\id MRK - Uspanteco NT -Guatemala 2010 (DBL -2013) \h MARCOS \toc1 Tzilaj Jtaquil Chirij Kakaj Jesucristo Ri Xtz'ib'aj Marcos \toc2 Marcos \toc3 Mr \mt1 Tzilaj Jtaquil Chirij Kakaj Jesucristo Ri Xtz'ib'aj Marcos \c 1 \s1 Juan Ajb'anal Ja'tiox tijtijoj cristian \p \v 1 Jilonri xticarch ri tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo, ri Jc'ajol Kakaj Dios. \v 2 Jilon xcan jtz'ib'aj Isaías ri ajk'asal Jyolj Kakaj Dios cuando Kakaj Dios xij jilonri: \q1 Tina intaknab'i intako'n nab'e chawch pire tijb'ij rechak cristian chi rajwaxi' tijq'uex jno'jak chinwch nic' riq'uil tran jwa'x jun ab'e. \q1 \v 3 Y tina tasajna jun ri cow tich'ejej li jun luwar lamas ta' cristian, ri tijb'ij jilonri: \q2 B'antak jwa'x jb'e Kakaj Jesús ri Kajawl, teb'a'tak jb'e suc'ul laj awanmak, tiche', xche' Kakaj Dios, xche' Isaías. \p \v 4 Jilonli, cuando xpe Juan Ajb'anal Ja'tiox chi jb'anic ja'tiox rechak cristian li jun luwar lamas ta' cristian, xij rechak chi rajwaxi' tijq'uex jno'jak pire ticuysaj juntir jmacak jwi'l Kakaj Dios y tib'ansaj ja'tiox rechak. \v 5 Sub'laj cristian ri tipetak lak mac'ultak luwar re Judea y tipetak Jerusalén xtawtak chi jtaic jxolj Juan Ajb'anal Ja'tiox. Lawi' ri xc'am jk'ab'al jmacak chiwch Kakaj Dios, Juan Ajb'anal Ja'tiox xan ja'tiox rechak li nimi ja' Jordán. \p \v 6 Ritz'ik Juan Ajb'anal Ja'tiox ri tijcoj b'anal la' rusumal camello y jpas b'anal la' tz'um y sac' pach cab' re lak che' tijtij pire jwa. \v 7 Juan Ajb'anal Ja'tiox xij rechak cristian: Petzal chiqui' jun chwij mas jcwinel chinwch in. In ta' tic'ular pi we intacar chi jquiric jc'amul jxajb'. \v 8 In kes tz'et la' ja' ximb'an ja'tiox chawechak, pero re tina ranna ja'tiox chawechak la' Lok'laj Jsantil Kakaj Dios, xche' Juan Ajb'anal Ja'tiox rechak cristian. \s1 Kakaj Jesús tib'ansaj ja'tiox re y titakchi'j \p \v 9 La' mak k'ij li, Kakaj Jesús xelch Nazaret ri jun tilmit re Galilea y xtaw riq'ui Juan Ajb'anal Ja'tiox y re xan ja'tiox re Kakaj Jesús li nimi ja' Jordán. \v 10 Cuando tijin tielch Kakaj Jesús ralaj ja', xril xtormaj caj y kesalch Lok'laj Jsantil Kakaj Dios chib' chapca' rilic jun ra ut. \v 11 Xtasaj jun ch'a'wem xaanch lecj, xijch: Ati' ri lok'laj Inc'ajol, sub'laj inqui'cot chawij, xche'ch. \p \v 12 Ajruc're' xpe Lok'laj Jsantil Kakaj Dios, xc'amb'i Kakaj Jesús li jun luwar lamas ta' cristian. \v 13 Kakaj Jesús xwa'x ca'winak (40) k'ij cla' ric'an. Xwa'x xo'lak awaj re lak che'. Xpe man jb'ab'al etzl, xtakchi'j Kakaj Jesús chi macunc. Pero xpetak yak anjl xyuktak chi jt'o'ic Kakaj Jesús. \s1 Yak quejab' ajchapaltak car \p \v 14 Cuando wi'chak Juan Ajb'anal Ja'tiox li cars, Kakaj Jesús xe' Galilea chi jb'ij re juntir cristian tzilaj jtaquil chirij jtakon Kakaj Dios. \v 15 Y xij rechak: Xtawi' k'ij, raquitzchak raj tijchol takon Kakaj Dios chib'ak cristian. Q'uex ano'jak chiwch Kakaj Dios y cojtak riq'ui nojel awanmak tzilaj jtaquil chwij, xche' rechak. \p \v 16 Cuando Kakaj Jesús tijin tiwo'cot chi' nimlaj alagun re Galilea, xril jwichak Simón pach Andrés ri jk'un. Rechak ajchapaltak cartaka'n, tijin tijt'oj jc'aatak li ja' re chapb'i car. \v 17 Kakaj Jesús xij rechak: Jo'tak chwij y in atincoja'taka' chi jtoquic cristian pire tioctak laj jk'ab' Kakaj Dios chapca' jchapic car tab'antak, xche' rechak. \p \v 18 Rechak laj or xcan jye' jc'aatak re chapb'i car y xe'tak chirij Kakaj Jesús. \p \v 19 Ajruc're' Kakaj Jesús xb'en chicb'i junquitz y xril chicb'i jwichak yak jc'ajol Zebedeo, ri'taka' Santiago pach Juan ri jk'un, rechak wi'tak li jun barc tijin tijc'ojaj jc'aatak re chapb'i car. \v 20 Xpe Kakaj Jesús, xsiq'uijtakb'ic. Y rechak xcan jye'tak jkajak li barc pach yak jmocomak y xe'tak chirij Kakaj Jesús. \s1 Kakaj Jesús tresaj etzl re jun winak \p \v 21 Xtawtak Capernaúm. La' k'ij re uxlan Kakaj Jesús xoc li sinagog y xoc chi jtijojcak cristian. \v 22 Cristian xsaach jch'olak chi jtaic, jwi'l wi' mas jno'j chi tijonc. Ma' ji'ta'lon chapca' titijontak yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios. \p \v 23 Y li sinagog xtaw jun winak chijxo'lak ri wi' etzl laj ranm. Xpe man etzl, cow xch'ejejc, xij: \v 24 ¡Nen ma b'an chike at Kaj Jesús aj Nazaret! Wetami' chi at tosolcati' jwi'l Kakaj Dios pire re y chi jb'aniqui' c'ax chike xatpetc, xche'. \p \v 25 Kakaj Jesús xk'el man etzl ri wi' laj ranm man winak, xij re: ¡Tz'apij xa'w! ¡Elamb'i laj ranm winak ri! xche' re. \p \v 26 Man etzl xye' jun quiek'ek' re man winak y cow xch'ejej cuando xelb'i laj ranm. \v 27 Juntir cristian xsaach jch'olak. Xtz'onajtak chirib'il rib'ak: ¿Nen chiqui' ri? ¿Nen chiqui' jcholajl man aac' c'utu'n ri? Winak ri wi' k'atb'itzij laj jk'ab' pire titakon chib'ak mak etzl y ticojontaka' chiwch, xche'tak. \p \v 28 Laj or xtaw jtaquil juntir ri xan Kakaj Jesús lak juntir luwar re Galilea. \s1 Titzib'saj nic'j cristian \p \v 29 Cuando Kakaj Jesús pach Santiago y Juan xeltakb'i li sinagog, xe'tak laj richochak Simón Pedro y Andrés. \v 30 Y sic' anm ri jji' Simón Pedro kesal laj jsoc jwi'l k'ak' chirij. Xijtak re Kakaj Jesús chi anm yaji'n. \v 31 Xpe Kakaj Jesús, xjutun chijc'ulel jch'at sic' anm y xchap chi jk'ab' y xb'it. Laj or xel man k'ak' chirij y xoc chi jtzukicak juntir ri wi'tak la ja. \p \v 32 Cuando xoc may, xpetak cristian aj Capernaúm, xc'amtakch riq'ui Kakaj Jesús juntir cristian ri wi' yajel rechak pach ri wi' etzl laj ranmak. \v 33 Juntir cristian ri wi'tak li tilmit xmulb'a' rib'ak chuchja. \v 34 Kakaj Jesús xtzib'saj sub'laj q'ui rechak re jaljojtak yajel ri wi' rechak y xresaj mak etzl ri wi' laj ranmak. Y Kakaj Jesús ta' xye' luwar rechak mak etzl tich'a'wtak jwi'l rechak retamaki' lamas xpe'w. \s1 Kakaj Jesús tich'a'w riq'ui Kakaj Dios \p \v 35 Sub'laj ak'ab', aj uku'mna Kakaj Jesús xelb'i Capernaúm. Xe' li jun luwar ric'an lamas ta' cristian pire tich'a'w riq'ui Kakaj Dios. \v 36 Simón Pedro y mak jpach xe'tak chi jtoquic. \v 37 Cuando xe' jte'tak Kakaj Jesús, xijtak re: Juntir cristian tijintak chi atoquic, xche'tak re. \p \v 38 Xpe Kakaj Jesús, xij rechak: Jo'tak la' mak tra luwar chic chi nakaj. Inna b'ena chi jtijojcak cristian cla', jwi'l ri' li quiek jwi'l petzalquin, xche'. \p \v 39 Jilonli Kakaj Jesús xwo'cot lak juntir luwar re Galilea chi jtijojcak cristian lak sinagog y xresaj mak etzl ri wi' laj ranmak cristian. \s1 Titzib'saj jun winak re lepra \p \v 40 Xpe jun sic' winak ri wi' yajel chirij ri jb'ij lepra, xjutun chiwch Kakaj Jesús, xxucar chi jtz'onaj tok'ob' re: Wi jilon chawaj, atcwini' chi intzib'saj, xche' re. \p \v 41 Kakaj Jesús xril c'ur jwich, xye' jk'ab' chib', xij re: Chwaji'n, cattzib'ok, xche' re. \p \v 42 Y laj or xel man yajel chirij sic' winak y xtzib'c. \p \v 43 Ajruc're' Kakaj Jesús xij re: \v 44 Ta impuch, ma yolow re jono cristian nen xattzib'sanc. Jat c'utta chiwch man ajc'amal jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios y c'amb'i man sipan pire tib'e asuje' re Kakaj Dios chapca' tijb'ij Jpixb' Kakaj Dios, ri' li c'utb'ire chiwchak juntir cristian chi xattzib'i'n, xche' Kakaj Jesús re. \p \v 45 Man winak xec', pero ta' xcoj ri xijsaj re jwi'l Kakaj Jesús, xoc chi jyolic rechak juntir cristian ri nen xansaj re pire xtzib'c. Jwi'li'li Kakaj Jesús ta' chiqui' tijna' tioc xo'lak cristian, ni li jono tilmit. Ji'chak tiwo'cot chinaj lamas ri mita' cristian, pero tiyuktaka' cristian re jaljojtak luwar riq'uil. \c 2 \s1 Titzib'saj jun winak siquirnak jtio'jl \p \v 1 K'asalchak quib' uxib' k'ij, cuando xtaw chic Kakaj Jesús Capernaúm, xtasaj jtaquil jwi'lak cristian chi wi'chak chic la ja. \v 2 Xmol rib'ak sub'laj cristian, ta' chiqui' titz'akattak chi' pwert. Cuando Kakaj Jesús tijin tijb'ij Jyolj Kakaj Dios rechak, \v 3 xtawtak quejab' winak c'amalb'i jun winak jwi'lak b'a ch'atum che' ri siquirnak juntir jtio'jl. \v 4 Pero ta' tijna' tioctak riq'ui Kakaj Jesús jwi'l sub'laj cristian wi'tak chi' pwert, rechak xjawtak chib' man ja. Xtortak junquitz mak xoot b'a ja laj jsuc'lal lamas wi' Kakaj Jesús y cla' xkesajtak sic' yaj b'a jch'atum che'. \v 5 Cuando Kakaj Jesús xril chi cub'uli' jch'olak chirij, xij re sic' winak ri yaj: At walc'wal, amac xcuymaji'n, xche' re. \p \v 6 Xpetak nic'j ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios ri cub'ultak cla', xchomorsajtak laj ranmak, xijtak: \v 7 ¿Nen chac tijb'ij man winak ri jilonli? Re tijin tijcoj rib' pi Kakaj Dios. Ta' ni jun cristian ticwin chi jcuyic mac, xike Kakaj Dios, xche'tak. \p \v 8 Pero Kakaj Jesús xretemaji' laj ranm nen tijin tijchomorsaj laj ranmak y xtz'onaj rechak: ¿Nen chac tijin tachomorsajtak laj awanmak jilonli? \v 9 ¿Lac'umas wi' ri mas c'ax jb'ij re sic' yaj, amac xcuymaji'n o ri' mas c'ax jb'ij, b'iiten, c'amb'i ach'atum che' y wo'coten? \v 10 Pero in tanc'ut chawchak chi Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil wi' k'atb'itzij laj jk'ab' chi jcuyic mac neri wich ulew, xche' rechak. \p Ajruc're' xij chic re sic' winak ri siquirnak jtio'jl. \v 11 Tamb'ij chawe at, b'iiten, c'amb'i ach'atum che' y jat laj awichoch, xche' re. \p \v 12 Sic' winak ri yaj xb'iitc, xc'amb'i jch'atum che' y xelb'i chiwchak juntir cristian. Juntir cristian cuando xriltak jilonli, sub'laj xsaach jch'olak y xoctak chi jnimirsaj jk'ij Kakaj Dios, xijtak: ¡Ni jun b'welt ilan jun kelen kawi'l jilonri! xche'tak. \s1 Kakaj Jesús tijch'ab'ej Leví \p \v 13 Kakaj Jesús xe' chic chi' nimlaj alagun y sub'laj cristian xtawtak riq'uil. Re xtijojtak re Jyolj Kakaj Dios. \v 14 K'axem xan Kakaj Jesús cuando xrilb'i Leví ri jc'ajol Alfeo, cub'ul chi' mex lamas titojsaj alcabar y Kakaj Jesús xij re: Jo' chwij, xche' re. \p Leví xwa'rc y xe' chirij Kakaj Jesús. \v 15 Cuando Kakaj Jesús tijin chi wic' laj richoch Leví, sub'laj q'ui ajtz'onaltak alcabar y sub'laj q'ui ajmacb' xcub'artak chi wic' riq'ui Kakaj Jesús pach yak ajtijol rib'ak chirij y sub'laj q'ui rib'ilak. \v 16 Cuando yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios ri ri'taka' jun chijxo'lak mak fariseo xriltak chi Kakaj Jesús tijin tiwi'n chijxo'lak mak ajmacb' pach mak ajtz'onaltak alcabar, xsaach jch'olak y xtz'onajtak rechak yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo: ¿Nen chac ajtijol awechak tijin tiwi'n chijxo'lak mak ajtz'onaltak alcabar pach mak ajmacb'? xche'tak. \p \v 17 Cuando xta Kakaj Jesús chi jilonli xijsaj rechak yak ajtijol rib'ak chirij, xij rechak yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios ri ri'taka' jun chijxo'lak mak fariseo: Ta' rajwax ajcun rechak yak cristian ri ta' yajtak, ri' rajwax ajcun pi rechak yak ri yajtak. In ta' ximpe chi jtoquic yak cristian ri suc'ul ranmak chiwch Kakaj Dios, in ri' ximpe chi jtoquic yak ajmacb', xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Kakaj Jesús tiyolow chirij ayun \p \v 18 Jun k'ij cuando yak ajtijol rib'ak chirij Juan Ajb'anal Ja'tiox pach mak ajtijol rib'ak chirijak mak fariseo tijin trantak ayun, xpetak nic'j cristian riq'ui Kakaj Jesús xtz'onajtak re: ¿Nen chac yak ajtijol rib'ak chirij Juan Ajb'anal Ja'tiox pach mak ajtijol rib'ak chirijak mak fariseo trana'taka' ayun y yak ajtijol rib'ak chawij at ta' trantak ayun? xche'tak re Kakaj Jesús. \p \v 19 Kakaj Jesús xij rechak: Yak cristian ri b'il rechak chi tib'etak li jun tz'am, ta' tijna' tib'isontak cuando ajwi' man c'ojol winak chijxo'lak ri tic'uli'yc. \v 20 Pero cuando titaw k'ij tic'amsajb'i man c'ojol winak chiwchak, ajruc're' trantak ayun. \p \v 21 Ta' ni jono cristian tijc'ojaj jun tzay itz'ik la' jun q'uer aac' c'ojb'l, jwi'l man aac' c'ojb'l, tijc'ola' rib' y tike niman mas man rech'e'l re man tzay itz'ik. \v 22 Ni ta' tijna' tiye'saj aac' vin lak tzaytak nejb' ri b'anal la' tz'um, jwi'l man aac' vin tijrech'a' mak tzaytak nejb' ri b'anal la' tz'um, jilonli titixi' man aac' vin y trana' c'ax mak nejb'. Jwi'li'li man aac' vin rajwaxi' lak aac'tak nejb' ri b'anal la' tz'um tiye'saj, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Ri tib'an la' k'ij re uxlan \p \v 23 Li jun k'ij re uxlan wo'cotic tran Kakaj Jesús xk'axtak lak tico'n pach yak ajtijol rib'ak chirij. Rechak pi k'axem trantak xtoctak jujun jwich trig y xtijtak. \v 24 Xpetak mak fariseo, xijtak re Kakaj Jesús: ¡Il impuch! ¿Nen chac yak ajtijol rib'ak chawij tijin trantak ri ta' ye'l luwar tib'ansaj la' k'ij re uxlan? xche'tak re Kakaj Jesús. \p \v 25 Kakaj Jesús xtz'onaj rechak: ¿Ta'c'u ilan awi'lak li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios ri xan David ojr pach yak jpach cuando xc'oktak wi'jal? \v 26 Re xoc li nimlaj chinam ri richoch Kakaj Dios cuando Abiatar wi' pi nimlaj jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios, xtij mak cuxlanwa ri sujul re Kakaj Dios y xye' chi tijem rechak yak jpach onque ta' ye'l luwar jwi'l Jpixb' Kakaj Dios chi titijsaj, xike rechak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios ye'l luwar rechak tijtijtak. \p \v 27 Man k'ij re uxlan xansaj pirechi' cristian y ma' cristian ta' xansaj pire man k'ij re uxlan. \v 28 Jwi'li'li Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil wi' laj jk'ab' nen raj tran la' man k'ij re uxlan, xche' Kakaj Jesús rechak. \c 3 \s1 Titzib'saj jun winak ri siquirnak jun jk'ab' \p \v 1 Kakaj Jesús xoc chic li sinagog. Cla' wi' jun winak ri siquirnak jun jk'ab'. \v 2 Jujun rechak mak fariseo cow triltak Kakaj Jesús wi tijtzib'saji' man winak li la' k'ij re uxlan pire tijcojtak tzij chirij. \v 3 Ajruc're' Kakaj Jesús xij re man winak ri siquirnak jun jk'ab': B'iiten, wa'ren laj kaxo'l, xche' re. \p \v 4 Kakaj Jesús xtz'onaj rechak: ¿Nen ye'l luwar ri tib'ansaj la' k'ij re uxlan, jb'anic utzil o jb'anic c'ax? ¿Tzini' jcolic jun cristian laj jk'ab' camic o jsachic jwich? xche' rechak. \p Pero rechak ta' xch'a'wtak. \v 5 Kakaj Jesús xpe retzal chi rilicak yak ri sutuwinaktak rij y xc'axc'ob' laj ranm jwi'l ta' rajak tijtatak jcholajl. Kakaj Jesús xij re sic' winak ri siquirnak jk'ab': Yuk ak'b', xche' re. \p Y sic' winak li xyuk jk'ab' y xtzib'c. \p \v 6 Mak fariseo xike xeltakb'ic, xoctak chi jchomorsaj riq'uilak man k'at ri jpach Herodes nen trantak chi jcamsaj Kakaj Jesús. \s1 Sub'laj cristian tixamtak chirij Kakaj Jesús \p \v 7 Kakaj Jesús pach yak ajtijol rib'ak chirij xe'tak chi' nimlaj alagun y sub'laj cristian aj Galilea xamb'ertak chirij. \v 8 Y cuando xtatak jtaquil chirij juntir ri b'anal jwi'l Kakaj Jesús, sub'laj cristian xpetak chi rilic, wi' xpetak lak luwar re Judea, Jerusalén, Idumea, ch'akap nimi ja' Jordán y lak luwar re Tiro pach Sidón. \v 9 Kakaj Jesús xril chi sub'laj cristian tijin tijmulb'a' rib'ak chirij. Xchomorsaj chi mas tilatz'ujc, jwi'li'li xij rechak yak ajtijol rib'ak chirij chi tijtoctak jun barc pire lamas tiwa'xwi'. \v 10 Xtasaj jtaquil chi sub'laj cristian xtzib'saj jwi'l Kakaj Jesús, jwi'li'li xpetak mas cristian ri yajtak y tichak jtuc' rib'ak chi jchapic Kakaj Jesús jwi'l ri' rajak titzib'sajtak re jyajak. \v 11 Y mak cristian ri wi' etzl laj ranmak cuando xriltak jwich Kakaj Jesús xxucaj rib'ak chiwch Kakaj Jesús y mak etzl ri wi' laj ranmak, xch'ejejtak chi jb'ijc: ¡Ati' Jc'ajol Kakaj Dios! xche'tak re. \p \v 12 Kakaj Jesús xij rechak mak etzl chi mi jb'ijtak chi re Jc'ajoli' Kakaj Dios. \s1 Ticha'saj cab'lajuj (12) tako'n \p \v 13 Ajruc're' Kakaj Jesús xjaw b'a jun witz y xsiq'uij yak ajtijol