\id JHN — URI originallytyped by N. Sampson for publishing, Re-keyboarded by Wycliffe Associates in UK for revision — Revised \h JON \toc1 Anutuning midi kareng Jon wari yoku' \toc2 JON \toc3 JON \mt1 Anutuning midi kareng Jon wari yoku' \c 1 \s1 Midi wari aming igiku' \p \v 1 Ka timinggi' timinggi'sini' napa' ni guk mo' kadofigu' ganang ka Midi adi ningsa' itarugu'. Ka Midi ka wa Anutu guk kubap ikiagumu'. Midi ka undu' Anutu. \v 2 Beng sini' Midi adi Anutu guk timinggi' ningsa' ira abugumu'. \v 3 Ka kama kunim a napa' napa' fam dabiksa' wa kadapmang nua'ni ganang guk mo' kadofigu', mokngang sini', Anutu wari Midi beng guk ka wara'ganangsa' tasasu'negu'. \v 4 Ka Midi ka wa ka' iyak a iyak didimeng ning ki sini' wara' amingga' ka' iyak a sasuk kareng ka diok sangang da'ning u nimita'. \v 5 Ka Midi wara'ning iik kareng ning kigineng ka diok sangang da'ning wari iik kadagang ning kama kangkam u dioksangandainga kama kangkam ka wari tipkangkamara guk mo' tita' mokngang sini'. \p \v 6 Ka diok kareng ka wari kagadofi ga' wa tim ka Anutu wari aming nua'ni tipkadofinga anikaregu'. Aming ka wa aming ama iyam ning ka wapni Jon. \v 7-8 Ka diok wa Jon u mo', mokngang, adi Anutu wari kane ka diok wari kagadofi wara'ning midi ka aming u yangnataminga aming wari diok waraga' naktangka tanga iik waraga'sa' anikaregu'. \p \v 9 Ka diok ka Jon wari kagadofi ga' u togu' wa diok kareng kigineng guk ka ami taming ning kabaksi' ifasangandainga iik didimeng titi wara'ning ki beng sini'. \v 10 Ka beng sini' aming a napa'napa' wa anasa' tugu' wari kamaganangga' afugu' ka aming adi kigeda tanga o tuang ana ba abara' ning guk mo' toging. \v 11 Abanga adi yong nua'ni ganang mo' kadofigu'. Mokngang adi ananing amine ning yong ki ganang sini' kadofigu'. Ka amine adi adita' naknga kafakafa guk mo' tanga bema kamiging. \v 12 Ka aming fam ka kafakafa tangama adita' naktangka tiging wa giri, adi yotangkayap tinga naktangka tanga wap ka Anutuning mindine wara'guk ira aging. \v 13 Ka wap ka Anutuning minding wara'guk iikning wa mengbe anasa' ibenga iyok a kadapmang ka aming anasa' kaba marara titi ning wa ma aming ananing sasuk kigineng wari tanga iikning guk mokngang sini', wa Anutu warisa' ifikadofiinga ikiting. \p \v 14 Ka Midi ka wari afanga indining bining ganang i aming ubu igira kadofinga indigok ingging kubap yagum. Adining iik a midi wa didimeng kareng sini', ka adining kigineng girii wa kuma'sa' kagum. Adi Anutuning mindingni kubaniksa' beng sini' wara' adining kigineng wa beni Anutuning kigineng guk dabiksa'. \v 15 Ka Midi ka wari aming kuma' igira anga kadofiinga Jon Baptis wari u kanga aming u ning yanggu', aming ka wa tim na waraga'sa' sura midi ka ning urang fatoruguk wang, inga' aming girii sini' nua'ni ka naga ningyara' mo' wari abo'ga'. Aming ka wa timinggi' nagok mo' kadofiguk ganang ningsa' ira abugu' wari abara'. Beng sini' adi naga ganang inga' abara' de ka adi girii tim iyak sini' wara' adi naga narafata' ning togu' Jon wari. \v 16 Ka beng sini' aming girii ka wa kadapmang kareng ning tuang sini' wara' adi bibiri' nipma yotangkanip tanga adining sasuk kareng a tangkunang kabi' kabi'mo' u nimita'. \v 17 Ka Anutuning midi tapni tang u nakitam wa Anutu wari Moses ning kafong ganang amiinga nimgu'. A napa' tangkunang kareng sini' nua'ni ka kadapmang didimeng kareng sini' a midi beng guk kareng wa Anutu wari Kasira Aming Jisas ning ning kane ganangsa' tipkadofaniminga kayam. \v 18 Ka aming indi Anutu kabi'guk mo' katam wara' indi adining iik a sasuk ning ki u sura nakeda ning guk mokngang sini'. Ka adining mindingni kubaniksa' ka anagok iiksi' kubaniksa' titamu' warisa' afanga nininga wa indi Anutuning iikning ki u nakedasasu'nem. \s1 Jon Baptis wari midi ituagu' \r Mat 3:1-12; Mak 1:1-8; Luk 3:1-18 \p \v 19 Ka tim Jon Baptis wari Juda aming ga' midi tokadofigu' wa ning, Juda aming girisi ka Jerusalem yong u ikiaging wari Jon ning midi ne u naknga pris a Livai arantagim ning aming girisi fam u katiana ning tanga Jon u anga kadidima waraga' yangkareinga aging. Anga kadofinga Jon u ning anigaging, gu wa nisi' Anutuning Kasira Aming wa. \v 20 Ka Jon adi anining wap wa isisebe guk mo' tugu', adi sareng urapsa' ituaimgu'. Ning yanggu', na Kasira Aming mo'. \v 21 Ka nua'bu anigaging, ka gu wa nisi', midi tokadofi aming Ilaija wa. Ka Jon wari ning yanggu', na Ilaija mo'. Ning tanga nua'bu anigaging, ka gu wa nisi', profet nua'ni ka inga' kagadofi waraga' kapmekitam uba. Ka Jon adibu ning yanggu', mokngang na aming ka u toing ningwara' mo'. \v 22 Ning tanga ari' nua'bu ning aniging, ka gu nasiga' abugung, wa nining sini' te'. Ning tinga indi aming girisi ka ningkara tinga abangam wa didimeng anga yangtam. \v 23 Ka Jon adi midi u inonga tim ka Anutuning midi nua'ni ka tim profet Aisaia wari yoku' wara'ning u yanggu'. Ning yanggu', kane ka naga abanga tirik yaraga' wa midi nua'ni ka tim profet Aisaia wari ning urang tuguinga yoking wang, aming nua'ni wari kama bining sigesa' ganang adenga ku ning katira', ai, aming sidi girii wari abubu waraga' kadapmang tipdidimangamni' ning togu' waraga' sukni', ning yanggu'. \p \v 24-25 Ka aming ka Farisi arantagim wari yangkareging wari Jon u ning aniging, ka indining, gu midi ka na Kasira Aming mo' a na Ilaija mo' abanga na midi tokadofi aming girii ka ningwara' mo' ning torang, ka gu ami taming wa ama wa nasiga' faiyamarang. \v 26-27 Ka Jon wari ning yanggu', na ama udi giri iyamarik. Ka na ama warisa' iyamarik a aming nua'ni ka sidining bining ganang unggung kuma' kadofinga ita' ka sidi kigeda guk mo' ting adi naning gipmam bemota'. Ka adi naga ningyara' mo', na aming sigesa' wap guk mokngang a adi aming girii sini' ning yanggu'. \v 28 Midi ka u toging wa Jon Baptis wari aming ama iyamgu' u tanga ka Betani yong ka Jodan ama fugung tubo do ning tara' u adenga toging. \s1 Jisas wa Anutuning sipsip nano \p \v 29 Ning tanga deking. Ka kamindapking marara Jon wari Jisas wari kadofinga aramugogu' u tabang kanga aming u ning yanggu', do kani' Anutuning sipsip nano ka aming kamaganangni dabiksa' indining kadagang tanga kayonim wara'ning wa kuma' do abara' wang. \v 30 Ka aming ka waraga' wa na midi ka ning urang fatugutik wang, aming ka naganing mandang abo' adi nanarafik to'ga'. Aming ka wa tim naga mo' nibeging ganang timinggi' timinggi' ningsa' ira abuta', ning urang fatugutik warisa' abara'. \v 31 Ka aming ka ama isamarik naga undu' kaga guk mo' titik. Ka na inga' aming beng ka wari kadofiinga Isrel aming sidi ama isamarik yaraga' sura nakeda waraga' tasamarik. \v 32 Ning tanga midi ning ituaimgu', beng sini' urang sanarik na aming u ama iyamguk ganang ka na Anutuning mini unggo wari yang mimbep da'ning igira kunimganang kuta afanga aming ka wara'ning ki ganang meku' wa nandu' kuma'sa' kaguk. \v 33 Ka na kigeda guk mo' tuguk. Ka na tim Anutu wari aming ama iyam ga' nangkaranga ning togu', inga' gu naganing mana unggo wari aming nua'ni ning ki furo'ning amanga mero' u kanga nakeda te', aming ka warisa' wa aming ga' naganing mana unggo u ama da'ning iyamo'ga' ning nanggu'. \v 34 Ka wari didimengsa' kuma' kadofigu' wara' inga' na naning dana wari kanga nakeda tanga ning torik, ka wa Anutuning mindingni beng guk sini'. Ning togu' Jon wari. \s1 Jisas wari kane aming fam munumung inagiku' \p \v 35 Ka kamindapning ganang Jon Baptis guk ka adining kane aming fama' wara'guk dabik mareiaging. \v 36 Ka Jisas wari nua'bu anga kadofinga irafara agu'. U kanga Jon wari ning yanggu', aming ka do wa Anutuning sipsip nano wari mara'. \v 37 Ka aming fama' adi u naknga marara Jon u kabinga ning tanga Jisas ubu yaranga mugogumu'. \v 38 Ka Jisas wari faranga yapma ning yanggu', ai nasiga' naknga wenanga abiamu'. Ka adibu ning anigumu', o Rabai gu yak wa indeng detang. Ka wap ka Rabai wa yanggek aming tisa ning anigumu'. \v 39 Ka Jisas wari ning yanggu', ningwara' naura abu tademu'. Ning ininga aming fama' adi Jisas u yaranga kubap mugoging. Anga yak ka adi deku' u 4 klok kibiri ganang anga kadofinga adigok ngingeng kubap merafaging. Merafafa' ning tanga tubobu wa inga' kabinga mugogumu'. \v 40 Ka aming fama' ka Jon ning midi naknga Jisas u yaranga agumu' wara'ning nua'ni wa Saimon Pita ning kuyangni ka wapni Andru wara'guk agumu'. \v 41 Ka Andru adi inga' tubobu anga kuyangni Saimon u ning urapsa' anigu, ai Saimon gam indi kami aming girii Mesaia urang u kayamuk. Ka wap ka Mesaia wara'ning kini wa Anutuning Kasira Aming. \v 42 Ning tanga deia' kuyangni Saimon ubu nagira Jisas kaunga tubobu agumu'. Anga kadofiinga Jisas wari Saimon u kanga ning anigu', a Jon ning mindingni Saimon udi gu iba. Ka kami guning wap inga'ni Sifas ning ubu gotik. Ka wap ka Sifas guk ka Pita guk wara'ning kini wa kubaniksa' ka uningkim katapineng ning toyaging u anigu'. \s1 Jisas wari Filip ya Nataniel ya inagiku' \p \v 43 Ning tanga deia' marara ka Jisas wari kama tubo Galili ga' maunga tanga aming nua'ni Filip u kanga ning anigu', gu nagok kubap antamuk. \v 44 Ka Filip wa Andru iguyangguk Pita ya adisining yong dabik Betsaida wara'ni. \v 45 Ka Jisas wari Filip u aniinga Filip adibu naknga anga amingni nua'ni Nataniel ubu anigu'. Ning anigu', ai amina, aming ka wari kagadofi wara'ning midi ka Moses wari umpang ganang yoku' a profet arantagim wari urang yoking wa kami kuma' kayam. Aming ka wa Josep ning mindingni Jisas, Nasaret yongni. \v 46 Ka Nataniel adibu ning anigu', ai indining, napa' kareng ka ni Nasaret yong do wara'guk kagadofi ning ba, Ka Filip wari ning anigu', ningwara' mamarak tanga sa'abanga kaya'. Ning aniinga yaranga anga Jisas ganang u kadofigumu'. \v 47 Ka Jisas adi Nataniel wari arabugu' u tonga kanga ning togu', u kani' aming ka u abara' wa kadapmangni didimengsa', mandaga' kabi'guk mokngang. Aming ka ningyara' wa Isrel aming aming sini'. \v 48 Ka Nataniel adi Jisas ning midi u naknga ning anigu', ai gu urapsa' wa indining tanga napkedanga torang. Ka Jisas wari ning anigu', mo' na Filip wari ko mo' anga ganinga mambang ki ganang merafarang u tanga timinggi' kuma' tonga gapmak. \v 49 Ka Nataniel wari ning anigu', o tisa gu Anutuning mindingni, gu Isrel ning aming girii beng sini'. \v 50 Ka Jisas wari u naknga ning anigu', a Nataniel gu naga Filip wari ko mo' ganinga firi ki ganang do kuma' tonga gapmak ning torik waraga'sa' ka gu napa' girii ning kanga nagata' naktangka ba taring. Ka beng sini' ning ganotik, inga' napa' fam ka kigineng sini' napa' ka kami i karanga i tatarafik sini' tinga yabe'ga'. \v 51 Ning aninga ning tanga nua'bu wa dabik ubu yanggu', beng guk sini' urang sanarik inga' kunim wari tubo kidagang tanga sangang sa' adeinga Anutuning kunung aming ensel kabi'mo' wari Amingning Tim Iyak nagaganang afangara afangara tini' u kuma'sa' kani'ga', ning yangu'. \c 2 \s1 Jisas wari aming nua'ni taming kafauwe tugu' u anga kagu' \p \v 1 Ka kama fama' wari binga aming nua'ni ka Kena yong kama tubo Galili tara' wara'ning wari taming kafauwe tanga tangsana tugu'. Ka Jisas ning mengni Maria adindu' adisigok ungung kuma' anga marafagu'. \v 2 Ka tangsana u nana waraga' wa Jisas guk ka arantagimni guk u katianinga aging. \v 3 Ka wain ama ka tangsana u tanga fiamging udi kuma' biwanga tugu'. Ka Jisas ning mengni wari u kanga Jisas u midi kapmo' ka ning anigu', ai wain ama kuma' biamara' u yabe'. \v 4 Ka Jisas wari ning anigu', simeng gu mo' naninga totik. Naga kane titining kama wa ko adera'. \v 5 Ka mengni wari Jisas ning midi u naknga anga aming ka nana iyam kane tiging u midi sasagap ning yanggu', kuma' anirik, adi nasi' kane ni ka titiga' udep saninga wa sidi nakngam sa' tanga tinting. \v 6 Ka kama kabak fam ka 6 ning ka Juda aming ana anasining kadapmang yaranga kasi' kafasi' yotikiaging waraga' ama ka' tagara kukiaging wara'ning udi ama dibing beng guk unggung marafaging. Ka kabak kubanik kubanik wara'sining banaksi' gipmam wa girisi sini' ka 100 a 120 lita ning. \v 7 Ka Jisas wari aming ka nana sabara kane tiging u ning yanggu', sidi ama ka' anga gira abanga kabak ganang tagak yarani'. Ning ininga gira fabanga kabak ganang u tagara yareging. \v 8 Ning tanga Jisas wari ning yanggu', we' kabi'ning gira bema tanga aming ka tangsana katatorara' do waraga' amini'. Ning ininga gira bema tonga aming waraga' amiging. \v 9 Ka aming ka tangsana u katatoregu' wari kabi'ning gira topnagagu' udi marang siamo'. Ka adi wain kareng ka wa indeng bemging wara'ning guk mo' nakedagu', aming ka mamanggak tanga aging adi giri nakedaging. Ka adi marang siamo' u topnanga naknga aming ka kafauwe tugu' u sasa' kabi'ning nagira anga \v 10 ning anigu', ai, gu kadapmang kareng sini' tarang. Aming fam adi ning guk mo' titing. Adi nataraga titi waraga' tanga wain ama kareng wa tim gama anganga kiptang kabi'guk wa inga' gamting ning titing. A gu ning mo' tarang. Tim munumung wa kareng gi' nima ning tanga kareng sini' wa kapmo' sepmang. Ka inga' niminga nem yang ning togu'. \v 11 Ka Jisas wari ama marang guk ka Kena yong Galili tara' ganang u tipigiku' wa Jisas wari adining tangkunang wari kane tangkunang mirakel munumung sini' tugu'. Ning tinga aming adi Jisas wari adining tangkunang yangtintingnegu' u kaging. Ka adining arantagimni adi u kanga a dita' naktangka tiging. \p \v 12 Ning tanga Jisas guk ka mengni Maria a kuyane fam abanga adining arantagimni wara'guk dabik adi Kena yong u kabinga Kapaneam yongga' mugoging. Anga Kapaneam u kadofinga unggung kabi'ning yaging. \s1 Jisas wari aming siring yak girii ganang napa' isito fatiging u yangkagaregu' \r Mat 21:12-13; Mak 11:15-19; Luk 19:45-46 \p \v 13 Ka Juda ning sande girii nua'ni wapni Pasova u kayaging wari kagadofi waraga' dudure kuma' tugu'. Ka Jisas adi sande girii u kaga waraga' sura Jerusalem yongga' aregu'. \v 14 Ka adi Jerusalem yong u kadofinga siring yak girii tempel wara'ning sinim iung bane u amanga yapku' ka aming kabi'mo' wari yak wara'ganang bisnis kane tanga magaa kau a sipsip a yang ning u manggara fabanga iminga aming wari fatonaging. Ning tinga aming fam ka kane ka moni sini' iminga kura'bu wa siring yak ning moni tipfaranga iyam wara'ning tiaging adindu' kanesi' ka u anga mera fatiging. \v 15 Ka Jisas adi u yapma barap naku'. Ning tanga aming yangkagare tonga aya dibing bema titiri tanga anga sipsip a kau u fefiapma yubusara tinga fugang kadofinga bima tanga mugoging. Ning tanga anga aming ka moni kura' aming kane mera fatiguing wara'sining basing ubu manggara kwasinaiminga monisi' wari kamaganang do mangfayangaging. \v 16 Ning tanga aming ka yang tona ga' fong kura mafaging undu' yangkagare tanga ning yanggu', uri mambongsi' u manggaknanga fonga mugo tini'. Sidi maket kane wa yak ka yara'ganang nua' mo' abanga tinting, ya naming sibeng ning yak. \v 17 Ka Jisas ning arantagimni adi Jisas wari temple ga' sura wara'ning midi umpang timinggi' yoking waraga' sura nakedaging. Midi ka u yoking wa ning, na guning yak wari didimeng kareng ningsa' iik waraga'sa' nakarik, ning yoking. \v 18 Ka Juda aming adi Jisas wari aming yangkagaregu' u kanga kabaksi' kadagang nakngama ning aniging, ai gu kadapmang ka ning guk wa nasi'ga' abanga tarang. Nisi' wari kane u titiga' gipmugu'. Ka indining dani'ganang kane tangkunang ni wa sa' tinga kanam. \v 19 Ka Jisas wari midi nua'ni ning yanggu', sidi siring yak girii temple i kwetatarani'. Ning tinga naga kama faminengsa' tubobu kuma' tipmararotik. \v 20 Ka adibu ning toging, ai siring yak girii ya kane girii tanga kama paramu' sini' ka gurak foti siks ning ibinga inga' sini' tipkarendaging. \v 21 Ka Jisas adi midi ka u togu' wa adi siring yak tempel ga' mo' togu'. Mokngang adi inga' ana kungkumak tinga Anutu wari tubobu tipmarak waraga' sura midi tipfara tanga togu'. \v 22 Ka Jisas adi midi ka ning u kuma' togu' wara' adi inga' kungkumak tanga tubobu maragu' ganang wa arantagimni adi midi ka timinggi' u yoking wara'guk ka midi ka ananing mini wari inga' togu' waraga' sura Jisas anata'sa' suktangkaging. \s1 Jisas adi aming ning kabaksi' kuma'sa' yapkedata' \p \v 23 Ka Jisas adi Jerusalem yong ganang unggung ko ningsa' ira sande girii Pasova wari kadofanga kaging. Ning tanga adi kane tangkunasi mirakel fam tugu'. Ka ami taming kabi'mo' wari u kanga ning toging, o adi aming girii beng sini' ba ning tonga adiganang abiging. \v 24-25 Ka Jisas adi aming ning kabaksi' mang yapkeda tuang wara' adi aming wari o beng sini' ning wa masi' wari usingsa' toging u kuma' yapkedanga aming arantagim ka wa adining kapmik ganang beng sini' iik ning, ning mo' yapku' mokngang. \c 3 \s1 Jisas wari Nikodimas guk midi togumu' \p \v 1-2 Ka Juda ning aming girii nua'ni wapni Nikodimas ka adi arantagim ka Farisi wara'ni wari Jisas kaunga tiim ganang agu'. Anga kadofinga Jisas u midi kugurang ning anigu', o tisa indi kuma' gapkedem gu udi Anutu ana aming yanggek ga' gangkaregu' wara' gu nasi' nasi' tarang udi beng guksa' kadofira' kayam. A aming sigesa' wa ning titining guk mokngang. \v 3 Ka Jisas wari ning anigu', beng guk sini' ning ganotik, aming wari Anutuning bining ganang kadofinga iik wara'ning wa ning, adi inga'ni sini' ka taming wari saba ginggiming inga' iibe ning ningda'ning nua'bu mo' irota' wa adi Anutuning bining ganang kadofinga iikning guk mokngang. \v 4 Ka Nikodimas adibu ning togu', ai indining. Aming ka kuruga kuma' titi udi saba ginggiming nua'bu guk u ikinga ibeyabiting. Ma, mengni ning kaba ganang nua'bu amanga dekinga iibe ga' ba torang. Mokngang unda'. \v 5 Ka Jisas wari nua'bu anigu', beng sini' ganarik aming ka mengni warisa' ibeinga irota' wa Anutuning bining ganang iikning guk mokngang. A aming ka mengni wari ibeinga inga' Anutuning mini unggo wari undu' inga'ni ning tipigirota' warisa' wa giri Anutuning bining ganang iik ning. \v 6 Ka wara'ning kini wa ning, aming kamaganangni wari tinga aming wari inga'ni iigik ning guk mokngang. Aming adi aming fugu sa' ibeting. A uringni wa napa' girii sini' wara' Anutuning mini unggo warisa' inga'ni ning tipkadofita'. \v 7 Ka gu midi ka naga inga'ni sini' ka taming wari saba ginggiming iibe ning ninda'ning nua'bu iigik ga' ganak u naknga base tanga waraga' sasuk mimeng sini' mo' totang. Mokngang wa kadapmangni ganang didimengsa' kuma' yaranga tota'. \v 8 Ka gu kadapmang ka gugubik wari abuta' waraga' sure'. Gugubik wara'ning gigi wa giri nakitang de ka gugubik wara'ning beng wa indining da'ning abanga mugota' wara'guk mo' katang, mokngang wa ananing sasuk ganangsa' kadofinga mugota'. Ka aming ning kaba ka Anutuning mini unggo wari inga'ni tipigirota' undu' ningsa', kini sareng guk mo' kautang. \v 9 Ka Nikodimas adibu ning anigu', ka napa' u torang wa indining da'ning tanga kadofota'. \v 10 Ka Jisas wari ning anigu', ai gu Isrel ning tisa girii ka gu nakeda guk mo' wa indining tarang. \v 11 Beng sini' ganarik na napa' ka wa sige mo' fatorik mokngang. Na naganing dana wari kaga sini' tanga nakedanga fatorik ka Juda aming sidi ninak guk mo' fating. \v 12 Na midi ka wa napa' ka aming kamaganangni ganang kagadofi ning waraga' torik unggung ka sidi nafek ba ting. A naga napa' ka kunimganang kuta unggungsa' kagadofi ning waraga' torok wa nakeda titining guk mokngang. \v 13 Aming ka ni kunimganang guk mo' aregu' wara' wari todidimainga nakonga, mokngang. Kunim ganang kuta ning tara' wa Amingning Tim Iyak napmo' kubaniksa' afuguk wara' napa' kunimganang ning midi wa nagasa' toutik. \v 14 Ka tim Moses wari kama bining sige ganang Isrel aming wari kadaga guk mo' titi waraga' ain kopa wari gimik uuring tanga kuyang furo'ning tapma iragu', ningsa' inga' aming wari Amingning Tim Iyak naga bema firi furo'ning tapnapni'ga'. \v 15 Ning tinga aming ka nagata' naktangka tini' adi kadaga guk mo' tanga fikifiki ka' ningsa' ira ani'. \p \v 16 Ka beng sini' Anutu adi aming kamaganangni dabiksa' wari kadaga titiga' mo' naku'. Mokngang adi aming wari kareng gi' giri iik waraga' siamo' naknga yotangkayap titi waraga' ananing mindingni kubaniksa' unggung kabiamgu'. Ning tinga aming ka adita' naktangka tinting wa kadaga guk mo' tini', mokngang adi kareng gi' giri ira fikifiki ka' ningsa' ikni'. \v 17 Ka Anutu wari mindingni u anigaregu' wa adi aming u adisining kadagang waraga' midi ganang kukyapma yangbenga ifikadaga titi waraga' mo' anikaregu'. Mokngang sini' adi aming ka kadagang ganang iik u manggara kafakafa tanga kukyabinga kareng gi' ubu iik waraga'sa' sura anikareinga afugu'. \v 18 Wara' aming ka adita' naktangka tinting adi Anutu ganang midi ni guk mokngang. A aming ka adita' naktangka guk mo' tinting wa Anutu ganang midi guk wari iking. Beng sini' adi Anutuning mindingni kubaniksa' waraga' naktangka guk mo' ting wara' adi midi guk. \v 19 Ka adi midiganang adenga mamareng bimbem wara'ning ki wa ning, Anutu ananing mindingni wari afanga kama i tipsangandainga aming dabiksa' adi adining diok sangang ganang kuma' kadofisarendasasu'ning. Ka aming adi kadapmangsi' wa kadagangsa', wara' adi sangang wara'ganang iikga' bibi' naking. Ning tanga adi kangkam ganang iikga'sa' naking. \v 20 Beng sini' aming ka kadagang titiga'sa' naknga titing adi adisining kadagang wari sareng kagadofi ga' bibi' nakiting. Wara' adi diok sangang ga' bibi' naknga kangkam ganang unggung ningsa' ko ikiting. \v 21 A aming ka kadapmang kareng beng guk u yaranga didimeng titing adi diok u kanga abanga wara'ganang iikga' nakiting. Ning tinga aming fam wari u yapma o adi Anutuning midi u naknga didimeng beng sini' ting ning tuguting. \s1 Jon Baptis wari Jisas ning ki sareng tokadofigu' \p \v 22 Ning tanga iya' Jisas guk ka arantagimni guk kama tubo Judia tara' waraga' mugoging. Anga kadofinga ning tanga ami taming u ama iyamging. \v 23 Ka kama ka wara'ganang wa Jon Baptis adindu' Inon yong kabasi' ka Selim yong tara' wa ama guk wara' u anga yagu'. Ikinga ami taming wari adiganang auinga ama faiyamarugu'. \v 24 Ka Jon wari u yagu' wa girii Herot wari kalabus iyung ko mo' bema dasigu' u tanga ganang yagu'. \v 25 Ka Jon ning arantagimni guk ka Juda aming girii nua'ni guk adi Juda anasining kadapmang ka fuksi' a gafa napa' wara'guk dabik yotikinga aming karesi iyak wara'ning waraga' tonga naking. \v 26 Ning tanga Jon ning arantagim wari Jon u ning anga aniging, ai tisa, aming nua'ni ka tim gugok Jodan ama tara' do yagumu' ka adining midi kuma' urang ninggung wang udi ami taming kabi'mo' wari adiganang bak girii ubu tinga ama faiyamara' kayam ning aniging. \v 27 Ka Jon wari ning yanggu', undu' girisa', wa kadagang mo' tara'. Aming ka kane kareng ni ka u tara' ningwara' tinga wa ning nakedanting, Anutu ana tangkunang kuma' amira' wara'ganang didimengsa' tara'. \v 28 Ka sidi midi ka naga tim sangguk undu' kuma'sa' nakeding. Na sareng ning kuma' sangguk, na Kasira Aming mo'. Mokngang na Anutu wari Kasira Aming wari abubu wara'ning kadapmang u tipdidimangam waraga'sa' nangkaregu'. \v 29 Ka kadapmang ka aming ka wara'guk indi kane tiamuk wara'ning wa ning. Aming ka ni taming sanonga tota', ka kuyang kabasi' adi aming fam guk mesisiringa tanga fakanting. Ka adi midi ka kuyang tangandang wari kafauwe titiga' kuma' abota' wara'ning u naknga wa kuyang kabasi' adindu' kaba karengsa' naknga marara yotangkangam tanga dabik adentamu' ning titing. Ka nandu' kami yara'ganang wa kadapmang ka u titing ningda'ning tanga adita' kabakna karengsa' naknga mesisiringa girii sini' tirik. \v 30 Ning tinga adining wap wari giraga tinga naganing wap wa kabisira ubu tota'. \p \v 31 Ka beng sini' aming ka kunim kuta wara'ning wa girii sini'. A aming ka kama ganangni indi kama ganang inggingni sa' wara' indi midi wa kama ganangni napa' waraga'sa' tugutam. A aming ka kunim ganangni adi aming aming ning tim iyak girii sini'. \v 32 Adi kunim ganangni napa' girisi u yapma nakeda tanga ning kuma' tanga tora' ka aming adi adining midi waraga' bibi' nakngaming. \v 33 A aming ka adining midi u naknga beng ning tonting wa adi o Anutuning midi wa didimeng beng guksa' ning tutugu ning ningda'ning tinting. \v 34 Ka beng sini' aming girii ka Anutu wari anikareinga afugu' wa Anutu wari adining mini unggo dabiksa' kuma' dasito'nangamgu' wara' adi Anutuning midi kareng didimengsa' ituata'. \v 35 Ka beni Anutu adi mindingni ka waraga' siamo' nakita' wara' adi napa'napa' dabik wa adisa' yaptatora waraga' kamigu'. \v 36 Ka aming ka Anutuning mindingni ga' naktangka tota' wa adi ka' iik kareng ka fikifiki ningsa' iik wara'guk irota'. A aming ka adining mindingni ning midi wara'guk mo' yarota' wa adi ka' kareng bema iik ning guk mokngang. Adi Anutu wari kagaya amimi wara'ningsa' irota'. \c 4 \s1 Jisas wari Sameria taming guk midi togumu' \p \v 1 Ka Farisi arantagim wari midi nua'ni ka aming fam wari ning toging u naking, ami taming kabi'mo' ka Jisas wari ama iyaminga adining arantagim iik waraga' famaying wa aming arantagim girii ka tim Jon Baptis ganang famayaging u tarafita'. \v 2 Ka ama wa Jisas ana sini' mo' iyamgu', mokngang wa arantagimni warisa' iyamging wara'ning midi u naknga toging. \v 3 Ka Jisas adi Farisi wari midi ka adi kane tiging wara'ning udi kuma' naking u naknga marara arantagimni u inagiknanga kama tubo Judia tara' u kabinga kama tubo Galili tara' waraga' tubobu mugoging. \v 4 Ka kadapmang ka Judia u kabinga Galili