\id LUK Vidunda Bible Version \ide UTF-8 \h Lukasi \toc1 Mbuli Inojile yandichigwe na Lukasi \toc2 Lukasi \toc3 Luk \mt2 Mbuli Inojile vyoyandichigwe na \mt1 Lukasi \imt Chilongole \ip Mbuli Inojile yandichigwe na Lukasi ndo imwe ya vitabu vine viwele mli ilagano lya sambi vilingusima mbuli ya ukomu Yesu Kilistu. Chila chimwe changuchemigwa Injili, ilinguzeleka kota Mbuli Inojile. Navyandichigwa na Matei na Malichi na Lukasi na Yohana, mhela Yesu loyabagame. Lukasi handiche yeka mbuli ya ukomu wa Yesu, ila nakandika vinhu vyeng'ha, walanguswa wa Yesu vyowaditile loyabagame na kuzilipuka, chitabu chino chilinguchemigwa Madito ga watumigwa. Kuduhuli ne yumwe yavizelele mhela wachi na kohi Mbuli Inojile ya Lukasi koyandichigwe, ila wasomile wangukunda kota hanji nayandichigwa kuli mhela wa makumi saba kulawila Yesu loyavumbuche. \ip Lukasi ndo yandiche, heye nayali dakitali. Nzila yoyandiche na ndonga yoyatumiye, yangulajila kota heye nakasoma lukami. Lukasi nakagana kwandika goya mbuli ya ukomu wa Yesu, yosima madito nagalawile, ahyo wanji welanguse kwa kugasoma (Lukasi 1:1-3). Nahawele Myahudi (Wakolosai 4:10-14). Nakandika kuta na wanhu hawawele Wayahudi wavizele choyandiche. Ayi yangoneka hala hoyasimile vihendo vya Wayahudi (Lukasi 1:8). \ip Mbuli Inojile yandichigwe na Lukasi iwhana ng'hatu na vitabu vya Matei na Malichi kwa vila vyangusima mbuli nyinji zilingiwhana na nzila imwe. Mli vitabu vidatu, Lukasi changusima mbuli nyinji zilinguwala kuvumbuka kwa Yohana mbatiza. Lukasi kahi kanguhimiliza mbuli ya kilechela na kigana (3:3, 11:4, 17:3-4, 23:34) na kumlanda Nguluwi (3:21, 5:16, 6:12, 11:1-12, 22:32). \iot Gali Mgati \io Kuli sula ya 1:1-4, Lukasi kangulonga mbuli ya Injili ya heye na chiwalo cha kwandika. \io Hamba kangusima kuvumbuka kwa Yesu na vyoyawichile goya kwaluka kulangusa (1:5-4:13). \io Honhu hakulu ha Injili (4:14-21:38), Lukasi kangusima mbuli ya mijito yoyakolile Yesu, kota vila vinduzanduza vyoyaditile na vinhu vyoyalanguse. \io Mwiso, mli sula mbili za kumwiso za chitabu, Lukasi kangusima vila Yesu vyobagame na kutiligwa na kuzilipuka. \c 1 \p \v 1 Mkulu Teofili, \p Wanhu wenji wadita kota vila vyowadahile kwandika vinhu vila vilawile hagati hahetwe. \v 2 Nawandika vinhu vyotulonjelwe na awala waviwene avyo kwa meho ga hewo kulawa kwaluche na kudamla Mbuli Inojile. \v 3 Ahyo mkulu Teofili, lekachoni na heni ndola goya vinhu avyo vyeng'ha kulawa kwaluche, nambona hata heni ndikwandichile goya vila vilawile. \v 4 Ndangudita hino leka hegwe nagwe uvizele kukomya kweng'ha kuli vinhu vyoulanguswe. \s Kuleligwa kwa Yohani kwangudamuligwa \p \v 5 Mihela Helodi loyali mndewa wa Yudeya, kwali na mtambika yumwe itagwa lyake Sakaliya, heye nayali mchilundo cha watambika cha Abiya. Mdala wa heye nakachemigwa Elisabeti, heye nayali wa lukolo lwa mtambika Aluni. \v 6 Weng'ha weli watanganiche hali meho ga Nguluwi, wochikala kwa kuwinza vyoyolonga na kulajiza Mkulu Nguluwi. \v 7 Nawalihela mwana, lekachoni Elisabeti nayali mhende, na weng'ha weli wali walalile lukami. \p \v 8 Zuwa limwe Sakaliya nayali yodita mijito ja kutambika kuli Ng'handa ya Nguluwi, lekachoni nayali nzamu ya heye ya kulavya nhambiko. \v 9 Kota vyoili chihendo cha watambika, simbi imgubuchila Sakaliya kwinjila Ng'handa ya Mkulu kufunyiza ubani. \v 10 Wanhu wenji wali wamemile kunze wolanda Nguluwi mhela awo wa kufunyiza ubani. \p \v 11 Hamba mhilisi wa Mkulu Nguluwi kamlawila Sakaliya, kema kudilo kwa honhu ha kulavila nhambiko ha kufunyiza ubani. \v 12 Sakaliya loyamuwene, nakatinuka vibi, yokakama aku yodumba. \v 13 Ila mhilisi wa kilanga nakamlonjela, “Sakaliya, uleche kudumba! Nguluwi kahulika kulanda kwa hegwe. Mdala wa hegwe Elisabeti kokulelela mwana mlume, hegwe kompa itagwa Yohani. \v 14 Hegwe kosangalala na kusechelela ng'hatu, na wanhu wenji wosechelela kuleligwa heye. \v 15 Kowa mng'hangala hali Mkulu. Honwa divai wala chinhu chigazaga. Komema Muhe Yelile kulawa mmunda mwa mamo wa heye. \v 16 Kowahilusa wanhu wenji wa Isilaeli wampale Mkulu, Nguluwi wa hewo. \v 17 Komlongolela Mkulu, kowa na mong'ho na ludali lwa mloli wa Nguluwi, Eliya, kowadita wahaza na wana wegane. Kowagalamla wanhu wohambe wamkunde Nguluwi wawe na majesa gatanganiche, na kuwakola wanhu wekale goya kumbochela Mkulu.” \p \v 18 Sakaliya nakamuuza ayo mhilisi wa kilanga, “Hino ndovizela ndaze kota mbuli ayi yakukomya? Heni ndala, na mdala wa heni kalala.” \v 19 Yula mhilisi wa kilanga nakamlonjela, “Heni Gabulieli, ndilingwima hali Nguluwi. Heye ndo yanhumile kuya kulonga na hegwe na kukulonjela mbuli ayi inojile. \v 20 Ila kwa vila hambe ukunde mbuli ayi yoilawila kwa mihela jake, kolemwela kulonga mbaka ago gondikulonjele, galawile.” \p \v 21 Mhela awo, wala wanhu wali wombeta Sakaliya, wabubuwala vyoyali yokawila kulawa mli Ng'handa ng'hulu ya Nguluwi. \v 22 Vyoyalawile kunze ya Ng'handa ya Nguluwi, nakalemwela kulonga nawo, ahyo nawavizela kona maono mla mng'handa ya Nguluwi. Kwa vila nayali yolemwela kulonga, ila yaliyolajila na moko. \p \v 23 Mhela wa heye wa kudita mijito kuli Ng'handa ng'hulu ya Nguluwi lo umalile, kahiluka kaye. \v 24 Hamba kuli mazuwa mado, mhazwa wa heye Elisabeti kawa na himila, kekala haluga mg'handa myezi jihano. Kalonga, \v 25 “Mkulu kanditila aga. Sambi kandajila isungu lya heye. Kambusila soni iwele na heni hali wanhu.” \s Kuleligwa kwa Yesu kwangudamligwa \p \v 26 Kuli mwezi wa sita wa himila ya Elisabeti, Nguluwi kamlajiza mhilisi wa kilanga yalinguchemigwa Gabulieli, yalute kuli muji ulinguchemigwa Nasaleti, kuli isi ya Galilaya. \v 27 Nakoya kwa mhinza yumwe yalinguchemigwa Maliya, yabanichilwe na munhu yumwe itagwa lyake Yusufu wa lukolo lwa mndewa Daudi. \v 28 Mhilisi wa kilanga nakaluta kwa heye, kamlamusa, “Kulamka! Mkulu Nguluwi kahamwe na hegwe, naheye kakutambichiza ng'hatu!” \p \v 29 Maliya loyahuliche luzi awo, nakesinza lukami, kaza ngijesa mnhumbula ya heye, kulamsa aku kwa ndaze? \v 30 Ila yula mhilisi wa kilanga nakamlonjela, “Maliya, uleche kudumba! Nguluwi kakugalila kunoga kwa heye. \v 31 Ahino, kowa na himila, hamba kolela mwana wa udewele mlume na komchemela itagwa Yesu. \v 32 Heye kowa mng'hangala na kochemigwa Mwana wa Nguluwi nayali kuchanya ng'hatu. Mkulu Nguluwi komdita yawe mndewa kota vyoyali sekulu wa heye Daudi. \v 33 Kowa mndewa wa lukolo lwa Yakubu kolutilila, na undewa wa heye wowa hela kuduma!” \p \v 34 Maliya nakamlonjela mhilisi wa kilanga, “Heni, sinating'hana na mlume. Lelo ago gowa ndaze?” \v 35 Yula mhilisi wa kilanga nakamlonjela, “Muhe Yelile kokudulichila, na mong'ho wa Nguluwi lokugubika. Kwa mbuli ayo, mwana yelile yoleligwa kochemigwa, Yelile mwana wa Nguluwi. \v 36 Ulole, Elisabeti mng'holoze heye! Wanhu nawamchemile mhende, leka sambi kana himila ya myezi sita, nakulala koyalalile. \v 37 Mina kwa Nguluwi kuduhuli mbuli iwele ngulemwelwa.” \p \v 38 Maliya kalonga “Heni nda chitumagwa wa Mkulu, iwe kota vyoulonjile.” Hamba yula mhilisi wa kilanga nakoka. \s Maliya kangumjendela Elisabeti \p \v 39 Logakolile mazuwa mado, Maliya nakawoha majendo kuluta himahima mbaka mji umwe, uwele mchidunda cha Yuda. \v 40 Ako nakenjila mng'handa ya Sakaliya, kamlamsa Elisabeti. \v 41 Elisabeti lowahuliche kulamusa kwa Maliya, chali chitigasika mmunda mwa heye. Elisabeti kamemezwa Muhe Yelile, \v 42 na heye kalonga kwa lizi likulu, “Kutambichizwa kusinda wadala weng'ha, na mwana youmulela kotambichizwa. \v 43 Heni nda whaani, leka mamo wa Mkulu wa heni yanjendele? \v 44 Lonyhuliche ulamso wa hegwe, chali mmunda mwa heni chitagasika kwa kusangalala. \v 45 Kutambichizwa ng'hatu hegwe kwa kukunda mbuli ya Mkulu, kwa vila yowa ikomya kwa gala Mkulu goyakulonjile hegwe!” \s Lwimbo lwa maliya. \p \v 46 Maliya kalonga, \q “Nhumbula ya heni yangumutogola Mkulu, \q \v 47 na muhe wa heni wangusangalala kwa Mbuli ya Nguluwi mlohozi wa heni, \q \v 48 Lekachoni kang'humbuka, chitumagwa wa heye yaholile! \q Kulawa sambi na kulutilila, wanhu weng'ha wonyhema mtambichizwa, \q \v 49 kwa vinhu vikulu Nguluwi vyoyaditile. \q Itagwa lya Nguluwi lyela. \q \v 50 Kulawa ulelo awu na kulutilila, \q kawalajila Isungu weng'ha walingumdumba heye. \q \v 51 Kadita mbuli ng'hulu kwa moko wa heye. \q Kawasambalula wali na mnvimnvi majesa ga mnhumbula za hewo. \q \v 52 Kawadulisa wandewa kulawa mvigoda vya hewo vya undewa, \q nakawakwiniza wala waholile. \q \v 53 Wali na nzala kawagutiza vinhu vinojile, \q wali na lufufu kawaleka walute moko yeng'ha. \q \v 54 Kambochela Isilaeli chitumagwa wa heye, \q yokumbuka isungu lyake. \q \v 55 Kota vonawalongane na wakulu wa hetwe, \q Abulahamu na ulelo wa heye mazuwa gose.” \p \v 56 Maliya nakekala na Elisabeti myezi jidatu, hamba kahiluka kaye kwa heye. \s Kuleligwa kwa Yohani Mbatiza \p \v 57 Mhela wa Elisabeti kulela naufika, kalela mwana mlume. \v 58 Wanhu wahabehi na haluga hake nawahulika Mkulu Nguluwi kamonela isungu ng'hatu, nawasangalala hamwe na heye. \p \v 59 Hamba mazuwa nane nagafika ga kumwinjiza yula mwana ikumbi, wazangugana kumchemela itagwa lya mhaza wa heye, Sakaliya. \v 60 Ila mayake kalonga, “Hebu! Kochemigwa Yohani.” \v 61 Wamlonjela, “Lekachoni haduhu munhu mlukolo lwenu, yalinguchemigwa itagwa ali?” \v 62 Wamgodeza mhaza wa mwana yalonje, mwanage yapegwe itagwa lyachi. \v 63 Heye kalanda chibao cha kwandika kandika hino, Yohani ndo itagwa lyake, weng'ha wekala wabubuwale. \v 64 Bahala umyango na mlomo wa Sakaliya ugubuka kazangulonga kahi yomtogola Nguluwi. \v 65 Woga nauwenjila wanhu weng'ha wa hala habehi, na mbuli azo zenela chila honhu mchidunda cha Yudeya. \v 66 Weng'ha wahuliche mbuli ayo, nawejesa mnhumbula zawo wolonga, mwana ayu kowa ndaze? Mana loneka ludali lwa Mkulu Nguluwi lwali hamwe na heye. \s Lwimbo lwa Sakaliya \p \v 67 Sakaliya, mhaza wa Yohani, kamemezwa Muhe Yelile, kazangulonga lizi lya Nguluwi. \q \v 68 Yatogolwe Mkulu Nguluwi wa Isilaeli, \q kawoyela na kuwagombola wanhu wa heye. \q \v 69 Katugalila mlohozi mkulu nayali na ludali, \q lukolo lwa Daudi mtumigwa wa heye. \q \v 70 Na katulonjela aho katali kukolela kuli waloli wa heye welile. \q \v 71 Hino kotulohola mmoko mwa watwihilwe hetwe, \q na kulawa mmoko mwa wanhu weng'ha wehile. \q \v 72 Kalonga kowonela isungu wakulu wa hetwe, \q na kukumbuchila ilagano lyelile. \q \v 73 Kamlahila Abulahamu sekulu wa hetwe. \q \v 74 Kutulohola mmoko mwa wanhu watwihilwe, \q tuwafugamile ne kudumba, \q \v 75 Tuwe welile na watanganiche hali heye, \q mazuwa geng'ha ga ukomu wa hetwe. \q \v 76 Na hegwe go mwana wa heni, kochemigwa mloli wa Mkulu Nguluwi nayali kuchanya ng'hatu, \q komlongola Nguluwi mwana komgongomanyila nzila, \q \v 77 kowatagusila wanhu kota woloholigwa, \q na kusilwa gehile gowaditile. \q \v 78 Nguluwi wa hetwe kana isungu. \q Kotusomolela lumuli lya ulohozi lituyila kulawa kuchanya. \q \v 79 Nakuwamwesela weng'ha wekale kutitu kuli kwaga, \q na yalongoze migulu ja hetwe mnzila ya kikala goya. \p \v 80 Mwana kakula na ludali mli Muhe. Nekekala kugunuche mbaka loyelajile kwa wanhu wa Isilaeli. \c 2 \s Kuleligwa kwa Yesu \r (Matei 1:18-25) \p \v 1 Zuwa lila mndewa wa Loma Agusto nakalajiza, yogana wanhu weng'ha wa isi ila wawazigwe. \v 2 Kuwazigwa ako kwali kulongole, mhela Kulenio loyali mkulu wa Siliya. \v 3 Weng'ha nawaluta kuza kuwazigwa, chila munhu kaye koyekalaga. \p \v 4 Yusufu nakalawa muji wa Nasaleti kuli isi ya Galilaya nakaluta muji wa Betelehemu ya mkowa wa Yudeya koyaleligwe mndewa Daudi. Yusufu nakaluta ako kwa vila nayali wa lukolo lwa Daudi. \v 5 Nakaluta kuza wazigwa hamwe na mchewake Maliya heye Maliya nayali na himila. \v 6 Lowali ako zuwa lyake lya kulela Maliya nalifika, \v 7 nakalela mwana wa mwaluko wa udewele mlume, kamvika vibende vya chiwhana na kumuwasiliza mulibani lya kulisila misenga. Kwa vila nawahusa honhu ha kuwasa kuli ng'handa za wajenzi. \s Wadimi na Wahilisi \p \v 8 Honhu aho kwali na wadimi wochikala meho hamihe wololela migongolo jowafujile kwa kibochelela.\fig Mdimi kangulolela migongolo jake|src="02 Shepherds.jpg" size="col" ref="2:8"\fig* \v 9 Mhilisi wa mkulu kawalawila ne kulonga, na ukulu wa Nguluwi uwamwesela nzingo zeng'ha wadumba. \v 10 Mhilisi wa kilanga nakawalonjela, “Mleche kudumba ikugalilani Mbuli Inojile iwoyele wanhu weng'ha. \v 11 Kwa vila, lehano kuli honhu ha Daudi, kaleligwa mlohozi kwa mbuli ya hemwe yuye Kilistu mkulu mlohozi yahaguligwe na Nguluwi. \v 12 Achi chokulajilani hemwe mochifika chali chivalizigwe nguwo za chiwana yawasilizwe hali honhu ha kudila misenga. \v 13 Baho chilundo chikulu cha wahilisi wa kilanga chilongozwa na ahyo mhilisi, wazangumtogola Nguluwi wolonga.” \q \v 14 “Tumtogole Nguluwi wa kilanga, \q kikala goya muisi kuli wanhu yawaganile!” \p \v 15 Bahala mhilisi wa kilanga nakoka na kuhiluka kilanga, wadimaji wazangilonjela. “Tucheni mbaka Betelehemu tukalilole ali lilawile lyotulonjelwe na Mkulu.” \v 16 Waluta wobilima, wamfika Maliya na Yusufu na yula mwana yawasilizwe honhu ha kulisila misenga, \v 17 Awo wadimi lowamuwene ayo mwana wawalonjela wayao mbuli yowahuliche ya ayo mwana. \v 18 Weng'ha wahuliche ago wekala mlomo mwazi mbuli zowalonjelwe na awo wadimi. \v 19 Ila Maliya nakagawika na kijesa aga geng'ha mnhumbula ya heye. \v 20 Wala wadimi wahiluka kaye kowekalaga kuno womtogola Nguluwi kwa geng'ha gowahuliche na kugona, geng'ha gawa hihila kota vowalonjelwe. \s Mwana kangupegwa itagwa \p \v 21 Mazuwa nane logafichile ga kumwinjiza ikumbi ayo mwana, nakapegwa itagwa lilila lya Yesu lyonayapeligwe na mhilisi wa kilanga yang'hali hola nyinda. \s Yesu kangulavigwa kumwando kuli ng'handa ya Nguluwi \p \v 22 Mazuwa logafichile ga Maliya na Yusufu za kuhovugwa kota voiganigwe na malajizo ga Musa, wakulu awo nawamuhola yula mwana waluta naye Yelusalemu wamuwiche kumwando kuli ng'handa ya Nguluwi. \v 23 Mli mzilo wa mkulu yandichigwa. “Chila mwana mlume yalongole kuleligwa, yalavigwe kwa Mkulu.” \v 24 Kahi nawaluta wakalavye nhambiko, ng'hunda mbili kota mzilo wa Mkulu Nguluwi vyoulingulonga. \p \v 25 Mihela ajo ako Yelusalemu kwali na munhu yumwe, nayali yanojile na yalingumdumba Nguluwi itagwa lyake Simoni, heye yaliyobeteza ulohozi wa Isilaeli. Muhe Yelile nayali hamwe na heye. \v 26 Muhe Yelile naimtawiza kota hobagama hebu mbaka yamone Kilistu wa Mkulu. \v 27 Yolongozwa na Muhe Yelile, Simoni nakenjila kuli luga lwa Ng'handa ya Nguluwi, wahaza wa Yesu wamgala mwana wa hewo wamditile kota vyoilinguganigwa na malajizo ga Musa, \v 28 Simoni nakambochela ayo mwana mmoko mwa heye kuno yomtogola Nguluwi yolonga, \q1 \v 29 “Lelo Nguluwi Mkulu kudita choulonjile, \q mkundize chitumagwa wa hegwe yalute kwa kikala goya. \q \v 30 Mina kwa meho gangu ndiwona ulohozi wa hegwe, \q \v 31 uwichile woneche na wanhu weng'ha, \q \v 32 alu ndo lumuli louwamwesele wanhu wa isi, \q na ukulu kwa wanhu wa hegwe Isilaeli.” \p \v 33 Mhaza wa Yesu na mayake newekala mlomo mwazi kwa ulonzi woyaliyolonga Simeoni kuli yula mwana. \v 34 Simoni kamtambichiza nakamlonjela Maliya mayake ayu mwana kahaguligwa na Nguluwi kuwifya na kigala ulohozi, kowalohola wanhu wenji wa Isilaeli. Heye kowa ulajilo wa chinhu chilemigwa na wanhu. \v 35 Majesa ga wanhu wenji gozangoneka hazelu usungu uwele ukali kota ipanga woihoma nhumbula ya hegwe. \p \v 36 Hali na munhu yumwe yatumigwe mdala itagwa lyake Ana mhinza wa Fanueli wa nhanzi ya Asheli. Nekekala na mlume mihela saba kulawa loyaholigwe. \v 37 Nakekala nayali hela mlume mbaka mihela ajo yawele mng'hangala wa miyaka makumi nane na gane mihela ajo jeng'ha nekekala hali Ng'handa ya Nguluwi yokwesela kulya na kulanda nemisi na nechilo, \v 38 Mihela jijo kalawa kumwando kamtogola Nguluwi na kudamla mbuli za ayo mwana kwa wanhu weng'ha awala wali wobeteza ugombozi wa Yelusalemu. \s Kuhiluka Nasaleti \p \v 39 Maliya na Yusufu lowaditile geng'ha gowalonjeligwe na mzilo wa Mkulu Nguluwi, wahiluka kaye kwawo Nasaleti wilaya ya Galilaya. \v 40 Mwana kakula kawa na ludali na luhala lukami, kunoga kwa Nguluwi kwali na heye. \s Yesu mung'handa ya Nguluwi \p \v 41 Chila mhela wahaza wa Yesu nawazowela kuluta Yelusalemu wone iwe mnvina ya Pasaka. \v 42 Yesu navyoyali na miyaka kumi na mili weng'ha waluta kuli mnvina vowazowele, \v 43 Mnvina loimalile nawaluka kuhiluka kaye kwawo, ila msongolo Yesu nakapona Yelusalemu ne wahaza wa heye kuvizela. \v 44 Nawavizela nayali hamwe na chilundo cha wanhu wawele ngilongoza, wajenda misi yeng'ha, hamba waluka kumpala hali wanhu yoyawazowele. \v 45 Lowawene hambe wamone nawahiluka Yelusalemu wompala. \p \v 46 Zuwa lya kadatu nawamfika kuli luga lwa Ng'handa ya Nguluwi hamwe na walangusa wa malajizo yowahulichiza na kuwauza mbuli. \v 47 Weng'ha wahuliche ulonzi wa heye wekala mlomo mwazi luhala loyali nalo kwa kwidichila gowali womuuza. \v 48 Wahaza wake lowamuwene wekala mlomo mwazi. Mayake kamuuza, “Gwa gomwana lekachoni kutuditila ahi? Mhaza wa hegwe na heni twali tukupala kwa isungu.” \v 49 Heye kawalonjela, “Lekachoni mnzengumala? Hamvizelele nanganigwa ndikale mng'handa ya Mhaza wa heni?” \v 50 Wahaza wa heye hawavizelele chila choyali yowalonjela. \p \v 51 Yesu kahiluka hamwe mbaka aho Nasaleti, kawahulika. Mayake kawika geng'ha gala mnhumbula. \v 52 Yesu kakula kwa lukuli na kwa luhala na kwakumnojeza Nguluwi na kuwanojeza wanhu kahi. \c 3 \s Kudamla kwa Yohani Mbatiza \r (Matei 3:1-12; Malichi 1:1-8; Yohana 1:19-28) \p \v 1 Yali miyaka ja kumi na jihano ja undewa wa Kaizali Tibeliyo na Pontio Pilato nayali yolongoza honhu ha Yudeya na Helodi nayali yolongoza honhu ha Galilaya na mng'holoze Filipo nayali yolongoza honhu ha Itulea hamwe na honhu ha Tlakoniti, hamba Lusania nayali yolongoza honhu ha Abilene kahi. \v 2 Anasi na Kayafa wali watambika wakulu. Mihela ajo lizi lya Nguluwi nalimuyila Yohani mwanage Sakaliya kuli honhu hagunuche. \v 3 Yohani nakaluta mweng'ha mla mbakane na lwanda lwa Yolodani. Kazangulangusa wanhu, mumgalamchile Nguluwi na kubatizigwa leka Nguluwi yawosele gehile. \q \v 4 Vyoyandichigwe mchitabu cha mloli Isaya, \q “Lizi lya munhu lyanguchema hagunuche, \q ‘Mgongomanyileni Mkulu nzila ya heye, \q mgolole nzila za heye ya kukola. \q \v 5 Hagwile howa hatiligwe, \q mla mwinuche mowa muselegwe, \q habinuche howa hagoloswe, \q nzila zihile zowa zigoloswe. \q \v 6 Na weng'ha womona Nguluwi yowalohola wanhu!’ ” \p \v 7 Wanhu wenji wali wokuya hala kubatizwa na Yohani na heye kazanguwalonjela, “Hemwe lulelo lwa izoka, yalikohi yowadeteleza kota moibilima ng'halazi ya Nguluwi ilihabehi kuya? \v 8 Mlajile kwa madito kota mumgalamchila Nguluwi. Mleche kwaluka sambi kota moibilima ng'halazi ya Nguluwi kwa kulonga, mhaza wa hetwe Abulahamu. Ndanguwalonjelani ng'hatu, Nguluwi kana ludali lwa kugagalula aga maganga gawe wana wa Abulahamu. \v 9 Iwago liwichigwa goya kuli mizabi ja igodi. Chila mgodi wohambe ulele mafuza ganojile, wotemangwa na kutajigwa mchiluli.” \p \v 10 Wala wanhu wamemile wamuuza, lelo tudite choni? \v 11 Nakawedichila, “Yawele na migwanda mili yamgawile nayali hela, hihyo nayali na ndiya yadite hiho.” \v 12 Wakongoza sendi nawo woya kubatizigwa, wamuuza, “Mlangusa tudite ndaze?” \v 13 Heye nakawalonjela, “Mleche konjeza kuhola chila chima chiwichigwe.” \v 14 Wamizi nawo wamuuza, “Hetwe natwe tudite choni? Kawedichila, mleche kuhola chinhu cha munhu kwa ludali kahi ne kumtagusa munhu kwa udesi, chikukwileni chila cho mpegwa.” \p \v 15 Weng'ha wali wobeteza chinhu chimwenga, waluka kiuza mnhumbula za hewo zilingumlapa Yohani. Wazanguvizela heye ndo Kilistu Mlohozi yahaguligwe na Nguluwi. \v 16 Baho Yohani kawalonjela weng'ha, “Heni ndanguwabatiza kwa mazi, ila kanguya myangu nayali na ludali kusinda heni. Sijeza kudohola ng'weso za makwamba ga heye. Heye kowa yobatiza kwa Muhe Yelile na kwa chiluli. \v 17 Heye kana luhelo lwa kuyugulila nyhadikwa, yalunde uhemba kuli ng'hano, na mibadu kojisoma kwa chiluli hambe chizime.” \p \v 18 Hamwe na luzi lwinji, Yohani nakawahimiliza wanhu yowadamlila Mbuli Inojile. \v 19 Ila Yohani nakamdeuza mndewa Helodi, kamuwala, nakamhola Helodiya mdala wa mng'holoze na kumdita mdala wa heye, hamba nakadita ganji menji gehile. \v 20 Kahi Helodi nakadita chinhu chinji chihile kwa kumuhindila Yohani mchinweng'ho. \s Yesu kangubatizigwa \r (Matei 3:13-17; Malichi 1:9-11) \p \v 21 Wanhu weng'ha lowabatizigwe, Yesu naye nakabatizigwa. Hoyali yomlanda Nguluwi, ulanga naugubuligwa, \v 22 Muhe Yelile imlagalila kota ng'hunda na lihulikwa lizi kulawa kilanga ilonga, “Hegwe ndo mwanangu ndikuganile, nojezwa na hegwe.” \s Lukolo lwa Yesu \r (Matei 1:1-17) \p \v 23 Yesu loyaluche kukola mijito, nayali na miyaka makumi gadatu, wanhu wali wochijesa heye mwana wa Yusufu mwanage Heli. \v 24 Heli nayali mwanage Matati na Matati nayali mwanage Lawi na Lawi nayali mwanage Meleki na Meleki nayali mwanage Yanai na Yanai nayali mwanage Yusufu, \v 25 Yusufu nayali mwanage Matasia na Matasia nayali mwanage Amosi na Amosi nayali mwanage Nahumu na Nahumu nayali mwanage Hesili na Hesili nayali mwanage Nagai, \v 26 Nagai nayali mwanage Maati na Maati nayali mwanage Matasia na Matasia nayali mwanage Shemeni na Shemeni nayali mwanage Yoseki na Yoseki nayali mwanage Yuda, \v 27 Yuda nayali mwanage Yoanani na Yohanini nayali mwanage Lisa na Lisa nayali mwanage Selubabeli nayali mwanage Shatieli na Sheatieli nayali mwanage Neli, \v 28 Neli nayali mwanage Meliki na Meliki nayali mwanage Adi nayali mwanage Kosamu na Kosamu nayali mwanage Elimadamu na Elimadamu nayali mwange Eli, \v 29 Eli yula nayali mwanage Yoshuwa na Yoshuwa nayali mwanage Elieseli na Elieseli nayali mwanage Yolimu na Yolimuyali mwanage Matati na Matati nayali mwanage Lawi, \v 30 na Lawi nayali mwanage Simeoni na Simeoni nayali mwanage Yudasi na Yudasi nayali mwanage Yusufu na Yusufu nayali mwanage Yonamu na Yonamu nayali mwanage Eliakimu, \v 31 na Eliakimu nayali mwanage Melea na Melea nayali mwanage Mena, na Mena nayali mwanage matata na Matata nayali mwanage Natani na Natani nayali mwanage Daudi, \v 32 na Daudi nayali mwanage Jese na Jese nayali mwanage Obedi na Obedi nayali mwanage Boasi na Boasi nayali mwanage Salimoni na Salimoni nayali mwanage Nashoni, \v 33 na Nashoni nayali mwanage Aminadabu, na Aminadabu nayali mwanage Alini na Alini nayali mwanage Hesiloni na Hesiloni nayali mwanage Pelesi na Pelesi nayali mwanage Yudasi, \v 34 Na Yudasi nayali mwanage Yakubu na Yakubu nayali mwanage Isaka na Isaka nayali mwanage Abulahamu, na Abulahamu nayali mwanage Tela na Tela nayali mwanage Naholi, \v 35 Na Naholi nayali mwanage Selugi, na Selugi nayali mwanage Leu na Leu nayali mwanage Pelagi na Pelegi nayali mwanage Ebeli na Ebeli nayali mwanage Sala, \v 36 na Sala nayali mwanage Kainamu, na Kainamu nayali mwanage Afakisadi na Afakisadi nayali mwanage Shemu na Shemu nayali mwanage Nuhu na Noa nayali mwanage Lameki, \v 37 Na Lameki nayali mwanage Metusela na Metusela nayali mwanage Henoki na Henoki nayali mwanage Yaledi na Yaledi nayali mwanage Mahalaleli na Mahalaleli nayali mwanage Kainamu. \v 38 Na Kainamu nayali mwanage Enoshi na Enoshi nayali mwanage Seti na Seti nayali mwanage Adamu na Adamu nayali mwana wa Nguluwi. \c 4 \s Kujezigwa kwa Yesu \r (Matei 4:1-11; Malichi 1:12-13) \p \v 1 Yesu kalawa mlwanda lwa Yolodani yamemile Muhe Yelile, na Muhe ayo kamlongoza mbaka kugunuche. \v 2 Ako nakajezigwa na Limazoga mazuwa makumi gane. Mazuwa ago geng'ha hadile chinhu choneche chila, na logamalile mazuwa ago, kaihulika nzala \v 3 Limazoga limlonjela, “Wone uwele Mwanage Nguluwi, lilonjele iganga lino ligaluke kuwa ibumunda.” \v 4 Yesu nakamwidichila, “Yandichigwa, ‘Munhu howa mkomu kwa ibumunda hela.’ ” \p \v 5 Hamba Limazoga limhola mbaka kuchanya ng'hatu na kamlajila undewa weng'ha uli muisi. \v 6 Nabaho Limazoga limlonjela Yesu, “Ndokupa undewa na ludali lwa vinhu vyeng'ha vino, kwa vila vinhu vyeng'ha vya heni, na ndoweza kumha yeng'ha yula yondanda. \v 7 Avi vyeng'ha vyowa vya hegwe, wone ufugamile heni.” \p \v 8 Yesu nakamwidichila, “Yandichigwa, ‘Umfugamile Mkulu, Nguluwi wa hegwe na umditile heye yaliyeka.’ ” \p \v 9 Na baho Limazoga limhola Yesu mbaka Yelusalemu limkwiniza kuli ludandalo lwa Ng'handa ya Nguluwi, limlonjela, “Kota uwele Mwana wa Nguluwi wilagaze kulawa hano mbaka hasi. \v 10 Kwa vila yandichigwa, ‘Nguluwi kowalajiza wahilisi wa kilanga wa heye wakwamilile.’ \v 11 Na, ‘Hewo wokuhola mmoko mwawo, leka uleche kikwang'hwala magulu ga hegwe mmiganga.’ ” \v 12 Hamba Yesu nakamwidichila, “Yandichigwa, ‘Uleche kumjeza Mkulu Nguluwi wa hegwe.’ ” \p \v 13 Limazoga vyolisindile kumjeza chila nzila, hamba kamleka mbaka mhela ukundigwe. \s Yesu kangwaluka mijito ga heye ako Galilaya \r (Matei 4:12-17; Malichi 1:14-15) \p \v 14 Nabaho Yesu kahiluka Galilaya yawele yamemile mong'ho wa Muhe Yelile, mbuli za heye zenela Galilaya na kuli isi zeng'ha zilihabehi. \v 15 Na heye kazanguwalangusa wanhu mli ng'handa za kusalila, na kekala yotogoligwa na weng'ha. \s Yesu kangulemigwa ako Nasaleti \r (Matei 13:53-58; Malichi 6:1-6) \p \v 16 Baho Yesu nakaluta Nasaleti, honhu hoyakulile, kuli Zuwa lya Kwesela, kenjila mli ng'handa ya kusalila kota chili chihendo cha heye. Kema leka yasome Maandiko Matakatifu kwa lizi. \v 17 Kabochela chitabu cha mloli wa Nguluwi wa Nguluwi Isaya. Kagubula na kusoma honhu handichigwe hino! \q \v 18 “Muhe wa Mkulu, kahachanya ha heni, \q kwa vila kanyhagula heni \q ndiwegalile wazunwa Mbuli Inojile, \q kanhuma ndiwadamlile wawele mchinweng'ho wodoholigwa, \q wala wohambe walole wozangulola, \q na kuwalohola walinguleligwa, \q \v 19 na kudamla mhela ufika wa Mkulu kuwalohola wanhu wa heye.” \p \v 20 Na baho kachigubika chila chitabu, kampa chitumagwa, kekalisa hasi. Wanhu weng'ha wekalile mli ng'handa ya kusalila wamnogolela meho. \v 21 Na heye kaluka kuwalonjela, “Maandiko Matakatifu, lehano genela mli makutu genu.” \v 22 Weng'ha wakwejigwa na heye, wekala wabubuwale na mbuli zinojile zoyaliyolonga, nawauza “Ambi! Ayu hawele mwana wa Yusufu?” \p \v 23 Na heye nakawalonjela, “Ndivizela mondonjela ulonzi awu, ‘Mganga, wilohole uliyeka.’ Geng'ha gotuhuliche kudita Kapanaumu, gadite hano haluga hako.” \v 24 Kalutilila ngulonga, “Ndangulonga ndikomya, Mloli hotogoligwa hakaye hake. \v 25 Ila mhulichize, ndangukomya kwali na wadala wenji walekwa kuli isi ya Isilaeli mihela ja Eliya. Mihela awo, nhonya haitowile mhela wa miyaka jidatu na nusu, ahyo kwali na nzala ng'hulu kuli isi yeng'ha. \v 26 Ahyo, Eliya hatumigwe kwa mgane yoneche Isilaeli ila kwa mdala mlekwa wa Salefati kuli isi ya Sidoni. \v 27 Kahi mhela wa Mloli Elisha kwali na wanhu wenji wawele na uswema kuli isi ya Isilaeli, haduhu munhu yoneche yaloholigwe, ila Naamani yuye mwenyenghaye wa isi ya Siliya.” \p \v 28 Wanhu weng'ha nawekale mli ng'handa ya kusalila lowahuliche ago, wazudila lukami. \v 29 Wema, wamlavya Yesu hanze ya haluga hawo, na kumigala hachanya mchidunda wogana wamtoze hasi. \v 30 Ila Yesu kakola bahala hagati ya howali, kaluta kaye. \s Munhu yawele na chijeni chihile \r (Malichi 1:21-28) \p \v 31 Na baho Yesu kadulika mbaka Kapanaumu, wilaya ya Galilaya, Zuwa lya Kwesela kekala yowalangusa wanhu. \v 32 Wabubuwala kwa ulanguso wa heye, kwa vila nayali yolangusa kota nayali na ludali. \v 33 Mla mli ng'handa ya kusalila mwali na munhu nayali na chijeni chihile kazanguyowa. \v 34 “Kuna choni na hetwe, hegwe Yesu wa Nasaleti? Nakuya kutudumya? Tuvizela hegwe kwa whaani, hegwe kwa msenga Yelile yatumigwe na Nguluwi!” \v 35 Yesu kachideuza acho chijeni yolonga, “Nyamalile! Ulawe kuli munhu ayu! Chila chijeni lochimgwisile hanyi yula munhu chilawa chileka kumdita ne chinhu.” \v 36 Wanhu weng'ha wekala wabubuwale, wazangilonjela “Aku kulangusa kwachi? Munhu yuno kana mong'ho na ludali lwa kuving'hanuchila vijeni vihile, navyo vyangumhulika.” \v 37 Ahyo mbuli za Yesu zenela chila honhu muli isi ila. \s Yesu kanguwosa utamwa wanhu wenji \r (Matei 8:14-17; Malichi 1:29-34) \p \v 38 Yesu kalawa mla mli ng'handa ya kusalila, kaluta kaye kwa Simoni, mamo yumwe, mkweye Simoni nayali yotamika lukami, nawamlanda Yesu yamuse utamwa. \v 39 Yesu koya na kema behi na mdala yula kaudeuza ula utamwa, utamwa umleka na baho mdala yula kenuka na kwaluka kuwawichila chilyo. \p \v 40 Isanya lolyali lizinga, weng'ha wawele na watamwa wawo nawawegala kwa heye, na heye kawawichila moko gake mchanya chila yumwe na kawosela matamwa weng'ha. \v 41 Vijeni viwalawa wanhu wenji, wazanguyowa wolonga, “Hegwe ndo Mwana wa Nguluwi!” Ila Yesu kawadeuza, kawalemeza kulonga, nawavizela kota heye nayali Kilistu Mlohozi. \s Yesu kangudamla ako Yudeya \r (Malichi 1:35-39) \p \v 42 Mitondo kung'hali lufuku, Yesu nakoka kaluta honhu ha uyeng'ha kulihela wanhu. Wanhu wazangumpala, na lowamuwene, wamlemeza yaleche kuka. \v 43 Ila heye nakawalonjela, “Nganigwa kudamla Mbuli Inojile ya Undewa wa Nguluwi kuli miji jiyage kahi, kwa vila achi ndo Nguluwi choyanhumile kudita.” \v 44 Ahyo kalutilila kuwadamlila wanhu kuli ng'handa za kusalila za isi ya Yudeya. \c 5 \s Yesu kanguwachema walanguswa walongole \r (Matei 4:18-22; Malichi 1:16-20) \p \v 1 Zuwa limwe, Yesu yaliyemile hafungo mwa ilamba lya Genesaleti, wanhu wenji wali wamzungulute wochibana, wohulichiza mbuli ya Nguluwi. \v 2 Kajona mitumbwi mili hafungo mli ilamba, hewo walowa somba wali wochile, wohovuga utandawala wawo. \v 3 Yesu kenjila mli itumbwi limwe lya Simoni, nakamlonjela yauhejeze hatali chidogo kulawa hafungo mwa ilamba mbaka mmazi. Na baho kekala mumo mli itumbwi na kulangusa lung'hongola lwa wanhu. \p \v 4 Loyasindile kulangusa, nakamlonjela Simoni, Iigale itumbwi mbaka hagati kuli mazi menji na baho mkatoze utandawala wa hemwe mlowe somba. \v 5 Simoni nakamwidichila, “Mkulu tujeza kuvula somba hamihe yeng'ha hatupatile ne chinhu ila kwa vila hegwe kulonga ndotoza utandawala.” \v 6 Lowaditile ahyo wavula somba nyiji, mbaka utandawala wa hewo na waluka kudaduka. \v 7 Wawachema wayao wali mli itumbwi liyage woye wawatanze. Woya wamemeza somba mitumbwi jeng'ha mili na behi jahazibile. \p \v 8 Simoni Petili loyawene gala, kafugama hoyali Yesu kalonga, “Mkulu uche habehi na heni! Heni nda munhu ndili na gehile!” \v 9 Simoni na wayage weng'ha wabubuwala kwa vila vyowalowile somba nyinji vila. \v 10 Hihyo Yakubu na Yohani, wanage Sebedayo, wala wali walowa hamwe na Simoni. Yesu nakamlonjela Simoni, “Uleche kudumba, kulawa sambi kozanguwa mlowa wanhu.” \v 11 Ahyo, lowajigale jila mitumbwi hafungo mwa ilamba waleka geng'ha kumuwinza Yesu. \s Yesu kangumusila munhu uswema \r (Matei 8:1-4; Malichi 1:40-45) \p \v 12 Yali hino, Yesu loyali kuli miji jimwenga ja ako, munhu yumwe nayali na uswema lukuli lweng'a kamona. Leka, munhu ayo kagwa chifunama kamlanda Yesu, “Mkulu wone ulingugana kombusila utamwa wondilingugula!”\f + \fr 5:12 \fr*\ft Uswema wali utamwa umditile munhu aleche kumtambichila Nguluwi kwavila nakoneka mwavu kuli meho ga Nguluwi. \ft*\f* \p \v 13 Yesu nakagolola moko, kamdoliza na kulonga, “Ndangugana wezuligwe!” Bahala ula uswema umlawa. \v 14 Yesu nakamlonjela, “Uleche kumlonjela ne munhu. Ila ulute wikelajile kwa mtambika mkulu, ulavye nhambiko kwa kwezigwa kwa hegwe kota vyoyalajize Musa, Ahyo wanhu weng'ha walavye ulolezi kota hegwe kuwa mkomu.” \p \v 15 Ila Mbuli za Yesu zenela chila honhu, na wanhu wenji na woya kumhulichiza na kuwosela matamwa gawo. \v 16 Ila heye nakaluta nayali yeng'ha honhu hali haduhu wanhu, na kulanda. \s Yesu kangumusa utamwa munhu yaziliche lukuli \r (Matei 9:1-8; Malichi 2:1-12) \p \v 17 Zuwa limwe Yesu nayali yolangusa. Mafalisayo na walangusa wa Malajizo ga Musa, kulawa chila chijiji cha Galilaya na Yudeya na Yelusalemu, wali wekalise baho. Ludali lwa Mkulu lwali hamwe na heye kwa kuwalohola watamwa. \v 18 Wanhu wamwe na woya, wampapile munhu yaziliche kumwe, wojeza kumwinjiza mng'handa wamuwiche kumwando kwa Yesu. \v 19 Ila nawalemwela kwinjila mng'handa kwa vila wanhu wenji wali wekale. Ahyo wamkwinhiza ayo yaziliche kuchinduwiko, nawatubula kuchinduwiko, wamdulisa ayo yaziliche mchinhanda cha heye, wamuwika hagati hali lung'hongola lwa wanhu hali Yesu.\fig Wanhu wane walingumdulisa munhu kukolela chinduwiko|src="17 Lowering Man Through the Roof.jpg" size="col" ref="5:19"\fig* \v 20 Yesu voyawene vyowawele na makundo, nakamlonjela ayo munhu yaziliche, “Goloko kusilwa gehile ga hegwe.” \p \v 21 Walangusa wa malajizo ga Musa na Mafalisayo wazangiuza, “Hino ayu yalihi nayali yokovula? Haduhuli munhu yolohola gehile ila Nguluwi nayali yeng'ha!” \p \v 22 Yesu nakavizela majesa ga hewo, kawauza, “Lekachoni mwangijesa mnhumbula za hemwe? \v 23 Lilikohi liwele ubewe ng'hatu. Kulonga, ‘Kusilwa gehile ga hegwe,’ Ama kulonga, ‘Wime ujende?’ \v 24 Ila ndangugana mvizele kota, Mwana wa Munhu kana ludali lwa kuwosela wanhu gehile ga hewo, mno muisi yeng'ha.” Baho nakamlonjela yula yaziliche, “Winuche uhole chinhanda cha hegwe, ulute kaye!” \p \v 25 Baho yula munhu yoyekale yaziliche kenuka kumwando kwa hewo, kedwika chinhanda cha heye na kaluta kaye, kuno yomtogola Nguluwi. \v 26 Wanhu weng'ha nawabubuwala ng'hatu! Na kudumba na kumtogola Nguluwi kuno wolonga, “Tuvyona vinduzanduza lehano.” \s Yesu kangumchema Lawi \r (Matei 9:9-13; Malichi 2:13-17) \p \v 27 Hamba, Yesu kalawa kunze, kamona mkongoza kodi yumwe nayali nguchemigwa Lawi, yekalise mchituka cha kodi. Yesu nakamlonjela, “Umbinze!” \v 28 Na baho kenuka, kaleka chila chinhu, kamuwinza. \v 29 Na baho Lawi kamditila Yesu mnvina ng'hulu kaye hake. Na chilundo cha wakongoza kodi na wanhu wanji na wekala hamwe na hewo. \v 30 Ila Mafalisayo na walangusa wa malajizo ga Musa wamwe, wazangulonga wowalonjela wala walanguswa wa Yesu, walonga, “Lekachoni muwele ngulya na kunwa na wakongoza kodi na wadita gehile?” \v 31 Yesu nakawedichila, “Wanhu wawele wakomu hawalingumlapa mteleka mikwandi, ila wawele watamwa. \v 32 Suyile kuwachema wanhu wala wanojile, ila wala wawele na gehile wamgalamchile Nguluwi.” \s Mbuli ya kwesela kulya \r (Matei 9:14-17; Malichi 2:18-22) \p \v 33 Wanhu wanji wamlonjela Yesu, “Walanguswa wa Yohani Mbatiza wali wokwesela kulya na kulanda, na wa Mafalisayo waditaga hiho, ila walanguswa wahegwe wangulya na kunwa.” \v 34 Yesu nakawedichila, “Lelo wala walalikwe kuli mnvina ya kuhesa waganigwa kwesela kulya na mkasano nayali na mnvina nayali hamwe na hewo? Hebu! \v 35 Ila mhela wokuya hoyokusigwa mkasano nayali na mnvina hali hewo, baho wokwesela kulya.” \p \v 36 Yesu nakawalonjela nhelo ayi, “Haduhu munhu yalingukanha chibende chinyale na kuhoneleza kuli nguwo ya katali. Wone yadite ahyo, koiwifya ila nguwo inyale, chila chilingulawa kuli nguwo inyale hachiwana na nguwo ya katali. \v 37 Kahi kuduhu munhu yowika divai ya lehano kuli chizombe cha igozi cha katali. Kwa vila wone yadite hino, divai ya lehano yozatula jila mihako, divai yobohoka na mihako jotulika. \v 38 Divai ya lehano yowichigwa mli vizombe vya igozi vinyale. \v 39 Kuduhu munhu yalingunwa divai ya katali, na baho yogana kunwa divai ya lehano. Kwa vila kolonga ‘Divai ya katali inona lukami.’ ” \c 6 \s Mbuli ya Zuwa lya Kwesela \r (Matei 12:1-8; Malichi 2:23-28) \p \v 1 Zuwa limwe lya kwesela, Yesu na walanguswa wa heye nayali yokola mli migunda ja uhemba. Walanguswa wa heye wazangubena mibeleje ja uhemba, wazangupugusa nyhule na moko, wolya. \v 2 Mafalisayo wamwenga nawawauza, “Lekachoni mwangudita mbuli hambe ikundigwe kudita Zuwa lya Kwesela?” \v 3 Yesu nakawedichila kawalonjela, “Hamsomile vyonayaditile Daudi na wayage lowali na nzala? \v 4 Heye nakenjila ng'handa ya Nguluwi, nakahola mibumunda jilavigwe kwa Nguluwi kalya na kuwapa wayage. Malajizo hambe gakundize wanhu wanji kulya mibumunda ajo, ila wakulu wa watambika yeng'ha.” \v 5 Ahyo Yesu kuwalonjela, “Mwana wa Munhu ndo Mkulu wa Zuwa lya Kwesela.” \s Munhu yawele na moko uziliche. \r (Matei 12:9-14; Malichi 3:1-6) \p \v 6 Zuwa linji lya Zuwa lya Kwesela, Yesu nakenjila mng'handa ya kusalila, kuwalangusa mla mng'handa mwali na munhu yumwe nayali na moko wakudilo uziliche. \v 7 Walangusa wa malajizo ga Musa na Mafalisayo wamwenga nawekala wopala chinhu cha kumlonjeleza Yesu. Ahyo wazangubeteza walole komlohola munhu kuli Zuwa lya Kwesela. \v 8 Ila Yesu nakavizela gowalingijesa, nakamlonjela yula nayali na moko uziliche, “Winuche uye wime hano.” Yula munhu kaluta kema hagati. \v 9 Baho Yesu nakamlonjela. “Ndangukuuzani hemwe, kuli Malajizo ga hetwe ikundigwa hemwe kudita choni kuli Zuwa lya Kwesela? Kudita ganojile ama kudita gehile? Kulohola ukomu wa munhu ama kwajiliza?” \v 10 Kawalola wanhu weng'ha wowekalile hala, na baho nakamlonjela yula yaziliche moko, “Ugolole moko wa hegwe.” Na heye kadita hiho na moko wa heye uwa mkomu kahi. \v 11 Ila hewo wazanguzudila ng'hatu wazangilonjela wawo chinhu chachi chihile chowomditila Yesu. \s Yesu kanguwahagula walanguswa kumi na weli \r (Matei 10:1-4; Malichi 3:13-19) \p \v 12 Zuwa limwe Yesu nakaluta kuchidunda kulanda, yalimeho kuko hamihe yeng'ha yomlanda Nguluwi. \v 13 Mitondo lokuchele kawachema wala walanguswa wa heye, kawahagula kumi na weli kulawa mumula mli hewo na kuwachema watumigwa. \v 14 Awo ndo Simoni yula Yesu yampele itagwa lya Petili na Andeleya mng'holoze na Yakubu na Yohani na Filipo na Batolomeo na \v 15 Matei na Tomasi na Yakubu mwana wa Alufayo na Simoni yalinguchemigwa mtowanila isi ya Isilaeli na \v 16 Yudasi mwana wa Yakubu na Yudasi Isikalioti yula hamba yamhinduche Yesu. \s Yesu kangulangusa na kuwosela wanhu Utamwa \r (Matei 4:23-25) \p \v 17 Yesu loyeduliche hamwe na walanguswa wa heye mchidunda, Yesu nakema honhu hawele na ibindi hamwe na chilundo cha walanguswa wa heye na lung'hongola lwa wanhu walawile nzingo zeng'ha kulawa Yudeya na Yelusalemu na kulawa kumwhani ya Tilo na Sidoni. \v 18 Weng'ha nawoya kumhulichiza Yesu na waloholigwa matamwa gawo. Vivila wanhu waliwogazigwa na chijeni chihile na woya na kuloholigwa. \v 19 Wanhu weng'ha nawagana kumdoliza Yesu, nawona mong'ho wali ulawa mgati mwa heye na weng'ha waloholigwa. \s Kubweda na nongwa \r (Matei 5:1-12) \p \v 20 Yesu kawalola walanguswa wa heye, kalonga, \q “Mbweda hemwe wazunwa, \q kwa vila Undewa wa Nguluwi wa hemwe. \q \v 21 Mbweda hemwe mli na nzala sambi, \q kwa vila hamba mogutizwa. \q Mbweda hemwe muwele kulila sambi, \q kwa vila moza sechelela. \q \v 22 Mbweda hemwe wanhu wokwihilani, \q wokubagulani na kuwaliga, \q na kuwalonga hemwe mwiha kwa mbuli ya Mwana wa Munhu. \q \v 23 Msangalale na kuvina ago hogolawila, \q kwa vila chonolo chomuwichilwe kilanga chikulu. \q Kwa vila wasekulu wa hemwe na wawaditila waloli wa Nguluwi hiho. \q \v 24 Ila mane mwemwe hemwe muwele na lufufu, \q mina mhela wa hemwe wa kusechelela umala. \q \v 25 Mane mwemwe hemwe muwelengiguta sambi, \q mina hamba mohulika nzala! \q Mochona hemwe muwelenguseka sambi, \q mina hamba mozangulila! \q \v 26 Mogaya ng'hatu kota wanhu weng'ha, wone wanhu wawatogole, \q mina wasekulu wawo nawawaditila hiho waloli wa udesi. \s Kuwagana wakwihilwe \r (Matei 5:38-48; 7:12a) \p \v 27 “Ila ndangukulonjelani hemwe muwelengunyhulichiza, muwagane wang'honyo wa hemwe, muwadile ganojile wakwihileni. \v 28 Muwatambichize wala wawelenguwapanjilani, muwalandile kwa Nguluwi wawele nguwaditila gehile. \v 29 Munhu wone yakutowe izeze limwe mgalamlile na lya keli. Munhu wone yakusukule ikoti mlechele yahole na igwanda lyako. \v 30 Chila munhu yokulanda chinhu umhe, na munhu wone yakusukule chinhu cha hegwe uleche kumlonjela yakuhilulile. \v 31 Waditileni wanhu kota vila vyomlingugana wanhu wawaditileni