\id MAT — URI, Nancy Sampson — Revised 2013 \h MATYU \toc1 Anutuning midi kareng Matyu wari yoku' \toc2 MATYU \toc3 MATYU \mt1 Anutuning midi kareng Matyu wari yoku' \c 1 \s1 Kasira Aming Jisas ning papane arantagim ning wap \r Luk 3:23-28 \p \v 1 Midi ka ya Kasira Aming Jisas ning papane arantagim wara'sining wap u tonga yarara' wara'ning. Ka Jisas ning papangni ki sini' wa Ebraham ka timinggi' sini' itarugu'. Ka Ebraham ning arantagim wari ira ababanga adining papangni nua'ni ka Devit wari ubu kadofigu'. Ka u kadofinga ira ababanga inga' sini' wa Devit ning arantagim wara'ganangsa' wa Kasira Aming Jisas wari kadofigu'. \v 2 Ka Jisas ning papane arantagim wari kadofinga ira abiging wara'ning wa ning, tim munumung sini' ka Ebraham wari Aisak ibegu'. \p Ka Aisak ning mindingni wa Jekop. A Jekop ning mindine wa Juda guk ka adining kuyane arantagim fam guk. \v 3 A Juda ning mindine wa Peres guk ka Sira guk a adisining mamangsi' wa Tema. A Peres ning mindingni wa Hesron. A Hesron ning mindingni wa Ram. \v 4 A Ram ning mindingni wa Aminadap. A Aminadap ning mindingni wa Nason. Nason ning mindingni wa Salmon. \v 5 Salmon ning mindingni wa Boas. Ka Boas ning mengni wa Rehap. A Boas ning mindingni wa Obet. Ka Obet ning mengni wa Rut. Ka Obet wari Jesi ibegu'. \v 6 A Jesi ning mindingni wa Devit ka Juda ning king yagu'. A Devit ning mindingni wa Solomon. Solomon ning mengni wa taming ka tim Yuraia urang sangamgu' wang. \v 7 Solomon ning mindingni wa Riaboam. Riaboam ning mindingni wa Abaisa. Abaisa ning mindingni wa Esa. \v 8 Esa ning mindingni wa Jihosafat. Jihosafat ning mindingni wa Joram. Joram ning mindingni wa Asaia. \v 9 Ka Asaia adibu Jotam ibegu'. A Jotam ning mindingni wa Ehas. A Ehas ning mindingni wa Hesekaia. \v 10 Hesekaia ning mindingni wa Manasa. Manasa ning mindingni wa Emos. Emos ning mindingni wa Josaia. \v 11 Ka Josaia ning mindine wa Jekonaia guk ka adining kuyane arantagim fam guk. Kama ka wara'ganang wa Babilon wari Isrel aming iyung kane kagaya slev titi ga' Babilon yongga' inagira aging. \v 12 Ka adi u inagira anga Babilon yong u ira Jekonaia wari Sialtiel ibegu'. Ka Sialtiel ning mindingni wa Serababel. \v 13 A Serababel ning mindingni wa Abaiat. Abaiat ning mindingni wa Elaiakim. Elaiakim ning mindingni wa Eso. \v 14 Ka Eso ning mindingni wa Sedok. A Sedok ning mindingni wa Ekim. Ekim ning mindingni wa Elaiat. \v 15 Elaiat ning mindingni wa Eliesa. A Eliesa ning mindingni wa Matan. Matan ning mindingni wa Jekop. \v 16 Jekop ning mindingni wa Josep. Ka Josep ning tamni wa Maria, wara' Maria wari saba kabasi' Jisas u ibegu'. Ka Jisas wara'ning wapni wa Anutuning Kasira Aming ning anitam. \v 17 Ka Kasira Aming Jisas ning papane ning arantagim ka Ebraham ganang do yodanga abanga Devit ganang bigu' wa aming arantagim 14 ning. Abanga Devit ganang u yodanga Babilon aming Isrel aming Babilon yong do iyung kane kalabus tanga iikga' inagira aging wara'ganang undu' papane arantagim 14 ning. A Babilon yong u iya' ababanga Kasira Aming Jisas wari kadofigu' ganang undu' papane arantagim 14 ning wari kuma' kadofinga ira biinga ganang kadofigu'. \s1 Maria wari Jisas ibegu' \r Luk 2:1-7 \p \v 18 Ka Kasira Aming Jisas wari kadofigu' wara'ning wa ning, adining mengni Maria wa ami nua'ni wapni Josep u sangam waraga' ning tonga kuma' totangkanga kabiging. Ka Maria adi sangam tanga kubap dabik ko mo' ira yangagumu' ganang ka Anutuning mini unggo warisa' adining kaba ganang saba u tipkadofingaminga Maria adi kaba guk yagu'. \v 19 Ka adining ufini Josep adi aming kadapmang didimeng kareng yaranga tanga itarugu' wara' adi taming wari naro' ko ira kaba guk kuma' yagu' u kanga kagabi titiga' sura ning togu', ka na sirengsa' mo' kabotik, taming waraga' aming ning dasi'ganang megang ma nako' wara' na tafafera da'ning tanga kapmo'sa' kabotik, ning togu'. \v 20 Ka Josep adi sasuk ka taming u kagabi ga' kuma' tanga arengagu' ganang ka dama deramak tugu' ka Anutuning kunung aming ensel nua'ni wari afanga ning anigu', ai Josep ka Devit ning arangni gu taming Maria wari kaba guk ita' u karang wa Anutuning mini unggo warisa' tipkadofira' wara' gu u kanga kaba mamareng naknga kagabi mo' totang, mokngang sangam sa' te'. \v 21 Ka taming ka wari saba wa ami ibewa'. Ka gu wapni wa Jisas ning yore'. Ka wap Jisas wara'ning kini girii wa ning, adi kadofinga giranga ira ami taming yotangkayap tinga adisining kadagang ning mamareng wari ifakadaga guk mo' to', adi kareng gi' giri ikni' wara'ning wari kadofo', ensel wari ning anigu'. \v 22 Ka Anutu wari napa' u tipkadofonga tugu' wa tim ana profet aniinga profet wari midi kuma' tokadofigu' wara'ning bengni wari kadofonga tugu'. \v 23 Ka midi ka profet wari u tokadofigu' wa ning, \q1 “inga' taming sababa nua'ni wari ami guk ko mo' dera ganang kaba guk ira saba ami nua'ni ibewa'ga'. Ibeinga saba kabasi' ka wa wapni Emanyuel ning anini'ga'.” \m (Ka midi wap ka Emanyuel wara'ning kini wa Anutu wari indiganang ita'.) Tim profet wari togu' wara'ning midi wa ningsa'. \p \v 24 Ka Josep adi dama deramak u tanga marara ning tanga nasi' midi ka Anutuning kunung aming ensel wari anigu' unggungsa'yaranga tanga tamni Maria kabingamging u sangam ubu tugu'. \v 25 Sangama ning tanga kubap guk mo' dera yangagumu', naro'sa' ko ikinga tamni Maria wari saba u kagu'. Kanga ning tanga Maria wari saba ami u ibeinga Josep wari wapni Jisas ning yoku'. \c 2 \s1 Aming girisi famineng wari saba kabasi' Jisas kaunga aging \p \v 1 Ka Maria wari saba kabasi' Jisas wa Betlehem yong ka kama tubo Judia Provins tara' u ibegu'. Kama ka wara'ganang wa Juda aming yaptatora ning girii ka Herot wari tanga mera yaptatoregu' wara'ganang ibegu'. Ibeinga ning tanga ia' inga' sasuk aming girisi ka bam yapkedanga tugu ning ka mayam de ararap tara' do abiging wari Jerusalem yong girii u abanga kadofiging. Abanga kadofinga aming ka Jerusalem yong ganang yaging u ning yangkaging, \v 2 saba kabasi' inga'ni ka inga' Juda arantagim sidi saptatora wara'ning kadofigu' wa indeng ita'. Indi mayam de ararap aming ka indi adi kadofigu' wara'ning bam girii u kigedanga marara saba kabasi' u kanga mandakni' upmama mesisiringa tangam waraga' bam u yaranga abem ning toging. \v 3 Ka king Herot adi midi ka aming girisi wari abanga toging u naknga sasuk mimeng sini' tanga base tugu'. Abanga Jerusalem yong ning aming arantagim kabi'mo' dabiksa' adindu' midi ka u naknga base tanga yareging. \v 4 Ning tanga Herot wari midi ka u nakdidima sini' tonga Juda ning aming girisi arantagim ka pris girisi a Moses ning kadapmang tapni ning sasuk aming girisi ka Jerusalm yong ganang unggung u katiana midi ning yangkagu', ai Anutuning Kasira Aming ga' fatuguting wa yong ka indeng sini' kagadofi ga' fatuguting. \v 5 Ka adibu ning aniging, mo' wa Betlehem yong ka kama tubo Judia tara' u kadofo'ga' ning fatugutam. Ka Kasira Aming wari indiganang kagadofi wara'ning wa indi midi nua'ni ka tim profet wari yoking wa kuma'sa' naknga ikitam. \v 6 Adi ning yoking, \q1 “aming ka Betlehem yong ka Juda ning kamaganang iking sidi ning sanotik, sidi Juda arantagim ning bining ganang wa aming girii guk mokngang ning guk mo' sukanting, mokngang sidiganang wa aming girii sini' nua'ni wari kadofinga aming girii tim iyak sini' ning ira naning arantagim Isrel sidi kafakafa tasapma saptatoro'ga',” \m midi ning yoku' u kanga fatugutam ning aniging. \v 7 Ka girii Herot adi midi ka u naknga iguk aranga ai aming girii wa nagasa' yang ning tonga kaba mamareng naknga ning tanga aming girisi ka mayam de ararap do abiging u katiana kapmo' fonga kukyapma ning yanggu', ai bam girii ka u toging wa dari sini' kadofiinga kaging. \v 8 Ning tanga aming wari midi tubobu u aniinga naknga midi mandaga' ka ning yanggu', ningwara' sidi anga Betlehem yong do kadofinga saba kabasi' u katua sini' tanga tubobu undu' didimengsa' ingging abani'. Abanga naninga nandu' anga kanga mandakna upma mesisiringa tangamok. \v 9 Ning ina ibiinga aging. Anganga kadapmang bining ganang bam girii ka tim kanga yaranga abiging u nua'bu katuaging. Kataunga ning tanga bam girii wari kadapmang yangtinting tanga tim ira ira auinga adi bam unggungsa' kanga nakedanga yaranga aging. Anganga Betlehem yong u kadofinga yak ka saba kabasi' guk ka mengbe guk wari yaging wara'ganang wa bam girii wari unggung ningsa' anga adenga aradagu'. \v 10 U tonga kanga kabaksi' karengsa' naknga aging. \v 11 Anga kadofinga yak iyung bane u amanga kaging ka saba ginggiming udi mengni Maria guk mareiagumu'. U kanga kabaksi' karengsa' naknga mandaksi' upma midi karesi fam tonga saba kabasi' wara'ning wap bema areging. Ning tanga saba kabasi' waraga' kafakafa tangama adisining ari' ganang napa' karesi fam tanga senga aging u dunga manggara saba kabasi' waraga' kukngamging. Napa' ka u kukngamging wa napa' karesi ka napa' gol diding guk karesi wari tiging, a napa' ka kudip seinga kudugo mupmu kareng danga kadofi wara'ning abanga napa' sanda wel mupmu kareng sini' ning u kukngamging. \v 12 Ning tanga deking. Ka Anutu wari kadapmang ka tubo yaranga aging unggung tubobu anga Herot mo' anini waraga' aramak ganang yangsefi tugu'. U kanga marara adi yaksingga' tubobu wa kadapmang nua'ni ubu yaranga mugoging. \s1 Josep kurene wari Isip ga' bimanga mugoging \p \v 13 Ka sasuk aming girisi ka mayam de ararap do abiging wari kuma' marara mugoinga ka Josep wari dama dera aramak tugu' ka Anutuning ensel nua'ni wari ning anigu', Josep gu ingging mo' marekotang, gu mamarak tanga saba kabasi' Jisas imengguk i inagiknanga bima tanga kama kamani ka Isip ga' mani'. Anga Isip donggung ikanting. Ka tubobu mabu ga' undu' nagasa' saninga wara'ganangsa' mabani'. Herot adi saba kabasi' i ugumak ga' sura marara wena tota' wara' sidi mugo tinting. \v 14 Anutuning ensel wari ning aniinga Josep adi u naknga kama ko mo' fasangandagu' ganang gaa' sini' marara saba kabasi' Jisas imengguk u inagiknanga bima tanga Isip ga' mugoging. \v 15 Anga Isip do kadofinga Herot wari kumoinga ganang abubu wara'ganangga'sa' ira aging. Ka inga' adi u anga yaging waraga' wa timinggi' profet wari Anutuning midi nua'ni ka ning kuma' ituagu', na naning sabana kama tubo Isip u ikita' u katinganinga abara'. Ning tuguinga yoking wara'ning wari beng guk kadofigu'. \s1 King Herot wari sababi' didipmi ga' togu' \p \v 16 Ka Herot wari sasuk aming girisi ka mayam de ararap do abiging wari tubobu guk mo' anga aniging u kanga ning togu', o idi mandaga' ba naramira mugoging. Ning tonga kaba kadagang sini' naknga saba kabasi' Jisas u uuk ga' sura aming fam u ning ina yangkaregu', sidi Betlehem yong do anga Betlehem yong a yong kababi' fam ka wara'ning du' ikyangaking u yangara saba ami kababi' inga'ni ka guraksi' kubanik a fama' ningsa' iking wa dipmasasu'na tanga yaranting. Ka Herot adi sababi' ning gurak wap ka u yanggu' wa tim mayam de ararap aming yangkainga bam girii kaging wara'ning ki ga' aniging u tanga ibeyapking wara'ning u didimeng kuma' sura ungungsa' didipmi ga' ina yangkaregu'. \v 17 Ka kadapmang ka king Herot wari saba kababi' u didipmi ga' togu' waraga' wa tim midi tokadofi aming profet Jeremaia wari togu'. Wa ning togu', \q1 \v 18 “Rama yongganang wa taming wari mak kaking u nakem, Resel ning mindine kuma' kumakngamsasu'neinga adi waraga' bibiri' naknga maksa' fagata'. Ka aming wari yotangkangam tantam ning tonga ting ka mokngang, adi bibiri' siamo' naknga mak ningsa' ko fagata'.” \m Ning tuguinga yoking u fiderugu' wari beng guk sini' kadofigu'. \s1 Josep kurene wari Isip kabinga tubobu mabiging \p \v 19 Ka Josep kurene wari Isip unggung ko ikinga king Herot udi kuma' kumogu'. Wara'ganang ka Josep wari dema dera aramak tugu' ka Anutuning kunung aming ensel nua'ni wari Josep u ning anigu', \v 20 ai Josep, aming ka saba kabasi' i uuk ga' sura ikiting udi kuma' kumaking wara' gu mamarak tanga yong ka i kabinga saba kabasi' Jisas imengguk i inagiknanga Isrel aming sidaning kamaganangga' tubobu manting ning anigu'. \v 21 Ning tinga Josep wari u naknga saba kabasi' Jisas imengguk u inagiknanga Isrel anasining kamaganangga' tubobu mabiging. \v 22 Abanga kadofinga naking ka aming fam wari ning yangging, kama tubo Judia ning Herot wa kuma' kumakinga adining gipmam wa mindingni Akeleas adibu bema tanga mareta' ning toging. Ka Josep adi Akeleas wari beni ning kama gipmam bema tanga mareiagu' u naknga saba kabasi' Jisas ma uknamni' ning tonga mutu tanga ai, indi kama tubo Judia tara' ingging mo' ikantam ning togu'. Ning tanga Josep wari dama dera aramak tugu' ka Anutu wari midi ka yong ka adi anga iik waraga' u anatintingnegu'. Ning tinga adi marara kama tubo Judia tara' wa tatarafik sa' tanga kama tubo Galili Provins tara' waraga' ubu mugoging. \v 23 Anganga Nasaret yong ka kama tubo Galili tara' u kadofinga ning tanga unggung wadigi' ikiaging. Ning tinga midi nua'ni ka timinggi' profet arantagim wari Jisas waraga' toging wari beng guk sini' kadofigu'. Ka adi midi ka wa ning toging, adi Nasaretni aming ning anini'ga' ning toging. \s1 Jon Baptis wari midi ituagu' \r Mak 1:2-8; Luk 3:1-18; Jon 1:19-28 \c 3 \p \v 1 Ka kama ka Josep kurene wari Nasaret yong u kuma' anga yaging ganang ka aming ama iyam ning ka wapni Jon wari kama bining sigesa' ka aming yong guk mokngang ka Judia tara' u anga ira midi tokadofi kane tanga yagu'. \v 2 Ka Jon wari midi ning tokadofigu', ai, aming wari Anutuning bining kareng ganang iik wara'ning kama wa kuma' kadofonga tara' yang. Ka aming dabiksa' sidi kabaksi' faranga kadagang tanga iking u kabisasu'na tini' ning fainarugu'. \v 3 Ka timinggi' midi tokadofi aming profet Aisaia wari Jon ga' wa midi ning kuma' tuguinga yoking, \q1 “ka aming nua'ni kama sigesa' ganang adenga ku ning katira', ai aming sidi girii wari abubu wara'ning kadapmang wa kafakafa kagaranga tipdidimanga yarani' ning togu' u yoking.” \p \v 4 Ka Jon Baptis wari midi u tokadofinga tanga itarugu' wara'ning iikni wa ning, adining kwi'ni paramu' ka kangkama tanga fatarugu' wa maga kamel ning dumni wari tanga muntofiging u kaminga ning tanga kwi' u tamtangka wara'ning aya letni wa maga bulmakau ning giknim wari tamtangkanga ning tanga fatarugu'. Ka adi nana undu' kareng mo' fanarugu', mokngang nanani wa gitara' ka nana tiaging a nimi' ameng ning unggungsa' manggara nanga ira fatarugu'. \v 5 Ka Jon wari midi u ituainga ami taming kabi'mo' ka Jerusalem yong girii u ikiaging a aming ka kama tubo Judia tara' wara'ni abanga aming ka Jodan ama gaga tara' ira yariaging wari adining midi u naknga abanga fakaiaging. \v 6 Abanga ning tanga adisining kadagang u Jon ga' sireng sa' ituangamsasu'neinga Jon wari Jodan ama u wara'ganang faimgu'. \v 7 Ka Juda ning aming girisi ka Farisi a Satyusi arantagim adisining aming fam undu' Jon wari ama iyam ga' sura fabiaging. Ka Jon wari u yapma ning ifang fainarugu', aming ka sidi kabaksi' sini' mo' faranga abing. Abanga ning sabarik ka sidi gimik kadagang ning mindine arantagim ka midi mandaga' tutugusi. Sidi mamareng ka inga' Anutu wari ami taming ka kadagang guk u didipmi ning wari sidiganang mo' kadofisam waraga'sa' sura wa ama isam ga' abing yang. \v 8 Ka i nakni', aming ka Anutu wari inga' aming ga' mamareng iyam u tarafaronga wa kaba beng sini' faranga kadapmang kadagang u kabisasu'nanga kadapmang karengsa' ubu tota'. Sidi kadapmang kareng sini' tipkadofanting wa ami taming wari u kanga sidi kabaksi' beng sini' faring wara'ning ki u sireng sini' kanting. \v 9 Ka sidi ning unda' sura abing, a indi aming didimesi karesi Ebraham ning papane, indi kabakni' nua'bu tipfara ning guk mokngang. Ka sidi wap ka Ebraham ning arantagim warisa' wa yotangkasap titining napa' kigineng ning sukiting waraga' wa ning torik, sasuk ka wa beng guk mokngang. Beng sini' ning sanotik, Anutu wari sidi tarakayosapma sidining gipmam bema arantagim inga'ni ka wap ka Ebraham ning arantagim wara'guk iik waraga' sura wa adi siasa' tanga napa' sige ka uningkim i ininga Ebraham ning arantagim ubu girisa' kadofinga ikanting. \v 10 Ka beng sini' Anutu adi firi mindip nananing wara'ning ki u ke ganang sini' doptaunga fununggong bema firi ki ganang unggung kuma' adera'. Firi ka beng kafakafa mo' tinga wa adi dindini tanga kudip ganang sawa'ga'. \v 11 Ka naga ama i isamarik yara'ning kini wa ning, sidi midi ka naga u tokadofirik u naknga kabaksi' faranga sidining kadagang u kabinga kadapmang didimeng ganang iik waraga' isamarik. Ka na ama sini' warisa' isamarik. Ka aming nua'ni ka mandang inga' abota' adi napa' kigineng kareng ka Anutuning mini unggo sini' ka kudip da'ning wari isaminga aming didimesi arantagim ning ubu ikanting. Ka adi aming sige naga ningyara' mo, adi aming girii sini' kigineng guk, naga ningyara' wari adining du'ganang iikning guk mokngang sini'. \v 12 Ka aming girii ka u torik wa adi aming tagagareyap kane ka aming wari wit mindip urang tagagareting ningda'ning tonga tugunung tanga sabol kafong ganang kuma' bema adera'. Adi wit mindip ka kuma' dopma kuking u sabol wari gira manggara gugubik ganang igukinga gugubik wari tutufuru u figira igukinga beng karesi unggungsa' manggara yak ganang urang dasiting ninda'ning tota'. Ning tanga tutufuru wa kudip kagaya ka bibi' titining guk mokngang wara'ganang seinga wadigi' dasasu'ninting ning yanggu' Jon wari. \s1 Jon Baptis wari Jisas ama ingamgu' \r Mak 1:9-11; Luk 3:21-22 \p \v 13 Ka Jon wari aming ama u faimarugu' ganang ka Jisas adindu' Jon wari ama ingam ga' sura kama tubo Galili u kabinga marara kama ka Jon wari aming ama faimarugu' Jodan tara' waraga' agu'. \v 14 Anga kadofiinga Jon wari Jisas u kanga ning anigu', ai gu naga ama igam ga' abanga torang. Ka naga ningyara' wari gu igam ning guk mokngang, gu naga inamotang wa giri didimeng. \v 15 Ka Jisas wari ning anigu', wa beng guk torang de ka kami yara'ganang wa gundu' girisa' inamotang. Na Anutuning sasuk dabiksa' wa yaranga tasasu'na sa' totik wara' ama inam ning kadapmang undu' titisa' totik. Jisas wari ning tuguinga Jon wari adining midi u nakngama ama ingamgu'. \v 16 Ka Jon wari ama u ingaminga Jisas adi ama u kabinga gaga aranga adegu'. Adenga kagu' wa kunim wari tubo kidagang tanga Anutuning mini unggo ka yang mimbep da'ning wari didimeng ka Jisas ana adegu' ganang afanga Jisas ganang u meku'. \v 17 Ning tinga midi nua'ni ka kunim ganang kuta kadofigu' wa ning togu', ya naganing sabana kareng na adining kadapmang u karengsa' kanga adita' siamo' nakitik ning togu'. \c 4 \s1 Aming kadagang Setan wari Jisas taramira anigagaregu' \r Mak 1:12-13; Luk 4:1-13 \p \v 1 Ka Jon wari ama u ingama kabiinga Anutuning mini unggo wari Jisas u aming kadagang Setan wari mandaga' taramira kadagang titiga' andadide waraga' kama bining sige ka aming yong guk mokngang waraga' nagira agu'. \v 2 Ka Jisas adi kama bining sige wara'ganang wa kama paramu' sini' ka tiim sidii 40 ning ira agu'. Ka adi kama paramu' ka u yagu' wara'ganang wa adi nana guk mo' nanga sigesa' ira agu' wara' adi segi kagaya sini' naknga yagu'. \v 3 Ka aming kadagang Setan wari Jisas wari kadagang titiga' ning tonga mandaga' taramironga kadofinga ning anigu', ai gu Anutuning mindingni tangkunang guk, ka gu seka nakarang wa midisa' tuguinga uningkim yari nana igikaminga naya'. \v 4 Ka Jisas wari ning anigu', mokngang na ning guk mo' totik. Anutuning midi ka tim yoking wa ning tuguta', aming wari damdang naknga iik wara'ning ki wa nana warisa' mo' tanga ikiting, mokngang adi Anutuning midi naknga ning tanga wa kigineng guk ira ka' ningsa' ikiting ning yoking. \v 5 Ka Jisas wari midi ka u tuguinga Setan wari nua'bu taramikonga Jisas u nagira anga Jerusalem yong girii u kadofinga siring yak girii tempel wara'ning furo'ning sini' kura aranga adenga \v 6 Jisas u ning anigagu', gu Anutuning mindingni sini' udep wa i adenga aramping tanga kamaganang apa mangfanga kagaya kabi'guk mo' bemotang u gabotik. Ka gu kuma'sa' nakarang, waraga' Anutuning midi wa ning yoking, \q1 “Anutu wari adining kunung aming ensel u yangkareinga wari kuma' abanga yotangkagapmanting. Abanga adi kuma' surogabinga uningkim fasi' ni wari kaaga kabi'sini' guk mo' gorota' ning yoking waraga' sure'.” \m \v 7 Ka Jisas adibu ning anigu', mokngang na ning guk mo' totik. Tim Anutuning midi nua'ni undu' yoking wa ning, gu guning Anutu girii wa napa' ka adi mo' titining u titiga' mo' sura anidideutang mokngang, ning yoking ning anigu'. \p \v 8 Ning tanga Setan wari nua'bu taramikaunga Jisas u nagira kama bubo girii nua'ni waraga' ubu agumu'. Anga kadofinga kama bubo girii wara'ganang aranga adenga Setan wari kamaganangni aming arantagim kuni' kuni' dabiksa' ikiting a adisining mambongsi' girisi girisi a adisining tangkunangsi' u kafadudu yora anatintingnanga yaranga \v 9 ning anigu', napa'napa' ka u defata' yabarang wa na guta' gamsasu'na wara'ning. Ka gu nagata' mandaka upma mesisiringa tanamotang wa napa'napa' u ibigamsasu'notik. \v 10 Ka Jisas wari Setan u ning anikagaregu', a Setan uri mugo te'. Kadapmang ka mesisiringa titi wara'ning ka timinggi' kuma' yoking u fideta' wa ning, gu kane a mandaka upma mesisiringa wa Anutu girii kubanik waraga'sa' tangamotang ning yoking. \v 11 Jisas wari ning tuguinga aming kadagang Setan wari Jisas u kabinga mugoinga Anutuning kunung aming ensel arantagim wari afanga Jisas u yotangkangama ning tanga adeging. \s1 Jisas wari kane munumung wa kama tubo Galili u tipmaragu' \r Mak 1:14-15; Luk 4:14-15 \p \v 12 Ka Jisas adi midi ne ka Jon Baptis u kalabus iyung kuma' bema dasiging wara'ning u kuma' naku'. Ning tanga marara kama tubo Galili tara' waraga' ubu mugogu'. \v 13 Ka adi u anga kadofinga wa ananing yong ki Nasaret u mo' anga yagu', mokngang adi Nasaret wa tatarafik sa' tanga anga Kapaneam yong ga' agu'. Ka Kapaneam yong wa Galili gwang gaga ganang, ka kama dibing ka wa Sebyulan guk ka Naftalai guk adisining papase arantagim wara'sining kama waraga' mugogu'. \v 14 Ka Jisas wari yong ka u mugogu' waraga' wa midi ka tim profet Aisaia wari tuguinga yoking wari beng guk kuma' kadofigu'. Ka adi midi ka wa ning yoking, \q1 \v 15 “aming ka Sebyulan ya Naftalai ya sidi kama ka Jodan ama tubo do ning tara' ka kadapmang ka gwang girii ga' yaranga mugoting, abanga sidi Galili tara' wara'ning dibing ka Juda mo' wari ikiting sidi ning sanotik, \q1 \v 16 aming arantagim ka gaa' kangkam ganang ikiting sidi inga' diok kareng girii kuma'sa' kaing. Aming arantagim ka kungkumak ning kadapmang kadagang yaranga ikiting sidi diok ka wari kadofinga kadapmang dioksangandasaminga sangang sa' ubu denga karengsa' iking, ning togu' u yoking.” \m \v 17 Ka kama ka wara'ganang Jisas wari Kapaneam yong u kadofinga Anutuning midi kareng u munumung sini' tokadofigu'. Ning ina yaregu', ai aming wari Anutuning bining ganang iik wara'ning kama wa kuma' kadofonga tara' yang. Ka sidi kabaksi' faranga kadagang u kabisasu'na tini' ning yanggu'. \s1 Jisas wari kane aming fama'gong fama'gong inagiknagu' \r Mak 1:16-20 \p \v 18 Ka Jisas wari Galili gwang gagu u yaranga agu'. Anganga yapku' ka aming fama' iguyangguk Saimon wapni nua'ni Pita guk ka kuyangni Andru guk wari kanesi' ka ama ging mamanggak ning tiagumu' u gwang wara'ganang umben kaminga fiaregumu'. \v 19 U anga yaptuanga Jisas wari ning yanggu', ai aming fama' sidi ama ging wengmanggak kane ba titamu', ka ningwara' kane ka wa kagabi tanga nagok kubap manam. Ning tinga nagabu kane ka naning aming arantagim ka ama ging u manggakitamu' ningda'ning tanga inagikdemu' waraga' ubu sanggerotik. \v 20 Ning ininga aming fama' iguyangguk adi Jisas ning midi u naknga ninak sa' tanga adisining kane u kabinga Jisas u yaranga adigok kubap mugoging. \v 21 Ning tanga inagira gwang gaga u kabi'ning nua'bu yaranga anganga yapking ka Jems iguyangguk Jon ya udi babangsi' Sebedi guk bot ganang mera umbensi' u fatipdidimaging. U fonga yaptuanga Jisas wari aming fama' iguyangguk u adigok kane kubap tanga iik waraga' katianggu'. \v 22 Katianinga adi Jisas ning midi u ninak sa' tanga marara babangsi' Sebedi wa bot ganang unggung kabinga ning tanga kanesi' u wadigi' sini' kabinga marara Jisas guk kubap ubu aging. \s1 Jisas wari midi kareng ituanga bagana aming ifakarenda ning tugu' \r Luk 6:17-19 \p \v 23 Ka Jisas wari kama tubo Galili tara' wara'ning yong yong u yangara adisining siring yaksi' ganang amanga Anutuning midi kareng ka kama ka aming wari Anutuning bining ganang iik wari kagadofi wara'ning u ituaima yaranga ning tanga aming ka bagana kadagasi kuni' kuni' guk undu' ifakarenda ning tanga yaregu'. \v 24 Ning tinga midi ne ka Jisas wari kane kigineng u tugu' wara'ning wari kama tubo Siria tara' u dabiksa' feradanga mugoinga naknga yareging. Ning tinga aming kama tubo wara'ni wari midi u naknga amise bagana kadagasi guk a mamaresi kuni' kuni' ka aming masi' unggo kadagasi guk ibap amamosi a bagana ka aming wari kungkumak tanga masi' fe titiing ningwara' u inagira auinga Jisas wari dabiksa' ifakarendasasu'negu'. \v 25 Ning tinga ami taming kabi'mo' ka kama tubo Galili tara' a kama tubo Dekapolis tara' a Jerusalem yong girii tara' a kama tubo Judia tara' a Jodan ama fugung do ning tara' wara'ni dabiksa' wari Jisas ning kane kigineng u kanga kadidima sini' tonga ko yaranga fengakiaging. \c 5 \s1 Jisas wari midi kareng kama bubo ganang aranga ituagu' \r Luk 6:20-23 \p \v 1-2 Ka Jisas wari ami taming arantagim girii kabi'mo' wari yaranga fengaging u yapma iibi tanga ananing arantagim sini' ungungsa' inagira anga kama bubo nua'ni ganang areging. Aranga kadofinga mera Jisas wari midi kareng yanggeronga ning yanggu', \q1 \v 3 “ka kadapmang ka aming kamaganangni wari mambong a wap girii wara'guk iik wa karengsa' ning urang kating wa na kadapmang nua'ni katik. Wa ning, aming ka kabaksi' ganang tangkunang guk mokngang ning sura ikiting wa karengsa' ning torik. Aming ka ningwara' wa Anutuning bining ganang iik wara'ning. \q1 \v 4 A aming ka adisining kadagang ga' mamareng naknga ikiting wa karengsa' ning torik. Aming ka ningwara' wa Anutu wari kaba kugurang kuma' imota'. \q1 \v 5 A aming ka anasining sasuk a wapsi' bema afuting undu' karengsa' ning torik. Aming ka ningwara' wa Anutu wari napa' kareng girii sini' kuma'sa' kabiamo'ga'. \q1 \v 6 Abanga aming ka Anutuning kadapmang didimeng kareng ga' siamo' ninak ka aming wari masi' pamparanganga ama topna ga'sa' urang nakiting ningda'ning tanga ikiting wa karengsa' ning torik. Nasi' ka adi bemna ga' sura sasuk mimeng titing wa Anutu wari didimengsa' iminga tangkunang ubu kuma' naknga ikanting. \q1 \v 7 A aming ka aming nua'ni wari kadagang tangaminga kadagang kura' tubobu mo' tiamiting wa karengsa' ning torik. Inga' Anutu wari undu' aming ka tubobu guk mo' tiamting wara'siga' wa tubobu guk mo' tiamo'ga'. \q1 \v 8 A aming ka sasuksi' ka kadapmang kareng waraga'sa' titing wara'siga' undu' karengsa' ning torik. Inga' adi Anutu guk iik wara'ning. \q1 \v 9 Abanga aming ka aming fam ning kabaksi' kagaya ifakureting wara'siga' undu' karengsa' ning torik. Inga' Anutu wari ananing mindine arantagim ning manggara kukyabo'ga'. \q1 \v 10 A aming ka kadapmang didimengsa' tinga aming fam wari waraga' bibi' naknga mamareng imiting wara'siga' wa karengsa' ning torik. Aming ka ningwara' wa iik kareng sini' ka Anutuning bining ganang iik wara'ning. \q1 \v 11 Beng sini' sidi nagata' naktangka tanga kadapmang karengsa' yaranga ikanting ka aming fam wari u sapma midi sangkige tanga aroksam sige tanga napa' mamareng fam saramikanting undu' giri karengsa' ning torik. \q1 \v 12 Ka napa' mamareng ka u saramikanting wa kami sidita'sa' mo' tasamting, mokngang wa profet arantagim ka timinggi' Anutuning midi tokadofi kane tanga ira abinging undu' adi ningsa' iramikiaging. Beng sini' Anutu wari profet u yotangkayapku' ningsa' sidindu' kuma'sa' yotangkasabota'. Ka sidi sasuk ka inga' Anutu wari kunim yong ganang napa' kareng tasam waraga' suktangkanga ira mamareng bema wa kabaksi' kareng naknga mesisiringa sa' tanga ikanting.” \s1 Jisas wari aming ning iik wa napa' fama' ka firing a kamang diok ningda'ning waraga' togu' \r Mak 9:50; Luk 14:34-35 \p \v 13 “Ka naktangka aming sidi ami taming ning bining ganang ira sidining iiksi' wa kadapmang ka didimeng karengsa' titining u tanga firing marang guk ningda'ning kareng ikanting. Wa ning, firing ning kaneni wa nana a didik u tipmaranda wara'ning, ka sidindu' aming fam ning kabaksi' ifikarenda wara'ning ning ikanting. Ka firing ning marang wari bibi' tota' wa firing anasa' marang guk nua'bu iik ning guk mokngang, wa marangni kuma' binga wadigi' kuma' gigimera' wara' wa sige kura igukinga aming wari kama sa' ba ning tonga tipminga yangating. Ka sidindu' ningsa', sidi kadapmang kareng tanga aming ning kabaksi' ifikarenda wara'ning wara' sidi iiksi' ganang wa firing marang guk ningda'ning ira tinting. \v 14 Abanga sidi ami taming ning bining ganang wa sidi kamang diok kareng ningda'ning iking. Ka wara'ning wa ning, yong girii nua'ni ka kama bubo ganang adeuta' wa tiim ganang yong wara'ning kamang diok wa kapmo' guk mo' adeta', mokngang wa sireng sa' kuma' tonga kating. \v 15 Abanga aming wari lam yora gareting undu' ningsa'. Adi lam u yora garanga wa napa'ni wari tungkum tanga kapmo' mo' sebiting. Mokngang adi sirengsa' tabinga kamang diok wari yak iyung bane u diokinga sangang sa' adeting, ning titing. \v 16 Ka sidining iiksi' ganang undu' ningsa'. Anutuning tangkunang wari sidining kabaksi' ganang diok ningda'ning ita' wara' sidi aming ning bining ganang ira kadapmang didimeng kareng tiaminga diok u kanting. Ning tinga adi diok ka wari yangtintingneinga Anutuning kadapmang kareng u kigedanga kabaksi' kareng naknga babangsi' girii Anutu ka kunimganang ikita' waraga' mesisiringa tangamting.” \s1 Jisas wari Anutuning kadapmang tang timini waraga' togu' \p \v 17 “Ka sidi naning midi i kuni' nua'ni ning naknga ning mo' suknamting, a adi Anutuning kadapmang tangkunang ka Moses ga' tim amigu', abanga Anutuning midi ka timinggi' profet wari ituaging u ufafenga kadapmang inga'ni sa' tipmarak ga' unda' abugu'. Mokngang na midi a kadapmang tang timini u ufafe waraga' mo' abuguk. Na naning kadapmang inga'ni kigineng guk u tipmarakinga kadapmang tang a midi ka tim toging u tiptangkainga wari beng guk kagadofi waraga'sa' abuguk. \v 18 Beng sini' kadapmang tang ning midi a Anutuning midi fam ka tim u ituaging wa bibi' titining guk mokngang sini', kama a kunim wari ko ira auta' ganang undu' kadapmang tang wara'guk ka wara'ning midi dibing kababi' fam dabiksa' wa ni ka bibi' guk mo' to'ga' mokngang sini', wa tangkunang ko ningsa' ira anganga Anutu wari nasi' kane ka kadapmang tang wari titiga' tuguta' u tasasu'na wara'ningsa'. \v 19 Wara' aming ka ni wari midi tang wara'ning kadapmang dibing kabi'sini' ka ni tatarafik tanga aming fam yanggera midi ka a kadapmang dibing kabi'sini' ka wa indi kagabi tem wara' sidindu' girisa' kabinting ning inota' wa inga' kama ka aming wari Anutuning bining ganang iikning wari sireng kadofo' ganang wa Anutu wari aming ka ningwara' wa adining bining ganang anga iikning guk mokngang ning kawa'ga'. A aming ka kadapmang tang wara'ning bang bang fam u didimengsa' yarasasu'nanga aming fam undu' didimengsa' yara waraga' yanggerota' wa adi didimeng tara' wara' Anutuning bining kareng ganang wa adi wap girii guk irota'. \v 20 Ka kadapmang tang wara'ning sasuk aming girisi a Farisi arantagim adi ning fatuguting, o indi Anutuning kadapmang yaranga didimengsa' beng sini' tanga ikem. Ka na ning torik, mokngang kadapmang ka adi u titing wa Anutu adi kareng sini' mo' kata'. Ka sidi adi u titing ning mo' tinting, sidi kadapmang kareng nua'ni sini' ka Anutuning bining ganang iikning unggungsa' tinting.” \s1 Jisas wari aming wari banaksi' gipta u tipdidima waraga' togu' \r Luk 12:57-59 \p \v 21 “Ka sidi midi tangkunang nua'ni ka tim Moses wari papase yanggu' wara'ning u kuma'sa' nakiting. Wa ning yoku', gu aming mo' ura sebotang. Aming ka aming ura sebota' wa aming fam wari midi kigineng kot wara'ganang kaminting ning tuguting. \v 22 Ka naganing kadapmang wa nua'ni ka kigineng sini' ka Moses ning midi kadapmang u tarafita'. Wa ning, aming midi ganang kangkami ning wa aming ka aming ning fugu ugumarota' unggungsa' mo', mokngang aming ka kuyangni ga' nakadangam ka kaba mang ganangsa' tota' undu' Anutuning kot kigineng ganang adeuta'. Abanga aming ka kuyangni nua'niga' kaba kadagang naknga anikadaga tota' undu' midi kigineng ka wara'ganang adeuta'. A aming ka kuyangni nua'niga' kaba kadagang naknga midi kadagang sini' anikigeuta' wa adining kadagang wara'ning mamareng kura'bu bimbem ning wa kudip kadagang ganang mugo wara'ningsa'. \v 23 Wara' sidi ning nakanting, sidi kuyasi' nua'niga' kabaksi' kadagang nakngama wa tipdidima tinting. Ka kadagang u tipdidima ning kadapmang nua'ni wa ning, gu Anutuga' sura adita' napa' ofa tanga sangamonga siring yak girii ganang amanga napa' ofa tanga sasa wara'ning alta ganang sini' kuma' kadofinga aradeutang, ka gu tim kuyaga ga' napa' kadagang ni guk tangamotang waraga' tubobu suknatama wa o Anutu wari naning kadagang i kanga ofa i mo' ma bemo' ning tonga \v 24 ofa u ningsa' kabinga tubobu anga tim ka kuyaga wara'guk kadagang u tipdidimanga kabaksi' kubaniksa' kuma' kufara ning tanga abanga ofa wa inga' wara'ganang totang wa kadapmang didimengsa' totang. \v 25 Ka aming nua'ni wari kuyangni nua'niga' kadagang tangamota' u tipdidima wara'ning kadapmang nua'ni wa ning, gu aming nua'niga' napa' kadagang tangamotang ka adi waraga' kaba kadagang naknga midi kot ganang gipmonga ginagira auta'. Ka gu midiganang do ko mo' kadofinga kadapmang bining ganang mamareng u tipdidima ning kadapmang urapsa' kataunga tipdidima tantamu'. A gu ning urap mo' totang wa kot ganangsa' tonga gipmiinga midi nakdidima ning aming girii jas wari kot ning kadapmang sa' yaranga tanga plisman ga' iminga adibu bema tonga iyung dasigabinga gu iyung kane kagaya u tanga irotang. \v 26 Ka beng sini' kadapmang ka kot ganangga'sa' au ning wa mamareng u tipdidima ning guk mokngang, wa mamareng guk. Adi guning kadagang ning to u tanga anganga tipmiri waraga' sura gibiinga gu kalabus iyung ganang unggung kane kagaya kama paramu' sini' ningsa' tanga ira fautang. Ka sidi mamareng ka ningwaraga' sura kuyase guk kadagang tanga wa sida ganang unggung urapsa' tipdidima ning tinting.” \s1 Jisas wari ufi imaraming wari kadagang sansaramik guk mo' titi waraga' togu' \p \v 27 “Ka Jisas wari midi nua'ni ning yanggu', ka sidi midi tangkunang nua'ni ka tim yaranga ikiaging wara'ning undu' kuma'sa' naking. Wa ning yoking, ami a taming ka ufini a tamni guk kuma' irota' wa ami a taming nua'ni guk sansaramik kabi'guk mo' tantamu', mokngang wa tapni tang guk ning yoking. \v 28 Ka nagabu waraga' midi tangkunang sini' nua'ni ka ning toutik, kadagang ning ki wa ami taming wari napa' kadagang girii beng sini' tantamu' unggungsa' mo'. Mokngang, kadagang wa de warisa' kamamarenga napa' u titiga' bane warisa' surota' undu' Anutu adi kadagang ka aming wari napa' beng sini' kuma' titing wara'guk dabiksa' ning kata'. \v 29 Wara' gu sasuka a daga wari kadagang titiga' ginagira aunga tinga wa gu mo' titiga' kadapmang udanga daga fugung u wadigi' yobusurotang. Ning tanga gu daga fugung ga' nafek totang de ka gu kadagang u kabinga gi' iikning kadapmang ganang ubu itang. A gu kadapmang udaga ning guk mo' totang wa gu kadagang u tanga anganga wari gifakadaga sini' tinga inga' kudip kadagang ganangsa' maya'ga'. \v 30 Abanga kafaga undu' ningsa', kafaga nua'ni wari kadagang tonga tinga undu' doptaga tanga kayautang. Ning tanga kafaga fugungsa' ira kadagang guk mo' totang wara' gu inga' kareng gi' giri ire'. A gu kadagang titining kadapmang u udaga guk mo' tanga kafaga fama' guk ningsa' ko ira kadagang u tanga autang wa wari gifakadaga sini' tinga inga' gu kudip kadagang ganangsa' maya'ga'.” \s1 Jisas wari imaraming kuma' tanga iik u mo' udaga waraga' togu' \r Mat 19:9; Mak 10:11-12; Luk 16:18 \p \v 31 “Ka sidi midi tangkunang nua'ni ka tim Moses wari yoku' waraga' sukanting. Ka midi ka u yoku' wa ning, aming ka taming kuma' sananga irota' ka tamni waraga' bibi' ubu naknga kagabi tonga wa midi ka adi bibi' nakara' wara'ning midi totangka u umpang ganang yora yora bema taming waraga' aminga ning tanga wara'ganang inga' anigarota' wa giri, ning togu'. \v 32 Ka naganing kadapmang ka midi ka wara'ning wa nua'ni ka kigineng sini'. Wa ning, aming ka taming kuma' sanota' ka tamni wari aming nua'ni guk kadagang kabi'guk mo' tota' sige karengsa' ira auta' ka ufini wari tamni waraga' bibi' sigesa' naknga kabota' wa adi kadagang girii tara'. A tamni undu', ami wari kagabi tinga aming nua'ni ubu udep anga sangamota' undu' kadagang girii tara'. Abanga aming ka taming ka ufini timini wari sigesa' kabota' u sanota' wa adindu' kadagang tara'. Wara' aming ka taming munumung kabota' wari ananing iik u tipkadanga ning tanga tamni timini guk ka aming ka inga' anga sanota' wara'guk dabik ifakadauta'.” \s1 Jisas wari midi beng guk sa' tutugu waraga' togu' \p \v 33 “Ka midi tangkunang nua'ni ka tim yoking u yaranga titing wara'ning wa sidindu' fafong sa'. Midi ka wa ning yoking, gu napa' ni beng guk sini' titiga' tonga ka aming wari o beng guk sini' ba ning tutugu waraga' sura midi totangka ka o beng guk sini' Anutu girii ganang kuta urang torik ning totangkautang wa napa' ka u titiga' toutang undu' titisa' totang wa giri didimengsa' ning yoking. \v 34 Ka naganing kadapmang wa nua'ni ka kigineng sini'. Wa ning, sidi midi totangka nua'ni tonga wa napa' tangkunasi ka kunim a kama wara'sining wap guk mo' yora tonting. Mokngang, kadapmang ka ganing midi u tiptangka ga' sura beng sini' kunimganang kuta urang torik ning tutugu waraga' wa na ning torik, kunim wa tare kareng ka Anutu wari marekita' wara' sidi wara'guk mo' yora tonting, wa tapni. \v 35 Abanga gu o beng sini' kamaganang i torik ning guk mo' toutang. Mokngang kama ya Anutu wari kunimganang kuta mera kayong wari tipminga marekita' wara'ning tare kareng. Abanga gu o beng sini' Jerusalem yong girii ganang do urang torik ning guk mo' toutang. Mokngang, yong girii Jerusalem wa king girii Anutu wara'ning yong kareng kuni' nua'ni. \v 36 A napa' kababi'ga' beng guk torik ning tonga undu' ganing kiga wara'guk mo' yora toutang. Mokngang gu kafakafa surotang, gu