\id 1CO - Lote NT [uvl] -Papua New Guinea 2009 (web version -2013 bd) 
\h 1 Korin 
\toc1 Alalaha Elle Ngana Nenge Paulus Hassia Lange Korin Mur 
\toc2 1 Korin 
\toc3 1Ko 
\mt1 1 Korin  
\mt2 Alalaha Elle Ngana Nenge Paulus Hassia Lange Korin Mur  
\c 1  
\p \fig Tuele tana Korin|alt="Yohanna Hynum's sketch of Corinth" src="image001.png" size="col" loc="Intro to book" ref="1 Korin 1:0" \fig* 
\v 1 Iau Paulus, pe nga NeHalang lemene ngana iua iau ke e lohot ke iau Iesus Kristus nena hekulkulonga. Pe imem nai tira Sostenes  
\v 2 mo hekule alalaha nei ke langa NeHalang ana mata nga kileng nenge Korin. Nge imo NeHalang nena hana mur nenge Iesus Kristus hesilei hote ke I nena hana mur nge pengpeng. Luluch nge hehei pe hana lochloch nenge te heto hekeke Non Soke Iesus Kristus ene nga kileng lochloch. Iesus Kristus nenge iri pe ita ara Soke ia.   
\p
\v 3 Pe mo hetalaulau amo ke Temere NeHalang pe Non Soke Iesus Kristus, lape leteria poreke ia imo pe te hesue lete matana urana ngana pe eteinga nge imo pe te poia letemo ke ma kenek.   
\s1 Paulus Hele Urana Lange NeHalang  
\p
\v 4 Kokoes e hele urana lange NeHalang iange imo a mene lete porekenga nenge NeHalang nge Iesus Kristus.  
\v 5 Iange nga poinga nenge atu teu luluch nge Iesus Kristus, NeHalang hemuta tote imo nga ure urana ngana mur ke a urana toto nga lemo helenga mur pe nga letemo matana ngana mur.  
\v 6 Pe ure nem lohot lo nenge NeHalang hekerkereng tote haliunga hot nenge Kristus nga letemo.  
\v 7 Ke pomalam nga etue nenge letemo kulala totote ara Non Soke Iesus Kristus at mule ngana, lape a menmene tunginga mur lochloch nenge NeHalang opene tunge lala nge imo.  
\v 8 \x + \xo 1:8 \xt 1Te 3:13; 5:23\x*Iesus Kristus lape hekerkereng ia imo kela het nga etue hetala ngana toto. Ke nga etue nenge at mule ia, mele pele lape henonou penna lange imo nga poinga poreke ngana e ero toto.  
\v 9 \x + \xo 1:9 \xt 1Te 5:24; 1Io 1:3\x*NeHalang i non nenge hele ke manmanna pe nanas pengpeng ia nena helenga. Pe urana nge sara kikina nge i iange iua ita ke tatu teu luluch nge Tuna Iesus Kristus ara Non Soke.   
\s1 Atu Ke Letemo Elle Mana Pe A Longo Ala Hel  
\p
\v 10 \x + \xo 1:10 \xt Pil 2:2\x*Titik mur pe liliuk mur, e hele ke kerkereng lange imo. Pe e hele nga kerkerenga nenge ara Non Soke Iesus Kristus ene, ke imo lochloch letemo elle mana. Pomalam a laslele hel ero toto. Letemo elle mana nga letemo tuanin ngana mur pe nga utar nenge a helele ia.  
\v 11 Titik mur pe liliuk mur, e hele ke pomai iange iri hel nga tuluk nenge he Koloe tepal hot lek nga a hele inin helel ngamo.  
\v 12 \x + \xo 1:12 \xt Ume 18:24-28; 1Ko 3:4\x*Ure nenge lohotot ngana koi nei: Imo nga tuluk elle pe elle a hele, “Imem moma lange Paulus,” pe tuluk e hele, “Imem moma lange Apolos,” pe tuluk e hele, “Imem moma lange Sipas,” pe tuluk e hele, “Imem moma lange Kristus.”  
\v 13 Nakuna pomanga a teke a rongo heke Kristus, ae?! Pe Paulus kai nenge mete nga manga toto ke hemas mule imo mai?! Pe Paulus kai nenge henune imo mai, ae?!   
\p
\v 14 \x + \xo 1:14 \xt Ume 18:8; Rom 16:23\x*E hele urana nge e henun mene Krispus iri nai Kaius.  
\v 15 Ke mele pele nakuna ero toto nge hele ke teke, “Imem te henune imem ke Paulus nena hana mur imem.”  
\v 16 \x + \xo 1:16 \xt 1Ko 16:15\x*(Eh, oe! Letek metene nge e henune Stepanus pe iri lochloch nenge tetu nga nena pele. Pe e eteia ero nge e henune mele e pule.)  
\v 17 Iange Kristus kulosia iau ke e henun ero. I kulosia iau ke e haliu hote helenga Urana Toto Ngana, pe e haliu hote nga ita non letera matana ngara ero. Ke pomalam Kristus metengana nenga mangatoto kikina ngana het sio ero.   
\s1 Kristus I NeHalang Kikina Ngana Pe Letena Matana Ngana  
\p
\v 18 \x + \xo 1:18 \xt Rom 1:16\x*Iange iri nenge te lala nga oan nge hengelemlem te teke Kristus ana manga toto ana helenga luna unne ero toto. Pe ita nenge NeHalang mene mule ita, ta teke helenga nem I NeHalang kikina ngana ia.  
\v 19 \x + \xo 1:19 \xt Isa 29:14\x*Iange NeHalang nena helenga nenge tehas sue ke ulolo hele ke teke,  
\q1 “Lape e heporeke hana nenge te etei toto  
\q2 pe lape te poreke nga reria eteinga.  
\q1 Pe iri nenge leteria matana toto,  
\q2 lape e hepiriu ele leteria matana ngana mur.”   
\p
\v 20 \x + \xo 1:20 \xt Job 12:17; Isa 19:12; 33:18; 44:25\x*Iok, non nenge letena tuanin ngana urana toto ngai? Pe non nenge etei tote hotonga mur ngai? Pe non nenge letena matana toto nga echachalanga ngai? NeHalang hepiriu ala tote lete matana ngana nga ich nei ke piriu ala toto.  
\v 21 \x + \xo 1:21 \xt Mat 11:25\x*NeHalang letena matana ngana urana toto nge hepiriu ele hehei pe hana nga ich leteria matana ngana ke nakuria ero toto nge te eteia I. Pe mene mule iri nenge leteria manmanna nge I nga helenga nenge luna ero nenge mo haliu hotote.  
\v 22 Iuta mur te onteitei ke te teke te nachnau hengeilang. Pe Krik mur te tango rarara lete matana ngana.  
\v 23 \x + \xo 1:23 \xt Rom 9:32; 1Ko 2:14\x*Pe imem mo haliu hote Kristus nenge mete nga manga toto. Pe Iuta mur te longe ke pomanga helenga nenge hesingo ia iri ke te losio, pe Krik mur te teke helenga nem luna unne ero.  
\v 24 \x + \xo 1:24 \xt Kol 2:3\x*Pe Iuta mur pe Krik mur nenge NeHalang iua iri, te longe ke manga Kristus I kerkerenga pe I lete matana ngana nenge at nge NeHalang.  
\v 25 \x + \xo 1:25 \xt 2Ko 13:4\x*Iange NeHalang letena matana ngana urana toto nga ita non letera matana ngana. Pe NeHalang kikina toto nga ita non kikira ngara.   
\p
\v 26 \x + \xo 1:26 \xt Mat 11:25; Iei 2:5\x*Iok titik mur pe liliuk mur, letemo metene mule NeHalang iu ngana ia imo ke nena hana mur imo. Amo hel mana nge imo leteria matana ngana urana toto nga hana tenau ngaria. Pe amo hel mana nge imo te ele haka ke iri hana papalauna mur. Pe pule amo hel mana nge imo teha nge hana nenge pingaria iuiu.  
\v 27 Pe NeHalang hesilei hote iri nemur nenge hana nga ich te teke leteria matana ero, ke hemeia iri nenge leteria matana ngana urana toto. Pe pule hesilei hote iri nemur nenge kikiria ero ke hemeia hana nenge kikiria toto.  
\v 28 Pe hesilei hote iri nenge pingaria iuiu ero nenge hana nga ich tenau sio toto menmene iri. Nga poinga nei, teke heporeke hana nenge pingaria iuiu nga ich ke tehet sio toto.  
\v 29 \x + \xo 1:29 \xt Epe 2:9\x*Ke pomalam lape mele pele tal heke mene i sipona nga NeHalang matana ero toto.  
\v 30 \x + \xo 1:30 \xt Jer 23:5-6\x*Iange NeHalang mana poia imo ke atu luluch nge Iesus Kristus, pe talue ke letera matana ngana huna nge Kristus. Kritus hesilei hote ita ke nena hana mur toto pe mene mule ita nga rera poinga poreke ngana ke tatu ke pengpeng nga NeHalang matana.  
\v 31 \x + \xo 1:31 \xt Jer 9:24\x*Pomalam mana NeHalang na helenga hele ke teke, “Mele nenge teke palut nga NeHalang matana, palut leke ume nenge NeHalang poia lange i.”   
\c 2  
\s1 Letemo Manmanna Ngana Huna Lohot Mana Nga NeHalang Nena Kerkerenga  
\p
\v 1 Oe titik mur pe liliuk mur, nga etue nenge eat nge imo, e haliu hote NeHalang nena helenga mur. Pe e haliu hote nga chau papalauna ero.  
\v 2 Letek haka lo ke etu luluch nge imo pe letek lilil ele ure lochloch pe haliu hot mene Iesus Kristus pe mete ngana nga manga toto.  
\v 3 \x + \xo 2:3 \xt Ume 18:9; 2Ko 10:1\x*Nga etue nem kikik ero pe e matau pe e loiloi ke halang.  
\v 4 \x + \xo 2:4 \xt 1Te 1:5\x*Pe lek helenga mur nenge e haliu hote, e poia ke e hemaluch letemo ia ero. E poia ke e hemallaha hote NeHalang Opene kikina ngana.  
\v 5 Ke pomalam letemo manmanna ngana huna lohot nga ita non letera matana ngara ero. Letemo manmanna ngana huna lohot mana nga NeHalang nena kerkerenga.   
\s1 NeHalang Letena Matana Ngana  
\p
\v 6 Iau e haliu hote ita non letera matana ngana ero. E haliu hote lete matana urana ngana lange iri nenge leteria manmanna ngana mera lo. Pe lete matana urana ngana neu lohot nge none nga ich nga etue nei ero. Pe pule lohot nga naungaala ana hana mur nga ich reria kerkerenga ero. Iange reria kerkerenga lala nga het nganngana lo.  
\v 7 Pe imem, mo helele nga NeHalang letena matana ngana nenge talkome. Letena matana ngana nenge hesilei hote ita nga etue nenge hala hote ich ero kura pe hemalmalia ita nga lut nga tapa.  
\v 8 Pe naungaala ana none nga ich nga etue nei letena matana hote ero. Pe toinge leteria matana hote lape te heon heke hamalmalinga ana Non Soke nga manga toto ero.  
\v 9 \x + \xo 2:9 \xt Isa 64:4\x*Ke pomanga NeHalang na helenga hele ke teke,  
\q1 “NeHalang tatalo ele ure hel  
\q2 ke hana nenge muteria taua I reria ia.  
\q1 Ure nemur mele esia ero toto  
\q2 pe longe ero toto pe letena tuanin hote ero pule.”   
\m
\v 10 Ure nemur NeHalang hemallaha hote at nge imem lo pe hemallaha hote nga ume nenga Opepengpeng.  
\p I Opene tango rara hote ure lochloch ngana pe teu la toto nga letena tuanin ngana mur nenge talkomkome pule.  
\v 11 Mele pele eteia none letena tuanin ngana mur ero. Non nem opene nenge tu nge i mana eteia. Pomalam mana nge NeHalang, mele pele eteia letena tuanin ngana mur ero. Opene i toro mana eteia letena tuanin ngana mur.  
\v 12 Imem mo mene hana nga ich nei reria lelenga ero. Mo mene Ope nenge at pengpeng nge NeHalang ke mo etei ilia ure nemur nenge tunge atat nge imem.  
\v 13 Ke pomalam nga etue nenge mo hele, mo helele ia helenga nemur nenge none hetoro imem ia ero. Helenga nemur nenge mo helele ia nem Opepengpeng hetoro imem ia, ke mo hemallaha hotote ure manmanna ngana mur nga Opepengpeng lala nge iri nemur nenge Opepengpeng ume ke kerkereng toto nge iri.  
\v 14 Ke mele nenge Opepengpeng tuteu nge i ero lape mene tunginga mur nge NeHalang ero iange ana hauaua toto nga ure nemur. Ana non nakuna ero nge etei teu la nga tunginga nemur iange Opepengpeng i sipona hesue iri.  
\v 15 Mele nenge Opepengpeng tu teu nge i, ana non purpur toto nge etei ilia ure lochloch. Pe mele pele nakuna ero toto nge amnei teu langa nena poinga mur.  
\v 16 \x + \xo 2:16 \xt Isa 40:13\x*Pomalam mana NeHalang na helenga hele ke teke,  
\q1 “Amo tei eteia Non Soke letena tuanin ngana  
\q2 ke lape hetore I?”  
\m Pe ita, Kristus letena matana ngana tu nge ita.   
\c 3  
\s1 NeHalang Itoro Poia Letera Manmanna Ngana Ke Lohot Ke Mera  
\p
\v 1 Pe titik mur pe liliuk mur, nga etue nenge etu luluch nge imo e hele lange imo ke pomanga imo hana nenge Opepengpeng tu nge iri ero. E hele lange imo ke pomanga imo hana nemur nga ich mana. Iange letemo manmanna ngana nge Kristus poi ke manga mamau kura.  
\v 2 \x + \xo 3:2 \xt Hip 5:12-13; 1Pi 2:2\x*E hein mene imo nga siu eina pe e tunge ngaunga kerkererng ngana lange imo ero iange a makuk leilei mana. A makuk leilei mana ke atat, ke heueu nei amera ero kura.  
\v 3 \x + \xo 3:3 \xt 1Ko 1:10-11\x*Atu ngamo pomanga hana nenga ich nei kura. Imo samo kekeke pekngamo mur pe a hele inin helel, ke pomalam imo hana nenga ich kura.  
