\id LUK - Uspanteco NT -Guatemala 2010 (DBL -2013) \h LUCAS \toc1 Tzilaj Jtaquil Chirij Kakaj Jesucristo Ri Xtz'ib'aj Lucas \toc2 Lucas \toc3 Lc \mt1 Tzilaj Jtaquil Chirij Kakaj Jesucristo Ri Xtz'ib'aj Lucas \c 1 \s1 Ri cholb'ire man wuj ri \p \v 1 Q'uiyi' cristian xtz'ib'antak nen kes jcholajl juntir ri xyuk rane' Kakaj Jesús chikaxo'l. \v 2 Jilon chapca' ri xijsaj chike jwi'lak yak ri xiliwtak jwich Kakaj Jesús ri nen mo xcholmajch y xq'uisb'en juntir ri xan Kakaj Jesús, jwi'l xye'saj rekle'nak chi jb'ij juntir li. \v 3 Y jilon in, chi usili' xinta jcholajl ri juntir nen mo xcholmajch juntir ri xan Kakaj Jesús y lajori ri' li tantz'ib'ajb'i jcholajl chawe li wuj, kaj Teófilo, \v 4 pire tawetemaj chi kes tz'eti' ri tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo ri xattijojwi'. \s1 Jtaquil nen mo jq'uisi'y Juan Ajb'anal Ja'tiox \p \v 5 Cuando Nab'e Herodes wi' pire rey re Judea, xwa'x jun ajc'amal jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios ri jb'ij Zacarías. Y man k'at re yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios ri lamas wi' Zacarías, ri' man k'at re Abías. Y Elisabet ri rixokl Zacarías, rijajli' Aarón. \v 6 Zacarías pach Elisabet pi jcholajli' juntir ri trantak y xcoja'taka' juntir Jpixb' Kakaj Dios ri Kajawl y xana'taka' lawi' raj re xantak. \v 7 Rechak ta' ni jono ralc'walak wa'sal, jwi'l Elisabet ta' tialc'walanc y chi quib' rib'ilak ri'jtaklaj cristiantakchak. \p \v 8 Cuando xtaw jun k'ij xta' jxumanak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios ri man jk'at Abías pire tichacuntak li nimi richoch Kakaj Dios, Zacarías wi' chijxo'lak. \v 9 Yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios nak'taltaka' tijcha'tak nen rechak tioc li nimi richoch Kakaj Dios ri Kajawl. Ri' Zacarías xcha'tak pire tioc li man luwar ri nim jk'ij re li nimi richoch Kakaj Dios chi jc'atic pom. \v 10 Cuando xtaw or re tic'atsaj pom, yak rijajl Israel tijin tich'a'wtak riq'ui Kakaj Dios chiwch nimi richoch Kakaj Dios. \p \v 11 Zacarías wi' chi c'ataj pom wich altar re c'atb'i pom li nimi richoch Kakaj Dios, etke xwab'a' rib' jun ranjl Kakaj Dios ri Kajawl chiwch li paach re man altar re c'atb'i pom, \v 12 Zacarías cuando xril jwich anjl sub'laj xsaach jch'ol y xtzaak jch'ol chi rilic. \p \v 13 Xpe anjl, xij re: Zacarías, mi tzaak ach'ol. Kakaj Dios xta' nen xatz'onaj re cuando xatch'a'w riq'uil. Elisabet awixokl tiwa'xi' jun ra ric'lal winak y tacoj jb'ij pi Juan. \v 14 At sub'laj atqui'cot laj awanm y sub'laj cristian tiqui'cottak cuando tiq'uisi'y ral ac'ajol. \v 15 Y man ral ac'ajol li chiwch Kakaj Dios ri Kajawl, nimi' jk'ij. Ta' tijtij vin y ta' tijtij kelen ri tik'ab'arsanc. Y tinojsaji' ranm la' Lok'laj Jsantil Kakaj Dios cuando ajqui' chi q'uisi'yc. \v 16 Y tran chi sub'laj rijajl Israel tik'ajtak chic laj jk'ab' Rajawlak ri jDiosak. \v 17 Y ri' Juan tiyuk nab'e wich ulew chi jb'ij jtaquil chirij Kakaj Jesucristo ri Kajawl. Y Juan tiwa'xi' Lok'laj Jsantil Kakaj Dios laj ranm y tiwa'xi' jcwinel chapca' re Elías ri ajk'asal Jyolj Kakaj Dios pire tran chi tiwa'x utzil chijxo'lak yak chuchkajw pach yak ralc'walak. Y tran chi ticojontak chiwch Kakaj Dios yak ri ta' ticojontak pire tiniq'uib' jwichak yak ri suc'ul ranmak chiwch Kakaj Dios. Jilonli wi' sub'laj cristian tic'uluwtak re Kakaj Jesús ri Kajawl cuando tiyuk wich ulew, xche' anjl re Zacarías. \p \v 18 Zacarías xtz'onaj re anjl: ¿Nen mo twetemaj wi tz'eti' ri xab'ij chwe? In inchak ri'jlaj winak y wixokl ri'jlaj anmchak, xche' re. \p \v 19 Y anjl li xij re Zacarías: In ini' Gabriel. Tijin tamb'an lawi' raj Kakaj Dios tamb'an, ri' re xintakowch chi yoloj aac'l pire tiyuk imb'ij tzilaj jtaquil li chawe. \v 20 Pero lajori jwi'l ta' tacoj inyolj ri ximb'ij chawe, ta' tijna' atyolow asta titaw chiwch juntir ri ximb'ij chawe, xche' anjl re Zacarías. \p \v 21 Y juntir cristian ri wi'tak chiwch nimi richoch Kakaj Dios tijintak chi rulb'ej nen or tielch Zacarías y sub'laj sachal jch'olak tijin tijtz'onaj chirib'il rib'ak nen chac ta' relicch. \v 22 Cuando xelch Zacarías, ta' chiqui' tijna' tiyolow riq'uilak. Rechak xye'tak cwent chi wi' jono kelen xril li nimi richoch Kakaj Dios chapca' li ichic'. Zacarías xichak jk'ab' tran chiwchak ta' chiqui' tijna' tiyolow riq'uilak. \p \v 23 Cuando xtaw k'ij xq'uis jchac Zacarías li nimi richoch Kakaj Dios xk'aj laj richoch. \v 24 Y la' mak k'ij li xcan yaj anm Elisabet ri rixokl Zacarías. Elisabet job' ic' xwa'x la ja, ta' chiqui' lamas xelwi'. \v 25 Elisabet xij laj ranm: Kakaj Dios ri Kajawl xiliw c'ur inwch, jwi'li'li jilon imb'anic ri pire ta' chiqui' inyok'saj jwi'lak mak cristian, xche' laj ranm. \s1 Jtaquil nen mo jq'uisi'y Kakaj Jesús \p \v 26 Cuando Elisabet b'esalchak wakakib' (6) ic' jcanic yaj anm, Kakaj Dios xtak chicch anjl Gabriel li tilmit Nazaret re Galilea \v 27 chi jsolaj jun anm ri ajqui' ch'ob'ol winak jwi'l ri jb'ij María ri tz'onal jwi'l José ri rijajl David. \v 28 Cuando xtaw anjl lamas wi' María, xij re: Tanye' rutzil awch María. Wi' jun nimlaj utzil pi awe. Kakaj Dios ri Kajawl wi' aac'l, xche' re. \p \v 29 María xsaach jch'ol chi jtaic nen xijsaj re. Xoc chi jchomorsaj nen tielwi' ri jc'amic rutzil jwich ri xansaj jwi'l anjl. \p \v 30 Xpe anjl, xij chic re María: Mi tzaak ach'ol, xata' utzil riq'ui Kakaj Dios. \v 31 Lajori atcan yaj anm y tiq'uisi'y jun ral awic'lal winak, tacoj jb'ij pi Jesús. \v 32 Re tina nimirsajna jk'ij, tib'ijsaji' chirij chi Jc'ajoli' Kakaj Dios lecj y Kakaj Dios ri Kajawl tijya' takon laj jk'ab' chapca' takon ri xwa'x laj jk'ab' David ri jmam. \v 33 Y ri' re titakon chib'ak yak rijajl Israel y ta' jq'uisic jwich jtakonc, xche' re María. \p \v 34 María xtz'onaj re: ¿Nen mo tiwa'x wic'lal cuando ajqui' ch'ob'ol winak inwi'l? xche' re. \p \v 35 Xpe anjl, xij chic re: Kakaj Dios tijtakch Lok'laj Jsantil chab' y jcwinel Kakaj Dios lecj jilon jpetic chab' chapca' jmujal sutz'. Jwi'li'li ral awic'lal ri tiq'uisi'y tib'ijsaji' chirij chi tosoli' pire Kakaj Dios y Jc'ajoli' Kakaj Dios. \v 36 Jilon Elisabet ri awech'elxic, ri'jlaj anmchak, re tina wa'xna jun ric'lal winak y wi'chak wakakib' (6) ic' jcanic yaj anm onque tib'ijsaj chirij chi ta' tiwa'x ralc'wal, \v 37 jwi'l Kakaj Dios ta' ni jono kelen ma' ticwin chi jb'anic, xche' anjl re María. \p \v 38 María xij re anjl: Ini' rajchac Kakaj Dios ri Kajawl rane' chimb' chapca' ri xab'ij, xche' re anjl. \p Cuando María xijmaj jwi'l jilonli, anjl xk'ajb'ic. \s1 María tib'e chi jsolaj Elisabet \p \v 39 La' mak k'ij li María laj or xe' li jun tilmit re Judea ri wi' lak q'uiche'laj. \v 40 Cuando xtaw María laj richoch Zacarías xc'am rutzil jwich Elisabet. \v 41 Cuando xta Elisabet nen mo jc'amic rutzil jwich xansaj jwi'l María, etke xsilib' ra ne' laj jsantil y xnojsaj ranm Elisabet la' Lok'laj Jsantil Kakaj Dios. \p \v 42 Elisabet sub'laj cow xch'a'wc, xij re María: Kakaj Dios xya' jk'ab' chab' chiwchak juntir anm. Y xya' jk'ab' chib' ral awic'lal ri tiq'uisi'yc. \v 43 ¿Nenc'u incholajl in, inyuk solaj jwi'l jchuch Wajawl? \v 44 Cuando xinta xac'am rutzil inwch man ral inne' xsilib' laj jsantil jwi'l jqui'cotem. \v 45 Tzi awe jwi'l xacoja' chi titawi' chiwch ri xijsaj chawe jwi'l Kakaj Dios ri Kajawl, xche' Elisabet re María. \s1 Jb'ix María ri tran \q1 \v 46 Xpe María, xij: Nojel wanm tannimirsaj jcojic jk'ij Kakaj Dios ri Kajawl \q1 \v 47 y sub'laj tiqui'cot insantil chirij Kakaj Dios ri ajcolol we, \q1 \v 48 jwi'l xrila' c'ur jwich rajchac ri ta' cojol jk'ij. Lajori juntir cristian tina jb'ijtakna chi tzi re, tina che'takna chwij. \q1 \v 49 Kakaj Dios ri wi' sub'laj jcwinel, sub'laj kelen kus b'anal chwe jwi'l y sub'laj nim jk'ij jb'ij. \q1 \v 50 Kakaj Dios ta' ni jun b'welt miti tril c'ur jwichak juntir cristian ri nojel ranmak ticojontak chiwch. \q1 \v 51 La' jcwinel Kakaj Dios xresaj jno'jak yak ri tijchomorsajtak laj ranmak chi nimaki' jk'ijak. \q1 \v 52 Y la' jcwinel xresaj rekle'nak mak jb'ab'altak k'atb'itzij, xnimirsaj jk'ijak yak ri ta' tijcoj jk'ijak. \q1 \v 53 Kakaj Dios xye'w tzitaklaj kelen rechak yak ri wi' wi'jal rechak y xij rechak mak b'iom chi tib'etak y ta' nen xye'b'i rechak. \q1 \v 54 Kakaj Dios xt'owa' yak rijajl Israel ri xanowtak lawi' raj Kakaj Dios trantak. Xcuxtaji' jwi'l chi rilic c'ur jwichak \q1 \v 55 chapca' ri b'il jwi'l re Abraham pach juntir rijajl, xche' María re Elisabet. \p \v 56 María raj xwa'xi' uxib' ic' riq'ui Elisabet, ajruc're' xk'aj chicch laj richoch. \s1 Tiq'uisi'y Juan Ajb'anal Ja'tiox \p \v 57 Cuando xtaw k'ij xye' Dios re Elisabet, xq'uisi'y jun ra ric'lal winak. \v 58 Cuando xtatak yak jc'ulja pach yak rech'elxic nen mo rilic c'ur jwich Elisabet xansaj jwi'l Kakaj Dios ri Kajawl, sub'laj xqui'cottak riq'ui Elisabet. \v 59 Cuando xtz'akat waxakib' (8) k'ij jq'uisi'y ra ne', xcojtak retal jtio'jl y roj xcojtak jb'ij pi Zacarías chapca' jb'ij jkaj. \p \v 60 Pero jchuch ra ne' ta' xye' luwar xcojsaj jb'ij pi jilonli, xij: Ma' ji'ta'lonli jb'ij tikacojwi', tikacoj jb'ij pi Juan, xche'. \p \v 61 Rechak xijtak re Elisabet: Pero ta' ni jono rechak yak awech'elxic Juan jb'ij, xche'tak. \p \v 62 Xantak retal re Zacarías la' jk'ab'ak chi jtz'onaj re nen jb'ij ra ne' tijcoj. \v 63 Zacarías xtz'onaj jun kelen pire tijtz'ib'aj chiwch nen jb'ij ra ne' tijcojwi' y xtz'ib'aj chi Juan jb'ij ra ne' tijcoj. Y yak cristian xsaach jch'olak chi jtaic nen jb'ij ra ne' ticojsajwi'. \v 64 Laj or xel jyolj Zacarías y xoc chi jb'ixaj jnimirsaj jk'ij Kakaj Dios. \v 65 Y juntir yak jc'ulja sub'laj xsaach jch'olak chi rilic juntir ri xaanc. Y juntir luwar ri wi' lak q'uiche'laj re Judea xtatak jtaquil ri xaanc. \p \v 66 Juntir ri xtatak jtaquil tijtz'onajtak chirib'il rib'ak: ¿Nen chiqui' tran ra ne' li cuando tiwinakirc? xche'tak. \p Jilonli tijb'ijtak chirij ra ne' jwi'l na'li' chi Kakaj Dios ri Kajawl ri wi' jcwinel xanow juntir li. \s1 Jb'ix Zacarías ri tran \p \v 67 Zacarías ri jkaj ra ne', xnojsaj ranm la' Lok'laj Jsantil Kakaj Dios, xk'asaj Jyolj Kakaj Dios, xij: \q1 \v 68 ¡Nimirsajok jk'ij Kakaj Dios ri Kajawl ri jDiosak yak rijajl Israel, jwi'l xpeti' chi jcolic yak jwinak laj jk'ab' jmacak! \q1 \v 69 Kakaj Dios xtakch jun ajcolol ke ri wi' sub'laj jcwinel ri rijajl David, ri rajchac Kakaj Dios. \q1 \v 70 Ri ajcolol ke li, b'ilchakch jwi'lak yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios ojrtaktzij ri tosoltak re Kakaj Dios chi ri' re tipe wich ulew chi kacolic. \q1 \v 71 B'ili'ch ojrtaktzij jwi'l Kakaj Dios chi ojna jcolna laj jk'ab'ak yak ri ojcontrintak. Y ojna jcolna laj jk'ab'ak yak ri oj tijin ojjxuttak. \q1 \v 72 Y b'ili'ch jwi'l Kakaj Dios chi trila' c'ur jwichak kamam katit' ojrtaktzij. Y Kakaj Dios ta' tisaach re ri jchomorsa'n ri b'anal jwi'l. \q1 \v 73 Ri' ri xij Kakaj Dios re kamam Abraham ojrtaktzij, chi kes tz'et tina ranna. \q1 \v 74 Xij chi ojna jcolna laj jk'ab'ak yak ri ojcontrintak pire ma' titzaak kach'ol chi jb'anic nen raj Kakaj Dios tikab'antak \q1 \v 75 y pire tran suc'ul kanm chiwch nojel k'ij laj kac'aslemal. \q1 \v 76 Y at inc'ajol, tina b'ijsajna chawij chi ati' ajk'asal Jyolj Kakaj Dios lecj, jwi'l at atnab'er chiwch Kajawl chi jsuc'ulb'isaj jb'e. \q1 \v 77 Y at tib'e ab'ij jtaquil rechak yak jwinak chi ticolmajtaka' laj jk'ab' jmacak jwi'l ticuysaji' jmacak jwi'l Kakaj Dios. \q1 \v 78 Kakaj Dios jwi'l sub'laj tril c'ur kawch, tina jtaknach jun ajcolol ke laj jk'ab' kamac chapca' ajri' relicch k'ij \q1 \v 79 pire tijc'ut jb'eak yak ri wi'tak li uku'mal jwi'l jmacak. Re tijc'ut chikawch nen rajwax tikab'antak pire tiwa'x utzil laj kanm y chikaxo'l, xche' Zacarías. \p \v 80 Ral ac'l li tijin tiq'uiy y tijin tretemaj mas jb'anic lawi' raj Kakaj Dios tran. Y xe' wa'xok li jun luwar lamas ta' cristian asta xtaw k'ij xoc chi jb'anic lawi' ri xtaksaj jwi'l Kakaj Dios chi jb'anic chijxo'lak yak rijajl Israel. \c 2 \s1 Tiq'uisi'y Kakaj Jesús \p \v 1 La' mak k'ij li, Augusto César ri jb'ab'al k'atb'itzij re Roma, xtak jb'ij lak juntir tilmit ri titakon chib' chi rajwaxi' tiesaj jtz'ib'alak juntir cristian. \v 2 Y ri' nab'e b'welt li xesaj jtz'ib'alak cristian la' mak junab' cuando Cirenio wi' pire jb'ab'al k'atb'itzij re Siria. \v 3 Jilonli juntir cristian xe' jye' jtz'ib'alak laj jtilmitak. \v 4 Y jwi'li'li José ri rijajl David xelb'i Nazaret ri jun tilmit re Galilea, xe' Belén ri jun tilmit re Judea ri jtilmit David \v 5 chi jye'ic jtz'ib'alak pach María ri quiek riq'uil tina c'uli'yna y María yaj anmchak. \v 6 Y wi'tak Belén cuando xtaw k'ij tijye' Dios re María. \v 7 Y cla' xq'uisi'y nab'e ric'lal winak. \p Xpe María, xpis ra ne' li itz'ik y xtz'eb'a' li jun canow re ye'b'i jlo' awaj jwi'l ta' xta'tak jposadak li man b'amb'i posad. \s1 Yak anjl tijb'ijtak chi xq'uisi'yi' Kakaj Jesús \p \v 8 Wi' nic'j ajyuk' tik'asintak ak'ab' wich tak'j chi nakaj re tilmit Belén chi jchajaj jcarnerak. \v 9 Etke xwab'a' rib' jun ranjl Kakaj Dios ri Kajawl chiwchak y xrepaj rib' jk'ak'al jnimal jk'ij Kakaj Dios chirijak y sub'laj xtzaak jch'olak. \p \v 10 Xpe anjl, xij rechak: Mi tzaak ach'olak, in ximpet pirechi' tiyuk imb'ij tzilaj jtaquil chawechak chi xyuki' jun nimlaj qui'cotemal pire juntir cristian wich ulew. \v 11 Lajori xq'uisi'yi' jun ajcolol awechak ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew y ri' Kajawl. Ji' xq'uisi'y Belén laj jtilmit David. \v 12 Cojtak retal nen mo jta'ic man ra ne' tab'antak, na'li' pisil li itz'ik y tz'eb'al jwi'l jchuch li jun canow re ye'b'i jlo' awaj, xche' anjl rechak yak ajyuk'. \p \v 13 Cuando tijin anjl chi yoloj riq'uilak yak ajyuk', etke xyuktak chic nic'j anjl riq'ui anjl ri tijin tiyolow riq'uilak yak ajyuk', jpeticak lecj, xb'ixajtak jnimirsaj jk'ij Kakaj Dios y laj jb'ixak xijtak: \q1 \v 14 ¡Nim jk'ij Kakaj Dios ri wi' chikab' lecj! ¡Tiye'saji' jun nimlaj utzil laj ranmak juntir cristian wich ulew ri tzi tiilsajtak jwi'l Kakaj Dios! xche'tak yak anjl. \p \v 15 Cuando xk'ajtakb'i yak anjl lecj, xpetak yak ajyuk' xoctak chi jb'ij chirib'il rib'ak: Jo'tak Belén, jo' kile'tak nen xijsaj chike. Kakaj Diosi' ri Kajawl xtakowch jb'ij chike, xche'tak. \p \v 16 Ajruc're' yak ajyuk' li laj or xe'tak y xe' jte'tak María pach José y ra ne' tz'eb'al li jun canow re ye'b'i jlo' awaj. \v 17 Cuando yak ajyuk' xriltak ra ne', xoctak chi jyolic nen xijsaj rechak jwi'l anjl chirij ra ne'. \v 18 Y juntir yak ri xtatak ri tijb'ijtak yak ajyuk', sub'laj xsaach jch'olak chi jtaic. \v 19 María xwa'xke laj ranm juntir ri xijsaj rechak y tike tijin tichomorsan chirij. \p \v 20 Y yak ajyuk' cuando xk'ajtak tichak tijin tijb'ixajtak y tijin tijnimirsajtak jk'ij Kakaj Dios chi jc'omowaj re juntir ri xyuk jte'tak y xyuk rile'tak, jwi'l jilon xyuk jte'tak chapca' ri xijsaj rechak jwi'l anjl. \s1 Kakaj Jesús tijachsaj laj jk'ab' Kakaj Dios \p \v 21 Cuando xtz'akat waxakib' (8) k'ij jq'uisi'y ra ne' xcojsaj retal jtio'jl y xcojsaj jb'ij pi Jesús chapca' jb'ij ri xijsaj re María jwi'l anjl Gabriel cuando ajqui' chi ran yaj anm. \p \v 22 Cuando xtz'akat mak k'ij pire tran ch'ajch'oj jwich María chapca' tijb'ij Jpixb' Kakaj Dios ri Kajawl xe'tak li nimi richoch Kakaj Dios pach José pire tib'e jache'tak Kakaj Jesús laj jk'ab' Kakaj Dios. \p \v 23 Jilon xantak chapca' tz'ib'al li wuj re Jpixb' Kakaj Dios ri tijb'ij jilonri: \q1 Juntir mak tra nab'etak ac'l ri tiq'uisi'ytak, ri winaktak, titosajtaka' pire Kakaj Dios ri Kajawl, tiche'. \p \v 24 Xe'tak chi jsujic mak tra ca'n re Kakaj Dios chapca' tijb'ij Jpixb' Kakaj Dios ri Kajawl. Tijc'amtakb'i quib' tra ixmucur o quib' tra k'un ut pire tijsujtak re Kakaj Dios ri Kajawl. \p \v 25 La' mak junab' li wi' jun ri'jlaj winak li tilmit Jerusalén, Simeón jb'ij. Simeón suc'uli' ranm chiwch Kakaj Dios. Re trana' juntir lawi' raj Kakaj Dios tran y tijin chi rulb'ej ajcolol rechak yak rijajl Israel. Simeón wi' Lok'laj Jsantil Kakaj Dios laj ranm. \v 26 Lok'laj Jsantil Kakaj Dios xij re Simeón chi ta' ticam laj or, asta tina rilna tiyuk wich ulew jun ri b'il jwi'l Kakaj Dios ri Kajawl chi tina jtaknach wich ulew. \p \v 27 Y sic' ri'jlaj winak li takalb'i jwi'l Lok'laj Jsantil Kakaj Dios xe' li nimi richoch Kakaj Dios. Y jkaj jchuch ra ne' xpetak li nimi richoch Kakaj Dios chi jjachic ra ne' laj jk'ab' Kakaj Dios chapca' tijb'ij Jpixb' Kakaj Dios. \v 28 Xpe Simeón, xk'aluj ra ne' y jnimirsaj jk'ij Kakaj Dios, xij: \q1 \v 29 Kaj, ye' luwar chwe incam pi utzil ri in awajchac, xwila' chapca' ri b'il chwe awi'l. \q1 \v 30 Xwila' la' b'ak' inwch ri ajcolol ke laj jk'ab' kamac, \q1 \v 31 ri xawesaj chi sakil chiwchak juntir cristian wich ulew, \q1 \v 32 ri' re chapca' jun k'ak' pire tijc'ut jb'eak yak ma' rijajl ta' Israel y pire ticojsaj jk'ijak yak rijajl Israel, xche' Simeón. \p \v 33 Jkaj jchuch ra ne' xsaach jch'olak chi jtaic nen tijb'ij Simeón chirij ra ne'. \p \v 34 Xpe Simeón, xye' jk'ab' chib' y xtz'onaj re Kakaj Dios chi tijye' jk'ab' chib'ak y xij re María ri jchuch ra ne': Man ral ac'l ri, cha'li' pire tijq'uex jno'jak nic'j rechak yak rijajl Israel pire tijcojtak Jyolj Kakaj Dios y pire tijsach jwichak nic'j rechak mak ri ta' tijcojtak Jyolj Kakaj Dios. Jilonli tic'utun chi wi' tixutuwtak re \v 35 pire tiel chi sakil juntir jchomorsa'nak ri wi' laj ranmak. Juntir li pi awe at niq'ui' chapca' jun espad tioc laj awanm jwi'l jc'axc'ol awanm chirij, xche' Simeón re María. \p \v 36 Y cla' wi' jun anm ajk'asal Jyolj Kakaj Dios ri jb'ij Ana. Ana jrab'ini' Fanuel ri rijajl Aser ri jun k'at re yak cab'lajuj (12) k'at re yak rijajl Israel. Anm li ri'jlaj cristianchak, xc'uli'yna cuando aj k'apoj anm, pero wukub' (7) junab'ke xc'am rib'ak pach richjil. \v 37 Y sic' anm li ri camnak richjil wi'chak junmuch' riq'ui quejab' (84) junb'. Re jekeli' li nimi richoch Kakaj Dios, chi lak'j chi lak'ab' tijin tran lawi' raj Kakaj Dios tran la' ayun y ch'a'wem riq'ui Kakaj Dios. \v 38 Cuando xq'uis jyolj Simeón, xpe Ana xjutun chijc'ulelak y xoc chi jc'omowaj re Kakaj Dios. Ajruc're' xoc chi yoloj chirij ra ne' rechak juntir yak rijajl Israel ri tijin trulb'ejtak chi ticolmaj Jerusalén. \p \v 39 Cuando xantaj juntir li jwi'lak ri chapca' tijb'ij Jpixb' Kakaj Dios ri Kajawl, José pach María xk'ajtakb'i Galilea, xe'tak laj jtilmitak Nazaret. \v 40 Y Kakaj Jesús tijin tiq'uiyc y tijin jyu'ic jcowil ranm y tijin jyu'ic mas jno'j y sub'laj rutzil ranm Kakaj Dios chirij. \s1 Kakaj Jesús wi' li nimi richoch Kakaj Dios \p \v 41 Jkaj jchuch Kakaj Jesús nojel junab' tib'etak Jerusalén chi jk'asaj nimak'ij Pascua. \v 42 Cuando xtz'akat cab'lajuj (12) junb' Kakaj Jesús, xe'tak Jerusalén chi jk'asaj nimak'ij Pascua jwi'l jilon nak'tisajem rib'ak. \v 43 Cuando xq'uis man nimak'ij li, xk'ajtak laj richochak. Pero Kakaj Jesús xcan resaj rib' li tilmit Jerusalén y jkaj jchuch ta' xriltak lamas xcanwi'. \v 44 Chijch'ol rechak petzali' xo'lak jpachak ri xk'ajtakch li nimak'ij. Xe' jun k'ij jb'eak, ajruc're' xoctak chi jtoquic xo'lak yak rech'elxicak y xo'lak yak richc'ulchi'ak. \v 45 Cuando xriltak chi ta' Kakaj Jesús chijxo'lak, xk'ajtakb'i chi jtoquic li tilmit Jerusalén. \p \v 46 Laj jrox k'ij, ajruc're' xe' jte'tak Kakaj Jesús li nimi richoch Kakaj Dios cub'ul chijxo'lak yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios, tijin chi jtaic nen tijb'ijtak y tijin tijtz'onaj rechak nen mo jcholajl tielwi' ri tijin tijb'ijtak. \v 47 Juntir mak ri xtatak nen tijb'ij Kakaj Jesús sub'laj xsaach jch'olak chi jtaic jwi'l re wi' mas jno'j y ticwin chi jc'ululaj lawi' ri tijtz'onajtak re. \v 48 Y jkaj jchuch cuando xriltak jwich Kakaj Jesús sub'laj xsaach jch'olak. Y jchuch xij re: At walc'wal, ¿nen chac xab'an chike jilonri? In pach atat ocsalcoj il chi atoquic, xche' re. \p \v 49 Kakaj Jesús xtz'onaj rechak: ¿Nen tatoctak chwe? ¿Ta'c'u awetamak chi in tina imb'anna ri b'ilch chwe jwi'l Inkaj? xche' rechak. \p \v 50 Pero rechak ta' xmajtak jcholajl nen tielwi' ri xij Kakaj Jesús rechak. \p \v 51 Ajruc're' xe' chic Kakaj Jesús chirijak jkaj jchuch, xk'ajtakb'i Nazaret. Nojel k'ij sub'laj ticojon chiwchak. Pero jchuch ta' tiel laj ranm juntir ri xan. \v 52 Kakaj Jesús tijin tiq'uiyc y tijin jyu'ic mas jno'j. Sub'laj tzi tiilsaj jwi'l Kakaj Dios y jwi'lak cristian. \c 3 \s1 Juan Ajb'anal Ja'tiox tijtijoj cristian \p \v 1 Cuando xtz'akat jo'lajuj (15) junab' roquic Tiberio César pire jb'ab'al k'atb'itzij re Roma, Poncio Pilato wi' pire jb'ab'al k'atb'itzij re Judea. Y Herodes Antipas wi' pire rey re Galilea y Herodes Felipe ri jk'un Herodes Antipas wi' pire rey re Iturea pach Traconite y Lisanias wi' pire rey re Abilinia, \v 2 y Anás pach Caifás ri'taka' mak nimaktak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios. \p La' mak junab' li Kakaj Dios xch'ab'ej Juan Ajb'anal Ja'tiox ri jc'ajol Zacarías li jun luwar lamas ta' cristian. \v 3 Y ajruc're' Juan xk'ax la' juntir mak luwar ri wi' chi' nimi ja' Jordán, xij re juntir cristian chi tijq'uex jno'jak pire ticuysaj juntir jmacak jwi'l Kakaj Dios y tib'ansaj ja'tiox rechak. \v 4 Jilon xan chapca' xcan jtz'ib'aj Isaías ri ajk'asal Jyolj Kakaj Dios, ri tijb'ij chi tina tasajna jun ri cow tich'ejej li jun luwar lamas ta' cristian, tijb'ij: \q1 B'antak jwa'x jb'e Kakaj Jesús ri Kajawl, teb'a'tak jb'e suc'ul laj awanmak. \q1 \v 5 Juntir mak xo'lak witz tina nojsajna y juntir mak b'ak witz tina kesajna y tib'an tak'j re, juntir mak cotot b'e tina b'anna suc'ul re y juntir mak b'e ri ta' tiq'uilc, tina b'anna tiq'uil re. \q1 \v 6 Y juntir cristian wich ulew tina riltakna ri ajcolol rechak laj jk'ab' jmacak ri tijtakch Kakaj Dios wich ulew, tiche'. \p \v 7 Y Juan Ajb'anal Ja'tiox xril xtawtak mak cristian riq'uil pire tib'ansaj ja'tiox rechak, xij rechak: Atak, pur atak cumatz ri ticamsanc. Ta' nen xin chawechak chi atcolmajtaka' chiwch jk'atb'itzij Kakaj Dios ri tina ranna jwi'l retzal. \p \v 8 B'antak tzitaklaj no'j laj ac'aslemalak pire tic'utun chi kes tz'et xaq'uexa' ano'jak y xac'ama' jk'ab'al amacak chiwch Kakaj Dios y ma chomorsaj laj awanmak chi atcolmajtaka' jwi'l ataka' rijajl Abraham. Jwi'l in tamb'ij chawechak chi Kakaj Dios ticwini' chi tiwux mak ab'aj ri pi rijajl Abraham. \v 9 Man iquej wi'chak laj ra' mak che' pire tic'ursajtakb'ic. Juntir mak che' ri ta' tzi tiwichintak, tic'ursajtaka'n y tit'ojsajtaka' li k'ak', xche' Juan rechak. \p \v 10 Xpe yak cristian, xtz'onajtak re Juan Ajb'anal Ja'tiox: ¿Nenc'u rajwax tikab'an? xche'tak re. \p \v 11 Juan Ajb'anal Ja'tiox xij rechak: Nen wi' quib' jtúnica, rajwaxi' tina jye'na jun re nen ri ta' ritz'ik. Y nen wi' jwa rajwaxi' tina jcomonajna jtijic pach nen ri ta' jwa, xche' Juan Ajb'anal Ja'tiox rechak. \p \v 12 Y wi' nic'j ajtz'onaltak alcabar xe'tak riq'ui Juan Ajb'anal Ja'tiox pire tib'ansaj ja'tiox rechak. Y xtz'onajtak re nen rajwax trantak: Ajtijonl, ¿nen rajwax tikab'an oj? xche'tak re. \p \v 13 Re xij rechak: Ma tz'onajtak mas pakal rijil alcabar, xike tatz'onajtak chapca' ri b'il chawechak, xche' rechak. \p \v 14 Y nic'j soldad xtz'onajtak re Juan Ajb'anal Ja'tiox nen rajwax trantak: Y oj, ¿nen rajwax tikab'an? xche'tak. \p Re xij rechak: Ma b'antak alak'tak pwak chirij jun cristian, ma b'antak c'ax rechak, ma moltak tzij chirij cristian chi resaj pwak chirijak. Xike cub'a' ach'olak chirij nen jnimal tach'ectak, xche' rechak. \p \v 15 Juntir cristian tijintak chi jchomorsaj laj ranmak chi Juan Ajb'anal Ja'tiox pent ri' ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew. \v 16 Pero Juan Ajb'anal Ja'tiox xij rechak: Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak, in la' ja' tamb'an ja'tiox chawechak. Pero wi' chiqui' jun chic petzal chwij in, re masna jcwinel chinwch in y ta' tic'ular pi we tanquir jxajb'. Re tina ranna ja'tiox chawechak la' Lok'laj Jsantil Kakaj Dios y la' k'ak'. \v 17 Re c'amali'ch jun kelen laj jk'ab' jwi'l ri quiek la' tijpu'w jwich trig y tijtos mak rakan ri tiel chijxo'l. Tijc'ol man trig li c'uja, pero mak rakan ri tiel chijxo'l tijc'at li jun k'ak' ri ta' jchupic. \p \v 18 Jilonli xij Juan Ajb'anal Ja'tiox chi jye'ic jno'jak juntir cristian chirij tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo li jun luwar lamas ta' cristian. \v 19 Y chiwchak juntir cristian xk'el man rey Herodes Antipas jwi'l xc'uli'y riq'ui Herodías ri rixokl jk'un. Y xk'el chirij juntir mak etzltak no'j ri b'anal jwi'l. \v 20 Pero Herodes Antipas xye' chic mas jb'a mak jmac ri b'anal jwi'l, xcoj Juan Ajb'anal Ja'tiox li cars. \s1 Kakaj Jesús tib'ansaj ja'tiox re \p \v 21 Cuando Juan Ajb'anal Ja'tiox tijin chi jb'anic ja'tiox rechak cristian, xan ja'tiox re Kakaj Jesús, Kakaj Jesús tijin chi ch'a'wem riq'ui Kakaj Dios cuando xtormaj caj \v 22 y xkejch Lok'laj Jsantil Kakaj Dios chib' chapca' rilic jun ra ut. Y xtasaj jun ch'a'wem xaanch lecj, xijch: Ati' ri Lok'laj Inc'ajol, sub'laj inqui'cot chawij, xche'ch lecj. \s1 Jb'ijak yak jmam Kakaj Jesús \p \v 23 Kakaj Jesús raj wi'chak junwinak lajuj (30) junb' cuando xchol jb'anic lawi' raj Kakaj Dios tran. Cristian tijb'ijtak chirij chi jc'ajoli' José, José jc'ajoli' Elí, \v 24 Elí jc'ajoli' Matat, Matat jc'ajoli' Leví, Leví jc'ajoli' Melqui, Melqui jc'ajoli' Jana, Jana jc'ajoli' José, \v 25 José jc'ajoli' Matatías, Matatías jc'ajoli' Amós, Amós jc'ajoli' Nahúm, Nahúm jc'ajoli' Esli, Esli jc'ajoli' Nagai, \v 26 Nagai jc'ajoli' Máat, Máat jc'ajoli' Matatías, Matatías jc'ajoli' Semei, Semei jc'ajoli' Josec, Josec jc'ajoli' Judá, \v 27 Judá jc'ajoli' Joanán, Joanán jc'ajoli' Resa, Resa jc'ajoli' Zorobabel, Zorobabel jc'ajoli' Salatiel, Salatiel jc'ajoli' Neri, \v 28 Neri jc'ajoli' Melqui, Melqui jc'ajoli' Adi, Adi jc'ajoli' Cosam, Cosam jc'ajoli' Elmodam, Elmodam jc'ajoli' Er, \v 29 Er jc'ajoli' Josué, Josué jc'ajoli' Eliezer, Eliezer jc'ajoli' Jorim, Jorim jc'ajoli' Matat, Matat jc'ajoli' Leví, \v 30 Leví jc'ajoli' Simeón, Simeón jc'ajoli' Judá, Judá jc'ajoli' José, José