ganing kiga wara'ning tuang mo' wara' gu midisa' tuguinga guning kiga sasa' wara'ning dumni fam wari fafa' wa ma giming ning iigik ning guk mokngang, Anutu anasa' guning kiga wara'ning tuang beng sini'. \v 37 Wara' gu aming fam wari midi totangka ka gu totang u beng guk wa ma beng guk mokngang ning waraga' nakedonga gangkainga wa gu weng beng guk wa ma mokngang, ning undu' didimengsa' inotang. A gu midi u tiptangka ga' sura napa' tangkunang nua'ni guk yora toutang wa aming kadagang Setan wari sige gangtintingneinga torang wara' wa kadagang.” \s1 Jisas wari aming ga' kadagang kura' tubobu guk mo' tangam waraga' togu' \r Luk 6:29-30 \p \v 38 “Ka sidi midi tangkunang nua'ni ka tim yoking u yaranga titing wa kuma'sa' naking. Midi ka wa ning yoking, aming nua'ni wari guning daga fugung u tipkadagaminga wa kura' undu' de fugung tipkadangamotang. A maga kati undu' ningsa', adi guguk tanga maga kati kubanik yaburomgaminga wa kura'bu undu' mini kati kubaniksa' upmamotang, ning yoking. \v 39 Ka naganing kadapmang wa nua'ni ka kigineng sini'. Wa ning, aming nua'ni wari gifakadaga tinga wa gu kura'bu tipkadaga waraga' guk mo' surotang. A aming nua'ni wari faaga gupapeinga wa gu kura' tubobu guk mo' urotang. Abanga faaga tubo u gukinga undu' kura' guk mo' urotang, mokngang tubosa' kureng guta'. \v 40 Abanga aming nua'ni wari guta' kaba mamareng nakgama ning touta' gu nagaganang kadagang tugung wara' kura'bu wa guning siot kareng u name'. Ning tonga guning siot kareng u girombemnonga tinga wa gu saketga kareng undu' amotang. \v 41 A aming girii nua'ni wari ai naning mambong i manggaknama kadak do tonga nipme' ning tuguinga wa gu kama ka adi tonga kami ga' touta' wara'ganang didimengsa' mo' tonga kamotang, mokngang gu kadapmang kareng tangama nagira au sa' tanga kamani sini' undu' girisa' tonga kamotang. \v 42 Beng sini' aming nua'ni wari napa' ni amimi ga' ganinga wa gu bibi' mo' nakotang, kadapmang kareng yaranga ninak sa' tanga amimi sa' totang. A aming nua'ni wari napa'ni amiinga kura'bu inga' ganggam ga' tuguinga wa gu sasuk ka kura' tubobu undu' kaga'sa' ganggam waraga' mo totang, mokngang gu tubosa' undu' girisa' amotang.” \s1 Jisas wari digirap ga' kafakafa tiam waraga' togu' \r Luk 6:27-28,32-36 \p \v 43 “Ka sidi midi tangkunang nua'ni ka tim aming ka sidigok digirap titi waraga' yoking u yaranga titing undu' kuma'sa' naking. Ka midi ka u yoking wa ning, gu guning digirapga ga' wa bibi'sini' nakngamotang a ganing amiga ga' wa kabaka guk naknga kafakafa tangamotang ning yoking. \v 44 Ka naganing kadapmang wa nua'ni ka kigineng sini'. Wa ning, kabaka guk ninak wa ganing amiga ga'sa' mo' naknga tangamotang. Mokngang gu aming nua'ni ka guta' digirap tita' waraga' undu' kabaka guk naknga kafakafa tangamotang. A aming wari guta' bibi' naknga kadagang tagaminga wa gu kabaka kadagang naknga marara kura'bu mo' tiamotang. Mokngang gu kadapmang kareng tanga kura'bu wa Anutu wari yotangkayap tinga kareng gi' ubu iik waraga' ibang toimotang. \v 45 Ka sidi Anutuning mindine arantagim ning iking wara' sidi kadapmang kareng ka u torik ningwara' u tinting wa kadapmang kareng sini' ka babangsi' Anutu girii wari kunimganang kuta ira tita' wara'guk dabiksa' tinting. Ka Anutu adi kadapmang kareng wa ning tita', adi aming yotangkayabita' wa adi tagagare tanga aming kareng kanga wa giri yotangkangam a nisi' aming kadagang kanga wa kagabi ning guk mo' tita' mokngang sini'. Adi kafakafa wa aming karesi a kadagasi wara'guk dabiksa' tasabita'. Ning tanga adining napa' girisi ka mayam a gimak wa aming karesi a kadagasi dabiksa' u yotangkasap waraga' saminga karengsa' naknga ikiting. \v 46 Ka sidindu' ningsa', sidi kadapmang ka aming nua'niga' ninakning waraga' wa ning mo' sukanting, a indi kuyane ga' siamo' ninak wa undu' kuma'sa' titam wara' Anutu adi u nipma kafakafa wa kuma'sa' tinimota'. Mokngang, kadapmang ka sidaning kuyase sini'ga'sa' naknga tiam wara'ning wa Anutu adi napa' girii ning mo' kata'. Kadapmang ka ningwara' wa aming ka aming kadagasi ning initing ka aming takis mamanggesi adindu' fafong kuma'sa' tanga ikiting. Ka sidi kadapmang ka unggungsa' tanga ikanting wa Anutu adi kareng ning kanga waraga' kura'bu wa indining tanga tasamota', mokngang. \v 47 Abanga sidi ngingeng bak kuguk ka sidaning amise sini' guksa' titi undu' Anutu adi napa' girii ning mo' kata'. Aming arantagim nua'ni ka Anutuning midi kabi'guk mo' ikiting adindu' kadapmang ka ning udi fafongsa' titing wara' sidi, a indi kadapmang kareng ka ning u tem wara' indi aming kadagasi ka u iirafik sini' tem ning guk mo' tonting, mokngang. \v 48 Sidi aming kadagasi a karesi dabiksa' wa kadapmang didimeng kareng kuni' nua'ni sini' kubaniksa' ka babangsi' Anutu girii ka kunimganang ikita' wari tanga ikita' ningsa' tiamting.” \c 6 \s1 Jisas wari kadapmang ka aming yotangkayap ning waraga' togu' \p \v 1 Ka sidi kadapmang kareng ka Anutu wari titiga' nakita' u tonga wa kabaksi' guk beng sini' kufara tinting. Sidi sasuk usingsa' ka kadapmang kareng ka amingning dasi'ganang sireng tinga aming wari kareng ning sasap waraga' guk mo' sura tinting. Mokngang, sidi sasuk ka waraga' tanga tinting wa sidining babangsi' Anutu ka kunimganang ikita' adi kadapmang ka u kareng ning kanga waraga' to kareng kura'bu sansam ning guk mokngang. \v 2 Wara' gu aming ka mambong guk mokngang tatafak waraga' ai'dap tanga kafakafa tangama mambong ni amonga wa gu aming fam ning dasi'ganang sireng amiinga aming wari karengsa' gagap waraga' mo' sura totang. Kadapmang usingsa' ka ningwara' wa aming midi buburap tutugusi wari siring yak girii ganang a aming bak ganangsa' yangara kuma' tanga fiareting. Adi kadapmang ka wa tatafak aming ga' bibiri' beng guk mo' naknga titing, mokngang adi sasuk ka aming wari kareng ning iyap waraga'sa' sura sige titing. Beng guk sini' torik adisining kadapmang kareng waraga' mesisiringa wa aming warisa' titing, a Anutu adi waraga' wa kareng naknga mesisiringa guk mo' tita', mokngang sini'. \v 3 Ka gu tatafak aming beng sini' yotangkayap ga' sura wa gu aming ni guk mo' gabinga kapmo' tafaferanga amotang wa giri. \v 4 Ning tinga babangga girii Anutu ka nasi' nasi' aming wari kapmo' titing u kuma' yapsasu'neta' warisa' gapma napa' beng guk ning kanga kaba kareng naknga napa' kareng kura'bu gamota'. \s1 Jisas wari arantagimni u ibang tutugu ning kadapmang didimeng waraga' yanggu' \r Luk 11:2-4 \p \v 5 Ka Anutuga' ibang tutugu waraga' undu' ningsa' toutik, sidi babangsi' Anutuga' ibang tounga wa sidi kadapmang ka aming arantagim ka midi buburap adi' wari tonga fiareting ning mo' tinting. Adi ibang tounga wa adi kadapmang usingsa' tanga aming wari aming kareng ning yapma adisining wap bema ara waraga'sa' sura siring yak ganang a kama bingking ka aming wari bak titing wara'gangangsa' adenga tonga fiareting. Ka beng sini' sanirik adisining kadapmang u kareng ning kanga mesisiringa wa aming kamaganangni warisa' yapma titing, a Anutu adi kadapmang u kareng ning kanga waraga' mesisiringa kabi'guk mo' tita' wara' adi nakiam guk mo' tita', mokngang sini'. \v 6 A gu Anutuga' ibang beng sini' tounga wa gu ganing yak iyung bane ganang amanga faba isefinga gapmo' kapmo'sa' mera tongamotang. Ka beng sini' gu babangga Anutu wa kaga guk mo' tanga mera toutang de ka Anutu adi nasi' nasi' kapmo' yapsasu'na tuang wara' adi kuma' gapma guning ibang ning kadapmang wa kareng ning kanga waraga' mesisiringa tanga napa' kareng kura'bu kuma'sa' gamota'. \p \v 7 Ka sidi ibang tounga wa sidi midi ki guk mokngang ka paramu'sini' sige guk mo' tonga anting. Kadapmang ka paramu' sini' sige tonga au ningwara' wa aming ka anasining muraksi' nua'niga' sura tuguting wari muraksi' wari nakiam ga' ning tonga tuguting. \v 8 Ka sidi ibang paramu' sini' tonga au ka adi u titing ning mo' tinting, mokngang. Sidining babangsi' Anutu adi nasi' ka sidi nafera anini ga' suking wa ko mo' aniinga ganang timinggi' kuma'sa' kata'. \v 9 Wara' sidi adita' ibang tangamonga wa ibang ning kadapmang didimeng nua'ni ka naga i sanggerotik i yaranga toyanting. Wa ning, \q1 o sibengni' girii kunimganang ikitang aming indi guning wap girii wa kareng naro'sa' ning kantam. \q1 \v 10 Iik didimeng kareng ka guning bining ganang iikning unggungsa' tipkadofinimotang. Kunim aming wari guning midi nakam sa' titing ningsa' ka aming kamaganangni indindu' ai'sa' tagamtam. \q1 \v 11 Gusa' nana a nasi' kamining didimengsa' nimotang. \q1 \v 12 Aming wari indita' kadagang tinimging u kuma' tipdidimem ka sibeng gu indining kadagang u suknakubenim totang. \q1 \v 13 Gu napa' ka kadaga titiga' kigineng sini' indiramik ning wa kagabi sa' mo' tinga indiramikota'. Gu yotangkanip tinga kadagang wari mo' indifikadauta'. Gusa' napa dabiksa' u niptatoretang. Tangkunang a wap girii kigineng guk wa gupmo'sa' fikifiki ningsa' beng sini' ikitang, beng. \m \v 14 Ka beng sini' torik, aming nua'ni wari kadagang giramikinga gu adining kadagang waraga' sasuk mimeng mo' tanga urapsa' suknakubeutang wa babangga Anutu adindu' guning kadagang waraga' suknakube tota'. \v 15 A gu aming nua'ni wari kadagang tagamota' ka gu waraga' suknakube guk mo' totang wa babangga Anutu adindu' guning kadagang u suknakube guk mo' tota', mokngang sini'. \s1 Jisas wari ibang ka nana tapni guk tanga tuguting waraga' togu' \p \v 16 Ka kadapmang ka ibang ka nana tapni guk tanga tuguting waraga' undu' ning sanotik, sidi napa' girii ni titiga' sura ibang nana tapni guk tanga tounga wa sidi kadapmang usingsa' ka aming fam wari tanga nondaksi' guk kadagainga aming wari beng sini' titining da'ning yapma adisining wap bema areting ning mo' tinting. Beng sini' aming ka wara'sining kadapmang waraga' mesisiringa wa Anutu wari mo' tita', aming warisa' titing. \v 17 Ka sidi Anutuga' ibang ka nana tapni guk kuma' tanga tonga aming ning dasi'ganang undu' aming wari sapkeda guk mo' titi waraga' tafafera tanga nondaksi' tipgadabanga mesisiringa sa' tanga tonting wa karengsa'. \v 18 Ning tinga sidining babangsi' Anutu ka kapmo' ikinga kaga guk mo' titing warisa' ibang kapmo' tonting u kuma' sapma naksam sa' tota'. \s1 Jisas wari mambong ka fikifiki ningsa' iikning mo' u bak mo' manggara kuguk waraga' togu' \r Luk 12:33-34 \p \v 19 Ka sidi napa' mambong karesi ka kamaganangni sa' u manggara kukna waraga' sasuk mimeng sini' mo' tinting, mokngang. Napa' kamaganangni wa tangkunang ningsa' iikning guk mokngang. Napa' mambong kamaganangni ka wa ging wari nana a bubuyap titi a bataga tanga kadaga abanga kubu aming wari yak ibaramara anga iromanggakniap ning tanga bibi' titining guk. \v 20 A Anutuning napa' kigineng ka iik kareng titi wara'ning wa napa' ka ging a bataga a aming wari kubuna ning titining guk mokngang sini', tangkunang fikifiki ningsa' iik wara'ning. Wara' sidi sidining mambong kigineng ning wa waraga'sa' naknga manggara kuknganting. \v 21 Ka sidi Anutuning napa' kiginesi ka ningsa' iikning u manggakna ga'sa' nakanting wa sidining sasuksi' wa napa' wara'ning tuang Anutuganang kuma' ita'. \s1 Aming ka sasuk kareng guk wa aming de kareng ningda'ning wara'ning midi \r Luk 11:34-36 \p \v 22 Ka sidi kuma'sa' naking, aming ning deni wa sasukni wara'ning kamang diok ning ikita' wara' aming ka de kareng wa sasuk ka kaba ganang undu' sangang sa' tanga ikita'. \v 23 A de wari kadaga tota' wa mokngang, adi napa' fam guk mo' yapma sasuk didimeng guk mo' tanga ira kaba ganang wa kangkam guk ikita'. Ka aming ning sasuk undu' de wari degareta' ningda'ning wara' aming ka sasuk ka napa' kadagang sa' fatota' wa adining iikni undu' kangkam ning ira kadaga tota'. \s1 Kane aming wari aming girisi fama' ning kane titining guk mokngang \r Luk 16:13 \p \v 24 Abanga nua'ni ka ning, kane aming nua'ni wari aming girii nua'ni ning kane tangamota' undu' unggungsa' tota'. Adi kane ka u tanga anga aming girii nua'ni ning kane wara'guk mo' tota' mokngang. Adi fama' guk dabik tiamotik ning tonga tota' wa girini nua'niga' wa kaba guk naknga kafakafa tangamota' a nua'niga' wa kaba sini' mo' kufara kane kafakafa guk mo' tangamota'. Ka sidindu' ningsa', sasuksi' wari napa' girisi kamaganangni moni a mambong karesi fam waraga'sa' tinting wa wari sidining girisi' ningda'ning ira saptatoreinga sidi wara'ning kapmik ikanting. Ning tinga sidi sasuk mimeng ka waraga'sa' tanga ira Anutuning kane ga' wa kabaksi' sini' mo' kufara tinting. \s1 Jisas wari aming wari nana a kwi'ga' sasuk mimeng mo' titi waraga' togu' \r Luk 12:22-31 \p \v 25 Ka Jisas wari adining arantagimni u nua'bu ning yanggu', ka sidi napa' fuksi' yotangka ning waraga' sura ai, nana wa nasi' nantam a kwi' wa indining tanga manggaknantam ning tonga sasuk mimeng tanga kabaksi' mamareng mo' nakanting. Napa' ka nana a kwi' mambong wa aming wari damdang naknga gi' iik wara'ning ki mo' mokngang. \v 26 Ka sidi yang ning iiksi'ga' sukanting, yang adi nasi' nantam ning tonga sasuk mimeng tanga feng kane tangkunang tanga ifakadofiinga manggara yak ganang didasi ning guk mo' titing. Abanga Anutu adi yang wa napa' kababi' sini' sigening ning yabita' unggung ka adi kafakafa yaptatoreinga damdang sa' ikiting. Ka aming sidi Anutuning de ganang wa napa' kabasi' mo', napa' girii sini' ning iking wara' sidining babangsi' Anutu ka kunimganang ikita' adi sidi yotangkasap ga' wa nakube kabi'guk mo' tota', mokngang adi kuma'sa yotangkasabota'. \v 27 Ka beng sini' aming adi adining iikni wa ananing tang ganangsa' guk mo' tiparamundota' wara' adi ananing iikni waraga' sasuk mimeng tonga, mokngang. \p \v 28 Abanga kwi' tasase ga' mimeng titining undu' ningsa', sidi ai kwi' guk mokngang, ya fukni' bi'sa' ba yangakantam ning tonga waraga' kabaksi' mamareng naknga sasuk mimeng mo' tinting mokngang. Sidi napa' daberim karesi ka base ganang kadofiting waraga' sukanting, napa' karesi ka u yabitam wa anasining tang ganang kane girii mo' tanga kadofiting mokngang, Anutuning tanga ganangsa' kadofiting. \v 29 Beng guk sini' sanirik aming girii king Solomon ka tim itarugu' adi aming kangasi sini' ira adining kwi'ni tasase wa inga'ni karesi sini' tanga wara'ning wap guk itarugu'. Ka napa' daberim karesi baseni ka u torik wa karesi sini' ka wa aming kafasi' wari mo' tinga ikiting, wara' daberim wari kuni' sini' ira Solomon ning kwi' kareng ka aming kafasi' wari muntofiging u tarafikiting. \v 30 Ka daberim u torik undu' napa' tangkunang ka fikifiki ningsa' iikning mo', wa adi kabi' ningsa' adeia' tubobu urapsa' kaforanga mangfuinga kudip seinga wadigi' kuma' dasasu'neting. A aming sidi wa Anutu wari napa' girii sini' ning sabita' wara' sidi ning nakedanting, aming ka naktangka kabi'sini' titisi sidi wa Anutu adi kuma'sa' yotangkasap ning. \v 31 Ka sidi naning midi u naknga sasuk mimeng ka ai indi nasi' nantam, a nasi' tasasentam ning titing wa kagabi tinting. \v 32 Sasuk mimeng ka ningwara' wa aming ka Anutu girii beng guk wara'ning wap guk mo' nakiting wari tanga ikiting. Ka sidining babangsi' girii kunimganang ikita' adi sidi napa' ka nana titining a tasase ning waraga' nafek tinting wa kuma' sabara' wara' adi kuma'sa' yotangkasamota'. \v 33 Wara' naktangka aming sidi napa' kigineng ka sidi fikifiki sura iikning wa Anutuning bining ning kadapmang didimeng waraga'sa' sura ikanting. Ning tinga Anutu adi napa' fam ka nana a tasase ning undu' kuma'sa samota'. \v 34 Ka sidi midi kigineng ka waraga' sura ning tanga sasuk ka napa' inga' kagadofi ning waraga' tanga kabaksi' mamareng naknga ai inga' wa nafek ba tok wa ma napa' mamareng fam ba kadofinamo' ning mo' tonting, mokngang, Sidi napa' ka kama kubanik ganang kaga' kuma' ting waraga'sa' sukanting. A napa' ka inga' titining wa Anutu warisa' katatorara' wara' anasa' kuma' sangtintingnota'. \c 7 \s1 Jisas wari aming u usingsa' mo' tagagareyapma arokiam waraga' togu' \r Luk 6:37-38,41-42 \p \v 1 Ka Jisas wari adining arantagim u midi tangkunang nua'ni ka ning yanggu', ka sidi kadapmang ka amise fam ga' arokiam tanga usingsa' yapma tagagareyap wara'ning ka aming fam wari titing wa mo' sini' tinting, inga' Anutu wari sida undu' ningsa' ma tagagaresabo'. \v 2 Sidi aming fam ning kadapmang u kafakafa mo' kigedanga a aming ka wa kadagang tita' ning tonga bibi' urapsa' nakiamting wa inga' Anutu wari sidining kadapmang kadagang ka aming usingsa' tagagareyap ning u kanga wa a sidi aming kadagasi ning ma sano'. Sidi aming fam ga' kafakafa mo' tiamting wa Anutu adindu' sidining kadapmang wara'ganangsa' tagagaresapma kafakafa mo' ma tasamo'. A sidi kadapmang kareng tiamting wa Anutu adindu' sidita' kadapmang kareng tasamota'. \v 3 Abanga kadapmang nua'ni ka ning, aming ka de susu girii guk wari amingni nua'ni ning de susu kabasi' u kanga tanga kayo titiga' arokngam mimeng mo' tota'. Mokngang adi susu girii ka ananing de ganang u tanga kayo waraga'sa' surota'. \v 4 Ka adi de susu girii wari ko fideinga amingni u o kuyana na yotangkagam tanga daga susu u tanga kayogamotik ning anota' wa didimeng mo', kadagang tara'. \v 5 Adi tim ka susu girii ka ananing de ganang isefinga fidera' u tanga kayonga kafakafa degaranga ning tanga susu kabasi' ka kuyangni ning de ganang wa inga' kanga tanga kayongamota' wa giri didimeng. \p \v 6 Ka Anutuning midi kareng ka naga u sana yararik wa napa' kigineng kareng kuni' nua'ni sini' wara' sidi Anutuning midi u ituaimonga wa aming arantagim ka kabaksi' ka midi ka waraga' bibi' naknga anikige titing wara'siga' sige kayoim sa' mo' tinting. Wa adi napa' beng guk mokngang ning kanga kugwang wari seksi' nakinga ganang iiramik tinga aming urang dipminga nonga titing ningda'ning ma tasamni'. Abanga sidi aming wari adisining napa' kigineng kareng sini' u magaa ning bining ganang tanga igukinga magaa wari kigeda guk mo' tanga tipmififereinga kama sigesa' ubu urang ikiting ningda'ning ma tini'. Wara' sidi Anutuning midi i ituaunga wa kafakafa katatoranga ituanting. \s1 Aming wari napa' ni ga' sura Anutuga' ibang fikifiki fatugu wara'ning midi \r Luk 11:9-13 \p \v 7 Ka ning sanotik, sidi Anutu u napa' kareng ni ga' anonga wa anini sa' tinting. Ning tinga adi kuma'sa' samota'. A sidi Anutuning sasuk kareng ga' wena tangkunang ningda'ning tanga aninting wa Anutu wari kuma' sangtintingneinga kanga bemnanting. Abanga sidi Anutu guk iikga' sura adita' ibang ka aming wari faba kadakiam ga' urang anga ura tuguting ningda'ning tanga tonting wa Anutu adi aiga sa' tanga kadaksama sinagiknota'. \v 8 Beng sini' aming ka Anutu wari napa' kareng ni yotangkangam ga' sura anota' wa ma kadapmang kareng ga' wena tanga anota' wa ma Anutu guk iikga' ibang touta' wa Anutu adi nakngam sa' tanga kuma'sa' yotangkangamota'. \v 9 Ka sidi midi ka u torik waraga' nakedonga wa kadapmang ka aming kamaganangni sidi sidining sabase ga' tiamiting waraga' sukanting. Sidining sabase wari nana dibing ni iyam ga' tuguinga wa sidi napa' kadagang ka uningkim u sige guk mo' bema imiting mokngang. \v 10 Abanga adi keng ga' tuguinga undu' sidi gimik kafo ni u sige guk mo' bema imiting mokngang. \v 11 Ka aming kamaganangni kadapmang didimeng guk mo' titisi sidi sabase wari napa' ni iyam ga' tuguinga wa sidi ninak sa' tanga napa' kareng didimengsa' imiting. Ka sidi ai' dap ning kadapmang ka u titing ning wa babangsi' Anutu girii ka kunimganang ikita' ka ai' dap ning tuang beng sini' adi aming ni wari napa' ni amimi ga' anota' wa kareng girii sini' tanga amimi sa' tota' ning tita' waraga' sukanting. \p \v 12 Beng sini' kadapmang kareng ka gu aming fam wari guta' tagam ga' nakitang ning wa gu aming fam ga' undu' ningsa' tiamotang wa karengsa'. Midi ka aming ga' kafakafa tiam wara'ning u torik wa midi kigineng sini' ka Moses ning kadapmang tang a midi fam ka profet arantagim wari tokadofiaging dabiksa' u defata' wara'ning ki sini'. \s1 Jisas wari kadapmang kabasi' ka ka' iyak ning waraga' togu' \r Luk 13:24 \p \v 13 Ka kadapmang ka fama' guk adeiamu', nua'ni wa kabasi ka kapmo' da'ning adeta' a nua'ni wa girii sirengsa' adeta'. Ka aming kabi'mo' adi kadapmang girii u karengsa' kanga kugurang sa' mugo waraga' sura u yaranga mugoting. Ka kadapmang girii ka wa kudip kadagang waraga' mugo wara'ning. Ka sidi kadapmang ka u mo' yaranting mokngang, sidi kadapmang ka kabasi' unggungsa' yaranting. \v 14 Ka kadapmang kabasi' ka u torik wa kabasi' sini' abanga kane girii guk tanga autang. Ka aming kabi'mo' adi wara'guk mo' katuanga auting. Mokngang, aming kubanik kubanik warisa' katuanga yaranga auting. Ka kadapmang kabasi' ka wa yong ka ka' ningsa' iik wara'ning wara' sidi kadapmang kabasi' unggungsa' yaranting. \s1 Jisas wari yanggek aming mandaga' u yapkeda waraga' togu' \r Luk 6:43-44; 13:25-27 \p \v 15 Ka sidi kafakafa suktangkanga ikanting, profet mandaga' fam undu' iking. Ka wari kadapmang mandaga' fam sanggekinga kadaga ma tini'. Adi mandaga' ning fatuguting, o indi Anutuning midi kareng itua ning aming beng sini'. Ning tuguinga sidi adisining iiksi' undu' keng ka kagaya guk mo' titing, kugurasi sa' ka sipsip ningda'ning yabiting. Ka mokngang adisining kabaksi' mang ganang wa sasuk kadagang wari tanga kugwang kagaya guk ningda'ning ikiting. \v 16 Ka sidi adisining kanesi' unggungsa' kanga wara'ganang nakedanting. Ka u nakeda wara'ning wa ning, sidi firi mindip ka nana titining minditing undu' kuma'sa' yabiting. Firi mindip karesi ka nana titining ka grep wa aya kusung guk baseni wara'ganang guk mo' manggeting mokngang, grep undu' ananing ki ganang didimengsa' manggeting. A firi mindip karesi fam undu' firi kadagasi ning ki ganang guk mo' manggeting, mokngang wa ki ganang didimengsa' manggeting. \v 17 Abanga nana ka bong girii arota' wa beng girii afuting, a nana ka kiridang da'ning arota' wa bengni undu' girii mo' tota', kabi'sini' afota' ning titing. \v 18 Abanga firi karesi wa firi mindip ka nana titining guk mokngang wara'guk mo' minditing. A firi ka kadagasi mindip sigening titing undu' firi mindip karesi ka nana titining wara'guk minditing. \v 19 Ka firi mindip nana titining karesi ka uwafi titing wari kafakafa mo' minditing wa aming adi iibi sa' mo' titing, mokngang adi dinasasu'na tanga kudip ganang seting. \v 20 Ka profet kadagasi arantagim ka u torik undu' ningsa', sidi adisining kadapmang a kanesi' ka didimeng mo' tinting u yapkeda sa' tanga wa ning tonting, o adi mandaga' aming beng sini'. \p \v 21 Ka beng sini' sidi aming kabi'mo' wari o girini' ning fananing u yapma ning mo' sukanting, o adi Anutuning bining kareng ganang dabiksa' iikning unda'. Mokngang Anutuning bining kareng ganang iikning wa aming ka naning sibeng ka kunimganang ikita' adining sasuk sa' yaranga tanga na adisining girisi' ning beng sini' napma fananing warisa' wa giri ikni'ga'. \v 22 Beng sini' inga' kama kunim wari bibi' tonga to' ganang wa mandaga' aming kabi'mo' ka ningwara' adi naga abok u napma ning toni'ga', o girii gu bibiri' nibe', indi guning arantagim indi guning wap waraga' sura wa Anutuning midi kareng ituatam. Abanga indi masi' unggo kadagasi wa guning wap guk tonga tanga igura ning tanga kane tangkunasi fam mirakel kabi'mo' undu' kuma'sa' tanga ira abutam. \v 23 Ka adi ning udi giri nangni' de ka nabu ning tipfaranga inok ga', a sidi nisi' aming wari abanga toing, na sidi mo' sinagarotik. Sidi naganing arantagim sini' mo', sidi aming kadagang titisi sa' sabarik. Uri fonga mugo tini' ning inok ga'. \s1 Jisas wari adining midi ninak wa aming wari yak mama ning ningda'ning waraga' togu' \r Luk 6:47-49 \p \v 24 Ka aming ka midi ka naga fatorik i naknga naktangka tanga didimengsa' tanga irota' wa adi aming sasuk kareng guk wari yak kigineng mama ning ningda'ning tota'. Wa ning, aming ka sasuk kareng guk adi yak maunga wa adi tim ka kafakafa sura ning tanga kama kareng wara'ganangsa' tanga manota'. \v 25 Ka inga' gimak girii tanga ama gibung wari yak ganang u kagadofi a gugubik kigineng wari abanga yak u ifamota' wa mokngang, yak wara'ning mangkap wa mang sini' kuma' unanga kamota' wara' kigineng ningsa' adenga kadaga guk mo' tota'. \v 26 A aming ka naning midi i sige ninak sa' tanga kabinting wa adi kadapmang ka aming sasuk guk mokngang wari yak kareng ka kama kafakafa guk mo' kadidimanga kama papekareng ganang urapsa' mamaning ningda'ning tota'. \v 27 Ka inga' gimak girii tanga ama gibung wari yak ganang u kagadofi a gugubik kigineng wari abanga yak u ifamota' wa yak karengsa' kuma' mauta' unggung tapanga mangfuinga ama gibung wari wara'ganang wadigi'sini' tipkadauta'. \p \v 28 Ka Jisas wari midi u tosasu'neinga aming arantagim kabi'mo' ka unggung adeging wari adining midi u kuni' nua'ni sini' ning naknga base tiging. \v 29 Adi Jisas ning midi wa adisining yanggek aming ka Moses ning kadapmang tapni yanggekiaging wara'sining masi' ningda'ning mo' naking. Mokngang adi kigineng guk ka aming tangkunang girii guk wari tutugu ning ning naknga base tiging. \c 8 \s1 Jisas wari aming nua'ni bagana lepa guk u tipkarendagu' \r Mak 1:40-44; Luk 5:12-14 \p \v 1 Ka Jisas wari arantagimni midi u yanggera ning tanga kama bubo u kabinga afuinga aming arantagim kabi'mo' wari abanga Jisas u yaranga aging. \v 2 Ka aming nua'ni bagana tangkunang fugu udi kadagasi lepa guk wari Jisas ganang anga manda upma mungkupnanga mera Jisas u ning anigu', o girii gu girisa' nifakarenda ning ning gabarik wara' gu bibiri' nabe'. \v 3 Ka Jisas adi nakngam sa' tanga fugu u suronga ning anigu', we' kuma' gifakarendarik. Ning aniinga udi kadagasi fugu ganang wari kaga'sa' bingaminga karenda tugu'. \v 4 Ning tanga Jisas wari aming u ning anisefigu', gu fuka i gifagarendarik yaraga' aming ka ni guk mo' anotang. Gu bagana aming wari karenda ning kadapmang didimeng titing waraga' sura pris ganang sa' autang. Auinga pris wari fuka tubobu kuma' karendotang u gapma wap aming kareng ning ubu gana gangkareinga anga Anutu ga' ofa ka tim Moses wari bagana aming karenda wara'ning waraga'sa' tangam waraga' togu' u tangamotang. Ning tinga aming wari u gapma gu wap aming kareng ning gana adisigok kubap iikga' tubobu ginagiknganting ning anigu'. Ning aniinga mugo tugu'. \s1 Jisas wari Romni soldia ning girii wara'ning kane aming tipkarendangamgu' \r Luk 7:1-10 \p \v 5 Ka Jisas wari u anganga Kapaneam yong u kadofigu'. Ka Romni ami'ning soldia ning aming girii nua'ni wari Jisas ganang kadofinga \v 6 midi tangkunang ning anigu', o girii naning kunung aming nua'ni bagana mamareng sini' ka kayong kafong kuma' kumara fugu kagaya girii sini' defara famindira'. \v 7 Ka Jisas wari ning anigu', we' kuma' anga tipkarendotik. \v 8 Ka soldia ning aming girii wari ning anisefigu', ka girii na aming kareng mo' wara' gu naning yak ganang do unggung aunga. Mokngang gu ingging adenga midisa' tuguinga kuma' karendota'. \v 9 Na kadapmang ka midisa' tuguinga kane aming u midisa' ininga titining undu' fafong titik. Na ami'ning aming wara'sining girisi' de ka nandu' aming girisi fam ning kapmik ganang ikitik. Abanga na aming arantagim fam undu' yaptatoretik wara' na naganing soldia arantagim u napa' niga' initik udi nakngamsa' tanga titisa' titing. Naga u maya' ning toutik udi au sa' tota' a abubu te' ning toutik udi abubu sa' tota'. Abanga aming ka naganing kane tita' u kane ni titiga' anitik udi ninak sa' tanga tita'. Ka girii gundu' ningsa', ingging adenga midisa' tuguinga kuma' karendota'. \v 10 Ning aniinga Jisas wari adining midi kareng u naknga aming kuni' nua'ni ning kagu'. Ning tanga faranga aming ka Jisas ana yaranga fengaging u ning yanggu', ning sanotik aming ka ya Juda aming mo' ka adi naktangkani kareng sini' karik. Na Juda aming indining kamaganang wa aming ka ni naktangkani kareng sini' ka ningwara' guk mo' katik mokngang sini'. \v 11 Ka beng sini' torik, aming arantagim kabi'mo' ka Juda mo' kama kamanini ka mayam de ararap tara' a mayam amama tara' u ira yareting wari inga' Anutuning bining ka kunim yongganang u anga mera ning tanga naktangka aming timini Ebraham guk ka Aisak a Jekop adisigok nana kubap mera nani'ga'. \v 12 A aming ka tim Anutuning bining ganang iikning wap guk ning tonga tanga ikiting adi mokngang, adi Anutu wari manggara fugang tariabinga kama gaa' kangkam sini ganang ira fuksi' mamareng girii naknga mak kara kugwak sa' fatoni'ga'. \v 13 Jisas wari midi u ina ning tanga soldia ning aming girii u ning anigu', yakangga' tubobu girisa' mautang napa' gu naga tagam ga' naktangkanga torang wa didimengsa' kuma'sa' kadofigaminga kautang ning aniinga mugo tugu'. Ka didimeng ka Jisas wari midi u togu' wara'ganangsa' ami'ning aming girii wara'ning kane aming udi kaga'sa' kuma' karendagu'. \s1 Jisas wari Pita ning ipmang taming u tipkarendagu' \r Mak 1:29-31; Luk 4:38-39 \p \v 14 Ka Jisas wari Pita ning yak ganang u anga amanga kagu' ka Pita ning ipmang taming udi bagana fugu kagaya mamareng tanga defagu'. \v 15 U kanga Jisas wari kafong u suroinga bagana u tanga defagu' wari kaga'sa' bigu'. Ning tanga bagana wari biinga karengsa' ubu naknga marara Jisas se' ga' nana siam kane tiamgu'. \s1 Jisas wari bagana aming kabi'mo' ifakarendagu' \r Mak 1:32-34; Luk 4:40-41 \p \v 16 Ning tanga nana u nanga mareia' kibiri ganang aming kabi'mo' wari amise fam masi' unggo kadagasi guk u inagira Jisas u kaunga abiging. Abuinga Jisas wari u yapma midisa' tuguinga masi' unggo kadagasi wari ibinga mugo tinga karendasasu'na tiging. Ning tanga aming fam ka baganasi' kuni' kuni' guk undu' ifakarendasasu'negu'. \v 17 Ka kane ka Jisas wari u tugu' waraga' midi nua'ni ka timinggi' profet Aisaia wari togu' wari beng guk kadofigu'. Midi ka u tuguinga yoking wa ning, \q1 “anasa' indining bagana kadagasi kuni' kuni' a mamareng girii u bemsasu'neinga binimara' ning yoking.” \s1 Aming ka Jisas ga' naktangka tonga wa kafakafa sura tota' \r Luk 9:57-60 \p \v 18 Ka aming arantagim kabi'mo' wari Jisas ganang bak girii sini' tiging. Ka Jisas wari u yapma arantagimni u ning yanggu', indi aming i iibi tanga gwang fugung do manam. \v 19 Ning tonga mugo tonga tinga Moses ning kadapmang tang wara'ning sasuk aming girii nua'ni wari Jisas ganang u kadofinga ning anigu', yanggek aming gam na guning arantagim ira gugok kubap mantam. Gu indeng autang wa nandu' kubap sa' ayantam ga'. \v 20 Ka Jisas wari ning anigu', gu nagok kubap mugo ga' torang wa. Ka ning ganotik, kafakafa sura toya'. Kugwang baseni wa dama dekning kamasi' guk abanga yang undu' yorisi' guk yating. A Amingning Tim Iyak na yaknang a dama dekning kama gapmam sini' guk mokngang ning anigu'. \v 21 Ka aming nua'ni ka Jisas ning midi ga'sa' fanakarugu' adindu' unggung adegu'. Ka wari Jisas u ning anigu', girii nandu' gugok kubap mugo ga' sutik. Ka indining, tim ka naning sibeng tangandang u anga yotangkangama iya' adi kumoinga gugok wa inga' udi giri anam wa. \v 22 Ka Jisas wari ning anigu', babangga unafarafi ga' sura torang wa amine ka naning kane ga' guk mo' sura bibi' titining sa' iking wari kuma' unafarafani'. A gu nagok kubap mugo ga' torang wa kabaka kubaniksa' kufara nanawak sa' te' ning anigu. \s1 Jisas wari gugubik girii aniinga bigu' \r Mak 4:36-41; Luk 8:22-25 \p \v 23 Ka Jisas wari aming fama' midi u ina ina ning tanga arantagimni guk u inagiknanga bot ganang aranga mera gwang fugung ga' mugoging. \v 24 Ka adi bot ganang u anganga gwang bining do kadofiinga gugubik kigineng girii wari urapsa' kadofinga gwang u figikbibingeinga gwang sasabara girii wari marara bot bane ganang amatononga tugu. A Jisas udi dama tang deku'. \v 25 Ka arantagimni wari gugubik girii wari tanga bot amonga tugu' u kanga mutu tanga Jisas u tipseganga ning katiangaging, ai girii mamarak tanga yotangkanip te', bibi' tantam yang. \v 26 Ka Jisas wari u naknga seganga marara ning ifangyanggu', a sidi naktangkasi' guk mokngang wara' sidi mutu ba ting. Ning ina ning tanga gugubik kigineng u midisa' tuguinga gugubik wari kaga'sa' dagainga gwang sasabara girii undu' bibi' tanga kugurang gi'sa' ubu deiagu'. \v 27 Ning tinga ananing arantagim wari u kanga base tanga ai ya nasi' aming ya, napa' girii ka gugubik kigineng a gwang sasabara girii ningyara' undu' adining midi nakngam ning guk ba ning tonga sasuk mimeng tanga ko tanga mera aging. \s1 Jisas wari aming fama' masi' unggo kadagasi guk ifakarendagu' \r Mak 5:1-17; Luk 8:26-37 \p \v 28 Ning tanga anganga gwang gaga tubo ka aming Juda mo' ka Gadara ning iniaging wara'sining kamaganang do kadofiging. Ka aming masi' unggo kadagasi guk fama' wari Jisas u abanga katuagumu'. Aming fama' ka wa masi' papesi sini', dama deksi' wa kama ginang ka aming kungkumosi fonga faipmiaging wara'ganangsa' defara fengakiagumu'. Ka aming yong ki wara'ni adi aming fama' waraga' tanga mutu tanga kadapmang ka wara'guk mo' famaiaging. \v 29 Ka wari Jisas ganang kadofinga Jisas u urapsa' kuma' kigedanga ning togumu', ai Anutuning mindingni gu nasi' tinibonga abarang. Amingga' kagaya iyam ning kama ko mo' tinga gu indita' kagaya urapsa' wa naga' nimonga abarang. \v 30-31 Ning katinga ning tanga masi' unggo kadagasi wari magaa arantagim girii ka fugung ning u fidenga fanaging u fonga yapma Jisas u ning aniging, ai gu indifi mo' totang, gu ningkagare tonga wa indibi sa' tinga magaa arantagim do wara'ganang anga amayapma iknam. \v 32 Ning tuguinga Jisas wari yankagare tinga aming fama' u ibinga anga magaa wara'ganangsa' anga amayapsasu'neging. Ning tinga magaa wari kugurang gi' fideging u kabinga bima tanga kama sam kadagang ganang u tabasananga amanga gwang ganang apa mangfanga gwang u topnakadara wadigi' dabiksa' kumaksasu'neging. \p \v 33 Ka yong ki wara'ni aming fam ka magaa u yaptatoranga fideging wari magasi' kungkumak tiging u yapma yong girii ga' tubobu unara anga midi ka nasi' magaa wari tiging, abanga nasi' aming fama' masi' unggo kadagasi guk wari tugumu' wara'ning u ituanga yareging. \v 34 Ning tinga aming yong ki wari midi u naknga marara kadidima sini' tonga Jisas u kaunga aging. Anga kadofinga Jisas u kanga ning aniging, ai mutu tem, gu indining kamaganang i ko mo' irotang, tubobu urapsa' maya', ning aniging. \c 9 \s1 Jisas wari aming bagana agik kayong kafong kungkumosi tipmaragu' \r Mak 2:1-12; Luk 5:17-26 \p \v 1-2 Ka Jisas guk ka arantagim guk adi kama ka u kabinga gwang fugung ga' tubobu maunga bot ganang areging. Arang mera ning tanga anganga Jisas ananing yong ki ganang u anga kadofiging. Ka aming yong ki wari aming nua'ni bagana agik mamareng kayong kafong kungkumosi u ipma bema Jisas u kaunga abiging. Ka Jisas wari bagana aming wara'ning amine wari Jisas ning kigineng ga' naktangka tanga bema abiging u yapma bagana aming u ning anigu', sabana gu sasuk mimeng mo' totang, guning kadagang wa kami kuma' tanga kayogamarik. \v 3 Ka Juda aming ning sasuk aming fam adi Jisas wari midi ka guning kadagang kami kuma' tanga kayogamarik ning togu' u naknga kabaksi' kadanga anasa' ning toging, ai aming ka wa midi ka Anutu anikige ningda'ning tora' nakem. \v 4 Ka Jisas adi adisining sasuksi' kabaksi'ganang u kuma' yapkedanga midi ning yanggu', sidi nagata' kadagang ba naknaming. \v 5 Ka sidi indining suking, sidi naga o na guning kadagang kuma' tanga kayogamarik ning u midisa' torik waraga' kabaksi' kadagang ba naknaming, a naga napa' sireng sini' ka mamarak tanga mugo te' ning toutik wa giri mamareng guk mo' u nakanting. Mokngang, midi fama' wara'ning ki wa kubaniksa' ka naning kigineng kuma' tipkadofiinga kaing wang. \v 6 Ka sidi ning toing wara' na napa'ni tasamotik sidi u kanga o Anutu wari tangkunang ka aming ning kadagang tanga igukiam wara'ning wa Amingning Tim Iyak ga' kuma' ba amigu' ning u kanga nakeda waraga'. Ning ina ning tanga bagana aming u ning anigu', we' mamarak tanga kwi'ga mambong u manggaknanga yakangga' mugo te'. \v 7 Ning aniinga bagana aming wari mamarak sa' tanga yoring ga' mugo tugu'. \v 8 Ning tinga ami taming kabi'mo' ka unggung anga adeging wari u kanga base tanga Anutuning wap bema aranga ning toging, ai Anutuning kigineng ka ya aming ganang guk wa indining kadofiinga tinga kayam, ning toging. \s1 Jisas wari Matyu anga nagiku' \r Mak 2:13-17; Luk 5:27-32 \p \v 9 Ka Jisas wari yongganang u kabi'ning nua'bu anganga takis manggak ning kane aming nua'ni wapni Matyu u adining takis mamanggak ning yak kabasi'ganang merafatugu' u anga katuagu'. U katuanga ning anigu', gu abubu tanga nagok kubap manam. Ning tinga Matyu adi Jisas ning midi u ninak sa' tanga marara adining kaneni ka takis mamanggak ning u wadigi' sini' kabinga Jisas u yaranga adisigok kubap ubu mugoging. \p \v 10 Ka inga' Matyu wari tangsana kabi' tanga Jisas guk ka arantagimni guk u adining yak ganang anga adigok nana kubap nana ga' katianggu'. Ka wara'ganang wa Matyu adi aming takis mamanggesi a aming fam ka Juda amise wari kadagang ning yapma aming sansaramik titisi ning iniaging undu' katiana abanga Jisas se' guk nana u kubap dabik mera naging. \v 11 Ka Juda arantagim ning sasuk aming girisi Farisi wari Jisas wari aming wara'siguk nana kubap mera naging u kanga Jisas ning arantagimni u ning yangging, ai, sidining girisi' wari aming takis mamanggesi a aming sansaramik titisi ning wara'guk nana kubap ba mera fining. \v 12 Ka Jisas adi Farisi wari midi u toging wara'ning u kuma' kanga midi tipfara tanga ning yanggu', beng sini' dokta adi aming karesi guk mo' yabiting, mokngang, adi aming ka bagana guk unggungsa' yabiting. \v 13 Ka midi ka u torik waraga' wa Anutuning midi nua'ni ka umpang ganang timinggi' yoking wa ning, na ofa ka keng sigesa' u nanam ga' bibi' nakarik, na ofa beng guk ka kadapmang ka aming fam ga' kabaksi' guk naknga kafakafa tiap wara'ning u nanam ga'sa' nakarik ning yoking, ka sidi midi ka wara'ning ki waraga' kafakafa sura nakedanting. Ka nandu' aming karesi ga' mo' abuguk, mokngang na aming kadagasi sa' yabonga abuguk, ning yanggu'. \s1 Jisas wari kadapmang ka Anutuga' sura nana tapni titining waraga' togu' \r Mak 2:18-22; Luk 5:33-39 \p \v 14 Ka Jon Baptis ning arantagimni wari abanga Jisas u ning aniging, ai indigok ka Farisi guk indi fiking ni Anutuga' sura ibang tounga wa indi nana tapni guk tanga fatugutam, ka guning arantagim adi tapni guk mo' tanga nanga au sa' wa indining fiting fiabem. \v 15 Ka Jisas wari midi tipfara tanga ning yanggu', sidi kadapmang ka aming wari kafauwe titiga' tangsana tanga titing waraga' sukni'. Wa ning, adi ning titing aming ka tangsana wara'ning nana u nana ga' ininga abuting adi aming ka kafauwe titining wari adisigok kubap ko marekiting