilaya ya Dalimanuta. \s Mafalisayo wangugana ulajilo \r (Matei 12:38-42; 16:1-4) \p \v 11 Mafalisayo nawoya kwa Yesu, nawaluka kilewa na heye. Nawagana kumjeza Yesu, yawalajile ulajilo kulawa kilanga. \v 12 Yesu nakesinza mnhumbula, nakalonga, “Lekachoni lulelo alu lwangugana ulajilo? Hebu! Ndanguwalonjela ndikomya! Lulelo alu halupegwa ulajilo woneche wula.” \v 13 Nakawaleka, nakenjila kahi mitumbwi, nakaluka majendo kuluta kumwambu mwa ilamba. \s Nhungo ya Mafalisayo na Helodi \r (Matei 16:5-12) \p \v 14 Walanguswa nawasemwa kigala mibumunda minji mitumbwi lyawo, nawahola limwe hela. \v 15 Yesu nakawalonjela, “Milolele na usaso wa Mafalisayo na usaso wa Helodi.” \v 16 Walanguswa naweuza waliyeka walonga, “Kangulonga hino kwa vila nahatuholile mibumunda?” \v 17 Yesu nakagazela majesa gawo, nakawalonjela, “Lekachoni mwangijesa vyomlihela mibumunda? Ndaze, mng'hali kuvizela? Ndaze, nhumbula za hemwe zilemwela kuvizela? \v 18 Ndaze, mna meho na hamlingulola? Mna makutu na hamlinguhulika? Hambe mkumbuche \v 19 mhela hondiwamogolele mibumunda jihano, kwa wanhu elufu zihano, na mlokoteza vidoto vilinga vya upumunizo?” Nawedichila, “Kumi na vili.” \v 20 Yesu nakawauza, “Na ahala londiwamogole mibumunda saba, nalowadile wanhu elufu zine, namlokoteza vidoto vilinga vya upumunizo?” Wedichila, “Saba.” \v 21 Lelo nakawauza hewo, “Mng'hali hamvizelele?” \s Yesu kangumlohola munhu yohambe yalole ako Betisaida \p \v 22 Nawoya Betisaida, ako wanhu nawamigala munhu yohambe yalole kwa Yesu na kumlanda yamibate. \v 23 Yesu kamibata moko ayula munhu, nakaluta naye kutali na ahala honhu, nakamtemela mite kumeho, hamba Yesu nakawika moko kumeho kwa heye kamuuza, “Ndaze, kwangona choni?” \v 24 Yula munhu nakalola kuchanya na kulonga, “Ena, ndanguwona wanhu wokoneka kota migodi jijenda.” \v 25 Yesu nakahiluchila kuwika moko kumeho kwa munhu yula. Sambi nakagubula ng'hatu meho, meho gake gahiluka kulola kota katali. Chila chinhu nayali yochona goya. \v 26 Yesu nakamhilusa kaye akuno yomlonjela, “Uleche kuhiluka kuli chijiji.” \s Petili kangukunda Yesu ndo Kilistu Mlohozi yahaguligwe na Nguluwi \r (Matei 16:13-20; Lukasi 9:18-21) \p \v 27 Yesu na walanguswa wa heye nawaluta kuli vijiji habehi na Kaisalia Filipo. Nalowawele mnzila, Yesu nakawauza walanguswa wa heye, “Mndonjele, wanhu wangulonga heni nda whaani?” \v 28 Nawamwidichila, “Wanji wangulonga hegwe kwa, Yohani Mbatiza, wanji wangulonga kwa Eliya na wanji kahi wangulonga hegwe kwa yumwe wa waloli wa Nguluwi.” \v 29 Yesu nakawauza!, “Na hemwe ndaze, mwangulonga heni nda whaani?” Petili nakedichila, “Hegwe ndo Kilistu Mlohozi yahaguligwe na Nguluwi.” \v 30 Hamba Yesu nakawalemeza, “Mleche kumlonjela munhu kota, heni nda whaani.” \s Yesu kangulonga kugazika na kubagama na kuzilipuka kwa heye \r (Matei 16:21-28; Lukasi 9:22-27) \p \v 31 Hamba Yesu nakaluka kuwalangusa walanguswa wa heye, “Mwana wa Munhu koganigwa kugazigwa na kulemigwa na wakulu na watambika wakulu na walangusa wa malajizo ga Musa. Kota kokopoligwa na logopuluta mazuwa gadatu kulawa hoyabagame, kozilipuka.” \v 32 Yesu nakawalonjela mbuli ayi hazelu. Aho, Petili nakamhola hafungo, nakaluka kumng'hanuchila. \v 33 Ila Yesu nakahinduka, nakawalola walanguswa wa heye, nakamng'hanuchila Petili yolonga, “Uche kwa heni Limazoga! Majesa ga hegwe hagawele ga Chinguluwi ila ndo ga chiwunhu hela.” \p \v 34 Hamba nakachema ikugusi lya wanhu hamwe na walanguswa wa heye, na kuwalonjela, “Wone munhu yoneche yogana kumbinza heni, imgana yeleme yuye, yahole msalaba wa heye, yambinze. \v 35 Wone munhu yogana kulohola ukomu wa heye, kowajiliza, ila munhu yalingwajiliza ukomu wa heye, kwa chiwalo cha Mbuli Inojile, koulohola. \v 36 Ndaze, munhu kowa na choni chinojile wone koihalila isi yeng'ha na kwajiliza ukomu wa heye? Ndita hebu! \v 37 Kuduhu ne chinhu munhu choyodita leka yauhiluse ukomu wa heye kahi. \v 38 Wone munhu yoneche kuli lulelo alu lwihile na hambe lumdumbe Nguluwi, yalingumbonela soni heni na malanguso ga heni, na heni Mwana wa Munhu ndomonela soni munhu ayo, mhela hoyokuya muli ukulu wa Mhaza wa heye hamwe na wahilisi wa kilanga welile wa Nguluwi.” \c 9 \s Kugaluka kumeho \p \v 1 Yesu nakalutilila kuwalonjela, “Ndanguwalonjelani ndikomya, wabaha wanji bahano hotuli hawobagama ne kuwona Undewa wa Nguluwi ukuya kwa ukulu.” \s Yesu kangugaluka kumeho \r (Matei 17:1-13; Lukasi 9:28-36) \p \v 2 Mazuwa sita logapulute, Yesu nakawahola Petili na Yakubu na Yohani, kuchanya kuchidunda chikulu waliyeka. Ako, Yesu nakagaluka kumeho hali hewo, \v 3 nguwo yoyavalile naigaluka iwa nzelu chweya, nakwali kuduhu munhu yoneche muisi aha yojeza kuidita nzelu vila. \v 4 Eliya na Musa nawawalawila, wolongasa na Yesu. \v 5 Petili nakamlonjela Yesu, “Mlangusa, inoga heko hetwe twa hano. Lelo tuzenje vibumuli vidatu, chimwe cha hegwe na chimwe cha Musa na chimwe cha Eliya.” \v 6 Heye na wayage nawadumba heko nahawavizelele cha kulonga. \v 7 Hamba nailawila ng'hungugu iwagubika, na lizi ihulikwa kulawa kuli aila ng'hungugu ilonga, “Ayu ndo Mwanangu ndimganile, mumhulichize heye.” \v 8 Baho walanguswa awo nawalola nzingo zeng'ha, ila hawamuwene ne munhu, ila Yesu yaliyeka hamwe na hewo. \p \v 9 Lelo nalowali wodulika kulawa kuchidunda, Yesu nakawalemeza waleche kumlonjela munhu yoneche mbuli yowaiwene, mbaka Mwana wa Munhu loyozilipuka kulawa kowabagame. \v 10 Lelo nawebata ilajizo alyo, ila hewo nawali wochilonjela ndo choni kuzilipuka kulawa kuli wabagame. \v 11 Nawamuuza Yesu, “Lekachoni walangusa wa malajizo ga Musa wangulonga igana tandi Eliya yoye?” \v 12 Heye nakawedichila, “Ena, Eliya kanguya tandi kuwika goya geng'ha. Ahyo, lekachoni lelo yandichigwa kuli Maandiko Matakatifu kota Mwana wa Munhu kogazigwa lukami na kubezigwa? \v 13 Ila ndanguwalonjelani, Eliya mina koya, na wanhu nawamditila vyowaganile, kota vyoyandichigwe kuli Maandiko Matakatifu.” \s Yesu kangumlohola mwana yawele na chijeni \r (Matei 17:14-21; Lukasi 9:37-43a) \p \v 14 Lowawafichile wala walanguswa wanji, nawona lung'hongola lwa wanhu aho. Na wamwe wa walangusa wa malajizo ga Musa nawali wochilewa na hewo. \v 15 Bahala wanhu lowamuwene Yesu, weng'ha nawabubuwala ng'hatu, nawambilimila wakamlamse. \v 16 Yesu nakawauza walanguswa wa heye, “Mwangilewa choni na hewo?” \v 17 Aho munhu yumwe kulawa mumula mowali wanhu nakamwidichila, “Mlangusa ndimigala mwana wa heni kwa hegwe, kana chijeni chimditile yalemwele kulonga. \v 18 Wone chijeni chimwaluche, chomgwisa na kumdita yalavye ifulo kumlomo, kochijejeda mizino na kukala bee. Ndiwalonjela awa walanguswa wamlavye chijeni ila walemwela.” \p \v 19 Yesu nakawalonjela, “Hemwe lulelo lulihela makundo! Ndochikala na hemwe mbaka nili? Ndowemilila mbaka nili? Ndigalileni heni ayo mwana.” \v 20 Nawamigala heye kwa Yesu. Baho du, acho