\id ACT — URI originallytyped by N. Sampson for publishing, Re-keyboarded by Wycliffe Associates in UK for revision \h APOSEL \toc1 Aposel arantagim ning kane wara'ning midi \toc2 APOSEL \toc3 APOSEL \mt1 Aposel arantagim ning kane wara'ning midi \c 1 \p \v 1-2 O amana kareng Tiofilas Luk na nasi' nasi' midi ka tim Jisas wari kane munumung sini' tipmarara tanga ami taming u Anutuning midi kareng yanggeku'. Yanggera yaranga anganga kama ka inga' Anutu wari kunim ganangga' tubobu nagira aronga tinga Anutuning mini unggo ning tang ganang aposel arantagimni 12 ka anata' ifakasirinagu' wara'siga' kane ka adining midi itua ning u titi wara'ning u yanggu'. Ima ning tanga ibinga kunim ganangga' mara tugu'. Ka wara'ning midi wa na tim umpang nua'ni ganang kuma' urang yokamguk wang. Ka umpang ka yara'ganang wa na midi ka u gangguk wara'ning fam nua'bu ganotik. \p \v 3 Ka midi ka wa ning, tim girii Jisas wari Anutuning kane u tasasu'nanga kagaya bema kungkumak tugu'. Kumara tubobu seranga marara ka' ira kamaganang ingging kama 40 ning nua'bu yagu'. Ira ning tanga arantagimni ganang kadofaimonga wa kadapmang kuni' kuni' tanga kadofaiminga arantagimni wari kigedanga o beng guk girii urang udi tubobu beng sini' ba marara' ning fatoyaging. Ning tanga Jisas wari arantagimni u nua'bu kukyapma Anutuning bining ning midi kareng u fainggetarugu'. \v 4 Ning tanga adisigok unggung ko yagu' ganang midi ning ina yangsefigu', tim naning sibeng Anutu wari midi ka napa' tangkunang nua'ni u sidita' sansam waraga' totangkagu' wara'ning wa kuma' sangguk. Wara' sidi Jerusalem yong girii i urap mo' kabinga manting, mokngang sidi napa' ka u kapmera inggingsa' iya' napa' u saminga inga' wara'ganang wa giri kabinga mani'. \v 5 Ka napa' tangkunang ka wa tim Jon Baptis wari ama sini' sa' wari urang iyamgu' ningwara' mo'. Mokngang napa' ka wa kigineng sini' ka sidi kabi'sini'sa' iya' wa Anutu wari ananing mini unggo ning kigineng wari isamota' ning yanggu'. \v 6 Ka arantagimni dabiksa' bak kura adeging wari Jisas u ning anigaging, ka girii midi ka u torang wa indining. Kami gu Isrel aming indi nananing kama i nanasa' katatora wara'ning tangkunang u nua'bu tipmararonga tarang wa, ma'. \v 7 Ka Jisas adibu ning yanggu', a iik kareng ka wari kagadofi wara'ning wa sidi sura nakeda ning guk mokngang. Sibeng Anutu warisa' wa wara'ning ki wara' kama ka u kuma' kasiringa kabinga katatoraranga ita'. \v 8 Ka ning sanotik, Anutu anasa' adining mini unggo kareng u kamisaminga wa sidi tangkunang bema ning tanga naga napa' napa' u tinga yapsasu'ning wara'ning midi itua aming ning ikanting. Ning tanga sidi naning midi kareng wa munumung sini' ka Jerusalem yong ingging ituaima yaranga inga' kama tubo Judia a Sameria tara' ubu anga ituaimni'. Ning tanga anganga inga' kama yong yong dabiksa' ka kamaganang ira yaring waraga' ubu ituaima yareinga naksasu'nani' ning yanggu'. \s1 Jisas wari kunim ganangga' tubobu aregu' \p \v 9 Ka Jisas wari arantagimni midi ari' u ina ina ning tanga kaging wa Anutu wari Jisas u kunim ganangga' tubobu nagira aregu'. Araranga mungkong ganang sebinga deirosi sa' tanga ko fidenga fadegareging. Ka mokngang, nua'bu guk mo' kaging. \v 10 Ka Jisas wari u ibinga mareinga adita' ko fidenga fadegareging ganang ka aming fama' kwi' fafa' guk wari urapsa' kadofinga adenga midi ning yanggumu', \v 11 ai Galili aming, sidi kunim ganang kuta ko sini' wa nasiga' fidenga fadegaring. Ning nakni', Jisas ka kunim ganangga' u nagira areinga kaing wa adi inga' kama ganangga' tubobu undu' kadapmang ka wara'ganang sa' yaranga afuinga kani'ga' ning yanggumu'. \s1 Aming nua'ni ka aming kadagang Judas ning gipmam iik waraga' tipkasireging \p \v 12 Ka aposel arantagim adi ensel fama' ning midi u naknga ning tanga kama bubo kabasi' wapni Oliv ka fade tiging u kabinga afanga Jerusalem yong girii ga' tubobu mabiging. Kama bubo kabasi' ka wa kamani mo', Jerusalem yongganang unggung du'sa' aderugu'. \v 13 Ka adi Jerusalem yongganang u abanga kadofinga yak iyung bane kabasi' ka dek tiaging wara'ganang tubobu amoging. Ka aming arantagim ka wara'sining wapsi' wa ning, Pita a Jon iguyangguk Jems ya a Andru a Filip a Tomas a Batolomyu a Matyu a Jems nua'ni ka Alfias ning mindingni a Saimon ka Selot arantagimni, abanga Judas ka Jems nua'ni ning mindingni, ning wari abanga amoging. \v 14 Ka aming arantagim ka wara'guk ka taming ka Jisas ning mengni Maria anagok ka taming fam guk abanga Jisas ning kuyane arantagim wara'guk dabik adi fikifiki kabaksi' kubaniksa' kufara Jisas ga' sura bak kura ira ibang fatoyaging. \p \v 15 Ka kama ka wara'ganang naktangka aming arantagim dabik ka nambani 120 ning wari bak dabiksa' kura mareiaging. Ka Pita wari adisining bining ganang u marara adenga ning togu', \v 16 o beng sini' kuyane Anutuning midi tangkunang ka Judas wari Jisas tipkadofiaminga bema uking wara'ning waraga' ka tim mini unggo wari Devit aniinga yoku' wari Anutuning sasuk u yaranga beng guksa' kuma' kadofiinga kayam. \v 17 Ka Judas wa Jisas wari adining kane titi waraga' nagikinga indigok kane dabik kuma' tanga yagum wari' tipkadofigu'. \v 18 (Ka Judas adi kane kadagang u tanga wara'ning toni bema kama dibing tonagu'. Ka kamani wara'ganang didimeng anasa' kumara mangfanga kaba wari tatua tinga kumoni wari kadofinga dadawang danga mugoging. \v 19 Ning tinga adi u kumogu' wara'ning midi ne wari Jerusalem yong girii do urapsa' kadofiinga naknga yareging. Ning tanga Jerusalem aming wari kama ka Judas wari tanga kumogu' wara'ning wapni ka Juda ning midiganang wa Akeldama ning aniging. Ka midi wap Akeldama wara'ning kini wa amaa kwasina.) \v 20 Ning tanga Pita wari nua'bu yanggu', aming ka u tanga kumogu' waraga' midi nua'ni ka umpang wap ka Sam wara'ganang wa tim Devit wari ning kuma' yoku', \q1 “adining yong bingking wa aming uwaa ni guk mokngang, sigesa' ubu iik wara'ning.” \m Abanga midi nua'ni undu' ning yoking, \q1 “adining kane wara'ning gipmam wa aming nua'ni wari ubu bema tara' ning yoking.” \p \v 21-22 Adi midi ning kuma' yoking wara' indi aming nua'ni kataunga bema kamiinga Judas ning gipmam bema midi kane ka girii Jisas wari tubobu maragu' wara'ning u tanga ikantam. Ka indi aming ka wa aming ka sigesa' iik u mo' bemtam. Mokngang indi aming ka girii Jisas guk indi indaura kama paramu' sini' ka tim Jon Baptis wari Jisas ama ingamgu' ganang do yodanga ababanga Anutu wari Jisas tubobu nagira aregu' wara'ganang dabiksa' kuma' kasasu'neta' unggungsa' kanga bema kamintam ning yanggu'. \v 23 Ning ina ning tanga aming nua'ni katua ga' ning tonga aming fama' ning wap toging. Nua'ni wara'ning wapni wa Josep. Aming ka wa wapni usap, nua'ni ka Basabas a nua'ni ka Jastas. Wara'guk ka aming nua'ni wapni Mataias, wara'sining wap u toging. \v 24-25 Tonga ibang ning toging, o girii gu aming aming ning kabaksi' yapsasu'netang wara' gu aming fama' u toyam wara'ning nua'ni u nimotang. Tim Judas wari aposel kane tanga kabinga ananing kama kadagang ga' mugogu' wara'ning gipmam bimbem waraga' wa gu kuma'sa' karang, wara' u niminga bema kamintam. \v 26 Ibang u tonga ning tanga aming fama' wara'sining wap toging. Ning tanga aming ifikadofi ning kadapmang fam tiaging u yaranga tiging. Ka Mataias ning wap wari sirendagu'. U kanga Mataias u bema aposel 11 fam wara'ganang dabik kamiinga aposel arantagim ning namba wari 12 ning nua'bu kadofigu'. \c 2 \s1 Anutuning mini unggo wari aming yotangkayap waraga' afugu' \p \v 1 Ka Jisas ning arantagimni adi Jerusalem yong unggung ko ningsa' ira anganga kama girii ka Juda aming wari tangsana wap ka Pentikos ning tonga tiaging u katuaging. Ka wara'ganang didimeng ka Jisas ning arantagim guk ka naktangka aming fam guk adi yak nua'ni ganang bak kuma' tanga faging. \v 2 Ka napa' gigi girii nua'ni ka gugubik sarafaga girii da'ning wari kunim ganang kuta urapsa' kadofinga afugu'. Afanga yak ka adi kura faging ganang u kadofinga tiptona sini' tugu'. \v 3 Ning tanga kaging wa Anutuning mindi unggo wari napa' ka kudip mambem da'ning kadofinga sabara tanga naktangka aming kubanik kubanik wara'sining kisi' ganang u danga yareging. \v 4 Ning tanga Anutuning mini unggo wari aming u amatoniapma yotangkayap tinga aming wari Anutuning midi kareng u aming yong fam ning midi kuni' kuni' ganang u tokadofinga yareging. \p \v 5 Ka kama ka wara'ganang wa Juda aming fam ka Anutu ga' naktangka guk tanga ikiaging ka adi kama dibing kamani fam indeng ira yariaging adindu' tangsana Pentikos u tonga Jerusalem yong girii ga' dabiksa' kuma' abanga kura faging. \v 6-7 Ka adi napa' gigi girii wari yak kubanik wara'ganangsa' kadofigu' u naknga abanga yak ganang bak girii tiging. Tanga ning tanga Anutuning mini unggo wari Jisas ning naktangka aming ganang ira midi kuni' kuni' ka yong ka adi ikiaging wari toyaging u didimengsa' toging u naking. Naknga base tanga ning toging, ai aming ka midi ka u toing wa adi Galili aming sa'. \v 8 Ka adi indining da'ning tanga midi ka yong ka indi ira yaretam wara'ning wa didimengsa' tuguinga nakem. \v 9 Kama tubo ka indi u ikitam wa usap sini' ka Patia a Midia a Ilam a Mesopotemia a Judia a Kapadosia a Pontas a Esia. \v 10 Abanga Frisia a Pamfilia a Isip a Libia ka kama tubo Sairini tara' abanga aming ka Juda aming fam indigok ka aming arantagim nua'ni ka Juda indining kadapmang ubu yaranga tanga iking ka yong girii Rom do abanga ikem wara'guk \v 11 ka kama tubo Krit a Arebia tara' wara'ni wara'guk dabiksa' indi Anutuning kane tangkunang wara'ning midi wa indining midi sini' ganang ubu ba tuguinga nakem ning tonga yareging. \v 12 Ning tanga basenga sasuk mimeng tanga ning tonga yareging, ai nasi'ning ki ting ya. \v 13 Ka aming fam adi yangkige midi ning toging, a wain ama inga'ni kigineng guk mimeng sini' topninging wari tanga masi' papenga toing u mo' yabing ning toging. \s1 Pita wari Anutuning mini unggo wara'ning ki ituagu' \p \v 14-15 Ka Pita guk ka aposel arantagim 11 fam wara'guk dabik adenga Pita wari midi bang sini' sareng ning tokadofigu', o Juda aming kuyane a Jerusalem yong ki aming ning sanotik u nakni', sidi aming ka midi kuni' kuni' toyam i nipma ama unda' nanga papenga toing ning tonga mo' tonting. Mokngang ya 9 klok kamindapking sa', aming wari ama topna ning guk mokngang wara'ganangsa' kadofira' i kani'. \v 16 Beng sini' napa' kareng ka kami i kadofaniminga tem yaraga' wa profet Joel wari timinggi' ning kuma' tuguinga yoking, \q1 \v 17 “Anutu wari ning tora', inga' kama wari wadigi' biunga tinga wa na ami taming dabik wara'siga' naning mana unggo ning tangkunang girii sini' sabaraimok. Ning tinga sidining sabase yapse wari naning midi sangnatam ka napa' inga' kagadofi wara'ning u tanga yarani'. A saba uyamang ganang wa naning kane kuni' kuni' ifakadofiaminga kani'. Abanga tangandasisi' ganang undu' naning kane ning ki u aramak ganang yangtintingneinga iyap ning tini'. \v 18 Beng sini' kama ka wara'ganang wa na naning kane aming a kane taming wara'siga' mana unggo ning tangkunang u iminga naning midi u tokadofini'ga'. \v 19 Ning tonga na kudi tangkunasi fam ka napa' amaa a kudip a kudugo girii u kunim a kamaganang u tinga kani'ga'. \v 20 Abanga na mayam de tipkangkamaranga a mayap wa amaa da'ning tipigarok. Ka napa' wari kadofiinga girii naganing kama kigineng a diok girii guk wari ubu kadofiinga kani'. \v 21 Ka aming dabik ka girii naga yotangkayap ga' toni' wa na yotangkayap sa' tinga adi gi' ikni'. Anutuning midi ka profet Joel wari togu' u yoking wa ningsa'.” \p \v 22 Ka Isrel aming sidi midi ka i sanotik i kafakafa nakni'. Sidi aming ka Jisas Nasaretni adining iikni wa kuma'sa' kaging. Adi sidining bining ganang ikinga Anutu wari sidi kanga nakeda waraga' Jisas u tiptangkainga kane a napa' tangkunasi kuni' kuni' tinga kasasu'neging. Wara' sidi waraga' sura o adi aming Anutu ana beng sini' ba anigaregu' ning tonting. \v 23 Ka Jisas ka sidi bema kadagang taramiking wa sidasa' mo' tiging. Mokngang wa Anutu wari kadapmang ka ana timinggi' kuma' tanga kabigu' wara'ganangsa' yaranga kabisaminga bemging. Bema aming arantagim nua'ni ka Anutuning kadapmang tang ganang mo' ikiting wara'sining kafasi'ganang iminga firi ugari ganang uking undu' sidisa' uking. \v 24 Adi wadigi' kuma' kumogu' de, ka mokngang aming ka ningwara' wa kungkumak ning kigining wari kadapmang isefingam ning guk mokngang. Wara' adi Anutu wari napa' kigineng ka u udanga kayongaminga tubobu seranga maragu'. \v 25 Ka Devit adi tim Jisas waraga' wa midi ning kuma' tuguinga yoking, \q1 “fikifiki na girii wari naga ganang sini' ita' karik. Ning tanga nagata' tangkunang beng sini' naminga napa' ni wari nifikadaga ning guk mokngang. \v 26 Wara' na waraga' sura kabakna karengsa' naknga naning mana ganang wa mesisiringa titi wara'ning midi fatokadofirik. Ning tanga na napa' kareng u kapmek waraga' baratarak guk mo' nakarik. Mokngang na suktangka ningsa' tanga itik. \v 27 Ka na kungkumak titi undu' gu ninibi titi ning guk mokngang. Na guning kane beng sini' tanga itik wara' gu ninibi tinga fukna undu' kadaga guk mo' tota'. \v 28 Gu kadapmang karesi ka aming wari yaranga ka' iik wara'ning wa kuma' nangtintingneinga karik. Ning tanga gu naga ganang itang waraga' sura kabakna ararangeng sa' naknga mesisiringa sa' totik. Devit wari tuguinga yoking wa ningsa'.” \p \v 29 Ka beng sini' kuyane, papani' Devit ning iik wa indi dabik kuma'sa' nakem. Wara' sareng ning sanotik, Devit adi ananing iik waraga' mo' sura togu'. Mokngang adi timinggi' kuma' kumoinga unafarafiging. Ning tinga adining kusik wa indi ganang ingging ikinga indi dabik kuma'sa' kanga ikitam. \v 30 Ka Devit adi Anutuning midi tokadofi aming profet tanga ira midi tangkunang kareng nua'ni ka Anutu wari inga' na guning papaga nua'ni girii kamiinga gu yaptatoretang ningsa' beng sini' ira yaptatoro' ning anigu' waraga' undu' kuma'sa' sura yagu'. \v 31 Ka Devit adi midi ka Anutu wari u anigu' wara'ning ki ka inga' kagadofi ning undu' kuma'sa' nakedagu'. Wara' adi midi ka Kasira Aming ka yotangkanip titi ning wari tubobu mamarak waraga' wa ning urang togu' wang, Anutu adi kagabi sa' tinga aming kungkumosi guk mo' ikni'. Ning tanga adining fugu undu' kama ginang ganang unggung mo' kadawa' ning togu'. \v 32 Ka aming ka Jisas ka Devit wari u sura togu' wa beng sini' Anutu wari tubobu kuma' tipmaragu'. Ning tinga aming fam ka i adeyam dabik indi dani' wari kuma'sa' kanga wa midi i sanem yang. \v 33 Ka beni Anutu wari u tipmarara nagira taranga adigok girii kubap ira tim adi mindingni waraga' mini unggo amimi ga' togu' wa kuma' kabingaminga adibu indita' siamo' kuma' dasito'nanimara'. Ning tinga aming sidi wara'ning tangkunang u kanga a wara'ning gigi girii u naknga ning kuma' ting. \v 34 Ka beng sini' kunim ganangga' wa Devit ana sini' guk mo' aregu'. Mokngang wara' midi ka adi kunim ganangga' arara ning u togu' wa Kasira Aming ga'sa' togu'. Adi ning togu', \q1 “Anutu girii wari naning girina u ning anira', gu naganing kafana kareng ganang i mera nagok girii dabik tanga ikantamuk. \v 35 Ning tanga na aming ka guning digirap arantagim wa tangkunangsi' tipmiraima fabanga guning kaga kapmik ganangsa' kukyabinga gusa' yaptatorotang ning togu'.” \m \v 36 Ka Isrel aming dabiksa' sidi midi ka waraga' sura kafakafa nakedanting, Jisas ka Devit wari naganing girina ning togu' ka sidi bema ugariging unggungsa' wa Anutu wari bema wap girisi fama' ka tim iyak aming girii a Kasira Aming u amiinga tanga ita', Pita wari ning tokadofiamgu'. \s1 Ami taming kabi'mo' wari naktangka tiging \p \v 37 Ka aming arantagim ka Pita ning midi u adenga naking adi midi ka wari adisining kabaksi' u iidefi sini' tugu' u naknga sasuk mimeng tanga Pita guk ka aposel arantagim fam wara'guk u ning yangging, kuyane indi kadagang beng sini' tugum. Ka indi nasi' kareng tanga indining iik u tipdidimantam. \v 38 Ka Pita wari ning yanggu', sidi sidining kadapmang kadagang u wadigi' kabinga abuinga indi Kasira Aming Jisas ning wap ganang ama isamtam. Ning tinga Anutu wari sidining kadagang u tanga kayonga suknakubesama ning tanga napa' kigineng ka adining mini unggo u sama ning tota'. \v 39 Beng sini' indining girini' Anutu adi adining mini unggo u kabinim waraga' kuma' totangkagu'. Wara' adi sidi a sidining sabase papase a aming arantagim nua'ni ka adita' guk mo' sukiting ka Anutu wari adiganang iikga' kataininga auting wara'guk dabiksa' sidita' adining mini unggo kareng undu' kuma'sa' samota' ning yanggu'. \v 40 Ning tanga Pita wari midi yangnatam fam kabi'mo' nua'bu tanga midi tangkunang ning yangdidegu', o aming sidi aming arantagim ka sasuksi' kadagasi sa' tanga kadaga titi ning iking wara'siguk dabiksa' ma kadani'. Wara' sidi sidining kadagang u kabisasu'na tanga kareng gi' ubu ikanting. \v 41 Pita wari midi u ininga naknga kama ka wara'ganang kaga'sa' aming kabi'mo' ka 3 tausen ning dabiksa' wari kabaksi' faranga Pita ning midi waraga' naktangka tinga aposel wari ama iyamging. Ning tanga naktangka aming arantagim fam wara'guk dabik ubu yorafainga adisining namba wari girii kadofigu'. \s1 Aming naktangka tiging wari kadapmang inga'ni kareng tiging \p \v 42 Ka fikifiki naktangka aming adi kadapmang kareng ka bak kura mera aposel wari midi yanggekinga wa kafa kafasa' ninak a kura' yotangkangam titi, abanga nana baksa' kura nana a ibang bak kura tugu ning ubu tiging. \v 43 Ning tanga adi kugurang gi' mo' mareiaging. Mokngang adi iiksi' inga'ni kuni' nua'ni sini' ubu tanga kadagang kabi' nua'bu tinga Anutuning kigineng girii wari ifikadaga waraga' sura mutu guk tanga didimengsa' yaging. Ning tanga Anutu wari aposel ning kafasi' ganang wa napa' tangkunasi fam undu' ifakadofinga yaregu'. \v 44 Ning tanga naktangka aming dabiksa' adi sasuksi' kubaniksa' kufara ira napa' napa' mambong u kura' yotangkangam tanga yaging. \v 45 Aming ka mambongni usap wa adi mambongni fam u aming fam ga' iminga to tinga wara'ning to u manggara naktangka aming amise ka napa' ga' nafek tanga iik u yotangkayap ning tiging. \v 46-47 Ning tanga dabiksa' adi siring yak girii tempel ga' fikifiki famayaging. Abanga adi nana naunga undu' bak sa' kura nanga yaranga ning tanga kabaksi' ararangeng karengsa' naknga Anutuga' mesisiringa sa' tanga yaging. Ning tinga aming ka naktangka guk mo' tiging wari adisining kadapmang kareng u kanga adisita' kabaksi' karengsa' nakyamging. Ning tanga sidii kubanik fikifiki wa Anutu wari aming fam ka kadaga titi ning u tubobu inagira fabanga gi' kukyabinga naktangka aming guk ikinga naktangka aming arantagim ning bak wari girii giranga giranga agu'. \c 3 \s1 Aming kayong kadagang wari tubobu karendagu' \p \v 1 Ka Pita ya Jon ya wari kama ka Juda wari ibang toyaging ka 3 klok kibiri u kanga ibang tounga siring yak girii tempel ga' agumu'. \v 2 Ka aming kayong kungkumosi nua'ni mengni wari wara'guk ningsa' ibegu' ka fikifiki adi amine wari nagira tabanga siring yak girii wara'ning iming nua'ni ka wap Iming Kareng Sini' ning aniaging wara'ganang kamiinga mera aming ka siring yak iyung u anga famayaging wari mambong fam amimi waraga' fakatainarugu' wari merafagu'. \v 3 Ka adi Pita ya Jon ya wari anga tarafira amogumu' u yapma mambong fam amimi waraga' katianggu'. \v 4 Ka Pita ya wari u naknga faranga kagafa tanga Pita wari ning anigu', indi i nibe'. \v 5 Ka aming adi mambong ni ba namonga toyamu' ning tonga ifadodenga yagu'. \v 6 Ka Pita wari ning anigu', o amina na uningkim mambong moni wa giri mokngang. Ka na napa' tangkunang sini' nua'ni ka nagaganang ita' unggungsa' wa giri gamotik. Wa ning, Kasira Aming Jisas Nasaretni adining wap kigineng ganang ning ganarik, gu mamarak tanga kadak yangare'. \v 7 Ning aninga aming wara'ning kafong kareng u suronga tipmarak tinga kayong a kayong mung wari kaga'sa' tangkangaminga karenda tugu'. \v 8 Karendanga fungsa' marara ning tanga kadak kaga'sa' yangagu'. Ning tanga Pita ya Jon ya u yaura siring yak iyung bane ganangga' kubap amanga kaba kareng siamo' naknga Anutuga' mesisiringa tanga ping ping sa' menga yangagu'. \v 9-10 Ning tinga ami taming kabi'mo' ka siring yak girii iyung amanga mera yareging wari fanasa' yangara Anutuga' mesisiringa tugu' u kuma' kigedanga ning toging, ai aming kayong kadagang ka idi Iming Kareng Sini' ganang mambong ga' urang mera fakatita' wari' karendanga tonga yenta' udi. Nasi' wari tanga karendara' ning tonga napa' kuni' nua'ni sini' kaging waraga' base tanga sasuk mimeng tanga toging. \s1 Pita wari siring yak girii tempel ganang midi ituagu' \p \v 11 Ka Pita ya Jon ya adi fugang afonga abanga tempel ning veranda ka wapni Solomon ning Iming ning aniaging u ko afanga adegumu' ka aming karenda tugu' wari adisita' kaba kareng siamo' nakyama surotangkayap tinga ami taming adi base ko tiging, wara' u kanga dabiksa' unara abanga adiganang u bak girii tiging. \v 12 Ka Pita wari u yapma ning yanggu', ai Isrel aming sidi napa' i kadofingamara' i kanga base ba ting. Abanga sidi indi aming kadapmang didimeng titisi a kigineng girii guk wara' indining tangkunang warisa' tinga karendara' ning tonga ba nibing. \v 13 Mokngang, aming u karendara' wara'ning kini wa ning, Anutu girii ka Juda aming indining papane ka Ebraham a Aisak a Jekop u yotangkayabarugu' warisa' wa adining kane aming kareng ka Jisas wara'ning wap u tipgaraga waraga' tara'. Aming ka wa sidi bema aming arantagim nua'ni ga' yamging. Ka adisining girii Pailat wari kagabi tinga mugo ga' giri kuma' togu' de ka sidi bibi' naknga a wa indining girini' mo', aming kadagang ning tonga manda ukngama ugumak titi ga'sa' urang toging wang. \v 14 Ka aming ka sidi bibi' nakngamging wa aming sige kamaganangni mo'. Mokngang wa Anutuning aming didimeng kareng kuni' nua'ni sini' waraga' bibi' nakngama ning tanga aming ka kadagang digirap titiing u kabisam ga'sa' toging. \v 15 Beng sini' aming ka sidi u uking wa aming dabiksa' indi ka' iik wara'ning ki u uking. Ka Anutu adi kagabi guk mo' tugu'. Mokngang adi tubobu tipmarainga marara ka' nua'bu yagu'. Ka aming ka i adeiamuk indi adi tubobu marara ka' yagu' u kuma' kagum wari adenga saniamuk. \v 16 Ka sidi fikifiki aming ya kayong kadagang guk ningsa' fakating ka kami tubobu karendara' wara'ning ki wa indi aming ka Jisas waraga' naktangka tiamuk wara'ning kigineng warisa' tanga karendara'. Beng sini' indi adita' naktangka tinga adi indining naktangka u yotangkanim waraga' tanga kane kigineng u tipkadofiinga sidi dabik aming kadagang i wadigi' ubu karendara' wa kuma'sa' kaing. \p \v 17 Ka beng sini' kuyane na kuma'sa' nakarik, sidigok ka sidining girisi' guk sidi tim kadapmang ka Jisas u taramiking wa kafakafa guk mo' naknga tiging. \v 18 Ka sidi u tiging waraga' wa tim Anutu ana undu' profet kabi'mo' u ininga midi ka adining Kasira Aming kareng wari kagaya bema kungkumak waraga' wa kuma'sa' toging. Ka sidi u taramiking wa Anutu wari midi wara'ning bengni u tipkadofigu'. \v 19 Ka inga' yara'ganang wa sidi kadagang ka u tiging waraga' suknatam tanga kadagang u kabinga kabaksi' ubu faranga Anutu wari sidining kadagang u ufafesam waraga' aninting. Ning tinga Anutu wari sidining kadagang u ufafesama adining tangkunang ka yotangkasap tinga ararangeng kareng iik wara'ning ubu samota'. \v 20 Ning tanga Kasira Aming ka sidi saptatora wara'ning ka tim kuma' kasirasama kabigu' wa Jisas urang torik u kabisaminga sidigok ira saptatora tota'. \v 21 Ka kami yara'ganang wa Jisas adi kunim ganang kuta ita'. Adi kunim ganang kuta unggung ningsa' ira anganga kama ka inga' Anutu wari napa' napa' u inga'ni nua'bu ifakadofi waraga' ka tim ananing profet arantagim karesi u kuma' ininga tonga abiging wari kadofiinga sa' afo'ga'. \v 22 Ka timinggi' Moses adindu' Jisas ga' wa ning kuma'sa' togu', sidining girii Anutu adi inga' sidining arantagim ganang didimeng u aming girii profet nua'ni ka naga itik ningwara' u tipkadofisaminga saptatoro'ga'. Ning tinga sidi adining midi u naknga adining kadapmang kareng kuni' kuni' wa yarasa' tanga ikni'. \v 23 Ka aming adi profet girii wara'ning midi u naknga bibi' nakngamni' wa Anutu adi iibi sa' mo' to'. Mokngang adi wadigi' ifamiriinga bisasu'na tini'. Moses wari inga' Jisas wari kagadofi waraga' sura wa u yoku' wang. \v 24 Abanga profet arantagim ka Samuel a profet fam ka adining mandang ganang inga' kadofiging dabiksa' adindu' kama ka inga' I ikem yara'ganang wa nasi' wari kagadofi waraga' undu' kuma'sa' toging. \v 25 Ka sidi profet arantagim ka wara'sining arase sini' wari iking wara' sidi midi totangka kareng ka tim Anutu wari sidining papase u yotangkayap waraga' Ebraham anigu' waraga' sukanting. Anutu adi ning anigu', inga' na guning arage arantagim u kafakafa tiapma yotangkayap tinga aming arantagim kabi'mo' ka kamaganang yara'ni adindu' adisining kadapmang kareng wara'ning kapmik ganang kareng gi'sa' ikni' ning anigu'. Ka Ebraham ning araane wa sidi wang wara' midi totangka kareng ka wa sidiganang undu' ita'. \v 26 Ka Anutu adi midi totangka ka waraga' sura wa tim munumung ka Juda aming sidi yotangkasabinga kadagang u kabisasu'nanga karengsa' ubu iik waraga' adining kane aming kareng Jisas u anigarasamgu'. \c 4 \s1 Pita ya Jon ya kalabus manggara dasiapking \p \v 1-2 Ka Pita ya Jon ya wari ami taming u midi ko fianggumu' ka pris girisi a tempel ning polis wara'sining girisi' a Satyusi arantagim ning aming fam wari kadofiging. Adi Pita ya Jon ya wari midi ka Jisas wari tubobu maragu' wara' aming undu' tubobu marakni' ning yanggekumu' u naknga kabaksi' kadagang naknga manggakyap tonga abiging. \v 3 Abanga manggakyapma ning tanga kama kuma' kibiridagu' u kanga midi kot ganang wa kamindap kuma' kukyapmantam ning tonga iyung bane sa' manggara fonga dasiabinga dekumu'. \v 4 Ka adi Anutuning midi u ituagumu' ganang wa ami taming kabi'mo' wari adisining midi u beng guk ning naknga naktangka tiging. Ka naktangka aming ning namba ka tim naktangkaging wara'guk ka inga' wara'ganang naktangkaging u ami ning namba sa' indangiking wa faiv tausen ning kadofigu'. \p \v 5 Ning tanga deia' marara Juda ning aming girisi arantagim ka kaunsil wara'guk ka sasuk aming a aming girisi fam guk wari Jerusalem yong girii ganang bak tiging. \v 6 Ka pris girii tim iyak wapni Kaiafas wara'guk ka adining pris girisi arantagim ka Anas a Jon a Aleksanda abanga adisining aming girisi fam guk dabiksa' wari bak u tiging. \v 7 Ka aming girisi wari bak u tanga ning tanga Pita ya Jon ya u inagira fonga dasi'ganang kukyapma ning yangkaging, ka sidi aming u tipkarendagumu' wa nisi'ning tangkunang a wap ganang tonga tugumu' aa. \v 8-9 Ka Anutuning mini unggo wari Pita ganang u amatona sini' tanga yotangkainga Pita adi tangkunang sa' adenga midi ning yanggu', o Juda aming indining niptatora aming girisi a indining girisi fam sidi kaap indi kane kigineng nua'ni ka aming kayong kadagang u kafakafa tangaminga karenda tugu' waraga' ninonga ting wa. \v 10 Ka na wara'ning midi wa sidigok ka Isrel aming dabiksa' wa ning sangnatamotik, Kasira Aming Jisas Nasaretni ka sidi ugumakinga Anutu wari tubobu tipmaragu' wara'ning wap girii kigineng guk warisa' tanga wa aming wari karenda tinga kaing ina. \v 11 Aming ka Jisas wa tim sidi kadapmang ka yak maunga uningkim karesi sa' manggara uningkim nua'ni ka kadagang kanga bibi' naknga kagabi titi ning ningda'ning tanga manda urang ukngamging ka kami yara'ganang wa Anutu adibu uningkim ka u bema yak ning mangkap kigineng tim iyak ning ubu kamiinga ita'. \v 12 Beng sini' Anutu adi indi yotangkanibinga gi' iik wara'ning wa kama ganang yara'ni aming nua'ni guk mo' kamigu'. Mokngang sini' adi aming kubaniksa' ka Jisas unggungsa' wa yotangkanip titi wara'ning tangkunang guk kamigu' ning yanggu'. \p \v 13 Ka aming girisi arantagim adi Pita ya Jon ya udi kuma' yapkedaging adi aming sige skul guk mo' tugumu'. Wara' adi tangkunang sa' adenga togumu' u yapma base tanga ning toging, ai aming ka idi tim Jisas guk ikiaging fiabiagum ka udi warisa' unda' tanga tiamu' ning toging. \v 14 Ning tanga adi midi mamareng fam sige yangbe ga' ning tonga kuma' suking. Ka mokngang, adi aming kayong kadagang karendagu' wari anasigok unggung kubap kuma' amanga adeging waraga' tanga midi tubobu iyang ning kadapmang waraga' iyok tanga marek sa' tiging. \v 15 Ning tanga iiramik titi ning kadapmang u katua waraga' sura Pita ya u fugang kabi' yangkaranga ning tanga midi tonga naking. \v 16 Adi ning toging, o indi aming fama' ka wa indining da'ning tiapmantam. Aming kabi'mo' dabiksa' ka Jerusalem yong yara'ni adi kane ka u tugumu' wa kuma'sa' kaging. Ning tanga adi o wa napa' tangkunang sini' tiamu' kayam ning kuma' tonga naktangkaing. Ka indi, a adi mandaga' gikniamu' ning wa indining tanga tontam, mokngang. \v 17 Ka indi iibisa' tantam wa adi kane ka u tiamu' u nua'bu tanga auinga aming wari unggungsa' ma yarani'. Wara' indi midi tangkunang ka wap ka Jisas u nua'bu mo' tutugu waraga'sa' wa giri ifangyang tantam ning toging. \v 18 Ning tanga Pita ya Jon ya u katiana iyung tubobu amoinga midi tangkunang ka Jisas ning wap a midi u nua'bu kabi' sini' guk mo' yorafiap waraga' ina yangsefi tang tiging. \v 19 Ka Pita ya Jon ya adibu ning yanggumu', u toing wa giri kuma' nakiamuk ka indi sidining midi u nakantamuk wa ma Anutuning midi nakantamuk waraga' sukni'. \v 20 Ka indi napa' napa' karesi ka Jisas wari ifakadofigu' a midi karesi ka adi togu' u naknga a kaga tanga ning tugumuk u itua waraga' wa indi kagabi guk mo' tantamuk. Mokngang indi tokadofi sa' tantamuk ning togumu'. \v 21 Ka aming girisi Juda ning kaunsil arantagim wari ami taming kabi'mo' wari kane tangkunang u kuma' kanga Anutuning wap bema areging u yapma o indi napa' ni tiapmantam wa aming adi indita' bibi' ma naknimni' ning tonga napa' ni tiap ga' nafek tanga midi tangkunang sa' nua'bu ifang ina ning tanga yangkara tiging. \v 22 Ka aming ka u tipkarendagumu' wa inga'ni mo'. Adi kama paramu' sini' ka gurak foti ning u kayong kadagang wara'guk ningsa' ira abugu' u tipkarendagumu' wara' aming adi napa' kigineng kuni' nua'ni sini' ning kaging. \s1 Naktangka aming wari midi kareng itua ning tangkunang waraga' ibang toging \p \v 23 Ka Juda aming girisi wari Pita ya Jon ya u ibiinga naktangka aming amise yabonga tubobu mugogumu'. Anga kadofinga yapma ning tanga midi tangkunang ka pris girisi a aming girisi fam wari kane u mo' titi waraga' yangsefi tiging wara'ning u ina yaregumu'. \v 24 Ka naktangka aming dabiksa' wari midi ka u naknga ning tanga Anutuga' ibang tounga kabaksi' kubaniksa' kufara ibang ning toging, o Anutu girii gusa' kama kunim gwang a napa' napa' ka wara'ganang iking dabiksa' u beng sini' tasasu'negung wara' guning kigineng wa aming kamaganangni wari tipmikurata ning guk mokngang. \v 25-26 Ka aming ka guning midi ga' bibi' nakiting waraga' wa tim guning maga unggo wari indining papani' Devit ka guning kane tanga itarugu' u aniinga wari ning kuma' togu', \q1 “aming arantagim nua'ni ka kama fam indeng ira yareting adi girii ga' bibi' naknga tipkadaga tonga ting. Abanga adisining girisisi' adindu' girii guk ka adining Kasira Aming guk u tipkadaga waraga' bak kura midi kubaniksa' kuma' iptaing. Ka mokngang, adi girii tipkadaga ning kigineng guk mokngang ning tuguinga yoking.” \m \v 27 Ka beng guk sini' aming girisi kuni' kuni' ka Herot a Pontias Pailat ka aming arantagim nua'ni guk ka Isrel aming guk dabiksa' wari guning kane aming didimeng kareng sini' ka gu kasiregung Jisas u tipkadaunga Jerusalem yong girii yara'ganang bak tiging. \v 28 Ka adi u tiging wa anasining sasuk ganangsa' mo' tiging. Mokngang adi napa' napa' ifakadofi ning kigineng tuang guning sasuk ka timinggi' napa' wari ning kagadofi ga' kuma' tanga kabigung wara'ganangsa' yaranga tiging. \v 29 Ka girii gu aming ka guning kane i udanimonga toing wa kuma'sa' yabarang wara' gu guning kane aming indi yotangkanibinga indi kane ka guning midi itua waraga' wa mutu guk mo' tantam. Mokngang indi tangkunangsa' ira tokadofinga yarantam. \v 30 Ning tanga gu indita' tangkunang niminga indi guning kane aming didimeng kareng sini' ka Jisas wara'ning wap ganangsa' tanga bagana aming u ifakarenda a kane tangkunasi fam undu' kigineng sini' tanga yarantam. Ning tinga aming wari u kanga guning kigineng wara'ning ki ga' sukanting, ibang wa ning toging. \p \v 31 Adi ibang u tuguinga Anutu wari adining mini unggo u kamiaminga yak ka adi mareiaging warisa' kining da'ning megu'. Ning tanga mini unggo wari aming dabiksa' wara'ganang amatoniapma ifitangka tinga adi mutu guk mo' tanga Jerusalem yong girii u yangara Anutuning midi kareng wa tangkunang sa' ituanga yareging. \s1 