\v 4 \x + \xo 3:4 \xt 1Ko 1:12\x*Iange amo tuluk e hele, “Imem moma lange Paulus.” Pe amo tuluk e hele, “Imem moma lange Apolos.” Nenge teke apoi ke pomam a pomanga hana nga ich kura.   
\p
\v 5 \x + \xo 3:5 \xt Ume 18:4, 11, 27-28\x*Iok, Apolos mai i non tei pe Paulus mai i non tei? Imem nai imem hekulkulonga mur mana, pe letemo manmanna ngana lohot nga ume nenge NeHalang tunge at nge imem elle pe elle ke mo umeia.  
\v 6 Iau pomanga non nenge tutue ngaunga tutuna nga ume pe Apolos nanasia iau ke tungtunge ech nga ngaunga tutuna nemur. Pe nem pomanga e haliu hote helenga urana toto ngana lange imo pe Apolos nanasia iau ke hekerkerengia letemo manmanna ngana. Pe NeHalang itoro poia ke pupuo ke hakaka.  
\v 7 Ke pomalam non nenge tue ngaunga tutuna pe non nenge tungtunge ech nga ngaunga tutuna nemur iri nai pingaria song ero. NeHalang i toro mana pingana song iange I poia ngaunga tutuna nem ke haka pe nganangana.  
\v 8 \x + \xo 3:8 \xt Mat 16:27; Epe 2:20-22\x*Iange non nenge tue ngaunga tutuna pe non nenge tungtunge ech nga ngaunga tutuna nemur, ute pele nge altoto nge iri nai ero. Pe nga hoena iri nai lape te mene ururia ke purpure ume nenge iri elle pe elle te popoia.  
\v 9 Iange imem nai moume luluch mana nga NeHalang ana ume. Pe imo a pomanga NeHalang ana ume pe a pomanga NeHalang nena pele pule.   
\s1 Non Nenge Letena Matana Toto Nga Pele Hemes Ngana  
\p
\v 10 Oe, imo a pomanga NeHalang nena pele. Ke NeHalang letena ia iau ke e poia ana ume. Pe ume nem pomalaka nga e lung heke pele huna pe e hemes heke ana isong. Pe mele e pule lape mene une lek ume nga pele nem ke hemes heke pola sana tuana mur pe pal heke ana elele mur. Ke hana nenge te lele hekeke pele nem leteria matana ke nek nga reria ume nenge te popoia nga pele nenge e talune nem.  
\v 11 \x + \xo 3:11 \xt Isa 28:16; 1Pi 2:4-6\x*Iange NeHalang talue Iesus Kristus ke pele nem ana isong ia. Pe mele pele purpur ero toto nge hetaua.  
\v 12 Ke nga etue nenge mele hel te hemes heke pele nem, lape te umeia nga ure chalemlem ngana nenge koikoi ke pomanga lauta. Pe hel lape te umeia nga ure nenge chalemlem pe sinaha, pe hel lape te umeia nga ure nemur nenge ururia haka toto. Pe iri hel lape te ume heke pele nem nga ae makuk leilei ngana. Pe hel te umeia nga memeta kina pe hel lape te umeia nga pou.  
\v 13 \x + \xo 3:13 \xt 1Ko 4:5\x*Pe mele elle pe elle nena ume lape lohot nga mallaha nga NeHalang nena haliunga ana etue, nge ume nem urana ma poreke. Iange etue nem lape lohot ke pomanga oan ke totoia mele elle pe elle ume ngana.  
\v 14 Pe mele nenge hemes heke nena pele nga pele huna nem pe na pele ngaulala ero, i lape mene uruna.  
\v 15 Pe mele nenge hemes heke nena pele pe ngaulala sio, i lape eleis maul ngana pe lape poi ke pomanga non nenge tetak lala hote nga oan.   
\s1 Imo NeHalang Nena Pele  
\p
\v 16 \x + \xo 3:16 \xt 1Ko 6:19; 2Ko 6:16\x*Imo lape a eteia ero nge NeHalang hele ke teke, “Iau lek pele laka imo pe lek Opepengpeng tu teu nge imo.”  
\v 17 Nenge teke mele heporeke NeHalang nena pele, NeHalang lape heporeke mele nem; iange i sipona tal hote ke nena ia. Ke NeHalang na pele nem, ngana laka imo.   
\p
\v 18 A channanga mule imo ero. Nenge teke amo e nge imo teke i toto nga hana nga ich mataria ke teke letena matana toto, urana nge tal sue i ke pomanga hauaua e nga mataria. Pomalam, lape lohot ke letena matana toto ol.  
\v 19 \x + \xo 3:19 \xt Job 5:13\x*Iange lete matana urana ngana nenga ich nei, pomalaka nga hauaua ana poinga nga NeHalang matana. Iange NeHalang na helenga hele ke teke, “Hana hel te teke te hesingo ia mele hel nga leteria matana ngana mur. Ke pomalam NeHalang helekleke ele iri pe hesingo mule iri nga leteria matana ngana nemur.”  
\v 20 \x + \xo 3:20 \xt Psa 94:11\x*NeHalang nena helenga e pule hele ke teke, “Non Soke eteia ke hana nga ich leteria matana urana ngana nganangana ero.”  
\v 21 Ke pomalam a palut leke none ero ol. Ure lochloch ngana lemo ia ke te halaua imo.  
\v 22 Ne Paulus pe ne Apolos pe ne Petrus pe ich pe maulinga, pe metenga pe ure nemur nenge tetu heueu nei, pe ure nemur nenge lape te lohot nga hoena; ure lochloch ngana nemur lemoia ke te halaua imo.  
\v 23 Imo, Kristus nena imo pe NeHalang nena Kristus.   
\c 4  
\s1 Kristus Nena Hekulkulonga Mur Nenge Te Umume Nge I  
\p
\v 1 Ke imo a naue imem ke pomanga Kristus nena hana mur nenge mo umume nge I. Pe NeHalang tunge emem ume nenge mo haliu hotote nena helenga manmanna ngana nenge talkomkome.  
\v 2 \x + \xo 4:2 \xt Luk 12:42\x*Pe ute e nge ta naue nge hekuleileinga ana non popoia, ngana laka nenge poia ana ume ke lohot ke manmanna.  
\v 3 Nenge teke imo ma mele hel nga ich te amnei teu at nga lek poinga mur, iau e teke ute pele ero. Iau sipok e amnei teu at nga lek poinga mur nenge e popoia ero.  
\v 4 Iau e amnei at nge iau sipok pe e eteia ke e poia poinga poreke ngana e ero. Pe nem poia iau ke iau non nge pengpeng ero, iange NeHalang i sipona lape amnei teu at nga lek poinga mur.  
\v 5 \x + \xo 4:5 \xt 1Ko 3:8\x*Ke pomalam a amnei teu langa mele hel reria poinga ero iange ana etue atat kura. Ume nem tu ke kulele etue nenge Non Soke atia. Nga etue nem Non Soke lape hemallaha hote ure talkomkome ngana mur ke te lohot nga mallaha. Pe lape hemallaha hote hehei pe hana leteria tuanin ngana luria. Ke het pe heto heke iri elle pe elle.   
\s1 Korin Mur Te Heto Heke Mule Iri  
\p
\v 6 \x + \xo 4:6 \xt Rom 12:3\x*Titik mur pe liliuk nga lek helenga nemur e poia helenga opene ia imem nai Apolos ke e halaua imo. Pomalam lape a mene NeHalang nena helenga nei luna nenge hele ke teke, “A nanas mene hasinga tang ngana pe ala hali ero.” Pomalam, lape a poia none ke ele aka nge none ero.  
\v 7 \x + \xo 4:7 \xt Rom 12:6\x*Itei toto nenge tal heke imo ke imo papalauna nge iri hel? NeHalang laka tunge lemo urelu lochloch. Ke ure nemur a mene nge NeHalang ke pomanga tunginga pe pomerei otal haka iong ia? Iong ma opoi hote ure nemur mam?   
\p
\v 8 Eh, imo a teke ure nemur nenge mutemo tautaua mataria purpur pe NeHalang tung lochloche tunginga mur nga Opepengpeng ke te muta toto nge imo lo, ae? Imem mo lohot ke imem naungaala ana hana mur ero kura pe imo a teke a lohot ke imo naungaala ana hana mur lo. Teke pomam iok, imem mo teke mo lohot ke imem naungaala ana hana mur pule ke ita ul ta nauele hehei pe hana.  
\v 9 Nga enau ngak, NeHalang hesalang toto ia imem hekulkulonga mur pe talue imem langa hoena toto. Pe mopoi ke malaka nge hana nenge te haliu hote iri lo ke te teke te hunune iri. Pe nakuna pomanga imem hana nenge lape te hune imem nga hehei pe hana pe angkelo mur lochloch mataria.  
\v 10 Imem letemem manmanna nge Kristus pe te teke emem hauaua pe kikimem ero pe te heto heke imem ero. Pe imo Kristus nena hana mur imo pe letemo matana ngana urana toto pe kikimo toto pe te heto hekeke imo.  
\v 11 \x + \xo 4:11 \xt 2Ko 11:23-27\x*Nge niknike ke at heueu nei emem ngaunga alpapa tautaua imem ke mo mete emem manmana, pe mo mete unune ech. Pe pule mo heron menmene hengeron chachulu ngana mur pe tepoi sochia imem ke pomanga kaone pe mola pe moat pulut mana pe motu hita nga kileng elle ero.  
\v 12 \x + \xo 4:12 \xt Mat 5:44; 2Te 3:8\x*Pe mo ume ke kikimem toto nga perimem ke mo ngau. Hehei pe hana te hele porekreke imem pe mo onteia NeHalang ke poi ke nek lala nge iri. Tepoi porekreke imem pe mo takis mene ana melmelenga.  
\v 13 Pe nga etue nenge hehei pe hana te hele poreke tote imem, mo tuacholia nga helenga nge urana lange iri. Nge nike ke at heueu nei hehei pe hana te naue imem ke pomanga alolap pe sausaunga nenga ich lochloch.   
\p
\v 14 Pe ure nemur nenge ehas sue iri nei, ehas sue ke e hemeia imo ia ero. Iange imo apoi ke pomanga tutuk mur toto, ke pomalam e teke e hetore imo.  
\v 15 \x + \xo 4:15 \xt Kal 4:19\x*Imo amo hetoronga halang nge te hetottore imo nge Kristus, pe tememo halang ero. Tememo iau toro mana iange a lohot ke tutuk mur imo nga Iesus Kristus nena Helenga Urana Toto Ngana nenge e haliu hote lala nge imo.  
\v 16 \x + \xo 4:16 \xt Pil 3:17\x*Pomalam e teke a nanas tau tote lek poinga mur.  
\v 17 \x + \xo 4:17 \xt Ume 19:22\x*Pe e kulosia Timoti ke lange imo iange huna nga nem mana. Timoti poi ke manga tukia toto pe mutek tau tote i iange rahite Non Soke nena ume ke kerkereng. Pe i lape helete metene mule imo nga kue mur nenge e nanasia Iesus Kristus, nga nenge e hetottore lala nge iri mata mur nga kileng lochloch.   
\p
\v 18 Pe mele hel nge imo te iech pe te palut lekleke iri iange te teke ma lape eat mule nge imo ero ol.  
\v 19 Pe iau, nga Non Soke lemene ngana, lape eat ke enau toto mule imo ke ueiuei mana. Pe lape enau nga hana nemur reria kerkerenga nenge te palut lekleke iri ia.  
\v 20 \x + \xo 4:20 \xt 1Ko 2:4\x*Iange NeHalang nena naualanga pe nekinga i helenga mana ero, i ure nenge hehei pe hana te henonou hote NeHalang kikina ngana nga reria ume mur.  
\v 21 Imo mutemo taua poinga tei? A teke e mene amo put at ke e hepengia imo? Eh, a teke e atia letek urana ngana ke letek porekeia imo?   
\c 5  
\s1 Alope Hote Mele Nenge Salau Hali  
\p
\v 1 \x + \xo 5:1 \xt Lev 18:7-8; Deu 22:30\x*Iok, mele hel te hele at nge iau ke te teke amo hel nge imo te salaulau. Te teke none ma luluch mule nge temene nehei mokona. Pe hana nenge te eteia NeHalang ero te teke poinga nenge pomam poreke toto.  
\v 2 Ol pe imo mam a palut hakaka ia utar? A hile sue poinga nenge a heto hekeke imo pe letemo ia lemo poinga poreke ngana ol. Pe mele nenge poia poinga poreke ngana nem, urana nge a lope hote ke koko teu luluch mule nge imo ero ol.  
\v 3 \x + \xo 5:3 \xt Kol 2:5\x*Iau etu luluch nge imo ero pe opek tu luluch nge imo lo. Pe e amneia ke pomalaka nga etu luluch toto nge imo heueu nei pe e amnei urume non nem nena poinga poreke ngana nem ke ulolo.  
\v 4 Pe e teke a heukirau nga Non Soke Iesus ene ke a heleia poinga nenge lohot nei pe iau opek lape tu luluch nge imo pule. Pe nga Non Soke Iesus nena kerkerenga nenge tu luluch nge ita,  
\v 5 \x + \xo 5:5 \xt 1Ti 1:20\x*ta tunge non nem lange Satan ke heporeke singina. Ke pomalam lape Non Soke mene mule opene nga nena haliunga ana etue.   
\s1 A Hile Hote Mele Nenge Popoi Poinga Poreke Ngana  
\p
\v 6 \x + \xo 5:6 \xt Kal 5:9\x*Poinga nenge a heto hekeke imo sipomo emo, poreke. A eteia helenga nei ke ulolo nenge hele ke teke, “Is unne sune mana poia beret itach ngana ke huna haka.”  
\v 7 \x + \xo 5:7 \xt Isa 53:7; 1Pi 1:19\x*Pe a saua is nem ol iange nike ngana lo, pomalam lape a pomanga beret heueu ngana nenge ana is ero. Iau e eteia ke imo apoi ke pomam iange Kristus, tepoi tunginga ia I ke ulolo ke pomanga sipsip nenge tapoi tunginga ia nga ara ngaunga matana nenga Ingatoto ana etue.  
\v 8 \x + \xo 5:8 \xt Deu 16:3\x*Ke pomalam ta saua beret nenge ana is nike ngana pe ta mene beret heueu ngana nenge ana is ero ke ta ngaua nga ngaunga matana nem. Iange beret nenge ana is nike ngana heilangia poinga poreke ngana. Pe beret heueu ngana nem nenge ana is ero heilangia poinga urana ngana pe helenga manmanna toto ngana.   