jc'ajoli' Jonám, Jonám jc'ajoli' Eliaquim, \v 31 Eliaquim jc'ajoli' Melea, Melea jc'ajoli' Mainán, Mainán jc'ajoli' Matata, Matata jc'ajoli' Natán, Natán jc'ajoli' David, \v 32 David jc'ajoli' Isaí, Isaí jc'ajoli' Obed, Obed jc'ajoli' Booz, Booz jc'ajoli' Salmón, Salmón jc'ajoli' Naasón, \v 33 Naasón jc'ajoli' Aminadab, Aminadab jc'ajoli' Aram, Aram jc'ajoli' Esrom, Esrom jc'ajoli' Fares, Fares jc'ajoli' Judá, \v 34 Judá jc'ajoli' Jacob, Jacob jc'ajoli' Isaac, Isaac jc'ajoli' Abraham, Abraham jc'ajoli' Taré, Taré jc'ajoli' Nacor, \v 35 Nacor jc'ajoli' Serug, Serug jc'ajoli' Ragau, Ragau jc'ajoli' Peleg, Peleg jc'ajoli' Heber, Heber jc'ajoli' Sala, \v 36 Sala jc'ajoli' Cainán, Cainán jc'ajoli' Arfaxad, Arfaxad jc'ajoli' Sem, Sem jc'ajoli' Noé, Noé jc'ajoli' Lamec, \v 37 Lamec jc'ajoli' Matusalén, Matusalén jc'ajoli' Enoc, Enoc jc'ajoli' Jared, Jared jc'ajoli' Mahalaleel, Mahalaleel jc'ajoli' Cainán, \v 38 Cainán jc'ajoli' Enós, Enós jc'ajoli' Set, Set jc'ajoli' Adán y Adán jc'ajoli' Kakaj Dios. \c 4 \s1 Man jb'ab'al etzl tijtakchi'j Kakaj Jesús \p \v 1 Kakaj Jesús nojsalchak ranm la' Lok'laj Jsantil Kakaj Dios, xelch li nimi ja' Jordán. Y xc'amsajb'i jwi'l Lok'laj Jsantil Kakaj Dios li jun luwar lamas ta' cristian. \v 2 Cla' xwa'x ca'winak (40) k'ij, xtakchi'j chi macun jwi'l man jb'ab'al etzl y la' mak k'ij li ta' nen xtij. Cuando xk'ax ca'winak (40) k'ij li, ajruc're' xric'aj wi'jal. \p \v 3 Xpe man jb'ab'al etzl, xtakchi'j Kakaj Jesús chi macunc, xij re: Wi kes tz'et ati' Jc'ajol Kakaj Dios, b'ij re man ab'aj ri chi tiwux pi cuxlanwa, xche' re. \p \v 4 Kakaj Jesús xij re man jb'ab'al etzl: Tz'ib'ali' li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios jilonri: \q1 Ma' jwi'l ta'ke cuxlanwa tiyo'rwi' jun cristian, tiche', xche' re. \p \v 5 Y ajruc're' man jb'ab'al etzl xc'amb'i Kakaj Jesús b'a jun witz sub'laj naj rak'aneb' y laj or xc'ut juntir mak tilmit chiwch ri wi' wich ulew. \p \v 6 Y xij re: In tanjacha' laj ak'b' juntir mak tilmit li y juntir mak kustaklaj kelen ri wi' chiwch, jwi'l juntir li jachali' laj ink'b' y tanya' re nen quiek re chwaj tanye'w. \v 7 Wi atxucar chinwch y tacoj ink'ij, tanjacha' juntir li laj ak'b', xche' re. \p \v 8 Kakaj Jesús xij re man jb'ab'al etzl: Tz'ib'ali' li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios jilonri: \q1 Nimirsaj jk'ij Akaj Dios ri Awajawl y xike rajwax tab'an lawi' raj re tab'an, tiche', xche' Kakaj Jesús. \p \v 9 Man jb'ab'al etzl xc'am chicb'i Kakaj Jesús Jerusalén, xe' jwab'a' li man luwar mas naj rak'aneb' re nimi richoch Kakaj Dios, xij re: Wi kes tz'et ati' Jc'ajol Kakaj Dios, t'ojb'i ayb' neri atb'e kej lak ulew, \v 10 jwi'l tz'ib'ali' li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios ri tijb'ij jilonri: \q1 Kakaj Dios tijtaka'ch yak anjl chi at'o'ic. \q1 \v 11 Y rechak atjc'ula'taka' la' jk'ab'ak pire ma' tib'e ach'i'ye' awakan la' jun ab'aj, tiche', xche' man jb'ab'al etzl re Kakaj Jesús. \p \v 12 Kakaj Jesús xij chic re: Tz'ib'ali' li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios ri tijb'ij jilonri: \q1 Ma tz'onaj re Akaj Dios ri Awajawl chi tran jun kelen pireke tawil wi kes tz'eti' tran ri tijb'ij, tiche', xche' re. \p \v 13 Cuando xril man jb'ab'al etzl chi ta' chiqui' xta' ni jono no'j chic nen tran chi jtakchi'j Kakaj Jesús chi macunc, xelb'ic, xcan jye' jch'ab'ej Kakaj Jesús asta la' jun k'ij chic ri chijch'ol re ticwin chi jtakchi'j. \s1 Kakaj Jesús titaw Nazaret \p \v 14 Kakaj Jesús wi' jcwinel Lok'laj Jsantil Kakaj Dios laj ranm, xk'aj chic Galilea y juntir cristian lak juntir luwar re Galilea tijin tiyolowtak chirij Kakaj Jesús. \v 15 Y Kakaj Jesús xoc chi jtijojcak juntir cristian re Jyolj Kakaj Dios lak sinagog re juntir tilmit y juntir cristian ri wi'tak cla' xnimirsajtak jk'ij Kakaj Jesús. \p \v 16 Kakaj Jesús xe' Nazaret ri man tilmit lamas xq'uiywi'ch. La' k'ij re uxlan xoc li sinagog jwi'l nak'tali' jilon tran. Xwa'r pire tioc chi rilic jwich wuj re Jyolj Kakaj Dios chiwchak. \v 17 Xjachsaj man b'otom wuj laj jk'ab' Kakaj Jesús ri xcan jtz'ib'aj Isaías ri ajk'asal Jyolj Kakaj Dios y cuando xquir jwich xe' jte' man luwar lamas tijb'ijwi' jilonri: \q1 \v 18 Wi' Lok'laj Jsantil Kakaj Dios ri Kajawl laj wanm jwi'l cha'lquini' jwi'l pire tamb'ij tzilaj jtaquil rechak juntir ri wi' rajwax rechak. \q1 Takalquin chi jtakicak yak prexb', chi jtzib'saj b'ak' jwichak yak moy, chi jresajcak yak cristian ri wi'tak laj jk'ab' c'ax \q1 \v 19 y chi jb'ij jtaquil chi xtawi' man junab' chi tijye' rutzil ranm Kakaj Dios ri Kajawl rechak juntir cristian wich ulew, tiche', ri xril Kakaj Jesús wich man b'otom wuj. \p \v 20 Xpe Kakaj Jesús, xb'ot chic jwich wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios y xk'asaj chic laj jk'ab' man ajt'o'ol man jb'ab'al man k'at ri tijmulb'a' rib'ak li sinagog y xcub'arc. Cow tiilsaj jwi'lak juntir cristian ri wi'tak cla'. \p \v 21 Kakaj Jesús xij rechak: Lajori xtawi' chiwch ri quiek chirij tz'ib'al li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios y lajori wi' aac'lak, xche' rechak. \p \v 22 Juntir cristian tib'intak chirij Kakaj Jesús chi pi jcholajli' tijb'ij y sachal jch'olak chi jtaic juntir ri tijin tib'ijsaj rechak jwi'l Kakaj Jesús. Y xijtak chirib'il rib'ak: Re ri' jc'ajol José, xche'tak. \p \v 23 Kakaj Jesús xij rechak: In kes tz'et tamb'ij chawechak chi atak li tab'ijtaka' man tzij ri chwij jilonri: Ajcun, cunaj ayb' awic'an, b'anneca' laj atilmit juntir ri tal kawi'l ri xab'an Capernaúm, atche'taka' li chwij, xche'. \p \v 24 Y xij chic rechak: Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak chi ni jono ajk'asal Jyolj Kakaj Dios tzi jc'ulic tib'an laj jtilmit. \v 25 Tz'eti'n, jilon chapca' xaan ojr la' mak junab' cuando xwa'x Elías ri ajk'asal Jyolj Kakaj Dios, cuando ta' xan jab' uxib' junab' riq'ui pajnic'j y xan sub'laj wi'jal lak juntir luwar re Israel. Wi' sub'laj anm ri camnak richjilak Israel, \v 26 pero Elías ta' xtaksaj laj richoch jono rechak yak anm li chi jt'o'icak, xike xtaksajb'i laj richoch jun anm ri camnak richjil ri wi' Sarepta chijc'ulel Sidón. \p \v 27 Y jilon chapca' xaan la' mak junab' cuando xwa'x Eliseo ri ajk'asal Jyolj Kakaj Dios, wi' sub'laj q'ui cristian yajtak Israel re man yajel ri jb'ij lepra, pero ta' ni jono rechak xcunajc, xike xcunaj jun winak ri jb'ij Naamán ri tipe Siria, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 28 Juntir yak cristian ri wi'tak li sinagog, cuando xtatak chi jilonli xijsaj rechak, sub'laj xpe retzalak. \v 29 Laj or xresajtakb'i Kakaj Jesús li tilmit, xc'amtakb'i chi' witz re man tilmit pire tijt'ojtakb'i wich witz, jwi'l man tilmit li ji' wi' b'a witz. \v 30 Pero Kakaj Jesús xk'axb'i laj xo'lak, xelb'ic. \s1 Kakaj Jesús tresaj jun etzl laj ranm jun winak \p \v 31 Kakaj Jesús, xe' Capernaúm ri jun tilmit re Galilea y la' k'ij re uxlan xoc chi jtijojcak cristian cla'. \v 32 Cristian sub'laj xsaach jch'olak chi jtaic jtijonc, jwi'l wi' mas jtakon chi tijonc. \p \v 33 Li sinagog wi' jun winak ri wi' jun etzl laj ranm, man etzl cow xch'ejejc, xij: \v 34 ¡Nen ma b'an chike Kaj Jesús aj Nazaret! Wetami' chi at tosolcati' jwi'l Kakaj Dios pire re y chi jb'aniqui' c'ax chike xatpetc, xche' re Kakaj Jesús. \p \v 35 Kakaj Jesús xk'el man etzl ri wi' laj ranm man winak, xij re: ¡Tz'apij xa'w! ¡Elamb'i laj ranm winak ri! xche' re. \p Ajruc're' man etzl xtzak sic' winak lak ulew chijxo'lak juntir cristian y xelb'i laj ranm y ta' xan c'ax re sic' winak. \p \v 36 Juntir cristian xsaach jch'olak. Xoctak chi jtz'onaj chirib'il rib'ak: ¿Nen chiqui' jcholajl jyolj winak ri? Wi' k'atb'itzij laj jk'ab' pire titakon chib'ak mak etzl y mak etzl ticojontaka' chiwch, xche'tak. \p \v 37 Juntir mak luwar ri wi'tak chi nakaj re Capernaúm xta'taka' jtaquil juntir ri xan Kakaj Jesús. \s1 Kakaj Jesús tijtzib'saj nic'j yaj \p \v 38 Kakaj Jesús xel chicb'i li sinagog, xe' laj richoch Simón Pedro. Y sic' anm ri jji' Simón Pedro wi' sub'laj k'ak' chirij. Xpetak, xtz'onajtak tok'ob' re Kakaj Jesús chi tijtzib'saj sic' anm li. \v 39 Kakaj Jesús xtacb'a' jb'a chib' sic' anm y xk'el man k'ak' chirij. Jilonli xel k'ak' chirij sic' anm li y laj or xb'iitc, xoc chi jtzukicak. \p \v 40 Cuando xoc may, mak cristian xc'amtakb'i yak yaj re jaljojtak yajel riq'ui Kakaj Jesús. Y re xye' jk'ab' chib'ak chi jujunalak yak cristian ri yajtak y xtzib'sajtak. \p \v 41 Sub'laj cristian xresaj etzl laj ranmak. Y mak etzl li ri xeltak laj ranmak mak cristian xch'ejejtak, xijtak: ¡Ati' Jc'ajol Kakaj Dios! xche'tak. \p Pero Kakaj Jesús xk'el mak etzl, ta' xye' luwar rechak xch'a'wtak jwi'l retamaki' chi re ri' ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew. \p \v 42 Cuando xsakarsanc, Kakaj Jesús xelb'i Capernaúm. Xe' li jun luwar ric'an lamas ta' cristian. Pero yak cristian xoctak chi jtoquic, cuando xe' jte'tak, xijtak re chi ta' tielb'i chijxo'lak, \v 43 pero Kakaj Jesús xij rechak: Inna b'ena chi jb'ij tzilaj jtaquil chirij jtakon Kakaj Dios rechak cristian li jalan tilmit chic pire tretemajtak nen mo titakon Kakaj Dios chib'ak. Ri' ri quiek jwi'l xintaksajch jwi'l Kakaj Dios wich ulew, xche' Kakaj Jesús rechak yak cristian. \p \v 44 Y jilonli xan Kakaj Jesús chi jtijojcak cristian lak sinagog lak juntir luwar re Galilea. \c 5 \s1 Yak ajchapaltak car tib'etak chirij Kakaj Jesús \p \v 1 Jun k'ij cuando Kakaj Jesús wi' chi' nimlaj alagun ri jb'ij Genesaret, sub'laj cristian xmulb'a' rib'ak cla' y sub'laj latz'chakwi' Kakaj Jesús jwi'l rajak tijtatak Jyolj Kakaj Dios ri tijin tijb'ij. \v 2 Kakaj Jesús xrilb'i quib' barc canal chi' nimlaj alagun jwi'lak yak ajchapaltak car, jwi'l rechak tijin tijch'aj jc'aatak re chapb'i car. \v 3 Kakaj Jesús xjaw li man jbarc Simón y xij re chi tijjutunsajb'i junquitz man barc li ja'. Ajruc're' Kakaj Jesús xcub'arc, xoc chi jtijoj mak cristian. \p \v 4 Y cuando xmay jtijojcak cristian, xij re Simón: C'amb'i man abarc li jono luwar re man nimlaj alagun ri naj jpam y t'oj mak ac'aatak re chapb'i car xilj, xche' re. \p \v 5 Simón xij re: Ajtijonl, jun ak'ab' xojk'asin chi chapoj car y ni jonok xkachap. Pero lajori jwi'l at atb'inc, tant'oj chic mak c'aat li ja', xche'. \p \v 6 Xt'ojtak chic mak jc'aatak li ja' y cuando xoctak chi resaj ta' chiqui' ticwintak chi resajc, mak jc'aatak tichak tijin tik'atzmaj jwi'l ralal sub'laj car xelch. \v 7 Jwi'li'li Simón pach mak jpach xsiq'uijtakb'i la' jk'ab'ak yak nic'j jpachak chic ri wi'tak li man jun barc chic pire tiyuk t'o'sajtak chi resaj mak car. Cuando xtawtak mak nic'j riq'ui man barc xoctak chi resaj mak car li mak c'aat. Xnojsajtak chi quib' barc chi car y tichak tijin tikej mak barc ralaj ja' jwi'l ralal sub'laj car. \p \v 8 Cuando xril Simón Pedro chi jilonli, xxucar chiwch Kakaj Jesús y xij re: Wajawl, b'an tok'ob', elan chinc'ulel jwi'l in, ini' jun ajmac, xche'. \p \v 9 Jilonli xij Simón jwi'l jsachic jch'olak pach yak jpach chi rilic sub'laj car ri xresajtak. \v 10 Y jilon Jacob pach Juan ri yak jc'ajol Zebedeo ri yak jpach Simón, sub'laj xsaach jch'olak. \p Pero Kakaj Jesús xij re Simón: Mi tzaak ach'ol, lajori atoc chi jtoquic cristian pire tioctak laj jk'ab' Kakaj Dios chapca' jchapic car, xche' re. \p \v 11 Rechak xc'amtakb'i mak barc. Cuando xtawtak chi' nimlaj alagun xcan jye'tak mak barc cla' pach juntir kelen rechak y xe'tak chirij Kakaj Jesús. \s1 Titzib'saj jun winak re lepra \p \v 12 Li jun k'ij cuando wi' Kakaj Jesús li jun tilmit, xpe jun winak ri wi' yajel chirij ri jb'ij lepra. Sic' winak li cuando xril jwich Kakaj Jesús, xxucar chiwch y xxulb'a' jcayb'al asta xtaw chi' jwich lak ulew chi jtz'onaj tok'ob' re Kakaj Jesús: Kaj, wi jilon chawaj, atcwini' chi intzib'saj, xche' re. \p \v 13 Xpe Kakaj Jesús, xye' jk'ab' chib', xij re: Chwaji'n, cattzib'ok, xche' re. \p Y laj or xel man yajel chirij sic' winak. \v 14 Kakaj Jesús xij re: Ma yolow re jono cristian nen xattzib'sanc. Jat y c'utta chiwch man ajc'amal jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios y c'amb'i man sipan pire tib'e asuje' re Kakaj Dios chapca' tijb'ij Jpixb' Kakaj Dios, ri' li c'utb'ire chiwchak juntir cristian chi xattzib'i'n, xche' Kakaj Jesús re. \p \v 15 Pero ri tijin tran Kakaj Jesús, tijin tiel mas jtaquil. Y sub'laj cristian nak tijmulb'a' rib'ak chi jtaic jyolj y ri' rajak titzib'sajtak re jyajak, \v 16 pero Kakaj Jesús tieli'b'i chi ch'a'wem riq'ui Kakaj Dios ric'an lak luwar lamas ta' cristian. \s1 Titzib'saj jun winak siquirnak juntir jtio'jl \p \v 17 Li jun k'ij cuando Kakaj Jesús tijin chi jtijoj cristian re Jyolj Kakaj Dios, wi' nic'j fariseo cub'umantak cla' pach yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios ri tipetak li mak tilmit re Galilea, re Judea y re Jerusalén. Y jcwinel Kakaj Dios ri Kajawl wi' riq'ui Kakaj Jesús pire tijtzib'saj cristian ri yajtak. \p \v 18 Y xtawtak nic'j winak, c'amalb'i jun winak jwi'lak b'a jun ch'atum che', siquirnak juntir jtio'jl y rechak rajak tijcojtak la ja pire tib'e jye'tak chiwch Kakaj Jesús. \v 19 Pero ta' xta'tak lamas tioctak jwi'l sub'laj cristian. Jwi'li'li xjawtak chib' man ja y xtortak junquitz mak xoot b'a ja laj jsuc'lal lamas wi' Kakaj Jesús y cla' xkesajtakwi'ch sic' yaj b'a jch'atum che' asta xtaw lak ulew chiwch Kakaj Jesús xo'lak cristian. \v 20 Cuando xril Kakaj Jesús chi cub'uli' jch'olak chirij, xij re sic' winak ri yaj: At wichc'ulchi', amac xcuymaji'n, xche' re. \p \v 21 Yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios pach mak fariseo xoctak chi jchomorsaj laj ranmak, xijtak: ¿Nen chiqui' jb'anic ri, man winak ri tijin tijcoj rib' pi Kakaj Dios? Ta' ni jun cristian ticwin chi jcuyic mac, xike Kakaj Dios, xche'tak. \p \v 22 Pero Kakaj Jesús retami' nen tijin tijchomorsaj laj ranmak xtz'onaj rechak: ¿Nen chac tijin tachomorsaj laj awanmak jilonli? \v 23 ¿Lac'umas wi' ri c'ax jb'ij re sic' yaj ri, amac xcuysaji'n o ri' mas c'ax jb'ij re: B'iiten y wo'coten? \v 24 Pero in tanc'ut chawchak chi Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil wi' k'atb'itzij laj jk'ab' chi jcuyic mac neri wich ulew, xche' rechak. \p Ajruc're' xij chic re sic' yaj ri siquirnak juntir jtio'jl: Tamb'ij chawe at, b'iiten, c'amb'i ach'atum che' y jat laj awichoch, xche' re. \p \v 25 Y sic' winak ri yaj xb'iit chiwchak. Xc'amb'i jch'atum che' ri quiek chib' tz'e'lwi', xe' laj richoch, tichak tijin chi jnimirsaj jk'ij Kakaj Dios. \v 26 Juntir cristian sub'laj xsaach jch'olak chi rilic y xoctak chi jnimirsaj jk'ij Kakaj Dios. Sub'laj tzakal jch'olak, xijtak: ¡Lajori tijin tikiltak kelen ri sachom ch'olal rilic! xche'tak. \s1 Leví tib'e chirij Kakaj Jesús \p \v 27 Cuando xantaj li, xelb'i Kakaj Jesús y k'axem tran xril jun ajtz'onal alcabar ri jb'ij Leví, cub'ul chi' mex lamas titojsaj alcabar y xij re: Jo' chwij, xche' re. \p \v 28 Leví xwa'rc, xcan jye' juntir mak kelen cla' y xe' chirij Kakaj Jesús. \p \v 29 Y Leví xan jun nimlaj comon wic' laj richoch pire Kakaj Jesús. Y li man nimlaj comon wic' li sub'laj q'ui ajtz'onaltak alcabar xtawtak cla' pach nic'j cristian chic. \v 30 Pero mak fariseo pach yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios ri ri'taka' jun chijxo'lak mak fariseo xoctak chi jyajic yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo, xijtak rechak: ¿Nen chac atak atwi'ntak y atuc'a'jantak chijxo'lak mak ajtz'onaltak alcabar pach mak ajmacb'? xche'tak rechak. \p \v 31 Kakaj Jesús xij rechak: Ta' rajwax ajcun rechak yak cristian ri ta' yajtak, ri' rajwax ajcun pi rechak yak ri yajtak. \v 32 In ma' ri' ta' ximpe chi jtoquicak yak ri suc'ul ranmak chiwch Kakaj Dios, in ri' ximpe chi jtoquic yak ajmacb', xche' rechak. \s1 Kakaj Jesús tiyolow chirij ayun \p \v 33 Rechak xtz'onajtak re Kakaj Jesús: ¿Nen chac yak ajtijol rib'ak chirij Juan Ajb'anal Ja'tiox pach mak ajtijol rib'ak chirijak mak fariseo, q'uilaj b'welt trantak ayun, pero yak ajtijol rib'ak chawij tiwi'ntaka'n y tiuc'a'jantaka'n? xche'tak re Kakaj Jesús. \p \v 34 Kakaj Jesús xij rechak: Yak cristian ri b'il rechak chi tib'etak li jun tz'am, ta' tijna' tib'isontak cuando ajwi' chijxo'lak man cojol winak ri tic'uli'yc. \v 35 Pero cuando titaw k'ij tic'amsajb'i man c'ojol winak chiwchak, ajruc're' trantak ayun, xche' rechak. \p \v 36 Y Kakaj Jesús xij chic jun esb'i no'j rechak jilonri: Ta' ni jun cristian tijrech' jun q'uer aac' itz'ik pire tijc'ojaj jun tzay la' y wi jilon tran li, trana' c'ax re juntir man aac' itz'ik y man aac' c'ojb'l ta' tzi tican la' man tzay itz'ik. \v 37 Ni ta' tijna' tiye'saj aac' vin lak tzaytak nejb' ri b'anal la' tz'um, jwi'l man aac' vin tijrech'a' mak tzaytak nejb' ri b'anal la' tz'um, jilonli titixi' man aac' vin y trana' c'ax mak nejb'. \v 38 Jwi'li'li man aac' vin rajwaxi' lak aac'tak nejb' ri b'anal la' tz'um tiye'saj. \v 39 Y ta' ni jono cristian tijtij nab'e man ojr vin, ajruc're' raj tijtij chic aac' vin jwi'l tijb'ij chi masna kus chi tijem man ojr vin, xche' Kakaj Jesús rechak. \c 6 \s1 Ri xaan la' k'ij re uxlan \p \v 1 Li jun k'ij re uxlan wo'cotic tran Kakaj Jesús, xk'axtak lak tico'n pach yak ajtijol rib'ak chirij. Rechak pi k'axem trantak xtoctak jujun jwich trig y xpoch'tak la' jk'ab'ak y xtijtak. \p \v 2 Xpetak nic'j rechak mak fariseo, xtz'onajtak rechak: ¿Nen chac atak tijin tab'antak ri ta' ye'l luwar tib'ansaj la' k'ij re uxlan? xche'tak. \p \v 3 Kakaj Jesús xtz'onaj rechak: ¿Ta'c'u ilan awi'lak li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios ri xan David ojr pach yak jpach cuando xc'oktak wi'jal? \v 4 Re xoc li nimlaj chinam ri richoch Kakaj Dios, xtij mak cuxlanwa ri sujul re Kakaj Dios y xye' chi tijem rechak yak jpach y ta' ye'l luwar jwi'l Jpixb' Kakaj Dios chi titijsaj, xike rechak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios, tiche', xche'. \p \v 5 Y xij chic rechak: Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil wi' laj jk'ab' nen raj tran la' k'ij re uxlan, xche' rechak. \s1 Titzib'saj jun winak ri siquirnak jun jk'ab' \p \v 6 Li jun k'ij re uxlan xoc Kakaj Jesús li sinagog y xoc chic chi jtijojcak cristian re Jyolj Kakaj Dios y cla' wi' jun winak siquirnak jpaach jk'ab'. \v 7 Yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios pach mak fariseo, cow tijin triltak Kakaj Jesús wi tijtzib'saj cristian la' k'ij re uxlan pire tijcojtak tzij chirij. \p \v 8 Pero Kakaj Jesús retami' nen jchomorsa'nak, xij re man winak ri siquirnak jk'ab': B'iiten, wa'ren laj kaxo'l, xche' re. \p Man winak li xb'iit xwa'r laj xo'lak. \p \v 9 Kakaj Jesús xij rechak mak fariseo y yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios: Chwaj tantz'onaj chawechak: ¿Nen ye'l luwar tib'ansaj la' k'ij re uxlan, jb'anic utzil o jb'anic c'ax? ¿Tzini' jcolic jun cristian laj jk'ab' camic o jsachic jwich? xche' rechak. \p \v 10 Y xril chic juntir cristian ri sutuwinak rij y xij re sic' winak ri siquirnak jk'ab': Yuk ak'b', xche' re. \p Sic' winak xyuk jk'ab' y xtzib'c. \v 11 Pero mak cristian ri wi'tak cla' sub'laj xpe retzalak, xoctak chi jchomorsaj nen trantak chi jcamsaj Kakaj Jesús. \s1 Kakaj Jesús tijcha' cab'lajuj (12) jtako'n \p \v 12 La' mak k'ij li, Kakaj Jesús xe' b'a jun witz y cla' xk'asin jun ak'ab' chi ch'a'wem riq'ui Kakaj Dios. \v 13 Cuando xsakarsanc, xmulb'a' juntir yak ajtijol rib'ak chirij y xcha' cab'lajuj (12) chijxo'lak y xcoj jb'ijak pi tako'n. \v 14 Yak cab'lajuj (12) li ri'taka': Simón ri xcojsaj jb'ij pi Pedro jwi'l Kakaj Jesús, Andrés ri jk'un Simón, Santiago, Juan, Felipe, Bartolomé, \v 15 Mateo, Tomás, Santiago ri jc'ajol Alfeo, Simón ri tib'ijsaj Zelote re, \v 16 Judas ri jk'un Santiago y Judas Iscariote ri xjachow re Kakaj Jesús pi camic. \s1 Tijon chirij qui'cotemal y c'ax \p \v 17 Cuando xantaj li, Kakaj Jesús xkej chicch b'a witz jpach yak jtako'n y xyuk wa'xtak wich jun tak'j. Y cla' xc'ulwi' rib'ak sub'laj ajtijol rib'ak chirij y sub'laj cristian xpetak lak luwar re Judea y Jerusalén, wi' chiqui' nic'j xpetak lak tak'j re Tiro pach Sidón. Rechak xtawtak riq'ui Kakaj Jesús pire tib'e jte'tak nen tijb'ij y pire titzib'sajtak re jyajak. \v 18 Juntir yak ri tijtijtak c'ax jwi'l wi' etzl laj ranmak, xtzib'sajtaka'n. \v 19 Juntir cristian ri yajtak rajak tijchaptak ritz'ik Kakaj Jesús jwi'l retamaki' chi wi' jcwinel chi tzib'sanc. \p \v 20 Kakaj Jesús xril yak ajtijol rib'ak chirij y xij rechak: \q1 Tzi awechak, atak ri wi' rajwax chawechak, jwi'lkeli atna atoctakna laj jk'ab' Kakaj Dios pire titakon chab'ak. \q1 \v 21 Tzi awechak ri atc'oktak jwi'l wi'jal, atna nojtakna. \q1 Tzi awechak ri atok'tak lajori, nen or atna tze'ntakna. \q1 \v 22 Tzi awechak, atak ri atetzelb'ejtak jwi'lak cristian, atresajtakb'i chijxo'lak, atyok'sajtak y atxutsajtak jwi'lke cub'ul ach'olak chirij Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil. \q1 \v 23 Cuando titaw k'ij li tib'ansaj c'ax chawechak, qui'cotentak, wa'xok jun nimlaj qui'cotemal laj awanmak jwi'l nimi' atojb'lak tac'ultak riq'ui Kakaj Dios lecj. Yak jmamak mak cristian li, jilonli xantak rechak yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios ojrtaktzij. \q1 \v 24 Pero ri' c'ur awchak ri atak b'iom jwi'l xatija'taka'b'i utzil neri wich ulew. \q1 \v 25 C'ur awchak atak ri nojsalcatak, tina b'e acuye'takna wi'jal nen or. \q1 C'ur awchak atak ri atqui'cottak y attze'ntak, atna ok'takna nen or jwi'l jc'axc'ol awanmak. \q1 \v 26 C'ur awch, atak ri tzi atilsajtak jwi'l cristian jwi'l tina atijtakna c'ax. Jilonli xantak yak jmamak yak cristian li chi tziyi' xriltak mak ri xcoj rib'ak chapca' ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios ojrtaktzij, xche' rechak. \s1 Jlok'aj yak ri tietzelb'entak \p \v 27 Y xij chic: Atak ri tijin tatatak inyolj tamb'ij chawechak: Lok'ajtak mak acontrak y b'antak utzil rechak mak ri atetzelb'entak. \v 28 B'ijtak re Kakaj Dios chi tijye' jk'ab' chib'ak yak ri tijrayajtak tata'tak c'ax. Ch'a'wentak riq'ui Kakaj Dios chirijak yak ri tib'anowtak c'ax chawechak. \v 29 Wi wi' nen atsec'ow la' acayb'al, ye' chic jun lad acayb'al re chi seq'uem. Wi wi' nen timajow awitz'ik ri tak'u'j, ye' luwar re tijc'am chicb'i atúnica. \v 30 Wi wi' nen titz'onaj chawe jwi'l jono cristian, ye' re y wi wi' nen tialk'amb'i jono kelen awe, ma ta'jaj chirij. \v 31 B'antak rechak cristian chapca' chawajak trantak chawechak. \p \v 32 Pero atak wi xike talok'ajtak yak ri atlok'intak, ta' jaljoj rilic ri tijin tab'antak. Ji'ne'lon trantak mak ajmacb' chirib'il rib'ak. \v 33 Wi xike tab'antak utzil rechak nen tib'anow utzil chawechak, ta' jaljoj rilic ri tijin tab'antak. Ji'ne'lon trantak mak ajmacb' chirib'il rib'ak. \p \v 34 Y wi xike taye'tak jkejomak mak cristian ri tijk'asaj jkejomak, ta' jaljoj rilic ri tijin tab'antak. Ji'ne'lon trantak mak ajmacb' chirib'il rib'ak, tijya'taka' jkejomak chi rib'il rib'ak y trulb'ejtaka' tik'asaj jq'uixel rechak nen jnimal xye'takb'i chi kejom. \v 35 Pero atak, ri' lok'ajtak mak acontrak y b'antak utzil rechak, ye'tak jkejomak, pero ma tz'onajtak chic jq'uixel. Y wi jilon tab'antak li tac'ula'taka' sub'laj nim atojb'lak riq'ui Kakaj Dios lecj y atwuxtaka' pi ralc'wal, jwi'l Kakaj Dios trila' c'ur jwichak mak ri ta' tijc'omowajtak jun tok'ob' y mak etzltak cristian. \v 36 Iltak c'ur jwichak juntir cristian chapca' tran Akajak Dios, trila' c'ur jwichak cristian, xche' rechak. \s1 Ma coj ayb'ak pi k'atb'itzij chirijak cristian \p \v 37 Y xij chic: Ma coj ayb'ak pi k'atb'itzij chirijak cristian chi jb'ij chi ta' tzi tijin trantak pire Kakaj Dios ta' tran jk'atb'itzij chawijak. Ma b'an ak'atb'itzijak chib'ak cristian pire ta' tib'ansaj k'atb'itzij chawijak. Cuytak jmacak cristian y ticuysaji' amacak jwi'l Kakaj Dios. \v 38 Ye'takb'i re jun cristian y Kakaj Dios tijya' chiqui' awechak tzi jpajic chapca' tzi jnojsaj jun nejb', tzi jch'ikxij y tzi jt'ub'ajajc. La' man pajb'l ri tacojtak rechak cristian, ri' ticojsaj chawechak jwi'l Kakaj Dios, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 39 Kakaj Jesús xij chic jun esb'i no'j rechak jilonri: Jun moy ta' ticwin chi jc'amic jb'e jun moy chic. Wi tran jilonli chi quib' rib'ilak tib'e tzaaktaka' li jono jul. \v 40 Ni jono ajtijol rib' mas jno'j chiwch ajtijol re, pero cuando tiq'uis jtijoj rib' tiniq'uib'i' jno'j pach ajtijol re. \p \v 41 At tawila' jun ra jxerc' che' laj jwich jun awech'elxic y at ta' awetam chi wi' jun jtemal ja laj awch. \v 42 At tab'ij re: Nampuchna, wesajna jun ra jxerc' che' ri wi' laj awch, atche' re y at wi' jun jtemal ja laj awch. \p ¡At ajsolcopil acayb'al! Esajna nab'e man jtemal ja ri wi' laj awch at, ajruc're' tijna' tawil man ra jxerc' che' ri wi' laj jwich jun awech'elxic, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Chirijke jwich jun che' tich'ob'saj nen chi che' lal \p \v 43 Kakaj Jesús xij chic rechak: Ta' ni jono tzilaj che', tijye' jwich ri ta' tzi y ta' ni jono che' ri ta' tzi, tijye' jwich ri tzi. \v 44 Juntir mak che' la'ke jwichak tich'ob'saj nen chi che' lal, jwi'l ta' q'uix tijye' higo pire jwich, ni ta' lo'quiej tijye' uva pire jwich. \v 45 Y jun tzilaj cristian tijb'iji' tzitaklaj yoloj jwi'l wi' tzitaklaj no'j laj ranm y jun etzl cristian tijb'iji' etzltak tzij jwi'l wi' etzltak no'j laj ranm. Jwi'l laj ranmi' jun cristian tipe'w ri tijb'ij la' jchi', xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 46 Kakaj Jesús xtz'onaj rechak: ¿Nen chac tab'ijtak Wajawl chwe y ta' tab'antak lawi' ri tamb'ij chawechak? xche' rechak. \p \v 47 Tanc'ut chawchak nen chi cristian lal tijmaj jun cristian ri tipe wiq'uil, ri tijta inyolj y tran lawi' ri tamb'ij, \v 48 niq'ui' chapca' jun cristian xan jun ja, nab'e xc'ot jluwr rakan richoch, naj xkesajwi' y xcoj man tz'aak chib' man ab'aj. Cuando xan nimlaj k'alaj, xq'uiych sub'laj ja', xpe jchok'b' man ja', xk'osaj rib' wich jxe' man ja, pero man ja ta' xtzaak jwi'l cowi' tiquil rakan