Naktangka aming dabiksa' wari sasuk kubaniksa' tanga yaging \p \v 32 Ka naktangka aming dabiksa' adi mambong a nanasi' waraga' wa kabaksi' kubaniksa' kufara adisining dabiksa' ning yapking. Wara' adi amise fam wari napa' ga' nafek tinga yapma wa adi bagi tanga a wa naning mo' gamotik ning tonga yotangka guk mo' titi ning guk mo' tiging. Mokngang adi ai' dap sa' tanga kura' yotangkangam tanga yaging. \v 33 Ning tanga Anutu wari aposel arantagim 12 u ifitangkainga midi kareng ka girii Jisas wari kigineng girii guk tubobu seranga maragu' wara'ning u yangara ituanga yareging. Ning tinga Anutu wari naktangka aming dabiksa' u kafakafa tiabinga adi kabaksi' kugurang guk gi'sa' yaging. \v 34 Ning tanga adi kura' yotangkangam tanga ira aming ka ni napa' niga' nafek guk mo' tugu'. Ning tanga naktangka aming fam ka kangasi da'ning yaging adi naktangka aming amise ka tatafak u yotangkayap waraga' sura adisining kama dibing a mambongsi' fam u aming fam ga' ibiaminga wari toyap tinga adi uningkim mambong ka u manggara fonga \v 35 aposel arantagim ga' faimiaging. Ning tinga aposel adibu manggara aming ka napa'ga' nafek titi u yapma wara'siga' sabaraim ning tanga yaging. \p \v 36 Ka Livai ning arantagim aming nua'ni wapni Josep ka kama tubo Saipras tara' wara'ni ka inga' Jerusalem yong ubu abanga itarugu' ka adindu' kane kareng taragu'. Wara' aposel arantagim wari wapni inga'ni ka Banabas ning ubu aniging. Ka wap wara'ning kini wa aming ning kabaksi' ifitangka tuang. \v 37 Ka wari adining kama dibing nua'ni u kabiama wara'ning uningkim mambong u bema tatafak aming yotangkayap waraga' sura kunik dabiksa' bema tabanga aposel arantagim ga' yanggu'. \c 5 \s1 Ananaias imaraming Sapaira ya wari aposel mandaga' iramikumu' \p \v 1-2 Ka naktangka aming nua'ni wapni Ananaias wara'guk ka tamni Sapaira adindu' kama dibingsi' nua'ni guk. Ka adi kama u aming fam ga' ima wara'ning uningkim u manggara ning tanga amise fam u yotangkayap waraga' aposel arantagim ga' tonga yamgumu'. Ka adi uningkim ka wa kunik wadigi'sa' mo' yamgumu'. Mokngang midi kapmo' tonga naknga igumu' mandaga' giknanga dibing ka unggung udanga sepnanga ning tanga wadigi'sa' kuma' iyam ning da'ning tanga ufini wari aposel ga' wa dibingsa' tonga yamgu'. \v 3 Ka Pita adi kadapmang ka Ananaias wari mandaga' iiramik ning tugu' u kuma' kigedanga ning anigu', o Ananaias gu Setan wari sasuka tipkadagainga uningkim dibing ka gata' kapmo' unggung udanga sepnanga dibingsa' tabanga nimarang wa gu Anutuning mini unggo mandaga' ba taramitang. \v 4 Ka kama ka wara'ning tuang wa ga sa' wara' gu napa' ni tanonga wa ganing sasuk ganangsa' tanotang, kama u ko katatoranga iik wa ma kama u aming fam ga' ima uningkim mambongga manggaknanga gata'sa' manggakna wa ma dibing ka aming fam ga' iyam, ning wa ganing sasuk ganangsa' totang. Ka kadapmang ka dibing ka kapmo' sepma wadigi'sa' kuma' nimsasu'na ningda'ning tarang wa mandaga' gikna wara'ning tarang. Ka gu mandaga' wa aming indisa' mo' indiramitang. Mokngang gu mandaga' wa Anutu ana taramitang waraga' sure' ning anigu'. \v 5 Ka Ananaias adi midi ka u naknga kaga' wara'ganangsa' mangfanga kungkumak wadigi' tugu'. Ning tinga wara'ning midi ne wari urapsa' yangainga naktangka aming adi u naknga mutu girii tiging. \v 6 Ning tanga saba uyamang fam ka du' unggung adeging wari abanga Ananaias ning fugu kungkumong u kwi' wari tumura ning tanga bema tonga kama ginang ganang kufara unafarafiging. \p \v 7 Ning tanga kabi'ning mareia' tamni Sapaira adibu abugu'. Ka adi ufini wari kumogu' wara'guk mo' naknga sigesa' ba ning tonga abugu'. \v 8 Abanga kadofinga adegu'. Ka Pita wari ning anigagu', ma' Sapaira sidi kama dibing wara'ning toni uningkim bemamu' wa ufaga wari kuma' tabonga nima' ningsa' wa. Ka tamni adindu' mandaga' giknanga ning togu', weng una ningsa'. \v 9 Ka Pita wari ning anigu', a gu mandaga' giknarang. Imaraming sidi Anutuning mini unggo ga' kadagang udi kabaksi' kubaniksa' ba kufara tangamu'. Sidi kadagang sini' tangamu'. Ka aming u ara abing u yabe', wa guning ufaga kumata' u bema tonga kama ginang ganang kaminga abing, ka gubu bemgapma anting. \v 10 Ning tuguinga Sapaira adindu' kaga'sa' kumara mangfugu'. Ning tinga saba uyamang ka ufini tonga kamiging wari tamni wari ubu kumogu' u kanga bema tonga kama ginang ka ufini kamiging wara'ganang unggung dabik ipmiging. \v 11 Ning tinga naktangka aming a aming sige kabi'mo' ka kama kama indeng ira yareging dabiksa' wari midi ka u naknga Anutuning tangkunang waraga' mutu girii tiging. \s1 Aposel wari Jerusalem aming ning bining ganang kane tangkunasi fam tiging \p \v 12 Ka aposel arantagim wari Jerusalem aming ning bining ganang kane tangkunasi ka bagana aming ifamarak a kane tangkunasi fam u tanga yareging. Ning tanga aposel guk ka aming ka naktangka tiging wara'guk dabiksa' adi fikifiki siring yak girii tempel ning veranda ka Solomon ning iming ning aniaging wara'ganang abanga bak kura Anutu ga' mesisiringa fatangamiaging. \v 13 Ning tinga Jerusalem yongni ami taming fam wari adisining kadapmang wa giri kareng kaging de, ka adi adisining kadapmang wa kuni' nua'ni sini' ubu tiging u yapma adisigok bak dabik kuguk waraga' mutu tiging. \v 14 Ka aming fam kubanik kubanik warisa' wa giri, aposel ning midi u naknga kabaksi' faranga girii ga' naktangka tinga naktangka ami a taming ning bak wari girii giranga giranga agu'. \v 15 Ning tanga aming kabi'mo' wari Pita wari bagana aming u ifakarendaim waraga' sura inagira fabiaging. Ka adi ning toging, bagana aming wa Pita ana sini' mo' suroyabota', wa adining uwarani warisa' kuma' tifemiabinga karendanting. Ning tonga inagira fabanga kadapmang gaga ganang kwi' iyama ipmafainga defakiaging. \v 16 Ning tinga aming ka yong kababi' fam ka Jerusalem yong girii du' ira yariaging adindu' amise bagana guk a aming masi' unggo kadagasi guk u inagira fabiaging. Ning tinga aposel wari bagana aming kabi'mo' dabiksa' ifakarenda tiging. \s1 Aposel kalabus iyung dasiapking \p \v 17 Ka pris girii tim iyak guk ka adining arantagim aming girisi fam wara'guk ka Satyusi arantagim guk wari aming kabi'mo' wari aposel ning kane u kanga adita'sa' naking u yapma aposel ga' kabaksi' kadagang sini' nakiamging. \v 18 Ning tanga adisining aming fam u yangkareinga anga aposel u manggara fonga kalabus tangkunang ka aming kadagasi dasiap ning wara'ganang dasiapking. \v 19 Ka tiim ganang Anutuning kunung aming ensel nua'ni wari abanga kalabus ning faba u fadakiamgu'. Ning tanga fugang inagira amanga ning yanggu', \v 20 sidi i anga kamindapking wa siring yak girii tempel iyung amanga Anutu wari iik inga'ni tipkadofisamira' wara'ning nasi' nasi' midi u ituaimsasu'nanga yaranting. \v 21 Ning ininga naknga ning tanga anga kamindapking wa siring yak ganang amanga adenga ami taming ga' Anutuning midi kareng u faituaimging. \p Ka kamindapking pris girisi fam wari Isrel ning kaunsil girisi arantagim u dabiksa' fabanga kukyapma ning tanga aposel udi kalabus iyung ganang ko ba ning tonga inagikiama au titi waraga' plisman fam yangkareinga aging. \v 22 Anga kalabus yak ganang do kadofinga aposel ga' ning tonga amanga deingaging ka mokngang, yaptua guk mo' tiging. Ning tanga tubobu anga aming girisi u ning yangging, \v 23 ai kalabus yak ning dua wa tangkunang ningsa' isefinga fidenging anga yapmam. Abanga aming kalabus katatora ning undu' unggung ningsa' fidenging. Ka indi aming u inagikantam ning tonga kadara amanga dengam wa mokngang, kama sa' ning yangging. \v 24 Ka tempel ning polis ka u yangkareging wara'sining girisi guk ka pris girisi arantagim wara'guk adi midi ka u naknga base tanga ai, indining tanga manging sam ning tonga yareging. \v 25 Ka aming nua'ni wari ning abanga yanggu', ai aming ka urang fonga dasiapking wa tubobu kuma' abanga siring yak girii ganang ami taming do fidenga fainggeking wang. \v 26 Ning ininga siring yak ning polis ning girii wari adining polis arantagim u inagira anga aposel arantagim u manggakyapking. Ka adi ami taming ning dasi'ganang waraga' tanga napa' ni tiapmantam wa uningkim kwak wari ma indifini' ning tonga kugurang gi'sa' inagira aging. \s1 Aposel wari midiganang wa mutu guk mo' tanga adeging \p \v 27 Ning tanga aposel u inagira fonga kaunsil girisi arantagim wari bak kuma' tiging wara'ganang kukyabinga pris girii tim iyak wari ning ifangyanggu', \v 28 ai indi aming wara'ning wap a adining midi u nua'bu guk mo' itua waraga' wa tapni tang tasama midi kigineng kuma' sanggum. Ka indining tanga sidi naknim guk mo' tanga Jerusalem yong girii i kuma' yangara yangsasu'ning. Abanga sidi aming ka u kumogu' wara'ning ki wa indisa' tinga kumogu' ningsa' suknim waraga' ba ina fiaring ning yanggu'. \v 29 Ka aposel arantagim Pita se' adibu ning toging, beng sini' sidi midi udi giri kuma' ningsefiging de ka Anutu wari adining kane titiga' ninara', wara' indi Anutuning midisa' yaranga tanga au sa' tem. \v 30 Ka wara'ning wa ning, sidi Jisas u bema firi ganang kuma' ugariging. Ka Anutu ka tim indining papane yotangkaimarugu' warisa' tubobu tipmaragu'. \v 31 Tipmarara nagira taranga adining kafong kareng ganang kamiinga kane kiginesi fama' ka girii tim iyak ning ira niptatora a Isrel aming indi yotangkanibinga indi kabakni' fareinga adi indining kadagang u suknakubenim wara'ning kigineng guk iik waraga' kamigu'. \v 32 Ka aming ka i adeyam indi Anutu wari aming ka wara'ganang kane kigineng beng sini' tugu' u kuma' kasasu'nanga wa i ituasamem yang. Ka napa' wara'ning midi wa aming indisa' mo' toyam. Mokngang Anutuning mini unggo adindu' ami taming ka Anutuning midi naking wara'sining kabaksi'ganang undu' ira ininga nakiting. \s1 Aming girii Gamaliel wari aposel u mo' didipmi waraga' Juda ning kaunsil arantagim yangsefigu'. \p \v 33 Ka Juda ning aming girisi arantagim adi midi ka u naknga kabaksi' kadagang sini' naknga ning tanga adi dipmakumak titiga'sa' toging. \v 34 Ka Farisi arantagim ning sasuk aming girii nua'ni wapni Gamaliel ka ami taming kabi'mo' wari adining kane u karengsa' kanga adita' nakiaging wari marara aposel arantagim u fugang ga' yangkaregu'. \v 35 Ning tanga kaunsil fam u ning yanggu', o Isrel aming kuyane sidi aming ka i didipmi wa ma napa' ni tiabonga wa kafakafa sura wara'ganang tiapmanting. \v 36 Ka sidi tim aming fam wari kadapmang ka ningwara' undu' kuma'sa' tinga yapking waraga' sukanting. Tim aming wap ka Tiudas wari marara na aming girii itik ning tuguinga aming kabi'mo' ka fo handret ning wari manga yareging. Ka inga' gavman wari Tiudas u ukinga arantagimni undu' wadigi' papusananga mugoging. Ning tinga Tiudas ning kane undu' wadigi' bigu'. \v 37 Abanga aming nua'ni ka inga' kama ka Romni girii wari aming aming ning wap manggara yaregu' wara'ganang ka Galalini aming nua'ni wapni Judas adindu' marara aming fam yanggagarenga inagira Romni gavman tipkadaga waraga' digirap tanga yareging. Ka undu' ningsa', Judas u ugumakinga arantagimni wari papusana tinga kaneni undu' wadigi' bigu'. \v 38 Wara' ning sanarik, sidi kadapmang ka u tiging waraga' sura aming i iibi sa' tinga mani'. Adi sasuk a kane ka u ting wara'ning ki wa aming ning sasuksa' ka aming fama' wari u tugumu' ningsa' udep tanga ting wa bibi' tota' wang. \v 39 A Anutuning sasuk ganang udep ting wa sidi udaim guk mo' tinting. Wara' sidi napa' ni tiapmanting wa Anutu guk ami' titi ning ningda'ning ma tini' ning yanggu'. \p \v 40 Ka aming girisi kaunsil arantagim wari Gamaliel ning midi u naknga ning tanga aposel arantagim u katianinga iyung bane tubobu amoging. Ning tanga plisman u ininga fefiap sa' tanga midi tangkunang ka Jisas ning wap a midi u mo' sini' itua waraga' nua'bu yangsefinga yangkara tinga mugo tiging. \v 41 Ka aposel adi yak u kabinga fugang amanga fefiap titing waraga' sura ning toging, a indi kane kareng ga' tanga fefanibing waraga' wa kabakni' mamareng naknga sasuk mimeng mo' tantam. Mokngang indi Anutu wari aming arantagim ka Jisas ning wap u itua wara'ning mamareng girisa' bimbem ning ning kuma' nibara' wara' indi asekni' ning tonga mesisiringa sa' tantam ning tonga mugoging. \v 42 Ka aposel adi a kureng ning tonga kagabi guk mo' tiging. Mokngang adi anga siring yak girii ganang a yong girii wara'ning yak fam u yangara midi kareng ka Jisas wa Anutuning Kasira Aming girii beng sini' ning u ina a Anutuning midi fam yanggera ning tanga yareging. \c 6 \s1 Aming seven ning ka aposel ning kane yotangkayam waraga' ifakasireging \p \v 1 Ka Kasira Aming ning naktangka aming arantagim bak wari girii giranga giranga agu'. Ka wara'ganang Juda ning naktangka aming ka Grik midi toyaging wari naktangka aming arantagim ka Juda anasining Hibru midi u toyaging wara'guk barap kabi' tiging. Adi ning yangging, a sidi naktangka aming fam ka tatafak u yotangkayapma nana fasabaraiming wa sidi Grik indining tamkasa' yara'siga' guk mo' fasuking ning yangging. \v 2 Ka aposel arantagim 12 wari mamareng kabi' ka wari naktangka aming ning bining ganang kadofigu' u kanga naktangka aming u dabiksa' katiana ning yangging, o kuyane, aposel indi mamareng ka wari tanga indining kane sini' ka Anutuning midi kareng tokadofi wara'ning wa kagabi tanga kane ka nana sabaraim ning unggungsa' ma tanam. \v 3 Wara' kane ka nana a mambong u sabara waraga' undu' aming fam dawang sa' kukyapmantam. Ka kuyane sidi aming wap karesi guk seven ning ka naktangka aming sidining bining ganang ka Anutuning mini unggo wari adiganang ikinga sasuk karesi guk iking unggungsa' yaptuanting. Ning tanga indi kane ka wa aming ka wara'siga' iminga warisa' tianting. \v 4 Ning tinga aposel indi kane didimeng kubanik ka ibang a midi kareng itua wara'ning unggungsa' tantam ning yangging. \v 5 Ning tinga naktangka aming dabiksa' wari midi kadapmang ka wa kareng ning kanga aming seven ning u ifakasireging. Aming ka wara'sining wapsi' wa ning, Stiven ka naktangka tangkunang tinga Anutuning mini unggo wari amatoneinga itarugu' wara'guk ka Filip a Prokoras a Naikena a Taimon a Pamenas abanga Nikolas ka Antiok yongni ka Juda mo' ka adi inga' Juda arantagim ganang ubu ira Juda ning kadapmang sa' tanga itarugu', adi aming arantagim ka u ifakasireging. \v 6 Ning tanga aposel arantagim ga' inagikiama auinga Anutu wari mambong sabara ning kane u yotangkayap waraga' aposel wari kisi' u suroyapma ibang tangkunang toimging. \p \v 7 Ning tagna adi kane u tiptatarenga kane didimengsa' tanga auinga Anutuning midi wari yong girii Jerusalem u mugoinga naksasu'neging. Ning tinga aming wari naktangka tanga naktangka aming ning namba u yorafainga nambasi' wari girii girang giranga agu'. Ning tanga Juda ning pris kabi'mo' adindu' Anutuning midi u naknga kabaksi' faranga Jisas ga' naktangka ubu tanga yaging. \s1 Juda aming wari Stiven bemging \p \v 8 Ka Anutu wari Stiven u yotangkainga adi Anutuning tangkunang girii guk ira ning tanga kane tangkunasi kuni' kuni' fam u tanga yareinga kaging. \v 9 Ka Juda aming fam adi midi a kane ka Stiven wari tugu' waraga' bibi' naking. Aming ka wa yaksing ki ka yong Sairini a Aleksandria a kama tubo ka Silisia guk ka Esia tara' u abiging ka adi siring yak nua'ni ka wapni Friman ning anigaging wara'ganang bak tiaging wari Stiven ga' bibi' nakngama midi ning aniging, a Jisas ning kadapmang ka u yararang wa didimeng mo' nakem ning tonga Stiven guk arok tiging. \v 10 Ka mokngang, Anutuning mini unggo wari Stiven u yotangkanga sasuk kareng sini' kuma' amigu' wara' adi Stiven ning midi u utapangam guk mo' tiging. \v 11 Ning tanga adi kabaksi' kadagang naknga anga aming fam u midi mandaga' taramira animbe waraga' kapmo' yangbaberanga yareging. Adi ning yangging, sidi indi yotangkanipma midi mandaga' ning tonting, indi aming ka wa ning fanakem ka adi Moses ning kadapmang tang u anikigenga a girii Anutu anikigenga ning fatara' ning ina ibiging. \v 12 Ning tinga adi anga yangara aming fam u midi mandaga' ka u ina ami taming sige kabi'mo' a Juda ning aming girisi a sasuk aming wara'sining kabaksi' u ifamarakinga adi kabaksi' kadagang naking. Ning tanga marara anga Stiven u bema tonga kaunsil girisi arantagim wara'sining bining ganang kamiging. \v 13 Ning tanga aming ka midi mandaga' toging u inagira auinga wari midi mandaga' ning animbeging, aming ka idi fikifiki Anutuning siring yak kareng tempel i anikadanga a Moses ning midi tapni undu' anikadanga ning fatara' fanakem. \v 14 Abanga adi ning fatora', aming ka Jisas Nasaretni wari siring yak girii tempel i kwetataranga ning tanga midi tapni ka tim Moses wari indining papane ga' yamgu' undu' utapa tanga inga'ni ubu kamota' ning fatora', ning animbenga yareging. \v 15 Ning tanga kaunsil arantagim dabiksa' wari Stiven u kafaging ka Stiven ning nonda wari girigik tanga iyingeng kareng kuni' nua'ni sini' ka ensel ningda'ning ubu igira adegu'. \c 7 \s1 Stiven wari kaunsil arantagim ganang midi togu' \p \v 1 Ka Stiven wari Juda ning kaunsil arantagim ning dimisi' ganang u adeinga pris girii tim iyak wari Stiven u ning anigagu', ma' midi ki ka u tonga yaring udi beng guk wa ma mokngang. \v 2 Ka Stiven wari ning togu', o kuyane babangne indining papane ning bumara' kabi' toutik u mera nakni'. Wa ning, timinggi' sini' Juda aming indining papani' Ebraham adi Haran yongga' ko mo' anga yoring ki ka kama tubo Mesopotemia unggung ko yagu' ganang ka Anutu kigineng guk kunim ganangni wari Ebraham ganang kadofingamgu'. \v 3 Kadofinga ning anigu', gu yong ki a arantagimga i ibinga marara kama nua'ni ka naga gangtintingnotik waraga' maya'. \v 4 Ning aniinga Ebraham adi ninaksa' tanga marara kama tubo Kaldia u kabinga beni tangandang u nagiknanga Haran yong ubu anga yagu'. Ka inga' beni wari kumoinga Anutu wari nua'bu anigareinga Haran yong u kabinga marara kama ka inga' indi i mirira ikem yaraga' ubu abugu'. \v 5 Ka wara'ganang wa Anutu adi Ebraham u na kama dibing ka gata' sini' bemna waraga' kabigamirik kong ning wa urap mo' anigu', mokngang. Ka Anutu adi Ebraham wari saba nii guk mokngang sigesa' ko yagu' ganang ka midi ning anigu', kama ka i marerotang yaraga' wa beng sini' ning ganotik, inga' na kama ka ya gu a guning papage arantagim guk sidita' wadigi' kabisamok, midi ka ningsa' wa giri anigu'. \v 6 Ka kama i kabiam wara'ning kadapmang waraga' wa Anutu adi ning togu', ka guning arantagim adi aming arantagim nua'ni ning kamaganang miririp ning anga ikni'ga'. Ikinga aming arantagim nua'ni wari anasining kane ganang manggara kukyapma ning tanga kama paramu' sini' ka gurak fo handret ning u mamareng guksa' ira ani'ga'. \v 7 Ka aming arantagim ka mamareng u kabiamni' wa na kagaya kura'bu kabiamok. Ning tinga guning arantagim adi kama ka u kabinga tubobu abanga kama ka yara'ganang mera nagata' siring ibang nua'bu tonama ikni'. \v 8 Ning tanga Anutu wari adi yotangkayap waraga' midi totangka tugu' u tiptangka waraga' wa Ebraham ga' kadapmang tang nua'ni ka fugu giknim dudop wara'ning u anatintingnegu'. Wara' inga' Ebraham adi saba kabasi' Aisak u ibenga kama eit ning ibinga saba kabasi' wara'ning fugu giknim u dopmaminga wap Anutuning arantagim ning ubu kadofigu'. Ka Aisak wari giranga inga' Jekop ibenga undu' fugu giknim dopmamgu'. Ning tinga inga' Jekop adibu Juda indining papane arantagim 12 u ifakadofinga undu' fuksi' giknim ningsa' dopiamgu'. \p \v 9 Ka papane 12 adi kuyasi' nua'ni ka Josep wa babangsi' wari adita'sa' nakarugu' u kanga kagurida tanga bema aming arantagim nua'ni ga' ima uningkim mambong bemging. Ning tinga adi bema tonga kama tubo Isip do kamiinga adisining kane aming sige slev ning ubu kadofinga tanga yagu'. Ka Anutu wari Josep ganang ira \v 10 yotangkangam tanga nasi' mamareng kuni' kuni' wari adiganang kadofingamgu' wa udangam tinga karengsa' itarugu'. Ning tanga Anutu wari Josep ga' sasuk kareng amiinga Isip ning girii Fero wari Josep wa aming didimeng kareng ning ubu kanga kama Isip a ananing mambong girisi fam u yaptatora wara'ning girii ubu kamiinga tanga yagu'. \v 11 Ning tanga ira anganga inga' tugumung girii wari kama tubo Isip a Kenan indu' dabiksa' kadofiinga aming wari mamareng girii bema yaging. Ka wara'ganang ka indining papane adindu' seksi' naknga nana ga' wena tiging, ka mokngang. \v 12 Ka inga' babangsi' Jekop wari midi ne ka Isip wa nana kabi'guk giri ning toging u naknga nana anga to waraga' wa mindine arantagim ka indining papane u yangkareinga marara Isip ga' aging. \v 13 U anga abanga iya' nua'bu aging ganang wa Josep wari kuyane arantagim u kapmo' ira fentarugu' u yangtuagu'. Ning tinga girii Fero adindu' Josep ning arantagim u wara'ganang yapkedagu'. \v 14 Ning tanga inga' Josep wari beni tangandang Jekop guk ka arantagimni usap sini' ka 75 ning dabik wari Isip ga' wadigi' mugo waraga' midi kamigu'. \v 15 Ning tinga Jekop kurene dabiksa' adi marara anga Isip do ubu yaging. Ira ning tanga Jekop anagok ka papane arantagim wara'guk dabiksa' wa kama tubo Isip do ira kumara kumara anganga bisasu'neging. \v 16 Ka inga' tubobu mabiging ganang wa adisining arantagim wari fuksi' kungkumosi u tubobu manggara fabanga kama ginang nua'ni ka Sekem yongganang u ipmiging. Kama ginang ka wa kama dibing ka timinggi' papasi' Ebraham wari Hemo ning arantagim ganang uningkim mambong wari to tanga kabigu' wara'ganang u dasiapking. \p \v 17 Ning tanga ira anganga Isrel indining papane arantagim ka Isip u anga yaging wari siamo' mirira arantagim wari girii sini' ubu kadofigu'. Ning tinga midi ka tim Anutu wari Ebraham ning arantagim wari girii kagadofi ga' anigu' wari beng guk kadofonga tugu'. \v 18 Ka inga' Isip ning girii king nua'ni wari ubu kadofigu'. Ka king adi Josep wari adining kama Isip u yotangka wara'ning kane kareng tanga yagu' u kigeda guk mo' tugu'. \v 19 Ning tanga adi Josep ning arantagim Isrel aming u kafakafa guk mo' ubu tiapku'. Mokngang adi mandaga' iramira mamareng girii kabiamgu'. Ning tinga Isrel aming adi mamareng waraga' mutu tanga saba ibenga kapmo' sisep ga' sura fugang igukinga kumakiam sa' fatiaging. \v 20 Ka u tanga wa Moses undu' ibeging. Ka Moses wa Anutuning sasuk ganang wa kane guk wara' adi saba kabasi' sige ning mo' kagu'. Ka mengni wari Moses u ibenga wa mayap famineng wa anasining yak ganang unggung katatoranga yagumu'. \v 21 Ka inga' mamareng waraga' tanga ugumak ma tini' ning tonga mutu tanga saba kabasi' u bema tonga fugang kapmo' ubu sepkumu'. Ning tinga inga' king Fero ananing ibingini wari' katuagu'. Katuanga anata' wadigi' ubu bemnanga tonga tipgiragagu'. \v 22 Ning tanga Isip anasining midi a sasuk karesi fam u aninggeksasu'neinga Moses adi aming kane kareng kuni' kuni' titi a midi kigineng tutugu wara'ning tangkunang guk ning kadofinga yagu'. \p \v 23 Ning tanga iya' Moses adi aming sini' gurakni foti ning kuma' ira adining amine Isrel ka Isip ning kalabus kane kagaya fatiaging u iyap ga' kaba marara anga yap tonga agu'. \v 24 Anga kadofinga yapku' ka Isipni aming nua'ni wari Isrel aming nua'ni u uku'. U kanga Moses adi Isrel amingni u yotangkangama marara Isipni aming u wadigi' ugumogu'. \v 25 Ka Moses adi ning suku', a girisa' naning arantagim Isrel adi napa' i tirik i kanga o aming ka wa Anutu wari indi kane kagaya tanga ikem i yotangkanip ga' ba anigaranimara' ning tonga nagata' ba nakanting ning suku'. Ka mokngang Isrel aming adi kuma' kanga adita' guk mo' naking. \v 26 Ning tanga abanga deia' kamindapking tubobu marara agu'. Anga yapku' ka ananing amine fama' Isrel anasa' ami' tugumu'. U yapma kusefaim tonga ning yanggu', ai kuyane fama' sidi sidasa' guk wa nasi'ga' amiamu', ning mo' tantamu'. \v 27 Ka aming ka amingni uku' wari Moses u tarakayonga ning kafang anigu', ai gu wa nisi'. Nisi' wari gipmanga' girii wa, wara' gu indining kadapmang u kanga tagagarenibonga tarang. \v 28 Gu kap Isipni aming ugumogung ning wa nagabu ba nuronga tarang ning anigu'. \v 29 Ning tinga Moses adi midi ka u naknga o napa' kapmo' tuguk u kuma' ba naptuanga toing ning tonga mutu tanga bima tugu'. Bimanga Isip yong u kabinga kama kamani ka Midian tara' waraga' mugogu'. Anga anapmo' naro'sa' ira anganga taming ubu sananga saba ami fama' ifakadofinga ning tanga unggung itarugu'. \p \v 30 Ira anganga kama paramu' sini' ka gurak foti ning ibinga ka fiking nua'ni ganang ka Moses wari kama bining sigesa' kama bubo Sainai wara'ning du' ganang u fengaronga mugogu'. Anga kagu' ka kudip wari firi nua'ni ning sasa' ka' furo'ning u aradagu' ka Anutuning kunung aming ensel nua'ni wari kudip wara'ning bining ganang u kadofingamgu'. \v 31 Ka Moses adi kudip u kanga base tanga kafakafa sini' kadidimonga du' unggung ubu anga naku' wa girii wari kudip wara'ning bining ganang ira midi ning anigu', \v 32 ai Moses na Anutu ka guning papage Ebraham a Aisak a Jekop u yaptatoretik wari ira ganarik ning anigu'. Ka Moses adi midi ka u naknga paparap senga firi u kaga ga' mutu tanga mungkupna sa' tanga adegu'. \v 33 Ning tinga girii wari ning anigu', kama ka ya naga kadofinga maretik wara' kuni' nua'ni sini' ning kuma' igita', ka gu kaga giknim wa kifanga yuguk te'. \v 34 Ka i ganotik i nake', na naganing arantagim wari Isip do mamareng girii bema iking wa kuma'sa' yabarik. Adi mamareng u bema nagata' mak kaking u kuma' naknga yotangkayap titi waraga' sura afarik. Ka na yotangkayap titi waraga' wa gu gangkarotik wara' gu mamarak tanga Isip ga' tubobu aya' ning anigu'. \p \v 35 Ka Moses ka wa tim Isrel amine wari kadagang ning tonga a gu indining girii iikga' wa ni' wari gipmigu' ning aninga bibi' kuma' nakngamging unggungsa' ka Anutu wari adiganang kadofinga ensel ka firi kudip dagu' wara'ning mini sanom ganang ning anigu', gu Isrel aming ning girii a yotangkayap aming ning gipmirik. \v 36 Ning tinga Moses adi tubobu anga Isip do kane tangkunang kuni' kuni' kabi'mo' u tanga Isrel arantagim u inagira abiging. Abanga ning tanga gwang ka wap Gwang Giming a kama bining sigesa' wara'ganang kama paramu' gurak foti ning yaptatoranga ira abiging wara'ganang undu' kane tangkunasi milaikel kabi'mo' tiamgu'. \v 37 Abanga Moses ka warisa' Isrel aming u midi nua'ni ka ning yanggu', inga' Anutu wari sidining kuyasi' nua'ni u bema profet nua'ni kamiinga naga saptatoranga itik ning ira saptatoranga awa'. \v 38 Ka indining papane wari kama bining sige ganang bak tinga Anutu wari midi tangkunang ka ka' iyak titi wara'ning u imonga wa Anutuning kunung aming ensel wari kama bubo Sainai ganang Moses ka waraga'sa' amigu'. Ning tinga adibu papane ga' iminga papane adibu indita' nimging. \p \v 39 Ka Moses adi gi' iik waraga' kadapmang kareng ning kuma' tiama abugu' de ka papane adi adining midi ga' bibi' nakngama manda ukngama Isip ga' tubobu mugo ga'sa' fatoyaging. \v 40 Ning tanga Moses ning kuyang kabasi' Eron u ning aniging, o indi Moses ka indagik tanga abugu' wa irosi sini' ba tem wara' gu napa' tangkunasi fam ka indi katangka waraga' tinime' ning aniging. \v 41 Ka wara'ganang Eron wari bulmakau nano uuring nua'ni tanga wari adisining Anutu mandaga' ning ikyaminga adi napa' ka anasining kafasi' wari tiging u kigineng sini' ning kanga waraga' mandaksi' upma napa' karesi fam tangama ning tanga mesisiringa fatangamiaging. \v 42 Adi kadapmang ka ning u tiging waraga' tanga Anutu wari manda ukiamgu'. Ning tinga adi napa' ka ka' iikning guk mokngang ka furo'ning kuta ikiting mayam a mayap a bam ningwara'' ga' mandaksi' upma mesisiringa tiamging. Ka kadapmang ka u tiamging waraga' wa midi nua'ni ka umpang ka tim profet wari kuma' yoking wari tuguta' wa ning, \q1 “o Isrel aming sidi tim kama bining sige ganang kama paramu' sini' gurak foti ning ira sidining napa' kareng nua'ni ga' sura tangsana tanga keng dipminga seging wa nagata' mo' sura tanamging. Mokngang sidi murak mandaga'ga' tiamging. \v 43 Ning tanga murak mandaga' ka Molok ning sel yak manga a Refan ning bam uuring u tanga manggara fengakiaging wa sidi mesisiringa tiam waraga' tanga tiging. Ka sidi kadapmang ka ning u ting wara' na sidining kamaganang i sangkagarenga kama kamani ka kama tubo Babilon tara' do waraga' sangkararik ning yoking.” \p \v 44 Ka tim indining papane wari kama bining sigesa' ganang yaging wa sel yak nua'ni ka Anutu wari wara'ganang ita' ning tonga mesisiringa tangam waraga' undu' kuma' manga yaging. Yak ka wa didimeng ka Anutu wari tim Moses kuma' anatintingnegu' wara'ganangsa' nakedanga maging. \v 45 Ka adi siring yak sel wara'guk ningsa' ira anganga kumara kumara bisasu'neinga inga' Josua wari adisining iri ka indining papane arantagim ubu yaptatoregu'. Ning tanga kama ka aming arantagim nua'ni ning u bemnanga iik waraga' siring yak sel ka wara'guk bema inagira abuinga Anutu wari kama tuang u yangkagareinga adi kama u wara'ganang kadofinga bema yaging. Ning tanga adi siring yak sel wara'guk ko ningsa' ira anganga inga' Devit wari ubu kadofigu'. \v 46 Kadofinga ira kadapmang karengsa' tanga yagu'. Ning tinga Anutu wari Devit ga' siamo' naku'. Ka Devit adindu' Anutu ga' napa' kareng ni tangamonga wa Anutu u ning anigu', o gu papane Jekop ning Anutu girii wara' na guta' mesisiringa tagam wara'ning yak didimeng undu' naro'sa' magamotik. \v 47 Ka mokngang, Anutu adi urap mo' aigangamgu' wara' Devit ana mo' magu'. Inga' Devit ning mindingni Solomon warisa' wa giri mangamgu'. \p \v 48 Ka beng sini' Solomon adi siring yak tempel udi giri magu'. Ka Anutu girii sini' adi yak ka aming wari mating wara'ganang iikning guk mokngang. Ka midi ka Anutu wari aming ning yak ganang iikning guk mokngang waraga' tim profet wari tokadofiinga yoking wa ning, \q1 \v 49 “girii wari ning tora', kunim wa naga marekitik wara'ning tare. A kama wa naganing kana wari tipminga marekitik wara'ning bintip ning adeta'. Ka sidi nagata' yak manamting wa indining da'ning amanga marerotik. \v 50 Mokngang, napa' girisi girisi ka kunim a kama u torik wa naning kafana warisa' tuguk wara' na yak kabasi' ganang marek ning guk mokngang ning yoking.” \p \v 51 Ning tanga Stiven wari Juda ning kaunsil arantagim u ning ifangyanggu', sidi aming midi karangkang titisi beng sini'. Sidining kabaksi' a sasuksi' wa aming ka kangkam ganang sini' ikiting ningda'ning iking. Sidi kadapmang ka Anutuning mini unggo tarakayo ning u fiting wa kadapmang ka tim sidining papase wari tanga abiging u torik ning sini' tanga iking. \v 52 Ka sidining papase adi Anutuning profet timini ka ni kagabi sa' guk mo' tiging. Mokngang adi kadagang sa' iramiksasu'neging. Profet adi midi kareng ka aming girii didimeng kareng wari abubu wara'ning u ituayaging de ka papase adi dipmisasu'na sa' tiging. Ka sara inga' sini' yara'ganang wa aming didimeng ka wari kadofiinga undu' sidasa' tipkadofinga ugumoging. \v 53 Beng sini' sidi Anutuning kadapmang tang wa aming warisa' mo' sangging. Mokngang wa Anutu ananing kunung aming ensel wari sini' tabanga samging, ka sidi ninak tanga yara guk mo' fiting ning yanggu' Stiven wari. \s1 Juda aming wari Stiven uningkim kwak wari ugumoging \p \v 54 Ka Juda ning kaunsil arantagim adi Stiven ning midi wari kabaksi' u iidefi sini' tugu' u naknga banaksi' giptanga midi kagaya toging. \v 55 Ka Anutuning mini unggo wari Stiven ganang u tona sini' tinga Stiven wari kunim ganang kuta taranga kagu' wa Anutuning diok kigineng wari sarengsa' adeinga Jisas wari Anutuning kafong kareng ganang girii ning kigineng guk adegu'. \v 56 U kanga ning togu', o u kani' kunim wari tubo kidagang tinga Amingning Tim Iyak wari Anutuning kafong kareng ganang tara' adera' kuta kani'. \p \v 57 Ka Juda aming adi midi ka wa Anutu anikige ning midi mumungguk kadagang sini' ning naknga bibi' sini' naking. Ning tanga maasi' isefinga ku bang katinga marara abanga sasaro' tiging. \v 58 Suronga yong girii wara'ning sinim fugang nagira tamanga aming ka tim midi sige animbeging wari Stiven uronga adisining kwi' paramusi u kifanga manggara saba uyamang nua'ni wapni Sol adining kayong ganang kukngaminga yaptatoraima adegu'. Ning tanga adi uningkim kwak manggara Stiven u uking. \v 59 Ka adi Stiven u arauking ganang ka Stiven adi ibang ning togu', o girii Jisas gu naganing urana i beme'. \v 60 Ning tonga mangfanga mungkupnanga mera ku bang ning katigu', o girii gu i nuking yaraga' mamareng kura' tubobu mo' tiamotang. Ning tonga kungkumak wadigi' tugu'. \c 8 \p \v 1 Ka Sol adi Stiven uking u kanga wa kaba karengsa' naknga a girisa' uking ning togu'. \s1 Sol wari naktangka aming ifakadaga wara'ning kane tugu' \p Ka kama ka wara'ganangsa' Juda aming wari naktangka aming ka Jerusalem yong girii yaging u ifakadaunga marara tanga yareging. Ning tinga naktangka aming dabiksa' adi yong girii u kabinga bima tanga papusananga anga kama