ganang wa giri mesisiringa tanga nana sa' titing, ka inga' aming wari kafauwe titiga' abanga nagira auinga wa adi bibiri' naknga nana tapni wa wara'ganangsa' titing. Ka naning arantagim undu' ningsa', kami nagok kubap ikem ganang wa adi kabaksi' kareng naknga nana sa' tinting. Ka inga' naga ibiinga wa adi nagata' kabaksi' mamareng naknga nana tapni wa wara'ganangsa' tini'. \p \v 16 Ka naga abanga kadapmang kareng inga'ni yanggetik wara'ning wa midi nua'ni ka ning toutik, kwi' timini wari damarik tota' u kanga ginang u muntofi sefonga wa kwi' inga'ni sini' mo' dopma muntofotang, mokngang. Gu ning totang wa kwi' inga'ni wari tangkunang guk ko fideinga kwi' timini wari urapsa' nua'bu damirira ning tanga ginang wari girii sini' kadofota'. \v 17 A nua'ni ka ning, wain ama inga'ni kigineng guk wa maga giknim kandang ka timini wara'ganang mo' tagarotang, mokngang, ning wa wain ama inga'ni kagaya guk wara'ning kigineng wari tanga kandang u ibaramak tanga wain ama wari kwasina tinga kandang undu' wadigi' kadauta', waraga' tanga adi wain ama inga'ni undu' kandang inga'ni ganang didimengsa' tagakinga ama guk ka kandang guk wa kareng ningsa' fidentamu' ning titing. Ka naning midi ka naga inga' abanga i torik wara'ning wa kigineng guk wara' Anutuga' sura titining kadapmang ka timini yaranga titing wara'guk dabiksa' mo', undu' nua'ni, ning yanggu'. \s1 Jisas wari taming nua'ni tipkarendanga taming kabasi' kungkumak tugu' ubu tipmaragu' \r Mak 5:22-43; Luk 8:41-56 \p \v 18 Ka Jisas wari midi u ko araininga yong wara'ni siring yak katatora ning aming girii nua'ni adining ibingini kuma' kumakngamgu' waraga' kaba mamareng naknga abanga Jisas ganang u kadofinga manda upma mera Jisas u ning anigu', o girii abanga yotangkanam te', naning yapna kuma kumata' kanga abarik. Ka gu anga suro' tinga tubobu marara ka' irota'. \v 19 Ning tuguinga Jisas wari ninak sa' tanga marara arantagimni guk dabiksa' aming girii u yaranga adigok kubap aging. \p \v 20 Ka adi kadap ko aramugoging ganang ka taming nua'ni bagana amaa so guk ka kama paramu' gurak 12 ning sini' kuma' tanga ira abugu' wari karenda titiga' sura aming bak girii tanga aging wara'ning mang ganang anga Jisas ning kwi' kangkama paramu' wara'ning sunom u kapmo' tifemgu'. \v 21 Ka taming adi o na kwi'ni sa' tifemotik undu' giri kuma'sa' karendotik ning sura anga tifemgu'. \v 22 Ka Jisas adi taming wari tifemgu' udi sireng urapsa' kuma' nakedagu'. Ning tanga faranga kanga taming u ning anigu', yapna gu mutu mo' totang, naga girisa' gifakarenda ning ning napma naktangkarang warisa' tanga kami gu wadigi' kuma' karendarang. Ning tuguinga bagana kadagang amaa so fikifiki fatarugu' wari kaga' wara'ganangsa' bigu'. \p \v 23 Ning tanga anganga aming girii wara'ning yak ganang u kadofinga yapking ka aming fam wari taming u unafarafi wara'ning bibiri' waraga' kandang figiking a aming fam ka mak kara bumburang kabi'mo' ning tanga fatiangaging. \v 24 Ka Jisas wari u yapma ning katianggu', ai aming dabiksa' sidi fugang afasasu'nini', taming kabasi' wa kungkumak wadigi' mo' tara' mokngang, dama sa' dekara'. Ka aming u kura faging adi Jisas ning midi u naknga a gu mandaga' giknarang ning tonga kanggaga tanga anikige tiging. \v 25 Ning tanga Jisas wari ami taming u yangkagarenga ipmasasu'nanga iyung bane u amanga taming kabasi' kumogu' wara'ning kafong u suroinga taming wari ka' tubobu ira seranga maragu'. \v 26 Ning tinga aming wari u kanga base ubu tiging. Ning tanga Jisas wari taming kabasi' tipmaragu' wara'ning midi u bema bema tiangainga midi wari kama yong yong u mugoinga naksasu'nanga yareging. \s1 Jisas wari dasi' kadagasi fama' guk ka aming mini unggo kadagang guk u ifakarendagu' \p \v 27 Ka Jisas se' wari yong ka u kabinga mugo tiging. Ka aming dasi' kadagasi fama' wari marara mandang yaranga anga Jisas u ku ning katinganggumu', o aming girii Devit ning irini gu nipbubure tanga yotangkanip te'. \v 28 Ka Jisas adi ningsa' nakiama anga yak nua'ni ganang amogu'. Ka dasi' kadagasi fama' adindu' ko yaranga anga yak wara'ganang mandang amogumu'. Amanga Jisas ganang didimeng kadofiinga Jisas wari u yapma ning yanggu', ma' sidi naga girisa' sifakarenda ning ning u nabiamu'. Ka adibu ning anigumu', weng girii gu indifikarenda titining ning gabiamuk. \v 29 Ning tuguinga Jisas wari dasi' u suroyapma ning yanggu', sidi naga girisa' sifakarenda ning ning naknga naktangkiamu' warisa' tanga wa kami kuma' tasaminga karendiamu'. \v 30 Ka Jisas wari midi ka u tuguinga dasi' kadagasi wari tarara' tinga karengsa' ubu degaregumu'. Ning tanga Jisas wari yangsefi tangkunang ning tugu', dasi' i tasaminga degariamu' waraga' wa aming ka ni kabi'sini' guk mo' anintamu'. \v 31 Ka Jisas adi yangsefi tangkunang ning kuma' tugu' de ka mokngang, adi dasi' danga aming yong yong ka kama tubo wara'ni u yangsasu'na tanga yaregumu'. \p \v 32 Ka aming dasi' kadagasi fama' karendagumu' wari Jisas se' u ibinga mugoinga aming fam wari aming ibap amamong nua'ni ka midi map fentarugu' ubu nagira abanga kadofiging. \v 33 Ka Jisas wari u kanga aming wara'ning mini unggo kadagang u tanga kayongamgu'. Ning tinga aming midi map fentarugu' udi midi kaga'sa' togu'. Ka aming arantagim ka unggung adeging wari u kanga base tanga ning tonga yareging, ai napa' kigineng ka ningyara' ya Juda indining kamaganang i tim guk mo' kadofiinga katam mokngang sini', ya kamisa' kadofiinga kayam. \v 34 Ka Farisi arantagim fam ka adisining bining ganang unggung adeging wari u kanga ning toging, a idi kuma' kayam mini unggo kadagasi ning girisi' wari tankunang amiinga tara' ning toging. \s1 Jisas wari ami taming kabi'mo' u yapbuburenga yotangkayap titiga'sa' naku' \p \v 35 Ka Jisas wari yong ka u kabinga ning tanga marara kama tubo Galili tara' wara'ning yong yong u yangara adisining siring yaksi'ganang amanga Anutuning midi kareng ka Anutuning bining kareng wari kagadofi wara'ning u ituaima yaranga ning tanga aming ka bagana kadagasi kuni' kuni' guk undu' ifakarenda ning tanga yaregu'. \v 36 Ka Jisas wari ami taming kabi'mo' wari mamarengsi' kuni' kuni' guk ka maga sipsip yotangkayap titining tuang guk mokngang ningda'ning ira Anutuning midi waraga' nafek sini' tanga abiging u yapma bibiri' sini' naku'. \v 37 Ning tanga ananing arantagimni u ning yanggu', kane girii sini' kadofinamara' karik. Ka na ami taming bak ya nana feng girii ka kuma' kurasasu'na ning ningda'ning yabarik. Ka feng wara'ning kane titining wa kane aming mimeng guk mokngang fama'sa', \v 38 wara' sidi feng wara'ning tuang Anutuga' ibang aninting. Ning tinga Anutu wari kane aming fam u nua'bu yapma yangkareinga yangara aming wari nana kuru' feng ganang u manggara bak urang kukiting ningda'ning tanga aming u manggara bak kukngaminga adining arantagim ganang kadofinting ning togu'. \c 10 \s1 Jisas wari adining arantagim 12 u kane ga' yangkaregu' \r Mak 3:13-19; Luk 6:12-16 \p \v 1 Ka Jisas wari ananing arantagimni 12 u katiana ning tanga tangkunang ka aming masi' unggo kadagasi guk u tanga igukyam a aming bagana girisi a fuksi'ganang kagaya kuni' kuni' naknga mamareng girii bema iik u ifakarenda wara'ning u yamgu'. \v 2 Ka Jisas ning aposel arantagim 12 ka u katianggu' wara'sining wapsi' wa ning, tim sini' wa Saimon ka wapni nua'ni Pita wara'guk ka kuyangni Andru guk a Sebedi ning mindine fama' Jems iguyangguk Jon ya \v 3 a Filip a Batolomiu a Tomas a Matyu aming ka wa tim takis manggatarugu' urang nagiku' wang abanga Jems nua'ni ka Alfias ning mindingni a Tadias, \v 4 a Saimon ka Selot arantagim ning, arantagim ka wa adi Rom ning gavman wari Juda katatora ga' bibi' nakiaging wara'ning abanga Judas nua'ni ka Iskeriot, aming ka inga' Jisas tipkadofiaminga aming wari uuk titiga' urang bemging ning u katianggu'. \p \v 5 Ning tanga Jisas wari yangkara tonga kane ima ning yanggu', na sidi naganing kane titiga' sangkararik. Ka sidi aming arantagim nua'ni ka Juda mo' adisining kamaganang wara'guk mo' anga tinting. Abanga kama tubo Sameria tara' a adisining yong fam wara'guk mo' anga tinting, mokngang. \v 6 Sidi amise Isrel arantagim ka sipsip wari tuangsi' kabinga masira urang titing ningda'ning tanga iking unggungsa' anga tinting. \v 7 Ka sidi u anga midi ning ituaimting, Isrel aming sidi midi i nakni', kama kareng ka Anutu wari aming manggara fabanga adining bining ganang kukyabinga iik wara'ning wa kuma' kadofonga tara' yang. \v 8 Ning ina ning tanga bagana aming u ifakarendanga a aming ka kungkumak kuma' tanga deiak u ifamarara a aming bagana kadagang ka kasi' kafasi' ki natugupmuresi u tubobu ifakarendanga ning tanga aming ka masi' unggo kadagasi guk u tanga igukiama ning tanga yaranting. Ka sidi u yotangkayapma wa uningkim mambong wari tosap ga' guk mo' katiangting, mokngang. Na ai'dap tanga tangkunang ya sige samarik wara' sidindu' sigesa' yotangkayapma yaranting. \v 9 Ka sidi fuksi' yotangka ning mambong mimeng mo' manggaknganting. \v 10 Napa' ka moni a mambong fam wa ari'ganang guk mo' tanga senting. A siot undu' fama' mo' manggakanting, kubanik kubaniksa' tananga manting. Abanga kasi' giknim su a tong guk mo' manggakanting, sigesa' kuma' unda' adeing ningsa' mani'. Sidi kadapmang ka aming wari kane kareng tanga yotangkayabinga adi adisining kadapmang kareng u kanga napa'ga' nafek kabi' tinga wa kuma'sa' yotangkayapmanting ning titing waraga' sura sigesa' mani'. \p \v 11 Ka sidi i anga yong nua'ni ganang kadofinga aming ka ni wari kadapmang kareng tanga kafakafa tasapma adisigok dek ga' saninga wa sidi nakngam sa' tanga anga adining yak ganang unggungsa' dera tanga anganga kane ka yong wara'ganang u tasasu'nanga sa' wa giri kabinga mugo ning tanga ani'. \v 12 Ka sidi anga aming nua'ni ning yak ganang kadofinga wa tim ka midi pumpurum kabi' ka o amine Anutu wari sidigok ikinga sidi kabaksi' kugurang sa' ikanting ning tonga inga' wara'ganang anga amanting. \v 13 Ka yak wara'ning tuang wari kafakafa tasaminga wa midi ka beng guk kuma' kadofira'. A aming ka sasuk karesi guk mokngang wa sidining midi waraga' bibi' nakanting. Ning tinga midi sidi tonting wari adisigok mo' yotangkayapma sidita' unggung tubobu abota'. \v 14 Ka sidi anga yong girisi a yong kababi'ganang kadofiinga ka yong wara'ning tuang wari adisigok iikga' guk mo' sansang a midi ka sidi ituanting u ninak ga' bibi' naksam ning tinga yapma wa sidi adisining yong u kabinga mugo tinting. Ning tanga adi sapma o indi Anutuning midi ga' bibi' nakem wara' adi indining yongganang i nua'bu mo' abubu waraga' kadapmang wadigi' ba udaing ning nakedanga tutugu waraga' kasi' giknim u kifanga manggara difimaim tanga manting. \v 15 Beng sini' sanirik aming ka naning midi ninak ga' bibi' naknga kadapmang isefisamting wa kadagang tinting wara' adi inga' kama kigineng ari' ka Anutu wari aming ning kadapmang u yapma tagagareyabo' ganang wa mamareng girii ka adi bemni' wari mamareng ka timinggi' aming ka yong kadagasi fama' Sodom guk ka Gumora guk wara'ganang ikiaging wari bemni' u tarafaro'ga'. \s1 Jisas wari inga' arantagimni ganang mamareng kuni' kuni' kadofaim waraga' yangnatamgu' \p \v 16 Ka sidi aming ka naning midi ga' bibi' naknga ikiting wara'sining bining ganang ira titi waraga' wa kafakafa suktangkanga sasuk guk anting. Na aming fam ka sifakadaga titining guk iking wara'ganang ka sipsip nano tangkunang guk mokngang wari kugwang kagaya guk ning bining ganang urang mugoting ningda'ning tanga sangkararik. Wara' sidi sasuk ka tangkunang fama' ka nasi' kadapmang wa didimeng kareng unggungsa' titi waraga' kafakafa sasuk abanga aming u midi kugurang sa' ina yotangkayap titi ningwaraga' suktangkanga tanga anting. \v 17 Ka sidi kafakafa nakni', inga' aming kabi'mo adi sidi naning midi itua kane u tini' waraga' tanga kabaksi' kadagang naknga kadapmang kadagang kuni' kuni' ka ning siramikni'ga', adi manggaksapma fonga adisining kaunsil ning midi kigineng ganang kuksap a adisining siring yak ganang sinagira amanga fefasap titi ning tini'ga'. \v 18 Ning tanga adi sidi kane u tinting wara'ning midi u nakdidima waraga' midiganang kuksabinga gavman girisi a king arantagim wara'sining dimisi'ganang adeni'ga'. Ka adi mamareng ka wa sidi nagata' naknga naga yotangkanap ning kane tinting waraga' tanga saramikni'ga'. Ka sidi aming girisi a aming arantagim nua'ni ning bining ganang adenga wa sidi naganing midi kareng wa ituaim ning kadapmang guk u kanga ituaim sa' tini'. \v 19-20 Ka adi midiganang u manggara kuksabingka wa sidi kabaksi' mamareng naknga ai, nasi' midi tontam ning tonga sasuk mimeng mo' tini' mokngang, midi wa sidasa' mo' toni'. Kama ka sidi midi u tutugu ga' anga adeni' ganang wa babangsi' ning mini unggo wari kaga'sa' kuma' santintingneinga toni'ga. \p \v 21 Ka kadapmang kadagang a mamareng ka adi sansaramik waraga' u sanirik wa aming fam warisa' mo' saramikni' mokngang, sidaning arantagim didimeng wari undu' kuma'sa' saramikni'ga'. Wa ning tini'ga', ananing beni sini' wari mindingni ka nagata' naktangka to' u kanga bibi' nakngama ananing mindingni unggung tipkadofiinga ugumak, a mindingni wari beni ka nagata' naktangka to' u kanga ananing beni unggung tipkadofiinga bema ugumak ning tanga yarani'ga'. \v 22 Ka aming kabi'mo' wari sidi naganing kane tini' u sapma sidita' bibi'sini' naksamni'ga'. Ka sidi mamareng ka waraga' bima guk mo' tanga tangkunang ningsa' tanga ira ani' wa na inga' kafakafa tasapma gi' manggara kuksabinga ikni'. \v 23 Ka sidi yong nua'ni u anga kadofiinga aming wari kadagang saramikonga tinga wa sidi yong ka wa urapsa' kabinga yong nua'niga' ubu anga gi' ira naganing kane i tanga ikanting. Beng sini' sidi kane ka ning u Isrel ning yong girisi wara'ganang u tanga yaranga ko mo' tipmiriinga ganang wa Amingning Tim Iyak naga abanga kadofok ga'. \p \v 24 Ka midi ka aming wari kadagang sansaramik ning u tongak wara'ning wa ning sura nakanting, girii wa nisi', aming ka skul tota' uba ma aming ka aninggek tota' uba. Mo' girini wa aming ka aninggek tota' wang. Abanga girii wa nisi', kane aming sige slev uba ma aming ka adining girini ka kane amiinga katatora tita' uba. Mokngang adining girini wa aming ka kane amita' wang. \v 25 Wara' aming wari adining girini ga' mamareng aminting wa aming ka skul tota' wa ma kane amingni sige slev adindu' aming wari kagaya aminting wa adi ning touta', o naning girina wa kagaya kuma' bemara' udi a adining kane aming na nifikadaga titining wap guk wara' na bimbem sa' totik. Ka sidi midi ka i kafakafa nakanting, na sidining girisi' ningda'ning itik. Ka adi mini unggo kadagang ning wap kadagang sini' ka Bielsebul ning nana naramikiting ka sidindu' naganing kane aming arantagim ning iking wara' sidi wa sigening ning sini' sapma sidi wap kadagang beng sini' sana saramikni'ga'. \s1 Jisas wari aming ga' mutu guk mo' titi waraga' togu' \r Luk 12:2-7 \p \v 26 Ka na naganing midi i itua ga' sanirik ka sidi aming ga' mutu tanga mo' ma ituani' mokngang, naning midi wa sirengsa' kadofiinga kaga wara'ning wara' na kuma'sa' yotangkasamotik. Ning tinga naning nasi' midi kadapmang kabi'sini' ka ni kapmo' guk mo' adeuta' mokngang, sirengsa' kuma' kadofiinga kani'ga'. \v 27 Ka beng sini' naganing midi ki ka sidi sanitik wa kami kapmo' da'ning sanitik. Ka inga' sidi midi ka u bema aming fam ga' ubu ituaimni' wa adi sireng sini' ka yong bining anga adenga tutugu ningda'ning nakni'ga'. \v 28 Ka sidi aming wari sidifikumak titi waraga' mutu mimeng mo' tinting, aming adi sidifi udi giri tinting ka adi urasi' guk mo' sifikadanting. Ka sidi mutu girii kubanik wa sidining girisi' Anutu waraga'sa' tinting. Adi aming ifakadaga ning kigineng girii guk wara' aming ifakadaunga wa adi fuksi'guk ka urasi'guk dabiksa' wadigi' beng sini' ifakadasasu'na wara'ning. \v 29 Ka sidi kuma'sa' yabiting yang kababi'sini' wa sigening wara' aming adi uningkim girii mo' kababi' sini' ka ten toea warisa' fama' ning tonga manggaknating. Yang wa napa' kababi' sini' de ka babangsi' Anutu adi kafakafa sini' yaptatoranga ning tanga kamaganang mangmek ga' undu' ana kuma' sukita' ganang mangmekiting. \v 30-31 Ka aming sidi wa yang ningwara' mo', sidi babangsi' Anutu wari napa' girii sini' ning sabita'. Adi aming kubanik kubanik sidining kisi' sasa' a nasi' nasi' ka fuksi'ganang iking wara'ning nambani ka aming wari ninak ning guk mokngang wa Anutu adi kuma' yapma sidita'sa' sura ikita'. Wara' sidi mamareng ga' sura mutu tanga wa ning sukanting, o Anutu adi indita' wa nakube guk mo' tota' mokngang, kuma' yotangkanipma niptatoreta'. \s1 Jisas wari adining wap u itua ga' mutu guk mo' titi waraga' togu' \r Luk 12:8-9 \p \v 32 Beng sini' aming ka aming fam ga' mutu guk mo' tanga midi ka o na girii Jisas ning arantagim ning u sirengsa' tonting wa nandu' aming ka wara'ning wap wa sibeng Anutu undu' sirengsa' anok. \v 33 A aming ka nanuk ma tini' ning tonga naganing wap itua ga' mutu tota' wa na inga' adining wap wa naning sibeng undu' mo' anok. \s1 Jisas ning midi kareng wari aming kidayabita' \r Luk 12:51-53; 14:26-27 \p \v 34 Ka sidi ning mo' sukanting, o Jisas adi kamaganang yaraga' wa ami' a napa' kagaya u tipsibibainga aming wari kugurang gi'sa' iik waraga'sa' unda' afugu'. Mokngang na aming wari ami' tonga kwak guk urang manggara abuting ningda'ning abarik. \v 35 Ka naga i abarik ya aming udayap waraga' abarik. Wara' aming adi kami yara'ganang wa kadapmang ka ning u tinting, adi tubo kidagang tanga mindingni wari beni kaguradota' a ibingini undu' mengni kagurudanga naro' irota' abanga nabingini wari nabingi kaguradota' ning tanga yaranting. \v 36 Ka beng sini' kadapmang ka u tinting wa ki kubaniksa' ka aming wari nagata' nakota' waraga'sa' tanga ana kurene anasa' adita' kura' kagurudang tanga tubo kidagang titi, ning ubu tinting. \v 37 Wara' aming ka mengne bene ga'sa' naknga nagata' wa mimeng mo' nakota' wa adi naganing amina sini' ning iikning guk mokngang. Abanga mengbe undu' ningsa', adi sabase a yapse waraga' siamo' naknga nagata' wa mimeng mo' nakanting undu' adi naganing amane sini' ning iikning guk mokngang. \v 38 Ka na mamareng girii guk ka aming nua'ni firi ugari ganang uronga ananing ugari mamareng urang amiinga barungnanga mugoting ningda'ning tanga itik. Ka aming ka ni naganing amina kareng ironga undu' mamareng ka naga bemarik ningsa' bimbem sa' tota' wa giri. A mokngang, ning guk mo' tota' wa adi naganing amina mo' irota'. \v 39 A aming ka ananing iikni wari gi' ningsa' iikga' sura ananing fugu katatora ning kane sa' tanga irota' wa adi bisasu'na wara'ning. A aming ka ananing fugu ga' sasuk mimeng guk mo' tanga naganing kane yotangkanama tanga kumarota' adi inga' ka' iik kareng sini' bema iro'ga'. \s1 Jisas wari aming ka Anutuning kane aming yotangkayap waraga' togu' \r Mak 9:41 \p \v 40 Ka sidi naganing kane tinga aming wari u sapma yotangkasap tinting wa sidisa' mo' yotangkasabing, mokngang wa nagata' kafakafa tanaming. Ka nandu' ningsa', aming ka ni nagata' kafakafa tanamota' wa adi nagata'sa' mo' tanamara', wa adi naganing sibeng ka nangkara tinga afuguk waraga' guk tangamara'. \v 41 Ka aming nua'ni wari Anutuning midi ituainga aming nua'ni wari u kanga o adi aming sige mo', Anutuning kane aming wara' na yotangkangam totik ning tonga yotangkauta' wa Anutu adi kafakafa ka profet ga' tangamota' ningsa' adita' undu' tangamo'ga'. Abanga aming didimeng ka ni abuinga aming nua'ni wari o aming ka wa Anutu wari adiganang beng sini' ita' karik ning tonga yotangkangam tota' wa Anutu adi kafakafa sini' ka aming didimeng ga' tangamo' ning adita' undu' ningsa' tangamo'. \v 42 Beng sini' naganing arantagim nua'ni wap guk mokngang wari auinga aming ka ni wari u kanga a idi Jisas ning arantagim karik ning tonga yotangkangam tanga kafakafa kabi'sini' ka ama kaa'sa' gikngamiinga topnota' wa Anutu adi napa' kabasi' ning mo' kauta' mokngang, adi napa' girii sini' ning kanga kura'bu undu' adita' wa kafakafa sini' tangamo'ga'. \c 11 \s1 Jon Baptis wari Jisas kadidima waraga' arantagimni fam yangkaregu' \r Luk 7:18-35 \p \v 1 Ka Jisas wari ananing arantagim 12 waraga' kane u ima ning tanga ibinga adi kama tubo Galili unggung wara'ning yong fam ga' anga ami taming u yanggera Anutuning midi u ituaima ning tanga yaregu'. \p \v 2 Ka Jon Baptis adi iyung kane kalabus u tanga itarugu'. Ka adi Jisas wari kane anga tanga yaregu' wara'ning midi ne u naknga adining arantagim u katiana ning tanga Jisas u anga kadidima waraga' ina yangkaregu'. \v 3 Yangkareinga abanga kadofinga Jisas u ning anigaging, tim Jon wari inga' Anutuning aming girii nua'ni wari abubu ga' togu' udi gusa' iba ma aming nua'ni ko u abuinga kanam ga'. \v 4 Ka Jisas wari ning yanggu', sidi naga midi ituarik a kane fam tirik u kuma'sa' kaing wara' sidi tubobu anga Jon u ning aninting, adi kane tanga yarara' wara'ning midi ka nana dani' wari kangam a aming wari nininga nakngam wara'ning wa ning, \v 5 aming dasi' kadagasi wa tubobu degaring a aming ka kasi' kadagasi wa kadak didimengsa' ubu marara arengaking a aming ka bagana kadagasi lepa guk wa tubobu kuma' karendanga adisining fuksi' wa fafandangesi karesisa' ubu iking a aming masi' pipesi wa midi ubu naking. A aming ka bagana mamareng tanga wadigi'ga' ning tonga kuma' kumara deiak u tubobu ifamarak abanga tatafak aming wari adining midi waraga' naknga adiganang bak tinga adi midi u faituaimara'. \v 6 Abanga Jon u ning anga aninting, aming ka naganing midi a kane naga tirik yara'ning u naknga bibi'guk mo' nakota', adi naktangka sa' tota' wa karengsa', Anutu wari yotangkangam tota' ning ina yangkaregu'. \p \v 7-8 Ka Jon ning arantagim wari tubobu mugoinga Jisas wari Jon Baptis ning wap bema aronga adining iik ning ki waraga' ami taming u ning yanggu', tim Jon wari kama bining sige ganang kadofinga ira midi itua kane tanga itarugu' ganang u tanga anga fakayaging wa sidi adining midi ne naknga aming beng wa aming sasuk fama' guk a aming baraganeng ka gugubik wari sigisap figira tipuwingna ningda'ning u kantam ning tonga u sura famayaging. Abanga sidi aming kangasi kwi' kangkamani inga'ni karesisa' tanga abara' u anga kantam ning tonga u famayaging. Mokngang, aming ka napa' inga'nisa' tanga iik ningwara' wa kama base ganang guk mo' yabiting, adi aming girisi king ning yak karesi ganangsa' ikinga yabiting. \v 9 Abanga sidi profet nua'ni u anga kantam ning tonga sura u famayaging. Ka u suking wa giri didimeng beng guk suking. Ka beng sini' Jon wa profet de ka adi profet sa' ka tim kadofinga ira abiging ningwara' mo', mokngang adi wap guk wara' adi profet tim iyak ning ita'. \v 10 Ka aming ka Jon u kadofigu' waraga' wa Anutuning midi nua'ni ka umpang ganang timinggi' ning kuma' yoking, aming ka wa naganing kane aming na u anigareinga adi tim anga midi ka gu abubu wara'ning u ina ning tanga guning kadapmang u tipdidimagamara' ning yoking. \v 11 Beng sini' Jon Baptis adi profet fam irafata' de, ka aming sige wap guk mokngang fam ka nagata' naktangka tanga Anutuning bining ganang ikanting adi adisining iikning wap kareng wari Jon ning wap girii u tarafikanting. \v 12 Ka aming wari Anutuning bining kareng ganang iik wara'ning midi tim munumung sini' wa Jon Baptis wari kadofinga ituagu'. Ka kami yara'ganang naga abanga ituarik ganang undu' ningsa'. Ka aming arantagim ka sasuksi' kareng guk mokngang adi ami taming wari au wara'ning kadapmang u udaima iik kareng ka wara'ganang anasa' iikga' tangkunang kabasi'mo' ting. \v 13 Tim sini' profet arantagim wari midi ituanga abiging a Moses ning midi tang u tanga ira ababanga midi ka Jon Baptis wari kadofinga ituagu' wara'ning ki girii kubaniksa' wa midi ka aming wari Anutuning bining ganang iik wara'ning kama wari kagadofi waraga'sa' tanga tonga abuting. \v 14 Ka tim profet arantagim adi midi nua'ni ka inga' profet girii nua'ni ka Ilaija ningwara' wari abo'ga' ning toging. Wara' aming ka sasuk guk wa Jon Baptis wari abugu' waraga' wa nakeda tanga ning touta', o midi ka tim profet nua'ni wari abubu ga' urang toging wa kuma' abara' yaraga'sa' toging udi. \v 15 Aming ka sasuk guk wa giri midi ka i torik i kafakafa nakota'. \p \v 16 Ka na ning toutik, aming ka kami yara'ganang iking wa sasuksi' kareng guk mokngang wara' adi kadapmang ka ning u ting, adi sababi' wari bak kura sababi' amise fam ning urang katianiting ningda'ning, \v 17 aa sidi indi mesisiringa titining mime karengsa' toyam ka sidi mime titiga' bibi' naking. Abanga mak kagak ning mime bibiri' kareng toyam undu' sidi mak kagak ga' bibi' naking wa indining da'ning ting, ning urang tuguting ningda'ning ting. \v 18 Ning tanga Jon Baptis ning kadapmang ka nana a ama tapni tanga yagu' u kanga wa adi a aming ka udi mini unggo kadagang guk kayam ning fanikigeging. \v 19 Ka inga' Amingning Tim Iyak nagabu kadofinga nana a ama wa tapni guk mo' tanga nana sa' ubu tinga adi kareng mo' napma aroknam tanga ning fananing, a ya nasi' aming, aming ka nana ama nuguk adi' ya. Abanga aming ka aming kadagasi a aming takis mamanggesi wara'siguk ngingeng kubap fengak, ning guk wa na ga' fatara' ning fatoing. Ka midi beng guk sini' wa ning fideta', aming ka Anutu wari sasuk kuma' imara' adi Anutuning kane kigeda ning sasuk kareng guk wara' adi aming ning kane wa didimeng wa ma didimeng mo' ning wa sirengsa' kuma' kanga nakedanting ning yanggu'. \s1 Jisas wari yong fam ka kabaksi' guk mo' fareging waraga' midi mamareng yamgu' \r Luk 10:13-15 \p \v 20-21 Ka yong fam ka kama tubo Galili tara' wara'ning ka tim Jisas wari yangara kane tangkunasi fam u tanga yaregu' ka adi kabaksi' faranga naktangka guk mo' tiging waraga' tanga Jisas wari ning ifang yanggu', a Korasin aming sidi inga' mamareng girii sini' katuani'ga'. Abanga Betsaida aming sidindu' mamareng girii ningsa' katuani'ga'. Beng sini' na kane tangkunang sidining dasi'ganang kuni' nua'ni sini' tirik, ka mokngang sidi waraga' guk mo' suking. A naga kane tangkunang ka i tirik ning i aming arantagim ka yong fama' ka Taia guk ka Saidon guk ka Anutuning midi mo' naknga ikiting adisining dasi'ganang u anga tiamarok wa adi kabaksi' urapsa' faranga adisining kadagang u kabinga ning tanga adisining kadagang waraga' sura kwi' babam kadagasi tama ning tanga kunumbang sa' kuma' urang marafakianing. \v 22 Wara' ning torik, inga' Anutu wari aming tagagareyabo' ganang wa adi mamareng girii sini' samo'ga'. Beng sini' mamareng ka sidi bemni' wa mamareng ka yong fama' Saidon guk ka Taia guk wari bemni' u tarafaro'ga'. \v 23 Ka Kapaneam aming sidi, a indi aming karesi Anutuning yong kareng ganangsa' manam ga' ning tonga iking wa mokngang sini'. Sireng ning sanotik, sidi Anutu wari kudip ganangsa' manggara iguksabo'ga'. Tim aming ka ni wari kane tangkunang ka naga i tasamarik ningyara' i aming kadagasi ka Sodom yong do ikiaging wara'siga' anga tiamonga tugu' wa adi kabaksi' urapsa' faranga adisining kadagang u kabisasu'neinga Anutu wari iibi sa' tanga yong u mo' tipkadagainga adi kami yara'ganang undu' ko ikianing. \v 24 Ka beng sini' inga' Anutu wari aming tagagareyabo' ganang wa adi mamareng girii sini' samo'ga'. Mamareng ka sidi bemni' wa mamareng ka aming ka Sodom yong ikiaging wari bemni' u tarafaro'ga' ning yanggu'. \s1 Jisas wa aming mamareng guk wara'siga kabaksi' kugurang iyam wara'ning ki sini' \r Luk 10:21-22 \p \v 25 Ka kama ka wara'ganang Jisas wari beni Anutuga' ibang ning togu', o sibeng gu kama a kunim wara'ning girii beng sini', na guning kadapmang kareng waraga' kabakna karengsa' naknga guta' mesisiringa tirik. Beng sini' gu kuma' sura guning kigineng a sasuk kareng wa aming ka sasuk guk giri ning tonga iking wara'siga' mo' tipsirendaimarang, mokngang gu aming sige wap guk mokngang wara'siga' imarang wara' na guning kadapmang kareng ka waraga' sura kabakna karengsa' naknga mesisiringa tagamarik. \v 26 O sibeng beng guk sini' gu kadapmang ka wa kafakafa kuma' sura nakedanga tarang ning togu'. \p \v 27 Ka Jisas wari ibang u tonga biinga ning tanga aming u ning yanggu', naning sibeng wari adining napa'napa' wa mindingni nagasa' yaptatora ga' kuma' ibinamsasu'negu'. Ka naganing sasuk a kabakna undu' aming kamaganangni ka ni guk mo' kata' mokngang, sibeng warisa' kata'. Abanga sibeng ning iik undu' aming ka ni guk mo' nakedata' mokngang, wa mindingni nagok ka aming ka naga sasuk kuma' ima yantintingnarik wara'siguk indisa' wa giri nakedem. \v 28 Ka aming dabik ka mamareng kuni' kuni' a mamareng ka napa'ga' kabaksi' mamareng naknga sasuk mimeng titi wara'guk iking sidita' wa ning torik, na yotangkasap titi waraga' abuguk wara' sidi nagaganang sa' abani'. Ning tinga na yotangkasap tanga naganing kadapmang kareng ka kabaksi' kugurang iikning u saminga sidi kabaksi' kugurang guk ka mengkura kareng titining ningda'ning karengsa' naknga ikanting. \v 29-30 Ka sidi nagaganang abanga naning kane i bemting. Kane ka wa mamareng guk mokngang ka aming fam wari kuyang tatagim dabiksa' urang barungnanga nakiting ningda'ning ararangeng sa' kuma' nakanting. Beng sini' na kadapmang ka fuksi' bema afu a kugurang gi' yanggek wara'ning tuang sini'. Ka sidi nagaganang abuinga naga sanggekinga sidindu' naning kadapmang kareng u bemting. Ning tinga sidining kabaksi' wa kugurang karengsa' beng sini' naknga ikanting. \c 12 \s1 Jisas wari Farisi arantagim sabat kane ning kadapmang waraga' yanggu' \r Mak 2:23-28; Luk 6:1-5 \p \v 1 Ka kabi'ning iya' inga' Juda adisining mengkura ning kama sabat nua'niganang Jisas guk ka ananing arantagimni guk kadak mugoging. Ka adi kadapmang wa wit feng bining ganang u mugoging. Ka Jisas ning arantagim wari seksi' naknga wit mindip u kubanik kubanik upma manggara buroma nang nanga mugoging. \v 2 Ka Farisi arantagim wari wit mindip manggara naging u yapma Jisas u ning aniging, ai Juda indining kadapmang tapni wa sabat ganang kane guk mo' titiga' tuguta' wara' indi sabat ganang wa indi kane guk mo' titam. Ka guning arantagim adi wit mindip wa sabat ganang guk ya naga' manggara ning ning aniging. \v 3 Ka Jisas adibu ning yanggu', mokngang adi kadagang mo' ting. Tim girii Devit guk ka adining ami'ning aming arantagim fam guk adindu' seksi' kagaya naknga kadapmang ka kami i ting ning undu' kuma'sa' tiging. Ka sidi u tiging wara'ning midi ka tim umpang tang ganang yoking wara'guk mo' ba indangira nakiting. \v 4 Adi ning tiging, adi ami' anga tanga abanga nanasi' guk mokngang ka seksi' kagaya sini' naknga Devit wari arantagimni u inagira siring yak wara'ganang amanga baret u manggara naging. Baret ka wa Anutuga' ning tonga kuma' animamangnanga kukngamging wara' tapni guk, aming sige ka Devit guk ka adining arantagim fam guk ningwari nana ning guk mokngang, aming girisi arantagim pris ka siring yak u katatoranga tanga ikiaging warisa' nana wara'ning unggung manggara nana ning. Ka Devit adi kadapmang ka wa Anutuning midi tapni udaga ning mo' ning u kuma' kanga wa u tugu' wang. \v 5 Abanga aming girisi pris arantagim adindu' sabat fikifiki wa siring yak girii tempel wara'ganang wa kane undu' fafong titing. Ka adi kane ka wa Moses ning midi tangkunang wari kuma' togu' ganangsa' titing, ka sidi midi ka wara'guk mo' ba indangira nakiting. Adi u titing wa adi sabat ning kadapmang tang u udagating, ka wa sidi kadagang ning yapma a kadagang ting ning guk mo' tuguting, mokngang sidi kareng ningsa' yabiting. \v 6 Ka na midi ka u tonga yararik wa napa' ka siring yak girii tempel wara'ganang amanga titing waraga' torik. Ka napa' beng guk sini' nua'ni ka tempel u tarafita' wa kami kuma' kadofinga adera' yang. \v 7 Ka sidi midi nua'ni ka tim Anutu wari tuguinga yoking waraga' sukni'. Midi ka wa ning yoking, na keng sigesa' tanga sanam waraga' mo' nakitik, mokngang na aming ka kaba ka aming ka napa'ga' nafek titi u kababurenga yotangkangam wara'guk iik waraga'sa' nakitik ning togu'. Wara' sidi midi ka u yoking torik wara'ning ki u kafakafa kuma' sura nakedianing ganang wa sidi kadapmang ka aming wari kadagang kabi'guk mo' tinga sigesa' yangbe ning guk mo' tianing. \v 8 Ka sidi sabat waraga' toing wa ning sanotik, Amingning Tim Iyak nagasa' sabat wara'ning tuang a ki sini' wara' nasi' kadapmang aming wari sabat ganang tinting u kigedotik. \s1 Jisas wari sabat ganang aming kafong kadagang tipkarendagu' \r Mak 3:1-6; Luk 6:6-11 \p \v 9 Ka Jisas wari Farisi arantagim guk midi u tonga binga ning tanga ibinga anga yong wara'sining siring yak ganang ubu amogu'. \v 10 Ka aming nua'ni kafong kungkumong guk undu' siring yak iyung ganang kuma' amanga merafagu'. Ka aming fam ka Jisas ga' bibi' naknga Jisas wari napa' ni dasi'ganang nua'bu tinga midiganang bema kami waraga' sura kafatatoranga yaranga fengaging adindu' siring yak wara'ganang mandang yaranga anga amoging. Ka aming ka wari aming kafong kadagang guk u kanga Jisas u ning anigaging, ai Juda indining kadapmang tapni urang wa indining, mengkura ning kama sabat ganang wa aming ka ni girisa' tipkarenda ning wa. \v 11 Ka Jisas adibu ning tipfaranga yanggu', ka sidi wa indining titing. Sidining maga sipsip nua'ni wari kwang ginang manga mauta' wa sidi a kureng fidera' kami ya mengkura ning kama sabat, ning u tuguting. Mokngang, sidi magasi' kareng waraga' tanga kadaga ma to' ning tonga bibiri' naknga wengkami titi ning kane wa sabat ganang undu' unggung titing ning titing. \v 12 Wara' sidi ning nakanting, maga wa napa' kabasi' kamaganangni sa' a aming wa napa' girii sini'. Ka Juda indining kadapmang tang ganang undu' ningsa', aming ka ni mamareng guk kanga wa indi aming ka u yotangkangam ning kane wa mengkura ning kama sabat ganang undu' girisa' tantam. \v 13 Ning ina ning tanga Jisas wari aming kafong kungkumong u ning anigu', kafaga kadagang u wetatare te'. Ning aniinga wetatareinga kafong kungkumong wari kaga' wara'ganang urapsa' karendanga ning tanga kafong tubo kareng wara'guk dabik kareng ningsa' ubu adegumu'. \v 14 Ka Farisi arantagim adi Jisas wari aming u sabat ganang tipkarendagu' u kane titining ningda'ning kanga o kadagang tara' ning tonga kabaksi' kadagang sini' naking. Ning tanga marara siring yak u kabinga fugang afanga ning tanga Jisas u ugumak sini' titi waraga' midi tonga naking. \s1 Jisas wa Anutuning kane aming kareng beng sini' \p \v 15 Ka Jisas adi Farisi arantagim wari ugumak titiga' midi tonga naking u kuma' yapma ning tanga yong u kabinga mugo tugu'. Ning tinga aming arantagim sige kabi'mo' wari undu' mandang yaranga mugoging. Ka Jisas wari mandang yaranga aging u yapma adisining bagana aming u ifakarendasasu'negu'. \v 16 Ning tanga aming ka ifakarenda tugu' waraga' aming fam mo' anga iyang waraga' yangsefi tang tugu'. \v 17 Ka Jisas wari u tiama yangsefigu' waraga' wa midi nua'ni ka tim profet Aisaia wari tuguinga yoking wara'ganang didimengsa' tugu'. Midi ka wa ning yoking, \q1 \v 18 “aming ka i kaing ya naganing kane aming kareng sini' tipkasirarik. Na adining kadapmang kareng kanga adita' siamo' nakitik. Na adita' naganing mana unggo u amotik. Ning tinga adi anga aming kabi'mo' ka arantagim nua'nining u naganing kadapmang didimeng wara'ning midi u ituaimo'ga'. \v 19 Ka adi midi u ituaima ganang aming wari midi u naknga adigok arok tinting wa adi midi kura' tubobu aming guk arok tanga midi kigineng tutugu, abanga adi kama ka aming wari bak kuguk wara'ganang midi bang tutugu ning guk mo' tota' mokngang. \v 20 Ka adining kadapmang wa aming yotangkayap ning ka kugurang karengsa', adi sigisap ka tatapa tonga titi wa tiptapa titi ning guk mokngang. Abanga kamang mambaya' ka kuma' kungkumak ga'sa' kabi'sini' fada undu' adi usugumak mo' to'. Beng sini' adi adining kadapmang kareng ka aming ifakarenda ning wa kagabi guk mo' tanga tangkunang ningsa' tanga ira auinga kadapmang kareng ka wari kadapmang kadagang u ugamusinga tatarafik sini' to'ga'. \v 21 Ka aming dabiksa' wari adining kigineng girii u kanga o beng sini' anapmo' kubaniksa' yotangkanip ning ki sini' ning ita' ning tonting, Aisaia ning midi wa ning yoking.” \s1 Aming wari Jisas udi Setan ning kane tara' ning toging \r Mak 3:20-30; Luk 11:14-23; 12:10 \p \v 22 Ka aming fam wari aming nua'ni ka mini unggo kadagang wari tanga de kadanga a mini mamarenga midi guk mo' futorugu' u nagira Jisas ganang abiging. Ka Jisas wari u kanga tipkarenda tinga aming wari midi tonga a de kafakafa degaranga ning u kaga'sa' tugu'. \v 23 Ning tinga aming kabi'mo' ka unggung adeging wari Jisas wari adisining dasi'ganang napa' tangkunang sini' tugu' u kanga base tanga ning toging, ai aming ka idi kigineng girii guk. Idi Devit ning iri urang ubanda'. \v 24 Ka Farisi arantagim fam wari midi ka u naknga ning toging, a sidi sige mo' tonting, aming ka wa mini unggo kadagasi ning girisi' Setan ka Bielsebul ning tugutam wari amanga tangkunang amiinga tangkunang ka warisa' mini unggo kadagasi tanga igukita' u kanga toing. \v 25 Ka Jisas adi adisining sasuksi' u kuma' yapkedanga midi ning yanggu', indining, kama nua'ni wara'ning aming arantagim wari tubo kidagang tanga ami' tinting ka kama tubo wara'ning tangkunang wa ko ningsa' fideuta' wa. Mokngang, adisining tangkunang wa kuma' biuta'. Abanga yong kabasi'ning aming arantagim a aming ana kurene yak kubaniksa' wari tubo kidagang tanga ami' tinting, ka adisining tangkunang wa ko ningsa' u irota'. Mokngang, adisining tangkunang wa kuma' biwanga tota'. \v 26 Ka Setan ning arantagim undu' ningsa', adi anasa' ami' tanga kura' anikagareng tinting wa indi u kanga ning tontam, a adi pupusina kuma' ting adisining tangkunang wa kuma' biwanga tara' ning tontam. \v 27 Ka ning sanotik, sidi nagata' wa ning fararoknaming, a adi masi' unggo kadagasi ning girisi' Bielsebul wari amanga tanga fiarara' ning fananing. Ka indining, Farisi sidining arantagim fam adindu' masi' unggo kadagasi fufong tanga fayugukiting ning fatuguting. Ka adi tangkunang wa Bielsibul ganang udep bema titing wa warisa' kuma' saninga nakedani'. \v 28 Ka beng sini' na tangkunang wa Anutu ganangsa' bema tirik wara' sidi naning kane u ning nakedanga tonting, o beng sini' Anutuning bining ning tangkunang wa indiganang ingging kuma' kadofiinga kayam. \p \v 29 Abanga naga Setan ning napa' kadagasi tanga iguk wara'ning kamaga wa nua'ni ka ning, aming nua'ni wari aming tangkunang ni ning yak ganang amanga mambong fam iromanggaknonga wa adi kugurang sa' mo' anga amota'. Mokngang, adi tim ka napa' wara'ning tuang u bema kayong kafong ipma ipma kufara ning tanga wara'ganang inga' amanga