\p
\v 9 Iau e hassia alalaha e lange imo ke ulolo pe e hele lange imo ke e teke a koko luluch nge hana nenge te salaulau ero.  
\v 10 Iri te salaulau pe saria chumchumchum pe te kemkeme pe te heto hekeke aetapuna mur. Iau e teke a ua toto aria ero iange nenge teke a ua toto aria iok, a ua hot toto nga ich nei sapele.  
\v 11 \x + \xo 5:11 \xt 2Te 3:6; Tit 3:10\x*Lek helenga nemur luria mai koi: Hana nenge te teke leteria manmanna nge Iesus pe te popoia poinga poreke ngana mur kura, e teke a koko luluch nge iri ero. Nenge te salaulau, pe saria chumchumchum, pe te heto hekeke aetapuna, pe te hele porekreke mele hel, pe te inin ke aria hauaua, pe te kemkeme. E teke a koko luluch nge hana nenge pomai ero pe a ngau luluch nge iri ero pule.   
\p
\v 12-13 \x + \xo 5:12-13 \xt Deu 13:5; 17:7\x*Pe iri nenge leteria manmanna nge Kristus ero, iau lek ume nge e amnei teu langa reria poinga mur ero. Iange NeHalang i sipona lape amnei teu langa reria poinga mur. Pe iri nenge leteria manmanna nge Kristus, imo amo ume nge a amnei teu langa reria poinga mur. Iange NeHalang nena helenga hele ke teke, “None nenge tu luluch nge imo pe popoi poinga poreke ngana, a hile hote i ke lasus toto.”   
\c 6  
\s1 A Hepengia Ure Meena Ngana Nenge Lohotot Nge Imo Kenek  
\p
\v 1 Iok, nenge teke amoe nge imo letena inin taua neingana e, urana nge mene i lange NeHalang nena hana mur ke te amnei teu langa ure meena ngana nem. Pe pomerei nenge laia nge hana kelkel ngana mur nenge te eteia NeHalang ero ke te amnei teu la ia?  
\v 2 \x + \xo 6:2 \xt Hem 20:4\x*A eteia ero kai? Imo NeHalang nena hana mur nge lape a amnei teu langa hehei pe hana nga kileng lochloch ngana nga ich reria poinga mur. Pe nenge teke nakumo nge a poia ume palaungana nem nenge lape lohot kura, pomere nge nakumo ero nge a hepengia ure kinkino ngana nemur nenge lohotot nga tunangamo heueu nei?  
\v 3 Pe a eteia lokai? Ita lape ta amnei teu langa angkelo mur reria poinga mur pule. Ke pomalam nakura nge ta amnei teu langa poinga nemur nga ich pule.  
\v 4 Pe nenge teke poinga e lohot, lape a laia nge mele nenge rahite ume unne nga mata nenge NeHalang ero ke hepengia?  
\v 5 Ia pomerei, amoe nge imo letena matana nge hepengia poinga nenge lohot nge hana nai nem ero? E poia helenga nei ke e teke e hemeia imo,  
\v 6 iange amo e nge imo mene neingana kela hana nenge leteria manmanna nge NeHalang ero te hepengia reria hunhelinga.   
\p
\v 7 Pe e hele pengpeng lange imo; Imo a hunel mulmule nge imo iange poinga nenge a nanasia Kristus a altaua ke ulolo. Iau e teke apoi ke pomai koi: Nenge teke te poi poreke imo ma te kemeia lem ure, a chumele mene.  
\v 8 Pe ero. Imo titimo hel. Pe apoi poreke helel pe a keme helel nge imo kura.   
\p
\v 9 \x + \xo 6:9 \xt Kal 5:19-21; Epe 5:5; Hem 22:15\x*Pe lape e hele pengpeng lange imo ke pomai; Mele hel nenge te popoi poinga poreke ngana lape teteu langa NeHalang nena naualanga pe nekinga ero toto. Anau ala amo ke nek iange lape mele hel te channanga ia imo. Salaunga kina mur pe iri nenge te heto hekeke aetapuna mur pe nenge te heporekreke leinga pe hana nenge te salaulau ke mange hehei pe hana nenge te heporeke mulmule hana mur,  
\v 10 pe iri nenge te kemkeme pe nenge te teke iri toro manaia ure mur, pe nenge tein halali pe iri nenge te ngailelele mele hel pe nenge te ua tototo ia mele hel reria ure mur; iri lochloch ngana nenge te popoi ke pomai lape teteu langa NeHalang nena naualanga pe nekinga ero toto.  
\v 11 \x + \xo 6:11 \xt Tit 3:3-7\x*Pe amo hel nge imo, nge nike a popoi ke pomam pe heueu nei ero ol. NeHalang Opene helemlem tote imo lo pe hesilei hote imo ke nena hana mur toto ia imo. Pe a lohot ke a pengpeng toto nga matana lo. Poi ke pomam lange imo iange Non Soke Iesus Kristus mete ke hemas mule imo.   
\s1 A Heto Heke NeHalang Nga Singimo Pule  
\p
\v 12 \x + \xo 6:12 \xt 1Ko 10:23\x*Amo hel nge imo te teke, “Ure lochloch ngana, ta poia nga lemere ngara. Teheo ele ero.” Pe e hele lange imo, ure hel te halaua ita ero. Ke lemek ero nge sak iuch ia ute pele nenge tak tele iau ke e nanas menmene.  
\v 13 \x + \xo 6:13 \xt 1Te 4:3-5\x*Amo hel te hele pule ke te teke, “Ngaunga i sara ana ia ke sara menmene ngaunga.” Pe e hele lange imo, NeHalang lape poia ure nai nem ke tehet. Ke pomalam a nauele singimo ke nek pe a hesalangia ero iange singimo i salaunga ana ure ia ero. Singimo i Non Soke nena ure ia ke a heto heke Non Soke nga singimo.  
\v 14 \x + \xo 6:14 \xt Rom 8:11; 1Ko 15:20; 2Ko 4:14\x*NeHalang hemaul heke mule Tuna nga metenga nga nena kerkerenga pe lape hemaul heke mule ita pule.  
\v 15 \x + \xo 6:15 \xt Epe 5:30\x*Imo a eteia nei ero kai? Singimo mur elle mana luluch nga Kristus singina. Pe nenge teke e mene Kristus singina unne pe e heluluch tele nga hei salaunga kina e singina, nem nakuna poreke toto.  
\v 16 \x + \xo 6:16 \xt Mat 19:5\x*Mele nenge ma luluch nge hei salaunga kina e singina elle mana luluch nga hei nem singina. Iange helenga nenge ma sio nga NeHalang nena alalaha hele ke teke, “Non nem pe hei nem singiria lape lohot ke elle mana.”  
\v 17 \x + \xo 6:17 \xt Ioa 17:21-23; Rom 8:9-11\x*Pe mele nenge tal teu luluche i langa Non Soke Opene, lape lohot ke elle mana luluch nga Non Soke Opene.   
\p
\v 18 Ke pomalam ahul rumemo ia salaunga ana poinga pe a hile tote. Iange poinga poreke ngana hel nenge hehei pe hana te popoia tu mana nga singiria nge hot. Pe iri nenge te salaulau te heporeke tote singiria.  
\v 19 Imo a eteia ke singimo nemur imo sipomo lemo ia ero. Opepengpeng nenge NeHalang tunge lange imo pe tuteu nge imo ke ulolo, nena pele laka singimo nemur. Ke singimo i NeHalang nena ure ia.  
\v 20 \x + \xo 6:20 \xt 1Ko 7:23; 1Pi 1:18-19\x*NeHalang mene mule imo nga uru nge palaungana toto ke pomalam a heto heke I nga ure lochloch ngana nenge a poia nga singimo.   
\c 7  
\s1 Leinga Ana Poinga  
\p
\v 1 Iok, e teke e hele teu langa ure mur nenge a hasia ana alalaha ke at nge iau: Urana nge none ma luluch nge hei e ero.  
\v 2 Pe salaunga ana poinga mur te lohot ke elela toto lo, ke pomalam urana nge hana lochloch elle pe elle mene i sipona nehei e pe hehei lochloch elle pe elle mene i sipona ene e.  
\v 3 Pe a lohot ke imo elle mana nga poinga nenga leinga. Iong non nem o tung tote iong lala nge lem hei pe iong hei nem o tung tote iong lala nge em.  
\v 4 Iong hei nem o huele singim nge em ero iange singim i em nena ure ia, pe iong non nem o huele singim nge lem hei ero iange singim i lem hei nena ure ia.  
\v 5 A lei hel pe aheo ele imo nga poinga nenge ama luluch ero. Pe nenge teke a ngata hel ke ama luluch ero, iok a tunge amo etue unne nem ke a hetalaulau pe nga hoena ama luluch mule. Iange nenge teke a nauele singimo lemene ngana ke nek ero non poreke ngana lape helosio ia imo nga poinga poreke ngana.  
\v 6 E heleia helenga nei pe i Non Soke na hotonga ia ero koi. E hele hot mene ramak mana.  
\v 7 Iau lemek ke e teke hehei pe hana lochloch tepoi ke mange iau. Pe ero iange NeHalang tunge tunginga mur nge altototo lange hehei pe hana lochloch. Mele nena pomai pe mele nena pomau.   
\p
\v 8 Iok, e teke e hele ke pomai lange hehei pe hana nenge telei ero pe pakar mur: Urana nge telei ero ke pomange iau.  
\v 9 \x + \xo 7:9 \xt 1Ti 5:14\x*Pe nenge teke te nauele singiria lemene ngana ero, urana nge telei. Iange lape salaunga ana poinga kik heke iri pe tepoi rara pulut mana lange hehei hel pe hana hel nenge te leia iri ero.   
\p
\v 10 \x + \xo 7:10 \xt Mat 5:32\x*Iok, e teke e tunge hotonga nei lange hehei pe hana nenge telei ke ulolo. (Pe hotonga nei iau lek hotonga ia ero, Non Soke nena hotonga ia.) Heie ua ene ana ero toto.  
\v 11 Pe nenge teke ua ene ana, tu mana ke pomam lola pe lei mule ero ol. Teke merei pe la ke tu luluch mule nge ene. Pe ene iong otak hoa amo leinga ero.   
\p
\v 12 Pe e teke e hele ke pomai lange iri lochloch ngana hel pule nenge telei: (Nei Non Soke nena helenga ia ero koi, iau sipok lek helenga.) Nenge teke NeHalang nena none nehei, letena manmanna nge Kristus ero pe hei neu lemene ke teke tu luluch nge i kura, iong NeHalang nena non nem o hile i ero.  
\v 13 Pe nenge teke heie ene, letena manmanna nge Kristus ero pe non neu lemene ke teke tu luluch nge i kura, iong hei nem o hile i ero.  
\v 14 Iange hei nenge letena manmanna lape o poia ene nenge letena manmanna ero ke lohot ke i non pengpeng. Pe non nenge letena manmanna lape o poia nehei nenge letena manmanna ero ke lohot ke i hei nge pengpeng. Pe nenge teke ero, lape tuturia mur te eteia poinga nenge te heto hekeke NeHalang ero. Pe heueu nei tuturia mur tetu ke te lemlem nga NeHalang matana kura.   
\p
\v 15 \x + \xo 7:15 \xt Rom 14:19\x*Nenge teke none ma heie nenge letena manmanna ero ua nehei ma ene ana, poia nga lemene ngana. Iong e nenge letem manmanna pe poinga nei lohot nge iong, letem meena ia ero. Otu ke opoi tetele, iange NeHalang iua ita ke ta nanasia poinga nenge tatu ke tanek.  
\v 16 \x + \xo 7:16 \xt 1Pi 3:1\x*E hele ke mai iange iong hei nem o eteia ero, lape o poia em ke letena manmanna ma ero. Pe iong non nem o eteia ero, lape o poia lem hei ke letena manmanna ma ero.   
\s1 Tatu Mana Nga Tatu Ngara Nenge NeHalang Tunge Nge Ita  
\p
\v 17 Hotonga nei e helele ia lange iri mata mur lochloch pe lape e heleia lange imo pule. Imo elle pe elle NeHalang iua imo nga atu ngamo nenge i sipona tunge lange imo, pe a nanas mene atu ngamo nem ke pomalalom.  
\v 18 Nenge teke NeHalang iua none nge te riria singina lo, non nem mai hit mule singinga ke rorol mule ero ol. Pe nenge teke NeHalang iua none nge te riria singina ero kura, non nem la ke terir mule singina ero ol.  
\v 19 \x + \xo 7:19 \xt Rom 2:25; Kal 5:6; 6:15\x*Iange poinga nenge ta ririr us pe nenge ta ririr us ero, i ute pele nge palaungana ero. Ure nenge palaungana toto ngana laka; poinga nenge ta nanasia NeHalang nena hotonga mur.  
\v 20 Ke imo elle pe elle atu ngamo nenge a nananas ia pe NeHalang iua imo, a nanas tau mene ke pomalalom.  
\v 21 Imo nenge aume manmana nge hana hel pe NeHalang iua imo, letemo meena ia ero. Pe nenge teke a hottaua kue nge mene hote imo nga ume nem pe atu mana ol, iok ananas mene kue nem.  
\v 22 \x + \xo 7:22 \xt Plm 16; 1Pi 2:16\x*Iange mele nenge ume manmana nge hana hel pe NeHalang iua i ke at luluch nge Kristus, lohot ke Kritus nena non nenge mene mule. Pomalam mana nge mele nenge ume nge hana hel ero. Nga etue nenge NeHalang iua i ke at luluch nge Kristus, mele nem lohot sapele ke Kristus nena non nenge umume nge I.  
\v 23 NeHalang mene mule imo nga uru nge palaungana toto. Ke pomalam a longo taua hana hel ke aume mule nge iri ero ol.  
\v 24 Titik mur pe liliuk mur, atu luluch mana nge NeHalang pe a nanas mene atu ngamo nenge iua imo ia ke pomalam mana.   
\s1 Helenga Nenga Hehei Pe Hana Nenge Telei Ero  
\p
\v 25 Iok, imo ahas at nge iau pe ara heke hehei pe hana nenge telei ero aria helenga. Non Soke nena helenga unne langa nem ero pe lape e hele hote letek tuanin ngana mur lange imo. Pe lape letemo manmanna nga lek helenga iange NeHalang letena ia iau ke ulolo.  