tubo Judia a Sameria tara' u ira yareging. Ka aposel arantagim 12 warisa' wa Jerusalem yong ganang unggung ko yaging. \v 2 Ka Juda aming fam ka Anutuning kadapmang sini' yaranga yaging warisa' Stiven ga' bibiri' naknga fugu kungkumong u anga bema mak kang kara kama ginang ganang tonga kamiging. \v 3 Ka Sol adi naktangka aming arantagim ifakadaga ga'sa' sura kane aming fam inagira Jerusalem yong girii ganang u yangara yak ganang amanga ufini bema tamni undu' bimbem, ning tanga inagira fonga kalabus dasiapma yaregu'. \s1 Naktangka aming wari Anutuning midi kareng kama tubo Sameria tara' u anga ituaging \p \v 4 Ka naktangka aming ka Stiven uking waraga' tanga Jerusalem yong kabinga bimanga aging adi anga yong fam ganang naro' naro' ubu ira Anutuning midi kareng u itua wara'ning kane tanga yaging. \v 5 Ka naktangka aming nua'ni Filip ka aposel mo', adindu' aming ka Juda mo' Sameria aming ning yong girii nua'ni waraga' amogu'. Amanga ira midi kareng ka Jisas wa Anutuning Kasira Aming beng sini' wara'ning u ituaimgu'. \v 6 Ning tinga yong wara'ni ami taming kabi'mo' wari Filip ning midi a kane tangkunasi fam tugu' u kanga adining midi u ninak ga'sa' naking. \v 7 Ning tanga ami taming ka masi' unggo kadagasi guk wa masi' unggo kadagasi wari ku katinga iibi tanga mugoging. Abanga aming kasi' kafasi' kungkumosi a kasi' kadagasi undu' tubobu karenda ning tiging. \v 8 Ka yong wara'ni aming adi napa' u kanga kabaksi' kareng siamo' naknga mesisiringa sa' tanga yaging. \p \v 9 Ka yong wara'ni aming nua'ni wapni Saimon undu' unggung itarugu'. Ka adi ning fatorugu', na aming girii kigineng kuni' nua'ni guk. Abanga adi se kadagang a kugwe mamanak titiing. \v 10 Wara' Sameriani aming girisi a ami taming sige dabiksa' adi adining kane u kanga mutu tanga ning tanga nasi' midi Saimon wari torugu' wa adi nakngam sa' tanga o beng sini' aming ka wa Anutuning tangkunang ka wap kigineng girii wara'guk ita' ning toyaging. \v 11 Ka adi kadapmang ka wa kama paramu' sini' tanga ira abugu' wara' ami taming adi napa' kuni' nua'ni ning kanga kasara tanga adita' naktangka tanga ikiaging. \v 12 Ka inga' Filip wari ubu anga Anutuning midi kareng ka kama ka aming wari Anutuning bining ganang iik wara'ning udi kuma' kadofira', abanga girii Kasira Aming Jisas ning ki wara'ning u ituaima yareging ami a taming dabiksa' wari u naknga kabaksi' faranga naktangka ubu tinga Filip wari ama iyamgu'. \v 13 Ka Saimon adindu' Filip ning midi u naknga naktangka tinga ama ingamgu'. Ning tanga Filip wari indeng auinga udi kubap yaranga au ning tanga yangara Filip wari mirakel kiginesi fam tinga adi u kanga base tarugu'. \p \v 14 Ka aposel arantagim 12 ka Jerusalem yong donggung yaging wari midi ka Sameria tibi wari Anutuning midi naking wara'ning u naknga Filip u yotangkangam ga' sura Pita ya Jon ya u yangkareinga agumu'. \v 15-16 Ka Filip wari girii Jisas ning wap ganang ama wa giri kuma' iyamgu'. Ka adi mini unggo wa ko mo' bemging wara' Pita ya Jon ya wari anga kadofiinga wa adi ibang ka mini unggo bimbem waraga'sa' toiamgumu'. \v 17 Ning tanga Pita ya wari kisi' u saroyabinga Anutuning mini unggo wari Sameriani ami taming wara'ganang u afuinga bemging. \p \v 18 Ka aming se titiing Saimon adi aposel fama' wari kafasi' warisa' suroyabinga ami taming wari Anutuning mini unggo bemging u kanga moni bema tonga ima ning yanggu', \v 19 o sidi tangkunang ka aming suroyabinga mini unggo bimbem wara'ning wa nagata' undu' namdemu'. Ning tinga nandu' aming fam ga' tiama yarotik. \v 20 Ka Pita wari ning kafang anigu', ai gu napa' kareng ka Anutu wari amingga' sige iyam ning wa gu moni wari ba tonibonga torang. Gugok ka mambongga u kanga torang wara'guk sidi kadaga titi wara'ning. \v 21 Anutu wari guning kabaka wa kuma'sa' kara' wa didimeng mo' kadagang, wara' gu kane ka indi tem ningyara' titining guk mokngang sini'. \v 22 Ka gu sasuka kadagang sini' ka ko tanga itang u wadigi' kabisasu'notang. Ning tanga Anutu wari kadagang ka kabaka ganang mang sini' u suknakubegam waraga' ibang toutang. \v 23 Na kuma' gapkedarik guning kabaka ganang wa sasuk mumungguk kadagang wari tona tanga defainga Setan wari kadagang ganang iik waraga' gangsefira'. \v 24 Ka Saimon wari ning yanggu', o beng sini' kuyane, ningwara' sidi ibang tonaminga girii wari yotangkanaminga mamareng girii ka u toyamu' wari mo' kadofinamo' ning yanggu'. \v 25 Ning tanga aposel fama' wari ami taming ga' nasi' kane a midi ka tim adi Jisas guk ira tinga kasasu'neging wara'ning u ina yaregumu'. Ning tanga yong ka u kabinga Jerusalem yong girii ga' tubobu anga Sameria ning yong fam wara'siga' Anutuning midi kareng u ina ina agumu'. \s1 Filip wari Itiopiani aming katuagu' \p \v 26 Ka Filip wari kama tubo Sameria tara' u anga yagu' ganang ka Anutuning kunung aming ensel nua'ni wari adiganang kadofinga ning anigu', Filip gu mamarak tanga anga kadapmang ka saut tara' ka Jerusalem yong u kabinga kama bining sige ka Gasa yong tara' waraga' mugoting u anga kadofotang. \v 27 Ning aniinga marara mugogu'. Anga kadapmang ka u kadofinga kagu' ka kama Itiopia tara' wara'ni aming girii nua'ni wari karis ganang mera arabugu'. Aming girii ka wa Itiopiani kwin taming ka adi Kandesi ning aniaging wari adining mambong girisi u yaptatora wara'ning kane aming girii kamiinga itarugu'. Ka wari yoring u kabinga Anutu girii ga' ibang tounga Jerusalem ga' agu' wari tubobu maunga abugu' u katuagu'. \v 28 Ka aming girii adi karis furo'ning mera Anutuning midi umpang timini ka profet Aisaia wari yoku' u indangira indangira famugogu'. \v 29 Ka Anutuning mini unggo wari Filip u ning anigu', gu aming do anga kanga adining karis u yaranga aya'. \v 30 Ning aniinga Filip wari uunak unara anga aming wara'ganang kadofinga naku' ka adi Aisaia ning midi umpang u indangira tonga fagu'. U naknga Filip wari ning anigagu', ka ma', gu midi ka u indangitang wara'ning ki guk u nakedarang. \v 31 Ka adibu ning anigu', mokngang. Aming ni wari naninga wa giri nakedarok. Ning tanga Filip u ning anigu', ningwara' gu ararap tanga nagok kubap mera midi wara'ning ki u nangdidimanga adam ning anigu'. \v 32 Ka Anutu ning midi ka u indangira fagu' wara'ning dibing nua'ni wa ning, \q1 “adi uuk tonga wa aming wari sipsip ka uuk titiga' urang tanga bemiting ningda'ning tanga nagira abing. Abanga adi napa' ni tangamonga tinga wa adi aming wari sipsip ning dumni dopsasu'naimonga tinga sipsip wari kugwak guk mo' urang tuguting ningda'ning tanga midi kabi'guk mo' tora'. \v 33 Ning tanga adining wap u ufafeunga napa' kadagang sini' tubosa' tanga tipmakurating. Adi adining iikni u binimba' urapsa' udangaming wara' adi aming wari inga' adining arantagim u yapma o adining iri ba ning tutugu ning guk mokngang. Ning yoking, u indangiku'.” \p \v 34 Ka aming girii wari midi ka u yoking wara'ning ki waraga' Filip u ning anigagu', ka profet adi midi ka u yoku' wa adi nisi' aming wari kumogu' waraga' sura yoku', anata' wa ma aming nua'ni ga' yoku'. \v 35 Ka midi ka wara'ning ki wa Jisas ga' sura yoku' wara' Filip adi Jisas ning midi kareng u anonga munumung ka Aisaia ning midi wara'ganang tipmarara aninga anganga Jisas ning midi kareng fam undu' inga' anisasu'nanga yaregu'. \v 36 Ning tanga anganga ama kabisi' nua'ni kadapmang bining ganang u kadofigumu'. Ka Itiopiani aming girii wari Filip u ning anigagu', ai ama ganang kuma' kadofiamuk ka gu wa indining sutang, na ama inam ga' nakarik. \p \v 37 (Ka Filip wari ning togu', guning kabaka ganang wa naktangka kuma' tarang wara' girisa' igamotik. Ka aming girii wari ning togu', weng na Kasira Aming Jisas wa Anutuning mindingni beng sini' ning kuma' naktangkarik.) \v 38 Ning tanga aming girii wari kane amingni u anisefinga karis wari anga marek tinga aming girii wara'guk ka Filip guksa' bemkura ama ganang amanga Filip wari ama ingamgu'. \v 39 Ingama ning tanga arapma adeinga Anutuning mini unggo wari Filip u urapsa' nagira agu'. Ning tinga aming girii adi Filip u nua'bu guk mo' kanga irosi sa' tanga adegu'. Ning tanga aming girii adi karisni wara'ganang tubobu aranga mera kaba karengsa' naknga mesisiringa sa' tanga tanga mugogu'. \v 40 Ka Filip adi yong Astot tara' u anga kadofigu'. Kadofinga ning tanga yong fam ka kama bining u ira yariaging wara'siga' Anutuning midi kareng u ituaima yaranga anganga Sisaria yong do kadofigu'. \c 9 \s1 Sol wari kaba faranga naktangka aming ubu kadofigu' \r Ap 22:6-16; 26:12-18 \p \v 1 Ka Sol adi sasuk mimeng ka naktangka aming ifakadaga waraga'sa' tanga ifakadasasu'na tonga kane girii sini' ko tanga yaregu' wara' adi pris girii tim iyak ganang u anga kadofinga anigu'. \v 2 Ning tinga pris girii wari Juda aming girisi ka siring yak fam ka Damaskas yong girii do yaptatoranga ikiaging wara'siga' midi umpang kabi' yora amigu'. Ka midi ka wa ning yokiamgu', Sol u anigararik wari anga yabota'. Ka ami wa ma taming fam wari kadapmang inga'ni u yaranting wa adi manggakyap tanga Jerusalem yong i kalabus iyung fabanga dasiap waraga' inagira abo' ning yokiamgu'. \v 3 Yora amiinga Sol adi u bema Damaskas yongga' agu'. Anganga yong ka u kagadofi waraga' dudure kuma' tugu' ka diok kigineng girii nua'ni wari kunim ganang kuta urapsa' kadofinga kama ka Sol wari aramugogu' ganang didimeng u kafagu'. \v 4 Ning tinga Sol adi desansoranga tanga kamaganang mangfugu'. Ning tanga naku' ka midi nua'ni wari ning kadofigu', o Sol naga' tanga gu naga nifakadaunga tanga yararang. \v 5 Ka Sol wari ning togu', ai gu nisi', girii wa'. Ka girii wari ning anigu', na Jisas ka nifakadaga tonga tarang nagasa' torik. \v 6 Ning aninga ning tanga ning anigu', ka gu mamarak tanga Damaskas yong dota' aya'. Auinga nasi' nasi' ka gu inga' titi wara'ning wa aming nua'ni wari kuma'sa' ganinga nakotang. \v 7 Ning tinga aming ka Sol guk kubap aging adi napa' u kadofigu' wara'ning gigi a midi wa giri naking de ka adi kaga guk mo' tanga sige dengati sa' tiging. \v 8 Ning tanga Sol adi kamaganang mangfugu' u tubobu marara degaregu' wa mokngang, de wa wadigi' kangkamaregu'. U kanga amine wari kafongsa' wenga nagira Damaskas yong ganangga' aging. \v 9 Anga kadofinga deking. Ka Sol ning de udi urap mo' karendagu'. Kama famineng sini' de kangkam wara'guk ko ningsa' ira nana a ama kabi'guk mo' nagu'. \p \v 10 Ka Damaskas yong wara'ganang wa naktangka aming nua'ni ka wapni Ananaias undu' unggung yagu'. Ka girii wari dama deramak ganang Ananaias u ning anigu', Ananaias gam. Ka adibu ning togu', o girii, nasi' nanonga torang. \v 11 Ka girii wari ning anigu', gu mamarak tanga kadapmang ka wapni tatareng ning urang aniting u yaranga anga Judas ning yak ganang u kadofinga Tasas yongni aming nua'ni wapni Sol waraga' yangkautang, aming ka wa ibang unggung mera fatora'. \v 12 Ka adindu' aramak kuma' tanga gapma' ka Ananaias gu adining deni u anga suroinga de wari tubobu kuma' karendangama' ning anigu'. \p \v 13 Ka Ananaias adi midi ka u naknga base tanga ning anigu', ai girii, na aming ka u torang wari kadapmang kadagang tanga yarara' wara'ning midi ne kabi'mo' kuma'sa' fanakarik, adi ami taming ka guta' naktangka tanga Jerusalem yongganang ikiting u faifakadara'. \v 14 Abanga na midi ka pris girisi wari guning naktangka aming ka yong yara'ganang ikem u abanga manggara fonga dasinip waraga' umpang kuma' yora amiging wara'ning undu' kuma'sa' nakuk. \v 15 Ka girii wari ning anigu', ka Ananaias gu au sa' te'. Aming ka wa naning kane titi waraga' kuma' tipkasireguk. Adi aming arantagim nua'ni a adisining girisi king arantagim ka kama kama indeng ira yaring, abanga Isrel aming dabiksa' wara'siga' naning wap a midi kareng u ituaima yara wara'ning kamirik. \v 16 Ka adi naganing kane tanga nasi' mamareng kuni' kuni' katua wara'ning undu' kuma' anadidimotik ning anigu'. \v 17 Ning tinga Ananaias wari u naknga ninaksa' tanga marara anga yak ka Sol wari defagu' wara'ganang amogu'. Amanga Sol u kanga ning tanga Sol ning ki u suronga ning anigu', o kuyana Sol, girii Jisas ka kadapmang ganang do urang kadofigamgu' warisa' guning daga u tagaminga gu tubobu degareinga Anutuning mini unggo wari guganang tona sini' ubu tanga iik waraga' nangkareinga abarik ning anigu'. \v 18 Ning tinga Sol ning de wari tubobu urapsa' karendagu'. Karendainga Sol adi napa' mamareng ni wari de u kabinga mangfu ning ningda'ning naku'. Ning tanga de u karengsa' tubobu degaranga marara adeinga Ananaias wari ama ingamgu'. \v 19 Ning tanga Sol adi nana kafakafa ubu nanga tangka tugu'. Ka Sol adi naktangka aming fam guk Damaskas yongganang unggung kabi'ning nua'bu yagu'. \s1 Sol wari Damaskas yongganang midi kareng ituagu' \p \v 20 Ka Sol adi naktangka aming ubu ira yong girii Damaskas wara'ni siring yak ganang u urapsa' yangara midi kareng ka Jisas wa girii, Anutuning mindingni beng sini' ning u ituanga yaregu'. \v 21 Ning tinga aming kabi'mo' wari Sol ning midi u naknga base tanga ning tonga yareging, ai, u kani' aming ka wa Jerusalem yongganang do ami taming ka wap ka ana u tora' waraga' naktangka titing urang faifakadagata', ane'sa' kayam. Abanga adi i abanga naktangka aming ka yara'ni u manggara fonga pris girisi ga' iyam waraga' ning tonga urang anigareinga abugu' ubunda' ning tonga yareging. \v 22 Ka Anutu wari Sol u yotangka sini' tinga Sol ning tangkunang wari girii giranga giranga agu'. Ning tinga adi midi ka Jisas wa Anutuning Kasira Aming girii beng guk sini' ning u kigineng sini' ituanga yareinga Juda aming ka Damaskas yong ikiaging wari adining midi u udangam ga' ning tonga suking ka mokngang, adi Sol ning midi kigineng ki guk u naknga midi tutugu ning kadapmang kareng ga' nafek tanga kagabisa' tiging. \v 23 Ka Sol adi Damaskas yong unggung ira midi itua kane ningsa' tanga ira anganga inga' Juda aming fam ka u ikiaging wari Sol ga' bibi naknga uuk titiga' bak tanga midi tonga naking. \v 24 Ning tanga uuk tonga yong wara'ning sinim iming u sidii fikifiki ganang som tangkunang fatiaging. Ka aming fam wari u naknga Sol u aniging. \v 25 Ning tanga aming fam ka Sol ning midi naknga naktangka kuma' tiging wari Sol u yotangkangama tiim ganang kapmo' nagira areging. Nagira taranga sinim furo'ning kuta adenga Sol wari unup ari' girii wara'ganang amanga marekinga aya wari tubo tofinga tanga kamainga gi'sa' afanga kadofinga bemkura bima tanga mugo tugu'. \s1 Sol wari Jerusalem yongga' tubobu agu' \p \v 26 Ka Sol adi Damaskas yong u kabinga Jerusalem yongga' tubobu agu'. Anga kadofinga naktangka aming arantagim guk kubap iik ga' ning tonga tugu', ka mokngang naktangka aming adi Sol wari tim ifakadaga ning kane tanga yagu' waraga' sura mandaga' ba giknara' ning tonga mutu tanga kasara tanga bangap tiging. \v 27 Ka naktangka aming kubanik ka Banabas adi midi ka Sol wari kaba faranga naktangka ubu kuma' tugu' wara'ning ki u kuma' naku' wara' adi Sol u yotangkangama aposel arantagim ning bining ganang nagira agu'. Anga yapma midi ka Sol wari kadapmang ganang girii Jisas kainga Jisas wari anigu', abanga Sol wari Damaskas yong u anga ira girii Jisas ning wap u tangkunang sini' tokadofinga yaregu' wara'ning u ina yaregu'. \v 28 Ning tinga aposel wari adining midi u naknga naktangka tanga Sol u bema adisining bining ganang kaminga adisigok dabik ubu yaging. Ning tanga Sol adi Jerusalem yong girii bining u yangara mutu guk mo' tanga girii Jisas ning wap u ituaima yaregu'. \v 29 Ning tanga adi Juda aming fam ka yong kamani ira Grik midi guk nakiaging ka Jerusalem yong girii ubu abanga yaging wara'siga' Jisas ning midi u ituaimgu'. Ka adi adining midi u naknga bibi' nakngama adigok arok tanga Sol u ugumak titi waraga'sa' suking. \v 30 Ka naktangka aming kuyane fam wari midi ka uuk tonga tiging wara'ning u naknga ning tanga Sol u nagira Jerusalem yong u kabinga Sisaria yong do tamanga kaminga ning tanga Sol ananing yoring ki Tasas waraga' anigareinga mugogu'. \p \v 31 Ka kama ka wara'ganang wa naktangka aming ka kama tubo Judia a Galili a Sameria tara' u ira yareging adi Juda aming ka naktangka guk mo' tiging wari ifikadaga titiga' guk mo' sura iibi sa' tinga naktangka aming adi karengsa' yaging. Ning tanga Anutuning mini unggo wari ifitangka tinga tangkunang guk ira girii ning midi sa' yaranga tanga yaging. Ning tinga ami taming kabi'mo' wari Anutuga' naktangka ubu tiging. \s1 Pita wari Inias tipkarendagu' \p \v 32 Ka Pita adi midi itua kane tanga yong fam u yangagu'. Ning tanga naktangka aming fam ka Lida yong yaging ubu yabonga agu'. \v 33 Anga kadofinga kagu' ka yong wara'ni aming nua'ni wapni Inias udi bagana agik mamareng guk defagu'. Ka adi bagana ka wa fugu a kayong kafong kungkumak ka kama paramu' gurak 8 ning sini' tanga ira kabigu' wari defagu' u anga katuagu'. \v 34 Katuanga Pita wari ning anigu', Inias gu kami Kasira Aming Jisas wari kuma' gifakarendara'. Mamarak tanga karengsa' ira kwi'ga mambong i utiringa manggaknanga mugo te'. Ning aniinga Inias wari kaga' urapsa' karendanga maragu'. \v 35 Ning tinga aming ka Lida yong a Saron yong u yaging wari u napa' girii ning kanga kabaksi' faranga girii ga' naktangka tiging. \s1 Pita wari taming nua'ni wapni Tabita u tipkarendagu' \p \v 36 Ka kama ka wara'ni yong nua'ni Jopa wara'ganang wa naktangka taming nua'ni wapni Tabita ka Grik midiganang wa Dokas ning aniaging wari itarugu'. Ka adi kadapmang kareng tanga ami taming ka napa'ga' nafek titi u fayotangkayabarugu'. \v 37 Ka wari bagana tanga kungkumak wadigi' kuma' tugu'. Ning tinga amine wari unafarafi tonga fugu kungkumong u yotira napa' napa' tangama bema taranga iyung bane nua'ni ka furo'ning kuta kuma' kufakinga defagu'. \v 38 Ning tanga naktangka aming wari midi ka Pita wari Lida yong du' unggung kuma' anga yagu' wara'ning u naknga aming fama' yangkareinga agumu'. Anga kadofinga Pita u ning anigumu', ai Pita gu indigok kubap urapsa' anga yotangkanip te'. \v 39 Ning tinga Pita wari adisigok kubap aging. Anga kadofiinga iyung bane ka taming kungkumong kaminga fakoging waraga' nagira areging. Areinga tamkasa' kabi'mo' wari bak kura kwi' nasi' ka Dokas wari yotangkayap tanga muntofinga faimarugu' u manggara fabanga mak yapma kara Pita u anitintingneging. \v 40 Ka Pita wari ami taming bak tiging u yangkarasasu'nanga ning tanga manda upma mungkupna tanga mera ibang togu'. Tonga ning tanga faranga taming kungkumong u ning anigu', Tabita mamarak te'. Ning aniinga Tabita wari tubobu urapsa' degaregu'. Degaranga Pita u kanga ki warisa' maragu'. \v 41 Ning tinga Pita wari kafong u suronga tipmarak tinga marara karang sini' ubu adegu'. Ning tanga Pita wari naktangka aming a tamkasa' u katianinga amoinga ning yanggu', girisa' Tabita ya ka' tubobu kuma' seranga marata'. \v 42 Ka Pita wari napa' girii u tugu' wara'ning midi ne wari Jopa yong u urapsa' feradanga mugogu'. Ning tinga ami taming kabi'mo' wari u naknga kabaksi' faranga girii ga' naktangka tanga yareging. \v 43 Ning tanga Pita adi Jopa yong unggung naktangka aming nua'ni ka wapni Saimon ka bulmakau giknim ifagidiba kane fatarugu' adining yong ganang u kama paramu' gi'sini' yagu'. \c 10 \s1 Ensel wari Konilias kadofinga anigu' \p \v 1 Ka Sisaria yong ganang wa Romni ami' ning aming girii nua'ni ka wapni Konilias udi u itarugu'. Ka ami' ning aming arantagim ka adi yaptatorarugu' wa wan handret ning ka wapni Itali ning toyaging u yaptatorarugu'. \v 2 Adi Rom aming de, ka adi kurene dabiksa' adi Juda ning Anutu girii ning midi ninak ga'sa' nakiaging. Abanga adi Juda aming ka napa'ga' nafek tanga ikiaging u yotangkayapma Anutuga' ibang tonga ning tanga ikiaging. \v 3 Ka kama nua'ni ka 3 klok kibiri ganang ka Konilias wari aramak da'ning tanga sareng sini' kagu' ka Anutuning kunung aming ensel nua'ni wari afanga wapni katinganggu'. \v 4 U kanga mutu tanga kagafa tanga ning togu', girii nasi'. Ka ensel wari ning anigu', mo' Anutu girii wari guning ibang a kadapmang kareng ka aming yotangkayap ning titang wa kuma' kanga karengsa' nakara'. \v 5 Ning tanga ning tora', kami gu aming fam yangkareinga aming nua'ni Saimon ka wapni nua'ni Pita ning aniting ka Jopa yong do ita' u anga kanga nagira abanting. \v 6 Adi Saimon nua'ni ka yong ki unggungni ka bulmakau giknim ifagidiba kane tita' adining yak ka gwang gaga adeta' wara'ganang adigok ikiamu' u anga kanting ning anigu'. \v 7 Ka ensel wari midi u aning aninga kabinga mugoinga Konilias wari adining kane aming fama' guk ka adining ami'ning aming kubanik ka Anutuga' ibang guk torugu' wara'guk u katianggu'. \v 8 Katiana napa' napa' ka adiganang kadofingamgu' wara'ning u kafakafa ina ning tanga Jopa yongga' yangkaregu'. \s1 Pita wari napa' nua'ni kagu' \p \v 9 Ka Konilias wari aming u yangkareinga anganga kadapmang bining deking. Deia' marara nua'bu aging. Anganga Jopa yong u kagadofi ga' dudure kuma' tiging ganang ka sidii sini' 12 klok ning ka Pita adi ibang tounga yak ki kubing ganang kuta aregu'. \v 10 Ka Pita adi segi naknga nana nana ga' suku'. Ka adi nana udi ko faseging ka wara'ganang didimeng ka napa' nua'ni wari adiganang kadofingamonga kumade da'ning tugu'. \v 11 Ning tanga kagu' ka kunim wari tubo kidagang tinga napa' nua'ni ka kwi' girii da'ning u sanom tubo tofing tanga kamainga anaganang unggung arafugu'. \v 12 Ka kwi' wara'ganang wa keng a kagayang kuni' kuni' ka maga a yang a gimik a garam ningwara'guk wari afugu' u kagu'. \v 13 U kanga ning tanga naku' wa midi nua'ni wari ning kadofigu', Pita gu mamarak tanga keng ka i yabarang i dipminga sane'. \v 14 Ka Pita wari ning togu', o mokngang sini' girii, mo' dipminga sanotik. Juda aming indi Anutu wari keng ka ningwara' wa mo'sini' nana ga' tapni tangkunang tinimgu' wara' indi mumungguk ning yabitam wara' mo' natik mokngang sini'. \v 15 Ka midi wari kunimganang kuta nua'bu kadofinga ning anigu', o Pita gu napa' ka Anutu wari kareng ning kuma' tipkadofi wa mumungguk ning kanga bibi' nua'bu mo' nakotang. \v 16 Ning aninga ning tanga napa' ka u fama' nua'bu tipkadofingama famineng ning tinga napa' kwi' da'ning u kunim ganangga' tubobu urapsa' bema aregu'. Ning tinga kamasa' ubu adegu'. \p \v 17 Ning tanga marara Pita adi napa' ka u kadofingaminga kagu' wara'ning kini waraga' sasuk mimeng tugu'. Ka adi waraga' ko mera arasuku' ganang ka aming famineng ka Konilias wari yangkaregu' udi kuma' anga kadofiging. Anga kadofinga ning tanga aming fam u ininga Saimon ning yak u yangtintingneinga abanga yak wara'ning iming ganang aradeging. \v 18 Adenga ning toging, ma' aming ka Saimon ka wapni nua'ni Pita ning guk aniting udi iba ita'. \v 19 Ka Pita adi napa' u kagu' waraga' ko mera fasuku' ka Anutuning mini unggo wari ning anigu', u nake' aming famineng guta' wenanga toing. \v 20 Mamarak tanga amanga yap te'. Ka adi adisigok mugo ga' gangting wa gu sasuk mimeng mo' totang, mokngang wa nagasa' yangkareinga abing wara' gu yaura au sa' totang ning anigu'. \v 21 Ning tanga Pita adi marara fugang afanga aming famineng u yapma ning yanggu', aming ka u tonga fawening wa nagasa' yang. Ka sidi naga ya nasi'ga' nabonga abing. \v 22 Ka aming wari ning aniging, mo' ami' ning aming girii Konilias wari ningkareinga abem. Adi aming didimeng kareng Anutu girii ning kapmik iik ga'sa' nakita'. Ning tinga Juda arantagim adi adita'sa' nakiting. Ka Anutuning kunung aming ensel nua'ni wari adiganang kadofinga ning anigu', gu aming ka Saimon Pita u katinganinga abanga nasi' midi adi ganota' wa nakngam sa' totang ning anigu'. Wara' gu abanga ginagik ga' ningkareinga abem yang ning aniging. \v 23 Ning tinga Pita wari inagira fonga kukyapma adigok unggung deking. Deia' marara Pita wari adisigok maunga tinga yong wara'ni naktangka aming fam adindu' Pita u yaranga adisigok kubap dabik mugoging. \s1 Pita wari Konilias kaunga agu' \p \v 24 Ning tanga Pita se' adi Jopa yong u kabinga marara anganga kadapmang bining deking. Deia' marara nua'bu anganga Sisaria yong u kadofiging. Ka Konilias adi ipmek tanga adi kurene a amine fam u katiana abanga adining yongganang unggung baksa' kuma' kura ipmefaging. \v 25 Ka Pita wari Konilias ning yongganang u kadofiinga Konilias wari Pita u kanga urapsa' marara abanga kadapmang ka Anutu girii animamangnonga titi ning da'ning tanga Pita ning kayong ganang u abanga manda upma mera anigu'. \v 26 Ka Pita wari u kanga ning anigu', o gu ning guk mo' tanamotang. Mamarak te' nandu' aming sa'. Ning aninga tipmarak tugu'. \v 27 Ning tanga Pita wari adigok u midi kabi' adenga tong tonga Konilias wari iyung bane ga' nagira amogu'. Amanga kadofinga yapku' ka aming arantagim nua'ni ka Juda mo' wari bak girii kuma' tanga kapmefaging. \v 28 U yapma Pita wari ning yanggu', o amine sidindu' Juda aming indining tapni tang wa kuma'sa' naking. Kadapmang ka Juda aming indi aming arantagim nua'ni ka sidi ningwara' guk bak kabi' titi wa ma ngingeng mera midi kabi' tonga nak ning titi waraga' wa tapni tang sini' ikita'. Ka kami yara'ganang wa Anutu wari aming ka ni kadagang a napa' mumungguk ningda'ning nua'bu guk mo' kaga waraga' kuma' nanira'. \v 29 Wara' sidi nagata' midi kamiging wa na bibi' guk mo' nakuk. Mokngang ninak sa' tanga marara abarik yang. Ning ina ning yangkagu', ka indining, sidi nasi' tasam ga' sura katinaning. \p \v 30 Ka Konilias wari ning togu', naga gu abubu waraga' midi kamiguk wara'ning ki wa ning, kama fama'gong fama'gong ning kuma' kabem wara'ganang ka 3 klok kibiri i marekem indik sini' ka naning yak ganang ingging ibang Anutuga' fatoguk ka aming nua'ni kwi'ni kangkama fafa' sini' ka diok da'ning wari urapsa' kadofinga adegu'. \v 31 Ka wari ning nanggu', o Konilias Anutu wari gu adita' ibang fatorang a kadapmang kareng ka aming ka napa'ga' nafek tanga ikiting u fiotangkayabarang wa kuma' gapma kaba karengsa' nakamara'. \v 32 Ka kami gu aming fam yangkareinga Jopa yong do anga aming nua'ni Saimon ka wapni nua'ni Pita ning guk aniting ka Saimon nua'ni bulmakau giknim ifagidiba kane tita' adining yong ka gwang gaga ganang adeta' u ikiamu' u anga nagira abani' ning nanggu'. \v 33 U naknga aming fam urapsa' yangkareguk. Ka gu abubu sa' tarang u gapma wa na o karengsa' ning torik. Ka Anutu anasa' bak kuma' fabanga kuknibinga nasi' midi ka girii wari gu indita' ninim waraga' ganggu' u nininga ninak waraga'sa' sura gipmefakem ina ning togu', Konilias wari. \s1 Pita wari Konilias ga' midi ituangamgu' \p \v 34 Ka Pita wari midi u ituaimonga ning togu', beng sini' kami yara'ganang wa na kuma' nakedarik Anutu adi fuksi' usingsa' yapma arantagim fam wa iibi tanga kafakafa wa fam sa' tiap ning mo' tita'. \v 35 Mokngang, Anutu adi aming ka arantagim nua'ni ning wari adita' naknga kadapmang kareng tota' wa adi aming ka undu' bimbem sa' tota' ning tita'. Wara' adi aming ka Juda indi wa ma aming arantagim nua'ni sidi wa napa' kubaniksa' ning nibita'. \v 36 Ka sidi midi ka Anutu wari Isrel arantagim indita' nimgu' wa kuma'sa' naking. Midi ka wa kareng sini' ka Kasira Aming Jisas wari aming kamaganangni dabik indining girini' ning ira ning tanga indi Anutuning digirap ikitam u udanga fabanga Anutu guk kabakni' kubaniksa' iik wara'ning kadapmang ubu tinimara' wara'ning. \v 37 Abanga sidi kuma'sa' naking, Jisas wari kane tugu' wara'ning wa tim Jon Baptis wari ama iyam kane tugu' u tanga ka Jisas ning kane munumung sini' wa kama tubo Galili tara' do marara anganga kama tubo Judia tara' undu' dabiksa' kuma' kadofinga yaregu'. \v 38 Ka Jisas Nasaretni ka wa Anutu wari kasiranga ananing mini unggo guk ka kigineng girii guk u amiinga tanga yaregu'. Ning tanga adi kama yong yong yangara ami taming kabi'mo' u yotangkayapma yaregu'. Ning tanga Anutu wari aming ka wara'ganang ikinga adi aming kabi'mo' ka aming kadagang Setan wari kuma' ifakadagagu' u ifakarendasasu'nanga yaregu'. Ka u tugu' wara'ning midi ne wa sidindu' kuma'sa' naknga iking. \v 39 Ka nasi' nasi' kane ka Juda indining kama a Jerusalem yong girii ganang tugu' wa aming fam indi kuma' kanga napa' u kagum wara'ning midi tokadofi kane titi wara'ning aming ikem. Ka Jisas ka wa aming wari bema firi ganang ugariinga kungkumak tugu'. \v 40 Ka kama famineng ibinga Anutu wari tubobu tipmarara sareng tipkadofiniminga kagum. \v 41 Ka u tipkadofigu' wa Juda aming dabik adi kaga guk mo' tiging mokngang, wa Anutu wari aming ka adining kane titi waraga' kuma' indifakasiregu' indiganang sa' tipsarendaniminga kagum. Ning tanga adigok nana kubap undu' kuma' nagum. \v 42 Ning tanga indi Jisas wari ami taming ga' adining midi u ituaima yara waraga' indipmigu'. Ning nina indipmigu', sidi i anga midi kigineng ka Anutu wari naga aming ka ka' ko iking a aming ka kuma' kumakiting wara'guk dabiksa' wara'sining iiksi' u yapkedanga tagagareyap wara'ning girii kubaniksa' beng sini' nipmugu' wara' ning u ituayama yaranting, ning ninggu'. \v 43 Ka tim profet kabi'mo' wari Anutuning midi ituanga abiging ganang undu' ning kuma' fatoyaging, aming wari Kasira Aming ga' naktangka tinting wara'ganangsa' wa Anutu wari adining kane kigineng waraga' sura adisining kadagangsi' u wadigi' suknakubeimota' ning fatoyaging wara'ganang didimengsa' kadofigu'. \s1 Anutuning mini unggo wari aming arantagim nua'ni ganang amayapku' \p \v 44 Ka Pita wari midi u ko tokadofaima fagu' ganang ka Anutuning mini unggo wari afanga aming dabiksa' ka Pita ning midi u mera naking wara'ganang amayapma yaregu'. \v 45-46 Ning tinga midi kuni' kuni' tonga Anutuning wap bema aranga mesisiringam tiging. Ka Juda ning naktangka aming fam ka Pita guk kubap aging wari u kanga base tanga ning toging, ai, Anutu adi adining mini unggo wa aming arantagim nua'ni ning wara'siga' undu' ba dasiama yarara'. \v 47 Ning tanga Pita wari Juda aming fam ka adigok kubap aging u ning yanggu', u kani' tim Anutu wari adining mini unggo ka Juda indita' urang niminga bemgum ning wa kami aming arantagim nua'ni yara'siga' ubu kuma' imara'. Ka nasi' wari ama iyam ning kadapmang isefara', mokngang iyam sa' tantam. \v 48 Ning tanga ning yanggu', kami na girii Kasira Aming Jisas ning wap ganang ama isamotik. Ning ina ama iyamgu'. Ning tanga Konilias guk ka adining arantagim guk wari Pita u ning aniging, kuyane indigok ingging kabi'ning iya' inga' kuma' mani'. Ning aninga unggung isefiging. \c 11 \s1 Pita wari kane ka aming arantagim nua'ni ganang anga tugu' wara'ning midi yanggu' \p \v 1 Ka aposel arantagim fam a Juda aming ka naktangka kuma' tiging ka kama tubo Judia tara' u ira yareging adindu' midi ne ka aming arantagim nua'ni ka Juda mo' wari Anutuning midi naknga naktangka tiging wara'ning u kuma' naking. \v 2 Ka Pita wari Jerusalem yong do tubobu aranga kadofiinga wa naktangka aming ka Juda unggungni wari marara kadapmang ka Anutuning arantagim ironga fuksi' giknim guk dudopning waraga' sura Pita u ning kafang aniging, \v 3 ai Pita, gu kadapmang kadagang tarang, gu aming arantagim nua'ni ka fuksi' giknim guk mo' dobiting adisining yak ganang au a adisigok nana kubap nana ning guk wa nasiga' taranga. \v 4 Ka Pita adi nasi' nasi' ka aming arantagim nua'ni ning bining ganang kadofingaminga kagu' wara'ning u kafakafa ina yaronga ning yanggu', \v 5 beng sini' kuyane sidi kadagang ning kanga toing de ka wara'ning wa ning sanotik, na Jopa yong do ira ibang futoguk ganang ka kumade da'ning tanga napa' nua'ni aramak ganang da'ning kadofinaminga kaguk. Napa' ka u kaguk wa kwi' girii da'ning ka kunimganang kuta sanom tubo tofing tanga kamainga nagaganang didimeng arafugu'. \v 6 Ka na kadidima sini' tonga degaranga kaguk ka kwi' wara'ganang wa keng kuni' kuni' ka maga a yang a gimik a garam ning wari adeging. \v 7 Ning tanga nakuk wa midi nua'ni wari ning kadofigu', Pita gu mamarak tanga keng ka i yabarang i dipminga sane'. \v 8 Ka nabu ning toguk, o girii mokngang sini' mo' dipminga sanotik, Juda aming indi Anutu wari keng ka ningwara' wa mo'sini' nana ga' tapni tangkunang tinimgu', wara' indi mumungguk ning yabitam wara' mo' natik mokngang, ka mokngang sini' ning toguk. \v 9 Ka midi wari kunimganang kuta nua'bu kadofinga ning nanggu', o Pita napa' ka Anutu wari kareng ning ubu kuma' tipkadofi wa gu mumungguk ning kanga bibi' nua'bu mo' nakotang. \v 10 Ning tanga napa' ka wari famineng sini' ning kadofinama ning tanga kunimganangga' tubobu bema areging. \v 11 Ka kama ka wara'ganang didimeng sini' aming famineng ka aming nua'ni wari Sisaria yong do naga ninagik ga' yangkareinga abiging wari kadofinga abanga yak ka naga dekuk wara'ning iming ganang aradeging. \v 12 Ka Anutuning mini unggo wari ning nanggu', Pita gu aming ka wa arantagim nua'nining yapma adisigok mugo ga' bibi' mo' nakiamotang mokngang, gu mugosa' tini'. Ning tinga kuyane 6 ning ka i adeyam