rib'ak chirij ri raj xsiq'uij. \v 14 Y jilonli xcha' cab'lajuj (12) winak y xcoj jb'ijak pi tako'n pire tiwa'xtak riq'uil y pire tijtakb'i chi jb'ij Jyolj Kakaj Dios. Jilonli xcan jb'ijak pi tako'n. \v 15 Y xye' cwinel rechak chi resaj mak etzl ri wi' laj ranmak cristian. \p \v 16 Ri'taka' ri yak cab'lajuj (12) ri xcha', Simón ri xcojsaj jb'ij pi Pedro jwi'l Kakaj Jesús, \v 17 Santiago pach jk'un ri jb'ij Juan ri yak jc'ajol Zebedeo ri xcojsaj jb'ijak jwi'l Kakaj Jesús pi Boanerges, ri jcholajl tielwi' man b'ij Boanerges, ralc'wal quiekuljaw, \v 18 Andrés, Felipe, Bartolomé, Mateo, Tomás, Santiago ri jc'ajol Alfeo, Tadeo, Simón ri tib'ijsaj Zelote re \v 19 y Judas Iscariote ri xjachow re Kakaj Jesús pi camic. \s1 Tijb'ijtak chi Kakaj Jesús wi' Beelzebú laj ranm \p \v 20 Kakaj Jesús xoc li jun ja. Xmulb'a' chic rib'ak sub'laj q'ui cristian la ja cla' y jwi'li'li Kakaj Jesús ta' chiqui' tijna' tijtij jwaak pach yak ajtijol rib'ak chirij. \v 21 Cuando jchuch pach jk'un xtatak jtaquil chi wi'chak li jun ja cla', xe'tak chi jc'amic jwi'l tib'ijsaj chirij chi xta' jch'u'jarc. \p \v 22 Y nic'j ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios ri xpetak Jerusalén, xijtak: Man winak li wi' Beelzebú laj ranm y la'ke jcwinel Beelzebú li, ri man jb'ab'alak mak etzl ticwin chi resaj mak etzl ri wi' laj ranmak cristian, xche'tak. \p \v 23 Ajruc're' Kakaj Jesús xsiq'uij mak cristian y xij jun esb'i no'j rechak jilonri: Man jb'ab'al etzl ta' ticwin chi resaj man jb'ab'al etzl. \v 24 Juntir k'atb'itzij, wi tijjach rib'ak y tioctak chi ch'o'j chirib'il rib'ak, tijsacha' jwichak. \v 25 Y jun tilmit o yak ech'elxic li jun ja, wi tijtos rib'ak y tioctak chi ch'o'j chirib'il rib'ak ta' naj tijcuytak jilonli. \v 26 Y ji'c'ulonli witi man jb'ab'al etzl tijin chi resaj man jb'ab'al etzl, tijini' tran c'ax rib' ric'an. Wi jilonli tran man jb'ab'al etzl, tisaachi' jwich ric'an. \v 27 Jun cristian ri wi' mas jchok'b' ta' ni jonok ticwin tioc laj richoch chi resaj kelen re. Nab'e tina jximna, ajruc're' tijna' tresaj kelen re, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 28 Y xij chic: Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak chi Kakaj Dios tijcuya' jmacak juntir cristian y juntir mak yok'on ri trantak chirij Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil. \v 29 Pero nen jonok tiyok'on chirij Lok'laj Jsantil Kakaj Dios ta' ni jun b'welt ticuysaj jmac jwi'l Kakaj Dios, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 30 Jilonli xij Kakaj Jesús jwi'l yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios tijin tijb'ijtak chi re wi' etzl laj ranm. \s1 Jchuch Kakaj Jesús pach yak jk'un \p \v 31 Jchuch Kakaj Jesús pach yak jk'un xtawtak chi jch'ab'ej. Ji'ke xcantak chuchja y xtaktak jsiq'uij Kakaj Jesús. \v 32 Sub'laj cristian cub'ultak chirij Kakaj Jesús, rechak xijtak re: Achuch pach yak ak'un wi'tak chuchja y rajak atjch'ab'ejtak, xche'tak re Kakaj Jesús. \p \v 33 Pero Kakaj Jesús xij rechak: ¿Nenc'u inchuch y nenc'u ink'un? xche'. \p \v 34 Y xril mak cristian ri cub'ultak chirij y xij: Ri'taka' rechak ri inchuch pach ink'un. \v 35 Nen raj tran lawi' raj Kakaj Dios tran, ri' li ink'un, wanab' y inchuch, xche' Kakaj Jesús. \c 4 \s1 Esb'i no'j chirij jun ajticonl \p \v 1 Li jun k'ij chic xoc Kakaj Jesús chi jtijoj cristian re Jyolj Kakaj Dios chi' nimlaj alagun. Sub'laj cristian xmulb'a' rib'ak lamas wi' Kakaj Jesús. Jwi'li'li Kakaj Jesús xjaw li jun barc ri wi' chi' nimlaj alagun. Xcub'ar cla' y juntir cristian xcantak chi' nimlaj alagun chi jtaic nen tijb'ij rechak. \p \v 2 Ajruc're' Kakaj Jesús xoc chi jtijojcak re sub'laj kelen la' esb'itak no'j, xij rechak: \v 3 Tatak impuch. Wi' jun ajticonl xe' ticonanok. \v 4 Cuando tijin chi ticonanc, nic'j íjaj xkejtak li b'e y xpetak mak tz'iquin xtijtak. \p \v 5 Nic'j íjaj chic xkejtak xo'lak ab'aj lamas ta' pim ulew. Mak íjaj li, laj or xeltakch jwi'l ta' mas naj jpam man ulew lamas xkejtakwi'. \v 6 Pero jwi'l ta' lamas xe' ra'ak cuando xel sak'j, xchekejtak y xcamtak. \p \v 7 Y nic'j íjaj chic xkejtak lak q'uix, xeltaka'ch, pero mak q'uix xq'uiytak laj or chiwchak, jwi'li'li xcam mak tico'n ralaj mak q'uix y ta' xwichintak. \p \v 8 Nic'j íjaj chic xkejtak li tzilaj ulew. Mak íjaj li jor kus xwichintak. Wi' jujun íjaj xya'taka' junwinak lajuj (30) jwichak. Nic'j chic xya'taka' oxc'al (60) jwichak y nic'j chic xya'taka' jujun cient (100) jwichak. \v 9 Nen titonc, jte' jcholajl ri tamb'ij, xche' Kakaj Jesús rechak cristian. \s1 Ri quiek jwi'l tijcoj esb'itak no'j \p \v 10 Cuando xe'tak jq'uiyal cristian, Kakaj Jesús xcan xichak jpach yak cab'lajuj (12) ajtijol rib'ak chirij pach nic'j ri xamtak chirij xtz'onajtak re: ¿Nen jcholajl tieltakwi' mak esb'itak no'j ri xab'ij rechak mak cristian? xche'tak re Kakaj Jesús. \p \v 11 Kakaj Jesús xij rechak: Atak, Kakaj Dios xya' retemaj chawechak jcholajl jtakon ri ta' etemal. Pero pi rechak mak nic'j cristian ri ta' tijcojtak Jyolj Kakaj Dios rajwaxna tamb'ij la' esb'itak no'j rechak, \v 12 jwi'l onque tina'tuntaka'n, pero ta' tijmajtak jcholajl nen tijin triltak. Tijta'taka' nen tib'ijsaj rechak, pero ta' tijtatak jcholajl nen tijin tijtatak pire ma' tijq'uex jno'jak y ma' tik'ajtak chic laj jk'ab' Kakaj Dios pire ma' ticuysaj jmacak, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Ri jcholajl man esb'i no'j chirij man ajticonl \p \v 13 Kakaj Jesús xij chic rechak yak ajtijol rib'ak chirij: Atak wi mita' tatatak jcholajl nen tielwi' man esb'i no'j ri, ta' tatatak jcholajl mak nic'j esb'itak no'j chic. \v 14 Ri titiquiw mak íjaj, ri' jun cristian ri tib'in Jyolj Kakaj Dios rechak cristian. \v 15 Wi' jujun jilontak chapca' man b'e ri lamas xkejtakwi' mak íjaj. Tijc'ula'taka' Jyolj Kakaj Dios laj ranmak, pero tipe man jb'ab'al etzl tresaj chic Jyolj Kakaj Dios ri xc'ultak laj ranmak. \p \v 16 Wi' jujun cristian chic jilontak chapca' man ulew lak ab'aj lamas xkejtakwi' mak íjaj. Rechak tijta'taka' Jyolj Kakaj Dios y tijc'ula'taka' pi qui'cotemal laj ranmak. \v 17 Pero nic' riq'uil ta' tib'e ra' laj ranmak jwi'l ta' tijcub'a' mas jch'olak chirij. Quib' uxib' k'ijke tijcojtak, pero cuando titakchi'jtak chi macunc y cuando tib'ansaj c'ax rechak jwi'l tijcojtak Jyolj Kakaj Dios laj or tijquib'aj ranmak. \p \v 18 Wi' jujun cristian chic jilontak chapca' man luwar lak q'uix ri lamas xkejtakwi' mak íjaj, rechak tijta'taka' Jyolj Kakaj Dios, \v 19 pero ri' mas tib'e ranmak chirijak mak kelen re wich ulew y tisub'sajtak jwi'l jb'iomilak y tijrayajtak tiwa'x sub'laj kelen rechak. Ri' li tik'atow jwich Jyolj Kakaj Dios pire ta' tiwichin laj ranmak. \v 20 Wi' jujun cristian chic jilontak chapca' man kuslaj ulew lamas xkejtakwi' mak íjaj. Rechak tz'etel tz'et tijcoja'taka' Jyolj Kakaj Dios y tiwa'xi' laj ranmak chapca' kus tiwichin laj ranmak. Jilon chapca' jujun íjaj tijya'taka' chapca' junwinak lajuj (30) jwichak. Jujun chic tijya'taka' chapca' oxc'al (60) jwichak. Nic'j chic tijya'taka' chapca' jujun cient (100) jwichak, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Esb'i no'j chirij jun candil \p \v 21 Kakaj Jesús xij rechak: Ta' ni jono cristian tijtzij jun candil pire tijye' ralaj jun cax o pire tijye' ralaj jun ch'at. Jun cristian tijtzij jun candil pirechi' tijcocb'a' lecj pire tijsakab'saj la ja. \v 22 Ta' ni jono kelen ri tib'ansaj chi mukukil miti tina elna chi sakil. \v 23 Nen titonc, jte' jcholajl ri tamb'ij, xche' rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \p \v 24 Y xij chic rechak: Atak, cojtak retal nen tijin tatatak. La' man pajb'l ri tacojtak rechak cristian, ri' ticojsaj chawechak jwi'l Kakaj Dios y tijya' chiqui' mas pi awechak. \v 25 Nen wi' mas riq'uil, tiye'saj chiqui' mas re y nen ta' re, asta raquitz ri wi' riq'uil, timajsaji' re, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Esb'i no'j chirij jun ra íjaj ri tiq'uiyc \p \v 26 Kakaj Jesús xij chic jun esb'i no'j rechak jilonri: Jtakon Kakaj Dios chib'ak cristian jilon chapca' jun winak ri titiconanc \v 27 y man winak li onque tiwar o tib'iitc, chi lak'j chi lak'ab' mak tra íjaj tijin tiel rac'al ric'anak. Y re ta' retam nen quiek jwi'l tijin tiq'uiy jtico'n. \v 28 Tiq'uiy tico'n jwi'li' jchok'b' ulew. Nab'e tiwa'x jpatz'anl, ajruc're' tiwa'x roch'al y tiwa'x tra b'ak' jwich. Cuando ticowin b'ak' jwich, \v 29 tichekejc y man winak tib'e chi roch'ic jwi'l xtawi' jk'ijl re tioch'sajc, xche' Kakaj Jesús. \s1 Esb'i no'j chirij jun íjaj re mostas \p \v 30 Kakaj Jesús xij chic jun esb'i no'j rechak jilonri: ¿Nen quiek la' tiniq'uib'sajwi' jtakon Kakaj Dios chib'ak cristian? ¿Nen quiek la' tikaniq'uib'sajwi' pire esb'i no'j? \v 31 Jtakon Kakaj Dios chib'ak cristian jilon chapca' jun ra íjaj re mostas. Cuando titicsaj lak ulew, ri' mas ra nuch' chijxo'lak juntir íjaj. \v 32 Pero cuando tiquilchak mas tiq'uiyc y mas nim titaw chiwch juntir ichj y mak jk'ab' mas nimak titaw asta tz'iquin tijna' tran jsocak lak jk'ab' laj mujal mak xak, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 33 La' esb'itak no'j xtijojwi' cristian Kakaj Jesús re Jyolj Kakaj Dios pire tijtatak jcholajl. \v 34 Ta' ni jono yoloj xij rechak miti xijna esb'itak no'j. Pero cuando ric'anakchak pach yak ajtijol rib'ak chirij, ajruc're' xij jcholajl mak esb'itak no'j rechak. \s1 Tik'elsaj quiek'ek' tew pach mak retumb \p \v 35 La' man k'ij li cuando xoc ak'ab', Kakaj Jesús xij re yak ajtijol rib'ak chirij: Jo'tak ch'akap re nimlaj alagun, xche' rechak. \p \v 36 Ajruc're' xcan jye'tak mak cristian y xjawtak li barc lamas wi' Kakaj Jesús y xc'amtakb'i Kakaj Jesús. Y xe' chic nic'j barc chirijak. \p \v 37 Xpe jun quiek'ek' tew b'a ja'. Xritz'b'ej man ja' y mak retumb re man ja' xjawtak li barc. Man barc tichak tijin jnojic chi ja'. \v 38 Kakaj Jesús tijin chi waraj chib' jun q'uisb'i tem li barc y ye'l jb'a chib' jun ch'iquet jwi'l. Yak ajtijol rib'ak chirij xb'ittak y xch'ejejtak, xijtak re: ¡Kajtijonl! Kuske chawe wi xojjik' li ja', xche'tak re. \p \v 39 Kakaj Jesús xb'iitc. Xk'el tew, xij re ja': ¡Jun wa'xenwi'! ¡Mat silib' chic! xche'. \p Ajruc're' xk'ax quiek'ek' tew y xmay juntir. \v 40 Kakaj Jesús xij re yak ajtijol rib'ak chirij: ¿Nen chac mas titzaak ach'olak? ¿Nen chac ta' cub'ul ach'olak chwij? xche' rechak. \p \v 41 Rechak sub'laj tzakal jch'olak chi rilic, xoctak chi jtz'onaj chirib'il rib'ak: ¿Nen chiqui' jcholajl winak ri, chi ji' quiek'ek' tew pach mak retumb re nimlaj alagun ticojontaka' chiwch? xche'tak. \c 5 \s1 Tiesaj etzl re jun winak aj Gadara \p \v 1 Kakaj Jesús pach yak ajtijol rib'ak chirij xtawtak ch'akap re nimlaj alagun laj jluwrak yak aj Gadara. \v 2 Cuando xelch Kakaj Jesús li barc, xpe jun winak ri wi' etzl laj ranm, relicch li camposant. \v 3 Man winak li ji' jekel li camposant. Ta' ni jun cristian ticwin chi jximic ni la' caden. \v 4 Q'uilaj b'welt xximtak chi rakan y chi jk'ab' la' caden, pero ticwini' chi jk'atzic. Ta' nen ticwin chirij jwi'l wi' mas jchok'b'. \v 5 Man winak li tiwo'cot chi lak'j chi lak'ab' tich'ejej b'ak witz y li camposant y tran c'ax rib' la' ab'aj. \v 6 Man winak li, cuando xrilch jwich Kakaj Jesús chinaj, tijolin xpetc, xyuk jxucb'a' rib' chiwch chi jcojic jk'ij. \v 7 Man etzl ri wi' laj ranm man winak xch'ejejc, xtz'onaj re Kakaj Jesús: ¿Nen chawaj chwe Kaj Jesús, at Jc'ajol Kakaj Dios lecj? ¡Chiwch Kakaj Dios b'an tok'ob' chwe, min ach'u'jursaj! xche'. \p \v 8 Man etzl xij jilonli jwi'l Kakaj Jesús xij re: ¡At etzl, elamb'i laj ranm winak ri! xche'. \p \v 9 Kakaj Jesús xtz'onaj re man etzl: ¿Nen ab'j? xche' re. \p Man etzl xij: Q'ui imb'j, jwi'l oji' sub'laj q'ui woj laj ranm winak, xche'. \p \v 10 Ajruc're' mak etzl li xtz'onajtak tok'ob' re Kakaj Jesús chi ta' titaksajtakb'i chinaj re man luwar li. \v 11 Cla' wi' sub'laj aak tijin jyuk'icak wich witz. \v 12 Mak etzl xtz'onajtak tok'ob' re Kakaj Jesús: Cojatake'b'i riq'uilak mak aak. Ye' luwar chike ojoc laj jtio'jlak, xche'tak re Kakaj Jesús. \p \v 13 Kakaj Jesús xya' luwar rechak. Xeltakb'i mak etzl laj ranm man winak. Xe' octak laj jtio'jlak mak aak. Raj wi' quib' mil (2,000) chi aak y mak aak xch'u'jartak y xmajtak jol wich witz y xkejtakb'i pi xulan asta xe' tzaaktak li nimlaj alagun, cla' xjik'tak. \p \v 14 Mak ajyuk'ultak aak xelmajtak, xe'tak li tilmit y lak luwar nakaj chi jyolic ri xaanc. Xpetak cristian chi rilic nen xan Kakaj Jesús chi resaj mak etzl laj ranm man winak. \v 15 Cuando xtawtak lamas wi' Kakaj Jesús xriltak man winak ri xwa'x mak q'uitaklaj etzl laj ranm, cub'ulchak, cojolchak ritz'ik jwi'l y ta' chiqui' ch'u'j. Rechak xtzaak jch'olak chi rilic. \v 16 Y mak cristian ri xiliwtak nen xan Kakaj Jesús re man winak ri xwa'x mak etzl laj ranm, xyoltak re mak cristian ri xtawtak cla' ri nen xan Kakaj Jesús re man winak ri xwa'x mak etzl laj ranm y ri nen xantak mak aak. \v 17 Ajruc're' xoctak chi jtz'onaj sub'laj tok'ob' re Kakaj Jesús chi tielb'i laj jtilmitak. \p \v 18 Cuando Kakaj Jesús tijin tijaw li barc, man winak ri xesaj mak etzl laj ranm xtz'onaj sub'laj tok'ob' re Kakaj Jesús chi tib'e chirij. \v 19 Pero Kakaj Jesús ta' xye' luwar re man winak xe' chirij y xij re: Jat laj awichoch xo'lak awech'elxic y yolta rechak juntir ri nen xansaj chawe jwi'l Awajawl y nen mo xan chi rilic c'ur awch, xche' Kakaj Jesús re man winak. \p \v 20 Ajruc're' man winak xec' y xoc chi jyolic rechak cristian re Decápolis juntir ri nen xan Kakaj Jesús re y juntir xsaach jch'olak chi jtaic jyolj. \s1 Tic'astasaj jwich jrab'in Jairo y titzib'saj jun anm \p \v 21 Cuando Kakaj Jesús xk'ax chicb'i li barc ch'akap re nimlaj alagun, xtaw sub'laj cristian riq'uil chi' nimlaj alagun lamas xtawi'. \v 22 Ajruc're' xtaw jun winak ri jb'ij Jairo ri jun rechak mak jb'ab'alak man k'at ri tijmulb'a' rib'ak li sinagog. Cuando xril jwich Kakaj Jesús xxucb'a' rib' chiwch. \v 23 Y xtz'onaj sub'laj tok'ob' re, xij: Inrab'in camic tran. B'an tok'ob', ye'ta ak'b' chib' pire titzib', xche' re. \p \v 24 Ajruc're' Kakaj Jesús xe' riq'uil y sub'laj cristian xe'tak chirijak tichak jpitz' rib'ak chirij Kakaj Jesús. \v 25 Y xo'lak cristian wi' jun anm yaj ri wi'chak cab'lajuj (12) junab' chi ticar chi coc'xo'lke tikej man ch'ojnic chirij. \v 26 Mas c'ax tijil jwi'l. Poc q'ui ajcun quiek riq'uil xsachwi' juntir jpwaak ri wi', pero ta' ni jun xcwin chi jcunajc. Masne' xnima'tan jyaj. \v 27 Cuando xta jtaquil chi Kakaj Jesús ticwini' chi tzib'sanc, man anm li xjutun chirij Kakaj Jesús xo'lak cristian y xchap raquitz ritz'ik Kakaj Jesús \v 28 jwi'l xchomorsaj laj ranm: Xike wi xincwin chi jchapic raquitz ritz'ik, intzib'i'n, xche'. \p \v 29 Xike cuando xchap raquitz ritz'ik Kakaj Jesús, laj or xtanar man ch'ojnic chirij man anm y xric'aji' chi xtzib'i' re jyaj. \v 30 Kakaj Jesús xric'aj chi xtzib'saji' jun cristian la' jcwinel, xsolcopij rib' y xtz'onaj: ¿Nen xchapow witz'ik? xche'. \p \v 31 Yak ajtijol rib'ak chirij xtz'onajtak: ¿Nen chac tatz'onaj nen chi cristian lal xchapow awitz'ik? Juntir cristian atpitz'owc y atjtuc'tak, xche'tak re. \p \v 32 Kakaj Jesús tijin tina'tun chirij chi rilic nen xchapow ritz'ik. \v 33 Man anm tichak querquen jwi'l jtzakic jch'ol, jwi'l retami' chi ri' xchapow re ritz'ik Kakaj Jesús. Xxucb'a' rib' chiwch Kakaj Jesús y xij jcholajl re nen