hemwe. \p \v 32 “Na wone mzenguwagana wala walinguwagana hemwe yeng'ha, mopegwa choni? Haduhu. Kwa vila na wehile nawo wanguwagana wala walinguwagana hewo. \v 33 Kahi wone mzenguwaditila ganojile wala wali nguwaditila hemwe ganojile mopegwa choni? Wehile nawo waditaga hiho. \v 34 Na wone muwaziche wala mlingona wokuhilusilani lelo mopegwa choni? Wehile nawo wawazikaga wali na gehile wayawo wogana wahilusilwe hihila. \v 35 Hebu, ila hemwe muwagane wang'honyo wa hemwe, na muwaditile ganojile, muwaziche mleka kugana kuhilusilwa na baho chila chompegwa chowa chikulu mowa wana wa Nguluwi mkulu nayali kuchanya ng'hatu. Kwa vila heye kana isungu na wala wohambe wamtogole na wanhu wehile. \v 36 Muwe na isungu kota Nguluwi wa hemwe vyoyawele na isungu. \s Kuwatagusa wamwenga \r (Matei 7:1-5) \p \v 37 “Mleche kuwatagusa wanhu wanji, namwe hamtagusigwa na Nguluwi, mleche kuwatagusa kwa wihe wanhu namwe hatagusigwa kwa wihe. Muwalechele wanji kwa gowaditile namwe molechelwa. \v 38 Muwape wanji gowawele ngugana, hemwe namwe mopegwa. Mobochela chipimo chinojile chimemile, chobamandizwa na kusunyunyiza sunyunyiza mbaka kubohoka. Kwa vila chipimilo chichila chomulinguwapimila wanji na heye Nguluwi kopimila chichila.” \p \v 39 Na baho Yesu kawalonjela nhelo imwe, wone muhnu yohambe yalole komlongoza miyage hambe yalole? Weng'ha weli wokwinjila mli ikulubila. \v 40 Mlanguswa hambe yamsinde mlangusa, ila yalingulanguswa wone yasinde, kanguwa kota mlangusa wa heye. \p \v 41 “Ila kochona ndaze chibanzi chiwele miziho lya mng'holozo, ila uleka kuchona ching'hanzi chiwele miziho lya hegwe. \v 42 Koweza ndaze kumlonjela mng'holozo, ‘Mng'holozangu, Bete ndikuse chibanzi chiwele miziho lyako,’ Na kuno hambe uchone ching'hanzi chiwele miziho lya hegwe? Kwa mdesi hegwe! Tandi use chibanzi chiwele miziho lyako aho koweza kulavya ching'hanzi chiwele miziho lya mng'holozo. \s Igodi lyanguzeleka kwa mafuza gake \r (Matei 7:16-20; 12:33-35) \p \v 43 “Igodi linojile halilelaga mafuza gehile, na hiho igodi lihile halilelaga mafuza ganojile. \v 44 Chila igodi lyozeleka kwa mafuza gake. Yangoneka wanhu hawabawaga masada kuli migodi jili na miwa, kahi hawabawaga ububu kulawa kuli mikwangwasale. \v 45 Munhu yanojile kangulavya ganojile, gawichigwe mnhumbula mwa heye, na munhu yehile kangulavya gehile kulawa mnhumbula ya heye, kwa vila munhu kalongaga kulawa gala gamemile mnhumbula ya heye. \s Wazengaga weli \r (Matei 7:24-27) \p \v 46 “Lekachoni mwangunyhema, ‘Mkulu, Mkulu’ Na kuno hambe mdite gondilonga? \v 47 Munhu yoneche yokuya kwa heni na kunyhulichiza na kugadita. \v 48 Ayo kewhana na munhu yazenjile ng'handa, yula yabawile msisi wa heye mchanya hali italawe na kuzenga ng'handa ya heye baho, nhonya ng'hulu na itowa mazi menji na gamema, lukolola lwa mazi luitowa ila ng'handa, ilemwela kutigasika, lekachoni, naizenjigwa goya yimile. \v 49 Ila munhu yoneche yawelenguhulika aga gondilonga ila hambe yadite chinhu, ayo kewhana na munhu yazenjile ng'handa hali sangalaza, habawile msisi. Lulawa lwanda lumemile, lutowa ng'handa ila, igwa luu! Itugunika yeng'ha.” \c 7 \s Yesu kangumusila utamwa chitumagwa yumwe wa jemedali mloma \r (Matei 8:5-13) \p \v 1 Yesu loyalonjile gala goyaganile wanhu wahulichize, nakaluta Kapanaumu. \v 2 Ako kwali na mkulu wa wamizi mloma, nayali na chitumagwa yomgana lukami. Yula chitumagwa wa heye yaliyotamika behi ya kubagama.\fig Mkulu wa wamizi wa Waloma|src="08 Centurion.jpg" size="col" ref="7:2"\fig* \v 3 Yula mkulu wa wamizi wa Loma loyahuliche mbuli za Yesu kawalonjela wakulu wamwe wayahudi wakamlonjele yoye yamusile utamwa yula mpogozi. \v 4 Lowafichile kwa Yesu, wamdedeza ng'hatu, wolonga, “Munhu ayu imgana yaditilwe mbuli ayo. \v 5 Mina heye yuye kanguwagana wanhu wa hetwe na isi ya hetwe, na ndo yatuzenjele ila ng'handa ya kusalila.” \v 6 Yesu nakaluta hamwe na hewo. Hoyali behi kwinjila kaye ha yula mkulu wa wamizi Mloma, kawalajiza wala weganaga wakamlonjele Yesu, “Mkulu siganigwe winjile mng'handa ya heni. \v 7 Ndo mina siwene ndanguganigwa mbuye kouli hegwe, ila ulonje ulonzi hela, chitumagwa wa heni kowa mkomu. \v 8 Mina, na heni nani, nda munhu mbichigwa hali ludali lwa wanji, ndanawo wamizi hasi ha heni. Ndangumlonjela yumwe, ‘Ulute!’ Na heye kanguluta, na yunji, ‘Uye!’ Na heye kanguya, na chitumagwa wa heni, ‘Udite chinhu chino,’ Na heye kangudita.” \p \v 9 Yesu loyahuliche ago, nakabubuwala, kamtogola yula mkulu. Hamba kawagalamchila wala wali womuwinza, kalonga, “Ndanguwalonjelani, sinamona munhu yawele na makundo kota aga, mli isi yeng'ha ya Isilaeli.” \v 10 Wala wanhu lowafichile kaye wamfika yula chitumagwa yotamika yawele mkomu. \s Yesu kangumzilipula mwana wa mamo yumwe \p \v 11 Hamba Yesu nakaluta honhu hamwe hawele nguchemigwa Naini, na wala walanguswa na wanhu wanji, newelongoza. \v 12 Hoyali behi na lwizi lukulu lwa kwinjila hali honhu, walawila wanhu wawele wamholile msongolo yumwe yajile, mwana yaganigwe na mamo yumwe yalechelelwe. Wanhu wenji wahala wali hamwe na ayo mamo. \v 13 Mkulu loyamuwene ayo kamonela isungu, nakamlonjela, “Uleche kulila.” \v 14 Hamba kazakuchidoliza chinhanda chili na munhu yabagame, wala wali wamholile wema. Hamba kalonga, “Msongolo! Ndangukulonjela, winuche!” \v 15 Yula yajile kenuka, kekalisa, kaluka kudamla. Hamba Yesu kamhola kamgala kuli maiwake. \v 16 Wanhu weng'ha wazangudumba, wazangumtogola Nguluwi wolonga, “Mloli mkulu wa Nguluwi kalawila hotuli. Nguluwi koya kuwalohola wanhu wa heye.” \v 17 Mbuli azo zenela Yudeya kweng'ha na isi ya habehi. \s Wahilisi watumigwa na Yohani Mbatiza \r (Matei 11:2-19) \p \v 18 Wala walanguswa wa Yohani wamlonjela mbuli zeng'ha zilonjigwe zilingumlapa Yesu. Heye Yohani nakawachema weli mwa wala walanguswa wa heye kawalonjela, \v 19 walute kwa Mkulu wamuuze, “Hegwe ndo yula yalinguya, ama tumbete munhu yunji?” \v 20 Wala weli yawalanguse lowafichile hali Yesu wamlonjela, “Yohani Mbatiza katulonjela tuye kwa hegwe tukuuze, ‘Hegwe ndo yula nayali nguya, ama tumbeteze munhu yunji?’ ” \p \v 21 Mhela awo, Yesu yaliyowosela matamwa wanhu wenji walingugazigwa na matamwa, wali na vijeni vihile, na wanhu wenji wohambe walole wazangulola. \v 22 Yolawa Yesu kawalonjela, “Mlute mkamlonjele Yohani gala gomgahuliche na kugona, wali wohambe walole wangulola, wali na magulu gaziliche wangujenda. Wali na uswema wangwela, wohambe wahuliche wanguhulika, wafile katali wanguzilipuka, wazunwa wangudamlilwa Mbuli Inojile. \v 23 Kabweda yula munhu yohambe yandeme heni na gala gondilingudita!” \p \v 24 Aho watumigwa na Yohani lowochile, Yesu kaluka kuwalonjela wanhu wenji wamemile, gala gomlapa Yohani, “Lomlutile kumlola Yohani kugunuche, na mijesa yawele munhu wachi? Hambi na mijesa kowa kota isoli litigaswa na mbeho? \v 25 Lelo namluta kulola munhu nayali ndaze? Namluta kumlola munhu yavalile goya? Hebu! Wanhu wawele nguvala goya na wali na ukomu unojile wangikala mli ng'handa za wandewa! \v 26 Lelo mndonjele hambi namluta kumlola munhu wachi? Namluta kumlola mloli wa Nguluwi? Ena! Ndanguwalonjelani hemwe, ila nammona mng'hangala kusinda Mloli wa Nguluwi. \v 27 Nguluwi kangulonga, ayu Yohani ndo yawele ngulonjigwa mli Maandiko Matakatifu, ‘Ulole heni ndangumigala msenga yakugololele nzila ya hegwe.’ \v 28 Yesu kasinda kwa kulonga, ndangukulonjelani, wanhu weng'ha haduhu yawele mkulu ng'hatu kusinda Yohani Mbatiza. Ahyo, yula nayali mdodo ng'hatu kuli Undewa wa Nguluwi, ndo mkulu kusinda heye.” \p \v 29 Wanhu weng'ha, na wakongoza kodi lowahuliche ago, nawatogola kunoga kwa Nguluwi ahyo nawakunda kubatizigwa na Yohani. \v 30 Ila Mafalisayo na wala wavizelele goya Malajizo ga Musa, nawalema kumhulichiza Nguluwi, kwa vila nawalema kubatizigwa na Yohani. \p \v 31 Yesu nakalonga, “Ulelo awu ndiuwhanize na chinhu chachi? Ndo wanhu wali ndaze? \v 32 Kota wasongolo wawele wekalise kuli soko wochichema na kilonjela, ‘Tuwatowelani mluli ila hamvinile! Twimba nzimbo za chililo, ila hamlilile.’ \v 33 Yohani Mbatiza nakoya kazanguwoha na hanwele ujimbi, hemwe mlonga, ‘Kana chijeni!’ \v 34 Heye mwana wa munhu koya, kazangulya na kunwa, hemwe mlonga, ‘Mloleni, mlya chila chinhu ayu mgalaji, kangigana na wakongoza kodi, na wehile.’ \v 35 Ila luhala lwa Nguluwi loneka lunoga kwa wala weng'ha walinguikunda.” \s Yesu kuluga kwa Simoni Mfalisayo \p \v 36 Mfalisayo yumwe nakamchema Yesu kaye koyekalaga kulya ndiya ya hamihe hamwe na heye. Aho Yesu nakaluta kuli ng'handa ya Mfalisayo, na kekalisa kulya ndiya. \v 37 Kuli ula mji hali mamo yumwe yawele na gehile. Loyahuliche Yesu kamng'handa ya ayo Mfalisayo, nakahola chupa ya alabasta iwelenguguzigwa kwa sendi nyinji imemile mafuta galingunhunyhilila ng'hatu. \v 38 Koya kema habehi hali magulu ga Yesu, kalila, na mahozi gake gasa gumlagalila Yesu mmagulu. Ayo mdala kaza kubagusa magulu ga Yesu kwa mnvili zake. Hamba kamnonela magulu na kumbakaliza gala mafuta gawele ngunhunyhilila. \v 39 Yula Mfalisayo yamchemile Yesu yawene ahyo, kazangijesa mnhumbula, “Wone munhu ayu na yawe Mloli wa Nguluwi, yahavizelele mdala ayu yamdolize, kandaze, kana gehile!” \v 40 Yesu nakamlonjela ayo Mfalisayo, yamchemile, “Simoni ndina chinhu cha kukulonjela.” Heye Simoni nakamlonjela, “Ena mlangusa undonjele.” \v 41 Yesu kaluka kulonga, “Wanhu weli wamwaziche munhu sendi, yumwe nayali yamwaziche sendi zihejile msahala wa mhela umwe na nusu, na yunji sendi denali miya zihano zihejile msahala wa mwezi umwe na nusu. \v 42 Lowalemwelile kumhilulila gowaziche ayo munhu, nahawadaile weng'ha weli, awo weli yalikohi yomgana lukami munhu yula yawaziche?” \v 43 Simoni nakedichila, “Ndangijesa ndo Yula yalechelwe sendi nyinji zoyawele ngudaigwa.” Yesu nakamlonjela “Goya.” \p \v 44 Hamba kagalamka kwa yula mdala kalonga, “Simoni kwangumona ayu mdala?, Heni honyinjile aha haluga hako humhele mazi ga kuhovujila magulu gangu, ila mdala ayu kanyhovuga magulu gangu na mahozi gake na kumbagusa na mnvili za heye. \v 45 Hegwe hundamse kwa kunonela, ila ayu myago mdala kulawa nyhinjile hano nayali yoganonela magulu gangu. \v 46 Hegwe hulajile isungu lyako kwa kumbakaliza mafuta ga ngulingunhunyhilila mmutwi, ila ayu myago mdala kadita ahyo kambakaliza magulu gangu. \v 47 Ahyo ndangukulonjela, ayu mdala kangungana ng'hatu, na ndo koselwa gehile ga heye menji. Ila munhu yoselwe gehile mado kangugana mado.” \v 48 Na baho Yesu nakamlonjela yula mdala, “Kusilwa geng'ha gehile gouditile.” \p \v 49 Aho wala wali hamwe mchisanya wazangiuza, “Munhu ayu kandaze kangumusila munhu gehile goyaditile?” \v 50 Heye Yesu nakamlonjela yula mdala, “Makundo ga hegwe gakulohola, ulute goya.” \c 8 \s Wadala welongoze hamwe na Yesu \p \v 1 Ago logapulute, Yesu nakakola mwesa yowadamlila Mbuli Inojile ya Undewa wa Nguluwi. Wala kumi na weli nawelongoza hamwe. \v 2 Na wadala wamwe wala Yesu nayawosele chijeni na matamwa, nawelongoza hamwe. Awo wali Maliya yachemigwe Madelena, yula nayosigwe vijeni vihile saba, \v 3 na Yohana mdala wa Kusa, mkola mijito mng'hangala wa Helodi. Wadala wali hamwe na Yesu ndo achina Susana na wadala wanji. Awo wadala wali wamditila Yesu kwa lufufu lwao hewo. \s Iwhano lya mnyalaji \r (Matei 13:1-9; Malichi 4:1-9) \p \v 4 Mihela jimwe chilundo cha wanhu chali chimema, na wanhu wali womuyila Yesu kulawa chila honhu. Heye kawalonjela nhelo ayi. \v 5 “Mnyalaji nayaliyomiza azo nyhadikwa, zimwe nazigwa mnzila, wakola nzila wazibiga, videje vya kuulanga vilya. \v 6 Zinji nazigwa hali maganga, lozotile zikala lozisowile mazi. \v 7 Zinji nazigwa hali migodi jiwele na miwa. Jila migodi ja miwa jikula, nyhadikwa lozotile zipilinjilwa. \v 8 Zinji nazigwa hali misanga jinojile zota na zilela veduu!” Loyalonjile ahyo, kachemeleza lizi, kalonga, “Lelo mhuliche, yawele na makutu ga kuhulika nayahuliche!” \s Iwhanile ulanguso awu \r (Matei 13:10-17; Malichi 4:10-12) \p \v 9 Walanguswa nawamuuza Yesu, nhelo ayi yangutulangusa choni? \v 10 Heye kawalonjela, “Hemwe mpegwa kuzizela zila zivisigwe za Undewa wa Nguluwi, ila awo wanji hebu, leka hewo wangulonjelwa kwa kulanguswa, leka, wone wazengulola waleche kugona, na wone wahuliche waleche kuvizela. \s Yesu kanguwagubulila nhelo ya mnyalaji \r (Matei 13:18-23; Malichi 4:13-20) \p \v 11 “Lelo nhelo ayi yangulonga ahi, nyhadikwa ndo ulonzi wa Nguluwi. \v 12 Zila zigwile mnzila zangulajila wala wanhu wawelenguhulika ulonzi wa Nguluwi, hamba lyokuya Limazoga lyanguzusa mnhumbula za hewo, waleche kukunda waloholigwe. \v 13 Zila zigwile hali italawe ndo wala walinguhulika awo ulonzi wanguubochela wasangalale. Ila kota zila nyhadikwa, ila wala wanhu wahela mizabi wangukunda hado hela, ila howojezigwa, wangugozola. \v 14 Zila zigwile mli igodi liwele na miwa, ndo zangulangusa wala wanhu wawelenguhulika ula ulonzi, hado hela, lowoluta wangubanigwa na kudumba, na vinhu vinojile vya isi, na hambe walele mafuza gakangale. \v 15 Na zila zigwile mli misanga jinojile, ndo wala wanhu wawelenguhulika ulonzi awo, wangibatilila mnhumbula, awo wangwimilila mbaka wangulela mafuza. \s Chenje chigubichigwe na chikowe \r (Malichi 4:21-25) \p \v 16 “Wanhu hawawesaga chenje na kuchigubika chidoto ama kuwika mluvungu lwa chinhanda. Ila wawikaga kuli honhu ha kuwichila chenje wogana wanhu lowokwinjila mla mng'handa wazengulola chila chenje. \p \v 17 “Chila chinhu chivisigwe chogubuligwa na chila chinhu chigubikwe, chozeleka na kuwichigwa hazelu. \p \v 18 “Lelo milolele vyomuwelenguhulika, mina yawele na chinhu kokonjezelwa, ila yula yalihela chinhu, chila choyalingijesa kanacho choholigwa.” \s Mamo na wang'holoze Yesu \r (Matei 12:46-50; Malichi 3:31-35) \p \v 19 Aho mamo na wang'holoze Yesu wamuyila, ila na walemwela kumhejelela habehi wanhu nawamema lukami. \v 20 Munhu yumwe nakamlonjela Yesu, “Mayako na wang'holozo wakunze wangugana wakone.” \v 21 “Ila Yesu kawalonjela wanhu, mayangu na wang'holozangu ndo wala walinguhulika lizi lya Nguluwi na kibatilila.” \s Yesu kanguinyamaliza nhigu \r (Matei 8:23-27; Malichi 4:35-41) \p \v 22 Zuwa limwe Yesu nakakwina mli itumbwi limwe hamwe na wala walanguswa, kawalonjela, “Tuloche ilamba mbaka kumwambu.” Waluka kuluta. \v 23 Lowali woluta mli itumbwi, Yesu nakebatigwa na usinjizi. Kawasa. Nhigu ya mazi ng'hangala yaluka kuputa, mazi galuka kwinjila mli itumbwi, kwaluka kwiha, \v 24 wala walanguswa wamlutila Yesu, wamwinula wolonga, “Mkulu, Mkulu! Tozangumala!” Yesu kenuka kaideuza ila nhigu na mbeho, baho vileka, kuwa tulu!. \v 25 Yesu kawauza, “Gakohi makundo ga hemwe?” Ila hewo wazangupulisa na kudumba kuno wochilonjela ayu ndo whaani? “Kanguilonjela nhigu na mbeho vyangumuhulika?” \s Yesu kangumusila munhu yawele na chijeni \r (Matei 8:28-34; Malichi 5:1-20) \p \v 26 Yesu nawalanguswa wa heye nawalutilila na majendo. Wafika mwhani ya isi ya Wagelasi ili kumwambu kwa ilamba lya Galilaya. \v 27 Loyali yodulika mwhani, munhu yumwe yawele na chijeni hala kulawa katali, ayo munhu hali yovala nguwo kahi nayali hambe yochikala kaye ila nakekalaga kuwele na vilaga! \v 28 Loyamuwene Yesu ketoza hanyi hoyali Yesu na kulonga lizi likulu, “Hegwe Yesu Mwana wa Nguluwi Mkulu, yawele kuchanya ng'hatu, kuna choni na heni ndangukulanda uleche kungaza!” \v 29 Nakalonga ahyo Yesu yaliyochilonjela acho chijeni chihile mlawe munhu ayu. Chijeni acho chihile nachimuyilaga ayo munhu mala nyinji. Wanhu nawamuwohaga na minyololo na kumhindila, ila myao nakadoholaga vyowamuwohile kangubilimiswa na acho chijeni chihile mbaka honhu hagunuche. \v 30 Yesu kamuuza, itagwa lyako kwa whaani? Heye kedichila itagwa lyangu chilundo cha wamizi. Mina mimazoga minji ja mumu. \v 31 Avyo vijeni vimdedeza uleche kutugala kuli ikulubila. \p \v 32 Honhu hala hali na migubi minji jidimigwa mchidunda. Ahyo, avyo vijeni vilawe viwenjile. Baho Yesu kawakundiza. \v 33 Avyo vijeni vimlawa yula munhu, wazakwinjila kuli migubi, jila migubi jilawa jifiduka jizakwinjila kuli ilamba lya mazi jibagama. \p \v 34 Wala wadimi lowagawene ago geng'ha galawile nawabilima waza kuwalonjela wanhu mbuli azo kuli miji na kumigunda. \v 35 Wanhu woya kulola galawile, wamlutila Yesu Wamona yula munhu yalavigwe chijeni yekalise habehi na Yesu yavalile nguwo yawele na luhala lwake luhiluche, wanhu weng'ha wadumba. \v 36 Wala wanhu waliwene alyo lilawile wawasimila wayao, vila ayo munhu yawele na chijeni voyaloholigwe. \v 37 Wenyeng'haye wa isi ya Gelasi, nawadumba heko! Wazangumlonjela Yesu yoche, baho Yesu nakakwina kahi mli itumbwi, koka \v 38 Yula munhu yalavigwe vijeni kazangumdedeza Yesu walutase. Ila Yesu hakundile, ila nakamlonjela \v 39 “Hiluche kaye kalonje geng'ha Nguluwi goyakuditile.” Yula munhu kaluta yodamla chila honhu hali muji ula gala geng'ha Yesu goyamditile. \s Muhinza wa Yailo na mdala yadolize nguwo ya Yesu \r (Matei 9:18-26; Malichi 5:21-43) \p \v 40 Yesu loyahiluche nzingo iyage ya ilamba, wanhu wenji wambochela kwa mina wali wombeteza \v 41 Baho koya munhu yumwe yawele nguchemigwa Jailo, mkulu wa ng'handa ya kusalila, kafugama mmagulu ga Yesu kamlanda yalute kaye kwa heye, \v 42 Mina mwanage mdala yawele na miyaka kumi na mili, nayali mtamwa lukami behi na kubagama. \p Yesu loyali yoluta, wanhu waza kummemelela chila nzingo \v 43 Aho hali na mdala yumwe hali wala wanhu wamemile, nayali na utamwa wa kulawa danda miyaka kumi na mili. Na heye nakalavya sendi nyinji kwa walaguzi yochiteleka, ila haduhuli yamlohole. \v 44 Ayo mdala nakamuwinza Yesu mmbele, nakadoliza lupembo lwa nguwo ya heye. Baho kaloholigwa utamwa wa heye wa kulawa danda. \v 45 Yesu kauza, “Yalikohi yandolize?” Weng'ha walonga haduhuli munhu yakudolize. Wanhu weng'ha walema ila Petili kalonga, “Mkulu wanhu wenji wakuzunguluta na kiminyangaminyanga.” \v 46 Ila Yesu kalonga, “Kakuko munhu yandolize, mina nambona mong'ho wa heni wa kulohola undawa.” \v 47 Yula mdala yawene howeza kivisa kalawa yokakama kuno yodumba, ketoza mmagulu ga Yesu. Hala nakamlonjela Yesu kumwando hali wanhu weng'ha chimwambuze kumdoliza Yesu na vyoyosigwe utamwa bahala. \v 48 Yesu nakamlonjela yula mdala, “Mhinza, makundo ga hegwe gakulohola. Ulute goya.” \p \v 49 Yesu loyali yang'hali yodawala, Jailo chilongozi wa ng'handa ya kusalila kegalilwa na chitumagwa nguto kulawa kaye. “Mina mhinza we hegwe nakabagama, lekachoni, uzengumgaza Mlangusa lukami.” \v 50 Yesu loyahuliche ago nakamlonjela Jailo, “Uleche kudumba ukunde! Heye kowa mkomu.” \p \v 51 Loyafichile kaye kwa Jailo hamkundize munhu kwinjila mg'handa hamwe na heye, ila Petili nayali yeng'ha. Yohani, na Yakubu na wahaza wa ayo mdala. \v 52 Wanhu weng'ha wali wowemba na kwimbilila. Ila Yesu kawalonjela, “Mleche kuwemba, yuno mwana habagame kawasa hela!” \v 53 Hewo wazangumseka mina nawavizela yula mwana kabagama. \v 54 Ila Yesu kambata moko kalonga, “Gomwana winuche!” \v 55 Muhe wa heye imuhiluchila, bahala kalilimka. Yesu kawalonjela mgalileni ndiya. \v 56 Wala wahaza wahuliche wabubuwala, ila Yesu kawalonjela waleche kumlonjela ne munhu ago galawile. \c 9 \s Yesu kanguwalajiza walanguswa kumi na weli \r (Matei 10:5-15; Malichi 6:7-13) \p \v 1 Yesu nakawachema hamwe walanguswa wa heye kumi na weli na kawapa mong'ho na ludali lwa kulavya vijeni na kuwosela wanhu matamwa. \v 2 Na baho kawalajiza walute kudamla mbuli ya Undewa wa Nguluwi na kuwosela wanhu matamwa. \v 3 Kawalonjela, “Lomkuka mleche kuhola chinhu choneche chila, mleche kuhola ng'hweku ne mhako ne ndiya ne sendi ne igwanda lya keli. \v 4 Chila ng'handa yoneche yomkwinjila na kubocheligwa, mikale mumo mbaka lomkuka kuli muji awo. \v 5 Na wanhu wone waleme kukubochelani mlawe aho honhu, namwe lomlawa mkung'hune nhimbwisi iwele mmagulu genu iwe ulolezi wa kuwapanjila hewo.” \v 6 Walanguswa waluka kuluta, na wakola mli vijiji wodamla Mbuli Inojile na kuwosela wanhu matamwa chila honhu. \s Mndewa