bemnota'. Ning tota' wa giri kugurang sa' tanga mauta'. \p \v 30 Ka beng sini' aming ka kaba kareng guk ka naganing kabakna ningwara' mo' ira tota' wa naganing digirap. A aming ka naganing kane u yotangkanam ga' bak dabik mo' kura tantam undu' naganing kane tipkadanga yara wara'ning ning ita'. \v 31 Ka aming ka naganing digirap ning iik waraga' wa ning sanotik, aming wari midi kadagang a nasi' kadagang fam tinting wa Anutu adi suknakubeyam titining kadapmang guk. A kadagang ka aming wari Anutuning mini unggo kareng ning tangkunang u kuma' kanga a udi mini unggo kadagang ane'sa' tara' ning tonga anikige tinting wa Anutu adi suknakubeyam guk mo' tota' mokngang sini', adi kadagangsi' wara'guk ko ningsa' ira anting. \v 32 Abanga aming wari midi kadagang ka Amingning Tim Iyak naga nangkadanting undu' Anutu adi suknakubeyam ning kadapmang guk. A kadagang ka aming wari Anutuning mini unggo kareng ning kigineng u kuma' kanga a udi mini unggo kadagang ane'sa' tara' ning tonga anikige tinting wa Anutu adi suknakubeyam guk mo' tota' mokngang sini', kami yara'ganang a inga' undu' ko ningsa' ira anganga aming ka waraga' kagaya amimi waraga'sa' irota' ning yanggu'. \s1 Aming ning iik wa firi wari mindip kareng a kadagang titining ningda'ning \r Luk 6:43-45 \p \v 33 Ka Jisas wari midi nua'ni ning yanggu', sidi kuma'sa' yabiting firi karesi ka mindip nana titining undu' mindip karesisa' titing. Beng sini' aming adi firi wara'ning mindip u yapma firi kareng wa ma kadagang ning u wara'ganangsa' yapkedating. \v 34 Ka aming ning kabaksi' undu' ningda'ning iking. Aming ka kaba ganang do sasuk a napa'napa' karesi guk irota' wa midini undu' kareng ningsa' touta' nakantam. Ka Farisi arantagim sidining kabaksi'ganang wa sasuksi' kadagang warisa' tonanga defata' wara' sidi beng kareng titining guk mokngang. Wara' na sidi gimik kadagang ning aranatagim ka aming mandaga' iiramikisi ning sabarik. \v 35 Abanga aming kareng adi adining kaba ganang wa sasuk kareng warisa' ikita' wara' adi kadapmang didimengsa' tita', a aming kadagang adi kaba ganang wa sasuk kadagang warisa' ikita' wara' adi nasi' kadapmang undu' kadagang ningsa' tita'. \p \v 36 Ka beng sini' ning sanotik, nasi' nasi' midi kadagang ka aming wari tuguting wa Anutu adi kuma'sa' kasusu'nanga ikita'. Wara' adi inga' aming midiganang kukyapma tagagareyabo' ganang wa Anutu wari anasining midi kadagang waraga' kagaya imo'ga'. \v 37 Aming ka midini didimengsa' tonga iik adi ananing midi didimeng warisa' tangaminga wa adi gi' iro'. A aming ka midi kadagang sa' tonga irota' wa adi inga' ananing midi kadagang warisa' taramikinga adi kadagang katuawa'ga' ning yanggu'. \s1 Aming wari Jisas wari kane tangkunang ni nua'bu tinga kaga waraga' aniging \r Mak 8:12; Luk 11:29-32 \p \v 38 Ning tanga Juda arantagim ning sasuk aming wara'siguk ka Farisi arantagim guk wari Jisas u ning aniging, ai yanggek aming indi gu napa' tangkunang ni tanga ningtintingneinga kaga ga' nakem. \v 39 Ka Jisas wari ning yanggu', sidi napa' tangkunang ni tasaminga kaga waraga'sa' fatoing. Ka kadapmang ka u fiting wa aming ka naktangkasi' guk mokngang sasuksi' kadagang sa' tanga ikiting wari titing wara'ning unggungsa' yaranga tanga fananing sabarik. Wara' na napa' kigineng ni sidining dasi'ganang guk mo' totik, mokngang na napa' kigineng nua'ni ka tim profet Jona wari tugu' wara'ning ungungsa' wa giri tasaminga kanting. \v 40 Ka kadapmang ka tim ama ging pis girii wari profet Jona u kumenainga Jona wari ama ging ning kaba mang ganang do kama famineng urang kabigu' ningsa' ka Amingning Tim Iyak nandu' kama mang amanga kama famineng ning derok ga'. \v 41 Tim profet Jona wari aming arantagim nua'ni ka Juda mo' wara'sining yong girii kadagang ka wap Nineva u anga Anutuning midi ituainga adi midi u naknga kadagangsi' u kabinga kabaksi' faranga naktangka tiging. Wara' inga' Anutu wari aming midiganang kukyapma tagagareyap to' ganang wa Anutu wari Juda aming sidi naktangkasi' guk mokngang a arantagim nua'ni ka Juda mo' adi naktangka guk ning u kawa' warisa' tanga wa adi sidita' mamareng kabisamo'ga'. Ka beng sini' Jona wa aming girii de ka aming nua'ni ka kami yara'ganang ingging kuma' kadofinga ita' wa aming girii tim iyak sini' ka aming wari adining midisa' nakngam wara'ning wari kadofinga ita'. \v 42 Abanga nua'ni ka tim kwin taming girii nua'ni ka kama tubo saut tara' itarugu' wari king Solomon ning midi kareng u nakngamonga kama kamini sini' unggung kane girii tanga abugu'. Abanga kadofinga adining midi u naknga o beng guk sini' ning togu'. Wara' inga' kama ka Anutu wari aming midiganang kukyapma tagagareyabo' ganang wa Juda sidi naktangka guk mokngang a taming ka aming arantagim nua'nini adi naktangka guk ning kawa' warisa' tanga wa sidita' mamareng kabisamo'. Beng guk sini' sanirik Solomon wa aming girii de ka aming nua'ni ka kami i kadofinga ita' wa aming tim iyak sini' ka girii Solomon u tarafata'. \s1 Jisas wari mini unggo kadagang wari aming ning kaba ganang iik waraga' togu' \r Luk 11:24-26 \p \v 43 Ka na kadapmang ka mini unggo kadagang wari aming ning kabaksi'ganang iik waraga' wa ning toutik, aming ka tim mini unggo kadagang guk irota'. Ka inga' anikagare tinga aming ka u kabinga anga kama nua'ni ubu katuanga iikga' ning tonga anga kama base ka aming guk mokngang u wenanga yarota'. Ka mokngang adi yak nua'ni guk mo' katauta'. \v 44 Ning tanga ning surota', a na kama gipmam ka tim ira kabinga abuguk waraga' tubobu unda' mautik ning tonga adi aming ka wara'ganang tubobu ironga mauta'. Anga kauta' ka aming wara'ning kaba ganang wa napa' nua'ni guk mo' irota', mokngang adi kama gipmam u sumu kuma' tanga sigesa' tipgidibanga kabinga fideuta'. \v 45 U kanga mini unggo kadagang adi ningsa' kanga kabinga amine mini unggo kadagasi fam ka seven ning ka kagaya sini' ubu inagiknonga mauta'. Anga inagira abanga aming wara'ning kaba wara'ganang amanga ikanting. Tim aming ka wa adining kaba ganang mini unggo kadagang kubaniksa' wari ikinga wa kadagang irota'. Ka inga' usap sini' ubu abanga ikinga wa adining iikni wa kadagang sini' ubu irota'. Ka kadapmang ka u torik ningsa' ka sidining aming fam ka nagata' naktangka kadagang guk ko iking undu' kuma'sa' abanga ifikadagainga inga' kadaga tini'ga' ning yanggu'. \s1 Jisas wari adining mengne kuyane waraga' togu' \r Mak 3:31-35; Luk 8:19-21 \p \v 46 Ka Jisas wari ami taming midi u ko fianggu' ganang ka adining mengni a kuyane wari adita' wenanga abanga fugang do adenga toging. \v 47 Ka aming nua'ni wari yapma Jisas u ning anigu', ai guning mamangge a kuyage udi guta' wenanga abanga fidenga fatoing gam. \v 48 Ka Jisas adi midi kadapmang nua'ni ka mengne ganang u yora yangtintingnonga ning yanggu', naganing mamangne a kuyane wa unggungsa' mo'. \v 49 Ning tonga ananing arantagim u kafadudu yora ning yanggu', naganing mamangne a kuyane wa yang. \v 50 Beng sini' ning sanotik, aming ka naganing babangna kunimganang ita' wara'ning midi u ninaksa' tota' wa adi naganing kuyana a kuyana taming a mamangna sini' ning irota' ning togu'. \c 13 \s1 Jisas wari Anutuning midi kareng itua wa aming wari wit mindip iipma ningda'ning waraga' togu' \r Mak 4:1-9; Luk 8:4-8 \p \v 1 Ka kama ka wara'ganangsa' ka Jisas wari yong u kabinga amanga gwang gaga ganang u mareiagu'. \v 2 Ka aming arantagim kabi' kabi'mo' wari adining midi u nakonga anga adiganang bak girii tiging. Ka Jisas wari midi adenga tutugu ning kama guk mokngang waraga' tanga adi bot ganang aranga mera gwang ganang naro' dokning anga mareiagu'. Ning tinga ami taming adi gwang gaga u mera yareging. \v 3 Ka Jisas wari adining midi kareng u yanggeronga nakeda titi waraga' napa'napa' kabi'mo' u yora sireng sini' mo' yanggu'. Mokngang adi midi tipfara sa' tanga ina yaregu'. Ka adi ning yanggu', aming nua'ni wari nana wit mindip u manggara fonga feng ganang igura yarota'. \v 4 Ka wit beng udi feng ganangsa' mo' mangfanting, fam ka gaga sige kadapmang ganang mangfanting. Mangfanga sirengsa' marekiinga yang wari yora nanting. \v 5 A wit mindip fam wa kama pamparangeng uningkim guk wara'ganang mangfanting. \v 6 Mangfanga kama fafageng kabi'guk waraga' tanga kagadofi udi giri urapsa' tinting. Ka kama kareng sini' mo' wara' fini tangkunang guk mokngang. Ka inga' mayam girii wari kama u danga wa tubobu urapsa' kaforanting. \v 7 A wit mindip fam ka feng ganang gaga sini' mangfanting undu' ningsa'. Adi kagadofi udi giri tinting ka munggwak garas kusung guk wari kadofinga farafiabinga kirida tanga beng guk mo' tinting. \v 8 A mindip beng ka feng bining kama kareng ganang didimeng mangfanting wa kareng giri kadofinga giranga fam ka beng karesi sini' kabi'mo' ka nambani 100 ning tinting a fam ka karesi ging ka nambani 60 ning tinting. \v 9 Ka Jisas wari midi tipfara u tanga ina ning tanga ami taming u ning yanggu', aming ka sasuk guk wa midi u torik wara'ning ki u sura nakedanting ning yanggu'. \s1 Jisas wari kadapmang ka midi tipfara tanga yanggu' wara'ning kaneni waraga' togu' \r Mak 4:10-12; Luk 8:9-10 \p \v 10 Ka Jisas ananing arantagim adi Jisas wari midi tipfara sa' tanga yanggu' waraga' tanga inga' Jisas u ning anigaging, ai girii gu ami taming yanggeronga wa midi tipfara sa' wa indining tanga fainarang. \v 11-12 Ka Jisas wari ning yanggu', ning sanotik sidi naganing arantagim sini' wara' na Anutuning bining ning midi kapmo' wa sirengsa' ituasamitik a aming sige ga' wa na sireng sini' ning guk mo' taimirik. Beng sini' Anutu adi kadapmang ka ning tita', aming ka Anutu wari midi aniinga naknga bemdasi tota' wa Anutu adi inga' sasuk karesi fam kabi'mo' nua'bu amiinga adi aming sasuk guk ning irota'. A aming ka Anutu wari midi tuguinga kafakafa mo' nakota' adi sasuk ga' nafek tanga ananing sasuk kabi'sini' wara'guksa' ira auta'. Ka inga' Anutu wari adining sasuk kabi'sini' u tubobu irombemnainga adi aming sasuk kabi'guk mokngang sini' ning irota'. \v 13 Ka aming arantagim girii adisining kadapmang wa ning titing, na kane tangkunang adisining dasi'ganang titik ka adi kaga wa giri titing ka wara'ning ki sini' guk mo' kigedating. Abanga na naganing midi kareng ituatik ka adi ninak wa giri titing, ka mokngang midi wara'ning ki sini' guk mo' nakedating waraga' tanga na adisita' midi ituaimonga wa na midi tipfara sa' tanga fainarik. \v 14 Ning tinga midi kareng ka tim profet Aisaia wari ituagu' wari beng guk kadofigu'. Midi ka wa ning togu', \q1 “ka sidi midi u naknga kiga' ning tonga wenanting, ka mokngang wara'ning ki kabi'guk mo' katuanting. A sidi napa' ni u kanga kini ga' ning tonga wenanting, ka mokngang ki sini' guk mo' kigedanting. \v 15 Abanga aming arantagim ka wara'sining sasuksi' wa midi ka ning u bema dasi ning guk mokngang, adi maasi' kuma' isefing a dasi' undu' kuma' deguring. A adi ning guk mo' tianing ganang wa adi ki wa dasi' wari sireng sini' kuma' kigedianing. Ning tanga midini undu' maasi' wari naknga nakeda sini' tianing, a kabaksi' undu' midi ka u kuma'sa' bema dasianing. Ning tanga adi nagaganang tubobu faranga abuinga na kafakafa tiamarok ning togu'.” \m \v 16 Ka naganing arantagim sidi kafakafa sini' ka dasi' wari sireng sini' kanga kigeda sini' tanga a maasi' wari midi u naknga kini nakedanga ning kuma' ting. \v 17 Beng guk sini' sanirik tim profet arantagim kabi'mo' a Anutuning sasuk aming karesi kabi'mo' adi napa' girii ka sidita' i tasaminga kaing a midi kareng ka i saninga naking i kanga a ninak waraga' siamo' naknga tanga ira fabaiaging. Ka mokngang adi kaga a ninak kabi'guk mo' tanga kumoinga kami yara'ganangsa' kaga tanga a ninak tanga ning wa sidisa' ting. \s1 Jisas wari midi tipfara ka wit mindip iipmi ning tanga togu' wara'ning ki waraga' togu' \r Mak 4:13-20; Luk 8:11-15 \p \v 18 Ka naganing arantagim sidi naga midi ka aming wari feng ganang wit mindip iyuguk ga' tongak waraga' nangkanging wara'ning ki wa ning sanotik, \v 19 ka wit mindip fam ka kadapmang ganang mangfuinga yang wari yora nating ning tongak wara'ning ki wa ning, naga Anutuning bining ning midi kareng ituainga aming wari u kuma' nakiting de ka aming kadagang Setan wari Anutuga' naktangka ma tini' ning tonga adining sasuk kadagang wari ufafeim tita'. \v 20 A wit mindip ka kama uningkim kuguru' guk wara'ganang mangfanga kadofakirida titing ning tongak wara'ning kini wa ning, aming fam adi naganing midi kareng u naknga o beng guk ning tonga mesisiringa urapsa' titing. \v 21 Ka adi midi ka wari kabaksi'ganang mang sini' mo' amota', usingsa' irota'. Ka inga' midi kareng waraga' tanga mamareng fam kadofingamonga titi wa ma aming fam wari kadagang ni taramikinga ganang wa adi mamareng waraga' mutu tanga midi kareng u urapsa' kabota'. \v 22 A wit mindip ka feng gaga mangfuinga munggwak kadagasi wari kadofinga ipmusinga girakirida tanga beng guk mo' titing ning tongak wara'ning kini wa ning, aming fam ka Anutuning midi kareng u naknga sasukni ganang kuma' naktangkauta' ka inga' adi sasuk mimeng ka napa' mamareng adining iikni ganang kadofingamota' a sasuk ka kamaganangning napa' kangasi iikga' surota' wari mandaga' taramikinga adi wara'ning kanesa' tota' wari Anutuning midi kareng u ugamusinga adining naktangka wari beng guk mo' kadofota'. \v 23 A wit mindip fam ka feng bining kama marang guk kareng ganang sini' mangfanga kadofiting ning urang tongak wara'ning kini wa ning, aming fam adi Anutuning midi kareng u naknga kabaksi'ganang beng sini' bema dasinga naktangka tanga ira kane karesi kuni' kuni' tanga yaranting wa wit ka beng karesi usap sini' tanga yaranting ning urang tongak wang ning yangtuanga yaregu'. \s1 Jisas wari Setan ning sasuk kadagang wa digirap wari wit kadagasi kapmo' ipma fafera ning ningda'ning waraga' togu' \p \v 24 Ka Jisas wari kadapmang ka aming wari Anutuning bining ganang iikning waraga' midi tipfara kabi' nua'bu tanga ami taming u ning yanggu', aming wari wit mindip feng ganang ipmonga wa adi mindip iri karesi unggungsa' ipmota'. \v 25 Ipminga ning tanga kabinga anga kane aming arantagim guk adi dama kuma' dekinga adisining digirapsi' nua'ni wari tiim ganang kapmo' abanga feng u tipkadaunga wit baseni kiptasi mindip u manggara fabanga feng wara'ganang u igura yarota'. \v 26 Ka inga' wit wari kadofinga giranga beng tonga tinga kane aming wari wit baseni wa wara'ganangsa' yapkedanting. \v 27 Ning tanga anga feng wara'ning tuang u ning aninting, ai girii gu wit mindip karesisa' ba niminga ipmigum, ka wit kadagasi guk wa indining tanga kadofinga yabem. \v 28 Ka feng tuang adibu ning inota', o kuma' nakedarik naganing digirap ni wari kapmo' inga' unda' abanga tanamgu', ning touta'. Ka arantagimni wari ning aninting, ka gu indining sutang wit kadagasi u kadofing wa anga tamara iguk tantam wa. \v 29 Ka feng tuang wari ning inota', mo' wit karesi guk ma tamakni' wara' ningsa' kureng adeing. \v 30 Inga' wit wari beng tanga kuraga sini' tinga kane aming wit beng dudop ning unggungsa' ka ning kuma' inok, sidi tim ka wit kadagasi u tamara manggara kudip sasa waraga' bak naro' tini'. Ning tanga wit karesi unggungsa' dopma manggara fonga naganing wit yak ganang u dasanting ning kuma' inotik ning touta'. \s1 Anutuning bining wa napa' kababi'sini' ningda'ning kadofinga giragata' \r Mak 4:30-32; Luk 13:18-21 \p \v 31 Ka Jisas wari midi nua'ni ubu inonga midi tipfara nua'ni nua'bu ning tanga yanggu', ka Anutuning bining wari kagadofi ning wa kadapmang ka aming nua'ni wari firi mindip kabasi'sini' ka mastet u ipmiinga kagadofi ning ningda'ning tota'. Ka firi mastet mindip wa firi mindip fam ka girisi da'ning urang yating ningwara' mo', mokngang wa kababi'sini' ka didik fam ning mindip da'ning, kururusa' kautang. \v 32 Ka u bema tonga feng ganang ipmotang wa mindip kabasi'sini' ka wari kadofinga girii sini' ubu giranga nana fam ka feng ganang adenting u irafira firi da'ning ikinga yang wari wara'ganang yori udi girisa' manting ning yanggu'. \p \v 33 Ning tanga Jisas wari midi tipfara nua'bu tanga ning yanggu', Anutuning bining wari kagadofi u nakeda wara'ning wa kadapmang nua'ni ka ning, ka sidi kuma'sa' yabiting napa' yis ka nana tanga sana ning wa napa' girisi mo', kururusa' yating. Ka taming wari baret tanga saunga wa adi palaua wa mimeng gira ning tanga yis wa kabi'sini'sa' karapnanga ipmating. Ning tanga palaua wara'guk tipfara tipfara tanga kamiinga baret anasa' girii bekinga wara'ganang seting ning titing waraga' sukni', ning yanggu'. \s1 Jisas wari ami taming u midi tipfara sa' tanga yanggu' wara'ning midi \r Mak 4:33-34 \p \v 34 Ka Jisas wari ami taming u midi ka Anutuning bining ning kadapmang wara'ning u ituaima abugu' wa adi midi sireng sini' ka ni guk mo' yanggu', mokngang adi midi tipfara sa' tanga yanggu'. \v 35 Ka midi ka Jisas wari tipfara sa' u tanga yanggu' waraga' ka tim profet wari tuguinga yoking wa ning, \q1 “naga napa' ni ning midi inonga wa midi tipfara sa' tanga inotik. Na midi ka napa' girisi ka aming wari wara'guk mo' naknga ira abuting wara'ning u inotik.” \m Ning yoking wari kama ka wara'ganang wa beng guk kadofigu'. \s1 Jisas wari midi tipfara ka wit mindip kadagasi tanga togu' wara'ning ki u yangtuagu' \p \v 36 Ka Jisas adi aming arantagim ka midi kura fianggu' u ibinga yak ganang ubu amogu'. Amoinga Jisas ananing arantagim sini' wari mandang yaranga amanga ning anigaging, ai girii gam gu midi ka tim aming wari wit baseni feng ganang ipminga kagadofi waraga' tongang wara'ning kini wa indining. \v 37 Ka Jisas wari ning yanggu', midi ka u tongak wara'ning kini wa ning, aming ka wit mindip karesi ipmota' wa Amingning Tim Iyak wari Anutuning midi kareng u ipmira'. \v 38 A feng ning tongak wa kamaganang yara'ning aming yong yong iking waraga' tongak. A wit mindip karesi wa aming karesi ka Anutuning bining ganang sini' iking wang. A wit mindip kadagasi baseni wa aming ka kadagang titisi aming kadagang Setan ning arantagim ka aming karesi ning bining ganang dabik ikiting waraga' tongak. \v 39 A aming ka feng tuang wara'ning digirap wa aming kadagang Setan waraga'sa' tongak. A feng wari kuraga tinga wit beng u dopma manggak ga' tongak wa kama ka kunim a kama yari bibi' wara'ning kama ari' wari kadofiinga Anutu wari naktangka aming inagikna waraga' sura tongak. A wit beng u mamanggak ning kane aming arantagim wa Anutuning kunung aming arantagim ensel waraga' tongak. \v 40 Ka aming wari wit kadagasi u tamara kudip ganang kurasa ga' tongak wa inga' kama ari' wari kadofiinga \v 41 Amingning Tim Iyak naga naganing kunung aming ensel u yangkareinga anga aming kadagasi ka aming fam wari kadagang titiga' yangdidenga abanga aming ka kadagang titing ka kami yara'ganang aming arantagim karesi ka Anutuning bining ganang ikiting wara'guk dabik iking u yapma tagagarenga \v 42 manggara fonga kudip kadagang ganangsa' igukinga dani'. Ning tinga adi kagaya girii bema maksa' kara ira ani'ga'. \v 43 Ning tinga aming karesi Anutuning arantagim adi anga babangsi' Anutuning bining ganang gi'sa' ira aming ka kadagang ni guk mokngang fafa' sini' ka mayam de ning diok urang katam ningda'ning ikinga yapni'ga'. Aming ka sasukni kareng guk wa midi ka u torik u kafakafa sura naknga tanga irota'. \s1 Jisas wari aming wari Anutuning bining kareng katua waraga' togu' \p \v 44 Ka aming wari Anutuning bining kareng u kataunga karengsa' naknga iik wara'ning midi tipfarani nua'ni wa ning, aming nua'ni wari feng tanonga kama u dininga fauta'. Anganga kama wara'ning mang ganang napa' tangkunang nua'ni ka aming fam wari timinggi' sepma kayonting unggung dininga katua sa' tota'. Napa' ka u katuauta' wa moni girii a mambong karesi sini' ka moni girisi warisa' toning u bokis ganang dasinga kamaganang unafarafiinga defarota' u katuauta'. Kataunga de danga ning tanga anata' bemna ga'sa' sura ning touta', ai feng ya aming nua'nining kamaganang fatarik. Ka na indining da' tanga napa' tangkunang ya nagata' bemnotik ning tonga mambong bokis u tubobu ningsa' farafanga sepma anga kane girii tanga adining napa'napa' mambong u manggaksasu'nanga fonga kama tuang waraga' aminga ning tanga kama wa anata' ubu bemnota'. Ning tinga moni bokis u katuauta' wa ananing sa' ubu irota'. \p \v 45 Ka Anutuning bining kareng u kataunga karengsa' naknga iik wara'ning midi tipfara nua'ni undu' ning, aming nua'ni wari kaneni ka kungkum karesi sini' u manggara fonga aming fam ga' ima uningkim mambong manggakna ning tanga irota'. \v 46 Ka adi fiking ni ganang aming nua'nining kungkum tangkunang sini' u kauta'. Kungkum ka ningwara' wa nua'ni guk mokngang, kubanik warisa' ka kareng sini' wara' adi kungkum ka u kanga kaba marara bemna titi ga'sa' nakota'. Ning tanga adi ananing mambong tangkunasi tangkunasi a kungkum karesi fam u manggara bak girii dabiksa' tanga fonga aming ka kungkum kareng sini' bemnota' wara'ning tuang waraga' amota'. Ning tinga adibu kungkum kareng sini' u amota'. \s1 Jisas wari aming ka Anutuning bining ganang iik wa karesi guk ka kadagasi guk ka ama ging kuni' kuni' wari umben ganang amoting ningda'ning waraga' togu' \p \v 47 Ka Anutuning bining wara'ning midi tipfara wa nua'ni ka ning, ka sidi ama ging mamanggak ning ari' girisi umben wara'ning kane undu' kuma'sa' tanga kating. Adi ama ging fis u manggaronga wa umben u manggara bot ganang mera anga umben wa gwang bining do ipmating. \v 48 Ning tinga ama ging kuni' kuni' wari umben wara'ganang amanga toneinga adi u wengbema tonga gaga do kadofinga kamaganang u kwasineting. Ning tanga mera tagagare tanga karesi wa manggara kama naro' kukna a kadagasi wa manggara iguk ning titing. \v 49 Ka kama yari ari' biunga to' ganang undu' ningsa', Anutuning kunung aming ensel arantagim wari kama kama u yangara didimesi karesi yapma mamanggak a kadagasi yapma tarayap ningsa' tanga yarani'ga'. \v 50 Ning tanga aming kadagasi ka u tarayapni' wa manggara kudip kagaya girii ganang kura ipmainga danga kagaya kadagang sini' naknga kugwak ningsa' tonga ira ani'ga'. \p \v 51 Ka Jisas wari arantagimni u ning yangkagu', ma' sidi midi ka u tonga yararik wara'ning ki guk u nakeding. Ka arantagimni adibu ning aniging, weng una kuma' nakedem. \v 52 Ka Jisas wari ning yanggu', weng kuma' naking wara' sidi aming wa indining da'ning ubu iking waraga' ubu sangdidimotik. Beng sini' tim wa sidi Moses ning midi tang u naknga wara'ning sasuk guksa' ikiting. Ka inga' yara'ganang wa naga naning midi karesi fam ubu saminga naknga ning tanga sidi Anutuning bining ning kane aming arantagim kigineng guk ning ubu kadofinga iking. Wara' sidi aming kangasi sini' ka napa' mambong tangkunang timini a inga'ni ga' nafek guk mo' urang titing ningda'ning kuma' iking ning yanggu'. \s1 Jisas ning yong ki Nasaret aming wari Jisas ga' bibi' nakngamging \r Mak 6:1-6; Luk 4:16-30 \p \v 53 Ka Jisas wari midi u ina ina ning tanga biinga yong ka u kabinga marara \v 54 ananing yong ki Nasaret waraga' ubu agu'. Anga Nasaret yong u kadofinga anasining siring yak ganang amanga midi kareng u ituaimgu'. Ning tinga aming ka ananing yong ki wari adining midi wa kuni' nua'ni sini' naknga iguk areging. Ning tanga ning tonga yareging, ai adining sasukni wa kabasi' mo' kayam. Adi sasuk ka wa indeng bema tora'. Abanga napa' kane tangkunang mirakel u tanga fiarara' wa adi tangkunang wa indeng bemgu' wari tanga fiarara'. \v 55 Adi aming yong nua'nining mo' wara' indi nafek tonga, mokngang adi kamanda ning mindingni sa' urang udi. A adining mengni iibe tugu' wa Maria yang a adining kuyane wa Jems Josep Saimon a Judas ning urang udi. \v 56 Abanga adining kuyane taming undu' i fengaking yang. Ka adi sasuk ka wa indeng kanga bema tabanga tara'. \v 57 Ning tonga adita' bibi' nakngama manda ukngamging. Ka Jisas adi adisining kabaksi' u kuma' yapkedanga ning yanggu', beng sini' aming girii profet wa yong fam warisa' adining midi ga' naknga kafakafa tangamiting. A aming ka ananing yong dabik a arantagimni sini' adi mokngang, adining midi u naknga tara naknga bibi' nakngamiting. \v 58 Ka Jisas ananing yong ki aming adi bibi' nakngama adining midi guk mo' nakngamging waraga' tanga Jisas adi kane tangkunang mirakel wa yong ka wara'ganang wa mimeng sini' mo' tugu', kubanik kubaniksa' tugu'. \c 14 \s1 King Herot wari Jon Baptis u kadare doptagagu' \r Mak 6:14-19; Luk 3:19-20; 9:7-9 \p \v 1 Ka kama ka king Herot wari kama tubo Galili tara' u katatoranga mareiagu' wara'ganang ka adi Jisas wari kane tangkunasi mirakel fam tanga agu' wara'ning midi ne u naknga base tugu'. \v 2 Herot adi mutu tanga ananing kane aming girisi u ning yanggu', aming ka u tanga abara' wa Jon Baptis urang gufadagagum wari tubobu marara tanga abara'. Adi tangkunang kigineng girii guk marara wa kane tangkunang u tanga abara' wang ning yanggu'. \p \v 3-4 Ka tim king Herot wari Jon Baptis taramiku' wara'ning midi wa ning. Tim wa Herot adi ananing kuyang kabasi' Filip ning tamni wapni Herodias u iromkadara bema tonga sanagu' waraga' tanga Jon Baptis wari fikifiki Herot u ning anga fanirugu', gu kuyaga ning tamni iromkadagung wa kadagang tugung. Ka Herot adi midi ka u naknga bibi' naknga aming fam yangkareinga anga Jon u nagira tonga kalabus iyung dasiinga kalabus ganang unggung itarugu'. \v 5 Ka Herot adi Jon wari adining kadagang waraga' fikifiki fanirugu' waraga' tanga adi kaba kadagang sini' nakngama ning tanga Jon u ugumak titi waraga'sa' kuma' suku'. Ka ami taming kabi'mo wari Jon u profet girii ningda'ning kayaging waraga' tanga na uuk totik wa adi kadagang ma napni' ning tonga waraga' tanga sura kabiinga Jon adi iyung kane kalabus ganang unggungsa' itarugu'. \p \v 6 Ka kama nua'ni ganang Herot wari mengni wari ana ibegu' wara'ning kama u kataunga tangsana tugu'. Ning tanga amine fam u katiana abanga nana tangsana tugu' u mera naging. Ka Herot ning tamni Herodias ning ibingini sababa wari marara mime tugu'. Ka Herot wari u karengsa' kanga \v 7 ning anigu', ai beng sini' ning ganirik gu napa' niga' naknga toutang wa na ganggam sa' totik. \v 8 Ning tuguinga taming sababa wara'ning mengni Herodias wari anga ibingini waraga' sasuk amiinga sababa wari Herot u ning anigu', na gu Jon Baptis ning ki kati u doptanga plet ganang sireng kaminaminga kaga ga' nakarik. \v 9 Ka king Herot adi midi ka u naknga kaba mamareng ubu naku'. Ka adi taming waraga' napa' ni amimi sa' titi waraga' midi u aming ning dasi'ganang kuma' totangkagu' waraga' sura kubase' aiganga adining kane aming fam u ning yanggu', sidi i anga napa' taming wari tora' u anga tini'. \v 10 Ning ina yangkareinga anga kalabus yak ganang u amanga Jon Baptis ning kadare u doptagaging. \v 11 Doptanga ki kati wa plet ganang kaminga bema tabanga taming sababa waraga' amiging. Amiinga adibu bema tonga mengni Herodias waraga' amigu'. \v 12 Ka Jon Baptis ning arantagim wari midi ne ka Jon gufadagaging wara'ning u naknga marara abanga Jon ning bapmo u bema tonga kama ginang ganang kamiging. Kaminga ning tanga tubobu anga Jisas u aniging. Ka Herot adi ning tugu' wara' adi midi ne ka Jisas wari kane kigineng ka tim Jon Baptis wari tugu' ningda'ning anga tugu' wara'ning u naknga o Jon Baptis ane' tubobu ba marata' ning togu' wang. \s1 Jisas wari aming arantagim girii 5 tausen ning waraga' nana yamgu' \r Mak 6:31-44; Luk 9:10-17; Jon 6:1-13 \p \v 13 Ka Jisas adi midi ka Jon uking wara'ning u naknga ning tanga anapmo' naro'sa' anga fugu u kafakafa kabi' kaminga marek ga' sura kama tubo u kabinga marara bot ganang aranga mera kama tubo ka aming yong guk mokngang kama sigesa' waraga' mugogu'. Ning tinga kama tubo wara'ning ami taming kabi'mo' wari Jisas wari kama tubo waraga' anapmo'sa' mugogu' wara'ning midi u naknga kasi'ganang mandang yaranga anga bak girii tanga kapmeking. \v 14 Ka Jisas adi inga' anga kadofinga bot u irara bemkura amanga ami taming arantagim girii u tangkunang ga' nafek sini' tanga ingaging u yapma bibiri' siamo' yapku'. Yapma ning tanga aming wara'sining bagana aming kabi'mo' u ifakarendaima yaregu'. \p \v 15 Ka Jisas ananing arantagimni adi kibiri mandang inga' anga kadofinga kama kuma' tugu' u kanga Jisas u ning aniging, ai girii kama kuma' tara'. Kama ka ya aming yong guk mokngang kama sigesa' urang adeta' wang, ka ami taming ya iibi tinga yongganangga' anga nana fam yapma tonayangakni' ning aniging. \v 16 Ka Jisas wari ning yanggu', mokngang na mo' ibiinga manting, nana wa sidisa' yamni'. \v 17 Ka arantagimni adibu ning aniging, ai girii indi nana guk mokngang indining nana wa fama'sa' ka baret pumpungaresi kababi' sini' ka faiv ning a ama ging kafo undu' kababi' sini' ka fama'sa' ningsa' adeing, ka wa indining da'ning tanga nana ka ningwara' aming arantagim girii i yamtam. \v 18 Ka Jisas wari ning yanggu', nana fama'sa' toing u nagata' i manggaknama abani'. \v 19 Ning tuguinga arantagimni wari nana fama'sa' u manggara fonga Jisas ga' amigu'. Ning tinga Jisas wari ami taming arantagim girii u ning yanggu', aming sidi kwang mekni'. Ning ininga mera yareinga Jisas wari nana kafo baret faiv a ama ging kafo fama'sa' u manggara fonga kura beni Anutuga' ibang asekna ning togu'. Tonga ning tanga nana kafo u upma arantagimniga' iminga arantagimni adibu manggara fonga aming arantagim girii wara'siga' ima yareging. \v 20 Ning tinga aming arantagim kabi'mo' wari nana u dabiksa' nibera dibing wa nagaremik tanga ibiging. Ka arantagimni wari nana dibing nagaremira ibiging u manggara manggara fabanga bak kura unup ari' usap ka 12 ning u dasitoneging. \v 21 Ka aming arantagim girii ka Jisas wari nana u iminga naging wa kabi'kabi'mo' ami a taming a sababi' ning wari dabiksa' naging, ka adi ami ning namba unggungsa' indangiking wa faiv tausen ning a taming a sababi' undu' kabi'kabi'mo' ka adi wara'guk mo' indangiking. \s1 Jisas wari gwang furo'ning tipminga agu' \r Mak 6:45-52; Jon 6:15-21 \p \v 22 Ning tanga Jisas wari arantagimni u ning yanggu', sidi bot ganang aranga mera gwang fugung ga' tubobu tim mani'. Na aming arantagim i yaksingga' yangkarasasu'nanga ning tanga mandang kuma' sawara autik. Ning ininga arantagimni adi tim mugoging. \v 23 Ning tanga Jisas adi aming arantagim u yangkarasasu'nanga anapmo'sa' adenga Anutuga' ibang tounga kama bubo ganang aregu'. Ning tinga kama kuma' garegu'. Ka adi anapmo'sa' mera ibang ko futogu'. \v 24 Ka arantagimni adi gwang fugung do urapmo' anga kadofiging, gugubik kigineng wari gwang u figikbibingeinga kane girii tanga gimanggi'sini' ko famugoging. \v 25 Ka adi gwang bining u ko famugoinga kama faunga dudure kuma' tugu' ganang ka Jisas wari mandang iwara anga gwang furo'ning u kamaganang da'ning tipminga agu'. \v 26 Anganga dudure tanga dokning ko aramugogu' ka arantagimni wari tonga kanga nasi' kayam ning tonga mutu girii tanga kugwak tonga ku ning katiging, ai wa nasi' kadagang kayam wa. \v 27 Ka Jisas wari ning urapsa' tabanga katianggu', sidi mutu mo' tinting gi' marekni' nagasa' abarik. \v 28 Ka Pita wari ning tonga katinganggu', ai beng wa torang girii, ga beng sini' wa. Ga beng udep wa katinang tinga gwang ganang wa sa'tatora agawak. \v 29 Ning tuguinga Jisas wari Pita u katinganinga Pita wari bot u kabinga bemkura amanga gwang furo'ning u tipminga aramugogu'. \v 30 Anganga gugubik kigineng u kanga sasukni wari waraga' ubu tanga mutu tinga gwang furo'ningsa' tipminga aramugogu' u mamare tanga gwang mang ubu mamonga tugu'. Ning tanga Jisas u katinganggu', ai girii urapsa' yotangkanam te', mang mugo tonga tirik yang. \v 31 Ning tinga Jisas wari urapsa' abanga suronga wenga bema kaminga ning anigu', a Pita gu nagata' naktangka sa' mo' tarang wara' u mamonga tarang ukaya'. Tim wa naga girisa' yotangkagapning ning napmang ka inga' wa mokngang ningda'ning ubu ba nabarang. \v 32 Ning aninga ning tanga Pita u bema bot ganang kaminga ning tanga Jisas ana undu' bot ganang dabik ubu aranga mera aramugoinga gugubik kigineng girii fabugu' wari kaga' urapsa' dagagu'. \v 33 Ning tinga arantagimni wari u kanga Jisas ning wap bema aranga ning toging, o gu Anutuning mindingni beng sini'. \s1 Jisas wari kama tubo Genesaret tara' wara'ganang bagana aming kabi'mo' ifakarendagu' \r Mak 6:53-56 \p \v 34 Ning tanga Jisas guk ka arantagimni guk dabik bot ganang mera anga kama tubo Genesaret ubu kadofiging. \v 35 Anga kadofiinga aming ka kama fugung wara'ni adi Jisas u kuma' kigedanga ning tanga anga amise yong fam u ina yareinga adindu' bagana aming inagira Jisas kaunga abiging. \v 36 Abanga kadofinga Jisas u midi tangkunang ning aniging, o girii indining bagana aming wari guning kwi' sunom kabi'sini'sa' udi girisa' wa tifema karendanting. Ning tuguinga Jisas adi adisining midi u naknga aigaim sa' tanga ibiinga bagana aming kabi'mo' wa ningsa' tanga karendasasu'neging. \c 15 \s1 Juda tangandasi ning kadapmang timini fam wa Anutuning kadapmang tang guk dabiksa' mo' \r Mak 7:1-13 \p \v 1 Ka Farisi arantagim guk ka Juda ning kadapmang tang wara'ning sasuk aming fam wari Jerusalem yong girii u kabinga Jisas kaunga aging. \v 2 Anga kadofinga Jisas u ning aniging, ai indi ning yabem ka guning arantagim adi Juda indining tangandasi ning kadapmang tanga ikitam u kuma' kabing. Adi nana naunga wa Juda indining kadapmang yaranga kafasi' kafakafa guk mo' yotira sige manggarana sa' fating fayabem ning aniging. \v 3 Ka Jisas wari ning yanggu', udi giri toing ka ning sanotik sidindu' Anutuning midi kadapmang fam u kabing. Kabinga ning tanga midi kadapmang ka sidaning sasuksi' ganangsa' inggekiting wara'ning unggungsa' yaring. \v 4 Beng guk sini' Anutuning midi tangkunang wara'ning nua'ni wa ning fideta', sidi mamangse babangse ga'sa' sukanting. A aming ka mengbe ga' guk mo' sura adisining wap tipkadauta' wa kungkumak sa' tota' ning yoking. \v 5-6 Ka sidi kadapmang tangkunang ka u tarafironga kadapmang mandaga' nua'ni ka ning fating, mamangse babangse wari ai sidi uningkim mambong guk wara' kabi'ning yotangkanipni' ning saninga wa sidi ning initing, o bibiri' sini' uningkim ka wa Anutuga' amimi waraga' kuma' totangkangam wara' na mo' yotangkasamotik ning fainiting. Ka beng sini' Anutuga' amimi ga' kuma' totangkaring waraga' sura udi giri initing. Ka mokngang sidi Anutuning midi tangkunang girii nua'ni ka mamangse babangse yotangkayap ga' togu' u tarafira sidaning sasuksa' yaranga tanga fainggeking. \v 7 Beng sini' sidi aming midi buburap tuang. Ka Anutuning midi ka tim profet wari tuguinga yoking wa kadapmang ka sidi u ting waraga' didimengsa' togu'. U yoking wa ning, \q1 \v 8 “aming arantagim ka wa nagata' mesisiringa wa masi' wari using sigesa' tanamiting, a sasuksi' a kabaksi' wa nagata' kabi'guk mo' nakiting. \v 9 Adi Anutuning midi yanggekem ning tonga kadapmang ka aming anasaning sasuk ganangsa' u tanga yanggera ya Anutuning midi sanggekem ning wa sigesa' tuguting. Ning tanga nagata' mesisiringa ka adi titing wa using sigesa' titing ning yoking.” \s1 Nana wa aming ning kabaksi' ifakadaga ning guk mokngang \r Mak 7:14-23 \p \v 10 Ning tanga Jisas wari aming arantagim sige u katiana fonga kukyapma ning yanggu', sidi midi ka i sanotik ya kafakafa mera nakni'. \v 11 Beng sini' napa' kadagang sini' ka kabaka tipkadaga wara'ning wa napa' ka nana titining u bema nautang wari tanga mo' ifakadagating. Mokngang wa napa' kadagang ka aming ning bane mang do irota' ka aming wari midi touta' ganang kadofota' wari'sa' wa aming ifakadagating wara'ning ki sini' ning yanggu'. \p \v 12 Ka inga' Jisas ananing arantagim wari Jisas u ning aniging, girii gam midi ka u torang wa Farisi arantagim adi guning midi wa kadagang ning naknga kabaksi' kadagang nakaming udi kuma' ba yabarang. \v 13-14 Ka Jisas wari ning yanggu', a adi barap ba ting. Ka kadapmang ka adi naganing midi ga' bibi' naking wara'ning waraga' wa ning toutik, naganing sibeng kunimganang ita' adi aming ka feng kane tanga ikiting ningda'ning tanga ita'. Adi feng ganang wa napa' karesisa' irobita', a napa' ka adi mo' irobita' ana kadofiting wa adi tamara iguk tita'. Wara' sidi nipbarap tinting waraga' kabaksi' mamareng naknga sasuk mimeng mo' tinting. Ka Farisi arantagim wari anasining sasuk ganangsa' fainggeking wa kadapmang ka aming de kadagang nua'ni wari de kadagang nua'ni u anatintingnonga tanga kwang ginang ganang fama'guk dabiksa' urang mangfanga kadagating ningda'ning titi wara'ning fating ning yanggu'. \v 15 Ka Pita wari Jisas u ning anigagu', girii gu midi kabi' ka u torang wara'ning ki u ningdidima sini' tinga naknam. \v 16 Ka Jisas wari ning yanggu', a midi ka u torik wa sidindu' nafek ko ba ting. \v 17 Midi ka kadagang wari aming tipkadaga ning tongak wara'ning ki wa ning sanotik, napa' ka nana titining u nanga kumenotang wari amanga kabaka mo' tipkadauta' Mokngang adi amanga adeia' tubobu kuma' kadofinga mauta' wara' aming wa wari tipkadaga ning guk mokngang sini'. \v 18 A aming tipkadaga ning sasuk kadagang wa aming ning kaba mang do ira aming wari tokadofiinga aming fam wari nakiting warisa' wa aming ifakadagata'. \v 19 Ka napa' kadagang ka aming ning kabaksi' mang do ira aming ifakadaga wara'ning kadapmang kadagasi wa ning, sasuk kadagang titi a aming nua'ni urasep a ananing tamni a ufini u kabinga taming a ami nua'ni guk mumungguk kadagang sansaramik titi, abanga kubu sasop a midi mandaga' a midi kadagang sige yangbe ning u titing. \v 20 Kadapmang kadagasi ka ningwara' warisa' aming ning kaba ganang do ira wa aming u tipkadauta'. A kadapmang ka nana naunga kafasi' guk mo' yotira manggarana waraga' tuguting wa aming ning kaba tipkadaga ning guk mokngang sini'. Wara' beng guk sini' sanarik, aming ka kafong guk mo' yotira nanasa' tota' wa kadagang mo' tara' ning yanggu'. \s1 Kenan taming ka Juda mo' wari Jisas ga' naktangka kigineng tugu' \r Mak 7:24-30 \p \v 21 Ka inga' Jisas se' wari yong ka u kabinga kama tubo ka yong girisi fama' ka Taia guk ka Saidon guk wari adeiagumu' tara' waraga' ubu aging. \v 22 Anga kadofiinga Kenan taming ka arantagim nua'ni Juda mo' unggung wara'ni wari Jisas ganang abanga Jisas u ning katinganggu', ai girii Devit ning iri gu napbubure tanga yotangkanam te'. Naning yapna udi mini unggo kadagang wari tanga tipkadaga sini' kuma' tara' ning togu'. \v 23 Ka Jisas adi midi tubobu kabi'guk mo' anigu'. Ka taming udi iibi guk mo' tugu'. Ko tonga iwara mugogu' u kanga arantagimni wari Jisas u ning aniging, ai girii taming i katinga indawara fabara' ikaya', anigara tinga tubobu mawa'. \v 24 Ka Jisas wari ning togu', na sibeng wari