adindu' nagok kubap agum. Anga Sisaria yong do kadofinga aming ka wapni Konilias ka nagata' midi kamigu' wara'ning yak ganang amogum. \v 13 Ning tinga aming ka wari marara midi ka girii ning ensel wari adiganang kadofinga anigu' wara'ning u nina yaregu'. Adi ning togu', ensel wari naganing yak ganang i kadofinga ning nanggu', gu aming fam yangkareinga Jopa yong do anga aming nua'ni Saimon ka wapni nua'ni Pita ning aniting u anga kanting. \v 14 Aming ka warisa' abanga midi fam saninga Anutu wari midi ka wara'ganangsa' sidi kurene dabiksa' yotangkasaminga sidi gi' ira karengsa' ubu ikanting, ensel wari ning anigu' wara'ning u nina yaregu'. \v 15 Ning tinga nagabu girii ning midi kareng u ituaimguk. Ina anganga midi u ko araininga Anutuning mini unggo wari tim Juda aming indiganang munumung sini' urang afugu' ningsa' adiganang undu' kadofiamgu'. \v 16 Ning tinga na u kanga midi ka tim girii Jisas wari Jon adi ama warisa' iyamgu' a sidi wa Anutuning mini unggo wari isamo'ga' ning urang ninggu' waraga' sukuk. \v 17 Abanga na Anutu wari adining napa' kigineng mini unggo ka tim naktangka tinga kafakafa tinipma urang niminga bemgum ningsa' kuma' tiamgu' u kanga ning toguk, o beng sini' napa' kigineng sini' wa Anutu ana kuma' iminga beming wang, ka amingsa' na kane ka Anutu wari aming arantagim nua'ni ganang tonga tara' wara'ning kadapmang u udangam ning ningda'ning mo' totik ning tonga titisa' tuguk, ning yanggu'. \p \v 18 Ning tinga Juda aming adi Pita ning midi u naknga nakdidima sini' wa inga' tanga midi nua'bu guk mo' aniging, adi kabaksi' kareng naknga o beng guk aming arantagim nua'ni wari kabaksi' faranga ka' iik waraga' kadapmang wa Anutu ana ba tiamara', ning tonga Anutuga' mesisiringa tiging. \s1 Naktangka aming bak ning ki munumung sini' wa Antiok yongganang tipmaraging \p \v 19 Ka tim Juda aming wari Stiven u ugumura ning tanga naktangka aming fam ka kama tubo Judia tara' u yaging wara'siga' mamareng imonga tinga fam ka bima tanga kama kamani ka kama tubo Finisia a Saipras a Antiok yong ning waraga' bimanga aging. Anga ira adi Anutuning midi kareng wa Juda aming ka yong ka wara'ganang ikiaging waraga'sa' faituaimiaging. \v 20 Ka inga' Judani naktangka aming fam adi Saipras a Sairini tara' u anga iya' Antiok yongga' ubu aging. Ning tanga adi Anutuning midi kareng ka girii Jisas ning iik a kane wara'ning wa aming arantagim nua'ni ka Juda mo' Grik wara'siga' undu' ituaima yareging. \v 21 Ka adi Anutuning tangkunang guk ira tiging wara' aming kabi'mo' wari kabaksi' faranga girii Jisas ga' naktangka tiging. \p \v 22 Ning tinga naktangka aming bak arantagim ka Jerusalem yong u yaging wari midi ka Antiok yongni aming kabi'mo' wari Jisas ga' naktangka tiging u naknga yapdidima titi waraga' Banabas u anigareinga Antiok yongga' agu'. \v 23 Anga kadofinga yapku' ka Anutu wari kafakafa beng sini' tiamgu'. U kanga kaba karengsa' naku'. Ning tanga adi kane ka kabaksi' ifimarakinga naktangka tangkunang ningsa' tanga iik wara'ning u tanga yagu'. \v 24 Ka Banabas wa aming kareng, adi Anutuning mini unggo wari amatoneinga naktangka tangkunang tanga itarugu' wara' adi kane u tugu' ganang wa ami taming kabi'mo' wari abanga girii Jisas ga' naktangka tanga adining arantagim ganang ubu yaging. \p \v 25 Ka Banabas adi u anga iya' ning tanga Sol kaunga Tasas yongga' ubu agu'. \v 26 Anga kadofinga wenanga katuanga ning tanga Antiok yongga' kubap tubobu abugumu'. Abanga kadofinga Antiok yong unggung Banabas guk ka Sol guk dabik gurak kubanik ning sini' ira fikifiki kane ka naktangka aming bak arantagim kabi'mo' u yanggek wara'ning u tanga ira agumu'. Ning tanga kama ka wara'ganang wa aming wari naktangka aming bak ning wap inga'ni ka Kristen ning u munumung sini' tipkadofinga tanga yangging, tim wa wap ka wara'guk mo' toyaging. \p \v 27 Ka naktangka aming fam ka tangkunang ka Anutu wari napa' ka inga' kagadofi ning u nakedanga tokadofi wara'ning u iminga profet kane ka Jerusalem yong u tanga ikiaging wari Antiok yongga' ubu amoging. \v 28 Ka profet wara'sining nua'ni ka wapni Agabas adi Anutuning mini unggo wari aniinga midi ning tokadofigu', inga' tugumung girii wari kama kama dabiksa' kadofinga yaro'ga'. (Ka inga' kama ka Klodias wari Rom ning girii tanga mareiagu' ganang wa tugumung girii ka wari bengsa' kadofigu'.) \v 29-30 Ka naktangka aming adi Agabas ning midi ka tugumung girii wari kagadofi ga' togu' wara'ning u naknga naktangka aming kuyase fam ka kama tubo Judia tara' u yaging wari nana ga' nafek tanga tugumung ma ikni' ning tonga yotangkayap tanga uningkim mambong fam u kura manggakima au waraga' midi tonga naking. Ning tanga naktangka aming kubanik kubanik dabiksa' wari anasining uningkim mambongsi' wa anasining iiksi' u nakedanga wara'ganang didimengsa' udanga kaminga yareging. Adi mambong u kubungira ning tanga Banabas ya Sol ya anasita' iminga bema anga kadofinga Jerusalem yongni naktangka aming bak wara'ning girisi wara'siga' yamgumu'. \c 12 \s1 Herot wari Jems ugumara a Pita bema dasinga ning tugu' \p \v 1 Ka wara'ganang wa kama tubo Judia tara' wara'ning king Herot wari marara naktangka aming bak ka Jerusalem yong yaging u tipkadaunga naktangka aming fam ifakadagagu'. \v 2 Ning tanga Jems ka Jon ning kuyangni u bema bainat wari kadare doptagagu'. \v 3 Ka Herod adi Juda aming ka Jisas ga' naktangka guk mo' tiging wari Jems uku' waraga' kabaksi' karengsa' naking. U kanga Pita ubu bemgu'. Ka Herot wari u tugu' wa adi kama ka Juda aming wari baret yis guk mo' sangana wara'ning tangsana girii tiaging wara'ganang didimeng tugu'. \v 4 Ka Herot adi Pita u bema kalabus iyung dasinga bima titi ganang ning tonga ananing soldia arantagim ka foa ning u ininga wari adisining aming foa foa udayabinga kigineng sini' fakatatoriaging. Ka Herot adi Juda ning tangsana Pasova wari biinga Pita u bema tonga ami taming ning dasi'ganang kaminga ugumak waraga' sura wa u bema dasiinga katatoreging wang. \v 5 Ka Pita wari kalabus iyung defagu' ganang wa naktangka aming adi Pita ga' sura Anutu wari yotangkangam titi waraga' ibang tangkunang fatongamging. \s1 Ensel wari Pita yotangkangaminga kadofinga mabugu' \p \v 6 Ka kamindapning Herot wari Pita u bema ugumak titi waraga' dudure kuma' tugu' ka Pita udi sen fama' wari kayong kafong tofinga soldia fama' ning bining ganang kamiinga deku'. Ning tanga soldia fama' wari kalabus ning iming u katatoranga fidegumu'. \v 7 Ka tiim ganang Anutuning kunung aming ensel nua'ni wari urapsa' kadofinga adining diok girii kalabus ning iyung bane u dioku'. Ning tanga ensel wari Pita ning gagaa u suronga tipseganga ning anigu', ai Pita urapsa' marake'. Ning tuguinga sen wari anasa' fadara mangfugumu'. \v 8 Ning tanga ensel wari ning anigu', nipka u tamtangkanga a kaga giknim dasinga ning te'. Ning aninga ning tanga nua'bu anigu', saketga u dasinga naga naura abe'. \v 9 Ning aniinga Pita wari iyung bane u kabinga yaranga abugu'. Ka Pita adi nakeda guk mo' tugu', magi papenga aramak ba tirik ning tonga tanga abugu'. \v 10 Ning tanga ababanga soldia ka iming nua'ni ganang fidegu' u tarafira abanga soldia ka iming nua'ni ganang fidegu' ubu tarafira ning tanga kalabus wara'ning iming girii kigineng sini' ari' wara'ganang ubu kadofigumu'. Ning tinga iming girii wara'ning faba wari anasa' kadak yaminga fugang kadofinga mabugumu'. Ababanga yong ning kadapmang nua'ni ganang u kadofinga wa ensel wari Pita u kabinga mugo tugu'. \v 11 Ning tinga Pita adi sasukni ubu kadofinga natam tanga ning togu', o idi girii wari adining kunung aming anigareinga sareng beng ba amanga ninagira abara'. Adi Herot wari nifikadaga titiga' kuma' sura tonga dasinapku'. Abanga Juda aming adindu' adisining dasi'ganang nukinga napma karengsa' ninap waraga' siamo' naking unggung beng wa bema tabanga nipmira' a. \v 12 Ning suknatama tong tonga ning tanga Maria nua'ni ka Jon Mak ning mengni ning yak ganang waraga' mugogu'. Ka yak ka wara'ganang wa naktangka aming kabi'mo' wari Pita anata' sura bak kuma' anga kura ibang fatoging. \v 13-14 Ning tanga anga yak ka wara'ganang kadofinga faba u adenga arauku'. Ka kunung taming nua'ni wapni Roda wari naknga anga faba u kadakngam ga' ning tonga anga naku' ka Pita ning bane. U naknga uring fung tanga kaba karengsa' naku'. Ning tanga faba u ningsa' kabinga tubobu unara anga aming u ning yanggu', ai, Pita urang udi kuma' abanga fidera' yang. \v 15 Ka adibu ning kafang aniging, a gu udi mandaga' giknarang, maga papenga torang wa. Ka taming adi tangkunang sini' togu'. U kanga ning ubu toging, a mokngang Pita ning katatora aming ensel ning bane unda' nakarang. \v 16 Ka Pita adi iming ganang unggung ko ningsa' fidenga faba u nua'bu uku'. Ka aming adi inga' nua'bu anga faba u kadara kaging wa Pita anasa' beng adegu'. U kanga base tanga adeging. \v 17 Ning tanga Pita wari iyung bane u amanga midi ganggarang mimeng mo' tutugu waraga' yangsefi tugu'. Ning tanga midi ka girii wari yotangkangama tanga nagira abuinga kalabus iyung kabinga abugu' wara'ning u ina yaregu'. Ning tanga ning yanggu', sidi napa' ka naga ganang i kadofinamara' yaraga' Jems guk ka naktangka aming kuyane fam undu' anga ininga nakanting. Ning ina ning tanga iibi tanga amanga kama nua'ni ga' mugogu'. \p \v 18 Ka kamindapking ganang soldia wari Pita u irosinga ai, ya indeng manga' ya ning tonga base tanga iyung bane u wenanga unara yangaging. \v 19 Ka Herot adi midi ka u naknga midi tangkunang ka kafakafa nua'bu wenanga katua sini' titi waraga' yanggu'. Ka mokngang adi katua guk mo' tiging. U yapma soldia u inagira fonga midiganang kukyapma ning tanga adining soldia fam u ininga soldia u dipmagumak tiging. Ning tanga iya' Herot adi kama tubo Judia u kabinga marara Sisaria yong ubu anga yagu'. \s1 Herot wari kungkumak kadagang tugu' \p \v 20 Ka king Herot adi Sisaria yong u ira aming ka yong fama' ka Taia guk ka Saidon guk wara'ganang ikiaging wari kadagang nua'ni tiging waraga' tanga kaba kadagang nakyama naro'sa' yagu'. Ka aming yong fama' wara'ni adi nana nasi' wa kama ka Herot wari katatorarugu' wara'ganangsa' abanga manggakniaging wara' adi barap wari ko fade ga' bibi' naknga tipdidima tonga bak dabiksa' tanga marara Herot kaunga abiging. Abanga kadofinga Herot guk midi u tounga tim ka adining kane aming kareng nua'ni ka wapni Blastas u anigagareging. Ning tinga wari anga king Herot u ning anigu', o girii gu aming yong fama' u bibiri' tubobu yapma yotangkayap te'. \v 21 Ning tinga Herot wari adisigok midi u tutugu ga' aiga tanga we' kama ka wara'ganang kuma' tonam ning yanggu'. Ning tanga kama ka Herot wari midi tutugu ga' kamigu' wara'ganang ka aming wari bak sa' kura faging. Ka Herot adi midi u tounga king ning kangkama kareng u kaminga ning tanga king ning tare girii ganang u mera midi arayanggu'. \v 22 Ka ami taming wari adining kaba u tipkarenda waraga' adining wap bema aranga ku bang ning katiging, o midi ka wa aming ning mini sanom mo' nakem, Anutu girii nua'ni wari tora' nakem. \v 23 Ka Herot adi adining wap bema areging waraga' yangsefi tanga a naning wap mo' bema aranting, Anutuning wap kubaniksa' bema arantam ning guk mo' yanggu'. Mokngang adi iibisa' tugu' wara' Anutuning kunung aming ensel wari kaga' urapsa' afanga ukinga ging kabi'mo' wari Herot ning kaba ganang u tona sini' tanga kungkumak tugu'. \v 24 Ka aming fam wari Anutuning midi u bema anga yong fam ganang yorafa yorafa tanga ituanga yareinga Anutuning midi wari girii giranga giranga agu'. \p \v 25 Ka Banabas ya Sol ya adi kane ka Jerusalem ning naktangka aming u yotangkayap wara'ning tanga agumu' u tipmirisasu'nanga ning tanga Jon ka wapni nua'ni Mak u nagira ning tanga Antiok yongga' tubobu mugoging. \c 13 \s1 Banabas ya Sol ya Anutuning midi itua kane ga' yangkareging \p \v 1 Ka naktangka aming arantagim bak ka Antiok yong u ikiaging wara'ganang wa Anutuning profet a yanggek aming fam guk yaging. Ka kane aming ka wara'sining wapsi' wa ning, Banabas a Simion nua'ni ka fugu kangkam wara' wapni Naisa ning aniaging, abanga Lusias ka kama tubo Sairini tara' wara'ni, a Maneyan ka king Herot ning yak ganang sini' giragagu' a Sol ning wara'siguk yaging. \v 2 Ka naktangka aming adi Anutu wari kadapmang fam yangtinting waraga' sura bak kura Anutuga' mesisiringa tangama ibang tounga wa nana tapni tanga toging. Ka wara'ganang Anutuning mini unggo wari ning yanggu', sidi Banabas guk ka Sol guk wa kane ka naga kuma' sura katiangguk u titi waraga' ifakasiranga yangkaranting. \v 3 Ka adi u naknga nana tapni nua'bu tanga kisi' u suroyapma ibang totangkaima ning tanga midi itua kane waraga' yangkareging. \s1 Banabas ya Sol ya wari ailan Saipras u anga Anutuning midi kareng ituagumu' \p \v 4 Ka Anutuning mini unggo wari Banabas ya Sol ya u Anutuning midi kane titiga' yangkareinga adi marara Antiok yong u kabinga Salusia yongga' amogumu'. Anga kadofinga sip ganang aranga mera kama dibing gwang bining ganang ka wapni Saipras waraga' agumu'. \v 5 Anga kadofinga bemkura anga yong Salamis u ira yong wara'ganang yangara Juda aming ning siring yak ganang amanga Anutuning midi kareng u ituaima yaregumu'. Ka adi yotangkaim titi waraga' sura Jon Mak undu' nagira kubap aging. \p \v 6 Ka adi yong Salamis u kabinga ning tanga kama tubo Saipras wara'ning yong fam u yangaksasu'nanga anganga yong ari' ka Pefos u kadofiging. Ka yong ka wara'ganang wa Juda arantagim ning aming nua'ni wapni Bajisas ka adi profet mandaga' kane tanga kugwe a se kadagasi tanga itarugu' u katuaging. \v 7 Ka adi Romni gavman ning girii wapni Sesias Polas wara'guk ira sasuk inga'ni fam anatintingna wara'ning kane tanga itarugu'. Ka Sesias Polas adindu' sasuk aming, ka adi aming nua'nining sasuk u ninak waraga' siamo' nakarugu' wara' adi midi ka Banabas ya Sol ya wari Anutuning midi ituanga yaregumu' u naknga midi u ituangaminga ninak waraga' midi kamiaminga adining yongganang unggung agumu'. \v 8 Anga aming girii waraga' Anutuning midi u ituangamgumu'. Ka aming kugwe a se kadagasi titiing ka wapni nua'ni Grik midiganang ka Elimas ning aniaging adi midi ka waraga' bibi' naknga aming girii Sesias Polas wari waraga' naktangka ma to' ning tonga midi u udaga wara'ning kane fatugu'. \v 9 Ka Anutuning mini unggo wari Sol ka wapni nua'ni ka Pol ning undu' aniaging wara'ganang to'na sini' tanga tiptangka tinga Elimas u kagafa mimeng tanga midi tangkunang ning anigu', \v 10 a gu udi Setan ning mindingni gabarik. Gu napa' napa' ka kadapmang kareng wara'ning digirap sini' itang. Midi mandaga' a buburap wari gu ganang u to'na sini' tanga fata'. Ning tanga gu fikifiki girii ning midi didimeng u tipfara tanga midi mandaga'sa' fatugutang. Ka gu kadagang sini' fatarang \v 11 wara' i nake', gu kami girii wari gurota'. Ning tinga gu daga wadigi' kangkamaranga daga kangkam guk irotang. Pol wari ning tuguinga Elimas wari ning naku' ka napa' kangkam girii ka mungkong kangkam da'ning wari de u urapsa' isefingamgu'. Ning tinga deyotekna tanga aming nua'ni ning kafong suroinga kadapmang anatintingna waraga' tifiangagu'. \v 12 Ning tinga gavman girii adi napa' girii ning kanga midi ka tim Pol wari ituangaminga naku' waraga' sura o Anutu ka wa kigineng guk beng sini' ba ning tonga naktangka tugu'. \s1 Pol se' wari Antiok yong nua'ni ga' aging \p \v 13 Ka Pol se' adi Pefos yong u kabinga sip ganang aranga Pega yong ka kama tubo Pamfilia tara' waraga' ubu aging. Ka Jon Mak adi unggung ningsa' fonga ibinga Jerusalem yongga' tubobu mabugu'. \v 14 Ning tinga Pol ya Banabas ya adi Pega yong u kabinga anga Antiok yong nua'ni ka kama tubo Pisidia tara' ubu kadofigumu'. Kadofinga iya' ka sabat ganang Juda aming ka yong u ikiaging wara'sining siring yak ganang amogumu'. \v 15 Ka Juda ning aming girisi wari Anutuning midi umpang ka Moses ning kadapmang tang a profet ning midi u aranga indangira indangira biinga ning tanga Pol ya u yapma ning yangging, kuyane sidi Anutuning midi karesi fam ka aming ning kabaksi' ifitangka wara'ning guk udep bema abugumu' undu' girisa' abanga ituaniminga nakantam ning yangging. \v 16 Ka Pol wari marara adenga adining midi u kafakafa nakngam waraga' kafong kayonga ning togu', o Isrel aming a aming arantagim nua'ni ning ka Anutuga' ibang guk tuguting sidi naga midi toutik I nakni'. \v 17 Beng sini' Isrel arantagim indining Anutu girii wari indining papane wa adining arantagim sini' ning iik waraga' ifakasirinagu'. Ka adi kama tubo Isip u miririp ning anga yaging wara'ganang wa Anutu wari yotangkayap tinga arantagim girii kadofinga kigineng guk yaging. Ning tanga inga' Anutu ananing kigineng girii ganangsa' tubobu inagira auinga kama tubo Isip u kabinga aging. \v 18 Anga kama bining sige wara'ganang kama paramu' sini' gurak foti ning ira Isrel aming adi kadapmang didimeng mo' tiging de, ka Anutu adi mamareng waraga' guk mo' sura kafakafa sa' yaptatorarugu'. \v 19 Ning tanga Anutu wari yotangkayam tanga adining tangkunang ganangsa' kama Kenan wara'ning aming, yong ki arantagim girisi girisi ka seven ning sini' u dipmisasu'nanga ning tanga adisining kama wa ananing arantagimni Isrel wara'siga' ubu yamgu'. Ning tinga papane Isrel adi kama ka wara'ning yong ki ning ubu kadofinga \v 20 kama paramu' sini' ka gurak fo handret fifti ning ira aging. Ning tanga inga' Anutu wari Isrel arantagim u yaptatora waraga' aming girisi arantagim ka ami taming ning midi naknga tipdidima wara'ning jas u ipmiinga tanga ira anganga ari' ka kama ka Anutu wari profet Samuel ubu tipkadofiinga yaptatoregu' u tanga yaging waraga'sa'. \v 21 Ka kama ka wara'ganang Isrel arantagim wari king nua'ni kamiaminga yaptatora waraga' sura Anutu aniging. Ning tinga Anutu wari aming nua'ni ka Bensamin ning arantagim ganang wapni Kis ning mindingni ka Sol u kasiringa tipkadofiamgu'. Ka Sol wari aming girii king tanga ira kama paramu' gurak foti ning yaptatoreinga ira abiging. \v 22 Ka inga' Anutu adi Sol wa kagabi tanga aming girii king wa Devit ubu kamiamgu'. Ka Anutu wari Devit waraga' wa ning yanggu', na sidi saptatora wara'ning aming ka ni karik, adining sasukni wa aming ka iikni ka naga iikga' nakitik ningwara'. Aming ka wa Jesi ning mindingni Devit, adi nasi' nasi' ka naga titiga' sutik unggungsa' yaranga to'ga' ning yanggu'. \v 23 Ka Anutu adi Devit ning arantagim wara'ganang napa' ni tipkadofi ga' kuma' totangkagu' wara' adi Devit ning arantagim ganang Isrel arantagim indi yotangkanip waraga' wa aming nua'ni ka Jisas ubu tipkadofigu'. \v 24 Ka Jisas wari kadofinga adining kane u ko mo' tinga ganang ka Jon Baptis wari Isrel aming u ning ina yaregu', sidi kabaksi' faranga kadagang tanga iking u kabiinga ama isamotik. \v 25 Ka Jon wari adining kane u tanga anganga ari' tipmironga aming u ning yanggu', sidi naga i napma o aming ka idi urang kapmefakitam unggungsa' udi ning mo' sukanting, mokngang aming ka wa mandang kabi'sini' kadofota'. Na adi ningwara' mo', adi girii a na aming sigesa' ning togu' Jon wari. \p \v 26 Ka beng sini' kuyane, Isrel aming ka papani' Ebraham ning arantagim indigok ka aming arantagim nua'ni ka Anutuga' ibang guk tuguting sidigok indi yotangkanip wara'ning midi kareng wa Anutu wari kuma' nimara'. \v 27 Ka Jisas wa Jerusalem yong do ikinga Jerusalemni ami taming guk ka aming girisi guk dabiksa' adi kuma' kasasu'neging de, ka adi adining ki ka aming indi yotangkanipning wara'guk mo' kigedaging. Abanga adi aming ka wari kagadofi wara'ning midi ka tim profet wari yoking ka ana sabat ganang fikifiki kuma' faindangikiting waraga' kafakafa guk mo' sura nakedaging. Mokngang adibu marara midi animbe tanga kadapmang didimeng mo' taramikinga midi ka tim profet arantagim wari napa' ka ningwari kagadofi ga' tuguinga yoking wari bengsa' kadofigu'. \v 28 Ka adi midiganang bema kamiging wa adining kadapmang kadagang sini' ni ka ugumak titi wara'ning guk mo' katuaging de, ka adi Pailat wari sigesa' ugumak ga' aigaim waraga' katiinga Pailat wari aigaim tinga sigesa' ugumoging. \v 29 Adi napa' napa' ka tim profet wari kama ka wara'ganang kagadofi ga' kuma' yoking u tasasu'nanga ning tanga fugu kungkumong ka firi ugari ganang u tataranga bema tonga kama ginang ganang ubu dasiging. \v 30 Ka Anutu wari tubobu kuma' tipmaragu'. \v 31 Ning tinga aming fam ka adigok kama tubo Galili u ikiaging ka Jisas wara'guk Jerusalem yongga' kubap areging adi Jisas wari tubobu maragu' u fikifiki fagayaging. Ning tanga kami yara'ganang wa aming arantagim ka wa napa' u kaging wara'ning midi u Juda aming indita' ituanima fiaring. \v 32-33 Ka indibu u naknga marara abanga wara'ning midi kareng u sidita' ibu ituasamem yang. Ka na waraga' wa ning sanotik, tim Anutu wari indining papane u kafakafa tiap ga' yanggu'. Ka kami yara'ganang Anutu wari Jisas u tubobu tipmaragu' wa adisining papase indita' kafakafa tinim ga' fatorugu' wara'ning ki u tipkadofigu'. Midi ka wara'ning ka umpang Sam nua'ni ganang yoking wa Anutu wari ning togu', gu naganing sabana kami gifikadofirik. \v 34 Ka midi nua'ni ka Anutu wari Jisas u tubobu tipmarakinga bataga guk mo' tugu' waraga' togu' wa ning, \q1 “na naning napa' karesi beng guk ka Anutu naga ganang sini' ikiting ka tim Devit ga' amimi waraga' totangkaguk u sidita' kuma' samirik.” \m \v 35 Ka midi ka wara'ning waraga'sa' ka Sam nua'ni ganang yoking undu' ning fidera', \q1 “gu guning kane aming didimeng kareng wa kagabi sa' tinga bataga guk mokngang.” \m \v 36 Ka midi ka wa Devit ga' mo' sura togu' u yoking. Mokngang. Devit adi kane ka Anutu wari adi titiga' sura anigu' u tasasu'nanga kungkumak tinga papane fam guk dabik unafarafiabinga kuma' batagaging. \v 37 Ka aming ka Anutu wari tubobu tipmaragu' u torik wa beng sini' bataga guk mo' tugu'. \v 38-39 Wara' kuyane sidi midi ka i sanotik i kafakafa nakni', aming ka Jisas warisa' indining kadagang tanga iguknim wara'ning kigineng guk u kanga wa i ituasamem yang. Kadapmang tangkunang ka tim Anutu wari Moses ga' amigu' warisa' aming indining kadagang tanga igukniminga wap ka aming didimeng ning wara'guk iikning guk mokngang. A kadapmang nua'ni ka aming wari Jisas ga' naktangka tantam wara'ganangsa' wa giri, Anutu wari indining kadagang u tanga igukniminga wap aming didimeng ning wara'guk ubu ikantam wara' indi i abanga ituasamem yang. \v 40 Ka sidi kafakafa nakanting, mamareng kagadofi ning midi ka tim profet wari toging wa sidiganang ma kadofisamo'. Midi ka wa ning toging, \q1 \v 41 “aming arantagim ka midi igige adi' sidi i iking yara'ganang kane kigineng kuni' nua'ni tirik, ka sidi u kanga waraga' sasuk mimeng tanga sigesa' kumakanting. Ka napa' wara'ning midi wa aming nua'ni wari sareng sini' kuma' sanota' de. Ka mokngang sidi waraga' naktangka kabi'guk mo' tinting ning toging.” \p \v 42 Ka Pol wari midi ituagu' u tonga biinga siring wari ari' bigu'. Ka Pol ya Banabas ya wari fugang kadofinga mabonga tinga aming kabi'mo' wari ning yangging, ai midi ka wa sabat nua'ni ganang nua'bu abanga ituaniminga ninak ga' nakem. \v 43 Ning ina ning tanga fugang kadofinga afiging. Afanga Juda aming guk ka aming arantagim nua'ni ning ka Juda guk siring dabik toyaging wara'siguk dabik kabi'mo' wari Pol ya Banabas ya wari midi nua'bu toiminga ninak waraga' yaura aging. Ning tinga Pol ya wari midi u nua'bu ina ning tanga adi sasuk ka Anutuning ai'dap wara'ning bining ganangsa' iikga' ninak ka munumung ganang u naking ningsa' naknga ira au waraga' kabaksi' ifitangkanga ning tugumu'. \p \v 44 Ning tanga sabat nua'ni ganang wa yong wara'ni ami taming kabi' kabi'mo' wari Pol ya wari Anutuning midi u ituaiminga ninak waraga' dabiksa' marara abanga Juda ning siring yak ganang u amatoneging. \v 45 Ka Juda aming adi aming kabi'mo' abiging u yapma Pol ya ga' kabaksi' kadagang nakiama Pol wari midi kareng u faituainga adi midi u tipkadaunga midi kadagasi fam animbeging. \v 46 Ka Pol ya Banabas ya adi waraga' mutu guk mo' tanga midi tangkunang ning yanggumu', Anutuning sasuk wa ning, adi adining midi kareng wa tim munumung ka Juda aming indi ninak ga' nakita'. Ning tanga inga' wa aming ka Juda mo' waraga' ubu iminga nakanting. Wara' indi u yaranga tim munumung wa Juda sidita' didimeng abanga ituasamiamuk. Ka sidi midi kareng waraga' bibi' naknga manda ukniming wa sidi kadapmang ka ka' ningsa' iyakning waraga' bibi' ninakning ki ting. Wara' kami indi sisibi tanga aming arantagim nua'ni ka Juda mo' waraga' ubu mayamuk. \v 47 Ka beng sini' indi aming arantagim nua'ni ga' mantamuk waraga' undu' midi nua'ni ka girii wari timinggi' tuguinga yoking wa ning tuguta', \q1 “gu aming arantagim nua'ni ning biningganang kamang diok ningda'ning gipmirik. Ning tinga gu kadapmang yangtintingneinga na kamaganang yara'ning aming kabi'mo' dabiksa' u yotangkayap tinga adi kareng gi' giri ikanting ning yoking waraga' sukiamuk ning yanggumu'.” \p \v 48 Ka aming arantagim nua'ni ka kama unggungni ka siring yak ganang unggung kuma' amoging adi midi ka u naknga kabaksi' karengsa' naknga girii ning midi waraga' mesisiringa sa' tiging. Ning tanga aming ka Anutu wari adigok ka' ningsa' iikga' kuma' ifakasiregu' adi Jisas ga' naktangka beng sini' tiging. \v 49 Ning tanga Anutuning midi wari kama tubo ka wara'ning yong yong u mugoinga naksasu'neging. \p \v 50 Ka Juda aming adi kabaksi' kadagang naknga marara Antiok yong unggungni taming fam wap guk ka Juda ning kadapmang yaranga Juda guk siring kubap toyaging a yong wara'ning aming girisi fam u yangging. Ning tinga adibu ami taming sige fam u ifimarakinga wari marara Pol ya Banabas ya u kadagang iramira adisining kama Siria tara' u kagabi waraga' yangkagare tiging. \v 51 Ning tinga Pol ya Banabas ya adi ibinga mugo tonga aming ka wari yapma adisining kadagang waraga' sura o idi nua'bu guk mo' abubu ning ba ning tutugu waraga' adisining su u kifang manggara kama kururu u difimiama tubobu ipmanga ning tanga Aikoniam yongga' mugo tugumu'. \v 52 Ka aming ka adisining midi u naknga naktangka kuma' tiging adi Anutuning mini unggo ning tangkunang wari adiganang tona sini' tinga mesisiringa sa' tanga yaging. \c 14 \s1 Aikoniam yong aming wari Anutuning midi naking \p \v 1 Ka Pol ya Banabas ya adi Aikoniam yong u kadofinga Anutuning midi u tokadofonga wa kadapmang ka ana fatiagumu' ningsa' tanga tim ka Juda aming ka u ikiaging wara'sining siring yak ganang u amanga Jisas ning midi u ituaimgumu'. Ka adi Anutuning kigineng girii guk ituagumu' wara' Juda aming guk ka aming arantagim nua'ni Grik wara'guk dabik kabi'mo' wari adisining midi u naknga Jisas ga' naktangka tiging. \v 2 Ka Juda aming fam ka bibi' naknga naktangka guk mo' tiging adi marara aming arantagim nua'ni ning aming fam u yangbibereinga wari aming ka kabaksi' faranga naktangka kuma' tiging wara'siga' kabaksi' kadagang nakyamging. \v 3 Ka Pol ya Banabas ya adi mutu guk mo' tugumu'. Mokngang adi Aikoniam yong unggung sande fam nua'bu ira girii Jisas ning midi u kigineng sini' ituanga yaregumu'. Ning tanga aming wari Anutuning tangkunang u kanga o girii adi aming indita' ai' dap kareng beng sini' tanga yotangkanipku' ning tutugu waraga' Anutu wari Pol ya u yotangkayabinga kane tangkunasi fam undu' tanga yareinga kaging. \v 4 Ning tanga aming yong wara'ni adi fam ka Juda arantagim ka aposel ga' bibi' naking wara'siguk kabaksi' kubanik kufaging. A fam adi arantagim ka aposel fama' ning midi ga' naking wara'siguk kabaksi' kubanik yaging. Ning tanga adi tubo kidagang tanga arantagim fama' ning ubu kadofiging. \v 5 Ning tanga inga' aming arantagim nua'ni guk ka Juda aming guk abanga yong wara'ning aming girisi ka bibi' nakyamging wari Pol ya Banabas ya u uningkim kwak wari didipmi waraga' midi tonga naking. \v 6-7 Ka Pol ya adi didipmi titiga' toging wara'ning midi u kuma' naknga yong u kabinga bima tanga anga kama tubo Likaionia tara' u anga yong girisi fama' ka Listra guk ka Debi guk a yong kababi' fam ka wara'ning du' adeiaging wara'siga' Anutuning midi kareng u ituaima yaregumu'. \s1 Pol ya wari midi itua kane Listra yong u anga tugumu' \p \v 8 Ka Listra yong wara'ganang wa aming nua'ni udi kayong kadagang guk ningsa' merafatarugu'. Aming ka wa mengni wari kabasi' ganang ningsa' ibegu' ka kadak guk mokngang, kwang ningsa' mafatarugu'. \v 9 Ka adi Pol wari midi faituagu' u kafakafa gi' mera fanaku'. Ka Pol wari midi u ituanga aming u tonga kagu' ka adi Anutuning kigineng wari girisa' tipkarenda ning ning naktangkagu'. U kanga kagafa mimeng tanga \v 10 midi tangkunang ning anigu', ai aming gu mamarak tanga didimengsa' tipminga adeya'. Ning aniinga aming wari kaga' urapsa' karendanga fungsa' marara tipminga yangagu'. \v 11 Ning tinga ami taming kabi'mo' wari napa' girii u kanga Likaionia anasining midiganang ku ning katinga yareging, o idi amingsa' mo', kami indining murakni' wari aming kuma' igira afiamu'. \v 12 Ning tanga Banabas wa adisining murak girii nua'ni ka Sus ning aniaging ningda'ning kanga Sus ning aniging. A Pol wa aming midi tutugung wara' adi adisining murak girii nua'ni ka Hemis ningda'ning kanga Hemis ning aniging. \v 13 Ka adisining murak Sus wara'ning mesisiringa ning yak girii wa Listra yong wara'ning gaga ganang aderagu'. Ka wara'ning aming girii pris wari marara bulmakau amang fam dipminga a isasua karesi ka manggara tatofi kuma' tiging u manggara ning tanga adigok ka ami taming kabi'mo' guk Pol ya ga' tangsaniam tonga yong girii wara'ning iming ganang u kuma' abanga kuking. \p \v 14 Ka aposel fama' Banabas ya Pol ya adi midi ka u naknga bibi' sini' nakumu'. Ning tanga aming fam wari yapkeda waraga' adisining kwi' kangkamasi' u ibaramara aming wara'sining bining ganang unara anga ning katinga yangagumu', \v 15 o amine sidi kadapmang ka wa mo' sini' tinting, indindu' amingsa' ka sidigok dabiksa'. Indi midi kareng ka u ituasamiamuk wa sidi kabaksi' faranga kadapmang ka napa' beng guk mokngang ka u tanga iking u kabinga Anutu girii ka ka' iyak guk beng sini' wara'ganangsa' abusasu'na waraga' saniamuk. Anutu ka warisa' kunim a kama a gwang girii a napa' napa' dabiksa' ka wara'ganang ira yareting u beng sini' tasasu'negu'. \v 16 Ka beng sini' tim Anutu adi sidining papase a arantagim fam wa iibi sa' tinga anasining sasuksi' yaranga muraksi' fam waraga' naktangkanga yaging. \v 17 Ka adi wadigi' sini' ibinga kap mo' naro' mo' yagu' wara' aming adi Anutuning ki ga' nafek tonga. Mokngang adi napa' karesi fam undu' kuma'sa' tiaminga kating wara' aming adi adita' wa girisa' sura nakeda ning. Wa ning, Anutu adi kunimganang kuta ira gimak tipkadofisam a nana karesi karesi anasining kama didimeng ganang tipkadofisam ning tinga sidi tugumung guk mo' ira mesisiringa sa' tanga ikiting ning ina ina yangsefi tugumu'. \v 18 Ka Pol ya adi tangsanayam mo' titi waraga' wa kane girii sini' tanga yangsefigumu'. Ning tinga ami taming adi tangsanayam titiga' kigineng sini' kuma' tiging u kabiging. \s1 Aming wari Pol u uningkim kwak wari uking \p \v 19 Ka Juda aming fam ka tim Pol ya Banabas ya wari Antiok a Aikoniam yong do midi ituainga adisita' bibi' nakyamging wari marara mandang yaura anga Listra yong u kadofinga ami taming kabi'mo' u Pol ya ga' bibi' nakiam waraga' kabaksi' ifimarara yareging. Ning tinga wari marara Pol u uningkim kwak wari uking. Ura ura kuma' ba kumata' ning tonga darawenga tafanga yong girii wara'ning sinim fugang ganang u kufaging. \v 20 Ka aming ka Pol ning midi naknga Jisas ga' naktangka tiging wari yotangkangam tonga abanga karamaknga adeinga tubobu seranga maragu'. Marara ning tanga yong girii u tubobu amanga unggung deku'. Deia' marara Listra yong u kabinga Banabas guk Debi yongga' ubu mugogumu'. \p \v 21-22 Anga Debi yong do kadofinga ira Anutuning midi kareng u ituaima yareinga yong wara'ni ami taming kabi'mo' wari adisining midi u naknga Jisas ga' naktangka tiging. Ning tanga yong ka u kabinga yong famineng ka midi tim ina ina auinga naktangkaging ka Listra a Aikoniam a Antiok ning u tubobu anga yong wara'ni naktangka aming arantagim u yotangkayapma midi ka ifitangka titi wara'ning u ina ina abugumu'. Ning yanggumu', sidi naktangka ka i ting ya nua'bu mo' kabinting, sidi tangkunang ningsa' naktangkanga ira anting. Ka naktangka ka i tem i tanga ira anganga inga' Anutuning bining ganang iik wara'ning kadapmang wa kugurangsa' mo'. Mokngang wa tim ka mamareng fam undu' bemtam ning ina ina abugumu'. \v 23 Ning tanga naktangka aming arantagim bak ka yong kubanik kubanik wara'sining aming kareng ka ni kanga yaptatora titi waraga' tim iyak aming kukyapma yaregumu. Ning tanga Anutu girii ka inga' u naktangkaging warisa' yotangkayap waraga' sura nana kabinga kabaksi' kubaniksa' kufara