\id MAT - Uspanteco NT -Guatemala 2010 (DBL -2013) \h MATEO \toc1 Tzilaj Jtaquil Chirij Kakaj Jesucristo Ri Xtz'ib'aj Mateo \toc2 Mateo \toc3 Mt \mt1 Tzilaj Jtaquil Chirij Kakaj Jesucristo Ri Xtz'ib'aj Mateo \c 1 \s1 Ri jb'ijak yak jmam Kakaj Jesucristo \p \v 1 Ri' ri jb'ijak yak jmam Kakaj Jesucristo ri rijajl David y Abraham. \v 2 Abraham ri' ri jkaj Isaac, Isaac ri' ri jkaj Jacob y Jacob ri' ri jkaj Judá pach yak jk'un y ratz. \v 3 Judá ri' ri jkajak Fares pach Zara y jchuchak ri' Tamar. Fares ri' ri jkaj Esrom y Esrom ri' ri jkaj Aram. \v 4 Aram ri' ri jkaj Aminadab, Aminadab ri' ri jkaj Naasón y Naasón ri' ri jkaj Salmón. \v 5 Salmón ri' ri jkaj Booz y jchuch ri' Rahab, Booz ri' ri jkaj Obed y jchuch ri' Rut y Obed ri' ri jkaj Isaí. \v 6 Isaí ri' ri jkaj rey David, David ri' ri jkaj Salomón y jchuch Salomón ri' ri anm ri xwa'x pire rixokl Urías. \v 7 Salomón ri' ri jkaj Roboam, Roboam ri' ri jkaj Abías y Abías ri' ri jkaj Asa. \v 8 Asa ri' ri jkaj Josafat, Josafat ri' ri jkaj Joram y Joram ri' ri jkaj Uzías. \v 9 Uzías ri' ri jkaj Jotam, Jotam ri' ri jkaj Acaz y Acaz ri' ri jkaj Ezequías. \v 10 Ezequías ri' ri jkaj Manasés, Manasés ri' ri jkaj Amón y Amón ri' ri jkaj Josías. \v 11 Josías ri' ri jkaj Jeconías pach yak jk'un y ratz la' mak junab' cuando yak rijajl Israel xc'amsajtakb'i prexil Babilonia. \v 12 Cuando xk'ajtakch prexil yak rijajl Israel Babilonia, xwa'x jun jc'ajol Jeconías y xcoj jb'ij pi Salatiel. Salatiel ri' ri jkaj Zorobabel. \v 13 Zorobabel ri' ri jkaj Abiud, Abiud ri' ri jkaj Eliaquim y Eliaquim ri' ri jkaj Azor. \v 14 Azor ri' ri jkaj Sadoc, Sadoc ri' ri jkaj Aquim y Aquim ri' ri jkaj Eliud. \v 15 Eliud ri' ri jkaj Eleazar, Eleazar ri' ri jkaj Matán y Matán ri' ri jkaj Jacob. \v 16 Jacob ri' ri jkaj José ri richjil María, María ri' ri jchuch Kakaj Jesús y Kakaj Jesús ri' ri tib'ijsaj re chi ri' ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew. \p \v 17 Y jilonli xwa'xi' cajlajuj (14) k'at ijajl ri xcholmajch chirij Abraham asta chirij David. Y xwa'xi' cajlajuj (14) k'at ijajl chic ri xcholmajch chirij David asta cuando yak rijajl Israel xc'amsajtakb'i prexil Babilonia. Y xwa'xi' cajlajuj (14) k'at ijajl chic ri xcholmajch cuando xk'ajtakch prexil yak rijajl Israel Babilonia asta chirij Kakaj Jesús. \s1 Tiq'uisi'y Kakaj Jesucristo \p \v 18 Jilonri xq'uisi'y Kakaj Jesucristo, María ri jchuch Kakaj Jesucristo tz'onalchak jwi'l José pire tic'uli'y riq'uil, pero ajqui' chi jc'am rib'ak riq'uil cuando xan yaj anm jwi'lke jcwinel Lok'laj Jsantil Kakaj Dios. \v 19 José ri tz'onawinak re María, juntir ri tran pi jcholajli'n, re ri' raj ta' tresaj jq'uixb' María ri nen jcholajl. Xchomorsaj roj xcan jye' chi mukukil. \v 20 Re jilonli tijin tijchomorsaj, cuando xrichc'aj xpe jun anjl ri takalch jwi'l Kakaj Dios ri Kajawl, xij re: At José ri at rijajl David, mi tzaak ach'ol chi jc'amic María pi awixokl jwi'l man ra ric'lal ri tiq'uisi'y rechi' Lok'laj Jsantil Kakaj Dios. \v 21 María tiq'uisi'y jun ra ric'lal winak y tacoj jb'ij pi Jesús. Jilonli jb'ij jwi'l ri' re ticolow rechak juntir yak jwinak laj jk'ab' jmacak, xche'. \p \v 22 Juntir li ri xaan pirechi' xtaw chiwch juntir Jyolj Kakaj Dios ri Kajawl ri xij jun ajk'asal Jyolj Kakaj Dios cuando xij jilonri: \q1 \v 23 Jun k'apoj anm ri ta' echb'el jwi'l ni jono winak tican yaj anm, tiq'uisi'y jun ra ric'lal winak y tijcojtak jb'ij pi Emanuel, xche'. \p Ri jcholajl tielwi' man yoloj Emanuel, Kakaj Dios wi'chak kiq'uil. \p \v 24 Cuando xc'astaj jwich José, xan chapca' xijsaj re jwi'l anjl ri takalch jwi'l Kakaj Dios ri Kajawl. Jilonli xc'am María pire rixokl. \v 25 Pero ta' xrechb'ej rib'ak asta xq'uisi'y ra ric'lal winak ri xcojsaj jb'ij pi Jesús jwi'l José, ajruc're' xrechb'ej rib'ak. \c 2 \s1 Mak ri tijojem rib'ak chirij ch'umil \p \v 1 Kakaj Jesús xq'uisi'y Belén ri jun tilmit re Judea la' mak junab' cuando Nab'e Herodes wi' pire rey. La' mak k'ij li xpetak nic'j winak laj jsuc'lal lamas tielwi'ch k'ij, rechak tijojemi' rib'ak chirij ch'umil. Xtawtak Jerusalén chi rilic Kakaj Jesús. \v 2 Xtz'onajtak jtaquil cla', xijtak: ¿Lamas wi' jreyak yak rijajl Israel ri xq'uisi'yc? Oj xkila'ch jch'umil cuando wojch laj jsuc'lal lamas tielwi'ch k'ij y xojpe chi jnimirsaj jk'ij, xche'tak. \p \v 3 Cuando man rey Herodes xta jtaquil chi jilonli tijb'ijtak, sub'laj xoc il chi jtaic y jilon juntir cristian ri wi'tak Jerusalén. \v 4 Xpe Herodes, xtak jsiq'uijcak mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios pach yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios y xtz'onaj rechak lamas tiq'uisi'ywi' jun ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew. \p \v 5 Rechak xijtak re man rey: Ji' tiq'uisi'y Belén ri jun tilmit re Judea jilon xcan jtz'ib'aj jun ajk'asal Jyolj Kakaj Dios ojr cuando xij chirij jilonri: \q1 \v 6 At tilmit Belén ri jun tilmit re Judea, ma' at ta' jun tilmit ri ta' cojol jk'ij chijxo'lak mak tilmit re Judea, jwi'l cla' tiq'uisi'ywi' jun rey ri tic'amow jb'eak yak rijajl Israel ri inwinak, xche', xche'tak re. \p \v 7 Xpe Herodes, xtak jsiq'uijcak chi mukukil mak winak ri tijojem rib'ak chirij ch'umil pire xijsaj re nen or xriltak man ch'umil. \v 8 Ajruc're' xtaktakb'i Belén, xij rechak: Jattak, toctatak lamas wi' man ra ne' li y cuando tata'tak, tik'ax ab'ijtak chic chwe lamas wi' pire tib'e innimirsaj jk'ij, xche' rechak. \p \v 9 Mak winak ri tijojem rib'ak chirij ch'umil cuando xtatak ri xijsaj rechak jwi'l man rey, xe'tak. Y man ch'umil ri xriltakch laj jsuc'lal lamas tielwi'ch k'ij nab'eyi' chiwchak ajri' xe' wa'rok la' man luwar lamas wi' ra ne'. \v 10 Mak winak li ri tijojem rib'ak chirij ch'umil cuando xriltak xwa'r man ch'umil sub'laj xqui'cottak. \v 11 Cuando xoctak la ja, xriltak man ra ne' pach María ri jchuch, rechak laj or xxucb'a' rib'ak chiwch man ra ne' chi jnimirsaj jk'ij y xteb'a' jcaxak y xsipajtak oro, pom y mirra re ra ne'. \v 12 Y mak winak li ri tijojem rib'ak chirij ch'umil xijsaj rechak laj richc'ak chi ta' chiqui' tik'axtak riq'ui man rey. Jwi'li'li ji'chak xk'axtakb'i li jun jalan b'e cuando xk'ajtakb'i laj richochak. \s1 José pach María tib'etak Egipto \p \v 13 Cuando jorok b'i'taka' mak winak ri tijojem rib'ak chirij ch'umil, xrichc'aj José chi xwab'a' rib' jun ranjl Kakaj Dios ri Kajawl chiwch y xij re: B'iiten, c'amb'i man ra ne' pach jchuch, jattak Egipto. Wa'xentak cla' asta tina imb'ijna chawechak cuando ateltakch cla' jwi'l man rey Nab'e Herodes tijtoca' man ra ne' pire tijcamsaj, xche' anjl re José. \p \v 14 Y lak'ab' li cuando xc'astaj jwich José, xb'iitb'ic, xc'amb'i ra ne' pach jchuch xe'tak Egipto. \v 15 Cla' xwa'xtak asta xtaw k'ij xcam Herodes. Jilonli xantak pire xtaw chiwch Jyolj Kakaj Dios ri Kajawl ri xij jun ajk'asal Jyolj Kakaj Dios cuando xij jilonri: \q1 Egipto xinsiq'uij Inc'ajol, xche' Kakaj Dios. \s1 Nab'e Herodes tijtak jcamsaj tra winak \p \v 16 Nab'e Herodes cuando xretemaj chi xsub'saji' jwi'lak mak winak ri tijojem rib'ak chirij ch'umil sub'laj xpe retzal, xtak jcamsajcak tra winak ri ajri' jq'uisi'ycak asta mak tra ri wi' cacab' junb'ak ri wi'tak Belén pach mak tra ri wi'tak chijc'ulel man tilmit li, jwi'l wi'chak quib' junab' jb'ij jwi'lak mak winak ri tijojem rib'ak chirijak mak ch'umil. \p \v 17 Jilonli xtaw chiwch Jyolj Kakaj Dios ri xcan jtz'ib'aj Jeremías ri ajk'asal Jyolj Kakaj Dios ri xij jilonri: \q1 \v 18 Li tilmit Ramá xtasaj sub'laj ok'ej y sub'laj ch'ejejem jwi'l b'is. \q1 Y ri' Raquel ri tiok' chirijak yak ric'lal. \q1 Ta' raj tiye'saj jcowil ranm jwi'l xcami' yak ric'lal, xche' Kakaj Dios. \s1 José pach María tik'ajtak Nazaret \p \v 19 Pero cuando jorok cami' man Nab'e Herodes, José wi' Egipto cuando xrichc'aj chi xwab'a' chic rib' jun ranjl Kakaj Dios ri Kajawl chiwch y xij re jilonri: \v 20 B'iiten, c'amb'i man ra ne' pach jchuch, k'ajentak laj jluwrak yak rijajl Israel jwi'l lajori xcamtaka' mak ri rajak roj xcamsajtak ra ne', xche' re. \p \v 21 José xb'iitc, xc'amb'i ra ne' pach jchuch xe'tak laj jluwrak yak rijajl Israel. \v 22 Pero cuando xta chi Herodes Arquelao xcan pire rey re Judea pi jq'uexwach Nab'e Herodes ri jkaj, José xtzaak jch'ol chi b'enam cla' y xijsaj re jwi'l Kakaj Dios laj richc' chi ta' tib'e cla'. Jwi'li'li ji' xe' Galilea. \v 23 Xe' wa'x Nazaret ri jun tilmit re Galilea. Jilonli xtaw chiwch ri xijtak yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios ojrtaktzij jilonri: \q1 Re tina b'ijsajna chirij chi aj Nazareti'n, xche'tak. \c 3 \s1 Juan Ajb'anal Ja'tiox tijtijoj cristian \p \v 1 Y la' mak k'ij li xticar Juan Ajb'anal Ja'tiox chi jtijoj cristian re Jyolj Kakaj Dios ri titawtak riq'uil li jun luwar re Judea lamas ta' cristian. \v 2 Re xij: Q'uex ano'jak chiwch Kakaj Dios jwi'l raquitzchak raj tijchol takon Kakaj Dios chib'ak cristian, xche'. \p \v 3 Chiriji' Juan Ajb'anal Ja'tiox ri xcan tz'ib'aj jwi'l Isaías ri ajk'asal Jyolj Kakaj Dios ri tijb'ij chi tina tasajna jun ri cow tich'ejej li jun luwar lamas ta' cristian, tijb'ij jilonri: \q1 B'antak jwa'x jb'e Kakaj Jesús ri Kajawl, teb'a'tak jb'e suc'ul laj awanmak, tiche'. \p \v 4 Ritz'ik Juan Ajb'anal Ja'tiox ri tijcoj b'anal la' rusumal camello y jpas b'anal la' tz'um y sac' pach cab' re lak che' tijtij pire jwa. \v 5 Wi' cristian xpetak Jerusalén, wi' xpetak lak juntir luwar re Judea y wi' xpetak lak luwar re chi' nimi ja' Jordán xtawtak chi jtaic jyolj Juan Ajb'anal Ja'tiox. \v 6 Y yak ri xc'am jk'ab'al jmacak chiwch Kakaj Dios, xpe Juan Ajb'anal Ja'tiox xan ja'tiox rechak li nimi ja' Jordán. \p \v 7 Pero Juan Ajb'anal Ja'tiox, cuando xril chi sub'laj q'ui mak fariseo pach mak saduceo xtawtak riq'uil, ri' rajak tib'an ja'tiox rechak, xij rechak: Pur atak cumatz ri ticamsanc. Ta' nen xin chawechak chi atcolmajtaka' chiwch jk'atb'itzij Kakaj Dios ri tina ranna jwi'l retzal. \p \v 8 B'antak tzitaklaj no'j laj ac'aslemalak pire tic'utun chi kes tz'et xaq'uexa' ano'jak y xac'ama' jk'ab'al amacak chiwch Kakaj Dios. \v 9 Ma chomorsaj laj awanmak chi atcolmajtaka' jwi'l ataka' rijajl Abraham. Jwi'l in tamb'ij chawechak chi Kakaj Dios ticwini' chi tiwux mak ab'aj ri pi rijajl Abraham. \v 10 Man iquej wi'chak laj ra' mak che' pire tic'ursajtakb'ic. Juntir mak che' ri ta' tzi tiwichintak, tic'ursajtaka'n y tit'ojsajtaka' li k'ak'. \v 11 In kes tz'et la' ja' tamb'an ja'tiox chawechak chi jc'utic chi xaq'uexa' ano'jak, pero petzal chiqui' jun chwij mas jcwinel chinwch in, ni ta' tic'ular pi we tanc'amb'i jxajb'. Re tina ranna ja'tiox chawechak la' Lok'laj Jsantil Kakaj Dios y la' k'ak'. \v 12 Re c'amali'ch jun kelen jwi'l laj jk'ab' ri quiek la' tijpu'w jwich trig y tijtos mak rakan ri tiel chijxo'l. Tijc'ol man trig li c'uja, pero mak rakan ri tiel chijxo'l tijc'at li jun k'ak' ri ta' jchupic, xche' Juan Ajb'anal Ja'tiox. \s1 Kakaj Jesús tib'ansaj ja'tiox re \p \v 13 Kakaj Jesús xelb'i Galilea xe' chi' nimi ja' Jordán riq'ui Juan Ajb'anal Ja'tiox pire tib'ansaj ja'tiox re. \v 14 Juan Ajb'anal Ja'tiox ta' raj roj xan ja'tiox re, xij re: Ri' at rajwax atb'anow ja'tiox chwe chiwch in imb'anow ja'tiox chawe. ¿Nen chac atpe wiq'uil? xche' re. \p \v 15 Kakaj Jesús xij re: Canok pi jilonli, b'an ja'tiox chwe pire tikab'an juntir lawi' raj Kakaj Dios tikab'an, xche' re. \p Ji'kelonli xansaj ja'tiox re jwi'l Juan Ajb'anal Ja'tiox. \v 16 Cuando xantaj ja'tiox re Kakaj Jesús, xelch ralaj ja', xtormaj caj y xril kesalch Lok'laj Jsantil Kakaj Dios chib' chapca' rilic jun ra ut. \v 17 Y xtasaj jun ch'a'wem xaanch lecj, xijch: Ri' ri lok'laj Inc'ajol ri sub'laj inqui'cot chirij, xche'ch. \c 4 \s1 Man jb'ab'al etzl tijtakchi'j Kakaj Jesús \p \v 1 Xpe Lok'laj Jsantil Kakaj Dios, xc'amb'i Kakaj Jesús li jun luwar lamas ta' cristian pire titakchi'j chi macun jwi'l man jb'ab'al etzl. \v 2 Ca'winak (40) k'ij, ca'winak (40) ak'ab' xwa'x Kakaj Jesús cla', ta' nen xtij. Cuando xtz'akat ca'winak (40) k'ij y ca'winak (40) ak'ab', ajruc're' xric'aj wi'jal. \v 3 Xpe man jb'ab'al etzl, xtaw riq'ui Kakaj Jesús chi jtakchi'j chi macunc, xij re: Wi kes tz'et ati' Jc'ajol Kakaj Dios, b'ij re mak ab'aj ri chi tiwuxtak pi cuxlanwa, xche' re Kakaj Jesús. \p \v 4 Pero Kakaj Jesús xij re: \q1 Li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios tz'ib'ali' jilonri: \q2 Ma' jwi'l ta'ke cuxlanwa tiyo'rwi' jun cristian, jwi'li' juntir Jyolj Kakaj Dios, tiche', xche' re. \p \v 5 Ajruc're' man jb'ab'al etzl laj or xc'am chicb'i Kakaj Jesús li tilmit Jerusalén ri tosol pire Kakaj Dios, xe' jwab'a' li man luwar mas naj rak'aneb' re nimi richoch Kakaj Dios \v 6 y xij re: Wi kes tz'et ati' Jc'ajol Kakaj Dios, t'ojb'i ayb' neri atb'e kej lak ulew, jwi'l li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios tz'ib'ali' jilonri: \q1 Kakaj Dios tijtaka'ch yak anjl chi achajajc y rechak atjc'ula'taka' la' jk'ab'ak pire ma' tib'e ach'i'ye' awakan la' jun ab'aj, tiche', xche' man jb'ab'al etzl re Kakaj Jesús. \p \v 7 Kakaj Jesús xij chic re: Pero li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios tz'ib'ali' jilonri: \q1 Ma tz'onaj re Akaj Dios ri Awajawl chi tran jun kelen pireke tawil wi kes tz'eti' tran ri tijb'ij, tiche', xche' re. \p \v 8 Xpe chic man jb'ab'al etzl, xc'am chicb'i Kakaj Jesús b'a jun witz sub'laj naj rak'aneb' y xc'utb'i chiwch juntir mak tilmit ri wi' wich ulew y juntir mak kustaklaj kelen ri wi' chiwch y xij re: \v 9 In tanjacha' juntir li laj ak'b' wi atxucar chinwch y tacoj ink'ij, xche' re Kakaj Jesús. \p \v 10 Kakaj Jesús xij chic re man jb'ab'al etzl: Jat jb'ab'al etzl, elamb'i neri, jwi'l li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios tz'ib'ali' jilonri: \q1 Nimirsaj jk'ij Akaj Dios ri Awajawl y xike rajwax tab'an lawi' raj re tab'an, tiche', xche' Kakaj Jesús re man jb'ab'al etzl. \p \v 11 Y man jb'ab'al etzl xelb'ic, xcan jye' Kakaj Jesús y xtawtak nic'j anjl chi jt'o'ic Kakaj Jesús. \s1 Kakaj Jesús tijtijoj cristian Galilea \p \v 12 Kakaj Jesús cuando xta jtaquil chi Juan Ajb'anal Ja'tiox xcojsaji' li cars, xk'aj Galilea. \v 13 Cuando xtaw cla', ta' xwa'x Nazaret, re ji' xe' wa'xok Capernaúm, jun tilmit ri wi' chi' nimlaj alagun, chijc'ulel jluwrak yak rijajl Zabulón pach yak rijajl Neftalí. \v 14 Jilonli xtaw chiwch ri xcan jtz'ib'aj Isaías ri ajk'asal Jyolj Kakaj Dios ojr cuando xij jilonri: \q1 \v 15 Man jluwrak yak rijajl Zabulón pach man jluwrak yak rijajl Neftalí ri wi'tak ch'akap re nimi ja' Jordán chi' nimlaj alagun re Galilea ri lamas wi'tak yak ma' rijajl ta' Israel. \q1 \v 16 Mak cristian li ri wi'tak li uku'mal, xc'ula'taka' Jyolj Kakaj Dios chapca' xkopaj rib' jun nimlaj k'ak' chib'ak. \q1 Jilonli jun k'ak' xkopaj rib' chib'ak mak ri wi'tak chapca' li uku'mal jwi'l jmacak, xche' Isaías. \p \v 17 Cuando xtaw Kakaj Jesús Capernaúm, xoc chi jtijoj cristian re Jyolj Kakaj Dios, xij rechak: Q'uex ano'jak chiwch Kakaj Dios jwi'l raquitzchak raj tijchol takon Kakaj Dios chib'ak cristian, xche' rechak. \s1 Yak quejab' ajchapaltak car \p \v 18 Kakaj Jesús cuando tijin tiwo'cot chi' nimlaj alagun re Galilea, xril jwich Simón ri tib'ijsaj Pedro re pach Andrés ri jk'un. Rechak ajchapaltak cartaka'n, tijin tijt'oj jc'aatak re chapb'i car li ja'. \v 19 Kakaj Jesús xij rechak: Jo'tak chwij y in atincoja'taka' chi jtoquic cristian pire tioctak laj jk'ab' Kakaj Dios chapca' jchapic car tab'antak, xche' rechak. \p \v 20 Rechak laj or xcan jye' jc'aatak re chapb'i car y xe'tak chirij Kakaj Jesús. \p \v 21 Kakaj Jesús xb'en chicb'i junquitz y xril chicb'i jwichak quib' winak ri jk'un ratz rib'ak, ri'taka' Santiago pach Juan yak jc'ajol Zebedeo. Rechak wi'tak li jun barc pach jkajak tijin tijc'ojaj jc'aatak re chapb'i car. Xpe Kakaj Jesús, xij rechak chi tib'etak chirij. \v 22 Y laj or xcan jye'tak man barc pach jkajak y xe'tak chirij Kakaj Jesús. \s1 Kakaj Jesús tijtzib'saj nic'j yaj \p \v 23 Kakaj Jesús xwo'cot lak juntir luwar re Galilea. Xtijoj cristian lak sinagog. Re xij tzilaj jtaquil rechak cristian chirij jtakon Kakaj Dios chib'ak cristian y xtzib'saj juntir jwich yajel ri wi' rechak. \v 24 Jtaquil chirij Kakaj Jesucristo xtawi' lak juntir luwar re Siria. Xpetak cristian xc'amtakch juntir ri yajtak re jaljojtak yajel, yak ri wi' c'axlaj yajel rechak, yak ri wi' etzl laj ranmak, yak ri wi' quiek'ek' rechak y yak ri siquirnak jtio'jlak. Juntir li xtzib'sajtaka' jwi'l Kakaj Jesús. \v 25 Y sub'laj cristian ri xpetak Galilea, Decápolis, Jerusalén, Judea y ri xpetak lak luwar ri wi'tak ch'akap re nimi ja' Jordán xamb'ertak chirij Kakaj Jesús. \c 5 \s1 Kakaj Jesús tijtijoj cristian wich witz \p \v 1 Xril Kakaj Jesús chi sub'laj cristian xmulb'a' rib'ak chirij, xjaw wich witz, cla' xcub'ar y yak ajtijol rib'ak chirij xjutuntak chijc'ulel. \v 2 Y re xoc chi jtijojcak, xij rechak: \q1 \v 3 Tzi rechak yak cristian ri tijchomorsajtak chi tichoconi' Kakaj Dios jwi'lak, jwi'lke li rechak tina octakna laj jk'ab' Kakaj Dios pire titakon chib'ak. \q1 \v 4 Tzi rechak yak cristian ri tib'isontak jwi'l jmacak, jwi'l Kakaj Dios tina jye'na jcowil ranmak. \q1 \v 5 Tzi rechak yak cristian ri ta' tijchomorsaj laj ranmak chi nimi' jk'ijak, jwi'l tina ye'sajna man ulew rechak jwi'l Kakaj Dios ri b'il jwi'l. \q1 \v 6 Tzi rechak yak cristian ri xike b'esal ranmak chi jb'anic lawi' raj Kakaj Dios trantak chapca' jun cristian ri wi' wi'jal re y chekej chi' re, jwi'l tina tawna chiwch juntir ri b'esal ranmak chirij. \q1 \v 7 Tzi rechak yak cristian ri tiiliwtak c'ur jwichak cristian, jwi'l rechak tina ilsajna c'ur jwichak jwi'l Kakaj Dios. \q1 \v 8 Tzi rechak yak cristian ri suc'ul ranmak chiwch Kakaj Dios, jwi'l rechak tina riltakna jwich Kakaj Dios. \q1 \v 9 Tzi rechak yak cristian ri tijtoctak nen trantak pire tiwa'x utzil chijxo'lak riq'uilak cristian, jwi'l Kakaj Dios tina jb'ijna chirijak chi ralc'waltaka'n. \q1 \v 10 Tzi rechak yak ri tib'ansaj c'ax rechak jwi'l jb'anic lawi' raj Kakaj Dios trantak, jwi'l tina octakna laj jk'ab' Kakaj Dios pire titakon chib'ak. \q1 \v 11 Tzi awechak atak ri atyok'sajtak, tib'ansaj c'ax chawechak y tik'ab'aj tzij chawijak jwi'lak cristian inwi'lke in. \p \v 12 Wa'xok jun nimlaj qui'cotemal laj awanmak, jwi'l nimi' atojb'lak tac'ultak riq'ui Kakaj Dios lecj. Jilonli c'ax xansaj rechak yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios ri xyuktak nab'e chawchak, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Esb'i no'j chirij atz'am y candil \p \v 13 Kakaj Jesús xij chic rechak: Atak, ataka' atz'am pi rechak juntir cristian wich ulew. Pero wi man atz'am tiel jqui'l, ta' chiqui' tijna' tran qui', ta' chiqui' nen tichacuj, tichak t'ojsajb'i lak b'e y tiyak'saj jwi'lak cristian. \v 14 Atak, ataka' k'ak' pi rechak juntir cristian wich ulew. Jun tilmit ri wi' b'a jun witz ri naj rak'aneb' ta' tijna' tijmuk rib'. \v 15 Ta' ni jono cristian tijtzij jun candil pire tijye' ralaj jun cax. Jun cristian tijtzij jun candil ji' tijcocb'a' lecj pire tijsakab'saj juntir la ja. \v 16 Y ji'c'ulon atak b'antak chapca' tikopopon ak'ak'alak chiwchak cristian pire cuando yak cristian triltak utzil ri tab'antak, tijb'ixajtaka' jnimirsaj jk'ij Akajak Dios ri wi' lecj, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Kakaj Jesús tiyolow chirij Jpixb' Kakaj Dios \p \v 17 Kakaj Jesús xij chic rechak cristian: Ma chomorsajtak chi in ximpet pirechi' tansach jwich Jpixb' Kakaj Dios y ri xcan jtz'ib'ajtak yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios. In ta' ximpet chi jsachic jwichak, in ximpet pirechi' tiyuk imb'ane' juntir ri tijb'ij. \v 18 Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak, cuando ajwi'na caj pach ulew, ni junquitz tisaach re Jpixb' Kakaj Dios asta tina tawna chiwch juntir ri tijb'ij. \v 19 Jwi'li'li nen ta' tijcoj jono Jpixb' Kakaj Dios ri ta' mas nim jk'ij y tijtijoj nic'j cristian chic pire ma' tijcojtak man pixab' li, ta' mas ticojsaj jk'ij lamas titakon Kakaj Dios. Pero nen tijcoj mak pixab' li y tijtijoj nic'j cristian chic pire tijcojtak mak pixab' li, re ticojsaji' mas jk'ij lamas titakon Kakaj Dios. \v 20 In tamb'ij chawechak wi mita' tacojtak Jpixb' Kakaj Dios mas chiwch ri tijcojtak yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios pach mak fariseo, ta' atwa'xtak lamas titakon Kakaj Dios, xche' Kakaj Jesús rechak cristian. \s1 Kakaj Jesús tiyolow chirij camsanc \p \v 21 Kakaj Jesús xij chic rechak cristian: Atak tali' awi'lak ri xijsaj rechak amam atit'ak jilonri: \q1 Mat camsantak jwi'l nen ticamsan tib'ani' k'atb'itzij chib', tiche'. \m \v 22 Pero in tamb'ij chawechak chi nen jonok tipe retzal chirij jun cristian chic ri ta' jcholajl, tib'ani' k'atb'itzij chib'. Y nen jonok tiyok'ow re jun cristian chic, tib'ansaji' k'atb'itzij chib' jwi'lak mak comontak jb'ab'alak yak rijajl Israel. Y nen jono ri tijb'ij re jun cristian chic chi ta' nen tichacuj, tit'ojsaji' li jk'ak'al man luwar re tijb'i c'ax. \v 23 Jwi'li'li cuando tijin taye' asipan b'a altar pire tasuj re Kakaj Dios y ticuxtaj awi'l chi wi' jun c'ax laj ranm jun cristian jwi'l ri xab'an re, \v 24 can ye' asipan chiwch man altar y jat nab'e riq'uil. Y b'ijta re chi tijcuy amac pire atcantak pi utzil riq'uil, ajruc're' atk'aj chic chi jsujic asipan re Kakaj Dios. \v 25 Wi wi' nen atsiq'uin li k'atb'itzij, chomorsaj ayb'ak laj or pi utzil riq'uil cuando b'esalcatak li b'e pire ta' chiqui' atb'e jache' laj jk'ab' man k'atb'itzij, jwi'l wi atjjach laj jk'ab' man k'atb'itzij, tipe man k'atb'itzij atjjach laj jk'ab' man mayor y man mayor atjcoj li cars. \v 26 Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawe chi wi xatkej li cars, ta' atel wi mita' tatoj man q'uisb'i centaw pire atesajb'ic, xche' Kakaj Jesús rechak cristian. \s1 Mac re rechb'ej jun jalan cristian \p \v 27 Kakaj Jesús xij chic rechak cristian: Atak tali' awi'lak ri b'ilch ojr jilonri: \q1 Ma wechb'ej jun cristian chic wi ma' ac'ulajl ta'n, tiche'. \m \v 28 Pero in tamb'ij chawechak, nen jonok tril jwich jun anm y tijrayaj rechb'ej, chiwch Kakaj Dios niq'ui' riq'uil xrechb'eji' jwi'l jilon xrayaj laj ranm. \v 29 Jwi'li'li in tamb'ij chawe chi wi ri' jpaach b'ak' awch tib'anow chawe atkej li mac, ri' mas tzi tawesajb'ic, tat'ojb'i chinaj chawe. Ri' mas tzi tisaach junquitzke re atio'jl chiwch juntir atio'jl tit'ojsajb'i li man luwar re tijb'i c'ax. \v 30 Y wi ri' jpaach ak'b' tib'anow chawe atkej li mac, c'urb'ic, t'ojb'i chinaj chawe, ri' mas tzi tisaach jwich junquitzke re atio'jl chiwch juntir atio'jl tit'ojsajb'i li man luwar re tijb'i c'ax, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Kakaj Jesús tiyolow chirij jachoj ib' \p \v 31 Kakaj Jesús xij chic rechak cristian: B'ili'ch ojr jilonri: \q1 Nen jonok tican jache' rixokl, rajwaxi' tran jun jwuj rixokl ri tijb'ij chi xjacha' rib'ak, tiche'. \p \v 32 Pero in tamb'ij chawechak chi nen jonok tijjach rixokl wi ma' jwi'l ta' xechb'ej jwi'l jun jalan winak chic, ri' re tib'anow re rixokl chi nic' riq'uil xechb'ej jwi'l jun winak chic ri ma' jc'ulajl ta' wi tic'uli'y riq'ui jono winak chic. Y nen jonok tic'uli'y chic riq'ui man anm li, ri jachal, nic' riq'uil tike rechb'ej y ma' jc'ulajl ta'n, xche' Kakaj Jesús rechak cristian. \s1 Ri jb'ij tz'et o ta' tz'et \p \v 33 Kakaj Jesús xij chic rechak cristian: Y tali' awi'lak chi xijsaji' rechak amam atit'ak jilonri: \q1 Ma k'el ayb'ak chi jb'anic ri tab'ijtak re Kakaj Dios ri Kajawl chi tab'ana'taka'n, xche'. \m \v 34 Pero in tamb'ij chawechak chi ta' tijna' tacojtak jun jalan b'ij chic laj ayoljak chi jb'ij chi tz'etel tz'eti' ri tab'ijtak. \p Ma cojtak jb'ij caj laj ayoljak chi jb'ij chi tz'etel tz'eti' ri tab'ijtak, jwi'l caj jcub'arb'i' Kakaj Dios. \p \v 35 Ma cojtak jb'ij ulew laj ayoljak chi jb'ij chi tz'etel tz'eti' ri tab'ijtak, jwi'l ulew jluwri' rakan Kakaj Dios. \p Ma cojtak jb'ij tilmit Jerusalén laj ayoljak chi jb'ij chi tz'etel tz'eti' ri tab'ijtak, jwi'l tilmit Jerusalén ri' jtilmit nimlaj rey. \p \v 36 Ma cojtak áb'ak laj ayoljak chi jb'ij chi tz'etel tz'eti' ri tab'ijtak, jwi'l ta' atcwintak chi jb'anic sak ni k'ek re jono rusumal áb'ak. \p \v 37 Atak cuando atyolowtak y tab'ijtak jun yoloj tz'et, b'ijtak kes tz'et. Y cuando tab'ijtak jun yoloj ri ta' tz'et, b'ijtak chi ta' tz'et. Jwi'l jun cristian tijb'ij jb'ij jun kelen chi jb'ij chi tz'eti'n o ta' tz'et ri tijb'ij, man jb'ab'al etzl tib'anow re tijb'ij jilonli, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Ma q'uixelaj jb'anic c'ax \p \v 38 Kakaj Jesús xij chic rechak cristian: Atak tali' awi'lak ri xijsaj ojr jilonri: \q1 Nen jun cristian tran c'ax re b'ak' jwich jun cristian, tina b'ansajna c'ax re b'ak' jwich re. Nen tran c'ax re ree jun cristian, tina b'ansajna c'ax re ree re, xche'. \m \v 39 Pero in tamb'ij chawechak chi ma niq'uib'saj ayb'ak riq'uil nen ri tib'anow c'ax chawechak. Wi wi' nen atsec'ow la' jpaach acayb'al, ye' chic man jun lad acayb'al re chi seq'uem. \v 40 Y wi wi' nen atsiq'uin li k'atb'itzij pire raj tijmajb'i atúnica, ye' luwar re tijc'am chicb'i awitz'ik ri tak'u'j. \v 41 Y wi wi' jono cristian atjtakb'i chi rikaj rika'n jun kilómetro, c'amb'i quib' kilómetro