tara' ga' mugo wara'ning wa kama bining Sameria tara' u mayaging ka adi u yaranga mugoging. \v 5 Anganga kama tubo Sameria wara'ning yong nua'ni ka Saika u kadofiging. Ka yong ka wa kama dibing ka tim Jekop wari mindingni Josep ga' kabingamgu' wara'ning du' u anga kadofiging. \v 6 Ka yong bibik ganang wa ama kwang ka timinggi' Jekop wari unegu' wara'ganang anga kadofigu'. Ka mayam de sidii sini' ganang kadofinga kama paramu' aging wara' Jisas adi mengkura tanga ama kwang gaga ganang unggung anapmo' mareiagu'. \v 7-8 Ka arantagimni adi nanasi' kuma' biamgu' waraga' tanga adi nana tononga yongga' tim kabinga mugoging wara' Jisas anapmo'sa' mareiagu'. Ka Sameria yong ki wara'ning taming nua'ni wari ama kwang u giknonga mabugu'. Abanga kadofiinga Jisas wari taming u ning anigu', ai taming gu ama kabi' giknaminga topnok. \v 9 Ka taming adibu ning anigu', ai gu udi kuma' gabarik Juda aming a na Sameria taming, ka gu ama gikam ga' guk wa indining nanarang. Ka taming wari midi u togu' wara'ning ki wa ning, Sameria aming wa Juda mo' arantagim nua'ni wara' Juda aming adi Sameria aming guk bak kabi'sini' titiga' tapni tang sini' tiaging waraga' tanga wa adi midi ka u togu' wang. \v 10 Ka Jisas wari ning anigu', beng sini' na ama giknam ga' ganarik ka gu naganing tangkunang kareng ka aming yotangkayap ning wara'guk itik wa napkeda guk mo' tarang. Abanga gu Anutuning kigineng ka Anutu wari aming ga' ai' dap tiamita' wara'ning kadapmang undu' kaga guk mo' tarang, mokngang. A gu tim guk kuma' naknga napkeda ganang wa ama ganggam ga' tim wa gu urapsa' kuma' nanonga tangang. Ning tinga na ama nua'ni ka ka' ningsa' iik wara'ning u gamonga tangak. \v 11 Ka taming adibu ning anigu', a tisa gu ama nanam ga' torang ka gu ama wa indeng girang, ama kwang ya paramu' sini' ka gu nasi' wari tanga gironga tangang. Abanga ama ka ka' iikning u torang wa indeng bemang, mokngang unda'. \v 12 Ama kwang ya timinggi' sini' papani' Jekop wari unegu'. Ka Jekop ana nanga anganga inga' adining arantagimni a magasi' mambong dabiksa' wa ama kwang ka kubanik inggingsa' nanga ikiaging. Ka inga' irisi' indibu kadofinga undu' kubanik inggingsa' bema nanga ira abutam. Ka indining, gu ama kuni' nua'ni tipkadofi ning tang guk wa. A gu papani' Jekop ba tarafaronga torang. \v 13 Ka Jisas wari ning anigu', beng guk sini' ganarik taming, aming ka ama kwang inggingsa' topnota' wa adi inga' ama ga' mini nua'bu guk pamparangauta'. \v 14 A aming ka ama ka naga amotik u topnota' wa adi inga' ama ga' mini nua'bu guk mo' pamparangauta'. Mokngang adi ama ka wari amanga kaba ganang do ira ama de da'ning fikifiki ningsa' fakadofota'. Ning tanga aming u yotangkangaminga adi fikifiki ka' ningsa' ira auta'. \v 15 Ka taming wari ning anigu', a tisa ningwara' ama kareng ka u torang wa nanam tinga topna tok. Ning tanga na ama ga' mana guk mo' pamparanganga ama kwang yara'ganang ama gikna ga' wa kane girii nua'bu mo' abanga tarotik ning togu'. \p \v 16 Ka Jisas wari ning anigu', gu ufaga ubu anga nagira abademu'. \v 17 Ka taming adibu ning togu', a na ufana guk mokngang. Ka Jisas wari ning anigu', a beng guk torang ufaga guk mokngang. \v 18 Ka na kuma' gapkedarik gu tim ami siama abutang wa siamo' ka faiv ning sini' siamgung. Ka ami ka inga' yara'ganang ikiamu' undu' guning ufaga sini' mo', aming nua'ni guk ikiamu' wara' gu midi ka ufaga guk mokngang ning torang wa beng guksa' torang ning anigu'. \v 19 Ka taming wari ning anigu', o beng sini' tisa gu ning gabarik ka gu Anutuning sasuk aming nua'ni. \v 20 Ka indining, tim Sameria indining papane adi Anutu ga' ibang tounga wa adi kama bubo girii kubanik yara'ganangsa' aranga toyaging. Ka Juda aming sidi ning fatuguting, Anutu ga' ibang tutugu wara'ning kadapmang didimeng wa Jerusalem yong girii ganangsa' anga toutang ning tuguting. Ka wa indining nangdidima tinga nakok. \v 21 Ka Jisas wari ning anigu', o beng sini' taming ning ganotik, gu ibang tutugu ning kadapmang ka timini wara'ningsa' sura torang. Ka kadapmang inga'ni nua'ni kabi'sini' kadofota'. Kama ka wara'ganang wa aming wari Anutuga' ibang tounga wa adi kama bubo nua'ni ganang aranga tugu wa ma Jerusalem yong ganangsa' anga tugu ning nua'bu mo' tinting. Mokngang adi sibeng ga' ibang tounga wa kama nua'ni ganang indeng adenga undu' girisa' tonting. \v 22 Ka Sameria aming sidi ibang udi giri tuguting ka sidi Anutuning ki kafakafa sini' mo' nakedanga tuguting. A Juda aming indi Anutu wari aming manggara gi' kukyap wara'ning tim iyak ning ikitam wara' indi ibang wa Anutu beng guk waraga'sa' nakedanga tugutam. \v 23 Ka kadapmang inga'ni kabi'sini' kadofota' ning urang tongak wara'ning kama wa kami kuma' kadofara' yang. Wara' aming arantagim ka sibeng Anutuga' naktangka sini' titing adi ibang tounga wa mini unggo guk ka kadapmang beng guk wara'ganang sini' suktangkanga tonting. Sibeng Anutu adi aming wari ibang ning kadapmang ka beng guk ningwara' unggungsa' titiga' siamo' nakita'. \v 24 Ka beng sini' Anutu wa mini unggo sa' wara' aming wari adita' ibang tongamonga wa mini unggo guk ka kadapmang didimeng beng guk sini' wara'ganangsa' kaba guk kufara touta'. \v 25 Ka taming wari ning togu', o kuma' nakedarik, inga' girii Mesaia ka wap nua'ni Kasira Aming ning aniting wari abo'ga'. Ka aming ka wari abo'ganang wa adi napa'napa' waraga' ningsasu'nanga yaro'ga' ning tuguting wara'ning wa giri nakedarik. \v 26 Ka Jisas wari ning anigu', beng sini' aming ka u torang wa gagok kami kubap adenga midi kuma' toyamuk nagasa' yang ning anigu'. \p \v 27 Ka Jisas wari taming guk midi u fatogumu' ganang ka adining arantagimni ka yong ganangga' aging wari tubobu abiging. Abanga kadofinga Jisas wari taming nua'ni guk midi fatogumu' u kanga Juda aming anasining kadapmang tapni ka Sameria aming guk midi kabi'sini' guk mo' tutugu wara'ning waraga' sura yuguk aranga sasuk mimeng tiging. Ka adi midi wa nasi'ga' fatoyamu' wa ma indining tanga anirang ning guk mo' anigaging, mokngang adi mutu tiging. \v 28 Ning tinga taming adi Jisas ning midi kuni' sini' u naknga kaba karengsa' naknga marara ama kandang wa sige ningsa' kabinga yong girii ga' tubobu unara anga aming u ning yanggu', \v 29 ai, aming nua'ni kanga abarik do anga kanam. Adi naga nasi'nasi' tanga abutik wa kuma'sa' napkedanga nana yarara'. Sa' abanga kani', Kasira Aming urang fatuguting ubanda'. \v 30 Ning ininga aming wari u naknga Jisas u kaunga marara abiging. \p \v 31 Ka aming wari ko mo' anga kadofiging ganang ka adining arantagimni wa Jisas u ning aniging, tisa gam nana kabi'ning naya'. \v 32 Ka adibu ning yanggu', na nanana guk. Ka naganing nana wa sidi kaga ning guk mokngang. \v 33 Ka arantagimni adi u naknga anasa' ning toging, ai nasi' nana ga' tora', aming fam wari kuma' unda' tabanga amiinga nanga'. \v 34 Ka Jisas wari ning yanggu', na nana sini' ka fukni' yotangka ning waraga' mo' torik, mokngang. Naganing nana wa ning, sibeng Anutu wari adining kane titiga' nangkaregu' wara' nasi' midi a kane adi namara' wa nakngam sa' tanga urapsa' tipmiri waraga' sura kanesa' totik. Ning tinga wari nifitangkainga damdang sa' nakotik. \v 35 Ka naga kanesa' titi ga' torik wara'ning waraga' wa ning sanotik, aming wari adisining fesing u yapkedanga ning tuguting, mayap fama'gong ibinga wa beng wari kuraga tinga dopma manggak tanam ga'. Ka sidi aming do arabing u fonga yapni', na aming wa nana feng ganang wari kuma' kuraga ning ningda'ning yabarik. Ka naga aming u manggakyap wara'ning kama wa kuma' kadofira' yang' \v 36 Ka sidi aming u Anutuning bining ganang iikga' manggara bak kukyapmanting wa kane aming wari nana kuru' feng ganang u manggaksasu'nanga tipmiringa kane aming guk ka feng tuang guk kabaksi' karengsa' naknga mesisiringa sa' urang titing ningda'ning ka sidi inga' kane ka nana fikifiki ningsa' iikning u manggakanting wara'ning toni kareng sini' u bema kabaksi' karengsa' naknga mesisiringa sa' tanga ikni'ga'. \v 37 Ka midi nua'ni ka nana kuru' feng ganang mamanggak ning waraga' ka ning tuguting undu' beng guksa', kane aming arantagim nua'ni ka iipmi sa' tinting a nua'ni ka beng dopma manggara kuk wara'ning kane sa' tinting. \v 38 Ka beng sini' naga sidi kane ga' sangkararik wa sidi anga feng ka aming nua'ni wari kuma' tanga iropking u anga tanga beng unggungsa' manggakanting ning yanggu'. \p \v 39-40 Ka Sameria yong ki wara'ning aming arantagim girii abiging udi Jisas se' ganang kuma' abanga kadofiging. Adi taming wari midi ka Jisas wari nasi' nasi' adi tanga itarugu' u kuma' kigedanga anigu' waraga' anga ininga naknga naktangka kuma' tanga Jisas u kaunga abiging. Abanga kadofinga Jisas u kanga adisigok dek ga' anisefi tiging. Ning tinga Jisas adi adisigok unggung tiim fama' deku'. \v 41 Dera ning tanga midi kareng ininga yong wara'ni aming kabi'mo' wari adining midi u naknga adita' naktangka tiging. \v 42 Ning tanga aming wari taming ka Jisas u kanga anga yanggu' u ning aniging, o beng sini' tim wa gusa' abanga nininga naktangkangam. Ka inga' nana sini' ubu kanga naktangka sini' tanga ning toyam, aming ka ya Anutu girii wari aming kamaganangni dabiksa' u manggara gi' kuknip waraga' urang anigaregu' wa kuma' abara' yang ning toging. \s1 Jisas wari aming nua'ni ning mindingni tipkarendagu' \p \v 43 Ning tanga deia' Jisas se' adi Sameria tibi ning yong Saika ka u kabinga kama tubo Galili tara' waraga' mugo tiging. \v 44 Ka Jisas adi ananing yong ki Galili aming wari bibi' nakngam wara'ning u tim kuma' nakedanga ning togu', midi tokadofi aming profet wa anasining yong ki adi bibi' nakyamiting. Ka Jisas adi kadapmang ka aming wari bibi' nakngam ning u kuma' nakedagu' de ka adi bibi' mo' naku', mokngang adi au sa' tugu'. \v 45 Ning tanga anganga kama tubo Galili u kadofigu'. Ka Galili aming adi tim Juda ning sande girii Pasova u kaunga Jerusalem ga' areging u tanga ka Jisas wari kane tangkunasi fam tugu' udi kuma' kaging. Wara' adi Jisas wari anga kadofigu' u kanga wa kabaksi' karengsa' naking. \p \v 46-47 Ka Jisas adi kama tubo Galili wara'ning yong nua'ni Kena ka tim ana ama kaa' tipfareinga wain urang igiku' u nua'bu anga kadofigu'. Ka kama tubo Galili tara' wara'ning king ning kane aming ofisa girii nua'ni ka Kapaneam yong u itarugu' wara'ning mindingni udi bagana agik mamareng sini' tanga defagu'. Ka saba kabasi' wara'ning beni adi Jisas wari kama tubo Judia kabinga Galili u kuma' anga kadofigu' wara'ning midi u naknga Jisas u kaunga Kena yongga' urapsa' abugu'. Abanga kadofinga Jisas u tangkunang sini' ning anigu', o girii naning sabana udi bagana agik mamareng sini' kabi'sini' kumarota'. Ka gu naganing yongganang do unggung anga tipkarendanam te'. \v 48 Ka Jisas wari ning togu', a na aming sidining kadapmang wa kuma' fasabarik, sidi nagata' naktangka wa naganing midi naknga wara'ganangsa' mo' fanaktangkaing. Mokngang sidi naga napa' tangkunang ni tasaminga kanga wara'ganangsa' wa giri fanaktangkaing wara' sidi napa' tangkunang titiga' kuma' abanga naning iba. \v 49 Ka aming girii adi tangkunang sini' nua'bu anigu', o girii, sabana kumaknam ma to' nagok urapsa' anga yotangkanam te'. \v 50 Ka Jisas wari ning anigu', o sabaga mo' kumakamota', ka' giri irota'. Yakangga' tubobu girisa' mautang. Ning aniinga aming girii adi Jisas ning midi u naknga naktangka sa' tanga kagabi tanga mugo tugu'. \v 51 Anganga kadapmang bining ko aramugogu' ka adining kane aming fam wari kadak abanga katuanga ning aniging, sabaga udi giri mo' kumarota'. Kuma' karendanga karang marara merafata'. \v 52 Ka aming girii adi u naknga wara'ning kiga' nakdidimonga ning yanggu', ka kama wa nasi' ganang karendagu'. Ka adibu ning aniging, mo' wa kap wan klok sidii ganangsa' ka fugu kagaya wari kabiinga karenda tugu'. \v 53 Ka beni adi kama didimeng ka adi u toging indik sini' ganang ka Jisas wari mindingni wari karendangam titiga' anigu' waraga' sura nakedanga o bengsa' ba nanggu' ning tonga Jisas ga' naktangka tugu'. Ning tinga ana kurene dabiksa' a kaneni aming fam undu' naktangka tiging. \v 54 Ka Jisas adi kama tubo Judia tara' u kabinga anga kama tubo Galili u kadofinga kane tangkunang ka u nua'bu tinga wa kama tubo Galili wara'ganang adining kane tangkunang mirakel wari fama' ning ubu kadofigu'. \c 5 \s1 Jisas wari aming nua'ni gwang Betesda ganang tipkarendagu' \p \v 1 Ka Jisas adi kama tubo Galili unggung yagu'. Ka inga' Juda anasining sande girii nua'ni wari kadofonga tugu'. Ka Jisas adi sande u kaunga Jerusalem yong girii ga' nua'bu aregu'. \v 2 Ka Jerusalem yong wara'ning sinim girii ning iming nua'ni ka wap sipsip ning aniaging wara'ganang ka iyung bane tara' wa ama iyi ning gwang kabasi' kareng nua'ni tiging. Ka Hibru anasining midiganang wa gwang wara'ning wapni ka Betesda ning aniaging wari aderugu'. Ka gwang wara'ning gaga ganang wa ayong marek waraga' yak kababi' faiv ning guk maging. \v 3 Ka yak kababi' wara'ganang wa bagana aming kuni' kuni' kabi'mo' ka dasi' kadagasi a kasi' kadagasi a kasi' kafasi' kungkumosi ning wari anga merafakiaging. \v 4 (Ka bagana aming adi ning sura anga kapmekfakiaging, fiking ni ganang ka Anutuning kunung aming ensel nua'ni wari afanga gwang u tantumurum tinga bagana aming ka tim munumung sini' amota' wa baganani tangkunang wari urapsa' bingaminga karenda tota' ning sura anga kapmefakiaging.) \v 5 Ka bagana aming wara'sining nua'ni wa kayong kadagang. Ka adi kayong kadagang wara'guk kama paramu' sini' ka gurak 38 ning sini' kuma' ira kabigu' adindu' anga merafagu'. \v 6 Ka Jisas wari Jerusalem yong u aranga kadofinga aming ka u kanga bagana guk kama paramu' sini' yagu' u kuma' kigedanga ning anigu', ma' gu tubobu karenda ga' nakarang wa. \v 7 Ka adibu ning anigu', o beng sini' girii na tubobu karenda ga'sa' nakitik de ka na yotangkanap tinga karenda ning amane guk mokngang. Waraga' tanga na ama wari tantumurum tinga ko yanga fatinga bagana aming fam wari urapsa' kuma' narafira mamoinga na karenda guk mo' tirik ning togu'. \v 8 Ka Jisas wari ning anigu', mamarak tanga kwi'ga mambong u manggaknanga kadak maya'. \v 9 Ning aniinga aming wari kaga' urapsa' karendanga ning tanga marara mambongni u manggaknanga mugo tugu'. Ka Jisas wari aming u tipkarendagu' wa mengkura ning kama sabat ganang tugu'. \p \v 10 Ka Juda aming adi bagana aming wari mambong ka sabat ganang manggara agu' u kanga ning aniging, ai kami ya sande sabat kanga defakem. Ka indining kadapmang tangkunang wa sande ganang kane kabi'sini' guk mo' titi waraga' tapni tang titam. Ka gu kami ya mambong guk wa nasiga' manggara yentang. \v 11 Ka adibu ning yanggu', mo' aming nua'ni ka nifikarenda tanga' wari ning nana', mambongga u manggaknanga mugo te' waraga' tanga wa mambong guk manggara abarik yang. \v 12 Ka adi u naknga nua'bu aniging, ka aming ka mambong mamanggak ga' gana' wa nisi'. \v 13 Ka Jisas adi aming u tipkarendanga wa unggung fafong da'ning guk mo' adegu'. Mokngang adi urapsa' kuma' kabinga anga aming kabi'mo' ning bining ganang amanga fiferanga mugogu'. Ning tinga aming adi nonda kafakafa mo' kigedagu' wara' adi Jisas ning wap u iyang ga' nafek tanga iyang guk mo' tugu'. \v 14 Ka inga' Jisas wari siring yak girii ganang amanga aming ka tipkarenda tugu' u kataunga ning anigu', tubobu kuma' karendangang u kaya'. Ka gu kadagang nua' mo' totang, inga' mamareng girii sini' wari ubu ma kadofigamo'. \v 15 Ning tinga aming adi Jisas udi wara'ganang kigedagu'. Ning tanga anga Juda aming u ning yanggu', aming ka kana urang nifikarendanga' wara'ning wapni wa Jisas wari tanama' ning yanggu'. \v 16 Ka Juda aming adi Jisas wari bagana aming ka sabat ganang tipkarendagu' wa sabat ganang kane tugu' ning kaging. Ning tanga kabaksi' kadagang naknga kadapmang kadagang tantaramik ga' suking. \v 17 Ka Jisas adi Juda aming wari adita' kabaksi' kadagang nakngamging u kuma' yapkedanga ning togu', naning sibeng adi kane ningsa' tanga auta' wara' nandu' kanesa' tanga autik. \v 18 Ka Juda aming adi Jisas ning midi u naknga kabaksi' kadagang sini' nua'bu naknga ning tanga sasuksi' kigineneg sini' ka uuk titi waraga'sa' tiging. Ka adi Jisas wari kama tapni sabat ganang aming tipkarendagu' a nua'ni ka midi ka Anutu wa naganing babangna ning togu' wa adi na Anutu guk dabik ningsa' ning tutugu ning ningda'ning kaging. Ning tanga adi Jisas wari adisining dasi'ganang napa' fama' u tugu' wa kadagang girii ning kaging wara' adita' kabaksi' kadagang nakngamging. \s1 Anutuning mindingni adi kane titining wap girii guk \p \v 19 Ka Jisas wari sareng sini' ning yanggu', beng sini' ning sanotik Anutuning mindingni na nasi' kane wa naganing sasuk ganangsa' nakedanga titining guk mokngang. Na sibeng wari tita' u kanga unggungsa' yaranga titik wara' sibeng guk ka mindingni nagok indining kaneni' wa kubnaniksa' titamuk. \v 20 Beng sini' sibeng Anutu adi mindingni nagata' siamo' nakita'. Ning tanga nasi' ka adi tita' wa adi mindingni naga kuma' nangtintingneinga kasasu'nanga tanga itik. Ka beng sini', inga' mindingni nagaganang wa napa' tangkunasi girisi sini' tanamo'ga'. Ning tinga sidi u kanga base tanga sasuk mimeng tini'ga'. \v 21 Wa ning, sibeng Anutu wari aming kungkumosi u tubobu ifimarara ka' iyak iminga ikiting ningsa' ka mindingni nandu' aming ka ni naganing sasuk ganangsa' wa na ka' iyak kareng u girisa' amotik. \v 22 Abanga kane kigineng ka aming ning iik u yapma tagagareyap titi wara'ning wa sibeng Anutu ana mo' tita', mokngang wa mindingni nagata' kuma' namgu'. \v 23 Ning tinga aming wari sibeng ning wap girii u bema areting ningsa' mindingni nagata' undu' tanamting. Ka aming ka mindingni nagata' bibi' naknga mesisiringa guk mo' tanamota' wa adi sibeng Anutu ka nangkara tinga afuguk waraga' bibi' naknamara'. \p \v 24 Beng guk sini' urang sanarik, aming ka naning midi u ninaksa' tanga sibeng ka nangkara tinga afuguk waraga' undu' naktangka tota' wa giri, adi ka' fikifiki ningsa' iik wara'ning. Adi Anutuning midi kigineng ganang guk mo' adewa', mokngang adi bagi ka kungkumak titi wara'ning u kabinga ka' iikning ganang ubu kuma' ita'. \v 25 Beng sini' torik aming ka kadagang ganang ira kuma' kungkumak ning ningda'ning iking wari Anutuning mindingni naganing midi ninak wara'ning kama wa kuma' kadofira'. Ka aming ka naning midi u naknga yara tinting wa adi ka' ningsa' ikni'ga'. \v 26 Ka sibeng Anutu adi ka' iikning ki sini' wara' adi mindingni nandu' anagok ka' dabik ningsa' iik waraga' nipmugu'. \v 27 Ka mindingni na Amingning Tim Iyak ning itik wara' sibeng adi aming aming ning iik a kabaksi' u yapdidimanga tagagareyap wara'ning girii nipmugu'. \v 28 Ka sidi midi ka u torik u naknga iguk aranga ning ma sukni', ai, Anutu adi tangkunang ka udi beng wa amigu'. Mokngang wa beng guksa'. Kama ka aming kungkumosi wari mindingni naganing midi naknga \v 29 tubobu maraksasu'na wara'ning wa kuma'sa' kadofo'ga'. Ka aming ka kadapmang didimengsa' tanga ikanting wa marara ka' ningsa' ikni'. A aming ka kadapmang kadagang tanga ikanting adi marara Anutuning midi kigineng ganang adenga ning tanga mamareng girii bemni'ga'. \s1 Jisas wa Anutu wari yotangkangamita' \p \v 30 Ka beng sini' na sibeng Anutu wari kane ka aming tagagareyap waraga' nipmiinga wap guk udi giri itik. Ka na kane ka u tonga wa naganing sasuk ganangsa' titining guk mokngang, na kadapmang didimeng ka sibeng wari nanita' wara'ganangsa' yaranga titik. Beng sini' na nasi' kane wa naganing sasuk ganangsa' mo' titik. Mokngang na girina ka nangkara tinga afuguk wari titiga' nakita' unggungsa' titik wara' naning kane ka aming midiganang kukyapma tagagareyap wara'ning wa fe' kabi'sini' guk mokngang, didimengsa' titining. \p \v 31 Ka midi ka na aming girii, ning u aming kubanik nagasa' torok ganang wa giri sidi naknam guk mo' tianing. \v 32 Ka naganing ki u sangnatam wara'ning wa aming nua'ni ka sibeng wari undu' kuma'sa' tuguta'. Ka midi ka sibeng wari naganing ki waraga' u tuguta' wa na ning torik, beng guksa'. \v 33 Abanga tim sidi aming fam yangkareinga anga Jon Baptis u anigainga naganing iik wara'ning midi beng guk wa Jon wari kuma' saninga naking. \v 34 Beng sini' nagapmo'sa' tangkunang guk giri wara' na aming nua'ni wari yotangkanama tonam waraga' guk mo' sukitik, mokngang na nagapmo'sa' undu' girisa' toutik. Ka na sidi midi u kafakafa nakdidimanga kadagang guk mo' tanga kareng gi' giri iik waraga' sura naganing midi u tiptangka waraga' wa midi beng guk ka tim Jon Baptis wari sanggu' waraga' u torik wang. \v 35 Ka beng sini' tim Jon wari kadofinga sanggu' wa adi sidi diok sangang ganang abubu waraga' kadapmang sangtintingnegu'. Ka sidi adining midi ka kama pumpurumsa' ira sanggu' u naknga wa waraga' kabaksi' marara karengsa' naknga mesisiringa sa' tiging. \v 36 Ka midi ka Jon wari u togu' wa nagata'sa' sura togu'. Wara' sidi ning nakanting, Jon ning midi wari naning midi i tiptangkainga naganing midi wa beng guk ning kadofira'. Ka naning midi u tiptangkara' wara'ning girii sini' wa Anutu wari kane naminga napa' tangkunasi fam u tanga yararik wang. Wara' sidi u kanga o beni Anutu wari beng sini' anigaregu' ning tonting. \v 37 Ka naning midi u tiptangka wara'ning wa midi fam ka sibeng Anutu ka nangkara tinga afuguk wari undu' tim aming fam ininga adining midi wa kuma' yoksamging. Ka Anutu ka wa sidi adining iikning ki u nakedanga nonda kanga a adining bane sini' naknga ning guk mo' titing. \v 38 Abanga sidi adi nangkareinga afuguk nagata' naktangka guk mo' ting wara' adining midi wa sidining kabaksi' ganang kabi'sini' guk mo' ita', mokngang sini'. \v 39 Ka sidi tangkunang bema ka' iik titi waraga' sura midi kiginesi ka tim Anutu wari aming fam ininga yoking u kane girii sini' tanga indangira tonga fanakiting. Ka midi ka ka' iik titiga' u yoking wara'ning ki wa nagasa' yang, nagata'sa' sura yoking. \v 40 Ka sidi nagata' naktangka tianing wa giri sidi ka' fikifiki ningsa' beng sini' iikning. Ka mokngang, sidi nagata' naktangka titiga' bibi' naking wa sidi ka' iikga' bibi' ninak wara'ning kadapmang ting. \v 41 Ka beng sini' na midi ka u torik wa na sidi nagata' ninak wa ma nagata' mo' ninak waraga' sasuk mimeng mo' tanga torik, mokngang. \v 42 Ka sidi nagata' mo' naking wara'ning wa na ning sabarik ka sidi aming arantagim didimesi mo'. Abanga sidi kabaksi' ganang wa Anutuga' beng guk mo' naking waraga' tanga wa u torik wang. \v 43 Ka beng sini' na sibeng wari ananing kigineng girii guk nangkareinga abuguk. Ka mokngang, sidi naganing midi u naknga kafakafa kabi'guk mo' fatanabing. A aming ka anasining sasuk ganangsa' abanga tuguting wa sidi nakyam sa' tanga adisining wap bema aranga kafakafa sa' tiabiting. \v 44 Ka sidi sasuk ka sidining wap kura' bema arang titi waraga'sa' wa giri fasuking. A sidi napa' girii sini' ka Anutu wari sidining iiksi' u didimeng wa ma didimeng mo' ning u sasap waraga' sura sidaning iiksi' u tipdidimanga iikga' guk mo' fasuking wara' sidi nagata' naktangka guk mo' ting wang. \v 45 Ka sidi naganing midi waraga' nafek tanga wa ning mo' sukanting, a adi inga' indining kadagang waraga' beni Anutuning de ganang adenga midiganang kuknip ning wari unda' abanga tora'. Mokngang, aming ka midiganang kuksapma sangbe wara'ning wa Moses wari adining kadapmang tang ka sidi kafakafa guk mo' yaranga yotangkasap titining napa' kigineng kareng ning wa usingsa' kanga titing waraga'sa' tanga wa midiganang manggara kuksapma sangbewa'. \v 46 Ka beng sini' midi kadapmang tang ka Moses wari aming wari iik didimeng titiga' u yoku' wara'ning ki beng sini' wa nagasa'. Ka sidi Moses ning midi waraga' naktangka beng sini' tanga ikianing ganang wa kami naga kadofarik yara'ganang undu' sidi nakeda sa' tanga nagata' naktangka kuma' tianing. \v 47 Ka mokngang, sidi Anutuning midi tangkunang ka tim Moses wari bema yoku' waraga' naktangka guk mo' titing wara' sidi naning midi u naknga nakeda tanga nagata' naktangka titining guk mokngang. \c 6 \s1 Jisas wari aming faiv tausen ga' nana tipkadofinga yamgu' \r Mat 14:13-21; Mak 6:30-44; Luk 9:10-17 \p \v 1 Ka inga' Jisas wari kama tubo Galili u nua'bu anga yagu' ganang ka bot nua'ni ganang aranga mera Galili gwang wara'ning fugung tubo do ning tara' waraga' mugogu'. Ka gwang wara'ning wapni nua'ni wa Taibirias ning aniaging. \v 2 Ka aming arantagim girii adi kane tangkunasi ka tim bagana aming ifikarendainga kuma' kaging wari Jisas ning tang u kanga nua'bu tiam ga' naknga mandang yaranga aging. \v 3 Ka Jisas adi gwang fugung u anga kuma' kadofinga ning tanga arantagimni wara'guk kama bubo nua'ni ganang aranga mareiaging. \v 4 Ka kama ka wa Juda ning sande girii wapni Pasova u kanga tiaging wari kagadofi waraga' dudure kuma' tugu' wara'ganang aging. \v 5 Ka Jisas wari aming arantagim girii wari aging u fabanga yapma Filip u ning anigu', ai Filip se' indi aming arantagim girii do abing wara'siga' nana wa indeng tonga bema yamtam. \v 6 Ka Jisas adi nana tipkadofi ning kadapmang waraga' nafek mo' tanga togu', mokngang adi kuma'sa' kagu' de ka adi Filip wari adining tangkunang ga' naktangka guk udep tugu' u kadidima waraga'sa' sura wa u anikagu' wang. \v 7 Ka Filip wari midi ka Jisas wari anigu' u naknga base tanga ning togu', ai girii, nana udi aming kabi'mo' ningyara'guk u iminga nating. Abanga indi nana stoa ganangni