\v 26 Heueu nei ure meena ngana mur halang te lohotot. Ke pomalam urana nge imo hehei pe hana nenge alei ero atu ke pomalam mana ol.  
\v 27 Imo nenge alei lo alei hel lola, pe imo nenge alei ero kura alei ero ol.  
\v 28 Pe nenge teke o tango lem hei ke olei, o poia poinga poreke ngana e nga nem ero la. Pe nenge teke hei malolong e lei, i poia poinga poreke ngana e ero pule. Iau e teke epoi ele imo nga ure meena ngana mur nenge lohot ke kokoes manmana nge hehei pe hana nenge te lechlei.   
\p
\v 29 Titik mur ure nenge e teke e heleia ngana koi nei; Etue hetala ngana heroi toto lo. Ke pomalam nga etue unne nenge tu nei ol, imo nenge alei letemo langa poinga nenga leinga ero. Letemo tu mana ke pomanga iri nenge telei ero.  
\v 30 Ke pomalam mana nge iri nenge te tangtang pe iri nenge te iechech pe iri nenge te olol ure. Iri nenge te tangtang leteria poi ke mange iri nenge te tang ero pe iri nenge te iechech leteria poi ke mange iri nenge te iech ero pe iri nenge te olol ure, leteria poi ke mange iri nenge reria ure ero.  
\v 31 \x + \xo 7:31 \xt 1Io 2:17\x*Pe iri nenge te popoia aria ume nga ure nemur nga ich nei leteria poi ke mange hana nenge muteria taua ure mur nga ich ero. Iange ta eteia ke ich nei lala nga het nganngana lo.   
\p
\v 32 Iau e teke letemo una rara nga ute hel ero. None nenge lei ero letena tu mana nga Non Soke ana ume. Pe letena una ngana nga nenge teke poia Non Soke letena ke iech.  
\v 33 Pe non nenge lei letena unaia ure nemur nga ich nei, iange teke poia nehei letena ke iech.  
\v 34 Ke pomalam ure nai te taktele helia i. Pe hei nenge lei ero pe hei malolong nenge lei ero toto, leteria una nga poinga nenge te tung tote singiria pe operia lange Non Soke iange te teke te poia Non Soke letena ke iech. Pe hei nenge lei, letena una ia ure nemur nga ich nei iange teke poia ene ke letena iech.   
\p
\v 35 E heleia helenga nei iange e teke e halaua imo. Lemek ero nge etal heke ure meena ngana lange imo. E teke e halaua imo ke a nanasia poinga nge pengpeng pe mutemo taua Non Soke nga ure lochloch.   
\p
\v 36 Pe nenge teke none lemene ke leia hei malolong mera ngana e pe amnei nga letena nge popoia poinga nenge urana ero lange hei neu, iok, la ke iri nai telei hel mana ol. Ute pele nge poreke nga nem ero.  
\v 37 Pe nenge teke none nauele singina lemene ngana mur ke nek pe i sipona letena haka ke teke lei ero, poinga nem urana.  
\v 38 Ke pomalam none nenge leia nehei malolong ngana e poia poinga nge urana. Pe none nenge tu mana pe leia heie ero, poia poinga nenge urana toto.   
\p
\v 39 \x + \xo 7:39 \xt Rom 7:2-3\x*Hei nenge lei urana nge tu luluch mana nge ene ke nek. Pe nenge teke ene mete, ute pele poi ele i nge lei haka mule ero. Pe nenge teke lei haka mule, leia none nenge letena manmanna nge Non Soke.  
\v 40 Nga letek e teke hei nem lape mene iechinga palaungana nga nenge teke tu mana pe lei haka mule ero ol. Pe e eteia ke NeHalang Opene tunge lete matana ngana nei at nge iau.   
\c 8  
\s1 Ngaunga Nenge Te Kalongia Lala Nge Aetapuna Mur  
\p
\v 1 \x + \xo 8:1 \xt Ume 15:29\x*Iok, nga lemo alalaha a onteia iau nga ngaunga nenge te kalongia lala nge aetapuna mur. Ita lochloch ta eteia ure nei lo. Pe letera matana ngana mur poia ita ke tatal heke totote ita nge mele hel.  
\v 2 \x + \xo 8:2 \xt Kal 6:3\x*Iri nenge te teke te etei toto lape te eteia ute pele ero.  
\v 3 Pe mele nenge mutena tau tote NeHalang lape mene lete matana ngana nge NeHalang.   
\p
\v 4 \x + \xo 8:4 \xt Deu 4:39; 6:4; Kal 4:8\x*Iok, nga poinga nenge te ngaua ngaunga nenge te kalongia lala nge aetapuna mur: Ita lochloch ta eteia ke NeHalang elle mana pe itoro mana tu ke maulul pe aetapuna pele tu ke maulul nga ich nei ero toto.  
\v 5 Hana halang te hetue ure hel nga tapa pe nga ich ke te teke non soke pe nehalang ia iri. Pe ure nemur iri Non Soke pe iri NeHalang ero toto.  
\v 6 \x + \xo 8:6 \xt Epe 4:5, 6\x*Ita ara Soke NeHalang elle mana, ngana laka Temere NeHalang itoro. Non elle mana nenge ala hote ure lochloch pe nena hana mur toto ita. Pe ara Non Soke laka Iesus Kristus i toro mana. NeHalang ala hote ure lochloch iange huna nge I mana pe ta mene maulinga ke koko nge I.   
\p
\v 7 Pe hulua halang te eteia nei ero. Iange te nanas tau tote aetapuna mur pe leteria mallaha kenek ero nga etue nenge te ngaua huros nenge te kalongia lala nge aetapuna mur. Pe te amneia ke te poia poinga poreke ngana.  
\v 8 Pe ngaunga nenge ta ngaua poia ita ke tala rochroi nge NeHalang ero. Pe pule ta ngaua pe poia ita ke ta urana nga NeHalang matana ero pe nenge teke ta ngaua ero poia ita ke ta poreke nga NeHalang matana ero.   
\p
\v 9 \x + \xo 8:9 \xt Rom 14:13-15; Kal 5:13\x*Pe a nauala ke nek iange lape lemo poinga nenge angau pulut mene ngaunga nemur, helosio ia iri nenge leteria manmanna ngana kino mana ke te losio teu mule nga poinga poreke ngana.  
\v 10 Nenge teke mele nenge letena manmanna ngana kino mana, naue iong nge o ngaungau nga hatanga nenge aetapuna mur, lape mele nem letena haka ke ngaua huros nenge te kalongia lange aetapuna mur pule.  
\v 11-12 \x + \xo 8:11-12 \xt Rom 14:15, 20\x*Ke letem matana ngana nem heporeke Iesus nena none nenge letena manmanna ngana kino mana. Iange iong opoia i ke amnei teu ke nek nga utar nenge poreke pe utar nenge urana ero ol. Pe mele nem Kristus mete ke mene mule i ke ulolo. Ke poinga nenge o poia poinga poreke ngana lange tim e ke pomam, o poia poinga poreke ngana lange Kristus ke ulolo.  
\v 13 \x + \xo 8:13 \xt Rom 14:21\x*Ke nenge teke e ngaua ngaunga e pe e heporeke Non Soke nena none ke losio teu mule nga poinga poreke ngana, lape e ngau mule huros ero ol. Pomalam lape e poia tik e ke losio mule ero.   
\c 9  
\s1 Hekulkulonga Paulus Iech Nge Mene Uruna Ero Nga Nena Ume  
\p
\v 1 \x + \xo 9:1 \xt Ume 22:17-18; 26:16; 1Ko 15:8-9\x*Iau Non Soke nena hekulkulonga, pe ute pele nge poiele iau nge e umeia nena ume ero. E naue ara Non Soke Iesus nga matak ke ulolo? Pe lek ume nei laka nenge poia imo ke a lohot ke nena hana mur imo nem.  
\v 2 \x + \xo 9:2 \xt 2Ko 3:2-3\x*Mele hel te teke iau hekulkulonga e ero pe imo a eteia ke iau hekulkulonga e, iange lek ume nganangana lohot pe tal apena pe penna nge imo ke ulolo.   
\p
\v 3 Nenge teke hana tetue iau nga helenga lape e hele ala ak ke mai koi,  
\v 4 \x + \xo 9:4 \xt Luk 10:8\x*Pomerei nge imem nai Parnapas nenge moume ke mo halaua imo? NeHalang hekerkereng ia imem ke mo poia ume nei, pe pomerei nenge a nau at nge imem nga ngaunga pe ech unne ero?  
\v 5 Non Soke titina mur pe hekulkulonga mur pe Petrus te mene hehei nenge leteria manmanna ke te leia iri. Pe pomerei nge imem mai? Imem, toinge mo mene lemem hehei mur ke tei luluch nge imem nga ume nei iange NeHalang hekerkereng ia imem ke mange iri pule.  
\v 6 Eh, imo letemo ma ke merei? A teke iau pe Parnapas lape mo tango rara ume ke moume ke mo halaua imem nga motu ngamem?   
\p
\v 7 Palinga hel ana hana mur te olol iri siporia aria ngaunga ero. Amo tei nenge tue ume e pe ngaua ngaunga e nga ume nem ero? Mele nenge nauele kolok mur lape pip hote kolok heheina siuria eina pe inia pule.  
\v 8 Helenga nei lohot nga ita non letera matana ngana mana ero. Hotonga heleia ke elle mana ke pomai.  
\v 9 \x + \xo 9:9 \xt Deu 25:4; 1Ti 5:18\x*Ke Hotonga nenge Moses hele ke teke; “Nga etue nenge kolok i hakaka nga uit nganangana ke poi hotote paena mur, atom ele hanna ero.” Pomerei nenge NeHalang poia helenga nei, letena ia kau kolok neu mau? \fig Kolok i hakaka nga uit nganangana|alt="Oxen threshing grain" src="HK00096B.TIF" size="col" loc="1Co 9:9" copy="Horace Knowles © The British & Foreign Bible Society, 1954, 1967, 1972." ref="9:9" \fig*  
\v 10 \x + \xo 9:10 \xt 2Ti 2:6\x*NeHalang letena ia ita ke ngana laka nenge poia helenga nem. Ke mele nenge tutua pe nenge lululu, nga leteria nge teu te eteia ke lape te mene ngaunga nga reria ume nenge te poia.  
\v 11 \x + \xo 9:11 \xt Rom 15:27\x*Ure nenge palaungana toto ngana koi nei; Imem motue ngaunga tutuna nenga Opepengpeng nga letemo ke haka. Pe singira ana ure nenge a kalongia at nge imem i ure nenge kino mana.  
\v 12 \x + \xo 9:12 \xt Ume 20:34; 2Ko 11:9\x*Mele hel te loloch urelu nge imo ke ulolo pe pomerei nge imem? Lemem kerkerenga palaungana toto nge iri pe heo ngana nge mo loloch urelu nge imo pule ma?  
\p Pe urelu nenge toinge mo lolochia nge imo ngana koi mo mene ero. Iange mo teke hehei pe hana tera hit tote Kristus nena helenga. Ke pomalam mo chumele mene ure meena ngana pe mopoia poinga nem ero.  
\v 13 \x + \xo 9:13 \xt Deu 18:1-3\x*Imo a eteia ke iri nenge te umume nga NeHalang nena tunginga ana pele te menmene aria ngaunga nga NeHalang nena tunginga ana pele. Pe iri nenge te popoi tunginga nga tunginga ana hatanga te mene huros unne nga tunginga nem.  
\v 14 \x + \xo 9:14 \xt Mat 10:10; Kal 6:6\x*Ke pomalam mana Non Soke talue ke teke iri nenge te haliu hotote helenga urana toto ngana, te mene halaunga nga reria ume nem pule.   
\p
\v 15 Non Soke talue helenga ke pomam pe iau e mene halaunga unne e ero toto. Pe heueu nenge ehas ia alalaha nei, e tang haka halaunga nge imo ero. E teke e mete tala mukam iange lemek ero nge mele ua toto ia iechinga nenge tunge iau. E iech toto iange e mene uruk unne nge mele pele ero.  
\v 16 \x + \xo 9:16 \xt Jer 20:9\x*Iau e haliu hotote helenga urana toto ngana pe e heto haka iau ia ero. Iange NeHalang henonou hote iau ke e poia ume nem, pe nenge teke e poia ume nem ero lape NeHalang nau urume iau nga hoena.  
\v 17 Nenge teke e haliu hote helenga urana toto ngana nga iau sipok lemek ngak lape e mene uruk ia. Pe nei NeHalang i sipona henonou hote iau nga ume nei.  
\v 18 Pe lape e mene uruk utar nga ume nei? Uruk toto laka lom nenge; E iech mana nge e haliu hote helenga urana toto ngana lange hehei pe hana pe e long heke uruk ero. Lemek ero nge e mene ute nge hehei pe hana nga ume nenge e haliu hotote helenga urana toto ngana.   
\s1 Paulus Ume Ke Halaua Hehei Pe Hana Lochloch  
\p
\v 19 Iau non pele nena non iau ero pe eume nge mele pele ero pule. Iau sipok e talue iau ke eume nge hulua lochloch. Iange e teke e heole hana halang ke te nanasia Kristus.  
\v 20 \x + \xo 9:20 \xt Ume 21:20-26\x*Nga etue nenge etu luluch nge Iuta mur e nanas taua reria poinga mur iange e teke e heole hana halang nge iri. Iri te nanasia hotonga nenge Moses pe iau ero. Pe e nanas mene iri iange e teke e heolole iri.  
\v 21 Pe nga etue nenge etu luluch nge iri nenge te nanasia hotonga nenge Moses ero, e nanasia reria poinga mur pule iange e teke e heole hana lomonmona ngana mur pule. Iau e nanasia Kristus nena hotonga pe e hile hote NeHalang nena hotonga ero.  
\v 22 \x + \xo 9:22 \xt 2Ko 11:29\x*Pe nge iri nenge leteria manmanna ngana kerkereng ero, etu luluch nge iri pe epoi ke pomange iri pule. Pe eume ke kerkereng toto ke e nanasia reria poinga mur lochloch iange e teke e heole hana halang nge iri.  
\v 23 E poia ure nemur nenge e helele ia nei iange e teke Iesus nena helenga urana toto ngana song ke langa kileng lochlolch. Pomalam iau lape e mene petanga unne pule nga petanga nenge lohot nga helenga urana toto ngana nei.   
