\id JHN - Uspanteco NT -Guatemala 2010 (DBL -2013) \h JUAN \toc1 Tzilaj Jtaquil Chirij Kakaj Jesucristo Ri Xtz'ib'aj Juan \toc2 Juan \toc3 Jn \mt1 Tzilaj Jtaquil Chirij Kakaj Jesucristo Ri Xtz'ib'aj Juan \c 1 \s1 Jyolj Kakaj Dios ri' Kakaj Jesús \p \v 1 Cuando xcholmajch jwich k'ijsak, wi'chak jun ri jb'ij Yoloj y ri jb'ij Yoloj ji' wi' riq'ui Kakaj Dios y Diosi'n. \v 2 Y ri jb'ij Yoloj wi'chak riq'ui Kakaj Dios cuando xcholmajch jwich k'ijsak. \v 3 Jwi'l re xansaj juntir ri wi'tak wich ulew y lecj jwi'l Kakaj Dios y ta' ni jono kelen ri xansaj jwi'l Kakaj Dios miti jwi'l re. \v 4 Y jwi'lke re tita'maj tzilaj c'aslemal riq'ui Kakaj Dios lecj ri ta' jq'uisic y tzilaj c'aslemal li ri' chapca' jun k'ak' ri tisakab'san re ranmak juntir cristian wich ulew. \v 5 Y man k'ak' li wi' jk'ak'al li uku'mal y man uku'mal ta' ticwin chi jchupic jk'ak'al. \p \v 6 Kakaj Dios xtakch jun winak ri jb'ij Juan Ajb'anal Ja'tiox \v 7 pire xyuk jb'ij rechak cristian chirij man k'ak' li, pire tijcojtak ri tijb'ij chirij. \v 8 Pero Juan Ajb'anal Ja'tiox ma' ri' ta' re man k'ak' li, re takalkech pire xyuk resaj chi sakil chi tz'eti' chirij man k'ak' li. \v 9 Ri kes tz'etel k'ak' ri tisakab'san re ranmak juntir cristian yu'em tran wich ulew. \v 10 Y ri jb'ij Yoloj xyuki' wa'xok xo'lak cristian wich ulew y jwi'l re xansaj juntir ri wi'tak wich ulew y lecj jwi'l Kakaj Dios ojr, pero mak cristian ri retake wich ulew ta' xch'ob'tak jwich. \p \v 11 Y cuando xyuk wa'xok xo'lak yak jwinak wich ulew ta' xc'ulsaj jwi'lak yak jwinak. \v 12 Pero juntir ri xc'uluwtak laj ranmak y xcub'ar jch'olak chirij, xana' rechak pire xwuxtak pi ralc'wal Kakaj Dios. \v 13 Y rechak ralc'waltaka' Kakaj Dios jwi'l ajri' xq'uisi'ytak chic, pero ta' xq'uisi'ytak chapca' jq'uisi'ycak cristian, Kakaj Diosi' xalc'walan rechak. \p \v 14 Y ri jb'ij Yoloj xwux pi cristianil y xwa'xi' chikaxo'l, xkila' jnimal jk'ij. Sub'laj nim jk'ij jwi'l xike re ri Jc'ajol Kakaj Dios y sub'laj rutzil ranm chikij y ri' kes tz'etel tzij. \v 15 Juan Ajb'anal Ja'tiox ri xyolow chirij ri tipetc, xij: Ri' ri quiek chirij xinyolow cuando ximb'ij: Wi' jun tipe chic chwij masna nim jk'ij chinwch in, jwi'l wi'chak ojrtaktzij cuando ajqui' chi inq'uisi'y in, xche'. \p \v 16 Y sub'laj rutzil ranm chikij, jwi'li'li sub'laj q'ui jwich utzil xkac'ultak, \v 17 jwi'l Moisés xye'w retemaj Jpixb' Kakaj Dios. Y rutzil ranm Kakaj Dios chikij y ri tz'etel tzij Kakaj Jesucristo xyuk esan chi sakil. \v 18 Ni jonok iliwinak jwich Kakaj Dios. Kakaj Jesús jwi'l xike re Jc'ajol Kakaj Dios ri Diosi'n y juntake pach Kakaj Dios ri' re xyuk esan chi sakil chikawch nen jb'anic Kakaj Dios. \s1 Juan Ajb'anal Ja'tiox tiyolow chirij Kakaj Jesús \p \v 19 Mak jb'ab'alak yak rijajl Israel ri wi'tak Jerusalén xtaktak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios pach yak rijajl Leví riq'ui Juan Ajb'anal Ja'tiox chi jtz'onaj re nen jb'anic re. \v 20 Juan Ajb'anal Ja'tiox xij ri kes tz'etel tz'et rechak: In ma' in ta' ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew, xche'. \p \v 21 Y mak tako'n li xtz'onajtak chic re: ¿Nenc'u atb'an? ¿Atni' Elías ri ajk'asal Jyolj Kakaj Dios? xche'tak re. \p Y Juan Ajb'anal Ja'tiox xij chic rechak: Ma' in ta'n, xche'. \p Y rechak xtz'onajtak chic re: ¿Atni' ajk'asal Jyolj Kakaj Dios ri b'il jwi'l chi tina jtaknach wich ulew? xche'tak chic re. \p Y Juan Ajb'anal Ja'tiox xij chic rechak: Ma' in ta'n, xche'. \p \v 22 Y xijtak chic re: B'ij chike nen at, jwi'l oj tina kac'amb'i jtaquil rechak yak ri xojtakowch. ¿Nenc'u tab'ij chike chawij at? xche'tak re. \p \v 23 Juan Ajb'anal Ja'tiox xij rechak: Ini' jun ri cow tich'ejej li jun luwar lamas ta' cristian ri tijb'ij jilonri: \q1 Teb'a'tak jb'e Kakaj Jesús ri Kajawl suc'ul laj awanmak, tiche', xche' rechak. \m Ri' li xij Isaías ojr ri ajk'asal Jyolj Kakaj Dios. \p \v 24 Mak ri takaltakch jwi'lak mak fariseo riq'ui Juan Ajb'anal Ja'tiox \v 25 xijtak chic re Juan Ajb'anal Ja'tiox: Wi ma' at ta' ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew y wi ma' at ta' Elías y wi ma' at ta' ajk'asal Jyolj Kakaj Dios ri b'il jwi'l chi tina jtaknach wich ulew, ¿nenc'u chac tab'an ja'tiox? xche'tak re. \p \v 26 Y Juan Ajb'anal Ja'tiox xij chic rechak: In tamb'ana' ja'tiox la' ja', pero wi' jun chaxo'lak ri ta' tach'ob'tak jwich \v 27 y ri' re petzal chwij in. Y in ta' tic'ular pi we tanquir jxajb' jwi'l re masna nim jk'ij chinwch in. \v 28 Juntir li ji' xan la' man luwar ri jb'ij Betania ri wi' ch'akap re nimi ja' Jordán lamas tijin Juan Ajb'anal Ja'tiox chi jb'anic ja'tiox. \s1 Kakaj Jesús ri' Ra Jcarner Kakaj Dios \p \v 29 Laj jcab' k'ij Juan Ajb'anal Ja'tiox xril Kakaj Jesús tijin tijutun chijc'ulel, cow xch'a'wc, xij: ¡Iltak impuch, ri' ri Ra Jcarner Kakaj Dios ri titojow jmacak juntir cristian wich ulew! \v 30 Ri' re ri quiek chirij xinyolow cuando ximb'ij chi wi' jun chic petzal chwij in masna nim jk'ij chinwch in jwi'l wi'chak ojrtaktzij cuando ajqui' chi inq'uisi'y in. \v 31 In ta' wetam nen chi cristian lal li, pero in tijin tamb'an ja'tiox la' ja' pire tretemajtak yak rijajl Israel nen jb'anic. \v 32 Y in xwila' xkejch Lok'laj Jsantil Kakaj Dios lecj chapca' jun ra ut y xcan chib'. \v 33 Y in ta' nen imb'anic, pero ri xintakow chi jb'anic ja'tiox la' ja' xij chwe: Cuando tawil tikejch Lok'laj Insantil lecj y tican chib', ri' li ri tib'anow ja'tiox la' Lok'laj Insantil, xche' chwe. \p \v 34 Y in xwila' jwich, jwi'li'li in tamb'ij chi re ri' Jc'ajol Kakaj Dios, xche' Juan Ajb'anal Ja'tiox. \s1 Yak nab'etak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo \p \v 35 Laj jcab' k'ij Juan Ajb'anal Ja'tiox wi' chic cla' pach quib' rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \v 36 Cuando xril xk'axb'i Kakaj Jesús, xij rechak: ¡Iltak impuch, ri' ri Ra Jcarner Kakaj Dios! xche' rechak. \p \v 37 Yak quib' ajtijol rib'ak chirij Juan Ajb'anal Ja'tiox xtatak chi jilonli xij Juan Ajb'anal Ja'tiox rechak, xamb'ertakb'i chirij Kakaj Jesús. \v 38 Kakaj Jesús xna'tun chirij, ri'chak xril chi b'esal yak quib' cristian li chirij xtz'onaj rechak: ¿Nen tatoctak? xche' rechak. \p Y rechak xijtak re: Rabí, ¿lamas watwi'? xche'tak re. \p (Ri jcholajl tielwi' man yoloj rabí, ajtijonl.) \p \v 39 Laj jcaj orchak re b'esal k'ij, Kakaj Jesús xij rechak: Tzajtak, iltatak, xche' rechak. \p Y rechak xe'tak chirij, xe' rile'tak lamas wi'w y cla' riq'uil xkesantakwi' k'ij. \v 40 Jun rechak yak quib' ri xtatak nen xij Juan Ajb'anal Ja'tiox ri xe' chirij Kakaj Jesús, ri' Andrés ri jk'un Simón Pedro. \v 41 Ajruc're' nab'e xe' chi jtoquic Simón ri ratz y xij re: Xkata' winak ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew ri tib'ijsaj Mesías re, xche' Andrés re Simón. \p (Ri jcholajl tielwi' man b'ij Mesías, Cristo.) \p \v 42 Xpe Andrés xc'amb'i Simón lamas wi' Kakaj Jesús. Xpe Kakaj Jesús, cuando xril jwich Simón, xij re: Ati' ri at Simón, jc'ajol Juan, lajori tioc ab'j pi Cefas, xche' re. \p (Ri jcholajl tielwi' man b'ij Cefas, Pedro.) \s1 Kakaj Jesús tijcha' Felipe pach Natanael \p \v 43 Laj jcab' k'ij Kakaj Jesús xchomorsaj tib'e Galilea, xc'ul Felipe, xij re: Jo' chwij, xche' re. \p \v 44 Felipe ji' tipe li tilmit Betsaida ri jtilmit Andrés pach Pedro. \v 45 Xpe Felipe, xe' jtoque' Natanael y xij re: Xkata' winak ri quiek chirij ri xcan jtz'ib'aj Moisés lak wuj re Jpixb' Kakaj Dios y ri quiek chirij xcan jtz'ib'ajtak yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios. Ri' Kakaj Jesús aj Nazaret ri jc'ajol José, xche' Felipe re Natanael. \p \v 46 Xpe Natanael, xij: Ta' ni jono winak aj Nazaret tib'anow utzil, xche' re Felipe. \p Xpe Felipe, xij re: Tzaj yuk awile', xche' re. \p \v 47 Kakaj Jesús cuando xril petzal Natanael, xij: Neri petzal jun tz'etel