quiek jwi'l xchap ritz'ik. \p \v 34 Kakaj Jesús xij re: At inrab'in, xattzib'i'n, jwi'l xcub'ar ach'ol chwij. Jat pi utzil, lajori ta' chiqui' at yaj, xche' re man anm. \p \v 35 Aj tijini' Kakaj Jesús chi yoloj riq'ui man anm li cuando xtawtak nic'j winak jpeticak laj richoch Jairo ri jb'ab'alak man k'at ri tijmulb'a' rib'ak li sinagog y xijtak re: Xcami' arab'in. Ta' chiqui' nen tichacuj talatz'ab'saj jwich sic' ajtijonl, xche'tak mak winak re Jairo. \p \v 36 Kakaj Jesús xan chapca' ta' tijta ri xijtak mak cristian re Jairo y xij re: Mi tzaak ach'ol, xike cub'a' ach'ol chwij, xche' re. \p \v 37 Ta' xye' luwar xamb'er mas cristian chirij, xike Pedro, Santiago y Juan ri jk'un Santiago. \v 38 Y cuando xtawtak laj richoch Jairo xtatak poc tich'ejejtak cristian chi ok'ej. \v 39 Kakaj Jesús xoc la ja y xtz'onaj rechak: ¿Nen chac poc atch'ejejtak chi ok'ej? Man ra anm ta' camnak, warajke tran, xche' rechak. \p \v 40 Mak cristian xtze'jtak jwich Kakaj Jesús cuando xtatak xij chi yo'li' man ra anm. Kakaj Jesús xij rechak cristian chi tieltak la ja, xike xcantak la ja jkaj jchuch man ra anm pach yak ri b'esaltak chirij. Xoctak lamas wi' man ra anm ri xcamc. \v 41 Kakaj Jesús xchap chi jk'ab', xij re: ¡Talita cumi! xche' re. \p Ri jcholajl tielwi' mak yoloj talita cumi, noy, tamb'ij chawe, b'iiten. \p \v 42 Man ra anm ri wi' cab'lajuj (12) junb', laj or xb'iitc y xoc chi wo'cotem. Juntir xsaach jch'olak chi rilic. \p \v 43 Ajruc're' Kakaj Jesús xtz'onaj tok'ob' rechak chi mi jyoltak re cristian ri nen xriltak y xij rechak chi tijye'tak jwa man ra anm. \c 6 \s1 Kakaj Jesús ta' ticojsaj jk'ij \p \v 1 Kakaj Jesús xelb'i cla' pach yak ajtijol rib'ak chirij, xe'tak laj jtilmit. \v 2 Cuando xtaw k'ij re uxlan xoc chi jtijojcak mak cristian li sinagog. Sub'laj cristian xtatak jyolj Kakaj Jesús y xsaach jch'olak chi jtaic y xtz'onajtak chirib'il rib'ak: ¿La chiqui' mas xretemajwi' juntir ri, ri tijin tijb'ij? ¿Lac'umas xpe jno'j jilon tran li? ¿Nen chiqui' mo ticwin chi jb'anic mak c'utb'i jcwinel Kakaj Dios? \v 3 Re ri' man ajc'ox, ri ric'lal María, ri ratzak Santiago, José, Judas, Simón y yak ranab' wi'taka' neri chikaxo'l, xche'tak. \p Jwi'li'li ta' rajak tijcojtak lawi' ri tijb'ij Kakaj Jesús. \v 4 Kakaj Jesús xij rechak: Lak juntir luwar ticojsaji' jk'ij jun ajk'asal Jyolj Kakaj Dios, pero laj jtilmit ta' ticojsaj jk'ij, ni chijxo'lak yak rech'elxic, ni laj richoch, xche'. \p \v 5 Kakaj Jesús ta' xna' xan mas c'utb'i jcwinel Kakaj Dios cla', xike xye' jk'ab' laj jb'aak quib' uxib' cristian ri yajtak y xtzib'tak. \v 6 Kakaj Jesús xsaach jch'ol chi rilicak mak cristian jwi'l rechak ta' xcub'ar jch'olak chirij. \p Ajruc're' Kakaj Jesús xe' chi jtijojcak cristian lak luwar ri wi'tak chi nakaj re Nazaret. \s1 Titaksajtak yak cab'lajuj (12) tako'n \p \v 7 Kakaj Jesús xmulb'a' yak cab'lajuj (12) ajtijol rib'ak chirij y ajruc're' xchol jtakicak pi cacab' rib'ilak, xye' cwinel rechak chi resaj mak etzl ri wi' laj ranmak cristian. \v 8 Xij rechak chi ta' nen tijc'amtakb'i pire laj jb'eak xike jujun jcarotak. Ta' tijc'amtakb'i jwaak, ni jchimak, ni jpwaakak. \v 9 Xike tijc'amtakb'i jxajb'ak ri cojol jwi'lak y mi jc'amtakb'i jun túnica chic. \v 10 Kakaj Jesús xij rechak: Cuando atoctak li jun tilmit y wi tata'tak aposadak li jun ja, wa'xentak cla' asta titaw k'ij ateltakb'i li man tilmit li. \v 11 Y wi yak cristian li jono tilmit ta' atjc'ultak y ta' rajak tijtatak ayoljak, elantakb'i cla'. Can totojtak man pok la' awakanak pire c'utb'ire chiwchak chi ta' tzi xantak jwi'l ta' xatjc'ultak, xche' rechak. \p \v 12 Ajruc're' yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo xeltakb'i chi jtijoj cristian y xijtak rechak chi rajwaxi' tijq'uex jno'jak, \v 13 xresajtak sub'laj etzl ri wi' laj ranmak cristian y sub'laj cristian yajtak xcojtak aceit laj jb'aak y xtzib'sajtak. \s1 Jcamic Juan Ajb'anal Ja'tiox \p \v 14 Man rey Herodes Antipas xta jtaquil nen tijin tran Kakaj Jesús jwi'l wi'chak jtaquil lak juntir tilmit. Jujun cristian xijtak: Ri' Juan Ajb'anal Ja'tiox ri xc'astasaj jwich laj jcamnakl xo'lak camnakib', jwi'li'li ticwin chi jb'anic c'utb'i jcwinel Kakaj Dios, xche'tak. \p \v 15 Nic'j cristian chic xijtak: Ri' Elías, xche'tak. \p Nic'j chic xijtak: Ri' jun ajk'asal Jyolj Kakaj Dios ri nic' chapca' yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios ojrtaktzij, xche'tak. \p \v 16 Cuando Herodes Antipas xta jtaquil ri tijin tran Kakaj Jesús, xij: Li ri' Juan Ajb'anal Ja'tiox ri xintak resaj jb'a. Lajori xc'astasaji' jwich laj jcamnakl, xche'. \p \v 17 Jilonli xij Herodes Antipas jwi'l ri' re xtakow jchapic Juan Ajb'anal Ja'tiox y xtakow jximic la' caden li cars jwi'l Herodías ri xwa'x pi rixokl Herodes Felipe ri jk'un Herodes Antipas. Herodes Antipas xc'uli'y riq'ui man anm li. \v 18 Jwi'li'li Juan Ajb'anal Ja'tiox xij re Herodes Antipas: Ta' tzi xab'an xatc'uli'y riq'ui rixokl ak'un, xche' re. \p \v 19 Jwi'li'li Herodías xcontrij Juan Ajb'anal Ja'tiox. Jwi'l retzal raj roj xcamsaj, pero ta' xna'w. \p \v 20 Jwi'l Herodes Antipas retami' chi tzilaj winaki' Juan Ajb'anal Ja'tiox y suc'uli' ranm chiwch Kakaj Dios, xtzaak jch'ol chi jcamsajc. Jilonli ta' xye' luwar xansaj c'ax re. Herodes Antipas ta' kes xta jcholajl nen xij Juan Ajb'anal Ja'tiox, pero nojeli' ranm xta jyolj. \p \v 21 Pero xtawna jun k'ij chiwch Herodías xcamsaj Juan Ajb'anal Ja'tiox y ri' cuando Herodes xc'ul jk'ij. Xpe Herodes, xsiq'uij mak ri wi' rekle'nak pi jpach, mak jb'ab'alak mak soldad y mak winak ri cojol jk'ijak ri wi'tak Galilea, xantak jun comon wic'. \p \v 22 Xpe man k'apoj anm ri ric'lal Herodías, xoc la ja lamas tijintak chi wic' y xoc chi xojoj chiwchak. Y Herodes Antipas pach mak winak ri tijintak chi wic' riq'uil b'a mex jor kus xriltak xojow man k'apoj anm. Ajruc're' man rey Herodes xij re man k'apoj anm: Tz'onaj chwe nen chawaj. In tanya' chawe, xche' re. \p \v 23 Xsuj chi kes tz'et tijya' nen chi kelen lal titz'onaj re asta pajnic'j re juntir ri titakon chib' tijya' re. \v 24 Man k'apoj anm xelb'i xe' jtz'onaj re jchuch: ¿Nen tantz'onaj? xche' re jchuch. \p Jchuch xij re: Tz'onaj jb'a Juan Ajb'anal Ja'tiox, xche' re. \p \v 25 Man k'apoj anm xoc laj or lamas wi' man rey Herodes, xij re: Chwaj chi taye' chwe li jun nimlaj plat jb'a Juan Ajb'anal Ja'tiox, xche' re. \p \v 26 Ajruc're' man rey Herodes jorchak tib'isonc, pero jwi'l xiji' chi kes tz'et tijya' nen titz'onaj re y jwi'l xtasaji' jwi'l mak winak ri siq'uil jwi'l, ta' xna'w xij chi ta' chiqui' tijye' ri xtz'onaj re jwi'l man k'apoj anm. \v 27 Laj or xtakb'i jun soldad pire tib'e jc'ame'ch jb'a Juan Ajb'anal Ja'tiox li jun nimlaj plat. Man soldad li xe' resajch jb'a Juan Ajb'anal Ja'tiox li cars \v 28 y xye'ch li jun nimlaj plat, xc'amch. Xye' re man k'apoj anm y man k'apoj anm xe' jye' re jchuch. \p \v 29 Cuando yak ajtijol rib'ak chirij Juan Ajb'anal Ja'tiox xtatak jtaquil ri xansaj re, xe' jc'ame'takch jcamnakl y xmuktak. \s1 Titzuksaj job' mil (5,000) chi winak \p \v 30 Yak jtako'n Kakaj Jesús ri xk'ajtakch chi jb'ij Jyolj Kakaj Dios xmulb'a' rib'ak riq'ui Kakaj Jesús y xyoltak re nen b'anal jwi'lak y nen xantak chi jtijoj cristian re Jyolj Kakaj Dios. \v 31 Jwi'l sub'laj cristian tib'etak y tipetak riq'uilak, ta' tijna' tiwi'ntak. Jwi'li'li Kakaj Jesús xij rechak: Tzajtak, coj uxlantak junquitz li jun luwar kic'an, xche'. \p \v 32 Ajruc're' rechak xe'tak ric'anak li jun barc li jun luwar lamas ta' cristian ch'akap re nimlaj alagun. \v 33 Sub'laj q'ui cristian xiliwtak re Kakaj Jesús pach yak ajtijol rib'ak chirij b'esaltak li barc b'a ja'. Xeltakch jol chi rakanak lak juntir tilmit xe' jc'ule'tak y nab'e xtawtak chi' nimlaj alagun chiwchak Kakaj Jesús pach yak ajtijol rib'ak chirij. \v 34 Cuando Kakaj Jesús xelb'i li barc xril sub'laj q'ui cristian mulantak cla', xril c'ur jwichak jwi'l jilontak chapca' jun k'at carner ri ta' ajyuk' rechak. Xoc chi jtijojcak re sub'laj kelen chirij Jyolj Kakaj Dios. \p \v 35 Cuando xe' k'ij yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo, xjutuntak chijc'ulel y xijtak re: Xi' k'ij y la' man luwar ri ta' cristian. \v 36 Q'uis ayolj riq'uilak cristian y b'ij rechak chi tib'e jlok'e' jwaak li mak tilmit y li mak ja ri wi'tak chi nakaj, xche'tak re Kakaj Jesús. \p \v 37 Pero Kakaj Jesús xij rechak: Ye'tak jwaak atak, xche'. \p Rechak xijtak: Tichoconi' quib' cient chi denario pire tikalok' cuxlanwa pire tikatzuktak juntir rib'ilak, xche'tak re Kakaj Jesús. \p \v 38 Kakaj Jesús xij rechak: Iltakneca', ¿jurub' chi cuxlanwa wi' aac'lak? xche' rechak. \p Cuando xriltak, xijtak re Kakaj Jesús: Job' chi cuxlanwa pach quib' chi car, xche'tak. \p \v 39 Ajruc're' Kakaj Jesús xij re yak ajtijol rib'ak chirij chi tijb'ijtak re cristian chi ticub'artak b'ak q'uim y tijc'am rib'ak pitak mulaj. \v 40 Mak cristian xcub'artak. Xc'am rib'ak pitak jujun cient (100) y pitak ca'winak lajuj (50) rib'ilak. \p \v 41 Ajruc're' Kakaj Jesús xc'am mak job' cuxlanwa laj jk'ab' pach mak quib' car y xna'tun lecj. Xc'omowaj re Kakaj Dios, xq'uer mak cuxlanwa y xye' rechak yak ajtijol rib'ak chirij pire tijjachtak re juntir cristian. Y xye' mak quib' car rechak yak ajtijol rib'ak chirij pire xjachtak rechak cristian. \v 42 Juntir cristian xwi'ntak asta xnojtak. \v 43 Cuando xcolajtak juntir cristian, xnojsajtakna cab'lajuj (12) chicach chi q'uertak cuxlanwa pach car ri ta' xq'uisc. \v 44 Job' miltaka' (5,000) chi winak ri xwi'ntak. \s1 Kakaj Jesús tib'en b'a nimlaj alagun \p \v 45 Cuando xantaj li jwi'l Kakaj Jesús, xij rechak yak ajtijol rib'ak chirij chi tijawtakb'i li barc y tinab'ertakb'i pire tik'axtakb'i nab'e ch'akap re nimlaj alagun pire tib'etak Betsaida. Re xcanna jch'ab'ejna mak cristian. \v 46 Ajruc're' xjaw b'a jun witz chi ch'a'wem riq'ui Kakaj Dios. \v 47 Cuando xoc ak'ab', man barc b'esalchak laj jnic'ajl man ja'. Kakaj Jesús xcan ric'anchak chi' nimlaj alagun. \v 48 Re xrilb'i chi mas usil jb'ic man barc jwi'l man tew ji' tijin jpetic laj jsuc'lal lamas b'esal man barc. Cuando sakaremchak re, xe' chi rilicak, b'e tran b'a nimlaj alagun xjutumb'i riq'uilak. Xan chapca' k'axem tramb'i chiwchak. \v 49 Cuando yak ajtijol rib'ak chirij xriltak chi b'e tran Kakaj Jesús b'esal b'a nimlaj alagun, chijch'olak rechak ajtzakal ch'oli'n y xch'ejejtak. \v 50 Juntir xiliwtak y sub'laj xtzaak jch'olak, pero Kakaj Jesús laj or xch'ab'ejtakb'ic, xijb'i rechak: Cowirsaj awanmak, ini'n, mi tzaak ach'olak, xche' rechak. \p \v 51 Kakaj Jesús xjaw li barc riq'uilak yak ajtijol rib'ak chirij y xtanar man quiek'ek' tew. Xsaach jch'olak \v 52 jwi'l ajqui' chi retemajtak nen tijin tran Kakaj Jesús, jwi'l mas usil tijin tretemajtak onque xrila'taka' nen xan Kakaj Jesús chi jtzukic q'uilaj cristian la'ke quib' uxib' chi cuxlanwa. \s1 Titzib'saj cristian Genesaret \p \v 53 Cuando xk'axtakb'i ch'akap re nimlaj alagun, xtawtak li jun luwar ri jb'ij Genesaret y cla' ximtakwi' man barc chi' ja'. \v 54 Xike cuando xkejtakch, mak cristian laj or xch'ob'tak jwich Kakaj Jesús. \v 55 Jilonli xe'tak jol lak juntir luwar re Genesaret, xe' jc'ame'takch b'ak ch'atum che' yak ri yajtak. Xc'amtakb'i riq'ui Kakaj Jesús. \p \v 56 Juntir luwar lamas tik'ax Kakaj Jesús li mak tilmit y lak luwar ri wi'tak chinaj re mak tilmit, xpetak yak cristian, xye'tak yak yaj chak' b'e y xtz'onajtak tok'ob' re Kakaj Jesús chi tijye' luwar rechak yak yaj tijchaptak raquitz chak'chi' ritz'ik. Juntir yak ri xchapowtak re xcani' tzib'tak re jyajak. \c 7 \s1 Ri titzakow re jun cristian li mac \p \v 1 Mak fariseo pach jujun yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios ri xpetak Jerusalén xtawtak riq'ui Kakaj Jesús \v 2 y xriltak chi jujun rechak yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo tijtij kelen rechak chi mita' ch'ajal jk'ab'ak. \v 3 Mak fariseo pach juntir yak rijajl Israel ri takel jc'utu'n jmam jtit'ak jwi'lak ta' tijtijtak ni jun kelen rechak wi mita' ch'ajal jk'ab'ak jwi'lak. \v 4 Rechak cuando tik'ajtakch li c'ayb'l ta' tijtij kelen rechak miti tina jch'ajtakna jk'ab'ak. Y wi' mas jc'utu'n jmam jtit'ak tijtakejtak, rechak tina jch'ajtakna jlakak, jvasak, jxarak y nic'j nejb' chic ri b'anal la' ch'i'ch' re tijtijwi' kelen rechak la' asta jch'atak tijch'ajtak. \p \v 5 Jwi'li'li mak fariseo pach yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios xtz'onajtak re Kakaj Jesús: ¿Nen chac yak ajtijol rib'ak chawij ta' tijtakejtak jc'utu'nak kamam katit'? ¿Nen chac rechak tijtijtak kelen rechak chi mita' ch'ajal jk'ab'ak jwi'lak? xche'tak re Kakaj Jesús. \p \v 6 Kakaj Jesús xij rechak: Tz'eti' Jyolj Kakaj Dios ri xk'asaj Isaías chawijak chi ataka' ajsolcopil acayb'alak cuando xcan jtz'ib'aj jilonri: \q1 Yak cristian ri, jchi'ake tib'in chi tijnimirsajtaka' ink'ij, pero laj ranmak ta' tz'et trantak jilonli. \q1 \v 7 Ta' nen tichacuj tijnimirsajtak ink'ij. Rechak tijtijojtak cristian re mak c'utu'n ri queneysalke jwi'lak, trantak chapca' ri' Impixb' tijb'ijtak, xche' Kakaj Dios, xche' Isaías, xche' Kakaj Jesús rechak. \m \v 8 Kakaj Jesús xij chic: Atak xcan aye'tak Jpixb' Kakaj Dios jwi'l ri' chiqui' tatakejtak jc'utu'nak cristian. \p \v 9 Atak tatakejtak mak ac'utu'nak pire xcan aye'tak jcojic Jpixb' Kakaj Dios. \v 10 Moisés xij jilonri: \q1 Coj jk'ij akaj achuch, xche'. \m Y xij chic: \q1 Nen tijyok' jkaj jchuch, tina camsajna, xche'. \m \v 11 Pero atak tab'ijtak: Jun cristian tijna' tijb'ij re jkaj o jchuch: \q1 Ta' incwin chi at'o'ic riq'ui nen rajwax chawe jwi'l juntir kelen we ri wi' corbani'n, atche'tak, xche' Kakaj Jesús rechak. \m Ri jcholajl tielwi' man yoloj corban, sujul re Kakaj Dios. \p \v 12 Jwi'li'li atak taye'tak luwar re man cristian li chi ta' tijt'o' jkaj jchuch. \v 13 Jilonli atak tasachtak jwich Jpixb' Kakaj Dios jwi'l ri' tatakejtak mak ac'utu'nak ri xcan ye'saj chawechak jwi'l amam atit'ak. Y wi' chiqui' sub'laj kelen ri tab'ijtak ri ta' tijb'ij Jyolj Kakaj Dios, xche' Kakaj Jesús rechak mak fariseo. \p \v 14 Ajruc're' Kakaj Jesús xsiq'uij chic cristian, xij rechak: Atak juntir, tatak ri tamb'ij chawechak y tatak jcholajl. \v 15 Ma' ri' ta' mak kelen ri tijtij jun cristian ri tib'anow re timacunc. Ri' ri tielch laj jchi' jun cristian ri tib'anow re timacunc. \v 16 Nen titonc, jte' jcholajl ri tamb'ij, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 17 Kakaj Jesús xcan jye' mak cristian y xoctak li jun ja pach yak ajtijol rib'ak chirij. Xpetak yak ajtijol rib'ak chirij, xtz'onajtak re nen jcholajl tielwi' man esb'i no'j ri xij rechak mak cristian. \v 18 Re xij rechak: Atak ta' tatak jcholajl juntir li. Juntir kelen ri tioc laj jchi' jun cristian, ma' ri' ta' li ri tib'anow re timacunc, jwi'l mak kelen li tike k'ax laj jch'ol, \v 19 ta' tioc laj ranm, tike k'axb'i laj jch'ol, ajruc're' tresajb'ic, xche'. \p Jilonli xij chi jc'utic chi ta' kelen ri tijel rij ri tib'anow chike ojmacunc. \p \v 20 Ajruc're' Kakaj Jesús xij chic: Ri' ri tiel laj jchi' jun cristian ri tib'anow re timacunc. \v 21 Jwi'l laj ranmi' jun cristian tipe'w mak etzltak chomorsa'n, mak etzltak rayb'l chi jb'anic tz'i'al, tialk'anc, ticamsanc, \v 22 trechb'ej jun cristian chic ri ma' jc'ulajl ta'n, tijrayaj kelen re jun cristian chic, wi' mas jno'j chi jb'anic juntir etzltak