\s1 Ta Song Ke Kerkereng Ke Ta Mene Tunginga  
\p
\v 24 Imo a eteia ke songinga ana hana mur nenge te songsong iri halang pe elle mana nge iri lape mene tunginga. Pomalam a song ke kerkereng pule ke a mene tunginga pule.   
\p
\v 25 \x + \xo 9:25 \xt Pil 3:14; 2Ti 2:4-5; 4:7-8\x*Iri nenge te teke te koko teu nga hesalanginga nemur tela ke te mene hengetoro kerkereng ngana. Tepoi ke pomau iange te teke te mene tunginga. Pe tunginga nenge te mene nem lape tu ke etue choro mana pe ita ta teke ta poia ke ta mene tunginga nenge tu ke koko.  
\v 26 Ke pomalam e song ke kerkereng pe e song ke pengpeng mana kela het nga songinga hetala ngana. Pe pule epal ke pomanga non nenge penna chapar rara ero.  
\v 27 \x + \xo 9:27 \xt Rom 8:13; 13:14\x*E palia mautuk pe e hekerkereng ia singik ke e haliu hote helenga urana toto ngana lange hehei pe hana pe e eulo hot tote. Ke pomalam nga hoena lape e mene lek tunginga.   
\c 10  
\s1 A Heto Heke Aetapuna Mur Ero  
\p
\v 1 \x + \xo 10:1 \xt Exo 13:21-22; 14:22-29\x*Titik mur pe liliuk mur, e teke letemo la mule nga ure nenge lohot nge rera tete mur nge nike nenge te nanasia Moses. Iri tei luluch nga ulu pe ulu nem nauele iri ke nek pe te tamo tele nga ruach remenmen ngana ke tela nga ele.  
\v 2 Iri tepoi ke pomalaka nga te mene henuninga nga ulu pe ruach pe te lohot ke Moses nena hana mur ia iri.  
\v 3 \x + \xo 10:3 \xt Exo 16:35\x*Pe iri lochloch te ngaua ngaunga nenge NeHalang nena angkelo tunge lange iri.  
\v 4 \x + \xo 10:4 \xt Exo 17:6; Num 20:11\x*Pe iri lochloch te inia ech nenge NeHalang nena angkelo tunge lange iri nenge lele hot nga um. Pe um nem heilang ia Kristus nge tu luluch nge iri.  
\v 5 \x + \xo 10:5 \xt Num 14:29-30\x*Pe ero. Halang nge iri, NeHalang iech nga reria poinga mur ero. Ke pomalam hemete iri ke koluria masio parai mana nga ich sana lomona.   
\p
\v 6 \x + \xo 10:6 \xt Num 11:4, 34; 1Ko 10:11\x*Pe ure nenge lohot nge iri nem teke heneue ita nenge ta teke ta popoi poinga poreke ngana.  
\v 7 \x + \xo 10:7 \xt Exo 32:6\x*A heto heke aetapuna mur ero. Pe apoi ke pomange hana hel nge iri nemur ero. Iange NeHalang nena helenga nenge tehas sue ke ulolo, hele ke teke, “Hehei pe hana teare sio ke te ngau pe tein pe te lohaka ke tehes rara.”  
\v 8 \x + \xo 10:8 \xt Num 25:1-9\x*Ke hehei pe hana nemur hel te poia poinga nenge te salau rara pe NeHalang hemete iri. Pe nga etue elle mana iri 23,000 te mete lochloch. Ke pomalam a nanasia poinga nenge iri te poia neu ero.  
\v 9 \x + \xo 10:9 \xt Num 21:5-6\x*Pe a ollaka hote Non Soke nga lemo poinga poreke ngana ana tuangachol ero. Iange hel nge iri te poia poinga nem pe ilimo mur tehun lapue iri.  
\v 10 \x + \xo 10:10 \xt Num 16:41-49\x*Pe letemo inin pe a ngungunu ia NeHalang ero iange hehei pe hana nemur, hel nge iri tepoi ke pomam pe angkelo nenge hunun, hun lapue iri.   
\p
\v 11 Ure nemur te lohot nge iri ke heneue ita. Pe masio nga NeHalang nena alalaha nenge tehas sue ke ulolo ke hetore ita lochloch ngana, iange ta tutu nga etue hetala ngana mur lo.   
\p
\v 12 Ke imo nenge letemo tuanin ke a teke ames ke kerkereng nga letemo manmanna ngana lo, a nauala amo ke nek ol, ma lape a losio pule.  
\v 13 Nenge teke ure meena ngana lohot nge imo a eteia ke ure nem lohot tala nge hehei pe hana lo. Pe NeHalang i non nenge hele ke manmanna pe nanas pengpeng ia nena helenga. Pomalam lape poia ure meena ngana nemur ke te heporeke tote imo ero. I lape henonoua iong nga kue nenge halaua iong ke omes ke kerkereng ke o takisia ure meena ngana nem.   
\s1 Ahul Rumemo Ia Aetapuna Mur Pe A Nanasia NeHalang  
\p
\v 14 Ke pomalam titik pe liliuk mur, ahul rumemo ia aetapuna mur.  
\v 15 E hele lange imo iange letemo matana lo ke imo sipomo a amnei teu ke nek toto nga lek helenga.   
\p
\v 16 \x + \xo 10:16 \xt Mat 26:26-28\x*Nga etue nenge ta hele urana pe tain nga eulinga nga ngaunga nenge Non Soke, ta lohot ke ita elle mana nga Kristus eina. Pe nga etue nenge ta ngaua ngaunga nenge ta reke, ta lohot ke ita elle mana nga Kristus mirana.  
\v 17 \x + \xo 10:17 \xt Rom 12:5\x*Ita halang toto pe ngaunga elle mana. Pe ta lohot ke ita elle mana iange ta ngaua ngaunga elle nem mana.   
\p
\v 18 \x + \xo 10:18 \xt Lev 7:6\x*Letemo metene Israel mur. Iri te hetalaulau pe te ngaungaua ngaunga nenge te popoi tunginga ia lala nge NeHalang pule.  
\v 19 \x + \xo 10:19 \xt 1Ko 8:4\x*Iau mai e helele ia utar toto mai? Ngana kai ngaunga nenge te kalongia lala nge aetapuna mur mai? Eh, e helele ia kai aetapuna mur mai?  
\v 20 \x + \xo 10:20 \xt Deu 32:17; Hem 9:20\x*Ure nenge e helele ia ngana koi nei; Utar nenge hana nenge te eteia NeHalang ero te popoi tunginga ia nga reria hatanga, te poia lange NeHalang ero. Te poia la laka nge uneinei mur pe iau lemek ero nge atal teu luluche imo lange uneinei mur.  
\v 21 \x + \xo 10:21 \xt 2Ko 6:15-16\x*Nenge teke ain nga Non Soke ana eulinga lo, ain nga aetapuna mur aria eulinga ero ol. Pe nenge teke a ngau nga hatanga nenge Non Soke lo, a ngau nga hatanga nenge aetapuna mur ero ol.  
\v 22 \x + \xo 10:22 \xt Deu 32:21\x*Ita ta teke ta helete inin ia Non Soke laka nga poinga nenge pomam. Ia kikira toto ke mange i kai?   
\s1 Ta Heto Heke NeHalang Ene Ke Kokoes  
\p
\v 23 \x + \xo 10:23 \xt 1Ko 6:12\x* “Ita nakura nge ta poia ure lochloch.” Nei manmanna pe e hele lange imo, ure lochloch ngana te urana ero. “Ita nakura nge ta poia ure lochloch.” Pe ure lochloch ngana te halaua ita ero.  
\v 24 \x + \xo 10:24 \xt Rom 15:1-2\x*Ke pomalam letemia mele hel ke o halaua iri pule. Letem tu mana nge iong toro ero.   
\p
\v 25 Huros nenge te ololia nga ingala matana o mene pe o ngau pulut mene. Pe letem una ia onteinga nemur nenge pomai ero; “Huros nei at langai pe tepoi utar ana ia?”  
\v 26 \x + \xo 10:26 \xt Psa 24:1\x*Iange NeHalang nena helenga nenge tehas sue ke ulolo, hele ke teke, “Ich pe ure lochloch ngana nenge tetu nga ich NeHalang nena ure mur ia iri.”   
\p
\v 27 Nenge teke mele hel nenge leteria manmanna ero, te iua iong kela o ngau luluch nge iri, o ngau pulut mene utar nenge te tunge lange iong. Pe ngaunga nem at ngana pe ana ume nge merei o ontei rara ia ero.  
\v 28 \x + \xo 10:28 \xt 1Ko 8:7\x*Pe nenge teke mele hele lange imo ke teke, “Ngaunga nem te kalongia lange aetapuna mur lo.” Nga etue nenge o longe ke pomau o ngaua ngaunga nem ero ol. Iange e teke letemia mele nenge hele lala nge iong nem, ke i pule eteia ke ngaua ngaunga nem ero.  
\v 29 Iau e heleia a amnei teu ngamo nga ure nenge urana pe poreke ero. E helele ia kou mele neu amnei teu ngana. Iau nakuk nge e ngau pulut mana pe mele pele poi ele iau nga lemek ngak ero.  
\v 30 \x + \xo 10:30 \xt 1Ti 4:4\x*Nenge teke e hele urana lange NeHalang nga ngaunga nenge e ngaua, pomerei nenge mele pele hele poreke iau nga ngaunga nenge e heto haka NeHalang ia?   
\p
\v 31 \x + \xo 10:31 \xt Kol 3:17\x*Ke imo pule a heto heke NeHalang nga ure lochloch ngana nenge a popoia. Ngaunga nenge a ngaua pe utar nenge a inia, a heto heke NeHalang ia.  
\v 32 \x + \xo 10:32 \xt Rom 14:13\x*Pe atu ke nek mana, ma lape a heporeke Iuta mur pe hana lomonmona mur pe hehei pe hana nga mata nenge NeHalang nga leteria manmanna ngana.  
\v 33 \x + \xo 10:33 \xt 1Ko 9:20-22\x*Apoi ke mange iau ke a halaua hehei pe hana. Iange iau letek ia iau sipok ero. Letek ke e teke e halaua hehei pe hana ke NeHalang mene mule iri.   
\c 11  
\p
\v 1 \x + \xo 11:1 \xt 1Ko 4:16\x*A nanasia lek poinga iange iau e nanasia Kristus nena poinga.   
\s1 Poinga Nenge Ta Hetalaulau Pe Ta Popoia  
\p
\v 2 Iau e iech toto nge imo iange letemo metene iau pe a nanasia ure lochloch nenge e hetoro sue lange imo.  
\v 3 \x + \xo 11:3 \xt Gen 3:16; Epe 5:23\x*Pe e teke a eteia ke hana lochloch aria soke laka Kristus pe hehei mur aria soke laka eria mur pe Kristus ana soke laka NeHalang.  
\v 4 Ke nenge teke none ruchite palpalna pe hetalaulau nem pe haliu hotote NeHalang nena helenga nenge tunge lala nge i, hemeia Kristus nga poinga nem.  
\v 5 Pe hehei nenge te ruchite palpalna pe hetalaulau, nem pe haliu hotote NeHalang nena helenga nenge tunge lala nge iri, te hemeia eria mur nga poinga nem. Poinga nem elle mana ke pomange hehei nemur nenge telak sio lochloche palpalria ina pe te meia iri.  
\v 6 Nenge teke heie ruchite palpalna ero, urana nge te here palpalna pe te laksue ke lasus. Pe nenge teke meia i nge te here palpalna pe te laksue iok, urana nge ruchite palpalna.  
\v 7 \x + \xo 11:7 \xt Gen 1:26-27\x*Pe non pele ruchite palpalna ero. Iange NeHalang umeia non nem ke nakuna pomange I pe ngana sipona tu teu nge non nem. Pe hana nakuria pe ngaria toto tu nge hehei.  
\v 8 \x + \xo 11:8 \xt Gen 2:18-23\x*Iange NeHalang ume hote none nga hehei singina ero. NeHalang ume hote heie nga none singina.  
\v 9 Pe ume hote none ke halaua heie ero. I ume hote heie ke halaua none.  
\v 10 Ke pomalam urana nge heie ruchite palpalna pe haliu hote NeHalang nena helenga, poinga nem urana nga NeHalang nena angkelo mur mataria.   
\p
\v 11 Oe, nem nge hehei mur. Pe nenge ita lochloch tatu ngara luluch nge Non Soke, none tu ke i toro ero pe heie tu ke i toro ero.  
\v 12 Iange nge nike, hei nenge tengene ana lohot nga none singina, pe nga hoena hehei te hohoe hana mur ol. Pe ure nemur te lohot ke pomalam nga NeHalang lemene ngana.  
\v 13 Imo sipomo a amnei teu langa helenga nei: Nenge teke heie ruchite palpalna ero pe hetalaulau lange NeHalang, poinga nem urana ma ero?  
\v 14 Nga tanau ngara, none tuahe mule i nga palpalna ina nenge hou ke halang.  
\v 15 Pe nenge heie palpalna ina hou ke halang, urana iange nena olenga haka ia.  
\v 16 Amo pele tuinaunau rara ero iange imem pe NeHalang nena mata mur lochloch mo nanas mene kue nei ke pomalam mana.   
\s1 Ngaunga Nenge Non Soke  
\r (Mat 26:26-29; Mak 14:22-25; Luk 22:14-20)  
\p
\v 17 Nga lek helenga mur nenge e tung hotote nei, lape e heto haka imo ia ute pele ero toto. Iange e naue ke nga lemo poinga nenge a eukirau ke a hetalaulau, ute pele nge urana lape lohot ia ero.  
\v 18 \x + \xo 11:18 \xt 1Ko 1:10-12\x*E teke e hele ke pomai mukam. E longe nge te teke nga etue nenge a hekirau ke a hetalaulau, alas hulu helel pe a are ke mullimo elle ero, pe iau letek manmanna unne nga helenga nem.  
\v 19 Pe poinga nem lohot ke henonou hot pengpeng ia itei hel toto nenge te nanasia helenga manmanna toto ngana.  
\v 20 Nga etue nenge a eukirau ke a ngau, a teke ma a ngaungaua ngaunga nenge Non Soke, pe i ero la.  
\v 21 Iange nga etue nenge a ngaungau a kulala hel ero. Amo hel te hemukmuka ngaunga pe tein ke aria hauaua lo pe hel te metmete aria kura.  
\v 22 Pomerei? Lemo pele ero toto loma nge a ngau pe ain? Imo a teke a at ke a hesalang ulu mene mata nenge NeHalang pe a hemeia iri nenge reria ure ero, ae? Lape e heleia imo ke pomerei? A teke e heto heke imo nga lemo poinga nem? Ero toto.   