rijajl Israel re ta' tisub'unc, xche'. \p \v 48 Xpe Natanael, xtz'onaj re: ¿Nen mo xawetemaj nen imb'anic in? xche' re. \p Kakaj Jesús xij chic re: In xwila' awch, wat ralaj man jche'l higo cuando ajqui' chi atsiq'uij jwi'l Felipe, xche' re. \p \v 49 Natanael xij chic re: ¡Kajtijonl, ati' Jc'ajol Kakaj Dios y ati' jreyak yak rijajl Israel! xche' re. \p \v 50 Kakaj Jesús xij chic re: At xacoja'n, jwi'lke ximb'ij chawe chi xwila' awch cuando wat ralaj man jche'l higo. Tina awilna mas ri sub'laj sachom ch'olal rilic chiwch li, xche' re. \p \v 51 Kakaj Jesús xij chic: Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak chi atak tina awiltakna caj titer y tawiltak yak ranjl Kakaj Dios tiak'antakb'i lecj y tikejtakch pire tiwa'xtak riq'ui Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil, xche' rechak. \c 2 \s1 Nimak'ij re c'ulniquil ri xaan Caná \p \v 1 Laj jrox k'ij xansaj jun nimak'ij re c'ulniquil Caná re Galilea y jchuch Kakaj Jesús wi' cla'. \v 2 Y Kakaj Jesús pach yak ajtijol rib'ak chirij xijsaj rechak chi tib'etak li man nimak'ij li. \v 3 Y cuando xq'uis man vin xpe jchuch Kakaj Jesús, xij re: Xq'uisi' jvinak, xche' re. \p \v 4 Kakaj Jesús xij re: At chuch, ma b'ij chwe nen tamb'an. Ajqui' titaw k'ij inoc chi jb'anic ri takalquinch chi jb'anic, xche' re. \p \v 5 Pero jchuch xij rechak yak ri tijintak chi jjachic vin: B'antak juntir ri nen tijb'ij chawechak, xche' rechak. \p \v 6 Y cla' wi' wakakib' (6) nimaktak k'ib' b'anal la' ab'aj, re c'olb'i ja' pire ch'ajb'i jk'ab'ak yak rijajl Israel, jwi'l jilon jc'utu'nak, ri' rajak tzi tiilsajtak jwi'l Kakaj Dios. Mak k'ib' li raj tijk'iya' oxc'al jo'lajuj (75) litro asta jun cient jo'lajuj (115) litro. \v 7 Xpe Kakaj Jesús, xij rechak yak ajjachaltak vin: Nojsajtak mak k'ib' li chi ja', xche' rechak. \p Ajruc're' rechak xnojsajtak mak k'ib' chi ja' asta tic'alc'atzinc. \p \v 8 Ajruc're' xpe Kakaj Jesús, xij chic rechak: Lajori esajtakb'i junquitz, ye'tatak re man ajc'amal b'e re man nimak'ij, xche' rechak. \p Rechak xantak chapca' xijsaj rechak. \p \v 9 Xpe man ajc'amal b'e re man nimak'ij, xric'aj man ja' ri xwux pi vin, pero ta' retam lamas xpe'w, xike mak ajjachaltak vin retamak lamas xpe'w, jwi'l ri' rechak xesantak li k'ib'. Jwi'li'li man ajc'amal b'e re man nimak'ij xsiq'uij man c'ojol winak ri tic'uli'yc, xij re: \v 10 Juntir cristian cuando trantak nimak'ij re c'ulniquil ri' nab'e tijye'tak man vin chi tijem ri pakal rijil. Cuando yak ri siq'uiltak re man nimak'ij jorok jtija'taka' sub'laj vin, ajruc're' pi q'uisb'ire tijye'tak man vin chi tijem ri ta' pakal rijil. Pero at xac'ola' man vin ri pakal rijil pire taye' chi tijem pi q'uisb'ire man nimak'ij, xche' man ajc'amal b'e re man nimak'ij re man c'ojol winak ri tic'uli'yc. \p \v 11 Ri xan Kakaj Jesús Caná re Galilea ri' li nab'e c'utb'i jcwinel Kakaj Dios xan pire xc'ut chi sub'laj nimi' jk'ij, jwi'li'li yak ajtijol rib'ak chirij xcub'ar jch'olak chirij. \v 12 Cuando xantaj li, Kakaj Jesús xe' Capernaúm pach jchuch, yak jk'un y yak ajtijol rib'ak chirij, xwa'xtak quib' uxib' k'ij cla'. \s1 Tiesajb'i mak ajc'ayb' li nimi richoch Kakaj Dios \p \v 13 Tawem tran jnimak'jak yak rijajl Israel ri jb'ij Pascua, Kakaj Jesús xe' Jerusalén. \v 14 Y li nimi richoch Kakaj Dios xe' jte' mak ajc'ayaltak wacx, mak ajc'ayaltak carner, mak ajc'ayaltak ut y xe' jte' mak cristian ri cub'ultak chi' jmexak lamas tijq'uextakwi' jpwaakak cristian. \v 15 Kakaj Jesús, cuando xril chi jilonli, xan jun chicot la' c'am y la' man chicot li xruktaj juntir mak ajc'ayb' li nimi richoch Kakaj Dios pach mak jwacxak y jcarnerak. Y xtilb'i jpwaakak mak ajq'uexeltak pwak y xsolcopij mak jmexak chiwchak lak ulew. \v 16 Y xij rechak mak ajc'ayaltak ut: ¡Esajtakb'i mak ac'yak neri! ¡Ma cojtak richoch Inkaj pi c'ayb'l! xche' rechak. \p \v 17 Ajruc're' yak ajtijol rib'ak chirij xcuxtaj jwi'lak ri tz'ib'al li wuj re Jyolj Kakaj Dios ri tijb'ij jilonri: \q1 Jwi'l tanchajaj awichoch tina sachsajna inwch, tiche'. \p \v 18 Xpe mak jb'ab'alak yak rijajl Israel, xtz'onajtak re Kakaj Jesús: ¿Nenc'u jono c'utb'i jcwinel Kakaj Dios ri tac'ut chikawch chi jc'utic chi wi' k'atb'itzij laj ak'b' chi jb'anic juntir li? xche'tak re. \p \v 19 Kakaj Jesús xij rechak: Yojtak nimi richoch Kakaj Dios ri y in li uxib' k'ij tamb'an chic jwa'xc, xche' rechak. \p \v 20 Mak jb'ab'alak yak rijajl Israel xijtak re: Chiwch ca'winak wakakib' (46) junab' xantajwi' nimi richoch Kakaj Dios ri y, ¿atc'u cwini' at chi jb'anic jwa'x li uxib' k'ij? xche'tak re. \p \v 21 Pero Kakaj Jesús ma' chirij ta' nimi richoch Kakaj Dios xij cuando xij jilonli, chiriji' jtio'jl re. \v 22 Jwi'li'li cuando xc'astasaj jwich Kakaj Jesús laj jcamnakl xo'lak camnakib', yak ajtijol rib'ak chirij xcuxtaj jwi'lak ri b'il jwi'l Kakaj Jesús, ajruc're' xcojtak nen tijb'ij li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios y xcojtak jyolj Kakaj Jesús ri xij rechak. \p \v 23 Cuando wi' Kakaj Jesús Jerusalén li man nimak'ij Pascua, sub'laj q'ui cristian xcub'ar jch'olak chirij jwi'l re sub'laj c'utb'i jcwinel Kakaj Dios xan chiwchak. \v 24 Pero Kakaj Jesús ta' xcub'ar jch'ol chirijak, jwi'l re retami' nen jchomorsa'nak cristian laj ranmak. \v 25 Re ta' rajwax tib'ijsaj re nen jb'anic ranmak cristian jwi'l re retami' nen jchomorsa'nak juntir cristian ri wi' laj ranmak. \c 3 \s1 Kakaj Jesús tiyolow riq'ui Nicodemo \p \v 1 Wi' jun rechak mak fariseo ri jb'ij Nicodemo ri' jun winak sub'laj nim jk'ij chijxo'lak yak rijajl Israel. \v 2 Re xe' chi jsolaj Kakaj Jesús lak'ab' y xij re: Kajtijonl, ketami' chi Kakaj Diosi' xattakowch chi katijoj jwi'l ta' ni jonok ticwin chi jb'anic c'utb'i jcwinel Kakaj Dios chapca' tab'an at wi mita' Kakaj Dios riq'uil, xche' re. \p \v 3 Kakaj Jesús xij re Nicodemo: Tz'etel tz'et tamb'ij chawe chi nen jun cristian ri mita' tiq'uisi'y chic jca'mul ta' tijna' tioc laj jk'ab' Kakaj Dios pire titakon chib', xche' re. \p \v 4 Nicodemo xtz'onaj chic re Kakaj Jesús: ¿Nen mo tijna' tiq'uisi'y chic jun cristian jca'mul cuando ri'jlaj cristianchak? Ta' tijna' tik'aj chic laj jsantil jchuch pire tiq'uisi'y chic jca'mul, xche' re. \p \v 5 Kakaj Jesús xij chic re: Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawe chi nen ta' tijc'am ja'tiox y ta' tijc'ul Lok'laj Jsantil Kakaj Dios laj ranm chapca' tiq'uisi'y chic jca'mul, ta' tioc laj jk'ab' Kakaj Dios pire titakon chib'. \v 6 Nen tiq'uisi'y riq'ui jkaj jchuch, cristianke. Pero nen tijc'ul Lok'laj Jsantil Kakaj Dios laj ranm chapca' tiq'uisi'y chic jca'mul, ri'chak Lok'laj Jsantil Kakaj Dios tiwa'x laj ranm. \v 7 Mi sach ach'ol chi jtaic ri tijin tamb'ij chawe chi rajwaxi' juntir tina q'uisi'ytakna chic jca'mul. \v 8 Tew tijub'ub'i' juntir luwar, tata' tijumum, pero ta' tawil lamas tipe'w ni ta' tawil lamas tib'e'w y ji'c'ulon juntir yak ri tiq'uisi'ytak jwi'l Lok'laj Jsantil Kakaj Dios. \p \v 9 Nicodemo xij chic re Kakaj Jesús: Ta' tijna' tib'an jilonli, xche' re. \p \v 10 Kakaj Jesús xij chic re: Pero at ati' jun ajtijonl ri nim ak'ij chijxo'lak yak rijajl Israel y ta' tata jcholajl ri tijin tamb'ij chawe. \v 11 Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawe chi oj ri' tikab'ij ri ketam y tikab'iji' chi tz'eti' ri ilan kawi'l, pero atak ta' tacojtak lawi' ri tikab'ij chawechak. \v 12 Atak ta' tacojtak ri tamb'ij chawechak chirijke mak kelen re wich ulew, ri'tic'u chic tacojtak inyolj cuando tanyol chawechak chirij kelen ri wi' lecj. \v 13 Ta' ni jun cristian xjaw riq'ui Kakaj Dios lecj, xike Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil ri xpe lecj. \s1 Kakaj Dios sub'laj tijlok'aj juntir cristian \p \v 14 Jilon chapca' xan Moisés li chekej luwar cuando xcocb'a' man richb'al cumatz b'a che', jilon tib'ansaj re Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil tina camsajna wich curs. \v 15 Y juntir ri tijcub'a' jch'olak chirij tijta'taka' jun tzilaj c'aslemal riq'ui Kakaj Dios lecj ri ta' jq'uisic, xche' Kakaj Jesús re Nicodemo. \p \v 16 Kakaj Dios jwi'l sub'laj tijlok'aj juntir cristian xtakch Kakaj Jesús wich ulew ri xike jun chi Jc'ajol wi'. Y juntir ri tijcub'a' jch'olak chirij ta' tisaach jwichak, tijta'taka' jun tzilaj c'aslemal riq'ui Kakaj Dios lecj ri ta' jq'uisic. \v 17 Kakaj Dios ta' xtakch Jc'ajol wich ulew pire tiyuk rane' jk'atb'itzij chib'ak cristian, re xtakch Jc'ajol wich ulew pirechi' tiyuk jcole' cristian laj jk'ab' jmacak. \p \v 18 Nen jonok tijcub'a' jch'ol chirij Jc'ajol Kakaj Dios ta' tib'an k'atb'itzij chib', pero nen jonok ta' tijcub'a' jch'ol chirij ri xike jun chi Jc'ajol Kakaj Dios li wi', xansaji' k'atb'itzij chib'. \v 19 Ri' ri quiek jwi'l tran jk'atb'itzij Kakaj Dios chib'ak juntir cristian. Ta' rajak jwich k'ak' ri xyuk wich ulew jwi'l rechak ri' mas xe' ranmak chirij man uku'mal jwi'l ri' tijin trantak mak etzltak no'j. \v 20 Nen jono cristian ri tib'anow mak etzltak no'j tijxuta' man k'ak' li, jwi'l ta' raj tiel chi sakil mak etzltak no'j ri tijin chi jb'anic. \v 21 Pero nen jonok tib'anow tzitaklaj no'j tijtoca' man k'ak' li pire tic'utun chi tijin tran lawi' raj Kakaj Dios tran, xche' Kakaj Jesús re Nicodemo. \s1 Juan Ajb'anal Ja'tiox tiyolow chirij Kakaj Jesús \p \v 22 Cuando xantaj li, Kakaj Jesús xe' Judea pach yak ajtijol rib'ak chirij y xwa'xtaka' cla' chi jb'anic ja'tiox. \v 23 Y jilon Juan Ajb'anal Ja'tiox tijini' chi jb'anic ja'tiox rechak cristian Enón chijc'ulel Salim jwi'l cla' wi' sub'laj ja'. Y juntir cristian ri xtawtak riq'uil, re xana' ja'tiox rechak. \v 24 Ri' li xansaj cuando ajqui' chi cojsaj Juan Ajb'anal Ja'tiox li cars. \p \v 25 Xpe jujun rechak yak ajtijol rib'ak chirij Juan Ajb'anal Ja'tiox riq'ui jun rijajl Israel, xoctak chi jyolic chirij nen mas tzi trantak pire tisakab'tak chiwch Kakaj Dios. \v 26 Xpe rechak, xe' jb'ijtak re Juan Ajb'anal Ja'tiox: Kajtijonl, winak ri xwa'x aac'l ch'akap re nimi ja' Jordán ri xayol chike, lajori tijin tran ja'tiox rechak cristian y juntir cristian titawtak riq'uil, xche'tak re Juan Ajb'anal Ja'tiox. \p \v 27 Xpe Juan Ajb'anal Ja'tiox, xij rechak: Ta' ni jonok tiwa'x rekle'n wi ma' Kakaj Dios ta' tiye'w re. \v 28 Pero atak xata'taka' ri ximb'ij chawechak chi in ma' in ta' ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew, in xintaksajchke nab'e chiwch re. \v 29 Li jun nimak'ij re c'ulniquil, man c'ojol winak ri wi' man k'apoj anm riq'uil, ri' re tic'uli'y riq'ui man anm y man richc'ulchi' man c'ojol winak ri tic'uli'y ri wi' cla' chi rilic man nimak'ij, re sub'laj tiqui'cot chi jtaic jyolj man c'ojol winak. \p Y jilon in lajori sub'laj inqui'cotc. \v 30 Re rajwaxi' nojel k'ij tijin tiniman mas jk'ij y in tijin tikej ink'ij, xche' Juan Ajb'anal Ja'tiox rechak. \s1 Wi' jun ri tipe lecj \p \v 31 Y Juan xij chic: Jun ri tipe lecj ri' re titakon chib' juntir ri wi'tak wich ulew y juntir ri wi'tak lecj. Nen jono ri reke wich ulew xike retam mak kelen re wich ulew y xike li tijyol. Pero jun ri tipe lecj, ri' re titakon chib'ak juntir. \v 32 Re ri' tijyol juntir ri ilan y tal jwi'l, pero ta' ni jonok ticojow re nen tijb'ij. \v 33 Pero wi wi' jonok ticojow jyolj, ri' li tic'utuw chi tz'etel tz'eti' ri tijb'ij Kakaj Dios. \v 34 Jun ri takalch jwi'l Kakaj Dios wich ulew, Jyolji' Kakaj Dios ri tijb'ij, jwi'l nojsali' ranm la' Lok'laj Jsantil Kakaj Dios jwi'l Kakaj Dios. \v 35 Kakaj Dios sub'laj tijlok'aj Jc'ajol y xya' juntir ri wi' wich ulew y juntir ri wi' lecj laj jk'ab'. \v 36 Nen ticub'ar jch'ol chirij Jc'ajol Kakaj Dios tijta' jun tzilaj c'aslemal riq'ui Kakaj Dios lecj ri ta' jq'uisic. Pero nen ta' ticub'ar jch'ol chirij Jc'ajol, ta' tijta' tzilaj c'aslemal riq'ui Kakaj Dios lecj ri ta' jq'uisic. Sub'laj c'axi' k'atb'itzij tib'ansaj chib' jwi'l Kakaj Dios, xche'. \c 4 \s1 Kakaj Jesús pach jun anm aj Samaria \p \v 1 Mak fariseo xtatak jtaquil chi Kakaj Jesús ri Kajawl wi' mas cristian xoctak pi ajtijol rib'ak chirij chiwch Juan Ajb'anal Ja'tiox y wi' mas xan ja'tiox rechak. \v 2 Pero tz'etel tz'et ma' ri' ta' Kakaj Jesús tijin tib'anow ja'tiox rechak, ri'taka' yak ajtijol rib'ak chirij. \p \v 3 Cuando Kakaj Jesús xta jtaquil chi jilonli xijsaj chirij, xelb'i Judea, xk'aj chic Galilea. \v 4 Y rajwaxna tik'ax Samaria. \v 5 Jilonli xtaw Sicar ri jun tilmit re Samaria, ri tican chijc'ulel man ulew ri xye' Jacob re José ri jc'ajol. \v 6 Y cla' wi' man c'otob' ri tib'ijsaj jc'otb' Jacob re. Kakaj Jesús sub'laj cosol chi b'e xcub'ar chijc'ulel man c'otob' li chi uxlan, junquitz raj titic'ar k'ij re cab'lajuj (12). \v 7-8 Y yak ajtijol rib'ak chirij xe'tak li tilmit chi jlok'ic kelen rechak re tijtijtak. Y xtaw jun anm aj Samaria chi jc'amic ja' li man c'otob' li. Xpe Kakaj Jesús, xij re: Ye' junquitz ínja', xche' re. \p \v 9 Xpe man anm li, xtz'onaj re: ¿Nen chac tatz'onaj ja' chwe? At ati' rijajl Israel y in ini' aj Samaria, xche' re. \p Re xij jilonli jwi'l yak rijajl Israel ta' tiniq'uib' jwichak riq'uilak mak aj Samaria. \p \v 10 Kakaj Jesús xij chic re anm: Witi awetam nen tijsipaj Kakaj Dios y witi awetam nen ri titz'onin ja' chawe, li tatz'onaji' ja' re y re tijya' ja' chawe ri tiye'w tzilaj c'aslemal riq'ui Kakaj Dios lecj ri ta' jq'uisic, xche' re. \p \v 11 Xpe man anm li, xij chic re Kakaj Jesús: Kaj, ta' nen quiek la' tawesaj ája' y man c'otob' ri, naji' jkejeb'. ¿Lac'umas tac'am ja' ri tiye'w tzilaj c'aslemal riq'ui Kakaj Dios lecj ri ta' jq'uisic pire taye' chwe? \v 12 ¿Masc'u nim ak'ij at chiwch kamam Jacob ri xcan ye'w man c'otob' ri chike, ri lamas xresaj jja' re pach ralc'wal ri xtijtak y xye' re rawjak? xche' re. \p \v 13 Kakaj Jesús xij chic re man anm li: Juntir ri titijowtak re man ja' ri, tina jye'na chic chekej chi' rechak, \v 14 pero nen titijiw re ja' ri tanye' in, ta' chiqui' ni jun b'welt tijye' chekej chi' re, jwi'l man ja' ri tanye' in chi tijem tinimani' laj ranm jun cristian, trana' chapca' jun relexeb' ja' chi jye'ic jun tzilaj c'aslemal re riq'ui Kakaj Dios lecj ri ta' jq'uisic. \p \v 15 Man anm xij chic re Kakaj Jesús: Kaj, ye' man ja' li chwe pire ma' tichekej chic ínchi' y ta' chiqui' impe neri chi resaj ja', xche' re. \p \v 16 Kakaj Jesús xij chic re man anm: Jat, sic'tach awichjil y atk'aj chicch, xche' re. \p \v 17 Man anm li xij: In ta' wichjil, xche' re. \p Kakaj Jesús xij re: Tz'eti' tab'ij chi ta' awichjil, \v 18 jwi'l job'chak chi winak quiek riq'uil xatc'uli'yc y man jun winak ri wi' aac'l lajori ma' awichjil ta'n. Tz'eti' ri xab'ij chwe chi ta' awichjil, xche' Kakaj Jesús re. \p \v 19 Cuando xta man anm chi jilonli xijsaj re, xij: Kaj, tanta in ati' jun ajk'asal Jyolj Kakaj Dios. \v 20 Yak kamam katit' aj Samaria xnimirsajtaka' jk'ij Kakaj Dios la' man witz ri, pero atak yak rijajl Israel tab'ijtak chi xike li tilmit Jerusalén tijna' tikanimirsajwi' jk'ij Kakaj Dios, xche' re. \p \v 21 Kakaj Jesús xij chic re: At anm, coj ri tamb'ij chawe, tina tawna jun k'ij chi ta' chiqui' rajwax atpetak la' man witz ri y ta' chiqui' rajwax atb'etak Jerusalén chi jnimirsaj jk'ij Kakaj Dios. \p \v 22 Atak aj Samaria ta' awetamak nen chi dios ri tanimirsajtak jk'ij, pero oj ri oj rijajl Israel ketami' chi ri' tz'etel Dios tikanimirsaj jk'ij jwi'lke jun rechak yak rijajl Israel ticolmajtak cristian laj jk'ab' jmacak. \v 23 Pero tina tawna jun k'ij y lajori xtawi' man k'ij li cuando juntir yak ri tz'etel ajnimirsaltak jk'ij Kakaj Dios tijnimirsajtak jk'ij la' jsantilak y kes tz'etel tz'et tijnimirsajtaka' jk'ij, jwi'l Kakaj Dios ri' tijtoc yak ri tinimirsantak jk'ij la' jsantilak. \v 24 Jwi'l Kakaj Dios santili'n, jwi'li'li