kelen, tijsub' jun cristian chic, tib'e il jwi'l jb'anic kelen ri ta' tzi, tijti'tij jun cristian chic ri wi' kelen re, tijmol tzij chirij jun chic, tijcoj jk'ij y xike tran kelen ri ta' nen tichacuj. \v 23 Ri' juntir mak etzltak no'j li ri tipe laj ranm jun cristian ri tib'anow re timacunc, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Jun anm ticub'ar jch'ol chirij Kakaj Jesús \p \v 24 Kakaj Jesús xelb'i cla', xe' lak luwar re Tiro pach Sidón. Xoc li jun ja, ri' raj ta' nen tieteman re chi wi' cla', pero ta' xcwin chi jmukic rib' jwi'l xelna jtaquil. \v 25 Jun anm ri wi' jun ric'lal ri wi' etzl laj ranm, cuando xta jtaquil chi wi'chak Kakaj Jesús cla', xpe riq'uil. \v 26 Man anm li ma' rijajl ta' Israel y ji' tipe Sirofenicia, xxucb'a' rib' laj rakan Kakaj Jesús. Xtz'onaj tok'ob' re chi tiesaj man etzl laj ranm ric'lal. \v 27 Kakaj Jesús xij re: Ulb'ejna, wi'ntakna yak alc'walixelb' nab'e. Ta' tzi timajsaj jwaak yak alc'walixelb' y tiye'saj rechak mak tz'i', xche' Kakaj Jesús re man anm. \p \v 28 Man anm xij chic re Kakaj Jesús: Tz'eti'n, Wajawl, pero mak tz'i' ri wi'tak xe' mex tijtija'taka' mak tra jxerc' jwaak yak alc'walixelb' ri titzaakch b'a mex, xche' man anm re. \p \v 29 Ajruc're' Kakaj Jesús xij chic re man anm li: Jwi'l mak yoloj ri xab'ij chwe, jat laj awichoch, man etzl xeli' laj ranm awic'lal, xche' re anm. \p \v 30 Cuando xtaw man anm laj richoch, xe' jte' ric'lal tz'e'l b'a ch'at y man etzl jorok eli' laj ranm ric'lal. \s1 Titzib'saj jun winak tac y mem \p \v 31 Kakaj Jesús xel chicb'i lak luwar re Tiro, xk'axb'i Sidón y li mak tilmit re Decápolis. Xtaw chi' man nimlaj alagun ri jb'ij Galilea. \v 32 Y cla' mak cristian xc'amtakch jun winak riq'ui Kakaj Jesús tac y ta' kes ticwin chi yoloj. Xijtak re chi tijye' jk'ab' laj jb'a. \v 33 Kakaj Jesús xresajb'i sic' winak li chijxo'lak cristian, xtosb'i rib'ak y xcoj b'a jk'ab' laj jxicn sic' winak li. Xc'am ra'l jchi' la' jk'ab' y xye' b'a raak'. \v 34 Ajruc're' Kakaj Jesús xna'tun lecj, xjik'xinc y xij: ¡Efatá! xche'. \p Ri jcholajl tielwi' man yoloj efatá, teb'a' ayb'. \p \v 35 Laj or xter jxicn sic' winak y tzichak tiyolowc. \v 36 Kakaj Jesús xij rechak chi mi jyoltak re nic'j cristian chic nen xan. Mak cristian onque xijsaj rechak jwi'l Kakaj Jesús chi mita' tresajtak jtaquil, mas puchic xresajtak jtaquil. \v 37 Mak cristian ri xiliwtak, sub'laj xsaach jch'olak, xijtak: ¡Juntir ri tran tziyi'n! ¡Ticwini' chi jtzib'saj jxicnak yak tac y yak mem tichak yolowtak jwi'l! xche'tak chirij Kakaj Jesús. \c 8 \s1 Titzuksaj quejab' mil (4,000) chi cristian \p \v 1 La' mak k'ij li xmulb'a' rib'ak sub'laj q'ui cristian chirij Kakaj Jesús y ta' nen tijtijtak. Kakaj Jesús xsiq'uij yak ajtijol rib'ak chirij y xij rechak: \v 2 Mas twil c'ur jwichak yak cristian jwi'l xana' uxib' k'ij wi'tak wiq'uil y ta' nen tijtijtak. \v 3 Wi tantakb'i laj richochak chi mita' nen tijil jwi'lak, tib'e tukartaka' lak b'e jwi'l wi'jal jwi'l wi' jujun mas naj tipetak, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 4 Yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo xtz'onajtak re: Pero, ¿lac'umas tikac'amwi' sub'laj cuxlanwa neri li man luwar ri ta' cristian pire tikatzuktak? xche'tak. \p \v 5 Kakaj Jesús xtz'onaj chic rechak: ¿Jurub' chi cuxlanwa wi' aac'lak? xche' rechak. \p Rechak xijtak: Wukub' (7) chi cuxlanwa, xche'tak. \p \v 6 Ajruc're' Kakaj Jesús xij rechak juntir cristian chi ticub'artak lak ulew. Xc'am mak wukub' (7) chi cuxlanwa y xc'omowaj re Kakaj Dios. Ajruc're' xq'uer mak cuxlanwa y xye' rechak yak ajtijol rib'ak chirij y rechak xjachtak chiwchak juntir cristian. \v 7 Y wi' quib' uxib' tra car riq'uilak. Kakaj Jesús xc'omowaj re Kakaj Dios y xtak jachic chiwchak cristian. \v 8 Juntir cristian xwi'ntak asta xnojtak y cuando xcolajtak, xnojsajtakna wukub' (7) chicach chi q'uertak cuxlanwa pach car ri ta' xq'uisc. \v 9 Mak ri xwi'ntak raj wi' quejab' mil (4,000) chi cristian. Kakaj Jesús xcan jch'ab'ej mak cristian. \v 10 Ajruc're' xjawtak li barc pach yak ajtijol rib'ak chirij. Xe'tak Dalmanuta. \s1 Ri tijtz'onajtak mak fariseo \p \v 11 Xpetak mak fariseo, xtawtak riq'ui Kakaj Jesús, xoctak chi yoloj riq'uil, pero pireke triltak wi kes tz'et Kakaj Diosi' takowinakch re, xijtak re chi tran jono c'utb'i jcwinel Kakaj Dios ri tipe lecj. \v 12 Kakaj Jesús sub'laj xjik'xin jwi'l jc'axc'ol laj ranm jwi'l mak cristian ta' tijcojtak jyolj ri tijb'ij, ta' tijcojtak jk'ij ri tijin tran y xij: Mak cristian ri wi'tak wich ulew la' mak junab' lajori tijtz'onajtak tib'an jono c'utb'i jcwinel Kakaj Dios chiwchak. Kes tz'etel tz'et tamb'ij chi chiwchak mak cristian li ta' chiqui' tib'ansaj jono c'utb'i jcwinel Kakaj Dios, xche'. \p \v 13 Kakaj Jesús xcan jye' mak cristian y xec'. Xjawtak chic li barc pach yak ajtijol rib'ak chirij. Xe'tak chic ch'akap re nimlaj alagun. \s1 Man jch'amk'orak mak fariseo y Herodes \p \v 14 Yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo ta' xcuxtaj jwi'lak xc'amtakb'i jcuxlanwaak. Xike jun chi cuxlanwa wi' riq'uilak li barc. \v 15 Kakaj Jesús xij rechak: Atak cwentij ayb'ak re man jch'amk'orak mak fariseo y Herodes Antipas, xche' rechak. \p \v 16 Yak ajtijol rib'ak chirij xoctak chi jb'ij chirib'il rib'ak: Kakaj Jesús xij chike jilonli jwi'l ta' kacuxlanwa, xche'tak. \p \v 17 Kakaj Jesús xta' nen mo tijyoltak yak ajtijol rib'ak chirij, xtz'onaj rechak: ¿Nen chac tab'ijtak chawib'il ayb'ak chi ta' acuxlanwaak? ¿Aj tz'apilni' axicnak? ¿Ajqui'ni' chatatak jcholajl ri tijin tamb'ij? \v 18 ¿Ta'c'u atna'tuntak la' b'ak' awchak? ¿Ta'c'u attontak la' axicnak? ¿Ta'c'u ticuxtaj awi'lak \v 19 cuando xinjach job' chi cuxlanwa chiwchak job' mil (5,000) chi winak? ¿Jurub'c'u chicach chi q'uertak cuxlanwa pach car xac'oltak chic ri ta' xq'uisc? xche' rechak. \p Rechak xijtak: Cab'lajuj (12) chicach, xche'tak. \p \v 20 Kakaj Jesús xij chic: Cuando xinjach mak wukub' (7) chi cuxlanwa chiwchak quejab' mil (4,000) chi cristian, ¿jurub'c'u chicach chi q'uertak cuxlanwa pach car xac'oltak chic? xche' rechak. \p Rechak xijtak: Wukub' (7) chicach, xche'tak. \p \v 21 Ajruc're' Kakaj Jesús xij rechak: Ajqui' chatatak jcholajl ri tijin tamb'ij, xche' rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \s1 Titzib'saj b'ak' jwich jun moy \p \v 22 Ajruc're' xtawtak Betsaida. Mak cristian xc'amtakch jun sic' moy riq'ui Kakaj Jesús y xtz'onajtak tok'ob' re chi tijye' jk'ab' chirij pire tijtzib'saj. \v 23 Jilonli Kakaj Jesús xchapb'i chi jk'ab' sic' moy, xresajb'i rij tilmit. Xye' ra'l jchub' laj jwich sic' moy, xye' jk'ab' laj jb'a y xtz'onaj re wi tichak ril jono kelen. \v 24 Sic' moy xna'tunc, xij: Twila' mak cristian jilon rilicak chapca' mak che' tijin tiwo'cottak, xche'. \p \v 25 Ajruc're' Kakaj Jesús xye' jk'ab' rij b'ak' jwich. Y sic' moy cow xna'tunc, xtzib' b'ak' jwich, tichak ril juntir kelen asta ri wi' chinaj. \v 26 Ajruc're' Kakaj Jesús xtakb'i laj richoch, xij re: Mat oc li tilmit y ma b'ij re cristian, xche' re. \s1 Pedro tiyolow chirij Kakaj Jesús \p \v 27 Cuando xantaj li, xe'tak Kakaj Jesús pach yak ajtijol rib'ak chirij lak luwar re Cesarea re Filipo y li b'e xtz'onaj rechak yak ajtijol rib'ak chirij: ¿Nenc'u in ri tijb'ijtak mak cristian? xche' rechak. \p \v 28 Rechak xijtak: Jujun tijb'ijtak chi ati' Juan Ajb'anal Ja'tiox, jujun chic tijb'ijtak chi ati' Elías y jujun chic tijb'ijtak chi ati' jun rechak yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios, xche'tak re. \p \v 29 Kakaj Jesús xtz'onaj rechak yak ajtijol rib'ak chirij: Ruc' atak, ¿nenc'u in tab'ij atak? xche' rechak. \p Xpe Pedro, xij re: Ati' ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew, xche' re. \p \v 30 Kakaj Jesús xij rechak chi mi jyoltak rechak cristian chi ri' re ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew. \s1 Kakaj Jesús tijb'ij chi tina camsajna \p \v 31 Kakaj Jesús xoc chi jb'ij jcholajl rechak yak ajtijol rib'ak chirij chi Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil tina jtijna sub'laj c'ax. Tina xutsajna jwi'lak yak ri wi' rekle'nak chijxo'lak yak rijajl Israel y mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios y jwi'lak yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios. Tina camsajna, pero tina c'astasajna jwich laj jcamnakl laj jrox k'ij, xche' rechak. \p \v 32 Juntir li kes tzi jb'ij xan Kakaj Jesús rechak. \p Xpe Pedro, xc'amb'i Kakaj Jesús pi ric'an y xoc chi jk'elic. \v 33 Kakaj Jesús xsolcopij rib', xrilb'i yak ajtijol rib'ak chirij y xk'el Pedro, xij re: ¡Elamb'i chinwch at jb'ab'al etzl! At ta' tachomorsaj lawi' raj Kakaj Dios tran, xike tachomorsaj lawi' ri tijchomorsajtak cristian, xche' Kakaj Jesús re. \p \v 34 Ajruc're' Kakaj Jesús xsiq'uij yak ajtijol rib'ak chirij pach sub'laj cristian ri wi'tak cla' y xij rechak: Wi wi' jonok raj tioc pi ajtijol rib' chwij, rajwaxi' jk'ele' rib' chi jb'anic lawi' ri raj re tran. Rajwaxi' tina jtijna c'ax laj jc'aslemal y tixamb'er chwij. \v 35 Nen jono cristian ta' raj tijye' rib' pi camic jwi'lke tran lawi' raj Kakaj Dios tran, tisaachi' jwich. Pero nen tijye' rib' pi camic inwi'l in y jwi'l jb'ij tzilaj jtaquil chwij, ticolmaji'n. \v 36 Ta' nen tichacuj jwi'l jun cristian trechb'ej juntir kelen re wich ulew wi pi reke tisaach jwich. \v 37 Jun cristian ta' nen ticwin chi jye'ic chi jcolic ranm pire ma' tisaach jwich. \v 38 Wi wi' jono cristian tiq'uixib' inwi'l y tiq'uixib' jwi'l inyolj chiwchak mak cristian ri wi'tak re mak junab' lajori, ri tican jye'tak Kakaj Dios y tib'e ranmak chi jb'anic mak etzltak no'j. Jilon Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil, tiq'uixib'i' jwi'l cuando tipet nic' jnimal jk'ij pach Jkaj y tipe pach yak ranjl ri tosol pire re, xche'. \c 9 \p \v 1 Kakaj Jesús xij chic rechak: Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak chi wi' jujun rechak cristian ri wi'tak wiq'uil neri, ta' ticamtak asta tina riltakna jpetic jtakon Kakaj Dios chib'ak cristian la' jcwinel, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Kakaj Jesús tijalmaj rilic \p \v 2 Raj wakakib' (6) k'ij jb'ij jwi'l Kakaj Jesús jilonli, xe' b'a jun witz naj rak'aneb'. Xc'amb'i Pedro, Santiago y Juan, xtosb'i rib'ak pi ric'anak. Cla' xjalmaj rilic Kakaj Jesús chiwchak. \v 3 Ritz'ik xan sakb'ot y tikopoponc. Ta' ni jono cristian ticwin chi jsakab'saj jun itz'ik chapca' jsakil xan ritz'ik Kakaj Jesús. \v 4 Etke xriltak jwich Elías pach Moisés tijintak chi yoloj riq'ui Kakaj Jesús. \p \v 5 Xpe Pedro, xij re Kakaj Jesús: Kajtijonl, jor tzi wojtak neri, tikab'an uxib' chinam, jun pi awe at, jun pi re Moisés y jun pi re Elías, xche' re Kakaj Jesús. \p \v 6 Jilonli xij re Kakaj Jesús, pero ta' retam wi tzi o ta' tzi ri tijin tijb'ij jwi'l juntir rib'ilak tzakali' jch'olak. \v 7 Etke xpe jun sutz', xch'uk rijak. Ri'chak xtatak xaanch jun ch'a'wem li sutz', xij: Ri' ri lok'laj Inc'ajol, tatak jyolj, xche'. \p \v 8 Cuando xna'tuntak chic, ta' chiqui' xriltak jwich Moisés pach Elías, xichak Kakaj Jesús wa'l ric'an. \p \v 9 Cuando kesaltakch wich witz, Kakaj Jesús xij rechak yak uxib' ajtijol rib'ak chirij chi mi jyoltak re ni jun cristian nen xriltak, ajri' tijyoltak cuando jorok c'astasaji' jwich laj jcamnakl xo'lak camnakib' Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil. \v 10 Jwi'li'li xwa'xna laj ranmak, ta' xyoltak. Rechak tijtz'onajtak chirib'il rib'ak nen jcholajl tielwi' ri tina c'astasajna jwich laj jcamnakl xo'lak camnakib'. \v 11 Ajruc're' xtz'onajtak re Kakaj Jesús: ¿Nen chac tijb'ijtak yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios chi rajwaxi' nab'e tipe Elías? xche'tak re Kakaj Jesús. \p \v 12 Kakaj Jesús xij rechak: Tz'eti' chi rajwaxi' tipe Elías nab'e pire tiyuk chi jb'anic jwa'x juntir. Pero, ¿ta'c'u awetamak nen tz'ib'al li wuj re Lok'alaj Jyolj Kakaj Dios chirij Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil chi rajwaxi' tijtij c'ax y tina xutsajna? \v 13 Pero in tamb'ij chawechak chi Elías xyuki'n y rechak xana'taka' c'ax re chapca' rajak rechak xantak re chapca' tz'ib'al li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios chirij, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Titzib'saj jun c'ojol winak ri wi' etzl laj ranm \p \v 14 Kakaj Jesús xk'ajtakch pach yak uxib' ajtijol rib'ak chirij lamas wi'takwi' yak nic'j ajtijol rib'ak chirij. Xriltak sub'laj q'ui cristian mulantak chirijak yak ajtijol rib'ak chirij y yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios tijin tijc'ottak jchi'ak. \v 15 Juntir cristian ri wi'tak chirijak yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo, cuando xriltak jwich Kakaj Jesús, sub'laj xsaach jch'olak chi rilic chi xyuki'n. Laj or xe'tak riq'ui Kakaj Jesús y xc'amtak rutzil jwich. \v 16 Ajruc're' Kakaj Jesús xtz'onaj rechak yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios: ¿Nen tijin tatz'onajtak rechak yak ajtijol rib'ak chwij? xche' rechak. \p \v 17 Y jun rechak mak cristian ri wi'tak cla' xij: Ajtijonl, xinc'ama'ch jun inc'ajol aac'l, wi' etzl laj ranm, ri' xanow mem re. \v 18 Mac'ulke lamas wi', tipe man etzl tijtzak inc'ajol lak ulew y tiputzuw laj jchi' y tijkuch'uch'uj re y tican che' jtio'jl. Xintz'onaj tok'ob' rechak yak ajtijol rib'ak chawij chi tresajtak man etzl, pero ta' xcwintak chi resajc, xche' man winak re Kakaj Jesús. \p \v 19 Kakaj Jesús xij rechak: Atak cristian ri ta' cub'ul ach'olak chirij Kakaj Dios, ¿jurub'c'u k'ij rajwax inwa'xna aac'lak pire ticub'ar ach'olak chwij? ¿Jurub'c'u k'ij rajwax atna incuytakna jwi'l ta' ticub'ar ach'olak chwij? C'amtakch man c'ojol winak, xche' rechak. \p \v 20 Xc'amtakch man c'ojol winak riq'ui Kakaj Jesús. Y cuando man etzl xril jwich Kakaj Jesús xye' jun quiek'ek' re man c'ojol winak y xtzaak lak ulew. Xparantij rib' y xputzuw laj jchi'. \v 21 Ajruc're' Kakaj Jesús xtz'onaj re jkaj: ¿Jurub' junab' jcholic jilon tran re ri? xche' re. \p Jkaj man c'ojol winak xij: Aj nuch'i' cuando xchol re. \v 22 Q'uilaj b'welt xtzaksaj li k'ak' y li ja' jwi'l man etzl. Ri' raj tijcamsaj. Wi atcwin chi kat'o'ic, cojat'owe', il c'ur kawch, xche' man winak re Kakaj Jesús. \p \v 23 Kakaj Jesús xtz'onaj re: ¿Nen chac tatz'onaj chwe wi incwin chi at'o'icak, jwi'l nen kes nojel ranm ticub'ar jch'ol chwij tiye'saji' re nen raj tiye'saj re? xche'. \p \v 24 Ajruc're' jkaj man c'ojol winak cow xch'a'wc, xij: ¡Ticub'ari' inch'ol, pero quinat'owe' pire ticub'ar mas inch'ol chawij! xche' re Kakaj Jesús. \p \v 25 Cuando Kakaj Jesús xril chi tijin tijmulb'a' rib'ak sub'laj q'ui cristian chirij, xk'el man etzl, xij re: At etzl ri at mem y tac, in tamb'ij chawe. ¡Can ye' man c'ojol winak ri! ¡Mat oc chic laj ranm! xche' Kakaj Jesús re man etzl. \p \v 26 Y man etzl xch'ejejc. Xye' chic jun quiek'ek' re man c'ojol winak y xelb'ic. Man c'ojol winak xcan chapca' rilic camnakchak. Jwi'li'li mak cristian xijtak chi xcami'n. \v 27 Pero xpe Kakaj Jesús, xchap chi jk'ab', xb'it. Y man c'ojol winak xwa'rc. \p \v 28 Cuando Kakaj Jesús xoctak la ja pach yak ajtijol rib'ak chirij, rechak xtz'onajtak re pi ric'anak: ¿Nen chac ta' xojcwin oj chi resaj man etzl li? xche'tak re Kakaj Jesús. \p \v 29 Kakaj Jesús xij rechak: Mak etzl chapca' man ri, xike jun cristian ticwin chi resaj ri tran ayun y tich'a'w riq'ui Kakaj