chijeni lochimuwene Yesu, nachimdita yawe na chinzilisa, na heye mwana nakagwa hasi, yogalawata na kulawa ifulo kumlomo. \v 21 Yesu nakamuuza mhaza wa ayo mwana, “Nakawa hino kulawila nili?” Na heye nakamwidichila, “Kulawila kuli uwana wa heye.” \v 22 “Mala nyinji chijeni nachiwaga chimgwisa mchiluli na mmazi, leka chimbagamize ng'hatu. Lelo wone ulinguweza, utonele isungu na ututanze!” \v 23 Yesu nakamlonjela, “Lekachoni kwangulonga wone ulinguweza? Mbuli yeng'ha yowa goya kwa munhu yawele na makundo.” \v 24 Aho, yula mhaza nakayowa kwa lizi, “Ndangukunda! Unhanze kwa mbuli ya kulema kukunda.” \p \v 25 Yesu loyawene lung'hongola lwa wanhu lukonjezeka himahima kumwando kwa heye, nakaching'hanuchila chila chijeni chihile, “Chijeni ulingumdita ayu mwana yawe yolemwela kulonga na kuhulika, ndangukulajiza, mlawe mwana ayu na uleche kumwinjila kahi.” \v 26 Aho chila chijeni nachikwiniza lizi, nachimgwisa yula mwana hasi, hamba nachimlawa. Mwana nakoneka kota mtufi, wanhu wenji nawalonga, “Nakabagama!” \v 27 Ila Yesu nakamibata moko na kumwinula, na heye nakema. \p \v 28 Lelo Yesu loyenjile mng'handa, walanguswa wa heye nawamuuza kwa chinyele, “Lekachoni hetwe tulemwela kulavya chila chijeni?” \v 29 Na heye nakawalonjela, “Chijeni kota achi hachilawa mbaka kwa kumlanda Nguluwi hela.” \s Yesu kanguhiluchila kulonga kota kobagama \r (Matei 17:22-23; Lukasi 9:43b-45) \p \v 30 Yesu na walanguswa nawoka nawaluta kunji kukolela Galilaya. Yesu nahaganile wanhu wavizele kota nakoya. \v 31 Kwa vila nayali yowalangusa walanguswa wa heye yolonga, “Mwana wa munhu kanguzawichigwa mmoko womkopola, kochikala mchilaga na zuwa lya kadatu kozilipuka.” \v 32 Walanguswa nahawavizelele mbuli ayo, ila nawadumba kumuuza. \s Whaani yawele mkulu? \r (Matei 18:1-5; Lukasi 9:46-48) \p \v 33 Walanguswa nawoya Kapanaumu. Naloyawele mng'handa, Yesu nakawauza, “Namwali miwuza choni kula mnzila?” \p \v 34 Ila hewo nawanyamalila nahawamwidichile, mina mnzila nawali wochilewa kota whaani yawele mkulu ng'hatu kwa hewo. \v 35 Yesu nakekalisa hanyi, nakawachema walanguswa kumi na weli, nakawalonjela, “Yalingugana yawe wa mwaluko, igana yawe wa mwiso na yawe chitumagwa wa weng'ha.” \v 36 Hamba nakamhola mwana mdodo, nakamwimiza hagati ha hewo, nakamkumbatiza, hamba nakawalonjela, \v 37 “Munhu yoneche yombochela mwana kota ayu kwa itagwa lya heni, kangumbochela heni, na yalingumbochela heni, halingumbochela heni ndiliyeka, ila kangumbochela heye yanhumile.” \s Yohatulemile ka hamwe na hetwe \r (Lukasi 9:49-50) \p \v 38 Yohani nakamlonjela, “Mlangusa, natumona munhu yumwe yolavya chijeni kwa itagwa lyako, natwe natujeza kumlemeza kwa vila heye nahawele hamwe na hetwe.” \v 39 Ila Yesu nakawalonjela, “Mleche kumlemeza,” Mina kuduhu munhu yalingudita vinduzanduza kwa itagwa lyangu, na baho koweza kulonga gehile kwa heni. \v 40 Munhu yoneche yohambe yatulemele twa hamwe. \v 41 Munhu yoneche yowapani chizombe cha mazi ga kunwa, kwa vila hemwe ndo wanhu wa Kilistu, ndangukomya holemwela hebu kupegwa ndolendole ya heye. \s Vilingwambuza kudita gehile \r (Matei 18:6-9; Lukasi 17:1-2) \p \v 42 Yoneche yomwambuza yumwe wa awa wadodo walingung'hunda, kuwifya, igana munhu ayo kumkoweleza iganga likulu lya lwala msingo na kutozigwa kuli bahali. \v 43 Wone moko wa hegwe ukwambuze kuwifya, udumule. Inoga kwinjila kuli ukomu kuno uwele na moko umwe, kusinda uwe na moko meli na kwinjila kuli chiluli cha Jehanamu. \v 44 Amo mhiko hazifaga na chiluli chilinguwalakaza hambe chizime. \v 45 Na wone mgulu wa hegwe ukwambuze kikwang'hwala, udumule. Inoga kwinjila kuli ukomu ulihela mgulu umwe, kusinda kuwa na migulu jeng'ha mili na kwinjila kuli chiluli cha Jehanamu. \v 46 Amo mhiko zilingudakula hambe zife na chiluli chilungulakaza hambe chizime. \v 47 Na wone iziho lyako likwambuze kuwifya, ulyuse na ulitaje. Inoga kwinjila kuli Undewa wa Nguluwi kuno uwele na iziho limwe hela, kusinda kuwa na meho geng'ha meli na kwinjila kuli chiluli cha Jehanamu. \v 48 Amo kuwele na mhiko zilingudakula hambe zife, na chiluli chohambe chizime. \p \v 49 “Mina chila munhu kowichigwa mwino kwa chiluli. \v 50 Mwino unona, ila wone wajilize unoni wake wononezwa na choni? Muwe na mwino mgati mwenu na kikala goya hali hemwe.” \c 10 \s Malanguso ga kileka \r (Matei 19:1-12; Lukasi 16:18) \p \v 1 Yesu nakoka ahala nakaluta kuli mkowa wa Yudeya, mbaka kumwambu mwa lwanda lwa Yolodani. Wanhu wenji nawamlutila kahi, na heye nakawalangusa kota vyoyoditaga. \p \v 2 Lelo Mafalisayo nawamlutila, na kwa kumjeza nawamuuza, “Ndaze, yowa goya kwa munhu kumha luleko mchewake?” \v 3 Yesu nakawedichila, “Musa nakawapa Malajizo gachi?” \v 4 Hewo nawedichila walonga, “Musa nakakundiza munhu yamwandichile kalatasi ya luleko mchewake na kumleka.” \p \v 5 Yesu nakawalonjela, “Musa nakawandichila ilajizo alyo, kwa vila loyawene vyomuwele na nhumbula zigagadale. \v 6 Ila kulawila mwaluko vila Nguluwi loyalumbile isi, nakalumba mlume na mdala, kota vila Maandiko Matakatifu vyogalonjile. \v 7 Ndo mina mlume kangumlekaga mhaza na mayake, na kilumba hamwe na mdala wa heye, \v 8 nawo weli wowa lukuli lumwe. Hawowa weli, ila lukuli lumwe. \v 9 Lelo choyalumbanize Nguluwi, munhu yaleche kulekaniza.” \p \v 10 Lowahiluche kahi mng'handa, walanguswa wa heye nawamuuza mbuli ayo. \v 11 Na heye nakawalonjela, “Wone mlume yomleka mchewake, na kuhola mdala yunji, kangudita ung'hondwa kwa mchewake. \v 12 Hihyo du, wone mdala yomleka mlume wa heye, kwa kuholigwa kwa mlume yunji, na heye kangudita ung'hondwa.” \s Yesu kanguwapagata wana wadodo \r (Matei 19:13-15; Lukasi 18:15-17) \p \v 13 Wanhu nawamigalila Yesu wana wadodo, yawawichile moko, ila wala walanguswa nawawang'hanuchila. \v 14 Yesu vyoyawene ahyo, nakazudila, nakawalonjela, “Muwaleche awo wana wadodo woye kwa heni, mleche kuwalemeza, kwa vila Undewa wa Nguluwi ndo kwa wanhu wafandile kota wana wano. \v 15 Ndanguwalonjelani ndikomya, munhu yoneche yohambe yabochele Undewa wa Nguluwi kota mwana mdodo, hokwinjila hebu amo.” \v 16 Hamba nakawapagata wana awo, nakawawichila moko, nakawatambichiza. \s Munhu yawele na lufufu \r (Matei 19:16-30; Lukasi 18:18-30) \p \v 17 Yesu loyaluche kahi majendo ga heye, munhu yumwe nakamuyila yobilima, nakafugama kumwando kwa heye, nakamuuza, “Mlangusa unojile, ndite choni ndiuhalile ukomu wa mazuwa gose ne kuduma?” \v 18 Yesu nakamwidichila, “Lekachoni kwangundonjela noga? Haduhu munhu yanojile ila yumwe, Nguluwi yaliyeng'ha. \v 19 Kugazela Malajizo, ‘Uleche ung'hondwa, uleche kukopola, uleche kuhiza, uleche kulavya ulolezi wa udesi, uleche kuhada, uwahulichize mhaza na mayako.’ ” \v 20 Heye nakamwidichila, “Mlangusa, ago geng'ha ndigabata kulawila londali msongolo.” \p \v 21 Yesu nakamlola, nakanojezwa na heye, nakamlonjela, “Nakwisilwa na chinhu chimwe, ulute ukaguze vinhu vyeng'ha vyouwele navyo, sendi azo ukawegalile awala wawele wazunwa, nagwe kowa na ng'hano kilanga, hamba umbinze.” \v 22 Loyahuliche ago, nakesinza, nakaluta yawele na masinzo, kwa vila nayali na lufufu lwinji. \p \v 23 Yesu nakawalola walanguswa wa heye, nakawalonjela walanguswa wa heye, “Mlole vyoiwa ngondo kwa wawele na lufufu kwinjila kuli Undewa wa Nguluwi.” \v 24 Walanguswa nawabubuwala kwa ulonzi wa heye. Yesu nakawalonjela kahi, “Wanangu, yowa ngondo ng'hatu kwinjila kuli Undewa wa Nguluwi! \v 25 Yowa ubewe kwa ngamiya kufyela kuli itubuli lya chihomo, kusinda yawele na lufufu kwinjila kuli Undewa wa Nguluwi.”\fig Ngamiya|src="14 Camel.jpg" size="col" ref="10:25"\fig* \v 26 Walanguswa nawabubuwala ng'hatu naweuza, “Lelo yalikohi yoloholigwa?” \v 27 Yesu nakawalola na kulonga, “Kwa munhu hela haiditikwa ne hado, ila kwa Nguluwi mbuli zeng'ha zoditikwa.” \p \v 28 Petili nakamlonjela, “Na hetwe ndaze? Natuleka geng'ha, natukuwinza!” \v 29 Yesu nakalonga, “Ndanguwalonjelani ndikomya, chila munhu yalechile ng'handa ama wang'holoze ama lumbu ama mayake ama mhaza ama wanage ama migunda kwa chiwalo cha heni na kwa Mbuli Inojile, \v 30 kobochela mala miya mzidi mhela awu wa sambi, ng'handa ama lumbu ama wang'holoze ama mayake ama wana ama migunda hamwe na kugazigwa, na kuli mhela ukuya kobochela ukomu wa mazuwa gose. \v 31 Ila wenji wawele wa mwaluko wowa wa mwiso, na wawele wa mwiso, wowa wa mwaluko.” \s Yesu kangulonga lwa kadatu mbuli ya kubagama kwa heye \r (Matei 20:17-19; Lukasi 18:31-34) \p \v 32 Yesu na walanguswa wa heye, nalowali mnzila kuluta Yelusalemu na Yesu yawele yawalongole, walanguswa nawali wodumba, na wanhu wamuwinzile nawadumba. Yesu nakawahola kahi hafungo wala walanguswa kumi na weli, nakaluka kuwalonjela gala gozakumlawila, \v 33 “Mnyhulichize! Twanguluta Yelusalemu, na ako Mwana wa Munhu kowichigwa mmoko mwa watambika wakulu na walangusa wa malajizo ga Musa, na hewo womtagusa kwa wihe yabagame na kumuwika mmoko mwa wanhu wohawawele Wayahudi, \v 34 na hewo womseka na womtemela mite na kumtowa kwa himbati na kumkopola. Ila zuwa lya kadatu kulawa nahoyabagame kozilipuka.” \s Kulanda kwa Yakubu na Yohani \r (Matei 20:20-28) \p \v 35 Yakubu na Yohani wana wa Sebedayo, nawamlutila Yesu nawamlonjela, “Mlangusa, twangugana utuditile chinhu chotukulanda.” \v 36 Yesu nakawauza!, “Mwangugana ndiwaditile choni?” \v 37 Nawamwidichila, “Utukundize kikala chigoda cha hegwe cha Undewa, yumwe kudilo kwa hegwe na yumwe kumoso kuli ukulu wa hegwe.” \v 38 Yesu nakawalonjela, “Hamvizelele mwangulanda choni. Ndaze, moweza kunwela chizombe cha magazo chondinwela na kubatizigwa kota vyondibatizwa?” \p \v 39 Nawamwidichila, “Toweza.” Yesu nakawalonjela, “Chizombe chondinwela, monwela na mobatizigwa kwa nzila yila yondibatizigwa. \v 40 Ila yalikohi yochikala kudilo ama kumoso kwa heni, haiwele mbuli ya heni kuwalonjela, ila honhu hala nahagongomanyigwa kwa wala wahaguligwe.” \p \v 41 Awala walanguswa wanji kumi lowahuliche ago, nawaluka kuzudizwa na Yakubu na Yohani. \v 42 Ahyo, Yesu nakawachema, nakawalonjela, “Mvizela kota wala walingujesigwa kota vilongozi wa isi, nawawalongozaga wanhu wa hewo kwa lupichi, na wakulu awo nawawemililaga wanhu wawo. \v 43 Ila kwa hemwe ileche kuwa hino, leka yalingugana yawe mkulu hali hemwe, imgana yawe chitumagwa wa hemwe. \v 44 Yalingugana yawe wa mwaluko, igana yawe chitumagwa wa weng'ha. \v 45 Mina Mwana wa Munhu hoyile kukolelwa mijito, ila kuwakolelamijito na kuulavya ukomu wa heye, kwa chiwalo cha ulohozi wa wanhu wenji.” \s Yesu kangumlohola yohambe yalole Balitimayo \r (Matei 20:29-34; Lukasi 18:35-43) \p \v 46 Lelo nawafika Yeliko, Yesu na walanguswa wa heye, nawali wolawa na lung'hongola lwa wanhu. Yumwe nayawele yohambe yalole yalinguchemigwa Balitimayo mwana wa Timayo nayali yekalise hafungo mwa nzila. \v 47 Loyahuliche Yesu yalawile Nasaleti kangukola ahala honhu, nakaluka kukwiniza lizi, “Yesu Mwanage Daudi umbonele isungu!” \v 48 Wanhu wenji nawamng'hanuchila leka yanyamalile, ila heye nakalutilila kukwiniza lizi, “Mwana wa Daudi, umbonele isungu.” \p \v 49 Yesu nakema nakalonga, “Mumcheme.” Baho, nawamchema ayo yohambe yalole, nawamlonjela, “Wikangaze, wime, kangukuchema.” \v 50 Na heye nakatozela hafungo ivalo lyake, nakazumilila na kumlutila Yesu. \p \v 51 Yesu nakamuuza, “Kwangugana ndikuditile choni?” Ayula yohambe yalole nakamlonjela, “Mlangusa ndangulanda kulola kahi.” \p \v 52 Yesu nakamlonjela, “Ulute. Makundo ga hegwe gakulohola.” Baho yula yohambe yalole kawa yolola, nakamuwinza Yesu mnzila. \c 11 \s Yesu kangwinjila Yelusalemu kwa kusangalala \r (Matei 21:1-11; Lukasi 19:28-40; Yohana 12:12-19) \p \v 1 Yesu naloyali habehi kwinjila Yelusalemu, nawafika Betifage na Betaniya, habehi na chidunda cha Mizeituni. Yesu nakawalajiza walanguswa wa heye weli, \v 2 nakawalonjela, “Mlute hali chijiji chiwele kumwando kwa hemwe. Lomkwinjila amo, molifika idogowi lyana liwohigwe, ling'hali kolamijito joneche. Mlichumulile mligale. \v 3 Wone munhu yawauze, lekachoni mwangudita ahyo? Mumlonjele, Mkulu kanguligana kolihilusa hamba.” \p \v 4 Baho, nawaluta, nawalifika idogowi lyana limwe likoweligwe hali lwizi. Nalowali wolidohola, \v 5 wanhu wamwenga wawele hala nawawauza, “Lekachoni mwangulidohola alyo idogowi lyana?” \v 6 Walanguswa nawawedichila kota vyowalonjelwe na Yesu, nawo nawawaleka waluta nalyo. \v 7 Nawamhilichila Yesu alyo idogowi lyana, nawamtandichila nguwo za hewo kuli idogowi na Yesu kakwina kekalisa. \v 8 Wanhu wenji nawazanza nguwo za hewo mbalabala, wanji nawalambalika miputi ja migodi jowatemile kumigunda. \v 9 Wanhu weng'ha walongole na wawele kumbele nawakwiniza lizi wolonga, “Lutogo! Yamtambichizwe ayo yalinguya kwa itagwa lya Mkulu! \v 10 Utambichizwe Undewa ulinguya wa mhaza wa hetwe Daudi. Yatogoligwe Nguluwi kuchanya kilanga.” \p \v 11 Yesu nakenjila Yelusalemu nakaluta mbaka kuli luga lwa Ng'handa ya Nguluwi, nakalolalola, nakona chila chinhu cha goya. Na kwa vila nayali matinazo, nakaluta Betaniya hamwe na wala kumi na weli. \s Yesu kangulipanjila isada \r (Matei 21:18-19) \p \v 12 Hamitondo, nalowali wolawa Betaniya, Yesu nakona nzala. \v 13 Lelo nakalyona kwa kutali igodi lya misada liwele na mahamba menji, nakalihejelela habehi leka yalole kota lina mafuza goneche. Loyaufichile, nakalyona lilihela mafuza, ila mahamba yeka, kwa vila hawali mhela wa kulela mafuza. \v 14 Baho nakalilonjela lila igodi, “Kwaluchila lehano na mazuwa gose munhu yoneche yaleche kulya mafuza ga hegwe.” Walanguswa wa heye nawahulika ulonzi awo. \s Yesu kanguluta kuli ng'handa ya Nguluwi \r (Matei 21:12-17; Lukasi 19:45-48; Yohana 2:13-22) \p \v 15 Lelo nawafika Yelusalemu. Yesu nakenjila kuli Ng'handa ya Nguluwi nakaluka kuwawinga wanhu wawele woguza na kugula vinhu amo. Nakagudula visaga vya wala wawele wovunza sendi, na wala wawele woguza ng'hunda. \v 16 Nahamkundile munhu yoneche kukolela mijito kuli Ng'handa ya Nguluwi yaholile chinhu. \v 17 Hamba nakawalangusa, “Yandichigwa kuli Maandiko Matakatifu, Nguluwi nakalonga, ‘Ng'handa ya heni yochemigwa ng'handa ya kulandila kwa chiwalo cha nhanzi zeng'ha.’ Ila hemwe muigalula iwa mhalika ya wabokaji!” \p \v 18 Watambika wakulu na walangusa wa malajizo ga Musa lowahuliche ago, nawaluka kupala nzila ya kumkopola, ila nawamdumba kwa vila wanhu wenji nawabubuwala na malanguso ga heye. \v 19 Loliswele, Yesu na walanguswa wa heye nawoka honhu hala. \s Malanguso ga mgodi wa mafuza ukalile \r (Matei 21:20-22) \p \v 20 Mitondo kung'hali lufuku, nalowali wokola, nawalyona lila igodi lya mafuza nalikala ng'ong'ona lyeng'ha, mbaka mizabi. \v 21 Petili nakakumbuchila gala nagakoleche, nakamlonjela Yesu, “Mlangusa, ulole lila igodi lya misada lyoulipanjile, vyolikalile.” \p \v 22 Yesu nakawalonjela, “Muwe na makundo kwa Nguluwi. \v 23 Ndanguwalonjelani ndikomya, munhu yochilonjela chidunda achi, ‘Ung'humbuche ukagwe kuli bahali,’ ne kona majesa mnhumbula ya heye, ila yokunda kota mbuli zeng'ha zoyolonga zokoleka, koditilwa mbuli ayo. \v 24 Lelo ndanguwalonjelani, homumlanda chinhu Nguluwi, mkunde kota mchibochela, na hemwe mopegwa. \v 25 Homumlanda Nguluwi, mumlechele chila munhu yawaditileni vibi, leka Mhaza wa hemwe yawele kilanga yawosele hemwe gehile gomditile.” \v 26 “Ila wone hamlinguwalechela wanji, na Mhaza wa hemwe yawele kilanga howowosela hebu hemwe gehile genu gomditile.” \s Mbuli ya ludali lwa Yesu \r (Matei 21:23-27; Lukasi 20:1-8) \p \v 27 Lelo nawafika kahi Yelusalemu. Yesu naloyali yojenda kuli Ng'handa ya Nguluwi, watambika wakulu na walangusa wa malajizo ga Musa na wasekulu wamlutila, \v 28 nawamuuza, “Kwangudita mbuli zino kwa ludali lwachi? Yalikohi yakupele ludali lwa kukola mbuli azi?” \p \v 29 Ila Yesu nakawalonjela, “Ndowauzani chinhu chimwe, lomkwidichila, nani kahi ndowalonjelani ndangudita mbuli azi kwa ludali lwachi. \v 30 Ndaze, ludali lwa Yohani lwa kubatiza nalulawa kilanga ama kwa wanhu? Mnyidichile.” \p \v 31 Nawaluka kiwuza hewo wawo, “Tolongaze? Hotulonga, nalulawa kilanga kotuuza, lelo lekachoni hamumkundile Yohani? \v 32 Ila hotulonga, nalulawa kwa wanhu.” Nawadumba lung'hongola lwa wanhu wamemile kwa vila weng'ha nawakunda kota Yohani nayali mloli wa Nguluwi. \v 33 Lelo nawamwidichila Yesu, “Hetwe hatuvizelele.” Na heye Yesu nakawalonjela, “Na heni siwalonjela ndangudita mbuli zino kwa ludali lwachi.” \c 12 \s Nhelo ya walimi kuli mgunda wa zabibu \r (Matei 21:33-46; Lukasi 20:9-19) \p \v 1 Yesu nakaluka kulonga na hewo kwa nhelo, “Nakwali na munhu yumwe nakalima mgunda wa zabibu. Nakazungulusila lugagala, na hagati nakabawa izimbo lya kukamila divai, nakazenga chidandalo kahi. Nakawabasila mgunda awo walimi, na kaheluka isi ya kutali.\fig Wanhu weli wangukama zabibu|src="04 Winepress.jpg" size="col" ref="12:1"\fig* \v 2 Mhela wa kubeta, nakamlajiza chitumagwa wa heye kwa wala walimi, yakamigalile chasi cha mbena cha mgunda wa heye wa zabibu. \v 3 Wala walimi, nawamibata, wamsubula, nawamhilusa ne chinhu. \v 4 Nakamlajiza kahi chitumagwa yunji, ayu kahi nawamlumiza mutwi na kumditila mbuli za kumbasa soni. \v 5 Yula yawele na mgunda nakamlajiza chitumagwa yunji, na heye nawamhola nawamkopola. Na wamwenga wenji walajizwe nawatowigwa na wanji nawakopoligwa. \v 6 Yoyaponile kulajizwa nayali mwanage mlume yamganile. Hamba nakamlajiza kwa yawabasile mgunda, nakejesa kata, ‘Hanji womhulichiza mwana wa heni.’ \v 7 Ila wala walimi nawelonjela hewo wawo walonga, ‘Ayu ndo yohalila, lelo tumkopole na mgunda wa zabibu tohalila hetwe!’ \v 8 Baho wamibata ayula yatumigwe, nawamkopola wamtaga kutali na hawele mgunda wa zabibu.” \p \v 9 Yesu nakawauza, “Yowa ndaze kwa ayula yawele na mgunda wa zabibu? Ndanguwalonjela, kokuya kuwabagamiza wanhu weng'ha na kuwabasila wanhu wanji aula mgunda. \v 10 Ndaze, hamsomile Maandiko aga? \q “Alila iganga lyowalilemile walinguzenga, \q liwa iganga likulu lya msisi. \q \v 11 Mkulu ndo yaditile mbuli ayi, \q nayo ndo ya kububuwaza ng'hatu kwa hetwe.” \p \v 12 Watambika wakulu na walangusa wa Malajizo ga Musa na wasekulu, nawavizela kota nhelo ayi nayali kwa chiwalo cha hewo. Lelo nawajeza kumibata, ila nawalidumba ikugusi lya wanhu. Lelo nawamleka, nawaluta. \s Kulavya kodi kwa Mndewa wa Loma \r (Matei 22:15-22; Lukasi 20:20-26) \p \v 13 Lelo Mafalisayo wamwenga na vitumagwa wa chilundo cha Helodi, nawatumigwa leka wamgwilize Yesu kwa ulonzi wa heye. \v 14 Nawamlutila, na kumlonjela, “Mlangusa, tuvizela kota hegwe ndo munhu utanganiche ulingulonga kwa kukomya na hulingumdumba munhu yoneche. Na ukulu wa munhu hauwele chinhu kwa hegwe, ila kwangulangusa kukomya kweng'ha kuwala Nguluwi. Ndaze, yowa goya kulavya kodi kwa mndewa wa Loma, ama hebu? Tulavye ama tuleche kulavya?” \v 15 Ila Yesu nakavizela uhadi wa hewo, nakawalonjela, “Lekachoni mwangunjeza? Mndajile alyo igwala ndililole.” \v 16 Nawamlajila. Na heye nakawauza, “Mutwi na itagwa ali ndo lya whaani?” Nawamwidichila, “Ndo wa mndewa wa Loma.” \v 17 Yesu nakawalonjela, “Ga Kaizali mmigalile Kaizali, na ga Nguluwi mmigalile Nguluwi. Nawabubuwala ng'hatu na heye.” \s Mbuli ya uzilipuko \r (Matei 22:23-33; Lukasi 20:27-40) \p \v 18 Masadukayo, nawawele wolonga kota kuduhu uzilipuko kwa wabagame, nawamlutila Yesu na kumuuza, \v 19 “Mlangusa, Musa nakatulajiza hino, wone munhu yabagame na kuleka mchewake ne kuwa na mwana, mng'holoze imgana yamhalile ayo mdala yafililwe na mlume wa heye, leka yampondele wana mng'holoze. \v 20 Lelo nakwali na wanhu saba wa lukolo lumwe. Wa mwaluko nakahola, nakabagama ne kuwa na mwana. \v 21 Na mng'holoze wa keli nakamhola yula mdala yafililwe na mlume wa heye, na heye kahi nakabagama ne kuleka mwana, na mng'holoze wa kadatu iwa hihyo. \v 22 Weng'ha saba nawabagama ne kuleka mwana. Hamba na yula mdala yafililwe na mlume wa heye nakabagama. \v 23 Lelo zuwa lya wabagame kuzilipuka, mdala ayo kowa mdala wa yalikohi? Weng'ha saba nawali wamhesile.” \v 24 Yesu nakawalonjela, “Hemwe muwifya kwa vila hamgazelele Maandiko Matakatifu ne mong'ho wa Nguluwi. \v 25 Mina wabagame howozilipuka hawohesa ne kuhesigwa hebu, wowa kota wahilisi wa kilanga. \v 26 Ila mbuli ya kuzilipuka kwa wabagame, ndaze, hamsomile chitabu cha Musa kuli honhu ha chila chisosolo lochali chikwaka chiluli? Nguluwi nakamlonjela Musa, heni ndo Nguluwi wa Abulahamu na Nguluwi wa Isaka na Nguluwi wa Yakubu. \v 27 Lelo heye hawele Nguluwi wa wabagame, ila heye ka Nguluwi wa wawele wakomu. Hemwe muwifya ng'hatu.” \s Ilajizo liwele likulu \r (Matei 22:34-40; Lukasi 10:25-28) \p \v 28 Mlangusa yumwenga wa malajizo ga Musa nakoya, nakahulika kilewa kwa hewo. Loyawene Yesu nakawedichila goya Masadukayo, nakalawila na kumuuza, “Kuli Malajizo geng'ha ga Nguluwi, lilikohi liwele likulu kupuluta geng'ha?” \v 29 Yesu nakamwidichila, “Lya mwaluko ndo ali, ‘Hulichize Isilaeli! Mkulu Nguluwi wa hetwe ndo yaliyeka Mkulu. \v 30 Umgane Mkulu Nguluwi wa hegwe kwa nhumbula ya hegwe yeng'ha na kwa muhe wa hegwe weng'ha na kwa luhala lwako lweng'ha na kwa mong'ho wa hegwe weng'ha.’ \v 31 Na lya keli ndo ali, umgane youlingikalasa habehi, kota vyoulingigana gwegwe baho. Kuduhu ilajizo linji liwele likulu kupuluta gano.” \p \v 32 Lelo yula mlangusa wa malajizo ga Musa nakamlonjela, “Goya Mlangusa! Kulonga kukomya kota Nguluwi ndo yumwe hela na kuduhu yunji ila heye. \v 33 Na igana munhu kumgana Nguluwi kwa nhumbula yeng'ha na kwa luhala lweng'ha na kwa mong'ho weng'ha na kumgana youlingikalasa habehi kota vyoulingigana gwegwe baho. Mbuli ayi ndo itanganiche ng'hatu kupuluta kulavya nhambiko ya miwunde na nhambiko za kulakazwa.” \v 34 Yesu navyoyawene kota ayu munhu nakamwidichila goya, nakamlonjela, “Hegwe huwele kutali na Undewa wa Nguluwi.” Kulawila aho, kuduhu ne munhu yajezile kumuuza chinhu. \s Mbuli ya Kilistu Mlohozi \r (Matei 22:41-46; Lukasi 20:41-44) \p \v 35 Yesu naloyali yolangusa mng'handa ya Nguluwi, nakauza, “Lekachoni walangusa wa Malajizo ga Musa wangulonga kota Kilistu Mlohozi ndo mwana wa Daudi? \v 36 Heye Daudi yolongozwa na Muhe Yelile nakalonga, \q “ ‘Mkulu Nguluwi nakamlonjela mkulu wa heni, \q wikale hano kudilo kwa heni, \q mbaka ndiwawiche wang'honyo wa hegwe hasi ha magulu ga hegwe.’ \p \v 37 “Heye Daudi nakamchema Kilistu Mkulu. Lelo Kilistu Mlohozi kowa ndaze mwana wa Daudi?” \s Yesu kanguwalonjela wanhu mbuli ya walangusa wa Malajizo ga Musa \r (Matei 23:1-36; Lukasi 20:45-47) \p Lung'hongola lwa wanhu nalwali lumuhulichiza kwa usangalalo. \v 38 Kuli malanguso ga heye, Yesu nakalonga, “Milolele na walangusa wa Malajizo ga Musa, walingugana walingukolakola wavalile mikanzu milefu na kulamsigwa na wanhu chiukulu kuli masoko, na kugana kikalisa honhu hatanganiche kuli ng'handa za kusalila, \v 39 na kuhagula honhu hatanganiche mng'handa za kusalila na honhu hatanganiche hali mnvina. \v 40 Na kuwabunza ng'handa kwa usugu wawo, wadala wafililwe na walume wawo, aku wochisinjizila kumlanda Nguluwi kwa kulutilila! Wogazigwa lukami kwa wihe wa hewo.” \s Ndolendole ya mdala yafililwe na mlume wa heye \r (Lukasi 21:1-4) \p \v 41 Yesu nakekala habehi na honhu nahowali wolavya ndolendole. Nakawa yolola wanhu wenji lowali wolavya sendi na kujela mli isanduku lya ndolendole kuli ng'handa ya Nguluwi. Wawele na lufufu wenji nawalavya sendi nyinji. \v 42 Aho nakoya mamo yumwe yafililwe na mlume wa heye, mzunwa, nakalavya migwala mili midodo ja sendi. \v 43 Aho Yesu nakawachema walanguswa wa heye, nakuwalonjela, “Ndanguwalonjelani ndikomya, mamo ayu yafililwe na mlume wa heye, mzunwa, nakalavya chasi chinji mli isanduku lya ndolendole kusinda chowalavile wanji weng'ha. \v 44 Mina wanhu wawele na lufufu nawalavyaga ndolendole kulawa kuli lufufu nalowawele nawo. Ila ayu mamo kwa uzunwa wa heye, nakalavya chila chinhu choyawele nacho.” \c 13 \s Kubomoligwa kwa Ng'handa ya Nguluwi \r (Matei 24:1-2; Lukasi 21:5-6) \p \v 1 Yesu navyoyali yolawa kuli Ng'handa ya Nguluwi, yumwe wa walanguswa wa heye nakamlonjela, “Mlangusa, ulole ng'handa vyoizenjigwe goya na maganga aga vyoganojile mlukanzi.” \v 2 Yesu nakamlonjela, “Ndaze, kwanguzona ng'handa azi ng'hulu? Kuduhu iganga ne limwe liwele lyopona mchanya mwa liyage, chila chinhu chobomoligwa.” \s Kugaya na kugazigwa \r (Matei 24:3-14; Lukasi 21:7-19) \p \v 3 Yesu loyali yekale mchanya mwa chidunda cha Mzeituni yolola kuli Ng'handa ya Nguluwi, Petili na Yakubu na Yohani na Andeleya nawamuuza kwa uviso. \v 4 Nawamlonjela, “Utulonjele mbuli azi zolawila nili? Ulajilo wachi wotulajila kota mbuli zabehi kulawila?” \p \v 5 Yesu nakawalonjela, milolele, mleche kuhadigwa na munhu. \v 6 Mina wenji wokuya kwa itagwa lya heni, chila yumwe yolonga heye ndo heni. Na hewo wowajiliza wanhu wenji. \v 7 Lomhulika mbuli ya ngondo na uhesi wa ngondo, mleche kisinza. Mbuli azo zolawila, ila kuduma kung'hali. \v 8 Nhanzi imwe yochitowa na iyage, undewa umwe wochitowa na undewa uyage, ahyo kowa na limachinyina na nzala. Mbuli azi ndo kota vila usungu wa mwaluko wa mamo kuponda mwana. \p \v 9 Ila hemwe milolele. Mina wanhu wowahilika hemwe kuli vitala na kuwatowa kuli ng'handa za kusalila. Mohilikwa kwa vilingozi na wandewa kwa chiwalo cha heni, leka mlavye ulolezi kwa hewo. \v 10 Ila lokung'hali kufika mwiso, Mbuli Inojile yodamligwa tandi kwa wanhu weng'ha. \v 11 Na hewo howowawika hemwe mmoko na kuwahilika kuli chitala, mleche kuwa na lunhwinhwi kwa gala gomlonga, mhela ula houfika, mlonje choneche chompegwa, mina ulonzi womlonga haulawa kwa hemwe, ila wolawa kwa Muhe Yelile. \v 12 Wanhu wowahilika wang'holozawo wakopoligwe, na wahaza wodita hihyo kwa wana wawo. Na wana wowabelenhuka wawapondile leka wakopoligwe. \v 13 Wowazudilani kwa chiwalo cha heni, ila munhu yula yokwimilila mbaka kuduma ndo heye yoloholigwa. \s Chinhu chihile chilinguwifya \r (Matei 24:15-28; Lukasi 21:20-24) \p \v 14 “Lomkona ‘Izudizo lilinguwifya’ likwima honhu hohawele hake. Yalingusoma yavizele vyoilinguzeleka, aho wawele Yudeya wabilimile kuchidunda. \v 15 Yawele kuli chinduwiko cha ng'handa, yaleche kidulika kwinjila mng'handa ya heye kuhola chinhu. \v 16 Yawele kumgunda yaleche kuhiluka kaye kuhola igwanda lyake. \v 17 Yowa ngondo kwa wachimai wawele na himila na walingonyeza mazuwa ago! \v 18 Mumlande Nguluwi leka mbuli azo zileche kulawila mhela wa mbeho. \v 19 Mina mhela awo kowa na kugaya kohakunalawila kulawila Nguluwi loyalumbile isi mbaka lehano, na hailawila kahi. \v 20 Wone Mkulu nahawapunguzile mazuwa ago, haduhu munhu yahawele yoloholigwa. Ila kwa chiwalo cha wahaguligwe na Nguluwi, nakapunguza mazuwa ago. \p \v 21 “Lelo munhu hoyowalonjela hemwe, ‘Mlole, Kilistu Mlohozi ka hano,’ ama ‘Mlole ka ahala,’ mleche kukunda. \v 22 Mina wokuya Kilistu wa udesi na waloli wa udesi. Wodita ulajilo na vinduzanduza wojeza kuwajiliza wala wahaguligwe na Nguluwi. \v 23 Ila hemwe milolele, heni nandiwalonjela mbuli yeng'ha loing'hali kulawila. \s Kuya kwa Mwana wa Munhu \r (Matei 24:29-31; Lukasi 21:25-28) \p \v 24 “Lelo mazuwa ago, kugaya ako hokumala, isanya lyowichigwa jiza na nyelezi halibunguzuka. \v 25 Nhondwe zolagala kulawa kilanga na mong'ho ubatilile vinhu avyo vyeng'ha wotigaswa! \v 26 Aho wanhu womona Mwana wa Munhu yokuya kuli ng'hungugu kwa ludali lwinji na ukulu. \v 27 Hamba kowalajiza wahilisi wa heye wa kilanga wawakungajize wahaguligwe na Nguluwi kulawa nzingo zeng'ha zine, kulawila kuli isi yeng'ha na kilanga