\p
\v 23 Hengetoro nenge e mene nge Non Soke, e hetore lange imo ke ulolo: Nga miliko nenge te tung heke Non Soke Iesus langa hana poreke ngana mur peria, mene ngaunga  
\v 24 pe hele urana lange NeHalang. Ke het pe reke pe hele, “Mirak koi nei. A mene pe a ngaua. A poia poinga nei pe letemo metentene iau.” \fig “Mirak koi nei. A mene pe a ngaua.”|alt="Jesus eats with 2 disciples" src="IB04175.TIF" size="col" loc="1Co 11:24" copy="Illustration by Dr. Farid Faadil. Used by permission." ref="11:24" \fig*  
\v 25 \x + \xo 11:25 \xt Exo 24:6-8; Hip 8:8-13\x*Iok, te ngau ke het pe mene eulinga pe poia ke pomalam pule, pe hele, “Eik koi nei a mene pe ain ia. Eik nenge NeHalang poi nena tomunga hel heueu ngana ia. A poia poinga nei pe letemo metentene iau.”  
\v 26 Nenge nei luna mai koi, nga etue lochloch nenge a ngaua ngaunga nei pe ain nga eulinga nei, a hele hote Non Soke mete ngana kela het nga etue nenge at mule.   
\p
\v 27 \x + \xo 11:27 \xt Hip 10:29\x*Pe mele nenge poi esalanginga mana ke ngaua ngaunga pe in nga eulinga nenge Non Soke, mele nem poi poreke Non Soke mirana pe eina ke ulolo.  
\v 28 Ke pomalam imo elle pe elle anau teu la mule nga letemo ke nek mukam. Ke het ol laka a ngaua ngaunga pe ain nga eulinga nem.  
\v 29 Iange mele nenge ngau pulut mene Non Soke mirana pe in pulut mana nga eulinga nem pe eteia luna ero, poi haka ana nge NeHalang ke ulolo.  
\v 30 Ke ngana laka nenge imo halang singimo haleles pe a makuk leilei pe amo hel te metmete.  
\v 31 Pe nenge teke ita sipora ta amnei teu at mule nge ita ke nek tala mukam, nem lape NeHalang amnei teu nga rera poinga mur ero ol.  
\v 32 \x + \xo 11:32 \xt Hip 12:5-6\x*Pe nenge teke Non Soke amnei teu at nga rera poinga mur, urana iange i teke hetore ita ke ta erue luluch nge hehei pe hana nga ich nei ero.   
\p
\v 33 Ke pomalam titik mur pe liliuk mur, nenge teke a eukirau ke a ngau nga ngaunga nenge Non Soke, a kulkulala hel mukam.  
\v 34 Pe nenge teke mele mete ana toto, ngau tala nga nena pele mukam. Iange lape a poia poinga poreke ngana pe Non Soke amnei teu langa lemo poinga nem.  
\p Ure hel tetu kura pe nga etue nenge eat ke e lohot nge imo, lape e hepeng hote lange imo ol.   
\c 12  
\s1 Opepengpeng Nena Tunginga Mur  
\p
\v 1 Iok, titik mur pe liliuk mur imo a ontei iau ia tunginga mur nenga Opepengpeng pe lape e hele teu langa nem pule. Iau e teke a eteia ure nem kenek toto.  
\v 2 \x + \xo 12:2 \xt Hab 2:18-19\x*Nge nike letemo manmanna nge Non Soke ero kura pe te mene imo kela a heto hekeke aetapuna mur nenge ngaria tuteu nge iri ero.  
\v 3 \x + \xo 12:3 \xt 1Io 4:2-3\x*Ke pomalam e teke e hemallaha hote lange imo ke pomai; Mele nenge NeHalang Opene tuteu nge i hele poreke Iesus ero. Pe pule mele nenge Opepengpeng tuteu nge i, lape hele ke teke Iesus i Non Soke.   
\p
\v 4 \x + \xo 12:4 \xt Rom 12:6\x*Opepengpeng nena tunginga mur iri altototo, pe Ope elle mana nem tung hote tunginga nemur.  
\v 5 Pe kue halang nge ta poia ume lange Non Soke pe Non Soke elle mana.  
\v 6 Pe ume kuena ngana mur halang nenge ta popoia. Pe NeHalang elle mana pe i toro mana halaulaua ita nga rera ume lochloch ngana nemur.   
\p
\v 7 Pe Opepengpeng henonoua kue urana ngana nge ita elle pe elle ke ta halaua Non Soke nena hana mur lochloch.  
\v 8 Ke Opepengpeng nem halaua mele hel ke te etei tote NeHalang letena tuanin ngana mur. Pe halaua hel ke te urana toto nga leteria matana ngana nenge te hetottore hehei pe hana.  
\v 9 Pe hel, Ope elle nem tunge leteria manmanna ngana mur. Pe iri nenge te hemasmasia haleles kina mur, Ope elle nem mana tunge tunginga nem lange iri pule.  
\v 10 Pe Ope nem tunge kerkerenga lange mele hel ke te popoi merakulo. Pe mele hel te mene kerkerenga nenge te lohot ke iri hetatalonga nga Ope elle nem mana. Pe mele hel leteria matana nga nenge te longo urumrume NeHalang Opene pe ope altoto ngana mur, Ope elle nem tunge tunginga nem lange iri pule. Pe Ope elle nem tunge tunginga nenge mele hel leteria matana nga nenge te heleia mele hel reria helenga. Pe Ope elle nem tunge lete matana ngana lange mele hel ke te hele urumrume helenga nemur luria.  
\v 11 \x + \xo 12:11 \xt 1Ko 7:7\x*Ke Opepengpeng elle nem nena ume mur koi nei. Pe tunge ume nemur lange mele elle pe elle nga lemene ngana.   
\s1 Kristus Pomalaka Nga Aetana Pe Perperna Mur Ita  
\p
\v 12 \x + \xo 12:12 \xt 1Ko 10:17\x*Kristus singina elle mana ke pomanga ae tana nge elle mana pe perperna mur halang. Ke ita hehei pe hana ita ae perperna mur pe tara elle mana iange tatua hot nga Kristus singina.  
\v 13 \x + \xo 12:13 \xt Kal 3:28\x*Hel nge ita iri Iuta pe hel iri hana lomonmona ngana mur pe hel te umume nge hana hel pe hel te ume nge hana hel ero. Pe ita lochloch ta mene henuninga nga Opepengpeng elle mana nenge NeHalang tunge ke tu teu nge ita.   
\p
\v 14 Ke ita non singira ana lala elle mana ero, singira ana lala pe lala.  
\v 15 Nenge teke mele apena hele ke teke, “Iau perim iau ero, pomalam etu luluch nga singim ero.” Pomerei mele neu apena tu luluch nga singina kura ma ero?  
\v 16 Pe nenge teke talngana hele ke teke, “Iau matam iau ero, pomalam etu luluch nga singim ero.” Pomerei? Mele neu talngana tu luluch nga singina kura ma ero?  
\v 17 Nenge teke matara rongo heke singira lochloch, lape ta longo ke merei? Pe nenge teke talngara rongo heke singira lochloch, lape tasaka ure inangana ke merei?  
\v 18 Nga NeHalang lemene ngana tal teua utarra nemur elle pe elle at nga singira ke rorol.  
\v 19 Nenge teke singira lochloch te lohot ke apera itoro mana, lape singira ero pe aperia i toro mana tu.  
\v 20 Ke singira unne nemur iri lochloch tetal hote singira ke elle pe rorol.   
\p
\v 21 Poinga nei lohot nge mele ero kura nenge matana hele langa penna ke teke, “Lemek ero iong.” Pe palpalna hele langa apena ke teke, “Lemek ero iong.”  
\v 22 Pe nenge teke singira unne hel nemur nenge makuk mana iri ero, lape singira tu ke nek ero.  
\v 23 Singira unne nemur nenge ta meimei ita ia ta heron hite ke nek toto. Pe singira unne nemur nenge nakuria urana ero pe tetu kome taheo ele pe ta nauele ke nek toto.  
\v 24 Pe singira unne nemur nenge tetu mallaha ta nauele ke nek ke pomau ero. Pe NeHalang ume hote singira pe tal luluche ana lala mur ke elle. Pe heto hote singira unne nemur nenge te talkomkome aria ume.  
\v 25 Ke pomalam singira unne es keke hot ke i toro ero, iri lochloch tetu ke elle ke te halau hel pe te ume ke elle.  
\v 26 Ke nenge teke singira unne amneia melmelenga, ta amneia melmelenga nem nga singira lochloch. Pe nenge teke te heto heke singira unne, ta amneia iechinga nga singira lochloch.   
\p
\v 27 \x + \xo 12:27 \xt Rom 12:5\x*Ke imo NeHalang nena hana mur, Kristus singina laka imo. Pe imo elle pe elle Kristus singina unne ia.  
\v 28 \x + \xo 12:28 \xt Epe 4:11-12\x*NeHalang tal hot tele hana hel nga mata nenge i ke iri hekulkulonga ke het pe hetatalonga mur ke het pe hetoronga mur. Pe tal hote hel pule nenge te hele pe urelu lohot manmana, pe nenge te hemasmas pe nenge te halaulaua hehei pe hana pe nenge te nauele ume kuena ngana mur pe nenge te eteia helenga kuena ngana mur.  
\v 29 NeHalang tal hote ita lochloch ke ita hekulkulonga ero pe ita lochloch ke ita hetatalonga ero pe ita lochloch ke ita hetoronga ero pe ita lochloch ke ita hana nenge ta popoi merakulo ero.  
\v 30 Pe tal hote ita lochloch ke ita hana nenge te hemasmas ero pe ita lochloch ke ita hana nenge te eteia helenga kuena ngana mur ero pe ita lochloch ke ita hana nenge te hele urumrume helenga luria mur ero.  
\v 31 \x + \xo 12:31 \xt 1Ko 14:1\x*Imo mutemo tau totote tunginga papalauna mur.  
\p Pe ana kue toto nenge lape e henonou imo ia ngana koi nei: Mutemo taua pekngamo mur.   
\c 13  
\s1 Mutenga I Ure Nenge Palaungana Toto  
\p
\v 1 Nenge teke e heleia helenga kuena ngana e pe angkelo mur reria helenga pe mutek taua hehei pe hana ero, lape halik palalas ulu mana ke pomalaka nga hario alngana.  
\v 2 \x + \xo 13:2 \xt Mat 17:20\x*Pe nenge teke e mene tunginga nenge lete matana ngana ana pe nenge e hetatatalo pe e eteia ure talkomkome ngana mur nge NeHalang, pe nenge teke e mene tunginga nenge lete manmanna ngana ana nenge heloloune hengene mur pe mutek taua hehei pe hana ero, lape epoi ke pomanga alolap nenge te saua nga sausaunga.  
\v 3 Nenge teke e tung lochloche lek ure mur lange iri nenge reria ure ero pe pule e tung teu mene singik ke te makia nga oan pe mutek taua hehei pe hana ero, lape e mene ute pele nge urana ero.   
\p
\v 4 Mele nenge mutena tautaua hehei pe hana, tu ke nek manmana pe poi ke urana mana pe memeleia mele hel reria ure ero pe palut laka rara ero pe heto heke i sipona ero.  
\v 5 Ngana tano manmana pe na polo tana ero pe letena inin ke ueiuei ero pe letena heke poinga poreke ngana nenge te poia lange i ero.  
\v 6 \x + \xo 13:6 \xt Rom 12:9\x*Pe pule mele nenge mutena taua hehei pe hana, iech ele tote helenga manmanna ngana pe poinga poreke ngana iech ele ero toto.  
\v 7 \x + \xo 13:7 \xt 1Pi 4:8\x*Pe takisia ure meena ngana mur lochloch pe rahite letena manmanna ngana pe mes ke kerkereng ke takisia melmelenga mur pe kulele NeHalang ke halaua i.   
\p
\v 8 Ke mutenga hetala ngana ero toto. Pe helenga hetatalonga nenge at nge NeHalang lape het pe helenga kuena ngana mur nenge hehei pe hana te helele ia lape tehet pule pe lete matana ngana nenge hehei pe hana te menmene lape tehet pule.  
\v 9 Iange ita letera matana ngana unne sune mana pe pule ta mene lochloche helenga hetatalonga ero.  
\v 10 Pe nga etue nenge ure manmanna toto ngana at, unne sune nenge ta menmene iri nem lape tehet lochloch.  
\v 11 Ana helenga laka nenge; Nga iau kino ngak e hele ngak pe e amnei teu ngak nga ure mur pe letek tuanin ngak pomange aina kinkino ngana. Pe nga etue nenge iau palaungana ol e hile hote poinga nenge aina kinkino ngana ke lasus sapele.  
\v 12 Heueu nei tanau piriuriu mene NeHalang ke pomanga ute hel nge hussu asa mana nga silonga pe nga hoena lape ta naue i ke mallaha toto ol. Heueu nei ta etei par manmana pe nga hoena lape ta etei lochloche ol. Lape ta etei lochloche ke pomange I nge etei lochloche ita.   
\p
\v 13 \x + \xo 13:13 \xt 1Te 1:3\x*Pe ure mol nenge tetu ke kokoes ngaria koi nei; lete manmanna ngana pe kukul alanga pe mutenga. Pe ure nenge palaungana toto nge iri mol, ngana laka mutenga.   
\c 14  
\s1 Tunginga Mur Nenga Opepengpeng Nenge Palaungana Toto  
\p
\v 1 \x + \xo 14:1 \xt 1Ko 12:31; 14:39\x*Iok, aume ke kerkereng toto ke a mene poinga nenge mutemo taua hehei pe hana. Urana nge a mene tunginga mur nenge at nga Opepengpeng. Pe tunginga nenge palaungana toto ngana laka nenge hetatalonga.  
\v 2 Pe mele nenge mene tunginga nenge helele ia helenga kuena ngana mur, hele lala nge hehei pe hana ero, hele lala nge NeHalang. Iange helenga nenge helele ia iri nem i helenga talkomkome ngana mur nenge at nga Opepengpeng pe hulua te eteia luna ero.  
\v 3 Pe iri nenge te hetatalo hotote NeHalang nena helenga, te halaua hehei pe hana pe te hekerkereng ia leteria manmanna ngana pe te poia leteria ke ma ke nek.  