kamaganang i nangkareinga afuguk wa adi aming arantagim nua'ni ga' mo' nangkaregu'. Mokngang na Isrel arantagim ka sipsip papusana titining ningda'ning iking u yotangkayap waraga'sa' nangkaregu'. \v 25 Ka taming wari Jisas ning midi u naknga Jisas ning kayong ganang u manda upma mera tangkunang sini' nua'bu anigu', o girii gu yotangkanap te'. \v 26 Ka Jisas adi Juda aming wari aming arantagim nua'ni wa kadagasi ning yabayaging waraga' sura midi tipfara tanga ning anigu', indining, na sababi' ning nana u iromkadakyap tanga kugwang ga' igukimotik wa. \v 27 Ka taming wari ning togu', beng sini' girii sababi' ning nana wa kugwang ga' guk mo' igukimiting de ka kugwang tuang wari nana kugo' nanga ifamating wa kugwang wari nating. \v 28 Ning tuguinga Jisas wari taming u ning anigu', o taming ka gu naktangka tangkunang guk ning gabarik warisa' tanga wa napa' ka gu tagam ga' naknga torang wari kuma'sa' kadofigamota'. Ning tinga kama ka wara'ganang kaga'sa' ibingini yak ganang donggung defagu' udi urapsa' karendagu'. \s1 Jisas wari aming arantagim nua'ni Juda mo' wara'sining aming bagana kuni' kuni' guk kabi'mo' ifakarendasasu'negu' \p \v 29 Ning tanga Jisas wari yong ka u kabinga kama tubo ka Galili gwang ganang tara' waraga' ubu agu'. Anga kadofinga kama bubo nua'ni ganang aranga mareiagu'. \v 30 Ning tinga aming yong ka kama tubo wara'ni aming arantagim kabi'kabi'mo' wari amise bagana kadagasi kuni' kuni' fam ka kasi' kadagasi a dasi' kadagasi a kafasi' kungkumosi a aming ka masi' mamaresi midi map fengak a aming fuksi'ganang bagana kadagasi kuni' kuni' guk u inagira fabanga Jisas ganang kuking. Ning tinga Jisas wari dabiksa' ifakarendasasu'nanga yaregu'. \v 31 Ka aming adi Jisas wari kane ka aming fuksi' ganang bagana tangkunasi kuni' kuni' guk ka midi map fengak u ifakarendainga midi ubu tutugu a aming kafasi' kungkumosi u nua'bu karenda a aming kasi' kadagasi wari kadak didimengsa' tubobu marara iyangak a dasi' kadagasi wari tubobu degara ning u tanga ifakarendanga yaregu' u yapma Anutuning wap bema aranga ning tonga yareging, o Isrel aming indining Anutu girii wara'ning tangkunang warisa' tara'. \s1 Jisas wari ami taming kabi'mo ka 4 tausen ning waraga' nana tipkadofinga yamgu' \r Mak 8:1-10 \p \v 32 Ning tanga Jisas wari ananing arantagimni u katiana ning yanggu', aming arantagim kabi'mo' ya indigok ingging kama paramu' sini' ka sidii famineng ning kuma' ikem ka nanasi' udi kuma' biamara'. Ka nana guk mo' nanga seksi' idiing yabarik, ka indi ning ganang yangkantam wa kadapmang bining anga dasi' pimpiring tanga kumade ma tini'. \v 33 Ka arantagimni wari ning aniging, ai girii ya nana guk mokngang kama bining sigesa'. Ka indi nana wa indeng kanga bema yamtam, aming fama'sa' indi ningyari aming arantagim girii ka ningyaraga' nana iyam ning guk mokngang ning toging. \v 34 Ka Jisas wari ning yanggu', ka sidining nana kafo wa indining adeing. Ka arantagimni adibu ning aniging, nana kafo kababi'sini' ka seven ningsa' adeing a ama ging kafo undu' fama'sa' adeiamu'. \v 35 Ning tuguinga Jisas wari aming arantagim girii u ininga kamaganang unggung mera yareging. \v 36 Marekinga Jisas wari nana kafo kababi' ka seven ningsa' a ama ging kafo fama' u manggara Anutuga' ibang asekni' ning tonga upma arantagimni ga' yamgu'. Ning tinga arantagimni adibu manggara fonga ami taming arantagim girii wara'siga' ima yareinga naging. \v 37 Nang nanga dabiksa' nibera ning tanga dibing wa nagaremik tanga ibiging. Ka Jisas ning arantagim wari nana dibing nagaremira ibiging u manggara fabanga unup ari' ka seven ning u dasitoneging. \v 38 Ka aming arantagim ka nana u naging wa kabi'kabi'mo' ami a taming a sababi' ning wari dabiksa' naging ka ami unggungsa' indangiking wara'ning nambani wa fo tausen ning. \v 39 Ning tanga adi nana u nanga biinga Jisas wari yaksingga' tubobu yangkareinga mugoging. U yangkaranga ning tanga Jisas se' adindu' bot ganang aranga mera gwang u fenga anga kama tubo Magadan tara' u tubobu abanga kadofiging. \c 16 \s1 Juda ning aming girisi wari Jisas wari kane kigineng mirakel tiaminga kaga waraga'sa' aniging \r Mak 8:11-13; Luk 12:54-56 \p \v 1 Ka aming girisi arantagim fama' ka Farisi guk ka Satyusi guk wara'sining aming fam wari Jisas wari napa' kadagang ni tinga midiganang bema kami waraga' ning tonga anga Jisas u mandaga' ning taramaking, gu kunimganang ning napa' tangkunang ka ni tinga kanga o Anutu wari adiganang beng sini' ba ita' ning wa wara'ganang tontam ning aniging. \v 2-3 Ka Jisas adibu ning tipfaranga yanggu', a sidi sasuksi' guk mokngang. Sidi sasuksi' kareng ka napa' kamaganangni gimak a mayam wari kadofonga tita' wa giri kigedanga tuguting. Kibiri ganang mayam de wari amama tanga giming danga muriang giming data' u kanga wa o mayam girii ba dauta' ning wa bengsa' tuguting. Abanga kamindap marara mungkong kangkam girii wari kama isefita' u kanga a gimak girii ba tota' ning undu' beng guksa' tuguting. Ka indining tanga sidi napa' girii sini' nua'ni ka kami yara'ganang sidining bining ganang kuma' kadofinga ita' wa kigeda guk mo' ting. \v 4 A kuma' sabarik aming arantagim ka kami yara'ganang iking sidi Anutuga' kabi'guk mo' sura iking wara'ning ka sidining sasuksi' wa kareng kabi'guk mokngang wara' sidi naga kane tangkunang mirakel ni tasaminga kaga ga' toing wa na bibi' naksama titi guk mo' tirik. Ka na mirakel nua'ni ka tim profet Jona wari tugu' ningwara' unggungsa' wa giri tasaminga kanting. Ningsa' ina midi nua'bu guk mo' tonga ibinga mugo tugu'. \s1 Jisas wari Farisi guk ka Satyusi guk wara'sining kadapmang kadagang waraga' midi tipfara tugu' \r Mak 8:14-21 \p \v 5 Ka Jisas se' adi bot ganang gwang fugung ga' mugoging u tanga wa Jisas ning arantagimni adi nana fam mamanggak ga' wa nakube tanga mugoging. \v 6 Ka Jisas wari Juda ning aming girisi wara'sining kadapmang waraga' arantagimni u yangnatamonga midi tipfara kabi' ning tanga yanggu', sidi Farisi a Satyusi wara'sining napa' kababi' sini' yis ka baret sasaning u mo' mamanggak waraga' kafakafa sura ikanting ning yanggu'. \v 7 Ka arantagimni adi midi ka u naknga anasa' midi kapmo' ning toging, o baret urang ibingam waraga' unda' sura tora'. \v 8 Ka Jisas adi adisining sasuksi' u kuma' yapkedanga ning yanggu', a na midi ka wa sidi baret nakubenga abinging waraga' mo' sura sanirik. Beng guk sini' sidi nagata' naktangka guk mo' tanga toing sabarik. \v 9 Ka sidi naganing kigineng girii ka tim naga aming ga' nana urang yamguk waraga' sura nakedani'. Tim na nana kafo baret kababi' ka faiv ningsa' u manggara upma aming arantagim kabi' kabi'mo' faiv tausen ning waraga' iminga dabiksa' nibeking. Ka adi fam ka nagaremik guk u tanga ibiging wa usap sini' wa. \v 10 Abanga na kama nua'niganang undu' baret kababi'sini' ka seven ningsa' u manggara ning tanga upma aming arantagim girii ka fo tausen ning waraga' iminga dabiksa' adi didimengsa' nibeking. Ka adi fam ka nagaremik tanga ibiging undu' kabi'mo' waraga' sukni'. \v 11 Ka naga yis ga' torik ka sidi baret ka yis guk kuma' tanga seging u ibinga mabinging waraga'sa' sura toing. Ka mokngang na waraga' mo' sura torik, na sidi Farisi a Satyusi ning yis u kabi'sini' guk mo' bimbem waraga' sura sanirik. \v 12 Jisas wari ning tuguinga arantagimni adi kafakafa inga' nakedanga ning toging, o beng sini' adi yis ka baret ganang waraga' mo' tora'. Mokngang adi indi Farisi a Satyusi arantagim ning kadapmang a sasuk kadagasi fam ka Anutuning kadapmang didimeng u anasining sasuk u yis da'ning kamanga tipkadaunga fating u kabi'sini' guk mo' ninak waraga' tora' ning toging. \s1 Pita wari Jisas u gu Kasira Aming ning anituagu' \r Mak 8:27-30; Luk 9:18-21 \p \v 13 Ka inga' Jisas guk ka arantagimni guk wari kama ka u kabinga kama tubo ka yong nua'ni ka wap fama' guk ka Sisaria Filipai tara' aderugu' waraga' ubu aging. Anga kadofinga ning tanga Jisas wari arantagimni u ning yangkagu', ka aming adi Amingning Tim Iyak naga ya indining fanabing. \v 14 Ka arantagimni adibu ning aniging, mo' wa aming fam ka Jon Baptis ningda'ning gapma Jon Baptis ning faganing. A fam ka profet Ilaija wari tubobu abanga kane tangkunang sa' tara' ning fatoing. A fam ka profet Jeremaia wa ma profet nua'ni ning fatoing ning aniging. \v 15 Ka Jisas wari ning yanggu', a sida wa indining da'ning fanabing. \v 16 Ka Saimon Pita wari ning anigu', gu girii Kasira Aming, Anutu ka ka' ningsa' iik wara'ning mindingni beng guk sini'. \v 17 Ka Jisas wari ning anigu', o Saimon Jona ning mindingni gu Anutu wari kafakafa tagaminga beng guksa' torang. Sasuk ka u bema torang wa aming nua'ni wari ganggam ning mo', mokngang wa naganing sibeng kunimganang ita' warisa' sasuk ka u gaminga togadofirang. \v 18 Ka beng guk sini' ning ganotik, gu wapka ka Pita ning ganiting wa uningkim tangkunang ning wapni beng guksa' ganiting. Ka midi tangkunang beng guk u tongang wa uningkim tangkunang da'ning ita'. Ka na uningkim ka wara'ning fugu using ganang wa naganing naktangka aming arantagim ifakadofotik. Ning tinga aming kadagang Setan ning tangkunang ka aming ifagumak ning wari naganing arantagim u ifakadaga kabi'guk mo' to'ga', mokngang adi tangkunang guk ningsa' ira ani'ga'. \v 19 Ka aming wari yak ning faba dua' ka ki' warisa' urang ubiting ningda'ning wa ki' ka aming wari Anutuning bining ga' mugo wara'ning kadapmang u upiam waraga' gamotik. Wa ning, kamaganang yara'ni nasi' ni ka gu kadagang ning kanga todaga tarotang wa Anutu adindu' gifitangka tanga napa' ka wa kuma' usefining ning karota'. A nasi' ka gu giri ning torotang wa Anutu adindu' o kareng beng guk giri ning torota'. \v 20 Ka Jisas wari Pita u ning aninga igu' ning tanga arantagimni dabik u yangsefi tangkunang ning tugu', sidi wap ka Anutuning Kasira Aming ning wa mo'sini' ituanting, sidaning sasuksi' ganangsa' wa giri naknga ikni' ning yanggu'. \s1 Jisas wari arantagimni u ana kungkumak tanga tubobu mamarak waraga' yanggu' \r Mak 8:31-33; Luk 9:22-27 \p \v 21 Ning tanga kama ka wara'ganang Jisas wari ananing arantagim u midi ka inga' ana kungkumak waraga' munumung sini' yangnatamonga ning yanggu', beng guk sini' ning sanotik na Jerusalm yong ganang do auinga aming girisi a pris girisi a sasuk aming arantagim wari kadagang naramira ning tanga kagaya namni'ga. Ning tanga kadagang ningsa' naramira anganga nugumak sini' tini'ga'. Nukinga na kama mang ganang kama fama' ning ibinga kama famineng ganang wa tubobu mararok ga' ning yanggu'. \v 22 Ka Pita adi midi ka Jisas wari kungkumak titiga' togu' u naknga Jisas u anisefi tonga anga Jisas u suronga ning anigu', ai girii mokngang sini' Anutu wari kuma' udagaminga gu mamareng ka u mo' bemotang. \v 23 Ka Jisas wari u kanga ning anigu', a Setan gu tataba te', gu Anutuning sasuk mo' bema torang mokngang sini', gu amingning sasuksa' tanga torang wara' gu napa' kadagang ni ka naganing kadapmang kareng isefinamning ning itang wari abanga torang ning anigu'. \p \v 24 Ning tanga arantagimni dabik ubu yanggu', beng sini' ning sanotik aming ka naga nawara nagok kane dabik titiga' sura wa ananing sasukni u bema afasasu'nanga ning tanga sasuk kigineng ka nasi' mamareng girii wari kadofingaminga kaba tiptangkanga bimbem sa' titi wara'guk ira nawakota' wa giri. \v 25 Beng sini' aming ka ananing iik kareng ka kamaganang i tanga iik waraga'sa' sura nagata' guk mo' surota' adi inga' iikni wa kamaganang inggingsa' bisasu'no'ga'. A aming ka nagata' sura aming fam wari adining fugu u ugumak waraga' mutu guk mo' tanga kumarota' adi inga' ka' ningsa' ira awa'. \v 26 A aming ka sasuk ka napa'napa' kamaganangni ga'sa' tanga napa'napa' unggungsa' manggara tanga surotangkanga irota' wa inga' adi kungkumak tota' ganang wa ananing napa' mambongni karesi wari tubobu yotangkangama tipmarak ning guk mokngang sini'. \v 27 Ka beng sini' inga' sibeng wari Amingning Tim Iyak nagata' tangkunang a wap girii u naminga yotangkanap titi waraga' ensel arantagim guk afok wara'ganang wa nasi' nasi' kadapmang ka aming wari tanga ikiting wara'ning toni kura' tubobu tiamonga wa anasining iiksi' unggungsa' yaranga kadagang undu' kadagang a kareng undu' kareng tiam ning u ana kuma' tanga ikiting wara'ganang didimengsa' tok. \v 28 Beng guk sini' sanarik aming ka i aradeing fam sidi ko mo' kumakinga ganang Amingning Tim Iyak naga girii ira kigineng guk tubobu abok wa sidi kuma'sa' napni'ga' ning yanggu'. \c 17 \s1 Jisas ning fugu wari girigik tugu' \r Mak 9:2-13; Luk 9:28-36 \p \v 1 Ning tanga iya' kama de 6 ning kuma' ibinga ka Jisas wari arantagimni famineng ka Pita a Jems iguyangguk Jon ya ning unggungsa' inagira kama bubo girii nua'ni ganang areging. \v 2 Aranga kadofinga ning tanga adeging. Adenga kaging ka Jisas ning fugu wari girigik tanga kuni' nua'ni sini' ubu igiku'. Jisas ning nonda wa diok kigineng sini' ka mayam de da'ning tugu'. Ning tinga adining kwi'ni ka kangkama tanga adegu' undu' fafa' sini' fagagu'. \v 3 Ning tinga papase fama' ka Moses guk ka Ilaija guk wari urapsa' kadofinga adenga Jisas guk midi aratoging. \v 4 Ka Pita wari napa' u kadofigu' u kanga Jisas u ning anigu', o girii indi kama bubo yara'ganang arapmam wa kareng sini' wara' gu tuguinga na sidita' yak kababi' famineng ning masamok, nua'ni ka guta' a nua'ni ka Moses ga' a nua'ni ka Ilaija ga' ning masamotik ning togu'. \v 5 Ka Pita wari midi u ko aratuguinga mungkong fafa' sini' ka diok da'ning wari kadofinga afanga tumukyapma ning tanga midi nua'ni wari mungkong wara'ning bining ganang u ning togu', aming ka i kaing ya naganing sabana kareng sini' na adita'sa' nakitik, adining kadapmang wa didimeng sini' katik wara' nasi' midi ka adi touta' wa sidi nakngam sa' tinting. \v 6 Ka Jisas ning arantagim famineng adi midi ka u kadofigu' u naknga mutu girii tanga kamaganang mangdera mungkupna tiging. \v 7 Ning tinga Jisas wari arantagimni wara'ganang anga suroyapma ning yanggu', ai sidi mutu mo' tinting mamarak tini'. \v 8 Ning tuguinga daranga kaging wa Jisas anapmo'sa' ubu adegu'. \p \v 9 Ning tanga biinga Jisas wari arantagimni famineng u inagiknanga kama bubo u kabinga tubobu afiging. Ka kadapmang ganang bining u afanga Jisas wari arantagimni u yangsefi tangkunang ning tugu', sidi napa' u kaing waraga' wa aming ka ni guk mo' aninting, sidasa' sura ikianting. Ira anganga inga' Amingning Tim Iyak naga kumara tubobu kuma' marakinga wara'ganang ga'sa' itua waraga'sa' sura ikianting ning yanggu'. \v 10 Ka arantagimni wari Jisas u ning anikaging, ka girii, Kasira Aming wa gu kuma' kadofinga itang ning gabem. Ka Juda indining sasuk aming girisi adi Kasira Aming wari abonga wa tim ka profet Ilaija wari tubobu abo' ning guk wa nasi'ga' fatuguting. \v 11 Ka Jisas wari ning yanggu', weng midi ka wa beng guksa' fatuguting, Ilaija adi tim abanga napa'napa' u ifadidima wara'ning aming. \v 12 Ka beng sini' sanirik, Ilaija u fatuguting wa tim kuma' abugu'. Ka adi kigeda tanga kabaksi' kareng naknga o Ilaija urang kuma' abara' yang ning guk mo' toging, mokngang sini' adi sasuk ka tipkadaga titi wara'ningsa' tanga kuma' tipkadagaging. Ka u taramaking ningsa' Amingning Tim Iyak nagata' undu' ningsa' tanamni'ga'. \v 13 Jisas wari ning tuguinga arantagimni adi wara'ganang inga' nakedanga ning toging, o beng sini' Ilaija udi Jon Baptis ga'sa' sura tora'. \s1 Jisas wari saba uyamang mini unggo kadagang guk nua'ni tipkarendagu' \r Mak 9:14-29; Luk 9:37-42 \p \v 14 Ning tanga kama bubo u kabinga amanga ami taming kabi'mo' ka kapmefak tiging wara'ganang amanga kadofiging. Ka aming nua'ni wari Jisas wari abugu' u kanga anga Jisas ning kayong ganang u upma mera Jisas u ning anigu', \v 15 o girii gu naganing sabana wa bibiri' kanga yotangkangam te'. Adi fikifiki magi papenga kudip ganang udi kumara mangfu a ama ganang u kumara mangfu ning fatanamita'. \v 16 Ka na arantagimga wari udep tipkarendanamting ning tonga nagira abanga yangguk, ka mokngang adi tipkarendanam guk mo' tiging. \v 17 Ka Jisas adi midi ka u naknga kaba mamareng kabi' naknga ning tanga arantagimni guk ka aming arantagim sige wara'guk dabik u ning ifang yanggu', a aming arantagim ka sidi naktangkasi' guk mokngang a sasuksi' undu' didimeng guk mokngang beng sini'. Na sidigok kama paramu' kuma' ira sanggetik ka na ingging ko irotik wa na sidining mamareng ba fabemotik. Ning tonga ning tanga aming u ning anigu', magarik sabaga u nagira abe'. \v 18 Ning tuguinga aming wari mindingni u Jisas ganang nagira abuinga Jisas wari mini unggo kadagang ka saba wara'ganang yagu' u kafang aninga wadigi' sini' anikagarenga kayogu'. Ning tinga saba wari kama ka wara'ganang kaga'sa' karendagu'. \p \v 19 Ka Jisas ning arantagim warisa' Jisas ganang anga midi kapmo' ning anikaging, girii gam indi indining da'ning tanga mini unggo kadagang wa tangkayogisifa tangam. \v 20 Ka Jisas wari ning yanggu', tagisifa tinging wara'ning ki wa ning, sidi naktangka tangkunang guk mo' tanga tinging warisa' tanga wa tanga kayo guk mo' tinging wang. Ka beng guk sini' ning sanotik, naktangka wa napa' kigineng sini' wara' aming ka nagata' naktangka kabi'sini' ka firi mindip kababi'sini' ka mastet ningda'ning beng guksa' tota' wa adi napa' tangkunang girii ka kama bubo u gu fugung do anga adeia' ning u midisa' touta' undu' beng guk kuma'sa' kadofota'. Wara' aming ka nagata' naktangka guk tanga irota' adi napa' tangkunang ka ni mo' titi ning guk mokngang, adi kuma'sa' tinga kadofota'. \v 21 (Ka sidi masi' unggo kadagasi tanga iguk ning tangkunang guk mokngang ning toing waraga' wa ning sanotik, napa' girii sini' ka mini unggo kadagang tanga kayoning ningwara' wa sige siasa' guk mo' tanga kayoutang. Mokngang gu Anutuga' ibang ka kabaka guk kufara nana tapni sini' tanga toutang wa napa' tangkunang sini' ka ning u tinga beng guksa' kadofigamota' ning yanggu'.) \s1 Jisas wari ana kungkumak tanga tubobu mamarak ga' nua'bu togu' \r Mak 9:30-32; Luk 9:43-45 \p \v 22 Ka Jisas wari arantagimni dabiksa' ubu inagira kama ka u kabinga kama tubo Galili ga' ubu aging. Anga ning tanga Jisas wari ana kungkumak waraga' arantagimni u fonga bak kukyapma ning yanggu', beng sini' sanirik kabi'sini' aming wari Amingning Tim Iyak naga bemnapma tonga aming arantagim nua'ni ning kafasi'ganang yamting. \v 23 Iminga adibu nugumak tini'ga'. Nukinga kama mang ganang kama fama' ning dera famineng ganang wa tubobu seranga mararok ga' ning yanggu'. Ka arantagimni adi midi ka u naknga kabaksi' mamareng sini' naking. \s1 Jisas ana Juda ning takis mambong kangkami waraga' togu' \p \v 24 Ka Jisas guk ka arantagimni guk wari Kapaneam yongga' mugoging. Anga kadofiinga aming arantagim ka siring yak girii tempel ning takis manggakiaging wari Pita u ning anikaging, ma' sidining girisi' udi indining tempel ning takis guk u tita'. \v 25 Ka Pita wari ning yanggu', weng una takis tita' udi. Ning ina ning tanga yak ka Jisas wari merafagu' wara'ganang ubu anga amogu'. Amanga Pita wari Jisas u ko mo' aniinga ganang ka Jisas wari Pita u takis mamanggak ning kadapmang waraga' urapsa' ning anikagu', Saimon gam gu indining sutang, aming girisi kamaganangni king wari takis manggaknating wa adi nisi' ganang manggeting, ana kurene ganang wa ma aming arantagim fam ganangsa' manggeting. \v 26 Ka Pita wari ning togu', mo' adi takis wa aming arantagim ganangsa' manggeting. Ka Jisas wari ning anigu', beng guk torang Pita, king ana kurene wa takis guk mo' titing. Ka nandu' king girii ka Anutu adining mindingni sini' ning itik wara' na mo' kangkami ning de. \v 27 Ka aming arantagim wari kadagang ning ma nipni' wara' indi takis wa kangkami tantam. Ning tonga ning tanga Pita u ning anigu', Pita gu gwang ganang do anga ama ging ga' huk kame'. Kaminga ning tanga ama ging ka tim munumung sini' wengbemotang wara'ning mini ginang ganang wa uningkim moni guk kautang ga'. Uningkim mambong ka u kautang wa gugok ka nagok indi takis u kangkami wari'ning didimengsa', Wara' gu uningkim mambong ka u kanga wa bimbem tanga takis wa wari tabanga kamotang ning anigu'. \c 18 \s1 Jisas wari aming wari Anutuning bining ganang tim iyak aming ning iik waraga' togu' \r Mak 9:33-37; Luk 9:46-48 \p \v 1 Ka kama ka wara'ganang Jisas ning arantagimni wari Jisas u anigaunga anga ning aniging, girii gam aming wari Anutuning bining ganang iik ning tim iyak sini' wa nisi' wari ita'. \v 2 Ka Jisas adi midi ka u naknga saba kabasi' nua'ni katingana anga adeinga saba kabasi' u suronga \v 3 ning yanggu', beng sini' ning sanotik sidi Anutuning bining kareng u anga iik ga' naknga wa sidi kabaksi' faranga iiksi' ka saba kabasi' i adera' ningda'ning tanga ikanting wa giri. A mokngang wa sidi Anutuning bining ganang iikning guk mokngang. \v 4 A aming ka ananing sasukni a fugu bema afasasu'nanga aming fam ning kapmik ganangsa' ka saba kabasi' i adera' ningda'ning irota' wa adi Anutuning bining ganang iikning tim iyak aming ning beng sini' irota'. \v 5 Abanga aming ka nagata' sura saba kabasi' ningyara' u kafakafa tangamota' wa adi nagata' sini' tanam ning ningda'ning tara' ning yanggu'. \s1 Kadagang wari aming ganang kadofonga tinga kadapmang urapsa' udaga wara'ning midi \r Mak 9:42-48; Luk 17:1-2 \p \v 6 Ka Jisas wari arantagimni u nua'bu yanggu', ka saba kabasi' i adera' ningyara' wari nagata' naktangka tota' wa kareng sini'. Ka aming nua'ni wari a gu adita' naktangka mo' totang ning tuguinga saba kabasi' wari adining midi u naknga naganing midi u nua'bu mo' nakota' wa aming ka u anota' wa kadagang girii tara'. Aming ka kadapmang ka ningwara' tong tinga wa adi ko mo' tinga ganang amine wari kadapmang udaga tanga aming ka u urapsa' bema uningkim girii kadare ganang tofanga ama bane kura kamainga ama topnanga wadigi' sini' kumarota' wa giri, mamareng katauta'. A kagabi sa' tinga saba kabasi' u tipkadauta' wa inga' Anutu girii wari waraga' mamareng girii sini' kabingamo'ga'. \v 7 Beng guk sini' kamaganang ya kama kareng mo', aming fam ka aming mandaga' iramakinga sasuk kareng kuma' tanga iik u kagabi wara'ning guk iking. Wara' aming kabi'mo' adi adisining midi u naknga kadaga tini' de. Ka aming ka adisining sasuksi' u ifakadauta' wa kadagang girii sini' tota' wara' adi mamareng girii sini' bemo'ga'. \p \v 8 A ga undu' ningsa', sasuka wari kadagang titiga' kadofigabinga wa gu kadagang tanga kadaga ma te' wara' gu sasuk kadagang ka ningwari kadofigabinga wa gu kadapmang urapsa' udautang. Ka kadagang ning udaga wara'ning wa ning, kaga a kafaga wari kadagang titiga' ginagira aunga tinga wa gu iibi sa' mo' totang. Mokngang gu kaga fugung a kafaga u wadigi' doptautang. Gu wari giramakinga kudip kadagang ganang ma maya' wara' gu kaga a kafaga u doptanga igura ning tanga kaga a kafaga fugungsa' guk ira kadagang guk mo' tanga karengsa' ira autang. Wara' gu inga' wa ka' ningsa' ira aya'. \v 9 A daga undu' ningsa', daga wari napa' ni kamamarenga kadagang tanga kudip kadagang ganang ma maya' wara' gu daga wari kadagang ga' ginagira aunga tinga wa gu daga fugung wa wadigi'sini' kadara kayoutang. Ning tanga gu daga fugung guksa' kareng gi' irotang, wara' gu inga' wa ka' ningsa' ira aya' ning yanggu'. \p \v 10 Ning tanga Jisas wari arantagimni u ning nua'bu yanggu', sidi midi ka i sanirik i kafakafa nakni'. Sidi ning ma sukni', a sababi' wa napa' girisi uyata' wara' indi waraga' sasuk mimeng tonga, mokngang. Beng sini' sanirik, sababi' wa napa' kababi' sigening mo' wa napa' girii sini', adi yaptatora aming arantagim ka ensel naganing sibeng guk kunimganang kuta ikiting wari yaptatoranga anga Anutu undu' kuma' aniting. \v 11 (Ka Amingning Tim Iyak nandu' aming ka yotangkayap titining guk mo' ikiting u yotangkayap waraga' afuguk ning yanggu'.) \s1 Aming indi Anutuning sipsip ningda'ning ikem \r Luk 15:3-7 \p \v 12 Ka sidi kadapmang ka aming ka maga sipsip yaptatoreting wari titing waraga' sukanting. Aming nua'ni wari sipsipni wan handret ning u yaptatoranga irota'. Ka sipsip dabiksa' wa gi'sa' giri ikanting ka kubaniksa' wari sarofira anga sebota'. Ka sipsip tuang adi a kureng ning guk mo' tuguting mokngang sini', adi base tanga sipsip fam u gi' fonga kukyapma fidenga fanainga ibinga anga kubaniksa' ka naro' bimanga mauta' waraga' wenanga auta'. \v 13 Wenanga anganga katua tanga bemnanga wa adi kaba kareng siamo' nakota'. Adi sipsip fam ka gi' ikanting waraga' wa adi kaba kareng mimeng sini' mo' nakita', ka kubaniksa' waraga' wa kaba kareng mimeng sini' nakota' ning titing. \v 14 Ka aming ka maga sipsipsi' guk wari u titing ningsa' sidining babangsi' kunimganang ikita' adindu' saba kababi' ka i suronga aderik ningyaraga' undu' ningsa' tita'. Adi aming kubaniksa' wari nagata' naktangka kuma' tota' u kabinga kadaga titi waraga' bibi'sini' nakita' ning yanggu'. \s1 Jisas wari kadapmang ka aming nua'ni wari kadagang tinga tipdidima ning waraga' togu' \p \v 15 Ning tanga Jisas wari arantagimni u nua'bu ning yanggu', ka sidi kuyasi' nua'ni wari kadagang tinga tipdidima tonga wa kadapmang didimeng ka ning tinting. Kuyaga wari kadagang tinga kanga wa gu midi sireng aming ning dasi'ganang urapsa' mo' anotang mokngang, gu tim ka gapmo'sa' anga adining kadagang u tipdidima waraga' anotang. Ka adi guning midi u naknga kuma' tiptatareuta' wa gu adigok kabaksi' kubaniksa' nua'bu kufara ikantamu'. \v 16 A adi guning midi u nakam guk mo' tinga wa gu aming kubanik wa ma fama' ning nua'bu inagira anga adining midi u nakdidimangamting. Ning tinga aming fam wari u nakdidimanga ning tonting, o beng sini' midi ka wa anapmo'sa' mo' tora, fama' a famineng dabiksa' toing wara' beng guk ning tonting. \v 17 Ka adi gu a aming fama' wa ma famineng sidining midi u mo' nakinga wa sidi midi ka adining kadagang wara'ning wa naktangka aming arantagim ning bining ganang ubu ituaiminga dabiksa' u naksasu'nanting. Ka adi inga' kaba faranga adining kadagang u kagabi guk mo' tota' wa kagabi sa' tinga adi naro'sa' ira aming arantagim nua'nining a aming takis mamanggesi ka Anutuning midi mo' nakinga aming kadagasi urang yabiting ning kanga aming kadagang ning aninting ning yanggu'. \p \v 18 Ning ina ning tanga ning yanggu', beng sini' ning sanotik sidi kamaganang ikanting ganang nasi' ka sidi kadagang kanga tosefi tinting wa Anutu adindu' sifitangka tanga beng guk toing ning touta'. A sidi nasi' kadapmang ka sidi kareng ning kanga tonting wa Anutu adindu' kareng beng guk ning touta'. \p \v 19 Ka nua'ni ka ning, sidi kamaganang ikanting ganang ka aming fama' wari Anutu wari napa' ni tiam ga' naknga kabaksi' kubaniksa' kufara ibang tontamu' wa naning sibeng kunimganang ikita' adi kuma'sa' naknga tiamota'. \v 20 Beng sini' urang sanirik, aming fama' wa ma faminengsa' wari nagata' sura kabaksi' kubaniksa' kufara tonting undu' kigineng guk, na adisigok ira kuma'sa' yotangkaimotik ning yanggu'. \s1 Jisas wari aming wari aming nua'nining kadagang suknakubengam waraga' togu' \p \v 21 Ka Pita wari Jisas u ning anigu', indining girii kuyana nua'ni wari nagaganang kadagang tota' ka na kuma' suknakubengamotik. Ningsa' tang tanga anganga seven ning kuma' suknakubengamotik ganang ka inga' nua'bu tota' wa kureng wa. \v 22 Ka Jisas wari ning anigu', na kadagang ka seven ning tota' unggungsa' wa ari' suknakubeutang ning mo' torik mokngang. Na ning torik, aming wari kadagang usap sini' ka kabi'mo' seventi taims seven ning tota' undu' girisa' suknakubengama ira autang. \v 23 Ka na aming ka Anutuning bining ganang ira kadagang suknakubeiam tanga ikanting wara'sining kadapmang waraga' wa ning toutik. Aming girii king nua'ni wari adining kane aming ka adining kane tanga ira yaranting u yangara yapma yarota', adisining kane wa didimengsa' wa ma fam ka dinau guk wa ting ning waraga' uyapdidimonga yapma yarota'. \v 24 Ka aming girii wari kane aming u yapma arayarota' ganang ka aming fam wari kane aming kadagang nua'ni adi dinau girii sini' ka ten milion ning tota' u nagira anga aming girii u ning aninting, ai girii, aming ka i karang ya kadagang adi dinau girii sini' guk. \v 25 Ka aming girii wari aming dinau girii guk u ning kauta' ka adi dinauni u tipdidima wara'ning kadapmang kabi'guk mokngang sini'. U kanga ning touta', a na adining dinau wara'ning toni tubobu tangam wa na aming anagok ka tamni a mindine dabiksa' u manggakyapma fonga aming fam ga' ima aming wari adisining slev kane tiam waraga' tonga manggakniabinga na uningkim mambong wa wara'ganang bemotik. \v 26 Ka kane aming dinau girii guk adi aming girii ning midi u naknga kaba mamareng girii sini' nakota'. Ning tanga anga girii ning kayong ganang u mangfanga mungkupnanga mera aming girii u midi tangkunang sini' ning anota', o girii gu ninibi sa' te', na dinau u tubobu kuma'sa' tipdidimagamotik. \v 27 Ning aniinga aming girii wari kaba tubobu sura tipfaranga bibiri' naknga ning anota', a sige girisa' mautang guning dinau girii wa na suknakubegam totik. Ning tinga dinau wari sigesa' kuma' anga biuta'. Ning tonga kabiinga sigesa' mauta'. \p \v 28 Ka girini wari midi u aning aninga kabiinga amanga fugang do kadofinga kauta' ka kane aming kuyangni nua'ni ka tim ana ganang dinau kabi'guk tugu' wari abota' u katuauta'. Kanga adi sasuk ka girini wari ai'dap girii tanga sige kabiinga mabota' wara'guk mo' surota', mokngang. Adi bane urapsa' giptanga aming wara'ning kadare u kasira ning anota', ai gu nagaganang dinau guk. Tim gu nagaganang dinau tugung u kami kaga'sa' tubobu name'. \v 29 Ka kuyangni wari adining midi u naknga manda upma irema mera midi tangkunang sini' ning anota', o kuyana gu dinau waraga' sasuk mimeng mo' totang. Na guning dinau wa kuma'sa' tiptataregamotik. \v 30 Ka mokngang kuyangni adi nakngam guk mo' tota'. Adi dinau waraga' sasuk mimeng sini' tanga bane giptanga ning tanga aming u bema tonga kane kagaya nua'ni ganang kamiinga adi kane kagaya u ira fatota'. Ka adi kane kagaya u ira fatota' wa tanga anganga adi dinau u tipmiringa kabiinga mugo waraga'sa' kabinga fatota'. \v 31 Ka aming girii ning kane aming fam wari adining kadapmang kadagang u kanga kabaksi' kadagang nakngama anga aming girisi' u aninting. \v 32 Ning tinga aming girii wari midi ne kadagang ka u naknga kaba kadagang sini' naknga kane aming ka kadagang tota' u katingana anga kadofiinga aming girii wari ning kafanga anota', a gu kane aming kadagang sini' sasuka kareng guk mokngang. Gu tim nagaganang dinau girii tugung ka gu naga sige gigibi ga' mak koinga na bibiri' gapma sige gibiinga mugogung. \v 33 Na tim guta' wa bibiri' nakamguk ka gu kuyaga ga' wa bibiri' guk mo' wa indining naknga kadapmang kadagang ka u tugung. \v 34 Ning kafang aning aninga ning tanga girini wari kaba kagaya sini' naknga arantagimni fam u ning inota', sidi aming i bema tonga kane kagaya sini' fam ganang kamiinga to'. Tanga adi dinau girii ka tim nagaganang tugu' u wadigi' tipmirisasu'nota'. Ning iniinga bema tonga kamiinga adi kane kagaya u tanga irota' ning yanggu'. \v 35 Jisas wari arantagimni u ning ina ning tanga ning yanggu', beng sini' sanirik sidi dabiksa' sidi kuyasi' nua'ni wari sidiganang kadagang tinga wa sidi adining kadagang waraga' wa urapsa' suknakubengamting. A sidi suknakube guk mo' tinting wa naganing sibeng kunimganang ikita' adindu' kadapmang kagaya ka aming girii wari kane aming ga' tangamota' ningsa' tasamo'ga' ning yanggu'. \c 19 \s1 Jisas wari aming wari taming kagabi ning kadapmang guk mokngang waraga' togu' \r Mak 10:1-12; Luk 16:18 \p \v 1 Ka Jisas adi midi u ina ina ning tanga kama tubo Galili u kabinga kama tubo Judia tara' waraga' ubu anga Jodan ama u fenga fugung do waraga' aging. \v 2 Auinga aming arantagim kabi'mo' wari yaranga anga kainga Jisas wari adisining bagana aming u ifakarendiama yaregu'. \p \v 3 Ka Farisi arantagim wari Jisas wari kane anga tugu' wara'ning midi u naknga anga Jisas wari midi fam fe' tinga midiganang bema kamintam ning tonga midi nua'ni ka ning anikaging, ai gu kadapmang ka aming wari tamni kagabi ning waraga' wa indining sutang. Juda indining kadapmang tang ganang wa taming wari kadapmang kuni' kuni' u defata' u tinga ufini wari kagabi titi waraga' guk u tuguta'. \v 4 Ka Jisas wari ning yanggu', a sidi midi ka tim Anutu wari napa' napa' munumung sini' tugu' wara'ning ka ning yoking, Anutu wari ami tanga a taming tanga ning tugu' ning yoking wa sidi wara'guk mo' unda' indangira kating. Abanga nua'ni ka ning yoking, adi ami guk ka taming guk tiapku'. \v 5 Wara' ami a taming wari mamangse babangse ibinga abanga dabik kura ikantamu' wa adi napa' kubaniksa' ning ubu kuma' kadofinga ikiamu' ning yoking. \v 6 Beng sini' ami taming fama' adi tim wa naro' naro' ikantamu', ka inga' bak dabik kukantamu' wara'ganang wa adi fuksi' kubaniksa' ning ubu kuma' ikiamu'. Ka adi kubaniksa' ning u ikiamu' wa Anutu girii warisa' tiaminga ikiamu' wara' wa aming kamaganangni nua'ni wari nua'bu mo' udayabota'. \v 7 Ka Farisi arantagim wari ning aniging, a gu aming wari udayap ning guk mokngang ning torang. Ka nasi'ga' tanga tim papani' Moses wari midi ka aming wari tamni girisa' kagabi waraga' undu' kuma'sa' togu'. Adi ning togu', aming wari tamni kabonga wa adi aming wari kanga o adi tamni wadigi' ba kabira' ning tutugu waraga' midi umpang ganang yora aminga ning tanga wara'ganang anikagareuta'. \v 8 Ka Jisas wari ning yanggu', tim Anutu wari napa' napa' u munumung tugu' ganang wa adi ami wari taming kagabi wara'ning guk mo' togu' mokngang sini'. Ka inga' Anutu wari sidining kabaksi' wa tangkunang sini' ka adining midi ninak guk mokngang ning u kuma' sapma Moses u aniinga Moses wari kadapmang ka wa kabi' girisa' tinting ning wa wara'ganang sanggu'. \v 9 Ka na ning toutik, tim Moses adi kadapmang ka aming wari taming girisa' kagabi wara'ning guk tugu' wara' sidi u yaranga tanga ira abuting. A naganing midi wa ning, aming ka tamni wari aming nua'ni guk sansaramik guk mo' tota' wa sige guk mo' kabinga anikagareuta'. A adi tamni sigesa' kabinga taming nua'ni ubu sanota' wa adi ufi imaraming ning kadapmang tang udanga kadagang girii tara' ning togu'. \p \v 10 Ka Jisas ananing arantagimni wari midi ka u naknga Jisas u ning aniging, ai girii gu kadapmang tang ka aming wari taming wa kagabi titining guk mokngang ning torang wa aming wari ufi imaraming guk mo' tanga iik ning da'ning nakem. \v 11 Ka Jisas wari ning yanggu', midi ka aming wari mengbe kabinga anga tamni guk kabaksi' kubaniksa' ningsa' iktangkanga ira au wara'ning wa aming aming dabiksa' wari didimeng ningsa' titining mo'. Mokngang, wa aming ka Anutu wari kadapmang didimeng ka ningwara' u titi waraga' tangkunang guk kuma' imita' warisa' titi wara'ning. \v 12 Beng sini' aming ka taming guk mo' sanayap wara'ning undu' ki guk. Aming fam ka mamangse wari kabaksi' ka taming ga' guk mo' ninak wara'guk ningsa' kuma' ibeyabiting. A aming fam wa taming guk mo' sana waraga' anasining fuksi' u tapni titing. A aming fam wa adi Anutuning bining ning kane fam u tanga iik waraga' sura anasa' taming sana ga' tapni tanga sige ikiting. Aming ka kaba ganang tangkunang ka taming guk iik wara'ning wara'guk irota' warisa' wa taming guk tangkunang giri ira kadapmang ka u girisa' tanga irota' ning togu'. \s1 Jisas wari sababi'ga' ibang toyamgu' \r Mak 10:13-16; Luk 18:15-17 \p \v 13 Ka kama ka wara'ganang ka aming fam wari Jisas wari sababi'si' u kisi' suroyapma ibang toyam ga' ning tonga sababi' u inagira Jisas ganang abiging. Ka Jisas ning arantagim adi u yapma ifangyang tiging. \v 14 Ka Jisas adi arantagimni wari ifangyang tiging u yapma arantagimni u ning yanggu', ai sidi yangsefi mo' tinting, iibi sa' tinga nagaganang i abani'. Beng sini' sanirik aming arantagim ka Anutuning bining ganang iikning wa sasuksi' kareng guk ka sababi' ka midi ninakisi u yabing ningwara' warisa' wa Anutuning bining ganang iik ning. \v 15 Ning ina ning tanga sababi' u fabanga mamamni ganang kukyapma kisi' suroyapma ibang totangkaimgu'. Ning tanga ibinga mugo tugu'. \s1 Jisas wari aming mambong siamo' guk nua'ni wara'guk midi togumu' \r Mak 10:17-31; Luk 18:18-30 \p \v 16 Ka aming nua'ni wari adining iikni waraga' kafakafa nakdidimonga abanga Jisas u ning anigagu', ai girii na nasi' kadapmang kareng ni tanga ka' ningsa' irotik, gu wara'ning u naninga nakdidimok. \v 17 Ka Jisas wari ning anigu', gu nasi' kareng ni titiga' sura torang. Midi wap ka kareng u torang wa Anutu kubanik unggungsa' anitam. Ka gu kareng iikga' naknga wa gu Anutuning midi tangkunang u dabiksa' yarasasu'notang wa giri. \v 18 Ka aming wari anigu', ka nasi' nasi' midi tangkunang u yarotik. Ka Jisas wari ning anigu', midi ka wa ning. Gu aming nua'ni mo' ura sebotang a gu tamga kabinga taming nua'ni mo' sanotang a aming nua'nining napa' ni mo' iromkubanotang a mandaga' mo' giknotang. \v 19 A gu mamangga babangga ga' surotang a gu aming nua'ni ga' kafakafa sini' ka ganing fuka yotangka ga' titang ningsa' tangamotang. Kadapmang tang ka ning u yaranga tanga iik waraga' torik. \v 20 Ka aming wari ning togu', midi ka u tonga yararang wa na kuma'sa' yarasasu'nanga tanga ikitik. Ka nua'bu wa nasi' unggungsa' totik ning anigu'. Ka aming ka wa aming kuru' mo' aming saba inga'ni. \v 21 Ka Jisas wari ning anigu', gu kadapmang ka u tipdidima sini' tonga wa napa' kubaniksa' ka ko adera' u totang wa ning. Gu i anga guning uningkim mambong a mambongga tangkunasi fam u manggara tatafak aming ga' yamsasu'nanga ning tanga naganing kane u wara'ganang nawara totang. Gu kamaganang ya sigesa' irotang de ka inga' Anutuning yongganang wa gu Anutu wari kafakafa tagabinga kangasi sini' ire'ga' ning anigu'. \v 22 Ka aming ka wa mambongni kabi'mo' guk wara' adi Jisas ning midi u naknga mambongni u kagabi ga' bibi' naknga kaba mamareng sini' naku'. Ning tanga Jisas u mo' yaregu', adi kagabi tanga yoringga' mugo tugu'. \p \v 23 Ning tanga Jisas wari ananing arantagimni u ning yanggu', beng guk sini' sanirik aming ka mambong a napa' kangasi mimeng tanga irota' adi Anutuning bining ganang iikga' wa siasa' mo' tota', mokngang adi kane girii sini' tota'. \v 24 Beng sini' sidi maga girisi kamel u kuma'sa' yabiting, napa' girii ningwari ginang kabasi' ganang sumupmanga kagadofi ning guk mokngang, yoyangak tota'. Wara' aming ka mambongni siamo' guk irota' undu' kadapmang ka Anutuning bining ganang iikga' au ning u yara waraga' udi kane girii sini' tota'. \v 25 Ka Jisas wari midi ka u tuguinga arantagimni adi u naknga base tiging. Ning tanga ning aniging, ai girii midi