kweng'ha. \s Mbuli ya ulanguso wa igodi lya mafuza \r (Matei 24:32-35; Lukasi 21:29-33) \p \v 28 “Kwa ikuyu milanguse nhelo ayi, hala nhagala lozikwaluka kubahula, mwanguvizela kota mhela wa nhonya wa habehi. \v 29 Hihyo namwe homkona mbuli azo zilawila, mvizele kota ka habehi kuya. \v 30 Ndanguwalonjelani ndikomya, mbuli azi zeng'ha zolawila kung'hali lulelo alu kubagama. \v 31 Ulanga na isi zopuluta, ila ulonzi wa heni haupuluta hebu. \s Kuduhu ne yumwe yovizela zuwa ne saa \r (Matei 24:36-44) \p \v 32 “Ila, kwa mbuli ya zuwa ama saa ayo kuduhu ne yumwe yavizelele kokuya nili, ne wahilisi wa kilanga ne Mwana, ila Mhaza yaliyeng'ha ndo yavizelele. \v 33 Milolele na kikala meho, mina hamvizelele mhela awo wokuya nili. \v 34 Yowa kota munhu yalinguka hakaye na kwinula majendo kuwalechela vitumagwa wa heye ludali, chila yumwe na mijito ya heye, nakamlonjela mwamizi wa lwizi yawe meho. \v 35 Lelo mikale meho, mina hamvizelele mkulu wa ng'handa kohiluka nili, hanji yowa matinazo ama nechilo ama lufuku ama mitondo. \v 36 Milolele leka hoyokuya ne hemwe kuvizela, yaleche kuwafika muwasile. \v 37 Gondilinguwalonjela hemwe, ndanguwalonjela weng'ha, mikale meho!” \c 14 \s Uhesi wa kumkopola Yesu \r (Matei 26:1-5; Lukasi 22:1-2; Yohana 11:45-53) \p \v 1 Nagapona mazuwa meli ifiche mnvina ya Pasaka na Mibumunda johajiwichigwe usaso. Watambika wakulu na walangusa wa Malajizo ga Musa wali wopala nzila ya kumibata Yesu kwa chinyele wamkopole. \v 2 Ila nawalonga, “Tuleche kumibata mhela wa mnvina ya Pasaka, wanhu wotulemela.” \s Yesu kangubakalizwa mafuta ga kunhunyhilila ako Betaniya \r (Matei 26:6-13; Yohana 12:1-8) \p \v 3 Yesu nayali Betaniya hakaye ha Simoni nayawele na uswema. Naloyali mchisaga yolya chilyo, mdala yumwe yawele na libuli lya alabasta lilinguguzigwa kwa sendi nyinji na mafuta galingunhunyhilila ga nado inojile ilinguguzigwa kwa sendi nyinji nakoya, nakachumula alyo libuli, nakumjidila Yesu mafuta ago kumutwi. \v 4 Wanhu wamwe nawawele aho nawazudila, nawelonjela, “Lekachoni kanguwifya mafuta aga? \v 5 Gahaguzigwe kwa sendi denali miya zidatu zilinguhega kwa mwezi umwe ng'hatu, na kupegwa wazunwa.” Nawamng'hanuchila ayo mamo. \p \v 6 Ila Yesu nakawalonjela, “Mumleche, lekachoni mwangumgaza? Nakanditila mbuli inojile. \v 7 Wazunwa wa hamwe na hemwe mazuwa gose, ila heni siwa na hemwe mazuwa gose. \v 8 Heye nakadita vyoyawezile, nakalujidila lukuli lwangu mafuta galingunhunyhilila kuuwika goya kutiligwa mchilaga. \v 9 Ndanguwalonjelani ndikomya, koneche muisi Mbuli Inojile hoidamligwa, chinhu chino choyaditile ayu mdala chodamligwa chiwalo cha kumkumbuchila heye.” \s Yuda Isikalioti kangukunda kumbelenhuka Yesu \r (Matei 26:14-16; Lukasi 2:3-6) \p \v 10 Hamba Yudasi Isikalioti, yumwe wa awala kumi na weli, nakaluta kwa watambika wakulu, leka yambelenhuche Yesu. \v 11 Watambika wakulu lowahuliche mbuli ayo, nawasangalala, nawalagana na heye wompa sendi. Lelo Yuda nakaluka kupala ndaze vyoyombelenhuka. \s Yesu kangulya ndiya ya Pasaka na walanguswa wa heye \r (Matei 26:17-25; Lukasi 22:7-14,21-23; Yohana 13:21-30) \p \v 12 Zuwa lya mwaluko lya mnvina ya mibumunda johajiwichigwe usaso, mhela ula ing'holo lyana lya Pasaka hukopoligwa, walanguswa wa heye nawamuuza, “Kwangugana kohi tukuwichile goya ndiya ya Pasaka?” \p \v 13 Lelo Yesu nakawalajiza walanguswa wa heye weli yowalonjela, “Mlute kuli muji, na amo moting'hana na munhu yumwe yedwichile chiya cha mazi. Mumuwinze, \v 14 mbaka kuli ng'handa yoyokwinjila, mkamlonjele yawele na ng'handa kota, mlangusa kangulonga, chakohi chihengo cha heye choyodila ndiya ya Pasaka hamwe na walanguswa wa heye? \v 15 Na heye kowalajila chihengo chikulu chizenjigwe mchanya mwa chiyage chiwichigwe goya na kunoligwa. Mtuwichile goya mumo ndiya ya Pasaka.” \p \v 16 Walanguswa nawoka, nawaluta kuli muji, nawafika chila chinhu cha goya kota Yesu vyoyawalonjele. Nawawika goya ndiya ya Pasaka. \v 17 Loifichile matinazo, Yesu nakoya hamwe na walanguswa wa heye kumi na weli. \v 18 Lowawele wekale mchisaga wolya, Yesu nakalonga, “Ndanguwalonjelani ndikomya, yumwe wa hemwe yalingulya hamwe na heni kombelenhuka.” \v 19 Aho walanguswa wa heye nawaluka kisinza, nawamuuza yumweyumwe, “Ndaze, nda heni?” \v 20 Yesu nakawalonjela, “Yumwe wa hemwe kumi na weli, yalingudiliza ibumunda hamwe na heni mchisaye. \v 21 Ndangukomya Mwana wa Munhu kobagama kota Maandiko Matakatifu vyogalingulonga mbuli ya heye, ila mane yuye munhu ayo yalingumbelenhuka Mwana wa Munhu. Nayahawele goya munhu ayo wone nahapondigwe.” \s Ndiya ya Mkulu \r (Matei 26:26-30; Lukasi 22:14-20; 1 Kolinto 11:23-25) \p \v 22 Nalowali wolya, Yesu nakahola ibumunda, nakota malumbo, nakaumogola, kawapa walanguswa wa heye yolonga, “Mhole, alu ndo lukuli lwangu.” \v 23 Hamba kahola chizombe, nakalonga malumbo kwa Nguluwi, nakawapa, weng'ha nawanwa mli chizombe acho. \v 24 Yesu nakawalonjela, “Ayi ndo danda ya heni ilingulajila ilagano lya Nguluwi, danda ilingubohoka kwa chiwalo cha wanhu wenji. \v 25 Ndanguwalonjela ndikomya, siwila kunwa divai kahi na hemwe, mbaka zuwa honwa divai inji kuli undewa wa Nguluwi.” \v 26 Lowasindile kwimba lwimbo, nawoka, nawaluta kuli chidunda cha Mizeituni. \s Yesu kangulonga Petili kombela \r (Matei 26:31-35; Lukasi 22:31-34; Yohana 13:36-38) \p \v 27 Yesu nakawalonjela walanguswa wa heye, “Hemwe mweng'ha mobilima mondeka ndiliyeka, mina Maandiko Matakatifu gangulonga, \q “ ‘Ndomtowa mdimi, \q na ming'holo jeng'ha josambaluka.’ \m \v 28 Ila londizilipuka, ndowalongola Galilaya.” \v 29 Petili nakamlonjela, “Wone hewo weng'ha wawe na majesa na hegwe na kukuleka, heni sikuleka hebu!” \v 30 Yesu nakamlonjela Petili, “Ndangukulonjela ndikomya, nechilo yiyino, izogolo halineka lwa keli, kombela kadatu.” \v 31 Ila Petili nakamwidichila yekangaze nakalonga, “Wone ingane kubagama hamwe na hegwe, sikubela ng'oo.” Walanguswa weng'ha nawalonga hihyo. \s Yesu kangumlanda Nguluwi kuli kagunda ka Getisemane \r (Matei 26:36-46; Lukasi 22:39-46) \p \v 32 Lelo nawafika kuli kagunda kalinguchemigwa Getisemane. Yesu nakawalonjela walanguswa wa heye, “Mikale baha, mhela heni ndimlanda Nguluwi.” \v 33 Hamba nakawahola Petili na Yakubu na Yohani, nakaluka kuwa na masinzo na kugaya. \v 34 Nakawalonjela, “Ndina masinzo lukami mnhumbula behi na kubagama. Mikale hano na muwe meho.” \v 35 Nakaluta hamwando, naketoza hasi, nakalanda kwa Nguluwi, wone ilinguganigwa, yaleche kukolela saa ayo ya kugazigwa. \v 36 Nakalonga, “Mhaza wa heni, hegwe kuna ludali lwa vinhu vyeng'ha. Umbusile achi chizombe, ila ileche kuwa kota vyondilingugana heni, leka kota vyougana hegwe.” \p \v 37 Hamba nakahiluka kwa walanguswa wala wadatu, nakawafika wawasile. Lelo nakamuuza Petili, “Simoni, lekachoni nakuwasa? Nakulemwela kikala meho ne saa imwe?” \v 38 Hamba