Dios, xche' rechak. \s1 Kakaj Jesús tijb'ij jca'mul chi tina camsajna \p \v 30 Cuando xeltakb'i Kakaj Jesús cla' pach yak ajtijol rib'ak chirij xk'axtakb'i Galilea. Ri' raj ta' tietemaj jwi'l cristian chi wi'chak chijxo'lak cla', \v 31 jwi'l tijini' chi jtijoj yak ajtijol rib'ak chirij. Tijin tijb'ij rechak chi Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil tina jachsajna laj jk'ab'ak mak cristian, tina jcamsajtakna y laj jrox k'ij tina c'astasajna jwich laj jcamnakl. \v 32 Pero rechak ta' xtatak jcholajl nen tielwi' ri xijsaj rechak y titzaak jch'olak chi jtz'onaj re nen tielwi' man yoloj ri xij rechak. \s1 Ri nen mas nim jk'ij \p \v 33 Ajruc're' Kakaj Jesús pach yak ajtijol rib'ak chirij xtawtak Capernaúm. Cuando wi'takchak li jun ja, xpe Kakaj Jesús xtz'onaj rechak: ¿Nen xayoltakch li b'e? xche' rechak. \p \v 34 Pero ta' xch'a'wtak, jwi'l li b'e xyoltak chirib'il rib'ak nen rechak kes mas nim jk'ij chijxo'lak. \v 35 Ajruc're' Kakaj Jesús xcub'ar y xij rechak yak cab'lajuj (12): Wi wi' jonok raj ticojsaj jk'ij, rajwaxi' mi jcoj jk'ij y jye' rib' chi takem re juntir jpach chapca' jun cristian ri wi' rajw, xche' Kakaj Jesús. \p \v 36 Ajruc're' Kakaj Jesús xwab'a' jun ral ac'l laj xo'lak y xk'aluj, xij rechak: \v 37 Nen tic'uluw laj imb'j, jun ri ta' tijcoj jk'ij chapca' man ral ac'l ri, ini' injc'ul. Nen inc'uluw in, ri' tijc'ul ri xintakowch, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Nen ta' ojcontrij ri' jun kiq'uil \p \v 38 Xpe Juan, xij re Kakaj Jesús: Kajtijonl, oj xkila' jun winak tijin tresaj etzl laj ranm cristian laj ab'j. Oj xkak'ela'n, jwi'l ma' kapach ta'n, xche'. \p \v 39 Kakaj Jesús xij: Ma k'eltak jwi'l ta' ni jun cristian ticwin chi resaj mak etzl laj ranm cristian laj imb'j y ajruc're' tiyok'on chic chwij. \v 40 Jwi'l nen jono cristian ri ta' ojjcontrij ri' jun kiq'uil. \v 41 Nen jonok raj tijye' jun vas joron chawechak jwi'l ataka' re ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew, kes tz'et tamb'ij chi tina jc'ulna jq'uixel nen or, xche' re yak ajtijol rib'ak chirij. \s1 Ri mas c'ax pire jun cristian \p \v 42 Kakaj Jesús xij chic rechak: Nen jono ri tran chi yak ri ta' mas nimak jk'ijak ri cub'ul jch'olak chwij tikejtak li mac, ri' mas tzi tiximsajb'i jun nimlaj ab'aj re que'm chi jkul y tit'ojsajb'i li mar. \p \v 43 Wi ri' ak'b' tib'anow chawe atkej li mac, c'urb'ic. Ri' mas tzi junchak ak'b' tata' tzilaj c'aslemal riq'ui Kakaj Dios lecj ri ta' jq'uisic chiwch wi' chi quib' ak'b' atb'e li man luwar re tijb'i c'ax ri lamas wi' man k'ak' ri ta' jchupic. \v 44 Y cla' ta' ticamtak mak amol ri titijiwtak jtio'jl cristian y ta' jchupic man k'ak'. \p \v 45 Wi awakan tib'anow chawe atkej li mac, c'urb'ic. Ri' mas tzi junchak awakan tata' tzilaj c'aslemal riq'ui Kakaj Dios lecj ri ta' jq'uisic chiwch wi' chi quib' awakan att'ojsajb'i li man luwar re tijb'i c'ax. \v 46 Y cla' ta' ticamtak mak amol ri titijiwtak jtio'jl cristian y ta' jchupic man k'ak'. \p \v 47 Wi ri' b'ak' awch tib'anow chawe atkej li mac, esajb'ic. Ri' mas tzi junchak b'ak' awch atoc lamas titakonwi' Kakaj Dios chiwch wi' chi quib' b'ak' awch att'ojsajb'i li man luwar re tijb'i c'ax. \v 48 Y cla' ta' ticamtak mak amol ri titijiwtak jtio'jl cristian y ta' jchupic man k'ak'. \p \v 49 Juntir cristian tina jtijtakna c'ax, nic' riq'uil tiatz'amajtak jwi'l k'ak'. \v 50 Atz'am tziyi'n, pero wi man atz'am tiel jqui'l, ta' chiqui' tijna' tran qui'. \p Ji'c'ulon atak b'antak tzitaklaj no'j pire tiwa'x utzil chaxo'lak. Ri' li chapca' tran atz'am ri tiye'w jqui'l kelen pire tzi chi tijem, xche' Kakaj Jesús re yak ajtijol rib'ak chirij. \c 10 \s1 Tijon chirij jachoj ib' re c'ulniquil \p \v 1 Kakaj Jesús xelb'i Capernaúm, xe' lak luwar re Judea ri wi'tak ch'akap re nimi ja' Jordán. Cla' xmulb'a' rib'ak sub'laj q'ui cristian chirij y Kakaj Jesús xoc chic chi jtijojcak re Jyolj Kakaj Dios jwi'l nak'tali' jilon tran. \v 2 Ajruc're' nic'j fariseo xjutuntak chijc'ulel Kakaj Jesús y ri'ke rajak tijtatak wi tijta'tak jun jmac laj jyolj, xtz'onajtak re: ¿Ton jya' luwar Jpixb' Kakaj Dios chi jun winak tijjachb'i rixokl? xche'tak re. \p \v 3 Kakaj Jesús xtz'onaj rechak: ¿Nenc'u xij Moisés chawechak? xche' rechak mak fariseo. \p \v 4 Rechak xijtak: Moisés xya' luwar chi tijna' tijjach rixokl jun winak, xike man winak tijtz'ib'aj jun wuj re jachb'i ib', xche'tak re Kakaj Jesús. \p \v 5 Ajruc're' Kakaj Jesús xij rechak: Moisés xcan jtz'ib'aj jun pixab' jilonli jwi'l atak pur ab'aj awanmak. \v 6 Pero cuando Kakaj Dios xchol jb'anic juntir ri wi'tak wich k'ijsak, Kakaj Dios xan winak pach anm, \v 7 jwi'li'li jun winak cuando tic'uli'yc, tican jye' jkaj jchuch \v 8 y tic'uli'y riq'ui rixokl y chi quib' rib'ilak tiwuxtak pi juntakchak chi cristian chiwch Kakaj Dios. Ma' quib'tak ta' chiqui'n, juntakchak chi cristian. \v 9 Jwi'li'li jun winak ta' luwar tijjach rixokl ri quiek riq'uil xc'ulb'aj jwi'l Kakaj Dios, xche' Kakaj Jesús rechak mak fariseo. \p \v 10 Cuando wi'takchak Kakaj Jesús la ja pach yak ajtijol rib'ak chirij, rechak xtz'onajtak re nen jcholajl tielwi' man yoloj ri xcan jb'ij rechak mak fariseo. \v 11 Kakaj Jesús xij: Jun winak wi tican jache' rixokl y tic'uli'y chic riq'ui jun jalan anm chic, chiwch Kakaj Dios tijin trechb'ej jun jalan anm ri ma' jc'ulajl ta'n. \v 12 Y jilon jun anm wi tican jache' richjil y tic'uli'y chic riq'ui jun jalan winak chic, chiwch Kakaj Dios tijin tiechb'ej jwi'l jun jalan winak ri ma' jc'ulajl ta'n, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Kakaj Jesús tijye' jk'ab' chib'ak tral ac'l \p \v 13 Jun k'ij nic'j cristian xc'amtakch ralc'walak riq'ui Kakaj Jesús pire tijye' jk'ab' chib'ak, pero yak ajtijol rib'ak chirij xk'eltak yak cristian ri c'amalch ralc'walak jwi'lak. \v 14 Cuando Kakaj Jesús xril chi yak ajtijol rib'ak chirij xk'elontak, xpe retzal, xij rechak: Ma k'eltak, ye'tak luwar rechak mak tral ac'l tipetak wiq'uil jwi'l jtakon Kakaj Dios chib'ak cristian pirechi' yak ri jilontak chapca' tral ac'l ri. \v 15 Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak chi nen ta' tijc'ul jtakon Kakaj Dios chapca' jun ral ac'l, ta' tioc lamas titakon Kakaj Dios chib'ak cristian, xche' Kakaj Jesús rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \p \v 16 Ajruc're' xpe Kakaj Jesús, xk'aluj mak tral ac'l ri xjutuntak riq'uil y xye' jk'ab' chib'ak. \s1 Jun winak b'iom tiyolow riq'ui Kakaj Jesús \p \v 17 B'esal Kakaj Jesús li b'e cuando xpe jol jun winak b'iom. Xxucb'a' rib' chiwch xtz'onaj re: At, Tzilaj Ajtijonl, ¿nen rajwax tamb'an pire tanta' tzilaj c'aslemal riq'ui Kakaj Dios lecj ri ta' jq'uisic? xche' re Kakaj Jesús. \p \v 18 Kakaj Jesús xtz'onaj re: ¿Nen chac tab'ij chwe chi ini' tzi? Ta' ni jun tzi, xike Kakaj Dios ri tzi. \v 19 Awetamchak Jpixb' Kakaj Dios ri tijb'ij jilonri: Mat camsanc, ma wechb'ej jun jalan cristian wi ma' ac'ulajl ta'n, mat alk'anc, ma mol tzij chirij jun cristian, mat sub'unc, coj jk'ijak akaj achuch, tiche', xche' Kakaj Jesús re man winak b'iom. \p \v 20 Man winak b'iom xij chic: Ajtijonl, juntir li xincoja'ch pi aj in ac'l, xche'. \p \v 21 Kakaj Jesús sub'laj kus xril, xij re: Ajwi' jun kelen rajwax tina ab'anna. Jat, c'ayta juntir kelen awe ri wi' y man rijil tajach chiwchak yak ri wi' rajwax rechak. Jilonli tiwa'xi' sub'laj utzil pi awe riq'ui Kakaj Dios lecj pi jq'uexwach ab'iomil. Ajruc're' atpe wiq'uil pire atxamb'er chwij, xche' Kakaj Jesús re man winak b'iom. \p \v 22 Cuando man winak xta jilonli xijsaj re jwi'l Kakaj Jesús, xjalmaj jcayb'al, sub'laj b'is jwich xec', jwi'l sub'laj b'iomi'n. \p \v 23 Ajruc're' Kakaj Jesús xsolcopij rib' chi rilic yak ajtijol rib'ak chirij y xij: Sub'laj c'ax roquicak mak b'iom lamas titakon Kakaj Dios chib'ak cristian, xche' rechak. \p \v 24 Yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo xsaach jch'olak chi jtaic jyolj, pero Kakaj Jesús xca'mulaj chic jb'ij rechak, xij: Atak walc'wal, tamb'ij chawechak sub'laj c'ax roquic jun b'iom lamas titakon Kakaj Dios chib'ak cristian jwi'l xike tib'e ranm chirij jb'iomil. \v 25 Tanca'mulaj chic jb'ij chawechak ri' ta' mas c'ax jk'axic jun camello laj b'ak' jwich jun acux chiwch roquic jun b'iom lamas titakon Kakaj Dios chib'ak cristian, xche' Kakaj Jesús rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \p \v 26 Yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo, cuando xtatak chi jilonli xij Kakaj Jesús rechak, sub'laj xsaach jch'olak, xijtak chirib'il rib'ak: Wi jilonli, ta' ni jun ticolmaj laj jk'ab' jmac, xche'tak. \p \v 27 Cow xilsajtak jwi'l Kakaj Jesús y xij rechak: Pi rechak cristian ta' ni jonok ticwinc, pero Kakaj Dios ta' ni jun kelen ma' ticwin chi jb'anic, xche' rechak. \p \v 28 Xpe Pedro, xij re Kakaj Jesús: Oj xcani' kaye' juntir kelen ke ri wi' y xojxamb'eri' chawij, xche' re. \p \v 29 Kakaj Jesús xij: Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak, nen jun cristian tican jye' richoch, rech'elxic, jkaj jchuch, ralc'wal y rulew inwi'lke in y jwi'lke jb'ij tzilaj jtaquil chwij, \v 30 tijc'ula' sub'laj nim jq'uixel kelen re neri wich ulew chiwch ri xcan jye'. Tina wa'xna sub'laj nim jq'uixel chapca' richoch, rech'elxic, jchuch, ralc'wal y rulew onque tina jtijna c'ax y la' mak junab' ri tina pena tijta' tzilaj c'aslemal riq'ui Kakaj Dios lecj ri ta' jq'uisic. \v 31 Pero sub'laj q'ui ri nab'etak lajori ri cojol jk'ijak, ri'taka' ticantak pi q'uisb'ire jwi'l ta' chiqui' ticojsaj jk'ijak. Y sub'laj q'ui ri q'uisb'ire lajori ri ta' cojol jk'ijak, ri'taka' tinab'ertak jwi'l tina cojsajna jk'ijak, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Kakaj Jesús tijb'ij roxmul chi tina camsajna \p \v 32 B'esaltak li b'e, xe'tak Jerusalén y Kakaj Jesús nab'e chiwchak yak ajtijol rib'ak chirij, rechak sachal jch'olak y yak ri xamtak chirijak tzakal jch'olak. Ajruc're' Kakaj Jesús xsiq'uij chicb'i yak cab'lajuj (12) ajtijol rib'ak chirij pi ric'anak y xoc chi jb'ij rechak nen mo tib'ansaj re. \v 33 Xij rechak: Lajori ojb'etak Jerusalén, cla' tijachsaj Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil laj jk'ab'ak mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios y laj jk'ab'ak yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios. Rechak tijtz'onajtak k'atb'itzij chirij pire ticamsajc. Y tijjachtak laj jk'ab' yak ma' rijajl ta' Israel, \v 34 tritz'b'ejtak jwich, tijchub'ajtak jwich, tijsec'tak y tijcamsajtak. Pero laj jrox k'ij tina c'astasajna jwich laj jcamnakl, xche' Kakaj Jesús rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \s1 Ri tijtz'onajtak Santiago pach Juan \p \v 35 Xpetak Santiago pach Juan ri yak jc'ajol Zebedeo, xjutuntak riq'ui Kakaj Jesús, xijtak re: Kajtijonl, chikaj taye' chike ri tikatz'onaj chawe, xche'tak re. \p \v 36 Xpe Kakaj Jesús, xtz'onaj rechak: ¿Nen chawajak tamb'an chawechak? xche' rechak. \p \v 37 Rechak xijtak re Kakaj Jesús: Taye' luwar chike chi cuando atcub'ar chi takon chib'ak cristian, jun ticub'ar laj apaach y jun ticub'ar laj amax, xche'tak re. \p \v 38 Ajruc're' Kakaj Jesús xij rechak: Atak ta' awetamak nen attijintak chi jtz'onaj chwe. ¿Tonc'u acuya'taka' c'ax chapca' ri tina intijna in? xche' rechak. \p \v 39 Rechak xijtak: Tikacuya'n, xche'tak. \p Kakaj Jesús xij rechak: Atak tacuya'taka' c'ax ri chapca' ri tina intijna in, \v 40 pero ta' ye'l luwar chwe chi jcha'ic nen ticub'ar laj impaach o laj immax, jwi'l ri' tiye'saj rechak yak ri cha'ltak jwi'l Kakaj Dios, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 41 Cuando yak lajuj (10) ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo xtatak nen xijsaj re Kakaj Jesús, xpe retzalak chirij Santiago pach Juan. \p \v 42 Xpe Kakaj Jesús, xsiq'uij yak ajtijol rib'ak chirij, xij rechak: Atak awetamaki' chi mak jb'ab'al jk'atb'itzijak yak ma' rijajl ta' Israel tijchomorsajtak chi wi' mas takon laj jk'ab'ak chib'ak yak jwinakak y mak nimaktak jb'ab'alak titakontaka' chib'ak. \v 43 Pero chaxo'l atak, ma' ji'ta'lonli. Chaxo'l atak nen raj ticojsaj jk'ij, rajwaxi' rane' lawi' ri rajwax jb'anic pi rechak nic'j chic. \v 44 Y wi wi' jono chawechak raj tioc pire b'ab'al, rajwaxi' tijye' rib' chi takem re juntir jpach chapca' jun cristian ri wi' rajw. \p \v 45 Jilon chapca' xan Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil, ta' xpe wich ulew pire tib'ansaj lawi' ri raj tib'ansaj re re. Re xpe wich ulew pirechi' tiyuk rane' lawi' ri rajwax rechak cristian y tiyuk jache' rib' pi camic chi jcolicak sub'laj cristian laj jk'ab' jmacak, xche' rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \s1 Titzib'saj b'ak' jwich jun sic' moy \p \v 46 Kakaj Jesús xtawtak Jericó pach yak ajtijol rib'ak chirij. Cuando elamb'i rechak Jericó, sub'laj q'ui cristian xamb'ertakb'i chirijak y wi' jun sic' moy ri jb'ij Bartimeo ri jc'ajol Timeo cub'ul chi' b'e chi jtz'onaj limoxn. \v 47 Cuando sic' moy xta chi ri' Kakaj Jesús ri aj Nazaret b'esal, xoc chi ch'ejejem chi jch'ab'ej Kakaj Jesús, xij: ¡Kaj Jesús, Jc'ajol David, il c'ur inwch! xche'. \p \v 48 Sub'laj cristian xk'elewtak re ri' rajak ta' chiqui' tich'a'wc, pero re mas chiqui' cow xch'ejejc, xij chic: ¡Jc'ajol David, il c'ur inwch! xche'. \p \v 49 Ajruc're' Kakaj Jesús xwa'rc, xij: Siq'uijtakch, xche'. \p Y xsiq'uijtakch sic' moy, xijtak re: Cowirsaj awanm, b'iiten. Atch'ab'ej jwi'l Kakaj Jesús, xche'tak mak cristian re. \p \v 50 Ajruc're' sic' moy xcan jt'oje' man ritz'ik ri tijk'u'j, xb'iit jol y xjutumb'i riq'ui Kakaj Jesús. \p \v 51 Ajruc're' xpe Kakaj Jesús, xtz'onaj re: ¿Nen chawaj tamb'an chawe? xche' re. \p Sic' moy xij: Ajtijonl, chwaj inna'tunc, xche' re. \p \v 52 Kakaj Jesús xij re: Tichak jna' atb'ec, xatna'tuni' jwi'l xcub'ar ach'ol chwij, xche' re. \p Y sic' moy laj or xna'tunc y xamb'erb'i chirij Kakaj Jesús li b'e. \c 11 \s1 Kakaj Jesús tioc Jerusalén \p \v 1 Cuando xtawtak chi nakaj re Jerusalén, wi'takchak chijc'ulel Betfagé pach Betania ri wi'tak wich witz ri jb'ij Olivos. Kakaj Jesús xtakb'i quib' ajtijol rib'ak chirij, \v 2 xij rechak: Jattak li man tilmit ri wi'b'i chawchak. Cuando attawtak, tib'e ate'tak jun ra b'ur ximil cla', ajqui' ni jono cristian quejawinak re. Quirtak y c'amtakch. \v 3 Wi wi' nen tib'in chawechak: ¿Nen chac taquirtak ra b'ur? wi tiche' chawechak, b'ijtak re: Tike chocon jwi'l Kajawl y laj orke tiyuk jk'asaj, atche'tak re, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 4 Rechak xe'tak, xe' jte'tak ra b'ur ximil chi' b'e nakaj re pwert. Rechak xquirtak ra b'ur. \v 5 Xpe nic'j rechak mak cristian ri wi'tak cla', xtz'onajtak rechak: ¿Nen chac taquirtak ra b'ur li? xche'tak re yak quib' ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo. \p \v 6 Rechak xijtak rechak mak cristian chapca' ri xijsaj rechak jwi'l Kakaj Jesús. Ji'kelonli xye'saj luwar rechak xquirtak ra b'ur. \v 7 Rechak xc'amtakb'i ra b'ur riq'ui Kakaj Jesús. Ajruc're' xye' ritz'ikak ri tijk'u'jtak chirij ra b'ur y Kakaj Jesús xquejajb'ic. \v 8 Xpe sub'laj q'ui cristian, xlic' ritz'ikak ri tijk'u'jtak laj jb'e Kakaj Jesús. Nic'j chic xtoctak xaktak che' lak woron, xlic'tak laj jb'e Kakaj Jesús. \v 9 Cristian ri nab'etak chiwch Kakaj Jesús pach ri tixamtak chirij xoctak chi ch'ejejem, xijtak: \q1 ¡Nim jk'ij Jc'ajol David! \q1 ¡Kakaj Dios ri Kajawl wi' jk'ab' chib' ri