li tz'aak. \v 49 Pero jun cristian ri tijta inyolj y ta' tran lawi' ri tamb'ij re, jilon chapca' jun cristian xan richoch b'a ulewke, ta' xtz'ak jluwr rakan richoch, cuando xpe nimlaj k'alaj, xq'uiy sub'laj ja', xpe jchok'b' man ja', xk'osaj rib' wich jxe' man ja, laj or xtzaakc y xyojmajc, xche' rechak. \c 7 \s1 Ri jcub'arb' jch'ol man jb'ab'al soldad \p \v 1 Kakaj Jesús cuando xmay jb'ij juntir mak esb'itak no'j li rechak cristian ri tijin tijtatak jyolj, xoc Capernaúm. \v 2 Y cla' wi' jun jb'ab'alak mak soldad y wi' jun jmocom ri sub'laj tijlok'aj y kesal re yajel camic re. \v 3 Man jb'ab'alak mak soldad li cuando xta jtaquil chirij Kakaj Jesús, xtakb'i nic'j yak ri wi' rekle'nak chijxo'lak yak rijajl Israel chi jtz'onaj tok'ob' re chi tiyuk jtzib'saj man mocom ri yaj. \p \v 4 Rechak cuando xtawtak riq'ui Kakaj Jesús xoctak chi jtz'onaj sub'laj tok'ob' re: Man jb'ab'alak mak soldad, rajwaxi' tab'an tok'ob' re, \v 5 jwi'l re masi' tijlok'aj katilmit y ri' re xtakow jb'anic kasinagog, xche'tak re. \p \v 6 Xpe Kakaj Jesús, xe' chirijak chi rilic man winak ri yaj, pero cuando tawem trantak chijc'ulel man ja, xpe man jb'ab'alak mak soldad li, xtak chicch nic'j richc'ulchi' chi jb'ij jilonri re Kakaj Jesús: Kaj, mat oc il chi petem laj wichoch, jwi'l ta' tic'ular pi we atoc laj wichoch, \v 7 jwi'li'li ta' ximb'e in chi ach'ab'ejc, lajori xike tab'ijch chi titzib' wajchac, titzib'i'n. \v 8 Jwi'l in wi' chiqui' nen titakon chimb' y wi' laj ink'b' intakon chib'ak mak soldad. Cuando tamb'ij re jonok chi tib'ec, tib'i'n y cuando tamb'ij chic re jonok chi tipetc, tipeti'n y cuando tamb'ij re wajchac nen chwaj tran, trana'n, xche', xche'tak mak richc'ulchi' re Kakaj Jesús. \p \v 9 Cuando xta Kakaj Jesús xijsaj re jilonli, xsaach jch'ol chi jtaic y xsolcopij rib' y xij rechak yak cristian ri xamtak chirij: In tamb'ij chawechak chi ta' ni jono cristian ta'l inwi'l xo'lak yak rijajl Israel jilon jcub'ar jch'ol chwij chapca' winak ri, xche' rechak. \p \v 10 Mak ri takal jwi'l man jb'ab'alak mak soldad xk'ajtak la ja y xe' jte'tak man ajchac ri yaj, jorok tzib'i'n. \s1 Tic'astasaj jwich ric'lal jun anm ri camnak richjil \p \v 11 Cuando xantaj li jwi'l Kakaj Jesús, xe' chic li jun tilmit ri jb'ij Naín jpach yak ajtijol rib'ak y jpach sub'laj cristian. \v 12 Cuando xtaw li man oqueb' re man tilmit, xril c'amalch jun camnak jwi'lak b'enam rechak chi jmukic y xike jun chi winak li ric'lal sic' anm ri camnak richjil y sub'laj cristian b'esal chirij chi jmukic. \v 13 Cuando Kakaj Jesús ri Kajawl xril jwich sic' anm xril c'ur jwich y xij re: Mat ok'c, xche' re. \p \v 14 Xjutun chijc'ulel camnak y xye' jk'ab' la' man ch'atum che' y yak ri c'amowinaktak re camnak xwa'rtak. Kakaj Jesús xij re camnak: At mu's, in tamb'ij chawe: ¡B'iiten! xche' re. \p \v 15 Y camnak li, laj or xb'iitc y xoc chi yoloj riq'uilak. \p Xpe Kakaj Jesús, xjachb'i laj jk'ab' sic' jchuch. \v 16 Juntir cristian cuando xriltak chi jilon xaan li, xtzaak jch'olak y xoctak chi nimirsaj jk'ij Kakaj Dios, xijtak: ¡Jun nimlaj ajk'asal Jyolj Kakaj Dios xyuk chikaxo'l! ¡Kakaj Dios xpeti' chi jb'anic utzil chijxo'lak yak rijajl Israel ri jwinak! xche'tak. \p \v 17 Y jtaquil chirij Kakaj Jesús xtawi' lak juntir luwar re Judea y lak juntir luwar ri wi'tak li c'ulb'at' re Judea. \s1 Yak jtako'n Juan Ajb'anal Ja'tiox \p \v 18 Yak ajtijol rib'ak chirij Juan Ajb'anal Ja'tiox xyoltak re Juan juntir ri xtatak chirij Kakaj Jesús. Xpe Juan, xsiq'uij quib' rechak yak ajtijol rib'ak chirij \v 19 y xtakb'i riq'ui Kakaj Jesús ri Kajawl pire tib'e jtz'onajtak re jilonri: ¿Atni' ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew o tina kulb'ejna jun chic? atche'tak re, xche'b'i Juan rechak. \p \v 20 Cuando xtawtak yak ajtijol rib'ak chirij Juan Ajb'anal Ja'tiox riq'ui Kakaj Jesús xtz'onajtak re: ¿Atni' ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew o tina kulb'ejna jono chic? xche'tak re. \p \v 21 Y li man rat li Kakaj Jesús tijin chi jtzib'saj sub'laj cristian ri wi' yajel rechak y wi' nic'j chic tijin tresaj etzl laj ranmak y wi' nic'j moytak tijin chi jtzib'saj b'ak' jwichak. \p \v 22 Xpe Kakaj Jesús, xij rechak: Jattak, b'ijtatak re Juan Ajb'anal Ja'tiox juntir ri xawiltak y xatatak. B'ijtatak re chi yak moy tichak na'tuntak, yak co'x tichak wo'cottak, yak ri wi' yajel chirijak ri jb'ij lepra xtzib'taka'n, yak tac tichak tontak, yak camnak xc'astasaji' jwichak laj jcamnaklak y yak powrtak xijsaji' tzilaj jtaquil rechak nen mo ticolmajtak laj jk'ab' jmacak. \v 23 Y tzi re jun cristian ri ta' tijquib'aj ranm chwij, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 24 Cuando xk'ajtakb'i yak jtako'n Juan, Kakaj Jesús xoc chi yoloj riq'uilak cristian chirij Juan Ajb'anal Ja'tiox y xtz'onaj rechak: ¿Nen xe' awile'tak li jun luwar lamas ta' cristian? ¿Roni' xe' awile'tak jun aaj ri tiitz'b'ej jwi'l tew? \v 25 Wi ma' ji'ta'lonli, ¿nenc'u xe' awile'tak? ¿Roni' xe' awile'tak jun winak ri cojol kustaklaj itz'ik jwi'l? Ma' ji'ta'lonli. Atak awetamaki' chi yak cristian ri ticojowtak kustaklaj itz'ik y wi' sub'laj kustaklaj kelen rechak, ji' wi'tak laj richochak mak rey. \v 26 ¿Nenc'u xe' awile'tak? ¿Roni' xe' awile'tak jun ajk'asal Jyolj Kakaj Dios? Jiloni'n. Y in tamb'ij chawechak chi re masna nim jk'ij chiwch jun ajk'asal Jyolj Kakaj Dios. \v 27 Jwi'l ri' re quiek chirij ri tz'ib'al li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios ri tijb'ij jilonri: \q1 Tina intaknab'i intako'n nab'e chawch pire tijb'ij rechak cristian chi rajwaxi' tijq'uex jno'jak y tijc'am jk'ab'al jmacak chinwch nic' riq'uil tran jwa'x jun ab'e chawch, xche' Kakaj Dios. \p \v 28 Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak chi ta' ni jono cristian wa'sal xo'lak juntir cristian ri mas nim jk'ij chiwch Juan Ajb'anal Ja'tiox. Pero chiwch Kakaj Dios ri' mas nim jk'ij chiwch Juan jun cristian ri ta' mas nim jk'ij chijxo'lak yak ri titakon Kakaj Dios laj ranm. \p \v 29 Juntir cristian pach mak ajtz'onaltak alcabar ri xansaj ja'tiox rechak jwi'l Juan Ajb'anal Ja'tiox, cuando xtatak chi jilonli xij Kakaj Jesús, xretemajtak chi pi jcholajli' ri tijb'ij Kakaj Dios. \v 30 Pero mak fariseo pach yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios ta' xc'ul jwichak lawi' raj Kakaj Dios tran rechak. Rechak ta' rajak xansaj ja'tiox rechak jwi'l Juan Ajb'anal Ja'tiox. \p \v 31 Jwi'li'li Kakaj Jesús xtz'onaj rechak: ¿Nen quiek la' tanniq'uib'saj yak cristian ri wi'tak re mak junab' lajori? ¿Nen jonok tijmajtak? \v 32 Jilon jb'anicak chapca' mak tral ac'l ri ticub'artak chi itz' lak c'ayb'l y tich'ejejtakb'i chi jch'ab'ej yak jpachak y tijb'ijtak: Xkok'saji' su' chi axicnak, pero ta' xatxojowtak y xkab'ixaji' b'ix ri kes b'is jtaic, pero ta' xatok'tak, tiche'tak. \p \v 33 Jwi'l cuando xyuk Juan Ajb'anal Ja'tiox, ta' tijtij wa y ta' tijtij vin, atak tab'ijtak chi re wi' jun etzl laj ranm. \v 34 Y cuando xyuk Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil, re tijtija' wa y tijtija' vin, atak tab'ijtak: Man winak li sub'laj tiwi'nc, sub'laj tik'ab'arc y richc'ulchi'yi' mak ajtz'onaltak alcabar pach mak ajmacb', atche'tak. \p \v 35 Pero in tamb'ij chawechak chi jno'j Kakaj Dios tic'utuni' chirij yak ralc'wal, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 36 Xpe jun rechak mak fariseo ri jb'ij Simón, xij re Kakaj Jesús chi tib'e jtije' jwa riq'uil. Kakaj Jesús xe' laj richoch y xcub'ar chi' mex. \v 37 Xtaw jun tz'i'laj anm ri wi' li man tilmit li, c'amalb'i jun nejb' jwi'l ri b'anal la' ab'aj ri jb'ij alabastro, nojsal chi perjum. \v 38 Y man anm li cuando xtaw xjutun riq'ui rakan Kakaj Jesús, sub'laj xok' y la' ra'l b'ak' jwich xch'akarsaj rakan y xsu' la' rusumal jb'a, xtz'ub'aj y xtz'aj perjum rij rakan Kakaj Jesús. \p \v 39 Y man fariseo ri xc'amowb'i re Kakaj Jesús cuando xril nen xan anm li, xij laj ranm: Witi kes tz'et ajk'asal Jyolj Kakaj Dios winak ri, titica' retemajre' chi man anm ri tichapow re rakan ri' jun tz'i'laj anm, xche' laj ranm. \p \v 40 Pero xpe Kakaj Jesús, xij re: Simón, wi' jun kelen chwaj tamb'ij chawe, xche' re. \p Simón xij re Kakaj Jesús: Wajtijonl, b'ij chwe, xche' re. \p \v 41 Kakaj Jesús xij re: Wi' jun winak xye' jpwaak chi kejom re quib' winak. Re jun xye' job' cient (500) denario y re jun chic xye' ca'winak lajuj (50) denario. \v 42 Y jwi'l yak cristian li ta' chiqui' ticwintak chi jk'asaj jkejomak riq'uil, xpe man winak li, xcuy jmacak riq'ui jkejomak y ta' chiqui' xk'asajtak. \p B'ijneca' chwe: ¿Nenc'u rechak yak quib' ajkejom li, tilok'in mas man winak ri xye'w jkejomak? xche' Kakaj Jesús re Simón. \p \v 43 Simón xij re Kakaj Jesús: Tamb'ij in ri' man jun ri mas nim jkejom riq'uil, xche' re. \p Kakaj Jesús xij: Tz'eti'n, xche' re. \p \v 44 Y xna'tun chic chi rilic man anm y xij re Simón: Xawila' nen xan anm ri. Cuando xinocch laj awichoch, at ta' xaye' ínja' re ch'ajb'i wakan, pero anm ri xch'akarsaji' wakan la' ra'l b'ak' jwich y xsu' la' rusumal jb'a. \v 45 Ta' xinatz'ub'aj chi jc'amic rutzil inwch, pero ruc' anm ri xike cuando xyuk, xoc chi jtz'ub'aj wakan y aj tijini' chi jtz'ub'aj lajori. \v 46 Ta' xaye' aceit laj imb', pero ruc' anm ri xtz'aja' perjum rij wakan. \v 47 Tamb'ij chawe chi anm ri jwi'l sub'laj xinjlok'aj, ticuymaji' sub'laj jmac ri b'anal jwi'l. Pero nen ta' mas jmac ticuysajc, ta' mas tilok'inc, xche' Kakaj Jesús re Simón. \p \v 48 Kakaj Jesús xij re man anm li: Juntir amac xcuymaji'n, xche' re. \p \v 49 Y yak nic'j chic ri siq'uiltak jwi'l Simón xoctak chi jtz'onaj chirib'il rib'ak: ¿Nen chiqui' jb'anic winak ri, wi' laj jk'ab' tijcuy mac? xche'tak. \p \v 50 Kakaj Jesús xij chic re man anm: Jwi'l xcub'ar ach'ol chwij xatcolmaji' laj jk'ab' amac. Jat pi utzil, xche' re. \c 8 \s1 Esb'i no'j chirij jun ajticonl \p \v 1 Cuando xe' quib' uxib' k'ij relicch Kakaj Jesús laj richoch Simón, xwo'cot lak sub'laj tilmit chi jb'ij tzilaj jtaquil chirij jtakon Kakaj Dios chib'ak cristian y yak cab'lajuj (12) jtako'n xamtak chirij \v 2 y wi' nic'j anm b'esaltak chirij. Yak anm ri b'esaltak chirij ri'taka' yak ri xtzib'sajtak re jyajak y ri xesaj mak etzl laj ranmak. Y chijxo'lak yak anm li b'esali' María ri tib'ijsaj Magdalena re, ri xesaj wukub' (7) etzl laj ranm jwi'l Kakaj Jesús. \v 3 Y chijxo'lak yak anm li b'esali' jun anm ri jb'ij Juana ri rixokl jun winak ri jb'ij Cuza. Y Cuza ri' jun jb'ab'alak mak ajchacb' laj richoch Herodes Antipas. Y b'esali' jun anm chic ri jb'ij Susana y wi' chiqui' nic'j anm b'esaltak chijxo'lak. Y ri'taka' yak anm li ri xt'o'wtak re Kakaj Jesús riq'ui nen rajwax re. \p \v 4 Jun k'ij sub'laj cristian re q'uilaj tilmit xmulb'a' rib'ak chi jtaic jyolj Kakaj Jesús. Re xoc chi jtijojcak y xij jun esb'i no'j rechak jilonri: \v 5 Wi' jun ajticonl xe' ticonanok. Cuando tijin chi ticonanc, nic'j íjaj xkejtak li b'e y xyak'saj jwi'l cristian y xtijsaj jwi'l tz'iquin. \p \v 6 Nic'j íjaj chic xkejtak xo'lak ab'aj lamas ta' pim ulew. Cuando mak íjaj li xeltakch, xchekejtak jwi'l mas chekej ulew. \p \v 7 Y nic'j íjaj chic xkejtak lak q'uix, pero mak q'uix xq'uiytak laj or chiwchak, ta' xye'tak luwar xq'uiytak mak tico'n, jwi'li'li mak tico'n xcamtak ralaj mak q'uix. \p \v 8 Nic'j chic xkejtak li tzilaj ulew y xq'uiytaka'n. Jujun íjaj xya'taka' jujun cient (100) jwichak, xche' Kakaj Jesús rechak. \p Y cuando xijmaj jilonli jwi'l, ajruc're' cow xch'a'w chic, xij: ¡Nen titonc, jte' jcholajl ri tamb'ij! xche' Kakaj Jesús rechak cristian. \p \v 9 Xpe yak ajtijol rib'ak chirij, xtz'onajtak re Kakaj Jesús nen jcholajl tielwi' man esb'i no'j ri xij. \p \v 10 Kakaj Jesús xij rechak: Atak, Kakaj Dios xya' retemaj chawechak jcholajl jtakon ri ta' etemal, pero rechak ta' xye' luwar rechak tretemajtak. Pero pire mak nic'j cristian chic ri ta' tijcojtak Jyolj Kakaj Dios rajwaxna tamb'ij esb'itak no'j rechak, jwi'l rechak onque tina'tuntaka'n, pero ta' tijmajtak jcholajl nen tijin triltak. Tijta'taka' nen tib'ijsaj rechak, pero ta' tijtatak jcholajl nen tijin tijtatak, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 11 Kakaj Jesús xij chic: Jilonri jcholajl ri tielwi' man esb'i no'j ri ximb'ij. Ri jcholajl mak íjaj, ri' Jyolj Kakaj Dios. \v 12 Ri b'e lamas xkejtakwi' mak íjaj, ri'taka' yak cristian ri tijtatak Jyolj Kakaj Dios, pero tipe man jb'ab'al etzl tresaj chic laj ranmak pire ma' tijye' luwar rechak tijcojtak pire ma' ticolmajtak laj jk'ab' jmacak. \v 13 Man luwar lak ab'aj lamas xkejtakwi' mak íjaj, ri'taka' yak cristian ri sub'laj tiqui'cottak chi jtaic Jyolj Kakaj Dios y tijc'ula'taka'n, pero ta' tib'e ra' laj ranmak jwi'l quib' uxib' k'ijke tijcojtak y cuando titakchi'jtak jwi'l man jb'ab'al etzl chi macunc, tican jye'tak jcojic Jyolj Kakaj Dios. \p \v 14 Man luwar lak q'uix ri lamas xkejwi' mak íjaj, ri'taka' yak cristian ri tijcojtak Jyolj Kakaj Dios quib' uxib' k'ij, pero chi usil tisaach laj ranmak, ri' tib'e ranmak chirij kelen rechak pach jpwaakak y trantak lawi' rajak rechak trantak. Ri' li tik'atow jwich Jyolj Kakaj Dios pire ta' tiwichin laj ranmak. \v 15 Y man kuslaj ulew lamas xkejtakwi' mak íjaj, ri'taka' yak cristian ri nojel ranmak tijcojtak Jyolj Kakaj Dios y tijtatak jcholajl y ticub'ar jch'olak chi jb'anic ri tijb'ij Jyolj Kakaj Dios. Jilonli nic' riq'uil tiwichintaka'n, xche' Kakaj Jesús rechak yak jtako'n. \s1 Esb'i no'j chirij jun candil \p \v 16 Y Kakaj Jesús xij chic: Ta' ni jono cristian tijtzij jun candil pire tijye' ralaj jono kelen o tijye' ralaj ch'at. Jun cristian tijtzij jun candil pirechi' tijcocb'a' lecj pire tijsakab'saj jb'eak mak ri tioctak la ja. \v 17 Ta' ni jono kelen ri tib'ansaj chi mukukil miti tina elna chi sakil. \v 18 Atak, cojtak retal nen tijin tatatak jwi'l nen wi' mas riq'uil, tiye'saj chiqui' mas re y nen ta' re, asta ri tijchomorsaj chi wi' riq'uil, timajsaji' re, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Jchuch Kakaj Jesús y yak jk'un \p \v 19 Jchuch pach yak jk'un Kakaj Jesús xtawtak lamas wi' Kakaj Jesús, pero ta' tijna' tioctak riq'uil jwi'l sub'laj cristian xmulb'a' rib'ak la ja chi jtaic jyolj. \v 20 Xpe jun rechak yak ri wi'tak cla', xij re: Achuch pach yak ak'un wi'tak chuchja y rajak atjch'ab'ejtak, xche' re. \p \v 21 Kakaj Jesús xij rechak: Juntir cristian ri tijtatak Jyolj Kakaj Dios y trantak lawi' tijb'ij, ri'taka' li inchuch pach ink'un, xche' rechak. \s1 Tik'elsaj quiek'ek' tew pach mak retumb \p \v 22 Jun k'ij Kakaj Jesús pach yak ajtijol rib'ak chirij xtawtak chi' nimlaj alagun, Kakaj Jesús xij rechak: Jo'tak ch'akap re nimlaj alagun, xche' rechak. \p Jilonli xjawtak li barc y xe'tak. \v 23 Cuando b'esaltak b'a ja', Kakaj Jesús xe' jwarj. Y etke xpe jun quiek'ek' tew b'a ja', xoc chi ritz'b'ej mak retumb re man nimlaj alagun y xoc ja' li man barc. Jwi'li'li tichak tijin tikej man barc ralaj ja'. \v 24 Yak ajtijol rib'ak chirij xe'tak lamas tiwarwi' Kakaj Jesús y xb'ittak, xijtak re: ¡Kajtijonl! ¡Kajtijonl! ¡Ojjik'i' jwi'l tijin tikej man barc ralaj ja'! xche'tak re. \p Ajruc're' xb'iit Kakaj Jesús, xk'el man quiek'ek' tew y mak retumb re man nimlaj alagun, ajruc're' xk'ax quiek'ek' tew y xmay juntir. \v 25 Ajruc're' xpe Kakaj Jesús, xtz'onaj rechak yak ajtijol rib'ak chirij: ¿Nen chac ta' cub'ul ach'olak chwij? xche' rechak. \p Yak ajtijol rib'ak chirij sub'laj xtzaak jch'olak y xsaach jch'olak, xoctak chi jtz'onaj chirib'il rib'ak: ¿Nen chiqui' jb'anic winak ri, ri tijk'el quiek'ek' tew pach mak retumb re nimlaj alagun y ticojontaka' chiwch? xche'tak. \s1 Tiesaj etzl laj ranm jun winak \p \v 26 Ajruc're' Kakaj Jesús pach yak ajtijol rib'ak chirij xeltakb'i Galilea, xk'axtakb'i ch'akap re nimlaj alagun y xtawtak li man luwar ri jb'ij Gadara. \v 27 Ajri'ke xelch Kakaj Jesús li barc, laj or xpe jun winak aj Gadara riq'uil. Man winak li q'uilaj junab'chak wi' etzl laj ranm, ta' tijcoj ritz'ik jwi'l ch'u'juric, ta' tiwa'x laj richoch y ji' jekel li camposant. \v 28 Man winak li, cuando xril jwich Kakaj Jesús xxucaj rib' chiwch, cow xch'ejej man etzl ri wi' laj ranm, xtz'onaj re: ¿Nen chawaj chwe Kaj Jesús, at Jc'ajol Kakaj Dios lecj? ¡B'an tok'ob' chwe, min ach'u'jursaj! xche' re Kakaj Jesús. \p \v 29 Man etzl li xij jilonli jwi'l Kakaj Jesús xij re chi tielb'i laj ranm man winak li. Re q'uilaj b'welt tich'u'jursaj jwi'l man etzl y q'uilaj b'welt tiximsaj rakan y jk'ab' la' caden y tzi jchajaj trantak, ri' rajak ta' lamas tib'e'w. Pero jwi'l jchok'b' man etzl ri ch'u'jursawinak re ticwini' chi jk'atzic mak caden y tic'amsajb'i lak luwar lamas ta' cristian jwi'l man etzl. \p \v 30 Kakaj Jesús xtz'onaj re man etzl: ¿Nen ab'j? xche' re. \p Y man etzl xij: Q'ui imb'j, xche' re Kakaj Jesús. \p Man etzl xij jilonli re Kakaj Jesús jwi'l sub'laj q'ui ocsaltak laj ranm. \v 31 Y mak etzl li xtz'onajtak tok'ob' re Kakaj Jesús chi ta' taksajtakb'i li xeleb'xan. \v 32 Y wi' sub'laj aak tijin jyuk'icak wich witz, mak etzl xtz'onajtak sub'laj tok'ob' re Kakaj Jesús chi tiye'saj luwar rechak tioctak laj jtio'jlak mak aak li. Y Kakaj Jesús xya' luwar rechak. \v 33 Mak etzl xeltak laj ranm man winak y xe' octak laj jtio'jlak mak aak. Juntir mak aak xmajtak jol wich witz y xkejtakb'i pi xulan asta xe' tzaaktak li nimlaj alagun, cla' xjik'tak. \p \v 34 Mak ajyuk'ultak aak xelmajtak, xe'tak li tilmit y lak luwar nakaj chi jyolic juntir ri xaanc. \v 35 Y mak cristian xe'tak chi rilic ri xaanc. Cuando xtawtak lamas wi' Kakaj Jesús, xriltak man winak ri xesaj mak etzl laj ranm, cub'ulchak chiwch Kakaj Jesús. Cojolchak ritz'ik jwi'l y ta' chiqui' ch'u'j. Rechak sub'laj xtzaak jch'olak chi rilic. \p \v 36 Mak cristian ri xiliwtak nen xan Kakaj Jesús re man winak ri xwa'x mak etzl laj ranm, xyoltak rechak cristian ri xtawtak chi rilic. \v 37 Y ajruc're' juntir cristian re man luwar ri jb'ij Gadara, xtz'onajtak tok'ob' re Kakaj Jesús chi tielb'i cla' jwi'l sub'laj jtzakic jch'olak. Ajruc're' Kakaj Jesús xjaw chicb'i li barc y xec'. \p \v 38 Xpe man winak ri xesaj mak etzl laj ranm, xtz'onaj sub'laj tok'ob' re Kakaj Jesús chi tib'e chirij, pero Kakaj Jesús xij: \v 39 K'ajen laj awichoch y yolta rechak cristian juntir ri nen xansaj chawe jwi'l Kakaj Dios, xche' re. \p Man winak li xec' y xyol rechak cristian li tilmit juntir ri nen xan Kakaj Jesús re. \s1 Tic'astasaj jwich jrab'in Jairo y titzib'saj jun anm \p \v 40 Cuando Kakaj Jesús xk'aj chic ch'akap re nimlaj alagun, juntir yak cristian cla' sub'laj tiqui'cottak chi jc'ulic jwi'l juntir cristian tijintak chi rulb'ejc. \v 41 Y xtaw jun winak riq'uil ri jb'ij Jairo. Re ri' jb'ab'al man k'at ri tijmulb'a' rib'ak li sinagog. Re xxucb'a' rib' chiwch Kakaj Jesús xtz'onaj tok'ob' re chi tib'e laj richoch, \v 42 jwi'l wi' jun jrab'in yaj y xike jun jrab'in wi', raj wi' cab'lajuj (12) junb', camic tran. Kakaj Jesús cuando b'esaltak li b'e, b'enam re chi rilic jrab'in Jairo, sub'laj tipitz'saj jwi'l sub'laj cristian ri b'esaltak chirijak. \p \v 43 Y chijxo'lak cristian b'esali' jun anm yaj ri wi'chak cab'lajuj (12) junab' chi ticar coc'xo'lke tikej man ch'ojnic chirij, pero ni jonok xcwin chi jcunajc. \v 44 Man anm li xjutun chirij Kakaj Jesús y xchap raquitz chak'chi' ritz'ik Kakaj Jesús y laj or xtanar man ch'ojnic chirij. \p \v 45 Kakaj Jesús xtz'onaj rechak: ¿Nen xinchapowc? xche' rechak. \p Juntir cristian ta' tijb'ijtak nen xchapow re. \p Xpe Pedro, xij re Kakaj Jesús: Kajtijonl, yak cristianke atpitz'owc y atjtuc'tak, xche' Pedro re. \p \v 46 Kakaj Jesús xij chic: In xwic'aji' chi xintzib'saji' jun cristian la' incwinel, xche'. \p \v 47 Man anm li cuando xta chi xric'aji' Kakaj Jesús, tichak querquen jwi'l jtzakic jch'ol, xxucb'a' rib' chiwch Kakaj Jesús y chiwchak juntir cristian xij nen chac xchap ritz'ik Kakaj Jesús y xij re chi xike cuando xchap ritz'ik, laj or xtanar man ch'ojnic chirij. \p \v 48 Kakaj Jesús xij re: At inrab'in, xattzib'i' jwi'l xcub'ar ach'ol chwij, jat pi utzil, xche' re. \p \v 49 Aj tijini' Kakaj Jesús chi yoloj riq'ui man anm li cuando xtaw chic jun tako'n riq'ui Jairo y xij re: Xcami' arab'in. Ta' chiqui' nen tichacuj talatz'ab'saj jwich sic' ajtijonl, xche' re. \p \v 50 Pero cuando xta Kakaj Jesús jilonli, xij re Jairo: Mi tzaak ach'ol, xike cub'a' ach'ol chwij, arab'in titzib'i'n, xche' re. \p \v 51 Cuando xtawtak Kakaj Jesús la ja riq'ui Jairo, ta' xye' luwar xoctak jalan cristian riq'uilak la ja, xike Pedro xc'amb'i chirij pach Santiago, Juan y jkaj jchuch man ra anm. \v 52 Juntir cristian ri wi'tak cla' sub'laj tijcamsaj rib'ak chi ok'ej jwi'l b'is chirij ra anm. Xpe Kakaj Jesús, xij rechak: Mat ok'tak chirij ra anm, re ta' camnak, warajke tran, xche' rechak. \p \v 53 Rechak xtze'jtak jwich Kakaj Jesús jwi'l xrila'taka' chi xcami' ra anm. \v 54 Xpe Kakaj Jesús, xchap chi jk'ab' ra anm y cow xch'ab'ejc, xij re: ¡Noy b'iiten! xche' re. \p \v 55 Man ra anm xk'ajch jsantil y laj or xb'iitc. Xpe Kakaj Jesús, xij chi tijye'tak jwa ra anm. \p \v 56 Sub'laj xsaach jch'olak jkaj jchuch chi rilic. Xpe Kakaj Jesús, xtz'onaj tok'ob' rechak chi mi jyoltak nen xan re ra anm. \c 9 \s1 Titaksajtak yak cab'lajuj (12) tako'n \p \v 1 Kakaj Jesús xmulb'a' yak cab'lajuj (12) jtako'n y xye' cwinel rechak chi resaj juntir mak etzl ri wi' laj ranmak cristian y chi jtzib'saj cristian ri yajtak. \v 2 Xtaksajtakb'i chi jb'ij Jyolj Kakaj Dios rechak cristian pire tretemajtak nen mo oquem laj jk'ab' Kakaj Dios pire titakon chib'ak y chi jtzib'saj cristian ri yajtak. \v 3 Y xij rechak: Ta' nen tac'amtakb'i pire laj ab'eak, ta' tac'amtakb'i carot, ni chim, ni wa, ni pwak, ni awitz'ikak re jalb'i awijak. \v 4 Cuando attawtak li jono ja li jun tilmit, wa'xentak cla' ajri' ateltakb'i cla' cuando ateltakb'i li man tilmit. \v 5 Y wi yak cristian li jono tilmit ta' rajak atjc'ultak, elantakb'i cla', can totojtak man pok la' awakanak pire c'utb'ire chiwchak chi ta' tzi xantak jwi'l ta' xatjc'ultak, xche' rechak. \p \v 6 Ajruc're' rechak xeltakb'ic, xe'tak lak juntir mak tra luwar re mak tilmit, xe' jb'ijtak tzilaj jtaquil chirij Kakaj Jesucristo rechak juntir cristian y xcunajtak cristian ri yajtak. \p \v 7 Man rey Herodes Antipas xta jtaquil juntir ri tran Kakaj Jesús y ta' retam nen chi cristian lal. Wi' jujun tib'intak chi ri' Juan Ajb'anal Ja'tiox xc'astasaj jwich laj jcamnakl xo'lak camnakib'. \v 8 Y wi' jujun tib'intak chi ri' Elías ajk'asal Jyolj Kakaj Dios ri xyuk chic wich ulew y wi' chiqui' jujun tib'intak chi ri' jono rechak yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios ri xcamtak ojrtaktzij ri xc'astasaj jwich laj jcamnakl. \p \v 9 Herodes Antipas xij: Pero in xintakow resaj jb'a Juan Ajb'anal Ja'tiox. ¿Nen chiqui' chi cristian lal man jun li ri sub'laj jtaquil tijin tanta chirij ri tijin tran? xche'. \p Y jwi'li'li Herodes Antipas rajti ranm tril jwich Kakaj Jesús. \s1 Titzuksaj job' mil (5,000) chi winak \p \v 10 Cuando xk'ajtakch yak cab'lajuj (12) jtako'n Kakaj Jesús, xyoltak re Kakaj Jesús nen xantak. Y xc'amsajtakb'i pi ric'anak jwi'l Kakaj Jesús li tilmit Betsaida. \v 11 Pero cuando cristian xtatak chi xi'taka' li man tilmit li, xamb'ertakb'i chirijak y xc'ulsajtaka' pi qui'cotemal jwi'l Kakaj Jesús y xye'saj jtaquil Jyolj Kakaj Dios rechak pire tretemajtak nen mo oquem laj jk'ab' Kakaj Dios pire titakon chib'ak y xtzib'saj yak ri yajtak. \p \v 12 Cuando xe' k'ij xpetak yak cab'lajuj (12) jtako'n Kakaj Jesús, xijtak re Kakaj Jesús: Q'uis ayolj riq'uilak cristian y b'ij rechak chi tib'e jtoque' jposadak, tib'e jlok'e' jwaak li mak tilmit y li mak ja ri wi' chi nakaj, jwi'l neri ta' kelen tic'ayaj, xche'tak re. \p \v 13 Kakaj Jesús xij rechak: Ye'tak jwaak atak, xche' rechak. \p Rechak xijtak re Kakaj Jesús: Pero ta' nen wi' kiq'uil, xike job' chi cuxlanwa pach quib' chi car. ¿Tonc'u b'e kalok'e'na sub'laj cuxlanwa pire juntir cristian ri? xche'tak re. \p \v 14 Sub'laj q'ui cristian wi'tak cla', wi'taka' raj job' mil (5,000) chi winak. Kakaj Jesús xij rechak yak ajtijol rib'ak chirij: B'ijtak rechak cristian chi ticub'artak y tijc'am rib'ak pitak ca'winak lajuj (50) rib'ilak, xche' rechak. \p \v 15 Y jilon xantak yak ajtijol rib'ak chirij pire xcub'artak juntir cristian. \v 16 Xpe Kakaj Jesús, xc'am mak job' cuxlanwa laj jk'ab' pach mak quib' car, xna'tun lecj y xc'omowaj re Kakaj Dios. Ajruc're' xq'uer mak cuxlanwa y xye' rechak yak ajtijol rib'ak chirij pire tijjachtak chiwchak juntir cristian. \v 17 Juntir cristian xwi'ntak asta xnojtak. Y cuando xcolajtak, xpetak yak ajtijol rib'ak chirij xnojsajtakna cab'lajuj (12) chicach chi q'uertak cuxlanwa pach car ri ta' xq'uisc. \s1 Pedro tiyolow chirij Kakaj Jesús \p \v 18 Li jun k'ij tijin Kakaj Jesús chi ch'a'wem riq'ui Kakaj Dios y xike yak ajtijol rib'ak chirij wi'tak riq'uil, xtz'onaj rechak: ¿Nenc'u in ri tijb'ijtak cristian? xche' rechak. \p \v 19 Rechak xijtak re: Wi' jujun tijb'ijtak chi ati' Juan Ajb'anal Ja'tiox, jujun chic tijb'ijtak chi ati' Elías y jujun chic tijb'ijtak chi ati' jun rechak yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios ojrtaktzij ri xc'astasaj jwich laj jcamnakl, xche'tak re. \p \v 20 Y xtz'onaj rechak yak ajtijol rib'ak chirij: Ruc' atak, ¿nenc'u in tab'ij atak? xche' rechak. \p Pedro xij re Kakaj Jesús: Ati' ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew, xche' re. \s1 Kakaj Jesús tijb'ij chi tina camsajna \p \v 21 Kakaj Jesús xij rechak yak ajtijol rib'ak chirij chi mi jyoltak rechak cristian ri xtatak. \p \v 22 Y xij rechak: Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil tina b'ansajna c'ax re, tina xutsajna jwi'lak yak ri wi' rekle'nak chijxo'lak yak rijajl Israel y jwi'lak mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios y jwi'lak yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios. Tina camsajna, pero tina c'astasajna jwich laj jcamnakl laj jrox k'ij, xche' rechak. \p \v 23 Ajruc're' Kakaj Jesús xij