chiwch. \v 42 Wi wi' nen titz'onaj chawe jwi'l jono cristian, ye' re y wi wi' nen titz'onin kejom chawe, ye' re, ma q'uec'aj jye'ic, xche' rechak cristian. \s1 Jlok'aj mak ri ticontrintak \p \v 43 Kakaj Jesús xij chic rechak cristian: Y atak tali' awi'lak ri xijsaj ojr jilonri: \q1 Lok'aj awichc'ulchi' y etzelb'ej jwich acontre, xche'. \m \v 44 Pero in tamb'ij chawechak lok'ajtak mak acontrak. Ch'a'wentak riq'ui Kakaj Dios pire tran utzil rechak mak ri tib'anowtak c'ax chawechak. \v 45 Y wi jilon tab'antak li, ataka' ralc'wal Kakaj Dios lecj. Re trana' chi tielch k'ij chib'ak juntir cristian wich ulew chi tzi jno'jak, chi ta' tzi jno'jak y tijtaka'ch jab' chib'ak mak cristian ri suc'ul ranmak y chib'ak yak ri ta' suc'ul ranmak chiwch. \p \v 46 Pero atak wi xike talok'ajtak yak ri atlok'intak, ta' nen tach'ectak jwi'l jiloni' trantak mak ajtz'onaltak alcabar chirib'il rib'ak. \v 47 Y wi xike yak awichc'ulchi'ak tac'amtak rutzil jwichak, ta' jaljoj rilic ri tijin tab'antak, ji'ne'lon trantak chirib'il rib'ak mak ri ta' tijcojtak Jyolj Kakaj Dios. \v 48 Atak rajwaxi' suc'ul awanmak chapca' Akajak Dios ri wi' lecj re suc'uli' ranm, xche' Kakaj Jesús rechak. \c 6 \s1 Kakaj Jesús tijtijoj cristian re jb'anic utzil \p \v 1 Kakaj Jesús xij chic rechak cristian: Atak cwentijke ayb'ak, cuando tab'antak lawi' raj Kakaj Dios tab'antak, ma b'antak chiwchak cristian pireke atilsajtak. Wi tab'antak lawi' raj Kakaj Dios tab'antak pireke atilsajtak jwi'lak cristian, Akajak Dios ri wi' lecj ta' tijye' atojb'lak. \v 2 Jwi'li'li at, cuando tasipaj jono kelen rechak yak ri wi' rajwax rechak, ma yol rechak juntir cristian chapca' trantak mak ajsolcopil jcayb'alak lak sinagog y lak b'e, ri'ke rajak tzi jyolicak tib'ansaj jwi'lak cristian. Pero kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak chi rechak xc'ula'taka' jtojb'lak y ri jtojb'lak ri' jcojic jk'ijak jwi'lak cristian. \p \v 3 Pero at cuando tasipaj jono kelen rechak yak ri wi' rajwax rechak, ma yol re jono cristian ri pur awichc'ulchi' ri nen xab'an. \v 4 Jwi'li'li at, cuando tasipaj jono kelen re jun cristian ri wi' rajwax re, sipaj re chi mukukil y Kakaj Dios lecj ri tiiliw juntir chi mukukil, tijya' atojb'l, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Ch'a'wem riq'ui Kakaj Dios \p \v 5 Kakaj Jesús xij chic rechak cristian: Atak cuando atch'a'wtak riq'ui Kakaj Dios ma b'antak chapca' trantak mak ajsolcopil jcayb'alak, rechak ri' mas tzi triltak tiwa'rtak chi ch'a'wem riq'ui Kakaj Dios lak sinagog y lak jxiquinltak c'ayb'l ri'ke rajak tiilsajtak jwi'lak cristian. Pero kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak chi xc'ula'taka' jtojb'lak. \p \v 6 Pero at ma b'an jilonli. Cuando atch'a'w riq'ui Akaj Dios oquen laj awichoch, tz'apij apwert y ch'a'wen riq'ui Akaj Dios chi mukukil pi awic'an. Y Akaj Dios ri tiiliw ri tab'an chi mukukil, tijya' atojb'l. \v 7 Y cuando atch'a'w riq'ui Kakaj Dios ta' tzi atke tijin chi jca'mulaj jb'ij mak yoloj ri ta' nen tichacuj chapca' trantak mak ri ta' tijcojtak Jyolj Kakaj Dios. Rechak cuando tich'a'wtak tike tijintak chi jca'mulaj jb'ij mak yoloj ri ta' nen tichacuj, ri' chijch'ol rechak cuando mas tich'a'wtak, masna tita'saj jyoljak. \v 8 Atak ma b'an awechak chapca' trantak rechak jwi'l Akajak Dios cuando ajqui' chatz'onajtak re nen chawajak, re retamchak nen rajwax chawechak. \v 9 Pero atak cuando chawajak atch'a'wtak riq'ui Kakaj Dios, ri' b'ijtak jilonri: \q1 At Kakaj Dios ri wat lecj, chi nimirsajti jcojic jk'ij ab'j. \q1 \v 10 Petok atakon chib'ak juntir cristian. Y lawi' ri chawaj tab'an wich ulew, b'an jilon chapca' ri tab'an lecj. \q1 \v 11 Ye' kaw nojel k'ij. \q1 \v 12 Cuy kamac riq'ui mak etzltak no'j ri tikab'an chawch chapca' oj xkacuya' jmacak yak cristian ri xanowtak c'ax chike. \q1 \v 13 Ma ye' luwar re man jb'ab'al etzl ojjtakchi'j chi jb'anic etzltak no'j. Cojacole' laj jk'ab', jwi'l xike at Kakaj Dios ri wi' nimlaj k'atb'itzij laj ak'b' chi takon chib'ak juntir ri wi'tak wich ulew pach lecj y xike at tinimirsaj mas ak'ij lajori y ni jun b'welt tican ye'saj jnimirsaj ak'ij. Jiloni'n, atche'tak. \p \v 14 Y atak wi tacuytak jmac jun cristian ri tib'anow c'ax chawechak, Kakaj Dios lecj tijcuya' amacak. \v 15 Pero atak wi ta' tacuytak jmac jun cristian ri tib'anow c'ax chawechak, Kakaj Dios ta' tijcuy amacak, xche' Kakaj Jesús rechak cristian. \s1 Kakaj Jesús tiyolow chirij ayun \p \v 16 Kakaj Jesús xij chic rechak cristian: Atak cuando tab'antak ayun, ma b'antak chapca' b'is awchak chapca' trantak mak ajsolcopil jcayb'alak, rechak trantak chapca' b'is jwichak, ri'ke rajak tiilsajtak jwi'lak cristian chi tijini' trantak ayun. Pero kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak chi mak cristian li ta' jtojb'lak tijc'ultak riq'ui Kakaj Dios, ri jtojb'lak ri' tiilsajtak jwi'lak cristian. \p \v 17 Pero at cuando tab'an ayun, ch'aj acayb'al y xa' ab' \v 18 pire ma' atilsaj jwi'lak cristian chi tijini' tab'an ayun, xike Kakaj Dios tieteman re chi tijini' tab'an ayun chi mukukil y re tijya' atojb'l, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Ri b'iomil re lecj \p \v 19 Kakaj Jesús xij chic rechak cristian: Ma mulb'a' ab'iomilak neri wich ulew jwi'l tike ran poc', tike ran pus y tioc mak alk'om chi ralk'ajc. \v 20 Ri' mas tzi mulb'a' ab'iomilak riq'ui Kakaj Dios lecj, cla' ta' tran poc', ta' tran pus y ta' alk'om tioctak chi ralk'ajc. \v 21 Lamas wi' ab'iomil, cla' tiwa'x awanm jwi'l ri' b'esal awanm chirij ab'iomil, xche' Kakaj Jesús. \s1 Candil re atio'jlak \p \v 22 Kakaj Jesús xij chic rechak cristian: B'ak' awch ri' jun candil pire atio'jl, wi tzi b'ak' awch, juntir atio'jl wi' chi sak. \v 23 Pero wi ta' tzi b'ak' awch juntir atio'jl wi' li uku'mal y wi acandil ri wi' re atio'jl chupul jk'ak'al, juntir atio'jl wi' li uku'mal, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Quib' patron \p \v 24 Kakaj Jesús xij chic rechak cristian: Ta' ni jonok ticwin chi chac riq'ui quib' patron li jun k'ij, jwi'l tina jxutna jun y tijlok'aj jun chic. Ticojon chiwch jun y ta' ticojon chiwch jun chic. Jun cristian ta' tijna' tran lawi' raj Kakaj Dios wi tib'e ranm chirij jb'iomil ri reke wich ulew, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Kakaj Dios tijchajaji' ralc'wal \p \v 25 Kakaj Jesús xij chic rechak cristian: In tamb'ij chawechak chi mat octak il chirij nen tatijtak, nen tawuc'a'jajtak laj ac'aslemalak y mat octak il chirij awitz'ikak re tacojtak, jwi'l ac'aslemalak masna nim jk'ij chiwch ri tatijtak y atio'jlak masna nim jk'ij chiwch man itz'ik. \v 26 Iltak nen mo yo'ltak mak tz'iquin ri tirupuptak lecj. Rechak ta' titiconantak y ta' tioch'ontak ni ta' tijc'oltak jwich jtico'nak laj jc'ujaak, ri' Kakaj Dios ri wi' lecj titzukuw rechak. Y atak masna nim ak'ijak chiwchak mak tz'iquin li. \v 27 Y ta' ni jun chawechak ticwin chi jyo'rsaj rib' quib' uxib' or mas re jc'aslemal ri ye'l jwi'l Kakaj Dios jwi'lke tioc il chirij jc'aslemal. \p \v 28 Mat octak il chirij awitz'ikak. Iltak nen mo jq'uiyic mak cutz'i'j re lak tza'l, rechak ta' tichacuntak y ta' tiquemowtak itz'ik. \v 29 Pero in tamb'ij chawechak chi Salomón sub'laj kustaklaj itz'ik xcoj, pero ta' ni jono ritz'ik xcoj jilon chapca' mak kustaklaj cutz'i'j li. \v 30 Wi jilon jwikic mak woron li tran Kakaj Dios, ri lajori wi'tak lak tza'l y chwek' tic'atsajtak li jorn, kes tz'etel tz'et atjwika'taka' atak ri ta' mas cub'ul ach'olak chirij Kakaj Dios. \v 31 Jwi'li'li atak mat octak il, ma b'ijtak: ¿Nen tikatij re kaw? ¿Nen tikatij re kuc'a'? ¿Nen tikacoj pire kitz'ik? mat che'tak. \p \v 32 Ri' juntir mak kelen li ri tioctak il mak cristian chirij ri ta' tijcojtak Jyolj Kakaj Dios, pero Kakaj Dios ri wi' lecj retami' chi juntir mak kelen li tichoconi' awi'lak. \v 33 Pi jq'uexwach atoctak il chirij mak kelen li, ri' oquentak il chi jtoquic Kakaj Dios pire titakon chab'ak y b'antak lawi' raj Kakaj Dios tab'antak y juntir mak kelen li tiye'saji' chawechak. \v 34 Mat octak il chi jchomorsaj nen tab'antak chwek', jwi'l man k'ij re chwek' wi' chiqui' jono c'ax. Nojel k'ij tita'saji' c'ax, xche' Kakaj Jesús rechak. \c 7 \s1 Ma coj ayb'ak pi k'atb'itzij chirijak cristian \p \v 1 Kakaj Jesús xij chic rechak cristian: Ma coj ayb'ak pi k'atb'itzij chirijak cristian chi jb'ij chi ta' tzi tijin trantak pire ta' tib'ansaj k'atb'itzij chawijak. \v 2 Jwi'l Kakaj Dios trana' jk'atb'itzij chawijak chapca' jb'anic k'atb'itzij ri tab'antak chirijak cristian y la' man pajb'l ri tacojtak re cristian, ri' ticojsaj chawechak jwi'l Kakaj Dios. \v 3 At tawila' jun ra jxerc' che' laj jwich jun awech'elxic chic y at ta' awetam chi wi' jun jtemal ja laj awch. \v 4 At tab'ij re: Nampuchna, wesajna jun ra jxerc' che' ri wi' laj awch, atche' re. \p Y at wi' jun jtemal ja laj awch. \v 5 At ajsolcopil acayb'al. Esajna nab'e man jtemal ja ri wi' laj awch, ajruc're' tijna' tawil man ra jxerc' che' ri wi' laj jwich jun awech'elxic chic. \v 6 Lawi' ri tosol pire Kakaj Dios ma ye'tak re mak cristian ri ta' tzi jno'jak ri trantak chapca' trantak mak tz'i', jwi'l mak tz'i' tipe chawijak y atjti'tak, trantak c'ax chawechak. Y ma ye'tak mak kustaklaj ab'aj ri jb'ij perla re mak cristian ri trantak chapca' trantak mak aak, jwi'l tike jyak'tak la' rakanak, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Tz'onajtak re Kakaj Dios nen chawajak \p \v 7 Kakaj Jesús xij chic rechak cristian: Tz'onajtak re Kakaj Dios nen chawajak y re tijya' chawechak. Toctak y tata'taka'n. Ch'a'wentak chi' pwert y titeb'aji' ja chawchak. \v 8 Jwi'l nen titz'onin re Kakaj Dios nen raj, tiye'saji' re y nen titocow, tijta'n y nen tich'a'w chi' pwert, titeb'aji' ja chiwch. \v 9 Ta' ni jono chawechak cuando tijtz'onaj cuxlanwa jc'ajol, tijye' ab'aj re chi tijem. \v 10 Ni ta' tijye' jun cumatz re chi tijem cuando tijtz'onaj car. \p \v 11 Atak, onque ta' tzi ano'jak, awetamaki' taye'tak tzitaklaj kelen re awalc'walak chi tijem. Y ri'tic'u chic Kakaj Dios lecj, ma' tijye' kustaklaj sipan rechak yak ri titz'onintak re. \v 12 B'antak rechak cristian chapca' chawajak trantak chawechak jwi'l jilon tijb'ij Jpixb' Kakaj Dios y jilon xcan jtz'ib'ajtak yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Esb'i no'j chirij jun pwert nuch' jwich \p \v 13 Kakaj Jesús xij chic rechak cristian: Oquentak la' man nuch' jwich pwert jwi'l man nim jwich pwert y man b'e nim jwich ji' tib'e li man luwar re tijb'i c'ax y sub'laj cristian tib'etak cla'. \v 14 Pero man nuch' jwich pwert y man b'e ri tib'e li tzilaj c'aslemal riq'ui Kakaj Dios lecj ri ta' jq'uisic masna nuch' jwich y ta' mas cristian tita'wtak re, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Jun che' chirijke jwich tich'ob'saj \p \v 15 Kakaj Jesús xij chic rechak cristian: Tike acwentij ayb'ak chiwchak mak jo'staklaj cristian, rechak tijcoj rib'ak pi ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios, pero ta' tz'et, trantak chapca' carner rilicak pero ranmak jilon chapca' mak c'a'ntaklaj utiw. \v 16 Atak chirijke ri nen trantak laj jc'aslemalak tach'ob'tak, jwi'l ta' q'uix tijye' uva pire jwich, ni ta' q'uixwok' tijye' higo pire jwich. \v 17 Juntir tzitaklaj che', tziyi' jwich tijye'tak y juntir mak che' ri ta' tzi, ta' tzi jwich tijye'tak. \v 18 Ta' ni jono tzilaj che' tijye' jwich ri ta' tzi y ta' ni jono che' ri ta' tzi tijye' jwich ri tzi. \v 19 Juntir mak che' ri ta' tzi tiwichintak, tic'ursajtaka'n y tit'ojsajtaka' li k'ak'. \v 20 Jwi'li'li atak chirijke ri nen trantak mak cristian li tach'ob'tak nen jb'anicak, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Ma' juntir ta' tioctak riq'ui Kakaj Dios \p \v 21 Kakaj Jesús xij chic rechak cristian: Ma' juntir ta' yak ri tib'intak Wajawl chwe, tioctak laj jk'ab' Inkaj Dios pire titakon chib'ak, xike tioctak laj jk'ab' Inkaj Dios yak ri tib'anowtak lawi' raj Inkaj ri wi' lecj. \v 22 Cuando titaw q'uisb'itak k'ij re jwich k'ijsak sub'laj cristian tib'intak chwe, Wajawl oj xkak'asaji' Jyolj Kakaj Dios laj ab'j y laj ab'j xkesajb'i mak etzl y xkab'ana' sub'laj c'utb'i jcwinel Kakaj Dios laj ab'j, tiche'tak chwe. \p \v 23 Pero in tamb'ij rechak: Ta' ch'ob'ol awchak inwi'l. ¡Elantakb'i chinwch ajb'analtak etzltak no'j! inche' rechak, xche' Kakaj Jesús rechak cristian. \s1 Esb'i no'j chirij quib' winak \p \v 24 Kakaj Jesús xij chic rechak cristian: Jun cristian ri tijta inyolj y tran lawi' tamb'ij, niq'ui' riq'ui jun cristian tzi jchomorsa'n ri xan richoch chib' man ab'aj. \v 25 Cuando xpe nimlaj k'alaj, xq'uiych sub'laj ja', xpe sub'laj tew y xk'osaj rib' wich jxe' man ja li, pero ta' xtzaak jwi'l cowi' wa'l chib' man ab'aj. \v 26 Pero jun cristian ri tijta inyolj y ta' tran lawi' ri tamb'ij, niq'ui' riq'uil jun sons ri b'a saneb'ke xan richoch. \v 27 Cuando xan jun nimlaj k'alaj, xq'uiych sub'laj ja', xpe sub'laj tew y xk'osaj rib' wich jxe' man ja li y man ja li xtzaak y xyojmajc, xche' Kakaj Jesús rechak cristian. \p \v 28 Cuando xmay jb'ij Kakaj Jesús jilonli, juntir cristian sub'laj xsaach jch'olak chi jtaic jtijonc, \v 29 jwi'l wi' jtakon chi tijonc. Ma' ji'ta'lon chapca' titijontak yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios. \c 8 \s1 Titzib'saj jun winak re lepra \p \v 1 Cuando xkejch Kakaj Jesús b'a witz, sub'laj cristian tixamtak chirij. \v 2 Xpe jun sic' winak ri wi' yajel chirij ri jb'ij lepra, xjutun chiwch Kakaj Jesús y xxucar chiwch, xij: Kaj, wi jilon chawaj, atcwini' chi intzib'saj, xche' re. \p \v 3 Xpe Kakaj Jesús, xye' jk'ab' chib', xij re: Chwaji'n, cattzib'ok, xche' re. \p Y laj or xel man yajel chirij sic' winak y xtzib'c. \v 4 Kakaj Jesús xij chic re: Ta impuch, ma yolow re jono cristian nen xattzib'sanc. Jat c'utta chiwch man ajc'amal jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios y c'amb'i man sipan pire tib'e asuje' re Kakaj Dios chapca' tijb'ij Jpixb' Kakaj Dios, ri' li c'utb'ire chiwchak juntir cristian chi xattzib'i'n, xche' Kakaj Jesús re. \s1 Ri jcub'arb' jch'ol man jb'ab'al soldad \p \v 5 Cuando xoc Kakaj Jesús Capernaúm, xpe jun jb'ab'alak mak soldad xjutun chijc'ulel Kakaj Jesús y xtz'onaj tok'ob' re: \v 6 Kaj, jun wajchac wi' laj wichoch kesal laj jsoc siquirnak juntir jtio'jl y sub'laj c'ax tijin tijtij, xche' re. \p \v 7 Kakaj Jesús xij re: Imb'i' chi jtzib'sajc, xche' re. \p \v 8 Xpe man jb'ab'alak mak soldad, xij re: Kaj, in ta' tic'ular pi we atb'e oc laj wichoch, xike tab'ijb'i chi titzib' wajchac, titzib'i'n. \v 9 Jwi'l in wi' chiqui' nen titakon chimb' y wi' laj ink'b' intakon chib'ak mak soldad. Cuando tamb'ij re jonok chi tib'ec, tib'i'n y cuando tamb'ij chic re jonok chi tipetc, tipeti'n y cuando tamb'ij re jun wajchac nen chwaj tran, trana'n, xche' re Kakaj Jesús. \p \v 10 Cuando xta Kakaj Jesús xijsaj re jilonli, xsaach jch'ol chi jtaic y xij rechak yak ri tixamtak chirij: Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak chi ta' ni jono cristian ta'l inwi'l xo'lak yak rijajl Israel jilon jcub'ar jch'ol chwij chapca' winak ri. \v 11 Tamb'ij chawechak chi sub'laj cristian tipetak laj jsuc'lal lamas tielch k'ij y wi' mas tipetak laj jsuc'lal lamas tikej k'ij, tib'e wa'xtak pi jpach Abraham, Isaac y Jacob li man luwar lamas titakon Kakaj Dios lecj nic' riq'uil ticub'artak chi wic'. \v 12 Pero mak ri roj tioctak lamas titakon Kakaj Dios lecj tina t'ojsajtaknab'i li uku'mal chinajb'i re Kakaj Dios, cla' tib'e rok'b'ej rib'ak y tijkuch'uch'uj reeak, xche' Kakaj Jesús rechak cristian. \p \v 13 Y xij chic re man jb'ab'alak mak soldad: Jat laj awichoch y jilon tib'an chapca' chawaj jwi'l xacoja' chi incwini' chi jtzib'saj, xche' re. \p Y laj or xtzib' man ajchac. \s1 Titzib'saj sub'laj cristian ri yajtak \p \v 14 Kakaj Jesús xe' laj richoch Pedro y xe' jte' sic' anm ri jji' Pedro kesal laj jsoc jwi'l k'ak'. \v 15 Xpe Kakaj Jesús, xchap chi jk'ab' sic' anm y laj or xel man k'ak' chirij, xb'iitc y xoc chi jtzukic Kakaj Jesús. \p \v 16 Cuando xoc may, xpetak cristian xc'amtakb'i sub'laj cristian riq'ui Kakaj Jesús ri wi' etzl laj ranmak. Y re la'ke jun chi yoloj xij, xresaj juntir mak etzl ri wi' laj ranmak y xtzib'saj juntir yak cristian ri yajtak. \v 17 Jilonli xan pire xtaw chiwch ri xij Isaías ri ajk'asal Jyolj Kakaj Dios, cuando xij jilonri: \q1 Re xc'ama'b'i kayaj, xche'. \s1 Ri jc'axc'ol xamb'erem chirij Kakaj Jesús \p \v 18 Kakaj Jesús cuando xril chi sub'laj cristian tijin tijmulb'a' rib'ak chirij, xij rechak yak ajtijol rib'ak chirij chi tik'axtak ch'akap re nimlaj alagun. \v 19 Xpe jun ajtijol cristian re Jpixb' Kakaj Dios, xjutun chijc'ulel Kakaj Jesús y xij re: Ajtijonl, in chwaj imb'e chawij lamas atb'e'w, xche' re. \p \v 20 Kakaj Jesús xij re: Mak utiw wi' jjulak y mak tz'iquin wi' jsocak, pero Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil ta' lamas tijtz'eb'a'wi' jb'a, xche' re. \p \v 21 Xpe jun chic rechak yak ri xamtak, xij re: Wajawl, ye' luwar chwe tib'e immuke'na inkaj nab'e, xche' re. \p \v 22 Xpe Kakaj Jesús, xij re: Jo' chwij, can ye'tak mak camnak jmuke'na jcamnakak, xche' re. \s1 Tik'elsaj quiek'ek' tew pach mak retumb re ja' \p \v 23 Kakaj Jesús xjaw li barc y xpe yak ajtijol rib'ak chirij xamb'ertakb'i chirij. \v 24 Cuando b'esaltak b'a nimlaj alagun etke xpe jun quiek'ek' tew b'a ja', xritz'b'ej man ja', xoc mak retumb re ja' li man barc y Kakaj Jesús tijin chi waraj. \v 25 Xpetak yak ajtijol rib'ak chirij, xe' jb'ite'tak y xijtak re: ¡Kajawl, cojacole', ojjik'i' jwi'l tijin tikej man barc ralaj ja'! xche'tak re. \p \v 26 Kakaj Jesús xij rechak: Nen chac mas titzaak ach'olak, atak ta' kes cub'ul ach'olak chwij, xche' rechak. \p Cuando xijmaj jilonli jwi'l, xb'iitc y xk'el man quiek'ek' tew y mak retumb re man nimlaj alagun y laj or xmay juntir. \v 27 Rechak sub'laj xsaach jch'olak chi rilic, xoctak chi jtz'onaj chirib'il rib'ak: ¿Nen chiqui' jcholajl winak ri, chi ji' quiek'ek' tew pach mak retumb re nimlaj alagun ticojontak chiwch? xche'tak. \s1 Tiesaj etzl laj ranmak quib' winak \p \v 28 Cuando xtaw Kakaj Jesús ch'akap re nimlaj alagun li man luwar ri jb'ij Gadara, xpetak quib' winak ri wi' etzl laj ranmak. Xeltakch li camposant y xjutuntak chijc'ulel Kakaj Jesús. Rechak sub'laj c'a'ntak, jwi'li'li ta' ni jono cristian tik'ax la' man b'e li. \v 29 Xpe mak etzl, sub'laj xch'ejejtak, xtz'onajtak re Kakaj Jesús: ¿Nen chawaj chike at Jc'ajol Kakaj Dios? At xatpet chi kach'u'jursaj y ajqui' chi taw k'ij, xche'tak re Kakaj Jesús. \p \v 30 Nakaj re man luwar li lamas wi'tak, wi' sub'laj aak tijin jyuk'icak. \v 31 Xpetak mak etzl, xtz'onajtak sub'laj tok'ob' re Kakaj Jesús: Wi ojawesajb'i neri, cojatake'b'i riq'uilak mak aak, xche'tak re. \p \v 32 Kakaj Jesús xij rechak: Jattak, xche' rechak. \p Mak etzl xeltakb'i laj ranmak mak winak y xe' octak laj jtio'jlak mak aak y mak aak li xmajtak jol wich witz y xkejtakb'i pi xulan asta xe' tzaaktak li nimlaj alagun, cla' xjik'tak. \v 33 Mak ajyuk'ultak aak xelmajtak, xe'tak li tilmit chi jyolic ri xaanc y nen xansaj rechak mak winak ri wi' etzl laj ranmak. \v 34 Juntir mak cristian ri wi'tak li tilmit xe'tak lamas wi' Kakaj Jesús. Cuando xriltak, xtz'onajtak sub'laj tok'ob' re Kakaj Jesús chi tielb'i laj jtilmitak. \c 9 \s1 Titzib'saj jun winak ri siquirnak jtio'jl \p \v 1 Kakaj Jesús xjaw chicb'i li barc, xk'ax ch'akap re nimlaj alagun y xtaw laj jtilmit. \v 2 Y cla' xpetak nic'j cristian xc'amtakch jun winak riq'ui Kakaj Jesús b'a jun ch'atum che', sic' winak li, siquirnak juntir jtio'jl. Cuando Kakaj Jesús xril chi cub'uli' jch'olak chirij, xij re sic' winak ri yaj: Walc'wal, coj jcowil awanm, amac xcuymaji'n, xche' re. \p \v 3 Xpetak jujun ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios, xoctak chi yoloj chirijil Kakaj Jesús, xijtak: Man winak ri, tijin tijcoj rib' pi Kakaj Dios, xche'tak. \p \v 4 Pero Kakaj Jesús retami' nen tijin tijb'ijtak chirijil, xtz'onaj rechak: ¿Nen chac atak tijin tab'antak etzltak chomorsa'n? \v 5 ¿Lac'umas wi' ri mas c'ax jb'ij, amac xcuymaji'n o ri' mas c'ax jb'ij, b'iiten y wo'coten? \v 6 Pero in tanc'ut chawchak chi Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil wi' k'atb'itzij laj jk'ab' chi jcuyic mac neri wich ulew, xche' rechak. \p Ajruc're' xij chic re sic' winak ri siquirnak jtio'jl: B'iiten, c'amb'i ach'atum che' y jat laj awichoch, xche' re. \p \v 7 Sic' winak ri yaj xb'iitc y xe' laj richoch. \v 8 Cuando xriltak mak cristian chi jilonli xaanc, sub'laj xsaach jch'olak y xnimirsajtak jk'ij Kakaj Dios jwi'l xye' jcwinel Kakaj Jesús chi jb'anic jilonli. \s1 Mateo tib'e chirij Kakaj Jesús \p \v 9 Kakaj Jesús xelb'i cla', cuando b'esalc, xrilb'i jun winak ri jb'ij Mateo, cub'ul chi' mex lamas titojsaj alcabar y Kakaj Jesús xij re: Jo' chwij, xche' re. \p Mateo xwa'rc y xe' chirij Kakaj Jesús. \v 10 Cuando Kakaj Jesús tijin chi wic' laj richoch Mateo, sub'laj q'ui ajtz'onaltak alcabar y sub'laj q'ui ajmacb' xtawtak chi wic' riq'ui Kakaj Jesús pach yak ajtijol rib'ak chirij. \v 11 Mak fariseo, cuando xriltak jilonli, xtz'onajtak rechak yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo: ¿Nen chac ajtijol awechak tijin tiwi'n chijxo'lak mak ajtz'onaltak alcabar pach mak ajmacb'? xche'tak rechak. \p \v 12 Cuando xta Kakaj Jesús chi jilonli xijsaj rechak yak ajtijol rib'ak chirij, xij rechak mak fariseo: Ta' rajwax ajcun rechak yak cristian ri ta' yajtak, ri' rajwax ajcun pi rechak yak ri yajtak. \v 13 Jattak y chomorsajtak nen tielwi' Jyolj Kakaj Dios ri tijb'ij jilonri: \q1 In ri' chwaj tawiltak c'ur jwich jun cristian chiwch tasujtak sipan chwe, tiche'. \m Jwi'l in ta' ximpe chi jtoquic yak cristian ri suc'ul ranmak chiwch Kakaj Dios, in ri' ximpe chi jtoquic yak ajmacb', xche' rechak. \s1 Kakaj Jesús tiyolow chirij ayun \p \v 14 Xpetak yak ajtijol rib'ak chirij Juan Ajb'anal Ja'tiox, xtawtak riq'ui Kakaj Jesús xtz'onajtak re: ¿Nen chac yak ajtijol rib'ak chawij ta' trantak ayun chapca' tikab'an oj pach mak fariseo? xche'tak re. \p \v 15 Kakaj Jesús xij rechak: Yak cristian ri b'il rechak chi tib'etak li jun tz'am, ta' tijna' tib'isontak cuando ajwi' man c'ojol winak chijxo'lak ri tic'uli'yc. Pero cuando titaw k'ij tic'amsajb'i man c'ojol winak chiwchak, ajruc're' trantak ayun. \v 16 Ta' ni jono cristian tijc'ojaj jun tzay itz'ik la' jun q'uer aac' c'ojb'l jwi'l man aac' c'ojb'l tijc'ola' rib' y tike niman mas man rech'e'l re man tzay itz'ik. \v 17 Ni ta' tijna' tiye'saj aac' vin lak tzaytak nejb' ri b'anal la' tz'um, jwi'l man aac' vin tijrech'a' mak tzaytak nejb' ri b'anal la' tz'um, jilonli titixi' man aac' vin y trana' c'ax mak nejb'. Jwi'li'li man aac' vin rajwaxi' lak aac'tak nejb' ri b'anal la' tz'um tiye'sajwi', jilonli ta' ni jono rechak tran c'ax, xche' Kakaj Jesús. \s1 Tic'astasaj jwich man ra anm y titzib'saj jun anm \p \v 18 Aj tijini' Kakaj Jesús chi yoloj riq'uilak yak ajtijol rib'ak chirij Juan Ajb'anal Ja'tiox cuando xtaw jun jb'ab'alak yak rijajl Israel y xxucb'a' rib' chiwch y xij re: In rab'in ajri' xcamc, pero wi atb'e chi rilic y taye' ak'b' chib', tiyo'r chiqui'n, xche' re. \p \v 19 Kakaj Jesús xwa'rc, xe'tak laj richoch winak li pach yak ajtijol rib'ak chirij. \v 20 B'esaltak riq'ui man winak li xpe jun anm yaj ri wi'chak cab'lajuj (12) junab' chi ticar chi coc'xo'lke tikej man ch'ojnic chirij, xjutun chirij Kakaj Jesús y xchap raquitz chak'chi' ritz'ik \v 21 jwi'l xchomorsaj laj ranm: Riq'uilke wi xincwin chi jchapic raquitz ritz'ik intzib'i'n, xche'. \p \v 22 Pero Kakaj Jesús xsolcopij rib' xril sic' anm li, xij re: At inrab'in, coj jcowil awanm, xattzib'i' jwi'l xcub'ar ach'ol chwij, xche' re. \p Y laj or xtzib' sic' anm. \v 23 Cuando xtaw Kakaj Jesús laj richoch man jb'ab'alak yak rijajl Israel xril chi wi'takchak mak ajok'saltak su' y cristian tijin tijcamsaj rib'ak chi ok'ej. \v 24 Xpe Kakaj Jesús, xij rechak: Elantakb'i neri, man ra anm ta' camnak, warajke tran, xche' rechak. \p Mak cristian xtze'jtak jwich Kakaj Jesús. \v 25 Pero re xresajtakb'i mak cristian chuchja, ajruc're' xoc lamas wi' man ra anm, xchap chi jk'ab' y man ra anm xwa'rc. \v 26 Lak juntir luwar ri wi' chirij man luwar li xelwi' jtaquil nen xan Kakaj Jesús. \s1 Titzib'saj quib' moy \p \v 27 Cuando xelb'i Kakaj Jesús cla' xamb'ertakb'i quib' moy chirij, cow tich'ejejtak, tijb'ijtak: ¡Il c'ur kawch at Jc'ajol David! xche'tak re. \p \v 28 Cuando xoc Kakaj Jesús la ja xpetak yak moy xjutuntak chijc'ulel, xpe Kakaj Jesús xtz'onaj rechak: ¿Ton acoja'taka' chi incwini' chi atzib'sajcak? xche' rechak. \p Rechak xijtak: Ticub'ari' kach'ol, Kajawl, xche'tak re. \p \v 29 Xpe Kakaj Jesús, xchap b'ak' jwichak y xij rechak: Jilon tib'ansaj chapca' jcub'arb' ach'olak chwij, xche' rechak. \p \v 30 Jilonli xna'tuntak yak moy. Xpe Kakaj Jesús, sub'laj cow jch'ab'ejcak xan, xij rechak: Ma yolowtak pire ma'qui' nen jonok tieteman re, xche' rechak. \p \v 31 Ajri'ke xeltakb'i riq'ui Kakaj Jesús laj or xoctak chi jyolic rechak cristian lak juntir mak luwar li, ri xan Kakaj Jesús rechak. \s1 Titzib'saj jun mem \p \v 32 Cuando xeltakb'i yak moy ri xtzib'saj b'ak' jwichak, xpetak nic'j cristian chic