yak ri tinimirsantak jk'ij rajwaxi' tijnimirsajtak jk'ij la' jsantilak chapca' raj Kakaj Dios tinimirsaj jk'ij, xche' re man anm. \p \v 25 Man anm xij re: In wetami' chi tina pena jun ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew ri tib'ijsaj Cristo re. Cuando re tipetc, tiyuki' jb'ij jcholajl chike juntir li, xche'. \p \v 26 Kakaj Jesús xij chic re: Ini' ri tab'ij, ri intijin chi yoloj aac'l, xche' re. \s1 Yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesús titawtak riq'uil \p \v 27 Aj tijini' Kakaj Jesús chi yoloj riq'ui man anm cuando xk'ajtakch yak ajtijol rib'ak chirij, rechak sub'laj xsaach jch'olak chi rilic chi Kakaj Jesús tijin tiyolow riq'ui jun anm. Pero ni jonok xtz'onin re nen raj o nen chac tijin chi yoloj riq'ui man anm li. \p \v 28 Xpe man anm li, xcan jye' jk'ib' cla', xe' li tilmit chi jb'ij rechak cristian y xij rechak jilonri: \v 29 Jo' kile'tak jun winak ri xij chwe juntir nen ri b'anal inwi'l. Pent ri' ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew, xche' rechak. \p \v 30 Y sub'laj cristian li tilmit xe'tak chi rilic Kakaj Jesús. \p \v 31 Cuando b'esal man anm chi jsiq'uij cristian, xpetak yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo sub'laj xpwersijtak Kakaj Jesús chi tijtij jwa, xijtak re: Kajtijonl, tij aw, xche'tak re. \p \v 32 Kakaj Jesús xij rechak: In wi' inw re tantij, atak ta' awetamak nen chi wa lal, xche' rechak. \p \v 33 Yak ajtijol rib'ak chirij xoctak chi jtz'onaj chirib'il rib'ak: ¿Woninti jonok xc'amowch jwa? xche'tak. \p \v 34 Pero Kakaj Jesús xij chic rechak: Pi jq'uexwach inw ri' tamb'an lawi' raj Kakaj Dios tamb'an ri in takowinakch y tina inq'uisna jb'anic ri xij chwe. \v 35 Atak wi' jun ayoljak ri tab'ijtak: Aj raji' quejab' ic' pire tikachol jmolic jwich man tico'n, atche'tak. \p Pero in tamb'ij chawechak: Na'tuntak, iltak juntir mak tico'n k'anchak, tzichak pire timolsaj jwich. \v 36 Jun ajmolol jwich tico'n tijc'ula' jtojb'l y ri jwich tico'n ri tijmol pirechi' jun tzilaj c'aslemal riq'ui Kakaj Dios lecj ri ta' jq'uisic, jwi'li'li man ajticonl pach man ajmolol tico'n tiqui'cottaka'n. \v 37 Chapca' tijb'ij tzij: Jalan titiconanc y jalan timolow jwich man tico'n, tiche'. \p \v 38 In xatintaktakb'i pire atb'etak chi jmolic jwich man tico'n ri lamas ta' xatchacuntak. Jalan xchacuntak re y atak xatmolowtak jwich man tico'n li, xche' rechak. \s1 Yak aj Samaria jcub'ar jch'olak chirij Kakaj Jesús \p \v 39 Sub'laj q'ui cristian re man tilmit li re Samaria xcub'ar jch'olak chirij Kakaj Jesús jwi'l ri xe' jb'ij man anm rechak, cuando xij rechak: Re xij chwe juntir nen ri b'anal inwi'l, xche' rechak. \p \v 40 Cuando xtawtak mak aj Samaria riq'ui Kakaj Jesús, sub'laj pwers xantak re pire tican riq'uilak. Kakaj Jesús xcan quib' k'ij riq'uilak cla'. \v 41 Y wi' chiqui' sub'laj q'ui cristian ri xcojtak ri xij Kakaj Jesús rechak. \p \v 42 Mak cristian xijtak re man anm: Lajori xcub'ari' kach'ol chirij, ma' xita'ke jwi'l ri xab'ij chike, jwi'li' xkata' jyolj ri tijb'ij. Lajori xketemaji' chi ri' re ri ajcolol rechak juntir cristian laj jk'ab' jmacak, xche'tak. \s1 Titzib'saj jc'ajol jun jtako'n man jb'ab'al k'atb'itzij \p \v 43 Cuando xk'ax mak quib' k'ij li, ajruc're' Kakaj Jesús xelb'i Samaria xe' Galilea. \v 44 Kakaj Jesús b'ili' jwi'l chi jun ajk'asal Jyolj Kakaj Dios ta' ticojsaj jk'ij y ta' tic'ulsaj pi utzil laj jtilmit. \v 45 Cuando xtaw Kakaj Jesús Galilea xc'ulsaji' pi utzil jwi'lak yak cristian, jwi'l rechak xpetaka' Jerusalén chi rilic nimak'ij Pascua y rechak xrila'taka' juntir ri xan cla'. \p \v 46 Kakaj Jesús, cuando xtaw Galilea, xe' suc'ul Caná re Galilea lamas xan chi xwux ja' pi vin. Cla' wi' jun jb'ab'alak mak jsoldad man rey sub'laj yaj jun jc'ajol ri wi' Capernaúm. \v 47 Y man jb'ab'al soldad li, cuando xta jtaquil chi Kakaj Jesús xtaw chiqui' Galilea ji' jpetic Judea, xe' rile' y xtz'onaj tok'ob' re chi tib'e riq'uil laj richoch pire tib'e jtzib'saj jc'ajol ri camic re. \p \v 48 Kakaj Jesús xij re: Atak ajri' tacojtak asta tina awiltakna c'utb'i jcwinel Kakaj Dios, xche' re. \p \v 49 Man jb'ab'al soldad xij chic re: Kaj, b'an tok'ob', nab'e jo' laj or wiq'uil chiwch ticam inc'ajol, xche' re. \p \v 50 Kakaj Jesús xij chic re: Jat laj awichoch, ac'ajol yo'li'n, xche' re. \p Man jb'ab'al soldad li xe' laj richoch, xcoja' nen xijsaj re jwi'l Kakaj Jesús. \v 51 Cuando tawem tran laj richoch, xeltakch mak jmocom chi jc'ulic, xijtak re: ¡Ac'ajol yo'li'n! xche'tak re. \p \v 52 Y re xtz'onaj rechak nen chi or lal xcholmaj jtzib'ic. Rechak xijtak re: Li nab'e or re b'esal k'ij xel man k'ak' chirij, xche'tak re. \p \v 53 Ajruc're' jkaj man ral ac'l li xcuxtaj jwi'l chi ri' man or li, ri xijsaj re jwi'l Kakaj Jesús chi jc'ajol yo'li'n. Re pach rixokl y juntir ralc'wal xcub'ar jch'olak chirij Kakaj Jesús. \v 54 Ri' li jcab' c'utb'i jcwinel Kakaj Dios ri xan Kakaj Jesús cuando xtaw Galilea ji' jpetic Judea. \c 5 \s1 Titzib'saj jun winak ri siquirnak jtio'jl \p \v 1 Cuando xk'ax quib' uxib' k'ij jb'antaj juntir li jwi'l Kakaj Jesús, xe' Jerusalén jwi'l jun nimak'ij ri trantak yak rijajl Israel. \v 2 Y li man tilmit li chijc'ulel man pwert re oqueb' ri tib'ijsaj Jpwert Mak Carner re, wi' jun nimlaj c'otob' b'anal cla' ri tib'ijsaj Betesda re li tz'ijb'al hebreo. Y chak'chi' man c'otob' li sutul rij la' job' chinam. \v 3 Y laj jmujalak mak chinam li wi' sub'laj q'ui yaj tz'e'ltak, wi' moytak, co'xtak y siquirnak jtio'jlak tijin trulb'ejtak tisilib' man ja'. \v 4 Jwi'l wi' jujun b'welt tikejch jun ranjl Kakaj Dios chi jsilib'saj man ja' li y nen jono rechak yak cristian ri yajtak ri nab'e tikej li man ja' cuando tisilib'saj jwi'l anjl, titzib'i' re nen chi yajel ri wi' re. \v 5 Y cla' wi' jun winak yaj ri xana' junwinak waxaklajuj (38) junab' jta'ic jyaj jwi'l. \v 6 Kakaj Jesús, cuando xril chi tz'e'l sic' winak cla' xretemaj chi ojrchak yaj, xtz'onaj re: ¿Chawajni' attzib'c? xche' re. \p \v 7 Sic' winak yaj xij re Kakaj Jesús: Kaj, ta' nen inkesan li ja' cuando tisilib'saj man ja' jwi'l anjl. Nojel b'welt cuando chwaj inkej li ja', jalan tikej nab'e chinwch, xche' re. \p \v 8 Kakaj Jesús xij re: B'iiten, c'amb'i ach'atum che' y wo'coten, xche' re. \p \v 9 Y laj or xtzib' sic' winak, xc'amb'i jch'atum che' y xwo'cotc. Y jwi'l man k'ij li k'iji' re uxlan, \v 10 xpe mak jb'ab'alak yak rijajl Israel, xijtak re sic' winak li: Lajori k'iji' re uxlan, ta' ye'l luwar chawe tawikajb'i ach'atum che', xche'tak re. \p \v 11 Sic' winak li xij rechak: Winak ri xintzib'sanc, xij chwe: C'amb'i ach'atum che' y wo'coten, xche' chwe, xche' rechak. \p \v 12 Rechak xtz'onajtak re: ¿Nen xin chawe chi tac'amb'i ach'atum che' y atwo'cotc? xche'tak re. \p \v 13 Y sic' winak ta' xcwin chi jc'utic nen xtzib'san re, jwi'l Kakaj Jesús xsach rib' xo'lak sub'laj q'ui cristian ri wi'tak cla'. \p \v 14 Cuando xantaj juntir li, Kakaj Jesús xril chic jwich sic' winak b'atz'aak re nimi richoch Kakaj Dios y xij re: Ta jcholajl, lajori xattzib'i'n, mat macun chic pire ma' tipe jun ayaj mas c'ax chic chiwch ri xata', xche' re. \p \v 15 Xpe sic' winak li, xe' jb'ij rechak mak jb'ab'alak yak rijajl Israel chi ri' Kakaj Jesús ri xtzib'san re. \v 16 Mak jb'ab'alak yak rijajl Israel takel rij Kakaj Jesús jwi'lak pire trantak c'ax re asta tijcamsajtak jwi'l xtzib'saj sic' winak la' k'ij re uxlan. \p \v 17 Kakaj Jesús xij rechak: Inkaj nojel k'ij tijin tran utzil y jilon in, tamb'ana' utzil, xche' rechak. \p \v 18 Jwi'li'li xpe chic mas retzalak mak jb'ab'alak yak rijajl Israel chirij, rajak roj tijcamsajtak jwi'l re xan lawi' ri ta' ye'l luwar tib'an la' k'ij re uxlan y jwi'l re ri' raj tijniq'uib'saj rib' riq'ui Kakaj Dios jwi'l xij chi ri' Kakaj Dios Jkaj. \s1 Takon ri wi' laj jk'ab' Kakaj