nakawalonjela, “Mikale meho na kulanda leka mleche kwinjila kuli kujezigwa. Muhe wa munhu wangugana kudita ganojile, ila lukuli lwa ng'hochele.” \p \v 39 Nakaluta kahi kumlanda Nguluwi yohiluchila ulonzi wuwula. \v 40 Hamba nakahiluka kahi kwa walanguswa, nakawafika wawasile. Meho gawo nagali gebatigwe na usinjizi. Nahawalizelele lya kumwidichila. \p \v 41 Loyoyile lwa kadatu nakawalonjela, “Mng'hali muwasile na kwesela? Lelo ihega! Saa ifika. Mwana wa Munhu kanguwichigwa mmoko mwa wanhu wawele na gehile. \v 42 Mlilimche, tucheni. Mlole, yula munhu yalingumbelenhuka ka habehi.” \s Yesu kangibatika \r (Matei 26:47-56; Lukasi 22:47-53; Yohana 18:3-12) \p \v 43 Yesu naloyawele yang'hali yolonga, Yudasi yumwe wa wala kumi na weli, nakafika hamwe na chilundo cha wanhu wawele na mipanga na nyimbati. Wanhu awo nawalajizwe na watambika wakulu, na walangusa wa Malajizo ga Musa na wasekulu. \v 44 Yuda yambelenhuche nakawapa ulajilo, “Yula munhu yondimnonela ndo heye, mibateni na kumuhilika hali wamizi.” \p \v 45 Yuda loyafichile du, nakamlutila Yesu nakumlonjela, “Mlangusa!” Hamba kamnonela. \v 46 Lelo awo wanhu nawamibata Yesu, nawamuwika mmoko. \v 47 Yumwe wa wala wawele wemile aho hamwe na Yesu, nakasomola ipanga, nakamtowa nalyo chitumagwa wa mtambika mkulu, nakamdumula ikutu. \v 48 Yesu nakawalonjela, “Ndaze, muya na mipanga na nyimbati kota heni nda mbokaji? \v 49 Chila zuwa nandali hamwe na hemwe ndilangusa kuli Ng'handa ya Nguluwi, lekachoni hamundibate? Ila sambi igana Maandiko Matakatifu genele.” \p \v 50 Aho walanguswa weng'ha nawamleka, nawabilima. \p \v 51 Nakwali na msongolo yumwe nayawele yomuwinza Yesu yawele, msongolo ayo nayali yavalile igolole. Nawo nawajeza kumibata. \v 52 Ila heye nakasulupuka, nakauleka lila igolole, nakubilima kuno yawele mwazi. \s Yesu kuli chitala cha utaguso cha wasekulu \r (Matei 26:57-68; Lukasi 22:54-55,63-71; Yohana 18:13-14,19-24) \p \v 53 Lelo nawamhilika Yesu kwa mtambika mkulu kuwele na watambika wakulu weng'ha na wasekulu na walangusa wa Malajizo ga Musa nakowali woting'hana. \v 54 Petili nakamuwinza Yesu kwa kutali, nakenjila mgati mwa lugagala lwa mtambika mkulu, nakekala hamwe na wamizi yokota chiwambilo. \v 55 Watambika wakulu na chitala cheng'ha nawaliwopala ulolezi wa kumtagusa Yesu leka wamkopole, ila hawauwene. \p \v 56 Wanhu wenji nawalavya ulolezi wa udesi kwa Yesu, ila ulolezi wa hewo hawiwhanile. \v 57 Hamba wanji nawema, na kulavya ulolezi wa udesi wolonga, \v 58 “Natumhulika munhu ayu yolonga, ‘Ndogwisanga Ng'handa ayi ya Nguluwi izenjigwe kwa moko ga wanhu, na kwa mazuwa gadatu ndoizenga yinji yohaizenjigwe kwa moko ga wanhu.’ ” \v 59 Ila, ulolezi wa hewo nahawiwhanile. \p \v 60 Mtambika mkulu nakema hagati hawo, nakamuuza Yesu, “Ndaze, hulingwidichila ne chinhu? Wanhu awa wangulavya ulolezi wachi kwa hegwe?” \v 61 Ila heye nakanyamalila tulu! Nahalonjile ne chinhu. Mtambika mkulu nakamuuza kahi Yesu, “Ndaze, hegwe ndo Kilistu Mlohozi yatambichizwe na Nguluwi, Mwana Nguluwi mkulu?” \v 62 Yesu nakedichila, “Ena, nda heni. Kahi, momona Mwana wa Munhu yekale kudilo kwa Nguluwi Yawele na Mong'ho, yalinguya kuli ng'hungugu kulawa kilanga.” \v 63 Aho mtambika mkulu nakadadula ivalo lyake kulajila kota nakazudila ng'hatu, na kulonga, “Twangugana ulolezi wachi kahi? \v 64 Mumhulika vyoyalingumkovula Nguluwi! Hemwe mwangona ndaze?” Weng'ha nawamula kota imgana yabagame. \p \v 65 Lelo wamwe wa hewo nawaluka kumtemela mite, nawamgubika kumeho na kumtowa na kumlonjela, “Tulagulile lelo, yalikohi yakutowile!” Na vitumagwa nawamhola na kumtowa mizeze. \s Petili kangumbelenhuka Yesu \r (Matei 26:69-75; Lukasi 22:56-62; Yohana 18:15-18,25-27) \p \v 66 Petili naloyawele yang'hali hasi kuli lugagala, yumwe wa vitumagwa wadala wa mtambika mkulu nakoya. \v 67 Naloyamuwene Petili yokota chiwambilo, nakamlola na kumlonjela, “Nagwe nawali hamwe na Yesu Mnasaleti.” \v 68 Ila Petili nakabela, “Mane, sigazelele goulonga!” Hamba Petili nakoka, nakaluta kunze kuluga. Aho izogolo nalika. \v 69 Yula chitumagwa naloyamuwene kahi Petili, nakaluka kahi kuwalonjela wanhu nawawele wemile aho, “Munhu ayu ka yumwe wa hewo.” \v 70 Petili nakabela kahi. Hado hela, wanhu nawawele wemile aho nawamlojela Petili, “Twangukomya hegwe kwa yumwe wa hewo, mina hegwe kwa Mgalilaya.” \v 71 Ila Petili nakaluka kipanjila na kilaha yolonga, “Heni simzelele munhu ayu yomlingulonga mbuli za heye.” \v 72 Baho du, izogolo nalika lwa keli. Lelo Petili nakakumbuchila vila Yesu navyoyamlonjele, “Izogolo halineka lwa keli, kombela kadatu.” Petili nakagwa chifunama nakalila lukami. \c 15 \s Yesu kanguhilikwa kwa Pilato \r (Matei 27:1-2,11-14; Lukasi 23:1-5; Yohana 18:28-38) \p \v 1 Vyoifichile lufuku, watambika wakulu nawawika chitala na wasekulu na walangusa wa Malajizo ga Musa, nawamkowela Yesu wamhilichila Pilato. \v 2 Pilato nakamuuza Yesu yolonga, “Hegwe kwa mndewa wa Wayahudi?” Yesu nakedichila, nakalonga, “Ena, hegwe nakulonga.” \p \v 3 Watambika wakulu nawamvilizila Yesu mbuli nyinji. \v 4 Pilato nakamuuza kahi Yesu lwa keli, “Hambe ulonje chinhu? Ulole vyowokulonjeleza menji.” \v 5 Ila Yesu halonjile ne luzi, mbaka Pilato kabubuwala. \s Yesu kangutagusigwa kubagama \r (Matei 27:15-26; Lukasi 23:13-25; Yohana 18:39-19:16) \p \v 6 Chila mhela wa mnvina ya Pasaka, Pilato nakamchumulilaga munhu yumwe yawele mchinweng'ho yaganigwe na wanhu. \v 7 Lelo nakwali na munhu yawele yochemigwa Balaba, nayali yawichigwe mchinweng'ho hamwe na wanhu wanji kwa chiwalo cha kukopola. \v 8 Wanhu wenji nawamlutila Pilato womlanda yawaditile kota navyoyali yoditaga. \v 9 Pilato nakawauza yolonga, “Mwangugana ndimchumulile mndewa wa hemwe wa Wayahudi?” \v 10 Nakalonga ahyo kwa vila nakavizela kota watambika wakulu, nawamigala Yesu kwa heye kwa kumonela fihi hela. \p \v 11 Ila watambika wakulu nawawasonjeleza wanhu wamlande Pilato yawachumulile Balaba. \v 12 Pilato nakedichila kwa kuuza yolonga, “Ndimchumulile ayu mlingumchema mndewa wa Wayahudi?” \v 13 Wanhu weng'ha nawatowa iyowe kahi wolonga, “Mumuwambe ayo mumsalaba.” \v 14 Ila Pilato nakawauza, “Lekachoni? Nakadita choni chihile?” Ila hewo nawalutilila kutowa iyowe, “Muwambeni mumsalaba!” \p \v 15 Pilato nakagana kulinojeza alila likugusi lya wanhu, nakamchumulila Balaba kulawa mchinweng'ho. Nakalajiza Yesu yazapigwe ng'hobwa, hamba nakamlavya yawambigwe mumsalaba. \s Wamizi wangumbeza Yesu \r (Matei 27:27-31; Yohana 19:2-3) \p \v 16 Hamba wamizi nawamhilika Yesu kuli chitala, mng'handa ya mkulu wa Loma, nawakungajiza chilundo cheng'ha cha wamizi. \v 17 Nawamvaliza ikanzu lya chiundewa liwele na lanji ya zambalau, nawatowa ng'hata ya miwa ifandile kota chipembelo, nawamuwichila kumutwi. \v 18 Nawaluka kumlamsa wata, “Ulamche Mndewa wa Wayahudi!” \v 19 Nawamtowa na idenje