ibang toima ning tanga ibinga mabu tugumu'. \s1 Pol ya Banabas ya wari Antiok yong ka Siria tara' waraga' tubobu mabugumu' \p \v 24 Ka Pol ya adi Antiok yong u kabinga kama tubo Pisidia tara' bining u ababanga kama tubo Pamfilia tara' u kadofigumu'. \v 25 Kadofinga ning tanga kama tubo wara'ning yong ka Pega wara'ning ami taming wara'siga' Anutuning midi kareng u ituaimgumu'. Ning tanga ibinga Atelia yongga' ubu afugumu'. \v 26 Afanga sip bema Antiok yong ka kama tubo Siria tara' waraga' tubobu mabugumu'. Ka yong ka wara'ganang wa tim naktangka aming wari kane ka u tugumu' u anga titi waraga' ifikasiranga ning tanga Anutu wari yotangkayap waraga' ibang toimging u tubobu abanga kadofigumu'. \v 27 Abanga kadofinga ning tanga naktangka aming ning bining ganang mera Anutu wari yotangkayabinga nasi' nasi' kane u tanga yaregumu' wara'ning midi u yanggumu'. Ning tanga ning yanggumu', beng sini' Anutu wari aming arantagim nua'ni kabi'mo' wara'siga' kadapmang tiaminga adi Jisas ga' naktangka kuma' ting yapma abiamuk. \v 28 Ning ina ning tanga naktangka aming wara'siguk Antiok yong unggung kama paramu' ging yagumu'. \c 15 \s1 Naktangka aming wari Jerusalem yong ganang midi bak girii tiging \p \v 1 Ka inga' naktangka aming fam ka kama tubo Judia tara'ni wari Antiok yongga' afanga naktangka aming u ning ina yareging, sidi Anutuga' naktangka tonga wa fuksi' giknim dudop ka Moses ning kadapmang tang yaranga titam wara'guk mo' tinting wa Anutu adi yotangkasap guk mo' tota' ning yangging. \v 2 Ka Pol ya Banabas ya adi midi ka waraga' bibi' naknga ning togumu', naktangka sigesa' tinting undu' girisa'. Ning tonga aming ka fuksi' giknim dudop ga' amanga yangging wara'siguk arok girii tiging. Ning tanga yong wara'ni naktangka aming arantagim bak wari midi mamareng ka u aranga tonga naknga tipdidima waraga' Pol ya Banabas ya guk ka naktangka aming fam guk ifakasireging, arantagim ka wari Jerusalem yong do aranga aposel arantagim guk ka aming girisi guk midi u tipdidima ga yangkareging. \v 3 Ning tinga adi Jerusalem ga' marara aging. Anganga yong fam kadapmang bining ganang ka kama tubo Finisia a Sameria tara' u kadofinga wara'ni naktangka aming fam u midi ka Anutu wari aming arantagim nua'ni ning kabi'mo' u yotangkayabinga kabaksi' fareging wara'ning u ina ina aging. Ning tinga adi u naknga waraga' kabaksi' karengsa' naking. \v 4 Ning tanga araranga Jerusalem yong kuta aranga kadofiinga aposel arantagim a naktangka aming ning girisisi' abanga naktangka aming arantagim sige fam kabi'mo' wara'siguk dabik adi u yapma kabaksi' karengsa' naknga kafakafa tiapma inagira fonga kukyapking. Ning tanga Pol ya Banabas ya wari midi ka adi kane tanga yangagumu' ganang Anutu wari adisigok ira yotangkayap sini' tinga tugumu' wara'ning u ina yaregumu'. \v 5 Ka Farisi arantagim ning aming fam ka inga' Jisas ga' naktangka ubu tiging wari marara ning toging, ka udi giri toyamu' ka adi aming arantagim nua'ni wara' adi fuksi' giknim dudop ka Juda indi titam ning tinting. Abanga Moses ning kadapmang tang undu' yaranga wara'guk dabiksa' tinting wa giri naktangka aming sini' ikanting. \v 6 Ka aposel arantagim guk ka Judani naktangka aming girisi fam guk wari midi ka u mamareng ning kaging. Ning tanga tiptatare titi waraga' midi tonga naking. \v 7 Midi u tonga anganga ning tanga Pita wari marara ning togu', o kuyane sidi kuma'sa' naking, tim Anutu wari aming fam indita' kane ka adining midi yangara itua waraga' u nimgu' ganang wa adi adining midi kareng aming arantagim nua'ni ga' anga ituaiminga naknga naktangka titi waraga' wa naga nipmigu'. \v 8 Ka naga u anga ituainga adi naktangka tinga Anutu adi aming aming ning kabaksi' kuma'sa' yapsasu'neta' wara' adi adita' naktangka beng sini' tiging u kuma' yapma adining mini unggo u yamgu'. Wara' indi u kanga nakeda tanga ning tontam, o beng sini' Anutu adi Juda aming indita' naknga adining mini unggo ka tim indita' urang nimgu' ningsa' ka adi aming arantagim nua'ni adisita' undu' kaba karengsa' nakiama adining mini unggo u yamgu'. \v 9 Adi Anutuga' naktangka ting wara'ganangsa' wa Anutu wari adisining kadagang kabaksi' ganang u tanga igukiama ifigidabara'. Ka Anutu wari u tara' wa adi kadapmang nua'ni mo' yaranga tiamara'. Mokngang adi kadapmang kubaniksa' ka Juda indita' kuma' tinimita' ningsa' adisita' undu' tiamara' wara' naktangka aming indi ning sura nakantam, Anutu adi Juda indigok ka aming arantagim nua'ni guk wa dabiksa' ning ubu kuma' nibara'. \v 10 Ka Juda aming indi a papane arantagim timini wara'siguk dabiksa' indi Moses ning kadapmang tang u yarasasu'na wara'ning mamareng wa kuma'sa' katam. Ka indi mamareng ka ningwaraga' mutu tanga bimbem guk mo' titam. Ka indi aming arantagim nua'ni wari fuksi' giknim dudop ga' toyam wa indi mamareng ka u ma yamnam. Indi ning tantam wa kadapmang ka Anutuning midi wari aming ning kabaksi'ganang au ning u isefingaminga Anutu wari kadagang ubu ma nibo'. \v 11 Wara' indi ningsa' suktangkanga ikantam, kane tangkunang ka girii Jisas wari bibiri' nipma tugu' wara'ganangsa' wa Anutu wari indi manggaknipku' ningsa' wa aming arantagim nua'nini undu' yapma manggakyabara'. \p \v 12 Ka Pita wari midi ka u tuguinga aming dabiksa' adi midi nua'bu guk mo' toging. Mokngang adi sige mera Banabas ya Pol ya ning midi unggungsa' mera nakyamging. Ning tinga Banabas ya wari midi bumara' kareng ka Anutu wari yotangkayabinga napa' napa' tangkunasi fam ka aming arantagim nua'ni ka Juda mo' adisining bining ganang do tanga yaregumu' wara'ning u yanggumu'. \v 13 Adi u ina mekinga Jems adibu marara ning togu', o kuyane sidi midi ka i toutik i mera nakni', \v 14 midi ka Anutu wari aming arantagim nua'ni ga' bibiri' naknga adisining fam u tim munumung kuma' manggaknagu' wara'ning wa Saimon wari kuma'sa' nininga nakem. \v 15 Ka nandu' midi ka u naknga beng guk ning torik. Midi ka aming arantagim nua'ni wara'siga' ka tim Anutu wari profet ininga yoking wa midi ka Saimon wari tora' wara'guk dabiksa'. U yoking wa ning, \q1 \v 16 “girii wari ning tora', inga' wara'ganang wa na tubobu abok. Abanga Devit ning yong ki ka kuma' kadagagu' u tubobu tipmararok. Arantagim ka wa wadigi' sini' kuma' mangfugu' ka na tubobu tipmarakinga inga'ni sini' ubu kadofinga karengsa' tubobu iro'. \v 17 Ning tinga aming arantagim nua'ni kabi'mo' ka wap naning arantagim ning iikga' ifakasirinaguk wari nagata' wena tinting. \v 18 Girii ka timinggi' sini' kuma' togu' warisa' nua'bu tuguinga nakem ning yoking.” \p \v 19 Ka indi midi ka u kanga ning kuma' nakedem, Anutu adi midi ka wa Devit ning arantagim ka Juda indi a aming arantagim nua'ni Juda mo' wara'guk dabik yotangkayap ga' sura togu'. Wara' na ning torik, Juda indi aming arantagim nua'ni ka Anutuga' naktangka titi ning wari Anutuning midi ninak ga' kadapmang mo' udaimtam. \v 20 Mokngang indi ifadidima titi waraga'sa' midi tapni fam ka napa' fam ka murak mandaga'ga' kuma' tiamiting u kagabi, a kadapmang ka taming a ami nua'ni guk sansaramik guk mo' titi, abanga keng ka aming wari kafakafa guk mo' ukinga amaa siamo' guk u mo' nana a amaa beng undu' mo' topna ningwaraga'sa' wa giri umpang ganang yokiama yangsefi tantam. \v 21 Ka midi ka keng kafakafa guk mo' tanga nana wara'ning wa inga' indisa' mo' ininga nakanting. Mokngang waraga' wa tim Moses wari undu' kuma' yoku'. Ka Juda aming fam ka adisining yongganang u ira yareting wari sabat fikifiki ganang Juda anasining siring yak ganang amanga indangikiaminga kama paramu' sini' kuma' naknga ira abuting, wara' indi yangnatam titi waraga' pumpurumsa' yokyamtam ning togu' Jems wari. \s1 Aposel wari aming arantagim nua'ni ga' kudi yokiamging \p \v 22 Ka aposel arantagim a aming girisi abanga naktangka aming arantagim bak sige dabik wari Jems ning midi u naknga o beng guk torang ning toging. Ning tanga aming arantagim nua'ni ga' kudi umpang yokiam u bema Pol ya Banabas ya guk Antiok yongga' tubobu kubap amoinga aming wari u yapma o beng guk ning tutugu waraga' yong anasining naktangka aming fama' u ifakasireging. Aming fama' ka wa Judas ka wapni nua'ni Basabas, a Sailas ka adi naktangka ning kadapmang kareng wara'ning wap kareng guk ikiagumu' u ifakasireging. \v 23 Ka midi ka umpang ganang u yokyaminga bema aging wa ning yoking, o kuyane sidining naktangka aming kuyase ka aposel arantagim a naktangka aming arantagim bak ning girisi ka Jerusalem i ikem indi aming arantagim nua'ni ning ka Kasira Aming Jisas ga' naktangka tanga iking ka Antiok yong a kama tubo ka Siria a Silisia tara' u ira yaring sidita' midi umpang ganang i yoksamem. Ka yong yara'ni naktangka aming dabiksa' indi sidita' kabakni' karengsa' naknga toyam. \v 24 Ka indi midi ka aming fam ka indi ganang yari indigok mo' yabinga anga anasining sasuksa' tanga midi tangkunang ka kadapmang fam ka mo' titining u titi waraga' sangdidenga sidining naktangka tipkadasamonga ting wara'ning wa kuma'sa' nakem. \v 25 Wara' indi yotangkasap titi waraga' midi tonga naknga ning tanga indi dabiksa' sasuk kubaniksa' kufara kuyase fama' nua'bu ifakasiranga indining kuyane karesi ka Banabas ya Pol ya wara'siguk kubap yangkareinga aying wang. \v 26 Adi girini' Kasira Aming Jisas ning kane tanga mamareng ganang wa anasining fuksi' guk mo' sukitamu'. \v 27 A aming fama' ka Judas ya Sailas ya u yangkarem wa midi ka umpang ganang i yokem wara'ning u anasining masi' wari kafakafa sangdidimanga yareinga ninak waraga' yangkarem. \v 28 Ka midi ka i yokem ya Anutuning mini unggo wari indining bining ganang ira sasuk kareng ka sidita' midi mamareng fam mo' sansam wara'ning u nininga totangkangam wa sidi kadapmang ka ning unggungsa' titi waraga' tongam. \v 29 Midi ka wa ning, sidi keng ka aming wari murak mandaga' ga' kuma' dipminga tiamiting, abanga keng amaa beng a keng ka aming wari amaa kafakafa guk mo' tanga igukiting ning u mo' nana, abanga kadapmang ka taming a ami nua'ni guk kadagang sansaramik titining u mo' sini' tanga tapni sini' tanga iik waraga' tongam u yoksamem. Ka sidi kadapmang didimengsa' yaranga napa' tapni ka i yoksamem i wadigi' sini' kabisasu'nanting wa karengsa'. Indining midi ka kuyane sidita' yoksamem wa ningsa' ning yoking. \p \v 30 Yora ning tanga aming wara'siga' ima Antiok yongga' yangkareinga amoging. Amanga kadofinga yong wara'ni naktangka aming bak dabiksa' u fabanga kukyapma midi umpang u yamging. \v 31 Ning tinga yong wara'ni naktangka aming bak adi midi ka wa adisining naktangka u tiptangkaim wara'ning midi kareng ning kanga kabaksi' karengsa' naknga mesisiringa tiging. \v 32 Ka aming fama' ka Judas ya Sailas ya adi naktangka aming ning bining ganang ira tangkunang ka profet kane tanga Anutuning midi ki mang u tokadofi ning wara'guk tiagumu' wara' adi ifitangka titi wara'ning midi karesi kabi'mo' undu' yanggumu'. \v 33 Ning tanga adi Antiok yong unggung paramu' ging iya' ning tanga Jerusalem yongni naktangka aming u yabonga tubobu arong tinga naktangka aming wari adisita' kabaksi' karengsa' nakyama kafakafa sini' tanga ipmiinga maregumu'. \v 34 (Ka Sailas adi Antiok unggung ko iikga' guk suku'.) \v 35 Ka Pol ya Banabas ya adi Antiok unggung ira ning tanga adisigok ka kane aming kabi'mo' fam wara'siguk dabik ami taming u girii ning midi kareng u yanggera a ituaim titi, ning tanga yaging. \s1 Pol ya Banabas ya wari dadawang mugogumu' \p \v 36 Ning tanga iya' ka Pol wari Banabas u ning anigu', kuyana indi yong ka tim girii ning midi kareng urang ituanga yangagumuk waraga' tubobu anga naktangka aming kuyane wari indining da'ning iking u yapma ifitangka tanga yarantamuk. \v 37 Ka Banabas adi Jon Mak wara'guk nagira au ga' togu'. \v 38 Ka Pol adi Jon Mak wa midi itua kane tim munumung sini' tanga aging u tanga kama tubo Pamfilia tara' do fonga ibinga mabuinga anasapmo'sa' tanga yaregumu' waraga' sura Jon Mak u nanagik ga' bibi' naku'. \v 39 Ning tanga Banabas guk arok tangkunang sini' tugumu'. Ning tanga tubo kidagang tanga dadawang ubu maunga Banabas adindu' midi itua kane tonga Jon Mak u nagira sip ganang aranga kama gwang bining ganang ka Saipras waraga' mugogumu'. \v 40 Ka Pol adindu' adigok ngingeng kubap yotangkangama au waraga' Sailas u tipkasiregu'. Ning tinga naktangka aming arantagim bak kuyase wari girii wari yaptatora waraga' ibang toyama ibiinga mugogumu'. \v 41 Anga yong ka kama tubo Siria a Silisia tara' wara'ning bining ira yariaging u anga naktangka aming arantagim bak u ifitangka wara'ning kane tanga tanga agumu'. \c 16 \s1 Pol wari Timoti nagiku' \p \v 1 Ka Pol ya Sailas ya adi kane ka naktangka aming ifitangka wara'ning u tanga anganga Debi yong u anga kadofigumu'. Kadofinga ning tanga yong ka u kabinga Listra yongga' ubu agumu'. Ka yong ka wara'ganang wa naktangka aming uyamang nua'ni ka wapni Timoti u katuagumu'. Adining mengni wa Juda taming ka adi Jisas ga' naktangka kuma' tugu', a beni wa aming arantagim nua'ni Grik unggung wara'ni. \v 2 Ka naktangka aming ka yong fama' ka Listra guk ka Aikoniam guk u ikiaging dabiksa' adi Timoti ning kadapmang kareng u kanga aming kareng ning aniaging. \v 3 Ka Pol adi Timoti u kanga adigok kane kubap tanga au waraga' nanagik ga' suku'. Ning tanga Pol adi sasuk ka Juda aming ka kama tubo u ira yariaging adi Timoti ning beni wa Juda mo' aming arantagim nua'ni wara'ni, ning u kuma' naksasu'nanga ikiaging wara' adi kadapmang ka Pol wari Timoti nagiku' u kadagang ning kanga Pol ning midi ga' bibi' ninak waraga' sura Juda ning kadapmang yaranga Timoti ning fugu giknim ubu dopmamgu'. \v 4 Ning tanga Pol wari Timoti u nagira adisigok kubap anga yong yong u yangara midi ka aposel a aming girisi wari Jerusalem yong do totangkanga umpang ganang yokyamging waraga' naktangka aming arantagim u bak kukyapma ina yareging. Ning tanga Po se' adi midi ka umpang ganang yoking unggungsa' yaranga tanga iik waraga' yangging. \v 5 Ning tinga kama tubo wara'ning naktangka aming arantagim bak wari girii giranga tangka tangka tanga agu'. \s1 Pol wari Masedoniani aming aramak ganang kagu' \p \v 6 Ka Anutuning mini unggo wari Pol u Anutuning midi kama tubo Esia tara' wara'guk mo' anga itua waraga' anisefi tanga kadapmang ka Frisia a Galesia tara' u au waraga' anatintingneinga marara aging. \v 7 Anganga kama tubo Misia tara' ubu aging. Anganga wara'ning ari' u kadofinga ning tanga kama tubo Bitinia tara' u au ga' ning tonga tiging, Ka mokngang girii Jisas ning mini unggo wari yangsefi tugu'. \v 8 Ning tinga adi kadapmang ka u kabinga fara tanga kadapmang nua'ni ka kama tubo Misia tara' unggungsa' yaranga anganga Troas yong u amanga kadofinga deking. \v 9 Ka tiim ganang Pol wari dama deramak tanga kagu' ka aming nua'ni ka kama tubo Masedonia tara' wara'ni wari adenga ku tangkunang ning katinganggu', o gu Masedonia indu' abanga yotangkanibe' ning togu'. \v 10 U kanga o napa' ka wa Anutu anasa' adining midi kareng u anga ituaim waraga' ningtintingnara' ning tonga Pol se' guk ka Luk nagok indi marara mambongni' u utiringa Masedonia ga' mugo wara'ning kadapmang ga' kaga'sa' wenegum. \s1 Taming Lidia wari naktangka tugu' \p \v 11 Ning tanga sip nua'ni ganang aranga Troas yong u kabinga anga kama dibing kabasi' gwang bining ganang ka Samotres waraga' didimengsa' agum. Anga kabi'sini' sa' mareia' Samotres u kabinga kamindapning wa Niapolis yong do kadofigum. \v 12 Kadofinga sip u kabinga bemkura anga Filipai yongga' agum. Yong ka Filipai wa Rom aming warisa' nua'bu tipmarara Rom aming kabi'mo' udi u ikiaging. Ka wa kama tubo Masedonia tara' wara'ning yong girii tim iyak, u anga kadofinga ning tanga unggung kama fam ning dekum. \v 13 Deia' ning tanga sabat ganang ka Juda aming ka u ikiaging wari ibang tutugu ning bingking waraga' deyangaronga agum. Anga yong wara'ning sinim fugang afanga ama ganangga' anga yapkum ka taming fam udi ama ganang unggung kuma' anga kura faging. U yapma ning tanga anga adisigok kubap mera girii ning midi fam u ininga mera fanaking. \v 14 Ka taming wara'sining nua'ni ka wapni Lidia adi midi ka Pol wari ituagu' u naknga Anutuning mini unggo wari adining sasukni u tipfareinga kaba faranga girii ga' naktangka tugu'. Ka adining yoring wa Taiataira yong wara'ni wari anga bisnis kane ka kwi' giming tanga kukinga tona wara'ning u tanga Filipai yong u ituaragu'. Ka adi Juda mo', arantagim nua'nini, ka adi Juda ning Anutuga' ibang guk torugu'. \v 15 Ka wari naktangka tinga adi kurene dabiksa' Pol guk indi ama iyamgum. Ning tanga Lidia wari ning ninggu', sidi naga girii ga' naktangka sini' kuma' tirik ning udep nabing wa indigok naning yak ganang i abanga iknam. Ka indi adining yak ganang anga dek ga' mimeng sini' ninggu' u kanga adining yak ganangga' ubu agum. \s1 Pol ya Sailas ya kalabus manggara dasiapking \p \v 16 Ning tanga iya' indi ibang tutugu ning kama ka waraga' nua'bu mugogum. Ka slev taming nua'ni wari abanga niptuagu'. Taming ka wa mini unggo kadagang wari amanga ira tangkunang ka napa' inga' kagadofi u nakedanga tugu wara'ning u amiinga adi kane ka ningwara' u tinga aming fam wari waraga' to tinga adining girini wari mambong girii wara'ganang bemiaging wari niptuagu'. \v 17 Niptuanga ning tanga Pol se' guk indi indaura ku ning katinga abugu', ai, aming ka u yabing wa Anutu girii kigineng beng guk sini' adining kane aming wari aramaing u yapni'. Adi midi ka aming sidi gi' iik wara'ning urang faituaing wang wari maing u yapni' ning katigu'. \v 18 Ka adi fikifiki indi nipma wa kadapmang ka u tugu' ningsa' fatarugu'. Ka Pol adi Anutuning kane u ufafenim ga' da' tugu' u kanga kaba mamareng naknga faranga mini unggo kadagang u ning anikagaregu', ai mini unggo kadagang Kasira Aming Jisas ning wap ganang ning ganirik, kami gu taming u kabinga wadigi' maya'. Ning tuguinga mini unggo kadagang wari kaga' wara'ganangsa' kabigu'. \v 19 Ka slev taming wara'ning tuang adi u kanga uningkim mambong manggakiaging wara'ning kadapmang u wadigi' tipmiriamgu' u kanga kabaksi' kadagang naknga marara Pol ya Sailas ya u manggakyapma inagira fonga midiganang ipmonga kama ka aming wari bak tanga midi tutugu wara'ning ka yong bining ganang u fong kukyapming. \v 20-21 Ning tanga Rom ning aming girisi ka midi nakdidima wara'ning ubu ina inagira fabanga Pol ya u yangtintingnanga ning yangging, aming fama' ka ya Judani ka adi indining yongganang i abanga nasi' midi a kadapmang ka Rom aming indi mo' titi ning u titi waraga' ifimarara ning tanga indining yong i tipkadanimonga tiamu'. \v 22 Ka ami taming kabi'mo' adindu' midi sige fam kabi'mo' yangbeging. Ning tinga aming girisi ka midi u mera naking wari nip fadakiama fefiap titiga' yangging. \v 23 Ning tanga aming wari nip u fadakiama fefiap tang sini' tanga tanga inagira fonga kalabus iyung dasiapking. Ning tanga aming ka kalabus katatora ning undu' tangkunang sini' yaptatora waraga' aninga ning tiging. \v 24 Ning tinga adi midi tangkunang aniging u naknga Pol ya u inagira famanga iyung bane tangkunang ka mang sini' naro' wara'ganang dasiapma prang girisi fama' wari kasi' u kuratanga iptatangkanga ibigu'. \p \v 25-26 Ka Pol ya Sailas ya adi kalabus iyung ganang u mera kabaksi' mamareng guk mo' nakumu'. Mokngang adi Anutuga' ibang tonga mesisiringa tanga siring fatogumu'. Ka aming fam ka kalabus tiging adindu' siring fatogumu' udi kuma' mera fanaking. Ka adi siring a ibang u tonga anganga tiim bining sini' ganang kining girii wari kadofinga kalabus yak u mimeng sini' bema fafareinga yak wara'ning faba kiginesi wari anasa' kadaging. Abanga aming ka kalabus iyung bane fonga dasiapma tofiapking wara'sining sen undu' anasa' fadara manga fiangaging. \v 27 Ka kalabus katatora ning aming adindu' dama kuma' deku'. Ka adi kining u naknga seganga marara anga kuruma yapyangagu' wa faba udi anasa' kuma' kadara fadeingaging. U yapma kalabus aming kuma' ba kadofinga masasu'ning ning tonga base tanga adining aming girii wari ugumak titi waraga' sura mutu girii tanga bainat u wengbema ananing fugu urotik ning tonga tugu'. \v 28 Ka Pol wari u kanga anisefi tonga ku bang ning katinganggu', ai gu ganing fuka sige mo' urotang. Indi dabiksa' inggingsa' giri fakem ning katinganggu'. \v 29 Ning tinga yaptatora aming adi kamang garingaminga yapdidima waraga' aming fam katiana kalabus iyung bane u unara amogu'. Amanga kadofinga mutu tanga ingagu' wara' paparap senga Pol ya ning kasi' ganang u mangfanga irema mareiagu'. \v 30 Ning tanga marara Pol ya u fugang gi' inagira amanga ning yanggu', o aming fama' sidi bibiri' napma yotangkanap tidemu'. Indining da' tanga na kadapmang ka Anutu wari nanuk titining u kabotik. \v 31 Ka Pol ya wari ning anigumu', gu girii Jisas ga' naktangka te'. Ning tanga wa gi' giri irotang, ga a gu kurene dabiksa'. \v 32 Ning aninga ning tanga adining arantagim dabiksa' u fabanga kukyapma girii Jisas ning midi u tokadofiama yaregumu'. \v 33 Ning tanga tiim bining kaga' ka wara'ganangsa' kalabus katatora ning aming wari Pol ya Sailas ya ning fuksi' udi ka fefiap tiging wara'ning u yotikyama kafakafa tiamgu'. Ning tanga Pol ya wari aming wara'guk ka adining arantagim guk dabiksa' u ama iyamgumu'. \v 34 Ning tanga kalabus ning yaptatora aming adi adining yak ganang inagira famanga nana kafakafa iminga nagumu'. Ning tanga adi arantagimni guk Anutuga' naktangka tiging waraga' sura kabaksi' kareng naknga mesisiringa giri tiging. \p \v 35 Ka kama fagainga aming girisi midi nakdidima ning wari kamindapking ganang tubobu sura tipfaranga Pol ya Sailas ya u fadara ipmi tinga sige mugo waraga' ubu toging. Ning tanga plisman fam yangkareinga anga kalabus ning katatora aming u ning aniging, aming fama' urang wa fadara ipmi tinga mademu'. \v 36 Ning aniinga kalabus ning yaptatora aming wari Pol u ning anigu', ai, aming girisi wari sige tubobu sibinga mugo ga' ubu toing wara' sidi kabaksi' kugurang sa' naknga mademu'. \v 37 Ka Pol wari plisman u ning yanggu', ning nakni' indindu' Rom ning gavman ning kapmik iik wara'ning wap guk ka adi indining midi kafakafa guk mo' nakdidimanga kadagang ni guk mo' kataunga ami taming ning dasi'ganang sigesa' fefinipma a kalabus ganang fabanga dasinipma ning tiging. Ka kami adibu undu' sige kapmo'sa' fadara indipmi ga' toing wa. Ka ning sanirik, mokngang indi urap mo' mantamuk, aming girisi anasa' abanga nina fadara indipmiinga wa giri mantamuk. \v 38 Ning ininga plisman wari anga aming girisi u ininga midi ka Pol ya Sailas ya adi wap Rom ning aming ning yangging u naknga mutu tiging. \v 39 Ning tanga aming girisi anasa' marara anga Pol ya Sailas ya u kadagang iramiking waraga' midi kugurang ubu ina ning tanga fadara ipmi tanga yong girii ka u kagabi tanga mugo waraga' kugurang gi' yangkaging. \v 40 Ning tanga Pol ya adi kalabus yak u kabinga naktangka taming ka Lidia adining yak ganangga' mugogumu'. Anga kadofinga yong wara'ni naktangka aming fam wari abanga yabinga ifitangka titi waraga' midi fam ima ima ning tanga ibinga yong nua'ni ga' mugo tugumu'. \c 17 \s1 Pol wari Anutuning midi kareng Tesalonaika yong u anga ituagu' \p \v 1 Ka Pol ya Sailas ya adi Filipai yong u kabinga anga yong fama' ka Amfipolis guk ka Apolonia guk wa iirafik sa' tanga anga Tesalonaika yong u kadofigumu'. Ka yong ka wara'ganang wa Juda aming ka u ikiaging wara'sining siring yak guk. \v 2 Ka Pol adi Anutuning midi indangik ning kadapmang ka yong fam ganang fatarugu' ningsa' tanga siring yak ka wara'ganang ubu amogu'. Ka adi midi wa sabat famineng sini' amanga indangikiamgu'. \v 3 Ning tanga ning yangdidimanga yaregu', midi ka u yora yareging wara'ning ki sini' wa Mesaia ka aming indi yotangkanipma kagaya bema kungkumak tanga tubobu mamarak waraga' Anutu wari tipkasiregu'. Ka Mesaia ka u tipkasiregu' wa aming ka Jisas urang sanirik wang unggungsa' wa Kasira Aming, ning yanggu'. \v 4 Ka Juda aming fam adi midi ka u naknga kafakafa sura naknga o beng sini' ning tonga Pol ya Sailas ya ning midi waraga' naking. Ning tanga Grik aming kabi'mo' ka Juda aming guk Anutuga' ibang kubap amanga toyaging abanga adisining taming kabi'mo' ka wap kareng guk wara'siguk dabik adindu' Pol ya ning midi waraga' naking. \p \v 5 Ka Juda aming fam adi aming kabi'mo' wari Pol ya Silas ya ning midi ga' naking u yapma kabaksi' kadagang naknga aming fama' u ifakadaga titi waraga' yong wara'ni aming kadagasi u yapma inagira fabanga yongganang u napa' kadagasi fam sige tipmarara tanga yara waraga' yanggagareging. Ning tinga aming kadagasi wari bak kura yong wara'ganang napa' sansaramik tanga yareinga yong wara'ni ami taming dabiksa' adi gi' guk mo' mareiaging. Ning tanga aming kadagasi wari Pol ya u manggakyapma fonga ami taming ning bining ganang kukyapma midi sige yangbe waraga' ning tonga aming nua'ni Jeson adining yongganang u anga karamaknga deingaging. \v 6 Ka mokngang, yaptua guk mo' tanga Jeson guk ka naktangka aming fam guk unggungsa' inagira ning tanga yong wara'ning aming girisi wara'ganang fonga kukyapma midi sansaramik sige yangbeging. Ning tanga midi bang ning katinga yangaging, oi aming arantagim ka kama yong yong yangara kadapmang kadagang urang tanga fiaring \v 7 udi Jeson yari yotangkayapma adining yongganang manggara fonga dasiapku'. Ka aming ka wa karesi mo', adi indining girini' Sisa waraga' manda ukngama ning fatoing, a king nua'ni undu' ita' wa wapni Jisas ning tonga fiaring ning toging. \v 8 Ka yong wara'ni ami taming a aming girisi wari midi ka u naknga ai, aming arantagim ka wa kadapmang kareng mo' ting nakem ning tonga kabaksi' kadagang naking. \v 9 Ning tanga aming girisi wari Jeson guk ka naktangka aming fam guk ka u inagira aging wari midi mamareng u to titi waraga' yangging. Ning tinga to tinga iibi tinga mugoging. \s1 Pol ya Sailas ya wari Beria yongga' mugogumu' \p \v 10 Ka naktangka aming wari mamareng ka u kanga mutu tiging. Ning tanga kama gareinga Pol ya Sailas ya u yotangkayapma kapmo' gi' yangkareinga Beria yong ga' tiimsa mugogumu'. Anganga kadofinga deia' Juda aming ka u ikiaging wara'sining siring yak ganang amogumu'. \v 11 Ka Juda aming ka Beria yong u ikiaging adisining sasuksi' wa Juda ka Tesalonaika yongganang ikiaging ningwara' mo', adi aming karesi sasuk guk wara' adi midi ka Pol wari ituagu' u naknga waraga'sa' naknga fikifiki adi midi ka wa beng guk wa ma mokngang ning waraga' kadidimonga Anutuning midi umpang ka tim yoking u indangira fanakiaging. \v 12 Ning tanga yong wara'ni Juda aming kabi'mo' wa naktangka tiging. Abanga yong ki wara'ni taming ka wap kareng guk kabi'mo' a ami kabi'mo' undu' naktangka tiging. \v 13 Ka Juda aming ka Tesalonaika yong u yaging wari midi ka Pol wari Beria yongga' ubu anga Anutuning midi ituagu' u naknga mandang anga Beria yong u kadofinga yong ki aming fam wari Pol ya u kadagang iiramik ga' kabaksi' ifimarakinga aming wari marara Pol se'ga' kabaksi' kadagang naknga midi sansaramik toingaging. \v 14 Ka naktangka aming adi kadagang iramaronga tiging u kanga marara Pol u nagira gwang gaga ga' amoging. A Sailas ya Timoti ya adi Beria yong unggung fagumu'. \v 15 Ning tanga aming ka Pol nagira aging adi Atens yong do tonga kaminga ning tanga Beria yongga' tubobu mabiging. Ka Pol wari Sailas ya Timoti ya ga' midi ning ina ipmigu', Sailas ya Timoti ya adindu' unggung fafong sini' mo' ikantamu', mandang urapsa' nuara abademu'. \s1 Pol wari Atens aming u Anutu beng guk waraga' yanggu' \p \v 16 Ka Pol adi Sailas ya Timoti ya u ipmera Atens yong unggung dera ning tanga yong girii u yangara yong ki aming ning se kati kabi'mo' u yapma adi Anutu beng guk ga' nafek sini' tanga yaging waraga' kaba mamareng naku'. \v 17 Ning tanga adi Anutu beng guk ning ki u tipsarendaiminga kaga waraga' sura Juda aming ka u ikiaging wara'sining siring yak ganang u amanga Juda aming guk ka Grik aming ka Juda guk ibang kubap toyaging wara'siga' Anutuning midi ituaima ning tanga waraga' kafakafa tonga naking. Ning tanga Pol adi fikifiki sidii ganang kama bingking ka aming wari bak tiaging wara'ganang yangara midi u ituaima aming yong ki wara'siguk undu' tonga nakiaging. \v 18 Ning tinga aming fam ka arintagim ka sasuk kigineng nua'ni ka Epikurian waraga' naktangka tiaging wara'guk ka aming fam ka sasuk ka Stoik ning toyaging wara'ning wari Anutuning midi ka Pol wari ituagu' waraga' tonga nak kigineng ka arok da'ning tiging. Fam ka ning toging, a wa beng guk mokngang midi buburap sige tora' nakem. A fam ka ning toging, a kama yong fam ning murak wara'ning midi ituanga fiarara' nakem. Adi Pol wari midi kareng ka Jisas ning iik a Jisas wari kungkumak kuma' tanga tubobu maragu' wara'ning u yanggu' waraga' tanga wa midi ka murak fam ning midi faituara' ning toging wang. \v 19 Ning tanga adi Pol u nagira tonga sasuk aming ning arantagim ka kaunsil Ariopagas ning toyaging wara'ganang ubu kamiging. Ning tinga kaunsil wari ning anigaging, o kadapmang inga'ni ka gu tanga yanggetang wara'ning u nininga nakgamnam. \v 20 Indi guning sasuk a midi fam wa kuni' nua'ni da'ning nakgamem wara' kafakafa ningdidime'. \v 21 Ka aming ka Atens yong ki guk ka aming yong kamanini ka Atens u anga ikiaging adi fikifiki napa' ka inga'sa' ifakadofi a sasuk inga'ni fam ning u tongafanak waraga'sa' naknga unggungsa' tanga ikiaging wara' adi Pol ning midi u kafakafa nakngam ga' toging wang. \p \v 22 Ning tanga Pol wari kaunsil arantagim Ariopagas ning bining ganang u adenga midi u ning yanggu', o Atens aming na ning sabarik ka Atens aming sidi nasi' nasi' u tanonga wa kadapmang ka murak guksa' ina titi wara'ning u tangkunang sini' tanga iking. \v 23 Na yong yara'ganang yangara murak ka sidi yangmamangneting wara'ning wa kuma'sa' yapsamarik. Ka murak nua'ni ka wapni guk mokngang ka sidi midi ka murak ka ya wapni kapmo' adeta' wara'ning alta ning yoking undu' kuma' anga kaguk. Ka murak ka sidi wapni guk mo' naknga sigesa' animamangneting wara'ning ki wa na fafong nakitik wara' wara'ning midi sanotik u mera nakni'. \v 24 Ka wa ning, Anutu girii ka kama i tanga a napa' napa' ka kamaganang ikiting u tasasu'negu' wa girii, kunim a kama i yaptatoreta' wara' adi aming wari yak mangaminga wara'ganang iikning guk mokngang. \v 25 Abanga adi napa' niga' nafek guk mo' tita' wara' aming wari adisining kafasi' wari tanga bema amimi ning guk mokngang. Adi girii wara' aming indi ka' ikem wa ka' iyak a napa' napa' ka ka' iyak u tiptangka wara'ning wa anasa' tinimita'. \v 26 A kama yara'ganang aming kabi'mo' kadofinga ikem wara'ning ki undu' anasa'. Tim munumung wa ana aming kubaniksa' tugu' warisa' mirira kama yong yong ira yaretam. Abanga kama ka simengse' wari indibe titi wara'ning undu' anasa' kuma' kamigu' wara'ganangsa' kadofitam. A yakning ki ka kama ka indeng wara'ganangsa' iik wara'ning bagi undu' ana didimengsa' kuma' tinima yaregu' wara'ganangsa' ikitam. \v 27 Ka Anutu adi napa' napa' u kafakafa tinipsasu'nanga sasuk kubanik ka aming wari napa' napa' wara'ning ki u itua waraga' sura adita' wena tanga anga adiganang iik wara'guk ikita'. Wara' aming wari Anutuning ki waraga' wena tanga yaranting wa adi kuma'sa' kanting. Ka wa beng sini' Anutu adi indiganang kamani mo' ikita'. Mokngang adi indiganang du'sini' ikita'. \v 28 Aming indi ka' iik a kane kuni' kuni' titam wara'ning ki wa indi adiganang yorafinga ikem warisa' tanga titam. Ka midi nua'ni ka Grik sidining sasuk aming fam wari yoking waraga' sukni'. Ning yoking, indi dabiksa' adining mindine wari ikem. \v 29 Ka indi Anutu ka naga u sura torik wara'ning mindine arantagim ka ka' iyak guk ning ikem wara' indi ning mo' sukantam, Anutu wa aming wari napa' kamaganangni ka' iyakning tang guk mokngang ka gol wa ma silva wa ma uningkim kareng ni u manggara kafasi' wari tiging ningwara' unda', ning mo' sukantam mokngang. \v 30 Ka tim aming adi Anutuning ki u kaga waraga' kabi'guk sukiting. Ka Anutu adi waraga' kaba mamareng naknga ifakadaga guk mo' tanga iibi sa' tinga adi kadapmang kuni' kuni' ka anasining sasuk ganangsa' u yaranga tanga ikiting. Ka kami yara'ganang wa Anutu ka wari ning tora', aming kamaganangni ka kama yong yong dabiksa' wari kabaksi' faranga adisining kadagang u kabisasu'na tini'. \v 31 Ka Anutu wari aming dabik indi kabakni' fara waraga' u tora' wara'ning ki sini' wa ning, Anutu adi aming dabik indi midiganang kuknipma nipkedanga tagagarenip waraga' kama girii kubanik wari kagadofi waraga' kuma' kasiranga kabigu'. Abanga adi aming girii kubanik ka kama ka wara'ganang kane ka aming kubanik kubanik indining iikni' u didimengsa' nipkedanga tagagarenip waraga' undu' kuma' tipkasiranga kabigu'. Aming ka wa wadigi' kuma' kumogu' unggung ka Anutu wari tubobu tipmarakinga seranga