Jesús \p \v 19 Kakaj Jesús xij chic rechak: Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak chi Jc'ajol Kakaj Dios ta' nen tran pi ric'an, xike tran lawi' ri tril ri tran Jkaj. Juntir ri tran Jkaj, jilon tran Jc'ajol. \p \v 20 Kakaj Dios tijlok'aji' Jc'ajol y juntir ri tran tijc'uta' chiwch y tijc'uta' mas nimaktak kelen chiwch ri sub'laj sachom ch'olal rilic ri xawiltak lajori, ri tisachow mas ach'olak chi rilic. \v 21 Jilon chapca' Kakaj Dios tijc'astasaj jwichak camnakib' pire tijye' chic jc'aslemalak y jilon Jc'ajol Kakaj Dios tijya' jc'aslemal nen quiek re raj tijye' jc'aslemal. \v 22 Y Kakaj Dios ta' tran jk'atb'itzij chib' jono cristian, xjacha' juntir jk'atb'itzij laj jk'ab' Jc'ajol y ri' Jc'ajol tib'anow k'atb'itzij chib'ak juntir cristian wich ulew, \v 23 pire juntir cristian tijcojtak jk'ij Jc'ajol Kakaj Dios chapca' trantak chi jcojic jk'ij Kakaj Dios. Nen ta' tijcoj jk'ij Jc'ajol Kakaj Dios, ta' tijcoj jk'ij Kakaj Dios ri xtakowch re. \p \v 24 Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak, nen tijta inyolj ri tamb'ij y ticub'ar jch'ol chirij ri intakowinakch, tijta' tzilaj c'aslemal riq'ui Kakaj Dios lecj ri ta' jq'uisic. Y ta' tib'an k'atb'itzij chib', nic' riq'uil xcami'n y xc'astasaji' jwich laj jcamnakl. \p \v 25 Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak chi tina tawna jun k'ij y lajori xtawi' k'ij cuando yak cristian ri nic' riq'uil camnaktak tijtatak jyolj Jc'ajol Kakaj Dios. Y yak ri tijtatak jyolj Jc'ajol Kakaj Dios y trantak lawi' ri tijb'ij tiyo'rtaka'n. \p \v 26 Jilon chapca' Kakaj Dios wi' jcwinel chi jye'ic jc'aslemal ric'an, xya' jcwinel Jc'ajol chi jye'ic jc'aslemal. \v 27 Y xya' k'atb'itzij laj jk'ab' pire tran k'atb'itzij chib'ak juntir cristian jwi'l ri' Jc'ajol ri xwux pi cristianil. \p \v 28 Mi sach ach'olak chi jtaic juntir ri, jwi'l tina tawna jun k'ij juntir camnakib' tina jtatakna jyolj Jc'ajol Kakaj Dios laj jluwrak lamas mukultak \v 29 y tina eltaknach lamas mukultak. Yak ri xantak tzitaklaj no'j tic'astasaj jwichak laj jcamnaklak pire tijta'tak tzilaj c'aslemal riq'ui Kakaj Dios lecj ri ta' jq'uisic. Pero yak ri xantak etzltak no'j tic'astasaj jwichak laj jcamnaklak pire tib'an k'atb'itzij chib'ak. \p \v 30 In, ta' tamb'an ink'atb'itzij pi wic'an. In tamb'an ink'atb'itzij chib' jun cristian jilon chapca' ri b'il chwe jwi'l Kakaj Dios y ink'atb'itzij ri tamb'an pi jcholajli'n. Jwi'l ma' ri' ta' tamb'an lawi' ri chwaj in, ri' tamb'an lawi' raj ri intakowinakch. \v 31 Y wi inke imb'in chwij chi tz'eti' ri tijin tamb'ij, juntir ri tamb'ij ta' nen tichacuj. \s1 Ri tib'intak tz'etel tz'et chirij Kakaj Jesús \p \v 32 Pero wi' jun tib'in chwij in chi tz'eti' ri tamb'ij y in wetami' chi lawi' ri tijb'ij re chwij, kes tz'etel tz'eti'n. \v 33 Atak xataktak jtz'onaj re Juan Ajb'anal Ja'tiox y juntir ri xij re kes tz'eti'n. \v 34 Pero pi we in ta' rajwax jono cristian tib'in chwij chi tz'etel tz'eti' ri tamb'ij. In tamb'ij jilonli pirechi' atcolmajtak laj jk'ab' amacak. \p \v 35 Juan Ajb'anal Ja'tiox jilon chapca' jun k'ak' tijumin jk'ak'al y tijsakab'saj juntir y atak xatqui'cottaka' quib' uxib' k'ij jwi'l jsakil ri xan. \v 36 Pero wi' chiqui' nen tib'in chwij chi tz'etel tz'eti' ri tamb'ij. Re masna tresaj chi sakil chiwch ri xij Juan Ajb'anal Ja'tiox, jwi'l juntir ri tamb'an ri' ri xij Kakaj Dios chwe chi tamb'an y ri' li tic'utuw chi ri' Kakaj Dios ri intakowinakch. \v 37 Y ri' Kakaj Dios ri intakowinakch tib'in chwij chi tz'etel tz'eti' ri tamb'ij y atak ta' tal jyolj awi'lak y ta' ilan jwich awi'lak. \v 38 Witi tioc Lok'laj Jyolj Kakaj Dios laj awanmak, ticub'ari' ach'olak chirij ri takalch jwi'l Kakaj Dios. \p \v 39 Atak tziyi' jtoquic jcholajl li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios tab'antak jwi'l tab'ij laj awanmak chi cla' tijb'ij nen tab'antak chi jta'ic jun tzilaj c'aslemal riq'ui Kakaj Dios lecj ri ta' jq'uisic y ri' wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios li tib'in chwij chi tz'eti' ri tamb'ij. \v 40 Pero ta' chawajak tatatak inyolj pire tata'tak tzilaj c'aslemal riq'ui Kakaj Dios lecj ri ta' jq'uisic. \p \v 41 In ta' chwaj tinimirsaj ink'ij jwi'lak yak cristian. \v 42 Y wetami' ano'jak y wetami' chi ta' talok'ajtak Kakaj Dios. \v 43 In, Kakaj Dios intakowinakch y atak ta' tac'ultak inyolj, pero wi wi' jun chic laj jno'jke re tipetc, ri' li tac'ula'taka' jyolj pi utzil. \p \v 44 Atak ta' tacojtak ri tamb'ij jwi'l ri' mas kus tawiltak tacoj ak'ijak chawib'il ayb'ak y ta' atoctak il chi jb'anic utzil pire ticojsaj ak'ijak jwi'l Kakaj Dios ri xike re jun chi Dios. \v 45 Ma b'ij laj awanmak chi in, incojow tzij chawijak chiwch Kakaj Dios. Ri ticojow tzij chawijak chiwch Kakaj Dios, ri' Moisés ri cub'ul ach'olak chirij. \v 46 Atak, witi tacojtak ri xij Moisés, titica' acojtakre' ri tamb'ij in jwi'l Moisés xtz'ib'aji' li wuj chwij in. \v 47 Pero wi mita' tacojtak ri xtz'ib'aj Moisés, ta' tacojtak ri tamb'ij in chawechak, xche' Kakaj Jesús rechak mak jb'ab'alak yak rijajl Israel. \c 6 \s1 Titzuksaj sub'laj cristian \p \v 1 Cuando xantaj li, Kakaj Jesús xe' ch'akap re nimlaj alagun ri jb'ij Galilea y ri tib'ijsaj Tiberias re. \v 2 Sub'laj q'ui cristian xamb'ertak chirij jwi'l xrila'taka' mak c'utb'i jcwinel Kakaj Dios ri xan chi jtzib'saj cristian re jyajak. \v 3 Xpe Kakaj Jesús, xjaw wich jun witz pach yak ajtijol rib'ak chirij y xcub'artak cla'. \v 4 Tawem tran jnimak'jak yak rijajl Israel ri jb'ij Pascua. \v 5 Kakaj Jesús xril chi sub'laj q'ui cristian xmulb'a' rib'ak chirij, xtz'onaj re Felipe: ¿Lamas tikalok' cuxlanwa pire tijtijtak juntir yak cristian ri? xche' re. \p \v 6 Re xij jilonli ri'ke raj tijta nen tijb'ij Felipe. Re retami' nen tran chi jtzukicak. \p \v 7 Felipe xij re Kakaj Jesús: Pero ni ta' tran quib' cient (200) denario pire tilok'saj cuxlanwa la' pire tijtijtak q'uitja' rechak chi jujunalak, xche' re. \p \v 8 Xpe Andrés ri jk'un Simón Pedro, jun rechak yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo, xij re Kakaj Jesús: \v 9 Neri wi' jun ral ac'l c'amalch job' cuxlanwa jwi'l b'anal la' cebada pach quib' car, pero ta' tran pire juntir cristian ri, xche' re. \p \v 10 Kakaj Jesús xij rechak yak ajtijol rib'ak chirij: B'ijtak rechak juntir cristian chi ticub'artak, xche' rechak. \p Y la' man luwar li wi' sub'laj q'uim y chib' mak q'uim li xcub'artak juntir cristian, raj wi'taka' job' (5,000) mil xike winak. \v 11 Xpe Kakaj Jesús, xc'am mak cuxlanwa li y xc'omowaj re Kakaj Dios, ajruc're' xij chi tijachsaj chiwchak juntir cristian ri xcub'artak y jilon xan re mak car. Y mak cristian xwi'ntak asta xnojtak. \v 12 Cuando xcolajtak, xpe Kakaj Jesús xij rechak yak ajtijol rib'ak chirij: Moltak mak q'uer cuxlanwa ri ta' xq'uis pire ma' tican sachok, xche' rechak. \p \v 13 Y rechak xc'oltak juntir mak q'uer cuxlanwa ri b'anal la' cebada y xnojsajtakna cab'lajuj (12) chicach ri ta' xq'uisc. \p \v 14 Juntir cristian cuando xriltak man c'utb'i jcwinel Kakaj Dios ri xan Kakaj Jesús, xijtak: Tz'etel tz'et winak ri, ri' ajk'asal Jyolj Kakaj Dios ri tina pena wich ulew, xche'tak. \p \v 15 Kakaj Jesús retami' nen jchomorsa'nak chi rechak ri' rajak tijchaptakb'i pire tijcojtak pire re rey, jwi'li'li xelb'i cla', xak'an chic mas b'a witz pi ric'an. \s1 Kakaj Jesús tib'en b'a ja' \p \v 16 Cuando xoc ak'ab' yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo xkejtakb'i chi' nimlaj alagun. \v 17 Y xjawtakb'i li jun barc pire tik'axtakb'i ch'akap re nimlaj alagun pire titawtak Capernaúm. Uku'mchak y ajqui' chi taw Kakaj Jesús riq'uilak. \v 18 Xpe jun quiek'ek' tew b'a ja' y xoc chi ritz'b'ej mak retumb re man nimlaj alagun. \v 19 Cuando xjutuntakb'i raj jun lewa pach pajnic'j b'a nimlaj alagun ri'chak xriltak