kumutwi, nawamtemela mite, nawamfugamila na kumwinamila. \v 20 Lowasindile kumbeza, nawamvula lila ikanzu, nawamvalisa nguwo ya heye wamhilika kuza kumuwamba mumsalaba. \s Yesu kanguwambigwa mumsalaba \r (Matei 27:32-44; Lukasi 23:26-43; Yohana 19:17-27) \p \v 21 Nalowali mnzila, nawating'hana na munhu yumwe yalinguchemigwa Simoni, mwenyeng'haye wa Kilene. Heye nayali mhaza wa Alekizanda na Lufo, mhela awo nayali yolawa kumgunda kuza kuli muji. Lelo nawamlonjela yapiche msalaba wa Yesu kwa lupichi. \v 22 Hamba nawamhilika Yesu mbaka honhu hawele hochemigwa Goligota, hazeleche kota Izeje lya Mutwi. \v 23 Nawamha divai wahanzile na mikwandi ja kuhoza usungu, ila Yesu nakalema kunwa. \v 24 Nawamuwamba mumsalaba, nawegawila nguwo za heye kwa kuzitowela simbi leka wamhagule yalikohi yohola choni. \v 25 Nayali saa tatu mitondo howamuwambile Yesu mumsalaba. \v 26 Na nongwa ya Yesu nayandichigwa mchibao chiwichigwe mchanya mwa msalaba, “Mndewa wa Wayahudi.” \v 27 Hamwe na Yesu nawawawamba wabokaji weli, yumwe kumoso na yumwe kudilo kwa Yesu. \v 28 Aho nagenela Maandiko Matakatifu galingulonga, “Nakawichigwa hamwe na wehile.” \p \v 29 Wanhu nawowali wokola honhu aho, nawali wotigasa mitwi jawo na kulonga, “Nawali ulonga koigwisa ng'handa ya Nguluwi na kuizenga kwa mazuwa gadatu.” \v 30 Lelo uduliche mumsalaba wilohole gwegwe. \v 31 Na hewo watambika wakulu na walangusa wa malajizo ga Musa nawambeza walonga, “Heye nakawalohola wanji, ila kangulemwela kilohola yuye. \v 32 Hambi hegwe ndo Kilistu Mlohozi, Mndewa wa Isilaeli! Yeduliche kulawa mumsalaba leka tone na kukunda.” Na wanhu wala weli wawambigwe mumsalaba hamwe na heye nawamliga. \s Yesu kangubagama mumsalaba \r (Matei 27:45-56; Lukasi 23:44-49; Yohana 19:28-30) \p \v 33 Kulawa saa sita nemisi, mbaka saa tisa matinazo, isi yeng'ha nayali na jiza. \v 34 Loifichile saa tisa matinazo, Yesu nakalila kwa lizi likulu, nakalonga, “Eloi, Eloi, lema sabakitani?” Ilinguzeleka, “Nguluwi wa heni, Nguluwi wa heni, lekachoni nakundeka?” \v 35 Wanhu wenji nawamemile ahala, lowahuliche ahyo, nawalonga, “Mhulichize. Kangumchema Eliya.” \v 36 Munhu yumwe nakahola libofyabofya, nakadilizila mli divai na chinhu chiliusungu, nakawika kuli idenje nakamha Yesu yanwe aku yolonga, “Tulole kota Eliya kokuya kukulohola.” \v 37 Yesu nakatowa iyowe na kubagama. \p \v 38 Lelo ipaziya liwele mli ng'handa ya Nguluwi naligawanize honhu helile ng'hatu nalidejeka hagati kulawa kuchanya mbaka hanyi. \v 39 Mkulu wa wamizi nayawele ahala, vyoyawene Yesu vyoyabagame, nakalonga, “Kakomya ayu nayali Mwana wa Nguluwi.” \p \v 40 Nawali baho wadala wamwe wolola kwa kutali, yumwe wa awo yali, Maliya Madelena na Salome na Maliya mamo wa Yakubu mdodo na Yose. \v 41 Awa nawamuwinza Yesu naloyawele Galilaya na kumkolela mijito, nakwali na wadala wanji wenji woyile Yelusalemu hamwe na heye! \s Yesu kanguwichigwa mchilaga \r (Matei 27:57-61; Lukasi 23:50-56; Yohana 19:38-42) \p \v 42 Mhela wa matinazo nawali ufichile. Alyo nalyali zuwa lya kiwika goya, zuwa lilingulongola Zuwa lya Kwesela. \v 43 Aho nakoya Yusufu mwenyeng'haye wa Alimataya. Nayali munhu yumwe wa wanhu wakulu kuli chitala, nayali yobeteza kuya kwa Undewa wa Nguluwi. Lelo nakamlutila Pilato ne kudumba, nakalanda yapegwe lukuli lwa Yesu. \v 44 Pilato nakabubuwala heko vyoyahuliche kota Yesu kabagama. Lelo nakamchema mkulu wa wamizi, nakamuuza kota Yesu nakabagama hamuwa. \v 45 Pilato nakalonjelwa na mkulu yula wa wamizi kota Yesu nayali yabagame katali, nakamkundila Yusufu yahole lukuli lwa Yesu. \v 46 Aho Yusufu nakagula sanda iwele na utabuli uzelu, nakaudulisa hasi lukuli, nakahola sanda inojile ng'hatu na kufunjiliza lukuli na kaluta kuwika kuli chilaga chihongoligwe kuli italawe liwele kota mhalika. Nakalihejeza iganga hali lwizi. \v 47 Nawo Maliya Madelena na Maliya mayake Yose na nawahona aho honhu hoyatiligwe. \c 16 \s Yesu kanguzilipuka \r (Matei 28:1-8; Lukasi 24:1-12; Yohana 20:1-10) \p \v 1 Zuwa lya Kwesela lolimalile, Maliya Madelena na Salome na Maliya mayake Yakubu, nawagula mafuta ga kunhunyhilila wakaubakalize lukuli lwa Yesu. \v 2 Lufuku zuwa lya Jumapili, nawafika kuli chilaga, isanya lyolwaluche kulawila. \v 3 Na hewo nawali wochilonjela, “Yalikohi yotuhejezela alila iganga hala hali lwizi lwa chilaga?” Nalyo nalyali ling'hangala lukami. \v 4 Nalyo nalyali ling'hangala lukami ila lowalolile, nawalyona iganga mina lihejezigwe hafungo. \v 5 Nalowenjile mchilaga, nawamona msongolo yumwe yavalile ikanzu izelu, yekale nzingo ya kudilo, nawabubuwala aku wodumba ng'hatu. \p \v 6 Ila ayo msongolo nakawalonjela, “Mleche kububuwala na kudumba. Mwangumpala Yesu yalawile Nasaleti yawambigwe mumsalaba. Kazilipuka, haduhu hano. Mlole honhu howamuwichile. \v 7 Lelo mlute mkawalonjele walanguswa wa heye hamwe na Petili. Nakawalongolani kula Galilaya. Ako momona kota vyoyawalonjele.” \p \v 8 Lelo nawalawa hala mchilaga wobilima, ena nawakakama kwa kudumba na kububuwala ng'hatu, nahawamlonjele munhu yoneche chinhu, kwa vila nawadumba lukami. \s Yesu kangumlawila Maliya Madelena \r (Matei 28:9-10; Yohana 20:11-18) \p \v 9 Yesu loyazilipuche kung'hali lufuku Jumapili, nakelajila tandi kwa Maliya Madelena, yula yalavigwe vijeni vihile saba. \v 10 Maliya Madelena nakaluta, nakuwalonjela wala wawele hamwe na Yesu na mhela awo nawali wolombocheza na kulila. \v 11 Ila nalowahuliche kota Yesu ka mkomu na kota Maliya Madelena nakamona, hawamkundile. \s Yesu kanguwalawila walanguswa weli \r (Lukasi 24:13-35) \p \v 12 Hamba Yesu nakawalawila walanguswa weli yawele vinji. Awo walanguswa nawali woluta kumgunda. \v 13 Na hewo kahi nawaluta kuwalonjela wayawo. Na hewo kahi hawakundile. \s Yesu kanguwalajiza walanguswa \r (Matei 28:16-20; Lukasi 24:36-49; Yohana 20:19-23; Madito 1:6-8) \p \v 14 Hamba Yesu nakawalawila awala walanguswa kumi na yumwe nalowawele wolya hamwe mchisaga. Nakawang'hanuchila lukami kwa chiwalo cha kuleka kukunda na ibamba lyawo, mina nahawawakundile wala wamuwene hala loyazilipuche. \v 15 Lelo nakawalonjela, “Mlute kuli isi zeng'ha mkadamle Mbuli Inojile kwa wanhu weng'ha. \v 16 Yalingukunda na kubatizigwa koloholigwa. Yohambe yakunde kotagusigwa kwa wihe. \v 17 Na ulajilo awu, wochibanda na wula wa wala walingukunda. Kwa itagwa lyangu wolavya vijeni na wolonga kwa ulonzi unyale. \v 18 Wone webate izoka ama wone wanwe chinhu choneche chiwele na dunga, haiwadita chinhu chihile hebu. Wowawichila moko watamwa, nawo wowa wakomu.” \s Yesu kaguholigwa kuchanya kuka kilanga \r (Lukasi 24:50-53) \p \v 19 Mkulu Yesu loyasindile kulonga nawo, nakaholigwa kuka kilanga, nakekala nzingo ya kudilo kwa Nguluwi. \v 20 Walanguswa wa Yesu nawaluta wodamla chila honhu. Mkulu nakadita mijito hamwe nawo na kwimiza nzinzili usenga awo kwa ulajilo uwele hamwe na hewo.