xc'amtakb'i jun mem riq'ui Kakaj Jesús. Y sic' mem li wi' etzl laj ranm. \v 33 Cuando Kakaj Jesús xresaj man etzl laj ranm sic' mem, ajruc're' xoc chi yoloj. Mak cristian sub'laj xsaach jch'olak, xijtak chirib'il rib'ak: Ni jun b'welt ilan kawi'l neri Israel jilonli, xche'tak. \p \v 34 Pero mak fariseo xijtak: Man winak li tresaji' mak etzl ri wi' laj ranmak cristian la'ke jcwinel man jb'ab'al etzl, xche'tak. \s1 Kakaj Jesús trila' c'ur jwichak cristian \p \v 35 Kakaj Jesús xwo'cot lak juntir tilmit y lak tra luwar. Xoc lak jsinagogak yak rijajl Israel y xij tzilaj jtaquil rechak cristian chirij jtakon Kakaj Dios chib'ak cristian y xtzib'saj juntir cristian ri yajtak. \v 36 Cuando Kakaj Jesús xril jwichak sub'laj q'ui cristian ri wi'tak cla', xril c'ur jwichak jwi'l tijin tijtijtak c'ax y ta' nen tiilb'en rechak chapca' jun k'at carner cuando ta' ajyuk' rechak. \v 37 Xij rechak yak ajtijol rib'ak chirij: Sub'laj nim man tico'n toquem raj jwich, pero quib' uxib'ke mocom. \v 38 Atak tz'onajtak tok'ob' re Rajw tico'n chi tijtakch mocom chi jtoquic jwichak mak tico'n, xche' rechak. \c 10 \s1 Kakaj Jesús tijcha' yak cab'lajuj (12) jtako'n \p \v 1 Kakaj Jesús xmulb'a' yak cab'lajuj (12) ajtijol rib'ak chirij. Xye' cwinel rechak chi resaj mak etzl ri wi' laj ranmak cristian y chi jtzib'saj cristian re juntir jaljojtak yajel. \p \v 2 Ri' ri jb'ijak yak cab'lajuj (12) tako'n, nab'e rechak ri' Simón ri tib'ijsaj Pedro re pach jk'un ri jb'ij Andrés, Santiago pach jk'un ri jb'ij Juan ri yak jc'ajol Zebedeo, \v 3 Felipe, Bartolomé, Tomás, Mateo ri ajtz'onal alcabar, Santiago ri jc'ajol Alfeo, Tadeo, \v 4 Simón ri tib'ijsaj Zelote re y Judas Iscariote ri xjachow re Kakaj Jesús pi camic. \p \v 5 Kakaj Jesús xtakb'i yak cab'lajuj (12) ajtijol rib'ak chirij ri xcha'w y xij rechak nen rajwax trantak: Mat b'etak riq'uilak yak ma' rijajl ta' Israel y mat octak laj jtilmitak yak aj Samaria. \v 6 Ri' mas tzi, atb'etak riq'uilak yak rijajl Israel ri chapca' mak carner ri sache'ltak. \v 7 Juntir luwar lamas attawtak, b'ijtak rechak: Raquitzchak raj tijchol takon Kakaj Dios chib'ak cristian, atche'tak rechak. \p \v 8 Tzib'sajtak yak cristian ri yajtak, c'astasajtak jwichak yak camnakib' laj jcamnaklak, tzib'sajtak yak ri wi' yajel chirijak ri jb'ij lepra y esajtak mak etzl ri wi' laj ranmak cristian. Atak xacochajtake acwinelak chi jb'anic juntir li, ta' luwar tatz'onaj atojb'lak cuando tatzib'sajtak cristian. \p \v 9 Ta' tac'amtakb'i oro, ni plata, ni pwak b'anal la' cobre, \v 10 ni chim pire tichocon awi'lak laj ab'eak, ni ta' c'amtakb'i jun túnica chic, ni carot y ta' xajab' tac'amtakb'ic, jwi'l jun mocom pi jcholajli' tiye'saj kelen re. \v 11 Cuando attawtak li jono tilmit o li jono luwar, toctak jono cristian ri tic'ular pire attawtak riq'uil. Wa'xentak laj richoch ajri' ateltakb'i cla' cuando ateltakb'i li man tilmit o li man luwar li. \v 12 Cuando atoctak la ja c'amtak rutzil jwichak yak ri wi'tak la ja y b'ijtak rechak: Atak juntir ri watak la ja neri, wa'xok utzil laj awanmak, atche'tak rechak. \p \v 13 Wi yak rajw ja lamas attawtakwi' tic'ulari' pi rechak atwa'xtak riq'uilak, ticani' utzil riq'uilak ri chawajak tiye'saj rechak y wi mita' tic'ular pi rechak atwa'xtak riq'uilak ta' tican utzil riq'uilak ri chawajak tiye'saj rechak, tik'aj chiqui'ch aac'lak. \v 14 Y wi wi' jonok ta' atjc'ultak y wi ta' rajak tijtatak ayoljak, elantakb'i li man ja li o li man tilmit li, can totojtak man pok ri wi' la' awakanak. \p \v 15 Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak cuando titaw k'ij tran jk'atb'itzij Kakaj Dios chib'ak juntir cristian wich ulew, mak cristian li masna c'ax k'atb'itzij tib'ansaj chib'ak chiwch ri xaan chib'ak mak cristian aj Sodoma y aj Gomorra, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 16 Kakaj Jesús xij chic rechak: In atintaktakb'i lak jaljojtak luwar, tamb'an chawechak chapca' jtakic carner chijxo'lak mak utiw. Jwi'li'li coj ano'jak chi jchajaj ayb'ak chapca' trantak mak cumatz y b'antak chapca' trantak mak tra ut ri ta' trantak c'ax. \v 17 Tike acwentij ayb'ak chiwchak mak cristian jwi'l atna jachsajtakna laj jk'ab'ak mak comontak jb'ab'alak yak rijajl Israel y atna sec'sajtakna lak sinagog. \v 18 Y inwi'lke in atna jachsajtakna laj jk'ab'ak mak jb'ab'altak k'atb'itzij y mak rey jilonli tijna' tab'ijtak rechak y rechak yak ma' rijajl ta' Israel chi tz'eti' ri ilan y tal awi'lak chwij. \v 19 Pero cuando atjachsajtak laj jk'ab'ak mak jb'ab'altak k'atb'itzij li, mat octak il chi jchomorsaj nen tab'ijtak o nen tab'antak chi yoloj jwi'l cuando titaw or atch'a'wtak, Kakaj Diosi' tiye'w yoloj chawechak nen tab'ijtak. \v 20 Ma' atak ta' ri atch'a'wtak, ri' Lok'laj Jsantil Akajak Dios ri wi' laj awanmak tich'a'wc. \p \v 21 Jun cristian tina jachna jk'un ratzak pi camic y jun chuchkajw tina jachna ralc'walak pi camic y yak alc'walixelb' tina jb'itna rib'ak chirij jkaj jchuchak y tina jachtakna pi camic. \v 22 Juntir cristian ri b'esal ranmak chirijak mak etzltak no'j atna retzelb'ejtakna y atna jcontrijtakna inwi'lke in, pero nen ta' tijquib'aj ranm chwij asta ticamc, ticolmaji' laj jk'ab' jmac. \v 23 Cuando tib'ansaj c'ax chawechak li jun tilmit elmajentak, jattak chic li jun jalan tilmit chic. Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak chi atak ajqui' chatcwintak chi jb'ij Jyolj Kakaj Dios rechak cristian lak juntir jtilmitak yak rijajl Israel cuando tipe chic Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil. \p \v 24 Ni jono ajtijol rib' mas jno'j chiwch ajtijol re y ta' ni jono mocom mas jno'j chiwch jpatron. \v 25 Jun ajtijol rib' trana' pi re xike tran lawi' ri tran ajtijol re y man mocom trana' pi re xike tran lawi' tran jpatron. Wi man rajw ja tib'ijsaji' chi jb'ab'al etzli'n, ¿nen chiqui' tib'ijsaj rechak yak ralc'wal? xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 26 Kakaj Jesús xij chic rechak: Atak mi tzaak ach'olak chiwchak yak ri tib'anowtak c'ax chawechak, jwi'l ta' ni jono kelen ri tib'ansaj chi mukukil miti tina elna chi sakil. \v 27 Lawi' ri tamb'ij chawechak chi mukukil, b'ijtak chi sakil y lawi' ri tamb'ij chawechak pi jasjail, ch'ejejentak chi jb'ij b'ak ja. \p \v 28 Mi tzaak ach'olak chiwchak mak cristian ri ticamsan atio'jlak, jwi'l rechak ta' ticwintak chi jcamsaj awanmak. Ri' tzaak ach'olak chiwch jun ri ticwin tijt'oj atio'jlak pach awanmak li man luwar re tijb'i c'ax. \v 29 Quib' chi nuch' tz'iquin tic'ayaji' chi quib' centaw, pero ta' ni jono rechak titzaak lak ulew wi ta' tijye' luwar Kakaj Dios \v 30 y jilon rusumal áb'ak ajlali' jwi'l. \v 31 Jwi'li'li mi tzaak ach'olak, atak masna atlok'ajtak chiwchak sub'laj q'ui tz'iquin, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 32 Kakaj Jesús xij chic rechak: Nen jonok tib'in chiwchak cristian chi tijch'ob'a' inwch, in tamb'iji' re Inkaj ri wi' lecj chi tz'eti' tanch'ob'a' jwich. \v 33 Pero nen jonok ta' raj tijb'ij chiwchak cristian chi tijch'ob'a' inwch, in ta' tamb'ij re Inkaj ri wi' lecj chi tanch'ob'a' jwich, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Ri quiek jwi'l tipe ch'o'j chijxo'lak cristian \p \v 34 Kakaj Jesús xij chic rechak: Ma b'ij atak chi inwi'lke in tiwa'x utzil chijxo'lak cristian. Jwi'l inwi'lke in tipe ch'o'j chijxo'lak cristian. \v 35 Y inwi'lke in jun winak tijcontrij jkaj y jun anm tijcontrij jchuch y jun alib'xel tijcontrij ralb'. \v 36 Jilonli yak ri ticontrin rechak cristian, ri' yak rech'elxicak. \p \v 37 Nen mas tijlok'aj jkaj o jchuch chinwch in, ta' tic'ular tioc pi we. Nen mas tijlok'aj jc'ajol o jrab'in chinwch in, ta' tic'ular tioc pi we. \v 38 Nen jono cristian ta' raj tijtij c'ax laj jc'aslemal y tixamb'er chwij, ta' tic'ular tioc pi we. \v 39 Nen jono cristian ta' raj tijye' rib' pi camic jwi'lke tran lawi' raj Kakaj Dios tran, tisaachi' jwich, pero nen tijye' rib' pi camic inwi'l in, ticolmaji'n. \p \v 40 Nen atc'uluwtak, ini' injc'ultak y nen inc'uluw in, ri' tijc'ul ri intakowinakch. \v 41 Y nen tic'uluw re jun ajk'asal Jyolj Kakaj Dios tijc'ula' re chapca' jq'uixel ri tiye'saj re jun ajk'asal Jyolj Kakaj Dios chirij ri b'anal jwi'l y nen tic'uluw re jun cristian ri suc'ul ranm chiwch Kakaj Dios, tijc'ula' re chapca' jq'uixel ri tiye'saj re jun cristian ri suc'ul ranm chiwch Kakaj Dios chirij ri b'anal jwi'l. \v 42 Nen jonok tijye' jun vas joron re jun cristian jwi'lke ajtijol rib'i' chwij onque ta' nim jk'ij, kes tz'et tamb'ij chawechak chi tijc'ula' jq'uixel, xche' Kakaj Jesús rechak. \c 11 \s1 Yak jtako'n Juan Ajb'anal Ja'tiox \p \v 1 Cuando Kakaj Jesús xq'uis jye'ic jno'jak yak cab'lajuj (12) ajtijol rib'ak chirij, xelb'i cla' y xe' chi jtijojcak cristian re Jyolj Kakaj Dios li mak tilmit re Galilea. \p \v 2 Juan Ajb'anal Ja'tiox wi' li cars, cuando xta jtaquil juntir ri tijin tran Kakaj Jesús, xtakb'i yak ajtijol rib'ak chirij chi jtz'onaj re Kakaj Jesús jilonri: \v 3 ¿Atni' ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew o tina kulb'ejna jun chic? xche'tak re Kakaj Jesús. \p \v 4 Kakaj Jesús xij rechak: Jattak, b'ijtatak re Juan Ajb'anal Ja'tiox juntir ri tijin tawiltak y ri tijin tatatak. \v 5 B'ijtatak re chi yak moy tichak na'tuntak, yak co'x tichak wo'cottak, yak ri wi' yajel chirijak ri jb'ij lepra xtzib'taka'n, yak tac tichak tontak, yak camnak xc'astasaji' jwichak laj jcamnaklak y yak powrtak xijsaji' tzilaj jtaquil rechak nen mo ticolmajtak laj jk'ab' jmacak. \v 6 Y tzi re jun cristian ri ta' tijquib'aj ranm chwij, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 7 Cuando xk'ajtakb'i yak ajtijol rib'ak chirij Juan Ajb'anal Ja'tiox, Kakaj Jesús xoc chi yoloj riq'uilak cristian chirij Juan Ajb'anal Ja'tiox y xtz'onaj rechak: ¿Nen xe' awile'tak li man luwar lamas ta' cristian? ¿Roni' xe' awile'tak jun aaj ri tiitz'b'ej jwi'l tew? \v 8 Wi ma' ji'ta'lonli, ¿nenc'u xe' awile'tak? ¿Roni' xe' awile'tak jun winak ri cojol kustaklaj itz'ik jwi'l? Ma' ji'ta'lonli. Atak awetamaki' chi yak cristian ri ticojowtak kustaklaj itz'ik, ji' wi'tak laj richochak mak rey. \p \v 9 ¿Nenc'u xe' awile'tak? ¿Roni' xe' awile'tak jun ajk'asal Jyolj Kakaj Dios? Jiloni'n. Y in tamb'ij chawechak chi re masna nim jk'ij chiwch jun ajk'asal Jyolj Kakaj Dios. \v 10 Jwi'l ri' re quiek chirij ri tz'ib'al li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios ri tijb'ij jilonri: \q1 Tina intaknab'i intako'n nab'e chawch pire tib'e jb'ij rechak cristian chi rajwaxi' tijq'uex jno'jak y tijc'am jk'ab'al jmacak chinwch nic' riq'uil tran jwa'x jun ab'e chawch, tiche' Kakaj Dios. \m \v 11 Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak chi ta' ni jono cristian wa'sal xo'lak juntir cristian ri mas nim jk'ij chiwch Juan Ajb'anal Ja'tiox. Pero chiwch Kakaj Dios ri' mas nim jk'ij chiwch Juan jun cristian ri ta' mas nim jk'ij chijxo'lak yak ri titakon Kakaj Dios laj ranm. \p \v 12 La' mak k'ij cuando Juan Ajb'anal Ja'tiox xtijoj cristian re Jyolj Kakaj Dios asta lajori, sub'laj cristian tijin tioctak laj jk'ab' Kakaj Dios pire titakon chib'ak, pero xike yak ri wi' jcowil ranmak tioctak laj jk'ab' Kakaj Dios pire titakon chib'ak. \v 13 Juntir yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios ojr pach Jpixb' Kakaj Dios xijtaka' chirij jtakon Kakaj Dios chib'ak cristian asta xyuk Juan Ajb'anal Ja'tiox. \v 14 Wi tacojtak o ta'n, Elías ri b'ilch ojr chi tina pena wich ulew, ri' Juan Ajb'anal Ja'tiox ri xyuk. \v 15 Nen titonc, jte' jcholajl ri tamb'ij, xche' Kakaj Jesús rechak cristian. \p \v 16 Kakaj Jesús xtz'onaj rechak: ¿Nen quiek la' tanniq'uib'saj yak cristian ri wi'tak re mak junab' lajori? Jilon jb'anicak chapca' mak tral ac'l ri ticub'artak chi itz' lak c'ayb'l y tich'ejejtak chi jch'ab'ej yak jpachak y tijb'ijtak: \v 17 Xkok'saji' su' chi axicnak, pero ta' xatxojowtak y xkab'ixaji' b'ix ri kes b'is jtaic, pero ta' xatok'tak, tiche'tak. \p \v 18 Jwi'l cuando xyuk Juan Ajb'anal Ja'tiox ta' tijtij wa ni ta' tijtij vin, atak tab'ijtak chi re wi' jun etzl laj ranm. \v 19 Y cuando xyuk Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil, re tijtija' wa y tijtija' vin, atak tab'ijtak: Man winak li sub'laj tiwi'nc, sub'laj tik'ab'arc, richc'ulchi'yi' mak ajtz'onaltak alcabar pach mak ajmacb', atche'tak. \p Pero in tamb'ij chawechak chi jno'j Kakaj Dios tic'utuni' chirij tzitaklaj no'j ri tib'anc, xche' Kakaj Jesús rechak cristian. \s1 Mak ri ta' rajak tijcojtak Jyolj Kakaj Dios \p \v 20 Ajruc're' Kakaj Jesús xoc chi jyajicak mak cristian ri wi'tak li mak tilmit lamas xan mas c'utb'i jcwinel Kakaj Dios, jwi'l ta' xq'uex jno'jak. \v 21 Y xij rechak: ¡C'ur awchak atak aj Corazín! ¡C'ur awchak atak aj Betsaida! Jwi'l witi ji' xansaj mak c'utb'i jcwinel Kakaj Dios riq'uilak yak cristian aj Tiro pach Sidón ri xansaj aac'lak, ojrtene're' xq'uex jno'jak y xcoja'taktene're' k'ektaklaj itz'ik y roj xtila'taktene're' chaaj laj jb'aak pire c'utb'ire chi tib'isontaka' jwi'l jmacak. \v 22 Pero in tamb'ij chawechak cuando tran jk'atb'itzij Kakaj Dios chib'ak juntir cristian wich ulew, atak masna c'ax k'atb'itzij tib'an chab'ak chiwchak mak cristian aj Tiro pach Sidón. \v 23 Y atak aj Capernaúm, ri' chach'olak chi atc'amsajtaka'b'i riq'ui Kakaj Dios lecj, pero ji'c'une' atb'etak li man luwar lamas tic'olsaj jsantilak camnakib'. Witi mak c'utb'i jcwinel Kakaj Dios ri xansaj aac'lak ji'tene' xansaj riq'uilak yak cristian aj Sodoma, roj xq'uexa'tene' jno'jakre' y ajwi'tene' man tilmit li lajori. \v 24 Pero in tamb'ij chawechak cuando titaw k'ij tran jk'atb'itzij Kakaj Dios chib'ak juntir cristian wich ulew, atak masna c'ax k'atb'itzij tib'an chab'ak chiwch ri xaan chib'ak yak cristian aj Sodoma, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Kakaj Jesús tijya' cristian chi uxlan \p \v 25 La' mak k'ij li Kakaj Jesús xij jilonri: \q1 Tannimirsaj ak'ij at Inkaj, ri Rajawl caj pach ulew jwi'l at ta' xaye' luwar rechak yak ri wi' jno'jak chi tretemajtak jcholajl nen xab'ij. \q1 Pero xaya' luwar xretemajtak yak cristian ri jilon jno'jak chapca' mak tral ac'l. \q1 \v 26 Jiloni' Kaj, jwi'l jilon chawaj, xche' Kakaj Jesús. \m \v 27 Y xij chic rechak cristian: \q1 Inkaj xjacha' juntir laj ink'b'. \q1 Ta' ni jonok retam nen tran Jc'ajol Kakaj Dios, xike Kakaj Dios y ta' ni jonok retam nen tran Kakaj Dios, xike Jc'ajol Kakaj Dios pach yak cristian ri lawi' raj Jc'ajol Kakaj Dios tijye' retemaj rechak. \q1 \v 28 Tzajtak wiq'uil atak ri cosolcatak li chac y ralaj awika'nak y in atinya'taka' chi uxlan. \q1 \v 29 Cojtak inc'utu'n chapca' jun yug tacoj rij akulak y tijoj ayb'ak chwij, in tamb'ana' nim re wanm chi awilicak, ta' tancoj ink'ij y wi jilon tab'antak li, tiuxlani' awanmak. \q1 \v 30 Jwi'l inc'utu'n jilon chapca' jun yug ta' c'ax jc'amic, ta' nic' chapca' jun ika'n al, xche' Kakaj Jesús. \c 12 \s1 Ri xaan la' k'ij re uxlan \p \v 1 Jorok k'axi' quib' uxib' k'ij jb'ij jwi'l Kakaj Jesús jilonli cuando xk'axtak lak tico'n pach yak ajtijol rib'ak chirij li jun k'ij re uxlan y yak ajtijol rib'ak chirij sub'laj xc'oktak wi'jal. Xtoctak jujun jwich trig y xtijtak. \v 2 Mak fariseo cuando xriltak chi jilonli xantak yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo, xijtak re: Il impuch, yak ajtijol rib'ak chawij tijin trantak ri ta' ye'l luwar tib'ansaj lak k'ij re uxlan, xche'tak re. \p \v 3 Kakaj Jesús xtz'onaj rechak: ¿Ta'c'u ilan awi'lak li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios ri xan David ojr pach yak jpach cuando xc'oktak wi'jal? \v 4 Re xoc li nimlaj chinam ri richoch Kakaj Dios pach yak jpach xtijtak mak cuxlanwa ri sujul re Kakaj Dios y ta' ye'l luwar jwi'l Jpixb' Kakaj Dios chi titijsaj, xike rechak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios ye'l luwar rechak tijtijtak. \v 5 Y, ¿ta'c'u ilan awi'lak ri tijb'ij Jpixb' Kakaj Dios chi yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios ta' timacuntak chiwch Kakaj Dios cuando tichacuntak li nimi richoch Kakaj Dios la' mak k'ij re uxlan? \v 6 Pero in tamb'ij chawechak chi neri wi' jun masna nim jk'ij chiwch nimi richoch Kakaj Dios. \v 7 Atak ta' awetamak nen jcholajl tielwi' Jyolj Kakaj Dios ri tijb'ij jilonri: \q1 In ri' chwaj tawiltak c'ur jwich jun cristian chiwch tasujtak sipan chwe, tiche'. \m Witi awetamak jcholajl ta' roj tacoj ayb'ak pi k'atb'itzij chirijak yak ri ta' jmacak, \v 8 jwi'l Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil wi' laj jk'ab' nen raj tran la' man k'ij re uxlan, xche' Kakaj Jesús rechak mak fariseo. \s1 Titzib'saj jun winak ri siquirnak jun jk'ab' \p \v 9 Cuando Kakaj Jesús xmay yoloj riq'uilak mak fariseo, xe' octak li sinagog. \v 10 Y cla' wi' jun winak ri siquirnak jun jk'ab', pero jwi'l rechak tijin tijtoctak nen jono kelen ri ta' tzi tran Kakaj Jesús pire tijcojtak tzij chirij y xtz'onajtak re: ¿Tijb'ijni' laj Jpixb' Kakaj Dios titzib'saj jun cristian la' k'ij re uxlan? xche'tak re. \p \v 11 Y Kakaj Jesús xij rechak: Wi wi' jono chawechak wi' jun jcarner y wi xtzaak li jun jul la' k'ij re uxlan, ¿ta'c'u tresaj li jul la' k'ij li? \v 12 Jun cristian masna lok' jc'aslemal chiwch jun carner, jwi'li'li Jpixb' Kakaj Dios tijya' luwar tib'an utzil la' k'ij re uxlan ri rajwax tib'anc, xche' rechak. \p \v 13 Y xij re sic' winak ri siquirnak jk'ab': Yuk ak'b', xche' re. \p Y sic' winak xyuk jk'ab' y xtzib'c, xcan chapca' man jun jk'ab' chic. \v 14 Pero xeltakb'i mak fariseo y xoctak chi jchomorsaj nen trantak chi jcamsaj Kakaj Jesús. \s1 Ri xij Isaías chirij Kakaj Jesús \p \v 15 Kakaj Jesús cuando xretemaj nen xchomorsajtak chirij, xelb'i cla' y sub'laj cristian xe'tak chirij y xtzib'saj juntir cristian ri yajtak \v 16 y xij rechak chi mi jb'ijtak chi re Jc'ajoli' Kakaj Dios. \v 17 Jilonli xan pire xtaw chiwch ri xij Isaías ri ajk'asal Jyolj Kakaj Dios cuando Kakaj Dios xij jilonri: \q1 \v 18 Co' ri, wajchac ri cha'l inwi'l, ri sub'laj tanlok'aj y sub'laj inqui'cot chirij. \q1 Tanya' Lok'laj Insantil laj ranm pire tijb'ij rechak yak ma' rijajl ta' Israel nen rajwax trantak pire tran suc'ul ranmak chinwch. \q1 \v 19 Ta' tich'o'jin y ta' tich'ejejc. \q1 Ta' ni jonok tita'w re chi cow tich'a'w xo'lak b'e. \q1 \v 20 Ta' tran rechak cristian chapca' jq'uisic jk'ipic jun aaj ri cojol jyaj, ni ta' tran rechak cristian chapca' jq'uisic jchupic jun mech re candil ri raquitzchak sib' tiel la', ta' ni jun cristian tijsach jwich asta tina ranna re cristian chi tran suc'ul ranmak chinwch pire tich'econ chib'ak mak etzltak no'j. \q1 \v 21 Y juntir cristian ri ma' rijajl ta' Israel ticub'ari' jch'olak chi rulb'ej titaw man k'ij li, xche'. \s1 Tijb'ijtak chi Kakaj Jesús wi' etzl laj ranm \p \v 22 Xc'amtakch jun winak moy y mem riq'ui Kakaj Jesús jwi'l wi' etzl laj ranm y Kakaj Jesús xtzib'saj sic' winak, jilonli ta' chiqui' etzl laj ranm, tichak ch'a'w y tichak na'tunc. \v 23 Juntir cristian sub'laj xsaach jch'olak xtz'onajtak chirib'il rib'ak: ¿Ma' ronta' ri Jc'ajol David? xche'tak. \p \v 24 Mak fariseo cuando xtatak chi jilonli tijb'ijtak yak cristian chirij Kakaj Jesús, xijtak: Man winak li tresaji' mak etzl laj ranmak cristian la' jcwinel Beelzebú ri man jb'ab'al etzl, xche'tak. \p \v 25 Y Kakaj Jesús retami' nen tijin tijchomorsajtak, xij rechak: Juntir k'atb'itzij, wi tijtos rib'ak y tioctak chi ch'o'j chirib'il rib'ak, tisaachi' jwichak. Y jun tilmit o yak ech'elxic li jun ja, wi tijtos rib'ak y tioctak chi ch'o'j chirib'il rib'ak, ta' naj tijcuytak jilonli. \v 26 Y ji'c'ulonli witi man jb'ab'al etzl tijin chi resaj man jb'ab'al etzl, tijini' tran c'ax rib' ric'an. Wi jilonli tran man jb'ab'al etzl tisaachi' jwich jk'atb'itzij. \v 27 Wi in la'yi' jcwinel Beelzebú twesaj mak etzl laj ranmak cristian, ¿nenc'u ye'winak jcwinelak yak ajtijol rib'ak chawijak pire tresajtak mak etzl laj ranmak cristian? Ri' rechak li tib'intak chawechak chi atak sachalcataka'n. \v 28 Pero wi in twesaj mak etzl laj ranmak cristian la' jcwinel Lok'laj Jsantil Kakaj Dios, ri' li tic'utuw chi jtakon Kakaj Dios chab'ak xyuki' aac'lak. \v 29 Jun cristian ri wi' mas jchok'b' ta' ni jonok ticwin tioc laj richoch chi resaj kelen re. Nab'e tina jximna, ajruc're' tijna' tresaj kelen re, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 30 Y xij chic rechak: Nen ta' tzi tril ri tamb'an, ri' li incontrinc. Nen ta' injt'o' chi jmulb'aj jwichak cristian, ri' re tiuktamb'i rechak. \v 31 Jwi'li'li in tamb'ij chawechak chi Kakaj Dios tijcuya' juntir jmacak cristian ri b'anal jwi'lak y juntir mak yok'on ri tijb'ijtak chirij Kakaj Dios. Pero nen jono cristian tiyok'on chirij Lok'laj Jsantil Kakaj Dios, ta' ni jun b'welt ticuysaj jmac jwi'l Kakaj Dios. \v 32 Kakaj Dios tijcuya' jmacak yak ri tiyok'ontak chirij Jc'ajol ri xwux pi cristianil, pero nen jonok tiyok'on chirij Lok'laj Jsantil, ta' ticuysaj jmac lajori y nen or riq'ui Kakaj Dios, xche' Kakaj Jesús. \p \v 33 Kakaj Jesús xij chic rechak mak fariseo: Wi tzilaj che' titicsaj, tziyi' jwich tijye'w, pero wi ma' tzilaj che' ta' titicsaj, ta' tzi jwich tijye'w. Jun che' chirijke jwich tich'ob'saj nen chi che' lal. \v 34 Y atak pur atak cumatz ri ticamsanc. Atak ta' tab'ijtak tzitaklaj yoloj jwi'l ataka' etzltak cristian. Jwi'l laj ranmi' jun cristian tipe'w ri tijb'ij la' jchi'. \v 35 Jun tzilaj cristian tijb'iji' tzitaklaj yoloj jwi'l wi' tzitaklaj no'j laj ranm y jun etzl cristian tijb'iji' etzltak tzij jwi'l wi' etzltak no'j laj ranm. \v 36 In tamb'ij chawechak cuando titaw k'ij tran jk'atb'itzij Kakaj Dios chib'ak juntir cristian, juntir cristian tina jb'ijtakna re Kakaj Dios nen chac xijtak mak yoloj ri ta' nen tichacuj. \v 37 Jwi'l chiriji' ayolj tic'utun wi ta' amac y chiriji' ayolj tic'utun wi wi' amac, xche' Kakaj Jesús rechak mak fariseo. \s1 Rajak tib'ansaj jun c'utb'i jcwinel Kakaj Dios \p \v 38 Xpetak nic'j fariseo pachak nic'j ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios, xijtak re Kakaj Jesús: Ajtijonl, chikaj tikil tab'an jono c'utb'i jcwinel Kakaj Dios chikawch, xche'tak re. \p \v 39 Kakaj Jesús xij rechak: Yak cristian ri wi'tak wich ulew la' mak junab' lajori mas etzl jno'jak y ta' suc'ul ranmak chiwch Kakaj Dios tijtz'onajtak tib'an jono c'utb'i jcwinel Kakaj Dios chiwchak, pero chiwchak mak cristian li ta' chiqui' tib'ansaj jono c'utb'i jcwinel Kakaj Dios, xike ri xansaj chirij Jonás ri ajk'asal Jyolj Kakaj Dios. \v 40 Chapca' Jonás xwa'xi' uxib' k'ij pach uxib' ak'ab' laj jch'ol jun nimlaj car, jilon Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil tina wa'xna uxib' k'ij pach uxib' ak'ab' ralaj ulew. \v 41 Cuando titaw k'ij tran jk'atb'itzij Kakaj Dios chib'ak juntir cristian ri wi'tak lajori, tina jb'itna rib'ak yak cristian aj Nínive pire tijtz'onajtak k'atb'itzij chib'ak mak cristian ri wi'tak lajori, jwi'l rechak xq'uexa' jno'jak cuando xijsaj Jyolj Kakaj Dios rechak jwi'l Jonás y lajori neri chaxo'lak wi' jun ri masna nim jk'ij chiwch Jonás. \p \v 42 Y man anm ri xwa'x pire reina re man luwar ri wi' li sur, re tipeti' cuando tran jk'atb'itzij Kakaj Dios chib'ak juntir cristian ri wi'tak lajori. Re tina yuk jtz'onajna k'atb'itzij chib'ak juntir mak cristian li, jwi'l sub'laj naji' xpe'w pire xyuk chi jtaic jno'j Salomón. Lajori neri chaxo'lak wi' jun masna jno'j chiwch Salomón, xche' Kakaj Jesús rechak mak fariseo y rechak yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios. \s1 Man etzl ri tik'ajch \p \v 43 Kakaj Jesús xij chic rechak jilonri: Cuando jun etzl tiel laj ranm jun cristian, tib'e lak chekej luwar, tijtoc lamas tiuxlanwi', pero cuando ta' tijta' jono luwar lamas tiuxlanwi', tijb'ij: \v 44 Ink'aj chic laj wichoch lamas xinelwi'ch, tiche'. \p Y cuando tik'aj chic man etzl li, tiyuk jte' man cristian ri lamas xelb'i chapca' rilic jun ja jamal jpam, tzi jmesic jpam y tzi jb'anic jwa'xc. \v 45 Tipe man etzl li, tib'e jcame'ch wukub' (7) jpach chic ri masna etzl jno'jak chiwch re y juntir rib'ilak tioctak laj ranm man cristian li. Y man cristian li tran chic mas etzl jno'j chiwch ojr. Jilon tib'ansaj rechak mak etzltak cristian ri wi'tak lajori, xche' Kakaj Jesús rechak mak fariseo y yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios. \s1 Jchuch Kakaj Jesús pach yak jk'un \p \v 46 Aj tijini' Kakaj Jesús chi yoloj riq'uilak cristian cuando xtawtak jchuch pach yak jk'un, rechak ri' raj roj xch'ab'ejtak Kakaj Jesús, pero ji'ke xcantak chuchja. \v 47 Xpe jun rechak yak ri wi'tak cla', xij re: Achuch pach yak ak'un wi'tak chuchja y rajak atjch'ab'ejtak, xche' re. \p \v 48 Pero Kakaj Jesús xij re man ri xin re jilonli: ¿Nenc'u inchuch y nenc'u ink'un? xche' re. \p \v 49 Ajruc're' xc'ut yak ajtijol rib'ak chirij y xij: Ri'taka' rechak ri inchuch pach ink'un. \v 50 Juntir yak ri tib'anowtak lawi' raj Inkaj Dios ri wi' lecj, ri'taka' li ink'un, wanab' y inchuch, xche' Kakaj Jesús re. \c 13 \s1 Esb'i no'j chirij jun ajticonl \p \v 1 La' man k'ij li xelb'i Kakaj Jesús la ja, xe' cub'arok chi' nimlaj alagun. \v 2 Y jwi'l sub'laj cristian xmulb'a' rib'ak riq'uil, xjaw li jun barc, xcub'arch cla' y juntir cristian xcantak chi' nimlaj alagun. \v 3 Kakaj Jesús xoc chi jtijojcak re