chic rechak juntir cristian: Wi wi' jonok raj tioc pi ajtijol rib' chwij, rajwaxi' jk'ele' rib' chi jb'anic lawi ri raj re tran. Rajwaxi' tina jtijna c'ax laj jc'aslemal y tixamb'er chwij. \v 24 Nen jono cristian ta' raj tijye' rib' pi camic jwi'lke tran lawi' raj Kakaj Dios tran, tisaachi' jwich, pero nen tijye' rib' pi camic inwi'l in, ticolmaji'n. \v 25 Ta' nen tichacuj jwi'l jun cristian trechb'ej juntir kelen re wich ulew wi pi reke tisaach jwich. \p \v 26 Wi wi' jono cristian tiq'uixib' inwi'l y tiq'uixib' jwi'l inyolj, jilon Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil, tiq'uixib'i' jwi'l cuando tipe chic sub'laj nim jk'ij y nic' jnimal jk'ij pach Jkaj pach jnimal jk'ij yak anjl ri tosol pire re. \v 27 Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak chi wi' jujun rechak cristian ri wi'tak neri, ta' ticamtak asta tina riltakna jtakon Kakaj Dios chib'ak cristian, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Kakaj Jesús tijalmaj rilic \p \v 28 Raj waxakib' (8) k'ij jb'ij jwi'l Kakaj Jesús jilonli, xc'amb'i Pedro, Juan y Santiago b'a jun witz chi ch'a'wem riq'ui Kakaj Dios. \v 29 Cuando tijin tich'a'w Kakaj Jesús riq'ui Kakaj Dios xjalmaj rilic y ritz'ik xan sakb'ot y tikopoponc. \p \v 30 Etke xriltak quib' winak tijintak chi yoloj riq'ui Kakaj Jesús, ri'taka' Moisés pach Elías. \v 31 Sub'laj tikopopon ritz'ikak y tijin tijyoltak nen mo jk'ajic Kakaj Jesús lecj ri tawem tran chiwch, ri tina b'anna re li tilmit Jerusalén. \v 32 Pedro pach yak jpach sub'laj c'ax waraj rechak, pero ta' xwartak, jwi'li'li xriltak chi sub'laj tikopopon rijak Kakaj Jesús pach yak quib' winak ri wi'tak riq'uil. \v 33 Cuando elamchak trantakb'i yak winak riq'ui Kakaj Jesús, xpe Pedro, xij re Kakaj Jesús: Kajtijonl, jor tzi wojtak neri, tikab'an uxib' chinam, jun pi awe at, jun pi re Moisés y jun pi re Elías, xche' re. \p Pero Pedro ta' retam wi tzi o ta' tzi tijin tijb'ij. \v 34 Aj tijini' Pedro chi jb'ij jilonli, cuando xpe jun sutz', xch'uk rijak. Sub'laj xtzaak jch'olak yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo cuando xch'uksaj rijak jwi'l sutz'. \v 35 Ri'chak xtatak xaanch jun ch'a'wem li sutz', xij: Ri' ri inc'ajol, ri cha'l inwi'l, tatak jyolj, xche'. \p \v 36 Cuando xtatak jilonli, xriltak Kakaj Jesús ric'anchak. Rechak xwa'xke laj ranmak, ta' ni jono quiek re xyoltak nen xriltak. \s1 Titzib'saj jun c'ojol winak ri wi' etzl laj ranm \p \v 37 Laj jcab' k'ij cuando xkejtakch b'a witz, sub'laj q'ui cristian xpetak chi jc'ulic Kakaj Jesús. \v 38 Y wi' jun winak chijxo'lak mak cristian sub'laj cow xch'a'wc, xij re Kakaj Jesús: Ajtijonl, b'an tok'ob' chwe, il inc'ajol, xike jun inc'ajol li wi'. \v 39 Xoc jun etzl laj ranm. Etke tich'ejej, tijye' quiek'ek' re, tiputzuw laj jchi' y ta' tican ye'saj jwi'l man etzl. \v 40 Xintz'onaji' tok'ob' rechak yak ajtijol rib'ak chawij chi tresajtak man etzl, pero ta' xcwintak chi resajc, xche' man winak re Kakaj Jesús. \p \v 41 Kakaj Jesús xij rechak: ¡Atak cristian ri ta' cub'ul ach'olak chirij Kakaj Dios y xike tab'antak etzltak no'j! ¿Jurub'c'u k'ij rajwax inwa'xna aac'lak pire ticub'ar ach'olak chwij? ¿Jurub'c'u k'ij rajwax atna incuytakna jwi'l ta' ticub'ar ach'olak chwij? xche' rechak. \p Y xij re man winak: C'amch ac'ajol neri, xche' re. \p \v 42 Pero cuando tawem tran man c'ojol winak riq'ui Kakaj Jesús xt'ojsaj lak ulew jwi'l man etzl y xye' jun quiek'ek' re. Pero Kakaj Jesús xk'el man etzl, xtzib'saj man c'ojol winak y xjach re jkaj. \v 43 Juntir cristian xsaach jch'olak chi rilic jcwinel Kakaj Dios. \s1 Kakaj Jesús tijb'ij jca'mul chi tina camsajna \p Xpe Kakaj Jesús, xij rechak yak ajtijol rib'ak chirij: \v 44 Tatak jcholajl ri tamb'ij: Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil tina jachsajna laj jk'ab'ak mak cristian, xche' rechak. \p \v 45 Pero yak ajtijol rib'ak chirij ta' xtatak jcholajl nen tielwi', jwi'l ajqui' chi ye'saj luwar rechak jwi'l Kakaj Dios chi retemaj jcholajl. Y titzaak jch'olak chi jtz'onaj re Kakaj Jesús nen jcholajl tielwi' ri xijsaj rechak. \s1 Nen ri mas nim jk'ij \p \v 46 Yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo xoctak chi jyolic chirib'il rib'ak nen rechak mas nim jk'ij. \v 47 Kakaj Jesús retami' nen tijin tijchomorsaj laj ranmak, jwi'li'li xc'am jun ral ac'l y xwab'a' riq'uil y xij rechak: \v 48 Nen tijc'ul laj imb'j, jun ri ta' tijcoj jk'ij chapca' man ral ac'l ri, ini' injc'ul. Nen inc'uluw in, ri' tijc'ul ri xintakowch. Jwi'li'li nen ri ta' cojol jk'ij, ri' re mas nim jk'ij, xche' rechak. \p \v 49 Xpe Juan, xij re Kakaj Jesús: Kajtijonl, xkila' jun winak tijin tresaj mak etzl laj ranm cristian laj ab'j. Oj xkak'ela'n, jwi'l ma' kapach ta'n, xche' re. \p \v 50 Kakaj Jesús xij rechak: Ma k'eltak jwi'l nen ta' atcontrintak, ri' jun aac'lak, xche' rechak. \s1 Mak aj Samaria ta' tijc'ultak Kakaj Jesús \p \v 51 Cuando tawem tran mak k'ij re tic'amsajb'i Kakaj Jesús lecj, xcoj jcowil ranm, xe' Jerusalén. \v 52 Cuando b'esaltak lak b'e xtakb'i yak jtako'n li jun luwar re Samaria pire tib'e jtoque'tak lamas tiwa'xtakwi'. \v 53 Pero yak cristian aj Samaria ta' rajak xc'ultak jwi'l retamaki' chi b'enami' re Jerusalén. \v 54 Yak quib' ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo, Santiago pach Juan cuando xriltak chi jilonli xansaj rechak, xtz'onajtak re Kakaj Jesús: Kajawl, ¿chawajni' tikatz'onaj re Kakaj Dios lecj chi tijtakch k'ak' chapca' xan Elías pire tic'atsaj juntir mak cristian ri? xche'tak re. \p \v 55 Kakaj Jesús xsolcopij rib' chi rilicak, xk'elonc y xij rechak: Atak ta' awetamak nen chi santil titakon chab'ak. \v 56 Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil ta' xpe chi jsachic jwichak cristian, re chi jcolicaki' xpetc, xche' rechak. \p Y xantajtakb'i pach yak ajtijol rib'ak chirij xe'tak li jun jalan luwar chic. \s1 Ri c'ax xamb'erem chirij Kakaj Jesús \p \v 57 Cuando b'esaltak lak b'e, xpe jun winak, xij re Kakaj Jesús: Chwaj imb'e chawij lamas atb'e'w, xche' re. \p \v 58 Kakaj Jesús xij re: Mak utiw wi' jjulak y mak tz'iquin wi' jsocak, pero Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil ta' lamas tijtz'eb'a'wi' jb'a, xche' re. \p \v 59 Y xij chic re jun chic: Jo' chwij, xche' re. \p Pero man winak xij re: Wajawl, ye' luwar chwe tib'e immuke'na inkaj nab'e, xche' re. \p \v 60 Pero Kakaj Jesús xij chic re: Can ye'tak mak camnak jmuke'na jcamnakak, pero at b'ijta Jyolj Kakaj Dios rechak cristian pire tretemajtak nen mo tioctak laj jk'ab' Kakaj Dios pire titakon chib'ak, xche' re. \p \v 61 Xpe chic jun, xij re Kakaj Jesús: Kajawl, in chwaj imb'e chawij, pero ye' luwar chwe tib'e inch'ab'ejtakna yak wech'elxic laj wichoch nab'e, xche' re. \p \v 62 Kakaj Jesús xij chic re: Nen jonok tioc li chac chirij wacx chapalchak man arad jwi'l y tina'tun chic chirij, ta' tzi. Y jilon jun cristian ri raj tran lawi' raj Kakaj Dios y tijquib'aj ranm, ta' tzi pire tioc lamas titakonwi' Kakaj Dios chib'ak cristian, xche' re. \c 10 \s1 Titaksajtak yak oxc'al cab'lajuj (72) tako'n \p \v 1 Cuando xantaj li, Kakaj Jesús ri Kajawl xcha' oxc'al cab'lajuj (72) yak ajtijol rib'ak chirij pire tijtakb'i pi cacab' rib'ilak b'ak tilmit y lak luwar lamas tina b'ena. \v 2 Kakaj Jesús xij rechak: Sub'laj nim man tico'n toquem raj jwich, pero quib' uxib'ke mak mocom. Atak tz'onajtak tok'ob' re Rajw tico'n chi tijtakch mocom chi jtoquic jwichak mak tico'n. \v 3 Jattak, atintaktakb'i lak jaljojtak luwar, tamb'an chawechak chapca' jtakic carner chijxo'lak mak utiw. \v 4 Ta' tac'amtakb'i achimak, ni c'olb'i apwaakak, ni axajb'ak y mat wa'rtak chi yoloj lak b'e pire ma' atb'aymajtak. \v 5 Cuando atoctak li jono ja, nab'e tac'amtak rutzil jwichak cristian y tab'ijtak rechak: Atak juntir ri watak la ja neri, wa'xok utzil laj awanmak, atche'tak rechak. \p \v 6 Wi wi' jono cristian cla' tic'ular pire tijc'ul utzil laj ranm, ri utzil ri tz'onal awi'lak ticani' riq'uil, pero wi ta' ni jono cristian cla' tic'ular pire tijc'ul utzil laj ranm, tik'aj chiqui'ch aac'lak. \v 7 Wa'xentak la ja cla', tijtak wa pach ja' ri tiye'saj chawechak, jwi'l jun mocom pi jcholajli' titojsaj. Mat wo'cottak chak'ja. \p \v 8 Cuando attawtak li tilmit lamas atc'ulsajtak pi utzil tijtak lawi' ri tiye'saj chawechak chi tijem. \v 9 Tzib'sajtak yak cristian ri yajtak ri wi'tak cla' y b'ij rechak: Raquitzchak raj tijch'ol takon Kakaj Dios chab'ak, atche'tak rechak. \p \v 10 Pero wi attawtak li jono tilmit y ta' atc'ulsajtak pi utzil, elantakb'i li b'e re man tilmit li y b'ijtak rechak: \v 11 Mak jpokal atilmitak ri xnac'arb'i la' kakan, ticani' katotoj pire c'utb'ire chawchak chi ta' tzi xab'antak xojaxuttak. Pero cojtak retal chi raquitzchak raj tijch'ol takon Kakaj Dios chib'ak cristian, atche'tak rechak. \p \v 12 In tamb'ij chawechak cuando titaw k'ij tran jk'atb'itzij Kakaj Dios chib'ak juntir cristian wich ulew, mak cristian li masna c'ax k'atb'itzij tib'an chib'ak chiwch xan chib'ak mak cristian aj Sodoma, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 13 Kakaj Jesús xij chic rechak: ¡C'ur awchak atak aj Corazín! ¡C'ur awchak atak aj Betsaida! Jwi'l witi ji' xansaj mak c'utb'i jcwinel Kakaj Dios riq'uilak yak cristian aj Tiro pach Sidón ri xansaj aac'lak, ojrtene're' xq'uex jno'jak y xcoja'taktene're' k'ektaklaj itz'ik roj xtila'taktene're' chaaj laj jb'aak pire c'utb'ire chi tib'isontaka' jwi'l jmacak. \v 14 Pero cuando tran jk'atb'itzij Kakaj Dios chib'ak juntir cristian wich ulew, atak masna c'ax k'atb'itzij tib'an chab'ak chiwchak mak cristian aj Tiro y aj Sidón. \v 15 Y atak aj Capernaúm, ri' chach'olak chi atc'amsajtaka'b'i riq'ui Kakaj Dios lecj, pero ji'c'une' atc'amsajtakb'i li man luwar ri lamas tic'olsaj jsantilak camnakib'. \v 16 Nen tijta ayoljak, ini' injtatak y nen atxutuwtak, ini' injxuttak y nen inxutuw in, ri' tijxut ri intakowinakch wich ulew, xche' rechak. \p \v 17 Yak oxc'al cab'lajuj (72) ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo cuando xk'ajtakch, sub'laj tiqui'cottak, xijtak: Kajawl, asta mak etzl xcojontaka' chikawch laj ab'j, xche'tak re Kakaj Jesús. \p \v 18 Kakaj Jesús xij rechak: Tz'eti'n, in xwila' man jb'ab'al etzl xtzaakch lecj. \v 19 In xinya' k'atb'itzij laj ak'b'ak pire wi tayak'tak mak cumatz pach mak sina'j ta' nen trantak chawechak y xinya' k'atb'itzij laj ak'b'ak pire atch'econtak chib' jcwinel man jb'ab'al etzl y ta' tib'ansaj c'ax chawechak. \v 20 Pero mat qui'cottak jwi'l ticojon mak etzl chawchak. Ri' qui'cotentak jwi'l tz'ib'alchak ab'jak li wuj riq'ui Kakaj Dios lecj, xche' rechak. \p \v 21 La' man or li sub'laj nojsal ranm Kakaj Jesús chi qui'cotemal jwi'l Lok'laj Jsantil Kakaj Dios, xij: Tannimirsaj ak'ij at Inkaj, ri Rajawl caj pach ulew jwi'l at ta' xaye' luwar rechak yak ri wi' jno'jak chi tretemajtak jcholajl nen xab'ij. Pero xaya' luwar xretemajtak yak cristian ri jilon jno'jak chapca' mak tral ac'l. Jiloni' Kaj, jwi'l jilon chawaj, xche'. \p \v 22 Kakaj Jesús xij re cristian: Inkaj xjacha' juntir laj ink'b'. Ta' ni jonok retam nen tran Jc'ajol Kakaj Dios, xike Kakaj Dios y ta' ni jonok retam nen tran Kakaj Dios, xike Jc'ajol Kakaj Dios pach yak cristian ri lawi' raj Jc'ajol Kakaj Dios tijye' retemaj rechak, xche'. \p \v 23 Y xij rechak yak ajtijol rib'ak chirij: Tzi rechak yak cristian ri triltak lawi' ri tijin tawil atak. \v 24 Tamb'ij chawechak chi wi' sub'laj ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios pach mak rey rajak roj xrile'tak ri tijin tawiltak lajori, pero ta' xriltak. Rajak roj xtatak lawi' ri tijin tatatak lajori, pero ta' xtatak, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Esb'i no'j chirij jun tzilaj winak aj Samaria \p \v 25 Li jun k'ij, jun rechak yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios xe' riq'ui Kakaj Jesús. Ri' raj tijta nen tib'ijsaj re pire tijcojtak tzij chirij, xtz'onaj re Kakaj Jesús: Ajtijonl, ¿nen rajwax tamb'an pire tanta' jun tzilaj c'aslemal riq'ui Kakaj Dios lecj ri ta' jq'uisic? xche' re. \p \v 26 Kakaj Jesús xtz'onaj re man winak li: ¿Nenc'u tz'ib'al li wuj re Jpixb' Kakaj Dios? ¿Nenc'u jcholajl tiel chawch at? xche' re. \p \v 27 Man winak li xij chic re Kakaj Jesús: Lok'aj Akaj Dios ri Awajawl riq'ui nojel awanm y xike chomorsaj chirij Kakaj Dios y b'an riq'ui nojel awanm lawi' raj tab'an y lok'aj awijl atz'akt chapca' jlok'aj ayb' at tab'an, xche'. \p \v 28 Kakaj Jesús xij chic re: Tz'eti' xab'ij. Wi tab'an juntir li, tata' jun tzilaj c'aslemal riq'ui Kakaj Dios lecj ri ta' jq'uisic, xche' re. \p \v 29 Man ajtijol cristian re Jpixb' Kakaj Dios xan chapca' ta' retam jcholajl, xtz'onaj re: ¿Nenc'u wijl intz'akt? xche' re Kakaj Jesús. \p \v 30 Kakaj Jesús xij chic re: Wi' jun winak xelb'i Jerusalén b'enam re Jericó, xelch nic'j alk'om chirij, xk'attak jb'e, xresajtak juntir ritz'ik, xsec'tak y xsoctak. Cuando xriltak camicchak re sic' winak, ajruc're' xcan jye'tak. \v 31 Y la' man b'e li b'esal jun ajc'amal jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios, pero cuando xril chi tob'ol sic' winak li b'e, xcot jb'e, naj xk'axwi' re, xec'. \p \v 32 Y b'esal chic jun rijajl Leví. Re xril chi tob'ol sic' winak li b'e, xcot jb'e, naj xk'axwi', xec'. \p \v 33 Y ajruc're' b'esal chic jun winak aj Samaria la' man b'e li, cuando xtaw chijc'ulel sic' winak tob'ol li b'e, sub'laj xril c'ur jwich. \v 34 Xjutun chijc'ulel chi rilic nen c'ax re y xoc chi jcunaj mak soque'l la' aceit olivo, la' vin y xpis jwich mak soque'l y xye'b'i chirij jcwa'y y xc'amb'i li jun b'amb'i posad y xwa'x jun ak'ab' chi jchajajc. \v 35 Cuando xsakarsan laj jcab' k'ij, xec', xcan jye' quib' denario re man rajw posad y xij re: B'an tok'ob', tacunaj sic' winak ri y tachajaj y wi wi' mas pwak tasach chirij, mat oc il re. In tiyuki' intoje' chawe cuando ink'aj chicch, xche' re. \p \v 36 Kakaj Jesús xtz'onaj re man ajtijol cristian re Jpixb' Kakaj Dios: ¿Nenc'u rechak mak uxib' chi cristian li ri rijl jtz'akt sic' winak ri xansaj c'ax re jwi'l mak alk'om? xche' re. \p \v 37 Man ajtijol cristian re Jpixb' Kakaj Dios xij re Kakaj Jesús: Ri' man jun ri xiliw c'ur jwich, xche' re. \p Kakaj Jesús xij chic re: Jat y b'an at chapca' xan man winak li, xche' re man ajtijol cristian re Jpixb' Kakaj Dios. \s1 Tisolajtak Marta pach María \p \v 38 Kakaj Jesús xe' chic pach yak ajtijol rib'ak chirij y xtaw li jun tilmit. Li man tilmit li xc'ulsaj la ja jwi'l jun anm ri jb'ij Marta. \v 39 Y Marta wi' chiqui' jun jk'un jb'ij María. María xcub'ar riq'ui Kakaj Jesús chi jtaic nen tijb'ij. \p \v 40 Pero Marta ta' xan jilonli jwi'l sub'laj latz' jwich chi jb'anic ropis. Marta xe' riq'ui Kakaj Jesús y xtz'onaj re: Kajawl, ¿kuskec'u tawil xincan ye'saj wic'an chi jb'anic wopis jwi'l ink'un? B'ijco' re chi injt'o'w, xche' re. \p \v 41 Pero Kakaj Jesús xij re Marta: Marta, Marta, sub'laj atoc il chirij awopis, \v 42 pero junke chi kelen mas rajwax tib'ansajc, ri' xan María lawi' mas rajwax tib'ansajc y ta' nen tiesaj re, xche' re Marta. \c 11 \s1 Ch'a'wem riq'ui Kakaj Dios \p \v 1 Jun k'ij Kakaj Jesús xoc chi ch'a'wem riq'ui Kakaj Dios li jun luwar. Cuando xmay ch'a'wem riq'ui Kakaj Dios xpe jun rechak yak ajtijol rib'ak chirij xij re: Kajawl, cojatijoj chi ch'a'wem riq'ui Kakaj Dios chapca' Juan Ajb'anal Ja'tiox xtijoji' yak ajtijol rib'ak chirij, xche' re. \p \v 2 Kakaj Jesús xij re: Cuando atch'a'wtak riq'ui Kakaj Dios b'ijtak jilonri: \q1 At, Kakaj Dios, wat lecj chi jnimirsajti jcojic jk'ij ab'j. \q1 Petok attakon chib'ak juntir cristian. \q1 Y lawi' chawaj tab'an wich ulew, b'an jilon chapca' tab'an lecj. \q1 \v 3 Ye' kaw nojel k'ij. \q1 \v 4 Cuy kamac riq'ui mak etzltak no'j ri tikab'an chawch chapca' oj tikacuya' jmacak yak cristian ri tib'anowtak c'ax chike. \q1 Ma ye' luwar re man jb'ab'al etzl ojtakchi'j chi jb'anic etzltak no'j. Cojacole' laj jk'ab' man jb'ab'al etzl, atche'tak, xche' Kakaj Jesús. \p \v 5 Y xij chic rechak: Wi wi' jono chawechak wi' jono richc'ulchi' y titaw laj richoch nic'aj ak'ab', tijb'ij re: B'an tok'ob' chwe injale' uxib' incuxlanwa chawe \v 6 jwi'lke wi' jun wichc'ulchi' ajri' xyuk, jpetic chinaj. Xtaw wiq'uil la ja lajori y ta' nen tanye' re, tiche' re. \p \v 7 Y man ri wi' la ja ta' tib'iit chi rilic, xike tijb'ijch re: Ma wesaj kawarj xi' ak'ab' y tz'apili' man ja. Y in pach yak walc'wal tz'e'lcojchak, ta' tijna' imb'iit chi jye'ic jono kelen chawe, tiche' re. \p \v 8 In tamb'ij chawechak mine' tib'iit chi jye'ic re onque richc'ulchi'yi'n, tina jtana chi ta' tijmay jtz'onaj re, tiq'uistaj ranm chi jtaic. Ajruc're' tib'iit chi jye'ic juntir nen rajwax re. \v 9 Jwi'li'li in tamb'ij chawechak: Tz'onajtak re Kakaj Dios nen chawajak y re tijya' chawechak. Toctak, tata'taka'n. Ch'a'wentak chi' pwert y titeb'aji' ja chawchak. \v 10 Jwi'l nen titz'onin re Kakaj Dios nen raj, tiye'saji' re y nen titocow, tijta'n y nen tich'a'w chi' pwert, titeb'aji' ja chiwch. \p \v 11 Atak kaj, ta' ni jun chawechak, cuando tijtz'onaj car ac'ajol, ta' taye' cumatz re chi tijem. \v 12 Ta' taye' sina'j chi tijem re ac'ajol cuando tijtz'onaj sakmolb' chawe. \p \v 13 Atak, onque ta' tzi ano'jak, awetamaki' taye'tak tzitaklaj kelen re awalc'walak chi tijem y ri'tic'u chic Kakaj Dios lecj ma' tijye' Lok'laj Jsantil rechak nen titz'onin re, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Tijb'ijtak chi Kakaj Jesús wi' etzl laj ranm \p \v 14 Jun k'ij Kakaj Jesús tijin chi resaj jun etzl laj ranm jun sic' winak ri xanow mem re y cuando xel man etzl laj ranm sic' mem, xoc chi yoloj y sub'laj xsaach jch'olak cristian chi rilic. \v 15 Wi' jujun cristian xijtak chirij Kakaj Jesús: Man winak li tresaji' mak etzl ri wi'tak laj ranmak cristian, pero la' jcwinel Beelzebú ri man jb'ab'alak mak etzl, xche'tak. \p \v 16 Nic'j cristian chic ri' rajak triltak wi kes tz'et Kakaj Diosi' takowinakch re, xijtak re chi tran jono c'utb'i jcwinel Kakaj Dios ri tipe lecj. \p \v 17 Y Kakaj Jesús retami' nen tijin tijchomorsajtak, xij rechak: Juntir k'atb'itzij, wi tijtos rib'ak y tioctak chi ch'o'j chirib'il rib'ak, tisaachi' jwichak. Y yak ech'elxic li jun ja, wi tijjach rib'ak y tioctak chi ch'o'j chirib'il rib'ak ta' naj tijcuytak jilonli. \v 18 Y ji'c'ulonli tran man jb'ab'al etzl wi tijtos rib' chirib'il rib', tisaachi' jwich jk'atb'itzij. \p Jilonli tamb'ij jwi'l atak tab'ijtak chi in la'yi' jcwinel Beelzebú twesajb'i mak etzl. \v 19 Wi la'yi' jcwinel Beelzebú twesaj mak etzl laj ranmak cristian, ¿nenc'u ye'winak jcwinelak yak ajtijol rib'ak chawijak pire tresajtak mak etzl laj ranmak cristian? Ri' rechak li tib'intak chawechak chi atak sachalcataka'n. \v 20 Pero wi in twesaj mak etzl laj ranmak cristian la' jcwinel Kakaj Dios, ri' li tic'utuw chi jtakon Kakaj Dios chab'ak xyuki' aac'lak. \p \v 21 Cuando jun winak wi' jchok'b' y wi' colb'i rib' laj jk'ab', tijchajaji' richoch y juntir kelen re ri c'olan jwi'l, ta' nen tioc re. \v 22 Pero wi tipe jono chic ri wi' mas jcwinel chic chiwch re ticwini' chirij man jun y tijmaj man colb'i rib' ri cub'ul jch'ol chirij y tijjach kelen re chiwchak mak jpach. \v 23 Nen ta' tzi tril ri tamb'an, ri' li incontrinc. Nen ta' injt'o' chi jmulb'aj jwichak cristian, ri' re tiuktamb'i rechak, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Man etzl ri tik'ajch \p \v 24 Kakaj Jesús xij chic rechak: Cuando jun etzl tiel laj ranm jun cristian, tib'e lak chekej luwar, tijtoc lamas tiuxlanwi', pero cuando ta' tijta' jono luwar lamas tiuxlanwi', tijb'ij: Ink'aj chic laj wichoch lamas xinelwi'ch, tiche'. \p \v 25 Y cuando tik'aj chic man etzl li, tiyuk jte' man cristian ri lamas xelb'i chapca' rilic jun ja, tzi jmesic jpam y tzi jb'anic jwa'xc. \v 26 Tipe man etzl li, tib'e jc'ame'ch wukub' (7) jpach chic ri masna etzl jno'jak chiwch re y juntir rib'ilak tioctak laj ranm man cristian li. Y man cristian li tran chic mas etzl jno'j chiwch ojr, xche' rechak. \p \v 27 Cuando tijin Kakaj Jesús chi jb'ij juntir li, xpe jun anm, ri wi' chijxo'lak juntir cristian sub'laj cow xch'ejejc, xij re: Tzi re anm ri xalc'walan awe y xatq'uitzanc, xche'. \p \v 28 Pero Kakaj Jesús xij re: Ri' mas tzi rechak cristian ri tijtatak Jyolj Kakaj Dios y trantak nen tijb'ij, xche' re man anm. \s1 Rajak tib'ansaj jun c'utb'i jcwinel Kakaj Dios \p \v 29 Cuando tijin tijmulb'a' rib'ak mas cristian chirij Kakaj Jesús, re xchol yoloj riq'uilak, xij rechak: Yak cristian re mak junab' lajori maschak etzl jno'jak, rajak tijtz'onajtak tib'an jono c'utb'i jcwinel Kakaj Dios chiwchak, pero chiwchak mak cristian li ta' chiqui' tib'ansaj jono c'utb'i jcwinel Kakaj Dios, xike ri xansaj chirij Jonás. \v 30 Jilon chapca' Jonás re ri' jun retal pi rechak mak cristian ojr ri wi'tak Nínive y jilon Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil ri' jun retal pi rechak juntir cristian ri wi'tak lajori, xche' rechak. \p \v 31 Y man anm ri xwa'x pire reina re man luwar ri wi' li sur, re tipeti' cuando tran jk'atb'itzij Kakaj Dios chib'ak juntir cristian ri wi'tak lajori. Y tina yuk jtz'onajna k'atb'itzij chib'ak juntir mak cristian li, jwi'l sub'laj naji' xpe'w pire xyuk chi jtaic jno'j Salomón. Lajori neri chaxo'lak wi' jun masna jno'j chiwch Salomón. \p \v 32 Yak cristian aj Nínive tina jb'itna rib'ak pire tijtz'onajtakna k'atb'itzij chib'ak mak cristian ri wi'tak lajori, jwi'l rechak xq'uexa' jno'jak cuando xijsaj Jyolj Kakaj Dios rechak jwi'l Jonás. Lajori neri chaxo'lak wi' jun masna nim jk'ij chiwch Jonás, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Candil re jtio'jl jun cristian \p \v 33 Kakaj Jesús xij chic rechak: Ta' ni jono cristian tijtzij jun candil y tijye' li jun luwar ri ta' na'lc o tijye' ralaj jun cax. Jun cristian tijtzij jun candil ji' tijcocb'a' lecj pire tijsakab'saj jb'eak yak ri tioctak la ja. \p \v 34 B'ak' awch ri' jun candil pire atio'jl, wi tzi b'ak' awch, juntir atio'jl wi' chi sak. Pero wi ta' tzi b'ak' awch, juntir atio'jl wi' li uku'mal. \p \v 35 Tike acwentij ayb' pire acandil re atio'jl ta' tran uku'm jwich. \v 36 Wi wi' jk'ak'al acandil re juntir atio'jl, ta' ni junquitz canal li uku'mal, juntir atio'jl wi' chi sakil, jilon chapca' jun candil tijsakab'saji' la ja la' jk'ak'al, xche' rechak cristian. \s1 Jmacak mak fariseo pach yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios \p \v 37 Cuando xmay yoloj Kakaj Jesús riq'uilak, xpe jun rechak mak fariseo xij re chi tib'e wi'n riq'uil laj richoch. Kakaj Jesús xoc laj richoch y xcub'ar chi' mex. \v 38 Man fariseo li xsaach jch'ol chi rilic Kakaj Jesús jwi'l ta' xch'aj jk'ab' nab'e pire tijtij jwa chapca' jc'utu'nak rechak. \p \v 39 Jwi'li'li xpe Kakaj Jesús ri Kajawl, xij rechak: Atak fariseo, pur atak mak vas y mak lak ri ch'ajal rij, pero tz'il jpam jwi'l alk'anc y mak etzltak rayb'l ri tab'antak. \p \v 40 Atak, pur atak jip chi ch'ab'ejem, ¿ta'c'u awetamak chi Kakaj Dios ri xanow atio'jlak niq'ui' jb'anic xan pach awanmak? \p \v 41 Atak, ye'tak riq'ui nojel awanmak ri wi' aac'lak rechak yak powr y jilonli juntir kelen saki' pi awechak. \p \v 42 ¡C'ur awchak atak fariseo! Atak taya'taka' jlájuj kelen awechak pire Kakaj Dios, taya'taka' jlájuj mak woron ri jb'ij menta, arur y juntir jwich ichj, pero xcani' aye'tak jb'anic juntir lawi' ri pi jcholajl chiwch Kakaj Dios y ta' talok'ajtak Kakaj Dios. Ri rajwax jb'anic ri' b'antak juntir pi jcholajl chiwch Kakaj Dios. Ri' li ri rajwax tab'antak y mi can aye'tak jye'ic jlájuj kelen awechak. \p \v 43 ¡C'ur awchak atak fariseo! Atak chawajak atcub'artak la' mak tem ri lamas ticub'artak yak ri wi' rekle'nak lak sinagog y chawajak tic'amsaj rutzil awchak lak c'ayb'l pi c'utb'ire chi nimi' ak'ijak. \p \v 44 ¡C'ur awchak atak fariseo! Pur atak mak mukb'i camnak ri ta' chiqui' na'lc, tichak k'ax cristian chib' jwi'l ta' na'lc, xche' rechak. \p \v 45 Xpe jun rechak yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios, xij re Kakaj Jesús: Ajtijonl, cuando tab'ij jilonli, jilon oj, ojayok'a'n, xche' re. \p \v 46 Kakaj Jesús xij rechak: ¡C'ur awchak atak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios! Atak tijin taye'tak nic'j pixab' sub'laj c'ax jb'anic, pero atak ta' att'o'ontak chi jb'anic ri nen tijb'ij, nic' riq'uil taye'tak jun al laj ika'n chirij jun cristian ri mita' nen ticuyuw ralal, pero atak ni la' jun b'a ak'b'ak att'o'ontak chi jc'amicb'ic. \p \v 47 ¡C'ur awchak! Atak ri tab'antak tz'aak chib' ri lamas xmuksajtakwi' yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios ri xcamsajtak jwi'l amamak. \v 48 La'ke li tac'uttak chi niq'ui' awchak pach amamak. Rechak xcamsajtak y atak tab'antak jwa'x tz'aak ri lamas xmuksajtak. \v 49 Jwi'li'li Kakaj Dios xchomorsaj, xij: Tantakb'i yak ajk'asaltak inyolj pach yak intako'n chijxo'lak, rechak ticamsaji' jujun y jujun chic titakej jb'anic c'ax rechak, xche'. \p \v 50 Ri' mak cristian ri wi'tak wich ulew lajori, titojowtak jcamicak juntir yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios ri xcamsajtak cuando xticarch jwich k'ijsak. \v 51 Xcholmajch rajlaj riq'ui jcamic Abel asta jcamic Zacarías ri xcamsaj laj xo'lak man altar pach man luwar ri tosol re Kakaj Dios. Pero in tamb'ij chawechak chi ri' mak cristian ri wi'tak wich ulew lajori titojowtak re juntir jcamicak. \p \v 52 ¡C'ur awchak atak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios! Atak ta' taye'tak luwar tiel jcholajl Jyolj Kakaj Dios chi sakil ri awetamak. Jilonli ta' taye'tak luwar tioc cristian laj jk'ab' Kakaj Dios pire titakon chib'ak y ni atak atoctak laj jk'ab' Kakaj Dios pire titakon chab'ak, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 53 Cuando elam tramb'i Kakaj Jesús, yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios pach mak fariseo sub'laj xpe retzalak chirij. Xoctak chi jc'otic jchi' Kakaj Jesús chirij sub'laj kelen ri xtz'onajtak re, \v 54 jwi'l rechak ri' rajak