petzal laj jb'ij! \q1 \v 10 ¡Kakaj Dios wi' jk'ab' chib' jtakon kamam David ri petzalc! \q1 ¡Nim jk'ij Kakaj Dios lecj! xche'tak cristian. \p \v 11 Kakaj Jesús xoc Jerusalén y xe' li nimi richoch Kakaj Dios, xe' rile' nen mo jb'anic nimi richoch Kakaj Dios. Y cuando xril chi b'esalchak k'ij, xe'tak Betania pach yak cab'lajuj (12) ajtijol rib'ak chirij. \s1 Tiesajb'i mak ajc'ayb' li nimi richoch Kakaj Dios \p \v 12 Laj jcab' k'ij, cuando xeltakb'i Betania, Kakaj Jesús xc'ok wi'jal. \v 13 Xrilb'i chinaj chi wi' jun jche'l higo ri wi' jxak. Xe' rile' wi wi' jwich, pero ta' jwich jwi'l ajqui' jk'ijl tiwichinc. \v 14 Jwi'li'li Kakaj Jesús xch'ab'ej man che', xij re: Ta' chiqui' atwichin pire attijsaj, xche' re. \p Yak ajtijol rib'ak chirij xta'taka' ri xij Kakaj Jesús re man che'. \v 15 Cuando xtaw chic Kakaj Jesús Jerusalén, xoc li nimi richoch Kakaj Dios y xoc chi ruktajb'i mak ajc'ayb' pach mak ajlok'omanl ri wi'tak li nimi richoch Kakaj Dios. Xsolcopij mak jmexak mak ajq'uexeltak pwak ri wi'tak cla' pach jtemak mak ajc'ayaltak ut. \v 16 Ta' chiqui' xye' luwar rechak mak ajc'ayb' tioctak pach rika'nak li nimi richoch Kakaj Dios chi c'ayinc. \v 17 Kakaj Jesús xoc chi jtijoj cristian, xij rechak: Tz'ib'ali' li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios ri tijb'ij jilonri: \q1 Wichoch rechi' lamas tib'an ch'a'wem wiq'uil pi rechak juntir cristian re juntir tilmit, xche' Kakaj Dios, tiche'. \m Pero atak cojoli' awi'lak pi molb'i rib'ak mak alk'om, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 18 Mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios pach yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios xtatak jtaquil chi Kakaj Jesús xresaji'b'i mak ajc'ayb' li nimi richoch Kakaj Dios. Xoctak chi jchomorsaj chirib'il rib'ak nen mo trantak chi jcamsaj Kakaj Jesús. Pero tike tzaak jch'olak jwi'l sub'laj q'ui cristian jor tzi tijtatak jtijon Kakaj Jesús. \v 19 Oquem tran uku'm xeltakb'i Jerusalén Kakaj Jesús pach yak ajtijol rib'ak chirij, xe'tak Betania. \s1 Man jche'l higo ri tichekejc \p \v 20 Ak'ab' laj jcab' k'ij Kakaj Jesús pach yak ajtijol rib'ak chirij xk'axtak chijc'ulel man jche'l higo. Xriltak chekjchak juntir jk'ab' pach ra'. \v 21 Ajruc're' Pedro xcuxtaj jwi'l, xij re Kakaj Jesús: Kajtijonl, il impuch man jche'l higo ri xab'ij re chi ni jun b'welt tiwichin chic, xchekeji'n, xche' re Kakaj Jesús. \p \v 22 Kakaj Jesús xij rechak yak ajtijol rib'ak chirij: Cub'a' ach'olak chirij Kakaj Dios. \v 23 Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak, wi wi' jono chawechak tijb'ij re man witz ri: Elamb'i cla', t'ojta ayb' li mar, tiche' re. \p Y wi kes tz'et tijcoj chi titawi' chiwch lawi' ri tijb'ij y wi mita' tijquib'aj ranm, titawi' chiwch. \v 24 Jwi'li'li tamb'ij chawechak chi juntir ri tatz'onajtak re Kakaj Dios cuando atch'a'wtak riq'uil, wi tacoja'taka' chi tiye'saji' chawechak lawi' ri tatz'onajtak, tiye'saji' chawechak. \v 25 Cuando attijintak chi ch'a'wem riq'ui Akajak Dios y wi ticuxtaj awi'lak chi wi' jonok b'anowinak c'ax chawechak, rajwaxi' tacuytak jmac pire ticuysaj amacak atak jwi'l Akajak Dios ri wi' lecj. \v 26 Pero wi ta' tacuytak jmac jun cristian, Akajak Dios ri wi' lecj ta' tijcuy amacak, xche' Kakaj Jesús rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \s1 Tic'otsaj jchi' Kakaj Jesús \p \v 27 Ajruc're' xtawtak chic Kakaj Jesús Jerusalén pach yak ajtijol rib'ak chirij. Cuando Kakaj Jesús tijin tiwo'cot li nimi richoch Kakaj Dios, mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios pach mak jb'ab'alak yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios pach yak ri wi' rekle'nak chijxo'lak yak rijajl Israel \v 28 xpetak, xtz'onajtak re Kakaj Jesús: ¿Nenc'u xattakow chi jb'anic jilonli? ¿Nenc'u xye'w k'atb'itzij laj ak'b' pire tab'an jilonli? xche'tak re. \p \v 29 Kakaj Jesús xij rechak: Jilon in chwaj tantz'onaj jun kelen chawechak. C'ululajtak inyolj, ajruc're' tamb'ij chawechak nen xintakowch chi jb'anic jilonli. B'ijtak chwe: \v 30 ¿Nenc'u xtakow re Juan Ajb'anal Ja'tiox chi jb'anic ja'tiox? ¿Kakaj Diosni' xtakow re o cristianke? xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 31 Rechak xoctak chi jchomorsaj chirib'il rib'ak nen tijb'ijtak, xijtak: Wi tikab'ij chi Kakaj Dios xtakowch re Juan Ajb'anal Ja'tiox, li tijb'iji' chike: ¿Nenc'u chac ta' xacojtak jyolj? tiche'. \p \v 32 Pero ta' tijna' tikab'ij chi mak cristianke xtakowtak re, xche'tak chirib'il rib'ak. \p Tike tzaak jch'olak jwi'l juntir cristian retamaki' chi Juan Ajb'anal Ja'tiox kes tz'etel tz'et ajk'asal Jyolji' Kakaj Dios. \v 33 Ajruc're' xpetak, xijtak re Kakaj Jesús: Ta' ketam nen takowinakch re, xche'tak. \p Kakaj Jesús xij chic rechak: Jilon in ta' tamb'ij chawechak nen xye'w k'atb'itzij laj ink'b' chi jb'anic jilonli, xche' rechak. \c 12 \s1 Esb'i no'j chirijak mak etzltak ajchac \p \v 1 Ajruc're' Kakaj Jesús xoc chi jb'ij jun esb'i no'j rechak, xij: Wi' jun winak xtic uva laj rulew y xcoj corral chirij. Xc'ot jun luwar lamas xan man yetz'b'i uva y xan jun ja naj rak'aneb' pire tijchajaj jtico'n. Ajruc're' xcan jye' man rulew li chi kejom rechak nic'j ajchac y xe' chinaj li jun jalan tilmit chic. \p \v 2 Cuando xtaw k'ij tik'anab' jwichak mak uva, xpe man rajw ulew, xtakch jun jtako'n riq'uilak chi jtz'onaj rechak mak ajkejeltak ulew lawi' mak jwich uva ri tiye'saj re pire kejb'ire man ulew. \v 3 Pero mak ajkejeltak ulew xchaptak man tako'n li, xsec'tak y xk'asajtakb'i chi ta' nen xye'takb'i re. \p \v 4 Ajruc're' xpe man rajw ulew, xtak chicch jun jtako'n chic riq'ui mak ajkejeltak ulew, pero rechak xchaptak man tako'n li, xch'i'tak laj jb'a y xyok'tak. \v 5 Man rajw ulew xtak chicch jun jtako'n chic riq'ui mak ajkejeltak ulew y mak ajkejeltak ulew xcamsajtak man tako'n li. \p Ajruc're' man rajw ulew xtak chicch nic'j jtako'n. Nic'j rechak mak tako'n li xsec'sajtak y nic'j chic xcamsajtak jwi'lak mak ajkejeltak ulew. \p \v 6 Y man rajw ulew ajwi' chiqui' jun jtako'n, ri' jun jc'ajol ri sub'laj tijlok'aj y ri' li xtak chicch pi q'uisb'ire chi jtz'onaj lawi' ri tiye'saj re kejb'ire man ulew. Re xij laj ranm: Lajori tantakb'i inc'ajol, pent tichak cojontak chiwch, xche' man rajw ulew. \p \v 7 Pero mak ajkejeltak ulew cuando xriltak xtaw jc'ajol man rajw ulew, xijtak chirib'il rib'ak: Ri' re tiechb'en man ulew, lajori kacamsajtak pire tican man ulew ri pi ke oj, xche'tak. \p \v 8 Xpetak, xchaptak y xcamsajtak. Camnakchak xresajtakb'i lak uva. \v 9 ¿Nenc'u tran man rajw ulew rechak mak ajkejeltak ulew? Man rajw ulew tipetc, tiyuk jcamsaj mak ajkejeltak ulew y tijye' chic rulew chi kejom re nic'j chic. \v 10 ¿Ta'c'u ilan awi'lak ri tijb'ij li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios jilonri? \q1 Man ab'aj ri xcan jxute'tak yak ajb'analtak ja, ri' xoc pire man nab'e ab'aj pire jcowil man ja. \q1 \v 11 Jilonli xan Kakaj Dios ri Kajawl y sub'laj ojqui'cot chirij, tiche', xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 12 Xpetak mak jb'ab'alak yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios pach mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios pach yak ri wi' rekle'nak chijxo'lak yak rijajl Israel rajak roj xchape'takb'i Kakaj Jesús jwi'l retamaki' chi chirijaki' rechak xijsaj man esb'i no'j li. Pero tike tzaak jch'olak chiwchak sub'laj cristian ri wi'tak cla', jwi'li'li xcan jye'tak y xe'tak. \s1 Ri jtojic alcabar re César \p \v 13 Rechak xe' jtake'takch nic'j rechak mak fariseo pach nic'j rechak mak jpach Herodes Antipas riq'ui Kakaj Jesús, jwi'l ri' rajak chirijke jyolj tikej laj jk'ab'ak pire tijcojtak tzij chirij. \v 14 Mak fariseo xpetak, xijtak re Kakaj Jesús: Ajtijonl, oj ketami' chi tz'etel tz'eti' ri tab'ij y ta' jaljoj rilic cristian tab'an. Jwi'li'li chikaj tikatz'onaj chawe: ¿Tzini' tikatoj alcabar re César o ta'n? xche'tak re. \p \v 15 Kakaj Jesús retami' chi ajsolcopil jcayb'alake, jwi'li'li xtz'onaj rechak: ¿Nen chac tatoctak etzltak no'j pire inkej laj ak'b'ak? C'amtakneca'ch jun denario pire twil, xche' rechak. \p \v 16 Xpetak, xye'tak jun pwak re Kakaj Jesús. Kakaj Jesús xtz'onaj rechak: ¿Nen quiek jcayb'al ri wi' chiwch ri y nen quiek jb'ij ri tz'ib'al chiwch ri? xche' rechak. \p Rechak xijtak: Rechi' César, xche'tak. \p \v 17 Kakaj Jesús xij chic rechak: Ye'tak re César lawi' re César y ye'tak re Kakaj Dios lawi' re Kakaj Dios, xche' rechak. \p Mak winak xsach jch'olak chi jtaic jc'ulb'ej jyoljak xan Kakaj Jesús. \s1 Tijon chirij c'astajb'al \p \v 18 Xpetak mak saduceo, xe'tak riq'ui Kakaj Jesús. Rechak ta' tijcojtak chi tina c'astasajna jwichak camnakib', jwi'li'li xijtak re Kakaj Jesús: \v 19 Ajtijonl, Moisés xcan jtz'ib'aj pi ke oj chi wi wi' jun winak c'uli'nak ticamc y ta' ralc'walak xwa'xc, rajwaxi' tic'uli'y chic jun jk'un riq'ui man anm li, ri camnak richjil pire tiwa'x ralc'wal riq'uil y ticojsaj pi ralc'wal nab'e winak. \v 20 Wi' jun b'welt wi' wukub' (7) chi winak ri jk'un ratz rib'ak. Man nab'eal xc'uli'yc, pero xcamc y ta' ralc'wal xwa'xc. \v 21 Y man jcab'al xc'uli'y chic riq'ui man anm ri camnak richjil li y xcamc, ta' ralc'wal xwa'xc. Y jilon xan chic man jroxal. \v 22 Y jilon xantak mak wukub' (7) chi winak ri jk'un ratz rib'ak, xc'uli'ytak riq'ui man anm li. Ni jono rechak xwa'x ralc'walak. Pi q'uisb'ire xcam man anm. \v 23 Cuando tic'astasaj jwichak camnakib', ¿nenc'u rechak trixokolaj man anm li, jwi'l mak wukub' (7) chi winak xc'uli'ytak riq'uil? xche'tak mak saduceo re Kakaj Jesús. \p \v 24 Kakaj Jesús xij rechak: Atak sachalcataka'n, jwi'l ta' awetamak nen tijb'ij li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios y ta' awetamak juntir ri jcwinel Kakaj Dios ri wi'. \v 25 Cuando tic'astasaj jwichak camnakib', chi winak chi anm ta' chiqui' tic'uli'ytak, ji'chaklontak chapca' yak anjl ri wi'tak lecj. \v 26 Pero wi' chiqui' jun yoloj tamb'ij chawechak chirij camnakib' cuando tic'astasaj jwichak. Atak ilani' awi'lak li wuj ri xcan jtz'ib'aj Moisés cuando xch'ab'ejch jwi'l Kakaj Dios li jun nimlaj mat lo'quiej ri tijin tic'atc y xij re jilonri: \q1 Ini' ri in jDios Abraham, Isaac y Jacob, xche'. \p \v 27 Atak sachalcataka'n, jwi'l Kakaj Dios ma' jDios ta' yak camnakib', jDiosaki' yak ri yo'ltak, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Man pixab' ri mas rajwax ticojsaj \p \v 28 Xpe jun rechak yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios, xta chi tziyi' ri xijsaj rechak mak saduceo jwi'l Kakaj Jesús. Y xpe re, xtz'onaj re Kakaj Jesús: ¿Nen chi pixab' lal mas rajwax ticojsaj chiwchak nic'j pixab' chic? xche' re Kakaj Jesús. \p \v 29 Kakaj Jesús xij re man ajtijol cristian re Jpixb' Kakaj Dios: Tatak jcholajl atak rijajl Israel, xike jun Kakaj Dios ri Kajawl wi', ta' chiqui' jun chic. Man pixab' ri mas rajwax ticojsaj ri' ri: \q1 \v 30 Lok'aj Akaj Dios ri Awajawl riq'ui nojel awanm y xike chomorsaj chirij Kakaj Dios y b'an riq'ui nojel awanm lawi' raj tab'an. \m \v 31 Y jcab' pixab' tijb'ij jilonri: \q1 Lok'aj awijl atz'akt chapca' jlok'aj ayb' at tab'an, tiche'. \m Ta' chiqui' jono Jpixb' Kakaj Dios chic mas rajwax ticojsaj chiwchak mak quib' pixab' li, xche' Kakaj Jesús. \p \v 32 Ajruc're' man ajtijol cristian re Jpixb' Kakaj Dios xij re Kakaj Jesús: Ajtijonl, kes tz'etel tz'eti' xab'ij chi junke chi Kakaj Dios wi' y ta' chiqui' jun Dios chic. \v 33 Rajwaxi' tikalok'aj Kakaj Dios riq'ui nojel kanm y xike tikachomorsaj chirij re y riq'ui nojel kanm tikab'antak lawi' raj tikab'an y rajwaxi' tikalok'ajtak jun cristian chapca' jlok'aj kib' oj tikab'an. Ri' li mas rajwax tib'ansaj chiwchak juntir mak sipan ri tic'atsaj chib' man altar pire tisujsaj re Kakaj Dios re tojb'i mac, xche' re Kakaj Jesús. \p \v 34 Kakaj Jesús xta chi jor tzi jc'ululaj xansaj jwi'l man winak li, xij re: Raquitzchak raj pire taye' luwar titakon Kakaj Dios chab', xche' Kakaj Jesús re. \p Ta' chiqui' ni jonok xcoj jcowil ranm chi jc'otic jchi' Kakaj Jesús. \s1 Rijajl ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach \p \v 35 Kakaj Jesús tijin chi jtijojcak mak cristian li nimi richoch Kakaj Dios xij: ¿Nen chac tijb'ijtak yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios chi jun ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew rijajli' David? \v 36 Pero David xijsaji' re jwi'l Lok'laj Jsantil Kakaj Dios cuando xij jilonri: \q1 Kakaj Dios ri Kajawl xiji' re Wajawl: \q2 Cub'ren laj impaach asta tina injachna laj ak'b' juntir yak ri atcontrinc, xche' Kakaj Dios, xché David. \p \v 37 ¿Nen mo jun ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew, rijajli' David, cuando David xiji' Wajawl re? xche' Kakaj Jesús rechak. \p Sub'laj cristian ri mulb'em rib'ak cla' tziyi' xtatak jyolj Kakaj Jesús. \s1 Jmacak yaj ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios \p \v 38 Cuando Kakaj Jesús tijin chi jtijojcak cristian, xij chic rechak: Tacwentij ayb'ak riq'uilak yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios. Rechak ri' mas tzi tric'ajtak tijcojtak nimak rakan ritz'ikak cuando tiwo'cottak y mas tzi triltak tic'amsaj rutzil jwichak lak c'ayb'l pi c'utb'ire chi nimi' jk'ijak. \v 39 Cuando tib'etak li sinagog mas kus triltak ticub'artak la' mak tem ri lamas ticub'artak yak ri wi' rekle'nak y mas kus triltak ticub'artak la' mak nab'etak tem lak comon wic'. \v 40 Tresajtak kelen rechak chirijak yak anm ri camnak richjil y pire b'amb'i jwichak chiwchak cristian sub'laj naj trantak chi ch'a'wem riq'ui Kakaj Dios. Jwi'li'li masna c'ax k'atb'itzij tib'ansaj chib'ak jwi'l Kakaj Dios, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Sic' anm powr ri camnak richjil tijye' pwak \p \v 41 Li jun k'ij cuando cub'ul Kakaj Jesús li nimi richoch Kakaj Dios chijc'ulel mak cax re c'olb'i pwak ri tisipaj re Kakaj Dios, tijin tril nen mo trantak mak cristian chi jye'ic pwak li cax. Xpetak nic'j b'iom, xye'tak sub'laj pwak li mak cax. \v 42 Xpe jun anm powr ri camnak richjil, xye' li jun cax quib' tra pwak ri ta' nimak jwich. \p \v 43 Xpe Kakaj Jesús, xsiq'uij yak ajtijol rib'ak chirij, xij rechak: Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak chi sic' anm powr ri camnak richjil ri' xye'w mas chiwchak juntir ri tijye'tak pwak li cax re c'olb'i pwak ri tisipaj re Kakaj Dios. \v 44 Juntir mak b'iom li, ri' tijye'tak ri mita' tijq'uistak chi sachem. Ruc' sic' anm powr ri camnak richjil xya' juntir ri wi' riq'uil re tzukb'i rib', xche' Kakaj Jesús rechak. \c 13 \s1 Tina yojmajna nimi richoch Kakaj Dios \p \v 1 Cuando Kakaj Jesús xelb'i li nimi richoch Kakaj Dios, xpe jun re yak ajtijol rib'ak chirij, xij re: Kajtijonl, il impuch mak nimaktak ab'aj ri cojol re nimi richoch Kakaj Dios y sub'laj nimi ja, xche' re Kakaj Jesús. \p \v 2 Kakaj Jesús xij re man ajtijol rib' chirij: Xawila' jkusil nimi richoch Kakaj Dios ri, pero tina tawna jun k'ij chi ta' chiqui' ni jono ab'aj tican chib' jun chic. Juntir li tina yojmajna, xche' re. \s1 Retal ri tiilsaj re q'uisb'itak k'ij re jwich k'ijsak \p \v 3 Cuando Kakaj Jesús cub'ulchak b'a witz ri jb'ij Olivos ri wi'b'i chiwch nimi richoch Kakaj Dios, xpetak Pedro, Santiago, Juan y Andrés, xijtak re Kakaj Jesús pi ric'anak: \v 4 Chikaj tab'ij chike nen or titaw chiwch ri xab'ij. ¿Nenc'u retal ri tiilsaj pire c'utb'ire chikawch