Kakaj Jesús tijin tib'ench b'a nimlaj alagun y tijin tijutun chijc'ulel man barc, rechak sub'laj xtzaak jch'olak. \v 20 Xpe Kakaj Jesús, xij rechak: Ini'n, mi tzaak ach'olak, xche' rechak. \p \v 21 Ajruc're' rechak sub'laj xqui'cottak xijtak re Kakaj Jesús chi tijaw riq'uilak li barc. Y cuando xjaw Kakaj Jesús li barc, ri'chak xric'ajtak wi'takchak chi' nimlaj alagun la' man luwar lamas rajak titawtak. \p \v 22 Laj jcab' k'ij mak cristian ri xcantak ch'akap re man nimlaj alagun xretemajtak chi yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo xi'taka' li jun barc ri wi' chi' nimlaj alagun y xike jun barc li ri wi' cla' y Kakaj Jesús ta' xe' chijxo'lak. \p \v 23 Y wi' nic'j barc chic ri tipetak Tiberias xtawtak chi' nimlaj alagun nakaj re lamas xtijtak mak cuxlanwa sub'laj q'ui cristian cuando Kakaj Jesús jorok jc'omowaji' re Kakaj Dios. \v 24 Mak cristian, cuando xriltak chi ta' Kakaj Jesús cla' pach yak ajtijol rib'ak chirij, xjawtakb'i li mak barc li, xe'tak Capernaúm chi jtoquic Kakaj Jesús. \s1 Kakaj Jesús ri' cuxlanwa ri tiye'w c'aslemal \p \v 25 Cuando mak cristian xtawtak ch'akap re man nimlaj alagun, xe' jte'tak Kakaj Jesús xtz'onajtak re: Ajtijonl, ¿nen or xatyuk neri? xche'tak re. \p \v 26 Kakaj Jesús xij rechak: Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak chi atak tijin inatoctak jwi'lke xatijtak mak cuxlanwa wiq'uil asta xatnojtak. Y ma' jwi'l ta' xawetemajtak jcholajl mak c'utb'i jcwinel Kakaj Dios ri ximb'an. \v 27 Mat octak il chi chac pire jch'equic awak ri tike saach jwich, ri' oquentak il chi chac pire jch'equic awak ri ta' jsachic jwich ri tiye'w jun tzilaj c'aslemal chawechak riq'ui Kakaj Dios lecj ri ta' jq'uisic. Y ri' Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil tiye'w wa li chawechak, jwi'l Kakaj Dios xc'uta' chi ri' re xtakowch re, xche' rechak. \p \v 28 Jwi'li'li mak cristian xtz'onajtak re Kakaj Jesús: ¿Nenc'u rajwax tikab'an pire ojcwin chi jb'anic lawi' raj Kakaj Dios tikab'an? xche'tak re. \p \v 29 Kakaj Jesús xij chic rechak: Ri raj Kakaj Dios tab'antak, ri' cub'a' ach'olak chirij jun ri takalch jwi'l, xche' rechak. \p \v 30 Rechak xtz'onajtak chic re: ¿Nen jono c'utb'i jcwinel Kakaj Dios tac'ut chikawch pire tikil y tikacoj ayolj? ¿Nen jono kelen atcwin chi jb'anic? \v 31 Kamam katit' ojrtaktzij xtija'taka' maná li chekej luwar chapca' tz'ib'al li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios ri tijb'ij jilonri: Re xya' cuxlanwa re lecj rechak chi tijem, tiche', xche'tak mak cristian re Kakaj Jesús. \p \v 32 Kakaj Jesús xij chic rechak: Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak, ma' ri' ta' Moisés xye'w cuxlanwa re lecj rechak chi tijem, ri' Inkaj xye'w. Y lajori ri' tiye'w tz'etel cuxlanwa re lecj chi tijem chawechak. \v 33 Jwi'l cuxlanwa ri tijye' Kakaj Dios chi tijem, ri' ri xkejch lecj y xyuk wich ulew y ri' re tiye'w jun tzilaj c'aslemal rechak cristian. \p \v 34 Mak cristian xijtak chic re: Kaj, ye' man cuxlanwa li chike nojel k'ij, xche'tak re Kakaj Jesús. \p \v 35 Kakaj Jesús xij chic rechak: Ini' man cuxlanwa ri tiye'w jun tzilaj c'aslemal. Y nen inc'uluw laj ranm ni jun b'welt tijye' chic wi'jal re y nen tijcub'a' jch'ol chwij ni jun b'welt tijye' chekej chi' re. \v 36 Ximb'iji' chawechak chi xawila'taka' inwch, pero ta' ticub'ar ach'olak chwij. \p \v 37 Juntir yak ri tijachsajtak laj ink'b' jwi'l Kakaj Dios tina petakna wiq'uil y nen tipe wiq'uil ta' twesajb'ic. \v 38 Jwi'l in ji' impe lecj, ma' pire ta' tamb'an lawi' chwaj in, ri' tamb'an lawi' raj ri intakowinakch. \v 39 Ri' ri raj tamb'an ri intakowinakch, re ta' raj tisaach jwich ni jono rechak yak ri jachal laj ink'b' jwi'l. Ri' raj tanc'astasaj jwichak laj jcamnaklak la' q'uisb'itak k'ij re jwich k'ijsak. \v 40 Y ri' raj Inkaj chi juntir cristian ri tiiliwtak juntir ri tran Jc'ajol Kakaj Dios y ticub'ar jch'olak chirij, tijta'taka' jun tzilaj c'aslemal riq'ui Kakaj Dios lecj ri ta' jq'uisic y in tanc'astasaj jwichak laj jcamnaklak la' q'uisb'itak k'ij re jwich k'ijsak, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 41 Xpe yak rijajl Israel, xoctak chi yok'on chirijil Kakaj Jesús jwi'l xij: Ini' cuxlanwa ri xpe lecj, xche' rechak. \p \v 42 Y yak rijajl Israel xijtak: Re jc'ajoli' José y oj tikach'ob'a' jwich jkaj jchuch. ¿Nen chac tijb'ij chi ji' xpe lecj? xche'tak. \p \v 43 Kakaj Jesús xij chic rechak: Maytak yok'on chwijil. \v 44 Ni jonok ticwin tipe wiq'uil wi ma' ri' ta' Kakaj Dios ri intakowinakch tijachow laj ink'b' y in tanc'astasaj jwich laj jcamnakl la' q'uisb'itak k'ij re jwich k'ijsak. \p \v 45 Yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios xcan jtz'ib'ajtaka' chi juntir cristian titijojtaka' jwi'l Kakaj Dios. Juntir yak ri titawtak re ri tijb'ij Kakaj Dios y tretemajtak nen tijb'ij, tipetaka' wiq'uil. \v 46 Ta' ni jonok iliwinak jwich Kakaj Dios, xike ri xpe lecj riq'ui Kakaj Dios ri iliwinak jwich Kakaj Dios. \v 47 Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak nen ticub'ar jch'ol chwij tijta' jun tzilaj c'aslemal riq'ui Kakaj Dios lecj ri ta' jq'uisic. \p \v 48 In ini' cuxlanwa ri tiye'w jun tzilaj c'aslemal. \v 49 Yak amam atit'ak ojrtaktzij xtija'taka' maná ri xye'saj rechak li chekej luwar, pero xcamtaka'n. \v 50 Pero ri tijin tamb'ij in chawechak ri' cuxlanwa ri xpe lecj, nen titijiw re, ta'chiqui' ticamc. \v 51 Y in ini' cuxlanwa ri yo'l ri xpe lecj, nen titijiw re man cuxlanwa li, ta' chiqui' ticamc. Y man cuxlanwa li, ri' intio'jl ri tanye' pi camic pire tijta'tak jun tzilaj c'aslemal juntir cristian wich ulew, xche'. \p \v 52 Yak rijajl Israel xpe retzalak, xoctak chi jtz'onaj chirib'il rib'ak: ¿Nen mo ticwin man winak ri, tijye' jtio'jl chike chi tijem? xche'tak. \p \v 53 Kakaj Jesús xij chic rechak: Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak wi mita' tatijtak jtio'jl y jquiq'uel Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil, ta' tata'tak jun tzilaj c'aslemal. \v 54 Y nen tijtij intio'jl y inquiq'uel tijta' jun tzilaj c'aslemal riq'ui Kakaj Dios lecj ri ta' jq'uisic y in tanc'astasaji' jwich laj jcamnakl la' q'uisb'itak k'ij re jwich k'ijsak. \v 55 Jwi'l intio'jl ri' tz'etel wa y inquiq'uel ri' tz'etel uc'a'. \v 56 Nen titijiw re intio'jl y inquiq'uel tiwa'xi' wiq'uil y inwa'xi' riq'uil. \v 57 Kakaj Dios ri intakowinakch yo'li'n y jwi'l re yo'lquin in y ji'c'ulon nen ri titijow re intio'jl y inquiq'uel tiyo'ri' inwi'lke in. \p \v 58 Tijin inyolow chirij man cuxlanwa ri xpe lecj. Amam atit'ak ojrtaktzij xtija'taka' maná, pero xcamtaka'n. Pero nen titijiw re man cuxlanwa ri, ta'chiqui' ticamc, xche'. \p \v 59 Jilonli xij Kakaj Jesús chi jtijoj cristian li sinagog cuando wi' Capernaúm. \s1 Yak ri tijtos rib'ak chirij Kakaj Jesús \p \v 60 Sub'laj q'ui rib'ilak yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo xtatak ri xij Kakaj Jesús rechak, xijtak: Juntir ri tijb'ij sub'laj c'ax jtaic jcholajl. Ta' nen ticwin chi jb'anic juntir li, xche'tak. \p \v 61 Kakaj Jesús retami' chi rechak ta' tzi xtatak ri xij rechak, xtz'onaj rechak: ¿C'axc'u xatatak ri ximb'ij chawechak? \v 62 ¿Nen tab'antak wi tawiltak Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil tik'aj lamas wi' nab'e? \v 63 Ri' Lok'laj Jsantil Kakaj Dios ri tiye'w c'aslemal y jun cristian ta' ticwin chi jye'ic c'aslemal li. Mak yoloj ri ximb'ij chawechak, ri' ri xij Lok'laj Jsantil Kakaj Dios y ri' ri tiye'w c'aslemal. \v 64 Pero wi' jujun chaxo'lak ta' tijcojtak ri tamb'ij, xche' Kakaj Jesús rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \p Kakaj Jesús retamchakch ojrtaktzij nen jono mak ri ta' ticojowtak ri tijb'ij y retamchak nen tijachow re pi camic. \v 65 Y Kakaj Jesús xij chic rechak: Jwi'li'li in ximb'ij chawechak chi ta' ni jonok