ga' uningkim mambong girii ka 200 ning u kabinga manggara fabanga yamtam undu' mokngang, nibek kabi'sini' guk mo' tinting ning yabarik. \v 8 Ka arantagimni nua'ni Saimon Pita ning kuyangni wapni Andru wari Jisas u ning anigu', \v 9 ka girii, saba uyamang nua'ni adi nana kafo kababi' faiv ning a ama ging kafo undu' fama' ningsa' wa giri manggara' yang, ka ya aming kabi'mo' ka ningwari nana ning guk mokngang. \v 10 Ka kama ka Jisas se' wari anga merafaging udi bingking kareng wara' Jisas wari arantagimni u ning yanggu', sidi ami taming do ininga kwang mera yarani'. Ning ininga arantagimni wari ami taming u ininga kwang unggung mera yareging. Ka aming u meking wa kabi' kabi'mo' arantagim girii sini', ka adi ami unggungsa' yapking wa bak girii sini' ka faiv tausen ning yapking, a taming guk ka sababi' guk wara'guk mo' indangiking. \v 11 Ka aming wari kamaganang u mekinga Jisas wari baret kababi' ka saba uyamang wari manggegu' u manggara Anutuga' ibang ka asekna ning togu'. Ning tanga arantagimni ga' iminga wari manggara fonga aming wara'siga' ima yareging. Ning tanga ama ging kafo kababi' fama' undu' ningsa' tanga ima yareinga naging. Ka aming dabiksa' giri nibeking. \v 12 Nibera ning tanga fam wa nagaremik tanga ibiging. Ka Jisas wari nana dibing nanga ibiging waraga' arantagimni u ning yanggu', nana ka nanga iibi ting wa sige ma kadani' wara' sidi manggara fabanga bak tanga unup ari'ganang tubobu gi' dasani'. \v 13 Ning tinga arantagimni wari nana didibing nanga ibiangaging u manggara fabanga unup ari' usap ka 12 ning sini' dasitoneging. Tim baret kababi' ka wa faiv ningsa' adeging ka inga' wari kabi'mo' ubu kadofigu' wara'ning dibing u fabanga dasiging. \p \v 14 Ka aming ka nana u naging adi Jisas wari napa' girii sini' ka adisining dasi'ganang sarengsa' tugu' u kanga ning toging, o beng sini' tim aming wari profet girii nua'ni wari abubu ga' urang toging wa kuma' abanga tinimara' ina yang. \v 15 Ning tanga aming adi Jisas ning kigineng girii u kanga adisining girisi' ka fuksi'ning sareng ira yaptatora waraga' bema kamina ga' suking. Ka Jisas adi adisining sasuksi' ka udi kuma' yapkedagu'. Ning tanga Jisas adi kapmo' urapsa' tafaferanga ibinga anga kama bubo nua'ni ganang aranga aming uwa kabi'guk mokngang anapmo'sa' merafagu'. \s1 Jisas wari gwang furo'ning tipminga mugogu' \r Mat 14:22-33; Mak 6:45-52 \p \v 16-17 Ning tanga defafa' kibiri ka Jisas ning arantagimni adi Jisas wari tubobu guk mo' abanga yapku' u kanga kama kuma' tugu' waraga' sura gwang gaga ga' mama tiging. Amanga kadofinga kama kuma' garegu' waraga' tanga botsi' wara'ganang anasapmo' aranga mera Kapaneam yongga' tubobu mugoging. \v 18-19 Ka gugubik kigineng wari abanga gwang u figikbibingeinga adi kane girii ko tanga famugoging. Anganga gwang bining sini' ka 5 wa ma 6 kilomita ning kuma' kabinga anga tabanga kaging ka Jisas udi mandang inga' iwara anga gwang furo'ning u kamaganang da'ning tang sa' tipminga agu'. Ka arantagimni adi Jisas wari ana ganang unggung iwara ara mugogu' u tabanga kanga ai, wa nasi' kayam wa ning tonga kasara tanga mutu siamo' tiging. \v 20 Ka Jisas adi bot ganang u anga kadofinga ning katianggu', ai mutu mo' tinting, naga urang warisa' abarik. \v 21 Ka arantagimni adi inga' kigedanga kabaksi' karengsa' naknga ning tanga adisigok bot ganang u anga mek ga' ubu aniging. Ning tanga Jisas wari u anga mekinga wa bot wari gaga tubo do urapsa' kuma' anga kadofigu'. \s1 Ami taming wari Jisas ga' weneging \p \v 22 Ning tanga deia' kamindapning ka aming arantagim girii ka Jisas wari nana tipkadofinga yamgu' ka gwang fugung unggung ibinga mugoging wari Jisas u irosi tangka sini' tanga ning toging, ai, aming ka udi indeng agu' sam, bot kubaniksa' bema abiging wa arantagimni anasapmo'sa' ba mera mugoging yapkum. \v 23-24 Ning tong tonga inga' nakedanga ning toging, mokngang idi arantagimni wari mugoging u yapma adindu' mandang kuma' unda' iwara agu'. Ning tonga marara bot fam ka Taibirias yong aming wari inga' manggara anga kama ka girii wari aming ga' nana ibang tonga yamgu' wara'ganang didimeng fonga kuking wara'ganang ubu aranga mera Jisas ga' wenonga Kapaneam yongga' mandang iwara aging. \s1 Jisas wa ka' iyak ning nana tangkunang beng sini' \p \v 25 Ka ami taming wari Jisas ga' u wenanga anganga gwang fugung do kadofinga Jisas u kataunga ning aniging, ai tisa gu wa dari mabugung. \v 26 Ka Jisas adibu ning yanggu', a sidi kuma' sapkedarik sidi nagata' wena wa naga napa' tangkunang tinga kaging waraga' naktangka mo' tanga wening. Mokngang sidi nana tipkadofisaminga karengsa' nanga naking waraga'sa' sura wenanga nawara abing. \v 27 Ka beng sini' ning sanotik, sidi kane tangkunang ka nana ka tangkunang guk mokngang urapsa' kuma' bataga ning waraga' mo' sura tinting. Mokngang sidi nana tangkunang guk kareng ka yotangkasap tinga ka' fikifiki ningsa' iik wara'ning waraga'sa' wa giri sukanting. Ka nana tangkunang ka wa sibeng Anutu wari Amingning Tim Iyak naga girisa' iyamning ning napma nagata' tangkunang kuma' namgu' wara' nana ka wa nagasa' sansam wara'ning. \v 28 Ka aming wari ning aniging, ka ningwara' indi nasi' kadapmang tinga Anutu wari didimeng girisa' ting ning nipma touta'. \v 29 Ka Jisas wari ning yanggu', kadapmang ka Anutuning sasuk ganang didimengsa' titi wara'ning ki wa ning, sidi aming ka Anutu wari nangkareinga afuguk nagata' naktangka sa' tanga ikanting. \v 30 Ka adibu ning aniging, ka ningwara' gu napa' tangkunang ka ni tanga ningtintingneinga kanga wa giri o adi aming girii beng sini' ba ning tonga guta' naktangka tantam. \v 31 Ka tim indining papane adi kama bining sigesa' ganang anga ira nana tangkunang wap mana u iminga manggara nanga ikiaging. Ka wara'ning wa umpang tang ganang ning kuma' urang yoking wang, adi kunimganangni nana iminga nanga yaging. \v 32 Ka Jisas wari ning yanggu', beng guk sini' ning sanotik, nana ka Moses wari papase ga' u yamgu' undu' kunimganangni yamgu' de ka wa tangkunang sini' mo'. Mokngang nana tangkunang ka kunimganang ning sini' wa naning sibeng anasa' sansam wara'ning. \v 33 Ka nana tangkunang ka Anutu warisa' sansam ga' u torik wa aming ka kunim kuta kabinga afanga ami taming dabik sidi ka' iik waraga' yotangkasabita'. \v 34 Ka aming wari u naknga ning aniging, o girii, ningwara' nana tangkunang ka u torang wa fikifiki niminga nanga ikiantam. \p \v 35 Ka Jisas wari ning yanggu', beng guk sini' urang sanarik, nagasa' wa amingga' ka' iyak tipkadofiaminga iik wara'ning nana tangkunang beng sini'. Wara' aming ka nagata' naktangka tanga nagaganang sini' irota' adi nana ga' segi ninak a ama ga' mini nua'bu pamparanga ning guk mo' sini' tota'. Mokngang adi fikifiki damdang naknga tangkunang ningsa' ira auta'. \v 36 Ka na kuma' sapkedanga tim ning urang sanak wang, sidi naganing tangkunang wa naga napa' tangkunang tuguk u tanga sareng sini' kuma' kaging ka sidi waraga' sura naktangka guk mo' ting. \v 37 Beng sini' aming dabiksa' ka sibeng wari nagata' nanam ning wa nagata' naktangka tanga nagaganang iik wara'ning. Ka aming nagananang kuma' ikanting wa na tubobu yangkagare ning guk mokngang sini', adi nagok kafakafa gi' ningsa' ira au wara'ning. \v 38 Ka na kunimganang kuta afuguk wa napa' ka naganing sasuk ganangsa' titi waraga' mo' afuguk. Mokngang na sibeng ka nangkara tinga afuguk adining sasuk ganangsa' yaranga titi waraga'sa' afuguk. \v 39 Ka sibeng ning sasuk wa ning, na aming ka adi nagata' kuma' ibinamita' wa kafakafa yaptatoreinga ni ka kadaga kabi'guk mo' titi waraga'sa' nakita'. Ning tinga kareng gi' giri ningsa' ira anganga inga' kama wari ari' biwa' ganang wa tubobu dabiksa' ifimaraksasu'nok. \v 40 Abanga sibeng ning sasuk kigineng nua'ni wa ning, aming ka mindingni naganing kane u kanga nagata' naktangka tinting wa yotangkayap tinga ka' ningsa' iikning kigineng guk ikanting. Wara' inga' kama wari ari' biwa' ganang undu' tubobu dabiksa' abanga ifimarakinga ka' ikni' ning yanggu'. \p \v 41 Ka Juda aming adi midi ka Jisas wari na kunimganangni nana tangkunang wari afuguk ning togu' u naknga kabaksi' kadagang naknga anasa' arora yareging. \v 42 Ning toging, ai adi kunim kabinga afuguk ning guk wa indining tora' nakem, ya Jisas ka Josep ning mindingni urang udi. Adining mengbe undu' indi kuma'sa' yabitam adindu' amingsa' ka indigok ningsa'. \v 43 Ka Jisas wari ning yanggu', a sidi midi gangarang mimeng mo' arokanting. \v 44 Aming wari naga ganang abubu wara'ning wa anasa' sura nakedanga abubu ning guk mokngang. Mokngang sini' wa sibeng ka nangkara tinga afuguk warisa' amingning kaba u tipdidimanga sasuk amiinga wa giri adi napkeda tanga nagananang abota'. Ning tinga na kama ari' biwa' ganang wa tubobu tipmarakinga adi ka' ningsa' ira awa'ga'. \v 45 Ka midi ka waraga' wa midi nua'ni ka tim profet wari kuma' yoking wa ning, Anutu warisa' aming aming ga' sasuk imo'ga' ning yoking. Wara' aming ka Anutuning midi u naknga nakeda guk kuma' tinting warisa' wa nagaganang abanting. \v 46 Ka beng sini' aming kamaganangni ka ni sibeng kabi'guk mo' kata'. Mokngang sini' nagapmo' kubaniksa' wa sibeng guk kubap iya' kabinga afuguk nagasa' wa sibeng ning iik u nakedanga itik. \v 47 Ka beng guk sini' urang sanarik, aming ka nagata' naktangka tota' adi ka' iyak kareng ka fikifiki ningsa' bema irota'. \v 48 Nagasa' na amingga' ka' ningsa' iyak kareng u tipkadofiam wara'ning nana tangkunang beng sini'. \v 49 Tim sidining papase adi kama bining sige ganang ira nana wap ka mana u kuma' nanga ikiaging de. Ka adi mana wari yotangkayabinga ka' ningsa' ko mo' ikiting. Mokngang aming dabik ka mana u nanga ikiaging wa inga' kungkumak kuma' tiging. \v 50 Ka nana tangkunang sini' nua'ni ka kunim ganang kuta afugu' ka ingging kuma' adera' wa kigineng guk. Ka aming wari nana ka u nanting wa kungkumak titining guk mokngang. \v 51 Ka nana tangkunang ka' iyak titining ka kunim ganangni ka u torik wa nagasa' yang. Ka aming wari nana ka u nauta' wa ka' fikifiki ningsa' irota'. Nana ka u torik wa naganing fukna gom ka aming dabiksa' wari nanga ka' ningsa' iik waraga' kabiamotik waraga' torik. \p \v 52 Ka Juda aming adi midi ka Jisas wari ananing fugu gom u nana ga' togu' u naknga kabaksi' kadagang sini' naknga anasa' ning toging, ai, aming ka ya fugu gom ka nana da'ning niminga nana ga' ba tora'. \v 53 Ka Jisas adi adisining sasuksi' u kuma' yapkedanga ning yanggu', beng sini' ning sanotik, sidi Amingning Tim Iyak naganing fukna gom u nanga a amaa u topnanga ning guk mo' tinting wa ka' iyak titining guk mokngang. \v 54 Aming ka naganing fukna gom a amaana u nanting wa adi ka' ningsa' iyak wara'ning kigineng guk ikinga inga' kama wari ari' biwa' ganang wa na tubobu ifimarakinga adi ka' ningsa' ikni'. \v 55 Beng sini' naning fukna gom wa nana beng guk, a naning amaana undu' ama kigineng guk. \v 56 Wara' aming ka naganing gom a amaa u nanting wa adi nagaganang sini' yorafanga ikinga nandu' adiganang sini' irotik. \v 57 Ka sibeng ka nangkara tinga afuguk wa ka' iyak ning ki. Ka na adigok kubap ikitamuk wara' na adining tangkunang u bema ka' ningsa' ikitik. Ka aming ka naganing amaa gom u nauta' undu' ningsa', adi nagaganang tangkunang bema ka' ningsa' irota'. \v 58 Ka nana ka kunimganang kuta afugu' urang tongak wa i torik yang. Nana ka ya tim papase wari nana wap ka mana u manggara nanga ira inga' kungkumak guk urang tiging ningwara' mo', mokngang. Nana ka naga i torik ya kigineng guk wara' aming ka i nauta' wa bibi' guk mo' tota', ka' fikifiki ningsa' ira auta' ning yanggu'. \v 59 Ka Jisas wari midi ka u yanggu' wa Kapaneam yong ning siring yak ganang amanga yanggeku' u tanga ina yaregu'. \s1 Jisas wa ka' iyak ning midi beng guk \p \v 60 Ka aming arantagim kabi'mo' ka Jisas ning midi ga' naknga kubap yaranga fengaging wari Jisas wari midi kigineng yanggu' u naknga nakigesinga tanga anasa' ning tonga yareging, a indi midi ka mamareng sini' ningwara' u yaranga titining guk mo' nakem. \v 61 Ka Jisas adi aming wara'sining sasuksi' u kuma' yapkedanga ning yanggu', indining, midi ka u torik wa sidining sasuk ka nagata' ninak ning u tipkadasaminga kabaksi' mamareng naking wa. \v 62 Ka ning sanarik, sidi midi ka u torik wa mamareng ning mo' nakanting. Inga' Amingning Tim Iyak naga yong ka tim iya' afuguk waraga' tubobu dasi'ganang sareng aramarok u napma wa sidi o adi midi ka tim urang ninggu' wa beng sini' ba ninggu' ning toni'ga'. \v 63 Ka midi ka i torik ya napa' ka aming wari natangka titiga' nating wari yotangkainga iik ning guk mokngang, wa Anutuning mini ungggo warisa' amingga' ka' iyak u tipkadofingamota'. Ka midi ka u sanarik wa mini unggo ning wara' wa ka' iyak tipkadofi ning kigineng guk u sanarik. \v 64 Ka na kuma'sa' sabarik, aming fam sidi nagata' naktangka sini' guk mo' ting ning yanggu'. Ka Jisas adi nisi' aming ka adita' naktangka kuma' tiging a fam ka adita' naktangka guk mo' tiging abanga aming nua'ni ka inga' ana tipkadofi wara'ning wa timinggi' kuma' yapkedagu' wara' adi midi sarengsa' u yanggu' wang. \v 65 Ning tanga nua'bu yanggu', ki ka waraga'sa' tanga wa midi ka tim ning urang sanak wang, aming ka naga ganang abubu ning wa anasa' sura nakedanga abubu ning guk mokngang, wa naganing sibeng warisa' amingning kaba u tipdidimanga sasuk amiinga wa giri adi napkeda tanga nagaganang abota' ning yanggu'. \p \v 66 Ning tinga aming arantagim kabi'mo' ka Jisas ning midi ga' naknga yaranga fengaging wari Jisas ning midi kigineng ka u naknga bibi' ubu nakngama kagabi tanga wadigi' mugoging. \v 67 Ka Jisas adi aming wari kabinga mugo tiging u yapma adining arantagimni 12 u ning yangkagu', a sidi wa, sidindu' nibinga mugo tinting wa. \v 68 Ka Saimon Pita wari ning anigu', o girii indi gu i gibinga anga wa nisi' ganang ironga. Mokngang gapmo' kubaniksa' wa ka' iyak titi wara'ning midi kareng guk nimarang. \v 69 Wara' indi kuma' gapkedem aming kareng ka Anutu wari kasiringa kabinagu' udi gusa' wara' indi guta' naktangka kuma' tem. \v 70 Ka Jisas wari ning yanggu', na sidi wa naganing arantagim sini' ning iik waraga' aming ka 12 ning didimengsa' sifikasireguk. Ka aming nua'ni sidining bining ganang wa aming kadaganang Setan ning kane aming wari ita' ning yanggu'. \v 71 Ka aming kadagang u togu' wa Saimon Iskariot ning mindingni ka wapni Judas u kanga togu'. Aming ka wa arantagim 12 ka Jisas wari anaganang sini' iikga' ifikasireinga anagok kubap unggung kuma' ikiaging wara'ning nua'ni wari' inga' uuk titiga' tipkadofiamgu' waraga'sa' togu'. \c 7 \s1 Jisas ananing kuyane wari adita' naktangka guk mo' tiging \p \v 1 Ka Jisas adi kama tubo Galili tara' u urap mo' kabinga agu'. Adi Juda ning aming girisi ka kama tubo Judia tara' wari uuk tonga kapmeking wara'ning midi u naknga unggung ningsa' ira ami taming yanggek kane tanga yagu'. \v 2 Ka sande girii nua'ni ka Juda aming anasining papase wari tim kama bining sige ganang ira yangara sel yak uusi tanga mangkwetataranga fengakiaging waraga' tubobu sura nakeda wara'ning wari kagadofi ga' dudure kuma' tugu'. \v 3 Ka Jisas ananing kuyane adi aming wari sande girii waraga' anga bak girii titi waraga' sura anikige tanga Jisas u ning aniging, ai gu napa' kane fatarang wa kapmo' inggingsa' mo' tanga fiarotang. Gu kama tubo Judia tara' do anga guning arantagimga bak tinting wara'sining dasi'ganang sareng undu' tiaminga gapmanting. \v 4 Aming ka wap girii bimbem ga' naknga wa adi kane kareng kapmo'sa' mo' fatota'. Mokngang adi amingning dasi'ganang sareng tinga kanga wa giri adining wap bema aranga adisining girisi' ning kanting. Wara' gu aming dabik ning dasi'ganang sareng ubu anga tinga aming wari dabik gapsasu'nanting. \v 5 Ka Jisas ananing kuyane arantagim sini' ana undu' adita' naktangka guk mo' tiging wara' adi midi ka anakige titining u aniging. \v 6 Ka Jisas wari ning yanggu', kama ka naga kane tangkunang amingning dasi'ganang tinga kaga wara'ning wa ko mo' kadofinamara', mokngang. Adi aming fam sidi wa giri, \v 7 aming wari sidita' bibi' naksam ning guk mokngang wara' sidi napa' ni kami a kamindap wa ma fiking ni ganang tonga wa titi ningsa'. Aming wari napa' ni tasap ning guk mokngang, sisibi sa' tinga tinting. A naga tanga fiararik wa na adisining kadagang waraga' sarengsa' fainirik waraga' tanga kabaksi' kadagang sini' naknama bibi' fanaking. \v 8 Ka kami ya naga mugo ning kama didimeng mo' wara' na urapsa' mo' autik, sidisa' wa giri mani'. \v 9 Ning ina ning tanga Jisas adi kama tubo Galili unggung defagu'. \s1 Jisas wari Jerusalem ga' aranga sande girii kagu' \p \v 10 Ning tanga Jisas ning kuyane adi sande girii u kaunga tim mugoging, ka Jisas adi mandang anapmo'sa' inga' agu'. Adi aming fam guk mo' yanggu', anapmo' kapmo' da'ning mugogu'. \v 11 Ka Juda ning aming girisi ka sande girii u kaunga kura faging adi sasuk ka Jisas wari auinga katuanga bimbem wara'guk tanga kapmeking. Ka degisifa tanga ning toging, ai aming ka wa indeng sepma fata' sam. \v 12 Ka ami taming kabi'mo' undu' Jisas ning kane waraga' tonga yareging. Aming fam ka ning toging, aming ka wa kadapmang didimeng fatara'. A fam ka a wa aming kareng mo', adi ami taming u kadapmang mandaga' yanggera fiarara' ning toging. \v 13 Ka aming ka Jisas wa aming kareng ning toging adi girisisi' wari Jisas ga' bibi' naking u yapma Jisas ning wap sareng sini' guk mo' toging. Adi mutu tanga anasa' midi kapmo'sa' tonga kabiging. \p \v 14 Ka sande girii kanga faging wara'ning kama fam ko adeinga Jisas adi inga' anga kadofinga ning tanga siring yak ganang amanga ami taming yanggeku'. \v 15 Ka aming girisi wari adining midi u kuni' nua'ni sini' ning naknga base tanga ning toging, ai adi skul guk mo' urang tugu' udi, sasuk ka wa indeng bema tora'. \v 16 Ka Jisas wari adisining sasuksi' u kuma' yapkedanga ning yanggu', midi ka i torik ya naganing sasuk sa' mo' tanga torik, mokngang ya Anutu girii ka nangkara tinga afuguk wara'ning midi bema sanirik. \v 17 Ka aming ka Anutuning sasuksa' yara ga' nakota' adi midi ka ya naganing sasuk ganangsa' torik wa ma Anutuning sasuk yaranga torik ning u kuma'sa' nakedota'. \v 18 Ka wara'ning wa ning, aming ka ananing sasuksa' tanga fatota' adi ananing wap bema ara waraga'sa' sura tota'. A aming ka girini wari anigareinga girini ning wap bema ara ga' sura tota' adi aming midi mandaga' tutugung mo'. Mokngang adi aming midi beng guk tuang. \v 19 Beng sini' Moses wari Anutuning kadapmang tang wa aming ka sidita'sa' samgu'. Ka sidi kadapmang didimeng ka wa kafakafa guk mo' yareting wara' sidi nugumak titiga' suking udi kuma' sabarik. \v 20 Ka Juda aming kabi'mo' ka bak tiging wari midi ka u naknga ning tonga yareging, a mandaga' torang. Aming ka ni gu guguk ga' guk mo' suta', mini unggo kadagang wari yuagapma sasuka gifikadagainga sige torang. \v 21 Ka Jisas wari ning yanggu', tim sabat nua'ni ganang kane tangkunang kubaniksa' tuguk waraga' wa sidi kafek tanga midi ganggarang mimeng aroknama yareging. \v 22 Ka sidi sabat ganang wa sabase ning fuksi' giknim undu' fafong dopiamiting. Ka sidi kadapmang ka wara'ning wa timinggi' Moses wari sidining papase ga' yamgu' u yaranga titing wara' sidi didimengsa' tem ning tonga sabat ganang tiamiting. Ka kadapmang ka wa Moses wari mo' yamgu', wa timinggi' timinggi' sini' ka papase timini wari tanga abiging wara'ning u titing. \v 23 Ka sidi ning tuguting, indi saba ami ginggiming ning fuksi' giknim wa kama eit ning didimeng mo' ibinga dopiamtam wa kadapmang tang u ma kabinam ning tonga kama sige wa ma sabat ganang wa kureng ning guk mo'tuguting. Mokngang sidi midi tang ning tapni waraga' sura dopiam sa' titing. Ka sabat nua'ni ganang tim na napa' kareng sini' tanga aming nua'ni u wadigi' sini' tipkarendaguk, ka sidi u kaging waraga' wa kabaksi' kadagang ko ba fanaknaming. \v 24 Ka u ting wa sidi napa' yapkedanga tagagareyap ning kadapmang didimeng mo' yaranga ting. Mokngang sidi dasi' wari usingsa' kanga a kadaganang ning wa sige urapsa' toing. Wara' ning sanarik, sidi kadapmang ka usingsa' ting wa kagabi tanga kadapmang didimengsa' yaranga tagagarenting ning yanggu'. \s1 Aming wari Jisas ning ki ga' toyangaging \p \v 25 Ning tanga aming ka Jerusalem yong ki unggungni wari Jisas wari aming ning dasi'ganang adenga yanggeku' u kanga ning toging, ai aming ka aming girisi wari uuk titiga' urang toging udi iba unda' ina. \v 26 Ka adi midi sarengsa' kuma' abanga fidenga fatora' ya sasuk aming ka ni adining midi karangkang ni guk mo' tangaming. Ya kagabi sa' tinga fidenga fatora' idi. Ma, aming girisi adi Kasira Aming sini' ning ubu kanga kagabi ubu unda' ting. \v 27 Ka mokngang, adi Kasira Aming mo' unda'. Kasira Aming sini' ganang wa adining yong ki guk mo' nakedianam. A Kasira Aming mo' wara' indi adining yong ki wa kuma'sa' nakedem ning toging. \v 28-29 Ka Jisas adi siring yak girii ganang unggung ami taming u yanggera adenga midi sarengsa' ning togu', a sidi naga napkedanga a naganing yong ki nakedanga ning ba ting. Ka ning sanotik, na yong ka sidi ikiting yara'ni mo'. Abanga na naganing sasuksa' mo' tanga abuguk. Mokngang na aming kadapmang beng guk tuang adigok kubap iya' nangkareinga abuguk. Aming ka wa sidi mo' kating. Na kubap ikitamuk wara' nagasa' wa giri katik ning togu'. \p \v 30 Ka aming girisi adi Jisas ning midi u naknga kabaksi' kadagang naknga ning tanga uuk titiga' bemtam ning tonga kuma' tiging. Ka mokngang, adining kama wa ko mo' kadofigu' wara' mamareng tanga kabiinga mugo tugu'. \v 31 Ka ami taming kabi'mo' adi Jisas ning kadapmang u kuma' kigedanga ning toging, o idi Kasira Aming ane'sa' udi. Indi aming girii nua'ni wari abanga kane tangkunasi fam nua'bu titi waraga' mo' sura kapmekantam, mokngang wa kuma' abanga tinga kayam yang ning toging. \s1 Aming girisi wari Jisas bimbem ga' aming fam yangkareging \p \v 32 Ka Farisi arantagim adi midi ka ami taming wari Jisas ga' naknga tonga yareging u naknga kabaksi' kadagang naknga pris girisi guk midi ka Jisas u iyung bema dasi waraga' tonga naknga ning tanga siring yak girii ning plisman fam u yangkareinga aging. \v 33 Anga kadofinga adeging. Ka Jisas wari ami taming u ning arayanggu', na sidigok ingging wa pumpurumsa' iya' aming ka nangkara tinga afuguk u kaunga tubobu mautik. \v 34 Ning tinga sidi narosi tanga nagata' wena tanga yarani'ga'. Ka mokngang, kama ka naga autik wa sidi au ning guk mokngang wara' sidi ninap guk mo' tini'ga'. \v 35 Ka adisining aming girisi fam adi midi ka u naknga anasa' ning toging, ai adi indeng sini' auinga indi mo' kaga guk tora'. Ma, indining amine fam ka kama kamani Grik ning kamaganang anga ira yareting u anga yapma ning tanga Grik aming ubu unda' yanggeronga tora'. \v 36 Adi midi ka nagata' wena tinting ka naptua guk mo' tinting, abanga yong ka naga autik undu' sidi au ning guk mokngang ning guk wa indining tora' ning toging. \s1 Jisas wa ka' iyak ning ama tangkunang \p \v 37 Ning tanga mengkura girii u kanga anganga mengkura wara'ning kama ari' wa kama tapni girii sini' ka tim Juda anasining papase wari ama ga' nafek tanga ikiaging ganang ka ama wa Anutu warisa' imarugu' u kayaging waraga' tubobu sura nakeda wara'ning wari ubu kadofigu'. Ka wara'ganang didimeng ka Jisas wari adisining bining ganang adenga midi bang ning katigu', o aming ka ama ga' masi' pamparanganga wa nagaganang i abuinga saminga topnani'. \v 38 Ka timinggi' Anutuning midi nua'ni umpang ganang ning kuma' yoking, ka' iyak ning ama wari kaba ganang kadofira' ning urang yoking waraga' sukni'. Aming ka nagata' naktangka tota' wa ama kareng ka wari adining kaba ganang ira fikifiki fakadofota'. \v 39 Ka ama ka ka' iyak ning ka Jisas wari u togu' wa Anutuning mini unggo waraga' sura togu'. Kama ka wara'ganang wa adi kungkumak tanga marara beni Anutu ganang wap girii ko mo' bemgu'. Abanga Anutu wari amingga' adining mini unggo undu' ko mo' yamgu'. Wara' Jisas adi midi ka u togu' wa inga' ana kungkumak tinga aming ka adita' naktangka titi wa Anutu wari adining mini unggo u kabaksi' ganang kamiaminga ama da'ning ira fakadofi waraga' togu'. \s1 Ami taming wari sasuk fama' tanga tubo kidagang tiging \p \v 40 Ka ami taming wari Jisas wari midi kigineng togu' u kanga fam ka ning toging, o beng sini' aming ka idi profet girii urang warisa' abanga tora'. \v 41 A fam ka ai, Kasira Aming girii urang udi kuma' abara' yang ning toging. A fam adi ning toging, a mokngang ya Galilini aming. Kasira Aming wa kama tubo Galili do kagadofi ning guk mo' nakitam. \v 42 Ka waraga' tim Anutuning midi yoking u katam wa Kasira Aming wa Devit ning arantagim a yong ki Betlehem wara'ganangsa' kagadofi ga' wa giri tuguinga nakitam ning toging. \v 43 Ning tanga ami taming adi Jisas ning ki waraga' sasuk fama' ka adita' ninak a fam ka adita' bibi' ninak ning tanga tubo kidagang tiging. \v 44 Ning tanga aming ka adita' bibi' nakngamging adi Jisas u bema iyung dadasi ga' ning tonga tiging. Ka mokngang mamareng tanga bimbem guk mo' tiging. \s1 Aming girisi wari Jisas ga' naktangka guk mo' tiging \p \v 45 Ka siring yak girii ning plisman ka Farisi a pris girisi wari Jisas bimbem ga' yangkareinga aging wari tubobu sigesa' aging. U yapma aming girisi wari ning ifang yangging, ai aming nagira abu ga' sangkarangam wa nagira abu guk mo' wa naga' ting. \v 