chi tawem tran chiwch ri xab'ij chike? xche'tak re. \p \v 5 Xpe Kakaj Jesús, xij rechak: Tike cwentij ayb'ak pire ma' atsub'sajtak, \v 6 jwi'l sub'laj q'ui tina petakna y tijcoj rib'ak chapca' in, tijb'ijtak: Ini' ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew, tina che'takna y sub'laj cristian tijsub'tak. \v 7 Atak cuando tatatak jtaquil chi tijini' nimaktak ch'o'j li jono luwar, mi tzaak ach'olak jwi'l jilonli tina b'anna, pero ajqui' chi taw k'ij re q'uisb'itak k'ij re jwich k'ijsak \v 8 jwi'l jun nimlaj tilmit tina ch'o'jintakna riq'ui jun tilmit chic y jun rey tina ch'o'jinna riq'ui jun rey chic. Tina ranna nimaktak cab'rakn lak jaljojtak luwar y tina pena sub'laj wi'jal. Pero juntir li ajri' cholb'ire c'ax ri tina pena chib'ak cristian. \p \v 9 Tike acwentij ayb'ak, jwi'l inwi'lke in atna jachsajtakna laj jk'ab'ak mak comontak jb'ab'alak yak rijajl Israel. Atna sec'sajtakna lak sinagog y atna c'amsajtaknab'i chiwchak mak jb'ab'altak k'atb'itzij y chiwchak mak rey. Y jilonli tijna' tab'ijtak rechak chi tz'eti' ri ilan y tal awi'lak chwij. \v 10 Rajwaxi' nab'e tina b'ijsajna tzilaj jtaquil chwij rechak juntir cristian wich ulew. \p \v 11 Cuando atc'amsajtakb'ic y atjachsajtak laj jk'ab'ak mak jb'ab'altak k'atb'itzij, mat octak il chi jchomorsaj nen tab'ijtak. Cuando titaw k'ij li, xike tab'ijtak nen ri tib'ijsaj chawechak jwi'l Kakaj Dios, jwi'l ma' atak ta' atch'a'wtak, ri' Lok'laj Jsantil Kakaj Dios ri wi' laj awanmak tich'a'wc. \v 12 Jun cristian tina jachna jk'un o ratz pi camic y jun chuchkajw tina jachna ralc'wal pi camic y yak alc'walixelb' tina jb'itna rib'ak chirij jkaj jchuchak y tina jachtakna pi camic. \v 13 Juntir cristian ri ta' ticojontak chiwch Kakaj Dios atna retzelb'ejtakna y atna jcontrijtakna inwi'lke in, pero nen ta' tijquib'aj ranm chwij asta ticamc, ticolmaji' laj jk'ab' jmac, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 14 Y Kakaj Jesús xij chic rechak: Tina awiltakna li man luwar ri tosol pire Kakaj Dios jun ri ajb'anal c'ax ri xutul jwi'l Kakaj Dios. Ajruc're' yak cristian ri wi'tak Judea rajwaxi' laj or tielmajtakb'i b'ak witz. Nen tril jwich man wuj ri, jte' jcholajl. \v 15 Y nen wi' b'a ja, mi oc chic chi resaj kelen re la ja. \v 16 Y nen wi' lak chac mi k'aj chic laj richoch chi jc'amic ritz'ik ri tijk'u'j. \p \v 17 ¡C'ur jwichak yak yaj anm la' mak k'ij li pach yak ri wi' jne'ak tijtu'tzajtak jwi'l rechak ta' tijna' tielmajtak laj or! \v 18 Atak tz'onajtak re Kakaj Dios chi miti lak k'ij re riq'uil jab' cuando atelmajtakb'ic, \v 19 jwi'l tina pena jun nimlaj c'ax ri ta' ni jun b'welt b'anal cuando xticarch jwich k'ijsak asta lajori y ni jun b'welt tran chic. \v 20 Miti xij Kakaj Dios ri Kajawl chi ta' q'uilaj k'ij tran man c'ax li, ta' ni jono cristian roj ticolmajc. Re xij jilonli jwi'lke yak ri cha'l jwi'l. \p \v 21 Wi wi' nen tib'in chawechak: Iltak impuch, ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew wi' neri o wi' jili, tiche', ma cojtak, \v 22 jwi'l wi' cristian tijcoj rib'ak chapca' ri'taka' ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew y wi' tijcoj rib'ak pi ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios, pero ta' tz'et. Rechak trana'taka' c'utb'i jcwinelak ri sachom ch'olal rilic, pero pireke tijsub'tak cristian y asta yak ri cha'ltak jwi'l Kakaj Dios rajak tijsub'tak. \v 23 Cwentij ayb'ak, in ximb'iji' juntir ri chawechak onque ajqui' chi taw chiwch, xche' Kakaj Jesús rechak Pedro, Santiago, Juan y Andrés. \s1 Ri jk'ajicch Jc'ajol Kakaj Dios \p \v 24 Kakaj Jesús xij chic rechak yak ajtijol rib'ak chirij: Cuando jorok k'axi' juntir mak c'ax li ri ximb'ij, ajruc're' tran uku'm jwich k'ij, ic' ta' chiqui' tijye' jk'ak'al, \v 25 mak ch'umil titzaaktakch lecj y juntir ri wi' lecj tina yucxijna laj jluwrak. \p \v 26 Ajruc're' triltak Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil tikejch lecj li sutz' sub'laj tikopopon jk'ak'al jnimal jk'ij y wi' sub'laj jcwinel. \v 27 Ajruc're' tijtakch yak anjl chi jmolic jwich juntir cristian ri cha'ltak jwi'l lak juntir luwar re wich ulew. \p \v 28 Esaj ano'jak chirijak mak jche'l higo. Cuando tawiltak tiel chicch jxakak ac'al, atak awetamakchak chi petemchak re riq'uil sak'j. \v 29 Y ji'c'ulonli, cuando tawiltak chi tichak tijin titaw chiwch juntir ri ximb'ij chawechak, etemajtak chi Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil petemchak re, chi' pwertchak wi'. \v 30 Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak chi ajqui' chi camtak juntir cristian ri wi'tak wich ulew re mak junab' ri, cuando titaw chiwch juntir ri ximb'ij chawechak. \v 31 Caj pach ulew tisaachi' jwichak, pero tina tawna chiwch juntir ri ximb'ij chawechak. \p \v 32 Pero ni jonok etemawinak nen chi k'ij lal o nen chi or lal tran ri ximb'ij chawechak, ni yak anjl ri wi'tak lecj retamak, ni Jc'ajol Kakaj Dios, xike Kakaj Dios retam. \p \v 33 Tacwentij ayb'ak y chajintake. Ch'a'wentak riq'ui Kakaj Dios jwi'l ta' awetamak nen or titaw man k'ij li. \v 34 Jilon chapca' jun winak b'enam re chinaj. Nab'e tijb'ij rechak yak jmocom chi tijchajajtak richoch y tijye' jchacak chi jujunalak y tijb'ij re man ajteb'al pwert chi tike chajinc. \p \v 35 Jwi'li'li tike acwentij ayb'ak jwi'l ta' awetamak nen or tiyuk man rajw ja. Pent tiyuk pi oquem re ak'ab' o nic'aj ak'ab' o sub'laj ak'ab' o sakchak. \v 36 Jwi'li'li tike acwentij ayb'ak wi etke tipetc, atyuk jte'tak kus awarjak. \v 37 Ri tamb'ij chawechak jilon tamb'ij rechak juntir cristian: Tacwentij ayb'ak, xche' Kakaj Jesús rechak. \c 14 \s1 Rajak tijchaptak Kakaj Jesús \p \v 1 Quib' k'ijchak raj titaw man nimak'ij Pascua y man nimak'ij ri titijsaj cuxlanwa ri ta' ch'amk'or la'. Mak quib' nimak'ij li, li jun xumanke tik'ax. Mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios pach yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios tijintak chi jtoquic nen trantak chi jchapic Kakaj Jesús chi mukukil pire tijjachtak pi camic. \v 2 Pero xijtak chirib'il rib'ak: Ta' tikachap la' man nimak'ij ri, pire ma' tijb'it rib'ak cristian chikij, xche'tak. \s1 Jun anm tijtz'aj perjum laj jb'a Kakaj Jesús \p \v 3 Kakaj Jesús wi' Betania laj richoch Simón ri xwa'x yajel chirij ojr ri jb'ij lepra. Cuando cub'ul Kakaj Jesús chi' mex, xtaw jun anm c'amalb'i jun nejb' jwi'l ri b'anal la' ab'aj ri jb'ij alabastro, nojsal chi jun perjum ri jb'ij nardo sub'laj pakal rijil. Xpe man anm li, xk'ip man nejb' y xtz'aj perjum laj jb'a Kakaj Jesús. \p \v 4 Nic'j cristian ri wi'tak cla' xpe retzalak chi rilic man anm y xijtak chirib'il rib'ak: ¿Nen chac xan c'ax re man perjum li? \v 5 Quib' cienti' denario rijil. Ri' mas tzi xc'ayajtene' man perjum pire tit'o'saj yak powr la' man pwak, xche'tak. \p Poc xyajtak man anm li. \p \v 6 Pero Kakaj Jesús xij: Can ye'tak anm ri. ¿Nen chac tijin tayajtak? Re utzili' xan chwe. \v 7 Yak powr tiwa'xtaka' chaxo'lak nojel k'ij. Atak tijna' tab'antak utzil rechak cuando chawajak, pero in ta' naj inwa'x chaxo'lak. \v 8 Anm ri, xana' lawi' ri xcwin chi jb'anic. Xtz'aja' perjum laj imb', pero perjum ri xtz'aj laj imb' pi rechak mukb'i we xan. \v 9 Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak chi lak juntir luwar wich ulew lamas tib'ijsajwi' tzilaj jtaquil chwij, tib'ijsaji' nen xan anm ri chwe y jilonli jcuxtaj tib'anc, xche' Kakaj Jesús. \s1 Judas tijjach Kakaj Jesús pi camic \p \v 10 Xpe jun rechak yak cab'lajuj (12) ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo ri jb'ij Judas Iscariote, xelb'ic, xe' jchomorsaj riq'uilak mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios chi tijjacha' Kakaj Jesús laj jk'ab'ak. \v 11 Cuando xtatak chi Judas tijjacha' Kakaj Jesús laj jk'ab'ak, rechak sub'laj xqui'cottak. Xsujtak pwak re, ajruc're' Judas xoc chi jtoquic nen mo tran chi jjachic Kakaj Jesús laj jk'ab'ak. \s1 Kakaj Jesús tiwi'n re sinar \p \v 12 Li man nab'e k'ij re mak k'ij re man nimak'ij ri titijsaj cuxlanwa ri ta' ch'amk'or la' cuando tijcamsaj jun ra carner pire tijtijtak re sinar re Pascua, xpetak yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo, xtz'onajtak re: ¿Lamas chawaj tib'e kab'ane' jwa'x asinar re Pascua? xche'tak re Kakaj Jesús. \p \v 13 Xpe Kakaj Jesús, xtakb'i quib' re yak ajtijol rib'ak chirij, xij rechak: Jattak Jerusalén. Tib'e ac'ule'tak jun winak c'amalb'i jun k'ib' ja' jwi'l, takejtakb'ic. \v 14 Y lamas tiocwi' tab'ijtak re man rajw ja: Tijb'ij Kajtijonl: ¿Lamas wi'w incwart lamas tantijwi' insinar re Pascua pach yak ajtijol rib'ak chwij? tiche', atche'tak re. \p \v 15 Y re tijc'ut jun nimlaj cwart chawchak laj jcab' wik re ja ri jamalchak y b'analchak jwa'xc. B'antak jwa'x kasinar re Pascua cla', xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 16 Y yak quib' ajtijol rib'ak chirij xe'tak, xtawtak Jerusalén. Xe' jte'tak juntir chapca' xijb'i Kakaj Jesús rechak y xantak jwa'x sinar re Pascua. \p \v 17 Cuando xoc ak'ab', xtaw Kakaj Jesús pach yak cab'lajuj (12) ajtijol rib'ak chirij. \v 18 Cuando cub'ulchak Kakaj Jesús chi' mex chi wic' pach yak ajtijol rib'ak chirij, xij: Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak chi wi' jun chawechak ri tijin chi wic' wiq'uil, injachow pi camic, xche' rechak. \p \v 19 Rechak xpe sub'laj b'is laj ranmak chi jtaic jilonli y xoctak chi jtz'onaj re Kakaj Jesús chi jujunalak: ¿Ma' ini'n ta'n? xche'tak re. \p \v 20 Kakaj Jesús xij chic rechak: Ri' jun chawechak ri atak cab'lajuj (12) ri tijmu' jcuxlanwa wiq'uil li lak. \v 21 Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil jilon tib'an re chapca' tz'ib'al chirij li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios, pero ri' mas c'ur jwich man ri tijachow re pi camic. Ri' mas tzi pire re mitne' xq'uisi'yc, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 22 Ajruc're' Kakaj Jesús xc'am jun cuxlanwa, xc'omowaj re Kakaj Dios y xq'uer. Xye' rechak yak ajtijol rib'ak chirij, xij rechak: Tij awechak, ri' ri intio'jl, xche' rechak. \p \v 23 Ajruc're' xc'am jun nejb', xc'omowaj re Kakaj Dios y xye' rechak yak ajtijol rib'ak chirij y juntir xtijtak rechak. \v 24 Kakaj Jesús xij rechak: Man ri wi' li nejb' ri' inquiq'uel ri quiek la' xaan man aac' chomorsa'n y tina tz'utuwna chi jtojic jmacak sub'laj cristian. \p \v 25 Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak chi in ta' tantij vin re uva aac'lak asta ajri' chiqui' tantij aac' vin aac'lak lamas titakonwi' Kakaj Dios, xche' rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \p \v 26 Cuando xantaj jb'ixaj jun b'ix jwi'lak pire jnimirsaj jk'ij Kakaj Dios, xe'tak wich witz ri jb'ij Olivos. \s1 Pedro tina jb'ijna chi ta' tijch'ob' jwich Kakaj Jesús \p \v 27 Xpe Kakaj Jesús, xij chic rechak yak ajtijol rib'ak chirij: Lak'ab' wica atak juntir tatil ayb'ak jwi'l ta' chiqui' ticub'ar ach'olak chwij. Jwi'l tz'ib'al li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios ri tijb'ij jilonri: \q1 Tancamsaj man ajyuk' y juntir mak carner tijtil rib'ak, tiche'. \m \v 28 Pero cuando tic'astasaj inwch laj incamnakl, innab'erb'i chawchak ojb'etak Galilea, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 29 Xpe Pedro, xij re Kakaj Jesús: Onque juntir tijtil rib'ak, pero in ta' imb'ec, xche'. \p \v 30 Kakaj Jesús xij re Pedro: Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawe chi lak'ab' wica jorok ab'iji' oxmul chi ta' tach'ob' inwch cuando tiok' jca'mul man puy, xche' re. \p \v 31 Pedro xcoj jchok'b' chi jb'ij re Kakaj Jesús, xij: Onque incamsaj chawij, pero in ta' tamb'ij chi ta' tanch'ob' awch, xche'. \p Y juntir rib'ilak yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo jilon xijtak. \s1 Kakaj Jesús tich'a'w riq'ui Kakaj Dios Getsemaní \p \v 32 Kakaj Jesús pach yak ajtijol rib'ak chirij xe'tak li jun luwar ri jb'ij Getsemaní. Kakaj Jesús xij rechak yak ajtijol rib'ak chirij: Cub'rentak neri, inna b'ena chi ch'a'wem riq'ui Kakaj Dios, xche' rechak. \p \v 33 Kakaj Jesús xc'amb'i Pedro, Santiago y Juan chirij, xpe jun c'ax laj ranm jwi'l b'is. \v 34 Y xij rechak yak ajtijol rib'ak chirij: Wi' jun nimlaj b'is laj wanm, twic'aj in ri' incamsanc. Canentak neri, pero yo'rentak wiq'uil, xche' rechak. \p \v 35 Ajruc're' Kakaj Jesús xjutumb'i junquitz, xxucar asta xtaw chi' jwich lak ulew, xoc chi ch'a'wem riq'ui Kakaj Dios. Xtz'onaj re Kakaj Dios wi tijna' miti titaw chiwch man or re jcamic. \v 36 Y xij: At Inkaj, juntir atcwini' chi jb'anic. Inacole' laj jk'ab' juntir c'ax, pero ma' ri' ta' tab'an lawi' chwaj in, ri' b'an lawi' chawaj at, xche' re Kakaj Dios. \p \v 37 Ajruc're' xk'ajch lamas xcantak yak uxib' ajtijol rib'ak chirij y cuando xtaw riq'uilak, rechak tijintak chi waraj, xij re Simón Pedro: Simón atwari'n, ta' xacuy xatyo'r jun or wiq'uil. \v 38 Yo'rentak y ch'a'wentak riq'ui Kakaj Dios pire ma' taye' ayb'ak attakchi'jtak chi macunc. Asantilak raji' atyo'rtak, pero ri' atio'jlak ta' raj, xche' re. \p \v 39 Xe' chic Kakaj Jesús jca'mul chi ch'a'wem riq'ui Kakaj Dios. Xca'mulaj jb'ij ri xij nab'e b'welt. \v 40 Cuando xk'aj chicch lamas wi'tak yak uxib' ajtijol rib'ak chirij, xe' jte'tak tijintak chi waraj jwi'l sub'laj c'ax waraj rechak. Rechak ta' chiqui' tijta'tak nen tijb'ijtak re Kakaj Jesús. \p \v 41 Kakaj Jesús xe' chic laj roxmul chi ch'a'wem riq'ui Kakaj Dios. Cuando xk'aj chicch lamas wi'tak yak uxib' yak ajtijol rib'ak chirij, xij rechak: Ajwichi' attijintak chi waraj y ajwichi' attijintak chi uxlanc. Xtawi' chiwch tijachsaj Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil laj jk'ab'ak mak ajmacb'. \v 42 ¡B'iitentak! ¡Jo'tak! Xpeti' man ri injachow pi camic, xche' rechak. \s1 Tichapsaj Kakaj Jesús \p \v 43 Aj tijini' Kakaj Jesús chi yoloj riq'uilak yak ajtijol rib'ak chirij cuando xtaw Judas ri jun rechak yak cab'lajuj (12) ajtijol rib'ak chirij pach sub'laj q'ui cristian c'amalb'i espad y che' jwi'lak ri takaltakb'i jwi'lak mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios pach yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios pach yak ri wi' rekle'nak chijxo'lak yak rijajl Israel. \v 44 Judas ri tijachow re Kakaj Jesús pi camic xiji' rechak nen tran chi jc'utic Kakaj Jesús chiwchak, xij rechak jilonri: Nen ri tantz'ub'aj jk'otz', ri' li Jesús, chaptak. C'amtakb'ic, tzi jchapic tab'antak, xche' rechak. \p \v 45 Cuando xtawtak, xpe Judas xjutun chijc'ulel Kakaj Jesús y xij re: Kajtijonl, xche' re. \p Y xtz'ub'aj jk'otz'. \p \v 46 Ajruc're' xpetak mak cristian ri xamtak chirij Judas xchaptakb'i Kakaj Jesús. \p \v 47 Xpe jun rechak yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo, xresajch respad y xc'urb'i jun jxicn man jmocom man nimlaj jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios. \p \v 48 Xpe Kakaj Jesús, xtz'onaj rechak mak cristian li: ¿Nen chac xac'amtakch espad y che' chi inchapic? ¿In inc'u jun alk'om tawiltak? \v 49 Nojel k'ij xintijoj cristian li nimi richoch Kakaj Dios y ta' xinachaptak. Pero juntir ri tijin tib'an pirechi' titaw chiwch ri tijb'ij li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 50 Y juntir yak ajtijol rib'ak chirij xelmajtak, xcan jye'tak Kakaj Jesús ric'an. \p \v 51 Wi' jun c'ojol winak xamb'er chirij Kakaj Jesús ri b'atz'al jun chi itz'ik chirij jwi'l. Xpetak mak cristian, roj xchaptak man c'ojol winak la' ritz'ik, \v 