maragu'. Ka aming adi kane kigineng ka Anutu wari tubobu tipmaragu' u kanga o Anutu adi aming ka wa beng sini' ba kamigu' ning suktangkating wa giri karengsa'ning yanggu' Pol wari. \p \v 32 Ka kaunsil arantagim adi midi ka aming wari tubobu mamarak wara'ning u yanggu' u naknga fam ka bibi' naknga anikige tiging. A fam ka kareng ning naknga fiking nua'bu ininga ninak waraga' aniging. \v 33 Ning tanga Pol adi aming guk midi bak tiging u ibinga mugo tugu'. \v 34 Ka aming fam adi Pol ning midi u naknga Pol ning sasuk u yaranga naktangka tiging. Ka aming naktangka tiging wa nua'ni ka kaunsil arantagim ka Ariopagas wara'ning nua'ni, a nua'ni ka taming wapni ka Damaris, abanga aming fam undu' naktangka tiging. \c 18 \s1 Pol wari Korin yong kadofinga midi ituagu' \p \v 1 Ka Pol adi u iya' Atens yong u kabinga marara Korin yongga' ubu agu'. \v 2 Ka yong ka wara'ganang wa Judani imaraming fama' ka adisining yak ganang unggung anga yaptuagu'. Adi Rom yong girii do ikiagumu' ka Romni girii Klodias wari Juda aming ka Rom yong ikiaging wara'siga' bibi' naknga yangkagareinga yong fam ganang anga ira yareging u tanga ka imaraming adindu' Rom yong u kabinga anga Korin yong ubu ikiagumu' u yaptuagu'. Ka ufini wa wapni Akwila adining yoring wa kama tubo Pontas tara' wara'ni a tamni wa wapni Prisila. \v 3 Ka imaraming fama' adi kane ka yak ning kwi' tangkunasi sel muntofiinga aming wari tonga manggakna wara'ning u tanga ikiagumu'. Ka Pol adindu' tim aming sige yagu' u tanga wa kane ka ningwara' u kuma'sa' tanga yagu' wara' adi imaraming fama' u yapma uningkim mambong kabi' manggakna waraga' sura unggung ira kwi' muntofi kane u kubap fatiaging. \v 4 Ning tanga ira sabat fikifiki ganang Pol adi Juda aming ka u ikiaging wara'sining siring yak ganang amanga Juda aming guk ka Grik fam guk wari naknga Jisas ga' naktangka titi waraga' adisining sasuksi' u ifimarara fiararugu'. \p \v 5 Ka inga' Sailas ya Timoti ya wari kama tubo Masedonia tara' do kabinga abugumu'. Ning tinga Pol adindu' kane kabi' ka fugu yotangka ning guk tanga yagu' u kabinga kane ka midi itua ning unggungsa' ubu tanga Juda aming u midi tangkunang sini' ka ning fainarugu', midi ka tim Kasira Aming wari kagadofi ga' urang toging wa Jisas wari kuma' kadofigu' waraga'sa' toging. \v 6 Ka Juda aming adi Pol ning midi u naknga anganga bibi' ubu nakngama manda ukngama midi kadagang aniging. U yapma Pol adi Juda anasining kadapmang ka bibi' nakinga wadigi' ibinga mugo u yapkeda wara'ning tiaging u yaranga ibinga mugo tonga ananing saket u kifanga bema adisining dasi'ganang u kururu difimaimgu'. Ning tanga sareng ning yanggu', sidi naning midi ninak ga' bibi' naking wara' giri kuma' sibirik. Ka inga' Anutu wari mamareng kabisamo' wa naganing kadagang mo' sidaning kadagang sa'. Na aming arantagim nua'ni ka Juda mo' wara'siga' ubu anga ituaimotik. \v 7 Ning tanga siring yak u kabinga afanga yak nua'ni ka siring yak wara'ning gaga ganang du' aderugu' wara'ganang ubu amogu'. Yak ka wara'ning tuang wa wapni Tisias Jastas, adi Juda mo' ka adi Anutu beng guk waraga' ibang guk torugu'. \v 8 Ka Juda ning siring yak wara'ning tim iyak aming wapni Krispas adigok ka adi kurene dabiksa' adindu' Pol ning midi u naknga girii Jisas ga' naktangka tiging. Ka Korin yong ki aming kabi'mo' undu' midi kareng ka Pol wari ituagu' u naknga naktangka tinga ama iyamging. \p \v 9 Ka Pol wari dama deramak tugu'. Ka girii Jisas wari adiganang kadofinga ning anigu', Pol gu aming wari guta' manda ukgaming u yapma mutu tanga kane u kagabi mo' totang. Mokngang gu naning midi unggung ituanga au sa' te'. \v 10 Ka yong yara'ning aming kabi'mo' wa nagata' naktangka tanga naga ganang abubu wara'ning wari iking wara' na guganang ira yotangkagap kuma' totik. Ning tinga aming ka gu gifakadaga ning wari mo' sini' gifakadanting ning anigu'. \v 11 Ning tanga Pol adi Anutuning midi u yanggera Korin yong unggung kama paramu' ka gurak kubanik tanga gurak nua'ni ga' wa mayap 6 ning sini' tanga yagu'. \p \v 12 Ka inga' Galio wari Rom ning girii tanga kama tubo Grik tara' ubu katatoregu' ganang ka Juda aming ka Pol ga' bibi' fanakngamiaging wari Pol u tipkadaga waraga' sasuk kubaniksa' kufara marara anga Pol u bema tonga aming girii Galio ning de ganang kaminga ning toging, \v 13 aming ka ya ami taming u yanggagareinga Anutuga' mesisiringa ning kadapmang ka indining gavman ning lo wari mo' titi ga' tuguta' u tanga fiaring. \v 14 Ka Pol wari adisining midi u tubobu inonga tinga Galio wari Juda aming u ning urapsa' yanggu', ning sanotik midi ka u toing wa napa' kadagang ka Rom indining lo u tipkadaga wara'ning guk mo' karik mokngang. \v 15 Na ning naksamarik ka midi ka u toing wara'ning kini wa Juda aming sidaning kadapmang ganang wara'ning unggungsa' toing nakarik. Ka midi ka wa naga naknga tipdidima ning guk mokngang, wara' ning torik, tubobu bema anga sidasa' tonga naknga tipdidimani'. \v 16 Ning ina midi u udanga ning tanga yangkagare tugu'. \v 17 Ka yong ki unggungni ami taming sige adindu' Juda aming ka Galio wari yotangkaim ga' anga toging wara'siga' kabaksi' kadagang naknga Juda ning siring yak katatora ning tim iyak aming wapni Sostenis u sige animbenga midi yak iming ganang unggung bema uuk tiging. Ka aming girii Galio adi u yapma yangsefi guk mo' tugu', mokngang adindu' mera yap sa' tinga uking. \s1 Pol wari Antiok yongga' tubobu mugogu' \p \v 18 Ka Pol adi Korin yong unggung nua'bu iya' kama tubo Siria tara' waraga' tubobu mabonga tim ka Senkria yong ka Korin yongganang du' aderagu' waraga' agu'. Anga kadofinga ning tanga inga' Anutuga' napa' kareng ni tangam waraga' midi totangka tonga sura Juda anasining kadapmang ka midi totangka tanga tiaging u tanga ki sasa' dopkatiregu'. Ning tanga Korin yongni naktangka aming kuyane u ibinga Prisila imaraming Akwila ya wara'siguk dabik mabu tonga sip ganang areging. \v 19 Aranga mera ababanga Efesas yong u kadofinga bemkura amoging. Ka Pol adi Prisila imaraming u ibinga ning tanga anga Juda aming ka Efesas yong u ikiaging wara'sining siring yak ganang amanga midi kareng ituaima ning tanga Jisas ning midi kadapmang waraga' tonga nak tiging. \v 20 Ka Juda aming adi Pol wari unggung ira midi u nua'bu ininga ninak waraga'sa' naknga unggung iikga' anisefiging. Ka Pol wari ning yanggu', o kuyane kama paramu' guk mokngang wara' na sibinga mugo totik. \v 21 Ka inga' tubobu guk udep abanga sabok wara'ning wa Anutu anasa' nakara'. Ning ina iibi tanga anga sip nua'ni ganang aranga mera Efesas yong u kabinga mugo tiging. \p \v 22 Anganga Sisaria yong do kadofiging. Ka Pol adi naktangka aming arantagim bak ka Jerusalem yong yaging u yabonga Jerusalem ga' aregu'. Aranga yapma midi kareng itua kane tanga ira yangagu' wara'ning midi u ina ning tanga tubobu afanga Antiok yongga' ubu mugogu'. \v 23 Anga kadofinga unggung itarugu'. Iya' ning tanga Antiok yong u kabinga yong ka kama tubo Galesia a Frisia tara' ka tim kuma' agu' u nua'bu anga naktangka aming u yapma ifitangka tanga midi ina ina agu'. \s1 Apolos wari Efesas yongganang midi ituagu' \p \v 24 Ka kama ka wara'ganang Judani aming nua'ni wapni Apolos ka adi yoring Aleksandria yong u kabinga Efesas yong u anga yagu'. Aming ka wa Anutuning midi umpang udi fafongsa', adi aming midi itua kareng titiing. \v 25 Adi tim aming fam wari girii Jisas ning iik a kadapmang wara'ning u kuma'sa' aninggeking wara' adi midi ituaimonga wa fe' guk mo' tanga tangkunang sini' tokadofirugu'. Ka adi ama iyam ning ki waraga' inonga wa ama iyam ning kadapmang ka tim Jon Baptis wari tanga iyamarugu' wara'ning unggungsa' naku' wara' adi wara'ning unggungsa' fainarugu'. \v 26 Ka Prisila imaraming Akwila ya wari Efesas yong u yagumu' ganang ka Juda ning siring yak ganang amanga nakumu' ka Apolos wari Anutuning midi u tangkunang sini' ituagu'. U naknga ning tanga Apolos u nagira anga adisining yakganang anga mera Anutuning kadapmang didimeng sini' ka Pol wari faingekarugu' u anididimanga yaregumu'. \p \v 27 Ka inga' Apolos adi Efesas u kabinga kama tubo Grik tara' ubu anga Anutuning midi itua kane tonga tuguinga naktangka aming ka Efesas yong u yaging wari yotangkangam tanga midi umpang kabi' ka Grikni naktangka aming wari Apolos u kigeda tanga kafakafa tangama bema kami waraga' yora Apolos ananing kafong ganang amiinga wara'guk bema agu. Ning tanga Apolos adi u ibinga anga kama tubo Grik tara' do kadofinga ira aming arantagim ka Anutu wari yotangkayabinga naktangka tiging u yotangkayapma kafakafa yanggera itarugu'. \v 28 Ning tanga adi yong yong u yangara ananing amine Juda ning midi ararok u utapaim waraga' tangkunang sini' ina ning tanga midi ka Anutuning midi umpang wari Jisas wa Kasira Aming ning tuguta' wa beng guk sini' ning u sareng sini' tokadofaima fiararugu'. \c 19 \s1 Pol wari Anutuning midi itua kane Efesas yongganang anga tanga yagu' \p \v 1 Ka Apolos wari Efesas yong u kuma' iya' kabinga anga Korin yong do ikinga ganang ka Pol adi kadapmang ka yong fam ka karang ganang ira yariaging u ko dera dera agu'. Anganga Efesas yong do wa inga' kadofigu'. Kadofinga ning tanga yong wara'ganang undu' naktangka aming fam yaptuagu'. \v 2 Ka adi aming u ning yangkagu', ma' sidi Jisas ga' naktangka munumung tiging ganang wa sidi Anutuning mini unggo guk u bemging. Ka adibu ning aniging, o mokngang indi midi ka Anutuning mini unggo u torang wara'ning wara'guk mo' nakum. \v 3 Ka Pol wari ning yanggu', ka adi ama wa nasi' kadapmang tanga isamging. Ka adibu ning aniging, mo' Jon Baptis wari tanga iyamgu' wara'ganangsa' tanga inimging. \v 4 Ka Pol wari ning yanggu', kadapmang ka tim Jon Baptis wari tiamgu' wa ning, adi ami taming u ama iyama wa ning yanggu', sidi kabaksi' faranga sidining kadagang u kabiinga ama isamirik wara'ning kini wa aming girii nua'ni wari naganing mandang kadofota' waraga' kadapmang tipdidimangam wara'ning tirik. Wara' sidi didimeng gi' ira adita' naktangkasa' ubu tinting ning yanggu'. Aming ka Jon wari u yanggu' wa Jisas ga'sa' yanggu'. \v 5 Ning tanga adi Pol ning midi u naknga mini unggo bimbem waraga' aiga tinga Pol wari kisi' suroyapma girii Jisas ning wap ganang ama nua'bu iyamgu'. \v 6 Ka wara'ganang didimeng ka Anutuning mini unggo wari afanga aming wara'ganang amayabinga mini unggo ning tangkunang ganang midi kuni' kuni' tonga yaranga ning tanga Anutuning midi fam tokadofiging. \v 7 Ka aming ka ibang u toiminga tiging wa 12 ning dabiksa' wari tiging. \p \v 8 Ka Pol adi sabat ganang fikifiki wa Juda aming ka Efesas yong u ikiaging wara'sining siring yak ganang amanga midi tangkunang ka aming ning kabaksi' ifimarakinga Anutuning bining ning midi kareng waraga' suktangka titi waraga' mayap famineng sini' ina agu'. \v 9 Ka Juda aming fam adi midi ka waraga' bibi' naknga naktangka guk mo' tanga girii Jisas ning kadapmang kareng waraga' aming bak tiging wara'sining dasi'ganang u togige tanga yareging. Ka Pol adi u yapma aming ka adining midi ga' naktangka tiging unggungsa' inagira siring yak u kabiama ning tanga anga aming nua'ni ka wapni Tiranas adining yak ka sasuk fam yanggek wara'ning wara'ganang famanga kukyapma fiangetarugu'. \v 10 Ka Pol adi girii Jisas ning midi yanggek kane ka Efesas yong u tugu' wa kama paramu' gurak fama' ning sini' tanga yagu'. Ning tinga kama tubo Esia tara' wara'ning aming ka Juda a Grik dabiksa' wari girii ning midi u naksasu'nanga yareging. \s1 Siva ning mindine wari kane mandaga' tiging \p \v 11 Ka Pol wari Efesas yong u yagu' ganang wa Anutu wari yotangkangaminga kane tangkunasi mirakel kuni' kuni' fam undu' tanga yaregu'. \v 12 Ka naktangka aming fam adindu' tangkunang ka Anutu wari Pol ga' amigu' u Pol ganang yorafanga bema amise fam u ifakarendanga yareging. Adi kwi' dibing kabi' ka Pol ana fugu mandagam urarafanang fengak wara'ning u manggara fonga amise bagana guk wara'sining fuksi' u sufuraiminga bagana wari kaga'sa' karenda a aming masi' unggo kadagasi guk undu' masi' unggo kadagasi wari ibinga mugoinga wadigi' karenda ning tanga yareging. \p \v 13 Ka Juda aming fam ka tim masi' unggo kadagasi u anasining tangkunang ganangsa' tanga igukiama fiariaging adindu' girii Jisas ning wap ganang ubu tanga igukiam ga' ning tonga tanga aming ning masi' unggo kadagasi u ning yangging, aming ka Jisas ka Pol wari adining midi faituara' adining wap kigineng ganang sanem aming i kagabi tanga mugo tini' ning fiangging. \p \v 14 Ka wara'ganang wa Juda ning pris girii tim iyak nua'ni wapni Siva adining mindine arantagim ka seven ning adindu' kadapmang ka ningwara' u titiga' suking. \v 15 Ka adi aming nua'ni ning mini unggo kadagang u tanga kayongamtam ning tonga tiging ka mini unggo kadagang wari ning yanggu', ai na Jisas wa fafong a aming ka Pol u toing undu' kuma'sa' nakedarik, a sidi wa nisi' wari abanga toing. \v 16 Ning tanga aming ka mini unggo kadagang guk wari parap sa' marara didipmi tanga fuksi' u ifakadaga sini' tanga kwi'si' u ibaramakiamgu'. Ning tinga adi aming wara'ning yak u kabinga fuksi' bi'sa' bimanga mugoging. \v 17 Ka Juda aming a Grik aming dabik ka Efesas yong u yaging wari wara'ning midi ne u naknga napa' girii ning kanga base tanga tonga yareging wari girii Jisas ning wap wari girii giragagu'. \v 18 Ning tinga aming kabi'mo' ka naktangka tiging wari Anutuning kigineng ka sareng u kadofiinga kaging waraga'sa' sura adisining iiksi' u tipdidimonga kadagasi fam ka adisining kabaksi' ganang ko yaging u abanga tofadaksasu'neging. \v 19 Ning tanga aming fam ka tim nasi' kugwe kadagasi tanga ikiaging wari adisining kudi umpang ka kugwe kadagasi wara'ning u manggara fabanga aming ning dasi'ganang bak kura kudip ganang sasasu'neging. Ka midi umpang kadagasi ka u kura seging wa kabi'mo', ka kubanik kubanik wara'ning toni u indangira anganga bak kuking wa girii sini' ka moni wa fifti tausen ning kadofigu' u kura seging. \v 20 Ka adi kadapmang ka Anutuning midi kareng u naknga napa' napa' kadagasi ka tim adisining tangkunang ning yapma ikiaging u wadigi' sini' kura iguksasu'neging wari tanga girii ning midi wari girii giranga kama tubo wara'ning yong yong u mugoinga naknga yareging. \s1 Efesas aming wari Pol ga' bibi' nakngamging \p \v 21 Ka Anutuning midi kane wari Efesas yong wara'ganang girii giragagu'. Ka Pol adi Anutuning mini unggo wari sasuk amiinga kama tubo Masedonia a Grik tara' u anga Jerusalem ga' tubobu mugo waraga' sura ning togu', ka na Rom yong girii do undu' nua'bu au ga' autik. Ka wa tim ka Jerusalem yong do anga iya' inga' kuma' abanga awak ning togu'. \v 22 Ning tanga aming fama' ka yotangkangam tugumu' Timoti ya Erastas ya u kama tubo Masedonia waraga' tim yangkareinga agumu'. Ka Pol ana wa Efesas yong kama tubo Esia tara' unggung kabi' nua'bu yagu'. \p \v 23 Ka Pol wari u yagu' ganang wa girii ning kadapmang kareng wari kigineng kadofinga auinga mamareng girii nua'ni wari wara'ganang kadofigu'. \v 24 Ka mamareng ka u kadofigu' wara'ning ki wa ning, Efesas yongni aming nua'ni wapni Demitrias adi kaneni wa Efesas ning murak mandaga' taming ka Atemis ning aniaging wara'ning mesisiringa yak uuring u silva wari manggara sanga fatarugu'. Adi kane amingni arantagim guk. Ka aming fam wari adining yak uuring u toinga adi uningkim mambong girii udi wara'ganang fabemarugu'. \v 25 Ka Demitrias adi kane ka Pol wari adining bisnis kane u udangam ga' da'ning tugu' u kanga kaba kadagang naknga adining kane aming arantagim a aming fam ka kane ka adi taragu' ningwara' tiaging dabiksa' u katiana anga bak kukyapma tanga ning yanggu', o amine sidi kuma'sa' naking, indi uningkim mambong girii wa kaneni' ka wara'ganangsa' katuatam. \v 26 Ka sidi kami yara'ganang wa dasi' wari kanga a ninak tanga ning kuma' ting, aming ka Pol wari Efesas yong yara'ni aming a aming kabi'mo' ka kama tubo Esia tara' i ira yareting dabiksa' wara'sining sasuksi' u mandaga' iramikinga adining midi sa' nakngaming. Adi ning ina fiarara', Anutu ka kafasi' wari titing wa beng guk mokngang ning fainara'. \v 27 Ka midi ka u fainara' warisa' feradota' wa aming wari indining kaneni' kareng ya kadagang ning ubu ma kani'. Ning tanga indining murakni' taming girii Atemis adining mesisiringa yak kareng ya sigening ning kanga anikadaga ubu ma tini'. Abanga murakni' Atemis ana ka aming kama tubo Esia tara' a aming kama yong yong dabik indi animamangnetam wa bibi' nakngaminga sigening ningda'ning ubu ma kadofinimo' ning yanggu'. \p \v 28 Ka aming bak tiging adi midi ka u naknga banaksi' giptanga ku bang ning kating yareging, o Efesas indining Atemis wa girii tim iyak beng sini' ikita'. \v 29 Ning tinga Efesas yongni aming fam wari ku u naknga dabiksa' marara yong bining u ku kabi'mo' ka ningwara' u kating yangaging. Ning tanga anga Masedoniani aming fama' ka Pol guk ngingeng kubap fengakiaging ka wapsi' Gaias ya Aristakas ya u suroyapma midi bak ning yak girii ganangga' uunak sa' inagira aging. \v 30 Ka Pol adi u yapma anga yangsefi totik ning tonga tugu'. Ka naktangka aming arantagim wari a kureng gifakadaga ma tini' ning tonga anisefi tiging. \v 31 Ning tinga kama tubo Esia tara' wara'ning gavman ning girisi fam ka Pol ga'sa' nakiaging adindu' Pol u tipkadaga ma tini' ning tonga Pol u anisefi waraga' midi kamingamging. \p \v 32 Ka ami taming ka bak girii tanga u kating yangaging wa kafakafa guk mo' sura tiging. Mokngang aming fam undu' naro' a fam undu' naro' ning kating yangaging. Ning tinga yong wara'ni aming arantagim girii adi napa' wara'ning ki guk mo' naknga sige iwara tonga yangak sa' tiging. \v 33 Ka Juda aming fam ka unggung adeging wari yangsefi titiga' ning tonga aming nua'ni wapni Aleksanda u anigareging. Ning tinga wari aming bak bining do amanga midi tounga tinga aming fam wari midi wara'ning ki u aniging. Ning tanga yangsefi tanga midi inotik ning tonga kafong kayogu'. \v 34 Ka adi Juda aming wara' aming yong kini adi kuma' kanga adining midi nakngam ga' bibi' naknga dabiksa' ku bang ning katiging, o Efesas aming indining Atemis wa girii tim iyak beng sini' ikita'. Ning u kama paramu' ka tu aua ning sini' kating aging. \p \v 35 Ka Efesas yong u katatora wara'ning aming girii wari marara ami taming wari ku kating yangaging u yangsefi tanga ning yanggu', ai Efesas aming kama yong yong fam adi yong girii ka Efesas ya murak girii Atemis wara'ning yak girii guk ka adining uningkim girii ka kunim ganang kuta afugu' u yaptatora waraga' tanga ikitam wa kuma'sa' naknga yaranga ikiting. \v 36 Ka adi a murak ka wa beng guk mokngang ning guk mo' tonting. Mokngang wara' sidi kadapmang ka kafakafa guk mo' naknga urapsa' marara bumburang sige tanga yangaking wa kagabi tini'. \v 37 Ka aming fama' i inagira abing ya kadapmang kadagang ka Atemis ning yak tapni ganang amanga kubu titi wa ma anikadaga titi ning guk mo' tangamu', u sigesa' inagira abing. \v 38 Ka ning toutik, Demetrias guk ka aming arantagim ka kane dabik ka murak uuring ka ningwara' u titing wari aming nua'ni midiganang kamonga wa kuma'sa' naking kot titi ning undu' kama guk. Abanga gavman girisi ka midi u nakdidima wara'ning undu' kuma'sa' iking wara' nasi' kadagang ning kanga wa kot ganang sa' inagira fonga kukyapma tipdidimanting. \v 39 Abanga aming sidi midi fam guk wa inga' sidining aming girisi wari bak tinga wara'ganang didimengsa' kaminga tonga nakanting. \v 40 Ka kadapmang ka kami i ting ya kareng sini' mo', kadagang. Ka aming fam wari bak i ting yara'ning ki ga' abanga tonting wa indining tontam ga', mokngang. Ning tanga adi aming kadagang tipmarak ning ki sini' ning ma nipni'. \v 41 Ning ifanga ina ina ning tanga ami taming kabi'mo' ka bak kura tonga ingaging u yangkara tinga tubobu fosananga mugoging. \c 20 \s1 Pol wari kama tubo Masedonia a Grik tara' u anga yangagu' \p \v 1 Ka aming wari Polga' banaksi' giptanga napa' bumburang tiging wari biinga Pol wari ibinga mugo tonga naktangka aming u fonga kukyapma adisining kabaksi' u ifitangka waraga' midi fam yanggu'. Ina ina ning tanga kaba kareng naknga kafasi' weyama iibi tanga kama tubo Masedonia tara' waraga' mugo tugu'. \v 2 Anga kadofinga yangara Masedonia wara'ni naktangka aming u ifitangka waraga' midi kabi'mo' ina ina agu'. Ning tanga anganga kama tubo Grik wa inga' kadofigu'. \v 3 Ka adi kama tubo u mayap famineng ning iya' sip ganang aranga Siria ga' tubobu mugo ga' suku'. Ka Juda aming ka u ikiaging wari Pol wari sip ganang areinga uuk titi waraga' midi kuma' tonga naknga kabiging. Ka Pol adi midi ka uuk titiga' toging udi kuma' naknga kadapmang ka sip ganang au ga' suku' u kabinga kadapmang paramu' ka Masedonia tara' unggung kayong ganang tubobu agu'. \v 4 Ka aming fam ka Pol guk kubap aging wara'sining wapsi' wa ning, Sopata ka Piras ning mindingni ka Beria yongni a Aristakas ya Sekandas ya ka Tesalonaika yongni a Gaias ka Debi yongni a Timoti abanga kama tubo Esia tara' wara'ni aming fama' ka Tikikas ya Trofimas ya ning wari Pol guk kubap mugoging. \v 5 Aming arantagim ka wa Pol guk tim anga Troas yong do kadofinga Luk nagok ka aming fam guk indi indipmeking. \v 6 Ka indi kama ka Juda aming wari baret ka yis guk mo' tanga sanga nana wara'ning tangsana sande girii Pasova wari biinga sip ganang aranga Filipai yong u kabinga mugogum. Anganga Troas yong do wa kama faiv ning ibinga wara'ganang inga' kadofinga yapma ning tanga kuyane fam wara'siguk dabik Troas yong unggung sande kubanik ning yagum. \s1 Pol wari Yutikas tipmaragu' \p \v 7 Ka Troas yong unggung sarare tiim ganang ka indi yong wara'ni naktangka aming guk gom nonga bak tugum. Ka indi kamindapning wa ibinga mugo titining wara' Pol adi ami taming ga' midi ari' ituaimgu'. Ka adi midi wa paramu'sini' tonga anganga tiim bining sini' kadofigu'. \v 8 Ka indi bak wa iyung bane ka basing furo'ning sini' ganang kuta tanga lam undu' kabi'mo' yora garinga tapkum. \v 9 Ka saba uyamang nua'ni wapni Yutikas adindu' gugubik iming furo'ning u aranga mera fanaku'. Ka Pol wari midi paramu' ko sini' tonga fauinga Yutikas adi de dama tanga dama wadiging dektangkagu'. Ning tanga kamaganang fugang kamani sini' apa mangfanga kungkumak tugu'. Ning tinga aming bak tugum wari mandang unara afanga suroging wa wadigi' kuma' kumogu'. \v 10 Ka Pol wari mandang afanga fugu furo'ning mang dera bedirik tanga ning yanggu', sidi kabaksi' mamareng mo' nakanting, ka' giri ita'. Ning tinga Yutikas wari tubobu seranga marara ka' giri yagu'. \v 11 Ning tanga dabiksa' indi basing ka bak tugum waraga' tubobu aregum. Aranga mera ning tanga gom ubu tanga naunga Pol wari baret u bema upma nima yaranga dabiksa' nagum. Ning tanga Pol wari u nua'bu yorafanga ina anganga kama sa' tipfagagum. Tipfanga ning tanga Pol se' guk indi ibinga mugo tugum. \v 12 Ka saba uyamang Yutikas ka mangfu tugu' u tipmarakinga karendagu' wa aming adi kareng ningsa' giri yagu' u kanga kabaksi' karengsa' naknga nagikna tanga mugo tiging. \s1 Pol wari Troas yong kabinga Mailitas ga' ubu mugogu'. \p \v 13 Ka Pol adi kayong ganang au ga' suku' wara' ning ninggu', sip ganang aranga tim anga Asos yong u anga nipmekni'. Ning tanga adi Troas u kabinga kayong ganang auinga fam indi sip ganang tim anga Asos yong do kapmekum. \v 14 Ka Pol wari kadapmang gaga u anganga kadofinga nipma sip ganang ubu aranga Mitilini yongga' wa dabik agum. \v 15 Anga kadofinga sip furo'ningsa' deia' tipfanga ning tanga marara anganga kama dibing gwang bining ganang ka Kaios wara'ning du' ganang u kadofigum. Kadofinga deia' marara nua'bu anganga Semos yong ubu kadofigum. Kadofinga deia' marara nua'bu anganga Mailitas yong u kadofigum. \v 16 Ka Pol adi tim sasuk ka sande girii Pentikos wa Jerusalem yong donggung anga kadofinga kaga waraga' suku'. Wara' adi ning ninggu', indi kama tubo Esia tara' i mimeng sini' mo' ikantam, urap da'ning antam wara' Efesas yong wa tatarafik sa' tanga antam. Ning nina indi Efesas yong wa tatarafik sa' tanga anga Mailitas yong u kadofigum. \s1 Pol wari Efesas aming midi ari' yanggu' \p \v 17 Ka indi Mailitas yong u kadofinga ning tanga Pol wari naktangka aming ka Efesas yong yaging wara'sining aming girisi fam wari abanga kaga waraga' midi kamaimgu'. \v 18 Ning tinga marara abanga nibinga Pol wari ning yanggu', o kuyane sidi naganing kadapmang ka kama tubo Esia tara' i munumung sini' abanga sidigok ira tanga abuguk wa kuma'sa' napking. \v 19 Na kane u tanga yaguk ganang wa na sasuk ka naning wap tipkadofi ning u kabisasu'nanga ning tanga girii ning kane waraga' sura tanga yaguk. Ka Juda aming fam wari nifikadaga tonga mamareng kabi'mo' naminga wa na mamareng girii bema yaguk. Ka na waraga' bima guk mo' tuguk. \v 20 Ning tanga na girii ning midi ka sidi yotangkasam wara'ning u ituasam waraga' undu' bibi' naknga mo' ituasam, ning guk mo' tuguk. Mokngang na kabakna tiptangkanga bak titining kamaganang a sidining yak ganang undu' sanggek sa' fataruguk. \v 21 Na fikifiki midi kigineng ka Juda aming guk ka Grik aming guk dabiksa' indi Anutuga' kabakni' faranga kadagang u kabinga girini' Jisas ga' naktangka titi waraga' fatoruguk. \v 22 Ka beng sini' kuyane kami yara'ganang wa Anutuning mini unggo warisa' kadapmang nua'ni ganang ubu ninagira auinga wa Jerusalem yongga' arik yang. Ka na Jerusalem yong do autik ganang ka nasi' wari nagaganang kadofinamota' wa na nakeda guk mo' tirik. \v 23 Ka napa' kubaniksa' ka naga kama yong yong u yangatik ganang ka Anutuning mini unggo wari mamareng ka kalabus a mamareng fam wari kadofinam waraga' nanita' unggungsa' wa giri nakedarik. \v 24 Ka naning iikna ka ka' iik ka kami yara'ganang i tirik ya napa' girii ningsa' iikning ning mo' katik mokngang wara' na kafakafa gi' iikga' sasuk mimeng mo' totik. Na kane girii ka girii Jisas wari adining midi kareng ka Anutu wari kafakafa tinibita' wara'ning u namgu' u ituanga yaranga tasasu'na waraga'sa' wa giri kigineng sini' suktangkanga titik. \p \v 25 Ka ning toutik, beng sini' na sidining bining ganang yangara Anutuning bining ning midi kareng u ituasama yaretik. Ka kami yara'ganang wa na ning sutik ka inga' wa sidi nondakna nua'bu guk mo' unda' napni'ga'. \v 26 Wara' ning sanotik, na midi kareng wa kuma'sa' ituasamsasu'narik. Ka sidining aming ka ni wari Anutuga' manda ukngama anganga inga' kudip kadagang ganang mawa' wa naganing kadagang guk mokngang, ananing kadagang sa'. \v 27 Ka na naning kadagang mo' ning torik wara'ning kini wa ning, na Anutuning sasuk ka ni kagabi guk mo' tuguk. Mokngang na sarengsa' kuma' ituasamsasu'netik. \v 28 Ka sidi Anutuning mini unggo wari naktangka aming arantagim u yaptatora wara'ning girisi sipminga iking wara' sidi sidining iikning kadapmangsi' u kafakafa katatoranga ning tanga naktangka aming arantagim undu' kafakafa yaptatoranting. Beng sini' naktangka aming arantagim bak ka wa Anutu wari ananing mindingni ning amaa wari kuma' tonga manggakniapku' wara' sidi napa' kigineng sini' ning kanga kafakafa sini' yaptatoranting. \v 29 Na kuma'sa' nakedarik, naga kuma' sibinga mugoinga wa inga' aming ka kugwang kagaya guk ningda'ning wari sidiganang abanga sipsip urang dipminga nating ningda'ning ka sidining ami taming arantagim ka u ifikadagainga mamareng bemni'ga'. \v 30 Ka wa aming fam warisa' mo' tini' mokngang. Wa aming fam ka sidining bining ganang wari' undu' marara naktangka aming wari adisining kadagang u yara waraga' sura Anutuning midi beng guk u tipfara tanga midi kareng ning tonga midi mandaga' u sige sanggekni'ga'. \v 31 Wara' na waraga' sura ning torik, naktangka aming ning girisisi' sidi fikifiki kafakafa suktangkanga ikianting. Sidi kadapmang ka naga sidita' sura kane girii titik waraga' sukianting, na kama paramu' gurak famineng ning sini' tanga ira ibarik wara'ganang wa na sidi yotangkasap ga' baratarak naknga kane u kagabi da'ning guk mo' titik. Mokngang na kabakna kubaniksa' kufura tiim sidii fikifiki naktangka aming dabiksa' sidining sasuksi' u sifimarakitik. Ka naga kane girii ka sidita' sura titik wari sige ma biwa' wara' sidi kafakafa yaptatoranga tanga ira anting. \p \v 32 Ka sidi naga mugoinga inga' yara'ganang ira anting waraga' wa ning torik, na Anutuning kafong ganang manggara sipmirik. Ning tinga adining midi kareng ka kafakafa tinibita' warisa' saptatoreinga ikanting. Midi ka wa kigineng guk beng sini' wara' warisa' yotangkasabinga iik a kadapmang kareng ka arantagim ka Anutu wari anata' ifakasirinagu' wara'siga' imita' u samota'. \v 33-34 Ka sidi kuma'sa' nabitiing, na sidigok u yaguk ganang wa na yotangkanap tanga sidi moni wa ma mambong fam wa ma kwi' karesi fam ning u nanam ga' kabi'guk mo' sangguk. Mokngang na mambong kane naganing tangkunang ganangsa' tanga manggara naning fukna yotangkanga a aming ka nagok kane kubap tanga yangatam u yotangkayapma ningsa' tanga ira yangatik. \v 35 Ka sidi kadapmang ka naga titik u kanga ning nakedanting, indi aming wari yotangkanip titi waraga' mimeng mo' sukantam. Mokngang indi nana sa' kane tangkunang ning tanga aming ka anasining fuksi' yotangka ning tang guk mo' iking u yotangkayapmantam. Ka wara'ning wa midi ka girii Jisas wari togu' waraga' sukantam. Adi ning togu', kadapmang kareng ka aming nua'ni yotangka ga' sura amimi ning wari kadapmang ka gata'sa' sura manggakna wara'ning u tarafita'. \p \v 36 Ka Pol adi midi u ina ina ning tanga ibinga mugo tonga naktangka aming ning girisi wara'siguk mandaksi' dabik upma mera Anutuga' ibang toging. \v 37 Ning tanga Pol ga' bibiri' naknga marara bedirik tanga mak kabi'mo' kanga koging. \v 38 Pol wari midi ka nondakna nua'bu guk mo' napni' ning yanggu' waraga' tanga kabaksi' mamareng girii naknga wa mak koging wang. Ning tanga sip ganang donggung nagira tonga kamiging. \c 21 \s1 Pol se' wari sip ganang aranga Jerusalem yongga' tubobu mabiging \p \v 1 Ka indi naktangka aming arantagim u kubuse' sini' ibinga anga sip ganang areinga sip wari yong u kabinga mabu tugum. Ababanga kama dibing gwang bining ganang ka Kos u kadofigum. Kadofinga ning tanga kama fagainga abanga kama dibing kabasi' nua'ni ka Ros ubu kadofigum. Kadofinga u kabinga ababanga Patara yong ubu kadofigum. \v 2 Ning tanga sip ka u kabinga sip nua'ni ka kama tubo Finisia tara' ga' mabu ning wara'ganang ubu aranga mera mabugum. \v 3 Ababanga kama gwang bining ganang ka Saipras wa kafani' kesini tara' adeinga tongaka sa' tanga tarafira ababanga kama tubo Siria tara' u kadofinga ning tanga sip wari Taia yong u mambong fam kuronga mekinga wara'ganang bemkukum. \v 4 Bemkura ning tanga anga yong wara'ni naktangka aming u yaptuanga adisigok kubap unggung sande kubanik ning yagum. Ka Pol wari inga' Jerusalem yong kuta napa' ni katua wara'ning wa Anutuning mini unggo wari naktangka aming u yangnataminga naktangka aming wari Pol wari Jerusalem ga' mo' arara waraga' anisefi tanga midi tangkunang aniging. \v 5 Ka indi sip ganang tubobu ibinga mabu titi wara'ning kama kuma' kadofigu' u kanga mabu tinga naktangka aming wari tamse sabase guk dabiksa' marara yong u kabinga fabanga gwang gaga u indipmiging. Ning tanga adisigok dabiksa' indi gwang gaga unggung mandakni' upma mera Anutuga' ibang togum. \v 6 Ning tanga midi kareng kura' aning tanga ibinga sip ganang aranga mabu tugum. Ning tinga adindu' yong ganangga' tubobu mugoging. \s1 Profet Agabus wari Pol u mamareng inga' kadofingam waraga' anigu' \p \v 7 Ka indi Taia yong u kabinga anganga Tolemes yong u kadofigum. Kadofinga bemkura amanga yong wara'ning naktangka aming u yapma kabakni' kareng ninak wara'ning midi kareng yanggum. Ning tanga adisigok unggung kama kubanik dekum. \v 8 Deia' marara sip ganang tubobu aranga Tolemes yong u kabinga anganga Sisaria yong ubu kadofigum. Kadofinga sip kabinga anga evanselis Filip adining yong ganangga' agum. Filip ka wa tim aposel wari kane yotangkayam waraga' arantagim seven ning urang ifikasireging wari itarugu' adining yak ganang u anga yagum. \v 9 Ka Filip ning ibingine fama'gong fama'gong wa ami guk ko mo' saniapking ka Anutu wari tangkunang ka profet kane ning u iminga midi tokadofi kane tanga ikiaging. \p \v 10 Ka Pol se' guk indi Sisaria yong u anga kadofinga kabi'ning yainga naktangka aming nua'ni ka wapni Agabas ka adi profet kane titining tangkunang guk wari kama tubo Judia u kabinga afugu'. \v 11 Afanga Sisaria yong u kadofinga nipma ning tanga Pol ning nip tamtangka ning let u bema tigigira tanga ananing kafong kayong u bak kura iptaga tanga ning togu', Anutuning mini unggo wari ning tora', Juda aming ka Jerusalem kuta iking wari let yara'ning tuang wa ning bema iptanga bema aming arantagim nua'ni ka Juda mo' wara'siga' yamni'ga'. \v 12 Ka aming fam guk dabiksa' indi midi ka u