\v 4 Iri nenge te helele ia helenga kuena ngana mur te hekerkereng mulmule iri siporia. Pe iri nenge te hetatalo hotote NeHalang nena helenga te hekerkereng ia hehei pe hana lochloch, nga mata nenge NeHalang nga leteria manmanna ngana mur.  
\v 5 Iau mutek ke e teke toinge amene tunginga nenge a helele ia helenga kuena ngana mur. Pe mutek toto ke e teke amene tunginga nenge a hetatalo hotote NeHalang nena helenga. Nem i ure palaungana iange lape halau tote hehei pe hana. Pe nenge teke a helele ia helenga kuena ngana mur, urana nge a hele hote helenga nemur luria. Ke pomalam lape halaua hehei pe hana lochloch nga mata nenge NeHalang.   
\p
\v 6 Titik mur pe liliuk mur, nenge teke eat nge imo pe e hele ia helenga kuena ngana hel pe e hele hote luna lange imo ero, lape e halaua imo ke merei? Nenge teke e hele lange imo nga helenga nenge NeHalang tunge at nge iau pe e tunge lete matana ngana lange imo, pe e poia helenga hetatalonga pe e hetore imo nga helenga nemur luria, lape e halaua imo ke nek.  
\v 7 Ure nemur nenge ngaria te tuteu nge iri ero ke pomanga iu pe hario, tepoi ke pomalam pule. Nenge teke elle alngana altoto pe e alngana altoto lape ta nanasia tei ke tatul heke peunga kanna?  
\v 8 Pe nenge teke ngalum paena alngana ke nek ero, lape hana te lohaka ke tela nga hunelinga ma ero?  
\v 9 Imo pule apoi ke pomalam. Nenge teke a heleia helenga e nge altoto lange mele, mele nem lape eteia helenga nem luna ke merei? Lem helenga nem lape hesil sio mana paiam.   
\p
\v 10 I manmanna ke helenga altoto ngana mur halang tetu nga ich nei. Pe helenga lochloch ngana nem luria pule la.  
\v 11 Pe nenge teke mele heleia helenga e pe e eteia luna ero, nakuna pomanga i nena nga kileng e pe iau lek nga kileng e.  
\v 12 Ke imo apoi ke pomalam mana iange a teke amene tote tunginga nemur nga Opepengpeng. Pe urana nge a mene tunginga nenge halau tote mata nenge NeHalang.   
\s1 Utar Nenge Ta Poia Pe Ta Heleia Helenga Altoto Ngana  
\p
\v 13 Ke pomalam mele nenge teke hele nga helenga altoto ngana, urana nge hetalaulau pe onteia NeHalang nga tunginga, tunginga nenge halaua i ke hemallaha hote helenga nem luna.  
\v 14 Iange nenge teke e hetalaulau nga helenga nenge altoto, opek hetalaulau pe letek tuanin ngana tu nga hetalaulaunga nem ero.  
\v 15 Ke lape epoi ke pomerei? Iau e teke e hetalaulau nga opek pe e hetalaulau nga letek tuanin ngana pule. Pe e teke e peupeu nga opek pe e peupeu nga letek tuaninin ngana pule.  
\v 16 Ke nenge teke mele hel tetu luluch nge iong pe te esia iong nge o heto hekeke NeHalang nga opem mana, iri lape te hele ke merei? Lape te hele ke, “Oe Manmanna.”? Pa nem ero iange te eteia utar nenge o helele ia ero.  
\v 17 I manmanna ke lem hetalaulaunga nenge opoia lange NeHalang urana, pe hetalaulaunga nem hekerkereng ia mele hel nenge tetu luluch nge iong leteria ero.   
\p
\v 18 Poinga nenge ta helele ia helenga altoto ngana i urana. Iau e popoia ke halang lo pe e hele urana toto lange NeHalang nga nem.  
\v 19 Pe nga etue nenge hehei pe hana nga mata nenge NeHalang te heukirau, e teke e hele nga helenga nenge te eteia ke e hetore iri. E hele ngak ia nem urana toto nga nenge ehele nga helenga altoto ngana nemur.   
\p
\v 20 \x + \xo 14:20 \xt Epe 4:14\x*Titik mur pe liliuk mur, letemo tuanin ngana poi ke mange aina kinkino ngana ero. Letemo tuanin ngana poi ke mange hehei pe hana nenge te mera lo. Pe urana nge apoi ke manga mamau mur nenge te popoia poinga poreke ngana mur ero.  
\v 21 \x + \xo 14:21 \xt Isa 28:11-12\x*NeHalang nena helenga nenge tehas sue ke ulolo hele ke teke,  
\q1 “Lape e poia hana lomonmona ngana mur  
\q2 nenge reria helenga altoto ke te hele lange hana nemur,  
\q1 pe hana nemur lape te longo taua iau ero toto.”   
\p
\v 22 Ke helenga altoto ngana nemur tepoi ke manga lala nenge heilangia NeHalang nena kerkerenga palaungana lange iri nenge leteria manmanna ero. Pe helenga hetatalonga halaua iri nenge leteria manmanna.  
\v 23 \x + \xo 14:23 \xt Ume 2:13\x*Ke nenge teke hehei pe hana nga mata nenge NeHalang te heukirau pe te helele nga helenga altoto ngana mur, pe iri nenge te eteia ero pe iri nenge leteria mamanna ero tei teu pe lape te hele ke teke, “Imo nge lape amo hauhaua iam!”  
\v 24 \x + \xo 14:24 \xt Ioa 16:8\x*Pe nenge teke a hetatalo hotote NeHalang nena helenga nemur, nenge tunge lala nge imo pe iri nenge leteria manmanna ero tei teu, lape lemo helenga nemur tua tote leteria nga reria poinga poreke ngana mur.  
\v 25 Pe leteria tuanin ngana mur nenge tetal komkome lape te hele hote nga mallaha. Pe lape te tualou sio pe te heto heke NeHalang pe te hele ke te teke, “Manmanna toto ke NeHalang tu luchluch nge imo!”   
\s1 Ume Nemur Nenge Ta Hetalaulau Pe Tapopoia  
\p
\v 26 \x + \xo 14:26 \xt 1Ko 12:8-10\x*Titik mur pe liliuk mur, ure nenge e teke e helele ia ngana koi nei: Nga etue nenge a eukirau ke a hetalaulau, mele mene peunga pe mele hetottoro pe mele hele hotote NeHalang nena helenga nenge tunge lala nge i, pe mele helele ia helenga altoto ngana pe mele hele hotote luna mur. A poia ure lochloch ngana nei ke a hekerkereng ia mata nenge NeHalang.  
\v 27 Nga nenge a hele nga helenga nenge altoto amo mol mana te hele. Elle hele ke het pe nai ngana ke het pe mol ngana pe het sapele. Pe mele e pule nge hele urume helenga nemur luria.  
\v 28 Pe nenge teke mele e nge hele urumrume helenga mur luria ero, iok, mele nenge teke helele nem reng mana pe hele mana lala nge NeHalang nga letena ol.   
\p
\v 29 \x + \xo 14:29 \xt 1Te 5:21\x*Pe hetatalonga iri nai ma mol mana te hele pe imo lochloch a longo teu langa reria helenga tang ngana ke nek.  
\v 30 Pe nenge teke NeHalang nena helenga lohot nge mele nenge kilkila nga lamam, i nenge helele nem reng mukam.  
\v 31 A nanasia poinga nei ke imo elle pe elle a hele hote NeHalang nena helenga. Pomalam lape hehei pe hana te eteia pe hekerkereng ia iri.  
\v 32 Hetatalonga mur te haliu hotote NeHalang nena helenga pe te hele ke het nga iri siporia lemeria ngana mana.  
\v 33 Iange NeHalang i non nenge hepiriu elele ure mur ero. Pomalam lemene ke teke tatu ke nek pe letera pulu ala nga ute e ero.  
\p Nga etue nenge hehei pe hana nga mata nenge NeHalang te eukirau ke teole haria,  
\v 34 \x + \xo 14:34 \xt 1Ko 11:3; 1Ti 2:12\x*hehei iri muka ia helenga e ero. Iri teare ke tereng mana ke pomanga Iuta mur reria hotonga hele ngana.  
\v 35 Pe nenge te teke te etei teu langa ute, tela mule nga reria pele ol laka te ontei hotote eria mur ol. Ke heo ngana toto nge heie hele nga etue nenge iri mata nenge NeHalang te hekirau iange lape hemei mule i.   
\p
\v 36 Lape NeHalang nena helenga huna nge imo pe imo nge a tung hote iam ae? Pe lape helenga nem la nge mele hel ero pe lohot mana nge imo, manmanna kai?  
\v 37 \x + \xo 14:37 \xt 1Io 4:6\x*Mele nenge teke i hetatalonga pe mene lete matana ngana nga Opepengpeng, urana nge heleia pule ke teke ure nemur nenge ehas ia lala nge imo nei, Non Soke nena hotonga mur ia iri.  
\v 38 Pe nenge teke lemene ero ia, iok a longo taua i ero.   
\p
\v 39 Ke pomalam titik mur pe liliuk mur, a hetatalo hote NeHalang nena helenga nenge tunge lala nge imo ke kerkereng. Pe aheo ele imo nge a hele nga helenga altoto ngana mur ero.  
\v 40 A poia ure lochloch ngana ke urana pe a nanasia ke pengpeng.   
\c 15  
\s1 Kristus Maul Haka Mule Ngana  
\p
\v 1 Iok titik mur pe liliuk mur, e teke letemo metene helenga urana toto ngana nenge e haliu hote lange imo ke a mene pe letemo manmanna ngana mes ke kerkereng ia ke ulolo.  
\v 2 Ke nenge teke a rahite helenga urana toto ngana nenge e haliu hote lange imo ke kerkereng, lape NeHalang mene mule imo. Pe nenge teke letemo manmanna ia ero lape helenga urana toto ngana nem halaua imo ero toto.   
\p
\v 3-4 \x + \xo 15:3-4 \xt Isa 53:5-12; Mat 12:40; Ume 2:24-32\x*Helenga nenge e mene i helenga nenge palaungana toto pe e heleia lange imo lo. Ana helenga koi nei:  
\q1 “Kristus mete ke saua rera poinga poreke ngana mur ke te lasus toto.  
\q2 Tealo hite I pe ma ke etuene mol nga polo  
\q1 pe nga etue mol ngana maul haka mule.  
\q2 Pe nem pete tote NeHalang nena helenga nenge te hassue ke ulolo.”   
\p
\v 5 \x + \xo 15:5 \xt Mat 28:16-17; Luk 24:34\x*Pe hetei hote i lange Petrus, ke het pe hetei hote i lange hekulkulonga analoch pe nai nem.  
\v 6 Ke het hetei hote i lange nena hana mur lochloch nenge leteria manmanna nge i ke te esia i ke hele nga etue elle mana. Hana nemur aria sisalanga ele haka toto nga nenge iri ana non kina lime iri lime (500). Hana nemur hel te mete lo pe halang tetu ke te maulul kura.  
\v 7 \x + \xo 15:7 \xt Ume 1:3-4\x*Pe hetei hote i lange Ieims pule ke het pe nge hekulkulonga ana hana mur lochloch.  
\v 8 \x + \xo 15:8 \xt Ume 9:3-6\x*Pe nga hoena toto ol hetei hote i at nge iau, pe iau epoi ke pomalaka nga mele nenge te hoho lele.   
\p
\v 9 \x + \xo 15:9 \xt Epe 3:8; 1Ti 1:15\x*E hele ke pomai iange iau e ele sio mana nge hekulkulonga mur. Pe urana nge a hetue iau ke hekulkulonga ero iange e heporeke tote hehei pe hana nga mata nenge NeHalang.  
\v 10 \x + \xo 15:10 \xt 2Ko 11:23\x*Pe NeHalang letena ia iau ke pomalam e lohot ke iau non nenge pomai. Pe eume ke kerkereng toto nge hekulkulonga mur, ke pomalam letena poreke ngana nem hesil sio mana nge iau ero. Pe iau toro e poia ume nei ero iange NeHalang letena poreke ngana halaulaua iau nga ume nei.  
\v 11 Pe nenge teke e haliu hote helenga pe letemo manmanna pe hekulkulonga nemur pule te haliu hote helenga pe letemo manmanna, ute pele nga nem ero.   
\s1 Tamaul Haka Ngara Nga Metenga  
\p
\v 12 Imem mo haliu ke mo teke NeHalang hemaul heke mule Kristus nga metenga pe pomerei amo hel te teke iri nenge te mete lape te maul haka mule ero?  
\v 13 Iok, nenge teke pomam, pomerei nge Kristus? Lape maul haka nga metenga ero pule?  
\v 14 Ke nenge teke Kristus maul haka mule ero, lemem hengetoro mur lape hesil sio mana pe letemo manmanna ngana nem lape luna ero.  
\v 15 Pe pule nakuna nenge imem mo pallaklaka mana ia helenga nenge mo teke NeHalang hemaul heke Kristus. Iange nenge teke manmanna ke iri nenge te mete te maul haka mule nga metenga ero, iok NeHalang hemaul heke mule Kristus ero.  
\v 16 Ke nenge teke iri nenge te mete te maul haka mule nga metenga ero Kristus lape maul haka ero pule.  
\v 17 Pe nenge teke NeHalang hemaul heke mule Kristus ero, letemo manmanna ngana mur luria ero pe lemo poinga poreke ngana mur tetu kura.  
\v 18 Pe pule iri nenge leteria manmanna nge Kristus pe te mete, te erue mana ke te lasus.  
\v 19 Pe nenge teke letera manmanna nge Kristus nga tatu ngara nei mana, pe e ero ol lape ta mene poreke tote nge hehei pe hana lochloch nga ich.   
\p
\v 20 Pe i manmanna toto ke NeHalang hemaul heke Kristus nga metenga ke helue kue nge iri nenge te mete nge lape te maul haka pule.   
\s1 Iesus I Mukaia Maulinga  
\p
\v 21 \x + \xo 15:21 \xt Rom 5:12\x*Ke none helue kue nenga metenga ke lohot nge hehei pe hana ke pomalam none pule helue kue nenga ta maul haka mule ngara ke lohot nge hehei pe hana.  
\v 22 Metenga at nge ita lochloch nge Antam. Ke pomalam ta maul haka mule ngara at nge Kristus.  
\v 23 \x + \xo 15:23 \xt 1Te 4:16; Hem 20:5\x*Pe mele elle pe elle kulele ana etue nenge lape maul haka muleia. Kristus helue kue lo pe nga at mule ngana, iri nenge te nanasia i lape te maul haka pule.  