chirijke jyolj tikej laj jk'ab'ak pire tijcojtak tzij chirij. \c 12 \s1 Ta' tzi jun cristian wi ajsolcopil jcayb'al \p \v 1 Cuando tijin Kakaj Jesús chi yoloj riq'uilak yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios pach mak fariseo, sub'laj q'ui cristian xmulb'a' rib'ak asta tichak jtuc' rib'ak. Kakaj Jesús nab'e xoc chi jb'ij rechak yak ajtijol rib'ak chirij: Atak, cwentij ayb'ak re man jch'amk'orak mak fariseo ri ajsolcopil jcayb'alak. Tijin tamb'ij jilonri chirijak mak solcopil yoloj ri trantak, xche' rechak. \p \v 2 Y xij chic: Ta' ni jono kelen ri tib'ansaj chi mukukil miti tina elna chi sakil. \v 3 Juntir ri tayoltak chawib'ilke ayb'ak tina elna chi sakil y juntir ri tab'ijtak pi jasjail tina ch'ejejna jonok b'ak ja chi jb'ijc, xche' rechak. \p \v 4 Kakaj Jesús xij chic rechak: Atak, wichc'ulchi', in tamb'ij chawechak chi mi tzaak ach'olak chiwchak mak cristian ri ticamsan atio'jlak jwi'l xike li ticwintak, ta' chiqui' nen ticwintak chi jb'anic. \v 5 In tamb'ij chawechak nen quiek chiwch rajwax titzaak ach'olak: Ri' tzaak ach'olak chiwch jun ri wi' k'atb'itzij laj jk'ab' tresaj ac'aslemalak neri wich ulew y wi' k'atb'itzij laj jk'ab' atjt'ojtak chic li man luwar re tijb'i c'ax. Ri' li rajwax titzaak ach'olak chiwch. \p \v 6 Job' chi nuch' tz'iquin tic'ayaji' chi quib' centaw, pero ta' ni jono rechak sachal re Kakaj Dios \v 7 y jilon rusumal áb'ak ajlali' jwi'l. Jwi'li'li mi tzaak ach'olak, atak masna atlok'ajtak chiwchak sub'laj q'ui tz'iquin, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 8 Kakaj Jesús xij chic rechak: In tamb'ij chawechak chi nen jonok tib'in chiwchak cristian chi tijch'ob'a' inwch, jilon Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil tijb'iji' chiwchak ranjl Kakaj Dios chi tijch'ob'a' jwich. \v 9 Pero nen jonok ta' raj tijb'ij chiwchak cristian chi tijch'ob'a' inwch, jilon in ta' tamb'ij chiwchak ranjl Kakaj Dios chi tanch'ob'a' jwich. \v 10 Nen jonok tiyok'on chirij Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil ticuysaji' jmac jwi'l Kakaj Dios. Pero nen jonok tiyok'on chirij Lok'laj Jsantil Kakaj Dios ta' ni jun b'welt ticuysaj jmac jwi'l Kakaj Dios. \p \v 11 Cuando atak atc'amsajtakb'i lak sinagog pire tib'ansaj k'atb'itzij chab'ak o cuando atc'amsajtakb'i chiwchak mak jb'ab'altak k'atb'itzij y chiwchak mak k'atb'itzij, mat octak il chi jchomorsaj nen tab'antak chi jcolic ayb'ak o nen tab'ijtak, \v 12 jwi'l tib'ijsaji' chawechak laj awanmak jwi'l Lok'laj Jsantil Kakaj Dios nen tab'ijtak cuando atch'a'wtak, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Jun cristian ri tijmulb'a' jb'iomil \p \v 13 Xpe jun rechak yak winak, xij re Kakaj Jesús: Kajtijonl, b'ij re man wech'elxic chi tijjach we, ri textament ri xcan jye' inkaj, xche' re. \p \v 14 Xpe Kakaj Jesús, xij re man winak li: At wichc'ulchi', in ta' cojolquin pire k'atb'itzij chab'ak, ni ta' takalquin chi jjachic textament chawchak, xche' re. \p \v 15 Y xij chic rechak cristian: Iltak jcholajl nen tab'antak, tacwentij ayb'ak, ma rayajtak tiwa'x mas apwaakak o tiwa'x mas kelen awechak ri reke wich ulew. Jwi'l jun cristian ri wi' sub'laj kelen re, ma' ri' ta' li tiye'w jc'aslemal, xche' rechak. \p \v 16 Xpe Kakaj Jesús, xij jun esb'i no'j rechak jilonri: Wi' jun winak sub'laj b'iom. Juntir jtico'n ri xtic laj rulew sub'laj kus xwichintak. \v 17 Man b'iom li xoc chi jchomorsaj laj ranm, xij: ¿Nen tamb'an lajori? Ta' lamas tanc'olwi' juntir jwich intico'n, xche'. \p \v 18 Y xij: Wetamchak nen tamb'an, tanyoj mak inc'újaj ri wi' y tamb'an chic nic'j mas nimak chic y cla' tanc'olwi' juntir jwich intico'n y juntir kelen we. \v 19 Y tamb'ij re wanm: Wi' sub'laj kelen awe re atuxlan sub'laj junab', tij aw, tij awuc'a', uxlanok y qui'coten, inche' re, xche'. \p \v 20 Pero Kakaj Dios xij re man winak li: At, atke sons, lak'ab' wica atcamc y juntir kelen awe ri c'olan awi'l, ¿nen quiek re ticanwi'? xche' re. \p \v 21 Y jilon jun cristian ri tijmulb'a' jb'iomil xike pire re ric'an, ta' nen tichacuj, jwi'l chiwch Kakaj Dios powri'n, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Kakaj Dios tijchajaji' yak ralc'wal \p \v 22 Kakaj Jesús xij rechak yak ajtijol rib'ak chirij: In tamb'ij chawechak chi mat octak il chirij nen tatijtak laj ac'aslemalak, ni mat octak il chirij awitz'ikak re tacojtak, \v 23 jwi'l ac'aslemalak masna nim jk'ij chiwch ri tatijtak y atio'jlak masna nim jk'ij chiwch man itz'ik. \v 24 Ri' iltak nen mo yo'ltak mak joj, rechak ta' titiconantak y ta' tioch'ontak, ni ta' tijc'oltak jwich jtico'nak laj jc'ujaak, ri' Kakaj Dios titzukuw rechak. Y atak masna nim ak'ijak chiwchak mak tz'iquin li. \v 25 Ta' ni jun chawechak ticwin chi jyo'rsaj rib' quib' uxib' or mas re jc'aslemal ri ye'l jwi'l Kakaj Dios jwi'lke tioc il chirij jc'aslemal. \v 26 Y wi mita' atcwintak chi jb'anic mak tra nuch' kelen li, ¿nenc'u chac atoctak il chirijak mak nic'j nimaktak kelen chic? \p \v 27 Iltak nen mo jq'uiyic mak cutz'i'j re lak tza'l, rechak ta' tichacuntak y ta' tiquemowtak itz'ik. Pero in tamb'ij chawechak chi Salomón sub'laj kustaklaj itz'ik xcoj, pero ta' ni jono ritz'ik xcoj jilon chapca' mak kustaklaj cutz'i'j li. \v 28 Wi jilonli jwikic mak woron li tran Kakaj Dios ri lajori wi'tak lak tza'l y chwek' tic'atsajtak li jorn, kes tz'etel tz'et atjwika'taka' atak ri ta' mas cub'ul ach'olak chirij Kakaj Dios. \p \v 29 Jwi'li'li atak mat octak il chi jtoquic awak y awuc'a'ak. \v 30 Ri' juntir mak kelen li tioctak il mak cristian chirij ri ta' tijcojtak Jyolj Kakaj Dios, pero Kakaj Dios retami' chi juntir mak kelen li tichoconi' awi'lak. \v 31 Pi jq'uexwach atoctak il chirij mak kelen li, ri' oquentak il chi jtoquic Kakaj Dios pire titakon chab'ak y b'antak lawi' raj Kakaj Dios tab'antak y juntir mak kelen li tiye'saji' chawechak jwi'l Kakaj Dios, xche' rechak. \p \v 32 Kakaj Jesús xij chic rechak: Mi tzaak ach'olak atak incarner, ta' atak q'ui, pero Kakaj Dios nojeli' ranm tijye' luwar chawechak pire atoctak laj jk'ab' pire titakon chab'ak. \v 33 Y c'ayajtak juntir kelen awechak ri wi' y sipajtak rijil rechak yak ri wi' rajwax rechak, ri' coj achok'b'ak chi jmolic jwich ab'iomilak ri ta' tik'ax jwich y ta' tisaach jwich. Mulb'a' ab'iomilak riq'ui Kakaj Dios lecj ri lamas ta' alk'om tioc, ni ta' poc' tib'anow c'ax re kelen. \v 34 Lamas wi' ab'iomilak, cla' tiwa'x awanmak, jwi'l ri' b'esal awanmak chirij ab'iomilak, xche' rechak. \s1 Rajwaxi' atke chajintak \p \v 35 Kakaj Jesús xij chic rechak: Atak, ulb'entake y tzijke ak'ak'ak \v 36 chapca' trantak yak mocom ri tike tijin chi rulb'ej jpatronak nen or ak'ab' tik'ajch li jun tz'am pire cuando tich'ab'ejtak, laj or tib'e jteb'a'tak pwert chiwch. \p \v 37 Tzi rechak yak mocom ri tib'e ta'majtak jwi'l jpatronak, yo'ltak chi rulb'ej nen or tik'ajch. Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak, laj or tipe man jpatronak tijcub'a'tak chi' mex y tioc chi jye'ic jwaak. \v 38 Tzi rechak yak mocom ri tiyuk ta'majtak jwi'l jpatronak tijintak chi ulb'enc, wi tiyuk nic'aj ak'ab' o sakaremchak re cuando tiyuk. \p \v 39 Pero tatak jcholajl, witi man rajw ja retam nen or titaw man alk'om laj richoch, re tiyo'ri' chi jchajajc, ta' tijye' luwar tioc alk'om laj richoch chi ralk'aj kelen re. \v 40 Y ji'c'ulon atak, ulb'entake jwi'l ta' etemal nen or tipe chic Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 41 Xpe Pedro, xtz'onaj re Kakaj Jesús: Kajawl, mak esb'i no'j ri, ri attijin chi jb'ijc, ¿pi keke oj o pi rechaki' juntir cristian? xche' re. \p \v 42 Kakaj Jesús ri Kajawl xij: Jun mocom ri tzi tran laj jchac y tzi jno'j ticojsaji' pire jb'ab'alak mak nic'j mocom chic jwi'l jpatron y ri' re titzukuw rechak lak or re wic'. \v 43 Tzi re man mocom li, ri tiyuk ta'sajok jwi'l jpatron tijin chi jb'anic chapca' xcan b'ijsaj re. \v 44 Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak chi man patron tijcoja' man mocom li chi jchajaj juntir kelen re ri wi'. \v 45 Pero wi man mocom li tijb'ij laj ranm chi ta' tik'ajch jpatron laj or, tioc chi jseq'uicak yak nic'j mocom chic pach mak ajic', tioc chi wic', tioc chi uc'a'janc y tioc chi k'ab'ric. \v 46 Titaw jun k'ij y titaw jun or ri ta' ric'ab' cuando tiyuk jpatron. Man patron li tijye' jun c'axlaj c'achb'i wich re man jmocom li, tresaj chi jchajaj kelen re, tijtak chijxo'lak mak ri ta' ticojontak. \v 47 Man mocom ri retam nen raj jpatron tran y ta' raj tran, tisec'saji' jwi'l jpatron pire c'achb'i jwich jwi'l ta' tzi tran. \v 48 Man mocom ri ta' retam nen raj jpatron tran y tran kelen ri ta' tzi tiilsajwi' jwi'l jpatron, tisec'saji' pire c'achb'i jwich, pero ta' mas. Nen nim tiye'saj re, masna nim titz'onaj re. Nen wi' mas rekle'n, masna nim ri rajwax tran, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Ri quiek jwi'l tipe ch'o'j chijxo'lak cristian \p \v 49 Kakaj Jesús xij chic rechak: In ximpe chi jcojic k'ak' neri wich ulew. Y in ri' chwaj chi tichak tijin jc'atic man k'ak' li. \v 50 Y rajwaxi' tina intijna jun nimlaj c'ax y sub'laj c'ax tantij asta titaw man k'ij li. \v 51 Ma b'ij atak chi inwi'lke in tiwa'x utzil chijxo'lak cristian. Jwi'l inwi'lke in tijtos rib'ak yak cristian. \p \v 52 Lajori ticholmajb'ic, wi wi' job' cristian li jun ja, tijcontriji' rib'ak, uxib' tijcontrijtak mak quib' y mak quib' tijcontrijtak mak uxib'. \v 53 Jun winak tijcontrij jc'ajol y re ticontrij jwi'l jc'ajol. Jun k'apoj anm tijcontrij jchuch y jun alb' tijcontrij man alib'xel y man alib'xel tijcontrij ralb', xche' Kakaj Jesús. \s1 C'utb'ire wi tran sak'j o jab' \p \v 54 Kakaj Jesús xij rechak sub'laj q'ui cristian: Cuando tawiltak tipe sutz' laj jsuc'lal lamas tikej k'ij, atak tab'ijtak chi tipeti' jab' y tz'eti' tipe jab'. \v 55 Y cuando tatatak tijub'ub' tew li sur tab'ijtak chi tieli' sak'j y tz'eti' tiel sak'j. \p \v 56 Atak ajsolcopil acayb'alak, atak awetamaki' rilic nen tran caj pach ulew, pero ta' tach'ob'tak chirij mak ri tijin tawiltak la' mak junab' lajori, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 57 Kakaj Jesús xtz'onaj rechak: ¿Nen chac ma' tachomorsajtak pi awic'anak lawi' tzi y lawi' ri ta' tzi? \v 58 Wi wi' nen atsiq'uin li k'atb'itzij, jat riq'uil, chomorsaj ayb'ak pi utzil riq'uil laj or cuando b'esalcatak li b'e pire ta' chiqui' atb'e jache' laj jk'ab' man k'atb'itzij, jwi'l wi atjjach laj jk'ab' man k'atb'itzij, tipe man k'atb'itzij atjjach laj jk'ab'ak mak mayor y rechak atjcojtak li cars. \v 59 Tamb'ij chawe chi wi xatkej li cars, ta' atelb'i wi mita' tatoj man q'uisb'i centaw pire atesajb'ic, xche' Kakaj Jesús rechak. \c 13 \s1 Rajwaxi' tijc'am jk'ab'al jmac jun chiwch Kakaj Dios \p \v 1 La' mak k'ij li, xtawtak nic'j cristian chi rilic Kakaj Jesús y xijtak re nen mo xansaj rechak nic'j cristian aj Galilea ri xcamsajtak jwi'l Pilato cuando tijin tijsujtak awaj re Kakaj Dios. \p \v 2 Kakaj Jesús xtz'onaj rechak: ¿Ri'c'u chach'ol atak xcamsajtak yak cristian aj Galilea jwi'l wi' mas jmacak chiwchak yak cristian laj jtilmitak? \v 3 Ma' ji'ta'lonli jcholajl. Y jilon atak wi mita' taq'uex ano'jak y ta' tac'am jk'ab'al amacak chiwch Kakaj Dios, tib'ansaji' k'atb'itzij chab'ak chapca' xansaj re yak cristian li. \v 4 ¿O ri'c'u chach'ol atak chi mak waxaklajuj (18) cristian ri xcamtak cuando xtzaakch man tz'aak ri naj rak'aneb' chib'ak ri wi' Siloé, jwi'li' wi' mas jmacak chiwchak juntir cristian ri wi'tak Jerusalén? \v 5 Ma' ji'ta'lonli jcholajl. Pero wi atak ta' taq'uex ano'jak y ta' tac'am jk'ab'al amacak chiwch Kakaj Dios, jilon c'ax tatijtak chapca' xtijtak yak cristian li, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Esb'i no'j chirij jun jche'l higo \p \v 6 Kakaj Jesús xoc chi jb'ij jun esb'i no'j rechak cristian jilonri: Wi' jun winak tiquil jun jche'l higo jwi'l laj rulew. Jun k'ij xe' rile' wi wi'chak jwich, pero ta' xta' ni jun jwich. \v 7 Jwi'li'li xpe man rajw ulew li, xij re man jmocom ri tiak'inan re mak jtico'n: Xi' uxib' junab', nojel junab' tiyuk wile' man jche'l higo wi wi' jwich, pero ni jun b'welt xinta' jwich. Lajori tac'urb'ic, pire ma' tran latz', xche'. \p \v 8 Pero man mocom xij re rajw man ulew: Kaj, wa'xna cla', re man junab' ri tzi jc'upic rij tamb'an y tanye' abono laj ra'. \v 9 Y wi tiwichin la' man junab' ri, wa'xna cla' y wi mita' tiwichinc, ajruc're' tac'urb'ic, xche' man mocom re man rajw ulew, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Titzib'saj jun anm t'ust'ic rij \p \v 10 Li jun k'ij re uxlan, cuando tijin Kakaj Jesús chi jtijojcak cristian re Jyolj Kakaj Dios li jun sinagog \v 11 y cla' wi' jun sic' anm chijxo'lak cristian, wi'chak waxaklajuj (18) junab' yaj jwi'l jun etzl, t'ust'ic rij tib'en y ta' tijna' tiwa'r pi suc'ulc. \v 12 Kakaj Jesús xril sic' anm li, xsiq'uij y xij re: At anm, lajori xatcolmaji' riq'ui ayaj, xche' re. \p \v 13 Y xye' jk'ab' laj jb'a sic' anm y sic' anm laj or xtzib'c, xsuc'ulab' rij y xoc chi jb'ixaj jnimirsaj jk'ij Kakaj Dios. \v 14 Pero man jb'ab'al man k'at ri tijmulb'a' rib'ak li sinagog cla', sub'laj xpe retzal chirij Kakaj Jesús jwi'l xtzib'saj sic' anm la' k'ij re uxlan. Jwi'li'li xij rechak juntir cristian: La' nojel xuman wi' wakakib' (6) k'ij pire chac. Y la' mak k'ij li petentak pire attzib'sajtak, ma' ajri' ta' atpetak la' mak k'ij re uxlan, xche' rechak cristian. \p \v 15 Pero Kakaj Jesús ri Kajawl xij rechak: Atak, atake ajsolcopil acayb'alak, ¿ta'c'u ni jono chawechak ma' tijquirb'i jb'ur o jwacx laj richoch awaj pire tib'e jye' ruc'a' la' k'ij re uxlan? \v 16 Y anm ri, rijajli' Abraham y xana' waxaklajuj (18) junab' jximic jwi'l man etzl la' man yajel ri, ¿ta'c'u tijna' titzib'saj re jyaj la' k'ij re uxlan? xche' rechak. \p \v 17 Cuando xij jilonli Kakaj Jesús rechak, juntir mak ri xcontrin re, xq'uixib'tak chiwch. Pero yak nic'j cristian chic sub'laj xqui'cot ranmak jwi'l xriltak chi Kakaj Jesús tran nimaktak kelen ri sachom ch'olal rilic. \s1 Esb'i no'j chirij jun íjaj re mostas y ch'amk'or \p \v 18 Kakaj Jesús xij: ¿Nen quiek la' tiniq'uib'sajwi' jtakon Kakaj Dios chib'ak cristian? ¿Nen quiek la' tanniq'uib'sajwi'? \v 19 In tamb'ij chawechak chi niq'ui' chapca' jun ra íjaj re mostas ri tijtic jun winak laj rulew. Cuando tiq'uiyc, sub'laj nim titaw chapca' rilic jun che' y mak tz'iquin tran jsocak lak jk'ab', xche' Kakaj Jesús. \p \v 20 Kakaj Jesús xij chic: ¿Nen quiek la' tanniq'uib'sajwi' jtakon Kakaj Dios chib'ak cristian? \v 21 Niq'ui' chapca' ch'amk'or ri tijc'am jun anm, tijyuj pach uxib' pajb'l chi c'aj pire tijch'amab'saj juntir man k'or, xche'. \s1 Esb'i no'j chirij jun pwert nuch' jwich \p \v 22 Kakaj Jesús b'esalc, b'enam re Jerusalén, pi k'axem tran, xk'ax lak jujun tilmit y lak jujun luwar chi jtijoj cristian re Jyolj Kakaj Dios. \v 23 Xpe jun rechak, xtz'onaj re Kakaj Jesús: Kajawl, ¿quib' uxib'inke cristian ticolmajtak laj jk'ab' mac? xche' re. \p Kakaj Jesús xij re: \v 24 Coj jcowil awanmak chi oquem la' man pwert nuch' jwich, jwi'l sub'laj cristian rajak tioctak la', pero ta' ticwintak. \v 25 Cuando man rajw ja tib'iitc y tijtz'apij man pwert, atak ri watak rij ja, atoctak chi jc'osc'oj man pwert y tab'ijtak: Kaj, teb'a'cojo' man pwert chikawch, atche'tak. \p Pero re tijb'ij chawechak: Ta' tanch'ob' awchak y ta' wetam lamas atpetak, tiche' chawechak. \p \v 26 Y atak tab'ijtak chic re: Oji' ri xojwi'n y xojuc'a'janc aac'l y lak b'e re katilmit xkatijoji' cristian re Jyolj Kakaj Dios, atche'tak re. \p \v 27 Pero re tijb'ij chawechak: Tijin tamb'ij chawechak chi ta' tanch'ob' awchak y ta' wetam lamas atpetak. ¡Elantakb'ic, atak juntir ataka' ajb'analtak etzltak no'j! tiche' chawechak. \p \v 28 Cla' tib'e awok'b'ej ayb'ak y takuch'uch'uj aweeak cuando tawiltak Abraham, Isaac, Jacob y juntir yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios wi'tak li man luwar lamas titakon Kakaj Dios y atak xatcan esajtak. \p \v 29 La' mak k'ij li tipetaka' mas cristian, wi' tipetak laj jsuc'lal lamas tielch k'ij y wi' tipetak laj jsuc'lal lamas tikej k'ij y wi' tipetak li norte y wi' tipetak li sur. Juntir rechak tib'e wa'xtak li man luwar lamas titakon Kakaj Dios chapca' ticub'artak chi' mex chi wic'. \v 30 Jwi'li'li wi' jujun rechak ri q'uisb'ire lajori jwi'l ta' cojol jk'ijak, ri'taka' tinab'ertak jwi'l tina cojsajna jk'ijak y wi' jujun rechak ri nab'etak lajori jwi'l nim jk'ijak, ri'taka' ticantak pi q'uisb'ire jwi'l ta' chiqui' ticojsaj jk'ijak, xche' Kakaj Jesús rechak cristian. \s1 Tipe c'ax laj ranm Kakaj Jesús \p \v 31 Laj or xtawtak nic'j fariseo riq'ui Kakaj Jesús y xijtak re: Elamb'i neri, Herodes Antipas raj atjcamsaj, xche'tak re. \p \v 32 Kakaj Jesús xij rechak: Jattak riq'ui man utiwlaj k'atb'itzij y b'ijtatak re: In tina wesajna mak etzl laj ranmak yak cristian y tina intzib'sajtakna yak cristian ri yajtak lajori, chwek' y cab'ij tanq'uis jb'anic juntir inchc, tiche', atche'tak re. \p \v 33 Pero lajori rajwaxi' tina intakejna jb'anic lawi' ri rajwax tamb'an, chwek' y cab'ij, jwi'l ta' ni jono yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios ticam li jun jalan luwar, rajwaxi' ji' ticam Jerusalén, xche'. \p \v 34 Y xij chic chirijak mak cristian ri wi'tak Jerusalén: ¡Atak aj Jerusalén, atak aj Jerusalén, ri tacamsajtak yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios y tasec'tak chi ab'aj yak jtako'n Kakaj Dios ri takaltakch aac'lak! ¡Q'uilaj b'welt roj chwaj xinmulb'a' awchak chapca' tran jun chuch ac' tijmulb'a' tra jk'un ralaj jxic', pero atak ta' chawajak! \v 35 Tatak jcholajl, awichochak tina canna pi cane'l ja. Y tamb'ij chawechak chi lajori ta' chiqui' tawiltak inwch, ajri' tawiltak chic inwch cuando tab'ijtak jilonri: \q1 ¡Nim jk'ij ri petzal laj jb'ij Kakaj Dios ri Kajawl! atche'tak, xche' Kakaj Jesús rechak. \c 14 \s1 Kakaj Jesús tib'e laj richoch jun fariseo \p \v 1 Li jun k'ij re uxlan Kakaj Jesús xe' chi wic' laj richoch jun rechak mak jb'ab'alak mak fariseo. Cla' wi' chiqui' nic'j fariseo xmukche'jtake nen tran Kakaj Jesús. \v 2 Cla' wi' jun winak yaj, sub'laj sipo'l. \v 3 Kakaj Jesús xtz'onaj rechak yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios y rechak mak fariseo ri wi'tak la ja cla': ¿Ton jna' titzib'saj jun cristian la' k'ij re uxlan o ta'n? xche' rechak. \p \v 4 Pero rechak ta' xch'a'wtak. Xpe Kakaj Jesús, xchap sic' winak ri yaj, xtzib'saj y xij re chi tib'ec. \v 5 Y Kakaj Jesús xij chic rechak: Wi wi' jono chawechak titzaakb'i jc'ajol o jwacx li jun jul la' k'ij re uxlan, ¿ta'c'u atb'etak jol chi resajc? xche' rechak. \p \v 6 Yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios pach mak fariseo ta' xta'tak nen mo jc'ululaj jyolj Kakaj Jesús xantak. \p \v 7 Kakaj Jesús cuando xril chi mak ri siq'uiltak chi wic', xcha'tak mak tem ri lamas ticub'artak yak ri wi' rekle'nak, xij jun esb'i no'j rechak jilonri: \v 8 Cuando wi' jono cristian tib'in chawe chi atb'e riq'uil li nimak'ij re jun tz'am, wi nab'e attaw, mat cub'ar la' man tem lamas ticub'artak yak ri wi' rekle'nak. Jwi'l wi cub'ulcatchak cla' cuando titaw jun mas nim jk'ij chic chawch at, \v 9 tipe man rajw ja ri xin chawe chi atb'e riq'uil pach man ajri' xtaw, tijb'ij chawe: B'an tok'ob', elan cla', can ye' man tem pire winak ri, tiche' chawe. \p Y at, atchak q'uixib'c, atb'e cub'ar chic la' man q'uisb'i tem. \v 10 Y jwi'li'li wi tib'ijsaj chawe chi atb'e li nimak'ij re jun tz'am, cub'ren la' man q'uisb'i tem. Jilonli cuando atilsaj jwi'l man ri xin chawe chi atb'e li nimak'ij riq'uil tipe aac'l y tijb'ij chawe: At wichc'ulchi', cub'ren la' man tem ri lamas ticub'artak yak ri wi' rekle'nak, tiche' chawe. \p Y cuando tib'ansaj jilonli chawe, tinimirsaji' ak'ij chiwchak juntir mak cristian ri wi'tak cla'. \v 11 Jwi'l nen tijcoj jk'ij ric'an, ta' ticojsaj jk'ij y nen ta' tijcoj jk'ij, ri' li ticojsaj jk'ij, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 12 Kakaj Jesús xij chic re man winak ri xin re chi tib'e wi'nok riq'uil: At, cuando tab'an jono comon wic' laj awichoch y tab'ij re cristian pire tiyuk wi'ntak aac'l, ma b'ij re yak awichc'ulchi', yak ak'un awatz, yak awech'elxic y yak ac'ulja ri b'iomtak, jwi'l rechak atjsiq'uij chiqui' at chi jtijic wa riq'uilak cuando trantak comon wic'. Jilonli trantak chic chi jye'ic jq'uixel chawe ri xaye' rechak. \v 13 Pero at, cuando tab'an jono comon wic' laj awichoch y wi tab'ij re cristian chi tipetak chi wic' aac'l, b'ij re yak ri wi' rajwax rechak, yak ri ta' tz'akat rakan jk'ab'ak, yak co'x y yak moy. \v 14 Y jilonli sub'laj tzi awe, jwi'l rechak ta' ticwintak chi jye'ic jq'uixel chawe ri taye' rechak. Ajri' tiye'saj jq'uixel chawe cuando tic'astasaj awch laj acamnakl pach yak cristian ri suc'ul ranmak chiwch Kakaj Dios, xche' Kakaj Jesús re. \s1 Esb'i no'j chirij comon wic' \p \v 15 Y wi' jun winak cub'ul cla', cuando xta nen xij Kakaj Jesús, re xij: Tzi re jun cristian ri tiwi'n li man luwar lamas titakonwi' Kakaj Dios, xche' re. \p \v 16 Kakaj Jesús xij: Wi' jun winak xan comon wic' laj richoch y raj roj xtzuke' sub'laj cristian, jwi'li'li xij rechak chi titawtak riq'uil la ja. \v 17 Cuando xtaw or trantak man comon wic', xpe man winak xtak jun jtako'n chi jsiq'uij mak cristian ri quiek re xijwi' chi titawtak laj richoch chi wic' y man tako'n xec', xe' jb'ij rechak: Jo'tak, tijtatak wa laj richoch impatron, wa xantaji'n, xche' rechak. \p \v 18 Pero juntir xoctak chi jtz'onaj jcuyb'i jmacak. Wi' jun xij: Cuy immac, ta' imb'antaj imb'ec, jwi'l wi' jun ulew ajri' xinlok' y rajwaxi' imb'e chi rilic, xche'. \p \v 19 Y jun chic xij: Cuy immac, ta' imb'antaj imb'ec, jwi'l wi' job' yunt inwacx ajri' xinlok' y lajori rajwaxi' tib'e incoje'tak li chac pire twil nen mo tichacuntak, xche'. \p \v 20 Y jun chic xij: Ta' tijna' imb'ec, jwi'l ajri' xkac'am kib' pach wixokl, xche'. \p \v 21 Cuando xk'ajch man tako'n ri xtaksajb'i chi jsiq'uijcak, xyuk jb'ij re jpatron juntir nen ri xijsajch re. Man jpatron sub'laj xpe retzal chi jtaic y xij chic re man jtako'n: Lajori jat lak b'e y li c'ayb'l re tilmit, toctach juntir yak ri wi' rajwax rechak, yak ri ta' tz'akat rakan jk'ab'ak, yak moy y yak co'x, xche' re man jtako'n. \p \v 22 Y cuando xk'ajch man jtako'n, xij: Kaj, xinc'ama'ch yak cristian ri xab'ij chwe, pero ajwi' mas tem, xche' re man jpatron. \p \v 23 Y man jpatron xij chic re: Lajori jat lak nimaktak b'e y lak k'untak b'e, b'ijta rechak juntir yak cristian ri wi'tak xo'lak b'e chi tipetak laj wichoch, in ri' chwaj tinoj wichoch chi cristian, \v 24 jwi'l kes tz'etel tz'et tamb'ij chi ni jono rechak yak ri siq'uiltak inwi'l nab'e, tipetak chi wic' laj wichoch, xche' man patron, xche' Kakaj Jesús. \s1 Sub'laj c'ax jtakej Kakaj Jesús \p \v 25 Sub'laj cristian b'esaltak chirij Kakaj Jesús y re xsolcopij rib' chi rilicak y xij rechak: \v 26 Wi wi' jono ri xam chwij raj tioc pire ajtijol rib' chwij, pero wi masna tijlok'aj jkaj jchuch, rixokl, ralc'wal y rech'elxic o masna tijlok'aj jc'aslemal chinwch in, ta' tzi tioc pire ajtijol rib' chwij. \v 27 Y nen ta' raj tijtij c'ax laj jc'aslemal y tixamb'er chwij, ta' tioc pire ajtijol rib' chwij. \p \v 28 Wi wi' jono chawechak tran jono richoch sub'laj nim, ¿ta'c'u tijchomorsaj nab'e nen jnimal pwak tichocon jwi'l, wi ton rana' jpwaak o ta'n? \v 29 Jwi'l wi mita' tran jpwaak, xike tijchol jb'anic y ta' tijq'uis jb'anic. Cuando tiilsaj jwi'l cristian chi ta' chiqui' ticwin chi jq'uisic, tijtze'jtak jwich \v 30 y tijb'ijtak chirij: Man winak xike xchol jb'anic man richoch, pero ta' chiqui' xcwin chi jq'uisic, tiche'tak chirij. \p \v 31 Wi wi' jono rey raj tib'e ch'o'jin riq'ui jono rey chic, ¿ta'c'u tijchomorsaj nab'e wi ticwini' lajuj mil (10,000) chi soldad chi ch'o'j riq'ui junwinak mil (20,000) chi soldad? \v 32 Tijchomorsaj wi mita' ticwin mak soldad chi ch'o'j, aj naji' ajqui' chi taw mak jcontre cuando tijtakb'i jono jtako'n chi jb'ij re man rey chi ticantak pi utzil pire ma' tich'o'jintak. \p \v 33 Y ji'c'ulon atak wi wi' jono chawechak ta' tican jye' juntir kelen re ri wi', ta' tzi tioc pire ajtijol rib' chwij, xche' Kakaj Jesús. \p \v 34 Man atz'am tziyi'n, pero wi man atz'am tiel jqui'l ta' chiqui' tijna' tran qui'. \v 35 Ta' chiqui' nen tichacuj, ta' tzi re ulew ni ta' chiqui' tzi pire ticojsaj xo'lak abono, tichak t'ojsajb'ic. \p Nen titonc, jte' jcholajl ri tamb'ij, xche' Kakaj Jesús rechak cristian. \c 15 \s1 Esb'i no'j chirij jun carner ri xsaachc \p \v 1 Mak ajtz'onaltak alcabar pachak nic'j ajmacb' xjutuntak riq'ui Kakaj Jesús chi jtaic Jyolj Kakaj Dios ri tijin tijb'ij. \v 2 Xpetak mak fariseo pach yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios, xoctak chi yok'on chirijil Kakaj Jesús, xijtak: Man winak ri tijc'ula' mak ajmacb' y tiwi'n riq'uilak, xche'tak chirib'il rib'ak. \p \v 3 Jwi'li'li Kakaj Jesús xoc chi jb'ij jun esb'i no'j rechak jilonri: \v 4 Wi wi' jono chawechak wi' jun cient (100) jcarner y tib'e chi jyuk'icak y etke tican saach jun rechak, re tican jye' mak junmuch' b'elejlajuj (99) wich tak'j y tib'e chi jtoquic man jun ri xcan sachok asta tina jta'na. \p \v 5 Y cuando tib'e jte'ch, tichak qui'cotc, tijt'ojch rij jkul, tipetc. \v 6 Y cuando titaw laj richoch, tijtak jsiq'uij yak richc'ulchi' pach yak jc'ulja y tijb'ij rechak: Qui'cotentak wiq'uil jwi'l xinta' man incarner ri xsaachc, tiche' rechak. \p \v 7 Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak chi wi' mas qui'cotemal lecj cuando jun ajmac tijc'am jk'ab'al jmac chiwch Kakaj Dios chiwchak yak junmuch' b'elejlajuj (99) cristian ri q'uexelchak jno'jak jwi'lak y suc'ulchak ranmak chiwch Kakaj Dios, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Esb'i no'j chirij jun pwak ri xtzaakc \p \v 8 Kakaj Jesús xij chic: Wi wi' jono anm wi' lajuj (10) jpwaak y tijtzak jun jpwaak la ja, ¿ta'c'u tijtzij jk'ak' chi jtoquic? Y, ¿ta'c'u tioc chi jmesic jpam richoch y tijtoc jpwaak laj mes asta tina jta'na? \v 