sub'laj kelen la' esb'itak no'j. Xij jun esb'i no'j rechak jilonri: Wi' jun ajticonl xe' ticonanok. \v 4 Cuando tijin chi ticonanc, nic'j íjaj xkejtak li b'e y xpetak mak tz'iquin xtijtak. \p \v 5 Nic'j íjaj chic xkejtak xo'lak ab'aj lamas ta' pim ulew. Mak íjaj li, laj or xeltakch jwi'l ta' mas naj jpam man ulew lamas xkejtakwi'. \v 6 Pero jwi'l ta' lamas xe' ra'ak cuando xel sak'j, xchekejtak y xcamtak. \p \v 7 Y nic'j íjaj chic xkejtak lak q'uix, xeltaka'ch, pero mak q'uix xq'uiytak laj or chiwchak, xcamtak mak tico'n ralaj mak q'uix. \p \v 8 Nic'j íjaj chic xkejtak li tzilaj ulew. Mak íjaj li jor kus xwichintak. Jujun íjaj xya'taka' jujun cient (100) jwichak y nic'j chic xya'taka' oxc'al (60) jwichak y nic'j chic xya'taka' junwinak lajuj (30) jwichak. \v 9 Nen titonc, jte' jcholajl ri tamb'ij, xche' Kakaj Jesús rechak cristian. \p \v 10 Xpetak yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo, xjutuntak riq'ui Kakaj Jesús y xtz'onajtak re: ¿Nen chac la' esb'itak no'j tach'ab'ej mak cristian? xche'tak re. \p \v 11 Kakaj Jesús xij rechak: Atak, Kakaj Dios xya' retemaj chawechak jcholajl jtakon ri ta' etemal, pero rechak ta' xye' luwar rechak tretemajtak. \v 12 Nen wi' mas riq'uil, tiye'saj chiqui' mas re pire tiniman re, pero nen ta' re, asta raquitz ri wi' riq'uil, timajsaji' re. \v 13 Jwi'li'li la' esb'itak no'j tanch'ab'ejtak jwi'l rechak onque tina'tuntaka'n, pero ta' tijmajtak jcholajl nen tijin triltak. Tijta'taka' nen tib'ijsaj rechak, pero ta' tijtatak jcholajl nen tijin tijtatak. \v 14 Chirijak mak cristian li titaw chiwch Jyolj Kakaj Dios ri xcan jb'ij Isaías ri ajk'asal Jyolj Kakaj Dios ojr cuando xij jilonri: \q1 Tijta'taka' ri tib'ijsaj rechak, pero ta' tijtatak jcholajl y tina'tuntaka'n, pero ta' tijmajtak jcholajl ri nen tijin triltak. \q1 \v 15 Jwi'l mak cristian li pur ab'aj ranmak, nic riq'uil tz'apili' jxicnak y nic' riquil tz'apili' b'ak' jwichak, ta' tina'tuntak y ta' tijtatak jcholajl ri ximb'ij pire ta' tijq'uex jno'jak y ta' tik'ajtak wiq'uil pire tancunajtak, xche'. \p \v 16 Pero atak tzi awechak jwi'l atna'tuntaka'n y attontaka'n. \v 17 Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak chi sub'laj ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios y sub'laj cristian ri suc'ul ranmak chiwch Kakaj Dios rajak roj xrile'tak ri tijin tawiltak lajori, pero ta' xriltak. Rajak roj xtatak lawi' ri tijin tatatak lajori, pero ta' xtatak, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Ri jcholajl man esb'i no'j chirij man ajticonl \p \v 18 Kakaj Jesús xij rechak: Tatak jcholajl ri tielwi' man esb'i no'j ri ximb'ij chirij man ajticonl. \v 19 Jun cristian ri tijta jtaquil chirij jtakon Kakaj Dios y ta' tijta jcholajl, jilon chapca' man b'e ri lamas xkejwi' mak íjaj, tijc'ula' Jyolj Kakaj Dios laj ranm, pero laj or tipe man jb'ab'al etzl tresaj chic laj ranm. \v 20 Y jun cristian chic jilon chapca' man ulew lak ab'aj lamas xkejtakwi' mak íjaj, re tijta' Jyolj Kakaj Dios y laj or tijc'ul pi qui'cotemal laj ranm, \v 21 pero ta' tib'e ra' laj ranm jwi'l ta' tijcub'a' mas jch'ol chirij. Quib' uxib' k'ijke tijcoj, pero cuando titakchi'j chi macunc y cuando tib'ansaj c'ax re jwi'l tijcoj Jyolj Kakaj Dios, laj or tijquib'aj ranm. \v 22 Y man luwar lak q'uix ri lamas xkejtakwi' mak íjaj, ri' jun cristian ri tijcoj Jyolj Kakaj Dios laj ranm quib' uxib' k'ij, pero ri' tib'e mas ranm chirijak mak kelen re wich ulew y tisub'saj jwi'l jb'iomil, ri' li tik'atow jwich Jyolj Kakaj Dios pire ta' tiwichin laj ranm. \v 23 Y man tzilaj ulew lamas xkejtakwi' mak íjaj, ri' jun cristian ri tijc'ul Jyolj Kakaj Dios laj ranm y tijta' jcholajl, nic' riq'uil tiwichini' Jyolj Kakaj Dios laj ranm. Re jilon chapca' mak íjaj ri tijye'tak jujun cient (100) jwichak, chapca' mak íjaj ri tijye'tak oxc'al (60) jwichak y chapca' mak íjaj ri tijye'tak junwinak lajuj (30) jwichak, xche' Kakaj Jesús rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \s1 Esb'i no'j chirijak mak etzl woron ri wi' lak trig \p \v 24 Kakaj Jesús xij chic jun esb'i no'j rechak cristian jilonri: Jtakon Kakaj Dios chib'ak cristian jilon chapca' xan jun winak ri xtic tzilaj íjaj laj rulew. \v 25 Pero lak'ab' cuando tiwartak juntir, xtaw jun jcontre winak li, xe' jtique' etzl woron chijxo'lak mak trig y xec'. \v 26 Pero cuando xq'uiytak mak trig, xcholtak wichinc, jilon mak etzl woron tijin tiq'uiytak chijxo'lak mak trig. \v 27 Xpetak mak mocom, xe' jb'ijtak re man rajw tico'n: Kaj, awíjaj ri xatic tzilaj íjaji'n y, ¿lac'umas xpe'tak mak etzl woron? xche'tak re man rajw tico'n. \p \v 28 Man rajw tico'n xij rechak: Jono incontre xe' tiquiw mak etzl woron chijxo'l intico'n, xche'. \p Y mak mocom xtz'onajtak re: ¿Chawajni' tib'e kab'uke' mak etzl woron? xche'tak re. \p \v 29 Y man rajw tico'n xij chic re mak mocom: Ma b'uk'tak jwi'l pent jb'uk'ic mak etzl woron tab'antak tib'uk'majb'i jujun trig chijxo'l. \v 30 Ri' mas tzi q'uiyna xo'lak trig asta titaw k'ij tikamol mak trig ajruc're' nab'e tantak immocom, chi jmolic juntir mak etzl woron y tijximtak pi k'alu'n y tijtostak pire tic'atsaj y juntir mak trig ri tijmoltak, tijc'oltak laj inc'újaj, xche' re mak mocom, xche' Kakaj Jesús rechak cristian. \s1 Esb'i no'j chirij jun íjaj re mostas y ch'amk'or \p \v 31 Kakaj Jesús xij chic jun esb'i no'j rechak cristian jilonri: Jtakon Kakaj Dios chib'ak cristian jilon chapca' jun ra íjaj re mostas ri xtic jun winak laj rulew. \v 32 Man ra íjaj re mostas masna nuch' chiwch juntir íjaj, pero cuando tiq'uiy ri' mas nim titaw chiwch juntir ichj, trana' chapca' jun nuch' che' y mak tz'iquin tipetak tran jsocak lak jk'ab', xche' Kakaj Jesús rechak cristian. \p \v 33 Kakaj Jesús xij chic jun esb'i no'j rechak cristian jilonri: Jtakon Kakaj Dios chib'ak cristian jilon chapca' ch'amk'or ri tijc'am jun anm, tijyuj pach uxib' pajb'l c'aj pire tijch'amab'saj juntir man k'or, xche' Kakaj Jesús rechak cristian. \s1 Nen chac ticojsaj mak esb'itak no'j \p \v 34 La' esb'itak no'j xtijojwi' cristian Kakaj Jesús re Jyolj Kakaj Dios pire tijtatak jcholajl. \v 35 Jilonli xan pire xtaw chiwch ri xij jun ajk'asal Jyolj Kakaj Dios ojr cuando Kakaj Dios xij jilonri: \q1 Inna yolowna la' esb'itak no'j, tina imb'ijna kelen ri ta' etemalch asta cuando ajqui' caj pach ulew, xche'. \s1 Jcholajl mak etzl woron ri tielch xo'lak trig \p \v 36 Kakaj Jesús xmay yoloj riq'uilak cristian y xoc la ja. Xpetak yak ajtijol rib'ak chirij, xijtak re Kakaj Jesús: B'ij chike nen jcholajl tielwi' man esb'i no'j ri xab'ij chirijak mak etzl woron ri xeltakch lak trig, xche'tak re Kakaj Jesús. \p \v 37 Kakaj Jesús xij rechak: Ri xtiquiw tzilaj íjaj ri' Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil. \v 38 Y ri ulew lamas xticonan ri' juntir wich ulew y ri tzitaklaj íjaj ri'taka' yak cristian ri tioctak laj jk'ab' Kakaj Dios pire titakon laj ranmak. Y mak etzl woron ri'taka' yak cristian ri wi'tak laj jk'ab' man jb'ab'al etzl. \p \v 39 Y man contre ri xtiquiw mak etzl woron ri' man jb'ab'al etzl y k'ij re cuando timolsajtak mak trig ri' man k'ij re q'uisb'i jwich k'ijsak y yak ri xmolowtak re mak trig ri'taka' yak anjl. \v 40 Chapca' jmolic mak etzl woron tib'ansaj pire tit'ojsaj li k'ak' pire tic'atc, jilonli tib'an la' q'uisb'itak k'ij re jwich k'ijsak. \v 41 Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil tina jtaknach yak anjl chi jcha'ic chijxo'lak yak cristian ri titakon Kakaj Dios laj ranmak, juntir yak cristian ri tib'anow rechak cristian chi timacuntak pach yak ri tib'anowtak mak etzltak no'j, \v 42 tit'ojsajtak li jun jorn ri wi' sub'laj jk'ak'al. Cla' tib'e rok'b'ej rib'ak y tijkuch'uch'uj reeak. \v 43 Y yak ri suc'ul ranmak chiwch Kakaj Dios, tina jululuntaknach chapca' rilic k'ij, tiwa'xtakch lamas titakonwi' Kakaj Dios. Nen titonc, jte' jcholajl ri tamb'ij, xche' Kakaj Jesús rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \s1 Esb'i no'j chirij jun kelen ri mukul y chirij jun perla \p \v 44 Kakaj Jesús xij chic rechak yak ajtijol rib'ak chirij: Jtakon Kakaj Dios chib'ak cristian jilon chapca' jun kelen ri pakal rijil ri mukul li jun luwar. Y jun winak tijta'w y xike tril tican jmuke' chic cla', sub'laj tichak qui'cotc, tib'e jc'ayaj juntir kelen re y tijlok' man ulew li, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 45 Kakaj Jesús xij chic rechak: Jtakon Kakaj Dios chib'ak cristian jilon chapca' tran jun ajyecomanl ri tijin tijtoc mak kustaklaj perla ri pakal rijil. \v 46 Cuando tib'e jte' jun ri sub'laj pakal rijil, laj or tib'e jc'ayaj juntir kelen re y tijlok' man kuslaj perla li ri sub'laj pakal rijil, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Esb'i no'j chirij c'aat re chapb'i car \p \v 47 Kakaj Jesús xij chic rechak: Jtakon Kakaj Dios chib'ak cristian jilon chapca' jun c'aat re chapb'i car. Man c'aat re chapb'i car cuando tit'ojsaj li mar tijmola' juntir jwich car. \v 48 Cuando tinoj man c'aat chi car tipetak mak ajchapaltak car tresajtakb'i chi' ja', tib'e cub'artak chi jcha'ic. Mak tzitaklaj car tijc'oltak lak chicach y mak car ri ta' tzi tijt'ojtakb'ic. \v 49 Y jilonli tib'an la' q'uisb'itak k'ij re jwich k'ijsak. Tipetak yak anjl, tijcha'tak mak cristian ri pur etzl jno'jak chijxo'lak yak ri suc'ul ranmak chiwch Kakaj Dios. \v 50 Y mak cristian li ri pur etzl jno'jak tit'ojsajtak li jun jorn ri wi' sub'laj jk'ak'al. Cla' tib'e rok'b'ej rib'ak y tijkuch'uch'uj reeak, xche' Kakaj Jesús rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \p \v 51 Kakaj Jesús xtz'onaj rechak: ¿Xata'takni' jcholajl nen mo tielwi' juntir ri ximb'ij? xche' rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \p Rechak xijtak re Kakaj Jesús: Xkata'n, Kajawl, xche'tak. \p \v 52 Kakaj Jesús xij chic rechak: Jun ajtijol cristian re Jpixb' Kakaj Dios cuando tijtijoj rib' re nen mo jtakon Kakaj Dios chib'ak cristian jilon chapca' jun rajw ja ri wi' kelen re c'olan jwi'l y cuando raj tresajch aac' kelen, tresaji'n y cuando raj tresajch tzay kelen, tresaji'n, xche' Kakaj Jesús rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \s1 Kakaj Jesús ta' ticojsaj jk'ij \p \v 53 Kakaj Jesús cuando xmay jb'ij juntir mak esb'itak no'j li, xelb'i cla'. \v 54 Xtaw laj jtilmit xchol jtijoj cristian li sinagog. Mak cristian sub'laj xsaach jch'olak chi jtaic y xtz'onajtak chirib'il rib'ak: ¿La'cumas xpe jno'j jilon tran li, ri tijin tijb'ij? Y, ¿nen chiqui' mo ticwin chi jb'anic mak c'utb'i jcwinel Kakaj Dios? \v 55 Re ri' jc'ajol man ajc'ox y jchuch ri' María. Ri' ratzak Santiago, José, Simón pach Judas. \v 56 Y wi'taka' yak ranab' neri chikaxo'l. Y, ¿lac'umas xpe jno'j jilon tran li? xche'tak mak cristian chirij. \p \v 57 Jwi'li'li ta' rajak tijcojtak lawi' ri tijb'ij Kakaj Jesús. Xpe re, xij rechak: Lak juntir luwar ticojsaji' jk'ij jun ajk'asal Jyolj Kakaj Dios, pero laj jtilmit ta' ticojsaj jk'ij, ni laj richoch, xche' rechak. \p \v 58 Y ta' xan q'uilaj c'utb'i jcwinel Kakaj Dios cla' jwi'l mak cristian ri wi'tak cla' ta' ticub'ar jch'olak chirij. \c 14 \s1 Ri nen mo jcamic Juan Ajb'anal Ja'tiox \p \v 1 La' mak k'ij li man rey Herodes Antipas xta jtaquil juntir ri tran Kakaj Jesús. \v 2 Xij rechak mak ri wi' rekle'nak pi jpach: Winak li ri' Juan Ajb'anal Ja'tiox xc'astasaj jwich laj jcamnakl xo'lak camnakib', jwi'li'li ticwini' chi jb'anic c'utb'i jcwinel Kakaj Dios, xche' rechak. \p \v 3 Herodes xij jilonli jwi'l ri' re xtakow jchapic Juan Ajb'anal Ja'tiox y xtakow jximic la' caden y xtak jcojic li cars jwi'l Herodías ri xwa'x pi rixokl Herodes Felipe ri jk'un \v 4 y Juan Ajb'anal Ja'tiox xij re Herodes: Ta' tzi xab'an xatc'uli'y riq'ui rixokl ak'un, xche' re. \p \v 5 Herodes rajti ranm tijcamsaj Juan Ajb'anal Ja'tiox, pero tike tzaak jch'ol chiwchak juntir cristian jwi'l retamaki' chi Juan Ajb'anal Ja'tiox, ajk'asal Jyolji' Kakaj Dios. \v 6 Pero cuando xan jnimak'j Herodes re xc'ul jk'ij, xpe jun k'apoj anm ric'lal Herodías xyuk xojow chiwchak juntir mak ri wi'tak la ja ri xsiq'uijtak li man nimak'ij li y Herodes sub'laj kus xril. \v 7 Xij re chiwchak juntir cristian chi tz'etel tz'et tijya' re nen chi kelen raj tijtz'onaj. \v 8 Y man k'apoj anm li xtakchi'j jwi'l jchuch chi tijtz'onaj jb'a Juan Ajb'anal Ja'tiox re Herodes, xij re: Chwaj chi taye' chwe li jun nimlaj plat jb'a Juan Ajb'anal Ja'tiox, xche' re. \p \v 9 Man rey li sub'laj xb'ison cuando xta chi jilonli xijsaj re, pero jwi'l chiwchi' juntir mak ri wi'tak li man nimak'ij li xij chi tijya' re nen raj tijtz'onaj, jwi'li'li xtak jye'ic re man k'apoj anm lawi' raj. \v 10 Jilonli xtak resaj jb'a Juan Ajb'anal Ja'tiox li cars. \v 11 Xye'sajch li jun nimlaj plat y xye'saj re man k'apoj anm y man k'apoj anm xe' jye' re jchuch. \p \v 12 Xpetak yak ajtijol rib'ak chirij Juan Ajb'anal Ja'tiox, xe' jc'ame'takch jcamnakl Juan Ajb'anal Ja'tiox. Xmuktak, ajruc're' xe' jb'ijtak re Kakaj Jesús. \s1 Titzuksaj job' mil (5,000) chi winak \p \v 13 Kakaj Jesús, cuando xta jtaquil chi xcamsaji' Juan Ajb'anal Ja'tiox, xelb'i cla', xjawb'i li jun barc y xe' li jun luwar lamas ta' cristian ch'akap re nimlaj alagun. Y cuando sub'laj q'ui cristian re mak tilmit xtatak jtaquil lamas xe' Kakaj Jesús, xe'tak chi rakanak asta xtawtak lamas wi' Kakaj Jesús. \v 14 Cuando xelch Kakaj Jesús li barc xril sub'laj q'ui cristian mulantak cla', xril c'ur jwichak y xtzib'saj yak cristian ri yajtak ri c'amalb'i jwi'lak. \p \v 15 Cuando xe' k'ij xpe yak ajtijol rib'ak chirij, xjutuntak chijc'ulel y xijtak re: Lajori xi' k'ij y la' man luwar ri ta' cristian, q'uis ayolj riq'uilak cristian y b'ij rechak chi tib'etak lak tilmit pire tib'e jlok'e' jwaak re tijtijtak, xche'tak re Kakaj Jesús. \p \v 16 Kakaj Jesús xij rechak: Ta' rajwax tina b'etakna chi jlok'ic jwaak. Ye'tak jwaak, xche' rechak. \p \v 17 Rechak xijtak re Kakaj Jesús: Pero ta' q'ui cuxlanwa wi' kiq'uil, xike job' chi cuxlanwa wi' kiq'uil pach quib' chi car, xche'tak re. \p \v 18 Kakaj Jesús xij chic rechak: C'amtakch mak cuxlanwa pach mak car neri, xche' rechak. \p \v 19 Y xij rechak juntir cristian chi ticub'artak b'ak q'uim. Y xpe Kakaj Jesús xc'am mak job' cuxlanwa laj jk'ab' pach mak quib' car, xna'tun lecj, xc'omowaj re Kakaj Dios, xq'uer y xye' mak cuxlanwa rechak yak ajtijol rib'ak chirij y rechak xjachtak chiwchak juntir cristian. \v 20 Juntir cristian xwi'ntak asta xnojtak y cuando xcolajtak, xnojsajtakna cab'lajuj (12) chicach chi q'uertak cuxlanwa y car ri ta' xq'uisc. \v 21 Yak ri xwi'ntak raj wi' job' mil (5,000) xike winak, ta' xajlaj anm ni mak tral ac'l. \s1 Kakaj Jesús tib'en b'a nimlaj alagun \p \v 22 Cuando xantaj li jwi'l Kakaj Jesús, xij rechak yak ajtijol rib'ak chirij chi tijawtakb'i li barc y tinab'ertakb'i pire tik'axtakb'i nab'e ch'akap re nimlaj alagun. Re xcanna jch'ab'ej juntir cristian. \v 23 Ajruc're' xjaw b'a jun witz ric'an chi ch'a'wem riq'ui Kakaj Dios. Cuando xoc ak'ab', re ajwi' b'a witz. \v 24 Y man barc lamas xe'tak yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo xjutuni'b'i naj b'a nimlaj alagun y mak retumb re man nimlaj alagun sub'laj tijk'osaj rib'ak chiwch man barc, jwi'l man tew ji' tijin jpetic laj jsuc'lal lamas b'esal man barc. \v 25 Cuando sakarem re, Kakaj Jesús xe' chi rilicak, b'e tran b'a nimlaj alagun xjutumb'i riq'uilak. \v 26 Cuando yak ajtijol rib'ak chirij xriltak chi b'e tran Kakaj Jesús b'esal b'a nimlaj alagun, rechak sub'laj xtzaak jch'olak y sub'laj cow xch'ejejtak y xijtak: ¡Jun ajtzakal ch'oli'n! xche'tak. \p \v 27 Xpe Kakaj Jesús, laj or xch'ab'ejtakb'ic, xijb'i rechak: Cowirsaj awanmak, ini'n, mi tzaak ach'olak, xche' rechak. \p \v 28 Xpe Pedro, xij re Kakaj Jesús: Wajawl, wi kes tz'et ati'n, b'ij chwe chi imb'emb'i b'a ja' intaw aac'l, xche' re. \p \v 29 Kakaj Jesús xij: Tzaj, xche' re. \p Ajruc're' xpe Pedro, xkejb'i li barc xe' chi rakan b'a ja' laj jsuc'lal lamas petzalwi' Kakaj Jesús. \v 30 Pero xril chi wi' mas jchok'b' tew b'a ja', sub'laj xtzaak jch'ol y cuando tijinchak jkejic ralaj ja' xch'ejejc, xij: ¡Wajawl, quinacole'! xche'. \p \v 31 Xpe Kakaj Jesús, laj or xchap chi jk'ab' y xij re: ¡At ta' mas cub'ul ach'ol chwij! ¿Nen chac xaquib'aj awanm? xche' re. \p \v 32 Cuando xjawtakch li barc, xtanar man quiek'ek' tew. \v 33 Y juntir yak ri wi'tak li man barc xxucartak chiwch Kakaj Jesús y xijtak re: Tz'etel tz'et ati'ca' Jc'ajol Kakaj Dios, xche'tak re. \s1 Titzib'saj yak cristian ri yajtak \p \v 34 Cuando rechak xk'axtakb'i ch'akap re nimlaj alagun, xtawtak li jun luwar ri jb'ij Genesaret. \v 35 Y yak cristian cla' xch'ob'tak jwich Kakaj Jesús, xe' jye'tak jtaquil li juntir man luwar li y juntir cristian ri wi' jyowb'ak xc'amtakb'i riq'ui Kakaj Jesús. \v 36 Y xtz'onajtak tok'ob' re chi tijye' luwar rechak tijchaptak raquitz chak'chi' ritz'ik. Juntir yak ri xchapowtak re xcani' tzib'tak re jyajak. \c 15 \s1 Ri titzakow re jun cristian li mac \p \v 1 Xpetak nic'j fariseo pach nic'j ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios ri tipetak Jerusalén xtawtak riq'ui Kakaj Jesús xijtak re: \v 2 Yak ajtijol rib'ak chawij ta' tijcojtak jc'utu'nak kamam katit'. Rechak ta' tijch'aj jk'ab'ak nab'e, ajruc're' tijtij kelen rechak, xche'tak re Kakaj Jesús. \p \v 3 Kakaj Jesús xij rechak: Atak jwi'lke tatakejtak mak jc'utu'n amam atit'ak, ta' tacojtak Jpixb' Kakaj Dios, \v 4 jwi'l Kakaj Dios xiji' jilonri: \q1 Coj jk'ij akaj achuch, xche'. \m Y xij chic: \q1 Nen tijyok' jkaj jchuch, tina camsajna, xche' Kakaj Dios. \p \v 5 Pero atak tab'ijtak: Jun cristian tijna' tijb'ij re jkaj o jchuch, ta' tijna' atint'o'w riq'ui nen rajwax chawe jwi'l juntir kelen we ri wi' b'ili' inwi'l chi pirechi' tansuj re Kakaj Dios, atche'tak. \p \v 6 Y atak tab'ijtak chi jilonli ta' rajwax tijcoj jk'ij jkaj o jchuch jun cristian. Jilonli tasachtak jwich Jpixb' Kakaj Dios jwi'l ri' chiqui' tatakejtak ac'utu'nak. \p \v 7 Atak ajsolcopil acayb'alak, tz'eti'ca' xcan jtz'ib'aj Isaías ri ajk'asal Jyolj Kakaj Dios chawijak ojr cuando Kakaj Dios xij jilonri: \q1 \v 8 Yak cristian ri, jchi'ake tib'in chi tijnimirsajtaka' ink'ij, pero laj ranmak ta' tz'et trantak jilonli. \q1 \v 9 Ta' nen tichacuj tijnimirsajtak ink'ij. \q1 Rechak tijtijojtak cristian re mak c'utu'n ri queneysalke jwi'lak, trantak chapca' ri' Impixb' tijb'ijtak, xche' Kakaj Dios, xche' Kakaj Jesús rechak nic'j fariseo pach nic'j ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios. \p \v 10 Y Kakaj Jesús xsiq'uij cristian, xij rechak: Tatak ri tamb'ij y tatak jcholajl. \v 11 Ma' ri' ta' ri tioc laj jchi' jun cristian ri tib'anow re timacunc. Ri' ri tielch laj jchi' jun cristian ri tib'anow re timacunc, xche' rechak. \p \v 12 Xpetak yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo, xjutuntak chijc'ulel y xijtak re: Mak fariseo ta' tzi xtatak ri xab'ij, xche'tak re Kakaj Jesús. \p \v 13 Y Kakaj Jesús xij rechak: Juntir tico'n ri ma' jticonoj ta' Inkaj Dios ri wi' lecj, tina b'uk'sajnab'ic. \v 14 Rechak wa'xtakna cla' nic' riq'uil moytaka' tijin tijc'amtak jb'eak nic'j moy chic. Wi wi' jun moy tijc'am jb'e jun moy chic, chi quib' rib'ilak tib'e tzaaktaka' li jono jul, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 15 Xpe Pedro, xij re Kakaj Jesús: B'ij chike nen jcholajl tielwi' man esb'i no'j ri xab'ij, xche' re. \p \v 16 Kakaj Jesús xij: Y jilon atak ajqui' chatatak jcholajl. \v 17 Juntir kelen ri tioc laj jchi' jun cristian, ji' tib'e laj jch'ol, ajruc're' tresajb'ic. \v 18 Pero ri tijb'ij jun cristian, laj ranmi' tipe'w y ri' li ri tib'anow re jun cristian timacunc. \v 19 Jwi'l laj ranmi' jun cristian tipe'w mak etzltak chomorsa'n, ticamsanc, tran tz'i'al, trechb'ej jun jalan cristian chic ri ma' jc'ulajl ta'n, tialk'anc, tijmol tzij y tiyok'onc. \v 20 Ri' juntir mak no'j li ri titz'ilib'san re ranm jun cristian chiwch Kakaj Dios. Pero jun cristian ri tijtij kelen y ta' tijch'aj jk'ab', ma' ri' ta' li titz'ilib'san re ranm chiwch Kakaj Dios, xche' Kakaj Jesús rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \s1 Jun anm ri ticub'ar jch'ol chirij Kakaj Jesús \p \v 21 Kakaj Jesús xelb'i cla', xe' lak luwar chijc'ulel Tiro pach Sidón. \v 22 Y cla' wi' jun anm aj Canaán. Xpe man anm li, xjutun chijc'ulel Kakaj Jesús xch'ejej, xij: ¡Wajawl, Jc'ajol David, il c'ur inwch, wic'lal sub'laj c'ax tijin tijtij jwi'l wi' jun etzl laj ranm! xche' re. \p \v 23 Kakaj Jesús ta' xch'ab'ej man anm li. Xpetak yak ajtijol rib'ak chirij, xjutuntak chijc'ulel Kakaj Jesús xtz'onajtak tok'ob' re y xijtak: B'ij re man anm li tib'ec, jwi'l mas tich'ejej petzal chikij, xche'tak re Kakaj Jesús. \p \v 24 Xpe Kakaj Jesús, xij: In xintaksajch jwi'l Kakaj Dios pirechi' tiyuk intoque' jujun rechak yak rijajl Israel ri chapca' mak carner ri sache'ltak, xche'. \p \v 25 Pero xpe man anm xxucar chiwch Kakaj Jesús y xij re: Wajawl, quinat'owe', xche' re. \p \v 26 Kakaj Jesús xij chic re man anm: Ta' tzi timajsaj jwaak yak alc'walixelb' y tiye'saj rechak mak tz'i', xche' re. \p \v 27 Man anm xij chic re Kakaj Jesús: Tz'eti' tab'ij Wajawl. Pero mak tz'i' tijtija'taka' mak tra jxerc' wa ri titzaakch b'a mex riq'ui rajwak, xche' re Kakaj Jesús. \p \v 28 Kakaj Jesús xij chic re man anm li: At anm, sub'laj cub'ul ach'ol chwij. B'anok chapca' chawaj at tib'ansaj chawe, xche' re. \p Y laj or xtzib' ric'lal sic' anm. \s1 Titzuksaj quejab' mil (4,000) chi winak \p \v 29 Kakaj Jesús xel chicb'i cla' xe' chic chi' nimlaj alagun ri jb'ij Galilea. Cuando xtaw cla' xjaw wich jun witz y xcub'ar cla'. \v 30 Sub'laj cristian xmulb'a' rib'ak lamas wi' Kakaj Jesús y c'amalch cristian jwi'lak ri co'xtak, ri moytak, ri ta' tz'akatnak rakan jk'ab'ak, ri memtak y nic'j cristian chic ri wi' jaljojtak yajel rechak. Juntir li xe' jye'tak chiwch Kakaj Jesús y re juntir xtzib'sajtak. \v 31 Juntir cristian sub'laj xsaach jch'olak cuando xriltak chi yak mem tichak ch'a'wtak, yak ri ta' tz'akatnak rakan jk'ab'ak xtz'akati' rakan jk'ab'ak, yak co'xtak tichak wo'cottak y yak moytak tichak na'tuntak. Y xoctak chi jnimirsaj jk'ij Kakaj Dios ri jDiosak yak rijajl Israel. \p \v 32 Kakaj Jesús xsiq'uij yak ajtijol rib'ak chirij y xij rechak: Mas twil c'ur jwichak yak cristian jwi'l xana' uxib' k'ij wi'tak wiq'uil y ta' nen tijtijtak, in ta' chwaj tantakb'i laj richochak chi mita' tiwi'ntakb'ic, jwi'l ta' c'axre' wi tib'e tukartak lak b'e jwi'l wi'jal, xche' rechak. \p \v 33 Y yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo xijtak re: Ta' lamas tikata'wi' kelen pi rechak la' man luwar ri, ri ta' cristian, xche'tak re. \p \v 34 Kakaj Jesús xtz'onaj rechak: ¿Jurub' chi cuxlanwa wi' aac'lak? xche' rechak. \p Y rechak xijtak: Wi' wukub' (7) chi cuxlanwa y quib' uxib' tra car, xche'tak. \p \v 35 Kakaj Jesús xij rechak juntir cristian chi ticub'artak lak ulew. \v 36 Xc'am mak wukub' (7) chi cuxlanwa pach quib' uxib' tra car y xc'omowaj re Kakaj Dios. Ajruc're' xq'uer mak cuxlanwa y xye' rechak yak ajtijol rib'ak chirij y rechak xjachtak chiwchak juntir cristian. \v 37 Juntir cristian xwi'ntak asta xnojtak y cuando xcolajtak, xnojsajtakna wukub' (7) chicach chi q'uertak cuxlanwa y car ri ta' xq'uisc. \v 38 Yak ri xwi'ntak raj wi' quejab' mil (4,000) xike winak, ta' xajlaj anm ni tral ac'l. \v 39 Xantaj li jwi'l Kakaj Jesús xcan jch'ab'ej mak cristian, xjawb'i li barc y xe' lak luwar re Magadán. \c 16 \s1 Titz'onaj jun c'utb'i jcwinel Kakaj Dios \p \v 1 Mak fariseo pach mak saduceo xtawtak riq'ui Kakaj Jesús, pero pireke triltak wi kes tz'et Kakaj Diosi' takowinakch re, xtz'onajtak re chi tran jun c'utb'i jcwinel Kakaj Dios ri tipe lecj. \v 2 Pero Kakaj Jesús xij rechak: Atak cuando tib'e k'ij, tab'ijtak: Tieli' sak'j jwi'l pur quiek xe' caj, atche'tak. \p \v 3 Y cuando tisakarsanc, tab'ijtak: Tipeti' nimaktak k'alaj jwi'l pur k'ek sutz'ke xe' caj, atche'tak. \p Atak awetamaki' tawiltak wi tieli' sak'j o tipeti' jab', pero ta' tach'ob'tak chirijak mak c'utb'ire ri tijin tawiltak la' mak junab' lajori. \v 4 Yak cristian ri wi'tak wich ulew la' mak junab' lajori mas etzl jno'jak y ta' suc'ul ranmak chiwch Kakaj Dios tijtz'onajtak tib'an jono c'utb'i jcwinel Kakaj Dios chiwchak, pero chiwch rechak ta' chiqui' tib'ansaj jono c'utb'i jcwinel Kakaj Dios, xike ri xansaj chirij Jonás, xche' Kakaj Jesús. \p Cuando xijmaj jwi'l jilonli, xcan jye' mak cristian y xec'. \s1 Man jch'amk'orak mak fariseo y mak saduceo \p \v 5 Cuando xk'axtakb'i ch'akap re nimlaj alagun yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo ta' xcuxtaj jwi'lak xc'amtakb'i jcuxlanwaak. \v 6 Xpe Kakaj Jesús, xij rechak: Atak cwentij ayb'ak re man jch'amk'orak mak fariseo y mak saduceo, xche' rechak. \p \v 7 Y yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo xoctak chi jb'ij chirib'il rib'ak: Xij jilonli jwi'l ta' xcuxtaj kawi'l xkac'amch kacuxlanwa, xche'tak. \p \v 8 Kakaj Jesús xretemaji' nen tijin tijb'ijtak chirib'il rib'ak xtz'onaj rechak: ¿Nen chac tab'ijtak chawib'il ayb'ak chi ta' acuxlanwaak? Atak ta' kes tz'et cub'ul ach'olak chwij. \v 9 Atak ajqui' chatatak jcholajl ri tijin tamb'ij. ¿Ta'c'u ticuxtaj awi'lak jurub' chicach chi