\v 24 Ol pe etue nei hetala ngana lape lohot ol: Nenge Kristus lape hekou sue hotonga papalau ngana mur pe hana nenge reria kerkerenga halang pe ope nga tapa sana reria kerkerenga mur. Hekou sue iri ke het pe tung heke naungaala ana ume langa NeHalang penna.  
\v 25 \x + \xo 15:25 \xt Mat 22:44\x*Iange Kristus i naungaala ana non nenge nauele kileng. Pe nauele kileng ke la het nga etue nenge hekou sue nena ngarang mur lochloch pe tal sue iri nga apena ene.  
\v 26 \x + \xo 15:26 \xt Hem 20:14\x*Pe Kristus nena ngarang nenge lape hekou sue nga hoena, ngana laka metenga.  
\v 27 \x + \xo 15:27 \xt Psa 8:6\x*NeHalang nena helenga nenge tehas sue ke ulolo hele ke pomai, “Tal sue ure lochloch ngana nga apena ene.” Nei mallaha ke NeHalang tuteu luluch nga ure nemur nenge tal sue iri nga Kristus apena ene nem ero.  
\v 28 Iange Kristus lape nauele ure lochloch ngana nenge NeHalang tal sue nga apena ene. Ke het pe Tuna Kristus lape tal sio mule i nge NeHalang nenge tal susue ure nemur nga apena ene nem. Ke NeHalang lape nauele ure lochloch ol.   
\p
\v 29 Iok, a longo at nga nei: Iri nenge te mete lo hana hel te mene muria ke te henune iri. Pomalam iri nenge te mete nem lape te mene maulinga. Pe nenge teke manmanna ke iri nenge te mete te maul haka mule nga metenga ero, pomerei nenge hana nemur te poia poinga nei?  
\v 30 \x + \xo 15:30 \xt Rom 8:36\x*Anau at nge imem pule. Imem mo matau metenga ero pe mo rahite ume nei ke kerkereng. Pe nenge teke helenga nem manmanna pomerei nenge mopoi ke mai?  
\v 31 Titik mur pe liliuk mur, e hele ke manmanna toto lange imo. Nga etue lochloch e kulala mana metenga. Pe e iech toto iange imo a nanansia ara Non Soke Iesus Kristus pomalam e poia helenga nei.  
\v 32 \x + \xo 15:32 \xt Isa 22:13\x*Iau pe hana nenge tepoi ke manga ur hinolo mur nge Epesus, mo hunel ia helenga nem pe lape halaua iau nga letek manmanna ngana ke merei, nenge teke iri nenge te mete lape te maul haka mule ero? Lape tapoi mana ke pomanga helenga nenge hele ke teke,  
\q1 “Ta ngau pe tain nike  
\q2 iange nge rou ta mete.”   
\m
\v 33 A nauala amo kenek iange lape mele hel te channanga ia imo. Pe atu luluch nge hana porekreke ngana mur ero iange hana nenge pomam te he porekreke rera poinga urana ngana mur.  
\v 34 Letemo matana ke nek mule pe a hile lemo poinga poreke ngana mur. Pe amo hel nge imo te eteia NeHalang ero toto, ameia imo nga nei ero kai?   
\s1 Singi Nenge Lohaka Mule Nga Metenga  
\p
\v 35 Iok, nenge teke amo hel nge imo te ontei ke te teke, “Iri nenge te mete lape te maul haka ke pomerei? Pe lape singiria lohot ke pomerei?”  
\v 36 \x + \xo 15:36 \xt Ioa 12:24\x*Opoi ke manga hauaua ero! Nenge teke otua sue ngaunga tutuna nenge maulul nga ich i lape mete. Pe nenge teke otua sue nenge mete i lape matana hot pe haka.  
\v 37 Pe ure nenge otue nem i ngaunga tutuna mana nenge pomanga kon pe raes nganangana pe otue tana rorol ngana ero. Pe nga hoena te haka pe te lohot ke pomanga kon pe raes ol.  
\v 38 Pe NeHalang tunge ngaunga tutuna nemur singiria ke pomanga tal ngana ia. Pe ngaunga tutuna nemur nenge altoto NeHalang talue ke iri elle pe elle singiria altoto.  
\v 39 Ke ure nemur nenge singiria, iri lochloch ke nakuria elle ero. Ita non singira altoto pe huros mur singiria altoto pe ngie mur singiria altoto pe ruo mur singiria altoto.  
\v 40 Ure hel tetu nga tapa pe hel tetu nga ich. Nemur nga tapa singiria ana hemalmalinga elle mana pe altoto nge iri nemur nga ich. Pe nemur nga ich singiria ana hemalmalinga elle mana pe altoto nge iri nemur nga tapa.  
\v 41 Chaia matana ana hemalmalinga altoto nga teio ana hemalmalinga. Pe itoch mur aria hemalmalinga altoto pe itoch elle pe elle aria hemalmalinga altoto nge pekngaria mur.   
\p
\v 42 Ke iri nenge te mete pe te maul haka mule lape tepoi ke pomalam pule. Mele mete pe tealo hite iange singina tu ke koko ero pe singina nenge maul haka mule ia lape tu ke koko.  
\v 43 \x + \xo 15:43 \xt Pil 3:20-21\x*Pe tealo hite singina iange punich ulu pe nakuna poreke pe singina nenge maul haka mule ia nakuna urana pe kerkereng.  
\v 44 Ke singina nenge tealo hite nem i ich ana mana pe singina nenge maul haka mule ia i tapa ana ure ia iange i ope mana.   
\p
\v 45 \x + \xo 15:45 \xt Gen 2:7\x*Ke pomalam NeHalang nena helenga nenge te hassue ke ulolo hele ke teke, “Antam nenge lohot tala tungana pomange ita nga ich nei.” Pe Antam nenge lohot rume, at nga Opepengpeng pe i Ope nenge tunge maulinga.  
\v 46 (Ke anaue lo?) Singi nenge Ope ana lohot tala ero. Singi nenge ich nei ana lohot tala ke het pe singi nenge Ope ana.  
\v 47 Antam nenge lohot tala, tepip hote i nga melete nenga ich nei pe Antam nenge lohot rume at nga tapa.  
\v 48 Ke pomalam iri nenge reria nga ich tepoi ke mange i nenge at nga ich, pe iri nenge reria nga tapa tepoi ke mange i nenge at nga tapa.  
\v 49 Pe ita tatu ke pomange non nenge at nga ich nei ke pomalam mana lape nga hoena tatu ke pomange non nenge at nga tapa.   
\p
\v 50 Titik mur pe liliuk mur, e teke e hele ke mai koi; Singira pe eira lape te teu langa NeHalang nena naualanga pe nekinga ero, iange singi nenge ich nei ana tu ke koko ero.  
\v 51-52 \x + \xo 15:51-52 \xt Mat 24:31; 1Te 4:15-17\x*A longo kenek nga helenga talkomkome ngana nei: Ita lochloch ngana lape ta mete ero iange nga etue nenge ngalum paena alngana, lape tahul ke ueiuei toto ke pomanga matara palun ngana. Pe iri nenge te mete lape te maul haka pe te mete mule ero ol pe ita lochloch ke tahul ke elle. \fig Ngalum paena alngana.|alt="Priest blowing ram’s horn" src="LB00186B.TIF" size="col" loc="1Co 15:15" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="15:52" \fig*  
\v 53 \x + \xo 15:53 \xt 2Ko 5:4\x*Iange singira nenge tu ke koko ero nei lape lohot ke i singi nenge tu ke koko. Pe singira nenge metmete nei lape lohot ke i singi nenge mete mule ero ol.  
\v 54 \x + \xo 15:54 \xt Isa 25:8\x*Ke nga etue nenge ure nem lohot ke pomam ke singira nenge tu ke koko ero nei, lohot ke i singi nenge tu ke koko, lape NeHalang nena helenga nenge te hassue ke ulolo hot ke manmanna sapele nenge hele ke teke, “NeHalang hekou sue metenga ke het toto.”   
\q1
\v 55 \x + \xo 15:55 \xt Hos 13:14\x* “Metenga! Kikim ngam tu langai?  
\q2 Pe lem kerkerenga nenge melmelenga ana ngai?”   
\m
\v 56 \x + \xo 15:56 \xt Rom 7:13\x*Metenga mene nena kerkerenga nenge melmelenga nga poinga poreke ngana pe poinga poreke ngana nena kerkerenga lohot nga hotonga.  
\v 57 Pe ta hele urana toto lange NeHalang nga ara Non Soke Iesus Kristus kikina ngana. Nge Kristus mana NeHalang hekerkereng ia ita ke ta hekousue poinga nenga metenga.   
\p
\v 58 Ke pomalam titik mur pe liliuk mur, ames ke kerkereng ke ute pele heloiloi ia imo ero. Kokoes a tung teu tote imo langa Non Soke ana ume, iange a etia ke lemo ume nenge Non Soke nem lape hesil sio mana ero.   
\c 16  
\s1 Tunginga Nenge Halaua NeHalang Nena Hana Mur  
\p
\v 1 \x + \xo 16:1 \xt Rom 15:25-26; 2Ko 8:1-9\x*Iok, e teke e hele teu langa um tutuna nenge lape a takiraua pe apoi tunginga ia ke a halaua NeHalang nena hana mur. Urana nge a nanasia ke pomanga e hele ngakia lange iri mata nenge Kalasia.  
\v 2 Nenge e hele ke e teke; Nga Sante kokoes imo elle pe elle a mene lemo umtutuna unne hel nenge a hottau ususia pe atal lele hote unne ke ma ke tatalo alala nike. Pomalam nga etue nenge eat lape a song ke a tango rara mule lemo umtutuna nenge halaunga ana ero ol.  
\v 3 Pe a henonou hote hana hel ke te mene lemo halaunga ana umtutuna nem lange Ierusalem. Pomalam nga etue nenge eat lape ehas ia alalaha nenge hele urume iri pe e kulosia iri ke tela.  
\v 4 Pe nenge teke urana nge iau ela pule, iok iri lape tei luluch nge iau.   
\s1 Paulus Nena Henininga Mur  
\p
\v 5 \x + \xo 16:5 \xt Ume 19:21\x*Pe e teke ei tele tuele kina nenge Mesatonia mukam ke het ol laka, ela e lohot ke enau toto imo ol.  
\v 6 \x + \xo 16:6 \xt Rom 15:24\x*Pe lape etu ke mala pol luluch nge imo mukam. Lape nga lukunna ana etue. Ke het pe imo lape a halaua iau ke ela nga kileng e pule nenge e teke ela ia.  
\v 7 Lemek ero nge ela ke ueiuei pe etu luluch nge imo ke etue choro mana. E teke etu luluch nge imo ke mala pol, pe nem lohot mana nga Non Soke lemene ngana.  
\v 8 Pe e teke etu nge Epesus ke etue nenga Pentikos het mukam.  
\v 9 \x + \xo 16:9 \xt Ume 19:8-10; 2Ko 2:12\x*Iange kue chach lo nenge lape e poia ume palaungana pe esei heke hana nenge te teke tepoi elele iau nga ume nei ero.   
\p
\v 10 \x + \xo 16:10 \xt 1Ko 4:17\x*Pe nenge teke Timoti sauhot nge imo along teua i ke tululuch nge imo pe a poia i ke nek, iange i umume ia Non Soke ana ume ke mange iau.  
\v 11 \x + \xo 16:11 \xt 1Ti 4:12\x*Pe amoe nau sio mene i ke pomanga non pulut ngana pele ero. A nekia i ke letena masio ke nek pe a halaua i nga nena inga ke at mule nge iau; iange iau pe NeHalang nena hana mur mo kulelele i.   
\p
\v 12 \x + \xo 16:12 \xt 1Ko 3:6\x*Pe tira Apolos, kokoes e hele ke kerkereng toto lala nge i ke la luluch nge titira mur hel pule ke la tenau toto imo. Pe i lemene ero nge lohaka heueu nei, pe nga hoena nenge teke kileng urana lape lohaka pe lange imo ol.   
\s1 Helenga Hel Pule  
\p
\v 13 Atu pe a nauala manmana pe ames ke kerkereng nga letemo manmanna ngana pe ames ia amo seilil pe a mes ke kerkereng.  
\v 14 Pe poinga nenge mutemo taua NeHalang pe hehei pe hana, a henonou hote nga lemo ume mur lochloch nenge a popoia.   
\p
\v 15 \x + \xo 16:15 \xt 1Ko 1:16\x*Titik mur pe liliuk mur, a eteia ke iri lochloch ngana nenga mata nenge Stepanus, iri tala nga tuele kina nenge Akaia nge te hulia leteria pe te ume ke te halaulaua NeHalang nena hana mur. Pe e teke e hele ke kerkereng toto lange imo ke  
\v 16 a nanasia hana nenge pomai reria poinga pe iri lochloch ngana nenge te halaua iri ke te poia ume nei.  
\v 17 Iau e iech nge Stepanus pe Potunatus pe Akaikus nge te mene mullimo pe teat ke te halaua iau nga lek ume.  
\v 18 Iau letek urana toto nge iri ke pomange imo nge letemo urana nge iri pule. Ke urana nge a heto heke hana nenge pomai.   
\s1 Helenga Hetala Ngana Mur  
\p
\v 19 \x + \xo 16:19 \xt Ume 18:2, 18, 26\x*Iri mata nenga tuele kina nge Eisia te teke reria iechinga palaungana lange imo. Pe Akuila pe Prisila pe iri mata nenge te eukiraurau nga reria pele, te teke reria iechinga palaungana lange imo nga Non Soke ene.  
\v 20 Pe NeHalang nena hana mur lochloch nga lamai, te teke reria iechinga lange imo pule. Pe a sisa perimo nge imo elle pe elle nga poinga nenge ita NeHalang nena hana mur ta popoia.   
\p
\v 21 Iau sipok e hassia helenga nei nga perik: Lek iechinga palaungana lange imo. Iau Paulus.   
\p
\v 22 \x + \xo 16:22 \xt Kal 1:8-9; Hem 22:20\x*Mele nenge mutena taua Non Soke ero lape mene maulinga ero toto. \tl Maranata\tl* – Ara Non Soke at.   
\p
\v 23 E hetalaulau ke Non Soke Iesus letena poreke ia imo.   
\p
\v 24 Pe mutek taua imo lochloch iange Iesus Kristus kale tele ita ke ita elle mana. (Ngana laka lom!)