ka wa aming wari gi' iikning kadapmang wara'ganang au ning guk mo' torang nakem. \v 26 Ning tuguinga Jisas wari arantagimni u iyafa mimeng tanga midi tangkunang ning yanggu', beng sini' aming sidi kadapmang guk mokngang ning sura naking de, ka Anutu adi napa' napa' wa girisa' titining ning kata' wara' anasa' kuma' tiamota' ning yanggu'. \v 27 Ka Pita wari ning anigu', girii, beng sini' indi aming fam ningwara' mo', indi guning midi u naknga indining napa'napa'ni' u ibisasu'nanga abanga gusa' giwara tanga ikem. Ka inga' Anutu adi indita' nasi' kareng tinimo'ga'. \v 28 Ka Jisas wari ning yanggu', beng guk sini' ning sanotik inga' Anutu wari kama a kunim a napa'napa' u inga'ni sini' nua'ni tipkadofo' ganang ka Amingning Tim Iyak naga tare ka wap girii guk wara'ganang mera kigineng girii guk ira napa'napa' u yaptatorok ganang wa naganing arantagim sidindu' nagok dabik mera Isrel ning papase 12 wara'ning arantagim dabiksa' u yaptatorani'ga'. \v 29 Ka aming ka nagata' sura adining yak a kuyane mengbe a mindine ibingine a fening u ibinga naganing kane tanga irota' wa adi mambong a napa'napa'ni tangkunasi kabi'mo' ibota' de, ka inga' nagabu waraga' tubobu amok wa kabi'mo' wan handret taims ning udi girisa' amok. Abanga na adi napa' girii sini' ka ka' fikifiki ningsa' iik wara'ganang kamiinga iro'. \v 30 Beng sini' aming fam ka kami yara'ganang wap girii guk ira tim iyak ning iking adi inga' wa mandang ikni'ga'. A aming ka sige iking adibu wap girii guk ira tim ikni' ning yanggu'. \c 20 \s1 Anutu wari naktangka aming ga' kafakafa wa kadapmang kubaniksa' ganang tiam wara'ning midi \p \v 1 Ka Jisas wari ami taming u ning yanggu', aming wari Anutuning bining ganang ikinga Anutu wari kafakafa tiap wara'ning bumara' nua'ni wa ning. Aming girii nua'ni ka wain fengni guk wari adining wain feng kane u tangam waraga' kane aming fam yapma inagirota'. \v 2 Ka adi ning tota', kamindap gaa' marara aming fam u yapma inagira fonga ning inota', sidi naganing feng kane i tanamni'. Na kama kubaniksa' tinting wara'ning uningkim wa didimengsa' kuma' samotik ning ina ipminga fatinting. \v 3 Ning tanga mareia' mayam dasagainga yong ganangga' tubobu anga yabota' ka aming fam kane guk mokngang sige mafakanting. \v 4 U yapma ning inota', sidindu' naganing kane anga tanamni'. Tinga sidi kane tanamting wara'ning uningkim wa didimengsa' kuma' tosabotik. \v 5 Ning ina yangkareinga anga fatinting. Ning tanga sidii sini' ganang aming fam u nua'bu yapma undu' ningsa' yangkarota'. Ning tanga mareia' mayam de wari tubobu kuma' farota' ganang undu' ningsa' tanga yangkarota'. \v 6 Ning tanga anganga kibiri sini' mayam de wari amama aratinga undu' yong ganangga' anga aming wari kane guk mokngang sigesa' ko ikanting u yapma ning inota', sidi kama paramu' sige iking wa na sapkigesina tirik. \v 7 Ka adibu ning aninting, indi aming kane ira tangam ning guk mokngang waraga' tanga indi sige ikem. Ning tuguinga aming girii wari ning inota', ningwara' sidi mamarak tanga naganing wain feng kane do anga tanamni' ning inota'. \p \v 8 Ning tanga anganga kama wari kibirida sini' tinga aming girii feng tuang wari adining aming ka kane aming fam yaptatora wara'ning u katingana ning anota', gu kane aming arantagim u katiana abanga uningkim mambong toyapma yare'. Aming ka kibiri sini' ari' abinging wara'ganang yodanga ima anganga aming ka kamindapking tim munumung sini' abinging wa ari' imotang. \v 9 Ning aniinga adi tim wa aming ka kibiri sini' yangkarota' u toyabota'. Adi kibiri sini' anga kane mimeng guk mo' tinting de ka aming uningkim toyabota' adi kamindapking sini' dabiksa' anga titining da'ning didimeng dabiksa' toyabota'. \v 10 Ka aming wari uningkim u ima arayarota' ganang ka aming ka kamindapking sini' anga tinting wari aming ka mandang inga' sini' anting wari uningkim dandameng da' bemting u yapma ning sura adenting, a indi kamindapking sini' abangam wara' indi dandameng sini' unda' bemtam ning sura adenga arakafanting. Ka mokngang aming uningkim toyapma yarota' adi namba kubaniksa' ka aming ka inga' anting wara'siga' imota' wara'guk dabik ningsa' imota'. \v 11 Ka adi uningkim u bema dabik ningsa' imota' u kanga aming girisi ka kane imota' waraga' kabaksi' kadagang nakngama arokngam tanga ning aninting, \v 12 ai indining, gu aming ka kibiri inga'sini' abanga kane kabi'sa' tinging wara'guk dabik ningsa' ba nimarang. Indi kamindap gaa' sini' fabang kuknibinga tanga anganga mayam kagaya girii fukni' ganangsa' amara', ka gu naga' tanga ning guk indaramatang ning tonting. \v 13 Ka aming girii feng tuang wari midi ka u naknga aming nua'ni ka aming ka goi tinting wara'sining nua'ni u nagira tonga ning anota', amina ning ganotik na kadapmang ka u tirik wa kadagang mo' giramatik. Na tim kane i tanaam waraga' munumung sini' anga ginagarak ganang wa na uningkim ka ning u ganggam ga' ganinga gundu' aigasa' tinga tabanga gipmingak wara' na uningkim ka u didimengsa' togabirik. \v 14 Ka gu uningkim kuma' gamarik u bemnanga yakangga' gi'sa' maya'. \v 15 Na feng a uningkim wara'ning tuang wara' na kane aming toyabonga wa naganing sasuksa' tanga tosabotik. Aming ka tim abinging sidi a aming ka mandang ari'sini' abinging wara'guk dabiksa' tosabotik ning tonga undu' naganing sasuk ganangsa' tanga tosabotik. Ka gu naga ai' dapning kadapmang kareng tanga dabiksa' samarik waraga' kabaka kadagang ba naknamarang ning anota' ning yanggu'. \v 16 Ka Jisas wari midi tipfara u tanga ina biinga ning tanga ning yanggu', beng guk sini' urang torik aming ka kami yara'ganang sigening ningda'ning mandang sini' iking adi inga' wa tim ikni'ga'. Ning tinga aming ka girisi ira tim iking adibu mandang ikni'ga' ning yanggu'. \s1 Jisas wari ana kungkumak tanga tubobu mamarak ga' nua'bu togu' \r Mak 10:32-34; Luk 18:31-33 \p \v 17 Ka Jisas guk ka arantagimni guk wari Jerusalem yong girii ga' areging. Araranga kadapmang bining ganang Jisas wari ananing arantagimni 12 unggungsa' inagira fonga sasa'ning u kukyapma ning yanggu', \v 18 beng sini' sireng ning sanotik, kami ya Jerusalem yong girii ga' urang arem. Indi yong girii u aranga kadofintam ganang wa aming fam wari Amingning Tim Iyak naga bemnapma tonga pris girisi arantagim a Juda ning sasuk aming girisi wara'ganang nipmiinga adibu nugumak titi waraga' midi kadapmang nua'ni totangkani'ga'. \v 19 Ning tanga bema tonga aming arantagim nua'nining kafasi'ganang nipmiinga wari midi kadagasi kuni' kuni' nangkigenga fefinap tanga bema firi ganang ugarinapni'ga'. Ning tinga kama fama' ibinga famineng wara'ganang wa tubobu marakok ga' ning yanggu' Jisas wari. \s1 Jems iguyangguk Jon ya wari girii iikga' Jisas anigagumu' \r Mak 10:35-45 \p \v 20 Ka Sebedi ning tamni wari mindine fama' Jems ya Jon ya u inagira abanga Jisas wari napa' ni tangam ga' ning tonga sura Jisas ning kayong ganang u manda upma mera anigu'. \v 21 Ka Jisas wari taming u kanga ning anigu', nasi' tagam ga' ning tonga torang. Ka taming wari ning anigu', ma' girii gu beng sini' toya' inga' gu king girii ira marere' ganang wa gu naganing sabane fama' i tim iyak ning yapma manggara ni ka kafaga kareng ganang tara' a ni ka kafaga kesini ganang tara' ning kukyapma tanga marekni'. \v 22 Ka Jisas wari taming guk ka mindine fama' wara'guk u ning yanggu', a sidi midi ka wara'ning ki kafakafa guk mo' nakdidimanga abanga toing. Ning ina ning tanga iguyangguk u ning yanggu', ma' sidi mamareng ka naga bemonga fatirik wa sidindu' bimbem ning ba. Ka adibu ning togumu', a girii indindu' girisa' bimbem ning yang. \v 23 Ka Jisas wari ning yanggu', beng sini' sidindu' naganing mamareng dibing u kuma'sa' bemtamu'. A sidi nua'ni ka kafana kareng ganang a nua'ni ka kafana kesini ganang ning marek ga' toyamu' waraga' wa ning sanotik, nagasa' manggara sipmiinga marek ning guk mokngang. Naganing sibeng warisa' aming ka tare ka wara'ganang marek waraga' kuma' ifikasiringa ibigu' wara' adining sasuk ganangsa' manggara ipmiinga marek wara'ning ning yanggu'. \p \v 24 Ka Jisas ning arantagim fam wari aming fama' iguyangguk wari midi ka Jisas u girii iikga' anigagumu' wara'ning u naknga kabaksi' kadagang nakiamging. \v 25 Ka Jisas wari u yapma arantagimni dabik u katiana fong kukyapma ning yanggu', sidi aming arantagim nua'ni kingsi' guk wara'sining kadapmang kuma'sa' yabiting. Adi ning titing, adi aming girisi kigineng guk wara' adi nasi' kane kagaya wa kane aming ga'sa' ima adi yaptatora sa' tanga marekiting. \v 26 A sidi wa ning u titining guk mokngang. Sidi Anutuning de ganang wap girii guk iikga' naknga wa sidi kadapmang ka aming fam ning midi u nakiam sa' tanga adisining kane u tiam ning tinting wa giri. \v 27 Abanga sidi tim iyak aming ning ironga wa sidi kabaksi' bema afanga kane aming sige slev ning kadapmang u yaranga tanga ikanting. \v 28 Ka Amingning Tim Iyak nandu' ningsa'. Na kamaganang yaraga' afuguk wa na aming wari naganing kane tanam waraga' mo' afuguk, mokngang na adi yotangkayapma adisining kane tiama ning tanga kadagang wari tofiapma iking u udaim wara'ning toni ka naganing fukna ingging kabiaminga nukinga tubobu manggara fabanga gi' kukyap waraga' sura afuguk ning yanggu'. \s1 Jisas wari aming dasi' kadagasi fama' ifakarendagu' \r Mak 10:46-52; Luk 18:35-43 \p \v 29 Ka Jisas guk ka arantagimni guk wari Jeriko yong u kabinga aramugoging. Ka yong wara'ning aming arantagim kabi'mo' wari Jisas wari napa' fam tiam waraga' sura marara mandang yaranga aging. \v 30 Ka kadapmang gaga ganang wa aming dasi' kadagasi fama' wari merafagumu'. Ka Jisas wari anga irafiku' u naknga ku bang sini' ning katigumu', o girii, Devit ning iri gu nipbubure tanga yotankanip te'. \v 31 Ka aming kabi'mo' ka Jisas u yaranga aging wari aming fama' wari ku katigumu' u yapma yangsefi tiging. Ka aming dasi' kadagasi fama' adi aming wari yangsefi tiging wara'guk mo' nakumu'. Adi ku bang mimeng sini' katinga ning togumu', ai girii, Devit ning iri gu nipbubure tanga kafakafa tinibe'. \v 32 Ka Jisas adi aming fama' wari ku mimeng sini' katigumu' u naknga anga ade tugu'. Adenga faranga yapma ning yanggu', nasi' tasamotik. \v 33 Ka aming dasi' kadagasi fama' wari ning anigumu', o girii indi gu dani' i tubobu ifakarendanim ga' nakiamuk. \v 34 Ning tuguinga Jisas wari bibiri' yapma anga dasi' u suroiminga dasi' wari tubobu kaga'sa' karendainga karengsa' ubu degaregumu'. Degaranga ning tanga Jisas wari mugoinga adi Jisas u yaranga ning tanga Jisas se' guk kubap mugoging. \c 21 \s1 Jisas wari Jerusalem yong girii ganang kadofiinga aming girii king ninda'ning tanga mesisiringa tanga nagiking \r Mak 11:1-11; Luk 19:28-40; Jon 12:12-19 \p \v 1 Ka Jisas guk ka arantagimni guk wari araranga Jerusalem yong girii u kagadofi waraga' dudure kuma' tanga yong kabasi' nua'ni ka wapni Betfasi ning aniaging u aranga kadofiging. Yong ka wa kama bubo Oliv wara'ning du' aderagu' u aranga kadofiging. Kadofinga ning tanga Jisas wari arantagimni fama' u ning yanggu', \v 2 sidi yong kabasi' do waraga' tim ademu'. Anga kadofinga kantamu' ka dongki meng nua'ni ka mindingni guk ka kuma' tofinga idefaring. U yapma aya u fadara nagata' inagiknama abantamu'. \v 3 Ka aming nua'ni wari u sapma ai nasi'ga' fadakiamu' ning udep saninga wa sidi ning yangtamu', mo' girii adi dongki yara'ganang wa kane guk waraga' tanga fadakiamuk. Ning ininga adi naksam sa' tanga sisibi sa' tota'ga'. Ning ina yangkareinga agumu'. \p \v 4 Ka midi ka Jisas wari arantagimni fama' u yong girii Jerusalm ga' yangkaregu' waraga' wa tim profet wari ning kuma' yoking, \q1 \v 5 “sidi anga yong girii Saion u ning anini', kami guning girii wari gu ganang kuma' kadofonga tara'. Adi kadapmang kugurang karengsa' tanga abara'. Adi maga dongki uyamang ka mambong mamanggak ning wara'ganang mera abara'.” \m Ning yoking wari kama ka wara'ganang wa beng guk kadofonga tugu'. \p \v 6 Ka aming fama' ka Jisas wari u yangkaregu' adi anga nasi' nasi' wa midi ka Jisas wari kuma' yanggu' wara'ganang didimengsa' tanga yaregumu'. \v 7 Ning tanga dongki fama' u inagira anga Jisas ganang do kadofinga ning tanga anasining saket u kifanga manggara dongki uyamang wara'ning fugu ganang ingaminga Jisas wari dongki uyamang wara'ganang aranga mareiagu'. \v 8 Ning tinga aming arantagim kabi'mo' wari anasining saket a kwi'si' u kifanga manggara kadapmang ka Jisas wari mugoning wara'ganang ingama yara a fam ka firi yongni karesi wara'ning sasa' u doptanga fonga ingama yara ning tinga Jisas adi dongki wara'ganang aranga mera dongki adi kwi' a napa' karesi kuma' ingama yareging wara'ning furo'ning ganangsa' tipminga aramugogu'. \v 9 Ka Jisas wari napa' ingama yareging wara'ning bining mera aramugoinga aming arantagim girii wari mesisiringa tanga fam ka tim a fam ka mandang ning anga ku bang ning kating katinga aging, o indi yotangkanip aming girii ka Devit ning arantagim guning wapsa' bema arantam. Adi Anutu girii wari anigareinga abara' wara' anasa' kafakafa sini' tangamota'. Ka indi Anutu girii ning wapsa' bema arantam. Ning kating katinga nagira aging. \p \v 10 Ning tanga nagira anganga Jerusalem yong girii bining sini' do amoinga yong girii wara'ning aming kabi'mo' wari u kanga iguk aranga ning tonga yareging, ai wa nisi' aming wari abara' kanga tanga nagira abing. \v 11 Ka aming ka Jisas u nagira aging wari ning tonga katiangging, ya profet nua'ni wapni Jisas ka yong Nasaret kama tubo Galili tara' do urang wara'ni wari abara' ning toging. \s1 Jisas wari aming ka tempel ganang amanga maket tiging u yankagaregu' \r Mak 11:15-19; Luk 19:45-48; Jon 2:13-22 \p \v 12 Ka Jisas wari Jerusalem yong girii u kadofinga ning tanga siring yak girii tempel wara'ganang anga amogu'. Amanga yapku' ka aming wari napa'napa' u manggara fonga tempel ning sinim iyung wara'ganang kura fatonaging. Maket ka wa Juda aming anasa' moni kura' aming fatiging. Aming sige wari moni u iminga aming arantagim ka tempel kane tiaging adibu moni ka tempel ananing u fiamging. Moni ka u fiamging wa tempel ananing sini' wara' aming wari tempel ganang u amonga wa moni ka u kaminga amama wara'ning u fiamging. Abanga yang mimbep fam ka Anutuga' ofa tangam wara'ning undu' manggara fonga kukinga fatonaging. Ka Jisas wari maket siring yak iyung bane ganang fatiging u yapma kadagang ning kanga yangkagare tanga basingsi' kababi' ka napa' u fonga kura fatiging wara'ning wa ifama igukiam tinga do manga papusinanga mayangaging. \v 13 Ning tanga midi ning yanggu', Anutuning midi ka tim umpang ganang yoking wa ning, naganing yak wa aming wari Anutuga' ibang tongam wara'ning yak ningsa' aninting ning yoking. Ka sidi Anutuning yak ya yak ka kubu aming wari bak kukiting ningda'ning taramaking sabarik. Ning ina yangkagareinga mugo tiging. \p \v 14 Ka Jisas wari aming u kuma' yangkagarenga ning tanga adegu' ganang ka aming dasi' kadagasi a kasi' kafasi' kadagasi wari amanga Jisas ganang kadofiinga Jisas wari ifikarendasasu'na tugu'. \v 15 Ka Jisas wari napa' tangkunang kareng sini' u tinga sababi' adindu' siring yak girii iyung bane u amanga Jisas ning wap bema aranga adita' mesisiringam tanga ning katinga yareging, o karengsa' Devit ning irini kareng adining wap bema arem. Ka pris girisi a sasuk aming arantagim wari u kanga kabaksi' kadagang naknga \v 16 Jisas u ning aniging, ai gu aming girii Mesaia ning katiganing udi kuma' ba nakarang. Ka Jisas wari ning yanggu', a kuma' nakarik wang. Ka sidi midi nua'ni ka tim umpang ganang yoking u kuma' udep indangikiting wa waraga' sukanting. Midi ka u yoking wa ning, gasa' sababi' sini' waraga' sasuk iminga adi guta' mesisiringa bengsa' tagaming ning yoking. \v 17 Ning tanga Jisas adi aming arantagim u ibinga amanga Jerusalem yong girii u kabinga anga yong kabasi' Betani u deku'. \s1 Jisas wari firi fik u aniinga kaforegu' \r Mak 11:12-14,20-24 \p \v 18 Ka Jisas adi Betani yong u deia' marara ning tanga kamindapking Jerusalem yong girii ga' tubobu abugu'. Ka adi nana kafakafa guk mo' nagu' wara' adi kadapmang bining ganang segi kagaya naknga \v 19 firi fik ka kadapmang bining u aderugu' u kanga mindip beng guk ba ning tonga bema nana titiga' ning tonga agu'. Ka mokngang, mindip guk mokngang sasa' sigesa'. U kanga a firi ka gu sige guk wa nasi'ga' mafatang ning tonga ning anigu', gu beng nua'bu mo' totang, wadigi' bia'. Ning aniinga firi wari kaga'sa' kaforonga sasa' piriring sa' tabemgu'. \v 20 Ka arantagimni adi firi u kanga base tanga ning toging, ai firi ya nasi' tanga kaga'sa kaforara'. \v 21 Ka Jisas wari ning yanggu', beng guk sini' ning sanotik sidi ning mo' sukanting, ai indi napa' tangkunang ka ning i titining guk mokngang. Mokngang, sidi nata' naktangka ka kabaksi' guk kufara tinting wa napa' tangkunang ka naga firi ganang i tinga kaing ningyara' wa sidindu' girisa' titining. Ka sidi napa' kabasi' mo' tinting. Mokngang, sidi napa' girii sini' ka kama bubo i ning aninting, gu dadaga tanga gwang ganang do mangfe' ning aninting undu' kuma'sa' tota'. \v 22 Beng sini' urang sanirik sidi nagata' naktangka tanga naga napa' ni tasam ga' nangting wa na tasam sa' tinga bemnanting ning yanggu'. \s1 Juda aming wari Jisas wari kane tugu' waraga' bibi' naknga nisi' wari kamiinga tugu' waraga' anigaging \r Mak 11:27-33; Luk 20:1-8 \p \v 23 Ning tanga anga Jisas wari siring yak girii tempel wara'ganang nua'bu amanga ami taming u fainggeku'. Ka pris girisi a Juda ning aming girisi wari anga Jisas ganang u kadofinga ning aniging, ai aming ka gu wa nisi'. Nisi' wari' kane ka u titiga' gipmigu' wa nining tinga naknam. \v 24 Ka Jisas adi adisining sasuk ka mandaga' taramironga aniging u kuma' kigedanga ning yanggu', we', ka na urap mo' sanotik. Na tim ka sidi napa' nua'niga' sanotik wara'ning u naninga naknga iwatik wa giri naganing kane yara'ning ki u saninga nakanting. \v 25 Ning ina ning tanga ning yangkagu', tim Jon Baptis wari kadofinga abanga aming ama iyama yaregu' wara'ning ki wa nasi'. Anutu wari kamiinga tugu' wa ma aming warisa' kamiinga tugu'. Ka adi indining tontam ning tonga anasa' ning toging, ai indining da' anintam. Indi Anutu wari kamiinga tugu' ning tontam wa adi ning ma nino', ka naga' tanga sidi Jon ning midi u naknga naktangka guk mo' tiging. \v 26 A indi ning tontam, mo' aming warisa' kamiinga tugu' wa ami taming adi Jon wa aming girii profet nua'ni Anutu wari kamigu' ning tuguting wara' adi indining midi ka aming warisa' kamiinga tugu' ning tontam u naknga indita' kabaksi' kadagang ma naknimni'. \v 27 Ning tonga naknga Jisas u ning aniging, mo' indi wara'ning ki guk mo' nakem. Ning tuguinga Jisas wari ning yanggu', ningwara' nandu' kane ya ni' wari nipminga tirik wara' ning ki undu' mo' sanotik ning yanggu'. \s1 Midi ninak ning kadapmang ka aming ning mindine fama' wari titining ningda'ning \p \v 28 Ning tanga Jisas wari Juda ning aming girisi u midi nua'ni ning yanggu', ka midi nua'ni ubu sanotik u nakni'. Wa ning, aming nua'ni adi mindine fama' guk. Ka babangsi' wari mindingni nua'ni u ning anota', gu naning wain feng kane anga te'. \v 29 Ka mindingni wari ning touta', a bibi' nakarik. Ning tonga mo' auta'. Ka inga' kaba ubu faranga angati tota'. \v 30 Ka beni adi mindingni nua'ni undu' ningsa' anga anota'. Ka adi we' sibeng una kuma' mautik. Ning kuma' touta' de, ka mokngang au guk mo' ubu tota'. \v 31 Ka kadapmang ka waraga' wa sidi indining suking, babangsi' ning midi ninaksa' wa indeng wari tara'. Ka aming wari ning toging, mo' beni ning midi ninaksa' wa mindingni ka tim anga anota' wari tara' ning nakem. Ka Jisas wari ning yanggu', weng wa beng guksa' toing. Ka midi u torik wara'ning kini sanotik i nakni'. Anutu adi aming wari adining bining ganang iik wara'ning tim iyak aming ning iik waraga' wa Juda ning aming girisi sidi sibinga aming ka wap kadagasi ning initing ka takis mamanggesi a taming sansaramik titisi ubu kuma' manggara kukyabara'. \v 32 Ka wara'ning kini wa ning, tim Jon Baptis wari kadapmang kareng kuma' abanga sangtintingnegu' ka sidi nakngam guk mo' tiging. A aming takis mamanggesi a taming sansaramik titisi adi Jon ning midi u naknga waraga' naktangka tiging. Ka inga' undu' ningsa', sidi adi naktangka tiging u kanga kabaksi' faranga Jon ning midi u ninak ning guk mo' tiging. Mokngang sidi sigesa' ka tim unda' ira abiging ningsa' ko iking yang ning yanggu'. \s1 Kane aming kadagasi wari Anutuning kane katatora wara'ning midi tipfara \r Mak 12:1-12; Luk 20:9-19 \p \v 33 Ka Jisas wari Juda ning aming girisi u midi nua'ni ning yanggu', ka sidi midi tipfara kabi' totik i kafakafa nakni'. Wa ning, aming girii nua'ni wari wain feng tota'. Tanga ning tanga wain feng wari gi' iik waraga' sinim tangkunang ipma yaranga a wain mindip giming u manggara fonga kura titipmi tinga ameng wari kadofinga bekinga gigik wara'ga' kama kwang unanga kabinga a aming wari wain feng u katatora waraga' yak kabasi' nua'ni ka sinim wara'ning gaga ganang u manga ning tota'. Adi ning tanga kabinga kama kamani anga iikga' sura aming fam u ning inota', sidi naganing feng i katatoranga tanga ira uningkim dibing ka sidata' manggakna a dibing ka nagata' nanam ning tianting. Ning ina kabiam mauta'. \v 34 Anga iya' aming girii wari wain mindip giming mamanggak ning kama farota' u kanga o naganing uningkim dibing kuma' unda' bema kaminaming ning tonga uningkim u anga bemama abu waraga' adining aming fam yangkareinga anting. \v 35 Anga kadofiinga aming ka feng u katatoranga tanga ikanting wari aming girii ning arantagim u yapma kabaksi' kadagang naknga ning tanga nua'ni wa ura kabi tanga nua'ni wa wadigi'sini' ugumakanting. Ning tanga nua'ni wa uningkim kwak wari ukanting. \v 36 Ka aming girii adi u kanga aming fam usap gi' nua'bu yangkarota'. Ka wari anga kadofiinga undu' aming ka feng kane u tanga ikanting adi u yapma amise fam ka tim iramakanting ningsa' unggung nua'bu iramakanting. \v 37 Ka aming girii feng tuang wari aming ka feng katatoranting wari kadapmang ka ning u tanga abanting u kanga ning surota', o aming fam yangkararik ka adi ning ting wara' na naganing sabana ingging ubu anigarotik. Ka feng katatora aming adi ananing nonda sini' kanga wa giri kagabi tanga kafakafa tangamting. Ning tonga ari' sini' wa ananing mindingni unggung anigareinga auta'. \v 38 Ka mokngang, adi mindingni wari anga kadofota' u kanga ning tonting, ai ananing mindingni sini' anabu abara' u kani'. Indi ugumak tanam. Ura ning tanga feng ya nanasa' uba katatoranga ikantam. \v 39 Adi midi ning totangkanga kabinga ning tanga feng tuang ning mindingni u wain feng iyung do bema sinim fugang kuragamanga amanga fugang do ugumakanting. \v 40 Ka indining naking sidi wa, inga' aming girii anabu abota' ganang wa aming arantagim ka feng katatoranting wa nasi'guk tiabora'. \v 41 Ka Juda ning aming girisi wari adibu ning toging, a adi aming kadagasi wa iibi guk mo' tota', dipmisasu'nasa' tota'. Dipminga ning tanga aming karesi ubu manggara kukyabinga feng kane u tanga ira anganga inga' feng wari beng titi ganang wa adi kadapmang didimeng tanga uningkim dibing wa feng tuang ga' aminting ning aniging. \p \v 42 Ka Jisas wari adisining midi u nakiama ananing kane waraga' yangnatamonga ning yanggu', ka midi ka u torik waraga' ka midi nua'ni ka tim ning tuguinga yoking, \q1 “uningkim ka aming yak mama ning wari kadagang ning kanga kabiging ka inga' girii adibu uningkim ka u bema adining yak tipmarak wara'ning mangkap girii tim iyak ning ubu kamira'. Beng sini' girii warisa' u tara' wa kareng beng sini' kayam ning yoking.” \m Ka sidi midi ka wara'guk mo' ba indangira nakiting. \v 43 Ka beng sini' ning sanotik, tim Anutu wari sidi adining bining ganang iikga' kuma' sifakasiregu'. Ka kami yara'ganang wa Anutu adi udasap tanga aming arantagim nua'ni ubu manggara kukyabinga ikanting. Ira kadapmang didimengsa' tanga Anutuning bining wara'ning iik kareng beng guk tipkadofanting. \v 44 (Ka uningkim ka urang torik waraga' wa ning sanotik, uningkim ka wa fasi' kadagang ikita'. Ka aming ka uningkim ka wa sigening ning kanga uningkim wara'ning furo'ning ganang manga dipmota' wa uningkim fasi' wari ifikadaga sini' tota'. A uningkim fasi' ka wari aming ning fugu furo'ning mangfota' wa aming u wadiging manga dopsasugweinga kugo'sa' kadofota' ning yanggu'.) \p \v 45 Ka pris girisi a Farisi arantagim adi Jisas wari midi tipfara ka wa anasita' sura tiamgu' u kuma' sura nakedaging. \v 46 Ning tanga Jisas ga' kabaksi' kadagang nakngama bimbem titiga' ning tonga kuma' suking. Ka aming arantagim wari Jisas wa aming girii profet ningda'ning kaging waraga' tanga indi bimbem tantam wa aming wari kabaksi' kadagang ma naknimni' ning tonga sura kagabisa' tinga mugo tugu'. \c 22 \s1 Jisas wari aming wari Anutuning bining ganang iikning wa kadapmang ka aming girii king ning mindingni wari taming kafauwe tonga titining ningda'ning waraga' togu' \r Luk 14:16-24 \p \v 1 Ka Jisas wari aming arantagim wara'siga' midi tipfara nua'ni ning tanga yanggu', \v 2 ka kadapmang ka Anutu wari aming wari adining bining ganang iik waraga' inagikita' wara'ning wa aming girii king nua'ni wari adining mindingni wari taming kafauwe tonga tinga waraga' tangsana girii tota' ningda'ning. \v 3 Ka aming girii adi tangsana u ko mo' tanga ganang aming fam ka tangsana wara'ning nana u abanga nana waraga' tim kuma' ina ibota'. Ka inga' tangsana wari dudure tinga aming ka u inga ibota' u anga inagik waraga' kane aming fam yangkareinga anga ina yaranting. Ka mokngang, aming adi tangsana waraga' au ga' wa bibi' ubu nakanting. \v 4 Ka aming girii adi aming wari bibi' nakngama au guk mo' tinting u yapma aming fam nua'bu yangkaranga ning inota', sidi i anga aming ka tim i abubu ga' yangguk u ning nua'bu yangting, ai aming girii wari ning tora' tim tangsana ga' urang sanggu' wa kuma' kadofira'. Na bulmakau girisi a bulmakau amang boknisa' karesi u kuma' dipminga dopma a nana a napa'napa' fam undu' dabiksa' kuma' tugunungnasasu'narik wara' adi mo' fakanting, abubu sa' tinting. Ning ina yangkareinga anting. \v 5 Anga kadofinga yangara midi ka aming girii wari inota' ning u kuma' ina yaranting de. Ka mokngang adi kuma' nakiama bibi' naknga anasaning kanesi'ga' marara marara manting, ni ka feningga' mauta' a ni ka ananing stoa kanega' mauta'. \v 6 Ning tinga aming fam adi parap marara kane aming ka aming girii ning midi bema anga yangting u suroyapma ning tanga fam ka didipmi sa' tanga ibi a fam ka dipmakumak sini' titi ning tinting. \v 7 Ka aming girii king wari adining kane aming dipminting wara'ning midi ne u naknga kaba kadagang sini' naknga ning tanga adining ami'ning aming arantagim u yangkareinga anga aming ka adining kane aming ifakadanting u dipmisasu'nanga a yak siama ning tanga yaranting. \v 8 Ning tanga aming girii king wari kane amingni fam u katiana ning inota', naganing tangsana kuma' karendasasu'nara'. Na tim aming adi aming karesi ba ning tonga tangsana yara'ning nana i abanga nana ga' ning tonga kuma' yangguk ka mokngang, adi ningwara' wari nana i nana ning guk mokngang. \v 9 Ka aming nana i abanga nana ning guk mokngang wara' sidi anga yong yong u yangara nisi' aming ka ni indeng kataunga wa iyang sa' tinga abanting. \v 10 Ning ina yangkareinga kane amingni wari yong yong u nua'bu anga yangara nasi' aming karesi a aming kadagasi u dabiksa' ina inagira abanting. Inagira abuinga yak ka taming kafauwe ning tangsana tinting wara'ning iyung bane ganang u amanga tiptona sini' tanga kama dibing kabi' sige guk mo' aduta', amingsa' defarota'. \p \v 11 Aming wari iyung bane u amasasu'nanga marekinga aming girii king ka tangsana girii wara'ning tuang wari aming ka nana u nana ga' anga mareknganting wari tangsana wara'ganang marek ning kwi' didimeng mo' ipmanga au waraga' kuruma yapma yarota'. Ka aming aming dabiksa' adi giri, tangsana wara'ning kwi' didimeng ipmanga abanga marekanting. Ka aming kubaniksa' ka ananing kwi' sige kangkama tanga fengak ning unggungsa' kamanga amanga marerota'. \v 12 Ka aming girii wari aming ka u kagakesina sini' tanga aming ka u ning anota', amina gu kafauwe ning tangsana yara'ning kwi' inga'ni kareng guk mo' kamangang gabarik. Ka gu iyung bane ya gagap guk mo' wa indining tinga afanga maretang. Ka aming adi girii ning midi u naknga midi tubobu anini ga' nafek tanga marek sa' tota'. \v 13 Ka girii wari u kanga kane aming u ning inota', sidi aming i bema kayong kafong impa ipma bema fugang kama gaa' kangkam ganang do kurakamani'. Ning tinga adi aming fam guk kama ka kadaga titining wara'ganang ira kadaga sini' tanga ku ningsa' fagatota'. Ning ininga ipma bema kura kamanting ning titining ningda'ning. \v 14 Ka Jisas wari midi tipfara u tanga ina ina ning tanga ning yanggu', beng sini' Anutu adi aming arantagim kabi'mo' katianita' de ka aming ka adining bining ganang sini' iik ga' ifakasiranga manggara kukyabita' wa mimeng sini' mo' fama'sa' wari amanga ikiting ning yanggu'. \s1 Jisas wari Sisa ga' takis amimi waraga' togu' \r Mak 12:13-17; Luk 20:20-26 \p \v 15 Ka Farisi arantagim wari midi ka Jisas wari yanggu' u naknga anga midi fam ka Jisas u anigainga Jisas wari midi fam ka fe' tinga midiganang bema kaminga mamareng amimi waraga' tonga naknga totangkaging. \v 16 Adi midi u totangkanga ning tanga Farisi wari adisining arantagim guk ka Herot ning arantagim fam wara'guk u yangkareinga Jisas kaunga aging. Anga kadofinga Jisas u mandaga' taramikonga ning aninga yareging, ma' aming girii gam indi kuma' fagapkedem gu midi beng guksa' fatorang. Gu aming ka ni midi anonga wa gu a adi aming girii wara' na sireng sini' mo' anotik ning tonga tosasebe da' guk mo' titang. Mokngang gu Anutuning kadapmang wa didimengsa' ituatang. \v 17 Wara' indi napa' nua'niga' gangkantam wa gu didimengsa' ninotang. Gu indining sutang, Juda aming indining kadapmang wa indining adera', Romni girii Sisa wari takis kamingam ga' tuguta' ka indi adita' takis udi girisa' kamingamtam wa ma mokngang ning anigaging. \v 18 Ka Jisas adi kabaksi'ganang u sasuk kadagang guk tanga anga aniging u kuma' yapkedanga ning yanggu', a sidi kuma' sapkedarik sasuk kadagang guk abanga mandaga' naramironga ting. \v 19 Ningwara' moni ka ni namni'. Ning ininga moni ka ni bema amiging. \v 20 Aminga bema yangtintingnanga ning yanggu', moni yara'ganang aming uuring ning nondani a wap ya nisi'ning yoking. \v 21 Ka adibu ning aniging, mo' wa Rom ning girii Sisa adining nonda a wapni kayam. Ning tuguinga Jisas wari ning yanggu, beng sini' Sisa ning nonda wara' napa' ka Sisa ga' amimi ning wa Sisa anata' didimengsa' aminting. A napa' ka Anutuga' amimi ning undu' Anutuga' didimengsa' aminting ning yanggu;. \v 22 Jisas wari midi ka u ininga adi Jisas ning midi u kuni' nua'ni sini' naknga midi nua'bu guk mo' aniging, kagabi tanga mugo tiging. \s1 Jisas wari aming wari kungkumak tanga tubobu marara iikning waraga' togu' \r Mak 12:18-27; Luk 20:27-40 \p \v 23 Ka kama kubanik wara'ganangsa' ka arantagaim nua'ni ka Satyusi ning iniaging adibu abiging. Arantagim ka wa aming kungkumosi udi tubobu guk mo' marakiting ning toyaging wari abiging. \v 24 Abanga Jisas ganang kadofinga Jisas u ning aniging, ma' aming girii gam kadapmang ka tim Moses wari nimgu' u yaranga ikitam wa ning, aming nua'ni wari taming sananga saba guk mo' ibenga ganang kumarota'. Ka kuyangni mandangni adibu taming ka u sananga kuyangni ka u kumarota' wara'ning gipmam waraga' saba kabasi' tipkadofota' ning yoku'. \v 25 Ka indining, amine fam ka se'kuyane seven ning yaging, ka kuyasi' tangandang wari taming sananga ka saba guk mo' ibenga kumogu'. Ning tinga tamkasa'ni wa kuyang mandangni adibu sanagu;. \v 26 Ka adindu' ningsa' saba guk mo' ibenga ganang kumogu'. Ning tinga kuyangni mandangni nua'ni adibu sanagu'. Ka adindu' saba guk mo' ibenga kumogu'. Ning tinga kuyasi' biningni nua'ni adibu sana undu' sige ningsa' ira ganang kungkumak ningsa' tang tanga anganga kuyasi' mandangni ari'sini' ka seven ning adindu' ningsa' tana kumogu'. \v 27 Ka se'kuyane arantagim dabiksa' adi ningsa' kumaksasu'neinga mandang ari'sini' wa tamsi' wari kumogu'. \v 28 Ka girii gu waraga' wa indining sutang, inga' Anutu wari aming kungkumosi tubobu ifimararo' ganang wa aming ka u kumakanting wa taming wa nisi'ning tamni sini' iro'ga'. Adi aming kubaniksa' mo' sangamgu', mokngang adi se'kuyane seven ning sini' u dabiksa' siama anganga kumoging waraga' tanga indi ning sukem ka mokngang. \p \v 29 Ka Jisas wari ning yanggu', a sidi Anutuning midi kadapmang beng guk ka tim kuma yokinga fideta' wara'guk mo' kating. Abanga sidi Anutuning kigineng undu' kaga guk mo' titing wara' ning sanirik, sidi fe' sini' ting. \v 30 Ka aming kungkumosi wari tubobu marakni' ganang wa kadapmang ka ami taming wari imaraming iikning wara'guk mokngang, wa kuma' biwa'. Adi Anutuning kunim aming ensel wari ikiting ningsa' ira dadawang sa' ubu ikni'ga'. \v 31 Ka sidi aming kungkumosi wa tubobu mamarak ning guk mokngang ning tuguting waraga' sanotik. Ka midi ka wara'ning wa tim Anutu wari tuguinga kuma' yoksamging, ka sidi wara'guk mo' ba indangira nakedating. Midi ka wa ning yoking, \v 32 Anutu wari ning togu', na Ebraham ning Anutu a Aisak ning Anutu a Jekop ning Anutu wari itik. Ka beng sini' Anutu adi aming famineng ka wa timinggi' sini' kuma' kumoging ganang inga' togu' wa adi ka' ko ikinga yapma wa u togu' wang. Wara' indi u kanga ning sura nakedantam, Anutu adi ka' iik ning ki wara' adi aming ka ka' iik titining guk mokngang u yaptatora ning mo'. Mokngang adi aming ka ka' iik guk unggungsa' yaptatoreta' wara'sining Anutu, ning nakanting ning yanggu'. \v 33 Ka ami taming arantagim ka midi u adenga naking wari Jisas ning midi u kigineng guk kuni' nua'ni ning naknga base tiging. \s1 Jisas wari Anutuning kadapmang tang ning midi kigineng sini' waraga' togu' \r Mak 12:28-31; Luk 10:25-28 \p \v 34 Ka Satyusi arantagim wari Jisas u anga anigaging ka Jisas wari iirafik sini' tugu' u kanga Farisi arantagim wari bak kura indining da' tinga bemtam ning tonga midi tonga naknga \v 35 ning tanga Mosas ning kadapmang tangkunang ning sasuk aming nua'ni u anigareinga anga Jisas u ning anigagu', \v 36 ma' aming girii gam Moses ning kadapmang tang ganang wa midi tangkunang ka tim iyak sini' wa indeng wari adera'. \v 37 Ka Jisas wari ning anigu', midi tangkunang wara'ning tim sini' adera' wa midi ka gu kabaka kubanik a ninaka kubanik a sasuka kubaniksa' wa guning giriiga Anutu waraga'sa' kufarotang. \v 38 Midi ka warisa' wa midi tangkunang wara'ning tim iik sini' ikita'. \v 39 A midi ka wara'ning mandang ita' undu' kabi'sini' ka wara'guk dabiksa' wa ning, gu kabaka ka aming fam ga' siamo' naknga kafakafa tiap wara'guk ira ning tanga kafakafa sini' ka ganing fuka ga' titang ningsa' tiamotang wang wari ita'. \v 40 Beng sini' midi ki ka fama' warisa' Moses a profet arantagim ning kadapmang u defata' wara'ning tim iyak sini' ikitamu', midi tangkunang wara'ning nua'ni wari midi ki kiginesi fama' wara'guk mo' irafita', mokngang sini' ning anigu'. \s1 Farisi wari Kasira Aming ning ki ga' Jisas anigaging \r Mak 12:35-37; Luk 20:41-44 \p \v 41 Ning tanga Farisi arantagim udi bak ko kura mareiaging ka Jisas wari ning yangkagu', \v 42 ma' sidi midi ka Kasira Aming wari abubu ga' fatuguting wa sidi nisi'ning arantagim ganang kagadofi waraga' fatuguting. Ka Farisi wari ning aniging, mo' wa girii Devit ning arantagim ganang kadofo'ga' ning fatugutam. \v 43 Ka Jisas wari ning yanggu', beng sini' sidi Kasira Aming wa Devit ning arantagim ganang kadofo' ning fatuguting. Ka Devit adi aming girii de ka timinggi' Anutuning mini unggo wari Devit ga' sasuk amiinga Devit adi Kasira Aming waraga' wa adindu' naning girii ning togu'. Ka midi ka Devit u togu' wa ning yoking, \q1 \v 44 “girii wari naning girina u ning anira', gu naning kafana kareng ganang i abanga mera nagok girii dabik ikdam. Ning tanga na guning digirapka wa didipmi tanga fabanga guning kapmik ganangsa' kukyabinga gusa' yaptatorotang ning tuguinga yoking. \v 45 Ka sidi ning fatuguting, Kasira Aming wa Devit ning iri ganang didimengsa' kadofo'ga'. Ka Devit undu' aming girii, ka adi naning girii ning anigu;. Wara' ning nakedantam, Kasira Aming wa amingsa' mo' wara' Devit ning iri sa' ning anonga. Mokngang wa aming girii sini' ka kadapmang nua'ni ganang kagadofi ning. \v 46 Ka Farisi arantagim adi midi tubobu anini wara'ning kadapmang kabi'sini' guk mo' katuaging. Ning tanga adi kasara tanga kagabi tanga inga' midi fam nua'bu guk mo anigaging.” \c 23 \s1 Jisas wari Juda ning sasuk aming girisi ning kadapmang mandaga' waraga' aming u sireng yanggu' \r Mak 12:38,39; Luk 11:43,46; 20:45,46 \p \v 1 Ka Jisas wari ananing arantagimni 12 wara'guk ka aming arantagim sige guk u ning yangnatamgu', \v 2 sasuk aming arantagim guk ka Farisi guk adi Mosas ning kadapmang tang u yanggek wara'ning wap guk iking, \v 3 wara' adi Mosas ning kadapmang tang u indangiksaminga wa sidi naknga yarasa' titing. Ka aming ka Moses ning kadapmang tang u indangiksamiting tuang ana wa kadapmang u yara guk mo' titing. Wara' sidi midi ka kadapmang wara'ning ungungsa' wa giri nakanting, a adisining iiksi' ning kadapmang wa mo' yaranting. \v 4 Ka Farisi arantagim adi kadapmang ka u titing wa adi aming wari napa' mamaresi kabi'mo' ka aming fam ning fuksi'ganang urang gufariaminga manggeting ningda'ning saramira kabi'sini' guk mo' yotangkasabiting. \v 5 Adi sasuk ka Moses ning kadapmang tang waraga' mimeng sini' mo' titing. Mokngang adi sasuk ka aming wari adisining wap bema ara waraga'sa' sura kadapmang ka u tanga ikiting. Adi kadapmang ka anasining fuksi' u bema ara wara'ning u titing wa sidindu' kuma'sa' yabiting. Adi aming wari iyap waraga' sura Anutuning midi fam u umpang ganang yora yora ning tanga yana tanga dimisi' a kafasi' ganang sirengsa' iptanga fengating. A kwi'si' iipma undu' napa'napa' karesi wara'guk kuma' tanga muntofiting unggungsa' ipmating. \v 6 Abanga kama ka aming wari tangsana girii tanga bak kuguk ganang a siring yak iyung amama ganang undu' adi aming wari iyap ga' ning tonga tare karesi ka aming girisi wari mimek ningsa' ka tim do ikiting wara'ganangsa' anga marekiting. \v 7 Abanga adi kama ka aming wari bak kukiting ganang undu' aming wari yapma o aming girii ba abara' ning tutugu waraga' ning tonga sirengsa' arengating. Adi kadapmang ka ningwara' u tanga ikiting. \v 8 Ka sidi wa ning