q'uertak cuxlanwa ri xac'oltak cuando xinjach job' cuxlanwa chiwchak job' mil (5,000) chi winak? \v 10 Y, ¿ta'c'u ticuxtaj awi'lak jurub' chicach chi q'uertak cuxlanwa ri xac'oltak cuando xinjach wukub' (7) cuxlanwa chiwchak quejab' mil (4,000) chi winak? \v 11 ¿Nen chac atak ta' tatatak jcholajl chi in ma' chirij ta' cuxlanwa tijin inyolow? In ximb'ij chi tike acwentij ayb'ak riq'ui man jch'amk'orak mak fariseo y mak saduceo, xche' rechak. \p \v 12 Ajruc're' rechak xtatak jcholajl chi ma' chirij ta' ch'amk'or re cuxlanwa tiyolow Kakaj Jesús, chiriji' mak jc'utu'nak mak fariseo pach mak saduceo. \s1 Pedro tiyolow chirij Kakaj Jesús \p \v 13 Kakaj Jesús cuando xtaw lak luwar re Cesarea re Filipo, xtz'onaj rechak yak ajtijol rib'ak chirij: ¿Nenc'u li ri Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil ri tijb'ijtak yak cristian? xche' rechak. \p \v 14 Rechak xijtak re: Wi' jujun tijb'ijtak chi ati' Juan Ajb'anal Ja'tiox. Y wi' jujun chic tijb'ijtak chi ati' Elías. Y wi' jujun chic tijb'ijtak chi ati' Jeremías o ati' jun ajk'asal Jyolj Kakaj Dios chic, xche'tak re. \p \v 15 Y Kakaj Jesús xtz'onaj rechak yak ajtijol rib'ak chirij: Ruc' atak, ¿nenc'u in tab'ij atak? xche' rechak. \p \v 16 Xpe Simón Pedro, xij re Kakaj Jesús: Ati' ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew ri Jc'ajol Kakaj Dios ri yo'l, xche' re. \p \v 17 Kakaj Jesús xij re: Tzi awe at Simón ri jc'ajol Jonás, jwi'l ma' jun cristian ta'ke xye'w retemaj chawe, ri' Inkaj ri wi' lecj xye'w retemaj chawe. \v 18 Y in tamb'ij chawe chi ati' Pedro ri chapca' ab'aj. Xatincoj pi ajc'amal jb'eak yak ri ticojowtak tzilaj jtaquil chwij. Y chib' man ab'aj li tamb'an wa'x wichoch. Y ta' chiqui' ticwin man camic chi jsachic jwichak yak ajtakeltak we. \v 19 Laj ak'b' tanjach mak law re jtakon Kakaj Dios lecj y nen ta' tacuy jmac neri wich ulew, ta' ticuysaj jmac riq'ui Kakaj Dios lecj y nen ri tacuy jmac neri wich ulew, ticuysaji' jmac riq'ui Kakaj Dios lecj, xche' re Pedro. \p \v 20 Ajruc're' Kakaj Jesús xij rechak yak ajtijol rib'ak chirij chi mi jyoltak rechak cristian chi ri' re ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew. \s1 Kakaj Jesús tijb'ij chi tina camsajna \p \v 21 La' mak k'ij li xcholch Kakaj Jesús chi jb'ij jcholajl rechak yak ajtijol rib'ak chirij chi re tina b'ena Jerusalén y tina b'ansajna c'ax re jwi'lak yak ri wi' rekle'nak chijxo'lak yak rijajl Israel y jwi'lak mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios y jwi'lak yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios. Tina camsajna, pero tina c'astasajna jwich laj jcamnakl laj jrox k'ij. \p \v 22 Xpe Pedro, xc'amb'i Kakaj Jesús pi ric'an y xoc chi jk'elic, xij re: ¡Wajawl, miti titaw chiwch chapca' tijin tab'ij! xche' re. \p \v 23 Pero Kakaj Jesús cow xril Pedro, xij re: ¡Elamb'i chinwch at jb'ab'al etzl! Tike ak'at inwch. At ta' tachomorsaj lawi' raj Kakaj Dios tran, xike tachomorsaj lawi' ri tijchomorsajtak cristian, xche' re. \p \v 24 Ajruc're' Kakaj Jesús xij rechak yak ajtijol rib'ak chirij: Wi wi' jonok raj tioc pire ajtijol rib' chwij, rajwaxi' jk'ele' rib' chi jb'anic lawi' ri raj re tran. Rajwaxi' tina jtijna c'ax laj jc'aslemal y tixamb'er chwij. \v 25 Nen jono cristian ta' raj tijye' rib' pi camic jwi'lke tran lawi' raj Kakaj Dios tran, tisaachi' jwich, pero nen tijye' rib' pi camic inwi'l in, ticolmaji'n. \v 26 Ta' nen tichacuj jwi'l jun cristian trechb'ej juntir kelen re wich ulew wi pi reke tisaach jwich. Jun cristian ta' nen ticwin chi jye'ic chi jcolic ranm pire ma' tisaach jwich. \v 27 Jwi'l cuando tipe Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil nic' jnimal jk'ij pach Jkaj y tipe pach yak ranjl, ajruc're' tiyuk jye' jq'uixel rechak cristian chi jujunalak chirij ri b'anal jwi'lak. \v 28 Tz'etel tz'et tamb'ij chawechak chi wi' jujun rechak yak cristian ri wi'tak wiq'uil neri, ta' ticamtak asta tina riltakna Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil titakon chib'ak cristian, xche' Kakaj Jesús. \c 17 \s1 Kakaj Jesús tijalmaj rilic \p \v 1 Raj wakakib' (6) k'ij jb'ij jwi'l Kakaj Jesús jilonli, xe' b'a jun witz naj rak'aneb'. Xc'amb'i Pedro, Santiago y Juan ri jk'un Santiago, xtosb'i rib'ak pi ric'anak. \v 2 Y cla' chiwchak xjalmaj rilic Kakaj Jesús, jcayb'al tichak kopopon chapca' rilic k'ij y ritz'ik xan sakb'ot. \v 3 Etke xriltak jwich Moisés pach Elías tijintak chi yoloj riq'ui Kakaj Jesús. \p \v 4 Xpe Pedro, xij re Kakaj Jesús: Wajawl, jor tzi wojtak neri. Wi chawaj, tamb'an uxib' chinam, jun pi awe at, jun pi re Moisés y jun pi re Elías, xche'. \p \v 5 Aj tijini' Pedro chi jb'ij jilonli re Kakaj Jesús cuando xpe jun sutz' tikopoponc, xch'uk rijak. Ri'chak xtatak xaanch jun ch'a'wem li sutz', xij: Ri' ri lok'laj Inc'ajol ri sub'laj inqui'cot chirij, tatak jyolj, xche'ch. \p \v 6 Yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo cuando xtatak chi jilonli xijsajch, rechak xt'oj rib'ak pi jupul lak ulew jwi'l sub'laj xtzaak jch'olak. \p \v 7 Xpe Kakaj Jesús, xjutun chijc'ulelak y xye' jk'ab' chib'ak, xij rechak: B'iitentak, mi tzaak ach'olak, xche' rechak. \p \v 8 Y cuando yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo xb'it jb'aak xna'tuntak, ta' chiqui' nen xriltak jwich, xichak Kakaj Jesús wa'l ric'an. \p \v 9 Cuando kesaltakch wich witz, Kakaj Jesús xij rechak yak ajtijol rib'ak chirij: Ma yoltakna re ni jun cristian juntir ri xawiltak, ajri' tayoltak cuando jorok c'astasaji' jwich laj jcamnakl xo'lak camnakib' Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil, xche' rechak. \p \v 10 Xpe yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo, xtz'onajtak re Kakaj Jesús: ¿Nen chac tijb'ijtak yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios chi rajwaxi' nab'e tipe Elías? xche'tak re. \p \v 11 Kakaj Jesús xij rechak: Tz'eti' chi rajwaxi' tipe Elías nab'e pire tiyuk chi jb'anic jwa'x juntir. \v 12 Pero in tamb'ij chawechak chi Elías xyuki'n y rechak ta' xch'ob'tak jwich y xana'taka' c'ax re chapca' rajak xantak re. Y jilon Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil tina jtijna c'ax laj jk'ab'ak, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 13 Ajruc're' yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo xtatak jcholajl chi chiriji' Juan Ajb'anal Ja'tiox tijin tiyolow Kakaj Jesús. \s1 Titzib'saj jun c'ojol winak ri wi' etzl laj ranm \p \v 14 Cuando xyuktak lamas wi'tak sub'laj q'ui cristian, xpe jun winak xjutun chijc'ulel Kakaj Jesús, xxucar chiwch y xij re: \v 15 Wajawl, il c'ur jwich inc'ajol sub'laj c'ax wi'w, tijye' quiek'ek' re y q'uilaj b'welt titzaak li k'ak' y li ja'. \v 16 Xinc'amch riq'uilak yak ajtijol rib'ak chawij, pero rechak ta' xcwintak chi jtzib'sajc, xche' re Kakaj Jesús. \p \v 17 Kakaj Jesús xij rechak: Atak cristian ri ta' cub'ul ach'olak chirij Kakaj Dios y xike tab'antak mak etzltak no'j, ¿jurub'c'u k'ij rajwax inwa'xna aac'lak pire ticub'ar ach'olak chwij? ¿Jurub'c'u k'ij rajwax atna incuytakna jwi'l ta' ticub'ar ach'olak chwij? C'amtakch man c'ojol winak neri, xche' rechak. \p \v 18 Kakaj Jesús xk'el man etzl ri wi' laj ranm man c'ojol winak y xresajb'ic y laj or xtzib' man c'ojol winak. \p \v 19 Xpetak yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo, xtz'onajtak re Kakaj Jesús pi ric'anak: ¿Nen chac ta' xojcwin oj chi resaj man etzl ri wi' laj ranm man c'ojol winak? xche'tak re. \p \v 20 Kakaj Jesús xij chic rechak: Atak ta' kes cub'ul ach'olak chwij, jwi'li'li ta' xatcwintak chi resaj man etzl ri wi' laj ranm man c'ojol winak. Kes tz'et tamb'ij chawechak witi cub'ul ach'olak chwij chapca' jnimal jun ra b'ak' jwich mostas, atcwintaka' tab'ijtak re man witz ri: Elamb'i neri, jat li jun jalan luwar chic, atche'tak re. \p Y man witz tieli'b'ic. Ta' ni jun kelen ma' atcwintak chi jb'anic witi cub'ul ach'olak chwij. \v 21 Pero mak etzl chapca' man ri, xike jun cristian ticwin chi resaj ri tich'a'w riq'ui Kakaj Dios y tran ayun, xche' Kakaj Jesús rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \s1 Kakaj Jesús tijb'ij jca'mul chi tina jcamsajna \p \v 22 Kakaj Jesús wo'cotic trantak Galilea pach yak ajtijol rib'ak chirij, Kakaj Jesús xij rechak: Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil tina jachsajna laj jk'ab'ak mak cristian. \v 23 Tina jcamsajtakna y laj jrox k'ij tina c'astasajna jwich laj jcamnakl, xche' rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \p Rechak cuando xtatak chi jilonli xijsaj rechak sub'laj xb'isontak. \s1 Kakaj Jesús tijtoj alcabar \p \v 24 Cuando xtawtak Kakaj Jesús Capernaúm pach yak ajtijol rib'ak chirij, xpetak mak ajtz'onaltak alcabar re nimi richoch Kakaj Dios xe'tak riq'ui Pedro y xtz'onajtak re: ¿Ton jtoja' alcabar pire nimi richoch Kakaj Dios Jerusalén ajtijol awechak? xche'tak re. \p \v 25 Pedro xij: Tijtoja'n, xche' rechak. \p Cuando xocb'i Pedro la ja, xpe Kakaj Jesús nab'e xch'ab'ej y xtz'onaj re: ¿Nen tab'ij at Simón? ¿Nen quiek re tijtz'onajtak alcabar mak rey neri wich ulew? ¿Rechakni' yak jwinakak o rechak yak ri ma' jwinakak ta'n? xche' re Pedro. \p \v 26 Pedro xij re: Rechak yak ri ma' jwinakak ta'n, xche' re. \p Kakaj Jesús xij chic re: Tz'eti'n, yak jwinakak ta' luwar tijtojtak alcabar, \v 27 pero pire tikab'an nen rajak, jat chi' nimlaj alagun, t'ojta li ja' ac'am ri wi' chapb'i car la' y man nab'e car ri tachap, teb'a' jchi' y laj jchi' tata'ch jun pwak. C'amb'ic y tatoj walcabar in pach awe at la', xche' Kakaj Jesús re Pedro. \c 18 \s1 Nen ri mas nim jk'ij \p \v 1 Cuando xantaj li, xpetak yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo xjutuntak riq'ui Kakaj Jesús xtz'onajtak re: ¿Nen chike ri mas nim jk'ij lamas titakonwi' Kakaj Dios? xche'tak re. \p \v 2 Xpe Kakaj Jesús, xsiq'uij jun ral ac'l y xwab'a' laj xo'lak y xij rechak: \v 3 Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak chi atak wi ta' tab'antak chapca' jun ral ac'l, ta' atoctak lamas titakonwi' Kakaj Dios. \v 4 Man ri mas nim jk'ij lamas titakonwi' Kakaj Dios ri' man ri ta' tijcoj jk'ij chapca' man ral ac'l ri. \v 5 Nen tic'uluw laj imb'j, jun ri ta' tijcoj jk'ij chapca' man ral ac'l ri, ini' injc'ul. \p \v 6 Nen jun cristian ri tran chi yak ri ta' mas nimak jk'ijak ri cub'ul jch'olak chwij tikejtak li mac, ri' mas tzi tiximsajb'i jun nimlaj ab'aj re que'm chi jkul y tit'ojsajb'i li mar. \p \v 7 C'ur jwichak mak cristian ri retake wich ulew ri quiek jwi'l wi' sub'laj cristian tikejtak li mac. Wi'ke nen tib'anow re jun cristian tikej li mac, pero ri' mas c'ur jwich jun cristian ri tib'anow rechak cristian tikejtak li mac, jwi'l masna c'ax tijtij. \v 8 Jwi'li'li wi ak'b' o awakan tib'anow chawe atkej li mac, c'urb'ic, t'ojb'i chinaj chawe. Ri' mas tzi junchak ak'b' o junchak awakan tata' tzilaj c'aslemal riq'ui Kakaj Dios lecj ri ta' jq'uisic chiwch chi quib' awakan o chi quib' ak'b' att'ojsajb'i li k'ak' ri ta' jchupic. \p \v 9 Y wi b'ak' awch tib'anow chawe atkej li mac, esajb'ic, t'ojb'i chinaj chawe. Ri' mas tzi junchak b'ak' awch tata' tzilaj c'aslemal riq'ui Kakaj Dios lecj ri ta' jq'uisic chiwch chi quib' b'ak' awch att'ojsajb'i laj jk'ak'al man luwar re tijb'i c'ax, xche' Kakaj Jesús rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \s1 Esb'i no'j chirij jun carner ri xsaachc \p \v 10 Kakaj Jesús xij chic rechak yak ajtijol rib'ak chirij: Ma xuttak ni jono rechak yak ri ta' mas jcowil ranmak chwij. In tamb'ij chawechak chi yak ranjlak nojel k'ij wi'tak chiwch Inkaj lecj. \v 11 Jwi'li'li Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil xpe chi jcolicak yak ri sache'ltak. \p \v 12 Tatak impuch tamb'ij chawechak. Wi wi' jun winak wi' jun cient (100) jcarner y wi xsach rib' jun rechak cuando tijin chi jyuk'ic, re tican jye' mak junmuch' b'elejlajuj (99) wich tak'j y tib'e chi jtoquic man jun ri xsach rib'. \v 13 Y cuando tib'e jte'ch man carner ri xsach rib', kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak chi ri' mas tiqui'cot chirij man jun li chiwchak mak junmuch' b'elejlajuj (99). \v 14 Y ji'c'ulon Akajak ri wi' lecj ta' raj tisaach ni jun rechak yak ri ta' mas jcowil ranmak chwij, xche' Kakaj Jesús rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \s1 Rajwaxi' tikacuy jmac jun kech'elxic \p \v 15 Kakaj Jesús xij rechak yak ajtijol rib'ak chirij: Wi wi' jono awech'elxic chwij tib'anow c'ax chawe, ch'ab'ej pi ric'an, b'ij re pi utzil chi xmacuni' chiwch Kakaj Dios y wi tzi tijta ayolj y tijq'uex jno'j, xatcwini' chi jk'asaj laj jk'ab' Kakaj Dios. \v 16 Y wi ta' tijta lawi' ri tab'ij re pi awic'an, toc quib' o uxib' apach y atb'etak chic riq'uil pire tib'e jte'tak juntir ri tab'ij re chirij jmac. \v 17 Y wi ta' ticojon chiwchak yak apach, b'ij rechak yak ajtakeltak we cuando mulb'em ayb'ak y wi ta' ticojon chiwchak yak ajtakeltak we, wa'xb'a' cla', b'an re chapca' jun cristian ri ta' tijcoj Jyolj Kakaj Dios o chapca' jun ajxutul lawi' ri tzi. \p \v 18 Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak, nen ta' tacuytak jmac neri wich ulew, ta' ticuysaj jmac riq'ui Kakaj Dios lecj y nen ri tacuytak jmac neri wich ulew, ticuysaji' jmac riq'ui Kakaj Dios lecj. \v 19 Ri' ri, ri tamb'ij in chawechak: Wi wi' quib' chawechak tiniq'uib' jwichak neri wich ulew chi ch'a'wem riq'ui Inkaj lecj chi jtz'onaj nen rajwax rechak, Inkaj tijya' rechak. \v 20 Jwi'l lamas wi'tak quib' o uxib' c'amem rib'ak laj imb'j, in wini' riq'uilak, xche' Kakaj Jesús rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \s1 Esb'i no'j chirij jun mocom ri etzl jno'j \p \v 21 Xpe Pedro, xjutun riq'ui Kakaj Jesús y xtz'onaj re: Kajawl, ¿jurub'c'u b'welt rajwax tancuy jmac jun wech'elxic chawij cuando tran c'ax chwe? ¿Rajwaxni' tancuy jmac wukub' (7) b'welt? xche' re. \p \v 22 Kakaj Jesús xij re Pedro: In ta' tamb'ij chawe chi wukub'ke (7) b'welt tacuy jmac jun awech'elxic chwij. In tamb'ij chawe chi rajwaxi' tacuy jmac nojel b'welt cuando tran c'ax chwe, xche' Kakaj Jesús re Pedro. \p \v 23 Kakaj Jesús xij rechak yak ajtijol rib'ak chirij: Jtakon Kakaj Dios chib'ak cristian jilon chapca' xan jun rey. Man rey raj trajlaj jurub' jc'asak yak mocom riq'uil. \v 24 Kes tz'akat tijchol rajlaj cuando xc'amsajch jun mocom riq'uil ri wi' lajuj (10) mil talento jc'as riq'uil. \v 25 Pero man mocom li ta' nen quiek la' tijtojwi' jc'as. Xpe man rey xij chi tic'ayajb'i man mocom li pach rixokl, juntir ralc'wal y juntir kelen re ri wi' pire tojb'ire jc'as. \v 26 Xpe man mocom li, xxucar chiwch man rey y xtz'onaj tok'ob' re: Kaj, cuy immac, quinawulb'ejna junquitz riq'ui inc'as. In tantoja' juntir inc'as aac'l, xche' re. \p \v 27 Man rey xrila' c'ur jwich man mocom li y xcuya' jmac riq'ui jc'as, xtakb'ic y man winak xe' chi richoch. \v 28 Pero man mocom li, cuando b'esal lak b'e, xc'ul jun rich mocom ri wi' jun cient (100) denario jc'as riq'uil. Xpe re, xchap chi jkul, xoc chi jjitz'aj y xij re: Toj ac'as wiq'uil, xche' re. \p \v 29 Xpe man jun ri wi' jc'as riq'uil, xxucar chiwch y xtz'onaj tok'ob' re: Cuy immac, quinawulb'ejna junquitz riq'ui inc'as, in tantoja' juntir inc'as aac'l, xche' re. \p \v 30 Pero re ta' raj xcuy jmac man rich mocom, xsiq'uij li k'atb'itzij y xtak li cars asta tina jtojna juntir jc'as riq'uil. \v 31 Y mak nic'j mocom chic sub'laj xc'axc'ob' laj ranmak, xpe rechak xe' jb'ijtak re man rey juntir nen xansaj re sic' rich mocomak. \p \v 32 Xpe man rey, xtak chic jsiq'uij man mocom ri xcuy jmac riq'ui jc'as y xij re: ¡At etzl mocom, in xincuya' amac riq'ui juntir ac'as wiq'uil jwi'l xatz'onaj jcuyic amac chinwch! \v 33 Y at, ¿nen chac ta' xawil c'ur jwich jun awich mocom chapca' rilic c'ur awch at ximb'an? xche' re. \p \v 34 Sub'laj xpe retzal man rey chirij, xtak jb'anic sub'laj c'ax re asta tina jtojna juntir jc'as riq'uil. \v 35 Y jilonli tran chawechak Inkaj ri wi' lecj wi ta' tz'et nojel awanmak tacuytak jmac jun awech'elxicak chwij neri wich ulew, xche' Kakaj Jesús rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \c 19 \s1 Tijon chirij jachoj ib' \p \v 1 Cuando xijmaj juntir li jwi'l Kakaj Jesús xelb'i Galilea, xe' lak luwar re Judea ri wi'tak ch'akap re nimi ja' Jordán. \v 2 Sub'laj q'ui cristian xamb'ertak chirij cla' y xtzib'saj cristian ri yajtak. \v 3 Xpetak nic'j fariseo, xjutuntak chijc'ulel Kakaj Jesús, ri' rajak tijtoctak jono jmac pire tikej laj jk'ab'ak y xtz'onajtak re: ¿Ton jya' luwar Jpixb' Kakaj Dios chi jun winak tijjachb'i rixokl wi ta' tzi tril ri tran? xche'tak re Kakaj Jesús. \p \v 4 Kakaj Jesús xtz'onaj rechak: ¿Ta'c'u ilan awi'lak ri tz'ib'al li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios ri xanow nab'e cristian wich ulew, winak pach anm xan? \v 5 Cuando Kakaj Dios xij jilonri: \q1 Jwi'li'li jun winak cuando tic'uli'yc, tican jye' jkaj jchuch y tic'uli'y riq'ui rixokl y chi quib' rib'ilak tiwuxtak pi juntakchak chi cristian chiwch Kakaj Dios, xche'. \m \v 6 Y Kakaj Jesús xij chic: Ma' quib'tak ta' chiqui'n, juntakchak chi cristian chiwch Kakaj Dios, jwi'li'li jun winak ta' luwar tijjach rixokl ri quiek riq'uil xc'ulb'aj jwi'l Kakaj Dios, xche' Kakaj Jesús rechak mak fariseo. \p \v 7 Mak fariseo xtz'onajtak chic re Kakaj Jesús: ¿Nenc'u chac Moisés xya' luwar chi tijna' tijjach rixokl jun winak, xike man winak tijtz'ib'aj jun wuj re jachb'i ib'? xche'tak re Kakaj Jesús. \p \v 8 Kakaj Jesús xij chic rechak: Tz'eti' xye' luwar Moisés chawechak tajach awixoklak jwi'li' atak pur ab'aj awanmak, pero cuando xticarch k'ijsak ta' ye'l luwar jwi'l Kakaj Dios. \v 9 Pero in tamb'ij chawechak nen jono winak tijjach rixokl y wi ma' jwi'l ta' xechb'ej jwi'l jun jalan winak chic y wi man winak li tic'uli'y chic riq'ui jun jalan anm chic, chiwch Kakaj Dios tijin trechb'ej jun anm ri ma' jc'ulajl ta'n. Y nen jono winak chic tic'uli'y riq'ui man anm ri jachal, chiwch Kakaj Dios tijin trechb'ej jun anm chic ri ma' jc'ulajl ta'n, xche' Kakaj Jesús. \p \v 10 Xpetak yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo, xijtak re: Wi jilonli c'ax wi' chijxo'lak jun winak riq'ui rixokl ri' mas tzi ta' tic'uli'ytak yaltir, xche'tak. \p \v 11 Kakaj Jesús xij chic rechak: Ma' juntir ta' ticwintak chi jtaic jcholajl ri ximb'ij, xike yak ri cha'ltak jwi'l Kakaj Dios. \v 12 Q'uiyi' ri quiek jwi'l ta' tic'uli'ytak jujun cristian. Wi' jujun winak tiq'uisi'ytak ri nic' riq'uil capunaltak y wi' jujun chic capunaltake jwi'l cristian y wi' jujun chic ri'ke ta' rajak tic'uli'ytak jwi'l ri' rajak trantak laj jc'aslemalak lawi' raj Kakaj Dios trantak. Y nen raj tran jilonli, rane' laj jc'aslemal, xche' Kakaj Jesús rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \s1 Kakaj Jesús tijye' jk'ab' chib'ak tral ac'l \p \v 13 Jun k'ij nic'j cristian xc'amtakch ralc'walak riq'ui Kakaj Jesús pire tijye' jk'ab' laj jb'aak y tich'a'w riq'ui Kakaj Dios chirijak. Pero yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo xk'eltak yak cristian ri c'amalch ralc'walak jwi'lak. \v 14 Xpe Kakaj Jesús, xij rechak: Ma k'eltak, ye'tak luwar rechak tral ac'l tipetak wiq'uil jwi'l jtakon Kakaj Dios chib'ak cristian pirechi' yak ri jilontak chapca' tral ac'l, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 15 Cuando xye'maj jk'ab' Kakaj Jesús laj jb'aak tral ac'l, xelb'i cla'. \s1 Jun c'ojol winak b'iom \p \v 16 Xpe jun c'ojol winak, xjutun riq'ui Kakaj Jesús xtz'onaj re: Ajtijonl, ¿nen chi tzilaj kelen lal rajwax tamb'an pire tanta' tzilaj c'aslemal riq'ui Kakaj Dios lecj ri ta' jq'uisic? xche' re. \p \v 17 Kakaj Jesús xtz'onaj re: ¿Nen chac tatz'onaj chwe lawi' ri tzi? Xike wi' jun ri tzi. Wi chawaj tata' tzilaj c'aslemal riq'ui Kakaj Dios lecj ri ta' jq'uisic, b'an lawi' ri tijb'ij Jpixb' Kakaj Dios, xche' Kakaj Jesús re man c'ojol winak. \p \v 18 Man c'ojol winak xtz'onaj re Kakaj Jesús: ¿Nen chi pixab' lal tab'ij? xche' re. \p Kakaj Jesús xij re: Mat camsanc, ma wechb'ej jun jalan cristian wi ma' ac'ulajl ta'n, mat alk'anc, ma mol tzij chirij jun cristian, \v 19 coj jk'ij akaj achuch y lok'aj awijl atz'akt chapca' jlok'aj ayb' tab'an, xche' Kakaj Jesús re man c'ojol winak. \p \v 20 Man c'ojol winak xij re Kakaj Jesús: Juntir li b'anali' inwi'l. ¿Nen mas rajwax tina imb'anna? xche' re. \p \v 21 Kakaj Jesús xij chic re man c'ojol winak: Wi chawaj tatz'akatsaj jb'anic juntir chiwch Kakaj Dios, jat, c'ayta juntir kelen awe ri wi' y man rijil tajach chiwchak yak ri wi' rajwax rechak. Jilonli tiwa'xi' sub'laj utzil pi awe riq'ui Kakaj Dios lecj pi jq'uexwach ab'iomil y ajruc're' atpe wiq'uil pire atxamb'er chwij, xche' Kakaj Jesús re. \p \v 22 Man c'ojol winak, cuando xta chi jilonli xijsaj re, sub'laj b'is jwich xec', jwi'l sub'laj b'iomi'n. \p \v 23 Cuando xril Kakaj Jesús chi jilonli, xij rechak yak ajtijol rib'ak chirij: Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak chi sub'laj c'axi' roquic jun b'iom lamas titakon Kakaj Dios chib'ak cristian. \v 24 Tanca'mulaj chic jb'ij chawechak: Ri' ta' mas c'ax jk'axic jun camello laj b'ak' jwich jun acux chiwch roquic jun b'iom laj jk'ab' Kakaj Dios pire titakon chib', xche' Kakaj Jesús rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \p \v 25 Yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo, cuando xtatak chi jilonli xij Kakaj Jesús rechak, sub'laj xsaach jch'olak, xijtak chirib'il rib'ak: Wi jilonli, ta' ni jun ticolmaj laj jk'ab' jmac, xche'tak. \p \v 26 Cow xilsajtak jwi'l Kakaj Jesús y xij rechak: Pi rechak cristian ta' ni jonok ticwin chi jb'anic, pero Kakaj Dios ta' ni jun kelen ma' ticwin chi jb'anic, xche' rechak. \p \v 27 Pedro xij re Kakaj Jesús: Oj xcani' kaye' juntir kelen ke ri wi' y xojxamb'eri' chawij. ¿Nenc'u tiye'saj chike oj? xche' re Kakaj Jesús. \p \v 28 Kakaj Jesús xij rechak: Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak cuando titaw k'ij tiq'uexsaj juntir kelen wich ulew, Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil sub'laj nim jk'ij ticub'ar li man cub'arb' lamas titakonwi'. Y atak ri atxamb'ernaktak chwij, atcub'artak chib'ak mak cab'lajuj (12) cub'arb' chi jb'anic k'atb'itzij chib'ak yak cab'lajuj (12) k'at rijajl Israel. \p \v 29 Juntir yak ri tican jye' richochak, jk'un ratzak, ranab'ak, jkaj jchuchak, ralc'walak o rulewak inwi'lke in, tijc'ula'taka' sub'laj nim jq'uixel chapca' ri xcan jye'tak y tijta'taka' tzilaj c'aslemal riq'ui Kakaj Dios lecj ri ta' jq'uisic. \v 30 Pero sub'laj q'ui ri nab'etak lajori jwi'l nim jk'ijak, ri'taka' ticantak pi q'uisb'ire jwi'l ta' chiqui' ticojsaj jk'ijak. Y sub'laj q'ui ri q'uisb'ire lajori jwi'l ta' cojol jk'ijak, ri'taka' tinab'ertak jwi'l tina cojsajna jk'ijak, xche' Kakaj Jesús rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \c 20 \s1 Esb'i no'j chirijak nic'j ajtocoltak uva \p \v 1 Kakaj Jesús xij chic: Jtakon Kakaj Dios chib'ak cristian jilon chapca' xan jun patron ri xelb'i ak'ab' chi jtoquic nic'j mocom pire tichacuntak riq'uil chi jtoquic uva. \v 2 Xchomorsaj riq'uilak yak mocom chi jujun denario tijye' rechak re jun k'ij chi chac y xtaktakb'i chi tocoj uva. \v 3 Y man patron raj laj b'elejeb' (9) or re ak'ab' xel chicb'ic, xe' li c'ayb'l y cla' xta' chic nic'j cristian ri ta' jchacak. \v 4 Man patron xij rechak: Jattak li chac wiq'uil chi tocoj uva y in twila' jcholajl atojb'lak, xche' rechak mak cristian. \p Y mak cristian xe'tak li chac riq'uil. \v 5 Man patron xe' chic li c'ayb'l raj laj cab'lajuj (12) or re nic'aj k'ij y xe' chic raj laj jrox or re b'esal k'ij, xe' jte' chic nic'j cristian y xij rechak chi tib'etak li chac riq'uil chi tocoj uva. \v 6 Y raj laj jjo' or re b'esal k'ij, xel chicb'i man patron xe' chic li c'ayb'l, xe' jte' chic nic'j cristian ri ta' jchacak, re xtz'onaj rechak: ¿Nen chac nerike watak jun k'ij y ta' chac tab'antak? xche' rechak. \p \v 7 Y rechak xijtak re man patron: Jwi'l ta' nen sujuwinak kachc, xche'tak. \p Y man patron xij chic rechak: Jattak li chac wiq'uil chi tocoj uva, xche' rechak. \p Y rechak xe'tak. \v 8 Y cuando xoc uku'm, xpe man patron xij re man jun ri wi' pi jb'ab'al mocom: Siq'uijb'i juntir mak mocom, ye'b'i jtojb'lak. Ri' nab'e tachol jtojicak yak ri xoctak li chac b'esal k'ij y pi q'uisb'ire tatoj yak ri xoctak ak'ab', xche' re. \p \v 9 Y mak mocom ri xoctak li chac laj jjo' or re b'esal k'ij xye'sajb'i jujun denario rechak. \p \v 10 Y pi q'uisb'ire xtojsajtak yak ri xoctak li chac nab'e. Rechak ri' chijch'olak titojsajtaka' mas chiwchak yak nic'j jwi'l ak'ab'i' xoctak li chac, pero cuando xtojsajtak jujun denarioke xye'saj rechak. \v 11 Cuando xc'ulmaj jtojb'lak jwi'lak xoctak chi yok'on chirijil man patron. \v 12 Xpetak, xijtak re man patron: Mak nic'j b'esalchak k'ij xoctak li chac, jun orke xchacuntak y nic'ke katojic xab'an y oj jun k'iji' xojchacunc y xkacuya' juntir jk'ak'al k'ij, xche'tak re man patron. \p \v 13 Man patron xij re jun rechak mak mocom: At wichc'ulchi', in ta' ni jun kelen ximb'an chawe ri ma' jcholajl ta'n. Xkachomorsaji'ca' aac'l chi jun denario tantoj ak'ij. \v 14 C'amb'i atojb'l. In iniliw jcholajl wi tanye'b'i jtojb'lak yak nic'j ri xoctak li chac b'esal k'ij, nic' chapca' tanye' chawe at, \v 15 jwi'l ini' iniliw jcholajl nen tamb'an