naknga Pol wari Jerusalem ga' mo' sini' arara waraga' anisefi tangkunang tugum. \v 13 Ka Pol wari ning ninggu', ai sidi nagata' mak kara nangsefi mo' tinting, naning tangkunang ma tipkurani'. Naga girii Jisas ning kane tanga Jerusalem ga' areinga waraga' tanga bema iptanap wa ma nugumak u titi undu' girisa' tanapmanting, na waraga' sasuk mimeng mo' tirik ning togu'. \v 14 Ka indi Pol ning sasukni kigineng ka u utapangam titining guk mokngang u kanga midi nua'bu guk mo' togum. Indi ningsa' togum, o ningwara' girii ananing sasuk ganangsa' girisa' kadofagamota'. \s1 Pol wari Jerusalem ga' aranga adi kane tugu' wara'ning midi yanggu' \p \v 15 Ning tanga iya' inga' indi Jerusalem yongga' aronga mambongni' u utiringa manggaknanga marara Sisaria yong u kabinga Jerusalem ga' ubu aregum. \v 16 Ka Sisaria yong wara'ni naktangka aming fam adindu' marara indagira kubap aranga Jerusalem yong kuta kadofinga yak nua'ni ganang iikga' indipmiging. Yak ka wara'ning tuang wa Neson ka kama tubo Saipras tara' wara'ni, adi naktangka timinggi' tugu' wara'guk aranga yagum. \v 17 Ka Jerusalem yong ning naktangka aming adi indi aranga kadofigum u nipma kabaksi' karengsa' naknga kafakafa tinipking. \p \v 18 Ning tanga deia' marara Pol se' guk indi Jems u kaunga agum. Anga kadofinga yapkum ka naktangka aming bak ning yaptatora aming dabik udi Jems ning yak ganang unggung bak kuma' abanga kura merafaging. \v 19 U yapma ning tanga Pol wari tim ka kabaksi' kareng ninak wara'ning midi kabi' ina ning tanga anga mera midi ka Anutu wari Pol ganang ira adi nasi' nasi' kane girii ka aming arantagim nua'nining bining ganang tanga yagu' u yotangkangam sini' tinga tugu' wara'ning midi u yangsasu'negu'. \s1 Pol wari tempel ga' agu' \p \v 20 Ka naktangka aming ning yaptatora aming girisi wari Pol ning midi u naknga kabaksi' karengsa' naknga Anutuning wap bema areging. Ning tanga Pol u ning aniging, kuyani' gu kuma' yabarang sa', yong yara'ning Juda aming kabi'mo' adi kabaksi' faranga naktangka kuma' tiging. Ka adi sasuk ka Juda indining kadapmang tang waraga' tangkunang sini' ko tanga iking. \v 21 Ka adi aming fam wari midi ka gu Juda aming ka arantagim nua'nining bining ganang anga ira yareting wari Moses ning kadapmang tang ka sabase ning fuksi' giknim dopyam a Juda indining kadapmang tapni fam u nua'bu mo' yaranga titi waraga' fainiting wara'ning u kuma' ininga naking. \v 22 Ka adi gu i arabarang wara'ning midi ne wa kuma'sa' nakanting. Ka indi midi ka adi u yangging wa beng guk mokngang mandaga' ning yangtam wa mo' naknimting. \v 23 Ka Pol gu indining midi i yaranga kadapmang nua'ni ka indi titiga' kuma' sukem unggungsa' totang. Wa ning, indining aming fama'gong fama'gong adi Anutuga' napa' kareng ni tangam waraga' midi totangka kuma' tiging undu' ingging iking. \v 24 Ka gu adisigok siring yak girii tempel ganang kubap amanga adi nasi' kane ka adisining kadagang u tipmiri wara'ning u tinting wa gundu' yotangkayap tanga uningkim mambong ka kadagang tipmiri waraga' urang kamitam wa gu kamaimotang. Ning tinga adi kisi' sasa' u wara'ganang dobinga kadapmang tapni ka Moses ning kadapmang wari mo' titiga' tuguta' u udagaging wara'ning kadagang wari wadigi' biamota'. Gu kadapmang tapni wara'ning kane u dabik ning yotangkaima tinting wara' ami taming wari gapma ning tonting, o beng sini' Pol adi Juda indining kadapmang tapni undu' ko yaranga ita' udi. Ka midi ka aming fam adi Pol wari Juda indining kadapmang tapni fatipkadagata' ning abanga toging wa indeng ning ubu tonting. \v 25 Ka indi midi ka wa Juda indining naktangka aming ka Jerusalem yong ingging wari gapma nakadagam u ifadidima waraga' sura wa midi ka u toyam. A naktangka aming ka arantagim nua'nining adisita' wa giri kadapmang nua'ni titiga' midi umpang kuma' urang yora kamiamgum wang. Midi ka wa napa' tapni ka ning waraga' yokiamgum, adi ka keng murak mandaga' ga' tiamonga dipmiting u mo' nana, a keng ning amaa a keng ka amaa guk ko dipminga dobiting ning undu' mo' nana abanga taming a ami fam guk napa' kadagang sansaramik guk mo' sini' titi, ning u yokiamgum ning aniging. \v 26 Ning tinga Pol wari adisining midi u naknga aigaim sa' tanga kamindapning aming fama'gong fama'gong u inagira ning tanga kadagang tipmiri ning kane ka kadapmang ka adi titiga' sura toging u adisigok dabik anga kubap tiging. Ning tanga tempel ganangga' anga kane u tiging wari ari' biinga Anutuga' napa' wara'ning uningkim ofa wa Pol ana yotangkaima kamaim waraga' pris arantagim u anga yanggu'. \s1 Juda aming wari Pol u tempel ganang bemging \p \v 27 Ka kane ka Pol wari aming fama'gong fama'gong guk u anga tiging wa kama seven ning tanga anganga kama ka wari kabi'sini' bibi' ga' yagu'. Ka Juda aming ka kama tubo Esia tara' wara'ni ka Jerusalem yongga' aging wari Pol wari tempel iyung bane anga amogu' u wara'ganang katuaging. Kataunga kigeda tanga ning tanga Jerusalem yong ki unggungni aming kabi'mo' u yangbiberanga ning tanga marara Pol u bemging. \v 28 Bema ning tanga ku bang ning katinga yangaging, ai Isrel aming sidi abanga yotangkanim tini'. Aming ka yarisa' aming arantagim nua'nining kama ganang do yangara midi ka Juda aming indi a indining kadapmang tang kareng a indining tempel kareng yaraga' bibi' naknim waraga' urang yanggera fiarara' udi kuma' bemem yang. Abanga adi aming arantagim nua'nini aming fam u indining tempel tapni yara'ganang indu' inagira abanga tipkadaga tonga tara' ning toging. \v 29 Adi Pol wari Efesas yongni aming Trofimas wara'guk Jerusalem yong bining u yangagumu' u tim kuma' kaging waraga' tanga tempel ganang undu' ning unda' nagira afanga' ning tonga wa ku ka u katiging wang. \v 30 Ning tinga Jerusalem aming dabiksa' wari midi ka Pol bemging wara'ning u naknga urapsa' unara abanga bak girii tiging. Ning tanga Pol u bema fugang darawenga afanga ning tanga tempel ning sinim girii wara'ning faba u urapsa' isefiging. \s1 Rom ning soldia wari Pol bema sepking \p \v 31 Ning tanga Pol u ugumak tantam ning tonga fauking. Ka Romni soldia arantagim ning girii nua'ni wari midi ka Jerusalem aming dabiksa' wari ku sansaramik kating yangaking ning toging u naku'. \v 32 Naknga ning tanga ofisa a soldia sige fam u urapsa' inagira aming bak tiging wara'ning bining u unara aging. Ning tinga aming ka Pol fauking wari soldia ning girii wari arantagim guk agu' u yapma Pol u kagabi tanga sige ubu adeging. \v 33 Anga kadofinga ning tanga soldia ning girii wari Pol u suronga soldia arantagim u ininga sen fama' wari tofiging. Ning tanga ami taming u ning yangkagu', ya nisi' aming, nasi' tanga' kanga uking. \v 34 Ka aming ka bak girii tiging wari fam ka midi nua'ni kagati a fam ka naro' kagati ning tiangaging. Ka aming wari bumburang mimeng sini' tiging wara' soldia ning girii adi midi wara'ning ki u kafakafa guk mo' naku'. Ning tanga adining soldia arantagim u ininga Pol u bema soldia ning yong ganangga' aging. \v 35 Anganga yak iming ganang do kadofiinga aming wari mandang yaura anga Pol u ugumak titi ga'sa' tiging u yapma soldia wari Pol kafasi' wari bibe sa' tanga tonga kamiging. \v 36 Ning tanga aming arantagim kabi'mo' ka wari ku bang ning kataingaging, wa mo' kabinting ugumak sa' tini' ning toging. \s1 Pol wari aming u midi tubobu yanggu' \p \v 37 Ka soldia arantagim wari Pol u iyung bane nagira amantam ning tonga tiging ka Pol wari adisining girisi' u ning anigagu', o aming girii na midi fam girisa' ganotik wa. Ka Pol wari Grik midi ganang anigu' u naknga iguk aranga ning anigu', ai gu Grik midi fafong ba tugutang. \v 38 Nabu gu udi Isipni aming ka tim gavman ga' bibi' naknga aming kagaya kadagasi ka fo tausen ning u inagira kama bining sige urang anga yaging wari udep ning tonga. \v 39 Ka Pol wari ning togu', na Juda aming de, ka naning yaknang ki wa Tasas ka Silisia tara' wara'ni. Yong girii ka wap guk ikita' wa kuma'sa' nakiting. Ka gu ninibi tinga ami taming udi giri inotik wa. \v 40 Ka aming girii wari aigangam tinga Pol wari ami taming u inonga yak ning tare wara'ganang aranga adenga ning tanga adining midi u nakngam waraga' kafong kayoimgu'. Ning tinga aming wari kapmo'sa' adeinga Pol wari Juda anasining midi ka Hibru midi ganang yanggu'. \c 22 \p \v 1 Ka Pol wari ami taming u Hibru midi ganang ka ning yanggu', o babangne kuyane na kane kadagang titi ningda'ning ka sidi nanuk tonga ting wara' na sangdidima totik i nakni'. \v 2 Ka aming adi Pol wari Hibru midi togu' u naknga ai idi indining amini' ba ning tonga base tanga midi kabi'guk mo' toging, kapmo'sa' kaminaknga adeinga Pol wari ning yanggu', \v 3 beng sini' urang sanirik na aming yong nua'nini mo', na Juda aming. Ka na mamangna wari Tasas yong ka Silisia tara' do nibegu'. Ka na Jerusalem yong ingging ira giragaguk. Na skul wa aming girii Gamaliel ganang tuguk. Ning tinga adi Juda indining papane ning kadapmang u kuma' naggeksasu'negu' wara' na Anutuning kane ga' tangkunang sini' ka sidi i tanga iking ningsa' naknga tanga yaguk. \v 4 Ning tanga na ami taming ka kadapmang kuni' nua'ni ka inga' naga yaranga tanga itik yaraga' naktangka tanga yaging u dipmagumak titi ga' yangara famanggak yabaruguk. Ning tanga sen wari tofiapma kalabus iyung fabanga fadasiabaraguk. \v 5 Midi ka i torik ya beng guksa', pris girii tim iyak guk ka kaunsil girisi arantagim guk dabiksa' adindu' fafong, kuma'sa' nabiting. Ka kane ka u titi waraga' wa aming girisi anasa' kuyase ka Damaskas yong do yaging wari naning kane ka aming manggakyap ning u nakdidima wara'siga' umpang yora naminga bema aguk. Anga aming girisa ga' umpang u tonga ima ning tanga yong wara'ni aming ka kadapmang inga'ni u yaranga yaging u manggara fabanga Jerusalem ingging dasiapma didipmi titi waraga' ning tonga aguk. \s1 Pol wari naktangka tugu' wara'ning ki yanggu' \r Ap 9:1-19; 26:12-18 \p \v 6 Ka na kadapmang u yaranga anganga Damaskas yong u kagadofi waraga' dudure tinga mayam sidii sini' ganang ka diok kigineng girii wari kunim ganang kuta urapsa' kadofinga dioknapku'. \v 7 Ning tinga desansoringa tanga kamaganang mangfanga nakuk ka midi nua'ni wari ning nanggu', o Sol na'ga' tanga gu naga nifikadaunga tanga yararang. \v 8 Ka nabu ning toguk, ai gu nisi', girii wa'. Ka girii wari ning nanggu', na Jisas Nasaretni ka nifikadaga tonga tarang warisa' adenga ganirik. \v 9 Ka aming fam ka nagok kubap agum adindu' diok wa giri kuma' kaging ka adi midi ka naga u nakuk wara'guk mo' naking. \v 10 Ning tanga nua'bu ning toguk, ka girii na nasi' kadapmang ubu totik. Ka girii wari ning nanggu', gu mamarak tanga Damaskas yongga' maya'. Auinga nasi' nasi' ka Anutu wari gu inga' titi waraga' kuma' sura kabigu' wara'ning u aming nua'ni wari kuma' ganinga nakotang. \v 11 Ka na adining diok kigineng wari tanga dana u wadigi' kuma' nifakangkamaregu'. Ning tinga dekadaga tanga tinga aming ka nagok kubap agum wari Damaskas yongga' wa kafana sa' niwenga ninagira agum. \p \v 12 Ka aming nua'ni ka Damaskas yong u itarugu' wapni Ananaias ka adi Juda indining kadapmang tang kafakafa sa' yaranga itaragu wara' yong wara'ni Juda aming wari aming kareng ning aniaging, \v 13 ka wari naga ganang abanga yotangkanap tonga adenga ning nanggu', o kuyana Sol gu daga tubobu degare'. Ning tuguinga wara'ganangsa' dana wari tubobu urapsa' karendanga karengsa' ubu degaranga kaguk. \v 14 Ning tinga ning nanggu', Juda indining papane ning Anutu girii wari gu adining sasuk u kanga a adining kane aming didimeng sini' u kanga ning tanga adining midi mini sanom ganang sini' ninak waraga' kuma' suktangkagu' ganang didimeng tagamara'. \v 15 Ning tinga gu anga ami taming dabiksa' ka kama yong yong indeng iking u midi ka napa' tangkunang ka kaga tanga a ninak tanga ning u tangang wara'ning u yangsasu'nanga yarotang. \v 16 Ka Pol gu ingging sige fafong sini' mo' farotang. Mokngang gu mamarak tanga Jisas u katinganinga wari guning kadagang u yotikamsasu'neinga ama igamotik ning nanggu'. \s1 Pol wari aming arantagim nua'ni yanggeronga agu' waraga' yanggu' \p \v 17 Ning tanga na Jerusalem yongga' tubobu mabuguk. Abanga kadofinga iya' siring yak girii tempel ganang amanga ibang fatoguk ganang ka napa' nua'ni aramak ganang da'ning kaguk \v 18 ka girii wari ning nanggu', gu mamarak tanga Jerusalem i urapsa' kabinga maya'. Gu naganing midi u Juda aming ingging inotang udi nakgam guk mo' tinting. \v 19 Ka nabu ning toguk, o girii ingging farotik undu' adi kuma'sa' naknamting. Na tim siring yak ganang yangara aming ka guta' naktangka tiging u manggara dasiapma fefiap fataruguk ka adi wara'ning midi undu' kuma'sa naknga yaging. \v 20 Abanga adi tim aming wari Stiven ka guning midi ituarugu' u uking wa na waraga' kabakna karengsa' naknga ning tanga aming ka Stiven uking wara'sining saketsi' u yaptatoraima fideguk wara'ning wa naning wap undu' kuma'sa' nakiting ning toguk. \v 21 Ka girii wari tangkunang ning nanggu', mokngang naga kuma' torik au sa' te'. Na aming arantagim nua'ni ka kama kamani sini' ira yaring wara'siga' naning midi u anga ituaim waraga' gangkararik ning nanggu', Pol wari Juda aming u ning yanggu'. \s1 Rom ning soldia girii wari Pol katatoregu' \p \v 22 Ka Juda aming bak tiging adi Pol ning midi u kapmo'sa' adenga kaminakngama anganga Pol wari midi ari' ka Anutu wari aming arantagim nua'ni ga' anigaregu' wara'ning u togu' u naknga kabaksi' kadagang naknga banaksi' giptaging. Ning tanga ku bang ning kating yareging, ai aming ka wa kagabi tinga nua'bu mo' irota', wadigi' ugumakni'. \v 23 Ning tanga Pol ga' banaksi' kagaya sini' naknga ku katinga anasining saket u kifang manggara kweyangara ning tanga kama sasu udi karapnanga iguk ning tiangaging. \v 24 Ka soldia ning girisi' wari u yapma arantagimni u ininga Pol u bema soldia anasining yak iyung bane ganangga' ubu nagira amoging. Ning tanga soldia girii wari midi wara'ning ki u nakdidima sini' titi waraga' Pol u anigaunga tim ka fifefi titiga' yanggu'. \v 25 Ning tinga soldia wari Pol u fifefi tonga bema kufara kayong kafong kuma' iptagaging. Ka Pol wari ofisa nua'ni ka adining du' adegu' u ning anigu', ma' gavman ning kadapmang wa aming ka Rom ning wap guk ka adining kadagang kafakafa ko mo' katuanga sigesa' fifefi ga' guk u tuguta'. \p \v 26 Ka ofisa wari u naknga adining girini u ning anga anigu', ai gu kafakafa guk mo' unda' nakarang, aming idi wap Rom ning aming ning wara'guk ita' gam. \v 27 Ning aniinga soldia girii wari anga Pol u ning anigagu', ma' beng wa', gu Rom ning aming wa. Ka Pol wari ning anigu', weng. \v 28 Ning tinga nua'bu ning anigagu', ka gu wap ka Rom ning wa indining tanga kadofigung, gu naga moni kabi'mo' kabinga Rom ning aming ikitik ning u tugung. Ka Pol adibu ning togu', mokngang na simeng wari wap wara'guk ningsa' nibegu'. \v 29 Ning tinga aming ka fifefi tonga tiging wari Pol ning midi u naknga base tanga kagabi ubu tiging. Abanga aming girii ana undu' Pol udi aming Rom ning wap guk ning u kafakafa guk mo' naknga sige urapsa' kuma' ininga ipging waraga' tanga kaba mamareng naknga base tugu'. \v 30 Ning tanga Pol u kagabi sa' tanga soldia anasigok anasining yak ganang unggung deking. Ka kamindap marara soldia ning girisi' wari Juda aming wari Pol ga' bibi' wa nasi'ga' tanga nakngama animbeging wara'ning ki sini' u kafakafa nakdidimonga Pol ipging u fadakngam tugu'. Ning tanga Juda ning pris girisi guk ka kaunsil arintagim dabik wari abanga bak titiga' midi kamaimgu'. Ning tanga adi Pol u nagira tonga adisining dasi'ganang kamiinga adegu'. \c 23 \s1 Pol wari Juda ning kaunsil arantagim ganang midi togu' \p \v 1 Ka Juda ning aming girisi ka pris a kaunsil girisi arantagim wari bak u tinga Pol wari adisining dasi'ganang u tangkunang sa' adenga iifa tanga ning yanggu', o kuyane na nasi' nasi' ka Anutu wari naga titiga' togu' wa didimengsa' kuma' yangara tasasu'nanga ababanga wa i aderik yang. Wara' na ning sura nakarik ka naga ganang wa kadagang ni guk mokngang. \v 2 Ka pris girii Ananaias adi midi ka kadagang guk mokngang ning togu' u naknga kaba kadagang naku'. Ning tanga aming ka Pol ning gagaa ganang adeging wari Pol ning sanom u uuk ga' yangggu'. \v 3 Ka Pol wari midi tangkunang ning anigu', a na gu firi dibing kadagang ka napa' fafa' kareng wari fugu usingsa' sufuru ning ningda'ning gabarik. Gu naga nanuk ga' ba torang. Ka ning ganirik, beng ka Anutu wari ga unggung gurota'. Aa gu aming midi kadapmang didimeng ganang kukyapma nakdidimaim wara'ning kane titang. Ka gu kadapmang didimeng u kabinga sigesa' nanuk ga' ba torang. \v 4 Ka aming fam ka du' unggung adeging wari Pol u ning aniging, ai gu Anutuning pris girii ba anikadarang. \v 5 Ka Pol wari ning yanggu', o beng sini' kuyane na pris girii ning guk mo' nakedanga torik. Na midi ka umpang tang ganang ka gu guning arantagim ning girii u mo' anikadautang ning toging wa kuma'sa' nakarik wara' nua' mo' anotik. \p \v 6 Ka Pol adi kuma' nakedagu' kaunsil arantagim wa arantagim kubanik wara'ning warisa' mo' ikiaging, adi fam ka Satyusi a fam ka Farisi wara'ning wari kaunsil girii wara'ganang bak kukiaging. Wara' ning yanggu', o kuyane na Farisi aming a naning babangna undu' Farisi wara' na Farisi ning sasuk ka aming kungkumosi wari inga' tubobu mamarak waraga' titing wara'guk ikitik. Ka kami naga midi ganang bema nipmiinga aderik wara'ning ki sini' wa Farisi ning sasuk ka aming kungkumosi wari tubobu mamarak ning u surotangkanga itik wara'ningsa' nua'ni guk mokngang. \p \v 7 Pol wari midi ka u tuguinga kaunsil arantagim wara'ning bining ganang Farisi guk ka Satyusi guk anasa' arok tiging. Arora ning tanga tubo kidagang tanga arantagim fama' ning ubu kadofinga bak tiging wari bibi' tugu'. \v 8 Tubo kidagang u tiging wara'ning ki wa ning, arantagim ka Satyusi adi aming kungkumak titi wa tubobu mamarak ning guk mokngang, abanga ensel guk mokngang a mini unggo guk mokngang ning toyaging. A Farisi adi giri, napa' dabik ka wa beng guk ning toyaging waraga' tanga wa tubo kidagang u tiging wang. \v 9 Ka adi tubo kidagang tanga midi bang toingaging. Ning tanga sasuk aming fam ka Farisi arantagim wara'ning wari adenga midi tangkunang ning toging, indi aming i ning kayam ka kadagang ni guk mokngang. Ka mini unggo nua'ni wa ma ensel nua'ni wari unda' aniinga midi u tonga'. Ka indi mandaga' ningda'ning ma sura naknam. \v 10 Ning tonga Satyusi arantagim guk arok girii tiging. Ka soldia ning girii adi arantagim fama' wari Pol u tubo weng tiging u yapma o adi ning tanga ugumak tinga mamareng wari nagaganang ma abo' ning tonga mutu tugu'. Ning tanga adining soldia arantagim wari iyung bane u amanga aming girisi u ina Pol u tubobu bema tafanga iyung bane u gi' tonga dasi waraga' yanggu'. \v 11 Ning tanga deking. Ka tiim ganang ka girii Jisas wari Pol ganang afanga adenga ning anigu', o Pol gu mutu mo' totang na kuma' gifitangkautik. Ka gu naning midi tangkunang sa' ka Jerusalem aming i ituaimarang ningsa' inga' aming arantagim nua'nining yong girii Rom waraga' ubu anga undu' ningsa' ituaime' ning anigu'. \s1 Juda aming wari Pol uuk ga' midi totangkaging \p \v 12-13 Ning tanga kama fagainga Juda aming fam ka foti ning wari Pol uuk ga' midi totangkaging. Ning tanga midi u tiptangka waraga' nana a ama tapni tanga ning toging, indi Pol u ugumak tanga ganangsa' kuma' nanam. \v 14 Ning tanga anga pris girisi a aming girisi fam ganang u kadofinga ning yangging, indi Pol uuk ga' midi totangka tanga nana tapni kuma' tem. \v 15 Wara' sidigok ka kaunsil arantagim girii guk bak kura ning tanga soldia ning girisi' waraga' midi kamiinga Pol u nagiksama abota'. Ka sidi mandaga' ning taramikanting, indi midi nua'bu nakdidimangamtam wara' nua'bu nagiknima abe'. Ning tuguinga nagira abuinga kadapmang ganang kapmo' sepma wara'ganang ukantam ning yangging. \p \v 16 Ka Pol ning kuyang taming wara'ning mindingni uyamang adi kugwangni Pol u uuk ga' midi kapmo' totangkaging udi kuma' naku' wara' adi soldia arantagim ning yongganang u amanga Pol u aninatamgu'. \v 17 Ning tinga Pol wari ofisa nua'ni u katingana ning anigu', aming girii ga' saba uyamang i nagikngama aya', adi midi fam anota'. \v 18 Ning aniinga ofisa wari nagira anga soldia ning girii u ning anigu', ai kalabus aming Pol wari saba uyamang i nagikama abu waraga' katinanara' kanga nagira abirik, adi midi fam ganota'. \v 19 Ka aming girii wari saba uyamang u wenga nagira sasa' kabi'ning anga ning anigagu', nasi' midi nanonga abarang. \v 20-21 Ka saba uyamang wari ning anigu', mo' Juda aming wari Pol uuk ga' midi kapmo' kuma' totangkanga ning tanga mandaga' ka kaunsil girisi arantagim wari Pol ning midi u nua'bu nakdidima waraga' kamindap gu abanga gangting. Ning tinga gu Pol u nagira auinga wara'ganang ugumakanting ga' ning tonging. Ka adi Pol nagikiama au ga' udep abanga gangting wa gu mo'sini' nakyamotang, aming foti ning wari Pol uuk ga' midi totangka tanga nana tapni kuma' ting. Ka aming ka wari gu aiga titi waraga'sa' gipmera kadapmang ganang kapmo' kuma' abanga sepma faking ning anigu'. \v 22 Ning tinga soldia ning girii wari adining midi u naknga ning anigu', girisa' kuma' nakarik. Ka gu naga abanga nanirang yaraga' wa gangsefi tirik aming nua'ni guk mo' sini' anotang ning anigu'. \s1 Soldia girii wari Pol u Sisaria ga' kapmo' yangkareinga nagira aging \p \v 23 Ning tanga soldia ning girii wari ofisa fama' u katiana ning yanggu', soldia sige ka tu handret ning inagira a Soldia ka hos ganang mera ami' wara'ning ka 70 a soldia ka suguk guk manggakiting wa tu handret ning u dabiksa' fabanga kukyapma tugunung tini'. Tanga Pol i Sisaria yongga' 9 klok tiim nagira anting. \v 24 Abanga Pol wari mera au waraga' hos fam undu' tugunungnangamni'. Ning tanga nagira auinga kiap girii Filiks ganang do karengsa' gi' giri anga kadofota'. \v 25-26 Ning tanga soldia ning girii wari kudi umpang nua'ni ka ning yoku', o aming girii kareng Filiks, Klodias Lisias na guta' umpang i yokamarik. \v 27 Aming ka u anigararik nagira aing waraga' wa ning ganotik, Juda aming wari kuma' bema ugumak tonga tiging. Ka na midi ka aming ka idi Rom ning wap guk ning toging u naknga naganing soldia inagira urapsa' anga beminga gi' giri yagu'. \v 28 Ning tanga midi ka adi animbeging wara'ning ki u nakdidima sini' titi waraga' anasining kaunsil girisi arantagim ganang kuma' nagira anga midi wara'ning ki ga' kuma' yangkaguk. \v 29 Ka adi kadagang wa Juda anasining kadapmang tang ganang waraga'sa' tonga animbeging u tuguinga nakuk. Ka adi midiganang wa napa' mamareng sini' ni ka ugumak titi wa ma kalabus iyung dadasi wara'ning guk mo' tuguinga nakuk mokngang. \v 30 Ka inga' midi nua'ni ubu naknga wa ugumak titi waraga' midi kapmo' kuma' totangkanga kabiging. U naknga sige urapsa' ma ugumakni' ning tonga wa guta' ubu anigaragamirik wang. Abanga aming ka midi animbe tiging undu' gu ganang u anga midi u tuguinga nakdidima waraga' undu' kuma' yangguk. Ning yora yora soldia arantagim wara'siga' iminga bema aging. \p \v 31 Ning tanga soldia arantagim wari girisi' ning midi u yaranga Pol u tiimsa' nagira tonga Antipatris yong u kadofiinga kama fagagu'. \v 32 Ning tinga soldia fam wari ami'ning yong bingkingsi' Jerusalem ga' tubobu mareinga soldia arantagim ka hos ganang mera aging warisa' Pol u nagira Sisaria yongga' aging. \v 33 Ning tanga soldia ka hos ganang mera nagira aging wari Sisaria yong do kadofinga kiap girii Filiks waraga' umpang yora yamgu' u aming ning tanga Pol undu' adining de ganang u tonga kamiinga adegu'. \v 34 Ning tinga kiap girii wari kudi umpang u indangira indangira ning tanga Pol u ning anigagu', ka gu provins ka indeng wara'ni. Ka Pol wari ning anigu', mo' na Silisia provins wara'ni. \v 35 Ka aming girii wari u naknga ning anigu', aming ka midi gangbe fating wari abanga tuguinga kuma' nakamotik. Ning tanga Pol u nagira tonga king Herot ning yak tangkunang ganang kamiinga katatora waraga' yanggu'. \c 24 \s1 Juda aming wari Rom ning kiap girii ganang midi toging \p \v 1 Ning tanga iya' kama faiv ning ibinga Juda ning pris girii tim iyak Ananaias guk ka Juda aming girisi fam guk abanga midi bema tugu wara'ning sasuk aming nua'ni ka wapni Tetalas ning wari Jerusalem yong kuta kabinga Sisaria yong ga' afiging. Afanga kadofinga midi ki ka Pol u midiganang kangkami ning ning kanga bema kamiging wara'ning u kiap girii u aniging. \v 2 Ka kiap girii wari Pol u katinganinga nagira abanga adeinga midi bema tugu aming Tetalas wari Pol ning kadagang waraga' tonga yaregu'. Ning togu', o beng sini' aming girii kareng Filiks gu kafakafa sa' niptatoranga napa' mamareng fam ka indi ganang yaging u tiptatarenim waraga' kadapmang kareng inga'ni fam tiniminga kama paramu' sini' wa Juda arantagim indi kareng gi'sa' giri ira abem. \v 3 Ka fikifiki ami taming dabiksa' indi waraga' kabakni' karengsa' naknga fatugutam, wara'ning wa kami guta' asekni' ning ganem. \v 4 Ka na bumara' paramu' tonga fafong da' ma gangsefok, wara' gu indining midi pumpurum kabi' toutik i mera naknime'. \v 5 Ka indi aming ka ya ning fakayam ka adi aming digirap tipkadofi tuang. Adi Juda aming ka kama ka indeng iking u yangara kabaksi' ifakadagainga gi' guk mo' ikiting. Abanga indining arantagim fam ka tubo kidagang kuma' tanga indibiging ka wapsi' Nasaret wara'ning tim iyak aming ita'. \v 6 Ka adi indining tempel ganang undu' amanga napa' mumungguk kadagang totik ning tonga tugu', ka indi urapsa' kuma' bemgum. (Ning tonga Juda indining midi bak ka indining kadapmang tang ganang didimeng kamintam ning tonga tugum \v 7 ka soldia girii Lisias wari amanga kigineng sini' tanga tarayuguknipma indarombema agu'. \v 8 Ning tanga ning ninggu', aming ka yaraga' midi tounga wa girii Filiks wara'ganangsa' anga toni' ning togu'.) Ka midi ka u tonga yararik wa beng guksa' torik. Ka gu aming i anikautang wa adindu' kuma'sa' tuguinga nakotang ning togu', Tetalas wari. \v 9 Ning tinga Juda aming girisi adindu' sasuk kubanik ka ningsa' tanga adeging wara' weng midi ka u tonga yarara' unaa wa beng guksa' ning toging. \s1 Pol wari kiap girii Filiks ganang midi togu' \p \v 10 Ka kiap girii Filiks wari Pol ubu anigu', we', gubu tuguinga nakamok. Ka Pol wari ning togu', o beng sini' aming girii na kuma'sa' nakarik gu Juda aming indining midi kafakafa sa' bengsa' naknima ira abutang wara' gu naganing midi tubobu tuguinga naknam ga' torang wa na kabakna karengsa' nakarik. \v 11 Ka na Jerusalem yong kuta nasi' guk tuguk waraga' toutik wara'ning ka gu beng guk wa ma mokngang ningwaraga' nakdidimonga wa aming fam i inotang undu' kuma'sa' gangting. Ka na siring tounga Jerusalem yongga' wa sara sa' areguk, kama 12 ningsa' kuma' kabem. \v 12 Ka aming ka midiganang nipming adi na tempel iyung ganang wa aming fam guk arok ni guk mo' tinga naking, mokngang. Abanga na siring yak kababi' fam a yong bining u yangara aming fam ning kabaksi' ifakadagainga anasa' bak kura arok titi ningwara' kabi'sini' guk mo' tinga napking mokngang sini', midi ka wa beng guk mokngang sigesa' toing. \v 13 Beng sini' ning torik, adi midiganang i nipming yara'ning ki sini' ni guk mo' tuguinga nakotang. \v 14 Ka na midi ka arantagim ka kadapmang nua'ni yaranga tubo kidagang tiging u tonging wara'ningsa' toutik u mera nake'. Beng sini' na kadapmang ka u yaranga itik de ka na Juda indining papane ning Anutu girii waraga'sa' naktangkanga ibang tugutik. Abanga Juda indining papani' Moses adining kadapmang tang a midi ka tim indining profet arantagim wari umpang ganang yora kabiging dabiksa' waraga' undu' ningsa' ko naktangkanga itik. \v 15 A aming ka i abanga adeing yari naktangka ka inga' Anutu wari aming ka karesi wa ma kadagasi ka kuma' kumakanting dabiksa' u tubobu ifimarak waraga' titing wa nandu' ningsa' naktangkatik. \v 16 Ning tanga sasuk kigineng ka Juda aming wari Anutuning de ganang kadapmang didimengsa' tanga ikinga Anutu wari kareng iyap waraga' titing ning wa nandu' fikifiki kigineng sini' ka kadapmang didimengsa' yaranga tinga Anutu wari kareng nanap a aming ning dasi'ganang undu' karengsa' iik waraga' tanga ikitik. \p \v 17 Ka na kama yong fam ganang gurak fam ning kuma' iya' ning tanga Jerusalem yongga' tubobu abuguk wa na uningkim mambong ka aming ka napa'ga' nafek tanga iik u yotangkayap wara'ning wara'guk bema abuguk. Abanga na tempel ganang amanga ofa titi waraga' abuguk. \v 18 Ka na tempel ganang ofa u tanga kadapmang ka Anutuning de ganang didimeng kareng iik wara'ning u kuma' tasasu'neguk ganang ka aming wari wara'ganang amanga naptuaging. Ka wara'ganang wa aming mimeng guk mokngang, napmo'sa' faguk. Abanga napa' bumburang ni guk mokngang bararangeng sa' fidegu'. \v 19 Ka Juda aming ka kama tubo Esia tara' ira yareting wari abanga bemnapking. Ka adi nasi'ga' tanga sigesa' amanga bemnapking wara'ning ki wa mo' nakarik. Ka wara'ning wa guning dimiga ganang ingging ana sini' abanga toyaning ganang undu' kuma' nakarong. \v 20 Abanga adi kaunsil arantagim ning midi ganang nipmiging ganang u tanga wa naganing kadagang ni guk udep katuaging undu' aming ka i adeing yari ganinga nake'. \v 21 Ka beng sini' naga adisining bining ganang adeguk ganang wa na midi kubanik ka na Anutu wari inga' aming kungkumosi tubobu ifamarak waraga' naktangka tirik waraga'sa' tanga wa midiganang tabanga nipming yang, ningsa' wa giri sarengsa' kuma' yangguk. A midi ki nua'ni guk mokngang sini' ning togu' Pol wari. \p \v 22 Ka Rom ning kiap girii Filiks adi aming wari naktangka ka kadapmang inga'ni waraga' tiging wara'ning kadapmang u kuma'sa' kanga yagu' wara' adi midi ka Pol animbeging wara'ning ki wa naktangka ning kadapmang unggungsa' tonga yoking u naknga ning yanggu', o sidining midi kuma' naksamarik, kuma' bira'. Inga' soldia ning girii Lisias wari afuinga nua'bu kuma' katisana naksamok. \v 23 Ning tanga ofisa ka Pol tonga katatoregu' u ning anigu', gu aming i nagira tonga katatora te'. Ka gu tangkunang sini' mo' katatorotang, amiine wari yotangkangam ga' auinga undu' iibisa' tinga girisa' anga kanting ning anigu'. \s1 Pol wari kalabus ganang gurak fama' yagu' \p \v 24 Ka kabi'ning iya' Rom ning kiap girii Filiks wari Pol ning midi kabi' nakngamonga tamni Drusila ka Juda taming wara'guk kubap agumu'. Anga Pol u katinganinga Pol wari midi ka nasi' kadapmang tanga aming wari Kasira Aming Jisas ga' naktangka fatiaging wara'ning u ituaima yaregu'. \v 25 Ning tanga Pol wari midi kigineng ka aming wari kadapmang didimengsa' titi a aming wari sasuksi' kafakafa katatora a inga' Anutu wari aming dabik u adining midi kigineng ganang manggara kukyap wara'ning u sarengsa' ina yaregu'. Ka Filiks adi midi kigineng ka kadapmang didimeng titi wara'ning u naknga adining iik didimeng mo' waraga' sura mutu tanga Pol u ning anigu', giri mugo te' inga' naga kama guk udep kanga katiganinga kuma' abanga toya'. \v 26 Ka Filiks adi sasuk nua'ni ka Pol wari moni kapmo' amiinga yotangkangam titi waraga' undu' sura kapmeku' waraga' tanga adi Pol u fikifiki katingana adigok midi fatoyagumu'. \p \v 27 Ka Filiks wari Juda aming ning kabaksi' ifakarenda waraga' sura wa Pol u kalabus ganang unggung ningsa' kabiinga yagu'. Ka Pol adi kalabus iyung ganang unggung kama paramu' sini' gurak fama' ning ko ira agu' ganang ka Romni kiap girii inga'ni nua'ni ka Pokias Festas wari ubu abanga Filiks ning kama ubu bemgu'. \c 25 \s1 Pol wari Rom ning girii Sisa wari adining midi nakngam ga' togu' \p \v 1 Ka Romni kiap girii inga'ni ka kama tubo Judia tara' u katatora wara'ning wapni Festas udi kuma' anga kadofinga kama famineng ka Sisaria yong unggung iya' ning tanga kabinga Jerusalem yong kuta kuruma yangaronga aregu'. \v 2 Aranga kadofigu' ka Juda arantagim ning pris girisi a adisining girisi fam wari adiganang abanga nasi' midi ka tim Pol animbeging wara'ning u aninga yareging. Ning tanga yotangkaim titiga' tangkunang sini' aniging. \v 3 Ka adi Pol u kadapmang ganang kapmo' sepma ugumak waraga'sa' sura ning aniging, gu yotangkanip tanga aming ka u anigaranim tinga Jerusalem ga' tubobu arabo'. \v 4 Ka Festas wari ning yanggu', aming ka Pol u toing wa Sisaria yong do unggung kalabus ganang ko ita'. Ka sidi Pol guk midi nua'bu tutugu ga' wa na Sisaria yongga' tubobu kabi'sini' amotik. \v 5 Ka sidining aming girisi fam wari nagok kubap amanga aming u nagira abanga ning tanga adining kadagang u tuguinga wa beng guk wa ma mokngang ning wa wara'ganang kuma' mera nakdidimasamok. \p \v 6 Ning tanga Festas adi adisigok unggung kama usap gi' ka sande kubanik ning iya' ibinga ning tanga Sisaria yong ga' tubobu amogu'. Amanga kadofinga deia' kamindapning marara midi nakdidima ning yak ganang mera Pol wari