sanotik, sidi kadapmang ka fuksi' bema ara ning ka adi u titing wa mo' tinting. Sidining bining ganang wa aming ka ni girii guk mokngang, sidi se'kuyane arantagim dabiksa' ka aming nua'nining kapmik ganangsa' iikning ning ikanting. Ka aming fam wari girii ning saninga wa sidi anisefi tinting. \v 9 Abanga sidi kamaganang yara'ni aming ka ni girii ning kanga babangsi' ning guk mo' aninting. Mokngang sidining babangsi' girii kubanik wa kunimganang ikita' unggungsa' wa giri aninting. \v 10 Abanga sidi aming nua'ni wari a gu indining tim iyak aming ning sansang waraga' aiga sa' mo' tinga sangting. Mokngang sidining tim iyak aming kubaniksa' wa Kasira Aming unggungsa' aninting. \v 11 Ka sidining bining ganang aming ka ni wari tim iyak aming ironga wa adi tim ka arantagimni ning kapmik ganangsa' ira adisining kane tiamota' wa giri. \v 12 Aming ka girii irotik ning tonga ananing wap anasa' bema arota' wa Anutu adi mokngang ning kanga tipmakurati tota'. A aming ka ananing sasukni a fuguni bema afasasu'nanga aming fam ning kapmik ganang irota' wa Anutu adi aming ka wa aming girii beng sini' ning aninga yotangkangam tota' ning yanggu'. \s1 Jisas wari Juda ning sasuk aming girisi u adisining kadapmang didimeng mo' tanga ikiaging waraga' midi kigineng ifang yanggu' \r Mak 12:40; Luk 11:39-42,44,52; 20:47 \p \v 13 Ning tanga Jisas wari Farisi a sasuk aming arantagim u ning ifang yanggu', a aming ka sidi midi beng guksa' mo' fatoing. Sidi midi udi mandaga' a fisa' guk fatoing wara' sidi kadasasu'na titi wara'ningsa'. Sidi Anutuning bining ganang iikga' bibi' naknga aming sige wari Anutuning bining wara'ganang amanga irong tinga undu' kadapmang udaim wa sidasa' fating. Ning tinga adi yoingak tanga Anutuning bining ganang guk mo' ikiting. \p \v 14 (Ka sasuk aming a Farisi arantagim sidi aming midi fisa' tutugusi beng sini' wari iking. Sidi kadasasu'na sa' titi wara'ning. Sidi tamkasa' arantagim wa a adi aming fam yotangkayap ning tangkunang guk mokngang ning tonga iibisa' mo' fating. Mokngang sidi fikifiki uningkim sansam ga' katianafak sa' tinga adi mambongsi' kabi' u samsasu'nanga nafek sini' tanga sigesa' ikiting. Sidi kadapmang kadagang ka ning u kuma' tanga ira megang kabi'guk mo' naknga aming ning dasi'ganang sirengsa' adenga ibang paramu' sini' sigesa' fatuguting. Ka sidi kadapmang ka ning u fating wara'ning mamarengni wa kabasi'mo' bemni'ga'.) \p \v 15 Ka sasuk aming a Farisi arantagim sidi midi fisa' tutugusi beng sini', sidi kadasasu'na sa' titi wara'ning wari iking. Sidi aming karesi fam yapma inagira fabanga sidining kadapmang u yanggera iik waraga' sura kama kamani indeng gwang ganang a kama bubo u yangara kane girii sini' tanga inagira fabuting de. Ka sidi kadapmang kareng sini' u mo' fainggeking, mokngang sidi fabanga kadapmang kadagang ka kudip ganang mugoning sa' ka sidi tanga ikiting ningwara' u yanggekinga adi kadagang girii sini' tanga adisining kadagang wari sidi sirafakiting. \p \v 16 Beng sini' sidi aming kadapmang yangtintingning ning iking. Ka mokngang sidi fe' tanga aming dasi' kadagasi da'ning inagira sidagok dabiksa' fayoingak ingating, sidi kadasasu'na sa' titi wara'ning. Abanga sidi aming u ning fainiting, sidi napa' niga' midi totangka tanga beng sini' siring yak girii ganang do torik ning kuma' tonting. Ka inga' napa' ni titiga' kuma' totangkanting u tatarafik wara'ning kadapmang kabi'guk giri kanga wa girisa' kabinting, ning ubu fainiting. A aming ka siring yak girii wara'ning napa' diding gol fideta' wara'ganang torik ning totangkauta' wa adi napa' tapni tangkunang sini' ning kanga inga' midi ka u tatarafik ning kadapmang guk mokngang, bengsa' tota' ning fainiting. \v 17 Ka sidi midi ka tempel wa napa' tangkunang sini' mo', a tempel ning gol wa napa' tangkunang ning tuguting wa ning torik, sidi masi' papesi a dasi' kadagasi beng sini'. Gol wa tempel ning kapmik ganangsa' ita' wara' tempel wa napa' girii wap guk beng sini' ikita'. \v 18 Abanga sidi ning fainggekiting, aming wari napa' ni tonga midi totangka tanga tempel ning alta wara'ning wap guk touta' wa napa' tangkunang sini' mo'. Inga' midi totangka ka u udaga ning kadapmang kabi'guk giri kanga wa girisa' kabinting, ning fainiting. A adi midi totangka tanga napa' ofa ka alta wara'ning furo'ning ganang kuknganting wara'ning wap touta' wa kigineng sini' wara' wa udaga titining guk mokngang ning tuguting. \v 19 Sidi aming dasi' kadagasi. Ka nasi' wari girii, alta beng uba ma ofa ka alta ganang kukiting uba. Mokngang alta wara'ganangsa' wa ofa u titing wara' alta wa napa' girii. \v 20 Ka na ning toutik, aming ka alta ning wapsa' touta' wa napa'napa' alta ganang ikiting wara'guk dabiksa' kuma' yora tora'. Wara' adi midi totangka ka u nua'bu udaga ning guk mokngang sini'. \v 21 Abanga aming ka napa' niga' midi totangka tanga beng sini' tempel ganang torik ning touta' wa napa' girii sini' tora'. Tempel wa Anutuga' kane tangam ning yak wara' tempel ning wap touta' wa Anutu ananing wap didimeng sini' tutugu ning ningda'ning tora' wara' napa' girii sini'. \v 22 Abanga aming ka ni midi totangka ka ni tanga ning touta', na kunim yongganang kuta torik wa adi kunim yongsa' mo' yora tora'. Mokngang kunim wa Anutu girii wari marekita' wara'ning tare ning ikita' wara' adi kunim kuta yora touta' wa adi tare wara'guk ka aming ka tare wara'ganang marekita' wara'ning wap tora' wara' wa napa' girii sini' ka nua'bu udaga titining guk mokngang. Beng sini' Anutu wa aming wari adining wap sige tutugu waraga' tapni girii ning ikita', ka napa' ka Anutuga' sura tangam ning undu' tapni girii. Ka sidi midi totangka ka aming wari midi tapni wara'ning wap guk tonga titi waraga' fainggeking wa sidi kadagang girii sini' fating. \p \v 23 Ka sasuk aming a Farisi arantagim sidi aming midi fisa' tutugusi beng sini', sidi kadasasu'na sa' titining wari iking. Sidi masi' papesi, napa' kababi' sini' ka nana ganangsa' ifamarandanga nana wara'ning u tagagareunga wa giri sidi Moses ning kadapmang tang yaranga Anutuga' amonga wa kane girii tanga didimengsa' tagagareting. A kadapmang karesi sini' fam ka Moses ning kadapmang tang wara'ganang ikiting ka aming ga' tiam wara'ning wa sidi wara'guk mo' fating. Kadapmang ka kagabi fating u torik wa ning, sidi kadapmang didimeng yaranga aming fam kafakafa tiap a yapbubure a midi a kadapmang beng guksa' tanga iik wang wa napa' girii sini'. Ka napa' kababi' ka u fating wa mo' titining mo', wa girisa' titining. Ka u tanga napa' girii ka kagabi fating undu' tanga ning tinting wa napa' beng guksa' tinting. \v 24 Ka sidi aming arantagim ning kadapmang yangtintingning tim iyak ning iking. Ka ning sanirik, sidi dasi' kadagasi sidi kadapmang ka u fainggeking wa kadapmang ka aming wari nana naunga susu kababi' sini' wa giri tanga igura napa' kubung kadagang ka nana ganang wa kaga guk mo' tanga wara'guk nanasa' urang titing ningda'ning sini' tanga iking. \p \v 25 Ka sasuk aming a Farisi arantagim sidi aming midi mandaga' tutugusi beng sini'. Sidi kadasasu'na sa' titi wara'ning wari iking. Sidi kadapmang kadagang ka napa' usingsa' tagagare ning u tanga iking. Abanga sidi aming nua'nining mambong kareng kamamarenga anigagare tanga sidata' irombemna ning u fating wa sidi kadapmang ka aming wari gafa fugu usingsa' yotik karendanga bane wa nana kugo' a napa' timini kubung kadagang wari ko fideinga nana wara'ning using ganang urang yora kura nating ningda'ning kadagang sini' tanga iking. \v 26 Ka Farisi arantagim sidi dasi' kadagasi beng sini', sidi gafa u yotironga wa tim ka gafa wara'ning bane u yotikanting wa kareng dabiksa' irota'. \p \v 27 Ka sasuk aming a Farisi arantagim sidi aming midi mandaga' tutugusi beng sini', sidi kadasasu'na sa' titi wara'ning wari iking. Sidining iiksi' wa kadapmang ka aming wari aming kungkumosi unafarafiapma aming fam wari aming kusik u kanga napa' kubung mang waraga' ma sukni' ning tonga kusik using wa kafakafa sini' urang tanga ifabambanenga ibiting ningda'ning beng sini' tanga iking. \v 28 Sidi kadapmang ka napa' usingsa' tabambanenga iik ning unggungsa' yaranga tanga ikinga aming wari aming didimesi ning fasabing. Ka sidining kabaksi'ganang wa kadapmang kadagang ka aming midi fisa' iyang a sasuk ka kadapmang kadagang titi wara'ning wari to'na sini' tanga defata' ning yanggu'. \s1 Jisas wari Juda ning sasuk aming girisi wari inga' adisining kadagang waraga' kagaya bimbem waraga' sireng yangtuagu' \r Luk 11:47-51 \p \v 29 Ning tanga Jisas wari midi kigineng ning nua'bu ifang yanggu', ka sasuk aming Farisi arantagim sidi aming midi fisa' tutugusi beng sini', kadasasu'na sa' tini'ga'. Sidi profet arantagim a aming girisi ka tim kadapmang didimeng tanga ikiaging adisining kusik u kamaranga kafakafa ifagidabanga fiareting. \v 30 Ning tanga ning fatuguting, a papase' adi proget karesi wa naga' dipmikumoging. Indiganang wa mo' dipmikumaronga tugum ning fatuguting. \v 31 Ka na ning torik, sidi midi ka papane ning toing wa sidi papase ka tim profet u dipmikumoging wara'siguk kabaksi' kubaniksa' iikning ningda'ning beng sini' tanga iking. \v 32 Ka sidi kane ka tim papase wari aming dipmikumak ning u kuma' tipmarara tanga fabing wara' ning torik, girisa' u yaranga tanga tipmi tini'. \v 33 A sidi gimik kagaya kadagasi wari aming dipming nonga bak urang titing ningda'ning ting sabarik. Sidi Anutu wari kudip kadagang ganangsa' manggara dipmisasu'na wara'ning, sidi kagaya girii u tatarafik wara'ning kadapmang guk mokngang sini'. \v 34 Ka na sirengsa' ning sanotik, na profet fam a sasuk aming a yanggek aming u sidining bining ganang ko yangkarotik. Ka wa sidi iibi mo' tini'ga' mokngang, sidi fam ka dipmikumak tanga fam ka firi ugari ganang manggara tapyapma dipmikumak ning tanga fam wa manggara fonga siring yak iyung bane ganang fefiap tanga yarani'ga'. A fam ka yangkagare sa' tanga fiareinga gi' guk mo' marekni'ga'. Sidi kadapmang ka ning u kuma'sa' iramakni'ga'. \v 35 Ka beng sini' tim sidining papase wari aming arantagim karesi kabi'mo' u dipminga abiging. Tim munumung sini' wa Abel u uking. Ningsa' tanga ababanga inga' Sekaraia ka Berekaia ning mindingni adi Anutuning kane tanga tempel iyung bane wara'ning iyung kabasi' nua'ni ka Anutuning iyung bane a Anutuga' ofa tangsangam wara'ning alta ning tanga bining wara'ganang unggung sini' ukumoging. Wara' mamareng girii ka tim papase wari dipminga abiging wara'ning guk ka sidi u uking wara'guk wara'ning mamareng wa sidasa' bemni'ga'. \v 36 Beng sini' torik aming arantagim karesi ka u dipminga abiging wara'ning mamareng girii wa aming arantagim ka kami i iking sidisa' bemnni'ga' ning yanggu'. \s1 Jisas wari inga' Jerusalem wari kadaga waraga' bibiri' naknga tokadofi tugu' \r Luk 13:34-35 \p \v 37 Ka Jisas wari inga' Jerusalem yong girii wari kadaga waraga' sura nakedanga kaba mamareng naknga ning togu', o bibiri' sini' yong girii Jerusalem fikifiki gu Anutuning profet u dipmikumara ning tanga aming ka Anutu wari midi sangnatam ga' yangkareta' wa gu uningkim kwak wari dipmitang. Na kagare' meng wari nano u inagira fabanga firisi' kapmik dasinga munkupniap urang titing ningda'ning kafakafa sini' tasabotik ning tonga fatirik. Ka mokngang sidi kafakafa tasap ga' ninibi sa' mo' ting. \v 38 Wara' inga' wa yong girii Jerusalem gu wadigi' kadasasu'nanga kama sigesa' ubu ire'ga'. \v 39 Beng sini' sanirik sidi kami naganing nondakna ari' sini' nabing. Sidi narosi ningsa' tanga ira anganga inga' sini' ganangsa' napma ning nakedanga toni', o girii wari kafakafa tangama anigareinga adining tangkunang wara'guk beng sini' abara' ning toni' wara'ganang ga'sa' ikanting ning togu'. \c 24 \s1 Jisas wari inga' siring yak girii tempel wari kadaga titi waraga' togu' \r Mak 13:1-2; Luk 21:5-6 \p \v 1 Ka Jisas wari midi u ina ning tanga ibinga ning tanga siring yak girii tempel u kabinga kadofinga aramugogu'. Ka Jisas ananing arantagim wari siring yak girii wara'ning fuguni wa uningkim girisi tangkunasi karesi karesi warisa' tanga maging u kanga ning aniging, ai girii, yak girii ukaya' tangkunang karengsa' kayam. \v 2 Ka Jisas wari ning yanggu', beng guk sidi napa' tangkunang kareng sini' ning ba kanga toing. Ka beng guk sini' ning sanotik, uningkim tangkunasi karesi u yabing wa inga' aming wari kuma'sa' itataranga ipmasasu'neinga kamaganangsa' mangfasasu'nani'ga', uningkim kareng ka ni ka u garanga adeinga kaing ning guk mo' garanga adewa'ga' mokngang sini' ning yanggu'. \s1 Mamareng kuni' kuni' wari kagadofi wara'ning midi \r Mak 13:3-13; Luk 21:7-19 \p \v 3 Ning tanga anga Jisas adi kama bubo kabasi' Oliv u aranga merafagu'. Ka arantagimni wari anapmo'sa' mareiagu' u kanga o indi napa' fam ga' wa anapmo'sa' kuma' mareta' ning ganang anigantam ning tonga anga Jisas u ning anigaging, girii gam gu kamaganang i kabinga mautang ka inga' gu tubobu abe' wa kama yari wadigi' biwa' ning tongang. Ka wa kama wa nasi'ganang kadofo'ga', abanga nasi' kudi a tigigira wari tim kadofiinga kanga o kuma' dudurera' ning wa wara'ganang nakedanga tonam ning aniging. \v 4 Ka Jisas wari ning yanggu', i nakni' aming fam wari mandaga' siramakinga kama ka naga abubu wara'ning waraga' nafek ma tini' wara' sidi kafakafa suktangkanga ikanting. \v 5 Inga' aming kabi'mo' wari tim abanga mandaga' siramara naganing wap sige tonga ning tonga yarani'ga', na girii Kasira Aming urang wari tubobu kuma' abarik yang. Ning tuguinga aming wari u naknga bengsa' ba ning tonga iyawaksa' tini'ga'. \v 6 Beng sini' sidi aming wari ami' ka sidining du'ganang unggung tanga yarani' a kama kamani indeng u tanga yarani' wara'ning midi ne u naknga base tanga kabaksi' mamareng mo' nakni'. Mokngang, ami' a napa'napa' u tanga yarani' udi giri kadofo', ka wa kama wari bibi'ning ari' mo'. \v 7 Ka mamareng fam ka kamaganang yara'ni aming kabi'mo' wari marara aming arantagim girii nua'ni guk ami' a kama dibing nua'ni wari kama nua'ni guk ami' titi, abanga tugumung girii wari kadofinga yara a kining girii wari kagadofi ning tanga yaro'ga'. \v 8 Ka sidi mamareng ka u kadofinga yaro' u kanga wa ai, kama urang kuma' biwanga tara' ibanda' ning mo' sukni'. Mokngang, mamareng ka wa tim munumung kagadofi wara'ning ka taming wari saba ibeunga kagaya munumung sini' urang nakiting ningda'ning wari kadofo'ga'. \p \v 9 Ka wara'ning mandang ganang wa mamareng kabi'mo' fam ka ko kadofo' wa ning, aming wari sidita' bibi' naksama sinagira fonga aming fam ga' iminga adibu manggaksapma fonga kadagang siramira sidifikumak titi ning tini'ga'. Ning tanga aming kabi' kabi'mo' wari sidi naganing arantagim ikni' u sapma sidita' bibi'sini' naksamni'ga'. \v 10 Beng sini' kama ka wara'ganang wa aming kabi'mo' wari naga nibinga ning tanga nagata' naktangka guk mo' ubu tini'ga'. Ning tanga adi naktangka aming kuyase fam waraga' bibi' naknga yapguruda tanga adisining wapsi' wa digarapsi' ganang ituaimni'ga'. \v 11 Ning tinga aming ka midi togadofi profet mandaga' wari kadofinga ami taming u midi mandaga' fam ina yareinga adi u naknga bengsa' ba ning tonga waraga'sa' ubu nakni'ga'. \v 12 Ka kadapmang kadagang ka ningwara' wari kabi'mo' kadofinga yareinga aming ka nagata' naktangka tini' wari nagata' sasuk mimeng mo' ubu tini'ga'. \v 13 Beng sini' aming kabi'mo' adi kadapmang didimeng mo' ka ning u tini'ga'. Ka aming fam ka nagata' naktangka tanga kadapmang didimeng ganang tangkunang ningsa' ko ira ani' wa na yotangkayap tanga manggara kukyabinga kareng gi' giri ikni'. \v 14 Ka kama kadagang ka u kadofo' wa ari' mo'. Mokngang, aming arantagim nua'ni ka kamaganang indeng indeng ira yaring wara'siga' Anutuning bining ning midi kareng i bema ituaima yarasasu'neinga adi midi u dabiksa' naksasu'neinga wa giri kama yari bibi' wara'ning kama ari' wari kadofo' ning yanggu'. \s1 Jisas wari inga' napa' mumungguk kadagang sini' wari kagadofi waraga' togu' \r Mak 13:14-23; Luk 21:20-24 \p \v 15 Ka Jisas wari midi ka u ina ning tanga ning nua'bu yanggu', kama kadagang ka u kadofo' wara'ganang wa napa' mumungguk kadagang sini' ka tim profet Daniel wari togu' wari kama ka Anutuning kama tapni sini' ning aniting wara'ganang kadofinga ikinga kani'ga'. (Kama tapni ka wa aming ka midi i yotik naga a Juda aming fam sidi midi i indangira wa kuma'sa' sura nakedating waraga' togu'.) \v 16 Ka napa' kadagang ka wari kadofiinga wa aming ka kama tubo Judia tara' ira yaring sidi bima tanga kama karang do marani'. \v 17 Ka napa' ka wari kadofo' ganang wa aming ka fugang marero' wari u kanga marara napa' ni bemnotik ning tonga yak iyung bane mo' amo', mokngang adi parap marara bimasa' tanga mawa'. \v 18 A aming ka fening ganang kane fato' adi mamareng ka wari kadofiinga wa a saket anga bemnotik ning tonga yongganangga' tubobu mo' unara abo', mokngang adi bimasa' tanga mawa'. \v 19 Beng sini' kama ka wa kadagang sini' wari kadofo'ga'. Taming kabaksi' guk a taming ka saba munumung ibenga deiakni' wa bibiri' sini' adi mamareng waraga' tanga bima tanga mugoga' wa kane girii sini' tini'ga'. \v 20 Ka mamareng girii ka wa sibim ning kama a mengkura ning kama girii sabat wara'ganang ma kadofisamo'. Ning tinga sidi nasi' wari mukantam ning tonga ma tanga tini' wara' sidi Anutuga' ibang tuguinga mamareng ka wa kama sige ganang kadofisaminga sidi sia da'ning tanga mani'. \v 21 Beng sini' mamareng girii ka u kadofo' wa timinggi' Anutu wari kama i munumung sini' tugu' ganang ira ababanga kami yara'ganang wa mamareng girii ka ningwara' guk mo' kadofita' mokngang sini'. Abanga mamareng ka wari kuma' kadofinga biinga inga' ganang undu' ningwara' guk mo' kadofo'ga'. Mokngang mamareng ka wa kama ka wara'ganangsa' kadofo'ga'. \v 22 Ka mamareng girii ka wari kagadofi wa urap bibi' ning guk mokngang. Ka Anutu adi aming wari mamareng girii ka u kama paramu' bema ira au wara'ning tangkunang guk mokngang waraga' tanga adi pumpurum udaga waraga' kuma' sura kabigu'. Beng sini' Anutu adi aming arantagim ka anata' kuma' ifakasirinagu' waraga' tanga u yotangkayapma udaga tinga mamareng wa pumpurum da'ning kadofinga biwa' wang. \p \v 23 Ka mamareng wara'ning bining ganang ka aming fam wari ning saninga ai, Kasira Aming girii urang udi kuma' abara' yang, wa ma beng ka inga' do abara' wang ning tonga yarani' wa sidi bengsa' ba ning tonga mo' nakni'. \v 24 Beng sini' kama ka wara'ganang wa Kasira Aming mandaga' a profet mandaga' kabi'mo' wari kadofinga kane tangkunasi kuni' kuni' ka beng sini' da'ning tanga yarani'ga'. Ning tinga aming kabi'mo' wari u kanga iyawak sa' tini'ga'. Ka adisining kane tangkunang u kanga iwak titi ning wa aming arantagim sige warisa' mo' tini', mokngang aming ka bengsa' ba ning tonga kabi'sini' kuma' iyawak ga'sa' tini'ga'. \v 25 Ka na napa' wari ko mo' kadofiinga ganang tim ning sangnatamirik ka sidi waraga' suktangkanga ikianting. \p \v 26-27 Ka Amingning Tim Iyak naga tubobu abubu wara'ning wa na kapmo'sa' abubu ning guk mokngang. Wara' aming nua'ni wari ning saninga ai, aming girii urang udi tubo do kuma' kadofinga tanga abara' wa ma kuma' kadofigu' ingging yang ning tuguinga wa sidi mo'sini' nakni', mokngang. Naga afufu wara'ning wa kadapmang nua'ni ka tifik girii da'ning urapsa' kadofiinga aming aming dabiksa' ka kamaganang ikiting adi u kanga urapsa' kuma' nakedani'ga'. \v 28 Ka sidi kuma'sa' naking, sidi yang mangambeng wari bak titing u yapma wa ning nakedanga tuguting, o napa' kubung ni unda' deita'. Ka Amingning Tim Iyak naga abubuning undu' ningsa'. Napa' kigineng girii ka tifik da'ning guk kadofok u kanga wa sidi nakeda sa' tanga ning toni', o Amingning Tim Iyak urang udi kuma' abara' wang ning toni' ning yanggu'. \s1 Jisas wari inga' ana kunim kuta kabinga aming girii ning kigineng girii guk afufu waraga' togu' \r Mak 13:24-27; Luk 21:25-28 \p \v 29 Ning tanga Jisas wari arantagimni u nua'bu yanggu', mamareng a kagaya girii ka u torik wari kadofinga biinga mayam de wari kangkamara tinga mayap undu' dada guk mo' to'. Ning tinga bam undu' mangfu tinga napa' tangkunasi fam ka kunimganang ikiting undu' kama gipmamsi' iik titing u ibinga kadapsa' mera mera yangakni'ga'. \v 30 Ka napa' napa' u tonga yararik wari kadofinga bisasu'neinga wara'ning ari'sini' wa aming wari kudi nua'ni ka kunimganang kuta kadofo' u kanga ning toni', o beng sini' Amingning Tim Iyak urang udi kuma' kadofonga tara' wang. Ning tonga aming kamaganangni dabiksa' wari mutu girii tanga adisining kadagang waraga' mamareng naknga mak kara yarani'ga'. Ning tanga napni' wa Amingning Tim Iyak naga kigineng girii guk ka wap girii guk mungkong bining ganang kuta arafok. \v 31 Ning tanga be girii wari tuguinga na naganing kunim aming arantagim u yangkareinga adi kama yara'ning kama kama dabiksa' u yangara aming karesi ka nagata' kuma' ifakasirinaguk u inagira fabanga nagata' namni'ga'. \p \v 32 Ka kama ari' wari kagadofi wara'ning kamaga wa sidi firi fam undu' kuma' yapkedating ningda'ning kadofonga to'ga'. Sidi firi wari sasa' afanga bidi' inga'ni kadofiinga wa sidi yapkeda sa' tanga o mayam ba dawata' ning tuguting. \v 33 Ka naga midi u tonga yararik wari kadofinga arayaro' u kanga wa sidi nakeda tanga ningsa' kigedanga toni'. \v 34 Ka ning sanotik, napa' ka u torik wa aming ka kami yara'ganang i iking adi fam ka ko mo' kumakni' ganang napa' wari kadofo' udi kuma'sa' kani'ga'. \v 35 Ka beng sini' torik, napa' tangkunang sini' ka kunim a kama wa kuma'sa' bisasu'no'. A naganing midi wa bibi' titining guk mokngang sini', wa fikifiki ko ningsa' ira awa'ga'. \s1 Kama ka Jisas wari abubu ning wa aming nua'ni wari nakeda ning guk mokngang \r Mak 13:32-37; Luk 17:26-30,34-36 \p \v 36 Ka kama ka Amingning Tim Iyak naga tubobu afufu wara'ning wa aming ka ni wara'guk mo' nakedara' mokngang sini'. Kunim aming arantagim a Anutu ananing mindingni naga undu' wara'ning wara'guk mo' nakedarik, wa sibeng Anutu anapmo' kubaniksa' kama ka Amingning Tim Iyak naga tubobu afufu wara'ning u naknga ita'. \v 37 Ka kama ka naga afok wara'ganang wa aming kamaganangni adi suknafek sa' tanga kadapmang ka tim Noa wari yagu' u tanga ganang urang tiging ningsa' tini'ga'. \v 38 Tim Noa wari yagu' ganang wa ama gibung girii wari ko mo' kadofiinga aming arantagim adi ama gibung wari kadofiam wara'ning waraga' kabi'sini' guk mo' sura naknga kadapmang ka nana a napa' karesi tanga nanga iik a taming kafauwe titi ning tanga kugurang gi'sa' ikiaging. Tanga ira anganga Noa wari sip iyung bane ganang ibinga amoinga adi nakeda guk mo' tanga ningsa' ko yaging. \v 39 Ka inga' ama gibung girii wari kadofinga manggakyabinga wara'ganangsa' naknga iguk sa' areging. Ka Amingning Tim Iyak naga tubobu afok ganang undu' aming kamaganangni dabik adi kadapmang ka u tiging ningsa' tini'ga'. \v 40 Ka kama ka naga afok wara'ganang wa ning tok, aming fama' ka feng ganang fatademu' wa kubanik ka naga kuma' tipkasiranaguk unggungsa' bemnanga nua'ni wa unggung kabok. \v 41 A taming fama' ka yongganang mera wit ka palawa titi waraga' mera fauninimbedemu' undu' na kubaniksa' bemnanga nua'ni wa unggung kagabi ning tanga yarok. \v 42 Beng sini' sidi sidining girisi' naga abubu wara'ning kama didimeng wara'guk mo' nakeding wara' sidi midi ka waraga' sura nakeda tanga sidining iiksi' u tugunung tanga ikanting. \v 43 Sidi kadapmang ka aming yak tuang wari midi ne ka kubu aming wari adining yongganang kagadofi wara'ning u kuma' naknga ka'sa' marerota' wa kubu aming wari kadofota' ganang wa adi marara iming u isefingamota' ning urang titing waraga' sukanting. \v 44 Ka sidindu' ningsa', kama ka sidi Amingning Tim Iyak naga abubuning guk mokngang ning kanga sidi sansaramik ikni' ganang ma kadofok wara' sidi tugunung tanga kaa'sa' iikning ningda'ning ikanting. \s1 Jisas wari naktangka aming wari kane aming kareng ningda'ning tanga iik waraga' togu' \r Luk 12:42-46 \p \v 45 Ka na sidi naganing kane aming arantagim wara'ning kadapmang didimeng yaranga tanga iik waraga' wa ning sanotik, kane aming nua'ni ka aming girii wari adining kane aming arantagim u yaptatoranga tanga iik waraga' kamota'. Kamiinga yaptatoranga tanga ira kane aming wari nana ga' nafek tinga u yapma undu' adi nana wa urapsa' imota'. \v 46 Ka aming girini adi kama yong nua'ni mauta'. Ka adi tubobu abota' ganang wa aming ka kane aming arantagim yaptatora ga' u kamota' wari kane didimengsa' ning u tanga irota' u kanga wa aming girii adi aming ka waraga' kaba karengsa' nakngamota'. Ning tinga kane aming adindu' kaba karengsa' nakngamota'. \v 47 Beng sini' aming girini wari adining kadapmang kareng u kanga ning anota', kami naganing napa' napa' dabiksa' wa gusa' ubu yaptatorotang ning anota'. \v 48 A kane aming kadagang adi ning guk mo' tota'. Mokngang adi a girina kuma' manga' adi tubobu urapmo' unda' abota' ning tonga suknakube sa' tanga ira kane aming u kafakafa mo' yaptatorota'. \v 49 Adi didipmi tanga kadagang iramira ibinga anga aming arantagim ka sansaramik tanga ama kagaya nasi' u topnanga papenga fatiangakasi wara'siguk tanga ikanting. \v 50 Adi kama ka girini wari tubobu abubu wara'ning wa paramu'sini' ko ba fidera' ning tonga waraga' kabi'guk mo' sura adi napa' sansaramik u fatiangarota' wara'ganang didimeng wa girini wari kadofota'. \v 51 Kadofinga ning tanga adining kadapmang kadagang u kanga bema kama kadagang sini' ka aming kadagasi ka girisi' ning kanega' guk mo' sukiting wari ikiting wara'ganang u kuragamainga adi kagaya girii sini' bema iyaga ningsa' tonga famindauta' ning titining ningda'ning kadofo'ga' ning yanggu'. \c 25 \s1 Jisas wari Anutuning bining ning midi tipfara ka taming sababa ten wari titining ningda'ning waraga' togu' \p \v 1 Ka Jisas wari ana tubobu afufu waraga' midi nua'ni ka arantagimni u ning yanggu', Anutuning bining ning kane wara'ning kama ari' wara'ganang wa aming wari kadapmang ka ningda'ning tini'ga'. Wa ning, aming nua'ni wari taming kafauwe kaga' sini' tota' ka amine wari aming kafauwe tota' waraga' nana tangsana tanga kapmeikanting. Kapmera ning tanga taming sababa ten ning u yangkareinga aming u nagironga anting. Ka sababa adi kamangsi' lam u manggara ning tanga anga aming wari kafauwe u tanga biinga nagira abu waraga' kapmekanting. \v 2-4 Ka taming ten ning wara'sining fam ka faiv ning adi sasuksi' kareng guk wara' adi kuma' nakedanga lamsi' wa karasin udi tagaktona sini' tinting, a faiv ning adi nakeda guk mo' tanga lamsi' wara'sining karasin wa king guk ningsa' manggaknanga manting. Anga ning tanga aming kafauwe titining u kapmefakanting. \v 5 Ka aming ka udi urap guk mo' abota' wara' taming adi sangkapmefafa' dasi' dama tanga dama mera fatinting. \p \v 6 Ka tiim bining sini' ganang aming fam wari ku ning kating kating abanting, ai aming ka taming kafauwe urang tanga' udi kuma' abara'. Sidi mamarak tanga abanga kabaksi' karengsa' nakngama kafakafa sini' tangama nagira ani'. \v 7 Ning tuguinga naknga taming adi marara kamangsi' diok dakungkumara tinting u kafakafa aratinting. \v 8 Ka taming faiv ka susuksi' guk mokngang wari adisining kamang udi kafakafa guk mo' danting u yapma taming amise faiv ning ka sasuksi' guk u ning yanting, ai aminese' indi kamang idi ama guk mokngang wara' sidi yotangkanip tanga sidining ama u kabi' tagaknimni'. \v 9 Ka taming ka sasuksi' guk adibu ning yangting, o mokngang indi karasin wa mimeng mo' manggaram indi lam ganang didimengsa' kuma' tagara manggaram wara' mokngang, mo' samtam. Sidi stoa ganang anga sidata' didimeng yapma tonanga tagaknani' ning yangting. \v 10 Ning tinga taming faiv ning ka karasinsi' guk mokngang wari karasin tononga kuma' marara mugoinga aming ka taming kafauwe tota' adi wara'ganang kadofota'. Ning tinga taming faiv ning ka amasi' guk unggung kapmeiakanting warisa' aming u nagira anga tangsana wara'ning yak ganang u amanga yak wara'ning faba u wadigi' isefitangkanting. \v 11 Ning tinga taming faiv ning ka amasi' guk mokngang adibu mandang inga'ga' anga kadofinga yak wara'ning faba u ura ku ning fakatinting, ai girii gu faba i abanga kadaknime'. \v 12 Ka aming girii ka taming kafauwe tota' wari iyung bane do adenga ning tafang inota', sidi nisi' na sidigok mo' sabitik. Ning tonga mo' kadakyamota'. Ka aming ka Anutuning bining kapmera tanga ikanting undu' kamaga fama' ka u torik ningda'ning tini'ga' ning yanggu'. \v 13 Midi u ina ning tanga arantagimni u ning yanggu', ka sidindu' ningsa' sidi kama ka naga abubu wara'ning wara'guk mo' naking wara' tugunung ningda'ning tanga sasuk tangkunang ka naga tubobu abubuning wa ningsa' tanga ira anting. \s1 Jisas wari midi tipfara ka aming girii wari kane amingni famineng waraga' uningkim mambong girisi girisi u ima mugoning ningda'ning titi waraga' togu' \r Luk 19:11-27 \p \v 14 Ka kama ka Anutuning bining wari sireng kadofisirendonga to' ganang wa kadapmang ka aming girii wari kane aming ga' kane iminga tinting ningda'ning wari kadofo'ga'. Wa ning, aming girii nua'ni wari kama kamani maunga kane aming fam wari adining kane u tanga iik waraga' adining uningkim mambong u kane aming famineng ga' udanga ima yarota'. \v 15 Ka aming girii adi kane aming kubanik kubanik wara'sining sasuk kareng a tangkunangsi' u yapma ning tanga uningkim mambong u wara'ganang udanga imota'. Nua'niga' wa faiv tausen kina ning amota' a nua'niga' wa tu tausen kina a nua'niga' wa wan tausen kina ning ima yarota'. Ning tanga ibinga mauta'. \v 16 Ka kane aming ka faiv tausen kina bemota' adi sasukni kareng guk wara' adi urapsa' anga faiv tausen kina u bemota' wari bisnis kane tanga faiv tausen kina nua'ni using nua'bu tipkadofota'. \v 17 Ka kane aming ka tu tausen kina bemota' adindu' ningsa' tota', adi anga tu tausen kina wari bisnis kane tanga tu tausen kina inga'ni using nua'bu tipkadofota'. \v 18 A kane aming ka wan tausen kina bemota' wa mokngang. Adi uningkim mambong u bema anga kane ni guk mo' tota'. Adi aming girini ning uningkim girii tausen kina u bema tonga kamaganang unanga sebinga sige ningsa' fideuta'. \p \v 19 Ning tanga kama paramu' sini' ira anganga aming girii moni tuang wari tubobu abota'. Abanga ning tanga kane amingni wara'sining kanesi' u yapdidimonga katianinga adiganang anting. \v 20 Anga kadofinga kane aming ka faiv tausen kina bemota' wari aming girii u ning anota', girii tim gu faiv tausen kina urang namgung wa na kane tanga faiv tausen kina nua'ni nua'bu kuma' tipkadofigamguk yang. Ning tonga aming girii waraga' amota'. \v 21 Ka aming girii adi u kanga kaba karengsa' naknga ning anota', o gu kane aming kareng sini'. Na tim kane kabasi' gamguk ka gu didimengsa' kuma' tarang wara' na kami napa' girii katatora waraga' ubu gipmarik. Wara' gu nagok i abanga mesisiringa tanga marekdam ning anota'. \v 22 Ning tanga kane aming ka tu tausen kina amota' adibu anga aming girii u ning anota', girii tim gu nagata' tu tausen kina urang nama mugogung wa na uningkim mambong ka wari kane tanga tu tausen kina inga'ni nua'bu tipkadofigamirik i kaya'. Ning tonga bema tonga aming girii wara'ning kafong ganang amota'. \v 23 Ka aming girii wari ning anota', o gu kane aming kareng sini'. Tim guta' kane kabasi' gamguk ka gu didimengsa' kuma' tarang wara' na kami napa' girii katatora waraga' ubu bema gipmarik wara' gu nagok i abanga mesisiringa kubap tanga marekdam ning inota'. \v 24 Ka mandang ari' sini' wa aming ka uningkim mambong ka wan tausen kina ning amota' wari anga aming girii ganang u kadofinga aming girii u ning anota', girii na gu kuma'sa' gabitik gu aming kagaya. Nana a napa' karesi fam ka gu tanga nanga ikitang wa gu ganing tangkunang ganangsa' mo' tanga ikitang. Mokngang gu aming nua'ni wari tanga ifikadofigaminga manggakna sa' titang. \v 25 Gu kadapmang ka ning u titang waraga' tanga na mutu tanga gu uningkim mambong wan tausen kina ka kane titiga' ning tonga namgung wa na sige ma biwa' ning tonga bema tonga kamaganang unafarafinga sebinga gi' giri fidegamita'. Ka i kaya' na guning mambong ya kami gata' didimeng tubobu gamirik yang ning tonga amota'. \v 26 Ka aming girii wari u kanga aming ka u ning anota', a gu kane aming kadagang didirimang beng sini'. Gu aming nua'ni ning tangkunang ganangsa' tanga ikitik ning ba nabitang. \v 27 A, gu naganing uningkim mambong idi sige ba sebinga fideta'. Gu tim bengk ganang kamonga tugung wa uningkim wari girii giragainga kami naga i kadofarik ning ganang wa beng guk bimbem ning, ka naga' tanga gu sige guk tonga sebinga fideta'. \v 28 Ning kafang aning aninga ning tanga kane aming fam u ning inota', sidi uningkim mambong wan tausen kina adining kafong ganang do anga iromkadara bema tabanga aming ka ten tausen kina guk waraga' amini'. \v 29 Beng sini' aming ka naga napa' kareng kuma' amiinga kafakafa tota' wa na fam nua'bu amiinga adi naganing napa' wara'ning kangasi sini' irota'. A aming ka naga napa' karesi kuma' amiinga kafakafa guk mo' tinga kabisira tota' wa na napa' kabi'sini' ka u tubobu irombemnainga adi tatafak sini' ubu ira auta'. \v 30 Ning tanga adining kane aming karesi u ning inota', sidi kane aming kadagang ka napa' ni guk mo' tipkadofira' ya bimbem tini'. Bema fugang do kurakamainga adi kama gaa' kangkam ganang u ira kagaya ningsa' mindinga ira awa', ning inota' ningda'ning to'ga' ning yanggu'. \s1 Anutuning mindingni wari inga' aming tagagareyabo' wara'ning midi \p \v 31 Ka Jisas wari arantagimni u ning yanggu', inga' Amingning Tim Iyak naga aming girii ira tangkunang girii guk irok ganang naganing ensel arantagim guk tubobu afanga aming girii king ning tare ganang marekinga \v 32 aming kamaganangni dabiksa' wari nagaganang bak abanga kukni'ga'. Ning tinga nagasa' yapma tagagareyapma arantagim fama' ning kidayabok, aming ka maga sipsip yaptatoreting wari sipsipsa' ka tubo a meme'sa' ka tubo ning urang tagagarenga tarayabiting ningda'ning tanga \v 33 sipsipsa' wa kafana kareng tara' tarayabok a meme'sa' wa kafana kesini tara' tarayabok. \v 34 Ning tanga king nagasa' sipsip arantagim ka kafana kareng ganang tara' wa ning inok, sidi naganing sibeng ning arantagim wara' gi' iking. Timinggi' timinggi' sini' kama kunim wari ko mo' kadofigu' ganang sidi naganing bining kareng ganang iik waraga' kuma' sura tugunungnanga kabisamguk wara'ganang abanga ira kareng gi' ningsa' ikni'. \v 35 Tim naga nana ga' sekna niinga wa sidi nana namging. A ama ga' mana pamparangeinga sidisa' namging. Abanga na aming yong kamanini ka na sidining yongganang u kadofiinga wa sidi ninagik tanga tonga sidining yak ganang nipminga kafakafa tanap ning tiging. \v 36 Abanga naga nip ga' nafek tinga wa nip undu' sidisa' naminga tamguk. A naga bagana tinga undu' sidisa' naptatoreging. A naga kalabus kane tanga yainga undu' sidisa' abanga fanabiaging ning inokga' girii naga. \v 37 Ka aming didimesi arantagim ka kafana kareng ganang tara' adeni' wari naning midi ka u naknga ning toni', ai girii napa' ka nana yotangkagap a ama kaa' tagakam \v 38 a kama kamanini ning abuinga ginagira tonga gigipmi a bi'sa' marekinga bibiri' gapma nip tabanga tamgam \v 39 a bagana tinga yotangkagap titi a kalabus tinga angagap titi ning wa dari tagamgum waraga' torang indi napa' ka u tonga yararang wara'guk mo' nakedem. \v 40 Ka girii nagabu ning inok, beng guk sini' sidi nakeda guk mo' ting. Ka na ning sanotik, sidi tim aming sige ni ka napa'ga' nafek tinga kafakafa ka u tonga yararik ningwara' u tiamging wa sidi nagata' beng sini' tanamging. \p \v 41 Ning ina ning tanga aming arantagim ka kafana kesini ganang tara' tarayabok wa ning inok, a arantagim ka sidi wa kadasasu'na titi wara'ningsa' wari adeing. Sidi ninibi tanga kudip kadagang ganang mani'. Kudip kadagang ka wa Anutu wari aming kadagang Setan wara'guk ka adining ensel kadagasi arantagim guk wari kudip ka wara'ganang mugo waraga' kuma' tugunungnanga kabigu' wara'ning. \v 42 Aming ka sidi tim na sekna nakinga wa sidi nana guk mo' namging. A naga ama ga' mana pamparangeinga wa sidi ama kaa' kabi'guk mo' tagaknamging. \v 43 A naga aming yong kamanini ning abuinga wa sidi kabi'guk mo' nanagira tonga nipmiging. Abanga naganing nip a kwi' wari damiriknam tinga undu' sidi nip a kwi' ni guk mo' namging. A na bagana tuguk undu' sidi yotangkanap guk mo' tiging. Abanga na kalabus ganang yaguk wa sidi anganap tanga yotangkanap guk mo' tiging. \v 44 Naga midi ka ning ininga aming arantagim ka wari ning nangni'ga', ai girii indi gu seka ninak a ama ga' maga pamparanga a gu aming yong kamanini ning abubu a kwi'ga' nafek titi a bagana agik a kalabus kane ganang iik ning tinga yotangkagap guk mo titi ning guk wa indeng tugum waraga' torang. Gu napa' mamareng ka u tonga yararang ningwara'guk tonga tugung ganang wa indi kuma'sa' yotangkagamianam. \v 45 Ka girii naga ning inokga', beng guk sini' sanirik tim aming tatafak sige fam ka naganing arantagim wari napa'ga' nafek ka u tonga yararik ning u tiging ka sidi kuma' yapma yotangkayap kabi'guk mo' tiging wa sidi nagata' bibi naknamging. \v 46 Ning ina ning tanga kama naro' sini' yangkagareinga adi kama ka wara'ganang anga ira fikifiki kagaya ningsa' bema ira ani'ga'. Ning tinga arantagim ka aming didimesi adi yong kareng ganang anga kafakafa gi' ningsa' ira ani'ga' ning yanggu'. \c 26 \s1 Juda ning sasuk aming girisi wari Jisas ugumak ga' midi totangkaging \r Mak 14:1-2; Luk 22:1-2; Jon 11:45-53 \p \v 1 Ka Jisas wari midi ka u ina ning tanga biinga ananing arantagimni u ning yanggu, \v 2 sidi kuma'sa' naking kama fama'sa' ibinga wa sande girii ka Pasova wari kadofota'. Ka kama ka wara'ganang wa aming wari Amingning Tim Iyak naga bemnapma tonga aming fam ning kafasi'ganang iminga adibu firi ganang ugarinapni'ga' ning yanggu'. \p \v 3 Ka Juda ning pris girisi a sasuk aming wara'siguk wari pris arantagim ning girisi' wapni Kaiafas wara'ning yak ganang anga bak tiging. \v 4 Adi bak u tanga kadapmang ka Jisas u mandaga' taramira bema tonga ugumak titi wara'ning waraga' tonga naking. \v 5 Ning tanga ning toging, indi napa' u tonga wa sande girii ganang mo' tantam. Indi sande girii ganang tantam wa aming kabi'mo' wari fam ka indi yotangkanim a fam ka indita' bibi' naknim ning tanga anasa' midi ganggarang tonga arok tinga Rom ning gavman wari adisigok ami'ga' ba tonga tem ning tonga indita' bibi' ma naknimo' ning toging. \s1 Taming nua'ni wari Jisas ga' kafakafa tangama ananing wel kareng u bema Jisas ning ki ganang tagakngamgu' \r Mak 14:3-9; Jon 12:1-8 \p \v 6 Ka Jisas wari yong kabasi' Betani