46 Ka adibu ning toging, mokngang indi bimbem tantam ning tonga kuma' angam de ka adining midi wa aming girisi fam wari tuguting ningda'ning mo', adining midi wa kigineng guk ka kuni' nua'ni sini' tonga' nakngam. \v 47 Ka Farisi aming wari ning yangging, ka sidindu' bengsa' ning tonga u nakngama kabinga mabing. \v 48 Ka sidi kafakafa nakni', sidining girisisi' fam a Farisi aranatagim indining aming ka ni adita' naktangka kabi'guk mo' ting, mokngang sini'. \v 49 Aming arantagim ka wa masi' papesi, adi Moses ning kadapmang tang kabi'sini' guk mo' naknga ikiting wara' adi adining midi wa bengsa' ba ning tonga nakngam sa' ting. Ka aming arantagim ka ningwara' wa kadaga wadigi' sini titi wara'ningsa'. \p \v 50 Ka Farisi arantagim wara'sining aming girii nua'ni ka wapni Nikodimas ka tim Jisas ganang anga midi urang togumu' wari marara Farisi amine u ning yanggu', \v 51 o amine kadapmang ka aming tagagareyap ning waraga' wa indining kadapmang tapni ganang wa aming nua'ni kafakafa sini' mo' kigedanga midiganang urapsa' bema kami waraga' wa tapni urang titam udi. Ka indi kigeda sini' ko mo' tanga a wa aming kadagang ning wa urapsa' u tontam. Mokngang, tim ka adining midi u naknga a adi kane tara' u kafakafa kadidimanga kareng wa ma kadagang ning wa inga' wara'ganang tontam wa giri, ning togu'. \v 52 Ka Farisi amine fam adibu anikige midi ning toging, a gundu' Galilini aming sasuk guk mokngang ningda'ning gabem. Uri, Anutuning midi umpang u kafakafa anga indangiksasu'nanga nakdidime'. \v 53 Midi dibing kabi'sini' ka profet ka ni kama tubo Galili tara' u kagadofi ga' guk mo' yoking, mokngang sini' ning toging. \c 8 \s1 Juda ning aming girisi wari taming nua'ni kadagang tugu' u midiganang kamiging \p \v 1 (Ka aming arantagim girii ka Jisas ning midi mera fanaking wari yaksingga' kabinga mugosasu'neinga Jisas adi kama bubo Oliv waraga' aregu'. \v 2 Anga deia' kamindap gaa' sini' siring yak girii tempel ga' tubobu abugu'. Ka tempel gaga wara'ganang ka ami taming kabi'mo' wari adiganang bak nua'bu abanga kukinga mera yanggek fatugu'. \v 3 Ka sasuk aming girisi guk ka Farisi guk wari taming ufini guk nua'ni ka kadagang tinga katuaging u bema tonga aming bak tiging wara'sining de ganang u kamiging. \v 4 Ning tanga Jisas u ning anigaging, ai tisa gam taming ka ya aming nua'ni guk kadagang fatangamu' u anga katuanga nagira abem. \v 5 Ka midi tapni ka Moses wari nimgu' wa ning tuguta', taming ka kadagang ka ningwara' tinga kanga wa uningkim kwak wari wadigi'sa' ugumakanting. Ka waraga' wa gu indining sutang. \v 6 Ka midi ka u anigaging wa adi Jisas wari kadapmang ka wara'ning sasuk waraga' fe' tinga Jisas u midiganang bema kaminga animbe waraga' kuma' tonga naknga abanga anigaging. Ka Jisas adi midi tubobu urap mo' yanggu'. Mokngang adi ningsa' kamanakiama mera kafong wari kama kudi gwinanga arayoku'. \p \v 7 Ka adi nua'bu ko anigaging u naknga marara adenga ning yanggu', ningwara' sidi uuk tonga wa tim munumung sini' wa sidining bining ganang aming ka ni kadagang kabi'sini' guk mo' tita' wari urota'. \v 8 Ning ina ning tanga tubobu gwinanga mera kama kudi nua'bu arayoku'. \v 9 Ka aming dabiksa' adi Jisas ning midi u naknga megang naknga kubanik kubanik kabinga famugoging, tim ka tangandasi wari mugoinga saba adi inga' mugoging. Ning tanga kabinga mugosasu'neinga Jisas guk ka taming wara'guk anasapmo'sa' adegumu'. \p \v 10 Ning tanga Jisas wari marara adenga taming u ning anigu', ai taming, aming ka midiganang gipmonga ginagira abinging wa indeng, kuma'sa' ba gibinga masasu'ning. \v 11 Ka taming wari ning togu', weng girii kuma' maing, ni ka inggingk guk mo' adera'. Ka Jisas wari ning anigu', weng nandu' mamareng sini' mo' gangbeutik, girisa' mautang. Ka gu i anga kadagang ning kadapmang ganang itang wa wadigi' kabotang ning anigu'.) \s1 Jisas wa aming ning kabaksi'ning diok kareng \p \v 12 Ka siring yak girii ganang unggung Jisas wari ami taming u nua'bu yanggu', na kamaganang i diok sanganda wara'ning kamang diok ning itik. Aming ka naga nawara naning sasuk kareng unggungsa' yarota' wa adi sasuk kadaganang ka kama kangkam da'ning wara'ganang mo' irota'. Mokngang adi kaba ganang wa diok kareng ka ka' ningsa' iikning wara'guk sangangsa' irota'. \v 13 Ka Farisi arantagim wari ning aniging, a gu ganing wap ka gasa' tonga bema ararang, aming nua'ni guk mo' yotangkagama tora', Wa beng guk mo' nakem. \v 14 Ka Jisas wari ning yanggu', beng sini' na naganing midi wa napmo' kubaniksa' torik de. Ka na napa' girii ka yong ka naga iya' kabinga abuguk, abanga inga' tubobu anga iik wara'ning wara'guk kuma' nakedanga fatorik wara' naning midi wa beng guksa'. A sidi wa naganing yong ki ka u torik wara'guk mo' sini' nakeding. \v 15 Sidi aming kamaganangni ning kadapmang sa' yaranga ikiting wara' sidi aming tagagareyap undu' didimeng mo' tanga a wa aming kadagang ning urapsa' tuguting. A na aming ka ni a wa aming kadagang ning guk mo' anitik. \v 16 Ka naga kane ka aming tagagare ning u tonga wa nagapmo'sa' mo' totik, na sibeng ka nangkara tinga afuguk wara'guk dabik tantamuk wara' didimengsa' kadofota'. \v 17 Ka sidining kadapmang tang wa ning fideta', aming fama' wari napa' niga' midi kubaniksa' ka aming nua'ni wari kuma' touta' unggungsa' tontamu' wa aming fam wari u naknga o beng guk ning tuguting. \v 18 Ka nandu' ningsa' na naganing midi wa nagapmo'sa' mo' torik. Mokngang sibeng ka nangkara tugu' adindu' naganing ki waraga' wa kuma'sa' yotangkanama tuguta'. \v 19 Ka Farisi aming wari ning aniging, ka guning babangga u torang wa nisi'. Ka Jisas wari ning yanggu', beng sini' sidi naga napkedanga a sibeng kigedanga ning kabi'guk mo' ting, mokngang. Ka sidi naga i napkeda guk kuma' tianing ganang wa giri, sibeng undu' kayaning ning yanggu'. \p \v 20 Ka Jisas wari midi ka u yanggu' wa adi siring yak girii tempel ning sinim iyung bane gaga ka Anutuga' ofa kukngamiaging ganang tara' u ami taming mera fayanggeku' u tanga yanggu'. Ka wara'ganang wa Jisas adi midi mamareng sarengsa' ininga Farisi aming adi kabaksi' kadagang sini' nakngamging de, ka adining kama ko mo' kadofigu' waraga' tanga adi kadagang tantaramik ga' mo' bemging. \s1 Jisas wari kunim ganang mo' au ga' yanggu' \p \v 21 Ka Jisas wari Farisi aming u ning nua'bu yanggu', na sibinga mugo kuma' totik. Ka inga' sidi naga yotangkasam ga' sura nagata' wena tini', ka mokngang ninap guk mo' tini'ga'. Ning tanga sidi sidining kadagang wara'guk kubap ningsa' ira anganga kumakni'ga'. Beng sini' yong ka naga u autik wa sidi au ning guk mokngang ning yanggu'. \v 22 Ka aming girisi adi midi ka u naknga nafek tanga anasa' ning toging, ai kama ka naga autik wa sidi au ning guk mokngang ning guk wa nasiga' tora', ma ananing fugu udep uronga tora'. \v 23 Ka Jisas wari nua'bu yanggu', ka ning sanarik, sidi kamaganang yara'ni wara' kamaganang inggingsa' iik ning. A na kamaganang yara'ni mo', na furo'ning kuta wara'ni. \v 24 Ka beng sini' sidi napkeda tanga o aming ka idi aming girii ka urang wari'sa' ning guk mo' tonting wa midi ka sidining kadagang guk ningsa' kungkumak ga' urang sanarik ning wa bengsa' tini'ga'. \v 25 Ka Juda aming girisi adibu ning aniging, ka gu wa nisi'. Gu aming girii ning torang wa kafakafa nininga naknam. Ka Jisas wari ning yanggu', naganing ki wa kama paramu' kuma' fasanirik ningsa'. \v 26 Ka na midi kabi'mo' ka sidining kadagang waraga' wa ko sanotik. Ning tinga sidi waraga' kabaksi' mamareng naknga nagata' bibi' naknamting de, ka aming ka naga nangkaregu' wa midi beng guk tuang wari nangkareinga abuguk. Wara' na nasi' midi ka adi nanita' unggungsa' wa ami taming kamaganangni ga' faituaimitik. \v 27 Ka Jisas wari aming ka anigara tinga abugu' waraga' yanggu' wa adi beni Anutuga' unda' tora' ning guk mo' sura nakedaging. \v 28 Ka Jisas wari nafek sa' tanga mareiaging u yapma ning nua'bu yanggu', beng sini' sanirik kami ya nafek ting ka inga' sidi Amingning Tim Iyak naga furo'ning bemnapma arani' wara'ganang wa nakeda tanga o aming girii ka urang wa anasa' faninarugu' udi beng ba ning kuma'sa' toni'ga'. Ning tanga midi a napa napa' u titik wa naganing sasuk ganangsa' mo' titik, sibeng wari nanita' unggungsa' yaranga titik wara'ning undu' o adi beni ning sasuk beng guksa' ba yaranga tita' ning nakedanga toni'ga'. \v 29 Ka sibeng ka nangkara tinga afuguk adi ninibi tinga napmo'sa' guk mo' ikitik. Mokngang na fikifiki nasi' ka adi titiga' nakita' u titik waraga' tanga adi nagok kubap ningsa' ikitamuk ning yanggu'. \v 30 Ning tinga ami taming ka Jisas ning midi u mera fanaking wara'ning fam kabi'mo' wari midi ka u tonga yaregu' u naknga Jisas ga' naktangka tiging. \s1 Midi beng guk warisa' aming yotangkayabinga ararangeng kareng iik ning \p \v 31 Ka Jisas wari Juda aming ka adining midi u naknga beng ning toging u ning yanggu', sidi fikifiki naning midi i ninaksa' tinting wa sidi naganing arantagim sini' ning ikanting. \v 32 Ning tanga midi beng guk ning ki u nakeda sini' tinga midi beng guk wari yotangkasapma kadagang ning kigineng girii wari tofisabinga iking u udasaminga ararangeng karengsa' ubu naknga ikanting. \v 33 Ka Juda aming adi midi ka Jisas wari mamareng ning kapmik ganang iking ning yanggu' u naknga ning toging, ai indi Ebraham ning arane wari ikem gam. Ka indi slev ira kane kagaya wa indeng tanga ira abem wara' gu kane kagaya u udanim guk torang, mokngang. \p \v 34 Ka Jisas wari ning yanggu', ka beng sini' sanarik, aming ka kadagang tanga ikiting wa kadagang wara'ning kigineng wari tofiaptangkainga kadagang wara'ning slev ning ikiting. \v 35 Aming ka slev ira kane kagaya titing adi kane tuang wara'ning arantagim ganang sini' yorafanga adisigok fikifiki ningsa' ira au ning guk mokngang. A kane tuang wara'ning mindingni sini' wa giri, beni ganang sini' yorafanga ana kurene ning ira ararangeng kareng ira beni ning kigineng guk ikita'. \v 36 Ka mindingni naga yotangkasapma mamareng ka u tofasabinga iking u udasamotik wa sidi ararangeng kareng beng sini' ira anting. \v 37 Ka sidi Ebraham ning arane arantagim ning toing wa giri nandu' kuma' nakarik beng guk toing. Ka sidi ning sanarik, naning midi ga' naktangka kabi'guk mo' tanga naga nugumaronga ting. \v 38 Na napa' karesi ka sibeng wari nangtintingneta' unggungsa' yapma sanitik, ka sidibu napa' kadagasi ka babangsi' wari sangtintingneta' u yaranga tanabonga ting ning yanggu'. \s1 Jisas wari Juda aming u sidining babangsi' wa Setan ning yanggu' \p \v 39 Ka Juda aming wari Jisas u ning aniging, ai indining babangni' wa Ebraham urang udi. Ka Jisas wari ning yanggu', udi giri ka sidi Ebraham ning mindine sini' ganang wa kadapmang ka Ebraham wari tanga itarugu' unggungsa' yaranga tianing. \v 40 Ka mokngang, sidi kadapmang didimeng ka wara'guk mo' titing wara' na midi beng guk kareng ka Anutu anaganang bema fasanarik ka sidi waraga' bibi' naknga nanuk titi ga'sa' suking. Ka Ebraham adi kadapmang kadagang ka ningwara'guk mo' tanga yagu', mokngang sini'. \v 41 Ka na ning sabarik ka sidi kadapmang ka u ting wa sidining babangsi' ning kadapmang sa' yaranga ting. Ka adibu ning aniging, a indi simeng se' wari kadagang sansaramik tanga indibeinga wap kadagasi guk mo' ikitam, mokngang wara' indining babangni' girii kubanik wa Anutu sa'. \v 42 Ka Jisas wari ning yanggu', a mokngang Anutu wa sidining babangsi' mo'. Sidi Anutuning mindine ganang wa adining mindingni nandu' napkeda tanga nagata'sa' nakianing, na ga' tanga na Anutuganang abuguk wara' na naganing sasuksa' mo' tanga abuguk, mokngang Anutu ana nangkareinga abuguk. \v 43 Ka sidi naning midi ka u tonga yararik u ninak ga' bibi' naking wara' sidi midi wara'ning kiga' nafek ko ting. \v 44 Ka sidining babangsi' wa Setan wara' sidi sasuk ka adi tita' u yara waraga'sa' fasuking. Beng sini' aming ka wa midi beng guk wari adiganang kabi'sini' guk mo' ikita' wara' timinggi' timinggi' adi midi beng guk ning kadapmang kareng u kabi'guk mo' yaranga aming dipming sep tuang ningsa' ira abuta'. Abanga adi midi mandaga' ning tuang sini'. Wara' nasi' midi adi sanita' wa adi adining kadapmang mandaga' unggungsa' yaranga sanita' wara' beng guk mokngang, fisa'. \v 45 Ka na midi beng guk u sanarik ganang wa Setan wari sasuksi' kuma' sifikadagagu' wara' sidi naning midi kabi'guk mo' naking. \v 46 Ka indining, na sidining dasi'ganang wa nasi' kadagang ni guk tinga napking wara' sidi naga midi beng guk fasanarik waraga' bibi' fanaking. \v 47 Beng sini' sidi Anutuning arantagim ganang wa adining midi kareng u ninak sa' tianing. A sidi Anutuning arantagim mo' wara' adining midi kareng u nakngam guk mo' ting. \s1 Jisas wa Ebraham wari ko mo' kadofigu' ganang timinggi' ningsa' itarugu' \p \v 48 Ka Juda ning aming girisi wari Jisas u midi tangkunang ning aniging, gu adi kuma' gapkedem Juda sini' mo', Sameria aming kadagasi wara'ni, mini unggo kadagang guk wari abanga torang. \v 49 Ka Jisas wari ning yanggu', na mini unggo kadagang ni guk mokngang wara' na midi kadagang ni guk mo' tugutik. Na midi kareng ka sibeng ning wap bema ara wara'ning unggungsa' tugutik. Ka sidi naning wap tipkadaunga mini unggo kadagang guk ning wa sige toing. \v 50 Na aming wari naganing wap bema ara waraga' mo' sura tirik, mokngang. Aming girii nua'ni ka napa' napa' ning ki u kuma'sa' yapsasu'neta' wari naning iikna u kuma'sa' kanga naning wap bema ara waraga'sa' sukita'. \v 51 Ka beng sini' ning sanotik, aming ka naning midi ninaksa' tanga yaranga tanga irota' wa adi kungkumak guk mo' to'ga'. \v 52 Ka Juda aming adi midi ka u naknga ning toging, a midi ka u torang u naknga gapkeda sini' kuma' tem gu mini unggo kadagang guk beng sini'. Ka gu aming ka guning midi ninaksa' titi wa kungkumak titi guk mokngang ning torang. Ka indining aming girisi timini ka Ebraham a profet arantagim dabiksa' undu' kungkumak kuma' tiging. \v 53 Ka guning tangkunang wa indining ningwara'. Gu papani' Ebraham a aming girisi fam ka u tanga ira kumoging u irafironga tarang wa. \v 54 Ka Jisas adibu ning yanggu', na naganing wap nagasa' bema ararok ganang wa giri, sigening ning napma a mandaga' giknarang ning toyaning. Ka mokngang na naganing wap guk mo' bema aretik. Naning wap wa naganing babangna ka sidi sidining Anutu ning tonga fatuguting warisa' bema areta'. \v 55 Anutu ka wa sidi mo' kating, nagasa' wa giri katik. A naga mo' katik ning torok ganang wa midi mandaga' ka sidi tuguting ningsa' torok. Ka na sibeng Anutu u nakeda tanga a adining midi u yaranga ning titik wara' na midi ka u torik wang. \v 56 Ka sidining papasi' Ebraham adi kama ka inga' naga i abuguk wari kadofiinga kaga waraga' sura kaba karengsa' naknga itarugu'. Wara' adi inga' naga kadofiguk u napma wa kaba karengsa' naku'. \v 57 Ka Jisas wari midi ka u tuguinga Juda aming wari u naknga anikige ning tiging, a gu aming timini mo' gabem. Ka gu Ebraham ning iik wa indining tanga kagung. \v 58 Ka Jisas wari ning yanggu', beng guk sini' ning sanotik, timinggi' timinggi' sini' Ebraham wari ko mo' kadofigu' ganang wa na ningsa' ira abutik. \v 59 Ning tinga Juda aming wari u naknga kabaksi' kadagang sini' naknga uningkim kwak wari ukantam ning tonga tiging. Ka mokngang Jisas adi fugang kapmo'sa' kuma' kadofinga afanga siring yak girii u kabinga mugo tugu'. \c 9 \s1 Jisas wari aming de kadagang nua'ni tipkarendagu' \p \v 1 Ka Jisas wari arantagimni guk kadak mugoging. Anga aming de kadagang nua'ni u katuaging. Aming ka wa mengni wari de kadagang guk ningsa' ibegu'. \v 2 Ka Jisas ning arantagim wari u kanga Jisas u ning anigaging, ai tisa, ki wa nasi' wari tanga de kadagang guk ningsa' kadofigu'. Ananing kadagang wa ma mengni beni ning kadagang. \v 3 Ka Jisas wari ning yanggu', aming de kadagang ya ananing kadagang wa ma mengni beni wari kadagang titi wari mo' tanga kadofigu'. Mokngang wa Anutu wari aming ka yara'ganang kane tinga aming wari adining kigineng u sareng kaga waraga' kuma' sura kabiinga kadofinga ikita'. \v 4 Ka sidi aming wari kane titing wara'ning kadapmang wa kuma'sa' naking, adi kane wa sidii ganangsa' tanga anganga kama gareinga wa kagabi titing. Ka nandu' ningsa', na Anutu wari adining kane titiga' nangkaregu' wara' na kane wa kama sidii ningda'ning adera' yara'ganangsa' titi ning. A inga' mamareng nua'ni ka kama kangkam ningda'ning wari kadofo' wara'ganang wa kane titi ning mo'. \v 5 Beng sini' kama ka naga kamaganang ingging ko itik ganang wa ami taming ning diok ning ikinga kama wari sangang ko adera' ning yanggu'. \v 6 Ka Jisas adi midi u ina ning tanga yuguk kamaganang songa kama susu guk kasi ninimbenga manggara aming wara'ning de ganang kukngamgu'. \v 7 Ning tanga ning anigu, gu daga ya Silom gwang wari anga yotire'. Jisas wari ning aniinga anga gwang ama wari de u yotikinga de wari kaga'sa' karendangamgu'. Ning tanga yoring ga' tubobu wa kafakafa degaranga mugogu'. Ka gwang wap Silom wara'ning ki ka Juda adisining midiganang wa anigara gwang, ning aniaging. \v 8 Ka aming de kadagang wari yongganang tubobu abanga kadofiinga amine a aming fam ka tim kadapmang ganang mera uningkim mambong amimi ga' fakatianarugu' u tanga kuma' fakayaging wari kanga kafek ubu tiging. Kafera ning tanga ning toyangaging, ai i kani' aming ka idi mambong amimi ga'sa' urang mera fakataninita' uba unda' udi. \v 9 Ka aming fam adi ning toging, a ane'sa' udi. A fam ka a mokngang, aming nua'ni ka nondani adigok dabiksa' wari abara' sam ning toging. Ka aming de kadagang karenda tugu' wari u naknga ning yanggu', a aming nua'ni mo', naga urang warisa' abarik. \v 10 Ka aming wari ning anigaging, ka daga kadagang urang wa indining tanga karendarang. \v 11 Ka aming wari ning yanggu', mo' aming ka wapni Jisas ning aniting wari kama susu amameng kabi' tanga dana ganang i kuknama ning nana', gwang Silom do anga daga i yotire'. Ning naninga anga yotikinga kaga'sa' karendanabinga denga mabarik ina. \v 12 Ka ning aniging, ka aming ka wa indeng ita'. Ka adibu ning yanggu', mokngang kaga guk mo' tirik. \p \v 13 Ning tanga aming ka wari aming de kadagang karenda tugu' u nagira Farisi arantagim ning aming girisi u yabonga aging. \v 14 Ka kama ka Jisas wari aming de kadagang u tanga tipkarendagu' wa kama tapni sabat ganang didimeng tugu'. \v 15 Wara' Farisi adi aming u kanga sabat waraga' kuma' sura indining da'ning tanga karendagu' wara'ning ki waraga' aming u anigaging. Ka adibu ning yanggu', mo' wa adi kama susu amameng guk u manggara kasininimbenga dana ganang i kuknama ama wari yotik ga' nana'. Ning tinga ama ganang yotikinga wara'ganang karendanapma'. \v 16 Ka Farisi fam wari u naknga ning toging, a aming ka wa sabat ning kadapmang tapni wara'guk mo' sura tara' nakem. Aming ka ningwara' wa Anutu ganang abubu ning mo'. Ka fam adi ning toging, ka sidi aming kadagang ning toing wa aming kadagang adi napa' tangkunang kareng ka ningwara' u titining guk mokngang. Ning tonga sasuk fama' tanga arantagim fama' ningda'ning ubu yaging. \v 17 Ning tanga aming u nua'bu anigaging, a aming ka daga tipkarendagama' ning tonga torang gu wa indining sutang. Ka adibu ning yanggu', mo' na ning nakarik ka adi Anutuning midi togadofi aming girii nua'ni. \p \v 18 Ka Juda aming girisi adi tim aming ka wari de kadagang guk itarugu' udi mo' fakayaging wara' adi midi ka de tubobu karendagu' wara'ning u naknga wa waraga' naktangka guk mo' tiging. Ning tanga aming wara'ning mengbe ubu inagira fonga \v 19 ning yangkaging, ma' idi sidining sabasi' wa. Ka mengni wari de kadagang guk ningsa' udi beng u ibegu'. Ka indining da'ning tanga tubobu degarara'. \v 20 Ka mengbe wari ning togumu', weng ya indining sabani'. Abanga mengni wari de kadagang guk ningsa' ibegu' wara'ning wa giri nakedanga beng guk ning toyamuk. \v 21 Ka de wa indining tanga karendanga' a nisi' wari tipkarendanga' wa kaga guk mo' tangamuk wara' wara'ning wa mo' nakediamuk. Ka adi aming kabasi' mo', aming sini' wara' sidi ana unggung aniinga ana kuma' todidimota'. \v 22 Ka mengni beni adi Juda anasining girisisi' wari midi tangkunang ka aming ka ni Jisas wa Anutuning Kasira Aming beng guk ning kanga touta' wa indi siring ganang anigareinga adi wap aming kadagang ning ira fugang sa' itarota' ning toging \v 23 waraga' sura mutu tanga wa midi ka adi aming sini' wara' ana unggung aniinga sano' ning togumu' wang. \p \v 24 Ning tanga aming girisi wari aming de kadagang karendagu' u nua'bu katingana ning aniging, beng sini' ganem guning midi wa Anutu wari kuma' nakamara' wara' gu indi midi fam gangkainga wa beng guksa' nine'. Ka indi aming ka wa kuma' fagayam aming kadagang. \v 25 Ka adibu ning yanggu', adi aming kadagang wa ma aming kareng wa giri kafakafa guk mo' nakedarik. Ka ki kubaniksa' ka tim na dana kadagang guk ikitik ka inga' yara'ganang wa tubobu tanaminga degararik wara'ningsa' wa giri nakarik. \v 26 Ka adibu nua'bu anigaging, ka daga wa nasi' guk tanga tipkarendagama'. \v 27 Ka aming wari ning yanggu', a midi wa kuma' sanarik wang ka sidi ninak guk mo' ting. Ka indining da'ning tanga nua'bu nakonga toing. Ka sidi kafakafa sini' nakdidimanga sidindu' adining arantagim ba kadofonga toing. \v 28 Ka adi kabaksi' kadagang naknga midi kadagang ning anikigeging, a adining kane aming ironga tarang wa gu wang. Indi Moses ning kadapmang yaranga adining arantagim sa' ikitam. \v 29 Moses wa giri, Anutu wari adiganang midi guk anigu' wara' indi Moses ning arantagim. A aming ka wa indeng kadofinga abugu' wara'guk mo' sini' nakem. \v 30 Ka adibu ning yanggu', ai napa' girii sarengsa' tanama' ka sidi nafek ba ting. Aming ka dana sarengsa' nifikarendanga' wa sidi aming ka wa indeng wara'ni abugu' ning wa kabi'sini' guk mo' ba naking. \v 31 Ka indi kuma'sa' tanga nakitam, Anutu adi aming ka kadagang guk wara'ning ibang guk mo' naknga yotangkaimita', mokngang. Anutu adi aming ka adita' mesisiringa tanga adining midi ninaksa' titi wara'ning midi sa' naknga yotangkaimita'. \v 32 Ka aming ka tim sini' ira abiging wara'ganang a kami inga' ira abem yara'ganang wa aming ka ni ka mengni wari de kadagang guk ningsa' iibe u tipkarenda wara'ning midi bumara' ni guk mo' nakitam, mokngang sini'. \v 33 Ka kami yara'ganangsa' wa aming ka wari naning dana i nifikarendara' wara' na ning torik, Anutu wari tangkunang guk mo' aminga anigararo' ganang wa adi kane kigineng ka ningyara' i titining guk mokngang. \v 34 Ka Farisi wari midi ka u naknga banaksi' giptanga ning aniging, a gu aming kareng mo'. Gu mamangga wari kadagang tanga gibegu' wara' gundu' aming kadagang sini' ikitang. Indi aming ka kadagang adi' gu ningwara' wari ninggek guk mokngang. Ning kafang aninga ning tanga siring yak ganang nua'bu guk mo' au waraga' wadigi' anikagareging. \s1 Jisas wari Farisi aming u dasi' kadagasi da'ning yapku' \p \v 35 Ka Jisas adi Farisi aming wari aming de kadagang tipkarendagu' u siring yak ganang anikagareging wara'ning midi u naknga aming u kaunga agu'. Anga kataunga ning anigu', ka gu Amingning Tim Iyak ga' naktangka guk u tarang. \v 36 Ka aming wari ning togu', o aming girii Amingning Tim Iyak u torang wa nisi', nangdidima tinga naknga wa giri naktangka totik. \v 37 Ka Jisas wari ning anigu', aming ka wa kuma'sa' karang, kami gugok midi kubap adenga ara toyamu' anasa'. \v 38 Ka aming wari Jisas ning midi u naknga nakeda tanga ning anigu', o girii guta' naktangka kuma' tirik. Ning tonga mandaa upma Jisas ning kayong ganang u irema mera animamangna tangamgu'. \v 39 Ka Jisas wari ning togu', kane ka naga kamaganang i titi waraga' afuguk wa ning, aming ning iik a kabaksi' u tagagareyap waraga' afuguk. Wara' aming ka degara guk mo' tanga iking wa degara ningda'ning tanga sasuk kareng guk ubu ikanting. A aming ka dasi' karesi guk ningsa', karengsa' giri ikem ning tonga iking wa dasi' ifikangkamareinga de kangkamara tanga nakeda guk mo' ubu tinting ning togu'. \v 40 Ka Farisi fam ka unggung adeging wari midi ka u naknga ning aniging, a indi dani' kadagasi ningda'ning ba nipma midi ka u torang. \v 41 Ka Jisas wari ning yanggu', beng sini' sanarik sidi sasuk guk mokngang ka dasi' kadagasi ningda'ning ikianing ganang wa giri sidi kadagang guk mokngang. A sidi sasuk guk ira a indi dani' karesi guk giri ikem ning fatuguting wara' sidi kadagang guk ningsa' ko iking. \c 10 \s1 Aming wari sinim iyung ka sipsip ningda'ning iik wara'ning midi tipfara \p \v 1 Ka Jisas wari naktangka aming ning iik waraga' tounga ami taming u ning yanggu', beng sini' ning sanotik aming ka sipsip sinim iyung ikanting u amanga yabonga iming ganang didimeng gi' mo' abanga amota' sinim binimba' ganang bemkura amota' wa aming kareng mo, kubu aming. \v 2 A aming ka sinim iming ganang didimeng gi' abanga amota' wa sipsip u yaptatora wara'ning aming kareng. \v 3 Ka yaptatora aming ka wari sinim iming ganang u abanga kadofiinga wa kane aming ka sinim katatorota' adi kuma' kigedanga faba u kadakngaminga adi iyung amota'. Amanga adining sipsip wara'ning wap kubanik kubanik u katianinga sipsip dabiksa' wari babangsi' ning bane u nakedanga ninaksa' tanga yaranga abuinga nana imonga fugang inagira afota'. \v 4 Afanga ning tanga adi tim ira katianinga sipsipni adi adining kuuni u naknga adining kumo ganangsa' yaranga anting. \v 5 Beng sini' sipsip adi aming nua'ni ka