riq'ui impwaak. At tipe awetzal chi rilic jwi'l tzi inno'j riq'uilak cristian, xche' man patron re man mocom, xche' Kakaj Jesús. \p \v 16 Y Kakaj Jesús xij chic rechak yak ajtijol rib'ak chirij: Jwi'li'li yak ri q'uisb'ire lajori ri ta' cojol jk'ijak ri'taka' tinab'ertak jwi'l tina cojsajna jk'ijak. Y yak ri nab'etak lajori ri nim jk'ijak ri'taka' ticantak pi q'uisb'ire jwi'l ta' ticojsaj jk'ijak, xche' rechak. \s1 Kakaj Jesús tijb'ij roxmul chi tina camsajna \p \v 17 Kakaj Jesús cuando b'esaltak lak b'e pach yak ajtijol rib'ak chirij pire tib'etak Jerusalén, xsiq'uij yak cab'lajuj (12) pi ric'anak y xij rechak: \v 18 Lajori ojb'etak Jerusalén, cla' tijachsaj Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil laj jk'ab'ak mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios y laj jk'ab'ak yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios. Rechak tijtz'onajtak k'atb'itzij chirij pire ticamsajc. \v 19 Y tijjachtak laj jk'ab'ak yak ma' rijajl ta' Israel pire tritz'b'ejtak jwich, tijsec'tak y tijcamsajtak wich curs, pero laj jrox k'ij tina c'astasajna jwich laj jcamnakl, xche' Kakaj Jesús rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \s1 Jchuch Santiago pach Juan \p \v 20 Xpe rixokl Zebedeo pach yak quib' ric'lal, xjutun riq'ui Kakaj Jesús y xxucar chiwch chi jtz'onaj jun tok'ob' re. \v 21 Kakaj Jesús xtz'onaj re: ¿Nen chawaj? xche' re anm. \p Y anm xij: Cuando attakon chib'ak cristian, ye' luwar chi yak wic'lal ticub'artak aac'l, jun ticub'ar laj apaach y jun ticub'ar laj amax, xche' re Kakaj Jesús. \p \v 22 Kakaj Jesús xij rechak: Atak ta' awetamak nen attijintak chi jtz'onaj chwe. ¿Tonc'u acuya'taka' c'ax chapca' ri tina intijna in? xche' rechak. \p Rechak xijtak: Tikacuya'n, xche'tak. \p \v 23 Kakaj Jesús xij chic rechak: Atak tacuya'taka' c'ax chapca' ri tina intijna in, pero ta' ye'l luwar chwe chi jcha'ic nen ticub'ar laj impaach o laj immax, jwi'l ri' tiye'saj rechak yak ri cha'ltak jwi'l Inkaj, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 24 Yak lajuj (10) ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo cuando xtatak nen xijsaj re Kakaj Jesús, xpe retzalak chirijak yak quib' ri jk'un ratz rib'ak. \v 25 Pero xpe Kakaj Jesús xsiq'uij yak ajtijol rib'ak chirij y xij rechak: Atak awetamaki' chi mak jb'ab'al jk'atb'itzijak yak ma' rijajl ta' Israel tijchomorsajtak chi wi' mas takon laj jk'ab'ak chib'ak yak jwinakak y mak nimaktak jb'ab'alak titakontaka' chib'ak. \p \v 26 Pero chaxo'l atak, ma' ji'ta'lonli. Chaxo'l atak, nen raj ticojsaj jk'ij rajwaxi' rane' lawi' ri rajwax jb'anic pi rechak nic'j chic. \v 27 Y wi wi' jono chawechak raj tioc pire b'ab'al, rajwaxi' tijye' rib' chi takem re juntir jpach chapca' jun cristian ri wi' rajw. \v 28 Jilon chapca' xan Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil, ta' xpe wich ulew pire tib'ansaj re lawi' ri raj re. Re xpe wich ulew pirechi' tiyuk rane' lawi' ri rajwax rechak cristian y tiyuk jache' rib' pi camic chi jcolicak sub'laj cristian laj jk'ab' jmacak, xche' Kakaj Jesús rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \s1 Titzib'saj quib' moy \p \v 29 Cuando xeltakb'i Kakaj Jesús Jericó pach yak ajtijol rib'ak chirij sub'laj q'ui cristian xamb'ertakb'i chirijak. \v 30 Xpetak quib' moy ri cub'ultak chi' b'e, xtatak chi tijin tik'ax Kakaj Jesús chijc'ulelak, xch'ejejtak, xijtak: ¡Jc'ajol David, il c'ur kawch! xche'tak. \p \v 31 Xpetak mak cristian, xk'eltak yak moy, xijtak rechak chi mi ch'a'wtak chic. Pero rechak sub'laj cow xch'ejejtak chic, xijtak: ¡Kajawl, Jc'ajol David, il c'ur kawch! xche'tak. \p \v 32 Kakaj Jesús xwa'rc, xsiq'uijtakb'ic y xtz'onaj rechak: ¿Nen chawajak tamb'an chawechak? xche' rechak, \p \v 33 Rechak xijtak: Kajawl, chikaj ojna'tun chic, xche'tak re Kakaj Jesús. \p \v 34 Kakaj Jesús xril c'ur jwichak y xchap b'ak' jwichak y laj or xna'tuntak chic y xamb'ertakb'i chirij Kakaj Jesús. \c 21 \s1 Kakaj Jesús tioc Jerusalén \p \v 1 Cuando xtawtak chi nakaj re Jerusalén, wi'takchak Betfagé wich witz ri jb'ij Olivos. Kakaj Jesús xtakb'i quib' rechak yak ajtijol rib'ak chirij, \v 2 xij rechak: Jattak li man tilmit ri wi'b'i chawchak, cla' tib'e ate'tak jun ixok b'ur ximil y wi' jun ra jk'un riq'uil. Quirtakch man b'ur pach ra jk'un y c'amtakch. \v 3 Wi wi' nen atch'ab'entak chirijak, b'ijtak re: Tike chocon jwi'l Kajawl y laj orke tiyuk jk'asaj, atche'tak re, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 4 Jilonli xan pire xtaw chiwch ri xcan jtz'ib'aj jun ajk'asal Jyolj Kakaj Dios ri tijb'ij jilonri: \q1 \v 5 B'ijtak rechak yak aj Sión: \q2 Iltak areyak petzal aac'lak y ta' tijcoj jk'ij, quejal jun ra b'ur jwi'l, tiche'. \p \v 6 Xpetak yak quib' ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo, xe'tak y xe' rane'tak chapca' xijsaj rechak. \v 7 Xc'amtakch man ixok b'ur pach man ra jk'un, xye'takb'i ritz'ikak ri tijk'u'jtak chirij ra k'un b'ur y Kakaj Jesús xquejajb'ic. \p \v 8 Y sub'laj q'ui cristian b'esaltak chirij, wi' nic'j xlic' ritz'ikak ri tijk'u'jtak laj b'e y nic'j chic xc'urtak xak che' y xye'tak laj jb'e. \v 9 Cristian ri nab'etak pach ri tixamtak chirij Kakaj Jesús xoctak chi ch'ejejem, xijtak: \q1 ¡Nim jk'ij Jc'ajol David! \q1 ¡Kakaj Dios ri Kajawl wi' jk'ab' chib' ri petzal laj jb'ij! \q1 ¡Nim jk'ij Kakaj Dios lecj! xche'tak. \p \v 10 Cuando xoc Kakaj Jesús Jerusalén juntir cristian xsaach jch'olak y sub'laj cristian xtz'onajtak chirib'il rib'ak: ¿Nen chiqui' chi winak lal ri? xche'tak. \p \v 11 Y nic'j cristian xijtak: Ri' Jesucristo ri ajk'asal Jyolj Kakaj Dios ri aj Nazaret ri jun tilmit re Galilea, xche'tak. \s1 Tiesajb'i mak ajc'ayb' li nimi richoch Kakaj Dios \p \v 12 Kakaj Jesús xoc li nimi richoch Kakaj Dios y xruktajb'i mak ajc'ayb' pach mak ajlok'omanl ri wi'tak cla'. Xsolcopij mak jmexak mak ajq'uexeltak pwak ri wi'tak cla' pach mak jtemak mak ajc'ayaltak ut. \v 13 Y xij rechak: Tz'ib'ali' li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios ri tijb'ij jilonri: \q1 Wichoch rechi' lamas tib'an ch'a'wem wiq'uil, xche' Kakaj Dios, tiche'. \m Pero atak cojol pi molb'i rib'ak alk'om awi'lak, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 14 Xpetak yak moy pach yak co'x xtawtak riq'ui Kakaj Jesús li nimi richoch Kakaj Dios y xtzib'sajtaka' jwi'l Kakaj Jesús. \v 15 Pero mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios pach yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios sub'laj xpe retzalak cuando xriltak mak nimaktak c'utb'i jcwinel Kakaj Dios ri xan y xtatak tich'ejejtak mak tral ac'l li nimi richoch Kakaj Dios ri tijb'ijtak: \q1 ¡Nim jk'ij Jc'ajol David! tiche'tak. \p \v 16 Rechak xtz'onajtak re Kakaj Jesús: ¿Ton ata' nen tijin tijb'ijtak mak tral ac'l? xche'tak re. \p Kakaj Jesús xij rechak: Tanta'n. ¿Ta'c'u ilan awi'lak li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios ri tijb'ij jilonri? \q1 At xab'an chi la' jb'ixak mak tral ac'l ri aj nuch'tak pach mak tral ac'l aj tijin titu'ntak tib'ixaj jnimirsaj ak'ij, tiche', xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 17 Kakaj Jesús xcan jye' mak cristian cla' xe' Betania, cla' xe' wa'xok lak'ab'. \s1 Jun jche'l higo tichekej \p \v 18 Ak'ab' laj jcab' k'ij Kakaj Jesús xk'aj chic Jerusalén, cuando b'esal lak b'e xc'ok jwi'l wi'jal. \v 19 Xrilb'i chi wi' jun jche'l higo chi' b'e. Xe' rile' wi wi' jwich, pero ta' ni jono jwich xe' jte'. Jwi'li'li xch'ab'ej man jche'l higo, xij re: Ni jun b'welt atwichin chic, xche' re. \p Y laj or xchekej man che'. \v 20 Yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo, cuando xriltak xchekej man jche'l higo, sub'laj xsaach jch'olak xtz'onajtak re Kakaj Jesús: ¿Nen chac laj or xchekej man jche'l higo? xche'tak re. \p \v 21 Kakaj Jesús xij rechak: Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak, atak wi kes tz'et cub'ul ach'olak chirij Kakaj Dios y ta' tran quib' awanmak, ma' xita'ke atcwintak chi jb'anic chapca' ximb'an in re man jche'l higo. Atak wi tab'ijtak re man witz ri: Elamb'i cla', t'ojta ayb' li mar, atche'tak re, ticojoni' chawchak. \v 22 Juntir nen chawajak tatz'onajtak cuando atch'a'wtak riq'ui Kakaj Dios wi kes tz'et cub'ul ach'olak chirij Kakaj Dios, tacula'taka'n, xche' Kakaj Jesús rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \s1 Tic'otsaj jchi' Kakaj Jesús chirij jk'atb'itzij \p \v 23 Kakaj Jesús xocb'i li nimi richoch Kakaj Dios. Cuando tijin chi jtijoj cristian cla', xpetak mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios pach yak ri wi' rekle'nak chijxo'lak yak rijajl Israel xjutuntak chijc'ulel Kakaj Jesús y xtz'onajtak re: ¿Nenc'u xattakow chi jb'anic jilonli? ¿Nen xye'w k'atb'itzij laj ak'b' pire tab'an jilonli? xche'tak re. \p \v 24 Kakaj Jesús xij rechak: Jilon in chwaj tantz'onaj jun kelen chawechak: Wi tac'ululajtak inyolj, tamb'iji' chawechak nen xye'w k'atb'itzij laj ink'b' pire tamb'an jilonli. ¿Nenc'u xtakow re Juan Ajb'anal Ja'tiox chi jb'anic ja'tiox? ¿Kakaj Diosni' xtakow re o cristianke? xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 25 Rechak xoctak chi jchomorsaj chirib'il rib'ak nen tijb'ijtak, xijtak: Wi tikab'ij re chi Kakaj Dios xtakowch re Juan Ajb'anal Ja'tiox, li tijb'iji' chike: ¿Nenc'u chac ta' xacojtak jyolj? tiche'. \v 26 Tike tzaak kach'ol pent wi' nen trantak cristian chike wi tikab'ij chi cristianke takowinak re, jwi'l rechak tijb'ijtak chirij Juan Ajb'anal Ja'tiox chi ajk'asal Jyolji' Kakaj Dios, xche'tak. \p \v 27 Jwi'li'li xijtak re Kakaj Jesús: Ta' ketam nen takowinakch re, xche'tak. \p Kakaj Jesús xij chic rechak: Jilon in ta' tamb'ij chawechak nen xye'w k'atb'itzij laj ink'b' chi jb'anic jilonli, xche' rechak. \s1 Esb'i no'j chirij quib' alc'walixelb' \p \v 28 Kakaj Jesús xtz'onaj chic rechak: ¿Nen tab'ij atak chirij ri xantak quib' alc'walixelb'? Wi' jun winak wi' quib' jc'ajol. \p Xpe winak li, xij re man nab'eal: At inc'ajol, jat li chac lak uva, xche' re. \p \v 29 Man jc'ajol li xij: Ta' chwaj imb'ec, xche'. \p Pero chi usil xq'uex jno'j y xe' li chac. \v 30 Y xpe man winak li, xe' chic riq'ui man jcab'al y xij re chapca' xij re man nab'eal y man jcab'al xij: Tziyi' li, tat, imb'i'n, xche'. \p Pero ta' tz'et xec'. \v 31 ¿Nenc'u rechak mak quib' xanowtak lawi' raj jkajak trantak? xche' Kakaj Jesús rechak. \p Rechak xijtak re Kakaj Jesús: Ri' man nab'eal, xche'tak. \p Kakaj Jesús xij chic rechak: Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak chi ri' mak ajtz'onaltak alcabar re Roma pach mak tz'i'taklaj anm tioctak nab'e lamas titakonwi' Kakaj Dios chib'ak cristian chawch atak, \v 32 jwi'l Juan Ajb'anal Ja'tiox xyuki' jb'ij chawechak nen rajwax tab'antak laj ac'aslemalak pire tran suc'ul awanmak chiwch Kakaj Dios. Pero atak ta' xacojtak jyolj y yak ajtz'onaltak alcabar pach mak tz'i'taklaj anm xcoja'taka'n. Atak onque xawila'taka' juntir li, pero ta' xaq'uex ano'jak pire tab'antak lawi' raj Kakaj Dios tab'antak, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Esb'i no'j chirijak mak etzltak ajchac \p \v 33 Kakaj Jesús xij chic rechak: Tatak jcholajl jun esb'i no'j chic jilonri, wi' jun winak xtic uva laj rulew y xcoj corral chirij. Xc'ot jun luwar lamas xan man yetz'b'i uva y xan jun ja naj rak'aneb' pire tijchajaj jtico'n. Ajruc're' xcan jye' man rulew li chi kejom rechak nic'j ajchac y xe' chinaj li jun jalan tilmit chic. \v 34 Cuando xtaw k'ij tik'anab' jwichak mak uva, xpe man rajw ulew xtakch nic'j jtako'n riq'uilak chi jtz'onaj rechak mak ajkejeltak ulew lawi' mak jwich uva ri tiye'saj re pire kejb'ire man ulew. \v 35 Pero xpetak mak ajkejeltak ulew xchaptak mak tako'n li, jun xch'i'tak, jun xcamsajtak y jun chic xcamsajtak chi ab'aj. \p \v 36 Xpe man rajw ulew, xtak chicch mas jtako'n chiwch nab'e b'welt chi jtz'onaj rechak mak ajkejeltak ulew lawi' mak jwich uva ri tiye'saj re pire kejb'ire man ulew. Pero mak ajkejeltak ulew xantak chicb'i rechak chapca' xantak re yak nic'j. \p \v 37 Ajruc're' man rajw ulew xtakch jc'ajol chi jtz'onaj rechak lawi' mak jwich uva ri tiye'saj re pire kejb'ire man ulew jwi'l xchomorsaj chi ticojontaka' chiwch jc'ajol. \v 38 Pero mak ajkejeltak ulew cuando xriltak xtaw jc'ajol man rajw ulew xijtak chirib'il rib'ak: Ri' re tiechb'en man ulew, lajori kacamsajtak pire tican man ulew ri pi ke oj, xche'tak mak ajkejeltak ulew. \p \v 39 Xpetak, xchaptak, xresajtakb'i lak uva y xcamsajtak. \v 40 Y cuando tipe man rajw ulew, ¿nenc'u tran rechak mak ri kejewinaktak man ulew? xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 41 Rechak xijtak: Ta' chiqui' c'ax laj ranm tijcamsajtak mak etzltak ajkejeltak ulew li. Y tijye' chic rulew chi kejom rechak nic'j ajchac chic ri tijye'tak jwich uva pire kejb'ire man ulew cuando titaw k'ij tik'anab' jwichak mak uva, xche'tak re Kakaj Jesús. \p \v 42 Kakaj Jesús xtz'onaj chic rechak: ¿Ta'c'u ilan awi'lak li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios ri tijb'ij jilonri? \q1 Man ab'aj ri xcan jxute'tak yak ajb'analtak ja, ri' xoc pire man nab'e ab'aj pire jcowil man ja. \q1 Jilonli xan Kakaj Dios ri Kajawl y sub'laj ojqui'cot chirij, tiche'. \m \v 43 Jwi'li'li in tamb'ij chawechak chi Kakaj Dios ta' chiqui' titakon chab'ak, ri'chak titakon chib'ak jalan cristian chic ri tijye'tak jwich tico'n pire kejb'i rulew man rajw ulew. \v 44 Nen titzaak chib' man ab'aj li, tik'ajmaji'n. Y nen titzaak man ab'aj li chib', trana' pok, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 45 Cuando mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios pach mak fariseo xtatak jcholajl chi Kakaj Jesús tijin tijb'ij mak esb'i no'j li chirijaki' rechak, \v 46 sub'laj xpe retzalak rajak roj xchape'takb'i Kakaj Jesús. Pero tike tzaak jch'olak jwi'l sub'laj q'ui cristian retamaki' chi ajk'asal Jyolji' Kakaj Dios. \c 22 \s1 Esb'i no'j chirij jun nimak'ij re c'ulniquil \p \v 1 Kakaj Jesús xoc chic chi yoloj riq'uilak mak cristian li la' nic'j esb'itak no'j, xij rechak: \v 2 Jtakon Kakaj Dios chib'ak cristian jilon chapca' xan jun rey ri xan jun nimak'ij cuando xc'uli'y jc'ajol. \v 3 Re xtak mak jtako'n chi jsiq'uijcak yak ri quiek re xijwi' chi tipetak riq'uil chi wic', pero rechak ta' rajak xpetak. \v 4 Xtak chicb'i nic'j jtako'n chic, xijb'i rechak: B'ij rechak chi xantaji' kaw. Xintaka' jcamsaj inwacx pach wawj ri chak'sal inwi'l y lajori jo'tak, tijtatak wa, atche'tak rechak, xche' re mak jtako'n. \p \v 5 Pero mak cristian ta' rajak xe'tak riq'uil li nimak'ij. Jun rechak xe' chi jsolaj rulew y jun chic xe' chi c'ayinc. \v 6 Y mak nic'j chic xchaptak mak jtako'n man rey xsec'tak y xcamsajtak. \v 7 Man jb'ab'al k'atb'itzij sub'laj xpe retzal chirijak mak ri xcamsan rechak mak jtako'n, jwi'li'li xtak mak jsoldad chi jcamsajcak y xtak jc'atic jtilmitak. \p \v 8 Xij rechak mak nic'j jtako'n chic: Juntir kelen ri tichocon re man nimak'ij re man c'ulniquil xantaji'n, pero mak cristian ri siq'uiltak ta' tic'ular rechak tipetak li man nimak'ij. \v 9 Lajori jattak xo'lak b'e, juntir mak ri tata'tak, b'ijtak rechak chi tipetak li man nimak'ij re c'ulniquil, xche' rechak mak jtako'n. \p \v 10 Y mak jtako'n xe'tak xo'lak b'e, xe' jsiq'uijtakch juntir cristian ri wi'tak xo'lak b'e chi tzi jno'jak y chi mita' tzi jno'jak. Jilonli xnoj man ja chi cristian. \v 11 Cuando xocb'i man rey la ja chi rilicak mak ri siq'uiltak li nimak'ij, xril chi wi' jun winak cla' ta' cojol ritz'ik jwi'l re c'ulniquil. \v 12 Xtz'onaj re: At wichc'ulchi', ¿nen chac xatocch neri wi mita' xacojch awitz'ik re c'ulniquil? xche' re. \p Y man winak li ta' chiqui' xch'a'wc. \v 13 Xpe man rey, xij rechak mak ri tijintak chi jjachic wa: Ximtak rakan pach jk'ab', esajtakb'i lak uku'm rij ja. Cla' tib'e rok'b'ej rib' y tijkuch'uch'uj ree. \v 14 Sub'laj q'ui ri siq'uiltak, pero quib' uxib'ke ri cha'ltak, xche' Kakaj Jesús. \s1 Ri jtojic alcabar re César \p \v 15 Cuando xantaj jb'ij jilonli jwi'l Kakaj Jesús, mak fariseo xe'tak y xniq'uib' jwichak, xchomorsajtak nen tijb'ijtak re Kakaj Jesús jwi'l ri' rajak chirijke jyolj tikej laj jk'ab'ak pire tijcojtak tzij chirij. \v 16 Xtaktakb'i nic'j ajtijol rib'ak chirijak pach nic'j rechak mak jpach Herodes Antipas, xe' jb'ijtak re Kakaj Jesús jilonri: Ajtijonl, oj ketami' chi tz'etel tz'eti' ri tab'ij y tz'etel tz'eti' ri tijin tatijoj cristian pire trantak lawi' raj Kakaj Dios trantak y ta' jaljoj rilic cristian tab'an. \v 17 B'ij chike: ¿Tzini' tikatoj alcabar re César o ta'n? xche'tak re Kakaj Jesús. \p \v 18 Kakaj Jesús retami' mak etzltak jchomorsa'nak, jwi'li'li xij rechak: Atak ajsolcopil acayb'alak, ¿nen chac tatoctak etzltak no'j pire inkej laj ak'b'ak? \v 19 C'uttakneca' jun pwak chinwch ri quiek la' tatojtakwi' alcabar, xche' rechak. \p Rechak xc'amtakch jun denario xc'uttak chiwch. \p \v 20 Kakaj Jesús xtz'onaj chic rechak: ¿Nenc'u quiek jcayb'al ri wi' chiwch ri y nen quiek jb'ij ri tz'ib'al chiwch ri? xche' rechak. \p \v 21 Rechak xijtak: Rechi' César, xche'tak re. \p Kakaj Jesús xij chic rechak: Ye'tak re César lawi' re César y ye'tak re Kakaj Dios lawi' re Kakaj Dios, xche' rechak. \p \v 22 Cuando xtatak chi jilonli xijsaj rechak jwi'l Kakaj Jesús sub'laj xsaach jch'olak, xcan jye'tak Kakaj Jesús, xe'tak. \s1 Tijon chirij c'astajb'al \p \v 23 La' man k'ij li xtawtak nic'j saduceo riq'ui Kakaj Jesús. Rechak ta' tijcojtak chi tina c'astasajna jwichak camnakib', jwi'li'li xijtak re Kakaj Jesús: \v 24 Ajtijonl, Moisés xij chike chi wi wi' jun winak ticamc y ta' ralc'walak xwa'xc, rajwaxi' tic'uli'y chic jun jk'un riq'ui man anm li, ri camnak richjil pire tiwa'x ralc'wal riq'uil y ticojsaj pi ralc'wal man nab'e winak. \v 25 Y chikaxo'l oj xwa'xi' wukub' (7) winak ri jk'un ratz rib'ak. Man nab'eal xc'uli'yc, pero xcamc, ta' ralc'wal xwa'xc y man rixokl xc'uli'y chic riq'ui man jcab'al. \p \v 26 Y xcam man jcab'al y ta' ralc'wal xwa'xc. Xc'uli'y chic man jroxal riq'ui man anm y jilon re xcamke. Wukub' (7) chi winak ri jk'un ratz rib'ak xc'uli'ytak riq'ui man anm li y chi wukub' (7) rib'ilak xcamtak. \v 27 Pi q'uisb'ire xcam man anm. \v 28 Cuando tic'astasaj jwichak camnakib', ¿nenc'u rechak chi wukub' (7) winak li trixokolaj man anm li, jwi'l chi wukub'i' (7) rib'ilak xc'uli'ytak riq'uil? xche'tak re Kakaj Jesús. \p \v 29 Kakaj Jesús xij rechak: Atak sachalcataka'n, jwi'l ta' awetamak nen tijb'ij li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios y ta' awetamak juntir ri jcwinel Kakaj Dios ri wi'. \v 30 Cuando tic'astasaj jwichak camnakib' chi winak chi anm ta' chiqui' tic'uli'ytak, ji'chaklontak chapca' yak anjl ri wi'tak lecj. \v 31 ¿Ta'c'u ilan awi'lak li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios ri xij chawechak chirij c'astajb'al? Kakaj Dios xij jilonri: \q1 \v 32 Ini' ri in jDios Abraham, Isaac y Jacob, xche'. \m Kakaj Dios ma' jDios ta' yak camnakib', jDiosaki' yak ri yo'ltak, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 33 Cuando Kakaj Jesús xij jilonli, sub'laj q'ui cristian xsaach jch'olak chi jtaic jyolj ri xij. \s1 Man pixab' ri mas rajwax ticojsaj \p \v 34 Cuando mak fariseo xtatak chi Kakaj Jesús xana' rechak mak saduceo chi ta' chiqui' xch'a'wtak, xmulb'a' rib'ak \v 35 y jun rechak, ri' jun ajtijol cristian re Jpixb' Kakaj Dios raj tijtoc nen tran pire tikej Kakaj Jesús laj jk'ab'ak xtz'onaj re: \v 36 Ajtijonl, ¿nen chi pixab' lal mas rajwax ticojsaj chiwchak nic'j pixab' chic? xche' re. \p \v 37 Kakaj Jesús xij re: Li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios tijb'ij jilonri: \q1 Lok'aj Akaj Dios ri Awajawl riq'ui nojel awanm y xike chomorsaj chirij Kakaj Dios y b'an riq'ui nojel awanm lawi' raj tab'an, tiche'. \m \v 38 Ri' man pixab' li mas rajwax ticojsaj chiwchak juntir pixab'. \v 39 Y jcab' pixab' raquitz mita' nic' jtaic pach man jun li, tijb'ij jilonri: \q1 Lok'aj awijl atz'akt chapca' jlok'aj ayb' at tab'an, tiche'. \m \v 40 Ri' mak quib' pixab' li ri tiye'wtak jcholajl juntir Jpixb' Kakaj Dios y ri xijtak yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios, xche' Kakaj Jesús re. \s1 Ri nen quiek rijajl ri b'il jwi'l Kakaj Dios ri tina jtaknach \p \v 41 Cuando aj mulantaka' mak fariseo xpe Kakaj Jesús xtz'onaj rechak: \v 42 ¿Nen tab'ij atak chirij nen quiek rijajl jun ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew? xche' rechak. \p Rechak xijtak: Rijajli' David, xche'tak. \p \v 43 Kakaj Jesús xtz'onaj chic rechak: ¿Nenc'u chac David xijsaji' re jwi'l Lok'laj Jsantil Kakaj Dios chi tijb'ij Wajawl re? Re xij jilonri: \q1 \v 44 Kakaj Dios ri Kajawl xiji' re Wajawl: \q2 Cub'ren laj impaach asta tina injachna laj ak'b' juntir yak ri atcontrinc, xche' re, tiche'. \p \v 45 ¿Nen mo jun ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew, rijajli' David, cuando David xiji' Wajawl re? xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 46 Y ni jono rechak xcwintak chi jb'ij jono yoloj pire jc'ululaj Kakaj Jesús. Xcholmajb'i la' mak k'ij li ta' chiqui' ni jonok xc'otow chic jchi' Kakaj Jesús. \c 23 \s1 Tiesaj chi sakil jmacak mak fariseo \p \v 1 Cuando Kakaj Jesús xijmaj jwi'l jilonli, xij chic jilonri rechak cristian ri wi'tak cla' pach yak ajtijol rib'ak chirij: \v 2 Yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios pach mak fariseo tiesantak chi sakil Jpixb' Kakaj Dios. \v 3 Jwi'li'li cojontak chiwchak, b'antak juntir ri tijb'ijtak chawechak. Pero ma b'an awechak chapca' trantak rechak. Rechak tijb'ijtak lawi' rajwax tib'ansajc, pero jalan trantak chiwch ri tijb'ijtak. \v 4 Rechak tijtijojtak cristian re nic'j pixab' sub'laj c'ax jb'anic, pero rechak ta' tit'o'ontak chi jb'anic ri nen tijb'ij, nic' riq'uil tijye'tak jun al laj ika'n chirij cristian ri mita' nen ticuyuw ralal, pero rechak ni la' jun b'a jk'ab'ak tit'o'ontak chi jc'amicb'ic. \v 5 Juntir ri trantak ri'ke rajak tzi tiilsajtak jwi'l cristian. Tijc'amtak mak c'olb'itak wuj ri lamas tijc'oltak mak q'uer wuj ri tz'ib'al Jpixb' Kakaj Dios chiwch y tijximtakb'i chi' jwichak o wichak jtelb'ak y tijcojtak itz'ik ri nimak rakan ritz'ab'l. \v 6 Y cuando tib'etak li jono nimak'ij mas kus triltak ticub'artak la' mak tem ri lamas ticub'artak yak ri wi' rekle'nak lak sinagog. \v 7 Ri' rajak tic'amsaj rutzil jwichak lak c'ayb'l pi c'utb'ire chi nimi' jk'ijak y ri' rajak tib'ijsaj ajtijonl rechak. \p \v 8 Pero atak ma ye'tak luwar tib'ijsaj ajtijonl chawechak jwi'lak cristian, jwi'l xike wi' jun Ajtijonl y atak juntir awech'elxiqui' ayb'ak. \v 9 Y ma cojtak jun cristian pi akajak, jwi'l xike jun Akajak y re ji' wi' lecj. \v 10 Y ma ye'tak luwar tib'ijsaj jb'ab'al chawechak jwi'l xike jun b'ab'al wi', ri' ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew. \v 11 Ri mas nim jk'ij chaxo'lak, rajwaxi' rane' lawi' ri rajwax jb'anic pire nic'j chic. \v 12 Jwi'l nen tijcoj jk'ij ric'an, ta' ticojsaj jk'ij y nen ta' tijcoj jk'ij, ri' li ticojsaj jk'ij. \p \v 13 ¡C'ur awchak atak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios y atak fariseo, ajsolcopil acayb'alak! Atak ta' taye'tak luwar tioc cristian laj jk'ab' Kakaj Dios pire titakon chib'ak, pero ni atak atoctak. \p \v 14 ¡C'ur awchak atak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios y atak fariseo, ajsolcopil acayb'alak! Atak tawesajtak kelen awechak chirijak yak anm ri camnak richjilak y pire b'amb'i awchak chiwchak cristian, sub'laj naj tab'antak chi ch'a'wem riq'ui Kakaj Dios. Jwi'li'li masna c'ax k'atb'itzij tib'ansaj chab'ak jwi'l Kakaj Dios. \p \v 15 ¡C'ur awch atak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios y atak fariseo, ajsolcopil acayb'alak! Atak atwo'cottak juntir luwar chi jtoquic jun ajtijol rib' chawijak. Cuando tata'tak, tatijojtak re ac'utu'nak y re masna etzl jno'j tiel chic chawchak. Jwi'li'li re quib' chi jilon c'axc'ol tijtij chapca' ri tatij atak li man luwar re tijb'i c'ax. \p \v 16 ¡C'ur awchak atak ajc'amaltak b'e ri pur atak moy! Atak tab'ijtak: Nen jonok tijb'ij chi trana' jun kelen y wi tijcoj nimi richoch Kakaj Dios laj jyolj chi jb'ij chi tz'eti' tran ri tijb'ij, nic' riq'uil ta' ni jun kelen b'il jwi'l. Pero nen tijcoj mak oro re nimi richoch Kakaj Dios laj jyolj chi jb'ij chi tz'eti' tran ri tijb'ij, rajwaxi' tran, atche'tak. \p \v 17 ¡Atak pur atak sons y pur atak moy! ¿Nenc'u mas nim jk'ij, roni' man oro o ri' nimi richoch Kakaj Dios ri quiek jwi'l nim jk'ij man oro? \p \v 18 Y tab'ijtak: Nen jonok tijb'ij chi trana' jun kelen y wi tijcoj altar laj jyolj chi jb'ij chi tz'eti' tran ri tijb'ij, nic' riq'uil ta' nen b'il jwi'l. Pero nen tijcoj mak kelen ri sipal re Kakaj Dios ri wi' chib' man altar laj jyolj chi jb'ij chi tz'eti' tran ri tijb'ij, rajwaxi' tran, atche'tak. \p \v 19 ¡Atak pur atak moy! ¿Nenc'u mas nim jk'ij, roni' mak kelen ri sipal re Kakaj Dios o man altar ri quiek jwi'l nim jk'ij mak kelen ri sipal re Kakaj Dios? \v 20 Nen tijcoj man altar laj jyolj chi jb'ij chi tz'eti' tran ri tijb'ij, ma' xita'ke man altar tijcoj laj jyolj chi jb'ij chi trana'n, tijcoja' juntir ri wi' chib'. \v 21 Y nen tijcoj nimi richoch Kakaj Dios laj jyolj chi jb'ij chi tz'eti' tran ri tijb'ij, ma' xita'ke