u anga kadofinga aming nua'ni wapni Saimon adining yak ganang amanga mareiagu'. Aming ka wa tim bagana kadagang lepa guk yagu' adining yak ganang amanga nana mera nagu'. \v 7 Ka taming nua'ni wari Jisas ga' naknga kafakafa sini' tangamonga wel sanda mupmu guk karengsa' u bema tabanga ning tanga Jisas ning ki ganang tagakngamgu'. Sanda ka wara'ning mupmuni wa kareng sini' wara' uningkimni toni wa girii sini' a sanda wara'ning kandang wa uningkim diding guk kareng wari tiging u bema tabanga tagakngamgu'. \v 8 Ka arantagimni adi u kanga goi tiging. Ning toging, ai indi napa' tangkunang ka uningkim mambong girii warisa' to ning ningwara' wa sige guk mo' kwasinetam. \v 9 Ka adi sanda kareng wa sige guk udi beng wa kwasinara'. Adi sanda u aming fam ga' ima uningkim mambong bema tatafak aming yotangkayap ga' wa adi sige ba kwasinara' ning toging. \v 10 Ka Jisas adi arantagimni wari goi tiging u kuma' yapma ning yanggu', a sidi taming wa mimeng mo' kanga tonting. Adi napa' u tanamara' wa napa' kareng sini' tanamara'. \v 11 Sidi tatafak aming ga' toing wa sidi ning nakni', adi sidigok ingging kama paramu' ko ikanting wara' sidi u yotangkayap ga' sura wa kuma'sa' yotangkayap ning. A na ya kama paramu' mo' irotik. Na inga' ingging kuma' sibinga mautik wara' na ning torik, adi kadapmang didimeng giri tara'. \v 12 Taming wari naganing fukna ganang wel sanda tagaknamara' wa inga' naga kungkumak tinga wel u fukna ganang ning tagara sufurunama yarani' wara'ning kamaga tanamara'. \v 13 Beng guk sini' ning sanotik, inga' aming wari kama kama yangara naganing midi kareng u ituanga yarani' ganang wa kami taming wari i tanamara' yaraga' undu' kuma'sa' toni'ga'. Ning tinga aming wari u naknga waraga' suktangkanga ikni'ga' ning yanggu'. \s1 Judas wari Jisas u tipkadofiam waraga' Juda ning aming girisi ganang kadofinga midi totangka tugu' \r Mak 14:10-11; Luk 22:3-6 \p \v 14 Ning tanga Jisas ning arantagim 12 wara'ning nua'ni ka wapni Judas Iskariot wari Juda ning pris girisi arantagim wara'ganang anga ning yanggu', \v 15 na Jisas u bemsamotik. Ka sidi waraga' uningkim mambong wa indining tonapmanting ga'. Ning tinga aming girisi wari adining midi u naknga aigangam tanga uningkim mambong silva ka 30 ning u indangira bema Judas ga' amiging. \v 16 Ka Judas adi uningkim mambong u bema ning tanga anga kadapmang ka Jisas u bema tonga aming girisi ning kafasi'ganang iminga uuk u katua waraga' sasuk mimeng aratugu'. \s1 Jisas wari arantagimni guk nana Pasova u tanga naging \r Mak 14:12-21; Luk 22:7-14,21-23; Jon 13:21-30 \p \v 17 Ka Juda aming ning tangsana girii ka wapni Pasova ning tonga tiaging wara'ning tugunung titi ning kama munumung sini' udi kuma' kadofigu'. Ka Jisas ning arantagim wari Jisas ganang anga ning aniging, girii, Pasova nana ning kama kuma' dudurera' ka gu indi nana wa indeng mera nana ga' sutang. \v 18 Ka Jisas wari Jerusalem yong girini aming nua'ni wara'ning wap u ina ning yanggu, sidi yong girii do anga aming ka wara'ning yak ganang anga ning aninting, girii udi ning tora' naganing kama kuma' dudurera' wara' na kami naganing arantagim guk guning yak ganang nana Pasova u tanga nantam ning tora' ning aninting. Ning ina yangkaregu'. \v 19 Ning tinga arantagimni adi Jisas ning midi u naknga anga napa' ka Jisas wari yanggu' wara'ganang didimengsa' yaranga tiging. \p \v 20 Ka arantagimni wari nana u tugunungnasasu'nanga kabinga ning tanga kibiri ganang Jisas guk ka arantagimni 12 wara'guk dabiksa' wari yak ka wara'ganang amanga tangsana wap Pasova u mera naging. \v 21 Ka adi nana u mera naging ganang ka Jisas wari midi ning yanggu', beng guk sini' sanirik sidining nua'ni wari aming wari nifikadaga titi waraga' kuma' nifikadofara'. \v 22 Ka Jisas ning arantagim wari midi ka u naknga ai, kadapmang ka ning wa ni' wari tara' waraga' tora' ning tonga kabaksi' mamareng sini' naknga kubanik kubanik wari Jisas u ai, girii naga wa ma nisi' torang ning aniganga yareging. \v 23 Ka Jisas wari ning yanggu', beng guk sini' sanirik aming ka nagok gafa kubaniksa' ganang mera araniamuk anasa' wa u nifikadofara'. \v 24 Ka midi ka Amingning Tim Iyak wari kungkumak wara'ning wa tim umpang ganang kuma' yoking fideta' wara' na u tatarafik ning guk mokngang, kungkumaksa' totik. Ka aming ka nifikadofi tara' waraga' wa ning torik, bibiri' sini' adi mengni wari mo' ibeunga tugu' wa adi kadagang girii ka naga nifikadofi ning u tara' wari mo' tipkadaro'. Wara' ning torik, adi kadapmang ka naga nifikadofi ning u tara' wa napa' kadagang sini' tara'. \v 25 Ka aming tipkadofi titining ka Judas wari ning togu', ai tisa gu nagata' sura torang wa. Ka Jisas wari ning anigu', gasa' kuma torang una. \s1 Jisas wari adining arantagim 12 wara'guk nana nanga gom nana ning kadapmang munumung tanga yamgu' \r Mak 14:22-26; Luk 22:15-20; 1 Kor 11:23-25 \p \v 26 Ning tanga nana u ko mera naging ganang ka Jisas wari nana kafo baret u bema ning tanga beni Anutuga' ibang asekna ning tonga upma arantagimni ga' ima yaregu'. Ima ning tanga ning yanggu', sidi baret ka i bema nani' ya naganing fukna gom u samarik. \v 27 Ning tanga wain ama kap ganang ubu tagara bema Anutuga' ibang asekna ning u nua'bu tonga ning tanga arantagimni ga' ima ning yanggu', sidi dabiksa' ama i bema topnani'. \v 28 Ama ka ya naganing fukna amaa u samarik. Amaa ka ya Anutu wari ami taming kabi'mo' wara'sining kadagang u tanga igukiama suknakubeyam waraga' totangkagu' u tiptangka waraga' naga nukinga amaana kwasinara' wara'ning u samarik. \v 29 Beng sini' torik na ama i topnem ya sidigok nanga abutam wara'ning ari' mera topnem. Na sidigok nua'bu guk mo' topnantam, inga' sibeng Anutuning bining kareng ganang wa sidigok dabik nua'bu mera wain ama inga'ni kuni' nua'ni u topnanam waraga'sa' irotik. \v 30 Ning ina ning tanga siring nua'ni tonga biinga fugang kadofinga amanga yak ka u kabinga kama bubo kabasi' Oliv waraga' mugoging. \s1 Jisas wari Pita wari adining wap isisebe waraga' sireng totuagu' \r Mak 14:27-31; Luk 22:31-34; Jon 13:36-38 \p \v 31 Ka Jisas guk ka arantagimni guk wari kama bubo kabasi' Oliv u kuma' anga kadofinga ning tanga Jisas wari arantagimni u ning yanggu', beng sini' sanirik kami tiim yara'ganangsa' wa napa' mamareng nua'ni wari nagaganang kadofota' waraga'sa' tanga wa sidi sidining naktangkasi' u kabisasu'nanting ga'. Ka napa' ka u kadofota' waraga' wa Anutuning midi tim ning kuma' yoking, na sipsip tuang u ugumakinga sipsipni wari sansaramik bimanga papusinanga manting ning yoking. Wara' Anutu adi wara'ganangsa' yaranga tinga kadofota'. \v 32 Ka na Anutu wari tubobu kuma' nifimarakinga tim anga kama tubo Galili do anga sipmerokga'. \v 33 Ka Pita wari Jisas ning midi u naknga Jisas u ning anigu', girii, beng guk sini' torik arantagim fam wari gibisasu'na udep tinting wa na gigibi guk mo' totikga', mokngang sini' na gugok tangkunang ningsa' adentamuk ga'. \v 34 Ka Jisas wari ning anigu', Pita sireng ning ganotik kami tiim yara'ganang ka kagare' wari ku ko mo' katinga ganang wa gu naganing wap u famineng ning sini' isasebeutang ga'. \v 35 Ka Pita wari ning anigu', girii beng guk sini' urang torik na isisebe guk mo'sini' totikga'. Adi nanuk tonga tinga undu' na mutu tanga isisebe kabi'guk mo' totikga'. Pita wari ning tuguinga arantagimni fam adindu' ningsa' tonga yareging. \s1 Jisas wari gwaya bingking Getsemani ganang anga ibang futogu' \r Mak 14:32-42; Luk 22:39-46 \p \v 36 Ning tanga Jisas wari arantagimni u inagira gwaya kabasi' bingking kareng ka wapni Getsemani ning aniaging waraga' aging. Anga kadofinga arantagimni u ning yanggu', sidi ingging nipmeiakni'. Na dota' anga sibeng Anutuga' ibang toutik. \v 37 Ning ina ning tanga arantagimni famineng ka Pita guk ka Sebedi ning mindine fama' wara'siguk ungungsa' inagira anagok kubap aging. Anga ning tanga Jisas wari kaba mamareng girii sini' naku'. \v 38 Ning tanga Jisas wari arantagimni famineng u ning yanggu', na kabakna mamareng girii sini' nakarik wari tanga kungkumak titining sa' nakarik. Ka sidi naga yotangkanama ingging ka' ningsa' marekni'. \v 39 Ning ina ning tanga ibinga kabi'ning anga kamaganang manga mungkupnanga Anutuga' ibang ning togu', o sibeng gu napa' yari nagaganang mo' kadofinamning ning udep karang wa usefinam te'. Ka naganing sasuk mo', ganing sasuksa' yaranga totang ning togu'. \v 40 Ning tonga biinga tubobu agu'. Anga yapku' ka arantagimni famineng udi dasi' dama tanga dama defaging. U yapma Pita u ning anigu', ai indining, sidi naga yotangkanama ka' kabi'sini' marek ning guk mokngang ba. \v 41 Sidi ka'sa' marekni', napa' sansaramik titining wari kadofinga siramakinga kadaga ma tini' wara' sidi ka'sa' mera ibang tangkunang toni'. Beng sini' kabaksi' wa napa' kareng titining sa' ka fuksi' warisa' baraganeng naking ning yanggu'. \v 42 Ning ina ning tanga Jisas adi kabi'ning nua'bu ibinga anga ibang ning togu', o sibeng gu naga mamareng i tatarafik ning kadapmang guk mokngang, bimbem titi ningsa' udep karang undu' ganing sasuk unggungsa' yaranga kadofinaminga bemotik. \v 43 Ibang u tonga biinga ning tanga tubobu abugu'. Abanga yapku' ka arantagimni famineng udi dama mera fatiging. Adi ka' marek ning guk mokngang fuksi' baraganeng sini' naknga damasa' mera fatiging. \v 44 Ka Jisas adi u yapma ningsa' ibinga tubobu anga ibang ka tim kuma' togu' unggung gipmam guk ningsa' nua'bu togu'. \v 45 Jisas wari ibang u tonga biinga tubobu abanga arantagimni u ning yanggu', ai sidi mengkura kafakafa sini' tanga dama ba defaking. I nakni' aming wari Amingning Tim Iyak naga bemnapma tonga aming kadagasi arantagim nua'ni wara'sining kafasi'ganang nipminting. \v 46 Ka mamarak tini', aming ka nifikadofi titining udi kuma' dudurera' u anga kantam ning yanggu'. \s1 Juda ning plisman arantagim wari Jisas kadofinga bemging \r Mak 14:43-50; Luk 22:47-53; Jon 18:3-12 \p \v 47 Ka Jisas wari arantagimni fam u midi ka u ko araininga ananing arantagimni nua'ni ka Judas wari aming arantagim girii ka bimbem titiga' u inagira abanga Jisas ganang u kadofiging. Ka aming arantagim ka u abiging wa Juda arantagim ning pris girisi a sasuk aming wari yangkareinga bainat a kwak u manggara suronga abiging. \v 48 Ka tim aming kadagang Judas wari ning kuma' yanggu', aming ka naga tutu' yokngamotik u kanga, a urang udi uba ning tonga anga wara'ganangsa' bemting. \v 49 Adi midi ning kuma' ina ning tanga inagira agu', Wara' Judas wari Jisas ganang u kadofinga ai gu ni', girii wa' ning tonga bedirik tanga tutu' yokngamgu'. \v 50 Ka Jisas wari u kanga ning anigu', amina napa' u tonga abarang wa kami kaga' urapsa' te'. Ning aninga tanga aratinga aming arantagim wari wara'ganang kigedanga anga Jisas u bemging. \v 51 Ning tinga Jisas ning arantagim nua'ni wari Jisas bemging u kanga kaba kadagang naknga adining bainat u weng bema Juda ning pris arantagim ning tim iyak wara'ning kane aming slev u uuk ga' ning tonga tanga adining magi tubo u gufadagagu'. \v 52 Ka Jisas wari u kanga ning anisefigu', ai gu ning guk mo' totang kagabi te', bainat wa yorini ganang tubobu dase'. Beng sini' kadapmang ka ami' ka kafasi' wari titiga'sa' nakiting wa ami' wara'ganang sigesa' kumara napa' kareng ni tipkadofi ning guk mokngang. \v 53 Gu naganing tangkunang wara'guk mo' nakedanga tarang. Na sibeng katinganinga adi naga yotangkanap waraga' adining kunim aming arantagim kabi' kabi'mo' ka nambani girii sini' udi kuma'sa' yangkaranam ning. \v 54 Ka mokngang na ning guk mo' totik. Na naganing kane ning kadapmangni wa Anutuning midi umpang ganang kuma' yoking unggungsa' yaranga totik wara' na kadapmang nua'ni naganing sasuk ganangsa' nua'bu guk mo' totik ning togu'. \p \v 55 Ning tanga Jisas wari aming arantagim ka bimbem tiging u ning ifang yanggu', ai indining. Sidi naga ya aming kadagang titining ning ba nabing wara' sidi nanuk tonga kwak a bainat tanga maraknaming. Na fikifiki siring yak ganang amanga ami taming inggera fiaretik ka sidi bemnap ga' naknga wa ning ganang kuma' bemnabonga tiging. Ka sidi kamisa' wa indining tanga tiim guk abanga bemnabing. \v 56 Ka sidi kadapmang ka i tanabing ya midi ka tim profet arantagim wari yoking wara'ganang didimeng yaranga tanabing ning yanggu'. Ning tinga Jisas ananing arantagim dabiksa' adi mamareng u kadofiamonga tugu' u kanga mutu tanga bima tanga kabinga mugo tiging. \s1 Juda ning kaunsil girisi arantagim wari Jisas u midiganang bema kamiging \r Mak 14:53-65; Luk 22:54-55,63-71; Jon 18:13-14,19-24 \p \v 57 Ning tanga aming arantagim ka Jisas bemging wari Jisas u nagira pris ning girisi' wapni Kaiafas adining yongganang ga' aging. Ka yak ka wara'ganang wa Juda ning sasuk aming a aming girisi arantagim wari bak girii kuma' tanga ipmefaging waraga' nagira aging. \v 58 Ka Pita adi bima sini' mo' tugu'. Adi mandang ira unggung iwara iwara famugogu'. Anganga yongganang u kadofinga aming ka Jisas bema aging wari Jisas u nagira yak iyung bane amoinga Pita adi iyung bane sini' mo' amogu'. Adi yak wara'ning sinim ganangsa' amogu'. Ka Pita adi nasi' nasi' kadapmang ka aming wari Jisas taramikonga tiging u kadidima waraga' sura amanga ami'ning aming arantagim wari merafaging wara'siguk mera fonga fiapku'. \v 59 Ka pris girisi a aming midi nakdidima ning kaunsil girii arantagim wari Jisas u ugumak titiga' sura nasi' midi kadagang ni animbenga wara'ganang ukantam sam ning tonga aming kabi'mo' wari Jisas u midi mandaga' animbeging u mera fanakdidimaimging. \v 60 Ka mokngang, adi Jisas ning kadagang kabi'sini' guk mo' katuaging. Ka inga' aming fama' wari marara \v 61 ning togumu', adi kadagang nua'ni ka midi ka ning togu' nakum, na Anutuning siring yak girii tempel i kwetatarasasu'nanga tubobu tipmarak ning kane wa kama famineng ganangsa' tanga tipmararok ga' ning togu' ning togumu'. \p \v 62 Ka pris girii tim iyak Kaiafas wari aming fama' ning midi u naknga Jisas u ning anigagu', ai gu midi ka u toyamu' wara'ning tubobu guk mo' ba toutang. \v 63 Ka Jisas adi midi tubobu guk mo' anigu'. Adi mini isefinga midi map da'ning ade sa' tugu'. Ka pris girii wari nua'bu anigu', ai Anutu girii ka' iyak guk wara'ning wap ganang beng guk sini' ning gangkarik gu midi beng guksa' nine'. Ma' gu Anutuning mindingni Kasira Aming beng sini' wa. \v 64 Ka Jisas wari ning anigu', ga kuma' torang una. Ka beng sini' ning sanotik kami a inga' undu' Amingning Tim Iyak wari Anutu girii ning kafong kareng ganang marekarota' u kanga a inga' adi mungkong fafa'ganang mera arafo' u kanga ning tini'ga'. \v 65 Ka pris girii adi Jisas ning midi u naknga kaba kadagang sini' naknga bane giptanga ananing kwi' kangkama u ibaramara midi tangkunang sini' ning togu', ai napa' girii sini' ka adi Anutuning wap anikigera nakem. Indi adining kadagang waraga' aming nua'bu mo' yangkantam, midi kadagang wa ana sirengsa' kuma' tora' u nakni'. \v 66 Ka sidi wa indining suking. Ka aming arantagim wari ning katiging, a wa kadagang girii tara', ugumak titi wara'ning. \v 67 Ning tonga Jisas ning nonda u iguk sombara ning tanga fangi upapeging. \v 68 Ura ning tanga midi ning animbeging, a gu Kasira Aming girii ba. Gu aming Anutuning midi kapmo' udi beng guksa' ba tokadofitang. Ningwara' gu aming ka guguk ting wara'sining wapsi' u bengsa' toya' ning aninga yareging. \s1 Pita wari Jisas ning wap isisebegu' \r Mak 14:66-72; Luk 22:56-62; Jon 18:15-18,25-27 \p \v 69 Ka Pita adi yak wara'ning fugang ganang fidegu'. Ka pris girii ning kunung taming nua'ni ka adining yak wara'ganang kane tarugu' wari Pita u abanga katuanga ning anigu', a gu udi kuma' gabarik Jisas Galilini adining amingni wari merafatang. \v 70 Ka Pita adi isisebe tanga ning togu', a na midi ka u torang wara'ning ki guk mo' nakarik. Ning u sirengsa' tuguinga aming ka unggung mareking adindu' kuma'sa' naking. \v 71 Ka Pita adi midi u tonga ning tanga anga yak wara'ning sinim ning iming ganang ubu afanga adegu'. Ning tinga kunung taming nua'ni adibu kanga aming arantagim ka kwang mareiaging u ning yanggu', ai i kani' aming ka idi Jisas Nasaretni guk kubap fengating u fagatik. \v 72 Ka Pita adi isisebe nua'ni tanga ifak tangkunang sini' tanga aming wari adining midi u naknga bengsa' ba ning tonga tutugu waraga' ning togu', beng guk sini' urang sanirik na aming ka u toing wara'guk mo'sini' katik. \v 73 Ning tanga kabi'ning adeia' aming fam ka unggung adeiangaging wari abanga bak tanga Pita u ning tiringa aniging, a beng guk sini' gu udi kuma' gapkedem gu adining arantagim nua'nu wari fadeiantang. Indi guning banaka ka Galili aming wari tipfaranga tuguting ning sini' torang udi kuma' nakedem. \v 74 Ka Pita wari isisebe tangkunang sini' nua'bu tanga Anutuning wap guk tonga ning togu', beng guk sini' kuta urang sanirik na aming ka wara'guk mo' sini' katik. Ning ina ning tanga naku' wa kagare' wari ku katigu'. \v 75 Ka Pita adi kagare' ku u naknga ning tanga midi ka tim Jisas wari Pita gu naganing wap kagare' wari ku ko mo' katinga ganang famineng sini' ning isisebeutangga' ning anigu' waraga' tubobu suknatama ning tanga yak ning sinim iyung u kabinga fugang amanga adining kadagang waraga' sura kaba mamareng girii naknga mak fidenga fukogu'. \c 27 \s1 Juda ning sasuk aming girisi wari Jisas u nagira tonga kiap Pailat ganang ubu kamiging \r Mak 15:1; Luk 23:1-2; Jon 18:28-32 \p \v 1 Ka Jisas u pris girii tim iyak ning yak ganang unggung ningsa' kaminga katatoranga kama wari fasanganda tinga Juda ning pris a aming girisi arantagim wari Jisas u ugumak titiga' midi totangka tiging. \v 2 Adi midi u totangkanga ning tanga Jisas ning kafong u iptanga nagira tonga Romni kiap girii wapni Pailat adining kafong ganang ubu kamiging. \s1 Aming kadagang Judas wari kungkumak tugu' \r Ap 1:18-19 \p \v 3 Ka aming kadagang Judas adi aming girisi wari midi ka Jisas u ugumak titi waraga' totangkaging u naknga tubobu sura tipfaranga o na kadapmang kadagang ba tangak ning tonga kaba mamareng naknga moni silva 30 ning amiinga manggegu' u pris a aming girisi wara'siga' tubobu fonga yamgu'. \v 4 Ka adi moni u ima ning tanga ning yanggu', na aming ka kadagang kabi'guk mo' tanga' u sigesa' tipkadofisaminga sidi ugumak titiga' toing wa na kadagang girii sini' tangak wara' na uningkim i tubobu fabanga samirik. Ka aming girisi arantagim adi adining midi u nakngam guk mo' tanga ning aniging, a wa indining napa' mo', gasa' kuma' tangang. \v 5 Ka Judas adi moni u wadigi' imotik ning tonga agu' wara' adi aming girisi ning midi u naknga bibi' naknga moni u siring yak girii wara'ning iyung bane ganang unggung u kura igukyama ning tanga kadofinga mugo tugu'. Anga anasa' ananing fugu ura bidanga amanga kungkumak tugu'. \v 6 Ka pris girisi adi Judas wari moni kura igukyamgu' u manggara ning toging, moni ka ya aming ugumak wara'ning amaa to wara'ning bingi kuma' tanga' wara' tapni guk. Ka indi Anutuning siring yakganang i mo' kamintam. \v 7 Ning tonga midi tonga naknga iging moni u bema anga kama dibing ka tim aming nua'ni wari kabak mera fagararugu' u tonga bemging. Ning tanga ning toging, kama ka i toyam ya aming yong kamanini wari abanga kumakinga unafarafiap wara'ningsa' itarota'. \v 8 Ka adi kadapmang ka ning u tiging wara' kama wara'ning wapni wa aming ning amaa to ning u ko anitam. \v 9 Ka adi kadapmang ka kama to ning u tiging waraga' wa tim profet Jeremaia wari ning kuma' togu', adi moni silva 30 ning ka Isrel aming wari aming to ga' kamiging u beming. \v 10 Bema anga midi ka girii wari nanggu', u yaranga aming ka kabak fagarita' wara'ning kama dibing u toing, ning tuguinga yoking wari beng guk kadofigu'. \s1 Kiap Pailat wari Jisas ning ki waraga' Jisas anigagu' \r Mak 15:2-5; Luk 23:3-5; Jon 18:33-38 \p \v 11 Ning tanga Jisas u nagira tonga kiap Pailat ganang kamiging. Ning tinga kiap Pailat wari ning anigagu', ma' gu Juda arantagim ning king girii wa. Ka Jisas wari ning anigu', ga kuma' torang una. \v 12 Ka Juda ning pris a aming girisi arantagim adibu marara Jisas u midi sige fam animbeging. Ka Jisas adi midi tubobu kabi'guk mo' yanggu', adi sige ningsa' adegu'. \v 13 Ka Pailat wari sigesa' adegu' u kanga ning anigu', indining, gu midi u gangbenga yaring wa ninak guk mo' u tanga maga isefinga fiderang. \v 14 Ka Jisas adi midi tubobu kabi'sini' guk mo' togu', mokngang. Ka Pailat adi Jisas wari midi kabi'guk mo' togu' u kanga aming kuni' nua'ni ninga kanga sasuk mimeng tugu'. \s1 Pailat wari Jisas uuk ga' aiga tugu' \r Mak 15:6-15; Luk 23:13-25; Jon 18:39—19:16 \p \v 15 Ka Romni kiap ka Juda ning kamaganang ikiaging adi kadapmang nua'ni ka ning tiaging, gurak kubanik kubanik fikifiki wa Juda ning tangsana girii Pasova wari kadofonga tinga Romni kiap adi Juda aming ning kabaksi' ifakarenda waraga' sura adisining aming ka iyung kane kalabus tiaging u kubanikning fadara kamaiminga mugo waraga' wa Juda aming anasa' anga tuguinga aming kubanikning wa wara'ganangsa' fadara ipmiamiaging. \v 16-18 Wara' kiap Pailat adi Jisas ning kadagang guk mokngang u kanga anga Juda ning aming girisi wari adi iirafik waraga' sura sigesa' tabanga amiging u kuma' kigedanga kagabi tinga mugo ga' sura aming arantagim girii ka fugang abanga adeging u ning yangkagu', sige wa nisi' kabisaminga mugo ga' naking, Barabas wa ma Jisas ka wapni Kasira Aming ning aniting uba kabisamotik. Ka Barabas ka wa wap aming kadagang sini' guk itarugu' wara' Pailat adi ning suku', a Juda aming adi aming kadagang u kabiam ga' aiga ning guk mokngang. Ning sura wa adi aming didimeng Jisas u kabiaminga mugo ga' guk yanggu' wang. \p \v 19 Ka Pailat adi aming midi u yangkanga ning tanga Jisas ning midi waraga' ko mera arasukdidimagu' wara'ganang ka tamni wari midi nua'ni ning kamingamgu', aming ka wa aming didimeng kareng ka gu napa' mamareng ni mo' kabingamotang. Na tiim ganang dama deramak kuma' tanga kangak wara' na mamareng naknga wa u ganirik wang ning anigu'. \p \v 20 Ka Juda ning pris a aming girisi arantagim wari Juda arantagim sige u ning yangdideging, Pailat wari nisi' kabisamotik ning u nua'bu udep sangkainga wa sidi Barabas wa kagabi te' a Jisas wa ugumak ningsa' katinting ning kuma' yangging. \v 21 Ka Pailat wari nua'bu yanggu' ganang wa ami taming adi Barabas wa kagabi titi waraga'sa' sura Barabas kabanim ga' nakem ningsa' katinga yareging. \v 22 Ka Pailat wari u naknga ning yanggu', a Jisas ka wapni nua'ni ka Kraist ning aniting ya indining totik. Ka aming arantagim kabi'mo' wari ning katiging, a wa firi ganang bema ugare'. \v 23 Ka Pailat wari ning yanggu', ka adi nasi' kadagang guk tugu' wara' sidi firi ganang bema ugari ga' toing. Ka ami taming kabi'mo' wari a, ugari te' firi ganang ugare' ning u dabiksa' napa'yanga katinga yareging. \p \v 24 Ka Pailat wari ami taming kabi'mo' wari adining midi ninak ga' bibi'sini' nakngamging u yapma ning suku', o na midi mimeng mo' inotik. Adi banaksi' kagaya naknga anasa' ami' girii ma tipmarakni'. Ning sura ning tanga aming wari kanga o adining kadagang mo' ba ning nakedanga tugu waraga' ama dis bema kafong u adisining dasi'ganang yotiku'. Yotira ning tanga ami taming u ning yanggu', sidi naga kafana yotitik i napma ning nakedanting, aming yari kumarota' wa naganing kadagang guk mokngang. Sidi napa' ni titiga' suking wa naga nua' mo' nangting, sidasa' tini'. \v 25 Pailat wari ning tuguinga ami taming arantagim kabi'mo' wari ning katiging, a ning undu' girisa' adining kungkumak ning kadagang wa indi a indining irini' warisa' kuma' bemtam ning toging. \v 26 Ning tanga Pailat wari aming kadagang Barabas ka kalabus tarugu' u fadara kamiamgu'. Ning tanga Jisas wa arantagimni ga' iminga bema fifefi tiging. Fefang fefang kabinga aming arantagim u ning yanggu', giri bema tonga ugari tini'. \s1 Rom ning soldia wari Jisas u taramira anikige tiging \r Mak 15:16-20; Jon 19:2-3 \p \v 27 Ning tanga Pailat ning soldia wari Jisas u nagira kiap ning yak iyung bane ganang amoging. Amanga ning tanga soldia arantagim girii dabiksa' wari yak ganang u abanga amanga bak girii tanga \v 28 Juda ning king ningda'ning kanga anikige titi waraga' sura Jisas ning kwi' timini kamagu' u kifanga kayongama ning tanga kwi' timini kamagu' u kifanga kayongama ning tanga kwi' inga'ni paramu' giming kareng sini' ka king wari ipmiaging ningwara' u kamingamging. \v 29 Ning tanga king ning mungkup tigigira ning tonga aya kusung guk u bema gwenga ki ganang kuta kamingamging. Ning tanga king wari aming yaptatora ning tong kigineng tigigira ning tonga sigisap tong ka ni bema Jisas ning kafong kareng ganang garingaminga suronga adegu'. Ning tanga Jisas ning kayong ganang u mandaksi' uwap tigigira tanga mera ning anikigeging, o beng sini' gu Juda aming ning king girii. \v 30 Ning tanga iguk sombara tong ka kafong ganang amiging u tubobu iromkadara bema ki kati u fefiging. \v 31 Adi kadapmang ka ning u taramira anikigenga anganga ning tanga kwi' giming kareng kamingamging u tubobu kifinga irombema ananing kwi' timini u tubobu kamingama ning tanga ugumak titi waraga' nagira aging. \s1 Jisas u bema firi ugari ganang ugariging \r Mak 15:21-32; Luk 23:26-43; Jon 19:17-27 \p \v 32 Ka soldia wari Jisas u nagira anga Jerusalem yong wara'ning gaga u kabinga aramugoging ka yong Sairini wara'ni aming nua'ni wapni Saimon u katuaging. Katuanga ning tanga Jisas ning firi ugari u yotangkangama barungnangam waraga' aniging. \v 33 Ka adi midi ninak sa' tanga Jisas ning firi ugari u barungnanga kabi'ning anganga kama wap Golgota ning aniaging u kadofiging. Ka midi Golgota wara'ning kini wa ki kati ning aniaging u anga kadofiging. \v 34 Kama ka u kadofinga ning tanga aming ka uuk tonga nagira aging wari Jisas ga' ama kagaya ka napa' kagaya kadagasi fam guk kuma' tanga gipfaranga bema aging u amiging, ugari tinga kagaya mimeng ma nako' ning tonga magi tipapeinga kagaya mimeng mo' ninak waraga' tanga bema aging u amiging. Ka Jisas adi kabi'sini'sa' fipnanga naknga topna guk mo' tugu', kagabi tugu'. \v 35 Ning tanga aming wari Jisas u bema firi ganang ugariging. Jisas u firi ganang kuma' ugaringa kabinga ning tanga adining kwi' kangkamani kifang kamiging u tanga bemna waraga' kat mera aratiging. \v 36 Kat u tanga ning tanga unggung ko katatoranga merafaging. \v 37 Ka Jisas u ugaringa wa firi dibing kabi' bema midi pumpurum kabi' nua'ni ka ning yoking, YA JISAS JUDA NING KING. Ning yora bema Jisas ning ki ganang using u tapking. \v 38 Ka Jisas u uking ganang wa aming kadagasi kuba sasop titisi fama' undu' inagira fonga nua'ni ka Jisas ning kafong kareng ganang tara' a nua'ni ka kafong kesini ganang tara' ning ugariapking. \p \v 39 Ning tinga ami taming sige wari yangara Jisas u tarang kanga ning anikigenga yangaging, \v 40 a gu tangkunang guk ning tonga siring yak girii tempel wa kaga'sa' kwetataranga kama faminengsa' tubobu tipmarak ga' urang fatugutang wa magabem, tanga tipmaratang wa. Abanga gu na Anutuning mindingni ning fatugutang. Ka gu Anutuning mindingni sini' ganang wa ganing fuka u yotangkanga firi ugari i kabinga afuinga gapnam. \v 41 Ning tinga Juda arantagim ning pris a sasuk aming a aming girisi fam adindu' ningsa' anikigeging. \v 42 Adi ning toging, magayam adi aming fam tanga yotangkayapma faiareta' wa. Adi firi ugari u kabinga afuinga wa giri indi o adi Isrel ning king beng sini' ba ning tonga naktangka tantam. \v 43 Abanga adi Anutuning tangkunang ga' naktangka tanga a na Anutuning mindingni ning fatuguta'. Ka adi Anutu wari beng udep yotangkangamita' wa kaga'sa' yotangkangaminga kanam. \v 44 Ning tuguinga aming kadagang titisi fama' ka Jisas ning gagaa ganang ugariapking adindu' Jisas u ningsa' anikigegumu'. \s1 Jisas wari kungkumak tugu' \r Mak 15:33-41; Luk 23:44-49; Jon 19:28-30 \p \v 45 Ka kama ka Jisas u uking ganang didimeng mayam de wari bining sini' ka 12 klok ning adegu' ganang mayam de wari kangkamara tanga kama kama dabiksa' kama garinga yaregu'. Kama u ningsa' kangkamaranga anganga \v 46 kibiri 3 klok ganang Jisas wari kungkumak tonga fugu naknga Juda anasining midiganang ku bang ning katigu', ilai ilai lama sabaktani. Ka midi ka u togu' wara'ning kini wa ning, o naning Anutu naning Anutu gu ninibi guk wa naga' tarang. \v 47 Ning tinga aming ka unggung adeingaging wari adining ku ka ilai ning katigu' u naknga ning toging, ai u nakni' Ilaija katinganara'. \v 48 Ning tonga Jisas ning fugu kagaya u tipkura kabi' titi waraga' aming nua'ni wari urapsa' unara anga gunggurang amaganangni u bema kuyang ganang tanga ama kagaya wain u yogubura bema Jisas ning mini ganang do kamingamgu'. \v 49 Ka aming fam wari ning aniging, a urapmo' tangamotang Ilaija wari kuma' udep abanga yotangkangamota' ning toging. \v 50 Ning tanga adeia' Jisas wari ku bang sini' ari' nua'bu katigu'. Ning tinga uring wari kadofinga mugoinga kungkumak wadigi' tugu'. \p \v 51 Ning tinga didimeng sini' ka wara'ganangsa' kwi' tantung girii ka siring yak girii tempel ning iyung bane ganang ka iyung kabasi' ka Anutuning iyung ning aniaging u isefi waraga' tapsiseinga isefanga fideragu' wari anasa' bining sini' ganang using kuta yodanga ibaramara amamanga kaing ari' apa ibaregu'. Ning tanga kining girii wari kadofigu'. Kadofiinga uningkim girisi girisi wari anasa' taunga mangfiangak, \v 52 a aming kungkumosi ning kusik kama ginang ka wadigi' kuma' isefitangka wari tubobu dasanganda, ning tinga Anutuning arantagim kabi'mo' ka timinggi' kuma' kumoging wari tubobu maraging. \v 53 Marara ning tanga kusiksi' u ibinga kadak yangaging. Ka inga' Jisas wari tubobu seranga maragu' ganang wa aming kungkumosi arantagim ka wa Jerusalem yong girii ganang amanga sireng sini' kadofisirendainga aming fam wari kuma' yapking. \p \v 54 Ka ami'ning aming girii guk ka arantagimni ami'ning aming fam ka Jisas ugariging udi unggung katatoranga fideging wari kining girii a napa' fam ka kama ka wara'ganangsa' kadofigu' u kanga mutu sini' tanga kabaksi' tubobu sura tipfaranga ning toging, beng guk sini' idi Anutuning mindingni beng ba ugumogum ning toging. \v 55 Ka taming arantagim kabi'mo' ka Jisas u yotangkangama tanga kama tubo Galili u kubap kabinga aging adindu' dokning unggung ko fidenga tabanga fakatatoreging. \v 56 Ka taming fam wara'sining wapsi' wa ning, Maria Makdalani a Maria nua'ni ka Jems ya Josep ya ning mamangsi' a nua'ni ka Sebedi ning tamni Jems ya Jon ya ning mamangsi' ning wari fidenga fagaging. \s1 Josep Arimatiani wari Jisas ning fugu kungkumong u bema tonga kama ginang ganang kamigu' \r Mak 15:42-47; Luk 23:50-55; Jon 19:38-42 \p \v 57 Ning tanga anganga kama wari kibirida tinga aming mambongni siamo' guk nua'ni wapni Josep ka yong Arimatiani adi Jisas ga' naktangka tanga yagu' \v 58 ka wari Jisas ning fugu ugari tiging u bema kama ginang ganang kangkami waraga' sura kiap Pailat ganang agu'. Anga kadofinga Pailat u aniinga Pailat wari aigangam tanga adining kane aming u ininga kabingam sa' tiging. \v 59 Kabingaminga Jisas ning fugu kungkumong u tataranga bema ning tanga ananing kwi' fafa' inga'ni kareng sini' wari' Jisas ning fugu u tumuku'. \v 60 Tumura ning tanga bema tonga kama ginang inga'ni sini' ka Josep anata' sura unanga kabigu' wara'ganang tonga dasigu'. Ning tanga uningkim pampangareng girii nua'ni u tipdaranga bema tonga kama ginang wara'ning de u isefitangkanga kabinga ning tanga yoringga' mugo tugu'. \v 61 Ka Maria Makdalani wara'guk ka Maria nua'ni guk adi kama ginang wara'ning du' mera Josep wari Jisas ning fugu bema tonga dasinga fatugu' u kuma' mera tonga fagagumu'. \s1 Juda ning sasuk aming girisi wari Jisas ning kusik katatora waraga' Rom ning soldia ipminga katatoreging. \p \v 62 Ka Jisas uking wa fraide kibiri ganang bema ugariinga kumogu'. Ka kamindapking kama fagainga Juda ning pris girisi a Farisi arantagim wari kiap Pailat ganang abanga kadofinga bak tiging. \v 63 Tanga Pailat u ning aniging, girii gam indi mandaga' aming ka kap urang ugariging waraga' ganonga abem. Adi ka' ko ikita' ganang wa ning fatuguta', na kungkumak tok wa na kama faminengsa' ibinga tubobu kuma' seranga mararokga' ning fatuguta', ka indi midi ka waraga' ko sukem. \v 64 Ka arantagimni wari fuguni u kapmo' anga bema, ai kuma' marara' ning wa ami taming sige ma yangni'. Wara' Pailat gu soldia fam yangkareinga anga adining kusik u kama faminengning som tangkunang katatoranting. A indi ning guk mo' tantam wa adi fugu u kapmo' beminga adining midi mandaga' ka tim togu' wari wara'ganang wa girii nua'bu ma girawa'. \v 65 Ning aniinga Pailat wari aigaim tanga ning yanggu', beng guk toing. Ka ningwara' sidi naganing ami'ning aming fam u inagira fonga sidaning sasuk ganangsa' ipminga tinting ning yanggu'. \v 66 Ning tanga Juda arantagim wari Pailat ning ami'ning aming arantagim fam u inagira anga Jisas ning kama ginang de u aming wari mo' kagadak waraga' napa' fam u nua'bu manggara fabanga so tangkunang sini' tanga kabinga ning tanga ami'ning aming inagira aging u kukyabinga Jisas ning kusik u katatoranga fideging. \c 28 \s1 Jisas wari kungkumak tanga tubobu maragu' \r Mak 16:1-10; Luk 24:1-10; Jon 20:1-18 \p \v 1 Ka Juda arantagim ning mengkura girii ka sabat u kanga tanga defaging wari biinga kama ka sande fagagu' wara'ning kamindap gaa' fabubureng ganang wa taming fama' ka Maria Makdalani guk ka Maria nua'ni guk wari Jisas ning fugu kungkumong ka kama ginang ganang tonga kufaging u kaunga marara agumu'. \v 2 Ka taming fama' wari kadapmang bining ko aramugogumu' ganang ka girii ning ensel wari kunimganang kuta afanga Jisas ning kusik ganang u kadofiinga kining girii wari kadofigu'. Ning tanga ensel wari uningkim pampangareng girii ka Jisas ning kama ginang de isefiging u tipdaranga tonga gaga irara ning tanga uningkim wara'ning furo'ning ganang unggung mareiagu'. \v 3 Ka ensel wara'ning nondani wa diok kigineng sini' guk a adining kwi'ni wa fafa'sini' ka mungkong fafa' da'ning wari mareiagu'. \v 4 Ning tinga ami'ning aming ka Jisas ning kama ginang kusik u katatoranga fideging wari napa' u kadofigu' u kanga mutu tanga paparap tanga tangkunang guk mokngang baraganesi sini' ka aming kungkumosi da'ning mangfiangaging. \p \v 5 Ka taming fama' wari anga kadofiinga ensel wari taming fama' u ning yanggu', sidi mutu mo' tantamu. Na kuma' sapkedarik sidi Jisas ka firi ganang ugariging u kaunga abiamu'. \v 6 Ka na ning sanirik, tim adi tubobu mamarak ga' kuma' togu' wara' adi kama ginang ganang ingging ko mo' defata', adi tubobu kuma' marara'. Ka sidi i abanga kama gipmamni defak tanga' ya sa'abanga kademu'. \v 7 Kanga ning tanga sidi tubobu urapsa' unara anga adining arantagimni u ning yangtamu', adi kuma' marara kama tubo Galili do tim kuma' anga sipmeta' ka sidi mandang anga kanting. Sidi midi ka i sanirik ya anga iyang sa' tantamu' ning yanggu'. \v 8 Ka taming fama' adi ensel ning midi u naknga kabaksi' karengsa' naknga a ensel u kagumu' waraga' mutu udi titi ning tanga Jisas ning arantagim fam u inonga tubobu urapsa' unara mugogumu'. \p \v 9 Ka taming fama' wari kadapmang bining u ko unara aramugogumu' ganang ka Jisas wari urapsa' kadofinga kadapmang ganang u adenga ning yanggu', o kamindapking kareng. Ka taming fama' wari adining midi u nakedanga anga kayong ganang mangmungkupnanga Jisas ning kayong u suronga animamangna tugumu'. \v 10 Ka Jisas wari ning yanggu', sidi mutu mo' tantamu'. Sidi i anga naganing kuyane arantagim fam u ininga adi kama tubo Galili ga' anting. Anga kama ka wara'ganang wa naga naptuani' ning yanggu'. \s1 Rom ning soldia ka Jisas ning kusik katatoreging wara'ning midi \p \v 11 Ka taming fama' wari kadapmang bining ganang ko unara famugoinga ami'ning aming fam ka Jisas ning kama ginang u katatoranga fideging wari yong girii do urapsa' kuma' unara anga Juda ning pris girisi arantagim u napa'napa' ka u kadofigu' wara'ning u kuma' yangsasu'nanga yareging. \v 12 Ka pris girisi adi midi ka u naknga kabaksi' mamareng naknga sasuk mimeng tiging. Ning tanga anga Juda ning aming girisi fam guk bak tanga midi ka Jisas wari tubobu maragu' wara'ning u tipmiri waraga' midi totangkanga ning tanga uningkim mambong kabi'mo' manggara anga \v 13 ami'ning aming arantagim u midi yangsefi tangkunang ning tiging, sidi midi ka adi tubobu beng kuma' marara' ning wa mo'sini' tonting. Sidi ningsa' toni', indi dama dekinga ganang arantagimni wari tiim kapmo' kadofinga bemninging ningsa' toni'. \v 14 Ka sidi aming fam wari midi ne ka tubobu mamarak ning u kiap girii anga aninting waraga' sasuk mimeng mo' tinting. Kiap wa indisa' kuma' anga anididimantam. \v 15 Juda ning aming girisi arantagim wari ami'ning aming u midi tangkunang ning ina ning tanga uningkim mambong girii bema aging u toyapma yareging. Moni ka u yamging wa midi u mo' tutugu wara'ning kadapmang usefi tiging. Ning tinga ami'ning aming adi moni u bema ning tanga adisining midisa' yareging. Ka aming girisi adi mandaga' gikna ning kadapmang ka ning u tiging wara' ababanga kami yara'ganang undu' mandaga' ningsa' ko giknanga fiareting. \s1 Jisas wari arantagimni ga' kane yamgu' \r Mak 16:14-18; Luk 24:36-49; Jon 20:19-23 \p \v 16 Ka Jisas ananing arantagimni sini' ka ileven ning wari Jisas wari tubobu kuma' maragu' wara'ning midi u naknga kama tubo Judia tara' u kabinga marara kama tubo Galili tara' waraga' mugo tiging. Anga kadofinga kama bubo ka tim wara'ganang ipmek ga' fainarugu' wara'ganang areging. \v 17 Aranga kadofinga Jisas u wara'ganang katuaging. Ka arantagimni fam adi Jisas ning nonda u kanga Jisas ga' kabaksi' kareng naknga animamangna tanga mesisiringa tangamging. Ka Jisas ning arantagimni fam kubanik kubanik adi Jisas ana beng sini' u kayam ning sura sasuk fama' kabi' ko tiging. \v 18 Ning tanga Jisas wari arantagim wara'sining du'ganang ararenga abanga midi ning yanggu', Anutu wari napa'napa' kunim a kamaganang ikiting u yaptatorasasu'na wara'ning girii kuma' nipmira'. \v 19 Wara' ning sanotik, sidi kamaganang yara'ni aming arantagim dabiksa' u anga ina yareinga adi naganing arantagim ning kadofinga naning kadapmang sa' yaranga ikanting. Ning tanga ama iyamonga wa sibeng Anutuning wap a mindingni naganing wap a mini unggo ning wap wara'ganangsa' iyamting. \v 20 Ning tanga nasi' nasi' midi ka naga aming wari tanga iik wara'ning waraga' sanitik u yanggeksasu'nanga yareinga naknga tanga ikianting. Beng sini' urang sanirik na sibibi guk mo' totik, sidigok ningsa' ikiantam. Ira anganga kama yari bibi' to' wara'ganang ga'sa', beng.