tuang mo' wara'ning ku u naknga wa mo' yaranga anting. Mokngang adi kasaranga bima sa' tinting. \v 6 Ka Jisas wari midi tipfara u tanga yanggu' ka ami taming adi midi wara'ning ki waraga' nafek tanga nakeda guk mo' tiging. \s1 Jisas wa sipsip yaptatora ning aming kareng ningda'ning \p \v 7 Ka aming wari adining midi nakeda guk mo' tiging u yapma Jisas wari nua'bu ning yanggu', beng sini' urang sanarik nagasa' na sipsip ning sinim wara'ning iming beng sini'. \v 8 A aming fam ka midi ka indi sipsip yaptatora ning aming sini' ning sige fatuguting dabiksa' wa kubu aming. Adi mandaga' gikneting wara' sipsip adi adisining midi guk mo' nakiamiting. \v 9 Beng sini' nagasa' wa sinim wara'ning iming ning itik. Aming ka iming ka wara'ganang abanga amanting wa napa' kadagang ni wari mo' ifikadauta'. Mokngang adi kugurang kareng gi' giri ikanting. Ning tanga nana fam yapma naunga fugang amama a iyung bane tubobu afanga kugurang gi' iik wa iming tangkunang kareng ka u torik wara'ganangsa' tinting. \v 10 Ka kubu aming adi sinim iyung wa sasuk kadagang kubaniksa' ka sipsip u kubu titi a didipmi tanga ifikadaga titi waraga'sa' tanga abanga amoting. A naga ya ningwara' ning mo'. Mokngang na sasuk kigineng kubaniksa' ka sipsip u yotangkayap tanga kafakafa tiapma ka' iyak iminga ka' iyak ka wari adisining kabaksi' ganang do tona sini' tinga damdang karengsa' naknga iik waraga' abuguk. \p \v 11 Na sipsip yaptatora ning aming kareng wari itik. Ka sipsip yaptatora ning aming kareng adi napa' kadagang ni wari sipsipni u ifikadangamonga tinting u kanga wa ananing fugu guk mo' surota'. Mokngang adi sipsipni u yotangkayap waraga' tanga ananing fugu u girisa' kabiaminga tipkadagainga kumarota'. \v 12-13 A sipsip yaptatora ning aming ka tuang sini' mo', mambong kane sa' tanga yaptatoreting adi sipsip u yotangkayap ga' sasuk mimeng mo' titing. Mokngang adi kugwang kagaya wari abota' u kanga wa ananing fugu ga' sura bima tanga ibinga mugoinga kugwang kagaya wari kadofinga sipsip fam u dipming nainga fam wa bima tanga naro' naro' papusananga mugoting. \v 14-15 Beng sini' na sipsip yaptatora aming kareng beng guk. Sibeng wari naga nabita' a naga sibeng katik ningsa' wa na naning sipsip undu' yapkeda sa' titik. Ning tinga adindu' napkeda sa' titing. Abanga na kafakafa sini' yaptatoretik wara' na adi yotangkayap ga' tanga naning iikna kabiam sa' tirik. \v 16 Ka naning sipsip fam undu' ko manggakyabotik. Ka wa sipsip arantagim ka i iking yara'ning mo, arantagim naro' ikiting. Ka na u katianinga naning banakna u nakedanga ninaksa' tanga naura abanting. Ning tinga na sinim kubaniksa' ganang fabang dasiapma sipsip arantagim nua'ni wara'guk bak dabiksa' kukyapma arantagim kubaniksa' ning ikinga yaptatora titining aming undu' kubanik nagasa' irotik. \v 17 Beng sini' na sipsip u yotangkayabinga kareng gi' iik waraga' siamo' sura naganing iikna guk mo' sura nifikadaga titiga' kabiam sa' tirik. Ka na ka' iyak tubobu kuma' tok wara' sibeng adi naganing kadapmang ka naga sipsip ga' sura naganing iikna guk mo' sutik u kanga nagata' siamo' nakara'. \v 18 Ka aming wari anasining sasuk sa' wa ning nanuk ning guk mokngang. Na kungkumak a tubobu mamarak wara'ning tangkunang guk wara' na aigaim sa' tinga nukanting wang. Kane ka u totik wa sibeng wari kuma' namgu' wara'ganangsa' yaranga totik ning yanggu'. \p \v 19 Ka Juda aming girisi adi Jisas ning midi ka u naknga sasuk fama' guk nua'bu tiging. \v 20 Ning tanga fam ka ning toging, ai mo' nakngamting, udi mini unggo kadagang wari amanga tipkangkaranga sini' tinga tonga yarara'. \v 21 A fam ka ning toging, a mokngang, aming mini unggo kadagang guk adi midi kigineng ka ningwara' guk mo' touta'. Abanga adi mini unggo kadagang guk ganang wa aming nua'ni ning de tipkarendanga' undu' mo' tipkarendaro' waraga' sukni' ning toging. \s1 Juda aming wari Jisas uronga tiging \p \v 22 Ka Juda aming ning sande girii nua'ni ka tim siring yak girii tempel ka aming arantagim nua'ni wari abanga tipmumunggara tiging u tubobu bema tipgadabaging waraga' tubobu sura naknga defakiaging wara'ning wari kadofiinga Jerusalem yong girii ganangga' areging. Ka sande ka wa kama ka sibim girii kadofarugu' wara'ganang didimeng kanga defaging. \v 23 Ka Jisas adindu' siring yak girii tempel waraga' kuma' agu'. Anga amanga siring yak girii wara'ning sinim kapmik ka iyung bane do ning tara' nua'ni ka wapni Solomon ning Iming ning aniaging wara'ganang amanga arengagu'. \v 24 Ka Juda aming girisi wari u kanga anga Jisas u karamaknga adenga ning aniging, ai indi fikifiki guning midi waraga' tanga sasuk fama' guk fatem. Ka gu Kasira Aming sini' udep wa kami sarengsa' nine'. Ning tinga nakdidima sini' tanam ning aniging. \v 25 Ka Jisas wari ning yanggu', na midi wa kuma'sa' fasanarik. Ka sidi kuma' naknga bibi' naknga naktangka guk mo' ting. Ka sidi napkeda ga' wa nasi' kane tangkunasi ka sibeng ning tangkunang ganang fatirik wara'ganang kuma' napkeda ning. \v 26 Ka mokngang sidi sipsip ka naganing sipsip arantagim wara'ganang iikning mo' wara' sidi naning midi kuma' naknga bibi' fanaking. \v 27 A sipsip arantagim ka naganing sini' adi giri, naning midi ninaksa' ting. Abanga na kuma'sa' yapkedanga yararik. Ning tinga adindu' kuma' napkedanga nanawak sa' ting. \v 28 Ning tanga na adisita' ka' iyak kareng ka fikifiki ningsa' iikning u kabiaminga adi kadaga guk mo' tini'. Abanga aming nua'ni wari nua'bu nuromkubuna ning guk mokngang. \v 29 Ka naning sibeng ka u ibinamgu' wa kigineng girii sini' guk ikita' wara' napa' ka adi naganing kafana ganang kuma' ibinamgu' wa sibeng ana yaptatoreinga iking. Wara' aming nua'ni wari nua'bu udayap ning guk mokngang. \v 30 Beng sini' nagok ka sibeng guk indi kubaniksa' ning ikitamuk ning yanggu'. \p \v 31 Ka Juda ning aming girisi wari Jisas ning midi ka u naknga banaksi' giptanga uuk tonga uningkim kwak do manggakyangaging. \v 32 Ka Jisas wari ning yanggu', ai na sibeng ning kane karesi kabi'mo' kuma'sa' tanga sangtintingnanga abarik. Ka sidi napa' ka u fatirik wara'ning nua'ni wa kareng mo' ning kanga waraga' tanga udep nuronga ting. \v 33 Ka adibu ning aniging, a indi guning napa' kane karesi u tanga torang waraga' tanga mo guronga tem. Indi gu amingsa' ning fagabem ka gu midi kadagang ka na Anutu ning tonga Anutuning wap tipkadarang waraga' tanga guronga tem. \v 34 Ka Jisas wari ning yanggu', ka sidi kadapmang tang ganang wa midi nua'ni ka tim Anutu wari aming girisi fam u yanggu' wara'ning u yoking waraga' sukni'. Wa ning, sidi dabiksa' sidi Anutu arantagim wari iking ning yoking. \v 35 Ka beng sini' Anutuning midi ka u yoking wa beng guk tangkunang sini' ningsa' ko ira au wara'ning. Ka wap tangkunang ka sidi Anutu arantagim wari iking ning u togu' wa adi profet arantagim ga' beng guk togu' waraga' sukni'. \v 36 Ka na profet sa' ka u yanggu' ningwara' mo'. Na aming kuni' nua'ni ka sibeng wari nagapmo' naro'sa' nifikasiranga nangkaregu' wara' na Anutuning mindingni ning torik wang. Ka sidi na Anutuning wap tipkadarik ning tonga ba nangbeing. \v 37 Abanga naga sibeng ning kane tangkunasi guk tarok ganang wa sidi a gu udi mandaga' giknarang ning toyaning. \v 38 A na sibeng ning kane tangkunasi wa kuma'sa' tinga fakaing wara' na ning torik, sidi naning midi u mandaga' ning udep sura naking wa sidi kane tangkunang ka u tinga kating waraga' sura nakeda tanga o beni Anutu wari adiganang ikinga adindu' beni ganang beng sini' ba ikita' ning tonting ning yanggu'. \v 39 Ning tinga aming girisi adi Jisas wari midi kigineng ka u yanggu' u naknga kabaksi' kadagang sini' naknga banaksi' giptanga nua'bu bemtam ning tonga tiging. Ka mokngang Jisas adi urapsa' kuma' irafira fugang kadofinga anga ibinga mugo tugu'. \p \v 40 Ka Jisas adi u ibinga anga ning tanga Jodan ama u yama anga kama ka tim Jon Baptis wari ami taming ama iyamgu' u tubobu anga kadofinga unggung yagu'. \v 41 Ning tinga ami taming kabi'mo' wari Jisas ning midi u nakonga marara anga Jisas u kanga ning fatoyaging, o beng sini' tim Jon adi kane tangkunang ka ni guk mo' tugu'. Mokngang adi midisa' faituarugu'. Ka adining midi ka aming ka yari inga' titiga' togu' wa beng guksa' ba tonga yaregu'. \v 42 Ning tanga kama ka wara'ni aming kabi'mo' wari Jisas ning midi u naknga adita' naktangka tiging. \c 11 \s1 Lasaras wari kungkumak tugu' \p \v 1-2 Ka aming nua'ni wapni Lasaras ka adi kuyane taming fama' guk Betani yong u ikiaging. Kuyane taming fama' ka wara'sining wapsi' wa Maria guk ka Mata guk wara'siguk ikiaging. Ka Maria ka warisa' wa inga' girii Jisas ga' sanda mupmu guk kareng tagara sufurangama ning tanga ki sasa' wari kayong u ururafanangamgu'. Ka adisining kuyasi' ami Lasaras udi bagana agik mamareng tugu'. \v 3 Ka kuyane taming fama' wari u kanga Jisas ga' midi ning kamingamgumu', girii guning amiga ka adita'sa' urang nakitang udi bagana mamareng tara'. \v 4 Ka Jisas wari adisining midi ka u naknga ning togu', o bagana ka wa kungkumak titi ning mo' tara'. Mokngang wa Anutu wari adining tangkunang u sareng tipkadofiinga aming wari u kanga Anutuning wap bema areinga adining mindingni naning wap undu' giraga titi wara'ning waraga' tara' ning togu'. \p \v 5 Ka Jisas adi se' kuyane famineng ka Mata ya Maria ya abanga kuyasi' ami Lasaras wara'siga' siamo' nakarugu'. \v 6 Ka adi kane tangkunang nua'ni u tipkadofi waraga' sura Lasaras ning midi udi giri kuma' naku' de ka adi unggung kama fama' ko nua'bu fagu'. \v 7 Ning tanga kama fama' u kuma' ibinga marara arantagimni u ning yanggu', abubu tini', kama tubo Judia tara'ga' tubobu antam. \v 8 Ka arantagimni wari ning aniging, ai tisa gu sara sini' Juda aming wari uningkim kwak wari urang guronga tiging wara'guk mo' ba sura tubobu mugo ga' torang. \v 9 Ka Jisas wari ning yanggu', udi giri ka indi au sa' tantam. Kami ka naga ko itik yara'ganangsa' wa kane titining kama guk. A naga inga' sibinga mugo tok ganang wa kama guk mokngang. Ka sidi kuma'sa' naking, sidii kubanik wa kama paramu' mo', tubobu urapsa' kuma' garota' wara' aming ka kama sidii ko kanga wa adi tanga au sa' tota'. Ning tanga adi kane sangang ko ganang desangandanga tota' wara' manguk guk mo' tota'. \v 10 A aming ka gimanggi' sini' titi' ka kama kuma' gareinga kangkam ganang inga' auta' wa adi dekangkamara tanga kayong ki yora manguk guk tota'. Wara' naga kane titining kama kabi'guk ka sidii ning da'ning kuma' adera' ning ganang antam. \v 11 Ning ina ning tanga Lasaras ning bagana wara'ning midi wa inga' yanggu', indining amini' Lasaras urang wa dama kuma' dera'. Ka na i anga wa tipsega tinga tubobu kuma' mararota'. \v 12-13 Ka arantagimni adi nakeda guk mo' tanga damasa' ba defata' ning tonga ning aniging, a girii, damasa' defata' wa kuma' karendanga irota' ka wang. \v 14 Ka Jisas wari sareng sini' ubu yanggu', Lasaras wa wadigi' kuma' kumara defata'. \v 15 Ka sidi napa' tangkunang tipkadofotik u kanga naktangka titi waraga' tanga ning torik, Lasaras wari naga unggung mo' fakinga ganang tanga kumogu' undu' giri karengsa'. Ka uri angaka tanam. \v 16 Ka adining arantagmni Tomas ka wapni nua'ni Didimas ning guk aniaging adi Judia tara' tubobu mugo ga' mutu guk tugu' wara' arantagim fam u ning yanggu', uri, ningwara' do auinga adigok kubap kuma' indifini' ning yanggu'. \s1 Jisas wa aming tubobu ifimarakinga ka' iyak titi wara'ning ki \p \v 17 Ning tanga anga Betani yong u kadofinga naking ka Lasaras unafarafiging udi kama fama'gong fama'gong sini' kuma' deku'. \v 18 Ka Betani yong wa Jerusalem yong girii ganang du' ka 3 kilometa ningsa' aderagu'. \v 19 Wara' Jerusalem aming kabi'mo' adindu' Mata iguyangguk Maria ya u yotangkaimonga kuma' abiging. \p \v 20 Ka Mata adi midi ka Jisas udi kuma' abara' ning toging u naknga marara yong u kabinga anga kadak anga katuagu'. A kuyangni Maria adi yak ganang unggung ningsa' mareiagu'. \v 21 Ka Mata wari Jisas u ning anigu', ai girii, gu ingging ganang wa naning kuyana ami udi mo' kumaronga tugu'. \v 22 Ka na kuma' nakedarik kami yara'ganang undu' girisa' titining. Gu napa' niga' sura Anutu anotang wa kuma'sa' nakamota'. \v 23 Ka Jisas wari ning anigu', guning kuyaga ami udi tubobu kuma' mararota'. \v 24 Ka Mata adi inga' sini' mamarak ga' ba tora' ning sura ning anigu', o beng guk kuma' nakarik wa inga' kama wari ari' biwa' ganang wa tubobu kuma' mararo'. \v 25 Ka Jisas wari ning anigu', beng sini' torik aming wari tubobu mamarak wara'ning ki wa naga yang. Abanga ka' iyak ning ki undu' nagasa'. Aming ka nagata' naktangka kuma' tanga irota' adi kungkumak udi giri tota' ka adi ka' tubobu kuma'sa' irota'. \v 26 A aming ka naktangka guk ka ka' ko ita' adindu' kungkumak titining guk mokngang, ka' ningsa' ira au wara'ning. Ka Mata gu midi ka u torik waraga' suktangka guk u tarang. \v 27 Ka Mata wari ning anigu', weng girii na guta' naktangka kuma' tirik. Gu Kasira Aming girii, Anutuning mindingni ka kamaganang i afufu ga' fatuguting wa gusa' yang ning togu'. \s1 Jisas wari amingni kumogu' waraga' sura mak kogu' \p \v 28 Ning tanga Mata adi Jisas u kabinga tubobu anga kuyangni Maria u midi sasagap kabi' ka ning anigu', Maria gam tisa udi kuma' abanga guta' tora' kanga abarik. \v 29 Ka Maria adi u naknga urapsa' marara ning tanga Jisas kaunga agu'. \v 30 Ka Jisas adi yongganang urap mo' kadofigu'. Adi yong bibik ka Mata guk midi togumu' wara'ganang ningsa' ko mareiagu' u anga kagu'. \v 31 Ka Juda aming ka Maria guk mak mera fakoging adi Maria wari urapsa' marara agu' u kanga Lasaras ning kusik ganang donggung udep anga karonga ara' ning tonga marara mandang yaranga aging. \p \v 32 Ka Maria adi Jisas ganang u kuma' anga kadofinga ning tanga Jisas ning kayong ganang u upma mera ning anigu', o girii, gu ingging ganang wa naning kuyana ami udi mo' kumaknamonga tugu'. \v 33 Ning aninga ning tanga Jisas u mak kanga kogu'. Ning tinga Juda aming ka Maria guk abiging adindu' mak kara yareging. Ka Jisas adi u yapma kaba mamareng sini' yapma bane serira mak karonga tugu'. \v 34 Ning tanga ning yanggu', ka Lasaras wa indeng tonga kamiging. Ka aming wari ning aniging, girii i abanga kaya'. \v 35 Ning tinga Jisas adi mak kogu'. \v 36 Ka Juda aming adi Jisas wari mak kogu' u kanga ning toging, ai adi adita' siamo' naknga mak kata' u kani'. \v 37 Ka fam adi ning toging, a adi kigineng guk ikita' wara' adi aming de kadagang wa giri urang tipkarendagu' udi. Ka adi Lasaras ga' undu' napa' ni urap guk mo' wa naga' tangamgu'. \s1 Jisas wari Lasaras u tubobu tipmaragu' \p \v 38 Ning tanga Jisas adi kaba mamareng girii sini' nua'bu naknga yaura agu'. Anganga kama ginang ka Lasaras kamiging wara'ganang kadofiging. Kama ginang ka wa kama bubo ganang dabak unanga aging ka ginang u tubobu iisefi wara'ning wa uningkim pampangareng girii wari isefinga kabiging. \v 39 Ka Jisas wari aming u ning yanggu', sidi kama ginang de i kagadak tini'. Ka aming kungkumong wara'ning kuyang taming Mata wari u naknga base tanga ning togu', ai girii idi inga' mo' kumara', ya kama fama'gong fama'gong ning sini' kuma' deta', Ningyara'guk mo' kadakitam mupmu kadagang ganang. \v 40 Ka Jisas wari ning anigu', o taming gu tim ning urang ganak waraga' sure'. Gu naktangka totang wa Anutuning tangkunang girii u kautang ning anigu'. \v 41 Ning tanga aming wari uningkim u kadakinga Jisas wari kunimganang kuta taranga denga beni Anutuga' ibang ning togu', o sibeng gu naning midi naknam sa' tarang waraga' tanga na guta' asekna ning ganarik. \v 42 Ka na kuma'sa' nakedarik gu naning midi naknam sa' wa fikifiki undu' ningsa' titang. Ka kami sareng sini' i torik ya aming i adeing yari naknga o adi beni wari beng sini' ba anigaregu' ning tutugu waraga' sura wa i torik yang. \v 43 Ibang u tonga ning tanga midi bang ning katigu', Lasaras mamarak tanga afe'. \v 44 Ning tuguinga aming kungkumong Lasaras wari urapsa' marara kwi' wari kayong kafong a nonda ka kuma' furasitangkaging wara'guk afanga adegu'. Ning tanga Jisas wari aming u ning yanggu', kwi' tumuk tangamging u fadara kabiinga mugo to'. Ning ininga aming wari kwi' u fadakngama kabiinga aramugogu'. \s1 Aming girisi wari Jisas uukga' midi tonga naking \p \v 45 Ka Juda aming kabi'mo' ka Maria yaranga kubap aging wara'sining fam adi Jisas wari kane kigineng ka aming kungkumong tipmaragu' u kanga Jisas ga' naktangka tiging. \v 46 Ka fam adi anga Jisas wari napa' u tugu' waraga' Farisi aming girisi u yangging. \v 47 Ning tinga Farisi guk ka pris girisi guk wari kaunsil girisi arantagim guk bak dabiksa' tanga napa' ka Jisas wari u tugu' waraga' midi tonga naking. Ning tanga adi midi ning toging, ai aming ka napa' kuni' kuni' kabi'mo' tanga yarara' kanga toing wa indining, kagabisa' tinga tanga yarota' wa. Mokngang. \v 48 Indi kagabi tinga adi ningsa' tanga fiarota' wa ami taming kabi'mo' dabiksa' wari adita' naktangka tanga adi ganangsa' ma ausasu'nani'. Ning tinga Rom ning gavman wari u kanga adi tipkadaga ning napa' girii ning kanga kadapmang udanga siring yak girii tempel u tipkadanima a Juda arantagim tangkunang guk ikem i indifikadanga ning ma to'. \v 49 Ka kaunsil wara'ning nua'ni wapni Kaiafas ka gurak ka wara'ganang pris girii kamiinga tanga mareiagu' wari marara ning togu', ai sidi kafakafa guk mo' sura toing naksamarik. \v 50 Sidi kadapmang kareng ka ni unggung adera' waraga' sukni'. Wa ning, aming kubaniksa' wari tinga aming dabiksa' sige ma kadani' wara' aming kubanik warisa' aming dabik ning kama u bema kumarota'. Ning tinga aming arantagim girii beng wa gi' giri ikanting. \v 51 Ka midi kadapmang ka Kaiafas wari u togu' wa anasa' sura tutugu ning mo'. Mokngang adi gurak ka wara'ganang aming girii tanga mareiagu' wara' midi dibingsa' ka Jisas wari kumakinga Juda arantagim dabiksa' wari gi' iik wara'ning ka Anutuning midi tokadofi aming profet wari tutugu ning ningda'ning u togu' wang. \v 52 Ka midi ka u togu' wa Jisas wari Juda amingsa' yotangkayap ning mo'. Mokngang wa Anutuning mindine arantagim ka kama kama indeng ira yareting u manggara Juda aming guk bak kubaniksa' tanga dabiksa' yotangkayap wara'ning u togu'. \v 53 Ka Juda ning aming girisi adi Jisas u ugumak wadigi' titi waraga' kadapmang katua ning midi munumung wa kama ka bak tiging u tanga toging. Tonga anganga ning tanga uuk titining kadapmang sini' wa inga' katuanga totangkanga kabiging. \p \v 54 Ka Jisas adi uuk tonga toging wara'ning u kuma' sura naknga Juda aming ning dasi'ganang sareng nua'bu guk mo' yangagu'. Mokngang adi arantagimni u inagiknanga anga yong kabasi' nua'ni wapni Ifrem ka dawang ning aderagu' u anga dekiaging. \p \v 55 Ka inga' Juda ning sande girii nua'ni wapni Pasova ning tonga kayaging wari kagadofi ga' kuma' duduregu'. Ka Juda aming ka yong fam ira yariaging adi sande u kaga waraga' sura kadapmang tang ka Pasova u kaga ga' wara'ning kadagang tipmiri waraga' tiaging u tonga Jerusalem yong girii ga' areging. \v 56 Ka aming kabi'mo' adi Jisas undu' udep abara' ning tonga siring yak girii ganang u amanga deyangaging, ka mokngang. U kanga anasa' kura' anigang ning tiging, indining suking adi sande girii yaraga' udi mo' unda' abota'. \v 57 Ka aming girisi ka Farisi a pris girisi adi aming wari Jisas u indeng kataunga wa adiganang urapsa' anga kadofinga ininga adibu Jisas u bimbem waraga' kuma' yangtangkaging. \c 12 \s1 Maria wari Jisas ga' sanda tagakngamgu' \r Mat 26:6-13; Mak 14:3-9 \p \v 1 Ka sande girii Pasova wari kagadofi waraga' kama 6 ning ko adegu' wara'ganang ka Jisas wari yong Betani waraga' agu'. Yong ka wa tim Lasaras kungkumong urang tipmaragu' wara'ning yong waraga' agu'. \v 2 Anga kadofiinga Lasaras se'kuyane wari Jisas ga' sura tangsanangam kabi' tiging. Ka Mata adi nana iyam kane fatugu'. A kuyasi' ami Lasaras adi aming fam guk dabik mera ning tanga Jisas guk nana kubap naging. \v 3 Ka kuyasi' taming nua'ni Maria adi ananing wel mupmu guk kareng sini' u bema tabanga Jisas ning kayong ganang u tagara sufurangama ning tanga ananing ki sasa' paramu' wari urarafanangama yaregu'. Wel kareng ka wa botol dandameng sini' ka uningkim girii warisa' toning u tagakngamsasu'neinga mupmuni kareng sini' wari iyung bane u napa' yanga tumnanga yangagu'. \v 4 Ka Jisas ning arantagim nua'ni wapni Judas Iskariot ka inga' Jisas u uuk titiga' tipkadofiaminga bemging wari Maria wari wel kwasinegu' u kanga ning togu', \v 5 ai wel kareng ka ya toni girii sini' wa sige guk wa naga' kwasinara'. Adi aming fam ga' ima uningkim mambong girii ka 300 denarii ning u bema tatafak aming ba yotangkayabitam. \v 6 Ka Judas adi midi ka u togu' wa tatafak aming ga' beng mo' sura togu'. Mokngang adi Jisas se' anasining uningkim mambong kabi' katatoranga ira dibing ka kubu guk fatarugu' wara' adi anata'sa' sura midi ka u togu'. \p \v 7 Ka Jisas wari ning togu', gu kadapmang mo' isefingamotang. Kagabi sa' tinga adi nasi' sura tara' u tanamo'. Adi wel ka wa naga kungkumak tinga tanam wara'ning kamaga ningda'ning tanamara'. \v 8 Ka tatafak aming yotangkayap ga' wa ning toutik, adi sidigok ingging fafong iik ning wara' adi yotangkayap titining kama paramu' ko ita'. A na ya sidigok ingging fafong sini' iikning guk mokngang wara' kureng tanamara' ning yanggu'. \s1 Juda ning aming girisi wari Lasaras uuk ga' midi toging \p \v 9 Ka Juda aming adi midi ka Jisas wari Lasaras tipmaragu' wara'ning udi kuma'sa' naknga yareging. Wara' adi Jisas wari Betani yongga' agu' wara'ning midi u naknga ami taming kabi'mo' wari Jisas u kaunga aging. Ka adi Jisas sa' mo' kaunga aging. Mokngang adi aming kungkumong Lasaras tipmaragu' undu' kadidima ning titi waraga' sura aging. \v 10-11 Ka pris girisi adi aming arantagim girii wari Lasaras kaunga aging u yapma ning toging, ai adi Jisas wari aming tipmaragu' u anga kanga Jisas ga' naktangka ubu tanga indi ya indibi ma tini'. Ning tonga Jisas ana u ugumara ning tanga aming ka tipmarak tugu' undu' dabik dipmigumak waraga' midi totangkaging. \s1 Jerusalem aming wari Jisas menga nagiking \p \v 12 Ning tanga kamindapning ka Jisas wari Betani yong u kabinga Jerusalem yong girii ga' agu'. Ka ami taming kabi'mo' ka sande girii Pasova u kaunga abanga Jerusalem yong u dera yareging wari Jisas udi kuma' arabara' ning toging u naknga \v 13 menga nagik tonga dabiksa' marara firi sasa' karesi u urara manggara afanga ning tanga Jisas u yong bibik ganang katuanga ning tanga kabaksi' kareng naknga mesisiringa tangama ku bang ning katinga aging, \q1 “O Anutu beng guk kareng sini'. Indi aming girii ka adiganang abara' adining wap bema arantam. O adi Isrel indining king girii beng sini' ning kating katinga nagira aging.” \p \v 14 Ka Jisas adi dongki uyamang nua'ni u kanga wara'ganang mera ara mugogu'. Ka midi nua'ni ka u menga nagiking waraga' wa tim umpang ganang ning kuma' yoking, \q1 \v 15 “o yong girii Saion gu mutu mo' totang, guning girii king wari dongki uyamang ganang mera arabara' u kaya' ning yoking wari beng guk kadofigu'.” \p \v 16 Ka Jisas ananing arantagim adi kadapmang ka aming wari Jisas menga nagiking u kanga wa adi midi ka u yoking waraga' urap mo' nakedaging. Ka inga' Jisas wari kungkumak tinga Anutu wari kigineng girii guk tubobu tipmaragu' wara'ganangsa' inga' nakedanga ning toging, o midi ka umpang ganang timinggi' yoking wa menga nagik urang tiging wara'ning ba yoking, ning tonga suktangka tiging. \p \v 17-18 Ka ami taming kabi'mo' wari Jisas ga' kafakafa tangama menga nagik tiging wara'ning wa tim Jisas wari Lasaras katinganinga kama ginang ganang seranga marara afugu' wa ami taming kabi'mo' adindu' kubap adeging ganang tinga kuma'sa' kasasu'neging. Wara' adi midi ka kane tangkunang u tugu' wara'ning wa kuma' ininga naksasu'neging waraga' tanga wa adining wap bema areging wang. \v 19 Ka Farisi arantagim adi ami taming wari Jisas ga' kabaksi' kareng naking u yapma base tanga ning toging, indi kagabi sa' urang fatem wa indining kane mangfonga tara' u kani'. Ami taming wa kuma' do yaranga masasu'ning wang ning toging. \s1 Grik aming fam wari Jisas kaga ga' toging \p \v 20 Ka Juda aming ka sande girii kaunga Jerusalem yongga' areging wa aming arantagim nua'ni ning ka Grik fam wara'siguk areging. \v 21 Ka wari Jisas ning arantagimni nua'ni Filip ganang abiging. Filip ka wa Betsaida yong ka kama tubo Galili tara' wara'ni. Ka adi Filip ganang u abanga ning aniging, o amini' indi Jisas guk midi kabi' udi giri wa tontam. \v 22 Ka Filip wari Andru u anga aninga ning tanga dabik anga Jisas u anigumu'. \v 23 Ka Jisas wari ning yanggu', kama ka Anutu wari Amingning Tim Iyak naga kafakafa tanabinga naning wap girii wari sareng kagadofi wara'ning wa kuma' kadofonga tara' yang. \v 24 Beng sini' sidi wit mindip undu' kuma'sa' yabiting. Wit mindip kafo kubaniksa' ka sige ningsa' fideuta' wa kubanik anasa' ko ningsa' fideuta'. Ka kubaniksa' u bema kamaganang ipmotang wa bataga ningda'ning kuma' tota' ka mundung ubu kadofinga giranga kubaniksa' wari mindip usap tanga siamo' ubu kadofinga mirirota'. \v 25 Ka aming ning iik undu' ningsa'. Aming ka ananing iik wari kareng ninsa' iik waraga'sa' nakota' wa mokngang, adining iikni wari sige ningsa' biwata'. A aming ka aming nua'ni yotangka ga'sa' sura adining iikni wari kadaga titi waraga' sasuk mimeng mo' tota' wa adi ka' ningsa' ira