52 pero re xelmajb'i pi ch'analc, xcan elok man ritz'ik laj jk'ab'ak. \s1 Kakaj Jesús wi' chiwchak mak comontak b'ab'al \p \v 53 Ajruc're' xc'amtakb'i Kakaj Jesús riq'ui man nimlaj jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios y cla' xmulb'a' rib'ak juntir mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios pach juntir yak ri wi' rekle'nak chijxo'lak yak rijajl Israel pach juntir yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios. \v 54 Pedro xtakeji'b'i Kakaj Jesús, pero chinajchak b'esal asta xtaw chuchja re richoch man nimlaj jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios. Pedro xcub'ar chi k'ak' chi jmik'ic rib' chijxo'lak mak ajchajaltak re nimi richoch Kakaj Dios. \p \v 55 Mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios pach juntir mak comontak jb'ab'alak yak rijajl Israel tijin tijtoctak jono jmac Kakaj Jesús pire tijna' ticamsaj, pero ta' tijta'tak, \v 56 jwi'l sub'laj cristian xcojtak tzij chirij Kakaj Jesús chi wi' jmac. Pero ta' tz'et jwi'l ta' nic' jwich jyoljak ri tijb'ijtak. \p \v 57 Xpe jujun rechak mak ajcojoltak tzij, xijtak jun molb'i tzij chirij Kakaj Jesús jilonri: \v 58 Oj xkata' cuando xij man winak ri jilonri: In tina inyojna nimi richoch Kakaj Dios ri cristianke b'anowinak y li uxib' k'ij tamb'an jun chic ri ma' cristian ta'ke tib'anow re, xche', xche'tak. \p \v 59 Jilonli xijtak mak ajmololtak tzij chirij Kakaj Jesús, pero ta' nic' jwich jyoljak ri tijb'ijtak. \p \v 60 Xpe man nimlaj jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios, xwa'r chijxo'lak mak cristian xtz'onaj re Kakaj Jesús: ¿Nen chac ta' tac'ululaj mak cristian li, ri ticojowtak tzij chawij? ¿Nen chac ta' nen tab'ij chirij amac ri tijin tijb'ijtak chawij? xche' re Kakaj Jesús. \p \v 61 Y Kakaj Jesús ta' xch'a'wc. Man nimlaj jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios xtz'onaj chic re Kakaj Jesús: ¿Atni' Jc'ajol Kakaj Dios ri b'il jwi'l chi tina jtaknach wich ulew? xche' re. \p \v 62 Kakaj Jesús xij re: Ini'n. Atak tina awiltakna jwich Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil tib'e cub'arch laj jpaach Kakaj Dios ri wi' jcwinel y tipe chic li sutz' lecj nen or, xche' Kakaj Jesús. \p \v 63 Man nimlaj jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios xrech'b'i ritz'ik chirij jwi'l retzal y xij: Ta' chiqui' tichocon mas ajcojoltak tzij chirij kawi'l. \v 64 Atak xata'taka' chi man winak ri, tijin tijcoj rib' pi Jc'ajol Kakaj Dios. ¿Nen tab'ijtak atak chirij? xche'. \p Juntir cristian xijtak chi pi jmaqui' ticamsajc. \v 65 Ajruc're' jujun xoctak chi jchub'aj jcayb'al. Xch'uktak b'ak' jwich, xsec'tak chi k'ab' y xijtak re: B'ijneca' chike, ¿nen xatsec'owc? xche'tak re. \p Y mak ajchajaltak re nimi richoch Kakaj Dios xsec'tak chi k'ab'. \s1 Pedro tijb'ij chi ta' tijch'ob' jwich Kakaj Jesús \p \v 66 Pedro wi' chuchja cuando xtaw jun anm ri rajic' man nimlaj jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios. \v 67 Xril chi tijin tijmik' rib' Pedro chi k'ak' chuchja. Cow xril y xij re: At, ati' jpach Jesús ri aj Nazaret, xche' re. \p \v 68 Pero Pedro xij: Ta' tanch'ob' jwich. Ta' wetam nen quiek chirij tab'ij jilonli, xche' re man ajic'. \p Ajruc're' Pedro xelb'i cla', xe' chi' oqueb' re chuchja. \v 69 Y man ajic' li xril chi ajwichke wi' Pedro cla', xij rechak cristian ri wi'tak cla': Man winak ri, ri' jun rechak mak jpach Jesús, xche'. \p \v 70 Pedro xij chic chi ta' tijch'ob' jwich Kakaj Jesús. Ajri'ke jun rat jb'ij jwi'l Pedro jilonli xpetak nic'j cristian ri wi'tak cla', xijtak re Pedro: Tz'etel tz'et, at, ati' jun chijxo'lak yak ajtijol rib'ak chirij Jesús y ati' aj Galilea, xche'tak re Pedro. \p \v 71 Ajruc're' Pedro xij chic chi tz'etel tz'eti' ri tijb'ij y wi mita' tz'et tijb'ij, tib'ani' k'atb'itzij chirij jwi'l Kakaj Dios, xij: Ta' tanch'ob' jwich man winak li ri tab'ijtak chwe, xche'. \p \v 72 Cuando xijmaj jilonli jwi'l Pedro, xok' jca'mul man puy, ajruc're' xcuxtaj jwi'l Pedro ri xijsaj re jwi'l Kakaj Jesús: Lak'ab' wica cuando ajqui' chi ok' jca'mul man puy, at jorok ab'iji' oxmul chi ta' tach'ob' inwch, xche' Kakaj Jesús re Pedro. \p Jwi'li'li tik'utut ranm, xelb'i cla', xe' jcamsaj rib' chi ok'ej. \c 15 \s1 Kakaj Jesús wi' chiwch Pilato \p \v 1 Cuando xsakarsanc, mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios xmulb'a' rib'ak pach yak ri wi' rekle'nak chijxo'lak yak rijajl Israel pach yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios y juntir mak comontak jb'ab'alak yak rijajl Israel xchomorsajtak nen trantak re Kakaj Jesús, xximtakb'ic y xe' jache'tak laj jk'ab' Pilato. \v 2 Xpe Pilato, xtz'onaj re Kakaj Jesús: ¿Atni' jreyak yak rijajl Israel? xche' re. \p Kakaj Jesús xij re: Ini'n, jilon chapca' ri xab'ij, xche' re Pilato. \p \v 3 Mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios sub'laj tzij xcojtak chirij Kakaj Jesús. \v 4 Pilato xtz'onaj chic jca'mul re Kakaj Jesús: ¿Nen chac ta' tac'ululaj jyoljak mak cristian li chirij amac ri tijb'ijtak? xche' re. \p \v 5 Pero Kakaj Jesús ta' xc'ululaj ni jun yoloj y Pilato sub'laj xsaach jch'ol jwi'l ta' nen xij Kakaj Jesús. \s1 Tib'ansaj k'atb'itzij chirij Kakaj Jesús \p \v 6 Pilato ri jb'ab'al k'atb'itzij nak'tali' nojel junab' re man nimak'ij tijtak jun prex lawi' rajak cristian titaksajc. \v 7 Wi' jun winak li cars ri jb'ij Barrabás. Re wi' li cars pach mak jpach ri xantak camic cuando xch'o'jintak riq'ui man jb'ab'al k'atb'itzij. \v 8 Xtawtak sub'laj cristian riq'ui Pilato xijtak re chi tresaj jun re mak prexb' chapca' tran nojel junab'. \v 9 Pilato xtz'onaj rechak: ¿Chawajakni' tantakb'i man jreyak yak rijajl Israel? xche' rechak. \p \v 10 Jilonli xij rechak jwi'l re retami' chi mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios xjachtak Kakaj Jesús laj jk'ab' jwi'lke tijti'tijtak. \v 11 Mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios xtakchi'jtak sub'laj cristian pire tijb'ijtak re Pilato chi titaksajb'i Barrabás. \p \v 12 Pilato xtz'onaj rechak: ¿Nenc'u tamb'an re, ri tab'ijtak chi ri' man jreyak yak rijajl Israel? xche'. \p \v 13 Rechak cow xch'ejejtak, xijtak: ¡Camsaj wich curs! xche'tak. \p \v 14 Pilato xtz'onaj rechak: ¿Nenc'u kes c'ax b'anal jwi'l? xche'. \p Pero rechak cow xch'ejejtak chic, xijtak: ¡Camsaj wich curs! xche'tak. \p \v 15 Pilato ri' raj tzi tiilsaj jwi'lak cristian, xtak resajb'i Barrabás li cars y xtak jseq'uic Kakaj Jesús. Ajruc're' xjachb'i pire tib'e jcamsajtak wich curs. \s1 Mak soldad tritz'b'ejtak jwich Kakaj Jesús \p \v 16 Mak soldad xc'amtakb'i Kakaj Jesús li nimlaj richoch man jb'ab'al k'atb'itzij y xmulb'a'tak juntir mak soldad ri wi'tak cla'. \v 17 Xximtak jun nimlaj quiek itz'ik chirij Kakaj Jesús. Xpach'ujtak jun coron la' q'uix y xcojtak laj jb'a. \v 18 Xoctak chi ch'ejejem chi ritz'b'ej jwich y xijtak re: ¡Nim ak'ij, at jreyak yak rijajl Israel! xche'tak re. \p \v 19 Xoctak chi jchub'aj jwich y xsec'tak laj jb'a la' jun che'. Xxucartak chiwch chi jcojic jk'ij, pero ta' tz'et rechak. \v 20 Xantaj ritz'b'ej jwich Kakaj Jesús jwi'lak, xresajtak chic man nimlaj quiek itz'ik chirij y xcojtak chic ritz'ik chirij. Ajruc're' xc'amtakb'i pire tib'e jcamsajtak wich curs. \s1 Kakaj Jesús ticamsaj wich curs \p \v 21 Cuando b'esaltak lak b'e, xc'ultak jun winak ri jb'ij Simón aj Cirene ri jkaj Alejandro pach Rufo, b'enam re li tilmit Jerusalén, xchaptak y xijtak re chi trikajb'i jcurs Kakaj Jesús. \v 22 Xc'amtakb'i Kakaj Jesús li jun luwar ri jb'ij Gólgota. \p Ri jcholajl tielwi' man yoloj Gólgota, jb'akel jb'a camnak. \p \v 23 Xye'tak vin re chi tijem yujul pach mirra, pero Kakaj Jesús ta' raj xtij. \v 24 Ajruc're' xtz'octak Kakaj Jesús wich curs y xantak suert chirij ritz'ik chi rilic nen chi itz'ik lal tijch'ectak chi jujunalak. \p \v 25 Kakaj Jesús xtz'ocsaj wich curs laj b'elejeb' (9) or re ak'ab'. \v 26 Y wich curs xcojsaj jun kelen tz'ib'al jwich ri lamas tijb'ij nen chac xcamsajtak wich curs, tijb'ij jilonri: RI' RI JREYAK YAK RIJAJL ISRAEL, tiche'. \p \v 27 Y xtz'ocsaj quib' alk'om wich curs pi jpach Kakaj Jesús, jun laj jpaach y jun chic laj jmax. \v 28 Jilon xansaj re Kakaj Jesús chapca' tijb'ij li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios jilonri: \q1 Xansaji' re chapca' tib'ansaj rechak mak etzltak cristian, tiche'. \p \v 29 Mak cristian ri tik'axtak chijc'ulel Kakaj Jesús tritz'b'ejtak jwich, tijsutaj jb'aak chi jb'ij re: ¡At ri tab'ij chi tayoj nimi richoch Kakaj Dios y li uxib' k'ij tab'an chic jun! \v 30 ¡Col ayb' awic'an y kejench wich curs! xche'tak re. \p \v 31 Jilonri ritz'b'ej jwich Kakaj Jesús xantak mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios pach yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios, xijtak chirib'il rib'ak: Xcwini' chi jcolic cristian, pero re ta' ticwin chi jcolic rib' ric'an. \v 32 Wi ri' ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew y wi ri' jreyak yak rijajl Israel, kejokch wich curs pire tikil y ojcojontak chiwch, xche'tak. \p Y jilon mak quib' ri xtz'ocsajtak wich curs pi jpach Kakaj Jesús xritz'b'ejtaka' jwich Kakaj Jesús. \s1 Jcamic Kakaj Jesús \p \v 33 Raj tiq'uil k'ij re cab'lajuj (12) xoc uku'm juntir wich ulew asta laj jrox or re b'esal k'ij. \v 34 Raj laj jrox or re b'esal k'ij cow xch'ejej Kakaj Jesús, xij: \q1 ¡Eloi! ¡Eloi! ¿Lama sabactani? xche'. \m Ri jcholajl tielwi' tijb'ij: ¡At Inkaj Dios! ¡At Inkaj Dios! ¿Nen chac xincan aye' wic'an? tiche'. \p \v 35 Y jujun rechak mak ri wi'tak cla', cuando xtatak nen xij Kakaj Jesús, xijtak: Tatak impuch nen tijb'ij, tijin tijsiq'uij Elías ri ajk'asal Jyolj Kakaj Dios, xche'tak. \p \v 36 Laj or xpe jun rechak mak ri wi'tak cla', xe' jol chi jtoquic jun esponj y xmu'b'i li vinagre. Ximb'i chi jtzam jun che' y xye' laj jchi' Kakaj Jesús pire tijtij y xij: Wa'xna cla' y kile'na wi tipe Elías chi jcolic, xche'. \p \v 37 Ajruc're' Kakaj Jesús cow xch'ejejc y xcamc. \v 38 Cuando xcam Kakaj Jesús, xrech'maj laj nic'j man tosb'i jpam nimi richoch Kakaj Dios, quib' xelwi', xrech'majch pi ajsic asta iquim. \v 39 Cuando man jb'ab'alak mak soldad xril nen mo jcamic Kakaj Jesús, xij: ¡Kes tz'etel tz'et winak ri Jc'ajoli' Kakaj Dios! xche'. \p \v 40 Y wi' nic'j anm tijin tina'tuntakch chinaj. Chijxo'lak mak anm li wi'taka' María Magdalena, María ri jchuch Santiago ri k'unixel y ri jchuch José y wi' Salomé chijxo'lak. \v 41 Mak anm li xpachijtaka' Kakaj Jesús y xt'owa'taka' cuando re xwa'x Galilea y wi' chiqui' nic'j anm cla' ri jpach Kakaj Jesús xtawtak Jerusalén. \s1 Timuksaj Kakaj Jesús \p \v 42 Cuando oquem tran ak'ab' y jwi'l tawem tran or pire ticholmaj k'ij re uxlan pi rechak yak rijajl Israel, \v 43 xpe José aj Arimatea jun ri mas nim jk'ij chijxo'lak mak comontak jb'ab'alak yak rijajl Israel. Y re nojeli' ranm tijin chi rulb'ej titakon Kakaj Dios chib'ak cristian. Xcowirsaj ranm, xe' laj or riq'ui Pilato chi jtz'onaj jcamnakl Kakaj Jesús re. \v 44 Pilato xsaach jch'ol chi jtaic chi xcami' Kakaj Jesús. Xsiq'uij man jb'ab'alak mak soldad y xtz'onaj re wi tz'et camnakchak Kakaj Jesús. \v 45 Cuando man jb'ab'alak mak soldad xij chi kes tz'et xcami'n, ajruc're' Pilato xye' luwar re José chi jkesaj jcamnakl Kakaj Jesús pire tib'e jmuke'. \v 46 Xpe José, xkesaj jcamnakl Kakaj Jesús, xb'atz'b'i la' jun itz'ik ri xlok' ri jb'ij lino y xc'amb'ic. Xe' jmuke' li jun nimlaj jul ri c'otol li ab'aj. Ajruc're' xcan jtz'apij jchi' man jul la' jun ab'aj. \p \v 47 María Magdalena pach María ri jchuch José xrila'taka' lamas xcan ye'saj jcamnakl Kakaj Jesús. \c 16 \s1 Tic'astasaj jwich Kakaj Jesús laj jcamnakl \p \v 1 Cuando xk'ax man k'ij re uxlan, María Magdalena, María ri jchuch Santiago y Salomé xlok'tak perjum pire tijcojtak chirij jcamnakl Kakaj Jesús. \v 2 Sub'laj ak'ab' li nab'e k'ij re xuman, xe'tak chi' jul lamas xye'sajwi' jcamnakl Kakaj Jesús. Xelch k'ij xtawtak cla'. \v 3 Tijin tijb'ijtak chirib'il rib'ak: ¿Nen chiqui' tisolcopin man ab'aj chi' jul chikawch? xche'tak. \p \v 4 Cuando xna'tuntak chi' jul, xriltak chi man ab'aj ri cojol pire ch'ukb'i chi' man jul ta' chiqui' laj jluwr, solcopilchakb'ic. \v 5 Cuando xoctak li jul lamas xye'sajwi' jcamnakl Kakaj Jesús, xriltak jwich jun c'ojol winak cub'ul li paach re li jul cojol jun saklaj itz'ik chirij ri nim rakan. Rechak sub'laj xtzaak jch'olak chi rilic. \v 6 Man c'ojol winak xij rechak mak anm: Mi tzaak ach'olak. Atak ri' tatoctak Kakaj Jesús aj Nazaret ri xcamsaj wich curs, pero xc'astasaji'b'i jwich laj jcamnakl. Re ta' chiqui' neri. Iltak lamas xye'saj jcamnakl, ta' chiqui'n. \p \v 7 Jattak, b'ijtatak rechak Pedro pach yak nic'j ajtijol rib'ak chirij jilonri: Re tinab'eri'b'i chawchak atb'etak Galilea, cla' tib'e awile'tak jwich jilon chapca' ri b'il chawechak jwi'l, atche'tak rechak, xche' man c'ojol winak rechak. \p \v 8 Ajruc're' yak anm li, laj or xeltakb'i li jul lamas xye'sajwi' jcamnakl Kakaj Jesús. Tichak querquentak jwi'l jtzakic jch'olak. Ta' chiqui' ni jun quiek re xijtakwi' nen xriltak. \s1 Kakaj Jesús tiilsaj jwich jwi'l María Magdalena \p \v 9 Cuando jorok c'astasaji' jwich Kakaj Jesús laj jcamnakl, ak'ab' li nab'e k'ij re xuman, nab'e xilsaj jwich jwi'l María Magdalena ri xesaj wukub' (7) etzl laj ranm jwi'l Kakaj Jesús. \v 10 Y re xec', xe' jb'ij rechak yak ri xpachintak re Kakaj Jesús. Rechak jor tib'isontak y tiok'tak chirij Kakaj Jesús. \v 11 Pero cuando xtatak chi yo'li' Kakaj Jesús y xilsaji' jwich jwi'l María Magdalena, rechak ta' xcojtak wi tz'eti'n. \p \v 12 Kakaj Jesús xilsaj chic jwich jwi'lak yak quib' ajtijol rib'ak chirij cuando b'esaltak li b'e ri tib'e lak tra luwar, pero jalan chiqui' rilic jwich xantak. \v 13 Rechak xe' jb'ijtak chic re yak nic'j jpachak chic, pero ta' xcojtak. \s1 Kakaj Jesús tijtak yak jtako'n \p \v 14 Pi q'uisb'ire xilsaj chic jwich Kakaj Jesús jwi'lak yak junlajuj (11) ajtijol rib'ak chirij cuando cub'ultak chi wic' chi' mex. Kakaj Jesús xyaj yak ajtijol rib'ak chirij jwi'l ta' cub'ul jch'ol chirij y pur ab'aj ranmak, ta' tijcojtak jyoljak yak ri xiliwtak chi xc'astasaji' jwich laj jcamnakl. \v 15 Ajruc're' Kakaj Jesús xij rechak: Jattak riq'uilak juntir cristian wich ulew y b'ijtak tzilaj jtaquil rechak chwij. \v 16 Nen ticojow ri tab'ijtak y tib'ansaj ja'tiox re, ticolmaji' laj jk'ab' jmac. Pero nen ta' ticojow ri tab'ijtak, ji' tib'e li man luwar re tijb'i c'ax. \v 17 Yak cristian ri ticojowtak ri tab'ijtak, tina inye'na jcwinelak chi laj imb'j tresajtak mak etzl ri wi' laj ranmak cristian y tina ch'a'wtakna li jaljojtak tzijb'al ri ta' etemal. \v 18 Wi tijchaptak cumatz, ta' titi'sajtak. Wi tijtijtak jun kelen ri ticamsan, ta' tran c'ax rechak. Y wi tijye' jk'ab'ak laj jb'aak cristian ri yajtak, titzib'taka'n, xche' Kakaj Jesús rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \s1 Kakaj Jesús tic'amsajb'i lecj \p \v 19 Cuando xantaj jb'ij jilonli jwi'l Kakaj Jesús rechak yak ajtijol rib'ak chirij, xc'amsajb'i lecj. Xe' cub'ar laj jpaach Kakaj Dios. \v 20 Yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo xe'tak chi jb'ij tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo rechak juntir cristian lak juntir tilmit. Ri' Kakaj Jesús tit'o'w rechak chi jb'anic c'utb'i jcwinel Kakaj Dios pire c'utb'ire chi kes tz'eti' ri tijin tijb'ijtak.