9 Y cuando tijta' man pwak, tijtak jsiq'uij juntir yak richc'ulchi' pach yak jc'ulja y tijb'ij rechak: Qui'cotentak wiq'uil jwi'l xinta' impwaak ri xintzakc, tiche' rechak. \p \v 10 Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak, cuando wi' jono ajmac tijc'am jk'ab'al jmac chiwch Kakaj Dios, yak ranjl Kakaj Dios sub'laj tiqui'cottak, xche' rechak. \s1 Esb'i no'j chirij jun c'ojol winak ri xsach jtextament \p \v 11 Kakaj Jesús xij chic jun esb'i no'j rechak cristian jilonri: Wi' jun winak wi' quib' jc'ajol. \v 12 Xpe man k'unixel, xij re jkaj: Tat, jach chwe lajori lawi' ri textament ri tajach chwe nen or, xche' re jkaj. \p Xpe jkajak, xjach chiwchak nen jnimakl tito'ntak chi quib' rib'ilak. \p \v 13 Ajri'ke quib' uxib' k'ij jjachic textament rechak, xpe man k'unixel xoc chi jc'ayaj lawi' ri xjachsaj re. Xc'amb'i man pwak li, xe' chinaj li jun tilmit chic. Cla' xoc chi jsachic jpwaak lak etzltak kelen ri raj re tran laj jc'aslemal. \v 14 Man c'ojol winak li xq'uis juntir jpwaak chi sachem. \p Xpe jun nimlaj wi'jal li tilmit ri lamas wi'w, re sub'laj xc'ok jwi'l wi'jal. \v 15 Xe' jtz'onaj jchac riq'ui jun winak cla'. Xpe man winak li, xtakb'i chi rilb'ej aak laj rulew. \v 16 Man c'ojol winak li sub'laj ticam jwi'l wi'jal, rajti ranm tijtij man jlo' aak, pero ta' tiye'saj luwar re tijtij. \p \v 17 Ajruc're' xcuxtaj jwi'l, xoc chi jchomorsaj laj ranm y xij: Sub'laj mocom wi' riq'ui inkaj, rechak ta' ajlal jwaak tijtijtak y ruc' in incam jwi'l wi'jal neri. \v 18 Lajori ink'aj la ja riq'ui inkaj y tamb'ij re: Tat, cuy immac, xintoca' immac chiwch Kakaj Dios y chawch at. \v 19 Ta' chiqui' tic'ular pi we tab'ij chi ini' ac'ajol, in acoje' pi jun amocom, inche' re, xche' laj ranm. \p \v 20 Jilonli xchomorsaj xk'aj la ja riq'ui jkaj. Aj naji' wi'w re ja cuando xilsajb'i jwi'l jkaj y jkaj cuando xril jwich jc'ajol, sub'laj xril c'ur jwich. Xe' jol chi jc'ulic, xk'aluj y xtz'ub'aj. \p \v 21 Xpe jc'ajol, xij: Tat, cuy immac, xintoca' immac chiwch Kakaj Dios y chawch at. Ta' chiqui' tic'ular pi we tab'ij chi ini' ac'ajol, xche' re jkaj. \p \v 22 Xpe jkaj, xij re yak jmocom: Esajtakch jono kuslaj itz'ik cla', cojtak chirij laj or y cojtak jun matk'ab' la' jk'ab' y jxajb' la' rakan. \v 23 C'amtatakch man tio'jlaj wacx, camsajtak, katije'tak, kab'ane'tak nimak'ij, \v 24 jwi'l inc'ajol ri chinch'ol in xcami'n, pero nic' riq'uil xc'astasaji' jwich laj jcamnakl. Xsaachna, pero lajori xk'aj chiqui'ch, xche'. \p Jilonli xcholtak jb'anic jun nimak'ij. \v 25 Y man nab'eal re jc'ajol b'esali' li chac y cuando xk'ajch, xtaw chijc'ulel ja ri'chak tijta tichak tijin k'ojom re nimak'ij la ja y xojoj. \v 26 Xpe re, xsiq'uij jun mocom, xtz'onaj re nen chac tijin nimak'ij la ja. \p \v 27 Man mocom xij re: Jwi'l xyuki' ak'un, akajak xtak jcamsaj man tio'jlaj wacx y xan jun nimak'ij pi re jwi'l tziyi' jwich ta' nen xta'w, xche' re. \p \v 28 Sub'laj xpe retzal man nab'eal cuando xta chi jilonli xijsaj re, ta' chiqui' raj tioc la ja. Xe'na jkaj chi jb'ij re chi tioc la ja. \p \v 29 Re xij re jkaj: Sub'laj junab' inchacunak aac'l y ni jun b'welt miti b'anal inwi'l ri inatakwi'. Y ni jun q'uisic' sipal chwe awi'l pire tamb'an jono nimak'ij pach yak wichc'ulchi'. \v 30 Ruc' lajori cuando xyuk ac'ajol ri, ri xe' jq'uise'ch apwaak chi sachem riq'ui mak tz'i'taklaj anm, xataka' jcamsaj man tio'jlaj wacx pire jnimak'j, xche' re jkaj. \p \v 31 Jkaj xij re: At walc'wal, at wati' wiq'uil y juntir kelen we ri wi' awechi'n. \v 32 Pero lajori pi jcholajli' tikab'an nimak'ij chirij ak'un jwi'l chinch'ol in xcami'n, pero nic' riq'uil xc'astasaji' jwich laj jcamnakl. Xsaachna, pero xk'aj chiqui'ch, xche' winak re jc'ajol, xche' Kakaj Jesús. \c 16 \s1 Esb'i no'j chirij jun jb'ab'al mocom ri ta' tzi jno'j \p \v 1 Kakaj Jesús xij chic jilonri rechak yak ajtijol rib'ak chirij: Wi' jun winak sub'laj b'iom y wi' jun jmocom wi' pire jb'ab'al mocom chi jchajaj juntir kelen re. Xpetak nic'j cristian, xe' jb'ijtak re man b'iom chi man mocom li tijin tijq'uis juntir kelen re. \v 2 Xpe man b'iom, xtak jsiq'uij man jb'ab'al mocom y cuando xtaw man jmocom riq'uil xtz'onaj re: ¿Nen tab'ij chirij ri xyuk b'ijsaj chwe jwi'l cristian chawij? Lajori chwaj twetemaj nen jb'anic juntir kelen we ri jachal laj ak'b' inwi'l, jwi'l lajori ateli' li chac wiq'uil, xche' re man mocom. \p \v 3 Man jb'ab'al mocom xoc chi jchomorsaj laj ranm nen tran, xij: ¿Nen tamb'an lajori jwi'l impatron ta' chiqui' tijye' inchc? Y ta' chiqui' inchok'b' chi chac y wi tantz'onaj limoxn xo'lak b'e, q'uixib'al pi we, xche'. \p \v 4 Etke xyuk laj ranm, xij: Lajori wetamchak nen tamb'an pire inc'ulsaj laj richoch jono cristian cuando inesajb'i laj inchc neri, xche'. \p \v 5 Xtak jsiq'uijcak chi jujunal mak cristian ri wi' jc'asak riq'ui jpatron y xtz'onaj re man xtaw nab'e: ¿Jurub' ac'as riq'ui impatron? xche' re. \p \v 6 Y man winak ri wi' jc'as, xij: B'elejeb' cient riq'ui oxc'al waxaklajuj (978) galón aceit olivo inc'as, xche'. \p Y xpe man jb'ab'al mocom, xij re: Co' ri jwujal man ac'as, lajori cub'ren y c'am man awuj y tz'ib'aj xilj chi quejab' cient riq'ui jun much' b'elejeb' (489) galónke ac'as, xche' re. \p \v 7 Cuando xtaw chic man jun ri wi' jc'as, xtz'onaj re: Y at, ¿jurub' ac'as riq'ui impatron? xche' re. \p Man winak ri wi' jc'as, xij: Jun cient (100) quintal chi trig inc'as, xche'. \p Y xpe man jb'ab'al mocom, xij re: Co' ri jwujal man ac'as, lajori cub'ren y c'am man awuj y tz'ib'aj xilj chi junmuch' (80) quintalke ac'as, xche' re. \p \v 8 Cuando xta man patron nen mo mak no'j ri tijin tran man jb'ab'al mocom, sub'laj xsaach jch'ol chi jtaic mak jno'j. Mak cristian ri retake wich ulew wi'na mas jno'jak chi jchomorsaj rij mak kelen ri, chiwchak yak cristian ri wi'takchak chi sak jwi'l wi'takchak laj jk'ab' Kakaj Dios. \p \v 9 Tamb'ij chawechak chi cojtak mak ab'iomilak ri reke wich ulew pire atcwintak chi jta'ic mas awichc'ulchi'ak y cuando tiq'uis juntir ab'iomilak, wi' nen atc'uluwtak li jun luwar ri ta' jq'uisic lamas atjekertak. \v 10 Nen jun cristian tzi tran re junquitz, tziyi' tran cuando tiye'saj mas re. Pero nen jun cristian ta' tzi tran re junquitz, ta' tzi tran cuando tiye'saj mas re. \p \v 11 Atak wi ta' tzi tab'antak chirij ab'iomilak ri reke wich ulew, ¿nenc'u tiye'w tz'etel b'iomil re lecj chawechak ri ta' jq'uisic? \v 12 Y wi mita' tzi ano'jak chirijak mak kelen ri ma' awechak ta'n, ¿nenc'u tiye'w chawechak lawi' ri awechak? \p \v 13 Ta' ni jono mocom ticwin chi chac riq'ui quib' patron, jwi'l tina jxutna jun y tijlok'aj jun chic. Ticojon chiwch jun y ta' ticojon chiwch jun chic. Atak ta' atcwintak chi jb'anic lawi' raj Kakaj Dios tab'antak wi tib'e awanmak chirij b'iomil ri reke wich ulew, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 14 Mak fariseo cuando xtatak nen xij Kakaj Jesús, xritz'b'ejtak jwich jwi'l rechak ri' b'esal ranmak chirij jb'iomilak. \p \v 15 Kakaj Jesús xij rechak mak fariseo: Atak tacoj ak'ijak chiwchak cristian chi suc'uli' awanmak chiwch Kakaj Dios, pero Kakaj Dios retami' nen achomorsa'n laj awanmak. Nen jono cojol jk'ij jwi'lak cristian xutuli' jwi'l Kakaj Dios, xche' Kakaj Jesús rechak mak fariseo. \s1 Jyolj Kakaj Dios ta' tisaach jwich \p \v 16 Kakaj Jesús xij chic rechak: Ojr ri' xijsaj rechak cristian ri tijb'ij Jpixb' Kakaj Dios pach ri xcan jtz'ib'ajtak yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios asta cuando xyuk Juan Ajb'anal Ja'tiox. Y la' mak junab' re Juan Ajb'anal Ja'tiox xticarch jb'ij tzilaj jtaquil re nen mo titakon Kakaj Dios chib'ak cristian. Jwi'li'li sub'laj q'ui tijin tijcoj jcowil ranmak chi jcojic jyolj Juan Ajb'anal Ja'tiox pire tioctak laj jk'ab' Kakaj Dios. \v 17 Ta' mas c'ax wi tisaach jwich caj pach ulew chiwch tisaach jwich junquitz re Jpixb' Kakaj Dios pach ri xcan jtz'ib'ajtak yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios. \p \v 18 Wi wi' jono winak tican jache' rixokl y tic'uli'y chic riq'ui jun anm chic, chiwch Kakaj Dios tijin trechb'ej jun anm ri ma' jc'ulajl ta'n. Y wi wi' jono winak tic'uli'y riq'ui man anm ri xcan jachsajok jwi'l richjil, chiwch Kakaj Dios tijin trechb'ej jun anm ri ma' jc'ulajl ta'n, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Lázaro pach man winak b'iom \p \v 19 Kakaj Jesús xij chic: Wi' jun winak sub'laj b'iom ri tijcoj kustaklaj itz'ik y nojel k'ij tran kustaklaj comon wic'. \v 20 Y wi' jun sic' winak ri jb'ij Lázaro q'uisil rij li ch'a'c' y tijtz'onaj limoxn. Re ticub'ar lak ulew chi' pwert riq'ui man b'iom. \v 21 Y sic' winak li ri' raj tijtij mak jxerc' wa ri titzaak xe' mex riq'ui man b'iom. Y tipetak mak tz'i' tioctak chi jrek'ic jwich mak ch'a'c' chirij sic' winak. \p \v 22 Cuando xtaw jun k'ij xcam sic' winak li, xc'amsajb'i jwi'lak yak anjl lamas wi' Abraham. Y cuando xcam man b'iom xe' muksajok. \v 23 Cuando man b'iom tijin tijtij c'ax li man luwar ri lamas tic'olsaj jsantilak camnakib', xna'tunb'ic, xrilb'i Abraham wi' li jun luwar sub'laj naj y wi Lázaro riq'uil. \v 24 Y man b'iom sub'laj cow xch'a'wc, xijb'i re Abraham: Kaj Abraham, ilcojo' c'ur inwch. B'an tok'ob' chwe, b'ij re Lázaro chi tijmu'chcojo' b'a jk'ab' li ja' y tiyuk jorob'saj b'a wak' la', jwi'l in mas c'ax tijin tantij neri li k'ak', xche' man b'iom. \p \v 25 Pero Abraham xij re: At walc'wal, cuxtaj awi'l chi at xatija' utzil laj ac'aslemal cuando xatwa'x wich ulew. Pero Lázaro sub'laj c'ax xtij cuando xwa'x wich ulew, ajri' neri xyuk jte' utzil y at ajri' cla' xyuk atije' c'ax. \v 26 Pero lajori wi' jun nimlaj xeleb'xan laj kaxo'l aac'lak, jwi'li'li ta' ni jono rechak mak ri wi'tak neri tijna' tik'axtakb'i cla' y ta' ni jono rechak mak ri wi'tak cla' tijna' tik'axtakch neri, xche' Abraham re. \p \v 27 Y man b'iom xij chic re Abraham: Kaj Abraham, b'an jun tok'ob' chwe, takb'i Lázaro laj richoch inkaj. \v 28 Cla' ajwi'taka' job' yak wech'elxic chic y tib'e jb'ijcojo' rechak chi mi ran rechak chapca' ximb'an in pire ma' tipetak neri lamas titijsaj sub'laj c'ax, xche' re Abraham. \p \v 29 Abraham xij chic re: Pi rechak wi' Jpixb' Kakaj Dios ri xcan tz'ib'aj jwi'l Moisés y wi' Jyolj Kakaj Dios ri xcan jtz'ib'ajtak yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios ojrtaktzij y ri' li jcoje'tak nen tijb'ij, xche' Abraham re. \p \v 30 Y man b'iom xij chic: Tz'eti'n, Kaj Abraham, pero wi wi' jono tic'astasaj jwich laj jcamnakl xo'lak camnakib' titaw riq'uilak, rechak tijq'uexa' jno'jak chiwch Kakaj Dios, xche' re Abraham. \p \v 31 Pero Abraham xij chic re: Wi ta' tijcojtak Jpixb' Kakaj Dios ri xcan jtz'ib'aj Moisés y Jyolj Kakaj Dios ri xcan jtz'ib'ajtak yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios ojrtaktzij, ri'tic'u chic tijcojtak jyolj jun ri tic'astasaj jwich laj jcamnakl xo'lak camnakib', xche' Abraham re, xche' Kakaj Jesús rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \c 17 \s1 Ri mas c'ax pire jun cristian \p \v 1 Kakaj Jesús xij rechak yak ajtijol rib'ak chirij: Coc'xo'lke wi' nen tib'anow re jun cristian tikej li mac. Pero c'ur jwich jun cristian ri tib'anow re jun chic tikej li mac jwi'l masna c'ax tijtij. \v 2 Ri' mas tzi tiximsajb'i jun nimlaj ab'aj re que'm chi jkul y tit'ojsajb'i li mar chiwch tran chi timacun yak ri ta' mas nim jk'ijak ri cub'ul jch'olak chwij. \p \v 3 ¡Atak cwentijke ayb'ak! Wi wi' jono awech'elxic chwij tib'anow c'ax chawe, k'el chirij ri tijin tran y wi tijq'uex jno'j, cuy jmac. \v 4 Y wi wi' jun k'ij tran wukub' (7) b'welt c'ax chawe y wukub' (7) b'welt tiyuk aac'l chi jtz'onaj jcuyic jmac chawch y tijb'ij: Cuy immac, ta' chiqui' tamb'an, tiche' chawe, cuy jmac, xche' Kakaj Jesús. \p \v 5 Y yak jtako'n Kakaj Jesús ri Kajawl xijtak re: Ye' mas jcub'arb' kach'ol chawij, xche'tak re. \p \v 6 Kakaj Jesús ri Kajawl xij rechak: Witi cub'ul ach'olak chwij chapca' jnimal jun ra b'ak' jwich mostas, atcwintaka' tab'ijtak re man nim che' ri, jilonri: B'uk'b'i ayb' neri y tib'e atique' ayb' li mar, atche'tak re y man che' ticojoni' chawchak, xche' rechak. \p \v 7 Kakaj Jesús xij chic rechak yak jtako'n: Y wi wi' jono chawechak wi' jono jmocom tijtakb'i li chac chirij wacx o tijtakb'i chi jyuk'ic rawj y cuando tik'ajch man mocom li, ta' tijb'ij re man mocom: Tzaj, cub'ren, tij aw, ta' tiche' re. \p \v 8 Re tijb'ij: B'an jwa'x wa re tantij re sinar y ye'ch b'a mex, incolajna in nab'e, ajruc're' tatij chic aw at, tiche' re. \p \v 9 Y ta' rajwax tic'omowaj re man mocom li jwi'l ri' xan juntir nen ri xijsaj re. \v 10 Y ji'c'ulon atak cuando tab'antak juntir ri tijb'ij Kakaj Dios chawechak, b'ijtak: Oj, ojke mocom ri ta' nen ojchoconwi', jwi'l xike xkab'an lawi' raj Kakaj Dios xkab'an, atche'tak, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Titzib'saj lajuj (10) chi cristian re lepra \p \v 11 Kakaj Jesús cuando b'enam re Jerusalén xk'axb'i laj xo'lak Samaria pach Galilea. \p \v 12 Cuando xtaw li jun luwar, xpetak lajuj (10) chi winak chi jc'ulic, wi' yajel chirijak ri jb'ij lepra. Mak winak li ta' xjutuntak chijc'ulel Kakaj Jesús, ji'ke xwa'rtakch chinaj re, \v 13 xijtakch re: Kaj Jesús Ajtijonl, il c'ur kawch riq'ui kayaj, xche'takch re Kakaj Jesús. \p \v 14 Kakaj Jesús cow xrilb'i mak winak y xij rechak: Jattak, c'utta ayb'ak chiwchak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios, xche' rechak. \p Rechak xe'tak y cuando b'esaltak lak b'e b'enam rechak riq'ui yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios, xel man yajel chirijak y xtzib'tak. \v 15 Jun rechak mak winak li cuando xril chi xtzib'i'n, xk'aj riq'ui Kakaj Jesús, tichak ch'ejej chi jnimirsaj jk'ij Kakaj Dios. \p \v 16 Y cuando xtaw riq'ui Kakaj Jesús xxucaj rib' chiwch y xxulb'a' jcayb'al asta xtaw chi' jwich lak ulew chi jc'omowaj re chi xtzib'i'n. Y man winak li aj Samariayi'n. \v 17 Kakaj Jesús xij: ¿Miti lajuji' rib'ilak mak winak ri xtzib'tak? ¿Lac'umas xe'tak mak b'elejeb' chic? \v 18 ¿Xic'uke jun winak ri, ri ma' rijajl ta' Israel xk'ajch chi jnimirsaj jk'ij Kakaj Dios chi xtzib'i'n? xche'. \p \v 19 Kakaj Jesús xij re man winak: B'iiten y jat laj awichoch, xattzib'i' jwi'l xcub'ar ach'ol chwij, xche'. \s1 Jyu'ic jtakon Kakaj Dios chib'ak cristian \p \v 20 Mak fariseo xtz'onajtak re Kakaj Jesús nen or tipe jtakon Kakaj Dios chib'ak cristian wich ulew. Y Kakaj Jesús xij rechak: Jtakon Kakaj Dios chib'ak cristian wich ulew ta' tiilsaj cuando tipetc. \p \v 21 Ni jonok tib'in chi wi' neri o wi' jili, jwi'l jtakon Kakaj Dios wi'chak chaxo'lak, xche' re mak fariseo. \p \v 22 Y xij chic rechak yak ajtijol rib'ak chirij: Tina tawna jun k'ij atak rajti awanmak wi'ti chic chaxo'lak Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil, pero ta' chiqui' tawiltak jwich. \v 23 Y wi wi' cristian tib'in chawechak: Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil wi' neri o wi' jili, tiche'tak, pero ma cojowtak y mat b'etak chi rilic. \v 24 Jwi'l cuando titaw k'ij tipe chic wich ulew Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil, jilon jpetic chapca' jun coyop tijkopajch rib' li jun lad re caj, tijsakab'saji' juntir xe' caj. \v 25 Pero nab'e tina jtijna sub'laj c'ax y tina xutsajna jwi'lak mak cristian ri wi'tak re mak junab' lajori. \p \v 26 Y cuando titaw k'ij tipe chic wich ulew Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil, cristian trana'taka' chapca' xantak cristian la' mak junab' cuando xwa'x Noé wich ulew. \v 27 Mak cristian li xtakejtak jb'anic lawi' rajak rechak trantak. Rechak tiwi'ntak, tik'ab'artak, tic'uli'ytak y tijc'ulb'a' ralc'walak asta cuando xtaw k'ij xjaw Noé li arc. Xchol jun nimlaj k'alaj y xsaach jwich juntir ri wi'tak wich ulew. \p \v 28 Jilon trantak chapca' xantak mak cristian la' mak junab' cuando xwa'x Lot li tilmit Sodoma. Mak cristian li xe' ranmak chirij jwaak, chirij k'ab'ric, chirij lok'omanc, chirij c'ayinc, chirij tico'n y chi b'anojtak ja. \v 29 Pero cuando xelb'i Lot li tilmit Sodoma xpe k'ol pach k'ak' lecj, xkej chib' man tilmit li y juntir mak cristian ri wi'tak li man tilmit xsaach jwichak li k'ak'. \v 30 Y cuando tik'aj chicch wich ulew Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil jilon c'ax li tijtijtak mak cristian ri ta' ticojontak chiwch Kakaj Dios. \p \v 31 Y cuando titaw k'ij li, nen wi' b'a ja, mi oc chic chi resaj kelen re la ja y nen wi' lak chac mi k'aj chic laj richoch. \p \v 32 Ri' cuxtaj awi'lak nen xansaj re rixokl Lot ojr. \v 33 Nen jono cristian ta' raj tijye' rib' pi camic jwi'lke tran lawi' raj Kakaj Dios tran, tisaachi' jwich, pero nen tijye' rib' pi camic inwi'l in, ticolmaji'n. \v 34 In tamb'ij chawechak cuando titaw k'ij li, li jun ak'ab' wi'tak quib' chi waraj chib' jun ch'at, jun tic'amsajb'ic y jun tican ye'sajok. \p \v 35 Y wi' quib' anm, nic' tijintak chi que'm, jun tic'amsajb'ic y jun tican ye'sajok. \v 36 Y wi'tak quib' winak, nic' tijintak li chac, jun tic'amsajb'ic y jun tican ye'sajok, xche' Kakaj Jesús rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \p \v 37 Cuando xtatak yak ajtijol rib'ak chirij chi jilonli xij, xtz'onajtak re: Kajawl, ¿lac'umas tib'anwi' jilonli? xche' rechak. \p Kakaj Jesús xij rechak: Lamas wi' jun camnak awaj, cla' tijmulb'a' rib'ak mak c'uch, xche' rechak. \c 18 \s1 Esb'i no'j chirij jun anm ri camnak richjil \p \v 1 Kakaj Jesús xij jun esb'i no'j rechak yak ajtijol rib'ak chirij pire tijc'ut chiwchak chi rajwaxi' coc'xo'lke tich'a'wtak riq'ui Kakaj Dios y ta' tijquib'aj ranmak. \v 2 Xij rechak: Wi' jun k'atb'itzij xwa'x li jun tilmit, ta' tijcoj jk'ij Kakaj Dios y ta' tijcoj jk'ij ni jun cristian. \v 3 Y li man tilmit li wi' jun anm ri camnak richjil, sic' anm li q'uilaj b'welt titaw riq'ui man k'atb'itzij chi jtz'onaj k'atb'itzij, re ri' raj tib'an k'atb'itzij chirij jun jcontre. \v 4 Man k'atb'itzij xe' quib' uxib' k'ij ta' raj tran jk'atb'itzij chirij, pero cuando xtaw jun k'ij xq'uistaj ranm chi rilic sic' anm, xij laj ranm: Onque ta' tancoj jk'ij Kakaj Dios y ta' tancoj jk'ijak mak cristian, \v 5 pero jwi'l man anm ri, ri camnak richjil, nojel k'ij tiyuk chi jtz'onaj k'atb'itzij chwe, lajori tamb'an k'atb'itzij chirij man jcontre jwi'l wi mita' tamb'an k'atb'itzij chirij man jcontre tiq'uistaj wanm jwi'l nojel k'ij tiyuk wiq'uil, xche' man k'atb'itzij, xche' Kakaj Jesús. \p \v 6 Y Kakaj Jesús ri Kajawl xij chic rechak: Tatak jcholajl nen xij man k'atb'itzij ri ta' suc'ul ranm chiwch Kakaj Dios. \v 7 Y, ¿ri'tic'u chic Kakaj Dios ma' tijt'o' laj or yak cristian ri cha'l jwi'l ri tich'a'wtak riq'uil chi lak'j chi lak'ab'? \v 8 Pero in tamb'ij chawechak chi atjt'owa'taka' laj or. Pero cuando tipe chic wich ulew Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil, ta' etemal jurub' cristian tiyuk jte' ri cub'ul jch'olak chirij, xche' Kakaj Jesús rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \s1 Jun fariseo pach jun ajtz'onal alcabar \p \v 9 Wi' nic'j rechak mak cristian ri tijb'ijtak laj ranmak chi rechak suc'uli' ranmak chiwch Kakaj Dios, pero tijxuttak yak nic'j cristian chic, jwi'li'li Kakaj Jesús xij jun esb'i no'j rechak jilonri: \v 10 Wi' quib' winak xe'tak li nimi richoch Kakaj Dios chi ch'a'wem riq'ui Kakaj Dios, jun fariseo y jun ajtz'onal alcabar. \v 11 Man fariseo pi wa'l xoc chi ch'a'wem riq'ui Kakaj Dios, xij: At, Kakaj Dios, tanc'omowaj chawe chi in, ma' in ta' nic' chapca' mak nic'j cristian chic, pur alk'omtak y nic'j chic pur etzl jno'jak re cristian y nic'j chic tijrechb'ejtak jun cristian chic ri ma' jc'ulajlak ta'n y ma' in ta' nic' chapca' man jun ajtz'onal alcabar ri. \v 12 In tamb'ana' cacab' k'ij ayun re nojel xuman y nen jnimal tanch'ec, tanya' jlájuj chawe, xche' man fariseo. \p \v 13 Pero man ajtz'onal alcabar xcan wa'r chinaj re man fariseo y cuando xch'a'w riq'ui Kakaj Dios xxulb'a' jcayb'al lak ulew. Re ta' xb'it jcayb'al lecj, xike xt'ic chi jch'ol chi k'ab' y xij re Kakaj Dios: At, Kakaj Dios, il c'ur inwch, cuy immac. In, ini' jun ajmac chawch, xche'. \p \v 14 Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak chi man ajtz'onal alcabar li, cuando xk'aj laj richoch, suc'ulchak ranm chiwch Kakaj Dios, pero man fariseo ta' xsuc'ulab' ranm chiwch Kakaj Dios. Jwi'l nen jonok tijcoj jk'ij ric'an, ta' ticojsaj jk'ij, pero nen ta' tijcoj jk'ij, ri' li ticojsaj jk'ij, xche' Kakaj Jesús. \s1 Kakaj Jesús tijye' jk'ab' laj jb'aak tral ac'l \p \v 15 Jun k'ij xc'amsajtakb'i mak tral ac'l riq'ui Kakaj Jesús pire tijye' jk'ab' laj jb'aak, pero cuando xriltak yak ajtijol rib'ak chirij, xk'eltak mak cristian ri xc'amowtakb'i mak tral ac'l riq'ui Kakaj Jesús. \v 16 Pero Kakaj Jesús xsiq'uij mak tral ac'l y xij rechak yak ajtijol rib'ak chirij: Ma k'eltak, ye'tak luwar rechak mak tral ac'l tipetak wiq'uil jwi'l jtakon Kakaj Dios chib'ak cristian pirechi' yak ri chapca' tral ac'l ri. \v 17 Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak chi nen ta' tijc'ul jtakon Kakaj Dios chapca' jun ral ac'l ta' tioc lamas titakon Kakaj Dios chib'ak cristian, xche' Kakaj Jesús rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \s1 Jun winak b'iom tiyolow riq'ui Kakaj Jesús \p \v 18 Jun winak ri nim jk'ij chijxo'lak yak rijajl Israel xtz'onaj re Kakaj Jesús: At, Tzilaj Ajtijonl, ¿nen rajwax tamb'an pire tanta' tzilaj c'aslemal riq'ui Kakaj Dios lecj ri ta' jq'uisic? xche' re. \p \v 19 Xpe Kakaj Jesús, xtz'onaj re: ¿Nen chac tab'ij chwe chi ini' tzi? Ta' ni jun tzi, xike Kakaj Dios ri tzi. \v 20 Awetami' Jpixb' Kakaj Dios ri tijb'ij jilonri: Ma wechb'ej jun jalan cristian wi ma' ac'ulajl ta'n, mat camsanc, mat alk'anc, ma' mol tzij chirij jun cristian y coj jk'ij akaj achuch, tiche', xche' re. \p \v 21 Man winak li xij re Kakaj Jesús: Juntir li xincoja'ch pi aj in ac'l, xche'. \p \v 22 Cuando xta Kakaj Jesús chi jilonli xij man winak, xij chic re: Ajwi' jun kelen rajwax tina ab'anna. C'ayta juntir kelen awe ri wi' y man rijil tajach chiwchak yak ri wi' rajwax rechak. Jilonli tiwa'xi' sub'laj utzil pi awe riq'ui Kakaj Dios lecj pi jq'uexwach ab'iomil, ajruc're' atpe wiq'uil pire atxamb'er chwij, xche' re. \p \v 23 Man winak li, cuando xta chi jilonli xijsaj re, sub'laj xb'ison jwi'l sub'laj b'iomi'n. \p \v 24 Kakaj Jesús cuando xril chi tichak b'isonc, xij: Sub'laj c'ax roquicak mak b'iom lamas titakon Kakaj Dios chib'ak cristian. \v 25 Ri' ta' mas c'ax jk'axic jun camello laj b'ak' jwich jun acux chiwch roquic jun b'iom lamas titakon Kakaj Dios chib'ak cristian, xche'. \p \v 26 Cuando mak cristian xtatak chi jilonli, xijtak re Kakaj Jesús: Wi jilonli, ta' ni jun ticolmaj laj jk'ab' jmac, xche'tak re. \p \v 27 Kakaj Jesús xij chic rechak: Pi rechak cristian ta' ni jonok ticwinc, pero Kakaj Dios ta' ni jun kelen ma' ticwin chi jb'anic, xche' rechak. \p \v 28 Xpe Pedro, xij re Kakaj Jesús: Oj xcani' kaye' juntir kelen ke ri wi' y xojxamb'eri' chawij, xche' re. \p \v 29 Kakaj Jesús xij: Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak nen jono cristian tican jye' richoch, jkaj jchuch, rech'elxic, rixokl y ralc'wal jwi'lke tijb'ij nen mo titakon Kakaj Dios chib'ak cristian, \v 30 tijc'ula' sub'laj nim jq'uixel neri wich ulew y tijta' tzilaj c'aslemal riq'ui Kakaj Dios lecj ri ta' jq'uisic, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Kakaj Jesús tijb'ij roxmul chi tina camsajna \p \v 31 Kakaj Jesús xsiq'uijb'i pi ric'anak yak cab'lajuj (12) jtako'n y xij rechak: Lajori ojb'etak Jerusalén lamas titawi' chiwch juntir ri xcan jtz'ib'ajtak yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios chirij Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil. \v 32 Re tijachsaj laj jk'ab'ak yak ma' rijajl ta' Israel, rechak tritz'b'ejtak jwich, tijyok'tak y tijchub'ajtak jwich. \v 33 Tijsec'tak y tijcamsajtak, pero laj jrox k'ij tina c'astasajna jwich laj jcamnakl, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 34 Pero rechak ta' xtatak jcholajl nen tielwi' ri xijsaj rechak jwi'l Kakaj Jesús, jwi'l ta' ye'l luwar rechak tretemajtak jcholajl. \s1 Titzib'saj b'ak' jwich jun moy \p \v 35 Cuando tawem tran Kakaj Jesús Jericó, wi' jun sic' moy cub'ul chi' b'e tijin tijtz'onaj limoxn. \v 36 Cuando sic' moy xta chi sub'laj cristian tijin tik'axtak, re xtz'onaj rechak cristian nen tijin tib'anc. \v 37 Mak cristian xijtak re chi Kakaj Jesús aj Nazaret tijin tik'ax cla'. \v 38 Xpe re, cow xch'ejejc, xij: ¡Kaj Jesús, Jc'ajol David, il c'ur inwch! xche'. \p \v 39 Xpetak mak cristian ri nab'etakb'ic, xk'eltak, ri' rajak ta' chiqui' tich'a'wc, pero mas chiqui' cow xch'ejejc, xij chic: ¡Jc'ajol David, il c'ur inwch! xche'. \p \v 40 Kakaj Jesús xwa'rc, xtak jc'amic sic' moy. Cuando xtaw sic' moy chijc'ulel, xtz'onaj re: \v 41 ¿Nen chawaj tamb'an chawe? xche' re. \p Sic' moy xij: Wajawl, chwaj inna'tunc, xche' re. \p \v 42 Kakaj Jesús xij chic re: Na'tunok. Xattzib'i' jwi'l xcub'ar ach'ol chwij, xche' re. \p \v 43 Y sic' moy laj or xna'tunc y xamb'erb'i chirij Kakaj Jesús, tichak tijin chi jb'ixaj jnimirsaj jk'ij Kakaj Dios. Y jilon juntir mak cristian ri xiliwtak nen xansaj re sic' moy, xb'ixajtak jnimirsaj jk'ij Kakaj Dios. \c 19 \s1 Kakaj Jesús tib'e laj richoch Zaqueo \p \v 1 Kakaj Jesús b'enam re xk'axb'i li man tilmit Jericó. \v 2 Y cla' wi' jun b'iomlaj winak ri jb'ij Zaqueo, ri jb'ab'alak mak ajtz'onaltak alcabar. \v 3 Y Zaqueo ri' raj tijch'ob' jwich Kakaj Jesús, pero ta' tijna' tril jwich chijxo'lak sub'laj cristian jwi'l re ta' naj rakan. \v 4 Jwi'li'li xnab'er jol, ri' raj tril jwich, xe' jaw b'a jun che' ri jb'ij sicómoro ri wi' chi' b'e lamas tik'axwi' Kakaj Jesús. \p \v 5 Cuando Kakaj Jesús xk'ax cla', xna'tunja' b'a che' y xij re Zaqueo: Zaqueo, kejench laj or, lajori rajwaxi' tamb'an imposad laj awichoch, xche' re. \p \v 6 Ajruc're' Zaqueo xkejch laj or b'a che', tiqui'cot xyuk jc'ule' Kakaj Jesús. \v 7 Y juntir cristian, cuando xriltak jilonli, xoctak chi yok'on chirijil Kakaj Jesús, xijtak: Winak