au wara'ning. \v 26 Ka aming ka naning kane tota' undu' ningsa'. Adi naga naura nasi' kane mamareng ka naga totik ningwara' u tanga au sa' tota' wa naganing sibeng wari karengsa' kanga adining wap bema arota'. Ning tanga kama ka naga autik wa adindu' awa'. \s1 Jisas wari ana kungkumak waraga' togu' \p \v 27 Ka Jisas wari nua'bu togu', o naning kabakna ganang ya mamareng girii sini' nakarik. Ka yaraga' wa na o sibeng gu mamareng ka wa mo' kabiinga kadofinamota', usefinam te' ning guk mo' anotik. Mokngang na mamareng ka u bimbem waraga'sa' tanga wa i abuguk yang. \v 28 Wara' na ningsa' toutik, sibeng gu guning wap bema ara waraga' girisa' nibiinga totik. Ka Jisas wari midi ka u tuguinga midi nua'ni wari kunim ganang kuta ning kadofinga afugu', o na naning wap kuma' bema ararik. Ka inga' undu' nua'bu bema areinga kanting ning togu'. \p \v 29 Ka ami taming ka adigok unggung adeging adi gururu' da'ning gigi sa' naknga ning toging, ai gururu' tora' u nakni'. Ka fam adibu ning toging, mo' kunim aming ensel nua'ni wari midi unda' anira'. \v 30 Ka Jisas wari ning yanggu', midi ka u tora' naking wa nagasa' mo' nanira'. Mokngang wa sidi yotangkasap ning waraga' tora'. \v 31 Ka kama ka Anutu wari aming ka nagata' naktangka guk mo' ting wara'siga' mamareng kabiam a adisining girisi' aming kadagang adining tangkunang u tipmakurati tinga wadigi' bibi' wara'ning wa kuma' kadofonga tara' yang. \v 32 Ka aming wari naga furo'ning bemnapma arani' ganang wa naganing kigineng wari aming aming u manggara fabanga naga ganangsa' kukyapma yotangkayap tok ga' ning togu'. \v 33 Ka Jisas adi midi ka u togu' wa ana kumaronga tugu' wara'ning ki u nakeda waraga' yanggu'. \p \v 34 Ka ami taming adi Jisas ning midi u naknga ning aniging, ai indi midi tangkunang ka umpang ganang yoking wa ning ba katam, Kasira Aming girii wa kungkumak titining guk mokngang fikifiki ningsa' ira awa'ga', ningsa' wa giri katam. Ka gu midi ka Amingning Tim Iyak furo'ning bema aranting ning guk wa nasiga' torang. Abanga Amingning Tim Iyak wa nisi'ga' fatorang. \v 35 Ka Jisas wari ning yanggu', na sidigok ingging pumpurum sa' itik wa sidining kamang diok ningda'ning itik. Wara' sidi diok u kanga kini ga' nakedanga sidining iiksi' u tipdidima tinting. Inga' kabi'sini' naga sibotik ganang wa kadapmang ga' wena ma tini'. Wa ning, aming ka kangkam ganang yangarota' adi kadapmang guk mo' kanga sansaramik anga kadaga tota'. \v 36 Beng sini' sanarik, diok wari sidiganang kabi' ko adera' ning ganang sidi diok ka waraga' naktangka tini'. Ning tanga sidi diok ning mindine arantagim ning ira sasuk kareng guk ikanting. Ka Jisas adi midi u ina ning tanga ibinga kapmo'sa' mugogu'. Ning tinga aming adi nua'bu guk mo' kaging. \s1 Juda aming kabi'mo' wari Jisas ga' naktangka titi ga' bibi' naking \p \v 37 Ka fikifiki Juda aming adi Jisas wari kane tangkunang mirakel kabi'mo' tanga fiararugu' udi giri fakayaging, ka naktangka guk mo' tiging. \v 38 Ka adi naktangka guk mo' tiging waraga' wa midi nua'ni ka timinggi' profet Aisaia wari tuguinga yoking wari beng guk kadofigu'. Adi ning togu', \q1 “o girii, indi guning midi inem ka ninak guk mo' ting. Guning tangkunang kuma' kaing de ka adi naktangka guk mo' ting.” \p \v 39 Ka midi ka tim Aisaia wari aming wari naktangka guk mo' titi waraga' nua'ni undu' togu' wa ning, \q1 \v 40 “Anutu wari dasi' isefiama a sasuksi' ifikatapinaima ning kuma' tugu' wara' adi kigeda tanga a nakeda tanga ning guk mo' ting. A adi kigeda tanga a nakeda tanga ning tianing ganang wa giri, Anutu ganang auinga Anutu wari ifikarenda sini' taro'.” \m \v 41 Ka midi ka u tuguinga yoking wa Aisaia adi Kasira Aming ning tangkunang girii u kuma' kagu' wara' adi aming ka inga' Jisas ning kane u kuma' kanga naktangka guk mo' tiging wara'siga' didimengsa' togu'. \v 42 Ka beng sini' dabiksa' adi naktangka guk mo' tiging. Ka adisining girisisi' kubanik kubanik fam warisa' wa giri, Jisas ning midi waraga' naknga naktangka tiging. Ka adi sareng tutugu wa Farisi arantagim wari bibi' nakyama siring yak ganang wadigi' yangkagare waraga' sura adisining naktangkasi' wa itua guk mo' tiging. \v 43 Adi sasuk ka Anutu wari kareng ning iyap wara'guk mo' suking. Mokngang adi sasuk ka amise wari adisita' ninak waraga'sa' tiging wara' adi mutu tanga adisining naktangka u tipsarenda guk mo' tiging wang. \s1 Jisas ning midi wa aming tagagareyap wara'ning \p \v 44 Ka Jisas wari nua'bu abanga adenga midi bang sareng ning tokadofigu', aming ka nagata' naktangka tota' wa nagata'sa' mo' naktangkara'. Mokngang wa sibeng ka nangkara tinga afuguk waraga' undu' naktangkara'. \v 45 Abanga adi naga napkedota' wa sibeng undu' kigedara'. \v 46 Beng sini' torik, na kamaganang i afuguk wa amingning kamang diok ningda'ning afuguk. Ning tinga aming ka nagata' naktangka tinting adi kangkam ganang nua'bu mo' ikanting. \v 47 Ka aming ka naning midi u kuma' naknga bibi' naknga naktangka guk mo' tota' wa adi midi guk. Ka midiganang wa naga mo' kukyabok. Mokngang na aming midiganang kukyap waraga' mo' afuguk, na aming yotangkayap tanga gi' manggara kukyap waraga'sa' afuguk. \v 48 Ka na midi kareng kuma'sa' ituarik ka aming adi manda uknama midi u ninak ga' bibi' nakanting. Wara' kama wari ari' biwa' ganang wa midi kareng ka manda u ukngamting warisa' wa midiganang manggara kukyapma yangbewa'. \v 49 Beng sini' midi ka manda u ukngamting wa naganing midisa' mo', sibeng ka nangkara tinga afuguk wari kuma' nangsasu'neta' wara'ganang didimengsa' tugutik. Wara' aming ka wa adi kadagang guk midiganang adeni'ga'. \v 50 Ka aming wari sibeng ning midi u ninak wara'ning ki ka ka' fikifiki ningsa' iik wara'ning wa na u kuma' kanga nasi' midi ka sibeng ana kuma' nanita' wara'ganang didimengsa' u tugutik wang ning togu'. \c 13 \s1 Jisas wari arantagimni ning kasi' yotikyamgu' \p \v 1 Ka sande girii Pasova wari kamindap ning kagadofi ga' adegu' wara'ganang ka kibiri Jisas wari arantagimni guk mareiaging. Ka Jisas adi fikifiki adining aming karesi arantagim ka adigok kubap ikiaging waraga' siamo' fanakarugu'. Ka adi kama i kabinga beni kaunga tubobu mugo wara'ning kama kuma' dudurengamgu' u kanga ning tanga arantagimni wari adisita'sa' siamo' fanakarugu' u kama ari' iibi tonga undu' adisita' bibiri' siamo' naku' ning u kigeda waraga' yangtintingnonga tugu'. \v 2 Ning tanga nana mera naging. Ka Jisas ananing arantagimni nua'ni ka Judas ka Saimon Iskariot ning mindingni wa aming kadagang Setan wari adining sasuk u kuma' tipkadagagu' wara' adi Jisas u tipkadofaim ga'sa' suku' adindu' dabik mera naging. \v 3 Ka Jisas adi beni Anutu wari napa' napa' u yaptatora wara'ning girii kamigu' wa kuma' nakedagu'. Abanga adi beni Anutu ka tim iya' kabinga abugu' wara'ganang tubobu mugo wara'ning undu' kuma' nakedagu'. \v 4 Wara' adi arantagimni u kafakafa ari' tiabonga nana mera naging u ibinga marara slev ning kadapmang tanga ananing fugu bema afanga ananing saket u kifang kaminga taul bema kaing ganang tamgu'. \v 5 Ning tanga ama bema gafa ganang tagara ning tanga arantagimni ning kasi' titipmi ning u yotikyama yaranga ning tanga taul ka kaing ganang u tamgu' wari urarafanaima yaregu'. \v 6 Ka Jisas wari kasi' u yotikyama anganga Saimon Pita ning kayong u yotikngamonga tugu'. Ka Pita wari parapsa' marara Jisas u anisefi tangkunang ning tugu', ai naning girina gu naning kana ba yotiknamonga tarang. A ning wa kesini nakarik. \v 7 Ka Jisas wari ning anigu', o Pita gu kaga yotikgamonga tirik yara'ning ki guk mo' naknga torang. Ka inga' wa giri, kini sareng kanga nakeda totang. \v 8 Ka Pita adi bibi' naknga midi tangkunang sini' nua'bu ning anigu', a girii gu naning kana mo' sini' yotiknamotang, kami a inga' undu' mokngang ningsa'. Ka Jisas wari ning anigu', beng sini' ganarik Pita, naga yotikgap guk mo' totik wa gu nagaganang yorafinga iikning guk mokngang. \v 9 Ka Saimon Pita adi midi ka u naknga ning ubu anigu', o beng sini' girii ningwara' kana sa' mo' yotiknamotang, kafana a kina wara'guk dabiksa' yotiknabe'. \v 10 Ka Jisas wari ning anigu', mokngang aming ka ama kuma' iwata' wa fafandangeng kareng kuma' ita' wara' kayong kama titipmi ning unggungsa' yotikning, wara' na kaaga sa' yotikamotik. Ka naning arantagim sidi aming fafandangesi karesi ning kuma' iking. Ka fafandangeng kareng wa sidi dabiksa' mo'. \v 11 Ka Jisas adi aming nua'ni ka uuk titiga' tipkadofiam ning u kuma' kigedanga wa midi ka kareng wa dabiksa' mo' u togu' wang. \p \v 12 Ka Jisas wari kasi' u yotikyama yaranga ning tanga saketni u tubobu bema kaminanga mera arantagimni u ning yanggu', ka sidi kadapmang ka u tasamirik waraga' kafakafa sura nakanting. \v 13 Ka wa ning, sidi wap ka tisa a girii ning fananing wa sidi naganing kane wara'ning wap didimeng beng guksa' fananing. \v 14 Ka sidi sidining girisi' a tisa naga kafakafa tasama sidining kasi' yotiksamirik u kanga sidindu' sidining fuksi' bema afanga se'kuyane sidasa' kasi' kura' yotikngam ka ningsa' tianting. \v 15 Kadapmang ka naga u tirik wa sidi kanga titi waraga' sangtinting tirik. \v 16 Beng sini' kane aming wari wa girini mo' tarafakita'. Abanga aming ka girini ning midi bema auta' adi girini u mo' tarafata'. Mokngang adi girini ning kapmik ganang ningsa' ikinga girini undu' girii ningsa' irota'. \v 17 Ka naganing kane aming sidindu' ningsa'. Sidi kadapmang kareng titi wara'ning ki ka u sangtintingnanga fabarik u kanga yaranga titisa' tinting wa Anutu wari kabaksi' kugurang saminga sidi kabaksi' kareng guk nakgna ikanting. \v 18 Ka kadapmang kareng titiga' u torik wa sidi dabiksa' ga' mo' torik. Mokngang wa aming karesi ka nagata' kuma' ifakasirinaguk warisa' titining waraga' torik. A nua'ni wa mokngang. Ka kubaniksa' waraga' wa midi nua'ni tim umpang ganang kuma' yoking wara' kagadofi sa' tota'. Midi ka wa ning yoking, aming ka nagok nana kubap mera niamuk wari'sa' faranga nifikadara' ning yoking. \v 19 Ka na midi wa napa' mamareng u torik wari ko mo' kadofiinga ganang tim sangnatamarik. Wara' sidi inga' napa' ka wari kadofiinga kanga wa o beng sini' Jisas wa aming girii ka urang warisa' ba ning toni'. \v 20 Beng sini' sanarik, naning arantagim sidi kane ga' sankararik. Ka aming wari naganing kane aming ning sapma manggara kafakafa tasapmanting wa nagata' naktangka tanga tanam ning ningda'ning ting. A aming wari naga bemnapma kafakafa tanapmanting wa sibeng Anutu ka nangkara tinga afuguk waraga' naknga tangaming ning yanggu'. \s1 Jisas wari Judas ning sasuk kadagang u kigedanga togu' \r Mat 26:20-25; Mak 14:17-21; Luk 22:21-23 \p \v 21 Ka Jisas wari midi u ina ning tanga kaba mamareng sini' naknga arantagimni u sareng ning yanggu', beng sini' ning sanotik aming nua'ni ka sida ganang warisa' digirapna ganang nifikadofota'. \v 22 Ka arantagimni adi midi ka u naknga ai, wa nisiga' tora' udi ning tonga base tanga anasa' kura' kafang tanga yareging. \v 23 Ka Jisas ning arantagimni nua'ni ka Jisas wari adita'sa' nakarugu' udi Jisas ning gagaa ganang du' sini' mareiagu'. \v 24 Ka Pita wari kafatinting tangamiinga adiganang du' arareng auinga midi sasagap ning anigu', ai sa' anigaya', nisi'ga' sura tora'. \v 25 Ning aniinga adibu Jisas ning magi ganang sini' u mafara anga ning anigu', girii nisi'ga' sura torang. \v 26 Ka Jisas wari ning anigu', uba, wa aming ka baret dibing nagasa' bema didik ama ganang yogubura amotik u kautang. Ning aninga ning tanga baret dibing u bema didik ama ganang yogubura Saimon Iskariot ning mindingni Judas waraga' amigu'. \v 27 Ning tinga didimeng ka Judas wari baret u bemgu' ganang wa aming kadagang Setan wari adining kaba ganang urapsa' kuma' abanga amanga sasukni u tipkadaga sini' tugu'. Ka Jisas wari u kigedanga Judas u ning anigu', gu napa' ni titiga' kuma' sutang wa urapsa' tanga tipmire'. \v 28 Ka arantagimni fam dabik mera naging adi midi ka Jisas wari Judas u anigu' wara'ning ki guk mo' nakedaging. \v 29 Fam ka ning suking, a Judas adi indining moni beng katatoreta' wara' fam kidanga manggara anga sande girii ning nana fam to wa ma tatafak aming yotangkayapma uningkim fam iyam waraga' unda' sura anira' ning tonga sura mareiaging. \v 30 Ka Judas adi nana dibing ka Jisas wari amigu' u bema nanga ning tanga Jisas se' u ibinga fugang kadofinga amanga mugo tugu'. Ka u mugogu' wa tiim kangkam sa' ganang mugogu'. \s1 Jisas wari adining kadapmang inga'ni kareng sini' yangtintingnegu' \p \v 31 Ka Judas wari kuma' ibinga mugoinga arantagimni fam guksa' mareiaging ganang ka Jisas wari midi ning yanggu', beng sini' Amingning Tim Iyak naganing tangkunang girii wari sareng kadofiinga kaga wara'ning kama wa kuma' kadofira' yang. Ning tinga naning kane kigineng wara'ganang wa aming wari Anutuning kigineng girii u sareng kasasu'nanting. \v 32 Ka kane ka wara'ganang wa Anutu ana mindingni naganing tangkunang u tipkadofiinga kaga waraga' tota'. Ka wa ko mo', inga' ingging kabi'sini' tota'. \v 33 O beng sini' sabane na sidigok ingging wa kabi'sini' sa' ikantam. Ka naga sibinga mugoinga wa sidi nagata' wena tini'ga'. Ka mokngang naptua guk mo' tini'ga'. Midi ka tim Juda aming urang yangguk ning wa sidibu sanotik wa ning, kama ka naga autik wa sidi au ning guk mokngang. \v 34 Ka na sibinga mugo totik wara' kami naganing kadapmang tang kareng inga'ni u samotik wa ning, sidi kuyase ga' siamo' nakanting. Naga sidita' siamo' nakitik ningsa' sidindu' kuyase fam ga' siamo' naknga kafakafa kura' tangam tianting. \v 35 Sidi kadapmang ka u tanga ikanting wa aming fam wari sapkedanga o adi adining arantagim beng sini' iking ning tonting ning yanggu'. \s1 Jisas wari inga' Pita wari adining wap isisebe waraga' togu' \r Mat 26:31-35; Mak 14:27-31; Luk 22:31-34 \p \v 36 Ka Saimon Pita wari Jisas wari midi ka kama ka naga autik ning togu' u naknga ning anigu', ai girii indeng maya'ga'. Ka Jisas wari ning anigu', yong ka naga autik wa gu kaga' dabik naura au ning mo'. Mokngang gu inga' kuma' naura aya'. \v 37 Ka Pita wari ning anigu', ka girii na kaga' giwara au ning guk mokngang ba. Nandu' tangkunang guk, guta' tanga nukinga kumarotik undu' girisa'. \v 38 Ka Jisas wari ning anigu', Pita gu naga girisa' yotangkanama kungkumak ning ba. Beng sini' ning ganotik, kama fafaga ga' kagare' wari ku munumung ko mo' katota' ganang wa gu naning wap famineng sini' ning isisebeutang ga' ning anigu'. \c 14 \s1 Jisas wa Anutu kaga wara'ning kadapmang kubaniksa' \p \v 1 Ka Jisas wari arantagimni u ning yanggu', ka sidi midi ka u torik u naknga waraga' kabaksi' mamareng naknga sasuk mimeng mo' tinting. Mokngang sidi Anutuga' naktangkanga a nagata' naktangka tanga ningsa' tanga ikni'. \v 2 Beng guk sini' urang sanarik sibeng ning yak girii kareng ganang wa iyung bane kabi'mo' guk ikita'. Ka na tim anga iyung bane u sidita' fam tugunungnanga ibisamotik. Ka na sidita' yong anga tugunungnasam ga' u torik wa mandaga' mo' giknarik. Ka yong ka wara'guk mo' itaro' ganang wa na i sanarik ning guk mo' sanarok. \v 3 Ka na iyung bane u anga tugunungnanga ibinga wa tubobu abanga sidi ubu sinagira anam ga'. Anga ning tanga yong ka naga u anga irotik wara'ganang nagok dabik ikiantam. \v 4 Ka yong ka naga au ga' u torik wara'ning kadapmang wa sidi kuma'sa' kaing. \v 5 Ka arantagimni nua'ni ka Tomas wari u naknga Jisas u ning anigu', ai girii yong ka gu aunga torang wara'guk mo' nakedem. Ka gu sidi yong ka wara'ning kadapmang wa kuma'sa' kaing ning guk wa indining torang. \v 6 Ka Jisas wari ning anigu', yong ka wara'ning kadapmang wa nagasa'. A midi beng guk ning ki a ka' iyak ning ki undu' nagasa'. Aming wari sibeng ganang kagadofi wara'ning kadapmang nua'ni guk mokngang, nagaganang sa' abanting. \v 7 Ka sidi naning sasuk a kadapmang u kuma'sa' kaing wa sidi sibeng kaing. Ka kami yara'ganang wa sidi sibeng sareng sini' ubu kanga nakeda wara'ning kuma' kadofisamara'. \p \v 8 Ka arantagimni nua'ni ka Filip wari ning anigu', o girii ningwara' sibeng u ningtinting sini' tinga kanam wara' indi nua'bu guk mo' gangkantam. \v 9 Ka Jisas wari ning anigu', o Filip na sidigok wa kama paramu' sini' ira abem ka gu ko mo' ba napkedarang. Beng sini' torik aming ka naga kuma' nabara' wa sibeng kara'. Ka gu sibeng nua'bu sangtintingna guk wa indining nanarang. \v 10 Beng sini' Filip, midi ka na sibeng ganang ikitik a sibeng wari nagaganang ikita' ning tanga indi napa' kubaniksa' ning ikitamuk wa beng guksa' ka gu waraga' kafakafa suktangkautang. Sibeng Anutu anasa' nagaganang ira ananing midi u tipkadofisaminga nakiting wara' midi ka u fasanitik wa naning midi mo', sibeng ananing midi sa'. \v 11 Ka sidi naganing midi ka sibeng guk ka nagok indi dabik ningsa' ikitamuk wa beng guksa' ning suktangkanting. A sidi mandaga' ning udep sura wa napa' girii ka kane tangkunang tasaminga fagaing waraga' sura naknga ning tanga wara'ganang naktangkanting. \p \v 12 Ka beng sini' ning sanotik, aming ka nagata' naktangka tota' wa adi kane tangkunang ka naga titik ningwara' undu' kuma'sa' tota'. Ka na kamaganang i kabinga sibeng ganang kuma' marik wara' aming ka naktangka tanga kane tangkunang u tota' adi ko ira usap sini' tanga auta'. Wara' kane ka naga pumpurumsa' ira tirik i tarafarota'. \v 13 Ka sidi nasi' nasi' u tasam ga' naknga naganing wap nangting ka wa kuma'sa' tasamotik. Ning tinga aming wari u kanga mindingni naganing wap bema areinga sibeng ning wap wari girii girauta'. \v 14 Beng sini' urang torik sidi napa' niga' sura naganing wap tonting udi na kuma'sa' tasamsasu'notik. \s1 Jisas wari arantagimni ga' mini unggo anigaraim waraga' yanggu' \p \v 15 Ka Jisas wari arantagimni u nua'bu yanggu', sidi nagata' sini' naknga wa kadapmang kareng ka midi ka naga sidi titiga' sanitik u yarasa' tinting. \v 16-17 Ning tinga na sibeng u aniinga sibeng wari yotangkasap aming nua'ni u anigarasamota'. Ka wari afanga sidigok ingging fikifiki ningsa' ikianting. Aming ka wa Anutu ananing mini unggo ka midi beng guk tuang waraga' torik. Ka ami taming ka kamaganangni sa' adi wara'guk mo' kanga nakedating wara' adi mini unggo ka u bimbem ning guk mokngang. A sidi wa sidigok kubap ikinga kuma'sa' kaing. Ka inga' wa sidiganang sini' ubu iro'ga'. \p \v 18 Ka na sidi wa sigesa' sibinga mugoinga sabagabak ningda'ning mo' ikanting. Mokngang na tubobu kuma'sa' abanga yotangkasabok ga'. \v 19 Ka na kabi'sini' mautik. Ning tinga aming ka kamaganangni ga'sa' sura iking adi nua' mo' napminting. Ka sidi giri, tubobu kuma'sa' napni'ga'. Ka na ka' ningsa' iik wara'ning. Ka sidindu' nagaganang yorafanga iking wa ka' ningsa' ikanting. Ka sidi naga ka' ningsa' irok wa kuma' napni'ga'. \v 20 Ning tanga kama ka inga' wara'ganang wa naga sibeng ganang ikinga sidi nagaganang iik a nandu' sidiganang iik ning titi wara'ning ki u kani'ga'. \v 21 Aming ka naganing midi ga'sa' naknga ninaksa' tanga tota' warisa' wa nagata' beng sini' nakara'. Ning tinga sibeng adi aming ka waraga'sa' nakota' a nandu' adita'sa' naknga naning sasuk mang sini' u anatintingneinga kasasu'nanga irota' ning yanggu'. \p \v 22 Ka Jisas ning arantagimni nua'ni ka Judas ka Iskariot mo' wari Jisas ning midi u naknga ning anigu', girii gu na ga' tanga guning sasuk wa indisa' ningtintingnanga aming fam wa mo' yangtintingnotang. \v 23 Ka Jisas wari ning anigu', beng sini' aming ka nagata'sa' nakota' wa naganing midi ninak sa' tota'. Ning tinga naning sibeng adi adita'sa' naknga ning tanga nagok ka sibeng guk indi adiganang abanga adigok unggung fikifiki ningsa' ira antam. \v 24 A aming ka nagata' sini' mo' nakota' adi naganing midi guk mo' yarota'. Ka beng sini' midi ka naga u tuguinga fanaking wa naganing midi mo', wa sibeng ka nangkara tinga abuguk wara'ning midi u tugutik. \p \v 25 Ka na sidigok inging ko itik wara' midi ka u naga sini' sana yararik. \v 26 Ka inga' naga sibinga mugoinga yotangkasap titining mini unggo ka sibeng wari naning kane tiptangka ga' sura anigarasamo' adibu Anutuning kadapmang kareng kuni' kuni' u sanggeksasu'nanga yaro'. Ning tanga nasi' nasi' midi ka naga sana yararik waraga' sifimarakinga tubobu sura naknga tini'. \v 27 Ka na sibinga mugo tonga wa na naganing kaba kugurang u kabisaminga sidi kabaksi' kugurang guk gi' ikanting. Ka kabakna kugurang ka wa aming kamaganangni wari o sidi kabaksi' kugurang gi' ikni' ning u masi' wari usingsa' urang tuguting ningwara' mo'. Mokngang na sidining kabaksi' ganang napa' tangkunang sini' kamisamirik. Wara' na ning torik, sidi kabaksi' mamareng naknga sasuk mimeng tanga mutu guk mo' tanga ikanting. \v 28 Ka midi ka naga sibinga anga tubobu abanga sap wara'ning wa tim kuma' saninga naknging. Ka sidi nagata' sini' udep naking wa sidi midi ka naga sibeng kaunga mugo ga' torik u naknga wa waraga' kabaksi' karengsa' nakanting. Ka beng sini' sibeng ka u kaunga autik wa naganing ki sini' waraga' tubobu autik. \v 29 Na ko mo' sibinga ganang ka midi i tim kuma' sanarik. Wara' inga' naga sibinga mugo tinga wa sidi nakeda tanga sasuk guk ira naktangka tangkunang ningsa' tanga ikni'. \v 30 Ka na midi mimeng sini' nua' mo' sanotik. Aming ka kama ganangnisa' wara'sining girisi' aming kadagang udi naga nifikadaga ga' kuma' abara' karik. Beng sini' adi naga nifikadaga ning guk mokngang. \v 31 Ka sibeng wari kuma' togu' wara' na kagabi tinga u tanabota' wang. Ning tinga aming wari napa' ka nagaganang u kadofinamo' u kanga ning toni', o adi beni ga' siamo' beng sini' nakita' wara' nasi' nasi' beni wari anita' u didimengsa' kuma' tasasu'nara', ning toni'. Ning ina ning tanga ning yanggu', uri mamarak tanga mugo tanam. \c 15 \s1 Jisas wa firi mindip kareng ning ki sini' ningda'ning ikita' \p \v 1 Ka Jisas wari arantagimni u ning yanggu', beng sini' na firi mindip kareng nana titining ka beng siamo' minditing wara'ning ki wari itik. A naganing sibeng wa firi mindip ki u katatora wara'ning tuang. \v 2 Ka naganing bang nua'ni wari beng guk mo' tinga wa tuang wari doptaga tita'. A bang ka mindip kareng minditing wa tuang adi bang u pumpurumsi doptanga kafakafa tanga ibita'. Ning tinga inga' beng siamo' minditing. \v 3 Ka naning arantagim sidi wa midi kareng ka naga fasanitik wari tanga Anutu wari sidining kadagang u kuma' tanga yuguksamgu'. Ning tinga sidi fafandangesi karesi ka bang u pumpurumsi kuma' doptanga iibi ning ningda'ning iking. \v 4 Ka sidi nagaganang kuma' iking wa ningsa' ira anting. Ning tinga nandu' sidiganang irotik. Sidi firi ning bang wa kuma'sa' yabiting. Bang wari bapmo ganang sini' mo' yora adeuta' wa kafakafa mo' adera' wara' beng guk mo' titing. Ka sidindu' ningsa', sidi beng kareng titining ki naga nibinga nagaganang sini' mo' yorafanga ikanting wa sidi kane kareng ni titining guk mokngang. \v 5 Beng sini' na firi mindip kareng wara'ning ki. A sidi wa naganing bang ning iking. Aming ka ki nagaganang yorafanga adeinga naning tangkunang wari adiganang auta' wa adi tang guk ira beng kareng siamo' tota'. A sidi nagaganang mo' ikanting wa sidi napa' kareng ni guk mo' tinting. \v 6 Beng sini' aming ka nagaganang mo' yorafanga irota' wa adi bang nua'ni ka tatapa tanga mangfuinga urang manggara yugukiting ningda'ning tota'. Ning tanga sige kaforanga defainga aming wari manggara fonga bak kura kudip ganangsa' santing. \v 7 Ka sidi nagaganang sini' ikinga naganing midi kareng wari undu' sidining kabaksi' ganang u tangkunang irota' wa sidi napa' ni sansam ga' sura nangting wa na sansam sa' totik. \v 8 Sidi beng karesi sini' tinga aming fam wari sapma o adi adining arantagimni beng sini' ba iking ning tonting wa sibeng ning wap girii wari sareng kadofota'. \v 9 Ka na sidita' siamo' nakitik wa sibeng wari nagata' nakita' ningsa' nakitik. Ka sidi kadapmang ka naga sidita' siamo' nakitik wara'ning kapmik ganangsa' ira anting. \v 10 Ka sidi midi kadapmang kareng ka naga fasanitik u ninaksa' tinting wa kadapmang ka naga sibeng ning midi ninaksa' tinga sibeng wari nagata' siamo' nakita' wara'ning kapmik ikitik ningsa' ka sidindu' naga sidita' siamo' nakitik wara'ning kapmik ganang beng sini' ikanting. \v 11 Ka na midi ki kareng ka u sanarik wa sidi waraga'sa' sukinga naning kabakna kugurang a mesisiringa kareng wari sidiganang u tonasap sini' tanga iik waraga' sura sanarik. \p \v 12 Ka naning midi kareng girii sini' wa ning, sidi kuyase fam ga' siamo' naknga kafakafa kura' tangam ka naga sidita' siamo' naknga titik ningsa' tinting. \v 13 Beng sini' aming nua'ni wari amine fam ga' siamo' naknga yotangkayap titi waraga' tanga kumarota' wa aming nua'ni ga' siamo' ninak wara'ning kadapmang kareng tim iyak beng sini'. Kadapmang kareng nua'ni ka u tatarafik ning guk mo' adera' mokngang sini'. \v 14 Ka amine ka adisita' siamo' naknga yotangkayap ga' u torik wa naganing arantagim sidisa'. Wara' sidi naning midi ninaksa' tinting wa naganing amane arantagim sini' ning ikanting. \v 15 Ka tim wa sidi naning kane aming sige slev arantagim sa' ningda'ning ikiting. Ka inga' yara'ganang wa sidi kane aming slev ning nua' mo' ikanting. Mokngang sidi naning amane sini' ning ubu kuma' iking. Ka kane aming slev ning kadapmang wa sidindu' kuma'sa' naking. Kane aming slev adi girini wari nasi' ni titiga' kapmo' surota' wara'guk mo' yangtintingneinga kating, mokngang. A sidi wa beng sini', nasi' nasi' midi a kadapmang ka sibeng wari