nimi richoch Kakaj Dios tijcoj laj jyolj chi jb'ij chi trana'n, tijcoja' jb'ij Kakaj Dios ri wi' li nimi richoch. \v 22 Nen tijcoj man luwar lecj lamas wi' Kakaj Dios laj jyolj chi jb'ij chi tz'eti' tran ri tijb'ij, ma' xita'ke man luwar lecj lamas wi' Kakaj Dios tijcoj laj jyolj chi jb'ij chi tz'eti' tran ri tijb'ij, tijcoja' jb'ij jcub'arb' Kakaj Dios laj jyolj chi jb'ij chi tz'eti' tran y tijcoja' jb'ij Kakaj Dios ri ticub'ar la' man cub'arb'. \p \v 23 ¡C'ur awchak atak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios y atak fariseo, ajsolcopil acayb'alak! Atak taya'taka' jlájuj kelen awechak re Kakaj Dios taya'taka' jlájuj mak woron ri jb'ij menta, anis y comino. Pero ta' tijin tab'antak lawi' ri mas rajwax jb'anic ri tijb'ij Jpixb' Kakaj Dios. Ri rajwax jb'anic ri' b'antak juntir pi jcholajl chiwch Kakaj Dios, iltak c'ur jwich jun cristian y b'antak laj ac'aslemalak lawi' raj Kakaj Dios tab'antak. Ri' li rajwax tab'antak y mi can aye'tak jb'anic. \p \v 24 Atak ajc'amaltak b'e, pur atak moy. Atak jor tacwentij ayb'ak pire ma' tab'ik'tak jun usum, pero ta' tawic'ajtak tab'ik'a'taka'b'i jun camello. \p \v 25 ¡C'ur awchak atak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios y atak fariseo, ajsolcopil acayb'alak! Ataka' nic' riq'uil man vas pach man lak ri ch'ajal rij, pero tz'il jpam jwi'l alk'anc y mak etzltak rayb'l ri tab'antak. \v 26 ¡Atak fariseo, pur atak moy! Ch'ajtak nab'e jpam man vas pach man lak y jilonli tisakab'i' rij. \p \v 27 ¡C'ur awchak atak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios y atak fariseo, ajsolcopil acayb'alak! Atak pur atak mak mukb'i camnak ri tz'ajal rij la' chun, sub'laj kus rilic rij, pero jpamak nojsali' chi jb'akeltak camnak y chi jtio'jlak cristian ri k'a'ysal. \v 28 Y jilon atak, rilic chapca' suc'uli' awanmak chiwch Kakaj Dios, pero awanmak nojsali' chi solcopiltak yoloj y etzltak no'j. \p \v 29 ¡C'ur awchak atak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios y atak fariseo, ajsolcopil acayb'alak! Tab'antak jwa'x mak mukb'i camnak ri lamas mukultak yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios y tacojtak ritz'ab'l mak mukb'i camnak ri lamas mukultak yak cristian ri suc'ul ranmak chiwch Kakaj Dios. \v 30 Y tab'ijtak: Witi wojchak wich ulew la' mak junab' cuando xwa'xtak kamam katit' wich ulew ta' roj xojt'o'on chi jcamsajcak yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios, atche'tak. \p \v 31 Jilonli chirijke ayoljak tic'utun chi atak, ataka' rijajl mak ri xcamsantak rechak yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios. \v 32 ¡Q'uistak jb'anic lawi' ri cholanch jb'anic jwi'lak amam atit'ak ojr! \p \v 33 ¡Pur atak cumatz y rijajl cumatz ri ticamsanc! Ta' ni jono chawechak ticolmaj laj jk'ab' man c'axlaj jk'atb'itzij Kakaj Dios ri petzal chab'ak jwi'l ji' atb'etak li man luwar re tijb'i c'ax. \v 34 Jwi'li'li in tantakch ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios chaxo'lak pach cristian ri wi' mas jno'jak jwi'l Lok'laj Jsantil Kakaj Dios pachak ajtijonl, pero atak tacamsajtak y tatz'onajtak chi ticamsaj jujun rechak wich curs. Y jujun chic tasec'tak lak sinagog y tatakejtak jb'anic c'ax rechak lak juntir tilmit. \p \v 35 Ataka' attojowtak re jcamicak juntir tzitaklaj cristian ri xcamsajtak, ticholmajch rajlaj riq'ui jcamic Abel ri suc'ul ranm chiwch Kakaj Dios asta jcamic Zacarías ri jc'ajol Berequías ri xcamsaj jwi'l amamak laj xo'lak man luwar ri tosol re Kakaj Dios pach man altar re c'atb'i awaj. \v 36 Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak chi yak cristian ri wi'tak wich ulew lajori ri' rechak tic'uluwtak sub'laj c'ax chirij juntir mak mac li, xche' Kakaj Jesús rechak yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios y mak fariseo. \s1 Ri c'ax wi' laj ranm Kakaj Jesús \p \v 37 ¡Atak aj Jerusalén, atak aj Jerusalén, ri tacamsajtak yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios y tacamsajtak chi ab'aj yak jtako'n Kakaj Dios ri takaltakch aac'lak! ¡Q'uilaj b'welt chwaj roj ximmulb'a' awchak chapca' tran jun chuch ac' tijmulb'a' tra jk'un ralaj jxic', pero atak ta' chawajak! \v 38 Tatak jcholajl, awichochak tina canna pi cane'l ja. \v 39 Y tamb'ij chawechak chi lajori ta' chiqui' tawiltak inwch, ajri' tawiltak chic inwch cuando tab'ijtak: \q1 ¡Nim jk'ij ri petzal laj jb'ij Kakaj Dios ri Kajawl! atche'tak, xche' Kakaj Jesús rechak. \c 24 \s1 Mak retal re q'uisb'itak k'ij re jwich k'ijsak \p \v 1 Kakaj Jesús xelb'i li nimi richoch Kakaj Dios, b'enamchak re cuando xpetak yak ajtijol rib'ak chirij xjutuntak chijc'ulel, xoctak chi jc'utic chiwch nen mo rilic nimi richoch Kakaj Dios. \v 2 Xpe Kakaj Jesús, xij rechak: Xawila'taka' nen mo rilic juntir li, pero kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak chi tina tawna jun k'ij chi ta' chiqui' ni jono ab'aj tican chib' jun chic. Juntir li tina yojmajna, xche' Kakaj Jesús rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \p \v 3 Cuando Kakaj Jesús cub'ul b'a witz ri jb'ij Olivos, xpetak yak ajtijol rib'ak chirij xjutuntak chijc'ulel, xtz'onajtak re Kakaj Jesús pi ric'anak: Chikaj tab'ij chike nen or titaw chiwch ri xab'ij. ¿Nenc'u retal ri tiilsaj pire c'utb'ire cuando atpe chic y cuando titaw q'uisb'itak k'ij re jwich k'ijsak? xche'tak re Kakaj Jesús. \p \v 4 Xpe Kakaj Jesús, xij rechak: Tike acwentij ayb'ak pire ma' atsub'sajtak, \v 5 jwi'l sub'laj q'ui tina petakna y tijcoj rib'ak chapca' in, tijb'ijtak: Ini' ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew, tina che'takna y sub'laj cristian tina jsub'takna. \v 6 Atak tina atatakna jtaquil chi tijini' nimaktak ch'o'j li jono luwar, pero mi tzaak ach'olak, jwi'l ajqui' chi taw k'ij re q'uisb'itak k'ij re jwich k'ijsak. \v 7 Jun nimlaj tilmit tina ch'o'jinna riq'ui jun tilmit chic y jun rey tina ch'o'jinna riq'ui jun rey chic. Tina pena sub'laj wi'jal y tina ranna nimaktak cab'rakn lak jaljojtak luwar. \v 8 Pero juntir li ajri' cholb'ire c'ax ri tina pena chib'ak cristian. \p \v 9 Y ajruc're' atak, atna jachsajtakna laj jk'ab'ak mak etzltak cristian pire tib'ansaj c'ax chawechak y atna camsajtakna. Y juntir tilmit wich ulew atna retzelb'ejtakna y atna jcontrijtakna inwi'lke in. \v 10 Cuando titaw mak k'ij li sub'laj cristian tijquib'aj ranmak chwij y tijcontrij rib'ak chirib'il rib'ak y tijjach jpachak li c'ax. \v 11 Y sub'laj cristian tijcoj rib'ak chapca' ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios, pero ta' tz'et, ajsub'unltake y sub'laj cristian tijsub'tak. \p \v 12 Tina wa'xna mas etzltak no'j laj ranmak cristian y sub'laj cristian ta' chiqui' tijlok'aj rib'ak chirib'il rib'ak. \v 13 Pero nen ta' tijquib'aj ranm chwij asta ticamc, ticolmaji' laj jk'ab' jmac. \v 14 Y tzilaj jtaquil ri re nen mo oquem laj jk'ab' Kakaj Dios pire titakon chib'ak cristian tina b'ijsajna rechak juntir cristian wich ulew pire tretemajtak, ajruc're' titaw k'ij re q'uisb'itak k'ij re jwich k'ijsak. \p \v 15 Tina awiltakna li man luwar ri tosol pire Kakaj Dios jun ri ajb'anal c'ax ri xutul jwi'l Kakaj Dios chapca' xcan jtz'ib'aj Daniel ri ajk'asal Jyolj Kakaj Dios. Nen tril jwich wuj ri, jte' jcholajl. \v 16 Cuando tawiltak jilonli yak cristian ri wi'tak Judea rajwaxi' laj or tielmajtakb'i b'ak witz. \v 17 Y nen wi' b'a ja, mi oc chic chi resaj kelen re la ja. \v 18 Y nen wi' lak chac, mi k'aj chic laj richoch chi jc'amic ritz'ik ri tijk'u'j. \p \v 19 C'ur jwichak yak yaj anm la' mak k'ij li pach yak ri wi' jne'ak tijtu'tzajtak, jwi'l rechak ta' tijna' tielmajtak laj or. \p \v 20 Atak tz'onajtak re Kakaj Dios chi miti lak k'ij re riq'uil jab', ni lak k'ij re uxlan cuando atelmajtakb'ic, \v 21 jwi'l tina pena jun nimlaj c'ax ri ta' ni jun b'welt b'anal cuando xticarch jwich k'ijsak asta lajori y ni jun b'welt tran chic. \v 22 Miti xchomorsaj Kakaj Dios chi ta' q'uilaj k'ij tran man c'ax li, ta' ni jono cristian roj ticolmajc. Kakaj Dios xchomorsaj jilonli jwi'lke tril c'ur jwichak yak ri cha'l jwi'l. \p \v 23 Wi wi' nen tib'in chawechak: Iltak impuch, ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew wi' neri o wi' jili, tiche'tak, ma cojtak, \v 24 jwi'l wi' cristian tijcoj rib'ak chapca' ri'taka' ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew y wi' tijcoj rib'ak pi ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios, pero ta' tz'et. Rechak trana'taka' c'utb'i jcwinelak ri sachom ch'olal rilic, pero pireke tijsub'tak cristian asta yak ri cha'ltak jwi'l Kakaj Dios rajak tijsub'tak. \p \v 25 Cojtak retal, in ximb'iji' juntir ri chawechak onque ajqui' chi taw chiwch. \v 26 Wi wi' nen tib'in chawechak: Iltak impuch, ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew wi' li jun luwar lamas ta' cristian, wi tiche', mat b'etak chi rilic o wi wi' nen tib'in chawechak: Iltak impuch, wi' li jun ja, wi tiche', ma cojtak, \v 27 jwi'l Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil jilon jpetic chapca' jun coyop tijkopajch rib' jk'ak'al laj jsuc'lal lamas tielch k'ij y tib'e jsakab'saj asta laj jsuc'lal lamas tikej k'ij. \v 28 Lamas wi' jun camnak awaj, cla' tijmulb'a' rib'ak mak c'uch, xche' Kakaj Jesús rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \s1 Ri jk'ajicch Jc'ajol Kakaj Dios \p \v 29 Kakaj Jesús xij chic rechak yak ajtijol rib'ak chirij: Cuando jorok k'axi' juntir mak c'ax li ri ximb'ij, ajruc're' tran uku'm jwich k'ij, ic' ta' chiqui' tijye' jk'ak'al, mak ch'umil titzaaktakch lecj y juntir ri wi' lecj tina yucxijna laj jluwrak. \v 30 Ajruc're' tic'utunch lecj retal jpetic Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil. Juntir cristian wich ulew tijcamsaj rib'ak chi ok'ej jwi'l sub'laj c'ax ri petzal chib'ak. Juntir rib'ilak tina riltakna Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil tikejch lecj li sutz' sub'laj tikopopon jk'ak'al jnimal jk'ij y wi' jcwinel. \v 31 Cuando tiok'saj trompet, Kakaj Dios tijtakch yak ranjl chi jmolic jwichak juntir cristian ri cha'ltak jwi'l ri wi'tak lak juntir tilmit re wich ulew. \p \v 32 Esaj ano'jak chirij man jche'l higo. Cuando tawiltak tiel chicch jxakak ac'al, atak awetamakchak chi petemchak re riq'uil sak'j. \v 33 Y jilonli, cuando tawiltak chi tichak tijin titaw chiwch juntir ri ximb'ij chawechak, etemajtak chi Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil petemchak re, chi' pwertchak wi'. \v 34 Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak chi ajqui' chi camtak juntir cristian ri wi'tak wich ulew re mak junab' ri cuando titaw chiwch juntir ri ximb'ij chawechak. \v 35 Caj pach ulew tisaachi' jwichak, pero tina tawna chiwch juntir ri ximb'ij chawechak, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Ta' etemal nen or tipe Jc'ajol Kakaj Dios \p \v 36 Kakaj Jesús xij chic rechak: Pero ni jonok etemawinak nen chi k'ij lal o nen chi or lal tran ri ximb'ij chawechak, ni yak anjl ri wi'tak lecj retamak, ni Jc'ajol Kakaj Dios, xike Kakaj Dios retam. \v 37 Chapca' xantak yak cristian la' mak junab' cuando xwa'x Noé wich ulew, jilon tina rantakna chic yak cristian la' mak junab' cuando tipe chic Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil. \p \v 38 La' mak junab' li cuando ajqui' chi ran man nimlaj k'alaj, yak cristian tiwi'ntak, tik'ab'artak, tic'uli'ytak y tijc'ulb'a' ralc'walak asta cuando xtaw k'ij xjaw Noé li arc. \v 39 Rechak ta' ric'ab'ak cuando xpe man nimlaj k'alaj, xc'amb'i juntir cristian. Y jilon cuando titaw k'ij tipe chic Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil, ta' ric'ab'ak tiyuk. \v 40 Cuando titaw man k'ij li, wi' quib' winak, nic' tijintak li chac, jun tic'amsajb'ic y jun tican ye'sajok. \v 41 Y wi' quib' anm, nic' tijintak chi que'm, jun tic'amsajb'ic y jun tican ye'sajok. \p \v 42 Atak chajintake jwi'l ta' awetamak nen or tipe Awajawlak. \v 43 Pero atak tatak jcholajl, witi man rajw ja retam nen or titaw man alk'om laj richoch, ta' tiwar chi jchajajc y ta' tijye' luwar tioc man alk'om laj richoch chi ralk'aj kelen re. \v 44 Y ji'c'ulon atak, ulb'entake, jwi'l ta' etemal nen or tipe chic Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil. \p \v 45 Jun mocom ri tzi tran laj jchac y tzi jno'j ticojsaji' pire jb'ab'alak mak nic'j mocom chic jwi'l jpatron y ri' re titzukuw rechak lak or re wic'. \v 46 Tzi re man mocom li ri tiyuk ta'sajok jwi'l jpatron tijin chi jb'anic chapca' xcan b'ijsaj re. \v 47 Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak chi man patron tijcoja' man mocom li chi jchajaj juntir kelen re ri wi'. \v 48 Pero wi man mocom li tran etzltak jno'j y tijb'ij laj ranm chi ta' tik'ajch jpatron laj or, \v 49 tioc chi jseq'uicak yak nic'j mocom chic, tioc chi wic' y tioc chi k'ab'ric xo'lak mak k'ab'reltak cristian, \v 50 pero titaw jun k'ij y titaw jun or ri ta' ric'ab' cuando tiyuk jpatron. \v 51 Tipe man jpatron tijc'ur laj nic'ajl man mocom li y tijt'ojb'i li tijb'i c'ax laj xo'lak mak ajsolcopil jcayb'alak. Cla' tib'e rok'b'ej rib' y tijkuch'uch'uj ree, xche' Kakaj Jesús rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \c 25 \s1 Esb'i no'j chirij lajuj k'apojtak anm \p \v 1 Kakaj Jesús xij chic jun esb'i no'j rechak yak ajtijol rib'ak chirij jilonri: Jtakon Kakaj Dios chib'ak cristian jilon chapca' lajuj (10) k'apojtak anm ri xc'amtakb'i jcandilak, xe'tak chi jc'ulic man c'ojol winak ri tic'uli'yc. \v 2 Job' rechak ta' jch'ab'ejcak y job' chic wi' jno'jak. \v 3 Yak ri ta' jch'ab'ejcak xc'amtakb'i jcandilak, pero ta' xc'amtakb'i raceitak pire tijnojsajtak chic jcandilak wi tiq'uis jpam. \v 4 Pero yak ri wi' jno'jak xnojsaji'b'i jcandilak y xc'amtak chicb'i jnejb'ak re raceitak pire tijnojsajtak chic jcandilak wi tiq'uis jpam. \v 5 Pero xnajtin mas ak'ab', ta' jtawic man c'ojol winak ri tic'uli'yc, xpe sub'laj jwarjak y juntir rib'ilak xwartak. \v 6 Raj tawem tran nic'aj ak'ab' cuando ri'chak xtatak xaan jun ch'a'wem, tijb'ij: ¡Xpeti' man c'ojol winak ri tic'uli'yc! ¡Elantak jol chi jc'ulic! xche'. \p \v 7 Juntir yak k'apojtak anm li xb'iittak xoctak chi jye'ic jpam jcandilak. \v 8 Xpetak yak job' ri ta' jch'ab'ejcak, xijtak rechak yak ri wi' jno'jak: Ye'tak junquitz kaceit jwi'l chupem tran kacandil, xche'tak. \p \v 9 Xpetak yak ri wi' jno'jak, xijtak: Ta' tijna' tikaye' awechak jwi'l ta' na'l wi tran ke oj. Ri' mas tzi lok'ta awechak lamas tic'ayajwi', xche'tak rechak. \p \v 10 Xe'tak yak job' ri ta' jch'ab'ejcak chi jlok'ic raceitak, pero cuando b'esaltak chi jlok'ic raceitak, xtaw man c'ojol winak ri tic'uli'yc. Yak k'apojtak anm ri b'anal jwa'x jcandilak jwi'lak xoctak li man nimak'ij re c'ulniquil nic' pach man c'ojol winak ri tic'uli'yc y xtz'apij man pwert. \v 11 Ajruc're' xtawtak yak job' k'apojtak anm chic, xriltak chi tz'apilchak man pwert, xijtak: ¡Kaj, kaj! ¡Teb'a' man pwert chikawch! xche'tak. \p \v 12 Pero man c'ojol winak ri tic'uli'y xij rechak: Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak chi ta' tanch'ob' awchak, xche' rechak. \p \v 13 Jwi'li'li atak tike acwentij ayb'ak, jwi'l ta' awetamak nen or tipe Jc'ajol Kakaj Dios, xche' Kakaj Jesús rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \s1 Esb'i no'j chirij talento \p \v 14 Kakaj Jesús xij chic jun esb'i no'j rechak yak ajtijol rib'ak chirij jilonri: Ri jtakon Kakaj Dios chib'ak cristian jilon chapca' xan jun patron, xchomorsaj chi tib'e chinaj li jun jalan tilmit chic. Xsiq'uij yak jmocom y xcan jye' jpwaak laj jk'ab'ak pire tijyectak jwich asta cuando tik'aj chicch. \v 15 Re jun xcan jye' job' chi talento y re jun chic xcan jye' quib' chi talento, re jun chic xcan jye' jun chi talento. Chi jujunalak xcani' ye'saj rechak nen jnimakl ticwintak chi jyequic jwich y xe' man patron chinaj. \v 16 Man mocom ri xcan ye'saj job' chi talento re, xoc chi jyequic jwich y xch'eca' job' chi talento chic chirij mak talento li. \v 17 Y man ri xcan ye'saj quib' chi talento re, xoc chi jyequic jwich y xch'eca' quib' chi talento chic chirij mak talento li. \v 18 Pero man ri xye'saj jun chi talento re, ta' xyec jwich. Re xc'ot jun jul li ulew y xmuk man jpwaak jpatron cla'. \p \v 19 Man patron li sub'laj naj xe' sacharok y cuando xyuk, xsiq'uij yak jmocom ri quiek riq'uil xcan jye' jpwaak, jwi'l ri' raj tretemaj nen xantak re man pwak. \v 20 Nab'e xtaw man mocom ri xcan ye'saj job' chi talento re, xe' jache' mak talento ri xcan ye'saj re y xij re jpatron: Kaj, at xcan aye' job' chi talento chwe cuando xatb'ec y co' job' talento chic ri, ri xinch'ec chirij apwaak, xche' re. \p \v 21 Man patron xij re: Tziyi' xab'an, ati' jun tzilaj mocom y pi jcholajli' xab'an. Jwi'l tziyi' xab'an re jun raquitz, lajori tanjach mas laj ak'b'. Oquen li qui'cotemal wiq'uil ri in apatron, xche' re. \p \v 22 Ajruc're' xtaw man jun ri xcan ye'saj quib' talento re, xij re man patron: Kaj, at xcan aye' quib' talento chwe cuando xatb'ec y co' quib' talento chic ri, ri xinch'ec chirij apwaak, xche' re. \p \v 23 Man patron xij re: Tziyi' xab'an, ati' jun tzilaj mocom y pi jcholajli' xab'an. Jwi'l tziyi' xab'an re jun raquitz, lajori tanjach mas laj ak'b'. Oquen li qui'cotemal wiq'uil ri in apatron, xche' re. \p \v 24 Ajruc're' xtaw man jun mocom ri xcan ye'saj jun talento re, xij re man patron: Kaj, in wetami' chi mas at c'a'n y atoch'on lamas ta' nen tiquil awi'l. \v 25 Jwi'li'li xtzaak inch'ol chawch, xinc'amb'i atalento ximmuk li ulew. Co' atalento ri, ri xcan aye' chwe, xche' re. \p \v 26 Man patron xij re: ¡Pur at etzl mocom y pur atsak'or! Wi awetami' chi in, chwaj inoch'on lamas ta' tiquil inwi'l, \v 27 xac'amtene'b'i impwaak xe'tene' aye' pi kejom re jonok y cuando xinyuk wi'tene'chak ral impwaak roj xinc'ule', xche' re. \p \v 28 Y xij rechak mak ri wi'tak cla': Majtak man jun talento re y ye'tak re man ri wi' lajuj (10) talento riq'uil. \v 29 Nen wi' mas riq'uil, tiye'saj chiqui' mas re pire tiniman re, pero nen ta' re, asta raquitz ri wi' riq'uil, timajsaji' re. \v 30 Man mocom ri, ta' nen tichacuj esajtakb'i ri ja, t'ojtakb'i lak uku'm chinaj. Cla' tib'e rok'b'ej rib' y tijkuch'uch'uj ree, xche' man patron, xche' Kakaj Jesús rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \s1 Tib'ansaj k'atb'itzij chib'ak juntir cristian wich ulew \p \v 31 Kakaj Jesús xij chic rechak yak ajtijol rib'ak chirij: Cuando tipe chic Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil sub'laj nim jk'ij tipet pach juntir yak ranjl y tiyuk cub'ar laj jcub'arb' ri nim jk'ij lamas tranwi' jk'atb'itzij. \v 32 Y juntir cristian re juntir tilmit wich ulew tiyuk jmulb'a' rib'ak chiwch. Y re tijtos yak ri suc'ul ranmak chiwch Kakaj Dios y tijtos yak ri ta' suc'ul ranmak chiwch Kakaj Dios chapca' tran jun ajyuk' cuando tijtos mak carner y tijtos mak q'uisic'. \v 33 Tijye' mak carner laj jpaach y mak q'uisic' tijye' laj jmax. \v 34 Tipe man rey li tijb'ij rechak mak cristian ri wi'tak laj jpaach: Tzaj atak ri wi' jk'ab' Inkaj chab'ak. Oquentak lamas titakonwi' Inkaj ri tosolch jwi'l pi awechak ojr cuando ajqui' chi ran caj pach ulew, \v 35 jwi'l cuando xinc'ok jwi'l wi'jal, atak xaya'taka' inw, cuando xchekej ínchi', atak xaya'taka' wuc'a', cuando ta' lamas inwa'x, atak xinac'ama'taka'b'i laj awichochak, \v 36 cuando rajwax witz'ik inwi'l, atak xaya'taka' witz'ik, cuando xinyajarc, atak xinawilb'ejtaka'n y cuando xinwa'x li cars, atak ximb'e asolajtaka'n, tiche' rechak. \p \v 37 Tipetak yak ri suc'ul ranmak chiwch Kakaj Dios, tijtz'onajtak re man rey: Kaj, ¿nen or xatkil xatc'ok jwi'l wi'jal y oj xkaye' aw? Y, ¿nen or xatkil xatcam jwi'l chekej chi' y oj xkaye' awuc'a'? \v 38 Y, ¿nen or xatkil chi ta' lamas atwa'x y xatkac'ama'b'i laj kichoch? Y, ¿nen or xatkil chi ta' awitz'ik y oj xkaya' awitz'ik? \v 39 Y, ¿nen or xatkil xatyajarc o xatwa'x li cars y oj xatb'e kasolaj? tiche'tak. \p \v 40 Man rey li tijb'ij rechak: Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak chi juntir ri xab'antak re jono yak wech'elxic ri ta' mas nim jk'ijak, chweyi' in xab'antak, tiche' rechak. \p \v 41 Ajruc're' man rey li tijb'ij chic rechak yak cristian ri wi'tak laj jmax: Elantakb'i chinwch, atak etzltak cristian, jattak li man k'ak' ri ta' jchupic, ri tosol pi re man jb'ab'al etzl pach mak ranjl ri xamb'ertak chirij, \v 42 jwi'l cuando sub'laj xinc'ok jwi'l wi'jal, atak ta' xaye'tak inw y cuando sub'laj xincam jwi'l chekej chi', atak ta' xaye'tak wuc'a'. \v 43 Y cuando ta' lamas xinwa'x, ta' xinac'amtakb'i laj awichochak. Y cuando rajwax witz'ik inwi'l, atak ta' xaye'tak witz'ik. Y cuando xinyajarc o cuando xinwa'x li cars ta' ximb'e asolajtak, tiche' rechak. \p \v 44 Y rechak tijtz'onajtak re man rey: Kaj, ¿nen or xatkil xatc'ok jwi'l wi'jal o xatcam jwi'l chekej chi' o ta' nen xatc'amowb'i laj richoch o ta' awitz'ik o atyaj o xatkil wat li cars y ta' xatkat'o'w? tiche'tak re. \p \v 45 Y man rey li tijb'ij rechak: Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak, juntir ri ta' xab'antak rechak yak wech'elxic ri ta' mas nim jk'ijak, chweyi' in ta' xab'antak, tiche' rechak. \p \v 46 Yak ri ta' xantak utzil neri wich ulew ji' tib'etak li man luwar re tijb'i c'ax ri ta' jq'uisic y yak ri suc'ul ranmak chiwch Kakaj Dios ji' tib'etak li tzilaj c'aslemal riq'ui Kakaj Dios lecj ri ta' jq'uisic, xche' Kakaj Jesús rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \c 26 \s1 Rajak tijchaptak Kakaj Jesús \p \v 1 Cuando xijmaj juntir li jwi'l Kakaj Jesús, xij chic rechak yak ajtijol rib'ak chirij: \v 2 Atak awetamaki' chi pi quib' k'ijchak raj man nimak'ij Pascua y la' k'ij li tijachsaj pi camic wich curs Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil, xche' rechak. \p \v 3 La' mak k'ij li xpetak mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios pach yak ri wi' rekle'nak chijxo'lak yak rijajl Israel, xmulb'a' rib'ak chuchja riq'ui Caifás ri man nimlaj jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios. \v 4 Xchomorsajtak nen mo trantak chi jchapic Kakaj Jesús chi mukukil pire tijjachtak pi camic. \v 5 Pero xijtak chirib'il rib'ak: Ta' tikachap la' man nimak'ij ri, pire ma' tijb'it rib'ak cristian chikij, xche'tak. \s1 Titz'ajsaj perjum laj jb'a Kakaj Jesús \p \v 6 Kakaj Jesús wi' Betania laj richoch Simón ri xwa'x yajel chirij ojr ri jb'ij lepra. \v 7 Xtaw jun anm riq'uil, c'amalb'i jun nejb' jwi'l ri b'anal la' ab'aj ri jb'ij alabastro, nojsal chi jun perjum ri sub'laj pakal rijil. Cuando cub'ul Kakaj Jesús chi' mex, xpe man anm li, xoc chi jtz'ajic perjum laj jb'a Kakaj Jesús. \p \v 8 Y yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo cuando xriltak chi jilonli, xpe retzalak, xijtak chirib'il rib'ak: ¿Nen chac xan c'ax re man perjum li? \v 9 Ri' mas tzi xc'ayajtene' pi sub'laj pakal rijil man perjum li pire tit'o'saj yak powr la' man pwak, xche'tak. \p \v 10 Xta Kakaj Jesús nen tijin tijb'ijtak xtz'onaj rechak: ¿Nen chac tijin tayajtak man anm ri? Re utzili' xan chwe. \v 11 Yak powr tiwa'xtaka' chaxo'lak nojel k'ij, pero in ta' naj inwa'x chaxo'lak. \v 12 Ri xan anm ri, xtz'aj perjum laj imb' pi rechak mukb'i we xan. \v 13 Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak chi lak juntir luwar wich ulew lamas tib'ijsajwi' tzilaj jtaquil chwij ri, tib'ijsaji' nen xan anm ri chwe y jilonli jcuxtaj tib'anc, xche' Kakaj Jesús rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \s1 Judas Iscariote tijjach Kakaj Jesús pi camic \p \v 14 Jun rechak yak cab'lajuj (12) ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo ri jb'ij Judas Iscariote, re xe' riq'uilak mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios \v 15 y xtz'onaj rechak: ¿Jurub' inatojtak tanjach Jesús laj ak'b'ak? xche' rechak. \p Y mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios xijtak chi tijya'taka' junwinak lajuj (30) pwak ri b'anal la' plata re. \v 16 Laj or xoc Judas Iscariote chi jtoquic nen mo tran chi jjachic Kakaj Jesús laj jk'ab'ak. \s1 Kakaj Jesús tiwi'n re sinar \p \v 17 Li nab'e k'ij re mak k'ij re man nimak'ij ri titijsaj cuxlanwa ri ta' ch'amk'or la', xpetak yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo xjutuntak chijc'ulel Kakaj Jesús xtz'onajtak re: ¿Lamas chawaj tib'e kab'ane' jwa'x asinar re Pascua? xch'etak re. \p \v 18 Kakaj Jesús xij rechak: Jattak Jerusalén laj richoch jun winak, b'ijtak re: Tijb'ij Kajtijonl: Tawem tran chiwch ri tib'an chwe, chwaj imb'e laj awichoch, tib'e imb'ane' insinar re Pascua pach yak ajtijol rib'ak chwij, tiche', atche'tak re, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 19 Yak ajtijol rib'ak chirij xantak chapca' ri xijsaj rechak jwi'l Kakaj Jesús. Xantak jwa'x sinar re Pascua cla'. \v 20 Cuando xoc ak'ab', xtaw Kakaj Jesús, xcub'ar chi' mex pach yak cab'lajuj (12) ajtijol rib'ak chirij. \v 21 Cuando tijintak chi wic' xij rechak: Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak chi wi' jun chawechak injachow pi camic, xche' rechak. \p \v 22 Rechak xpe sub'laj b'is laj ranmak chi jtaic y xoctak chi jtz'onaj re Kakaj Jesús chi jujunalak: Wajawl, ¿ma' ini'n ta'n? xche'tak re. \p \v 23 Kakaj Jesús xij chic rechak: Jun ri xmu' jcuxlanwa wiq'uil li