ri xe' rane' jposad laj richoch jun ajmac, xche'tak. \p \v 8 Xpe Zaqueo, xwab'a' rib' chiwch Kakaj Jesús, xij re: Wajawl, lajori pajnic'j re juntir kelen we ri wi' tanjacha' chiwchak yak ri wi' rajwax rechak y wi wi' cristian xinsub'tak pire xwesaj mas pwak chirijak, tank'asaji' jq'uixel cajmul rechak mas chiwch ri jnimal ri xwesaj chirijak, xche' re. \p \v 9 Kakaj Jesús xij: Lajori yak cristian ri wi'tak la ja neri xcolmajtaka' laj jk'ab' jmacak, jwi'l winak ri tz'etel rijajli' Abraham. \v 10 Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil xpe wich ulew pirechi' tiyuk jtoque' yak ri sache'ltak jwi'l jmacak pire ticolmajtak laj jk'ab' jmacak, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Esb'i no'j chirij pwak \p \v 11 Cuando yak cristian tijin tijtatak nen tijb'ij Kakaj Jesús, xpe Kakaj Jesús xij chic jun esb'i no'j rechak jwi'l tawem trantak Jerusalén y yak cristian chijch'ol rechak laj or triltak titakon Kakaj Dios chib'ak. \v 12 Kakaj Jesús xij rechak: Wi' jun winak nim jk'ij xe' chinaj li jun jalan tilmit chic pire tiye'saj rekle'n pire tioc re rey laj jtilmit, ajruc're' tik'aj chicch. \v 13 Cuando b'enam tran xsiq'uij lajuj (10) rechak mak jmocom. Xcan jye' jujun pwak rechak chi jujunalak sub'laj nim jwich y xij rechak: Yecomantak la' man pwak ri asta cuando ink'aj chicch, xche' rechak. \p \v 14 Pero mak cristian laj tilmit ta' rajak jwich man winak li y chirij re xtaktak chicb'i nic'j cristian chi jb'ij li man tilmit li, jilonri: Oj ta' chikaj tioc man winak li pire karey laj katilmit, xche'tak. \p \v 15 Pero re xye'saji' rekle'n pire rey y xk'aj chicch laj jtilmit. Y cuando xtaw laj jtilmit, xtak jsiq'uijcak mak jmocom ri quiek re xcan jye' jpwaak cuando xec', jwi'l raj tretemaj nen jnimakl xch'ectak chirij man pwak chi jujunalak. \v 16 Cuando xtaw man nab'e mocom ri quiek re xcan jye' pwak, xij re: Kaj, apwaak ri xcan aye' chwe, xch'eca' lajuj (10) jq'uiyal chapca' xcan aye' chwe, xche' re. \p \v 17 Y man rey xij re: Tziyi' xab'an, ati' jun tzilaj mocom. Jwi'l tziyi' xab'an re jun raquitz, lajori atoc pire k'atb'itzij chib' lajuj (10) chi tilmit, xche' re. \p \v 18 Xtaw man jcab' mocom chic, xij re: Kaj, apwaak ri xcan aye' chwe, xch'eca' job' jq'uiyal chapca' xcan aye' chwe, xche' re. \p \v 19 Xpe man rey, xij re man mocom li: At, atoc pire k'atb'itzij chib' job' tilmit, xche' re. \p \v 20 Pero xtaw man jun mocom chic, xij re: Kaj, co' apwaak ri. Ximpis li jun sut' y xinc'ol, \v 21 jwi'l xtzaak inch'ol chi jcojic jwi'l wetami' chi mas at c'a'n y atoch'on lamas ta' nen tiquil awi'l, xche' man mocom re man rey. \p \v 22 Xpe man rey, xij re man mocom li: At, ati' jun etzl mocom y ayolj titz'onin k'atb'itzij chawij, jwi'l wi awetami' chi masi' in c'a'n y inoch'on lamas ta' tiquil inwi'l, \v 23 xac'amtene'b'i impwaak xe'tene' aye' pi kejom re jonok y cuando xinyuk wi'tene'chak ral impwaak roj xinc'ule', xche' re. \p \v 24 Xpe man rey, xij rechak yak cristian ri wi'tak cla': Majtak man pwak re y ye'tak re man immocom ri xch'ecow lajuj (10) jq'uiyal chapca' ri jq'uiyal impwaak xcan inye' re, xche'. \p \v 25 Y yak cristian ri wi'tak cla', xijtak re: Kaj, pero re wi'chak lajuj (10) jq'uiyal chapca' ri jq'uiyal apwaak xcan aye' re, xche'tak re. \p \v 26 Man rey xij chic rechak: In tamb'ij chawechak nen wi' mas riq'uil, tiye'saj chiqui' mas re, pero nen ta' re, asta raquitz ri wi' riq'uil, timajsaji' re. \v 27 Y tamb'ij chawechak chi mak cristian ri incontrintak ri ta' rajak inoc pire rey laj jtilmitak, c'amtatakch y tacamsajtak chinwch, xche' man rey rechak, xche' Kakaj Jesús. \s1 Kakaj Jesús tioc Jerusalén \p \v 28 Cuando xijmaj jilonli jwi'l Kakaj Jesús, xnab'er chiwchak yak ajtijol rib'ak chirij xe' Jerusalén. \v 29 Y cuando xtaw chijc'ulel man tilmit Betfagé y man tilmit Betania ri wi'tak wich witz ri jb'ij Olivos, xtakb'i quib' rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \v 30 Xijb'i rechak: Jattak li man tilmit ri wi'b'i chawchak. Cuando attawtak cla', tib'e ate'tak jun ra b'ur ximilc, ajqui' ni jono cristian quejawinak re, quirtak y c'amtakch. \v 31 Y wi wi' nen titz'onin chawechak: ¿Nen chac taquirtak man ra b'ur? wi tiche' chawechak, tab'ijtak re: Tike chocon jwi'l Kajawl, atche'tak re, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 32 Yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo xe'tak. Juntir nen xijsaj rechak jilon xe' jte'tak. \v 33 Cuando tijintak chi jquiric man ra b'ur, xtawtak mak rajw chi rilic y xijtak rechak yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo: ¿Nen chac taquirtak man ra b'ur? xche'tak rechak. \p \v 34 Rechak xijtak rechak mak rajw: Tike chocon jwi'l Kajawl, xche'tak rechak. \p \v 35 Xc'amtakch man ra b'ur riq'ui Kakaj Jesús, xye'takb'i ritz'ikak ri tijk'u'jtak chirij man ra b'ur, ajruc're' xjawsajtak Kakaj Jesús chirij. \p \v 36 Y cuando tijin jb'ic Kakaj Jesús xpetak mak cristian xlic' ritz'ikak ri tijk'u'jtak laj jb'e Kakaj Jesús. \v 37 Cuando xmajtakch man wich xulan re man wich witz ri jb'ij Olivos, juntir yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo xcholtak ch'ejejem jwi'l jqui'cotemak y xnimirsajtak jk'ij Kakaj Dios jwi'l juntir mak c'utb'i jcwinel Kakaj Dios ri ilan jwi'lak, \v 38 xijtak: \q1 ¡Kakaj Dios ri Kajawl wi' jk'ab' chib' rey ri petzal laj jb'ij! \q1 ¡Wa'xok utzil lecj! ¡Nimirsajok jk'ij Kakaj Dios lecj! xche'tak. \p \v 39 Y chijxo'lak mak cristian li, b'esaltaka' nic'j fariseo, rechak xijtak re Kakaj Jesús: Kaj, k'elcojo' yak ajtijol rib'ak chawij, xche'tak re. \p \v 40 Xpe Kakaj Jesús, xij rechak: Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak wi tijmaytak ch'ejejem rechak, ri' mak ab'aj tijcholtak ch'ejejem, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 41 Kakaj Jesús xtaw chijc'ulel Jerusalén. Cuando xrilb'i jwich man tilmit li, xrok'b'ej rib' chirijak mak cristian ri wi'tak cla' \v 42 y xij: Atak, ri watak Jerusalén, witi tawetemajtak la' man k'ij ri, nen tiye'w utzil laj awanmak, pero lajori mukuli' chawchak, ta' tijna' tawetemajtak. \v 43 Tina tawna jun k'ij cuando acontrak trantak jun tusum ab'aj chirij juntir atilmitak y rechak tijsuttak awijak pire ma' atelmajtak. \v 44 Y juntir awichochak tijyojtak y ta' chiqui' ni jono ab'aj tican chib' jun chic y atjcamsajtak, jilonli tib'ansaj chawechak jwi'l ta' xawetemajtak cuando xatyuk solajtak jwi'l Kakaj Dios, xche' Kakaj Jesús. \s1 Tiesajb'i mak ajc'ayb' li nimi richoch Kakaj Dios \p \v 45 Ajruc're' Kakaj Jesús xoc li nimi richoch Kakaj Dios y xoc chi ruktajb'i juntir mak ajc'ayb' ri wi'tak cla'. \v 46 Xij rechak: Tz'ib'ali' li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios ri tijb'ij jilonri: \q1 Wichoch rechi' lamas tib'an ch'a'wem wiq'uil, xche' Kakaj Dios, tiche'. \m Pero atak cojol pi molb'i rib'ak mak alk'om awi'lak, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 47 Kakaj Jesús nojel k'ij xtijojtak cristian re Jyolj Kakaj Dios li nimi richoch Kakaj Dios. Mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios y yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios pach mak cristian ri nim jk'ijak chijxo'lak yak rijajl Israel tijin tijtoctak nen mo trantak chi jcamsaj Kakaj Jesús. \v 48 Pero ta' tijta'tak nen trantak chi jcamsaj, jwi'l juntir cristian sub'laj kus tijtatak nen tijb'ij Kakaj Jesús. \c 20 \s1 Tijtz'onajtak re Kakaj Jesús nen ye'winak k'atb'itzij laj jk'ab' \p \v 1 Li jun k'ij cuando tijin Kakaj Jesús chi jtijojcak cristian li nimi richoch Kakaj Dios xij tzilaj jtaquil rechak nen mo ticolmajtak laj jk'ab' jmacak. Y xtawtak mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios, yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios y yak ri wi' rekle'nak chijxo'lak yak rijajl Israel. \v 2 Xpetak rechak, xijtak re Kakaj Jesús: B'ij chike nen xattakow chi jb'anic jilonri y nen xye'w k'atb'itzij laj ak'b' pire tab'an jilonli, xche'tak re. \p \v 3 Kakaj Jesús xij rechak: Jilon in chwaj tantz'onaj jun kelen chawechak. C'ululajtak inyolj: \v 4 ¿Nen xtakow re Juan Ajb'anal Ja'tiox chi jb'anic ja'tiox? ¿Kakaj Diosni' xtakow re o cristianke? xche' rechak. \p \v 5 Rechak xoctak chi jchomorsaj chirib'il rib'ak, xijtak: Wi tikab'ij chi Kakaj Dios xtakow re Juan Ajb'anal Ja'tiox, li tijb'iji' chike: ¿Nenc'u chac ta' xacojtak jyolj? tiche'. \p \v 6 Y ta' tijna' tikab'ij chi cristianke takowinakch re. Wi tikab'ij jilonli, mak cristian ojjcamsajtaka' chi ab'aj, jwi'l rechak tijcoja'taka' chi Juan Ajb'anal Ja'tiox ajk'asal Jyolji' Kakaj Dios, xche'tak chirib'il rib'ak. \p \v 7 Y jwi'li'li xijtak re Kakaj Jesús: Ta' ketam nen takowinakch re, xche'tak. \p \v 8 Kakaj Jesús xij chic rechak: Jilon in ta' tamb'ij chawechak nen xye'w k'atb'itzij laj ink'b' chi jb'anic jilonri, xche' rechak. \s1 Esb'i no'j chirijak mak etzltak ajchac \p \v 9 Xpe Kakaj Jesús, xij chic jun esb'i no'j rechak cristian jilonri: Wi' jun winak xtic uva laj rulew y xcan jye' man rulew chi kejom rechak nic'j ajchac y xe' chinaj li jun jalan tilmit chic. \v 10 Cuando xtaw k'ij tik'anab' jwichak mak uva, xpe man rajw ulew xtakch jun jtako'n riq'uilak chi jtz'onaj rechak mak ajkejeltak ulew lawi' mak jwich uva ri tiye'saj re pire kejb'ire man ulew. Pero mak ajkejeltak ulew xchaptak man tako'n li, xsec'tak y xk'asajtakb'i chi ta' nen xye'takb'i re. \p \v 11 Xpe chic man rajw ulew, xtak chicch jun jtako'n chi jtz'onaj lawi' mak jwich uva ri tiye'saj re pire kejb'ire man ulew, pero mak kejewinaktak ulew xsec'tak, xyok'tak y xk'asajtakb'i chi ta' nen xye'takb'i re. \p \v 12 Xpe chic man rajw ulew, xtak chicch jun jtako'n chic chi jtz'onaj lawi' mak jwich uva ri tiye'saj re pire kejb'ire man ulew. Xpetak chic mak ajkejeltak ulew, xsoctak y xresajtakb'i lak tico'n. \p \v 13 Xpe man rajw ulew, xij: ¿Nen jono tantakb'ic? Lajori tantakb'i lok'laj inc'ajol chi jtz'onaj lawi' mak jwich uva ri tiye'saj chwe pire kejb'ire man wulew, pent tichak cojontak chiwch, xche'. \p \v 14 Pero mak ajkejeltak ulew cuando xriltak xtaw jc'ajol man rajw ulew, xijtak chirib'il rib'ak: Ri' re tiechb'en man ulew, lajori kacamsajtak pire tican man ulew ri pi ke oj, xche'tak. \p \v 15 Xresajtakb'i lak tico'n re uva y xcamsajtak. \v 16 Y, ¿nenc'u tran man rajw mak uva rechak mak ajchac? Re tiyuk jcamsaj mak ajkejeltak ulew y tijye' chic rulew chi kejom re nic'j ajchac chic, xche'. \p Cuando xtatak mak cristian juntir ri xijsaj rechak, xijtak: ¡Miti tijye' luwar Kakaj Dios titaw chiwch ri xab'ij! xche'tak. \p \v 17 Xpe Kakaj Jesús cow xril mak cristian y xtz'onaj rechak: ¿Nen mo tielwi' ri tz'ib'al li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios ri tijb'ij jilonri? \q1 Man ab'aj ri xcan jxute'tak yak ajb'analtak ja, ri' xoc pire man nab'e ab'aj pire jcowil man ja, tiche'. \p \v 18 Y nen titzaak chib' man ab'aj li, tik'ajmaji'n. Y nen titzaak man ab'aj li chib', trana' pok, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 19 Mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios pach yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios rajak roj xchape'tak Kakaj Jesús jwi'l xtatak jcholajl chi chirijaki' rechak xijsaj man esb'i no'j li, pero xtzaak jch'olak chiwchak mak cristian. \s1 Yoloj chirij jtojic alcabar re César \p \v 20 Rechak xtaktakb'i nic'j cristian riq'ui Kakaj Jesús ri xcoj rib'ak chapca' wi' rajwax rechak, pero ta' tz'et, xike tijin tijtoctak nen mo tikej Kakaj Jesús laj jk'ab'ak chirij jono jyolj ri mita' tzi ri tijb'ij pire tijjachtak laj jk'ab' man jb'ab'al k'atb'itzij. \p \v 21 Y mak winak xijtak re Kakaj Jesús: Ajtijonl, oj ketami' chi tz'etel tz'eti' ri tab'ij y tz'etel tz'eti' ri tijin tatijoj cristian y ta' jaljoj rilic cristian tab'an. \v 22 ¿Tzini' tikatoj alcabar re César o ta'n? xche'tak re. \p \v 23 Kakaj Jesús retami' mak etzltak jchomorsa'nak, jwi'li'li xij rechak: \v 24 C'uttakneca' chinwch jun pwak. ¿Nenc'u quiek jcayb'al ri wi' chiwch ri y nen quiek jb'ij ri tz'ib'al chiwch ri? xche' rechak. \p Rechak xijtak re Kakaj Jesús: Rechi' César, xche'tak re. \p \v 25 Kakaj Jesús xij chic rechak: Ye'tak re César lawi' re César y ye'tak re Kakaj Dios lawi' re Kakaj Dios, xche' rechak. \p \v 26 Y mak winak li ta' xta'tak jono jyolj Kakaj Jesús ri mita' tzi ri xij chiwchak cristian pire tijchaptak. Juntir rib'ilak xsaach jch'olak chi jtaic y ta' chiqui' nen xijtak re. \s1 Tijtz'onajtak re Kakaj Jesús chirij c'astajb'al \p \v 27 Xpetak nic'j saduceo, xe'tak riq'ui Kakaj Jesús. Rechak ta' tijcojtak chi tina c'astasajna jwichak camnakib', jwi'li'li xijtak re Kakaj Jesús: \v 28 Ajtijonl, Moisés xcan jtz'ib'aj pi ke oj chi wi wi' jun winak c'uli'nak ticamc y ta' ralc'walak xwa'xc, rajwaxi' tic'uli'y chic jun jk'un riq'ui man anm li, ri camnak richjil pire tiwa'x ralc'wal riq'uil y ticojsaj pi ralc'wal nab'e winak. \v 29 Wi' jun b'welt wi' wukub' (7) chi winak ri jk'un ratz rib'ak. Man nab'eal xc'uli'yc, pero xcamc y ta' ralc'wal xwa'xc. \p \v 30 Man jcab'al xc'uli'y chic riq'ui man anm li ri camnak richjil y re xcamc, ta' ralc'wal xwa'xc. \p \v 31 Y jilon xan man jroxal, xc'uli'y chic riq'ui man anm li y re xcamc. Jilonli xantak chi wukub' (7) rib'ilak xc'uli'ytak riq'ui man anm li y chi wukub' (7) rib'ilak xcamtak y ni jono rechak xwa'x ralc'wal. \v 32 Pi q'uisb'ire xcam man anm li. \p \v 33 Cuando tic'astasaj jwichak camnakib', ¿nenc'u rechak mak winak trixokolaj man anm li, jwi'l chi wukub' (7) xc'uli'ytak riq'uil? xche'tak mak saduceo re Kakaj Jesús. \p \v 34 Xpe Kakaj Jesús, xij rechak mak saduceo: Neri wich ulew tic'uli'ytaka' cristian. \v 35 Pero yak ri tic'ular pi rechak tib'etak riq'ui Kakaj Dios lecj y tic'astasaj jwichak laj jcamnaklak xo'lak camnakib', rechak ta' chiqui' tic'uli'ytak. \v 36 Rechak ta' chiqui' ticamtak jwi'l ji'chaklontak chapca' yak anjl. Ralc'wal takchak Kakaj Dios jwi'l c'astasalchak jwichak laj jcamnaklak. \p \v 37 Moisés xin chi yak camnakib' tic'astasaji' jwichak laj jcamnaklak jwi'l re cuando xch'ab'ejch jwi'l Kakaj Dios li jun nimlaj mat lo'quiej ri tijin jc'atic, xijsaj re chi Kakaj Dios ri Kajawl, ri' ri jDios Abraham, Isaac y Jacob. \v 38 Kakaj Dios ma' jDios ta' yak camnakib', jDiosaki' yak ri yo'ltak. Jwi'li'li juntir ri wi'tak laj jk'ab' Kakaj Dios onque ticamtak, pero chiwch Kakaj Dios, yo'ltaka'n, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 39 Xpetak nic'j ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios, xijtak re Kakaj Jesús: Ajtijonl, tz'etel tz'eti' ri xab'ij, xche'tak re. \p \v 40 Y ta' chiqui' ni jonok xc'otow jchi' Kakaj Jesús. \s1 Ri quiek rijajl ri b'il jwi'l Kakaj Dios ri tina jtaknach \p \v 41 Xpe Kakaj Jesús, xtz'onaj rechak cristian: ¿Nen chac tib'ijsaj chi ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew rijajli' David? \v 42 Pero David xcan tz'ib'anok li wuj re Salmos ri tijb'ij jilonri: \q1 Kakaj Dios ri Kajawl xiji' re Wajawl: \q2 Cub'ren laj impaach \q1 \v 43 asta tina injachna laj ak'b' juntir yak ri atcontrinc, xche' re, tiche'. \p \v 44 ¿Nen mo jun ri, ri b'il jwi'l Kakaj Dios tina jtaknach wich ulew, rijajli' David, cuando David xiji' Wajawl re? xche' Kakaj Jesús. \s1 Jmacak yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios \p \v 45 Kakaj Jesús chiwchak juntir cristian ri tijin tijtatak jyolj xij rechak yak ajtijol rib'ak chirij jilonri: \v 46 Tacwentij ayb'ak riq'ui yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios. Rechak ri' mas tzi tric'ajtak tijcojtak nimak rakan ritz'ikak cuando tiwo'cottak y tzi triltak tic'amsaj rutzil jwichak lak c'ayb'l pi c'utb'ire chi nimi' jk'ijak. Rechak ri' tijtoctak mak tem ri lamas ticub'artak yak ri wi' rekle'nak lak sinagog. Y jilon trantak cuando tib'etak li jono nimak'ij. \v 47 Tresajtak kelen rechak chirijak yak anm ri camnak richjilak y pire b'amb'i jwichak chiwchak cristian sub'laj naj trantak chi ch'a'wem riq'ui Kakaj Dios. Jwi'li'li masna c'ax k'atb'itzij tib'ansaj chib'ak jwi'l Kakaj Dios, xche' Kakaj Jesús rechak. \c 21 \s1 Jun sic' anm powr ri camnak richjil tijye' quib' tra pwak \p \v 1 Cuando wi' Kakaj Jesús li nimi richoch Kakaj Dios xril chi mak cristian b'iom tican jye'tak pwak li mak cax re c'ulb'i pwak ri tisipaj re Kakaj Dios. \v 2 Y xril chic jun sic' anm powr ri camnak richjil, xye' li jun cax quib' tra pwak ri ta' nimak jwich. \p \v 3 Xpe Kakaj Jesús, xij: Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak chi sic' anm powr ri camnak richjil ri' xye'w mas chiwchak juntir ri tijye'tak pwak li cax re c'ulb'i pwak ri tisipaj re Kakaj Dios. \v 4 Juntir mak b'iom li, ri' tijye'tak ri mita' tijq'uistak chi sachem. Ruc' sic' anm powr ri camnak richjil xya' juntir ri wi' riq'uil re tzukb'i rib', xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Retal tiilsaj re q'uisb'itak k'ij re jwich k'ijsak \p \v 5 Nic'j ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo tijin tiyolowtak chirij nimi richoch Kakaj Dios, tijb'ijtak chi poc kus rilic juntir ab'aj ri cojol re y poc kus rilic juntir mak tra ritz'ab'l ri sipal jwi'lak cristian. \p Xpe Kakaj Jesús, xij rechak: \v 6 Tina tawna jun k'ij chi juntir ri tijin tawiltak lajori, ta' chiqui' ni jono ab'aj tican chib' jun chic. Juntir li tina yojmajna, xche' rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \p \v 7 Xpe yak ajtijol rib'ak chirij, xoctak chi jtz'onaj re Kakaj Jesús: Kajtijonl, ¿nen or titaw chiwch ri xab'ij? ¿Nenc'u retal ri tiilsaj pire c'utb'ire chikawch chi tawem tran ri xab'ij chike? xche'tak re Kakaj Jesús. \p \v 8 Xpe Kakaj Jesús, xij rechak: Tike acwentij ayb'ak pire ma' atsub'sajtak, jwi'l sub'laj q'ui tina petakna y tijcoj rib'ak chapca' in, tijb'ijtak: Ini' ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew y tichak taw q'uisb'itak k'ij re jwich k'ijsak, tina che'takna. Pero atak ma cojowtak y ma takejtak. \p \v 9 Atak cuando tatatak jtaquil chi tijini' nimaktak ch'o'j li jono luwar, mi tzaak ach'olak jwi'l jilonli tina b'anna, pero ma' ri' ta' li k'ij re q'uisb'itak k'ij re jwich k'ijsak, \v 10 jwi'l jun nimlaj tilmit tina ch'o'jinna riq'ui jun tilmit chic y jun rey tina ch'o'jinna riq'ui jun rey chic. \v 11 Tina ranna nimaktak cab'rakn, tina pena sub'laj wi'jal, tina pena sub'laj yajel lak jaljojtak luwar y tina c'utunna kelen sub'laj tzakom ch'olal rilic lecj. \v 12 Pero cuando ajqui' chi b'ansaj juntir li, atak atna chapsajtakna y tina b'ansajna c'ax chawechak. Tina b'ansajna k'atb'itzij chawijak lak sinagog y atna cojsajtakna li cars y atna c'amsajtaknab'i chiwchak mak rey inwi'lke in. \p \v 13 Jilonli tijna' tab'ijtak chi tz'eti' ri ilan y tal awi'lak chwij. \v 14 Ma chomorsajtak nen tab'ijtak chi jcolic ayb'ak, \v 15 jwi'l tanya' ano'jak pach ayoljak nen tab'ijtak y yak acontrak ta' chiqui' tijta'tak nen mo trantak chi jk'atic jwich ayoljak. \p \v 16 Pero atak, atna jachsajtakna li c'ax jwi'lak akaj achuchak, ak'un awatzak, awech'elxicak y awichc'ulchi'ak. Y wi' jujun chawechak tina jachsajtakna pi camic. \v 17 Juntir cristian ri ta' ticojontak chiwch Kakaj Dios atna retzelb'ejtakna y atna jcontrijtakna inwi'lke in, \v 18 pero ta' ni jono rusumal áb'ak tisaachc. \v 19 Wi mita' taquib'aj awanmak asta atcamtak, atcolmajtaka' laj jk'ab' amacak. \p \v 20 Cuando tawiltak chi sutulchak rij Jerusalén jwi'lak soldad, cuxtaj awi'lak chi tichak yojsaj man tilmit li. \v 21 Cuando tawiltak jilonli, yak cristian ri wi'tak lak luwar re Judea rajwaxi' laj or tielmajtakb'i b'ak witz y yak cristian ri wi'tak Jerusalén rajwaxi' laj or tielmajtakb'i cla' y yak cristian ri esaltakb'i li tilmit mi k'ajtak chic li tilmit, \v 22 jwi'l tina pena sub'laj c'ax chib'ak cristian pire titaw chiwch ri tz'ib'al li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios. \p \v 23 ¡C'ur jwichak yak yaj anm la' mak k'ij li pach yak ri wi' jne'ak tijtu'tzajtak, jwi'l rechak ta' tijna' tielmajtak laj or jwi'l wi' jun nimlaj c'ax petzal chib'ak cristian wich ulew y chib'ak juntir cristian li man tilmit li! \v 24 Wi' jujun ticamsajtak chi espad y nic'j chic tic'amsajtakb'i li cars lak juntir tilmit. Y Jerusalén tiwa'x laj jk'ab'ak yak ri ma' rijajl ta' Israel pire titakontak chib'ak asta tina tz'akatna nen jnajtil ri ye'l rechak chi jilon trantak li, xche' Kakaj Jesús rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \s1 Ri jk'ajicch Jc'ajol Kakaj Dios \p \v 25 Kakaj Jesús xij chic rechak yak ajtijol rib'ak chirij: Ajruc're' tiilsaj retal lecj ri sachom ch'olal rilic chirij k'ij y chirij ic' y chirij ch'umil. Juntir cristian wich ulew tisaach jch'olak y sub'laj titzaak jch'olak cuando tijtatak sub'laj tijumum mar pach mak retumb re b'a mar. \v 26 Mak cristian timak'uj ranmak jwi'l tzakom ch'olal chi jchomorsaj nen tib'an wich ulew, jwi'l triltak chi juntir ri wi' lecj tiyucxij laj jluwrak. \p \v 27 Ajruc're' triltak Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil tikejch lecj li sutz' sub'laj tikopopon jk'ak'al jnimal jk'ij y wi' sub'laj jcwinel. \v 28 Cuando tijchol juntir mak retal li ri b'il inwi'l, cowirsaj awanmak, b'it acayb'alak lecj jwi'l tawemchak tran man k'ij re atcolmajtak laj jk'ab' amacak, xche'. \p \v 29 Kakaj Jesús xij chic jun esb'i no'j rechak yak ajtijol rib'ak chirij jilonri: Atak, cojtak retal jun jche'l higo o nic'j che' chic. \v 30 Cuando tawiltak tiel chicch jxak ac'al, atak awetamakchak chi petemchak re riq'uil sak'j. \v 31 Y ji'c'ulonli cuando tawiltak chi tichak tijin titaw chiwch juntir ri ximb'ij chawechak, etemajtak chi jtakon Kakaj Dios chib'ak cristian nakajchakwi'w. \v 32 Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak chi ajqui' chi camtak juntir cristian ri wi'tak wich ulew re mak junab' ri cuando titaw chiwch juntir ri ximb'ij chawechak. \v 33 Caj pach ulew tisaachi' jwichak, pero tina tawna chiwch juntir ri ximb'ij chawechak. \p \v 34 Tike acwentij ayb'ak, mi b'e awanmak chi jb'anic lawi' ri chawajak tab'antak y mi b'e awanmak chi k'ab'ric y chirij kelen awechak laj ac'aslemalak, jwi'l wi ri' tib'e awanmak chirij juntir li, ta' awic'ab'ak cuando titaw man k'ij li \v 35 chapca' jun chapb'i ca'n pi awechak y jilon jpetic man k'ij li chib'ak juntir cristian wich ulew. \p \v 36 Chajintake y coc'xo'l ch'a'wentak riq'ui Kakaj Dios pire atcolmajtak laj jk'ab' juntir c'ax ri tina pena ri ximb'ij chawechak y pire tijna' attawtak chiwch Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil, xche' Kakaj Jesús rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \p \v 37 Kakaj Jesús lak'j tijtijoj cristian li nimi richoch Kakaj Dios y lak'ab' ji' tib'e wa'xok b'a witz ri jb'ij Olivos. \v 38 Y juntir cristian sub'laj ak'ab' titawtak li nimi richoch Kakaj Dios pire tib'e jte'tak Jyolj Kakaj Dios ri tijb'ij rechak. \c 22 \s1 Rajak tijchaptak Kakaj Jesús \p \v 1 Tawem tran nimak'ij re titijsaj cuxlanwa ri ta' ch'amk'or la' y man nimak'ij li tib'ijsaji' Pascua re. \v 2 Mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios pach yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios tijintak chi jtoquic nen mo trantak chi jcamsaj Kakaj Jesús chi mukukil jwi'l tike tzaak jch'olak chiwchak cristian. \p \v 3 Xpe man jb'ab'al etzl, xoc laj ranm Judas ri tib'ijsaj Iscariote re. Judas ri' jun rechak yak cab'lajuj (12) ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo. \p \v 4 Xpe re, xe' rile' mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios pach mak jb'ab'alak mak ajchajaltak re nimi richoch Kakaj Dios y xchomorsaj riq'uilak nen mo tran chi jjachic Kakaj Jesús laj jk'ab'ak. \v 5 Rechak sub'laj xqui'cottak, xijtak re Judas chi tijya'taka' pwak re wi tijjach. \v 6 Judas sub'laj tzi xta y xoc chi jtoquic no'j nen mo tran chi jjachic Kakaj Jesús laj jk'ab'ak cuando ta' cristian riq'uil. \s1 Kakaj Jesús tiwi'n re sinar \p \v 7 Xtaw k'ij re man nimak'ij ri titijsaj cuxlanwa ri ta' ch'amk'or la' y cuando ticamsaj ra c'ojol carner pire man nimak'ij Pascua. \v 8 Xpe Kakaj Jesús, xij rechak Pedro pach Juan: Jattak, b'antatak jwa'x kasinar re nimak'ij Pascua, xche' rechak. \p \v 9 Rechak xtz'onajtak re Kakaj Jesús: ¿Lamas chawaj tib'e kab'ane' jwa'x? xche'tak re. \p \v 10 Kakaj Jesús xij rechak: Cuando atoctak Jerusalén, tata'tak jun winak c'amalb'i jun k'ib' ja' jwi'l. Takejtakb'i asta la' man ja lamas tiocwi'. \v 11 B'ijtak re man rajw ja: Tijb'ij Kajtijonl: ¿Lamas wi' man cwart lamas tantijwi' insinar re Pascua pach yak ajtijol rib'ak chwij? tiche', atche'tak re, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 12 Y man rajw ja tijc'ut jun nimlaj cwart chawchak laj jcab' wik re man ja ri b'analchak jwa'xc, cla' tab'antak jwa'x kasinar, xche' rechak. \p \v 13 Rechak xe'tak. Y jilon jta'ic, xe' rane'tak chapca' xijb'i Kakaj Jesús rechak y xantak jwa'x sinar re Pascua. \p \v 14 Cuando xtaw or re sinar, Kakaj Jesús pach yak jtako'n xcub'artak chi' mex. \v 15 Kakaj Jesús xij rechak: Sub'laj rayal inwi'l tantij sinar re Pascua aac'lak nab'e chiwch titaw or incamsajc. \v 16 Tamb'ij chawechak chi ta' chiqui' ni jun b'welt tamb'an chic sinar re Pascua aac'lak, ajri' chiqui' cuando titaw chiwch ri jtakon Kakaj Dios chib'ak cristian, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 17 Ajruc're' Kakaj Jesús xc'am jun nejb', xc'omowaj re Kakaj Dios, xij: C'amtak ra nejb' ri y tij awechak ri wi' xilj, xche'. \p \v 18 Tamb'ij chawechak chi in ta' chiqui' tantij vin re uva aac'lak asta ajri' cuando tipe jtakon Kakaj Dios chib'ak cristian, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 19 Ajruc're' xc'am jun cuxlanwa, xc'omowaj re Kakaj Dios y xq'uer. Xye' rechak yak ajtijol rib'ak chirij, xij: Ri' ri intio'jl ri ticamsaj chi jtojic amacak. B'antak jilonri pi cuxtib'iwe, xche' rechak. \p \v 20 Y jilon xan re man nejb', cuando xcolajtak re sinar, xc'am man nejb' y xij: Man ri wi' li nejb' ri' inquiq'uel ri quiek la' xaan man aac' chomorsa'n y tina tz'utuwna chi jtojic jmacak sub'laj cristian. \p \v 21 Man ri