nagasa' nanggu' wa na kuma'sa' sangsasu'neinga naking wara' sidi naganing amane ning ubu kuma' iking sabarik. \v 16 Ka sidi nagata' wa ning ma sukni', a adi indining girini' iknim ga' ning tonga sura yaranga fengatam. Ka na sidi mo' katinangging. Mokngang nagasa' naning kane u tanga anganga kane wara'ning bengni ka tangkunang ningsa' iik wara'ning u tipkadofi waraga' sinagikuk. Wara' sidi napa' ni tonga sibeng u naganing wap aninting wa adi kuma'sa' samota'. \v 17 Ka beng sini' naning midi kareng girii sini' ka urang waraga' wa nua'bu ning sanotik, sidi kuyase fam ga' siamo' naknga kafakafa kura' tangam tanga ikanting. \s1 Jisas wari aming wari arantagimni u yaptutugwe waraga' yanggu' \p \v 18 Ning tanga Jisas wari arantagimni u nua'bu yanggu', ka ning sangnatamotik inga' sidi aming ka kamaganangnisa' wari sidita' bibi' naknga sapgurida tinga wa sidi nakeda sa' tanga ning toni', o adi tim indining girini' wa taramiking wara' indindu' ningsa' indiramiking ina. \v 19 Ka sidi kadapmang ka adi tanga ikiting ningwara' dabiksa' tanga iik ganang wa giri, adi amise ning sapma sidita'sa' nakianing. Ka sidi adisinining amise kamaganangni sa' mo'. Mokngang sidi naro'sa' iikga' kuma' sifikasireguk waraga' tanga wa adi bibi' naksama sapgurida tinting wang. \v 20 Ka sidi midi ka tim kane aming sige slev adi girini mo' tarafikita' ning urang sanak waraga' kafakafa sukanting. Wa ning, nasi' nasi' kadapmang ka girisi' naga kuma' naramikiting wara' sidindu' naganing kane aming arantagim ning sapma wa bibi' sini' naknga sifikadaga sa' tinting. A adi naganing midi naknam sa' tianing ganang wa giri sidining midi undu' naksam sa' tianing. \v 21 Ka adi sibeng ka nangkara tinga afuguk wara'guk mo' kating wara' adi sidi kane ka naganing wap ganang tinting waraga'sa' tanga wa sidita' bibi' naknga kadapmang kuni' kuni' u saramikanting wang. \v 22 Ka aming ka wara'siga' wa ning toutik, adi naga midi kareng abanga initik u kuma' naknga waraga' bibi' nakiting wara' adi kadagang girii guk iking. A naga mo' abanga inarok ganang wa giri, adi kadagang girii ka midiganang kukyap ning guk mokngang. \v 23 Beng sini' aming ka nagata' bibi' naknaming wa sibeng ga' bibi' nakngaming. \v 24 Ka kane ka naga tiamitik ningwara' wa aming nua'ni wari tim guk mo' tinga kaging. Mokngang sini' wa nagapmo' kubaniksa' titik. Ka adi kane ka u titik wara'guk mo' kayaning ganang wa adi kadagang guk mokngang. A adi naning kane kuni' ni u kuma' kanga nagata' bibi' naknama a naning sibeng waraga' bibi' nakngama ning titing wara' na ning torik, adi kadagang girii guk. \v 25 Ka adi kadapmang ka bibi' ninak ning ka u ting wa tim Anutuning midi nua'ni ka umpang ka ana kuma' indangikiting wara'ganang kuma' yoking wara'ning bengni tipkadofi waraga'sa' ting. Ka midi ka wa ning yoking, adi digirap sigesa' tanabing ning yoking. \v 26 Ka na yotangkasap titi wara'ning mini unggo ka sibeng guk ikitamu' u kuma' anigarasaminga abo'. Mini unggo ka wa midi beng guk tuang. Ka na sibeng ganang anga kadofinga u anigarasaminga wari abanga naning midi fam u ituasamsasu'no'ga'. \v 27 Ka naning arantagim sidi nagok kama paramu' sini' ira midi a nasi' kane ka naga tanga abutik wa kuma'sa' napsasu'nanga iking wara' sidindu' naning midi u ituani' ning yanggu'. \c 16 \s1 Jisas wari mini unggo ning kane waraga' yanggu' \p \v 1 Ka midi ka u sana yararik wa inga' mamareng beng wari kadofisaminga kabaksi' mamareng naknga nagata' naktangka ting u kagabi waraga' tanga sanarik. \v 2 Ka inga' aming wari sidita' bibi' naknga siring yak ganang mo' au ga' wadigi' udasapni'ga'. Ning tanga adi Anutu yotangkangama tem ning tonga mamareng kuni' kuni' kabi'mo' u saramira anganga sapgiminda sini' tanga sidifigumak titiga'sa' sukni'ga'. \v 3 Ka adi u saramikni' wara'ning ki wa adi sibeng guk ka mindingni nagok indining sasuk ki ki u kabi'sini' guk mo' nakedating wara' wa adi u saramikni' wang. \v 4 Ka napa' ka u fasanarik wa inga' mamareng wari kadofisaminga nakeda tanga tangkunang sa' ade waraga' sasuk tim samarik. Beng sini' tim na sidigok ingging ko iik ning wara' na midi kigineng ka ningwara'guk mo' sangguk, mokngang. \v 5-6 Ka inga' yara'ganangsa' ka sibeng nangkara tinga abuguk wara'ganang tubobu sibinga mautik wara' na midi i sanarik. Ka na midi kigineng ka sasuk sansam ning u sanarik ka sidi waraga' kabaksi' mamareng naknga naganing yong ki ka naga autik u nakdidima sini' titi waraga' kabi'guk mo' nangkaing sabarik. \v 7 Ka beng sini' urang torik naga sibinga mugo totik undu' karengsa'. Na anga Anutuning mini unggo ka yotangkasap titining u anigarasamotik, wara' naga autik wa karengsa'. A naga mo' sibinga au wa adi sidiganang abubu ning guk mokngang. \v 8 Ka mini unggo ka wari afanga wa aming ka sasuk ka kamaganangni ga'sa' tanga ikiting wara'sining sasuksi' didimeng mo' ka kadagang ning ki a kadapmang didimeng ning ki abanga Anutuning kot kigineng wara'ning ki waraga' yangdidimainga nakni'. \v 9 Ning tinga adi adisining kadagang ning ki ka adi nagata' naktangka guk mo' ting waraga' nakeda \v 10 a adi kadapmang didimeng ka naga titik wa adi mo' titing ning u sura nakedanga ning tini'. Na sibeng wari wadigi' ninagira auinga aming sidi nua'bu guk mo' napmanting. Ka adi sibeng wari ninagiknota' u kanga nakeda tanga o adisa' kadapmang didimeng beng sini' ba tanga yagu' a indi mokngang ning tutugu waraga' undu' inota'. \v 11 Ning tanga mini unggo wari midi kigineng girii ka aming kadagang Setan u bema kami waraga' kuma' totangkagu' wara'ning ki undu' yangtintingneinga naknga ning toni', o beng sini' indi kadagang girii guk wara' indi midi kigineng ka wara'ganang ba kuknibinga adenam ga'. \p \v 12 Ka na midi kareng fam kabi'mo' ko sansang ning de ka na ning sabarik ka sidi kami yara'ganang wa midi u naknga suktangka ning tang guk mokngang wara' na sangsasu'na mo' tirik. \v 13 Ka inga' mini unggo ka midi beng guk tuang wari abanga sangtintingneinga wa midi beng guk ki ki u naksasu'na sini' tini'. Midi kareng ka wa mini unggo anasa' mo' tipkadofo', mokngang wa naga kuma' aniinga nakita' unggungsa' sano'. Ning tanga napa' napa' ka inga' ko kagadofi wara'ning undu' kanga saninga nakni'. \v 14 Ka naganing sasuk a midi ka adi u naknga bema sano' wa napa' girii sini' ka naganing napa' napa' u naksasu'nani'. Ning tinga naganing wap wa girii girawa'. \v 15 Beng sini' sibeng ning napa' napa' girisi wa naganing wara' na midi ka mini unggo wari naganing kigineng girii u sangtintingnota' ning urang tongak wa waraga' sura tongak. \s1 Jisas wari arantagimni wari kabaksi' mamareng naknga inga' ararangeng ubu ninak waraga' yanggu' \p \v 16 Ka beng sini' urang sanarik kabi'sini' wa sidi narosi tinting. Ka kabi'sini'sa' iya' tubobu naptuani'ga'. \v 17 Ka Jisas ning arantagimni fam adi midi ka u naknga anasa' ning toging, ai adi midi ka kabi'sini' narosi tinting a kabi'sini' tubobu naptuanting, abanga adi midi ka sibeng kaunga mautik ning guk wa nasiga' sura fatora'. \v 18 Midi ka kabi'sini' kabi'sini' ning fatora' wa nasi', kini wa indining. Indi midi ka udi nafek sini' mo' tem ning tonga yareging. \p \v 19 Ka Jisas adi arantagimni wari midi wara'ning kiga' aniga ga' suking u kuma' yapkedanga ning yanggu', ma' sidi midi ka naga kabi'sini' narosi tinting a kabi'sini' tubobu napmanting ning fatorik waraga' wa nafek ba tanga toing. \v 20 Beng guk sini' ning sanotik sidi nagata' kabaksi' mamareng girii naknga bibiri' naknga mak kakni'ga'. A aming ka kamaganangni sa' iking adi kabaksi' mamareng guk mo' nakni'. Mokngang adi waraga' wa mesisiringa sa' tini'ga'. Ka sidi mamareng udi giri nakni', ka inga' mamareng wari biinga kabaksi' ararangeng kareng naknga mesisiringa sa' ubu tini'ga'. \v 21 Ka mamareng ka waraga' wa ning toutik, sidi kadapmang ka taming wari saba ibeunga titing waraga' sukni'. Adi iibe titiga' kagaya nakiting ganang wa base tanga kugurang gi'sa' mo' mareiating, adi kabaksi' mamareng naknga titing. Ka inga' saba u iibe tanga bema wa saba kabasi' kareng u kanga kabaksi' ararangeng karengsa' naknga mesisiringa siamo' ubu titing. Ning tanga mamareng girii waraga' urapsa' suknakubeting. \v 22 Ka u titing ningda'ning ka sidindu' kami yara'ganang wa tim ka kabaksi' mamareng nakanting. Ka inga' naga tubobu abanga sabinga wa sidi naning nondakna napma kabaksi' ararangeng karengsa' naknga mesisiringa ningsa' ubu tanga ira ani'ga'. Ka mesisiringa kareng ka wa aming fam wari nua'bu udasam ning guk mokngang. Fikifiki wara'guk ningsa' ira au wara'ning. \v 23 Ka kama ka wara'ganang wa sidi nafek tanga a kadapmang ka naga urang nangkainga sanitik ning guk mo' tini'ga'. Mokngang sidi napa' niga' sura nanonga wa sibeng unggungsa' ka naganing wap ganang anini'. Ning tinga sibeng adi kuma'sa' samo'ga'. \v 24 Beng sini' tim wa sidi kadapmang ka naning wap ganang sibeng anini ning guk mo' titing mokngang. Ka kami yara'ganang wa naganing wap ganang undu' girisa' aninting. Ning tinga adi kuma'sa' saminga bemting. Ning tanga sidi waraga' kabaksi' karengsa' naknga mesisiringa kareng ka u tongak wari sidiganang u tonasap sini' tinga ikanting. \s1 Jisas wari aming kadagang u tarakayogu' \p \v 25 Ka na fikifiki sidita' sasuk sansam waraga' wa na midi tipfara sa' tanga sana fabarik. Ka inga' kama nua'ni ubu farota' wara'ganang wa na midi tipfara nua'bu mo' tasamotik. Mokngang na sibeng ning ki wa sarengsa' ubu sanotik. \v 26 Ning tanga kama ka wara'ganang wa sidi naganing wap wa sibeng ana didimengsa' ubu aninting. Ka wa sidi naga naninga nagabu sibeng anisam ning titing mo'. \v 27 Mokngang sidi nagata' naknga sibeng ana beng nangkareinga afuguk waraga' naktangka ting waraga'sa' tanga wa sibeng wari sidita' siamo' nakara' wara' sidi sibeng anasa' ubu undu' girisa' aninting. \v 28 Beng sini' tim na sibeng anagok iya' kabinga afuguk wara' kami yara'ganang wa na kamaganang i kabinga sibeng kaunga tubobu mautik ning yanggu'. \p \v 29 Ka Jisas ning arantagimni wari midi ka u naknga ning toging, o girii gu inga' yara'ganang wa midi tipfara mo' tarang nakem. Mokngang gu sareng sini' ubu ninarang. \v 30 Abanga indi kuma' gapkedem gu napa' napa' ning ki wa kuma'sa' yapsasu'netang wara' midi ka indi nafek tanga gu ko gangkaunga tinga wa gu urapsa' kuma' nipkedanga bengsa' ninitang. Ka indi u gapma ning toyam, o gu Anutuganang beng sini' abugung. \v 31 Ka Jisas wari ning yanggu', beng sini' sidi nata' naktangka udi giri kuma' ting sabarik. \v 32 Ka ning sanotik, kabi'sini' kama kadagang nua'ni kadofota'. Ka wara'ganang wa sidi dabiksa' naga nibinga bima tanga papusananga sidining yaksing ga' kubanik kubanik fosananga manting. Ning tinga napmo'sa' adeutik ga'. Ka na napmo'sa' mo', sibeng guk kubap adentamuk. \v 33 Ka midi ka u sana yararik wa sidi nagok kabakni' kubaniksa' ira mutu guk mo' tanga kabaksi' kugurangsa' naknga ade waraga' sura sanarik. Beng sini' sidi kamaganang ya aming kamaganangni wara'sining bining ganang ikanting wara' mamareng guk katuainting de ka sidi mutu mo' tainting. Mokngang kamaganang yara'ning kadagang ning kigineng girii wa naga kuma' tipkurarik wara' sidi waraga' sura tangkunang ningsa' adenting ning yanggu'. \c 17 \s1 Jisas wari arantagimni yotangkayap ga' sura ibang togu' \p \v 1 Ka Jisas wari arantagimni midi ka u ina ina ning tanga kunimganang kuta taranga denga beni Anutuga' ibang ning togu', o beng sini' sibeng kama ka gu napa' tinga guning wap wari girii kagadofi ga' togung wa kuma' kadofonga tara' yang. Ning tinga gu sabaga naganing wap bema areinga nandu' guning wap bema arotik. \v 2 Gu sabaga nagata' wap girii ka Amingning Tim Iyak aming iik u kuma' namgung wara' aming arantagim ka gu nagata' kuma' ibinamgung wa naga ka' iyak iminga adi ka' fikifiki ningsa' iik wara'ning. \v 3 Ka aming wari ka' ningsa' iik wara'ning wa ning, adi Anutu girii beng guk kubanik gusa' a Kasira Aming Jisas ka gu nangkaregung indita' nakeda sini' tanga ikanting wa adi ka' iyak wara'guk ikanting. \v 4 Na kamaganang i itik ganang wa gu kane namgung u kuma' tasasu'narik wari tanga wa aming ning dasi'ganang guning wap girii wari giraga tara'. \v 5 O sibeng tim kama a kunim wari ko mo' kadofigu' ganang wa na gugok wap girii guk ningsa' ikiagumuk. Ka kami yara'ganang na gu ganang tubobu autik wa gu wap girii ka tim urang ikiagumuk ningsa' nua'bu tanaminga ikantamuk. \p \v 6 Ka aming arantagim ka aming kamaganangni ning bining ganang i ibinamgung yara'siga' wa na guning iik wara'ning midi wa kuma' yamsasu'neinga naking. Aming ka wa nagata' ko mo' ibinamgung ganang undu' guning ning kuma' yaging unggungsa' ibinamgung. Ning tinga adi guning midi u naknga ninaksa' titing. \v 7 Ning tanga kami yara'ganang wa adi kuma'sa' nakeding, nasi' nasi' tangkunasi ka gu naminga titik wa gu ganangsa' bema titik. \v 8 Abanga nasi' nasi' midi ka gu nagata' namgung wa na adisita' kuma' yamsasu'neinga o karengsa' ning tonga bimbem sa' ting. Ning tanga tim na gugok kuta beng sini' iya' afuguk ning undu' napkeda sini' tanga o adi Anutu wari anikareinga afugu' beng sini' ning kuma' toing. \v 9 Ka na aming ka u yotangkayap waraga' wa sibeng gu ganarik. Na aming ka kamaganangni ga'sa' sura iking waraga' mo' torik, mokngang na aming ka ganing arantagim ibinamgung i yotangkayap wara'ga'sa' torik. \v 10 Beng sini' aming arantagim ka naga ganang iking wa guning a aming arantagim ka gu ganang ikiting undu' naganing. Ka aming ka wara'sining iik didimeng ganang wa aming wari naganing kigineng u kanga naning wap bema aring. \v 11 Ka kami yara'ganang wa na gu ganang kuma' anga kamaganang i nua'bu mo' irotik. A naning arantagim adi kamaganang ingging ko ikanting. Ka sibeng didimeng sini' wap kigineng guk kuni' nua'ni sini' gu wap tangkunang ka wa nagata' undu' namgung. Ka aming arantagim ka wa guning tangkunang wara'ning wap girii wara'ning kapmik ganang kukyapma yaptatorotang. Ning tinga adi kabaksi' kubaniksa' kufara napa' kubaniksa' ka gugok ka nagok indi ikitamuk ningsa' ikanting. \v 12 Nagok ikitam ganang wa na kafakafa sa' yaptatoreinga adi tangkunang ka gu nagata' urang namgung wari yotangkayabinga gi' giri iking. Ka kubaniksa' ka wap kadaga titining guk kuma' ikita' warisa' kadara'. Ning tinga midi ka umpang tang ganang yoking wari beng guk kuma' kadofira'. \v 13 Ka kami na gu ganang u autik wara' kamaganang i kabi'sini' ko adenga adi kabaksi' kugurang kareng ka naga naknga ikitik ningsa' siamo' naknga iik waraga' sura torik. \v 14 Beng sini' na kamaganang yara'ning mo' wara' aming adi nagata' bibi' naking. Ka naning arantagim undu' guning midi u kuma' ininga ninaksa' tanga kamaganang yara'ning nua'bu mo' iking waraga' tanga aming ka kamaganangni sa' adi adisita' bibi' nakyaming. \v 15 Ka na ibang wa gu kunimganang ga' inagira auinga mamareng u tatarafik waraga' mo' torik. Mokngang na gu kamaganang ingging ko ikanting wara'ganang kafakafa yotangkayabinga aming kadagang Setan wari ifikadaga guk mo' titi waraga' toyamirik. \v 16 Na kamaganang yara'ning mo' wara' adindu' kanaganangni sini' mo'. \v 17 Gu midi beng guk kareng unggungsa' yanggera ning tanga guning aming arantagim didimeng kareng kuni' nua'ni sini' ka guning kane titi wara'ning ning ifikadofiinga ikanting. Beng sini' midi beng guk wa tuang gu ganangsa' kadofita'. \v 18 Ka na guning kane titiga' gu kamaganang i nangkareinga afuguk ningsa' ka nagabu undu' naning arantagim i aming ka kamaganangni ga'sa' sura iking wara'sining bining ganang yangkararik. \v 19 Ka na adi yotangkayap ga' sura naganing iikna guning kafaga ganang kuma' kamarik. Ning tinga gu aming ka u didimeng kareng kuni' nua'ni sini' ning tiabinga ikanting. \p \v 20 Ka na ibang ya aming arantagim ka u torik waraga'sa' mo' sura torik. Mokngang na aming ka inga' midi kareng ka adi anga ituani' u naknga nagata' naktangka tini' u yotangkayap waraga' undu' torik. \v 21 Ning tinga sibeng gu nagaganang ikinga nandu' gu ganang ira kubaniksa' ikitamuk ningsa' naktangka aming dabiksa' adindu' kabaksi' kubaniksa' ira napa' kubaniksa' ning ikanting. Ning tanga sibeng gugok indiganang sini' yorafanga dabiksa' ikantam. Ning tinga ami taming kamaganangni wari u kanga o adi beni Anutu wari ananing kigineng guk beng sini' anigaregu' ning tonting. \v 22 Gu wap girii kareng ka nagata' namgung wa nagabu adisita' kuma' imirik. Ning tinga adi wap kareng ka wara'guk ira kabaksi' kubaniksa' ka sibeng gugok indi ikitamuk ningsa' ikanting. \v 23 Na adiganang itik a gu nagaganang itang ningsa' adindu' kabaksi' kubaniksa' kufara napa' kareng kubaniksa' ning ikanting. Ning tinga aming wari u kanga ning tonting, o beng sini' adi Anutu wari beng anigareinga afugu'. Afanga aming arantagim ka u inagira fonga kafakafa sini' ka beni wari adita' tangamita' ningsa' beng sini' tiamara'. \v 24 O sibeng na aming arantagim ka gu nagata' kuma' ibinamgung ya yong ka naga marerotik wara'ganang nagok dabik marek ga' nakarik. Ning tinga adi naganing kigineng girii ka tim kama kunim guk mokngang ganang nagata' siamo' naknga namgung wara'ning ki sini' u sarengsa' kani'. \v 25 O beng guk sibeng didimeng kareng sini' aming ka kamaganangni ga'sa' sura iking adi guta' kabi'guk mo' nakeding. Sabaga nagasa' wa guning iik u nakedanga itik. Abanga naganing arantagim adindu' gusa' beng sini' nangkareinga afuguk ning u kuma' nakeding. \v 26 Aming arantagim ka wa guning nasi' nasi' wara'ning ki u kuma' yangnatamarik. Ka na nua'bu ko yangnataminga adi nakeda sini' tanga ikanting. Ning tanga adi kuyase fam ga' siamo' ninak ka sibeng gu nagata' siamo' nakitang ningsa' tinga na adiganang sini' irotik ning togu'. \c 18 \s1 Judas wari Jisas u uuk titiga' tipkadofiamgu' \r Mat 26:47-56; Mak 14:43-50; Luk 22:47-53 \p \v 1 Ka Jisas wari ibang u tonga biinga ning tanga arantagimni u inagira Jerusalem yong u kabinga kabi'ning amanga ama kubak Kidron u fenga aranga Oliv feng gwaya bingking kareng u anga amoging. \v 2 Ka aming tipkadofi titining Judas adindu' Jisas wari fikifiki arantagimni guk gwaya ka wara'ganang bak anga fatiaging wara' adi fafong. \v 3 Ka Judas adi Jisas wari arantagimni guk mugoging u kuma' nakedanga ning tanga soldia a plisman arantagim ka pris girisi a Farisi wari yangkareging u inagira ning tanga Jisas u bemonga suguk kwak tanga marara kamang garanga gwaya kabasi' waraga' mandang yaura aging. \v 4 Ka Jisas adi mamareng wara'ning nasi' nasi' ka adiganang kadofingamonga tugu' udi kuma'sa' nakedagu'. Wara' adi adita' wenanga aging u kuma' yapkedanga anasa' ararenga abanga ning yanggu', nisi'ga' fawening. \v 5 Ka adibu ning aniging, mo' Jisas Nasaretni waraga' wenanga abem. Ka Jisas wari ning yanggu', u toing wa nagasa' yang. Ka Judas ka tipkadofi tugu' adindu' aming wara'siguk kubap unggung adenga Jisas ning midi u kuma' naku'. \v 6 Ka Jisas wari aming ka bimbem titiga' u aging adi Jisas wari aming ka u toing wa nagasa' ning yanggu' u naknga yuguk aranga paparap senga kumade kadak tubobu sungnanga anga kamaganang mangdek yangaging. \v 7 Ning tinga Jisas wari ning yanggu', nisi'ga' wening ning sanarik. Ka adibu toging, mo' Jisas Nasaretni ga' wenem. \v 8 Ka Jisas wari ning yanggu', wa kuma' sanirik wang naga'sa' yang. Sidi nagata' wening wara' aming arantagim ka i adeing ya iibi tinga gi' mani'. \v 9 (Ka Jisas adi midi ka arantagimni ga' u togu' wa tim beni Anutuga' ibang tonga ganang ka arantagim ka gu namgung ya ni ka kadaga guk mo' tara' ning urang togu' wara'ning wa gi'sa' ibiinga mugo ga' u yanggu' wang.) \v 10 Ka Saimon Pita adi bainat guk sosipma fentaragu' wara' adi aming wari Jisas bemonga tiging u yapma bainatni u wengbema pris girii ning kane aming wapni Malkas u gufonga tanga magi sa' gufadagagu'. \v 11 Ka Jisas wari u kanga Pita u ning anisefigu', ai gu ning guk mo' totang. Bainat u yorini ganang tubobu dase'. Napa' ka sibeng wari kuma' kabiinga kadofinamonga tara' wa na bimbem sa' totik. \s1 Jisas u bema tonga pris girii Anas waraga' amiging \p \v 12 Ning tanga soldia arantagim a adisining girisi' guk ka Juda ning plisman arantagim wara'guk wari Jisas u bemging. Bema ning tanga aya tangkunang wari kafong fama' u iptatangkaging. \v 13 Ning tanga tim ka pris girii timini Anas ka pris girii tim iyak inga'ni Kaiafas ning ipmangni waraga' nagira aging. \v 14 Pris girii Kaiafas ka wa tim Jisas ga' midi toging ganang wa adi aming kubaniksa' wari kumakinga aming beng wa gi' giri iikga' urang togu' warisa' ka pris girii gurak ka wara'ganang tanga mareiagu' wara'ning ipmangni ga' nagira aging. \s1 Pita wari Jisas ning wap isisebegu' \r Mat 26:69-70; Mak 14:66-68; Luk 22:55-57 \p \v 15 Ka Saimon Pita guk ka Jisas ning arantagim nua'ni guk adi Jisas nagira aging u kubap yaranga agumu'. Ka arantagimni nua'ni adi pris girii Anas udi fafong wara' adi Jisas u yak wara'ning sinim iyung nagira amoging undu' unggung yaura amogu', a Pita adi fugang unggung fidegu'. \v 16 Ka arantagimni nua'ni ka Anas wari fafong karagu' wari Pita ga' sura taming nua'ni ka yak ning sinim wara'ning iming u katatorarugu' u aniinga aigangam tinga sinim iyung bane ga' wa inga' nagira amogumu'. \v 17 Ka taming wari Pita ning nonda u kanga ning anigu', ai gundu' aming ka adining arantagim unda'. Ka Pita adi isasura tanga ning togu', mokngang na adining arantagim mo'. Ning aninga sinim iyung u amogu'. \v 18 Amanga ning tanga aming girii ning kane aming a plisman fam wari sibim ning kama kadofigu' wara' adi sibim naknga kudip sanga mafaging wara'ganang anga adisigok kudip u kubap sanga fideging. \s1 Pris girii Anas wari Jisas u midiganang kaminga anigagu' \r Mat 26:59-66; Mak 14:55-64; Luk 22:66-71 \p \v 19 Ning tanga pris girii Anas wari Jisas u adining midiganang kaminga ning tanga midi ka ki ka nasi'ga' tanga adi arantagimni u inagiku' abanga midi ka arantagimni u fianggetarugu' wa nasi' midi faingetarugu' waraga' anigagu'. \v 20 Ka Jisas adi ning togu', na midi wa kapmo' guk mo' tugutik. Mokngang na aming dabik ning maasi' ganang sarengsa' tuguinga nakiting. Na fikifiki siring yak fam a siring yak girii tempel a kama ka Juda aming wari bak kukiting wara'ganangsa' yangara sarengsa' ituanga yaretik. \v 21 Ka waraga' wa naga mo' nanotang. Gu aming ka midi ka naga u faituatik fanakiting u yangkautang udi kuma'sa' gangting. \v 22 Jisas wari ning tuguinga plisman nua'ni ka du' unggung adegu' wari Jisas ning fangi fefinga ning kafang anigu', ai gu pris girii wa kadapmang didimeng mo' tanga anirang gabarik. \v 23 Ka Jisas wari ning anigu', midi kadagang udep tuguinga nutang wa sareng toya'. A mokngang udep wa sigesa' nutang. \v 24 Ning tanga pris girii wari midi fam nua'bu guk mo' aniganga ning tanga pris girii tim iyak inga'ni Kaiafas ga' ubu anigareinga kafong iip guk ningsa' nagira aging. \s1 Pita wari Jisas ning wap nua'bu isisebegu' \r Mat 26:71-75; Mak 14:69-72; Luk 22:58-62 \p \v 25 Ka Saimon Pita adi kudip sanga fideging ganang unggung ningsa' ko fidegu'. Ka aming ka kudip kubap sanga fideging wari Pita u kanga kigeda tanga ning aniging, ai adining arantagim nua'ni ka gu ibanda' ina. Ka Pita adi isasura tanga mokngang na adining arantagim mo' ning togu'. \v 26 Ning tanga adeging. Ka pris girii ning kane aming nua'ni ka Pita wari magi urang doptagagu' wara'ning amingni nua'ni wari Pita u nua'bu anigu', ade gwaya kabasi' ganang do adigok adenging udi, gaga'sa' gapmak udi. \v 27 Ka Pita wari isasura tanga mokngang ning nua'bu togu'. Ning tinga wara'ganangsa' wa kagare' wari ku katigu'. \s1 Jisas u kiap Pailat ganang ubu kamiging \r Mat 27:1-2,11-14; Mak 15:1-5; Luk 23:1-5 \p \v 28 Ning tanga aming wari Jisas u nagira tonga pris girii Kaiafas ning yakganang kamiging u nua'bu nagira anga Romni kiap girii Pailat wara'ning yak girii wara'ganang ubu tonga kamiging. Ka kamindap gaa' fabubureng sini' ka Juda aming wari Pasova ning tangsana wara'ning kama fagagu' wara'ganang nagira aging. Wara' adi aming arantagim nua'ni ka Juda mo' wara'ning yakganang amanga geng nua'bu tanga Pasova guk mo' ma nanam ning tonga sura Pailat ning yak iyung bane ganang guk mo' amoging. Mokngang adi fugang ningsa' anga adeging. \v 29 Ning tinga Pailat warisa' afanga fugang adenga aming u ning yangkagu', aming ya nasi' kadagang tugu' kanga midiganang kamonga nagira abing. \v 30 Ka adibu ning toging, adi aming kadagang titiing. Aming kareng ganang wa gu ganang ning guk mo' nagira abianam. \v 31 Ka Pailat wari ning yanggu', a wa naning kane mo'. Sidasa' bema tonga Juda sidining kadapmang ganangsa' yaranga kaminga kani'. Ka Juda aming girisi wari Pailat u ning aniging, udi giri ka Juda aming indi kadapmang ka aming ugumak ning waraga' wa Rom sidi tapni tang urang tanipking wang ning aniging. \v 32 Ka tim Jisas adi kadapmang ka adi kungkumak ning ka aming wari ukinga kungkumak waraga' undu' kuma'sa' togu'. Wara' wara'ganang wa adisining midi wari midi ka Jisas ana u togu' wara'ning beng u tipkadofiging. \p \v 33 Ning tanga Pailat wari adining midi yak wara'ganang tubobu amanga adenga Jisas u katingana ning anigagu', ma' gu Juda aming ning girii king wa. \v 34 Ka Jisas wari ning anigu', midi ka u torang wa ga'sa' u sura torang, ma aming nua'ni wari ganinga torang. \v 35 Ka Pailat wari ning anigu', a na Juda aming mo' wara' nakeda tanga tounga. Ganing amige a ganing girisiga