abubu ga' tuguinga fadara kamiging. \v 7 Ning tinga Pol wari abanga Festas ning de ganang u adegu'. Ka Juda aming ka midi u tutugu waraga' Jerusalem yong kabinga amoging adindu' kuma' abiging. Abanga ning tanga Pol u karamaknga adenga midi mamaresi sigening ka ki guk mo' katua ning u sige yora tonga animbenga yareging. \v 8 Ka Pol adi midi tubobu wa ning togu', na Juda ning kadapmang tang a siring yak girii tempel u tipkadaga waraga' napa' kadagang ni guk mo' sini' tuguk mokngang. Abanga Rom ning girii Sisa waraga' manda ukngam wa ma bibi' nakngam wara'ning kane kadagang ni guk mo' sini' titik ning togu'. \p \v 9 Ka aming girii Festas adi Juda aming wari adita' kareng nakngam waraga' sura Pol u ning anigagu', ma' gu Jerusalem ga' tubobu areinga nasi' midi gangbeing wara'ning wa Jerusalem kuta unggung udi giri wa aranga tuguinga nakamarok. \v 10 Ka Pol wari ning togu', o aming girii gu kuma'sa' nakarang, yak ka kami aderik ya Romni girii Sisa wara'ning aming girisi wari aming ning midi nakdidimaim wara'ning yak wara' kama ka ingging sa' wa naga midi tuguinga ninak wara'ning. Abanga kuma' tuguinga nakarang sa', na Juda aming ga' kadagang ni guk mo' tiamguk wara' Jerusalem ga' tubobu aronga, mokngang sini'. \v 11 Ka naga napa' kadagang sini' a sansaramik ka u toing u beng sini' tonga tuguk ganang wa giri, sige nibinga mugo ga' ganggang ning guk mokngang, wa nugumak sa' titi wara'ning. A gu midi ka u nangbeing u beng guk mokngang ning kuma' udep karang wa sige nangkara ning kadapmang guk mokngang. Ka kami na ning torik, naganing midi ya Romni girii tim iyak Sisa ana sini' naknam ga' nakarik, wara' gu ana ganang sini' ubu nangkareinga anga toutik. \v 12 Ka kiap Festas wari Pol ning midi u naknga adining sasuk aming arantagim wara'guk tonga naknga ning tanga Pol u ning anigu', gu Sisa wari guning midi u nakam ga' kuma' torang wara' na ning torik, Sisa ga' ubu girisa' gangkarotik ning togu'. \s1 Festas wari Pol ning midi u anididima waraga' king Agripa anigagu' \p \v 13 Ning tanga kabi'ning iya' Juda ning kama dibing nua'ni wara'ning king ka wapni Agripa wara'guk ka kuyang taming Benaisi guk wari kiap inga'ni Festas u kanga kafakafa tangamonga Sisaria yongga' abugumu'. \v 14 Abanga kadofinga adigok unggung kama paramu' gi' yagumu'. Ka Festas wari midi ka Pol ning mamareng wara'ning u aninga yaregu'. Ning anigu', aming ka ni tim Filiks wari kalabus ganang dasigu' ka unggung ningsa' ko kabiinga ita'. \v 15 Ka naga Jerusalem ga' areguk ganang ka Juda ning pris girisi a adisining girisi fam wari naga ganang abanga adining kadagang waraga' naana ning tanga kagaya amimi ga' nangging. \v 16 Ka nabu ning yangguk, mo' Rom indi kadapmang ka aming ni kagaya sige kabingam wara'guk mo' titam, aming nua'ni wari midi guk wa tim ka midiganang kaminga ning tanga adi midi tubobu tuguinga naknga napa' ni tonga wa inga' wara'ganang wa giri titam ning yangguk. \v 17 Ning tanga adisining girisi guk kubap afugum. Afanga kadofinga ko da' mo' tuguk. Mokngang na kamindapning midi yakganang urapsa' anga mera Pol u katingana fabanga aming girisi guk bak kukyapma ning tanga midi ka u tonga yareinga mera nakiamguk. \v 18 Ka aming ka midi animbe tiging wari midiganang kangkami ning midi mamareng sini' ni guk udep tonting ning tonga nakiamguk, ka mokngang. \v 19 Ka adi midi ki fama'sa' ka anasining siring tutugu wara'ning, abanga midi ka aming kungkumong nua'ni wapni Jisas ka Pol wari ka' nua'bu marara ita' ning tuguta' waraga'sa' tanga aroking wara'ning unggungsa' tonga animbeging. \v 20 Ka na midi wara'ning ki wa nafek tanga indining da' tanga katautik ning tonga Pol u ning anigaguk, indining, gu inga' Jerusalem do unggung tubobu aranga tuguinga nakarok udi giri wa. \v 21 Ka Pol adi bibi' naknga adining midi u girii Sisa ganang sini' ubu anga tuguinga nakngam waraga' togu'. Wara' na aigangam tanga ning toguk, ningwara' Sisa kaunga au wara'ning sip kapmera kalabus ganang unggung ningsa' kabiinga irota' ning toguk. \v 22 Ka king Agripa wari midi ka u naknga Festas u ning anigu', ka aming ka wara'ning midi wa nandu' nakngam ga' nakarik. Ka Festas wari ning togu', we' ningwara' kamindap kuma' nakngame'. \p \v 23 Ning tanga kamindapning Agripa guk ka kuyangni taming Benaisi guk wari king ning kwi' karesi u ipminga tade kafakafa tanga Festas ning ami'ning aming girisi a yong wara'ning aming girisi wara'siguk yak ka midi mera nakdidima wara'ning waraga' aging. Ning tanga Festas wari midi kamiinga Pol u nagira abiging. \v 24 Ka Festas wari marara ning togu', o king Agripa a aming girisi ka indigok abanga adeyam dabiksa' sidi aming ka i kani', Juda arantagim wari Jerusalem kuta unggung a ingging undu' ningsa' naga ganang abanga aming ka yari kungkumak titiga'sa' tangkunang sini' nana fabing. \v 25 Ka na uuk titining midi mamareng ni guk mo' kaguk. Ka inga' ana Sisa wari adining midi nakngam ga' tuguinga wa na Sisa ga' anigarangam ga' kuma' totangkaguk. \v 26 Ka girini' Sisa ga' anigarangama wa midi ki ka adi nasi' tugu' waraga' tanga anigararik wara'ning undu' umpang ganang guk yora amiinga bema auta' wa giri. Ka midi guk mokngang wara' na midi ki wa indining yokngamotik ning tonga waraga' sasuk mimeng tirik. Wara' kami aming girii king Agripa gu a aming girisi fam sidining dasi'ganang nua'bu nagira tabanga kamiinga adera' yang. Indi dabiksa' adining midi u nakdidimangama ning tanga adining kadagang ka Sisa ga' umpang ganang yokngam wara'ning midi ki u bimbem waraga' nakngamtam. \v 27 Na kadapmang ka aming nua'ni adining kadagang guk mo' kataunga Sisa ga' sige anigara wa didimeng sini' mo' ning sura nakarik waraga' tanga wa midi nakdidima ga' nua'bu katisanarik yang, kiap Festas wari ning togu'. \c 26 \s1 Pol wari king Agripa ganang midi togu' \p \v 1 Ka Pol wari king Agripa guk ka aming girisi guk wara'sining dasi'ganang adeinga Agripa wari Pol u ning anigu, we' midi u ga sini' ubu tonga yareinga nakok. Ning aniinga Pol wari midi u tounga aming wari kapmo' mera nakngam waraga' kafong kayonga ning togu', \v 2 o king Agripa na kami midi ka Juda aming wari sige fanangbeing wara'ning u guning dimiga ganang ubu adenga toutik waraga' kabakna karengsa' nakarik. \v 3 Gu Juda aming indining iik a sasukni' kuni' kuni' wa kuma' kasasu'netang undu' kuma'sa' nakarik. Ka gu naning midi i kubase' mera naknam ga' nakarik. \v 4 Ka naning midi wa ning, tim na kabasi' ganang naning arantagim guk yaknang ki Tasas yong u ira anganga inga' Jerusalem yong kuta ubu aranga yaguk ganang undu' Juda aming adi naganing iikna ning ki wa kuma'sa' kasasu'neging. \v 5 Na arantagim ka Farisi ka Anutuning kadapmang yara ga' tangkunang sini' titing wara'ganang ira abuguk wa Juda aming dabik adi kuma'sa' fanabiaging. Ka adi nagata' kadagang guk mo' naknamianing ganang wa kami adi naganing iikna waraga' undu' kuma'sa' ganinga nakarong udi. \v 6-7 Ka adi midiganang i nipmiinga aderik ya ki kubaniksa' wa napa' Anutu wari midi tangkunang ka Juda indining papane arantagim 12 ning irisi' dabiksa' indita' tinim ga' togu' wari kagadofi u kapmera tiim sidii fikifiki ibang tongama ira abutam unggungsa'. Ka beng sini' king Agripa nandu' waraga' naktangka titik waraga'sa' tanga wa midiganang nipming yang. \v 8 Ka Juda aming ka i abanga adeing sidigok ka Juda aming arantagim dabik ka u defata' sidi midi ka naga Anutu wari aming tubobu ifamarakita' waraga' fatorik u naknga wa a wa beng guk mokngang ning ubu tonga midiganang bema nipming ya didimeng mo' naksamarik. \v 9 Ka beng sini' tim wa nandu' sasuk tangkunang ka Jisas Nasaretni adining wap u tipkadaga waraga' kadagang kuni' kuni' titi wara'ning kanesa' tanga yaguk. \v 10 Ning tanga sasuk kadagang ka u yaranga Jerusalem yong unggung pris girisi wari kane ka u titi waraga' nipmiinga tanga yangara ami taming kabi'mo' ka Jisas ga' naktangka tiging u fabanga kalabus iyung fadasiabaruguk. Abanga aming fam dipmugumak ga' midi totangka tiging wa nandu' waraga' kabakna karengsa' naknga taruguk. \v 11 Abanga na fikifiki siring yak ganang yangara aming wara'siga' mamareng girii ima a naktangka aming ka girii ga' naktangka tiging u kabinga manda ubu ukngam waraga' kadapmang kadagang kuni' kuni' fairamaturuguk. Ning tanga kabakna kagaya sini' naknga yong kamani indeng udi mandang yaura au ning ara tuguk. \s1 Pol wari adi naktangka tugu' waraga' togu' \r Ap 9:1-19; 22:6-16 \p \v 12 Ka King beng sini' torik, na kane ka u tuguk ganang wa pris girisi wari umpang tangkunang ka aming u ifakadaga wara'ning u yora nama Damaskas yongga' nangkareinga aguk. \v 13 Anganga sidii sini' ka kadapmang bining ganang napa' diok kigineng sini' nua'ni wari kunimganang kuta afugu'. Diok ka wa mayam da'ning mo', fafa' sini' wari kadofinga naga a aming ka nagok kubap agum u dioknipku'. \v 14 Ning tinga indi dabiksa' kamaganang manga mungkupnanga ning tanga nakuk wa midi nua'ni wari kunimganang kuta kadofinga Hibru midiganang ning nanggu', o Sol na'ga' tanga gu naga nifikadaunga tanga yararang. Gu aming wari napa' fisi' kuma' kanga fafarang tipmiinga anasining fuksi' ga' kagaya urang imiting ningda'ning tonga tarang gabarik ning nanggu'. \v 15 Ka na midi ka u naknga ning toguk, ai gu nisi' girii wa'. Ka girii wari ning nanggu', na Jisas ka nifikadaga tonga tarang warisa' ganarik. \v 16 Ka gu mamarak tanga adeia', na kami gu naganing kane aming ning ubu gipmirik. Ka gu i anga napa' ka i tagaminga karang a midi ka naga inga' ko ganinga nakotang wara'ning u ituaima yarotang. \v 17 Ning tanga gu kane u tinga ganing arantagim Juda a aming arantagim nua'ni ka Juda mo' wari gifikadaga tonga tinga wa naga kuma' yotangkagama bema gi' gipmiinga karengsa' giri irotang. \v 18 Ka gu i anga aming ka Setan ning tangkunang wari tofiabinga kangkam ganang iking wara'sining dasi' u ifideinga adi kangkam u kabinga Anutuning iik sangang kareng ganang ubu iik waraga' gangkararik. Ning tanga adisining kadagang wari biam tinga adi aming arantagim ka nagata' naktangka tanga kuni' nua'ni sini' kuma' iking ningwara' ira adisigok dabiksa' ubu ikanting ning nanggu'. \s1 Pol wari midi itua kane tugu' waraga' King Agripa anigu' \p \v 19 Ka beng sini' girii Agripa na napa' kunim ganang kuta afugu' u kanga wa adining midi karangkang mo' tugu'. \v 20 Mokngang na ninaksa' tanga marara anga midi tim munumung ka Damaskas yong do unggung ituaguk. Ning tanga abanga Jerusalem yong girii a kama tubo Judia tara' dabiksa' u ituanga yaranga ning tanga aming arantagim nua'ni ka Juda mo' wara'siga' undu' ningsa' anga ituaimguk. Ka midi ka u ituaimguk wa ning, o aming sidi kabaksi' faranga kadagang tanga iking u kabinga Anutu ganang abanga kadapmang kareng ka naktangka aming wari titining u didimengsa' tinga Anutu wari karengsa' sabota'. \v 21 Ka ki kubaniksa' ka midi ka u ina fiaretik waraga'sa' tanga wa Juda aming wari tempel iyung ganang amanga bemnapma nugumak tonga tiging wang. \v 22 Ka beng sini' urang torik, Anutu warisa' yotangkanapma ababanga wa kami aming sige a aming girisi dabiksa' sidining dasi'ganang adenga midi ituasaminga naking. Ka na midi ka i torik ya ka' nua'ni guk mo' bema torik. Mokngang sini' midi ka ya tim profet arantagim a Moses wari kuma' tonga abiging wara'ganang didimengsa' kadofigu' wara'ning unggungsa' yaranga torik. \v 23 Ka midi ka tim profet arantagim wari u toging wa ning, Anutuning Kasira Aming wa kagaya bema kungkumak tanga aming aming wari inga' mamarak titi wara'ning tim munumung sini' marara'ga'. Ning tanga adi iik kareng ka diok da'ning wara'ning u Juda aming ga' ituaima a aming arantagim nua'ni ga' undu' ituaima ning to'ga' ning toging, ning togu' Pol wari. \s1 Pol wari king Agripa wari naktangka titiga' anigu' \p \v 24 Ka kiap girii Festas adi Pol wari adining kaneni wara'ning ki u ko yangnatama auinga Pol u midi bang ning anigu', a Pol gu udi kuma' gabarik skul mimeng sini' tugung wari tanga sasuka gifakadara'. \v 25 Ka Pol wari ning anigu', o girii Festas na mana mo' papenga torik. Mokngang na kafakafa kuma' sura nakedanga midi beng guk torik. \v 26 Ka beng sini' midi ka u tonga yararik wara'ning ki wa king Agripa adindu' fafongsa' wara' na adining de ganang wa sarengsa' tokadofinga yararik yang. Ka napa' ka u kadofigu' tonga yararik wa kapmo' mo' kadofigu', sarengsa' kadofigu'. Wara' na ning sutik ka king Agripa adindu' kuma'sa' kanga naknga ita'. \v 27 Ka king gu midi ka tim profet wari urang toging udi beng guk ning sutang wa. A na kuma' gabarik gundu' waraga' naktangka tarang udi. \v 28 Ka Agripa wari Pol u ning anigu', a gu kabakna nififareinga Kristen kaga'sa' iikga' ning tonga torang wa. \v 29 Ka Pol wari ning togu', a kami kaga' ga'sa' mo' torik, kami wa ma inga' naktangkautang undu' girisa'. Ka Anutu adi naning sasukna kigineng i kuma'sa' kara'. Na ning sutik gu a aming dabik ka i mareking sidining iiksi' wari naga tanga itik ningyara' ubu kadofinga tanga iikga' nakarik. Ka wa mamareng ka naga sen yari tofanabinga itik ningda'ning tanga iikga' mo' torik. Mokngang na iik kareng waraga'sa' sura torik. \v 30 Ka Pol wari midi ari' ka u tuguinga King Agripa a kiap Festas a taming Benaisi wara'guk ka aming girisi fam wara'siguk dabiksa' wari mamarak tanga fugang kadofinga amoging. \v 31 Amanga anasa' ning toging, o beng sini' aming ka ya napa' kadagang ni guk mo' tugu' wara' indi ugumak titi a kalabus iyung dasonga, mokngang ning toging. \v 32 Ning tanga Agripa wari Festas u ning anigu', Pol ana girii Sisa wari nakngam ga' kuma' tugu' wara' nagira anting. A Sisa ganang au ga' guk mo' tounga tugu' ganang wa inggingsa' undu' girisa' fadara kamiinga maro' ning togu'. \c 27 \s1 Pol u Rom yongga' nagira aging \p \v 1 Ka kiap Festas adi tim Pol u Rom yongga' anigara au ga' kuma' togu' wara' adi Pol guk ka kalabus aming fam guk u manggara ami'ning ofisa nua'ni wapni Julias adining kafong ganang kukyapku'. Ka Julias ka wa girii Sisa ananing ami'ning arantagim dibing u yaptatorarugu' waraga' amigu'. Ning tanga kalabus aming a aming sige fam indigok dabiksa' sip ganang arara ga' ningging. \v 2 Ka indi sip nua'ni ka tim Adramitiam do abugu' ka tubobu anga basis ka kama tubo Esia tara' u mera mera aunga tugu' wara'ganang aregum. Ka Tesalonaika yong ka kama tubo Masedonia tara' wara'ni naktangka aming nua'ni ka wapni Aristakas adindu' sip ka wara'ganang indigok dabik agum. \v 3 Anganga kama fagainga Saidon yong u kadofinga mekum. Ka ofisa Julias adi kadapmang kareng tanga Pol u kagabi sa' tinga Pol adi bemkura anga yong wara'ni naktangka aming kuyane fam u yapma wari nana a napa' fam amiinga niangagu'. \v 4 Ning tanga abanga sip ganang tubobu aranga Saidon yong u kabinga mugo tugum. Ka gugubik kigineng sini' kadofigu' waraga' tanga sip u tipfaranga kama dibing gwang bining ganang ka Saipras wara'ning siging ganang ararawak tara' u yaranga agum. \v 5 Anganga gwang bining ka kama tubo Silisia a Pamfilia tara' wara'ning gaga u yaranga anganga Maira yong ka kama tubo Lisia tara' u kadofigum. \v 6 Kadofinga ning tanga ofisa girii Lusias wari yong Aliksandria ning sip nua'ni ka Rom yongga' maunga tugu' u kanga nininga sip ka tim mera agum u kabinga ning tanga sip ka wara'ganang ubu aranga mera mugogum. \v 7 Ka urap guk mo' agum, gugubik girii guk waraga' tanga kane girii tanga gimanggi' dera anganga Naidas yong du' u kadofinga mekum. Ning tanga sip wari didimeng unggung ningsa' mugo ga' ning tonga tugu' ka mokngang, gugubik kigineng sini' waraga' tanga sip u tipfaranga kama dibing gwang girii ganang ka Krit ka Salmon tingna tara' u anga gugubik guk mokngang karengsa' au waraga' sura u agum. \v 8 Ka indi ararawak u kane girii tanga gimanggi' anganga basis ka wap Basis Kareng ning aniaging ka yong Lasia du' u kadofigum. \p \v 9 Ka Pol adi gugubik tang ga' tanga gimanggi' sini' agum u kanga o Juda ning sande girii Pasova wara'ning kama wa kuma' unda' bira' ka gugubik kigineng ning kama kadagang kadofira' yang ning tonga nakedanga aming u ning yanggu', \v 10 o amine se' na ning sutik ka ning ganang urap mo' antam. A indi mugo tantam udi kadaga tantam ga', sip a mambong a aming nana undu' dabiksa' kadantam ga'. \v 11 Ka aming sip bema yanggak ning wara'guk ka sip tuang anagok adi mugo titi ga'sa' nakumu' waraga' tanga ofisa Julias adi adisining midi unggungsa' nakiama ning tanga Pol ning midi wa ningsa' naknga kabigu'. \v 12 Ka basis ka u anga meking wa gugubik kadagang ganang marek ning guk mokngang waraga' tanga aming kabi'mo' ka sip wara'ganang mekum adindu' kama ka u urap kabing mugo ga'sa' naking. Adi ning toging, indi urap anga basis kareng ka Finiks do kadofinga ning tanga gugubik girii ning kama wari bibi' waraga' kapmera iknam ning toging. Ka basis ka Finiks u toging wa kama dibing ka Krit wara'ning basis kapmo' kareng wara'ganang anga sepma marek waraga' sura toging. \s1 Pol se' wari gwang sasabara kigineng ganang kadofiging \p \v 13 Ning tanga kaging ka gugubik kugurang kareng ka kafasi' kesini ganang ka saut tara' u abugu'. U kanga weng girisa' ning ganang mantam ning tonga sip wari tangkanga marek titi ning napa' mamareng angka u wengbema dasinga ning tanga kama Krit ararawak u yaranga mugo ga' ning tonga aramugoging. \v 14 Ka kabi'sini'sa' ko aramugoinga gugubik kigineng girii ka notista ning toyaging ka kafong kareng tara' do abuta' wari Krit ning bubo kuta urapsa' kuma' kadofinga afugu'. \v 15 Kadofinga afanga gugubik wari gwang u figikbibingeinga sip u tipdidima ga' ning tonga kane girii sang titi' kagabi sa' tinga sip u yora tipfareinga mugogu'. \v 16 Anganga kama dibing kabasi' gwang girii bining ganang wapni Koda wara'ning ararawak anga gugubik wari kabi'ning dagainga indi tangkunang tanga sip ning bot kabasi' u wengbema taranga sip ning basing ganang gi' kamigum. \v 17 Ning tanga aming fam wari aya girisi manggara sip ning bupmo u iptatangka tanga yareging. Ning tanga mutu tanga ai, gugubik kigineng ya kama kadagang ka Afrika tara' do fonga yuguknibinga kadaga ma tanam ning tonga sip ning sel u bema afanga kagabi sa' tinga gugubik anasa' indagira agu'. \v 18 Ning tanga gwang bining u ko fauinga kama fagagu'. Ka gugubik wari gwang u tipmarakinga sasabara girii wari indifikadaga sini' tonga tugu' u kanga sip wari ararangeng sa' saranga mugo waraga' tanga mambong mamaresi fam u manggara gwang ganang kura ipmaging. \v 19 Ning tanga deia' marara gwang sasabara kigineng wari ko ningsa' fidegu' u kanga sip ananing napa' mamaresi fam ubu kwera kura ipmaging. \v 20 Ning tanga gwang bining unggung sip furo'ning ganang kama usap dera dera agum. Ka indi mungkong girii wari isefiniminga mayam de kabi' kaga a tiim ganang undu' bam uwa kabi' iyap ning guk mo' tugum. Abanga indi gugubik tang undu' bibi' guk mo' tugu', ko ningsa' fidegu' u kanga mutu girii ningsa' tanga ira o ya gi' guk mo' kadofintam ga', kadaga sa' tantam ga' ning togum. \p \v 21 Ning tanga anganga aming dabiksa' adi base tanga kama usap sini' nana guk mo' naging, tugumung dera aging. Ka Pol wari u yapma marara ning yanggu', o amine sidi naning midi ka kama tubo Krit do sangguk wa naknam tanga mo' kabinga abonga tugum wa giri, mambongni' a aming nana undu' kadaga guk mo' tianam. \v 22 Ka ning sanotik, sidi mutu mo' tinting, kabaksi' kugurang sa' naknga marekni'. Aming indi ni ka kadaga guk mo' tota', dabiksa' gi' giri anga kadofinga ikantam. Sip warisa' wa giri kadagainga kabintam. \v 23 Beng sini' urang sanarik, na tiim aramak tangak ka naning Anutu girii ka naga mesisiringa tangamitik wara'ning kunung aming ensel nua'ni wari abanga adenga \v 24 ning nana', o Pol gu mutu mo' totang. Gu kareng giri kadofinga Romni girii Sisa wara'ning de ganang kuma'sa' adeutang ga'. Ka ning ganotik Anutu wari guning ibang u kuma' nakamara' wara' aming dabik gugok kubap abing undu' kadaga guk mo' tinting ning nana'. \v 25 Wara' ning sanarik, aming sidi mutu mo' tinting. Na Anutu ka waraga' naktangka titik wara' ning nakarik ka midi ka u nana' udi bengsa' kadofinimota'. \v 26 Ka gugubik warisa' indagira fonga kama dibing nua'ni ganang wa giri yuguknibota' ning togu' Pol wari. \p \v 27 Ning tanga anganga sande fama' kuma' ibugum. Ka gwang girii bining sini' ka wap Edria ning aniting u ko famugogum. Ka tiim bining sini' ganang sip ning kane aming wari kama gaga kuma' udep kadofonga tem ning tonga \v 28 aya ka gwang mimbing u kamanga kadidima wara'ning u bema gwang wara'ning kungkong u kamaganga wengbema kaging ka gararuk sini' ko ka nambani wa 20 ning ko adegu'. U kanga kabi' nua'bu anganga nua'bu kamaganga kaging wa ding gi' ka 15 sa' ning ubu adegu'. \v 29 U kanga ning toging, ai kuma' kadofonga tem sam. Kabi' nua'bu antam wa sip wari uningkim fasi'ganang anga tangkanga kadanim ma to'. Ning tonga sip wari anga mek wara'ning angka fama'gong fama'gong ka kumo ganang u manggara ipmaging. Ning tanga aming wari kama urapsa' fafaga ga' ning tonga ibang adisining kadapmang kuni' kuni' u yaranga tonga yareging. \v 30 Ka sip ning kane aming adi anasining fuksi' ga' sura sip u kapmo' kabinga mantam ning tonga sip ning bot kabasi' u fadara kaminga aming fam indi mandaga' indiramiking. Adi ning toging, indi bot ganang amanga mera angka fam sip ning sanom ganang do ubu ipmantam. \v 31 Ka Pol adi kuma' yapkedanga ofisa Lusias a adining soldia arantagim u ning yanggu', ai mo' ibiinga manting, adi sipganang inggingsa' adeni'. A mokngang udi sidi dabik kadasasu'na tinting. \v 32 Ning ininga soldia arantagim wari bot kabasi' ning aya u urapsa' doptagainga bot wari sige mangfanga saranga mugogu'. \p \v 33 Ning tanga kama kabi'sini' faonga tinga Pol wari aming u midi tangkunang ning yanggu', ai sidi kama paramu' ka sande fama' ning sini' ka sip furo'ning i kabem wa sidi kabaksi' mamareng naknga nana guk mo' beng sini' nanga ira abing. \v 34 Ka ning sanirik sidi nana kabi'guk nani'. Ning tanga tangkunang kabi'guk ikanting wara' mamareng kadofiinga wa tang tinting. Ka beng sini' torik aming ka ni kadaga kabi'sini' guk mo' tota', mokngang sidi dabik kareng gi'sa' giri ikanting. \v 35 Ning ina ning tanga nana kafo bema aming ning dasi'ganang unggung adenga Anutuga' mesisiringa tugu'. Ning tanga upma nana tugu'. \v 36 Ning tinga aming dabik adindu' Pol wari ifitangkagu' u kanga kabaksi' karengsa' ubu naknga nana manggara nanga yareging. \v 37 Ka aming sip ganang u agum wara'ning nambani' wa tu handret seventi sikis ning dabiksa' wari agum. \v 38 Ning tanga nana u nang nanga nibera ning tanga sip wari araranga titi waraga' tanga wit mindip bek ganang ka sip ganang dasiging u manggara gwang ganang kura ipmaging. \s1 Sip wari kadaga tugu' \p \v 39 Ning tanga anganga kama wari fasanganda tinga sip ning kane aming wari tong kaging ka kama dibing nua'ni udi du' unggung kuma' adegu'. Ka adi kama ka wara'ning wapni guk mo' nakedaging, kagasa' tiging. Ning tanga kafakafa nua'bu degaranga tong kaging ka kama tubo tubo tanga bining wa gwang sisi kabi' agu' ka wara'ganang wa king karengsa' guk. U kanga sip u wara'ganang didimeng tonga irak ga' ning tonga \v 40 angka ipmaging wara'ning aya wa gwang ganang unggung doptanga ibiging. Ning tanga sip ning karepma ka tim sige iptatangkanga ibiging u fadara sip u tipdidimanga au waraga' karang ubu irara surotangkanga adeging. Ning tanga sel undu' manggara sanom ganang tofiinga gugubik wari wara'ganang abanga yoku'. Ning tanga sip u didimeng tipfaranga bema aging. \v 41 Ka sip ning sanom wari kama dingsa' ganang kuma' anga tangkagu'. Ning tinga gwang sasabara wari abanga sip ning kumo u sungneinga sip wari wadigi' papusanonga tugu'. \v 42 Ka soldia arantagim adi u kanga ning toging, ai indi kalabus aming ya didipmi tanam, iibi tantam wa adi iira' kinga anga kadofinga bima ma tanga mani'. \v 43 Ka soldia ning girii Julias wari Pol u yotangkangamonga yangsefi tanga ning yanggu', mokngang sidi ning mo' tinting. Iibi sa' tinga aming ka iira' fafong kiting wa tim bemkura kinga anga kadofini'. \v 44 A aming ka iira' guk mo' kiting uya' ka sipning kuyang a firi dibing fam u manggara wara'ganang saranga anga kadofini'. Ning tuguinga adining midi u yaranga tanga indi dabiksa' iira' kinga anga kadofinga karengsa' giri yagum. \c 28 \s1 Pol se' wari kama dibing Molta u kadofiging \p \v 1 Ka indi dabiksa' sip u kabinga iira' kinga anga kama dibing wara'ning gaga ganang u kadofigum. Ka yong ki aming wari abanga niptuanga ning tanga kama wara'ning wapni ka Molta ning wa inga' nininga nakum. \v 2 Ka yong ki aming adi u abanga niptuanga wa bibi' guk mo' naknimging. Mokngang adi nipbubure tanga kadapmang kareng sini' tinima yong ganangga' indagira anga fong kuknipma kudip girii sedanimging. Ka u tanga undu' gimak tugu' wara' indi sibim naknga kudip u sanga mareiagum. \v 3 Ka Pol adindu' kudip kuguing fam u yangara karapnanga manggara fabanga segu'. Ka gimik nua'ni udi kudip ka u manggara abugu' wara'ning ginang ganang mang defagu' wari kudip unggo naknga kadofinga abanga Pol ning kafong u sitantanggegu'. \v 4-5 Ka Pol adi kudip ganang u kwengkayoinga mangfanga dada tugu'. Ka aming yong ki adi gimik wari Pol u sitantanga sini' tanga uknga fadegu' u kanga anasa' ning toging, ai u kani' aming ka udi aming digirap kadagang ni guk unda' tugu', ka gwang ganang mo' kumara' waraga' tanga murak karesi wari unda' uking ning toging. Ka Pol adi gimik wari sigu' wa kagaya wa ma fugu mamareng naknga kumade titi ning guk mo' tugu'. Mokngang adi karengsa' unda' adegu' ningsa' ko fadegu'. \v 6 Ka aming adi gimik wari ura nagu' wa bibek tanga kumade guk udep tota' ning tonga Pol u mimeng kafaging. Ka mokngang Pol adi napa' ni guk mo' tugu'. Ning tanga fafong sini' adeia' aming wari Pol u kanga sasuk nua'ni tanga ning ubu toging, ai idi aming mo', murak nua'ni unda' ning fidenga fatoging. \p \v 7 Ka kama ka indi bemkura anga kadofigum tara' wa aming girii nua'ni wapni Pablias adining kama. Aming ka wa kama dibing Molta wara'ning tim iyak aming. Ka adi indi u anga kadofigum u nipma indagira fonga adining yak ganang dasanipma ning tanga kama famineng sini' kafakafa sa' tinima niptatoregu'. \v 8 Ka Pablias wara'ning beni tangandang udi bagana agik ka fugu kagaya a kuma gigirim mamareng sini' tanga defagu'. Ka Pol wari u amanga kanga ibang tongama sasaro' tinga kaga'sa' karendagu'. \v 9 Ning tinga kama dibing wara'ning yong ki aming dabik wari u kanga adisining bagana aming kabi'mo' u inagikngama abuinga Pol wari tubobu ifakarendaimsasu'negu'. \v 10 Ning tanga kafakafa sa' tinima ira anganga indi mayap famineng sini' ibinga sip nua'ni ganang mugo tonga tinga aming wari nana a napa' mambong fam ka indi nafek tugum u manggara fabanga sipganang dasanimging. \s1 Pol wari Rom yong girii anga kadofigu' \p \v 11 Ka indi mayap famineng ning sini' ka kama gwang bining ganang Molta u kuma' iya' sip nua'ni ka Aleksandria yong ning ka gugubik tang ga' tanga anga yong ka wara'ganang marafaturugu' wara'ganang aregum. Ka sip wara'ning sanom ganang wa adisining murak girii sus wara'ning mindine gigirikna guk fama' wara'ning uuring guk tiging wara'ganang aranga mera yong u kabinga mugo tugum. \v 12 Anganga Sairakyus yong u anga kadofinga kama famineng dekum. \v 13 Deia' marara anganga Risiam yong u kadofigum. Ka kamindap gugubik kareng abuinga sip wari uunak karengsa' tanga anganga kama fama' ibinga Pyutiolia yong ubu anga kadofigum. \v 14 Kadofinga ning tanga bemkura amanga naktangka aming fam ka yong wara'ganang ikiaging u yaptuagum. Ka adi ningsefi tinga adisigok unggung sande kubanik dera kabigum. Ning tanga ibinga Rom yong girii ga' wa kani' ganang inga' agum. \v 15 Ka Rom ning naktangka aming fam wari midi ka indi agum wara'ning u naknga marara abanga Rom yong girii bibik ka kama wap Apias maket a Narum Yak Famineng ganang ning aniaging u abanga niptuaging. Ning tinga Pol adi u yapma kaba karengsa' naknga Anutu ga' mesisiringa tanga ning tanga kaba tangkunang naknga mugogu'. \v 16 Ning tanga indagira yong bining waraga' mugogum. Anga kadofiinga Romni gavman wari Pol u kalabus ganang sini' mo' dasiging. Adi yak nua'ni ganangsa' kaminga soldia nua'ni kamiinga wari katatoreinga itarugu'. \s1 Pol wari midi kareng Rom yongganang ituagu' \p \v 17 Ning tanga deia' kama famineng ibinga Pol wari Juda aming ka Rom yong u ikiaging wara'sining girisisi' u midi inonga katianinga aging. Anga kadofinga bak tinga ning yanggu', o beng sini' kuyane na midi ka i ninagira abiging yaraga' wa ning sangdidimotik, na Jerusalem yongganang do wa napa' kadagang ni guk mo' tuguk. Abanga Juda arantagim indining wap tipkadaga wa ma indining papane ning kadapmang waraga' manda ukngam ningwaraga' napa' ni titining guk mo'sini' tuguk. Ka amane Juda adi sigesa' bemnapma tonga Rom aming ning kafasi' ganang nipmiging. \v 18 Ka Rom adi naning midi u kuma' naknama yareging ka adi naga ganang midi mamareng sini' ni ka nugumak titi wa ma iyung dasinap ningwara'ning guk mo' katuaging. U kanga wa ninibi tinga mugo ga' ning tonga tiging. \v 19 Ka mokngang Juda aming adi bibi' naking. Ka na ninibi tinga mugo wara'ning kadapmang nua'ni guk mokngang u sura naknga ning tanga nasi' kadapmang totik ning tonga wa Romni girii Sisa wari midi naknam ga' toguk. Ka wa na naning arantagim Juda u Sisa ning midiganang manggara kukyap ga' mo' sura toguk. Mokngang na Sisa wari naganing mamareng unggungsa' naknga tipdidimanam waraga'sa' toguk. \v 20 Ka midi ki ka naga u sanonga katisanak wa ning, Juda aming dabiksa' indi midi ka inga' Anutu wari aming girii nua'ni anigaranim ga' togu' urang kapmefatam waraga' naktangka tuguk waraga'sa' tanga wa sen wari tofanabinga itik yang. \p \v 21 Ka Romni Juda aming girisi adibu ning aniging, midi ka u nininga nakem waraga' wa aming ka Judia do ikiting wari umpang ni guk mo' yoknimging. Abanga kama tubo wara'ni Juda aming ka ni wari abanga midi ka wara'ning u nina ning tanga gu gangkadaga waraga' midi fam guk mo' nininga nakum, mokngang. \v 22 Ka indi midi ka arantagim ka Juda indining kadapmang sini' u kabinga arantagim naro' tipmaraking ka aming yong yong wari urang yapguridanga fatoing wara'ning ka ga waraga' wa indining sutang undu' ningdidimainga ninak ga' nakem. \v 23 Ning tanga kama nua'ni ganang tubobu kuma' abanam. Ning aninga mugo tiging. \p Ka kamindap nua'ni ganang ka adisigok ka Rom yong wara'ni Juda aming kabi'mo' wara'siguk dabiksa' wari marara abanga yak ka Pol wari dekaragu' wara'ganang bak girii tiging. Ning tinga Pol wari nasi' nasi' midi ka adining iikni wa indining da'ning wara'ning u ina ning tanga midi kareng ka aming wari Anutuning bining ganang iik wara'ning ki sini' u ina ning tugu'. Ning tanga adi midi kigineng ka Anutuning midi ka Moses ning kadapmang tang ganang a profet arantagim wari yoking wara'ning bengni wa Jisas wari kadofigu' waraga' yanggu'. Ka Pol adi aming wari midi ka u naknga Jisas ga' naktangka titi waraga' sura midi ka u paramu' sini' ina anganga mayam de guk tipamogu'. \v 24 Ka aming fam adi giri, Pol ning midi u naknga beng guk ning suking, a fam adi suktangka guk mo' tiging. \v 25 Ning tanga adi sasuk naro' naro' tanga kabinga mugo titi ga'sa' naking. Ka Pol wari midi kigineng nua'ni ning yanggu', Anutu adi kuma' sapkedanga adining mini unggo wari profet Aisaia aniinga papase arantagim wara'siga' midi yokyamgu' wa ning, \q1 \v 26 “gu anga aming arantagim ka u ning inotang, sidi midi sa' wa giri fanakanting, ka beng guk mo' kanting. A sidi kaga wa giri tinting ka beng guk mo' fakanting. \v 27 Ka aming arantagim ka wara'sining sasuksi' udi gigime kuma' tugu'. Adisining maasi' wa pipeyap tanga a dasi' undu' isefi tang kuma' tiging wara' adi midi ninak ning guk mokngang. A adi ning guk mo' tonga tiging ganang wa adi dasi' wari kaga tanga a maasi' wari naknga a sasuksi' undu' nakeda tanga nagata' kabaksi' faranga abuinga ifakarenda tarok ning togu' u yoking.” \m \v 28 Ka sidi ning nakanting, kane kigineng ka Anutu wari indi yotangkanip ga' tugu' wa kami adi aming arantagim nua'ni ga' ubu kuma' imara'. Ka adi manda guk mo' ukngamting. Mokngang adi ninaksa' tanga yaranga tanga ikanting. \v 29 (Pol wari midi kigineng ari' ka u yanggu'. Ning tinga Juda aming adi Pol u kabinga anga sasuk fama' tanga anasa' arok girii tanga mugo tiging.) \p \v 30 Ka Pol adi aming nua'ni ning yak u to tanga kama paramu' gurak fama' ning sini' yak ka wara'ganang kugurang gi' ira kadapmang kareng tinga aming kabi'mo' wari abanga fakayaging. \v 31 Ning tanga Rom aming wari kagabi sa' tinga Pol adi Anutuning bining ning midi kareng a girii Kasira Aming Jisas ning iik wara'ning midi u tangkunang sini' sarengsa' faituaimarugu'.