Helodi kangudumba \r (Matei 14:1-12; Malichi 6:14-29) \p \v 7 Helodi mndewa wa Galilaya loyahuliche mbuli zeng'ha lozilawile, kadumba ng'hatu kwa vila wanhu wenji na wekala wolonga kota Yohani Mbatiza kazilipuka kulawa koyabagame. \v 8 Wamwe walonga Eliya kalawila na wamwe walonga yumwe wa waloli wakatali kazilipuka kulawa kowabagame. \v 9 Ila mndewa Helodi kalonga, “Yohani ndimdumula mutwi. Hambi! Zino zondihulika mbuli za heye yalihi?” Ahyo kagana yamone Yesu. \s Yesu kanguwapa chilyo wanhu elufu zihano \r (Matei 14:13-21; Malichi 6:30-44; Yohana 6:1-14) \p \v 10 Wala watumigwa lowahuliche, wamlonjela Yesu chila chinhu chowaditile. Yesu kawahola waliyeng'ha, kaluta nawo mbaka chijiji chiwelenguchemigwa Betisaida. \v 11 Ila wanhu lowavizelele koyalutile, nawamuwinza. Yesu kawabochela, kalonga na hewo mbuli za Undewa wa Nguluwi na kawalohola wala waliwogana kuloholigwa. \p \v 12 Isanya lolyaluche kuzinga, walanguswa kumi na weli waluta na kumlonjela, “Walonjele wanhu walute kuli vijiji na migunda ja habehi, wekepalile chilyo na honhu ha kuwasa, kwa vila honhu aha twa kisolo.” \v 13 Ila Yesu kawedichila, “Muwape hemwe chilyo walye.” Hewo wamwidichila, “Hetwe twanajo mibumunda jihano na somba mbili. Mane twangona tulute twetwe tukawagulile ndiya wanhu weng'ha awa!” \v 14 Walume waliyeng'ha wali hala, wali elufu zihano. Yesu kawalonjela wala walanguswa, “Muwalonjele wanhu wekalise hasi chila honhu walume elufu zihano.” \v 15 Wala walanguswa wadita hihila, na wanhu weng'ha wekala hasi. \v 16 Baho Yesu kahola jila mibumunda jihano na zila somba mbili, kalola kuchanya kilanga, katambichiza, kamogola mibumunda na somba na kawapa walanguswa wa heye wawagawile wanhu. \v 17 Wanhu weng'ha walya, na weguta. Walokoteza usanyangwa uponile vimema vikowe kumi na vili. \s Petili kangukunda Yesu ndo Kilistu \r (Matei 16:13-19; Malichi 8:27-29) \p \v 18 Zuwa limwenga Yesu nayali yomlanda Nguluwi yaliyeka. Walanguswa wamuyila na heye kawauza, “Hambi Wanhu wangulonga heni nda yalihi?” \v 19 Na Hewo wamwidichila, “Wamwe wangulonga hegwe Yohani Mbatiza, wamwe wangulonga hegwe Eliya, na wamwe wangulonga yumwe wa waloli wa Nguluwi wakatali yazilipuche kulawa kowabagame.” \v 20 Na heye kawauza, “Na hemwe mwangulonga heni nda whaani?” Petili kedichila, “Hegwe ndo Kilistu Mlohozi yahaguligwe na Nguluwi.” \s Yesu kangulonga kugazigwa na kukopoligwa kwa heye \r (Matei 16:20-28; Malichi 8:30-9:1) \p \v 21 Na baho Yesu kawalonjela waleche kumlonjela ne munhu chinhu chino. \v 22 Hamba kawalonjela, “Mwana wa munhu koganigwa kugazigwa ng'hatu na kulemigwa na walalile na watambika wakulu na walangusa wa malajizo ga Musa. Kokomigwa, ila zuwa lya kadatu kozilipuka.” \v 23 Na baho kawalonjela wanhu weng'ha, munhu yoneche yogana kumbinza heni yeleme yuye, yahole msalaba wa heye yambinze. \v 24 Kwa vila munhu yoneche yogana kuulohola ukomu wa heye kowajiliza, ila munhu nayali ngwajiliza ukomu wa heye kwa mbuli ya heni koulohola. \v 25 Ndaze, munhu yowa na chila chinhu mu isi yeng'ha, ila yowajiliza ukomu wa heye, munhu ayo kopata choni chinojile? \v 26 Wone munhu yambonele soni na gala gondilingulangusa, mwana wa munhu komonela soni ayo munhu mihela joyokuya mu ukulu wa heye na wa Mhaza na wahilisi wa kilanga welile. \v 27 Ndangukulonjelani ndikomya, wabahano wanhu hawobagama mbaka wawone Undewa wa Nguluwi. \s Yesu kangugaluka chihanga \r (Matei 17:1-8; Malichi 9:2-8) \p \v 28 Mazuwa nane kulawa loyalonjile mbuli azo, Yesu nakawahola Petili na Yohani na Yakubu, kaluta nawo kuchidunda kulanda. \v 29 Yesu Loyali yolanda, chihanga cha heye chigaluka na livalo liwa izelu chwee! \v 30 Na baho wanhu weli woneka wolonga na heye. Wanhu awo wali Musa na Eliya, \v 31 nawoneka wana ukulu wa kilanga, na wolonga na Yesu mbuli za heye zizangulawila ako Yelusalemu. \v 32 Petili na wayage wali wawasile, ila lowalilipuche, wawona ukulu wa Yesu na wanhu weli na wali wemile hamwe na heye. \v 33 Awo wanhu wala lowamlechile Yesu, Petili nakamlonjela Yesu. “Mkulu, goya hetwe tikale hano! Leka tuzenje vibumuli vidatu, chimwe cha hegwe na chimwe cha musa na chimwe cha Eliya.” Petili na havizelele hebu choyaliyolonga. \p \v 34 Petili loyalutilile kulonga ago, ng'hungugu ilawila iwagubika, na ng'hungugu ila loiwoyele wala walaguswa nawadumba ng'hatu lowagubichwe na ng'hungugu ayo!. \v 35 Lizi ilonga kulawa mli ila ng'hungugu, “Ayu ndo mwana wa heni ndimhagule, muhulichize heye.” \v 36 Lizi loihulikwe, Yesu nakoneka nayali yeng'ha. Walanguswa wanyamalila na hawamlonjele ne munhu mbuli ayo yowaiwene. \s Yesu kangumlohola msongolo nayali na chijeni \r (Matei 17:14-18; Malichi 9:14-27) \p \v 37 Mitondo yake, Yesu na wala walanguswa wadatu lowali wodulika kulawa kuchidunda, lung'hongola lwa wanhu wenji naluting'hana na Yesu. \v 38 Mumula mli wanhu wenji kalawila munhu kachemeleza lizi yolonga, “Mlangusa! Ndangukulanda umlole mwana wa heni, ka mwana yaliyeng'ha yonditumbila! \v 39 Chijeni chimgazaga, na chimditaga yanzenguyowa, chimditaga chinzilisa na ifulo lilawaga kumlomo, chilemaga kumleka na kumzuhulanga. \v 40 Nandiwalanda walanguswa wa hegwe wamlavye chijeni acho, ila walemwela.” \v 41 Yesu kedichila, “Hambi hemwe ulelo lulihela makundo, wajilile na uli na gehile! Ndochikala na hemwe mbaka nili?” Na baho nakamlonjela munhu yula, “Ngalile msongolo wa hegwe hano.” \v 42 Msongolo yula loyezile, chila chijeni nachimgwisa hanyi chimzilisa. Yesu nakaching'hanuchila chila chijeni chihile na kumlohola yula, na baho kamhilusila mhaza wa heye. \v 43 Walanguswa weng'ha wekala wabubuwale kwa ukulu woyawele nawo Nguluwi. \s Yesu kangulonga kahi mbuli ya kubagama kwa heye \r (Matei 17:22-23; Malichi 9:30-32) \p Wala wanhu lowang'hali bahala wabubuwale mbuli zila zoyaditile, Yesu kawalonjela wala woyalinguwalangusa, \v 44 “Mhulichize chino cho ndikulonjelani! Mwana wa Munhu kanguzawichigwa mmoko mwa wanhu.” \v 45 Ila hewo hawauzelele hebu uviso wa ulonzi awo, kwa vila nauvisigwa kwa hewo waleche kuvizela hebu, na hewo wadumba kumuuza Yesu. \s Yalikohi yawele mkulu \r (Matei 18:1-5; Malichi 9:33-37) \p \v 46 Wala walanguswa walikiuza hewo kwa hewo, yalihi yawele mkulu ng'hatu hali hetwe. \v 47 Yesu kagona majesa ga hewo, kamhola mwana mdodo, kamuwika habehi na hewo. \v 48 Na baho Kawalonjela, “Munhu yoneche yawele ngumbochela mwana mdodo ayu, kwa itagwa lyangu kangumbochela heni, na munhu yoneche yele ngumbochela heni, kangumbochela yula yanhumile. Kwa vila munhu nayali mdodo homuli, ayo mkulu kusinda weng'ha.” \s Yohambe yawaleme kahamwe na hemwe \r (Malichi 9:38-40) \p \v 49 Yohani nakamlonjela Yesu. “Mkulu tumona munhu yolavya chijeni kwa itagwa lya hegwe. Tumlemeza kudita vila, kwa vila hetwe hatulikilongoza na heye.” \v 50 Ila Yesu nakamlonjela Yohani na walanguswa wamwe, “Mleche kumlemeza! Kwa vila munhu yula yokulemele hegwe, kahamwe na hegwe.” \s Wanhu Wasamaliya wangulema kumbochela Yesu \p \v 51 Mazuwa ga kuholigwa kwa Yesu kilanga louwele habehi, Yesu kagana kuluta Yelusalemu. \v 52 Kawalajiza walanguswa wamlongole, walute kuli chijiji chimwe chili muisi ya Samaliya kumuwichila goya chila chinhu. \v 53 Ila wenyeng'haye wa hala, hawaganile kumbochela, kwa vila nawavizela kota nayali yoluta Yelusalemu. \v 54 Walanguswa wa heye, Yohani na Yakubu lowagawene ago, wamuuza Yesu, “Mkulu, hambi kwangugana tuchilonjele chiluli chiwadulichile kulawa kilanga uwalakaze weng'ha?” \v 55 Ila heye kawagalamchila kawadeuza. \v 56 Na baho Yesu na walanguswa wa heye waluta kuli chijiji chiyage. \s Wogana kuwa walanguswa wa Yesu \r (Matei 8:19-22) \p \v 57 Lowali wokola mnzila, munhu yumwe nakamlonjela Yesu, “Ndokuwinza koneche kouluta.” \v 58 Yesu kawalonjela, “Mibwa ja kisolo jina mhalika na videje vya kuulanga vina vimvulila, ila mwana wa munhu kahela honhu ha kuwasiliza mutwi na kwesela.” \p \v 59 Hamba Yesu nakamlonjela munhu yumwenga, “Umbinze.” Ila munhu ayo kalonga, “Mkulu ung'hundize tandi ndute ndikamtile mhaza wa heni.” \v 60 Yesu kamwidichila, “Waleche wabagame wawatile wayao wabagame, ila hegwe ulute kadamle kuya kwa Undewa wa Nguluwi.” \p \v 61 Munhu yumwenga nakamlonjela, “Ndokuwinza hegwe Mkulu, ila undeche ndikawalaje wang'holozangu kaye.” \v 62 Yesu nakamlonjela, “Munhu yoneche yengibata ihuka kulima kumgunda, baho yolola kumbele, hambe yaganigwe kuli Undewa wa Nguluwi.” \c 10 \s Yesu kanguwalajiza wanhu makumi saba na weli \p \v 1 Hamba, Mkulu nakawahagula wanhu wanji sabini na weli, kawalajiza weliweli, wamlongole chila honhu na chila chijiji hoyaganile heye kuluta. \v 2 Kawalonjela, “Mbena nyinji, ila wakola mijito wachefu. Lelo mumlande Mkulu yalajize wakola mijito wabene mbena ya heye. \v 3 Mluteni, ndanguwalajiza hemwe kota wana ming'holo kuli mibwa ja kisolo \v 4 Mleche kuhola sendi ne mhako ne makwamba na mleche kwima na kumlamsa munhu yoneche mnzila. \v 5 Ng'handa yoneche yila yomkwinjila, mlongole na kuwalamsa ahi, ‘Mikale goya mng'handa ino.’ \v 6 Wone kuwe baho na munhu yalingugana kikala goya, kikala goya kowa hamwe na heye, wone hebu kikala goya kowahiluchilani. \v 7 Mikale mli ng'handa yiyo, mulye na kunwa cheng'ha chila chowawichilani, kwa vila mkola mijito kangugana yapegwe sendi za heye. Mleche kulabajila kulawa ng'handa imwe kuli nyinji. \v 8 Wone mfiche kuli muji na wanhu wawabochelani, mulye chilyo chompegwa. \v 9 Muwosele matamwa wali ku muji awo, na muwalonjele, Undewa wa Nguluwi wa habehi na hemwe. \v 10 Ila wone mwinjile kuli muji na wanhu waleme kuwabochela, mlawe namwe lomkola mnzila za hewo, mlonje, \v 11 ‘Na nhimbwisi za hakaye ha hemwe jeng'ha jing'hang'hanile mmagulu getu twangujikung'huna hali hemwe. Ila mvizele Undewa wa Nguluwi wa habehi na hemwe!’ \v 12 Ndangulonga ndikomya, kuli zuwa lya utaguso, Nguluwi koutagusa muji ula vikulu kusinda yila ya wanhu wa Sodoma. \s Mane muji ulemile kukunda \r (Matei 11:20-24) \p \v 13 “Mane gwegwe, muji wa Kolasini! Kozakugaya! Hegwe muji wa Betisaida kozagaya! Kwa vila kota vinduzanduza vikoleke Tilo na Sidoni, wanhu wa hala wahavalile mivalo ja kulombocheza na kubakala mivu kulajila kota wamgalamchila Nguluwi. \v 14 Kuli zuwa lya utaguso Nguluwi kowatagusa hemwe vikulu kusinda yila ya Tilo na Sidoni. \v 15 Na hegwe Kapanaumu! Ndaze kogana kiinula mbaka kilanga? Hebu! Kozabiduswa mbaka kuli isi ya wabagame!” \p \v 16 Yesu nakawalonjela walanguswa wa heye, “Munhu yoneche yalinguwahulichiza hemwe, kangunyhulichiza heni, na yalingulema kuwabochela hemwe, kangundema heni. Na yula yalingulema kumbochela, kangulema kumbochela yula yanhumile.” \s Wala makumi saba na weli wanguhiluka \p \v 17 Hamba wala mkumi saba na weli nawahiluka wasangalale, wolonga, “Mkulu na vijeni vihile vituhulika lotuchemile itagwa lya hegwe.” \v 18 Yesu kawedichila, “Na ndilyona Limazoga lyolagala kulawa kilanga kota lumuli. \v 19 Ndiwapa ludali lwa kubiga mizoka na nyinje na mong'ho weng'ha wa kuwasumya wakwihileni, na kuduhu chinhu chiwalumiza. \v 20 Ahyo mleche kusangalala kwa vila lomuwene vijeni viwahuliche, ila msangalale kwa vila matagwa genu gandikwa kilanga.” \s Yesu kangusangalala \r (Matei 11:25-27; 13:16-17) \p \v 21 Mhela wuwula, Yesu kasangalala kwa Muhe Yelile ya Nguluwi. Na baho kalonga, “Ndangumtogola, Mhaza, Mkulu wa kilanga na muisi, na kuwavisa wali na luhala na wasomile mbuli azi, kuwagubulila wana wadodo. Ena Mhaza, ahyo ndo vouganile.” \p \v 22 Hamba kalonga, “Mhaza wa heni kanipa vinhu vyeng'ha. Kuduhu yamzelele Mwana ila Mhaza, na kuduhu yamzelele Mhaza ila Mwana, na yoneche yula Mwana yogana kumgubulila heye.” \p \v 23 Hamba kawahinduchila walanguswa wa heye na kulonga nawo chinyele, “Wabweda wanhu wala walinguvyona vinhu vyomlinguvyona hemwe! \v 24 Ndangukulonjelani ndikomya, waloli wenji na wandewa nawagana kugona aga gomlingugona hemwe, ila hawagawene, na kuhulika gala gomhuliche hemwe, hawagahuliche.” \s Kiwhana na Msamalia yanojile \p \v 25 Munhu yumwe yagazelele ng'hatu malajizo ga Musa koya kwa Yesu kumjeza, kamuuza, “Mlangusa, hambi ndite ndaze ndiuhole ukomu wa mazuwa gose ne kuduma?” \v 26 Yesu kamwidichila, “Malajizo gangulonga ndaze? Hegwe kugazela ndaze?” \v 27 Munhu yula kamwidichila, “ ‘Mgane Mkulu Nguluwi kwa nhumbula ya hegwe yeng'ha na kwa muhe wa hegwe weng'ha na kwa mong'ho wa hegwe weng'ha na kwa luhala lwako lweng'ha’ Na ‘Umgane youlingikalasa habehi kota, kota vyoulingigana gwegwe baho.’ ” \v 28 Yesu kamwidichila, “Kwidika goya, udite ahyo nagwe kozanguwa mkomu.” \p \v 29 Ila munhu yula yogana kiwona kanoga, aho nakamuuza Yesu, “Yali behi na heni kakohi?” \v 30 Yesu kamwidichila, “Kwali na munhu yumwe yalawile kulawa Yelusalemu kuza Yeliko. Loyali mnzila, kebatigwa na wahizi wamsukula vyeng'ha vyoyali navyo na kumtowa. Wamleka yawasile bahala kota yabagame. \v 31 Baho mtambika yumwe kakola kuli nzila ila loyamuwene munhu yula yatowigwe, kakola hafungo. \v 32 Vivila na Mulawi yumwe voyafichile hala na kumona munhu yatowigwe, na heye kakola hafungo. \v 33 Ila Msamalia yumwe loyaliyojenda, nakafika hala hoyali yula munhu yatowigwe, na heye loyamuwene, kamonela isungu. \v 34 Kamhejelela habehi, kambumba vilonda vya heye, na kuvibakaliza mafuta na Divai. Hamba kamkwiniza mchanya mwa idogowi lyake, kamigala mbaka kuli ng'handa ya wajenzi na kumwimilila. \v 35 Mitondo Msamaliya yula kalavya sendi denali mbili zihejile msahala wa mazuwa meli kamlechela mlolela ng'handa ya wajenzi nakamlonjela, ‘Muguze ayu munhu, choneche chonzezeche kwa chuguzo, ndokuhilusila hondihiluka.’ ” \v 36 Hamba Yesu kamuuza munhu yula, “Hambi kuli wala wanhu wadatu, yalikohi yalajile kota munhu wa habehi na heye, yula munhu yatowigwe na wabokaji?” \v 37 Na Yula munhu yavizelele ng'hatu Malajizo ga Musa, kedichila, “Yula yamonele isungu.” Yesu nakamlonjela, “Leka nagwe ulute kadite hiho.” \s Yesu hakaye ha Malita na Maliya \p \v 38 Yesu na walanguswa wa heye lowali woluta mnzila, wenjila mli chijiji chimwe. Mdala yumwe nayali nguchemigwa Malita nakambochela hakaye hake. \v 39 Mdala yula nayali kikala na mkulugwe nayali nguchemigwa Maliya, ayu nakekalisa habehi na Mkulu. Na heye na kekala yohulichiza ulanguso wa Yesu. \v 40 Ila Malita nayali yodita mbuli ziyage nyinji, kamlutila Yesu na kumuuza, “Mkulu hambi hulingona mng'holozangu voyandechile mbuli zeng'ha ndidita ndiliyeng'ha?, Mlonjele yoye yanhanze!” \p \v 41 Mkulu kamwidichila, “Malita, Malita! Kwanguhangawa na kugaya na vinhu vinji, \v 42 Ila Changuganigwa chinhu chimwe hano. Maliya kahagula chinhu chinojile, chili kuduhu munhu yomsukula.” \c 11 \s Yesu kanguwalangusa walanguswa wa heye kulanda \r (Matei 6:9-13; 7:7-11) \p \v 1 Zuwa limwe Yesu nayali honhu hamwe yolanda. Loyasindile kulanda, mlanguswa wa heye yumwe nakamlonjela, “Mkulu, twangukulanda tulanguse kulanda kota Yohani Mbatiza voyawalanguse walanguswa wa heye.” \p \v 2 Yesu nakawalonjela, “Lomlanda, mlonje hino, \q “ ‘Mhaza, \q itagwa lya hegwe litogoligwe, \q undewa wa hegwe uye. \q \v 3 Utugalile chila zuwa chilyo cha hetwe chotulingugana. \q \v 4 Utusile gehile getu, \q kota hetwe vyotulinguwosela hewo weng'ha watuzudize. \q Uleche kutwinjiza muli kujezigwa.’ ” \p \v 5 Hamba Yesu nakawalonjela walanguswa wa heye, “Tulonje yumwe wa hemwe kanguluta kaye kwa goloko wa heye nechilo na kumlonjela, ‘Goloko, ndangukulanda unyipe chilyo, \v 6 lekachoni goloko wa heni kakolela haluga hangu yolawa koyalutile, na heni ndahela ne chilyo cha kumha’ \v 7 Na tulonje yula goloko nayali mng'handa kangwidichila, ‘Uleche kunganza! Chihindilo mina chihindigwa, na heni na wanangu tuwasa. Hambe nyhinuche ndikupe chinhu choneche chila.’ \v 8 Ndanguwalonjelani, leka wone hoyile kukupa lekachoni ni goloko wa heye, ila kwavila hulingona soni kulutilila kulanda, kokwinuka na kukupa chila choulanda. \p \v 9 “Ahyo ndanguwalonjelani, Mlande, namwe mopegwa, na mpale, namwe mochona, mhodize, namwe mochumulilwa. \v 10 Mina yoneche yolanda kopegwa, na yalingupala kachonaga na yohodiza lwizi, kochumulilwa. \v 11 Hino mhaza yalikohi wone mwana wa heye yamlande somba, heye komupa izoka? Wone yamlande libumunda, heye kompa iganga. \v 12 Ama yalikohi wone mwana wa heye yamlande ifinga kompa nyhinje? \v 13 Wone hemwe hanga muwele wehile, mvizela kuwapa wana wa hemwe vinhu vinojile, ndangukomya Mhaza wa hemwe wa kilanga kodita vikulu ng'hatu, kowapa Muhe Yelile wala walingumlanda?” \s Yesu na Belisebuli \r (Matei 12:22-30; Malichi 3:20-27) \p \v 14 Zuwa limwe Yesu nayali yolavya chijeni chihile chilingumudita munhu yumwe yaleche kulonga. Acho chijeni lochilawile, yula munhu kaza ngulonga. Wanhu wenji wabubuwala ng'hatu. \v 15 Ila wanhu wamwenga bahala walonga, “Kangulavya vijeni kwa ludali lwa Belisebuli, mkulu wa vijeni.” \p \v 16 Wanhu wamwe nawagana kumjeza Yesu, ahyo yawalajile ulajilo kulawa kilanga. \v 17 Ila Yesu nakavizela chowochijesa mnhumbula za hewo, kawalonjela, “Undewa weng'ha wula ugawanuche vilundo vilingitwanza, havilutilila ng'hatu. Kahi lukolo lyochitowa lyosumigwa. \v 18 Wone Limazoga lizengugawanuka lilyo, hino undewa wa heye wokwima ndaze? Ndangulonga hino kwavila hemwe mwangulonga heni ndangulavya vijeni kwa ludali lwa Belisebuli. \v 19 Wone heni ndilingulavya vijeni kwa ludali lwa Belisebuli, lelo wala wana wa hemwe walavyaga vijeni kwa ludali lwani, lwa Limazoga? Hebu! Ahyo, wana wa hemwe wokunda kuwatagusa hemwe kota mwiha. \v 20 Ila wone heni ndanguwinga vijeni kwa ludali lwa Nguluwi, mvizele kota Undewa wa Nguluwi mina ukuyilani hemwe. \p \v 21 “Munhu nayali na ludali yokwamila ng'handa ya heye kwa migoha, vinhu vya heye vya goya. \v 22 Ila wone munhu nayali na ludali lung'hangala ng'hatu yoye kumtowa, komsukula migoha jeng'ha yawele kidaila, na kuhola vinhu vya heye vyeng'ha na kuvitaganga. \v 23 Yoneche yohambe yebande na heni, kangundema, na yoneche hambe yekungajize hamwe na heni, kangusambalula. \s Kuhiluka kwa chijeni kwa munhu \r (Matei 12:43-45) \p \v 24 “Chijeni chihile lochiwinjigwa kwa munhu, chibemhelaga honhu hagunuche, chipala honhu ha kwesela. Wone hachipatile, changulonga, ‘Ndohiluka kaye kwa heni.’ \v 25 Lochihiluka na kuchifika chigoda cha heye chihovugwe na kunoligwa, \v 26 choluta kuvihola vijeni vinji saba vihile kusinda heye. Na hevyo vyeng'ha vyoluta na kikala aho. Ahyo ayo munhu kowa yogazigwa ng'hatu kusinda aho hamwande.” \s Usangalalo ng'hatu \p \v 27 Yesu loyali yolonga ago, mdala yumwe hala hali wanhu wamemile kalonga kwa lizi likulu, “Kabweda mdala yakulelile na kukonyeza!” \v 28 Yesu nakedichila, “Wabweda wala weng'ha walinguhulika ulonzi wa Nguluwi na kudita vila vyouwaganile kukola.” \s Wanhu wangugana kona ulajilo \r (Matei 12:38-42) \p \v 29 Wanhu wenji lowali wommemelela Yesu, heye kalutilila kuwalonjela, “Lulelo alu ndo lulelo lwihile lulingugana ulajilo! Kuduhu munhu yowapa ulajilo ila ulajilo wa Yona. \v 30 Kota vila Yona vyoyali ulajilo kwa wanhu wa Ninawi, ndo hihyo Mwana wa Munhu kowa ulajilo kwa wanhu wa lulelo alu. \v 31 Malikiya wa kusini kulawila mhela wanhu awo howotagusigwa kwa wihe, na heye kowatagusa kwa wihe. Mina heye nakajenda kulawa isi ya kutali, nakuya kuhulichiza ulonzi wa luhala wa Solomoni, na hanga hano kuwele na chikulu kusinda Solomoni. \v 32 Wanhu wa Ninawi wolawila mhela wa kutagusigwa kwa wihe, na hewo wochitagusa lulelo alu kota luna wihe. Mina Waninawi nawamgalamchila Nguluwi kwa mbuli ya kudamla kwa Yona, na hano hana chikulu kusinda Yona! \s Lumuli lwa lukuli \r (Matei 5:15; 6:22-23) \p \v 33 “Haduhu munhu yawelenguwesa chenje na kuvisa awu kugubika na chidoto. Ila chenje chiwikagwa honhu ha kuwichila chenje leka wanhu wokwinjila wazengulola lumuli. \v 34 Iziho lyako ndo chenje cha lukuli lwa hegwe. Wone iziho lyako liwe lilola, lukuli lwako lweng'ha lowa na lumuli. Ila liziho lyako wone liwe hambe lilole, na lukuli lwako lweng'ha lowa hatitile. \v 35 Lelo wilolele, lumuli louwele nalo mgati luleche kutita. \v 36 Ahyo wone lukuli lwako lweng'ha luna lumuli, na haduhu honhu hatitile, baho lumuli lowa chila honhu, kota vila chenje lochikumwemwesela lumuli lwake.” \s Yesu kanguwalonga Mafalisayo na walangusa wa Malajizo \r (Matei 23:1-36; Malichi 12:38-40) \p \v 37 Yesu loyasindile kulonga, Mfalisayo yumwe nakamlanda yalute haluga hake yalye ndiya hamwe na heye. Ahyo Yesu kaluta, kekalisa kulya ndiya. \v 38 Mfalisayo ayo kabubuwala loyawene Yesu yolya ndiya nekuhovuga moko. \v 39 Mkulu nakamlonjela, “Hemwe Mafalisayo mwanguhovuga chizombe na luhelo kwa kunze, ila mgati mwa hemwe mmema ubuhu na ubokaji na wihe. \v 40 Mwawapoka hemwe! Hino heye yalumbile kunze si heye yula yalumbile mgati? \v 41 Ila muwape wazunwa vinhu mlinavyo, na Nguluwi kosangalala ng'hatu na chila chinhu chomdita chowa chelile. \p \v 42 “Mochona hemwe Mafalisayo! Lekachoni mwangulavya zaka za vinhu kota vila chizanga na tangawizi, na mboga ziyage zinji za mahamba, ila mwanguleka mbuli zilingutagusa goya na mwanguleka kumgana Nguluwi. Ahi ndo vyomlinguganigwa kudita ne kusemwa zila zinji. \p \v 43 “Mochona hemwe Mafalisayo! Lekachoni mwangugana kikalisa mli vigoda vya kumwando kuli ng'handa za kusalila, na kulamsigwa kwa ukulu kuli masoko. \v 44 Mochona hemwe kwa vila mfanda kota vilaga vilihela vilajilo, wanhu wangujenda mchanya hake nekuvizela.” \p \v 45 Yumwe wa wala wavizelele ng'hatu Malajizo ga Musa nakamwidichila Yesu, “Mlangusa, vyoulonga ayo kwangutuliga hetwe!” \p \v 46 Yesu nakamlonjela, “Na hemwe walangusa wa Malajizo mochona! Mwanguwadwika wanhu mhomolo zohambe ziholeche, kuno hemwe mwemwe hambe muwatanze ne kwa chidole hela. \v 47 Mochona hemwe! Mwanguzenga vilaga vya waloli wa Nguluwi, na waloli wawo wa Nguluwi nawakopoligwe na wasekulu wa hemwe. \v 48 Na hemwe sambi mwangulavya ulolezi kwa chila chowaditile wasekulu wa hemwe, mina hewo nawawakopola waloli, namwe mwanguzenjela vilaga. \v 49 Ahyo kwa mbuli ino, luhala lwa Nguluwi lwangulonga ahi, ‘Ndowegalila waloli na watumigwa, wowakopola wamwe na kuwagaza wamwe.’ \v 50 Ahyo wanhu wa lulelo alu lotagusigwa kwa kuwakopola waloli weng'ha kulawa isi loilumbigwe, \v 51 kulawa kukopoligwa kwa Abeli mbaka kukopoligwa kwa Sakaliya, yula nawamkopole hagati ha honhu ha kulavila nhambiko na honhu helile. Ena, ndanguwalonjelani, lulelo alu logazigwa kwa kuwakopola awo weng'ha. \p \v 52 “Mochona hemwe walangusa wa malajizo! Mwanguvisa chichumulilo cha lwizi lwa ng'handa ya luhala. Hemwe mwemwe hamkwinjila, na mwanguwalemeza wanji kwingila.” \p \v 53 Yesu loyaliyolawa hala, wala Mafalisayo na walangusa wa malajizo ga Musa nawaluka kumpinga, na wakamchokoza kwa kumuuza mbuli nyinji, \v 54 wogana wamgwilize luzi loyolonga kota kawifya. \c 12 \s Yesu kangulemeza udesi \r (Matei 10:26-27) \p \v 1 Mhela wula, wanhu wenji lukami nawamema mbaka nawazangibiga. Yesu nakaluka kuwalonjela walanguswa wa heye tandi, “Milolele na ulanguso wihile wa Mafalisayo ulinguwahada. \v 2 Chinhu choneche chigubikwe chogubuligwa, na chila chivisigwe chozeleka. \v 3 Ahyo chila chomlonga kutitu, wanhu wochihulika hali lumuli, na chila chomlonga kwa kupwepwa mliyeng'ha mchihengo, chodamlwa mchanya mli ng'handa. \s Yalikohi wa kumdumba \r (Matei 10:28-31) \p \v 4 “Ndangukulonjelani hemwe tuwele ngigana, mleche kuwadumba wawele ngukopola lukuli, hamba howoweza kudita chinhu chinji chihile. \v 5 Ndokulajilani yula yalinguganigwa kudumbigwa. Mdumbe Nguluwi, wone yakopole munhu, kana ludali lwa kumtaga muli chiluli cha Jehanamu. Ndangulonga, mdumbeni ayo. \p \v 6 “Ndaze, semembe wahano haviguzwa kwa sendi mbili? Ila kuduhu na chideje nechimwe chisemigwa na Nguluwi. \v 7 Lelo hata mnvili za mitwi jenu ziwazigwa zeng'ha. Mleche kudumba, lekachoni hemwe mganigwa kusinda videje! \s Kumkunda na kumlema Kilistu \r (Matei 10:32-33; 12:32; 10:19-20) \p \v 8 “Ndangukulonjelani ndikomya, munhu yoneche yalikung'hunda hali wanhu, Mwana wa Munhu na heye komkunda hali wahilisi wa kilanga wa Nguluwi. \v 9 Ila munhu yoneche yalingundema hali wanhu, Mwana wa Munhu na heye komlema hali wahilisi wa kilanga wa Nguluwi. \p \v 10 “Munhu yoneche yawelengulonga ulonzi wa kumbeza Mwana wa Munhu kolecheligwa, ila munhu yoneche yalingumkovula Muhe Yelile holecheligwa hebu. \p \v 11 “Lowowagala hemwe kuli ng'handa za kusalila na kumwando kwa wakulu na vilongozi, mleche kuwa na lunhwinhwi ndaze vyomchigombela na vyomkwidichila. \v 12 Mina Muhe Yelile yokulangusani mihela jijo chila chomganigwa kulonga.” \s Yawele na lufufu mpoka \p \v 13 Munhu yumwe muli wanhu wala wamemile nakamlonjela, “Mlangusa, mlonjele mng'holozangu tiigawile vinhu vyoyalechile mhaza wa hetwe.” \p \v 14 Yesu nakamlonjela, “Hegwe, yalikohi yambichile heni ndiwe ndiwamulila ama mgawaniza wa vinhu vya hemwe?” \v 15 Hamba Yesu nakawalonjela weng'ha, “Milolele na ubuhu, mina ukomu wa munhu hauwele kuli vinhu loyawele navyo!” \p \v 16 Kahi Yesu nakawalonjela nhelo, “Kwali na munhu nayali na lufufu na nayali na mgunda ulelile lukami. \v 17 Ayo munhu kazangijesa mnhumbula ya heye, ‘Lelo ndodita ndaze? Ndahela honhu ha kuhega kuwika chilyo cha heni.’ \v 18 Hamba kelonjela, ‘Ndodita ahi, ndobomola ng'hano za heni na kuzenga zinji zili ng'hangala ng'hatu. Mumo hondiwika chilyo na vinhu vya heni vyeng'ha. \v 19 Hamba ndoilonjela nhumbula ya heni, lelo ndiwichila vinhu vya kulya vinojile mihela na mihela. Ahyo wesele, widile, winwele na usangalale!’ \v 20 Ila Nguluwi nakamlojela, ‘Mpoka hegwe! Lehano nechilo muhe wa hegwe yoholigwa! Vinhu vyeng'ha vyowilundile vyowa vyaani?’ ” \p \v 21 Kahi Yesu nakasinda kwa kulonga, “Ahyo ndo vyoiwa kwa munhu yawelengilundila lufufu kwa heye, na hambe yewichile lufufu kwa Nguluwi”. \s Kitumbila Nguluwi \r (Matei 6:25-34) \p \v 22 Hamba Yesu nakawalonjela walanguswa wa heye, “Na ahyo ndangukulonjelani, mleche kijesa kwa mbuli ya chilyo yomgana leka mikale, na nguwo zomgana mvalize ng'huli za hemwe. \v 23 Kwa vila ukomu unoga kusinda chilyo, na lukuli lunoga kusinda nguwo. \v 24 Mjilole ajo mibondwa, havilingunyala nyhadikwa, havilingubeta nyhadikwa kahi jahela ng'hano, leka ahyo Nguluwi Mhaza wa hemwe wa kilanga kanguwahombela. Hemwe mnoga ng'hatu kusinda videje. \v 25 Ndaze, hagati ha hemwe kuna munhu kwa mbuli ya lunhwinhwi yoweza kuhejeza ne saa imwe ya kikala muisi? \v 26 Lelo wone mlemwa kukola mbuli ndodo kota ayo, iwandaze mwangutochela azo mbuli zinji? \v 27 Mlole uluwa vyoulingutitima. Hagalingukola chinhu cha kiditila mibadu. Ndangukulonjelani, na heye Solomoni na lufufu lwake lweng'ha, nahavalile goya kota uluwa umwenga kuli uluwa umwenga. \v 28 Nguluwi yalingugana mahamba gawe na mibadu, na misolo lehano jangutitima na mitondo janguvunda na kujisoma mchiluli! Ndaze, howaditilani hemwe mzidi? Hemwe wanhu muwele na makundo mado! \p \v 29 “Ahyo mleche kugayila choni cho mulya na choni cho munwa, na mleche kudumba. \v 30 Mina ago geng'ha wanhu hawamzelele Nguluwi wangugagayila. Mhaza wa hemwe wa kilanga, kavizela kota mwangugana vinhu avi. \v 31 Ahyo mijeseni tandi Undewa wa Nguluwi, na vinhu avi mopegwa. \s Lufufu kuli kilanga \r (Matei 6:19-21) \p \v 32 “Mleche kudumba, hemwe walanguswa wa heni, lekachoni Mhaza wa hemwe wa kilanga kangugana kuwapa hemwe undewa. \v 33 Mguze vinhu vyomlinavyo, muwagalile sendi wazunwa. Miditile mihako johambe jilale, na kiwichila ng'hano kilanga, ako hambe imale. Ako wahizi hambe wahize, na mifukuzi hambe jiwifye. \v 34 Kwa vila hala ng'hano ya hegwe hoyili, ndo na nhumbula ya hegwe hoiwa. \s Mikale meho \p \v 35 “Miwiche goya kwa chila chinhu chilawila, na vyenje vya hemwe viwe vikwaka. \v 36 Muwe kota wanhu wali ngubeta mkulu wa hewo yahiluche kulawa kuli mnvina ya kuhesa. Loyohiluka na kudumiza lwizi, bahala walute wamchumulile. \v 37 Wosangalala ng'hatu wala wahilisi wa kilanga mkulu wa hewo loyohiluka kowafika wobeteza! Ndangukulonjelani ndikomya, ahyo mkulu kochiwopa isali mchuno, wochikalasa hali ndiya na kowakolela mijito. \v 38 Wosangalala ng'hatu wone yoye nechilo hagati ama kuzangucha kowafika wali meho. \v 39 Mvizele hino, wone yawele na ng'handa nayavizele mhela hoyokuya mhizi, nahalileka ng'handa ya heye ibenigwe na mhizi. \v 40 Na hemwe hihyo miwiche goya, mina Mwana wa Munhu kokuya saa yohamuizelele.” \s Chitumagwa wa kitumbila na yawele mdesi \r (Matei 24:45-51) \p \v 41 Petili nakamlonjela, “Mkulu, hino nhelo awo wangutulonjela hetwe yeng'ha ama wanhu weng'ha?” \p \v 42 Mkulu nakedichila, “Hino yalikohi chitumagwa wa kitumbila na yawele na luhala, yula mkulu wa heye yozangumuwika mchanya mwa vitumagwa wanji, na yawape wanhu chilyo kwa mhela wuwula? \v 43 Kobweda yula chitumagwa wone mkulu wa heye loyohiluka komfika yodita ahyo. \v 44 Ndanguwalonjelani ndikomya, komuwika chitumagwa ayo yalolelaje lufufu lwake lweng'ha. \v 45 Ila ayo chitumagwa wone yazengulonga mnhumbula ya heye, ‘Mkulu wa heni hambe yahiluche hima.’ Hamba kaluka kuwatowa vitumagwa wayage, walume na wadala, na kwaluka kulya na kunwa mbaka kugala. \v 46 Mkulu wa heye kohiluka zuwa lyohejesile na kuli saa yohaizelele mpogozi. Na heye komgaza na kumuwika hamwe na wala walihela makundo. \p \v 47 “Yula chitumagwa yavizelele choyogana mkulu wa heye, ila nahewichile goya kudita choyaganigwe kudita na mkulu wa heye, chitumagwa ayo kotowigwa lukami. \v 48 Ila yula yalingudita galingulapa kutowigwa ne kuvizela, kotowigwa hado. Munhu yapeligwe vinhu vinji, kodaigwa vinhu vinji, na munhu yoneche yapeligwe vinhu vinji ng'hatu, kodaigwa vinhu vinji ng'hatu. \s Yesu ndo chiwalo cha wanhu kibagula \r (Matei 10:34-36) \p \v 49 “Mbuya kubwinha chiluli isi yeng'ha, na ndangugana ndiwe mbesile katali! \v 50 Ndanawo ubatizo wa kugazigwa ndilinguganigwa kuubochela, na heni ndangugaya lukami mbaka imale! \v 51 Hino mwangijesa mbuya kigala kikala goya muisi? Nehado! Siwuyile kigala kikala goya ila kibagula. \v 52 Na tangia sambi, wanhu wa ivyazi lya wanhu wahano wochibagula, wadatu kwa weli na weli kwa wadatu. \v 53 Mhaza kochibagula na wana wa heye wasongolo, na wana wasongolo wochibagula na mhaza wa hewo. Mamo kochibagula na wahinza wa heye na mhinza kochibagula na mamo wa heye. Mkweye mdala kochibagula na mkweye, na mkwe kochibagula na mkweye mdala wa heye.” \s Kuvizela mhela \r (Matei 16:2-3) \p \v 54 Yesu nakawalonjela kahi wala wanhu wamemile, “Lomuyona ng'hungugu ilawila kolizinjilaga zuwa, bahala mwangulonga, ‘Nhonya yotowa,’ Na mwangukomya yangutowa. \v 55 Na lomkona mbeho ya ilawila kusini, mwangulonga, ‘Kowa na ivuche,’ Na kwanguwa hiho. \v 56 Hemwe wahadi! Mvizela kumeho kwa isi na ulanga, iwandaze hambe mvizele mina ya mihela aji? \s Mitambichize na munhu yakwihile \r (Matei 5:25-26) \p \v 57 “Lekachoni mwangulemwela kwamula mbuli zinojile za kudita? \v 58 Mina wone munhu yakulonjeleze yakugale kuli ng'handa ya kutagusila, nayali goya hegwe mihanyise na heye mung'hali mluta mnzila. Leka yaleche kukugala kuli mtagusa, na heye mtagusa kokugala kwa wamizi, na hewo wokwinjiza mchinweng'ho. \v 59 Hulawa ako kuchinweng'ho, ndangukulonjela, mbaka housinda kulavya sendi ya mwiso ya zila zoulingudaigwa.” \c 13 \s Mleche gehile ama mobagama \p \v 1 Mhela wuwo, wanhu wamwe nawamlonjela Yesu mbuli za wanhu wa Galilaya wala Pilato nayawakopole mihela lowali womlavila Nguluwi nhambiko. \v 2 Heye Yesu nakawalonjela, “Hino hemwe mwangijesa Wagalilaya awo wali wehile ng'hatu kusinda Wagalilaya wanji kwa vila wechona ahyo? \v 3 Nehado! Ndanguwalonjelani, wone na hemwe hamumgalamchile Nguluwi, mobagama kota wawo. \v 4 Ama mwangijesa wala wanhu kumi na wanane wala nawagwililwe na muhonyo kula Siloamu wabagama, wali wehile kusinda wanhu weng'ha wawele Yelusalemu? \v 5 Nehado! Ndanguwalonjelani, wone na hemwe hamumgalamchile Nguluwi, mobagama kota wawo.” \s Kiwhana na igodi lya mafuza lyo hambe lilele \p \v 6 Hamba Yesu nakawalonjela nhelo ayi, “Munhu yumwe nayali na igodi wa mafuza ya tini kumgunda wa heye wa zabibu. Ayo munhu kaluta kubawa mafuza, ila kalifika halilelile ifuza ne limwe. \v 7 Nakamlonjela yawelengulolela mgunda, ‘Mlolele! Kwa mihela midatu ndali ndikuya ndigana mbawe mafuza kuli igodi ali, na heni sambulile ne chinhu. Uteme! Lekachoni uzenguifya misanga hela?’ \v 8 Ila ayo yawelengulolela mgunda nakedichila, ‘Mkulu, uleche mhela awu yeng'ha, na heni ndiuhalile na kuuwichila midohe. \v 9 Wone ulele, goya! Ila wone haulelile, koutema.’ ” \s Yesu kangumusila utamwa mamo kuli Zuwa lya Kwesela \p \v 10 Kuli Zuwa lya Kwesela, Yesu nayali yolangusa mli ng'handa ya kusalila. \v 11 Na aho hali na mdala yumwe nayali na chijeni chihile chimditile yawe mtamwa miyaka kumi na minane. Na heye nayali na chiduhi, na nayali yolemwela kwima yagoloche. \v 12 Yesu loyamuwene, kamchema, nakamlonjela, “Mamo, utamwa wouwelenawo wusigwa!” \v 13 Hamba Yesu kamuwichila moko yula mamo, na bahala yula mamo kagoloka, kaluka kumtogola Nguluwi. \p \v 14 Ila chilongozi wa ng'handa ya kusalila nakazudila lekachoni Yesu kamusa munhu utamwa Zuwa lya Kwesela. Ahyo kawalonjela wala wanhu wamemile hala, “Mwanago mazuwa sita ga kukola mijito. Kuli mazuwa ago, muye musilwe matamwa genu, ila mleche kuya kuli Zuwa lya Kwesela.” \p \v 15 Ahyo Mkulu nakamwidichila, “Hemwe wahadi! Hino kuna munhu yoneche kuli hemwe hali dohola isenga ama idogowi lya heye kulawa mli ng'handa yaligale kunwa mazi kuli Zuwa lya Kwesela? \v 16 Lelo hano kabaho mhinza wa Abulahamu, na heye nakawohigwa na Limazoga miyaka kumi na nane. Lelo hainojile kumdoholela kuli Zuwa lya Kwesela?” \v 17 Yesu loyasindile kulonga ago, wala weng'ha wamwihile wazangona soni, ila wanhu nawasangalala kwa vinduzanduza vyoyaditile Yesu. \s Kiwhana kwa nyhadikwa ndodo kusinda zeng'ha \r (Matei 13:31-32; Malichi 4:30-32) \p \v 18 Yesu nakauza, “Hambi Undewa wa Nguluwi wa ndaze? Hambi ndiuhwane na choni? \v 19 Lufanda kota nyhadikwa ndodo kusinda zeng'ha ilinguchemigwa haladali, yaiholile munhu na kuinyala mumgunda wa heye. Nyhadikwa ayo yota, hamba liwa igodi ikulu mbaka videje vya kuulanga vizenga vimvulila mli nhagala zake.” \s Kiwahana na nungo \r (Matei 13:33) \p \v 20 Kahi Yesu nakauza, “Hambi Undewa wa Nguluwi ndiuhwanize na choni? \v 21 Ufanda kota nungo yaiholile mamo yumwe na kahanza na utimbo vijemo vidatu, mbaka utimbo weng'ha ufuluma.” \s Lwizi luzisili \r (Matei 7:13-14,21-23) \p \v 22 Yesu nakalutilila na majendo kuluta Yelusalemu. Loyali mzila, nakakolela kuli miji na vijiji aku yowalangusa wanhu. \v 23 Munhu yumwe kamuuza, “Mkulu, hambi wanhu woloholigwa wado?” \p Yesu nakawedichila, \v 24 “Mikangaze kukolela kuli lwizi luzisili, mina ndangukulonjelani, wanhu wenji wojeza kwinjila, ila howoweza. \v 25 Mihela jokuya nayali na ng'handa kokwima na kuhinda lwizi, namwe mokwima kunze na kudumiza lwizi mlonga, ‘Mkulu, tuchumulile lwizi.’ Ila heye kowalonjela, ‘Siwazelele hemwe na komlawile kohi’ \v 26 Namwe molonga, ‘Tudile na kunwa hamwe na hegwe, na hegwe nakulangusaga muli muji wa hetwe.’ \v 27 Ila heye kolonga kahi, ‘Sivizelele hemwe mlawa kohi. Muche kumwando kwa heni, hemwe mweng'ha mlingudita gehile!’ \v 28 Aho ndo homuwa mlila na kujejeda mizino, aho momona Abulahamu na Isaka na Yakubu, na waloli weng'ha wawele hali Undewa wa Nguluwi, na hemwe mtozigwa kunze! \v 29 Wanhu wokuya kulawa kolilawilaga isanya na kula kolizinjilaga isanya, kulawa kasikazini na kusini, wochikala na kulya hali Undewa wa Nguluwi. \v 30 Ena, wala wawele wa mwiso wowa wa mwaluko, na wala wawele wa mwaluko wowa wa mwiso.” \s Yesu kanguililila Yelusalemu \r (Matei 23:37-39) \p \v 31 Mihela jijo Mafalisayo wamwe nawamlutila Yesu, wamlonjela, “Uche hano ulute honhu hanji, lekachoni Helodi kangugana yakukopole.” \v 32 Yesu nakawalonjela, “Mlute mkalilonjele alyo libwa lya kisolo ahi, ‘Lehano na mitondo ndanguwinga vijeni na kuwosela wanhu matamwa, haucha ndosinda mijito ja heni.’ \v 33 Ahyo ingana lehano na mitondo na haucha, ndokwinulila majendo, lekachoni haiwa goya mloli wa Nguluwi yakopoligwe hanze ha Yelusalemu. \p \v 34 “Yelusalemu! Gwa Yelusalemu! Kwanguwakopola waloli na kuwatowa kwa maganga wala watumigwe kwa hegwe. Lwa kalinga njeza kuwakungajiza wana wa hegwe kwa heni kota vila ng'huku vyoilingukungajiza vinziya vya heye hasi hali mbawa za heye, ila hegwe nahuviganile! \v 35 Mlole! Mlechelwa ng'handa ya hemwe! Na heni ndangukulonjelani ndikomya, hammbona kahi mbaka homlonga, ‘Yatambichizwe ayo yalinguya kwa itagwa lya Mkulu.’ ” \c 14 \s Yesu kangumusila utamwa munhu \p \v 1 Zuwa limwe lya kwesela, Yesu nakaluta kulya ndiya ha kaye ha mkulu yumwe wa Mafalisayo. Wanhu wali aho wali womlola kwa kumtegela. \v 2 Munhu yumwe yoyali na safula nakamlutila Yesu. \v 3 Yesu nakawauza walangusa wa Malajizo na Mafalisayo, “Hino Malajizo ga hetwe gangutukundiza hetwe kumusila munhu utamwa Zuwa lya Kwesela ama hebu?” \p \v 4 Ila hewo wekala wenyamalile. Yesu kamibata ayo mtamwa, kamusila utamwa, nakamlonjela yalute. \v 5 Hamba kawalonjela, “Yali kohi hemwe mwanage ama isenga lya heye wone linjile hali izimbo Zuwa lya Kwesela halikulilavya bahala?” \p \v 6 Ila hewo walemwela kwidichila chinhu. \s Uliholile na isungu \p \v 7 Yesu loyawawene wala walalikwe vowali wohagula kikala kuli vigoda vya kumwando, nakawalonjela weng'ha kwa nhelo ayi; \v 8 “Wone munhu yakulaliche kuli mnvina ya kuhola, uleche kikalisa kuli vigoda vya kumwando. Leka munhu yunji mkulu kusinda hegwe koweza kuya, \v 9 na munhu yawalaliche weng'ha kokuwiyila na kukulonjela, ‘Mlechele ayu honhu aha.’ Baho kodeula na kuluta kikala kuli vigoda vya kumbele. \v 10 Ila wone hegwe uchemigwe honhu, kekale kumbele, leka munhu yula yakulaliche loyokuyila, yakulonjele, ‘Goloko, winuche uye wikale kuno kuli na vigoda vya kumwando,’ baho kotogoligwa hali wanhu weng'ha wekalise hamwe na hegwe. \v 11 Kwa vila munhu yoneche yochikwiniza, koduliswa, na munhu yoneche yawele liholile kokwinizwa.” \p \v 12 Hamba Yesu nakamlonjela yula yamlaliche, “Wone kowalalika wanhu kulya chilyo cha nemisi ama cha nechilo, uleche kuwalalika womiganaga ama wang'holozo ama wanhu wa habehi na haluga hako wali na lufufu. Kwa vila wone udite ahyo, hewo nawo wokulalika hakaye hawo, na ahyo wokuhilulila chila chouwaditile. \v 13 Ila wone loudita mnvina, walaliche wali wazunwa na waziliche lukuli na wali chete na wali hambe walole \v 14 na hegwe kowa utambichizwe na Nguluwi. Mina wawo wali hela chinhu cha kukuhilusila. Nguluwi kokuhilusila kuli zuwa wanhu wanojile howozilipuligwa.” \s Mvina ng'hangala \r (Matei 22:1-10) \p \v 15 Yumwe wa wala wanhu wekalise hamwe na Yesu loyahuliche ago, nakamlonjela, “Kabweda munhu yozangulya ndiya mu Undewa wa Nguluwi.” \p \v 16 Yesu nakamlonjela, “Munhu yumwe nakadita mnvina ng'hulu kawalalika wanhu wenji, \v 17 Mhela wa kulya loufichile, nakamlonjela chitumagwa wa heye yakawalonjele walalikwe, ‘Muye, chila chinhu cha goya’ \v 18 Ila weng'ha nawalema, chila munhu nayali na mbuli ya kukola. Munhu wa mwaluko nakamlonjela yula chitumagwa, ‘Ngula mgunda, ahyo ndangugana ndikaulole. Ndangulanda undeche.’ \v 19 Munhu yunji nakalonga, ‘Ngula misenga kumi ja kulimila kumgunda, lelo ndamnzila ndute ndikajijeze. Ndangulanda undeche.’ \v 20 Yunji nakalonga, ‘Ndimhola mdala, ahyo ndolemwela kuya.’ \p \v 21 “Ayo chitumagwa kahiluka, nakamlonjela mkulu wa heye ayo mbuli. Na heye loyahuliche ago, kazudila, nakamlonjela yula chitumagwa, ‘Lute himahima nzila ng'hulu na nzila ndodo za miji, ukawalonjele wanhu wali wazunwa, na waziliche lukuli, na wohambe walole, na wali chete woye.’ \v 22 Hamba yula chitumagwa nakalonga, ‘Mkulu, ago goulajize mina gakoligwa, ila na sambi honhu hanji hang'hali hanamema.’ \v 23 Yula mkulu nakamlonjela chitumagwa wa heye, ‘Lute kuli nzila ng'hulu na mbakane uwakole wanhu lupichi woye wenjile leka ng'handa ya heni imeme. \v 24 Mina ndangukulonjelani, haduhu ne yumwe kuli wala walalichigwe yolya chilyo kuli mnvina ya heni!’ ” \s Kugaya kwa kuwa mlanguswa \r (Matei 10:37-38) \p \v 25 Aho wanhu wenji lowali womuwinza Yesu, Yesu nakawagalamchila, kawalonjela, \v 26 “Munhu yoneche howa mlanguswa wa heni, wone hanganile heni ng'hatu kusinda vyoyalinguwagana mhaza wa heye na mamo wa heye na mdala wa heye na wanage na wang'holoze na walumbuze. \v 27 Munhu yoneche wone hapapile msalaba wa heye na kumbinza, kolemwela kuwa mlanguswa wa heni. \p \v 28 “Mina yalikohi munhu yumwe homuli, wone yagane kuzenga ilingo, holongola kikalisa yalole kana vinhu vikwila kugomanjiza mijito ya heye? \v 29 Kwa vila wone kokwaluka kubawa msisi, na wone yalemwele kugomanjiza, wanhu womseka. \v 30 Hamba wolonga, ‘Munhu ayu nakaluka kuzenga, ila kalemwela kugomanjiza mijito ya heye!’ \p \v 31 “Ama mndewa wachi wone yagane kuza kitowa na mndewa yunji, hochikalisa hasi tandi yejese kokwimilila kwa wamizi wa heye elufu kumi kitowa na mndewa nayali na wamizi elufu makumi meli? \v 32 Wone yone hokwimilila, kowalonjela vitumagwa wa heye wakamdedeze yula mndewa yang'hali kutali waleche kitowa wekale goya. \v 33 Na hemwe namwe hihyo, wone munhu halechile chila chinhu choyali nacho howeza kuwa mlanguswa wa heni. \s Mwino wohaunonile \r (Matei 5:13; Malichi 9:50) \p \v 34 “Mwino unona, ila wone uwe haunonile, wonojezwa na choni mbaka uwe unonile kahi? \v 35 Hambe ikole ne chinhu kuwika kuli mgunda wala kuhanza na midohe, wanhu woitaga kunze. Yali na makutu ga kuhulichizila, nayahuliche!” \c 15 \s Mfano wa ing'holo lyajilile \r (Matei 18:12-14) \p \v 1 Zuwa limwe wakongoza kodi na wanhu wenji wawelengudita gehile nawaluta kumuhulichiza Yesu. \v 2 Mafalisayo na walangusa wa malajizo ga Musa wazakung'ung'uta, “Mlole munhu ayu! Kanguwabochela wadita gehile, kahi kangulya na hewo!” \v 3 Yesu nakawalonjela nhelo ayi. \p \v 4 “Wone, munhu yawele na ming'holo miya imwe, wone yone limwe lyajilile, kodita choni? Kojileka jila makumi tisa na tisa mviwala, na kanguluta kupala lila lyajilile mbaka yalyone. \v 5 Na wone yalyone, kosangalala na kolipika mmayega, \v 6 na kumuhilika haluga. Hamba kanguwachema wali ngigana na wanhu wa habehi na heye na kuwalonjela, ‘Tusangalale hamwe, kwa vila ndilyona lila ling'holo lyangu nalyajilile.’ \v 7 Kahi ndangukulonjelani, kowa na kusangalala ng'hatu kilanga kwa mdita gehile yumwe kumgalamchila Nguluwi, kusinda wanhu makumi tisa na tisa watanganiche wohambe wagane woselwe gehile. \s Nhelo ya igwala lyajilile \p \v 8 “Ama mwangona ndaze? Mdala yumwe nayali na migwala kumi, wone yajilize imwe, kangudita choni? Kobwinha chenje, kofajila ng'handa na kupala mholemhole mbaka yayone. \v 9 Wone yayone, kanguwachema weganaga na wanhu wa habehi na heye, yolonga, ‘Msangalale hamwe na heni, kwa vila ndilyona ligwala lya heni nalyajilile’ \v 10 Hihyo ndangukulonjelani, wahilisi wa kilanga wa Nguluwi wosangalala kwa nayali na gehile yumwe yalingumgalamchila Nguluwi.” \s Kiwahana na mwana msongolo yajile \p \v 11 Yesu nakalutilila kuwalonjela, “Kwali na munhu yumwe nayali na wana weli wasongolo. \v 12 Yula mdodo nakamlonjela mhaza wa heye, ‘Mhaza, nyipe uhalizi wa vinhu vya heni sambi.’ Ahyo mhaza yula kawagawila lufufu lwa heye lweng'ha wala wana weli. \v 13 Logakolile mazuwa mado, yula mdodo munhu kaguza vinhu vyeng'ha vyoyahalizwe na mhaza wa heye, hamba koka na kuluta isi ya kutali. Ako nakawifyanga sendi za heye chakachaka. \v 14 Loyasindile kidila chila chinhu, nailawila nzala ng'hulu isi ila, na heye kaluka kugaya. \v 15 Ahyo nakaluta kukola mijito kwa munhu yumwe nayali mwenyeng'haye wa isi ila, na heye kamuhilika kuli mgunda wa heye yawe yohombela migubi. \v 16 Kazangugana kulya chilyo jiwele ngulya migubi, ila haduhu munhu yampele. \v 17 Nyhala lozaluche kuhiluka, nakelonjelela, ‘Kula kuluga kwa mhaza wa heni kuna wakola mijito wenji wawele kulya na kulechelela. Iwa ndaze heni hano ndagubagama kwa nzala? \v 18 Ndokuka na kuluta kwa mhaza wa heni ndimlonjele kota, Mhaza, ndita gehile kwa hegwe, na ndita gehile kilanga na kwa hegwe Nguluwi. \v 19 Hambe nganigwe kuchemwa mwana wa hegwe kahi, ndite kota yumwe wa vitumagwa wa hegwe.’ \v 20 Ahyo keyinula kaluta kwa mhaza wa heye. \p “Ila loyali yang'hali kutali, mhaza wa heye kamona. Kamonela isungu, kambilimila, kamlamsa kwa kumkumbatiza na kumnonela. \v 21 Yula mwana nakamlonjela, ‘Mhaza, mbifya kilanga na kwa hegwe Nguluwi na ndita gehile kwa hegwe. Hambe nganigwe kuchemigwa nda mwana wa hegwe.’ \v 22 Ila mhaza wa heye nakawalonjela vitumagwa, ‘Himahima! Migale nguwo inojile mumvalize. Mvicheni pete mchidole cha heye na makwamba mmagulu ga heye! \v 23 Hamba mkome lila lisenga ilogota lihatile, tulye na tudite mnvina ng'hangala! \v 24 Kwa vila ayu mwana wa heni nayali yabagame ila lelo kazilipuka, nakajilila ila lelo koneka’ Ahyo waluka kudita mnvina. \p \v 25 “Mvina voyali ilutilila, yula mkulugwe nayali kumgunda. Loyali yohiluka na kuwa behi na haluga, kahulika nzimbo na wanhu wovina. \v 26 Kamchema chitumagwa yumwe, kamuuza, ‘Hana choni?’ \v 27 Yula chitumagwa nakamlonjela, ‘Mng'holozako kahiluka haluga, na mhaza wa hegwe kakoma isenga ilogota lihatile loyamuwene yawele mkomu.’ \p \v 28 “Ayo msongolo mkulu kazudila ng'hatu, kalema kwinjila mng'handa. Mhaza wa heye kalawa kunze na kumdedeza yenjile mng'handa. \v 29 Ila heye nakedichila, ‘Wijese, mihela jeng'ha heni nandikukolela mijito kota chitumagwa, na silemile kuhulichiza ilajizo lya hegwe ne zuwa limwe. Kumha choni? Humhele ne kamhene kamwe kadodo ndite mnvina na wotiganaga! \v 30 Ila ayu mwanago yawifile vinhu vya hegwe chakachaka na wang'hondwa loyoile kumchinjila isenga ilogota lihatile!’ \v 31 Mhaza wa heye nakamwidichila, ‘Gomwana wa heni, mihela jeng'ha wali wikale na heni, na chila chinhu chondali nacho nachali cha hegwe. \v 32 Ila itugana tudite mnvina kwa vila ayu mng'holozako nayali yabagame, lelo kamkomu, nayali yajilile lelo koneka.’ ” \c 16 \s Yalingwandika msugu \p \v 1 Yesu nakawalangusa wala walanguswa, “Muhu yumwe nayali na lufufu, nayali na mkola mijito. Wanhu nawamlonjela ayu mkola mijito wa hegwe kangulya chaka vinhu vya yula yamuwichile, \v 2 Yula nayali na lufufu kamchema nakamlonjela, ‘Mbuli zachi za hegwe zondili nguhilika? Undajile choukolele lufufu lwa heni? Mina hegwe huza nguwa chitumagwa kahi.’ \v 3 Yula chitumagwa kejesa, Ayu mkulu kangumbusa kuli kumwandichila, ndodita ndaze kuluta kumgunda siweza, kuluta kulanda kota wali hela chinhu, ndangona soni. \v 4 Ndivizela lya kudita, aho hoyombinga wanhu waze ngunyhema kowekalaga. \p \v 5 “Yolawa kawachema weng'ha walinguganigwa na yula nayali yowandichila yumweyumwe, nakamlonjela yalongole, ‘Zilinga uli ngudaigwa mkulu wa heni?’ \v 6 Heye nakedichila mibiga ja kutelechela mafuta miya na imwe ga mzeituni. ‘Yula nayandikaga nakamlonjela. Hole ai iwele ngulajila voili ngudaigwa, kalise himahima wandiche hamsini.’ \v 7 Kahi kamuuza munhu yunji yalingudaigwa, ‘Hegwe kangukudai zilinga?’ Heye nakedichila migunila miya ja uhemba. ‘Hole ayi ilingulajila voulingudaigwa, wandiche samanini.’ \p \v 8 “Ila yula mkulu kamtogola ayo yandikaga voyali wakitumbila nayali yakolile luhala, mina wanhu wa ayi isi wana luhala na mbuli za hewo zihile kusinda wanhu wa lumuli.” \p \v 9 Heye Yesu kazangulonga, “Heni ndangukulonjelani migane na wanhu kulawa kuli lufufu lwihile lwa isi, lozimala mobocheligwa na hewo, mozangikala mazuwa gose ne kuduma. \v 10 Munhu yoneche yalinguganigwa muli mbuli ndodo. Kowa yaganigwe muli mbuli ng'hangala. Ila munhu halingukundigwa kuli mbuli ndodo, howeza kukundigwa kuli mbuli ng'hulu. \v 11 Wone hemwe wanhu wohambe wakukundeni kuli lufufu lwihile lwa amu muisi, munhu yachi yokupani lufufu lwa kukomya? \v 12 Na wone hambe mkundigwe kuli lufufu haluwele lwa hemwe, munhu yachi yokupani lufufu luzeleche? \p \v 13 “Haduhu chitumagwa yokola mijio kwa wakulu weli, kwa vila ama komzudila yumwe na kumgana yunji, ama kochilongozaga na yula yumwe na kumbeza ayo yunji. Homfugamila Nguluwi na lufufu.” \s Ulonzi unji wa Yesu \r (Matei 11:12-13; 5:31-32; Malichi 10:11-12) \p \v 14 Ila Mafalisayo lowahuliche ago geng'ha, ila hewo wali wogana lukami lufufu, wambeza Yesu. \v 15 Aho nakawalojela, “Hemwe mwangilola mnoga hali wanhu, ila Nguluwi kavizela mnhumbula ya hemwe. Mina chila chilingoneka chikulu hali wanhu, Nguluwi kochona acho chiha. \p \v 16 “Mizilo na gala gandichigwe na waloli gali mbaka mihela ja Yohani Mbatiza. Kulawa aho Mbuli Inojile ya Undewa wa Nguluwi wangutagusigwa, na chila munhu kangwinjila kwa ludali. \v 17 Ila isi yeng'ha na kilanga vyokusigwa chimdawalo hela kusinda helufi imwe ya malajizo gandichigwe kusigwa. \p \v 18 “Yoneche yamleche mchewake na kuhola yunji, mng'hondwa, na yoneche nayali kumhola mdala yalechigwe mng'hondwa. \s Munhu nayawele na lufufu na Lasalo \p \v 19 “Kwali na munhu yumwe nayali na lufufu, nayali yovala mivalo ja sendi nyinji ng'hatu na kitani chinojile na kudita mnvina chila yokwinuka. \v 20 Kahi kwali na munhu yumwe nayali nguchemigwa Lasalo, yula nayali na vilonda lukuli lweng'ha nayali womigala mli lwizi lwa yula nayali na lufufu. \v 21 Nakaganaga yalye usanyangwa uwele ngulagala kulawa mli mchisanya ya yula nayali na lufufu, na ganji, mibwa jali jikuya jimyanga vilonda vya heye! \p \v 22 “Lelo yula munhu nayali hela chinhu kaholigwa na Nguluwi, mhilisi wa kilanga nakamhola, kekala habehi na Abulahamu na yula nayali na lufufu kaga, nakatiligwa. \v 23 Na yula nayali na lufufu yawele yogazigwa kula kuli isi ya wabagame, kenula meho ga heye, kamona Abulahamu kwa kutali na Lasalo yekale hafungo. \v 24 Hamba kachema kwa lizi, ‘Mhaza Abulahamu, mbonele isungu, mlonjele Lasalo yadolize chidole cha heye mli mazi yahoze umyango wa heni mina ndangugazigwa kuno kuli chiluli.’ \p \v 25 “Ila Abulahamu nakedichila, ‘Kumbuche mwanangu hegwe na kupegwa ganojile lowali uchikala muisi, na Lasalo nakabochela gehile. Lelo heye kanguhozigwa na hegwe kwangugazigwa. \v 26 Ila na ago geng'ha, hotuli hetwe na komli hemwe hawichigwa ikulubila ikulu, ili wawele ngugana kuya kumuli kulawa kuno walemwele, na wawele komuli walemwele kuya kuno kotuli.’ \v 27 Ayo nayali na lufufu nakalonga, ‘Lelo mhaza Abulahamu ndangukulanda umlajize yalute kaye kuli ng'handa ya mhaza wa heni. \v 28 Mina ndina wang'holozangu wahano yalute yawakanye waleche kuya kuno kuli kugazigwa.’ \p \v 29 “Ila Abulahamu nakamlonjela, ‘Wang'holozo wanago Maandiko Matakatifu ga Musa na waloli wanji wa Nguluwi wowalonjela ago, waleche wawahulichize hewo chowolonga.’ \v 30 Ila heye nakalonga, ‘Hebu mhaza Abulahamu! Ila wone munhu yazilipuche kulawa wanhu wajile na kuwalutila, womgalamchila Nguluwi.’ \v 31 Heye Abulahamu nakalonga, ‘Wone hambe wagasome Gandichigwe ga Musa na waloli wanji wa Nguluwi, howojesa hebu! Wone yalute yazilipuche kulawa wanhu wabagame!.’ ” \c 17 \s Kwambuza kuli kudita gehile \r (Matei 18:6-7,21-22; Malichi 9:42) \p \v 1 Hamba Yesu nakawalonjela wala walanguswa wa heye, “Havileka kulawila vinhu vilingujeza wanhu kudita gehile, ila kochona yula yojeza. \v 2 Naigana yafunjigwe iganga likulu lya lwala msingo na kutozigwa mli mlwanda, kuleka heye kumwambuza munhu yumwe wa awa wadodo kuwifya. \v 3 Milolele! Wone mng'holozo yakuditile gehile mdeuze, wone yakunde kumgalamchila Nguluwi, yamgalachile. \v 4 Kahila wone yakuzudize mala saba kwa zuwa limwe na yohiluchila kouli yolonga, ‘Ndimgalamchila Nguluwi,’ goya yakundile.” \s Makundo \p \v 5 Wala watumigwa nawamlonjela, “Mkulu tonjezele makundo.” \v 6 Heye mkulu nakawedichila, Wone makundo ga hemwe na gawe mado kota nyhule ndodo ya haladali, mwahajezile kulilonjela ali igodi lya Mfolosadi ng'holeche ukenjile mli lwanda, nawo wawahuliche. \s Mijito ya chitumagwa \p \v 7 “Tulonje hemwe munhu yumwe kana chitumagwa nayali ngukola mijto ya kumgunda ama kangudima ming'holo lelo yohiluka kulawa kumgunda, komlonjela ayo chitumagwa himahima uye ulye ndiya? \v 8 Hebu! Komlonjela nhelechele ndiya wikale ung'holela mijito mbaka londisinda kulya na kunwa, ndo nagwe ulye. \v 9 Homnonela ayo mpogozi kwa vila nakakola goyalonjelwe. \v 10 Na hemwe namwe wone mdite gomlonjelwe, mlonje, ‘Hetwe wapogozi wohambe tupegwe chinhu, tukola gala gotulonjelwe tukole hela.’ ” \s Yesu kanguwalohola watamwa kumi. \p \v 11 Yesu loyali yojenda kuza Yelusalemu nakakola mmbaka mwa Samaliya na Galilaya. \v 12 Loyali yokwinjila mli chijiji chimwe, naketing'ha na wanhu kumi wali na uswema, wemile kutali. \v 13 Wachemeleza lizi wolonga, “Yesu mlangusa tonele isungu!” \p \v 14 Loyawawene nakawalonjela, “Mlute mkelajile kwa watambika.” Lowaliwoluta, nawona kuhovujigwa. \v 15 Myawo yumwe yonile nakoselwa mayamwa, kahiluka kamtogola Nguluwi kwa lizi ing'hangala. \v 16 Ketoza kumwando kuli magulu ga Yesu kuno yomnonela. Ayo nayali Msamalia. \v 17 Aho Yesu nakalonga, “Nandisile matamwa mwali kumi? Wala tisa wakohi? \v 18 Haduhuli yunji yahiluche kumtogola Nguluwi ila ayu mjenzi yaliyeng'ha?” \v 19 Yesu nakamlonjela yula munhu, “Winuche, ulute, makundo gako gakulohola.” \s Kuya kwa Undewa wa Nguluwi \r (Matei 24:23-28,37-41) \p \v 20 Mhela umwe Mafalisayo nawamuuza Yesu, “Undewa wa Nguluwi wokuya nili?” Heye nakawalonjela, “Undewa wa Nguluwi haukuya ukoneka. \v 21 Kahi haduhu munhu yolonga, wahano, ama wahala. Lelo Undewa wa Nguluwi wa mgati mwenu.” \p \v 22 Hamba kawalonjela walanguswa, “Mazuwa ganguya moza ngugana kulola zuwa limwe lya mwana wa munhu, ila hamyona. \v 23 Na wanhu wokulonjelani, ‘Mlole ka hala!’ Ama ‘Mlole ka hano!’ Ila hemwe mleche kulawa kahi mleche kuwawinza. \v 24 Mina kota hila lumwemwesa lwa limlungu ne kulonga lumwesa kilanga nzingo imwe mbaka iyage, ndo voiwa zuwa alyo Mwana wa Munhu loyokuya. \v 25 Ila ago gang'hali, kogazigwa lukami na kulemigwa na lulelo alu. \v 26 Kota vyonaiwele mhela wa Nuhu ndo vyoiwa hoyokuya Mwana wa Munhu. \v 27 Wanhu nawalyaga na kunwa wohola na kuholeka mbaka mhela ula Nuhu loyenjile mli itumbwi ling'hangala. Mazi metemete logalawile na kuwakopola weng'ha. \v 28 Yowa kota vyoilawile mhela wa Loti. Wanhu wazangulya na kunwa, kugula na kuguza, kunyala nyhadikwa na kuzenga. \v 29 Ila zuwa Loti loyochile sodoma, maganga ga chiluli nagalawila gazangutowa kota nhonya kulawa kilanga na kuwakopola weng'ha. \v 30 Ndo vyoiwa zuwa alyo Mwana wa Munhu loyogubuligwa. \p \v 31 “Zuwa alyo, wone munhu yawele chinduwiko mwa ng'handa ya heye, yaleche kudulika yahole vinhu vya heye vili mng'handa nayali kumgunda yaleche kuhiluka koyalawile. \v 32 Mkumbucheni mchewake Loti. \v 33 Munhu yalingugana kululohola lukuli lwa heye kolwajiliza, na munhu yolwajiliza kolulohola. \v 34 Ndangukulonjelani, zuwa alyo wanhu weli wowa wawasile hamihe, yumwe koholigwa na yunji kolechigwa. \v 35 Wadala weli wowa wotwanga ndiya hamwe. Yumwe koholigwa na yunji kolechigwa.” \v 36 Wanhu weli wowa kumgunda, yumwe koholigwa na yunji kolechigwa. \p \v 37 Wamuuza kohi Mkulu? Kawalonjela, “Hawele na mtufi, ndo hojimema mikungule.” \c 18 \s Yesu kangulangusa mtagusa na mdala yalechelelwe \p \v 1 Hamba Yesu nakawasimila walanguswa wa heye nhelo ayi, imgana munhu yaze kumlanda Nguluwi ne kugozola. \v 2 Nakalonga, “Kuli honhu hamwe kwali na mtagusa yumwe nayali yomuwinza Nguluwi, kahi nahamjesaga ne munhu. \v 3 Na honhu aho, kwali na mamo yumwe yalechelelwe, nakamlutilaga ayo mtagusa yomlanda yamtagusile goya kulawa kwa munhu nayali ngumhwihilwa. \v 4 Mihela minji ayo mtagusa nahaganaga kumlewela ayo mamo, ila mwiso kazangulonga, ‘Wone hambe ndimjese Nguluwi na wanhu, \v 5 Ila ayu mdala kanguya yongaza, ndomleweleza wone siditile ahyo kozanguya hano mwiso konhosa lukami.’ ” \p \v 6 Mkulu nakawalonjela, “Muhulika vyoyalonjile ayo mtagusa yehile. \v 7 Lelo Nguluwi howalewela wala yawahagule, wala wali ngulanda nemisi na nechilo? Koleka kuwahulichiza? \v 8 Ndangukulonjela kowalewela himahima. Kahi, kowa kuduhu makundo amu muisi mhela Mwana wa Munhu loyokuya?” \s Chilanguso cha Mfalisayo na mkongoza sendi \p \v 9 Hamba Yesu nakawalonjela kahi nhelo kota hino, wala wanhu nawewonaga watanganika na kuwabeza wayawo wanji. \v 10 “Nakalonga, Wanhu weli nawaluta mluga lwa ng'handa ya Nguluwi kuza kulanda Nguluwi, yumwe Mfalisayo, na yunji mkongoza kodi. \p \v 11 “Ayo Mfalisayo kema hafungo na kumlanda Nguluwi mnhumbula, ‘Gwa Nguluwi, malumbo, heni siwele kota wala wawele wadesi, wawele wabuhu na wang'hondwa na walinguboka. Malumbo, heni siwele kota ayu mkongoza sendi. \v 12 Ndangwesela kulya mazuwa meli, ndangulavya imwe ya kumi ya lufufu londiwele kupegwa.’ \p \v 13 “Ila yula mkongoza sendi, nayali yemile kwa kutali henule ne meho gake kilanga, ila nakebata chipambaga kuno yesinzile kulajila kana masinzo, kalonga, ‘Gwa Nguluwi mbonele isungu heni ndiwele na gehile!’ \v 14 Ndangukulonjelani,” “Ayu mkongoza sendi kahiluka kaye yawele yakundigwe na Nguluwi kusinda yula Mfalisayo. Mina, chila yalingikwiniza koduliswa, na yoneche yawele liholile, kokwinizwa.” \s Yesu kanguwatambichiza wana wadodo \r (Matei 19:13-15; Malichi 10:13-16) \p \v 15 Wanhu wamigalila Yesu wana wadodo yawawichile moko. Walanguswa wawawene nawawang'hanuchila. \v 16 Ila Yesu nakawachema hoyali yolonga, “Muwaleche awo wana wadodo woye kwa heni, mleche kuwalemeza, mina Undewa wa Nguluwi wanguwagana wanhu kota awa. \v 17 Ndanguwalonjelani ndikomya ng'hatu, munhu yohambe youbochele Undewa wa Nguluwi kota mwana mdodo, hokwinjila kuli undewa awo.” \s Munhu yawele na lufufu \r (Matei 19:16-30; Malichi 10:17-31) \p \v 18 Mkulu yumwe wa Wayahudi nakamuuza Yesu, “Mlangusa yanojile, ndite ndaze leka mhegwe ukomu wa mazuwa gose ne kuduma?” \v 19 Yesu nakamuuza, “Lekachoni kwangundonjela noga? Haduhu munhu yanojile ila yumwe, Nguluwi yaliyeng'ha. \v 20 Kujizela mizilo, ‘Uleche ung'hondwa, uleche kukopola, uleche kuhiza, uleche kumwimilila munhu udesi, uwahulichize mhaza na mayako.’ ” \v 21 Heye nakalonga, “Ago geng'ha ndigabata kulawila londali msongolo.” \v 22 Yesu loyahuche ago nakamlonjela, “Kwanguganigwa kudita chinhu chimwe, uguze chila chinhu, wagawile wanzunwa, na hegwe kowa na ng'hano kilanga, hamba uye umbinze.” \v 23 Ila ayo munhu loyahuliche ago, yawele na masinzo, kwa vila, nayali na lufufu lwinji. \p \v 24 Yesu loyamuwene kangugana ahyo, nakalonga, “Kota voiwa nongwa kwa wali na lufufu, wolemwela kwinjila kuli Undewa wa Nguluwi! \v 25 Ahi ndo yowa ubewe kwa Ngamiya lyoweza kukola mlinanga ya chihomo kusinda nayali na lufufu kwinjila kuli Undewa wa Nguluwi.” \p \v 26 Wala wanhu wahuliche ago, nawalonga, “Yalikohi yoloholigwa?” \p \v 27 Yesu kawalonjela, “Gali ngulemweligwa kwa wanhu. Kwa Nguluwi zoditikwa.” \p \v 28 Heye Petili nakamuuza, “Na hetwe ndaze? Tuleka geng'ha natukuwinza!” \p \v 29 Yesu nakawalomjela, ndangukulonjelani ndikomya, “Munhu yalechile ng'handa ama mdala ama mkulugwe ama wamlelile na wana kwa Undewa wa Nguluwi, \v 30 Kobochela menji ng'hatu mhela awu wa sambi, na mhela ukuya ukomu wa mazuwa gose ne kuduma.” \s Yesu kangulonga lwa kadatu vyoyobagama na vyoyozilipuka \r (Matei 20:17-19; Malichi 10:32-34) \p \v 31 Yesu nakawahola hafungo wala walanguswa, kawalonjela, “Mhulichize! Twanguluta Yelusalemu na ako chila chinhu chandikwe na waloli gomlapa Mwana wa Munhu, gowa gakoligwe. \v 32 Mina kowichigwa mmoko mwa wanhu hawawele Wayahudi, na hewo womditila gehile na kummizila mite. \v 33 Womtowa na ng'hobwa, womkopola, ila zuwa lya kadatu kulawa loyabagame, kozilipuka.” \p \v 34 Ila hewo nahawavizelele mbuli ne imwe, nawavisigwa ulonzi awo, nahawavizelele choni chilingulonjigwa. \s Yesu kangumlohola munhu hambe yalole \r (Matei 20:29-34; Malichi 10:46-52) \p \v 35 Mhela Yesu loyali habehi kwinjila Yeliko, kwali na munhu yumwe hambe yalole yekalise mnzila yolanda, \v 36 Yahuliche wanhu wokola kauza, “Hana choni?” \p \v 37 Wamlonjela, “Yesu wa Nasaleti kangukola hano.” \p \v 38 Heye nakachemeleza lizi yolonga, “Yesu Mwana wa Daudi, umbonele isungu!” \p \v 39 Kwangugana ndikuditile ndaze? Wala wanhu walongole wamdeuza wamlonjela nyamalile ila heye hahuliche kaza nguchemeleza lizi, “Mwana wa Daudi, umbonele isungu.” \p \v 40 Yesu kema kawalonjela wamigale hoyali. Yula munhu yohambe yalole loyoile habehi, Yesu nakamuuza, \v 41 “Kwangugana ndikuditile choni?” \p Nakedichila, “Mkulu ndangulanda ndizengulola kahi.” \p \v 42 Yesu nakamlonjela, “Ulole! Makundo ga hegwe gakulohola.” \p \v 43 Bahala yula yawele yohambe yalole kazangulola. Kamuwinza Yesu kuno yomtogola Nguluwi. Wala wanhu weng'ha lowawene ago, wamtogola Nguluwi. \c 19 \s Yesu na Sakayo \p \v 1 Yesu nakenjila mujini Yeliko, loyali yokola mnzila za honhu aho. \v 2 Kalawila munhu yumwe, itagwa lyake Sakayo. Ayo nayali chilongozi wa wakongoza sendi na kahila nayali munhu nayali na lufufu. \v 3 Kagana kulola Yesu munhu wachi, lelo wanhu wali wenji lukami, ila heye nayali chifude na kalemwela kumona. \v 4 Ahyo! Nakabilima kumwando, kakwina mchanya mli ikuyu leka wamone Yesu, mina nayali yokolela aho. \v 5 Yesu loyafichile honhu hala, nakalola mchanya nakamlonjela, “Sakayo, uduliche hasi himahima, mana lelo hano ndogana nsinde haluga hako.” \p \v 6 Sakayo kedulika himahima, kambochela yasangalale. \v 7 Wanhu weng'ha lowawene ago, waluka kulonga longa, “Kaluta kikala na munhu yawele na gehile.” \p \v 8 Ila Sakayo kenuka nakamlonjela Yesu, “Hulichize Mkulu! Heni ndowapa wali hela vinhu nusu ya vinhu vya heni na wone ndimlande munhu chinhu, ndomhilusila kota acho mala zine.” \p \v 9 Yesu nakamlonjela, “Lehano ulohozi uya ng'handa ayi, mina ayo na heye mwana wa lukolo lwa Abulahamu. \v 10 Mina Mwana wa Munhu koya kupala na kulohola wajilile.” \s Kulangusa kwa migwala \r (Matei 25:14-30) \p \v 11 Mhela wanhu lowang'hali wohulichiza ago, Yesu nakawalangusa kwa nhelo yolonga, aho yalibehi na Yelusalemu, na wanhu wavizela mhela wuwu, Undewa wa Nguluwi wokwiza. \v 12 Aho nakawalonjela, “Kwali na munhu yumwe yatanganiche na kadita majendo kuluta isi ya kutali yakabochele undewa, hamba yahiluche. \v 13 Yang'hali kuka kawachema wala watumagwa kumi, kampa chila munhu sendi zihejile msahala wa myezi jidatu na kuwalonjela, ‘Mgulile vinhu mzenguguza mbaka londihiluka.’ \v 14 Ila wanhu wanji nawamwihilwa na wawalajiza watumagwa walute wakalonje! ‘Tumlema ayu yaleche kuwa mndewa wa hetwe.’ \p \v 15 “Aho munhu loyapeligwe undewa nakahiluka, bahala kalonga wala watumagwa wapeligwe sendi wachemigwe. Yogana yavizele chila munhu zilela zilinga. \v 16 Yula yalongoligwe kupegwa kalawila kalonga, ‘Mkulu zoumhele, ndizonjeza mala kumi.’ \v 17 Heye nakamlonjela, ‘Goya,’ Hegwe kwa chitumagwa unojile! Kunoga kuli mbuli ndodo, kowa ulongoza miji kumi!, \v 18 Chitumagwa wa keli koya, nakalonga, ‘Mkulu, nguza zonjezeka mala zihano ya zila zoumhle!’ \v 19 Heye nakamlonjela, ‘Nagwe kowa mkulu wa miji jihano.’ \p \v 20 “Chitumagwa yunji koya, kalonga, ‘Mkulu, uhole sendi zako, nandizivisa goya mchibende, \v 21 nandumba hegwe kwa munhu yang'ang'ale, kwangusa chohuwichile, na kubeta cho hunyalile.’ \v 22 Heye nakamlonjela, ‘Vyoulonjile ahyo ndokutagusa kwa mlomo wa hegwe, hegwe kwa chitumagwa wihile! Nakuvizela heni nda munhu yang'ang'ale, ndangubeta vyosinyalile.’ \v 23 Lekachoni huwichile sendi kuli wanhu walingonjeza londikuya nyhole na zila zonjezeche? \p \v 24 “Aho nakawalonjela wala wali hala, ‘Msukuleni alyo igwala limwe, na mumhe yula yawele na zila zonjezeche mala kumi.’ \v 25 Hewo anwamlonjela, ‘Ila Mkulu heye kanazo zonjezeche mala kumi!’ \v 26 ‘Heye nakawalonjela,’ ‘Chila yawele na chinhu, kokonjezelwa chiyage, ila yula yawele hela chinhu, chila chidodo choyawele nacho, choholigwa. \v 27 Na sambi, wala wohambe wagane ndiwe mndewa wa hewo, muwagale aha, muwakopole nani ndilola.’ ” \s Yesu kangwinjila Yelusalemu kwa mnvina \r (Matei 21:1-11; Malichi 11:1-11; Yohana 12:12-19) \p \v 28 Yesu nakalonga ago, yolawa nakalongola kumwando kuza Yelusalemu. \v 29 Hoyali habehi na Betifage na Betaniya, behi na chidunda cha Mizeituni, nakawalajiza walanguswa wa heye weli. \v 30 Nakawalonjela, “Mlute hali chijiji chiwele kumwando kwa hemwe. Lomuwa mukwinjila mchijiji, molifika mwana idogowi liwohigwe halina kwinigwa na munhu, mdohole mligale hano.\fig Idogowi lyana|src="15 Colt.jpg" size="col" ref="19:30"\fig* \v 31 Wone munhu yawauze, lekachoni mlingulidohola, mlonje ‘Mkulu kangumgana.’ ” \p \v 32 Wolawa waluta wafika kota Yesu voyawalonjele. \v 33 Lowali wolidohola lila lidogowi, hewo wawauza, “Lekachoni mlingulidohola ali idogowi?” \p \v 34 Hewo nawawalonjela, “Mkulu kangumgana.” \v 35 Wolawa waligala lila idogowi kwa Yesu. Wolawawahola nguwo za hewo watambalika hamgongo mwa idogowi, wamkwiniza Yesu mchanya wa alyo idogowi. \v 36 Yesu kazanguluta yawele mchanya mli idogowi. Na wanhu nawazanza nguwo za hewo mbalabala. \p \v 37 Loyali behi na Yelusalemu, hali mduliko wa chidunda cha Mizeituni, walanguswa wa heye na wanhu wenji wazakwimba na kumtogola Nguluwi kwa lizi ling'hangala kwa mbuli ng'hulu zowaziwene; \v 38 Wazangulonga, “Yamtambichize Mndewa yokuya kwa itagwa lya Mkulu. Kikala goya kuchanya kilanga, na ukulu ng'hatu kwa Nguluwi!” \p \v 39 Aho Mfalisayo wamwe wala wali hala hali wanhu wamemile, nawamlonjela, “Mlangusa,” “Walonjele walanguswa wa hegwe wanyamalile!” \p \v 40 Yesu nakawalonjela, “Ndangukulonjelani wone awa wenyamalile, ago maganga gochemeleza lizi.” \s Yesu kanguulilila muji wa Yelusalemu \p \v 41 Loyali habehi ng'hatu na kuwona muji wa Yelusalemu, Yesu nakaulilila, \v 42 yolonga, “Yaligoya hegwe nagwe lelo hano mbuli ilingigala makundo! Ila, lelo gavisigwa mmeho gako. \v 43 Mina zuwa lyanguya wakwihilwe wokuzungulusila lugagala, wokuzunguluta na kukibata kulawa nzingo zeng'ha. \v 44 Wokukopola hegwe na wanhu walingikala amo, howokulechela ne iganga likwima mli iganga liyage, kwa vila, hauzelele ula mhela Nguluwi hoyokuyila kukulohola.” \s Yesu kangwinjila kuli ng'handa ya Nguluwi \r (Matei 21:12-17; Malichi 11:15-19; Yohana 2:13-22) \p \v 45 Yesu nakenjila mli Ng'handa ya Nguluwi, kaluka kuwawinga kunze wanhu walinguguza vinhu. \v 46 Nakawalonjela, “Yandichigwa, ‘Ng'handa ya heni yowa ng'handa ya kulandila.’ Ila hemwe muigalula mhalika ya wabokaji!” \p \v 47 Chila zuwa Yesu kazanguwalangusa ng'handa ya Nguluwi. Watambika wakulu na walangusa wa malajizo ga Musa na wakulu wa wanhu nawagana kumkopola, \v 48 Ila hewo hawaliwene lya kudita, mina wanhu weng'ha wali wekale tulu womhulichiza chila luzi. \c 20 \s Mbuli ya ludali lwa Yesu \r (Matei 21:23-27; Malichi 11:27-33) \p \v 1 Zuwa limwe, Yesu nayali yawalangusa wanhu honhu ha kusalila na kuwatagusila Mbuli Inojile, watambika wakulu na walangusa wa malajizo ga Musa na wakulu wamwe nawoya, \v 2 Walonga, “Tulonjele! Kwangudita mbuli azi kwa ludali lwachi, ama yalikohi yakupele ludali luno?” \p \v 3 Yesu nakawalonjela. “Na heni ndowauzani, \v 4 ludali lwa Yohani lwa kubatiza nalulawa kilanga kwa Nguluwi ama kwa wanhu?” \p \v 5 Ila hewo nawalonga ahi, “Wone tulonje nalulawa kilanga, kotuuza, ‘Lekachoni hamumkundile?’ \v 6 Na wone tulonje nalulawa kwa wanhu, wanhu weng'ha wa hano wotutowa na maganga, mina weng'ha nawakunda kota Yohani nayali mloli wa Nguluwi.” \v 7 Nawamlonjela, “Hatuvizelele alo ludali nalulawa kohi.” \p \v 8 Yesu nakawalonjela, “Na heni siwalonjela ndangudita mbuli zino kwa ludali lwachi.” \s Nhelo ya walimi na mgunda wa zabibu \r (Matei 21:33-46; Malichi 12:1-12) \p \v 9 Yesu kazangulangusa wanhu yolonga kwa nhelo ayi, “Munhu yumwe nakalima mgunda wa zabibu, nakawabasila walimi, heye nakaheluka isi ya kutali, kekala ako mihela minji. \v 10 Mhela wa kubeta, ayo munhu kemigala chitumagwa kwa wala walimile yakahole kumgunda gojilelile mizabibu. Ila wala walimile wamsubula ayo chitumagwa na kumhilusa ne chinhu. \v 11 Yula munhu nakamigala chitumagwa yunji, ila hewo kahila wamtowa ayo chitumagwa na kumbasa soni na kumhilusa ne chinhu. \v 12 Kahi kamigala wa kadatu, heye ayo lowamlumize, wamuwinga. \v 13 Yula yawele na mgunda nakejesa, ‘Ndodita choni? Ndomgala mwana wa heni ndimganile, yolonga heye womhulichiza.’ \v 14 Wala walingulima lowawene, wazangilonjela, ‘Ayu ndo yohalila. Tumkopole leka kuhalila kwa heye kuwe kwa hetwe.’ \v 15 Lelo Nawamlavya hafungo mwa mgunda wa mizabibu. Wamkopola.?” \p Yesu nakauza, “Yula yawele na mgunda kowadita ndaze wala walimi?” \v 16 “Kokuya kuwabagamiza awala walingulima, na kowapa walimi wanji awo mgunda wa zabibu.” \p Wanhu lowahuliche yolonga ahyo, nawalonga, “Hebu haiwa ahyo!” \p \v 17 Ila Yesu kawalola, nakawalonjela gano, “Maandiko Matakatifu gana mana yachi? \q “ ‘Iganga lilemigwe na walinguzenga, \q lelo liwa iganga likulu lya msisi!’ \m \v 18 Wone munhu yogwa mchanya mwa iganga alyo, kobeneka pasapasa na wone iganga limgwile munhu yoneche, lyomhondanga.” \s Mbuli ya kulavya kodi. \r (Matei 22:15-22; Malichi 12:13-17) \p \v 19 Walangusa wa malajizo ga Musa na watambika wakulu nawavizela, yaliyowalangusa kwa nhelo ayo yowalangusa hewo, wazangugana wambate bahala, ila nawadumba wanhu \v 20 Wazangupala mhela unojile. Wapala wanhu wazengidita wanoga, kumuuza. Aho wali wogana wambate na kumgala kuli ludali lwa chilongozi. \v 21 Wala wapugajizi nawamlonjela, “Mlangusa, tuvizela hegwe kwangulangusa na kulonga aku wokomya, tuvizela hambe umbagule munhu, kwangulangusa nzila za Nguluwi. \v 22 Lelo tulonjele iwa goya kumpa mndewa wa Loma kodi?” \p \v 23 Yesu nakavizela aho wangumjeza, nakawalonjela, \v 24 “Mndajile sendi ayo. Ndaze mutwi na itagwa ali ndo lya whaani?” \p “Mutwi wa Kaizali.” Nawedichila. \p \v 25 Yesu nakawalomjela, “Goya, mmigalile Kaizali gawele ga Kaizali na mmigalile Nguluwi gawele ga Nguluwi.” \p \v 26 Aho hali wanhu walemwela kumgwiliza, wekala tulu wochijesa vyoyawalonjele. \s Mbuli ya kuzilipuka \r (Matei 22:23-33; Malichi 12:18-27) \p \v 27 Wala Masadukayo, nawawele walonga kuduhu uzilipuko kwa wabagame, woya hali Yesu, wazangulonga. \v 28 “Mlangusa, Musa nakatwandichila, ‘Wone mng'holozo yumwe yaje ne kulela mwana, yogana munhu yumwe wa lukolo lwenu yamhalile ayo mdala, yamlelele wana mng'holoze.’ \v 29 Lelo mhela umwe kwali na wanhu saba wa lukolo lumwe. Yula yalongole kamhola, hamba nakabagama ne kulela mwana. \v 30 Mng'holoze wa keli nakamhola yula mdala mlekwa, naye kahi nakabagama. \v 31 Na wakadatu hiho. Wazanguluta hiho mbaka weng'ha saba nawabagama haduhu yalechile mwana kuli yula mdala. \v 32 Logadumile, yula mdala na heye nakabagama. \v 33 Lelo zuwa lya wabagame kuzilipuka mdala ayo kowa mdala wa yalikohi? Weng'ha saba na wali wamhesile.” \p \v 34 Yesu nakawalonjela, “Walume na wadala wa mihela aji wanguhola na kuholeka, \v 35 Ila wala Nguluwi yowawika mbaka mhela wa kuzilipuka, howohesa ne kuhesigwa hebu. \v 36 Awo howobagama kahi, kwa vila, wowa kota wahilisi wa kilanga wa Nguluwi. Na ndo wana wa Nguluwi mina hewo walawa kuli wanhu wabagame. \v 37 Ila kuzilipuka kwa wabagame, Musa kahi nakakunda mbuli azo kuli gandichigwe gelile. Yolajila hala honhu hali chisosolo lochali chikwaka chiluli, kangumchema Mkulu kota Nguluwi wa Abulahamu na Nguluwi wa Isaka na Nguluwi wa Yakubu. Lelo heye hawele, \v 38 Nguluwi wa wanhu wabagame, ila Nguluwi wa wanhu wakomu, mina wala yawachemile kowali, wangikala na heye.” \p \v 39 Walangusa wa malajizo ga Musa nawalonga, “Mlangusa kwidichila goya ng'hatu.” \v 40 Mina huganile kumuuza kahi chinhu chinji. \s Mbuli Ya munhu yabachigwe mafuta \r (Matei 22:41-46; Malichi 12:35-37) \p \v 41 Yesu nakauza, “Lekachoni wanhu walingulonga Kilistu Mlohozi ndo mwana wa Daudi? \v 42 Mina yuye Daudi kangulonga mlichitabu cha heye cha zabuli, \q “ ‘Mkulu, nakamlonjela Mkulu wa heni, \q kalise nzingo ya heni ya kudilo, \q \v 43 mbaka ndiwawiche wang'honyo wa hegwe, wawe \q chigoda cha kuwichila magulu ga hegwe.’ \m \v 44 Daudi na kamchema ahyo heye, ‘Mkulu,’ Yowa ndaze lelo, Kilistu Mlohozi yawe mwana wa Daudi?” \s Yesu kanguwadeuza walangusa wa malajizo \r (Matei 23:1-36; Malichi 12:38-40) \p \v 45 Yesu nakawalonjela walanguswa hali wanhu weng'ha, \v 46 “Milolele na walangusa wa malajizo ga Musa hewo waganaaga kukola wavalile kanzu, wangana kulamsigwa na wanhu watanganiche kuli masoko. Na kikalisa kumwando mli ng'handa za kusalila na kuhola vigoda vya kumwando hali mnvina. \v 47 Wanguwabunza wadala walekwa na wangihada hewo wanoga kwa kulanda kwa sala zihejile. Zuwa Nguluwi loyowazapa wanhu, wotagusigwa kwa wihe lukami ng'hatu!” \c 21 \s Nhambiko ya mamo yafililwe na mlume \r (Malichi 12:41-44) \p \v 1 Yesu nakalola kweng'ha, kawona wanhu wali na lufufu wojela ndolendole zowegale mli isanduku lya ndolendole kuli ng'handa ya Nguluwi, \v 2 kahi nakamona mamo yumwe mlekwa mzunwa yolavya mumo migwala mili midodo. \v 3 Nakalonga, “Ndangukulonjelani ndikomya, mamo ayu mlekwa nakalavya nyinji ng'hatu kusinda wanhu weng'ha. \v 4 Mina wanhu wawele na lufufu nawalavya ndolendole kulawa kuli lufufu nalowawele nawo. Ila ayu mamo kwa uzunwa wa heye, kalavya chila chinhu choyawele nacho.” \s Yesu kangulonga kubenigwa kwa ng'handa ya Nguluwi \r (Matei 24:1-2; Malichi 13:1-2) \p \v 5 Walanguswa wamwe wali wolonga mbuli za Ng'handa ya Nguluwi, vyoizenjigwe na maganga ga sendi nyinji, na vinhu vyowalavile kwa Nguluwi. Yesu nakalonga, \v 6 “Aga geng'ha go mgona zuwa likuya haduhu iganga nelimwe lya ng'handa lisigala mchanya mwa iganga liyage, chila chinhu chowifigwa.” \s Nongwa na kugazigwa \r (Matei 24:3-14; Malichi 13:3-13) \p \v 7 Wanhu nawamuuza Yesu, “Mlangusa, mbuli azo zolawila nili? Choni chowa ulajilo wa mbuli azo zahabehi kulawila?” \p \v 8 Yesu nakawalonjela, “Milolele, mleche kubadigwa, mina wanhu wenji wokuya kwa kukolela itagwa lya heni wolonga, ‘Heni nda Kilistu Mlohozi yahaguligwe na Nguluwi, Mhela wa habehi. Ila hemwe mleche kuwawinza!’ \v 9 Lelo lomhulika mbuli za ngondo na kugazigwa, mleche kutigasigwa, mina ago golongola kulawila, ila kuduma kwa geng'ha kung'hali.” \p \v 10 Yesu nakalutilila kulonga, “Isi imwe yochitowa na isi iyage, na undewa umwe wochitowa na undewa uyage. \v 11 Chila honhu howa na jimachinyina mikulu, kowa na nzala na matamwa ga kulecheza. Kowa na vinduzanduza vya kudumbigwa na ulajilo mkulu kilanga. \v 12 Ila logowa gang'hali kulawila ago geng'ha, wokubatani, wokugazani na kuwagalani mli ng'handa za kusalila na kuwawika mchinweng'ho. Mohilikwa kuli wandewa na vilongozi kwa chiwalo cha itagwa lya heni, \v 13 leka mlavye ulolezi kwa hewo. \v 14 Ila hemwe mleche kuwa na lunhwinhwi ndaze vyomchigombela. \v 15 Kwa vila nene ndokupani ulonzi wa kulonga na wanhu wakwihileni howoweza kiziganila na hemwe kahi howoibeza. \v 16 Molemigwa na wakulu wa hemwe na wang'holozenu na wanhu weng'ha womiganaga. Nawo wowakopola wamwe wa hemwe. \v 17 Wanhu weng'ha wokulemani kwa nongwa ya kumbinza heni. \v 18 Ila nemnvili imwe haikwajilila mmitwi ja hemwe. \v 19 Kwa kwimilila kwa hemwe, molohola ukomu wa hemwe. \s Yesu kangulonga kubenangwa kwa Yelusalemu \r (Matei 24:15-21; Malichi 13:14-19) \p \v 20 “Lomuuwona muji wa Yelusalemu uzumgulutwe na wamizi, mvizele kuwifigwa kwake kwa habehi. \v 21 Aho wawele Yudeya wabilimile kuchidunda, wala wawele mli muji walawe na wala wawele kumgunda waleche kwinjila kuli muji awo. \v 22 Mazuwa ago ndo mazuwa ga kugazigwa, leka geng'ha gandikwe galawile. \v 23 Mane wawo wala wawele na himila na walingonyeza zuwa azo! Mina muli isi mowa na nongwa ng'hulu ng'hatu na ng'halazi ya Nguluwi yowoyela wanhu awa. \v 24 Wamwenga wakopoligwa kwa ipanga, wamwenga wochibatigwa woholigwa mli isi zeng'ha, na muji wa Yelusalemu wobijigwa na isi zinji, mbaka mhela houkuya. \s Kuya kwa mwana wa munhu \r (Matei 24:29-31; Malichi 13:24-27) \p \v 25 “Kowa na vinhu vyokoneka kuli zuwa na nyelezi na nondwe. Wanhu weng'ha muisi wozangugaya kwa chiwalo cha kudumba mtigasiko wa nigu za bahali. \v 26 Wanhu wozilika kwa kudumba, wololela mbuli ziza ngulawila muisi, mina mong'ho ubatilile vinhu avyo vyeng'ha wotigaswa, \v 27 Hamba womona Mwana wa Munhu yokuya kuli ng'hungugu. Yali na ludali na ukulu lwinji. \v 28 Mhela mbuli azo lozikwaluka kulawila, mwinuche na kwinula mitwi jenu mchanya, mina kugomboligwa kwa hemwe kwa habehi.” \s Kulangusa kwa igodi lya ikuyu \r (Matei 24:32-35; Malichi 13:28-31) \p \v 29 Hamba nakawalangusa yolonga kwa nhelo, “Mlole ikuyu na migodi jinji jeng'ha. \v 30 Wone mone galuka kuzuka mahamba, mvizela mhela wa nhonya wa habehi. \v 31 Namwe hihyo, homkona mbuli azo zilawila, mvizele Undewa wa Nguluwi wa habehi. \p \v 32 “Ndanguwalonjelani ndikomya, lulelo alu halubagama gang'hali ago geng'ha kulawila. \v 33 Ulanga na isi zopuluta, ila ulonzi wa heni haupuluta hebu. \s Yangugana muwe meho \p \v 34 “Muwe meho nhumbula za hemwe zileche kuganilila kuli vinhu vinji vya ukomu awu, kudita kuli mbuli zihile na mijito ja amu muisi. Zuwa alyo lyokuyilani ne kuvizela. \v 35 Mina chokuyilani kota chinhu chitejigwe, wanhu weng'ha wali ngikala muli isi. \v 36 Milolele, mze ngulanda leka muwe na ludali lwa kukola mli mbuli azo zeng'ha zilawila, na kwima kumwando kuli Mwana wa Munhu.” \p \v 37 Zuwa alyo, nemisi, Yesu nayali yowalangusa wanhu Mng'handa ya Nguluwi ila hamihe nakalutaga kuli chidunda cha Mizeituni na kikala ako. \v 38 Wanhu weng'ha nawalutaga hali Ng'handa ya Nguluwi kung'hali lufuku. Wazengumhulichiza. \c 22 \s Mbuli ya kumkopola Yesu \r (Matei 26:1-5; Malichi 14:1-2; Yohana 11:45-53) \p \v 1 Mnvina ya mibumunda hajisasile, ilinguchemigwa Pasaka, nayali habehi. \v 2 Watambika wakulu na walangusa wa malajizo ga Musa wazangupala nzila ya kumkopola Yesu, ila nawawadumba wanhu. \s Yuda kangukunda kumlavya Yesu \r (Matei 26:14-16; Malichi 14:10-11) \p \v 3 Na baho Limazoga limwinjila Yudasi yalinguchemigwa Isikalioti, yumwe wa wala walanguswa kumi na weli. \v 4 Ahyo nakaluta kwa wakulu wa watambika na walolezi wa ng'handa ya Nguluwi, nakalonga nawo vila vyoyomuhinduchila Yesu. \v 5 Na hewo wasechelela nawalagana kumha sendi. \v 6 Yudasi nakakunda na kazangupala mhumhu ya kumhinduchila Yesu ne wanhu kuvizela. \s Wangugongomanya ndiya ya Pasika \r (Matei 26:17-25; Malichi 14:12-21; Yohana 13:21-30) \p \v 7 Zuwa lya mnvina ya mibumunda hajisasile wali habehi. Ahyo ndo vyoili mwanaing'holo kolavigwa nhambiko ya Pasaka. \v 8 Yesu nakawalajiza Petili na Yohani kawalonjela, “Mlute mkatugongomanyile mnvina ya Pasaka tulye.” \p \v 9 Hewo nawamuuza, “Kohi kotuluta kugongomanyila ndiya?” \p \v 10 Nakawedichila, “Mhulichize! Lomuwa mluta mjini, moting'hana na mlume yawele yedwichile chiya cha mazi. Mumuwinze mbaka ng'handa yoyokwinjila. \v 11 Na mumlonjele yawele na ng'handa, ‘Mlangusa kanguuza, chilikohi chihengo cha wajenzi choyodila Pasaka hamwe na walanguswa?’ \v 12 Na heye kokulajilani chihengo chikulu cha mchanya mina chiwichigwe goya, mgongomanyile mumo.” \p \v 13 Nawaluta wona hihila kota Yesu vyoyawalonjele. Na hewo nawawika goya ndiya ya Pasaka. \s Chilyo cha Mkulu \r (Matei 26:26-30; Malichi 14:22-26; 1 Kolinto 11:23-25) \p \v 14 Mhela loufichile, Yesu kawahola watumigwa wa heye na kikala na hewo mchisanya. \v 15 Nakawalonjela, “Ndangugana kulya hamwe na hemwe mnvina ayi ya pasaka nding'hali kugazigwa! \v 16 Kwa vila ndangukulonjelani, silya kahi mbaka kuli Undewa wa Nguluwi.” \p \v 17 Hamba kahola chizombe cha divai, katambichiza, kalonga, “Mbochele chino munwe mweng'ha. \v 18 Ndangukulonjelani kulawa sambi sinwa divai kahi mbaka undewa wa Nguluwi houkuya.” \p \v 19 Hamba kahola ibumunda, katambichiza na kamogola, kawapa walanguswa wa heye yolonga, “Alu ndo lukuli lwa heni, loulavigwa kwa mbuli ya hemwe. Mdite hino lomng'humbuka heni.” \v 20 Kahi hiho na chizombe, loyadile kalonga, “Chizombe chino cha ilagano lya sambi lilingulajila kwa danda ya heni yoibohoka kwa mbuli ya hemwe. \p \v 21 “Ila loleni! Munhu yula yongalamka kabahano kangulya hamwe na heni!. \v 22 Mwana wa Munhu kanguluta kukopoligwa kota voyaganile Nguluwi, ila mane munhu yula yamuhinduche.” \p \v 23 Aho wazangiuza wawo yeng'ha yalikohi yodita mbuli ayo. \s Yalikohi yawele Mkulu \p \v 24 Nakulawila kitwanza hali walanguswa yalikohi yozanguwa mkulu ng'hatu hali hewo weng'ha. \v 25 Yesu nakawalonjela, “Vilongozi wa isi walongozaga wanhu kwa lupichi na hewo wochichema ‘Watanza wanhu.’ \v 26 Ila hemwe ileche kuwa ahyo, nayali mkulu hali hemwe imgana yawe mdodo kusinda weng'ha, na yawele mkulu imagana yawe kota chitumagwa. \v 27 Kwa vila yalikohi nayali mkulu? Yula yalingikalisa mchisanya na kulya, ama yula nayali chitumagwa? Hebu! Yowa yula yalingikala mcchisanya na kulya ndiya! Ahyo, heni nda hano hagati ha hemwe kota mkolamijito. \p \v 28 “Hemwe ndo mponile na heni, mhela weng'ha wa kujezigwa kwa heni. \v 29 Kota mhaza wa heni voyangalile heni undewa wuwula. Na heni nani, ndangukupani hemwe undewa. \v 30 Molya na kunwa mchisanya ya heni kuli undewa wa heni na kikalisa mvigoda vya undewa na kutagusa nhanzi kumi na mbili za Isilaeli. \s Yesu kangulonga Petili kombela \r (Matei 26:31-35; Malichi 14:27-31; Yohana 13:36-38) \p \v 31 “Simoni, Simoni! Hulichize! Limazoga lyangugana kuwabetani hemwe kota munhu yobeta uhemba. \v 32 Ila heni ndokulandila kwa Nguluwi leka makundo ga hegwe galeche kuwa mado. Wone uhiluche kuli heni wasindamize nhumbula wang'holozo.” \p \v 33 Petili nakalonga, “Mkulu, heni ng'hunda kuluta na hegwe mchinweng'ho na kuli kubagama.” \p \v 34 Yesu nakamlonjela, “Ndangukulonjela Petili, lehano izogolo ling'hali kwika, kombela kadatu kota hunzelele heni.” \s Mhela wa kugazigwa \p \v 35 Hamba Yesu kawauza walanguswa wa heye. “Hala ndiwalajize mli hela sendi ne mhako ne makwamba, namwisilwa chinhu?” \p Nawamwidichila, “Hatwisilwe ne chinhu hebu!” \p \v 36 Yesu nakawalonjela, “Ila sambi yoneche yula yalihela mhako wa sendi yahole. Na nayali na mhako yadite hiho! Na nayali hela ipanga, yaguze ikoti lyake yagule umwe. \v 37 Kwa vila Maandiko Matakatifu galonga, ‘Na heye kohanzwa hamwe na wehile,’ Ndanguwalonjelani, geng'ha gandichigwe mbuli ya heni, ganguza kuduma.” \p \v 38 Walanguswa nawalonga, “Mkulu ulole hano hana mipanga mili.” \p Nakawalonjela, “Ikwila!” \s Yesu kangumlanda Nguluwi kuchidunda cha mzeituni \r (Matei 26:36-46; Malichi 14:32-42) \p \v 39 Yesu koka na kuluta kuli chidunda cha Mizeituni kota vyoyazowele, walanguswa wa heye na hewo wamuwinza. \v 40 Loyafichile ako nakawalonjela, “Mlande leka mleche kwinjila kuli kujezigwa.” \p \v 41 Na baho kawaleka, kaluta honhu hatali hado ha munhu kutoza iganga, kafugama, kalanda. \v 42 “Mhaza wone ulingugana, umbusile chino chizombe cha kugazigwa kwa heni, ila haiwele vyondigana heni, leka kota vyoulingugana hegwe gakoleke.” \v 43 Aho mhilisi kulawa kilanga kalawila kaza kumtanza. \v 44 Yawele mli usungu ukulu, kakobanya kulanda ng'hatu, na chituguti chiwele kota danda, kizangulagala hasi. \p \v 45 Loyasindile kulanda, kawahiluchila walanguswa wa heye, nakawafika wawasile, kwa vila nawali na masinzo lukami. \v 46 Nakawalonjela, “Lekachoni muwasile? Mwinuche mlande mleche kwinjila kuli kujezigwa.” \s Yesu kangibatigwa \r (Matei 26:47-56; Malichi 14:43-50; Yohana 18:3-11) \p \v 47 Yesu loyali yolutilila kulonga, lung'hongola lwa wanhu, welongoze na yula nayachemagwe Yudasi, yumwe wa wala kumi na weli. Yudasi kumlamsa Yesu kwa kumnonela. \v 48 Ila Yesu nakamlonjela, “Yudasi! Kwangumlavya Mwana wa Munhu kwa kumnonela?” \p \v 49 Walanguswa nawekale hamwe na Yesu, lowawene mbuli zila zilawile, nawauza, “Mkulu tuwahenje na mipanga?” \v 50 Na myao yumwe kamtowa kwa ipanga chitumagwa yumwe wa mtambika mkulu, nakamdumula ikutu lya kudilo. \p \v 51 Baho Yesu nakalonga. “Leka ayi ikwila!” Kalidoliza lila ikutu na kumlohola. \p \v 52 Hamba Yesu nakawalonjela watambika wakulu na walolezi wa ng'handa ya Nguluwi woyile kumibata. “Muya na mipanga na nyimbati kundibata kota heni nda mbokaji? \v 53 Londali hamwe na hemwe chila zuwa na ndikala hamwe na hemwe mli ng'handa ya Nguluwi, hambichile hali ludali lwa hemwe hebu. Ila saa ino ya hemwe, na undewa wa kutitu.” \s Petili kangumbela Yesu \r (Matei 26:57-58; 26:69-75; Malichi 14:53-54; 14:66-72; Yohana 18:12-18; 18:25-27) \p \v 54 Wambata Yesu na kumhola, waluta naye kuli ng'handa ya mtambika mkulu. Petili kazangumuwinza kumbele nayali kutali. \v 55 Nawawesa chenje hagati hali luga, wekalisa hamwe, Petili na kekalisa hamwe na hewo. \v 56 Chitumagwa yumwe mdala loyamuwene Petili yekalise behi na chenje, kazangumlola na kalonga, “Munhu ayu nayali hamwe na Yesu.” \v 57 Ila Petili nakabela mbuli ila yolonga, “Mdala hegwe, simzelele yuno youmlonga!” \p \v 58 Hamba munhu yunji nakamona Petili, kalonga, “Na hegwe nagwe kwa yumwe wa hewo!” \p Ila Petili kedichila kalonga, “Mkulu, hebu! Siwele heni!”. \v 59 Baho saa imwe hamwande, munhu yumwe kakangaza yolonga, “Ndangukomya, munhu yuno nayali hamwe na Yesu kwa vila heye naye nakalawa Galilaya.!” \p \v 60 Ila Petili kedichila, “Munhu hegwe, sivizelele ne choulingulonga!” \p Na baho loyali yang'hali yolonga, izogolo nalika. \v 61 Mkulu kahinduka kamlola Petili. Petili nakakumbuchila gala gonayamlonjele Yesu. “Lehano izogolo halina kwika kombela mala zidatu kota hunzelele.” \v 62 Petili kalawa kunze, nakalila lukami. \s Yesu kangubezigwa na kutowigwa \r (Matei 26:67-68; Malichi 14:65) \p \v 63 Wala wanhu wali womlolela Yesu wazangumtowa na kumbeza. \v 64 Wamuwoha chibende kumeho, wazangumuuza, “Tulagulile lelo, yalikohi yakutowile?” \v 65 Wazangumlonjela mbuli nyinji za kumliga Yesu. \s Yesu hali Balaza lya Wayahudi \r (Matei 26:59-66; Malichi 14:55-64; Yohana 18:19-24) \p \v 66 Loifichile mitondo, balaza lya wasekulu, watambika wakulu na walangusa wa malajizo ga Musa nawating'hana hamwe mchitala na kumchema Yesu. \v 67 Nawalonga, “Tulonjele! Hegwe kwa Kilistu Mlohozi yahaguligwe na Nguluwi?” \p Yesu nakawedichila, “Wone ndikulonjeleni hamkunda, \v 68 na wone ndikuuzeni, hamkwidichila hebu. \v 69 Ila kulawa sambi na kulutilila, Mwana wa Munhu kowa yekalise kudilo kwa Nguluwi nayali na mong'ho weng'ha.” \p \v 70 Weng'ha nawamuuza, “Hambi hegwe kwa Mwana wa Nguluwi?” \p Na heye kawedichila, “Hemwe mwangulonga heni nda mwana wa Nguluwi.” \v 71 Wazangulonga, “Hambi topala chinhu chachi kahi? Hetwe baha tuhulika yolonga kwa mlomo wa heye du!” \c 23 \s Yesu kangugaligwa kwa Pilato \r (Matei 27:1-2,11-14; Malichi 15:1-5; Yohana 18:28-38) \p \v 1 Hamba, wanhu weng'ha wenuka, wamigala Yesu kwa Pilato. \v 2 Waluka kumlonjeleza wolonga, “Tumfika munhu ayu yowahada wanhu wa hetwe, yowalemeza kulavya kodi kwa mndewa wa Loma na kichema heye Kilistu Mlohozi yahaguligwe na Nguluwi.” \p \v 3 Pilato nakamuuza, “Hegwe kwa mndewa wa wayahudi?” \p Yesu kedichila nakamlonjela, “Hegwe kulonga.” \p \v 4 Pilato nakawalonjela watambika wakulu na wala wanhu wamemile, “Sichiwene chinhu cha kumtagusa munhu yuno.” \p \v 5 Ila Hewo wang'ang'anila walonga, “Nakanguwasonjeleza wanhu vibi wetowe na undewa wa Loma kwa ulanguso wa udesi muli isi yeng'ha ya Yudeya, kaluchila Galilaya na sambi ka hano.” \s Yesu kangigaligwa kwa Helodi \p \v 6 Pilato loyahuliche ago, nakawauza, “Munhu ayu mwenyeng'haye wa Galilaya?” \v 7 Loyavizelele Yesu nayali hasi ha ulongozi wa mndewa Helodi, kamgala kwa Helodi, mhela awo nayali Yelusalemu. \v 8 Helodi loyamuwene Yesu kazangusechelela ng'hatu. Kwa vila nakagana kumona kulawa mazuwa menji. Nakahulika mbuli za heye, na kagana yamone yodita vinduzanduza. \v 9 Lelo kamuuza Yesu mbuli nyinji kwa mhela uhejile, ila Yesu hedichile ne chinhu. \v 10 Watambika wakulu na walangusa wa malajizo ga Musa, wema wamlonjeleza Yesu kwa lupichi. \v 11 Helodi hamwe na wala walingulolela wazangumbasa soni Yesu na kumbeza, wolawa wamvalisa nguwo ya chiundewa, wamhilula kwa Pilato. \v 12 Helodi na Pilato, wala aho katali wali wehilwe, kulawa zuwa lilila wazangigana. \s Yesu kangutagusigwa yabagame \r (Matei 27:15-26; Malichi 15:6-15; Yohana 18:39-19:16) \p \v 13 Pilato nakawachema watambika wakulu na vilongozi na wanhu. \v 14 Baho nakawalonjela, “Mmigala munhu ayu kwa heni, mlonga kota nayali yowahada wanhu. Lelo mhulichize! Na heni ndizipugajiza mbuli za heye, ila sonile ne chinhu choyawifile kuli mbuli azo zomumlonjeleze. \v 15 Si nene yeng'ha, na heye Helodi hachiwene ne chinhu choyawifile munhu ayu chilingumgana yakomigwe. \v 16 Ahyo ndangugana yazapigwe ng'hobwa hamba ndomlechela.” \v 17 Kwa vila kaganigwa yamlechele munhu yumwe kwa wala wawele mchinweng'ho kuli mnvina ya Pasaka. \p \v 18 Ila lung'hongola lweng'ha lwa wanhu wachemeleza hamwe, “Mkopoleni munhu ayo na utuchumulile Balaba!” \v 19 Balaba nayali yahindilwe kwa kwambuza wanhu kuhinduka kuli muji na kukopola. \p \v 20 Pilato nakagana kumlechela Yesu, yolawa kalongana nawo kahi, \v 21 ila hewo wachemeleza, “Muwambeni mumsalaba, muwambeni mumsalaba.” \p \v 22 Pilato nakawalonjela lwa kadatu, “Kadita choni chihile? Hambe ndichone chinhu chimwambuza yabagame, ndolajiza yasubuligwe ng'hobwa, hamba ndomlechela.” \p \v 23 Ila hewo waza nguchemeleza lukami ng'hatu twangugana Yesu yawambigwe mumsalaba, hamba lizi lyawo lihulikwa hamba wakundizwa chowaganile. \v 24 Pilato nakalonga iditigwe kota vyowalingugana. \v 25 Kachumula kamlavya yula walingumgana, yula yawohigwe kwa kwambuza kuhinduka na kukopola wanhu, yolawa kamlavya Yesu wamditile vowogana. \s Yesu kanguwambigwa mumsalaba \r (Matei 27:32-44; Malichi 15:21-32; Yohana 19:17-27) \p \v 26 Lowali womgala wating'hana na munhu yumwe nayali nguchemigwa Simoni mwenyeng'haye wa Kilene, nayali yolawa kumgunda. Wamibata wamdwika ula msalaba yauhole kumbele kwa Yesu. \p \v 27 Lung'hongola lwa wanhu lwali lumuwinza, wali mumo wadala womlilila na kumuwembela. \v 28 Yesu kagalamka nakawalonjela, “Hemwe wadala wa Yelusalemu! Mleche kundilila heni, ila mililile mwemwe na wana wa hemwe! \v 29 Kwa vila mazuwa ganguya mozangulonga, ‘Wabweda wala wali mhende, hewo hawalelile na hambe wonyeze wana!’ \v 30 Baho wanhu wokwaluka kuvilonjela vidunda, ‘Tugwile!’ Na vidunda, ‘Tugubicheni!’ \v 31 Kwa vila wanhu wangudita vinhu avi kuli igodi idodi, ahyo yowa ndaze kwa igodi likalile?” \p \v 32 Wanhu wanji weli wehile na wegaligwa bahala, wakopoligwe hamwe na Yesu. \v 33 Lowafichile honhu hamwe hali nguchemigwa, “Izeje lya mutwi,” Baho wamuwamba Yesu mumsalaba hamwe na wala wabokaji, yumwe kudilo na yumwe kumoso. \v 34 Yesu nakalonga, “Mhaza uwalechele kwa vila hawavizelele hebu chowalingudita.” \p Wahola nguwo zonayavalaga kwa kuzitowela simbi. \v 35 Wanhu wema wazanguwalola. Wakulu wa Wayahudi wazangubeza wolonga, “Kawalohola wanhu wanji, lelo yelohole yuye wone heye yawele Kilistu Mlohozi yahaguligwe na Nguluwi!” \p \v 36 Wamizi nawo wazangumbeza, waluta wampa divai izazame. \v 37 Wolonga, “Wilohole uliyeka wone hegwe ndo uli Mndewa wa Wayahudi.” \p \v 38 Mchanya ha msalaba wa heye, na wandika mbuli ino, “Yuno ndo Mndewa wa Wayahudi.” \p \v 39 Yumwe wa wala wabokaji wawambigwe hamwe na Yesu nakamliga Yesu kalonga, “Hambi hegwe hauwele Kilistu Mlohzi!? Wilohole gwegwe na hetwe.” \p \v 40 Ila yula mbokaji yumwe, kamdeuza miyage, yolonga, “Hegwe hambe umdumbe Nguluwi hebu? Hegwe nagwe kwa mumo kuli kutagusigwa kwa wihe hihyo. \v 41 Hetwe, twangutagusigwa hano kwa mbuli zihile zotuditile. Ila ayu munhu haditile ne chinhu chihile.” \v 42 Hamba nakamlonjela Yesu, “Yesu! Ung'humbuche loukwinjila Undewa wa hegwe.” \v 43 Yesu nakamlonjela, “Ndangukulonjela ndikomya lelo hano kowa hamwe na heni kuli lubehelo kuchanya kwa Nguluwi.” \s Yesu kangubagama mumsalaba \r (Matei 27:45-56; Malichi 15:33-41; Yohana 19:28-30) \p \v 44 Yali iwele saa sita nemisi; jiza ligubika isi yeng'ha mbaka saa tisa \v 45 na ipaziya lya honhu helile ng'hatu kuli ng'handa ya Nguluwi lidejeka vibende vili. \v 46 Yesu nakalila kwa kuchemelela, “Mhaza mmoko wa hegwe ndanguwika muhe wa heni.” Na loyalonjile hino, nakatwesemka lwa mwiso. \p \v 47 Mkulu wa wamizi wa Loma, loyawene gogalawile, kamtogola Nguluwi yolonga, “Kakomya, ayu nayali munhu yanojile.” \p \v 48 Na wanhu weng'ha wali aho wamemile wololela mbuli ayo, vyowawene ago galawile wahiluka kuluga wotowa vipambaga kwa kulajila masinzo. \v 49 Wala wanhu weng'ha wamzelele Yesu na wala wadala wamuwinzile Galilaya, wema kutali wolola vinhu avyo. \s Lukuli lwa Yesu lwangutiligwa \r (Matei 27:57-61; Malichi 15:42-47; Yohana 19:38-42) \p \v 50 Kwali na munhu yumwe itagwa lya heye Yusufu, Mwenyeng'haye wa chijiji chimwe cha Wayahudi chilinguchemigwa Alimataya. Nayali munhu yanojile yodita galinguganigwa na Nguluwi. \v 51 Nakekala yobeteza kuya kwa Undewa wa Nguluwi, ila heye nayali munhu wa Alimataya muji umwenga wa Wayahudi, yumwe wa wakulu wa kutagusa, hakundile chila chowadile wayage. \v 52 Heye kaluta kwa Pilato, kalanda yapegwe lukuli lwa Yesu. \v 53 Kaludulisa hasi, kaugubichiza sanda inojile ng'hatu, kauwika mchilaga chihongoligwe mmitalawe na hachinawichigwa ne lukuli mgati. \v 54 Zuwa alyo lyali Ijumaa, lya kiwika goya Zuwa lya Kwesela gali gokwaluka. \p \v 55 Wala wadala nawelongoze hamwe na Yesu kulawa Galilaya nawamuwinza Yusufu, wahona hala honhu hali chilaga na wawona lukuli lwa Yesu houwichigwe. \v 56 Na baho wahiluka kuluga, waza hola mafuta ga kunhunyhilila na Malihamu ga kulukumbika lukuli lwa Yesu. \p Kuli Zuwa lya Kwesela, nawesela kota Malajizo ga Musa vyogalingugana. \c 24 \s Kuzilipuka kwa Yesu \r (Matei 28:1-10; Malichi 16:1-8; Yohana 20:1-10) \p \v 1 Jumapili kung'hali lufuku ng'hatu, wadala wahola mafuta ga kunhunyhilila gowawichile na waluta kuli chilaga. \v 2 Walifika lila iganga lowadinyile chilaga, lihejele kutali na lwizi lwa chilaga.\fig Iganga lihejezwe hafungu mwa chilaga|src="16 Tomb.jpg" size="col" ref="24:2"\fig* \v 3 Wenjile mgati mchilaga hawauwene lukuli lwa Mkulu Yesu. \v 4 Wang'hali wabubuwale na mbuli ayo, bahala wanhu weli wavalile nguwo nzelu chweya! Wema behi na howali. \v 5 Wadala wazangudumba ng'hatu na wenamiza hanyi. Ila wala wanhu wawalonjela, “Lekachoni mwangumpala nayali mkomu kuli wanhu wabagame? \v 6 Yesu haduhu hano, nakazilipuka. Mkumbuchile vyonayakulonjeleni loyali kula Galilaya, \v 7 ‘Mwana wa Munhu kolavigwa kulimhoko ga wanhu wehile, hewo womgaza na kumuwamba mumsalaba, ila zuwa lya kadatu kozilipuka.’ ” \p \v 8 Baho wala wadala wakumbuchila mbuli ila yoyawalonjele. \v 9 Lowahiluche kulawa kuchilaga, wawalonjela mbuli yila wala walanguswa kumi na yumwe na wanhu weng'ha. \v 10 Walonjile mbuli azo kwa watumigwa wali, Maliya Madelena na Yohana na Maliya mayake Yakubu na wadala wanji wawele hamwe kuli chilaga. \v 11 Watumigwe na wona mbuli azo kota hazitanganiche, nahawakundile. \v 12 Ila Petili kalawa hala na kubilima mbaka kuli chilaga. Loyafichile, kenamiza na kusunjilila mgati, baho kayona ila sanda. Kahiluka kaye aku yabubuwale kwa gala galawile. \s Yesu kanguwalawila watumigwa weli \r (Malichi 16:12-13) \p \v 13 Kuli zuwa lilila, wanhu weli walwele walanguswa wa Yesu wali woluta kuli chijiji chilinguchemigwa Emau, utali wa chilomita kumi na imwe kulawa Yelusalemu. \v 14 Wazangulonga mbuli zila za vinhu vyeng'ha lozilawile. \v 15 Lowaliwolonga na kiuza, heye Yesu nakalawila, kaza kilongoza na hewo. \v 16 Wazakumona na meho ila hawali womzela kota ndo Yesu. \v 17 Yesu nakawauza, “Mbuli zachi zino zomlonga kuno mjenda?” \p Wema tulu, wakwisuche kumeho kuno wesinzile. \v 18 Yumwe yalinguchemigwa Kiliopasi, nakamlonjela, “Hegwe kwa mjenzi hano Yelusalemu, hugazelele galawile ako mazuwa gano?” \p \v 19 Yesu nakawauza, “Mbuli zachi?” \p Na hewo nawamwidichila, “Mbuli zimlawile Yesu wa Nasaleti, heye nayali mloli wa Nguluwi, yadahile kulangusa mbuli zeng'ha hali Nguluwi na hali wanhu weng'ha. \v 20 Watambika wakulu na wakulu wa hetwe wamigala kwa wakulu wa Loma yatagusigwe kwa wihe kubagama, na hewo wamuwamba mumsalaba. \v 21 Hetwe natukunda kota heye ndo yawagombole Waisilaeli. Lelo kwa ago geng'ha lehano zuwa lya kadatu kulawa lovilawile vinhu avyo. \v 22 Vivila wadala wamwenga kulawa mchilundo cha hetwe watinuswa ng'hatu. Mitondo kung'hali lufuku nawaluta kuli chilaga. \v 23 Ila hawaluwene lutufi lwake. Wahiluka walonga walawilwa na wahilisi wa kilanga walonjelwa ka mkomu. \v 24 Wanhu wamwenga kulawa mchilundo cha hetwe, waluta kuli chilaga, na hewo wona kota wadala wala vyowalonjile, ila heye hawamuwene.” \p \v 25 Na baho Yesu nakawalonjela, “Lekachoni mli wapoka ahi na nhumbula za hemwe hambe zikunde geng'ha galonjigwe na waloli wa Nguluwi? \v 26 Haimganile Kilistu Mlohozi yahaguligwe na Nguluwi kugazigwa, na hamba yenjile mli ukulu wa heye?” \v 27 Na Yesu kawagubulila mbuli zeng'ha zilingumgana heye kuli Maandiko Matakatifu, kwaluchila chitabu cha Musa mbaka gandichigwe na waloli wa Nguluwi weng'ha. \p \v 28 Lowali behi na chijiji chowaliwoluta, Yesu kedita kota kangulutilila na majendo kumwando. \v 29 Ila hewo wamlanda wolonga, “Wikale hamwe na hetwe kwa vila zuwa liswa, chilo changwinjila.” Baho kenjila wekala hamwe. \v 30 Loyali yekalise hamwe na hewo kulya ndiya, kahola ibumunda, katambichiza kamogola kawapa. \v 31 Bahala meho gawo gagubuligwa na wamzela ndo Yesu, ila heye na kajilila hawamuwene kahi. \v 32 Wazangulonga hewo kwa hewo, “Nhumbula za hetwe ha zali zimweka mgati mwa hetwe loyali yolonga na hetwe mnzila na kutudamlila goya Maandiko Matakatifu?” \p \v 33 Bahala hihila woka, wahiluka Yelusalemu, kula wawafika wala watumigwa kumi na yumwe, wehanzile na wanhu wanji. \v 34 Walonga ng'hatu, “Mkulu kazilipuka kamlawila Simoni.” \p \v 35 Wala watumigwa weli nawawalonjela wayao mbuli zeng'ha zowalawile mnzila, na vyowamzelele Mkulu kwa kumogola ibumunda. \s Yesu kanguwalawila watumigwa \r (Matei 28:16-20; Malichi 16:14-18; Yohana 20:19-23; Madito 1:6-8) \p \v 36 Bahala lowali wochilonjela ago. Yesu kema hagati howali, nakawalonjela, “Mikale goya.” \p \v 37 Watinuka na wazangudumba na wejesa kota wangulyona ilaika \v 38 Na heye kawalonjela, “Lekachoni mwangisinza? Na mmemile majesa Mnhumbula za hemwe? \v 39 Ila Mlole moko na magulu ga heni nda yuye. Mbateni mndole, mina ilaika lyahela lukuli na mizeje kota vyommbona.” \p \v 40 Na loyasindile kulonga ago, kawalajila moko na magulu. \v 41 Lowali wekale wabubuwale aku hambe wakunde kwa kusangalala, nakawauza, “Hano mwanacho chinhu cheng'ha chila cha kulya?” \v 42 Wampa somba ibanichigwe. \v 43 Yesu kahola na kalya weng'ha womona. \p \v 44 Hamba nakawalonjela, “Ahino ndokota vonandikulonjeleni londali hamwe na hemwe. Goye geng'ha ga heni, mizilo ja Musa na gandichigwe kuli vitabu vya waloli na zabuli.” \p \v 45 Na baho Yesu kawagubulila luhala yogana wavizele Maandiko Matakatifu \v 46 Nakawalonjela, “Yandichigwa hino, Kilistu Mlohozi kogazigwa na zuwa lya kadatu kozilipuka. \v 47 Na baho iganigwa kwa itagwa lya heye isi zeng'ha kulawa Yelusalemu zidamuligwe mbuli zinojile kota wanhu wanguganigwa kumgalamchila Nguluwi na Nguluwi kowosela gehile ga hewo. \v 48 Na hemwe mokwimilila mbuli azo, na azo ziganigwa mkazilavile ulolezi. \v 49 Na Heni baha ndowegalila yula Mhaza nayalagane na hetwe komlajiza, ila mbeteze mbaka homchigalilwa mong'ho kulawa kilanga.” \s Yesu kanguholigwa kuluta kilanga \r (Malichi 16:19-20; Madito 1:9-11) \p \v 50 Yolawa kawalongoza hafungo ha muji mbaka Betaniya, na heye kenula mhoko gake kuchanya na kawatambichiza. \v 51 Loyawawichile moko na kuatambichiza, kawaleka, kaholigwa kuluta kilanga. \v 52 Na hewo wamfugamila wahiluka Yelusalemu, wawele wasangalale ng'hatu, \v 53 Wekala kuli luga lwa ng'handa ya Nguluwi womtogola Nguluwi, mhela weng'ha.