injachow pi camic lajori wi' wiq'uil chi' mex. \v 22 Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil jilon tib'an re chapca' ri b'il jwi'l Kakaj Dios ojr, pero ri' mas c'ur jwich man ri tijachow re pi camic, xche' Kakaj Jesús rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \p \v 23 Ajruc're' yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo xoctak chi jtz'onaj chirib'il rib'ak nen rechak tib'anow jilonli. \s1 Nen ri mas nim jk'ij \p \v 24 Xpetak yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo, xoctak chi jtz'onaj chirib'il rib'ak nen rechak mas nim jk'ij chijxo'lak rechak. \p \v 25 Xpe Kakaj Jesús, xij rechak: Mak jreyak yak ma' rijajl ta' Israel tijchomorsajtak chi wi' mas takon laj jk'ab'ak chib'ak yak jwinakak y mak nimaktak jb'ab'alak tib'ijsaji' chirijak chi tziyi' trantak. \v 26 Pero chaxo'l atak, ma' ji'ta'lonli, ri mas nim jk'ij chaxo'lak, tina ranna chapca' jun ac'l ri ta' nim jk'ij y ri titakonc, tina ranna chapca' jun tako'n. \v 27 ¿Nenc'u mas nim jk'ij? ¿Roni' ri man titzuksaj b'a mex o ri' man ri titzukunc? ¿Ma' ronta'c'u nim jk'ij ri titzuksaj b'a mex? Pero in win chaxo'lak jilon imb'anic chapca' jun tako'n. \p \v 28 Atak xatwa'xtaka' wiq'uil chi jtijic c'ax, \v 29 jwi'li'li in tanya' takon laj ak'b'ak chapca' tiye'saj chwe in jwi'l Inkaj. \p \v 30 Y atak, atwi'ntaka' y atuc'a'jantaka' wiq'uil b'a mex lamas intakon chib'ak juntir cristian. Tanye' k'atb'itzij laj ak'b'ak pire atcub'artak chib'ak mak cub'arb' chi jb'anic k'atb'itzij chib'ak yak cab'lajuj (12) k'at rijajl Israel, xche' rechak. \s1 Pedro tina jb'ijna chi ta' tijch'ob' jwich Kakaj Jesús \p \v 31 Kakaj Jesús xij re Simón Pedro: Simón, Simón, man jb'ab'al etzl xatjtz'onajtaka' pire atjtostak chwij, tran chawechak chapca' jpu'ic mak b'ak' jwich trig. \v 32 Pero in sub'laj tantz'onaj tok'ob' re Kakaj Dios chawij pire ma' taquib'aj awanm chwij. Y cuando taq'uex ano'j y ticub'ar chic ach'ol chwij, ye' jcowil ranmak yak apach ri xamtak chwij, xche' re. \p \v 33 Simón Pedro xij re: Wajawl, chomorsali' inwi'l chi imb'i' chawij wi atb'e li cars y tanjacha' wib' pi camic pi apach wi atcamsajc, xche' re Kakaj Jesús. \p \v 34 Kakaj Jesús xij re: Pedro, in tamb'ij chawe chi wica jorok ab'iji' oxmul chi ta' tach'ob' inwch cuando tiok' man puy, xche' re. \p \v 35 Xpe Kakaj Jesús, xij rechak yak ajtijol rib'ak chirij: Cuando xatintaktakb'ic, ximb'ij chawechak chi ta' tac'amtakb'i c'olb'i apwaakak y ta' tac'amtakb'i achimak, ni ta' axajb'ak tac'amtakb'ic. ¿Ta'c'u xtz'akat ri xye'saj chawechak re juntir ri rajwax chawechak? xche' rechak. \p Y rechak xijtak: Xtz'akati'n, xche'tak. \p \v 36 Y xij chic rechak: Pero lajori nen chawechak wi' jchim jc'ame'b'ic y nen wi' c'olb'i jpwaak jc'ame'b'ic y nen ta' respad jc'ayaj ritz'ik ri tijk'u'j y jlok'e' jono re. \v 37 In tamb'ij chawechak chi lajori titaw chiwch ri tz'ib'al li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios chwij ri tijb'ij jilonri: \q1 Xcojsaji' laj rajlalak mak etzltak cristian, tiche'. \m Y juntir ri tz'ib'al li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios chwij titawi' chiwch, xche' rechak. \p \v 38 Y rechak xijtak re: Kajawl, neri wi' quib' espad, xche'tak re. \p Y re xij chic rechak: Trana' li, xche' rechak. \s1 Kakaj Jesús tich'a'w riq'ui Kakaj Dios Getsemaní \p \v 39 Xpe Kakaj Jesús xel chicb'ic, xe' b'a witz ri jb'ij Olivos, jwi'l nak'tali' ji'kelon tran y yak ajtijol rib'ak chirij xamb'ertakb'i chirij. \v 40 Cuando xtawtak li man luwar, xij re yak ajtijol rib'ak chirij: Ch'a'wentak riq'ui Kakaj Dios pire ma' atkejtak li mac, xche' rechak. \p \v 41 Kakaj Jesús xelb'i riq'uilak xjutumb'ic, raj jilon najtil chapca' jnajtil titaw jun ab'aj ri tit'ojsaj y xxucar. Xoc chi ch'a'wem riq'ui Kakaj Dios, xij: \v 42 Kaj, wi jilon chawaj, inacol laj jk'ab' juntir c'ax. Pero ri' b'an lawi' ri chawaj at y ma' ri' ta' ri chwaj in, xche'. \p \v 43 Tijin tijb'ij jilonli cuando etke xril xwab'a' rib' jun anjl chiwch jpetic lecj, xyuk chi jye'ic jcowil ranm. \v 44 Kakaj Jesús tichak tijin tric'aj sub'laj c'ax, jwi'li'li sub'laj xcoj jchok'b' chi ch'a'wem riq'ui Kakaj Dios y jc'atol ri tikej lak ulew ji'chaklon rilic chapca' tz'ut quic'. \p \v 45 Cuando xmay ch'a'wem riq'ui Kakaj Dios xe' chic riq'uilak yak ajtijol rib'ak chirij y cuando xtaw riq'uilak, rechak tijintak chi waraj jwi'l mak'ul ranmak jwi'l b'is. \p \v 46 Xpe Kakaj Jesús, xtz'onaj rechak: ¿Nen chac atwartak? ¡B'iitentak! Ch'a'wentak riq'ui Kakaj Dios pire ma' taye' ayb'ak attakchi'jtak chi macunc, xche' rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \s1 Tichapsaj Kakaj Jesús \p \v 47 Aj tijini' Kakaj Jesús chi yoloj riq'uilak yak ajtijol rib'ak chirij cuando xtaw jun k'at chi cristian. Man jun rechak yak cab'lajuj (12) ajtijol rib'ak chirij ri jb'ij Judas, ri' c'amowinakb'i jb'eak, re xjutun chijc'ulel Kakaj Jesús chi jtz'ub'aj jk'otz'. \p \v 48 Pero Kakaj Jesús xij re: At Judas, la'ke jun tz'ub'aj k'otz' tajach pi camic Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil, xche' re. \p \v 49 Yak nic'j ri wi'tak riq'uil cuando xretemajtak chi ri' Kakaj Jesús tiyuk chapsajok, xtz'onajtak re: Kajawl, ¿tzini' tawil wi ojch'o'jin riq'uilak chi espad? xche'tak re. \p \v 50 Xpe jun rechak yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo, xc'urb'i jpaach jxicn man jmocom man nimlaj jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios, xresajb'i jpaach jxicn chi espad. \p \v 51 Xpe Kakaj Jesús, xij re: Xana' li, ma b'an chic c'ax re, xche. \p Ajruc're' xchap jxicn man mocom y xtzib'saj. \p \v 52 Y xij rechak mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios, mak jb'ab'alak mak ajchajaltak re nimi richoch Kakaj Dios y yak ri wi' rekle'nak chijxo'lak yak rijajl Israel ri xpetak chi jchapic: ¿Nen chac xac'amtakch espad y che' chi inchapic? ¿In inc'u jun alk'om tawiltak? \v 53 Nojel k'ij xintijoj cristian li nimi richoch Kakaj Dios y ta' xinachaptak. Pero lajori xtawi' chiwch tab'antak lawi' chawajak tab'antak jwi'l ri' li raj man jb'ab'al etzl tab'antak, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Pedro tijb'ij chi ta' tijch'ob' jwich Kakaj Jesús \p \v 54 Xchaptak Kakaj Jesús y xc'amtakb'i laj richoch man nimlaj jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios. Pedro xtakeji'b'i Kakaj Jesús, pero chinajchak b'esalc. \v 55 Nic'aj chuchja nuchuli' jun k'ak' y wi' cristian cub'ultak chi' k'ak' y Pedro xe' cub'ar riq'uilak. \p \v 56 Xpe jun anm ajic', xril chi cub'ul Pedro chi' k'ak' cow xril y xij: Man winak ri, jpachi' Jesús, xche'. \p \v 57 Pero Pedro ta' raj tijb'ij chi tz'eti'n, xij: At anm, in ta' tanch'ob' jwich winak li, xche' re. \p \v 58 Mirchak jb'ij jwi'l Pedro jilonli cuando xpe chic jun, cow xril Pedro y xij re: At, ati' jun rechak mak jpach Jesús, xche' re. \p Pero Pedro xij chic: ¡No! ¡Tz'etel tz'et ma' impach ta'n! xche'. \p \v 59 Raj jorok k'axi' jun or cuando xpe chic jun, xij re: Tz'etel tz'et tamb'ij chi winak ri jpachi' Jesús jwi'l ji' tipe Galilea, xche'. \p \v 60 Pero Pedro xij chic: Ta' wetam nen tijin tab'ij chwe, xche'. \p Cuando tijin tijb'ij Pedro jilonli, xok' jun puy. \p \v 61 Xpe Kakaj Jesús ri Kajawl, xsolcopij rib' y cow xril Pedro. \p Ajruc're' xcuxtaj jwi'l Pedro ri xijsaj re jwi'l Kakaj Jesús ri Kajawl jilonri: Lak'ab' wica cuando ajqui' chi ok' man puy, at jorok ab'iji' oxmul chi ta' tach'ob' inwch, xche' re. \p \v 62 Pedro xelb'i cla', xe' jcamsaj rib' chi ok'ej. \s1 Tiitz'b'ej jwich Kakaj Jesús \p \v 63 Mak winak ri wi'tak chi jchajaj Kakaj Jesús xoctak chi ritz'b'ej jwich y xsec'tak. \v 64 Xch'uktak b'ak' jwich, ajruc're' xsec'tak y xijtak re: B'ijneca' chike, ¿nen xatsec'owc? xche'tak re. \p \v 65 Y sub'laj yoloj xijtak re chi jyok'ic. \s1 Kakaj Jesús wi' chiwchak mak comontak b'ab'al \p \v 66 Cuando xsakarsanc, xmulb'a' rib'ak yak ri wi' rekle'nak chijxo'lak yak rijajl Israel, mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios y yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios y xc'amsajb'i Kakaj Jesús chiwchak mak comontak jb'ab'alak yak rijajl Israel y cla' xtz'onajtak re: \v 67 B'ij chike, wi ati' Jc'ajol Kakaj Dios ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew, xche'tak re Kakaj Jesús. \p Xpe Kakaj Jesús, xij rechak: Wi tamb'ij chawechak chi ini'n, ta' tacojtak chi tz'eti'n. \v 68 Y wi wi' nen tantz'onaj chawechak ta' inac'ululajtak. \v 69 Pero Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil tina b'e cub'arna laj jpaach Kakaj Dios lecj ri wi' jcwinel, xche' rechak. \p \v 70 Xpetak juntir rib'ilak, xtz'onajtak re: ¿Atni' Jc'ajol Kakaj Dios? xche'tak. \p Kakaj Jesús xij chic rechak: Ini'n, jilon chapca' ri xab'ijtak, xche' rechak. \p \v 71 Xpe rechak, xijtak: Ta' chiqui' tichocon mas ajcojoltak tzij chirij kawi'l jwi'l oj xojtaw laj jchi' nen mo xij, xche'tak. \c 23 \s1 Kakaj Jesús wi' chiwch Pilato \p \v 1 Ajruc're' juntir rib'ilak mak comontak jb'ab'alak yak rijajl Israel xc'amtakb'i Kakaj Jesús riq'ui Pilato ri man jb'ab'al k'atb'itzij. \v 2 Cla' xoctak chi jk'ab'aj tzij chirij, xijtak: Xkata'ch man winak ri, tijin tijtakchi'j kawinak, tijb'ij chi ta' chiqui' tikatoj alcabar re César. Y tijb'ij chi ri' re ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew y ri' re jun rey, xche'tak re Pilato. \p \v 3 Ajruc're' Pilato xtz'onaj re Kakaj Jesús: ¿Atni' jreyak yak rijajl Israel? xche' re. \p Kakaj Jesús xij: Ini'n, jilon chapca' ri xab'ij, xche'. \p \v 4 Pilato xij rechak mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios y rechak juntir cristian: Ta' tanta' ni jono jmac winak ri, xche' rechak. \p \v 5 Pero rechak xcoj jchok'b'ak chi jb'ijc: Tijin tijtakchi'j kawinak la' mak jc'utu'n, xcholch Galilea y lajori xk'ax lak juntir luwar re Judea jilon tijin tran neri Jerusalén, xche'tak re Pilato. \s1 Kakaj Jesús wi' chiwch Herodes \p \v 6 Cuando Pilato xta chi jilonli xijsaj re, xtz'onaj re Kakaj Jesús wi tz'et ji' tipe Galilea. \p \v 7 Cuando xta chi Kakaj Jesús ji' tipe lamas titakon Herodes Antipas, xtakb'i riq'uil. La' mak k'ij li Herodes Antipas ji' wi' Jerusalén. \p \v 8 Herodes sub'laj xqui'cot cuando xril jwich Kakaj Jesús jwi'l ojrchak chi ticar rajti ranm tril jwich jwi'l tal jtaquil jwi'l chirij juntir ri b'anal jwi'l Kakaj Jesús y re ri' raj tril tran jun c'utb'i jcwinel chiwch. \v 9 Jwi'li'li sub'laj xc'ot jchi' Kakaj Jesús, pero re ta' xc'ululaj ni jun yoloj. \v 10 Y wi'taka' cla' mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios pach yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios. Rechak xcoj jchok'b'ak chi jk'ab'aj tzij chirij Kakaj Jesús. \p \v 11 Herodes pach mak jsoldad sub'laj xretzelb'ejtak jwich Kakaj Jesús y pire xritz'b'ejtak jwich, xcojtak jun nimlaj itz'ik chirij Kakaj Jesús ri sub'laj kus rilic. Ajruc're' Herodes xtak chicb'i Kakaj Jesús riq'ui Pilato. \v 12 Pilato pach Herodes jcontri' rib'ak, pero la' k'ij li xcan pi richc'ulchi'chak rib'ak. \p \v 13 Ajruc're' Pilato xsiq'uij juntir mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios, yak ri wi' rekle'nak chijxo'lak yak rijajl Israel y juntir cristian pire tijmulb'a' rib'ak chiwch. \v 14 Xij rechak: Xac'ama'taka' chiqui'ch winak ri wiq'uil ri tab'ijtak chirij chi tijin tijch'u'jursaj awinakak. Pero in xinc'ota' jchi' chawchak y xawila'taka' chi ta' xinta' ni jono jmac laj jyolj ri quiek jwi'l tacojtak tzij chirij. \v 15 Y jilon Herodes ta' xta' ni jono jmac, jwi'li'li xtak chicch wiq'uil. Xawila'taka' chi ta' nen b'anal jwi'l ri quiek jwi'l ticamsajc. \v 16 Lajori tanc'ach jwich y tantakb'ic, xche' Pilato rechak. \p \v 17 Pilato nak'tali' nojel junab' re man nimak'ij Pascua tijtak jun prex lawi' rajak cristian titaksajc. \p \v 18 Juntir cristian ri wi'tak cla' cow xch'ejejtak, xijtak re Pilato: ¡Camsaj! ¡Ri' takb'i Barrabás! xche'tak. \p \v 19 Y man Barrabás cojol li cars jwi'l xtakchi'j cristian li tilmit chi tijb'it rib'ak chi ch'o'j riq'ui man jb'ab'al k'atb'itzij y jwi'l b'anal jun camic jwi'l. \p \v 20 Pilato xch'ab'ej chic mak cristian y jwi'l ri' raj roj xtakb'i Kakaj Jesús xtz'onaj rechak chi wi tziyi' tijtakb'ic. \v 21 Pero mak cristian sub'laj cow xch'ejejtak chic, xijtak: ¡Camsaj wich curs! ¡Camsaj wich curs! xche'tak. \p \v 22 Laj jroxmul, Pilato xtz'onaj rechak mak cristian: ¿Nenc'u kes c'ax b'anal jwi'l? Ta' ni jono jmac tanta' chirij ri quiek jwi'l ticamsajc, lajori tanc'ach jwich y tantakb'ic, xche'. \p \v 23 Pero mak cristian xtakejtak ch'ejejem chi jb'ij chi ticamsaj wich curs. \v 24 Jwi'li'li Pilato xan lawi' ri rajak mak cristian tib'ansaj re Kakaj Jesús. \v 25 Y jilonli xtakb'i Barrabás ri xtz'onajtak chi titaksajb'ic, re wi' li cars jwi'l tijin tijtakchi'j cristian li tilmit chi tijb'it rib'ak chi ch'o'j riq'ui man jb'ab'al k'atb'itzij y b'anal jun camic jwi'l. Ajruc're' xjachb'i Kakaj Jesús pire tib'ansaj re chapca' rajak tib'ansaj re. \s1 Kakaj Jesús ticamsaj wich curs \p \v 26 Xpetak mak soldad, xc'amtakb'i Kakaj Jesús pire tib'e jcamsajtak wich curs. Cuando b'esaltak lak b'e, xc'ultak jun winak ri jb'ij Simón aj Cirene b'enam re li tilmit Jerusalén y xijtak re chi trikajb'i jcurs Kakaj Jesús. \v 27 Sub'laj cristian xamb'ertakb'i chirij Kakaj Jesús y wi' sub'laj anm tich'ejejtak chi ok'ej jwi'l jc'axc'ol ranmak chirij. \p \v 28 Xpe Kakaj Jesús, xsolcopij rib' chi rilicak, xij rechak: Atak anm aj Jerusalén, mat ok'tak chwij in, ri' ok'aj ayb'ak y ok'entak chirij awic'lalak, \v 29 jwi'l tina tawna jun k'ij tib'ijsaj jilonri: Tzi rechak yak anm ri ta' tialc'walantak, tzi rechak yak anm ri ta' tiwuxtak yaj anm y tzi rechak mak jtu'ak yak anm ri ta' tu'tzal jono ac'l jwi'lak, tiche'tak. \p \v 30 Ajruc're' tioctak chi jb'ij re nimaktak witz jilonri: \q1 Tzakentakch chikab', tiche'tak. \m Y tijb'ijtak re mak coc'aktak witz jilonri: \q1 Cojamuke'tak, tiche'tak. \m \v 31 Jwi'l wi jilonli tib'ansaj re man rax che' y, ¿nen chiqui' mo tib'ansaj re man chekej che'? xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 32 Y c'amal chicb'i quib' etzltak cristian jwi'lak pire tib'e jcamsajtak wich curs pi jpach Kakaj Jesús. \p \v 33 Cuando xtawtak la' man luwar ri jb'ij Jb'akel Jb'a Camnak, xtz'octak Kakaj Jesús wich curs pach mak quib' etzltak cristian li, jun laj jpaach Kakaj Jesús y jun chic laj jmax. \p \v 34 Ajruc're' Kakaj Jesús xij re Kakaj Dios: Kaj, cuy jmacak jwi'l ta' retamak nen tijin trantak, xche'. \p Y mak soldad xantak suert chirij ritz'ik chi rilic nen chi itz'ik lal tijch'ectak chi jujunalak. \v 35 Wi' sub'laj cristian cla' chi rilic y mak jb'ab'alak yak rijajl Israel xritz'b'ejtak jwich Kakaj Jesús, xijtak: Xcwini' chi jcolic cristian y wi kes tz'et ri' re ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew y ri cha'l jwi'l Kakaj Dios, jcole' rib' ric'an, xche'tak chirij. \p \v 36 Y jilon mak soldad xritz'b'ejtaka' jwich, xjutuntak chijc'ulel y xsujtak vinagre re chi tijem \v 37 y xijtak re: Wi kes tz'et at jreyak yak rijajl Israel, colneca' ayb' awic'an, xche'tak re. \p \v 38 Y wich curs chib' Kakaj Jesús xcojsaj jun kelen tz'ib'al jwich ri tijb'ij: RI' RI JREYAK YAK RIJAJL ISRAEL, tiche'. \p \v 39 Y jun rechak mak etzltak cristian ri cocoltak cla', xritz'b'ej jwich Kakaj Jesús, xij: Wi ati' ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew, col ayb' awic'an y cojacole' oj, xche' re. \p \v 40 Pero man jun chic xyaj man jpach, xij re: Ta'cojo' tacoj jk'ij Kakaj Dios y nic'ke kacamsaj tib'anc. \v 41 Oj pi jcholajli' jilonri tib'ansaj chike jwi'l tz'etel tz'eti' wi' kamac, ri' tijin tikatoj lajori mak etzltak no'j ri b'anal kawi'l. Pero winak ri ta' jmac, xche'. \p \v 42 Ajruc're' xij re Kakaj Jesús: Wajawl, quincuxtaj awi'l cuando attakon chib'ak cristian, xche' re. \p \v 43 Kakaj Jesús xij re: Tz'etel tz'et tamb'ij chawe chi lajori atb'i' wiq'uil li man kuslaj luwar lamas wi' Kakaj Dios, xche' re. \s1 Jcamic Kakaj Jesús \p \v 44 Raj tiq'uil k'ij re cab'lajuj (12) xoc uku'm juntir wich ulew asta laj jrox or re b'esal k'ij. \v 45 Xan uku'm jwich k'ij y xrech'maj laj nic'j man itz'ik re tosb'i jpam nimi richoch Kakaj Dios, quib' xelwi'. \v 46 Kakaj Jesús cow xch'ejejc, xij: ¡Kaj, laj ak'b' tanjachwi' insantil! xche'. \p Cuando xijmaj jilonli jwi'l, xcamc. \p \v 47 Cuando man jb'ab'alak mak soldad re Roma xril juntir ri xaanc, xoc chi jnimirsaj jk'ij Kakaj Dios, xij: ¡Kes tz'etel tz'et winak ri ta' nen jmac! xche'. \p \v 48 Wi' sub'laj cristian cla' chi rilic. Cuando xk'ajtak laj richochak tichak jk'osaj chijch'olak la' jk'ab'ak jwi'l jc'axc'ol ranmak chirij Kakaj Jesús. \v 49 Pero juntir yak richc'ulchi' Kakaj Jesús pach yak anm ri xpetak chirij cuando xelch Galilea, ji' xwa'xtakch chinaj chi rilic juntir ri xaanc. \s1 Timuksaj Kakaj Jesús \p \v 50 Wi' jun tzilaj winak ri jb'ij José y juntir ri tran pi jcholajli'n. José ri' jun chijxo'lak mak comontak jb'ab'alak yak rijajl Israel \v 51 y re ji' tipe Arimatea ri jun tilmit re Judea. Re cub'uli' jch'ol chi rulb'ej cuando titaw k'ij titakon Kakaj Dios chib'ak juntir cristian. Re ta' tijc'ul jwich lawi' ri xchomorsaj yak jpach y lawi' ri xantak. \p \v 52 Xpe José, xe' riq'ui Pilato chi jtz'onaj jcamnakl Kakaj Jesús pire tiye'saj re. \v 53 José xkesaj jcamnakl Kakaj Jesús wich curs, xb'atz'b'i la' jun itz'ik ri jb'ij lino, xe' jmuke' li jun nimlaj jul ri c'otol li ab'aj ri ta' ni jun camnak mukul cla'. \p \v 54 Y ri' man b'esal k'ij li tib'ansaj jwa'x juntir kelen ri tichocon jwi'lak la' k'ij re uxlan. \p \v 55 Mak anm ri xpetak chirij Kakaj Jesús cuando xelch Galilea, xe'tak chirij José chi rilic man jul re mukb'i camnak y chi rilic nen mo xan José chi jye'ic jcamnakl Kakaj Jesús li jul. \v 56 Cuando xk'ajtak laj richochak xoctak chi jb'anic jwa'x siminlaj perjum pire tijcojtak chirij jcamnakl Kakaj Jesús. Ajruc're' rechak xuxlantak la' man k'ij re uxlan chapca' tijb'ij Jpixb' Kakaj Dios. \c 24 \s1 Kakaj Jesús tic'astasaj jwich laj jcamnakl \p \v 1 Y kes xsakarsan li nab'e k'ij re xuman, xe'tak yak anm chi' jul lamas xye'sajwi' jcamnakl Kakaj Jesús y xc'amtakb'i mak perjum ri xantak jwa'xc. \v 2 Cuando xtawtak chi' jul, xriltak man ab'aj ri xcan cojsaj pi ch'ukb'i chi' jul, solcopilchakb'ic. \v 3 Y rechak xoctakb'i li jul lamas xye'sajwi' jcamnakl Kakaj Jesús y ta' chiqui' xta'tak. \v 4 Rechak ta' chiqui' tijta'tak nen trantak, etke xriltak wa'lchak quib' winak laj jxuctak sub'laj tikopopon ritz'ikak. \p \v 5 Yak anm sub'laj xtzaak jch'olak, xxulb'a' jcayb'alak lak ulew. Xpetak yak quib' winak, xtz'onajtak rechak: ¿Nen chac tiyuk atoque'tak jun yo'l xo'lak camnakib'? \v 6 Re ta' chiqui' neri, xc'astasaji'b'i jwich laj jcamnakl. Cuxtaj awi'lak nen xij chawechak cuando ajwi' Galilea. \v 7 Xiji' chawechak chi Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil tina jachsajna laj jk'ab'ak mak ajmacb' y tina camsajna wich curs, pero tina c'astasajna jwich laj jcamnakl laj jrox k'ij, xche'tak yak winak re yak anm. \p \v 8 Ajruc're' xcuxtaj jwi'lak nen b'il rechak jwi'l Kakaj Jesús. \v 9 Xeltakb'i lamas xye'sajwi' jcamnakl Kakaj Jesús, xe' jb'ijtak rechak yak junlajuj (11) chi jtako'n Kakaj Jesús y rechak yak nic'j jpachak chic. \v 10 Yak ri xe' ye'wtak jtaquil rechak yak tako'n, ri'taka' María Magdalena, Juana, María ri jchuch Santiago y yak nic'j anm chic. \p \v 11 Pero yak tako'n li ta' xcojtak jyoljak yak anm, chijch'ol rechak jb'anicke trantak. \v 12 Pero Pedro laj or xe' jol chi rilic. Cuando xtaw chi' jul, xtacar chi rilic li jul y xichak mak q'uertak itz'ik ri jb'ij lino ri xb'atz'sajb'i Kakaj Jesús la', wi' cla'. Ajruc're' xk'aj chic la ja, jorchak sachal jch'ol jwi'l ta' chiqui' jcamnakl Kakaj Jesús cla'. \s1 Kakaj Jesús tiilsaj jwich li b'e ri tib'e Emaús \p \v 13 La' man k'ij li b'esaltak quib' rechak yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo, b'enam rechak Emaús. Man tilmit li raj wi' uxib' lewa jnajtil re Jerusalén. \v 14 Y rechak cuando b'esaltak li b'e, tijintak chi jyolic chirib'il rib'ak juntir ri xansaj re Kakaj Jesús. \v 15 Cuando b'esaltak li b'e, etke xjutun Kakaj Jesús riq'uilak y xpachijb'i rib'ak riq'uil. \v 16 Pero wi' nen xk'atow jwichak pire ma' jch'ob'tak jwich wi ri' Kakaj Jesús. \p \v 17 Xpe Kakaj Jesús, xtz'onaj rechak: ¿Nen tijin tayoltak petzalcatak li b'e? xche' rechak. \p Rechak xwa'rtak, sub'laj b'is jwichak. \p \v 18 Xpe jun rechak ri jb'ij Cleofas, xij: Xike at jun re mak ajsolinl ri wi'tak Jerusalén la' mak k'ij li, ri ta' awetam nen xansaj cla', xche'. \p \v 19 Xpe Kakaj Jesús, xtz'onaj rechak: ¿Nenc'u xaan li tilmit? xche' rechak. \p Xpe rechak, xijtak re: Ri' ri xansaj re Kakaj Jesús aj Nazaret ri jun ajk'asal Jyolj Kakaj Dios ri cojol jk'ij jwi'l Kakaj Dios y jwi'lak cristian, jwi'l wi' jcwinel chi jb'anic nen raj Kakaj Dios tran y chi yoloj. \v 20 Mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios pach yak k'atb'itzij re katilmit xantak k'atb'itzij chirij pire xjachtak pi camic wich curs. \p \v 21 Oj cub'uli' kach'ol chi ri' re ticolow ke ri oj yak rijajl Israel laj jk'ab'ak yak kacontre, pero lajori xi' uxib' k'ij jcamic. \v 22 Y wi' nic'j yak anm chikaxo'l xsachtak kach'ol. Ak'ab' xe'tak chi' jul lamas xye'sajwi' jcamnakl Kakaj Jesús, \v 23 pero ta' chiqui' xe' jte'tak jcamnakl cla'. Xk'ajtak la ja, xyuk jb'ijtak chike chi xwab'a' rib'ak nic'j anjl chiwchak chi jb'ij rechak chi Kakaj Jesús yo'li'n. \v 24 Wi' nic'j kapach xe'tak chi rilic lamas xmuksajwi'. Xe' rile'tak jilon chapca' tijb'ijtak yak anm, pero ta' xriltak jwich Kakaj Jesús, xche'tak re. \p \v 25 Xpe Kakaj Jesús, xij rechak: ¡Atak, pur atak tac! Ta' tatatak jcholajl juntir y ta' tacojtak juntir ri b'il jwi'lak yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios ojrtaktzij. \v 26 Rajwaxi' jun ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew tina jtijna c'ax nab'e, ajruc're' tinimirsaj jk'ij jwi'l Kakaj Dios, xche' rechak. \p \v 27 Ajruc're' xoc chi jb'ij jcholajl rechak juntir ri tijb'ij lak jwuj Moisés pach lak jwujak yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios chirij re. \p \v 28 Cuando xtawtak li man tilmit lamas rajak titawtak, xpe Kakaj Jesús xan chapca' tike k'axb'ic. \v 29 Pero rechak ri' rajak tican Kakaj Jesús riq'uilak, xpwersijtak, xijtak re: Canen kiq'uil, jwi'l xi' k'ij y oquem tran ak'ab', xche'tak re. \p Jwi'li'li Kakaj Jesús xoc la ja riq'uilak pire tican riq'uilak. \v 30 Y cuando cub'ulchak riq'uilak chi' mex, xc'am cuxlanwa, xc'omowaj re Kakaj Dios, xq'uer y xye' rechak chi tijem. \v 31 Jilonli cuando xye'saj luwar rechak xch'ob'tak jwich chi ri' Kakaj Jesús, pero etke xsaach chiwchak. \p \v 32 Xoctak chi jtz'onaj chirib'il rib'ak: ¿Miti xkic'ajtaka' chi xya' jcowil kanm lak b'e cuando xoc chi jb'ij chike ri jcholajl ri tz'ib'al li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios chirij re? xche'tak. \p \v 33 Cuando xriltak jilonli, laj or xk'ajtakch Jerusalén, xe' jte'tak yak junlajuj (11) jtako'n Kakaj Jesús pach nic'j jpachak chic c'amem rib'ak. \v 34 Y yak ri wi'tak la ja xijtak jilonri rechak yak quib' ri xtawtak: Tz'etel tz'et xc'astasaji' jwich Kakaj Jesús ri Kajawl laj jcamnakl y xilsaji' jwich jwi'l Simón, xche'tak rechak. \p \v 35 Xpetak yak quib' li, xoctak chi jb'ij rechak nen xantak li b'e y xyoltak chi ajri' xch'ob'tak jwich Kakaj Jesús cuando xq'uer man cuxlanwa. \s1 Kakaj Jesús tiilsaj jwich pi cristianil \p \v 36 Aj tijintaka' chi jb'ij jilonli cuando xwab'a' rib' Kakaj Jesús laj xo'lak, xij rechak: Wa'xok utzil laj awanmak, xche' rechak. \p \v 37 Rechak sub'laj xtzaak jch'olak, chijch'olak rechak jun ajtzakal ch'oli' xwab'a' rib' chiwchak. \p \v 38 Xpe Kakaj Jesús, xij rechak: ¿Nen chac titzaak ach'olak? ¿Nen chac tachomorsajtak chi ini' jun ajtzakal ch'ol? \v 39 Iltak ink'b' pach wakan chi kes tz'et ini'n. Inna chape'tak, tic'u awiltak chi jun ajtzakal ch'ol ta' jtio'jl y ta' jb'akel chapca' in, xche' rechak. \p \v 40 Cuando xij jilonli, xc'ut jk'ab' pach rakan chiwchak. \v 41 Y rechak onque tiqui'cottak y aj sachali' jch'olak, pero ajqui' chi xchomorsajtak wi ri' Kakaj Jesús. \p Xpe Kakaj Jesús xtz'onaj rechak: ¿Woni' kelen re tijel rij aac'lak neri? xche' rechak. \p \v 42 Ajruc're' xpetak, xye'tak jun q'uer b'olom car re \v 43 y re xc'ul y xtij chiwchak. \p \v 44 Ajruc're' Kakaj Jesús xij rechak: Ri xansaj chwe, ri' ri ximb'ij chawechak cuando ajwini' aac'lak. Ximb'ij chawechak chi tina tawna chiwch juntir ri tz'ib'al lak jwuj Moisés, lak jwujak yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios y lak Salmos, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 45 Ajruc're' xan chi tijtatak jcholajl ri tijb'ij ri tz'ib'al li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios. \v 46 Y xij rechak: Jilonri tz'ib'al li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios ri tijb'ij chi ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew, tina camsajna y laj jrox k'ij tina c'astasajna jwich laj jcamnakl xo'lak camnakib'. \p \v 47 Y laj jb'ij re rajwaxi' tina tijojna juntir cristian lak juntir tilmit chi rajwaxi' tijq'uex jno'jak y tijc'am jk'ab'al jmacak chiwch Kakaj Dios pire ticuysaj jmacak jwi'l Kakaj Dios. Ticholmajb'i jtijoj cristian neri Jerusalén. \p \v 48 Atak xawila'taka' chi tz'eti' xaan juntir li. \v 49 In tantaka'ch chab'ak ri b'il jwi'l Kakaj Dios. Wa'xentak neri Jerusalén asta tina ac'ultakna laj awanmak ri cwinel ri tipe lecj, xche' rechak. \s1 Kakaj Jesús tic'amsajb'i lecj \p \v 50 Ajruc're' Kakaj Jesús xc'amb'i yak ajtijol rib'ak chirij Betania. Y cla' xb'it chi quib' jk'ab' lecj chi jye'ic utzil chib'ak. \v 51 Cuando tijin tijye' utzil Kakaj Jesús chib'ak, xelb'i chijxo'lak, xc'amsajb'i lecj. \p \v 52 Rechak xnimirsajtak jk'ij Kakaj Jesús. Cuando xantaj li jwi'lak, sub'laj tiqui'cottak xk'ajtak Jerusalén. \v 53 Nojel k'ij wi'tak li nimi richoch Kakaj Dios chi jnimirsaj jk'ij Kakaj Dios.