lak, ri' li injachow pi camic. \v 24 Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil jilon tib'an re chapca' tz'ib'al chirij li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios, pero ri' mas c'ur jwich man ri tijachow re pi camic. Ri' mas tzi pire re mitne' xq'uisi'yc, xche' rechak. \p \v 25 Xpe Judas ri tijachow re Kakaj Jesús pi camic, xtz'onaj re Kakaj Jesús: Kajtijonl, ¿ma' ini'n ta'n? xche' re. \p Kakaj Jesús xij chic re: Ati'n, xche' re. \p \v 26 Ajruc're' Kakaj Jesús xc'am jun cuxlanwa, xc'omowaj re Kakaj Dios y xq'uer. Xye' rechak yak ajtijol rib'ak chirij, xij: Tij awechak, ri' ri intio'jl, xche' rechak. \p \v 27 Y xc'am man nejb', xc'omowaj re Kakaj Dios. Xye' rechak yak ajtijol rib'ak chirij, xij: Tij awechak atak juntir ri wi' xilj man nejb' ri. \v 28 Man ri wi' li nejb' ri' inquiq'uel ri quiek la' xaan man aac' chomorsa'n y tina tz'utuwna chi jtojic jmacak sub'laj cristian. \v 29 Tamb'ij chawechak chi in ta' tantij vin re uva aac'lak asta ajri' chiqui' tantij aac' vin re uva aac'lak lamas titakonwi' Inkaj, xche' rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \p \v 30 Cuando xantaj jb'ixaj jun b'ix jwi'lak pire jnimirsaj jk'ij Kakaj Dios, xe'tak wich witz ri jb'ij Olivos. \s1 Pedro tina jb'ijna chi ta' tijch'ob' jwich Kakaj Jesús \p \v 31 Xpe Kakaj Jesús, xij chic rechak yak ajtijol rib'ak chirij: Lak'ab' wica atak juntir tatil ayb'ak chwij jwi'l ta' chiqui' ticub'ar ach'olak chwij, jwi'l tz'ib'ali' li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios ri tijb'ij jilonri: \q1 Tancamsaj man ajyuk' y juntir mak carner tijtil rib'ak, tiche'. \m \v 32 Pero cuando tic'astasaj inwch laj incamnakl, innab'erb'i chawchak ojb'etak Galilea, xche' rechak. \p \v 33 Xpe Pedro, xij re Kakaj Jesús: Onque juntir tijtil rib'ak chawij, pero in ta' imb'ec, xche' re. \p \v 34 Kakaj Jesús xij re Pedro: Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawe chi lak'ab' wica jorok ab'iji' oxmul chi ta' tach'ob' inwch cuando tiok' man puy, xche' re. \p \v 35 Pedro xij chic re Kakaj Jesús: Onque incamsaj chawij, pero in ta' tamb'ij chi ta' tanch'ob' awch, xche'. \p Y juntir rib'ilak yak ajtijol rib'ak chirij jilon xijtak. \s1 Kakaj Jesús tich'a'w riq'ui Kakaj Dios Getsemaní \p \v 36 Kakaj Jesús pach yak ajtijol rib'ak chirij xe'tak li jun luwar ri jb'ij Getsemaní y cuando xtawtak cla', xij re yak ajtijol rib'ak chirij: Cub'rentak neri, inna b'ena jili chi ch'a'wem riq'ui Kakaj Dios, xche' rechak. \p \v 37 Y xc'amb'i Pedro chirij pach yak quib' jc'ajol Zebedeo. Kakaj Jesús xpe jun c'ax laj ranm jwi'l b'is. \v 38 Xij rechak yak ajtijol rib'ak chirij: Wi' jun nimlaj b'is laj wanm, twic'aj in ri' incamsanc. Canentak atak neri, pero yo'rentak wiq'uil, xche' rechak. \p \v 39 Ajruc're' Kakaj Jesús xjutumb'i junquitz, xxucar asta xtaw chi' jwich lak ulew, xoc chi ch'a'wem riq'ui Kakaj Dios, xij: At Inkaj, wi tijna' inacol laj jk'ab' juntir c'ax, pero ma' ri' ta' tab'an lawi' chwaj in, ri' b'an lawi' chawaj at, xche' re Kakaj Dios. \p \v 40 Ajruc're' xk'ajch lamas xcantak yak uxib' ajtijol rib'ak chirij y cuando xtaw riq'uilak, rechak tijintak chi waraj, xij re Pedro: Ni jun or xacuytak xatyo'rtak wiq'uil. \v 41 Yo'rentak y ch'a'wentak riq'ui Kakaj Dios pire ma' taye' ayb'ak attakchi'jtak chi macunc. Asantilak raji' atyo'rtak, pero ri' atio'jlak ta' raj, xche' rechak. \p \v 42 Xe' chic Kakaj Jesús jca'mul chi ch'a'wem riq'ui Kakaj Dios, xij jilonri: At Inkaj, wi ta' tijna' inacol pire ma' incamc, ri' b'an lawi' chawaj at tab'an, xche' re Kakaj Dios. \p \v 43 Cuando xk'aj chicch lamas wi'tak yak uxib' ajtijol rib'ak chirij, xe' jte'tak tijintak chi waraj jwi'l sub'laj c'ax waraj rechak. \v 44 Xcan jye'tak cla' y xe' chic roxmul chi ch'a'wem riq'ui Kakaj Dios. Xe' jb'ij chic chapca' ri xij laj jca'mul. \p \v 45 Ajruc're' xk'aj chicch lamas wi'tak uxib' yak ajtijol rib'ak chirij y xij rechak: Ajwichi' attijintak chi waraj y ajwichi' attijintak chi uxlan. Xtawi' chiwch tijachsaj Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil laj jk'ab'ak yak ajmacb'. \p \v 46 ¡B'iitentak! ¡Jo'tak! Xpeti' man ri injachow pi camic, xche' rechak. \s1 Tichapsaj Kakaj Jesús \p \v 47 Aj tijini' Kakaj Jesús chi yoloj riq'uilak yak ajtijol rib'ak chirij cuando xtaw Judas ri jun rechak yak cab'lajuj (12) ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo pach sub'laj q'ui cristian c'amalb'i espad y che' jwi'lak, ri takaltakb'i jwi'lak mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios y jwi'lak yak ri wi' rekle'nak chijxo'lak yak rijajl Israel. \v 48 Judas ri tijachow re Kakaj Jesús pi camic xiji' rechak nen tran chi jc'utic Kakaj Jesús chiwchak, xij rechak jilonri: Nen ri tantz'ub'aj jk'otz', ri' li Jesús, chaptak, xche' rechak. \p \v 49 Cuando xtawtak xpe Judas xjutun chijc'ulel Kakaj Jesús xij re: Xoc ak'ab' Kajtijonl, xche' re. \p Y xtz'ub'aj jk'otz'. \p \v 50 Kakaj Jesús xij re Judas: At impach, b'an ri petzalcat chi jb'anic, xche' re. \p Ajruc're' xpetak mak cristian ri xamtak chirij Judas xjutuntak chijc'ulel Kakaj Jesús, xchaptakb'ic. \v 51 Xpe jun rechak yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo, xresajch respad y xc'urb'i jun jxicn man jmocom man nimlaj jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios. \p \v 52 Kakaj Jesús xij re: C'ol awespad laj jluwr jwi'l juntir ri tich'o'jintak chi espad, chi espad ticamsajtak. \v 53 ¿Ta'c'u awetam chi in tijna' roj tamb'ij re Inkaj chi injt'o'w y re laj or tijtakch oxc'al cab'lajuj mil (72,000) ranjl chi int'o'ic? \v 54 Pero witi tamb'an jilonli, ta' titaw chiwch ri tijb'ij li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios chi tina b'anna jilonli, xche' re. \p \v 55 Ajruc're' xtz'onaj rechak mak cristian: ¿Nen chac xac'amtakch espad y che' chi inchapic? ¿In inc'u jun alk'om tawiltak? Nojel k'ij xintijoj cristian li nimi richoch Kakaj Dios y ta' xinachaptak. \v 56 Pero juntir ri tijin tib'an pirechi' titaw chiwch ri xcan jtz'ib'ajtak yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios, xche' Kakaj Jesús rechak. \p Cuando xij jilonli juntir yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo xelmajtak y xcan jye'tak Kakaj Jesús ric'an. \s1 Tic'otsaj jchi' Kakaj Jesús \p \v 57 Mak ri xchapowtakb'i re Kakaj Jesús xc'amtakb'i riq'ui Caifás man nimlaj jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios y cla' xmulb'a' rib'ak yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios pach yak ri wi' rekle'nak chijxo'lak yak rijajl Israel. \v 58 Pedro xtakeji'b'i Kakaj Jesús, pero chinajchak b'esal asta xtaw chuchja re richoch man nimlaj jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios. Xcub'ar chijxo'lak mak ajchajaltak re nimi richoch Kakaj Dios, re ri' raj tril nen tib'an re Kakaj Jesús. \p \v 59 Mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios pach juntir mak comontak jb'ab'alak yak rijajl Israel tijin tijtoctak jono cristian pire tijb'ij jun molb'i tzij chirij Kakaj Jesús pire ticamsaj. \v 60 Pero ta' xta'tak ni jono jmac, onque wi' sub'laj q'ui xtawtak chi jcojic tzij chirij Kakaj Jesús, pero ta' tz'et ri xijtak. Pi q'uisb'ire xtaw chic quib' chi jcojic tzij chirij y \v 61 xijtak: Oj xkata' cuando xij man winak ri jilonri: In incwini' chi jyojic nimi richoch Kakaj Dios y li uxib' k'ij tamb'an jun chic, xche', xche'tak. \p \v 62 Xpe man nimlaj jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios, xwa'rc, xtz'onaj re Kakaj Jesús: ¿Nen chac ta' tac'ululaj mak cristian li, ri ticojowtak tzij chawij? ¿Nen chac ta' nen tab'ij chirij amac ri tijin tijb'ijtak chawij? xche' re Kakaj Jesús. \p \v 63 Pero Kakaj Jesús ta' xc'ululaj. Xpe man nimlaj jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios, xij re Kakaj Jesús: In tamb'ij chawe chi tab'ij chwe laj jb'ij Kakaj Dios ri yo'l, wi tz'etel tz'et ati' Jc'ajol Kakaj Dios ri b'il jwi'l chi tina jtaknach wich ulew, xche' re Kakaj Jesús. \p \v 64 Kakaj Jesús xij re: Ini'n, jilon chapca' ri xab'ij y in tamb'ij chawechak, atak juntir tina awiltakna jwich Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil tib'e cub'arch laj jpaach Kakaj Dios ri wi' jcwinel y tipe chic li sutz' lecj nen or, xche' re. \p \v 65 Xpe man nimlaj jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios, xrech'b'i ritz'ik chirij jwi'l retzal y xij: ¡Man winak ri tijin tijcoj rib' pi Jc'ajol Kakaj Dios! Ta' chiqui' tichocon mas ajcojoltak tzij chirij kawi'l. Atak xata'taka' chi man winak ri tijin tijcoj rib' pi Jc'ajol Kakaj Dios. \v 66 ¿Nen tab'ijtak atak chirij? xche' rechak mak cristian. \p Mak cristian xijtak: Pi jmaqui' ticamsajc, xche'tak. \p \v 67 Xpetak, xoctak chi jchub'aj jcayb'al y xsec'tak chi k'ab' y nic'j chic xpak'tak jcayb'al chi k'ab'. \v 68 Y xijtak re: At ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew, b'ijneca' chike, ¿nen xatsec'owc? xche'tak re. \s1 Pedro tijb'ij chi ta' tijch'ob' jwich Kakaj Jesús \p \v 69 Pedro cub'ul chuchja, xpe jun anm ajic' xjutun chijc'ulel y xij re: At, ati' jpach Jesús ri aj Galilea, xche' re. \p \v 70 Pero Pedro xij chiwchak juntir cristian ri wi'tak cla' chi ta' tijch'ob' jwich Kakaj Jesús, xij: Ta' wetam nen quiek chirij tab'ij jilonli, xche' re man ajic'. \p \v 71 Pedro xelb'i cla', xe' chi' oqueb' re chuchja y xilsaj chicb'i cla' jwi'l jun ajic' chic y xij rechak cristian ri wi'tak cla': Man winak ri jpachi' Jesús aj Nazaret, xche' man ajic'. \p \v 72 Y Pedro xij chic chi ta' tijch'ob' jwich Kakaj Jesús, xij: Kes tz'etel tz'et tamb'ij chi ta' tanch'ob' jwich man winak li, xche' re man ajic'. \p \v 73 Ajri'ke jun rat jb'ij jwi'l Pedro jilonli xpetak nic'j cristian chic ri wi'tak cla', xjutuntak chijc'ulel Pedro y xijtak re: Tz'etel tz'et, at, ati' jun rechak mak jpach Jesús, na'li' atyolowc, xche'tak re. \p \v 74 Pedro xij chic chi tz'etel tz'eti' ri tijb'ij y wi mita' tz'et tijb'ij, tib'ani' k'atb'itzij chib' jwi'l Kakaj Dios, xij: Ta' tanch'ob' jwich man winak li, xche'. \p Cuando xijmaj jilonli jwi'l Pedro, xok' jun puy. \v 75 Ajruc're' xcuxtaj jwi'l Pedro ri xijsaj re jwi'l Kakaj Jesús: Lak'ab' wica cuando ajqui' chi ok' man puy, at jorok ab'iji' oxmul chi ta' tach'ob' inwch, xche' re. \p Jwi'li'li Pedro tik'utut ranm, xelb'i cla', xe' jcamsaj rib' chi ok'ej. \c 27 \s1 Ri nen mo jcamic Judas \p \v 1 Cuando xsakarsanc, juntir mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios pach yak ri wi' rekle'nak chijxo'lak yak rijajl Israel xchomorsajtak jcamsaj Kakaj Jesús. \v 2 Ximtakb'i Kakaj Jesús y xc'amtakb'ic. Xe' jache'tak laj jk'ab' Pilato ri man jb'ab'al k'atb'itzij re Judea. \p \v 3 Judas ri xjachow re Kakaj Jesús pi camic, cuando xril chi xansaji' k'atb'itzij chirij Kakaj Jesús pire ticamsaj, xk'utut ranm jwi'l xan jilonli, xe' jk'asaj mak junwinak lajuj (30) chi pwak ri b'anal la' plata rechak mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios pach yak ri wi' rekle'nak chijxo'lak yak rijajl Israel. \v 4 Xij rechak: Xintoca' immac chiwch Kakaj Dios jwi'l xinjach Jesús pi camic chi ma'qui' jmac, xche' rechak. \p Rechak xijtak re Judas: Ta' nen kacwent oj re li. Ati' xatchomorsan xab'an jilonli, xche'tak re. \p \v 5 Xpe Judas, xcan jt'oje' man pwak li nimi richoch Kakaj Dios, xelb'ic, xe' jitz'aj rib'. \p \v 6 Xpetak mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios, xb'ittak man pwak li y xijtak: Ta' tijna' tikaye' li cax re c'ulb'i pwak ri tisipaj re Kakaj Dios jwi'l man pwak li xchoconi' pire tojb'ire jun camsanc, xche'tak. \p \v 7 Xchomorsajtak chirib'il rib'ak xlok'tak jun ulew la' man pwak li ri tib'ijsaj re, rulew man ajb'anal kelen la' xok'ol. Y xcan jye'tak pire mukb'i rechak yak ma' rijajl ta' Israel. \v 8 Jwi'li'li lajori man ulew li aj tib'ijsaji' man ulew re tojb'ire jun camsan re. \v 9 Jilonli xtaw chiwch ri xij Jeremías ri ajk'asal Jyolj Kakaj Dios ojrtaktzij cuando xij: \q1 La' mak junwinak lajuj (30) chi pwak ri b'anal la' plata ri rijil winak ri xlok'tak yak rijajl Israel, \q1 \v 10 la' man pwak li xlok'tak jun ulew ri tib'ijsaj re, rulew man ajb'anal kelen la' xok'ol chapca' xijsaj chwe jwi'l Kakaj Dios ri Kajawl, xche'. \s1 Kakaj Jesús wi' chiwch Pilato \p \v 11 Kakaj Jesús xc'amsajb'i chiwch Pilato ri man jb'ab'al k'atb'itzij. Pilato xtz'onaj re: ¿Atni' jreyak yak rijajl Israel? xche' re. \p Kakaj Jesús xij re: Ini'n, jilon chapca' ri xab'ij, xche' re. \p \v 12 Xpetak mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios pachak yak ri wi' rekle'nak chijxo'lak yak rijajl Israel xcojtak tzij chirij Kakaj Jesús, pero Kakaj Jesús ta' xc'ululanc. \v 13 Xril Pilato chi Kakaj Jesús ta' tich'a'wc, xtz'onaj re: ¿Ta' tata juntir li ri tijb'ijtak chawij? xche' re. \p \v 14 Pero Kakaj Jesús ta' xc'ululaj ni jun yoloj ri tijb'ijtak chirij, jwi'li'li man jb'ab'al k'atb'itzij sub'laj xsaach jch'ol chi rilic Kakaj Jesús. \p \v 15 Man jb'ab'al k'atb'itzij re Judea nak'tali' nojel junab' re man nimak'ij tijtak jun prex lawi' rajak cristian titaksajc. \v 16 La' mak k'ij li wi' jun winak li cars ri jb'ij Barrabás. Man winak li etemali' chi sub'laj etzl jno'j. \v 17 Cuando mulantak juntir cristian xpe Pilato xtz'onaj rechak: ¿Nen chi prex lal chawajak tantakb'ic? ¿Roni' tantakb'i Barrabás o ri' tantakb'i Jesús ri tib'ijsaj re chi ri' ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew? xche' rechak. \p \v 18 Jilonli xij rechak jwi'l re retami' chi xjachtak Kakaj Jesús laj jk'ab' jwi'lke tijti'tijtak. \p \v 19 Aj cub'uli' Pilato lamas tran jk'atb'itzij, xpe rixokl xtakb'i jb'ij re: Ma coj ayb' chi jb'anic c'ax re winak li ri ta' ni jun jmac, jwi'l lak'ab' mir wi' jun ichic' ximb'an chirij y sub'laj sachal inch'ol jwi'l, xche'b'i re. \p \v 20 Pero xpetak mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios pach yak ri wi' rekle'nak chijxo'lak yak rijajl Israel xcwintaka' chi jtakchi'j cristian pire tijb'ijtak re Pilato chi tijtakb'i Barrabás y tijtak jcamsaj Kakaj Jesús. \v 21 Xpe man jb'ab'al k'atb'itzij, xtz'onaj chic rechak: ¿Nenc'u rechak chi quib' chawajak tantakb'ic? xche' rechak. \p Rechak cow xch'ejejtak, xijtak: ¡Takb'i Barrabás! xche'tak. \p \v 22 Pilato xtz'onaj rechak: ¿Nenc'u tamb'an re Jesús ri tib'ijsaj re chi ri' ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew? xche' rechak. \p Juntir rechak cow xch'ejejtak, xijtak: ¡Camsaj wich curs! xche'tak. \p \v 23 Pilato xtz'onaj rechak: ¿Nenc'u kes c'ax b'anal jwi'l? xche' rechak. \p Pero rechak sub'laj cow xch'ejejtak, xijtak chic: ¡Camsaj wich curs! xche'tak chic. \p \v 24 Cuando Pilato xril chi ta' ticwin chi jcolic Kakaj Jesús jwi'l mak cristian cow xch'ejejtak y xpe mas retzalak, xtak jc'amic ja', xch'aj jk'ab' chiwchak juntir cristian y xij rechak: In ta' tantoj jcamic winak li riq'ui Kakaj Dios. Atak, atiliwtak nen tab'antak, xche' rechak. \p \v 25 Y juntir rib'ilak xijtak: Oj pachak juntir kalc'wal ojtojow re jcamic riq'ui Kakaj Dios, xche'tak. \p \v 26 Xpe Pilato, xtak resaj Barrabás li cars y xtak jseq'uic Kakaj Jesús. Ajruc're' xjachb'i pire tib'e jcamsajtak wich curs. \s1 Mak soldad tritz'b'ejtak jwich Kakaj Jesús \p \v 27 Xpetak mak jsoldad man jb'ab'al k'atb'itzij, xc'amtakb'i Kakaj Jesús li nimlaj richoch man jb'ab'al k'atb'itzij y xmulb'a'tak juntir mak soldad ri wi'tak cla' chirij Kakaj Jesús. \v 28 Xresajtak ritz'ik Kakaj Jesús chirij y ximtak jun nimlaj quiek itz'ik chirij. \v 29 Xpach'ujtak jun coron la' q'uix y xcojtak laj jb'a y xye'tak jun che' laj jpaach jk'ab'. Xxucartak chiwch y xoctak chi ritz'b'ej jwich, xijtak re: ¡Nim ak'ij, at jreyak yak rijajl Israel! xche'tak re. \p \v 30 Xoctak chi jchub'aj jwich y xc'amtak man che' laj jk'ab', xoctak chi jseq'uic laj jb'a la'. \v 31 Cuando xantaj juntir li jwi'lak re Kakaj Jesús, xresajtak chic man nimlaj itz'ik chirij y xcojtak chic ritz'ik chirij y xc'amtakb'i pire tib'e jcamsajtak wich curs. \s1 Kakaj Jesús ticamsaj wich curs \p \v 32 Cuando b'esaltak lak b'e xc'ultak jun winak aj Cirene ri jb'ij Simón, xchaptak y xijtak re chi trikajb'i jcurs Kakaj Jesús. \v 33 Cuando xtawtak li jun luwar ri jb'ij Gólgota, ri jcholajl tielwi', jb'akel jb'a camnak, \v 34 xye'tak vin re Kakaj Jesús chi tijem ri yujul pach c'alaj woron, pero Kakaj Jesús xike xric'aj la' raak' y ta' raj xtij. \p \v 35 Cuando jorok tz'ocmaji' Kakaj Jesús wich curs, xpetak mak soldad xantak suert chirij ritz'ik nen chi itz'ik lal tijch'ectak chi jujunalak. \p \v 36 Ajruc're' xcub'artak cla' chi jchajaj Kakaj Jesús. \v 37 Y wich curs chib' Kakaj Jesús xcojsaj jun kelen tz'ib'al jwich ri lamas tijb'ij nen chac xcamsajtak wich curs ri tijb'ij: RI' RI JESÚS JREYAK YAK RIJAJL ISRAEL, tiche'. \p \v 38 Y xtz'ocsaj quib' alk'om wich curs pi jpach Kakaj Jesús, jun laj jpaach y jun chic laj jmax. \v 39 Mak cristian ri tik'axtak chijc'ulel Kakaj Jesús tritz'b'ejtak jwich, tijsutaj jb'aak chi jb'ij re: \v 40 ¡At ri tab'ij chi tayoj nimi richoch Kakaj Dios y li uxib' k'ij tab'an chic jun, col ayb' awic'an! ¡Wi tz'etel tz'eti' at Jc'ajol Kakaj Dios, kejench wich curs! xche'tak re. \p \v 41 Y jilon mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios pach yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios pach yak ri wi' rekle'nak chijxo'lak yak rijajl Israel xoctak chi ritz'b'ej jwich Kakaj Jesús, xijtak: \v 42 Xcwini' chi jcolic cristian, pero re ta' ticwin chi jcolic rib' ric'an. Wi ri' jreyak yak rijajl Israel, kejokch wich curs ric'an, ajruc're' tikacoj ri tijb'ij. \v 43 Cub'uli' jch'ol chirij Kakaj Dios, lajori colsajok jwi'l Kakaj Dios wi kes tz'et jor tilok'aj jwi'l Kakaj Dios jwi'l re xiji'n: Ini' Jc'ajol Kakaj Dios, xche', xche'tak. \p \v 44 Y jilon mak alk'om ri xtz'ocsajtak wich curs pi jpach Kakaj Jesús xritz'b'ejtaka' jwich Kakaj Jesús. \s1 Jcamic Kakaj Jesús \p \v 45 Raj tiq'uil k'ij re cab'lajuj (12) xoc uku'm juntir wich ulew asta laj jrox or re b'esal k'ij. \v 46 Raj laj jrox or re b'esal k'ij cow xch'ejej Kakaj Jesús, xij: \q1 Elí, Elí, ¿lama sabactani? xche'. \m Ri jcholajl tielwi' tijb'ij: ¡At Inkaj Dios! ¡At Inkaj Dios! ¿Nen chac xincan aye' wic'an? tiche'. \p \v 47 Jujun rechak mak ri wi'tak cla', cuando xtatak nen xij Kakaj Jesús, xijtak: Man winak ri, tijin tijsiq'uij Elías ri ajk'asal Jyolj Kakaj Dios, xche'tak. \p \v 48 Laj or xpe jun rechak mak ri wi'tak cla', xe' jol chi jtoquic jun esponj y xmu'b'i li vinagre. Ximb'i chi jtzam jun che' y xye' laj jchi' Kakaj Jesús pire tijtij. \p \v 49 Xpetak mak nic'j, xijtak: Wa'xna cla', kile'na wi tipe Elías chi jcolic, xche'tak. \p \v 50 Kakaj Jesús cow xch'ejejc, xjach jsantil laj jk'ab' Kakaj Dios y xcamc. \v 51 Cuando xcam Kakaj Jesús, xrech'maj laj nic'j man itz'ik re tosb'i jpam nimi richoch Kakaj Dios, quib' xelwi', xrech'majch pi ajsic asta iquim. Y xpe jun cab'rakn y mak ab'aj xpaxtak. \v 52 Mak mukb'i camnak xtertak. Y sub'laj cristian camnaktak ri tosoltak pire Kakaj Dios xc'astasaji' jwichak laj jcamnaklak. \v 53 Xeltakch lamas mukultakwi'. Cuando jorok c'astasaji' jwich Kakaj Jesús laj jcamnakl, ajruc're' xoctak li lok'laj tilmit Jerusalén y sub'laj cristian xiliwtak jwichak. \v 54 Y man jb'ab'alak mak soldad pach mak jpach ri wi'tak chi jchajaj Kakaj Jesús cuando xric'ajtak man nimlaj cab'rakn y xriltak juntir ri xaanc, sub'laj xtzaak jch'olak, xijtak: ¡Kes tz'etel tz'et winak ri Jc'ajoli' Kakaj Dios! xche'tak. \p \v 55 Sub'laj anm wi'takb'i chinaj chi na'tunc. Y ri'taka' yak anm li xpetak chirij Kakaj Jesús chi jt'o'ic cuando xelch Galilea. \v 56 Chijxo'lak yak anm li, wi'taka' María Magdalena pach María ri jchuchak Santiago pach José pach jchuchak yak jc'ajol Zebedeo. \s1 Timuksaj Kakaj Jesús \p \v 57 Cuando oquem tran ak'ab' xpe jun winak b'iom aj Arimatea ri jb'ij José, re ajtijol rib'i' chirij Kakaj Jesucristo. \v 58 Xpe José, xe' riq'ui Pilato chi jtz'onaj jcamnakl Kakaj Jesús. Pilato xij chi tiye'saj jcamnakl Kakaj Jesús re. \v 59 Xpe José, xc'amb'i jcamnakl Kakaj Jesús, xb'atz'b'i la' jun itz'ik ri jb'ij lino ri ta' tz'il la' \v 60 y xe' jmuke' li jun nimlaj aac' jul ri c'otol li ab'aj re mukb'i camnak. Man jul li rechi' re b'anal jwi'l. Cuando xye'maj jcamnakl Kakaj Jesús jwi'l cla', xcan jtz'apij jchi' man jul la' jun nimlaj ab'aj y xec'. \p \v 61 María Magdalena pach jun María chic xcan cub'artak chiwch man jul lamas xye'saj jcamnakl Kakaj Jesús. \s1 Tichajaj lamas xmuksaj Kakaj Jesús \p \v 62 Laj jcab' k'ij re jmukic Kakaj Jesús ri' k'ij re uxlan. La' man k'ij li xpetak mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios pach mak fariseo xe'tak riq'ui Pilato. \v 63 Xijtak re: Kaj, xcuxtaj kawi'l chi man jo'slaj winak li cuando aj yo'lna xij chi tina c'astasajna jwich laj jcamnakl laj jrox k'ij. \v 64 Jwi'li'li ri' mas tzi tatakb'i soldad chi jchajaj man jul lamas xmuksajwi' asta tiel uxib' k'ij, jwi'l ta' c'axre' wi tipetak yak ajtijol rib'ak chirij tiyuk resajtak jcamnakl lak'ab' tib'e jmuke'tak chic li jun jalan luwar y tijb'ijtak rechak cristian chi xc'astasaji'b'i jwich laj jcamnakl xo'lak camnakib'. Wi xantak jilonli man q'uisb'i jo'slaj tzij tib'e mas chi nim chiwch man nab'e jo'slaj tzij, xche'tak re Pilato. \p \v 65 Pilato xij rechak: Co' nic'j soldad li, jattak, c'amtakb'ic y tzi jtz'apij man jul tib'e ab'ane'tak, xche' rechak. \p \v 66 Rechak xe'tak xcojtak jun retal la' man ab'aj ri cojol chi' man jul pire tic'utun wi wi' nen titeb'an re y xcan jye'tak mak soldad li cla' chi jchajajc. \c 28 \s1 Tic'astasaj jwich Kakaj Jesús laj jcamnakl \p \v 1 Cuando xk'ax man k'ij re uxlan y xsakarsan li nab'e k'ij re xuman, María Magdalena pach jun María chic xe'tak chi' jul lamas xye'sajwi' jcamnakl Kakaj Jesús. \v 2 Etke xpe jun nimlaj cab'rakn jwi'l wi' jun ranjl Kakaj Dios ri Kajawl xkejch lecj y xjutun chi' jul lamas xye'sajwi' jcamnakl Kakaj Jesús, xsolcopijb'i man ab'aj ri cojol chi' man jul y xcub'ar chib'. \v 3 Man anjl li sub'laj tikopopon rij chapca' coyop y ritz'ik sub'laj sak chapca' jsakil chun tew. \v 4 Mak soldad, cuando xriltak jwich anjl, sub'laj xtzaak jch'olak y tichak querquentak jwi'l tzakom ch'olal y xcantak chapca' camnaktak. \p \v 5 Xpe anjl, xij rechak yak anm: Mi tzaak ach'olak. In wetami' chi ri' tijin tatoctak Kakaj Jesús ri xcamsaj wich curs. \v 6 Re ta' chiqui' neri, xc'astasaji'b'i jwich laj jcamnakl chapca' ri b'il jwi'l. \p Tzajtak, yuk awile'tak lamas xye'saj jcamnakl, ta' chiqui' nen wi'. \v 7 Jattak laj or, b'ijtatak rechak yak ajtijol rib'ak chirij chi xc'astasaji'b'i jwich laj jcamnakl y tinab'eri'b'i chawchak atb'etak Galilea, cla' tib'e awile'tak jwich. Xike li ri tamb'ij chawechak, xche' anjl rechak yak anm. \p \v 8 Yak anm li, laj or xeltakb'i chi' jul lamas xye'sajwi' jcamnakl Kakaj Jesús. Junquitz tzakal jch'olak y junquitz tiqui'cottak, xe'tak jol xe' jb'ijtak rechak yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo. \v 9 Cuando b'esaltak yak anm li b'e, etke xc'ul rib'ak pach Kakaj Jesús y xc'amsaj rutzil jwichak. Rechak xjutuntak chijc'ulel, xxucartak, xk'alujtak rakan y xnimirsajtak jk'ij. \v 10 Kakaj Jesús xij rechak: Mi tzaak ach'olak, b'ijtatak rechak yak ink'un chi tib'etak Galilea. Cla' tib'e rile'tak inwch, xche' rechak. \s1 Mak soldad tijb'ijtak ri triltak \p \v 11 Cuando b'esaltak yak anm li b'e, xpetak nic'j mak soldad ri wi'tak chi jchajaj man jul, xe'tak li tilmit chi jb'ij rechak mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios juntir ri xriltak. \v 12 Xpetak mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios, xe' jch'ab'ejtak yak ri wi' rekle'nak chijxo'lak yak rijajl Israel, xchomorsajtak chirib'il rib'ak chi tijye'tak sub'laj pwak rechak mak soldad pire ma' tijb'ijtak ri xriltak. \v 13 Xijtak rechak mak soldad: Atak b'ijtak jilonri: Lak'ab' cuando xe' kawarj, xtawtak mak ajtijol rib'ak chirij Jesús, xresajtak jcamnakl, xc'amtakb'ic, atche'tak. \p \v 14 Y wi xta man jb'ab'al k'atb'itzij juntir ri xaanc, oj ojchomorsan riq'uil, atak mi tzaak ach'olak, atkacola'taka' pire ta' nen tran chawechak, xche'tak re mak soldad. \p \v 15 Mak soldad xc'ultak man pwak y xantak chapca' ri xijsaj rechak. Jilonli xresajtak jtaquil chi ta' tz'et xc'astasaj jwich Kakaj Jesús laj jcamnakl, asta lajori ajwichi' jilon jtaquil chijxo'lak yak rijajl Israel. \s1 Ri jtakon Kakaj Jesús ri tican jb'ij \p \v 16 Yak junlajuj (11) ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo xe'tak Galilea pire tib'etak la' man witz ri xijsaj rechak jwi'l Kakaj Jesús. \v 17 Cuando xriltak jwich Kakaj Jesús xnimirsajtak jk'ij, pero wi' jujun rechak ta' kes tijcojtak wi ri' Kakaj Jesús. \p \v 18 Xpe Kakaj Jesús, xjutun riq'uilak y xij rechak: Kakaj Dios xya' k'atb'itzij laj ink'b' pire intakon chib'ak juntir ri wi'tak lecj y juntir ri wi'tak wich ulew. \v 19 Lajori jattak riq'uilak juntir cristian wich ulew, tijojtak pire tioctak pi ajtijol rib'ak chwij. \p B'antak ja'tiox rechak laj jb'ij Kakaj Dios, laj jb'ij Jc'ajol Kakaj Dios y laj jb'ij Lok'laj Jsantil Kakaj Dios. \v 20 Y tijojtak chi jb'anic juntir ri ximb'ij chawechak. In, inwa'xi' aac'lak nojel k'ij asta tiq'uis jwich k'ijsak, xche' Kakaj Jesús rechak yak ajtijol rib'ak chirij.