warisa' naganing kafana ganang ginagira tabanga gipming. Ka gu nasi' kadagang tugung wara' i ginagira abing. \v 36 Ka Jisas wari ning togu', beng sini' torik kadapmang ka naga girii ira aming yaptatora wara'ning wa kamaganang i titining mo'. Naga kamaganang ingging sa' tanga iik ning ganang wa naning kane aming arantagim wari marara ami' tinga Juda aming girisi adi bemnap guk mo' tianing, mokngang. Ka naning tangkunang ka aming yaptatora wara'ning wa kamaganang yara'ning mo', undu' kadapmang nua'ni. \v 37 Ka Pailat wari u naknga ning anigu, a beng sini' ningwara' gu king nua'ni ba. Ka Jisas wari ning anigu', ga kuma' torang una, na king wari aderik. Ka na kamaganang i afuinga simeng wari nibegu' wa kane kubaniksa' ka midi beng guk itua waraga' afuguk. Ning tinga aming ka midi beng guk waraga' naking adi naganing midi u ninaksa' ting. \v 38 Ka Pailat wari ning anigu', ka midi beng guk wa nasi', aming wari waraga' ninak ning guk wa. Ning tonga ning tanga fugang tubobu amanga Juda aming girisi u ning yanggu', mokngang, na adiganang kadagang ni guk mo' katuarik wara' na mamareng sigesa' amimi ning guk mokngang. \v 39-40 Ka sidi kadapmang nua'ni ka fikifiki sande Pasova ning ganang wa na ai' tasama aming kalabus ganang ikiting wara'ning kubanik sige fadara ipmasamitik. Ka kami ya indining totik, Juda sidining king iba kabisamotik, ma'. Ka Juda aming kabi'mo' adibu ku urapsa' ning katiging, a wa mo', sige wa Barabas u kabiniminga mawa' ning katiging. Ka Barabas ka u kabiam ga' toging wa aming kareng mo' aming kadagang digirap tanga kubu sasop titiing waraga' toging. \c 19 \s1 Pailat wari Jisas ugari ga' togu' \p \v 1 Ning tanga kiap Pailat wari adining soldia u ininga Jisas u bema tonga fifefi tiging. \v 2 Fefanga ning tanga aming girii king ning tigigira tangamonga aya kusung guk ka ni bema gusi tanga ki ganang kamingama a kangkama giming kareng paramu' ka king wari ipmiaging ningwara' u kamingama ning tanga \v 3 adiganang du' unggung anga o gu Juda ning girii kareng sini' gabem ning anikigenga ning tanga fangi u papenga ning tiging. \v 4 Ning tanga Pailat wari Jisas u fugang tubobu nagira amanga Juda aming arantagim girii ka bak tanga adeging u ning yanggu', i kani' sidi fugang nagira afarik i kanga ning sura nakedanting, o adi kadagang guk mo' kataunga wa fugang nagira afara' yang. \v 5 Ka Jisas adi aya kusung guk ki ganang kamingamging a kangkama giming paramu' kamingamging wara'guk ningsa' afanga adeinga Pailat wari aming u ning yanggu', aming i kani'. \v 6 Ka Juda ning pris girisi a siring yak ning plisman arantagim wari u kanga ning katiging, a wa ugari tini' firi ganang ugarani'. Ka Pailat wari ning yanggu', sidisa' tonga ugarani'. Na adiganang kadagang ni guk mo' katuarik. \v 7 Ka Juda aming adibu ning toging, mokngang, Juda indining kadapmang wa ning, aming ka ni indining Anutuning wap tipkadauta' wa ugumak titi wara'ningsa'. Ka adi na Anutuning mindingni ning fatora' wara' adi kungkumak tit ning. \v 8 Ka Pailat adi midi ka Anutuning mindingni ning toging u naknga base tanga mutu ubu tugu'. \v 9 Ning tanga Jisas u nagira iyung bane tubobu amanga ning anigagu', ka gu indeng wara'ni. Ka Jisas adi midi kabi' guk mo' togu', adesa' tugu'. \v 10 Ka Pailat wari Jisas wari midi kabi' guk mo' togu' u kanga midi tangkunang ning anigu', ai gu midi tubobu guk mo' wa indining tuguinga nakamarik. Gu nakeda guk mo' u tarang na tangkunang guk wara' naga gigibi tinga mugo ga' toutik undu' kareng gi' giri mautang. A naga ugarigap titiga' toutik undu' ugarigap sa' tinting. \v 11 Ka Jisas wari ning anigu', beng sini' gu tang guk de ka Anutu girii furo'ningni wari tangkunang u mo' ganggam ganang wa gu napa ni tanap ning guk mokngang. Ka aming ka naga bemnapma tabanga guta' gama nugumak titiga' totangkaing wara'sining kadagang wa girii sini' guning kadagang u tarafita'. \p \v 12 Ka Pailat wari Jisas ning midi kigineng u naknga Jisas u sige kabiinga mugo ga'sa' kuma' suku', Ka mokngang Juda aming wari tangkunang sini' tanga midi tangkunang nua'ni ka ning ubu katingangging, a mo' kabiinga mauta'. Adi na king ning fatuguta' wa adi Rom sidining king Sisa wara'ning digirap wara' gu kagabi totang wa gu Sisa yotangkangam ning kane aming ning nua'bu mo' irotang. \v 13 Ka Pailat wari midi ka u naknga Jisas u fugang tubobu nagira afugu'. Ning tanga Pailat wari adining tare girii ka amingning midi mera nakdidima wara'ning ka uningkim veranda dibing ka Hibru midiganang wap Gabata ning aniaging wara'ganang mareiagu'. \v 14 Mera ning tanga Juda aming u ning katianggu', i kani' ya Juda sidining girisi'. Ka kama ka Pailat wari u mera togu' u tanga wa sidii sini' ka 12 klok ka Juda aming wari kamindap tangsana girii Pasova u titi waraga' tugunung tiging wara'ganang didimeng togu'. \v 15 Ka Juda aming adi ku nua'bu katiging, uuk sa' te' uuksa' te', firi ganang ugare'. Ka Pailat wari ning yanggu', indining, sidi girisi' ya ugarisam titiga' ba toing. Ka pris girisi wari ning katiging, a indi girini' nua'ni guk mokngang, Sisa anapmo' kubaniksa'. \v 16 Ning tanga Pailat wari Jisas u ugari titiga' aigaim tanga Juda aming anasining kafasi' ganang kabiamgu'. \s1 Jisas firi ganang ugariging \r Mat 27:32-44; Mak 15:21-32; Luk 23:26-43 \p \v 17 Ning tanga Rom ning soldia wari Jisas u ugari titi waraga' nagira aunga ananing firi ugari u bema amiinga Jisas ana barungneinga nagira aging. Anganga kama dibing nua'ni ka Hibru midi ganang ka Golgota ning aniaging u anga kadofiging. Ka wap Golgota wara'ning kini wa aming ki kati. \v 18 U anga kadofinga ning tanga Jisas u bema firi ganang ugariging. Ning tanga aming kadagasi fama' undu' Jisas ning gagaa ganang Ugariapking, nua'ni ka kafong kareng ganang a nua'ni ka kafong kesini ganang tara' ning tinga Jisas wa bining adegu'. \v 19 Ning tanga Pailat wari aming fam u ininga firi dibing ganang midi pumpurum kabi' nua'ni ka ning yoking, aming ka ya Jisas Nasaretni ka Juda ning king. Ning yora Jisas ning ki ganang using u ugaringa kabiging. \v 20 Ka midi ka u yoking wa Hibru midiganang yora a Rom midi a Grik midiganang yora ning tiging. Ka Jisas u ugariging wa Jerusalem yong girii bibik ganang unggung ugariging wara' Juda aming kabi'mo' adi midi dibing ka u yoking u kuma'sa' kasasu'neging. \v 21 Ka Juda ning pris girisi wari kudi ka u kanga bibi' naking. Ning tanga kiap Pailat ganang anga ning aniging, ai gu Juda ning king ning guk wa naga' yorang. Gu midi nua'ni ka aming ka ya na Juda ning king ning fatuguta' ning ubu yore'. \v 22 Ka Pailat wari ning yanggu', mokngang midi ka naga kuma' yorak wa ningsa' adeuta' ning togu'. \p \v 23 Ka Rom ning soldia ka Jisas u ugariging wa fama'gong fama'gong ning wari Jisas u ugaringa ning tanga Jisas ning kwi' u kubanik kubanik didimengsa' sabaranga manggaknaging. Ka siotni kubanik ka fugu mang ning warisa' adegu'. U kanga ibaramak tanga manggakna ga' ning tonga tiging. Ka ibaramak titining gipmam guk mokngang kwi' kuni' nua'ni waraga' tanga ningsa' kabiging. \v 24 Ning tanga ning toging, ningwara' kat tanam. Tanga aming kubanik warasa' bemnota'. Ning tonga kat tanga aming nua'ni wari irafira wara'ganang bemnagu'. Ka kat u tiging waraga' wa timinggi' Devit wari midi nua'ni ka ning kuma' yoku', \q1 “naning kwi' mambong u anasita' sabaranga manggaknanga ning tanga naning kangkama paramu' u tanga bemna waraga' kat ting.” \m Ning yoku' wara'ganang didimengsa' tinga midi wari beng guk kadofigu'. \p \v 25 Ka taming fama'gong fama'gong ka Maria ka Jisas ananing mengni wara'guk ka kuyangni Maria nua'ni ka Klopas ning tamni abanga Maria ka yong Magdalani ning adindu' Jisas ning firi ugari ganang du' unggung fidenga fakaging. \v 26 Ka Jisas wari mengni guk ka ananing arantagim nua'ni ka adita'sa' fanakaragu' udi du' unggung adegumu' u degaranga yapma mengni u ning anigu', simeng aming ka u adera' wa guning sabaga ning kautang. \v 27 Ning tanga arantagimni ka ubu anigu', u adera' wa guning mamangga. Ning tinga kama ka wara'ganangsa' arantagimni ka wari Jisas ning mengni u nagira anga ananing yakganang tonga kaminga kafakafa tangama katatoregu'. \s1 Jisas wari kungkumak tugu' \r Mat 27:45-56; Mak 15:33-41; Luk 23:44-49 \p \v 28 Ning tanga Jisas adi ugari ganang unggung adenga adi kane tanga yaregu' u ari' tipmirigu' u kuma' nakedagu'. Ning tanga ning togu', o ama ga' mana pamparangara'. Ka u togu' wa Anutuning midi nua'ni ka umpang ganang timinggi' kuma' yoking wara'ganang didimengsa' tuguinga midi wari beng guk kadofigu'. \v 29 Ka aming wari Jisas wari ama ga' togu' u naknga wain ama kiptang ka botol ganang tanga bema aging u kuyang ka gwang ning gunggurang kuma' manggara iptagaging u bema yogubura Jisas ning mini ganang do kamingamging. \v 30 Ning tinga Jisas adi ama u sumuknanga ning togu', giri ari' kong kuma' bisasu'nara' wang. Ning tonga ki wari mungkupna tanga uringni u kagabi tinga mugoinga kungkumak tugu'. \s1 Jisas ning gagaa suguk wari yoking \p \v 31 Ka Juda aming adi kamindapning wa sande girii Pasova u kaga waraga' tugunung kuma' tiging. Ka adi waraga' tanga aming famineng u ugariapking wari urap guk mo' kumara sande girii tapni wara'ganang ko ningsa' ma fideni' ning tonga kasi' kati u utapiabinga urapsa' kumakinga manggara unafarafiap waraga' sura kiap Pailat u anga aniging. \v 32 Ning tinga Pailat wari aigaim tanga adining soldia fam u yangkareinga anga aming kadagang titisi fama' ka Jisas guk dabik ugariapking wara'sining kasi' u utapiama yareging. \v 33 Ning tanga Jisas ning kayong ubu utapangam ga' ning tonga abanga kaging ka mokngang, kuma' kumogu'. U kanga sige ningsa' kabiging. \v 34 Ka soldia nua'ni wari u kanga suguk bema Jisas ning gagaa u yoku'. Yokinga amaa guk ka fugu ameng guk wari urapsa' kadofinga kwasinegu'. \v 35 Ka midi ka wa beng guksa', aming ka umpang i yotik naga beng guk ning kuma' kanga wa midi ka i yotik yang wara' sidi i kanga waraga' naktangka tinting. \v 36 Ka napa' u tiging wa midi umpang ganang timinggi' kuma' yoking wara'ganang didimengsa' yaranga tinga midi wari beng guk kadofigu'. Ning yoking, kati nii guk mo' utapangaming. \v 37 Abanga nua'ni ka ning yoking, suguk wari yoking u kaing. Ning yoking wari beng guk kadofigu'. \s1 Jisas ning fugu kungkumong kama ginang ganang bema kamiging \r Mat 27:57-61; Mak 15:42-47; Luk 23:50-56 \p \v 38 Ning tanga yong Arimatiani aming nua'ni ka wapni Josep wari Jisas ning fugu u bema kama ginang ganang tonga kami waraga' sura kiap Pailat anga anigu'. Aming ka wa Jisas ga' naktangka tanga itarugu' ka adi tim Juda ning aming girisi amine waraga' mutu tanga adining naktangkani u tipsarenda guk mo' fatarugu'. Ka wari inga' anga aniinga kiap Pailat wari aigangam sa' tinga Josep wari anga Jisas ning fugu kungkumong firi ugari ganang fidegu' u tataranga bemgu'. \v 39 Ka Juda ning aming girisi wara'ning nua'ni ka wapni Nikodimas, aming ka wa tim Jisas tiim ganang anga kanga midi urang togumu' adindu' Josep u yotangkangama ananing sanda kareng ka firi fama' ning amum wari tiging ka yana girii sini' mamarengni wa 35 kilogram ning u bema abugu'. \v 40 Ning tanga Jisas ning fugu u tataranga bema kufara Juda anasining kadapmang ka aming kungkumosi tanga ipmi ning u tanga sanda u bema Jisas ning fugu ganang u tagara sufurungama yaranga ning tanga kwi' fafa' wari muropma iptatangka tugumu'. \v 41-42 Ning tanga kama ginang ga' tagimnonga bema agumu'. Kama ginang ka wa Jisas ugariging wara'ning du'sa' ka gwaya kabasi ganang inga'ni kuni'sa' unanga kabiging wara'ganang tonga kufagumu'. Ka aming fama' adi kamindapning wa sande girii Pasova u kanga defak waraga' tanga kama ginang ka du' wara'ganang urapsa' tonga kamigumu'. \c 20 \s1 Jisas wari tubobu seranga maragu' \r Mat 28:1-8; Mak 16:1-8; Luk 24:1-12 \p \v 1 Ning tanga tiim fama' deia' sande kamindap gaa' fabubareng sini' ganang ka Maria Magdalani wari Jisas ning fugu ka kama ginang ganang kamiging u kaunga marara agu'. Anga kadofinga kagu' ka uningkim ka kama ginang wara'ning de isefinga kabiging udi kuma' kadara fidegu'. \v 2 U kanga tubobu urapsa' unara anga Saimon Pita guk ka arantagimni nua'ni ka Jisas wari waraga'sa' fanakarugu' wara'ganang kadofinga ning yanggu', ai girii urang udi aming wari kuma' beming. Kama ginang ganang udi mokngang, kama sa' derik. Kama nua'ni ubu unda' tonga kamiging ning yanggu'. \v 3 Ning tinga Pita ya adi u naknga marara Jisas ning kama ginang u kaunga unara agumu'. \v 4 Adi dabiksa' unara agumu' de ka arantagimni nua'ni adi Pita u tarafira unara anga kama ginang ganang do tim kadofigu'. \v 5 Anga kadofinga iming ganang unggung ninsa' adenga kama ginang u mafadenga kwi' ka Jisas ning fugu mukngamging unggungsa' yapku', aming beng guk mo' kagu'. \v 6 Ka Saimon Pita adi mandang inga' unara anga kadofinga kama ginang iyung bane unggung sang mugo sa' tugu'. Amanga kwi' unggungsa' yapku'. \v 7 Ka kwi' nua'ni ka Jisas ning ki mugap tangamging wa gusi guk ki gipmam ganang naro' defagu'. \v 8 Ning tanga arantagimni nua'ni ka tim anga kadofigu' adindu' mandang yaranga amanga kwi' u yapma o beng sini' ba ning tonga naktangka tugu'. \v 9 Ka adi napa' wa giri kagumu' de ka midi ka timinggi' Anutu wari Jisas wari tubobu mamarak ga' tuguinga yoking wara'ning wara'guk mo' sura naknga ai, ya ning guk wa indining tanga' ning tonga nafek sa' tugumu'. \v 10 Ning tanga kama ginang u kabinga yongga' tubobu mugogumu'. \s1 Jisas wari Maria Magdalani ganang kadofiinga kagu' \r Mak 16:9-11 \p \v 11 Ka Maria Magdalani adindu' mandang tubobu iwara agu'. Anga kadofinga kama ginang iming ganang unggung mak fidenga fakogu'. Kara ning tanga kama ginang ganang u mafadenga \v 12 degaranga fonga yapku' ka Anutuning kunung aming ensel fama' wari kwi' fafa ipmanga Jisas ning kwi' gipmam ganang u mareiagumu', nua'ni ka ki ganang a nua'ni ka kayong ganang tara' ning mareiagumu'. \v 13 Ka wari Maria u kanga ning anigumu', ai taming gu mak guk wa nasiga' fagatang. Ka Maria adibu ning yanggu', mo' naning girina i tabanga kamigum ka unda' ubu tonga kamiging u irosinga fagatik. \v 14 Ning ina ning tanga faranga kagu' wa Jisas udi siging ganang unggung adegu'. Ka Maria adi kigeda guk mo' tanga aming nua'ni ba ning tonga adegu'. \v 15 Ka Jisas wari ning anigu', taming gu mak wa nasiga' fagatang, a gu niga' fawenarang. Ka Maria adi aming kusik wara'ning bingking ning katatora aming wari ba ning tonga ning anigu', mo' amina naning girii wa gu kama nua'ni ubu udep tonga kamigung wa nangtinting tinga tubobu anga bemnok. \v 16 Ka Jisas wari wapni didimeng ning anigu', Maria. Ka Maria wari tubobu faranga kigeda sa' tanga Hibru anasining midiganang o rabonai ning anigu'. Ka wap rabonai wara'ning ki wa yanggek aming ning anigu'. \v 17 Ning tanga Jisas wari suronap ma to' ning tonga ning anisefigu', ka gu suronap guk mo' totang. Na sibeng kaunga ko mo' ararik. Ka gu i anga naganing kuyane arantagim u ning inotang, na ka' tubobu kuma' mararak. Ka na naning sibeng a sidining babangsi' ka naning Anutu a sidining Anutu u kaunga arotik ning anigu'. \v 18 Ning tinga Maria Magdalani adi Jisas ning midi u naknga yongga' tubobu anga Jisas ning arantagim fam u Jisas u kagu' a Jisas wari midi anigu' wara'ning u ina yaregu'. \s1 Jisas wari arantagimni ganang kadofiinga kaging \r Mak 16:14-18; Luk 24:36-49 \p \v 19 Ning tanga defafa' sande wara'ning tiim ganang ka Jisas ning arantagimni adi Juda aming ning girisi ga' mutu tanga yak iyung bane nua'ni ganang amanga dua u isefitangkanga ning tanga bak unggung kura mafaging. Ka Jisas wari adisining bining ganang iyung bane unggung urapsa' kadofinga adenga ning yanggu', amine sidi kabaksi' kugurangsa' naknga marekni'. \v 20 Ning ina ning tanga kigeda titi waraga' ka ugari tiging wara'ning kafong nil kwang abanga gagaa suguk kwang u yangtintingnanga yaregu'. Ka arantagimni adi girisi' u tubobu kanga kabaksi' karengsa' naknga mesisiringa girii tiging. \v 21 Ning tanga Jisas wari nua'bu yanggu', sidi kabaksi' kugurangsa' naknga marekni'. Sibeng wari naga nangkareinga afuguk ningsa' nagabu sidi sangkararik. \v 22 Ning ina mini unggo u figikiama ning tanga ning yanggu', wa Anutuning mini unggo samarik. \v 23 Na sidita' tangkunang kuma' samarik wara' aming ka ni kaba faranga wa sidi guning kadagang kuma' bira' ning tonting undu' adining kadagang kuma' biuta'. A aming ka kaba guk mo' farota' u kanga sidi a gu kadagang guk ko itang ning toyanting wa adi kadagang guk ko ningsa' irota' ning yanggu'. \s1 Tomas wari Jisas kanga naktangka tugu' \p \v 24 Ka kama ka Jisas wari arantagimni ganang kadofiinga kaging ganang wa arantagimni nua'ni ka Tomas wapni nua'ni ka Didimas adi kubap mo' mareiaging ganang kadofiinga kaging. \v 25 Ka inga' amine fam wari Tomas u ning aniging, ai amini' gam indi girii urang udi kuma' kadofiniminga kangam. Ka Tomas adi u naknga naktangka guk mo' tanga midi tangkunang ning yanggu', a mokngang. Beng guk sini' sanarik na kafong kwang u dana wari sini' kanga sasaro' tanga naknga a gagaa suguk kwang undu' kafana wari sisingna sini' tanga naknga wa giri wara'ganang naktangkarok. A mokngang wa na mo' naksamotik ning yanggu'. \p \v 26 Ning tanga iya' sande kubanik u kuma' kabinga ning tanga yak wara'ganang ka Jisas ning arantagimni fam wara'guk ka Tomas anagok dabik ubu amanga mareiaging. Ka dua udi kuma' isefitangkaging. Ka Jisas wari iyung bane ganang unggung urapsa' kadofinga arantagimni ning bining ganang u adenga ning yanggu', amane sidi kabaksi' kugurangsa' naknga marekni'. \v 27 Ning ina ning tanga Tomas u ning anigu', Tomas gu naning kafana i yapma sasaro' sini' tanga nakede'. Abanga gagakna suguk kwang indu' kafaga wari abanga sisingnanga nake'. Gu kadapmang ka sasuk fama' guk tarang wa kagabi tanga naktangka sa' te'. \v 28 Ka Tomas wari u kanga inga' urapsa' naktangkanga ning togu', o gu naning girina a naning Anutu. \v 29 Ka Jisas wari ning anigu', a Tomas daga wari napma inga'sa' naktangkanga tarang iba. Ka beng sini' ning torik aming ka nanap guk mo' tanga ninaksa' tanga naktangkaing adi karengsa' ting. \s1 Jon wari umpang i yoku' wara'ning ki togu' \p \v 30 Ka umpang ka ya napa' tangkunasi ka Jisas wari adining arantagim indining dani' ganang tinga kagum wara'ning fam unggungsa' yotik. A girisi girisi fam kabi'mo' tugu' wara'guk dabik mo' yoksasu'narik. \v 31 Ka fam sa' ka kuma' yotik wa sidi indangira kanga o Jisas wa Kasira Aming girii a Anutuning mindingni beng sini' ning ba tonting. Ning tinga Jisas ning tangkunang girii wari wara'ganang yotangkasabinga sidi ka' fikifiki ningsa' iik waraga' sura wa midi ka i yotik yang. \c 21 \s1 Jisas wari arantagimni seven ganang nua'bu kadofiinga kaging \p \v 1 Ka inga' Jisas ning arantagimni adi Jerusalem yong girii u kabinga kama tabo Galili ga' tubobu mugoging. Anga Galili gwang ka wapni nua'ni Taibirias u anga defaging ganang ka Jisas wari nua'bu kadofiamgu'. \v 2 Ka arantagimni ka u anga defaging wara'sining wapsi' wa ning, Saimon Pita a Tomas ka wapni nua'ni Didimas a Nataniel ka Kena yong Galili tara' unggungni a Sebedi ning mindine fama' a arantagimni fama' nua'ni dabiksa' ka ning wari anga defaging. \v 3 Ka Saimon Pita wari marara arantagim fam u ning yanggu', na gwang ganang do anga ama ging ga' fatiangaronga marik. Ka amine fam adindu' a una dabik anga fengakantam udi ning tonga dabiksa' marara anga bot ganang aranga ama ging ga' umben fakamiangaging. Ka mokngang tiim paramu' ka wara'ganang wa ama ging kubanik guk mo' bemging, mokngang sini'. \v 4 Ning tanga kama kuma' fagagu'. Ka kamindapking sini' mayam de munumung arakadofigu' ganang ka Jisas udi gwang gaga u anga kadofinga adegu'. Ka arantagimni adi bot ganang gwang bining do adenga kuma' tabanga kaging de ka adi kigeda guk mo' tiging. \v 5 Ka Jisas anasa' ning tonga katianggu', ai amine se' ama ging fam guk u manggaking. Ka adibu ning tabanga katingangging, mokngang sa'. \v 6 Ka Jisas wari ning yanggu', ningwara' umben u bema kafasi' kareng tara' ubu kamani' udi kuma' manggakanting. Ning ininga ninaksa' tanga bema kamiging wa ama ging kabi'mo' wari abanga amanga umben u tiptona sini' tinga wengbem titiga' nafek ubu tanga tiangaging. \v 7 Ka Jisas ning arantagimni nua'ni ka Jisas wari adita'sa' fanakaragu' wari inga' nakedanga Pita u ning anigu', ai idi girii anasa' karik gam. Ka Saimon Pita adi midi ka idi girii ning togu' u naknga marara adining kwi' paramu' ka kifanga kami tugu' u urapsa' bema kaing ganang u tamtangkanga ning tanga Jisas u kaunga gwang ganang bemkura amanga iira' kinga agu'. \v 8 Ning tinga amine fam adi bot ganang unggung mera ama ging umben ganang amatonegu' u mandang weng wenga yaranga abiging. Ka Pita wari amine ibugu' wa gwang bining sini' mo' gaga ging ka 100 mita ningsa' ganang ibinga abugu'. \p \v 9 Ning tanga ababanga gaga kadofiging. Kadofinga ning tanga kaging ka Jisas wari fidegu' ganang wa kudip udi unggung fadagu'. Ka kudip wara'ganang wa ama ging busung segu' undu' unggung aradaging a nana kafo baret fam wa kudip wara'ning gaga ganang adeging. \v 10 Ka Jisas wari ning yanggu', ama ging ka sida manggaking u fam manggara abani'. \v 11 Ning tuguinga Saimon Pita wari bot tonga iraging wara'ganang aranga umben mini iptanga kabiging u fadara bema afanga ning tanga ama ging umben u gaga wenga arapku'. Ka ama ging ka umben wara'ganang amatoneging wa kabi'mo' girisi girisisa' ka 153 ning wari amatoneging de ka umben wa dadaga guk mo' tugu', tangkunang sa' adegu'. \v 12 Ning tanga Jisas wari ning yanggu', nana i abanga nani'. Ka arantagimni adi kigedasa' kuma' tanga a idi girii ane'sa' udi ning tonga base tiging. Ka adi kabibinga da'ning tanga gu nisi' ning kabi'guk mo' aniging. \v 13 Ning tanga Jisas anasa' marara nana kafo baret kababi' u manggara ima yaranga ning tanga ama ging busung segu' undu' ningsa' tanga yamgu'. \v 14 Ka Jisas wari u kadofinga tiamgu' wa adi kungkumak tanga tubobu kuma' marara arantagimni ganang kadofiaminga kaging wara'ning ka nua'bu u kadofiamgu' wari tanga famineng ning tugu'. \s1 Jisas wari Pita wari adining midi itua kane titi waraga' anigu' \p \v 15 Ka nana u nugura ning tanga mareiaging ka Jisas wari Saimon Pita u ning anigu', ma' Saimon, Jon ning mindingni ka gu nata' siamo' ninak wara'ning tim iyak sini' wa gusa' tarang wa. Ka Pita adibu ning anigu', weng girii ga kuma'sa' nabarang na guta' nakarik. Ka Jisas wari ning anigu', ningwara' gu naganing sipsip nano waraga' nana imotang. \v 16 Ning tanga Jisas wari Pita u nua'bu anigu', Saimon, Jon ning mindinni gu nata' siamo' nakarang wa. Ka Pita wari ning anigu', weng girii ga kuma'sa' nabarang na guta' nakarik. Ka Jisas wari ning anigu', ningwara' gu naganing sipsip u kafakafa yaptatorotang. \v 17 Ning tanga Jisas wari Pita u nua'bu anigu', ma' Saimon, Jon ning mindingni gu nagata' nakarang wa. Ka Pita adi Jisas wari midi ka nagata' u nakarang ning u famineng sini' anigu' waraga' tanga kaba mamareng naknga ning anigu', girii gu nasi' nasi' wa kuma'sa' yapkedatang wara' gu nandu' kuma'sa' napkedarang na guta' nakarik. Ka Jisas wari ning anigu', ningwara' gu naning sipsip ga' nana imotang. \v 18 Ning aninga ning tanga ning anigu', beng sini' ganarik Saimon gu uyamang kigineng ko ira wa gu indeng maunga wa nip wa gasa' tamtangkanga ganing sasuk ganangsa' yangatang. Ka inga' tanganda tinga ganang wa kafaga yugura adesa' tinga aming fam wari tamgama ning tanga kadapmang ka gu au ga' bibi' nakotang u ginagira ani'ga'. Ning aninga ning tanga ning anigu', Pita naga i naure'. \v 19 (Ka Jisas wari midi ka u togu' wa inga' aming wari Pita u ugumakinga aming kabi'mo' wari adining kadapmang kareng u kanga Anutuning wap bema ara waraga' sura wa u anigu' wang.) \s1 Pita wari Jon ga' Jisas anigu' \p \v 20 Ka Pita wari Jisas u yaranga anga ning tanga Jisas ning arantagimni nua'ni ka Jisas wari adita'sa' nakarugu' wari mandang yaura agu' u faranga kagu'. Aming ka wa tim nana mera naging u tanga Jisas ning gagaa ganang du' sini' u mera aming ka tipkadofi titining waraga' Jisas urang anigagu' wari yaura agu'. \v 21 Ka Pita wari arantagimni ka u kanga Jisas u ning anigu', girii, a aming ka i abara' ya indining. Midi ni guk mo' u anotang. \v 22 Ka Jisas wari ning anigu', a Pita wa guning mo', naganing napa'. Naga adi ningsa' ira anganga ka' ko ikinga ganang tubobu abuinga nanap ga' toutik undu' naganing sa'. Gundu' gata' sura nanawak sa' te'. \v 23 Ka arantagimni fam adi Jisas ning midi u kafakafa guk mo' naknga Jon wari inga' kungkumak guk mo' to' ning ba tora' ning tonga anasa' sige basenga toging. Ning tanga anga kuyase fam u aming ka wa kungkumak guk mo' to'ga' ning sige ina yareging. Ka Jisas adi kungkumak guk mo' to', ning mo' togu'. Mokngang adi midi ka ningsa' ira anganga ka' ko ningsa' ikinga ganang tubobu abanga ka ga' toutik undu' naganing sa' ningsa' togu'. \v 24 Ka arantagimni nua'ni ka Jisas wari adita' sura midi ka u togu' wa aming ka midi i yotik nagasa' yang. Ka arantagimni indi midi ka u tonga yararik wa beng guksa' kuma' kasasu'nanga wa i yotik yang. \p \v 25 Ka napa' tangkunasi ka Jisas wari tugu' u tonga yararik wara'ning fam wa kabi'mo' ko fideing, yoksasu'na sa' yanga tanga wa kabi' kabi'mo' ka aming wari indangik sasu'na titining guk mokngang.