tipe wiq'uil wi ma' Kakaj Dios ta' tijachow laj ink'b', xche' rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \p \v 66 Jwi'l xij Kakaj Jesús jilonli, sub'laj q'ui yak ajtijol rib'ak chirij xcan jye'tak, ta' chiqui' xamb'ertak chirij. \p \v 67 Ajruc're' Kakaj Jesús xtz'onaj rechak yak cab'lajuj (12) ajtijol rib'ak chirij: ¿Miti jilon atak chawajaki' atb'etak? xche' rechak. \p \v 68 Xpe Simón Pedro, xij re: Wajawl, ¿nentic'u quiek riq'uil ojb'ec? Xike aac'l at wi' yoloj ri tiye'w jun tzilaj c'aslemal riq'ui Kakaj Dios lecj ri ta' jq'uisic. \v 69 Oj tikacoja' ayolj y ketami' chi at ji' xatpe riq'ui Kakaj Dios y tosolcati' pire Kakaj Dios, xche' re Kakaj Jesús. \p \v 70 Kakaj Jesús xij chic rechak: Ini' xincha'w awechak chi atak cab'lajuj (12), pero wi' jun chawechak etzli'n, xche'. \p \v 71 Re tijin tiyolow chirij Judas Iscariote ri jc'ajol Simón Iscariote ri tijachow pi camic, Judas ri' jun rechak yak cab'lajuj (12) jtako'n Kakaj Jesús. \c 7 \s1 Kakaj Jesús ta' ticojsaj jk'ij jwi'lak yak jk'un \p \v 1 Cuando xantaj li, Kakaj Jesús xwo'cot lak luwar re Galilea, ta' raj tib'e Judea jwi'l mak jb'ab'alak yak rijajl Israel rajak tijcamsajtak. \v 2 Jwi'l tawem tran man nimak'ij ri jb'ij Tabernáculo jun jnimak'jak yak rijajl Israel, \v 3 xpe yak jk'un Kakaj Jesús, xijtak re: Mat wa'x neri, rajwaxi' atb'e Judea pire triltak yak ajtijol rib'ak chawij juntir ri tab'an. \v 4 Ni jun cristian ri raj tich'ob'saj jwich tran kelen chi mukukil. At, wi tab'an mak kelen jilonli, b'an chiwchak juntir cristian, xche'tak re. \p \v 5 Jilonli xijsaj re Kakaj Jesús jwi'lak yak jk'un jwi'l ta' tijcojtak ri tijin tran. \p \v 6 Xpe Kakaj Jesús, xij rechak: Ajqui' chi taw k'ij pi we in, pero pi awe atak juntirke k'ij tzi. \v 7 Mak cristian ri retake wich ulew, ta' atjxuttak. Pero in injxuta'taka' jwi'l in twesaji' chi sakil juntir mak etzltak no'j ri tijintak chi jb'anic. \v 8 Jat atak li nimak'ij. In ta' imb'ec jwi'l ajqui' chi taw k'ij pi we in, xche' rechak. \p \v 9 Cuando Kakaj Jesús xijmaj jilonli jwi'l rechak yak jk'un, xcan Galilea. \s1 Kakaj Jesús wi' chi' nimak'ij \p \v 10 Y Kakaj Jesús cuando jorok b'i' yak jk'un li nimak'ij, ajruc're' xe' chic re, chi mukukilke xe' rile' nimak'ij. \v 11 Mak jb'ab'alak yak rijajl Israel xtoca'taka' Kakaj Jesús xo'lak cristian li nimak'ij, xijtak: ¿Lachiqui'mas wi' man winak? xche'tak. \p \v 12 Y xo'lak cristian wi' nic'j tijintak chi yoloj chirib'il rib'ak chirijil Kakaj Jesús. Wi' jujun tijb'ijtak: Jun tzilaj winaki'n, tiche'tak. \p Y jujun chic tijb'ijtak: Ma' jun tzilaj winak ta'n, tike tijin tijsub' cristian, tiche'tak. \p \v 13 Pero chirib'ilke rib'ak tiyolowtak chirij Kakaj Jesús jwi'l titzaak jch'olak chiwchak mak jb'ab'alak yak rijajl Israel. \p \v 14 Cuando xnic'ajir man nimak'ij, ajruc're' Kakaj Jesús xjawb'i li nimi richoch Kakaj Dios y xoc chi jtijojcak cristian. \v 15 Mak jb'ab'alak yak rijajl Israel sub'laj xsaach jch'olak chi jtaic, xijtak: ¿Lachiqui'mas xretemaj sub'laj jno'j y lachiqui'mas xtijojwi' rib'? xche'tak. \p \v 16 Kakaj Jesús xij rechak: Ri tijon tamb'an ma' we ta' in, rechi' Kakaj Dios ri intakowinakch, xche' rechak. \p \v 17 Wi wi' jonok raj tran lawi' raj Kakaj Dios tran, tijch'ob'a' wi ji' petzal riq'ui Kakaj Dios ri tijon tamb'an o laj imb'ke tipe'w ri tamb'ij. \v 18 Jun ri laj jb'ake tipe'w ri tijb'ij, ri'ke raj ticojsaj jk'ij jwi'lak cristian, pero nen jonok tran jun kelen pire ticojsaj jk'ij ri xtakowch re, re tijb'iji' tz'etel tzij y ta' tijb'ij jo'slaj tzij. \v 19 Moisés xcan jye' mak pixab' li chawechak, pero ni jono chawechak ticojow mak pixab' li. ¿Nen chac chawajak inacamsajtak? xche' rechak. \p \v 20 Mak cristian xijtak re: At wi' etzl laj awanm, ta' ni jun tijchomorsaj acamsaj, xche'tak re. \p \v 21 Kakaj Jesús xij rechak: Jwi'lke jun chi c'utb'i jcwinel Kakaj Dios ximb'an la' k'ij re uxlan atak juntir sub'laj xsaach ach'olak chi rilic. \v 22 Moisés xatjtaktak chi jcojic retal atio'jlak. Pero ma' ri' ta' re xcholow jb'anic jilonli, ri'taka' yak amamak xcholowtak jcojic retal jtio'jlak y atak la' k'ij re uxlan tacoja'taka' retal jtio'jlak yak ac'ajolak. \v 23 Wi atak ma' jwi'l ta' tik'ax mas awechak chiwch Jpixb' Kakaj Dios cuando tacojtak retal jtio'jl yak ac'ajolak lak k'ij re uxlan, ¿nen chac xpe awetzalak chwij in jwi'l xintzib'saj jun cristian la' k'ij re uxlan? \v 24 Atak ma b'ijtak chi jun cristian ta' tzi tran jwi'lke ri tawiltak, rajwaxi' tachomorsajtak nen tab'ijtak pire ma' tab'ijtak jun yoloj ri ma' pi jcholajl ta'n, xche'. \s1 Kakaj Jesús tijb'ij lamas xpe'w \p \v 25 Ajruc're' xpetak nic'j cristian aj Jerusalén xoctak chi jtz'onaj chirib'il rib'ak: ¿Ma' ron ta' winak li tijin jtoquic pire ticamsaj? \v 26 Wi' quili tijin tiyolow riq'uilak cristian y ta' nen tib'ijsaj re. ¿Xcoja'takc'u mak jb'ab'alak yak rijajl Israel chi ri' re ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew? \v 27 Oj ketami' lamas tipe'w man winak li. Pero cuando tipet ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew, ta' ni jonok tieteman re lamas tipe'w, xche'tak. \p \v 28 Kakaj Jesús tijin chi jtijoj cristian li nimi richoch Kakaj Dios cuando xta chi jilonli tijin tib'ijsaj chirij, sub'laj cow xch'a'wc, xij: Atak tach'ob'a'taka' inwch y awetamaki' lamas impe'w, pero in ma' laj inno'j ta'ke ximpetc. In takalquinkech jwi'l jun ri kes tijna' ticub'ar jch'ol jun cristian chirij y atak ta' awetamak nen tran. \v 29 In wetami' nen tran jwi'l riq'uili' re petzalquinwi' y ri' re xintakowch, xche' rechak. \p \v 30 Jwi'li'li rajak roj xchape'tak Kakaj Jesús, pero ni jonok xchapow re jwi'l ajqui' chi taw k'ij tichapsaj. \v 31 Sub'laj q'ui cristian ri xcojowtak Jyolj, xijtak: Cuando tipe ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew, ¿tonc'u rana' mas nimaktak c'utb'i jcwinel Kakaj Dios chiwch ri tran winak ri? xche'tak. \p \v 32 Mak fariseo xtatak ri tijb'ijtak mak cristian chirij Kakaj Jesús. Xpe rechak pach mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios, xtaktak nic'j ajchajaltak re nimi richoch Kakaj Dios chi jchapic Kakaj Jesús. \p \v 33 Xpe Kakaj Jesús, xij: In quib' uxib' k'ijke inwa'x aac'lak y ink'aj chic riq'ui ri xintakowch. \v 34 Atak inatoca'taka' chiqui'n, pero ta' chiqui' inata'tak jwi'l ta' atcwintak chi b'enam lamas imb'e wa'xwi' in, xche' rechak. \p \v 35 Ajruc're' xpe mak jb'ab'alak yak rijajl Israel, xoctak chi jtz'onaj chirib'il rib'ak: ¿Lamas chiqui' tib'e'w man winak ri, tijb'ij chi oj ta' ojcwin chi jta'ic? ¿Tonc'uti b'i' riq'uilak yak rijajl Israel ri tilem rib'ak chijxo'lak yak ma' rijajl ta' Israel pire tib'e jtijojtak yak ma' rijajl Israel? \v 36 ¿Nen chiqui' jcholajl tielwi' ri xij chike chi atak inatoca'taka' chiqui'n, pero ta' chiqui' inata'tak jwi'l ta' atcwintak chi b'enam lamas imb'e wa'xwi' in? xche', xche'tak. \s1 Kakaj Jesús ri' ja' ri tiye'w c'aslemal \p \v 37 Li man q'uisb'i k'ij re man nimak'ij, ri' man k'ij li ri mas nim jk'ij, xpe Kakaj Jesús xwa'r, sub'laj cow xch'a'wc, xij: Nen wi' chekej chi' re, petok wiq'uil jtije' ruc'a'. \v 38 Nen ticojon chinwch chapca' ri tijb'ij li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios, tina elexna ja' ri yo'l laj ranm, xche' Kakaj Jesús. \p \v 39 Y ri jcholajl ri xij Kakaj Jesús rechak chiriji' Lok'laj Jsantil Kakaj Dios ri tijc'ultak laj ranmak yak cristian ri ticub'ar jch'olak chirij, pero ajqui' chi ye'saj Lok'laj Jsantil Kakaj Dios rechak jwi'l ajqui' chi k'ajb'i Kakaj Jesús lecj. \p \v 40 Jujun rechak yak cristian, cuando xtatak chi jilonli xijsaj rechak, xijtak: Tz'etel tz'et winak ri, ri' ajk'asal Jyolj Kakaj Dios ri tina pena, xche'tak. \p \v 41 Y nic'j chic xijtak: Ri' ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew, xche'tak. \p Pero nic'j chic xijtak: Ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew ma' ji'ta' tipe Galilea, xche'tak. \p \v 42 Li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios tijb'ij chi jun ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew rijajli' David y ji' tipe Belén ri jtilmit David, xche'tak. \p \v 43 Jwi'li'li mak cristian nak xtos rib'ak jwi'l ta' xniq'uib' jwich jyoljak chirij Kakaj Jesús. \v 44 Y wi' jujun rechak rajak roj xchaptak Kakaj Jesús, pero ta' ni jonok xchapow re. \s1 Mak jb'ab'alak yak rijajl Israel ta' tijcojtak ri tijb'ij Kakaj Jesús \p \v 45 Mak ajchajaltak re nimi richoch Kakaj Dios xk'ajtak chic riq'uilak mak fariseo pach mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios. Xpe rechak xtz'onajtak rechak mak ajchajaltak re nimi richoch Kakaj Dios: ¿Nen chac ta' xac'amtakch? xche'tak rechak. \p \v 46 Mak ajchajaltak re nimi richoch Kakaj Dios xijtak: Ta' ni jono cristian tiyolow chapca' man winak li, xche'tak. \p \v 47 Mak fariseo xtz'onajtak chic rechak: ¿Miti xaya' ayb'ak chi sub'em re man winak li? \v 48 ¿Wonc'u jono rechak mak jb'ab'alak yak rijajl Israel o mak fariseo xcojowtak jyolj? \v 49 Mak cristian ri ta' retamak nen tijb'ij Jpixb' Kakaj Dios, tib'ani' k'atb'itzij chib'ak, xche'tak rechak mak ajchajaltak re nimi richoch Kakaj Dios. \p \v 50 Nicodemo, jun rechak mak fariseo ri xe' solinok re Kakaj Jesús, xij rechak mak nic'j fariseo chic: \v 51 Kapixb' tijb'ij chi ta' tijna' tib'ansaj k'atb'itzij chib' jono cristian wi mita' titasaj nab'e nen b'anal jwi'l, xche' Nicodemo rechak mak jpach. \p \v 52 Xpe mak jpach, xtz'onajtak re: ¿Atc'u aj Galilea? Toc impuch li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios, tic'u awil chi ta' ni jono ajk'asal Jyolj Kakaj Dios tipe Galilea, xche'tak re. \p \v 53 Ajruc're' juntir xe'tak laj richochak chi jujunalak. \c 8 \s1 Jun anm tita'maj tijin timacunc \p \v 1 Pero Kakaj Jesús xe' b'a witz ri jb'ij Olivos. \v 2 Y cuando xsakarsan laj jcab' k'ij, xk'aj chic li nimi richoch Kakaj Dios, sub'laj q'ui cristian xmulb'a' rib'ak chirij chi jtaic jyolj y re xcub'arc y xoc chi jtijojcak. \p \v 3 Xpe yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios pach mak fariseo, xc'amtakch jun anm riq'ui Kakaj Jesús. Man anm li xe' jte'tak tijin tiechb'ej jwi'l jun jalan winak chic ri ma' jc'ulajl ta'n. Xwab'a'tak man anm li chiwchak juntir cristian ri wi'tak cla'. \v 4 Y xijtak re Kakaj Jesús: Ajtijonl, man anm ri xkata'ch tijin tiechb'ej jwi'l jun jalan winak chic ri ma' jc'ulajl ta'n. \v 5 Jpixb' Kakaj Dios tijb'ij chi ticamsaj chi ab'aj mak anm ri jilon trantak li. Y at, ¿nen tab'ij chirij? xche'tak re Kakaj Jesús. \p \v 6 Rechak xijtak jilonli re Kakaj Jesús ri'ke rajak tijtatak wi ta' tzi tijb'ij chirij man anm li pire tijcojtak tzij chirij. \p Ajruc're' xpe Kakaj Jesús, xtacarc, xoc chi tz'ib'an lak ulew la' jb'a jk'ab'. \v 7 Jwi'l rechak ta' tijmaytak jtz'onaj re Kakaj Jesús, xpe re xwa'rc y xij rechak: Nen jono chawechak ri ta' jmac, jt'oje' man nab'e ab'aj chirij man anm ri, xche' rechak. \p \v 8 Xtacar chic xoc chic chi tz'ib'an lak ulew. \p \v 9 Cuando xtatak yak ajtijoltak cristian re Jpixb' Kakaj Dios pach mak fariseo chi jilonli xijsaj rechak jwi'l Kakaj Jesús, xe'tak chi jujunalak. Ri' nab'e xe'tak mak ri'jab', ajruc're' xe'tak juntir mak jpachak. Xichak Kakaj Jesús xcan cla' pach man anm li. \v 10 Kakaj Jesús xwa'r chic y xtz'onaj re man anm: At chuch, ¿lamas wi'takwi' mak ri xcojowtak tzij chawij? ¿Conta' jonok xanow jk'atb'itzij chawij? xche' re. \p \v 11 Y man anm xij re: Ta' ni jonok, Kaj, xche' re. \p Kakaj Jesús xij re: Jilon in ta' tamb'an k'atb'itzij chawij. Jat y mat macun chic, xche' re. \s1 Kakaj Jesús ri' k'ak' pire juntir cristian \p \v 12 Kakaj Jesús xij rechak cristian: Ini' jun k'ak' pi rechak juntir cristian wich ulew. Nen titaken jb'anic lawi' ri tijb'ij inc'utu'n, tiwa'xi' chi sak ri tiye'w c'aslemal y ta' chiqui' tib'en li uku'mal, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 13 Xpetak mak fariseo, xijtak re Kakaj Jesús: Atke, atb'in chawij chi tz'eti' ri tijin tab'ij. Jwi'li'li ri tijin tab'ij ta' jcholajl, xche'tak re. \p \v 14 Kakaj Jesús xij chic rechak: Tz'eti' chwijke in tijin tamb'ij, pero ri tijin tamb'ij kes tz'etel tz'eti'n, jwi'l in wetami' lamas ximpe'w y wetami' lamas imb'e'w. Pero atak ta' awetamak lamas ximpe'w, ni ta' awetamak lamas imb'e'w, xche' rechak. \p \v 15 Atak tab'antak k'atb'itzij chirijak cristian la'ke mak no'j ri reke wich ulew, pero in ta' tamb'an k'atb'itzij chirij ni jono cristian. \v 16 Y wi tamb'an k'atb'itzij chirij cristian, ink'atb'itzij ri tamb'an pi jcholajli'n, jwi'l in ta' tamb'an k'atb'itzij chirij cristian pi wic'an, impachi' Inkaj ri xintakowch. \v 17 Lak wuj re apixb'ak tz'ib'ali' chi wi wi' quib' tib'intak nic' chirij ri ilan o tal jwi'lak ri' li ticojsajc. \v 18 Tz'eti'n, ini' jun tijin tamb'ij chi tz'eti' ri tamb'ij. Y Kakaj Dios ri xintakowch ri' jun tib'in chwij chi tz'eti' ri tamb'ij, xche' rechak. \p \v 19 Rechak xtz'onajtak chic re: ¿Lamas wi' akaj? xche'tak re. \p Kakaj Jesús xij chic rechak: Atak ta' awetamak nen tamb'an in y ta' awetamak nen tran Inkaj. Witi awetamak nen tamb'an in, awetamaki' nen tran Inkaj, xche' rechak. \p \v 20 Kakaj Jesús xij juntir li cuando tijin chi jtijojcak cristian li nimi richoch Kakaj Dios la' man luwar lamas tiye'sajwi' pwak ri tisipaj re Kakaj Dios. Pero ni jonok xchapow re Kakaj Jesús jwi'l ajqui' chi taw k'ij tichapsaj. \s1 Kakaj Jesús ma' re ta' wich ulew \p \v 21 Kakaj Jesús xij chic rechak: In imb'i'n y atak inatoca'taka'n, pero ajwataka' laj jk'ab' amacak atcamtak. Atak ta' atcwintak chi b'enam lamas imb'e in, xche' rechak. \p \v 22 Xpe mak jb'ab'alak yak rijajl Israel, xijtak: Re tijb'ij chi ta' ojcwin chi b'enam lamas tib'e'w, ¿tonc'u b'i jcamsaj rib'? xche'tak. \p \v 23 Kakaj Jesús xij chic rechak: Atak ataka' aj neri wich ulew, pero in ji' impe lecj. Atak atake re wich ulew, pero in ma' in ta' re wich ulew. \v 24 Jwi'li'li ximb'ij chawechak chi atak ajwataka' laj jk'ab' amacak atcamtak. Wi ta' tacojtak ri tamb'ij chwij in, ajwataka' laj jk'ab' amacak atcamtak, xche' rechak. \p \v 25 Rechak xtz'onajtak re Kakaj Jesús: ¿Nenc'u ab'anic atb'an? xche'tak re. \p Y re xij chic rechak: Ojrchak xinticarch chi jb'ij chawechak nen imb'anic in. \v 26 Wi' mas chwaj tamb'ij chawechak chirijak mak no'j ri ta' tzi ri tijin tab'antak. Ri intakowinakch tz'etel tz'eti' tijb'ij y ri tamb'ij in rechak juntir cristian ri' ri tal inwi'l ri tijb'ij ri intakowinakch, xche' rechak. \p \v 27 Pero rechak ta' xmajtak chirij chi ri' Kakaj Dios ri tijin tijb'ij rechak. \v 28 Jwi'li'li xij chic rechak: Cuando tacamsajtak wich curs Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil, ajruc're' tawetemajtak nen imb'anic in. In ta' tamb'an jun kelen pi wic'an, in xike tamb'ij ri b'il chwe jwi'l Kakaj Dios. \v 29 Kakaj Dios ri intakowinakch wi' wiq'uil, ta' canalquin wic'an jwi'l, jwi'l ri' tamb'an lawi' ri tzi tril re, xche' rechak. \p \v 30 Cuando xij Kakaj Jesús jilonli, sub'laj q'ui cristian xcojowtak Jyolj. \s1 Yak ri kes ralc'wal Kakaj Dios \p \v 31 Kakaj Jesús xij rechak yak rijajl Israel ri xcub'ar jch'olak chirij: Atak wi kes tz'et tatakejtak jb'anic ri ximb'ij chawechak, tz'etel tz'et ataka' ajtijol ayb'ak chwij \v 32 y tawetemajtaka' tz'etel tzij ri quiek jwi'l attakmajtakb'ic, xche' rechak. \p \v 33 Rechak xijtak re Kakaj Jesús: Oj oji' rijajl Abraham, ni jun b'welt xwa'x kajw. ¿Nen chac tab'ij at chi ojtakmajb'ic? xche'tak re. \p \v 34 Kakaj Jesús xij chic rechak: Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak, juntir cristian ri timacuntak, wi'taka' laj jk'ab' jmacak chapca' jun cristian wi' rajw. \v 35 Jun cristian ri wi' rajw ta' tiwa'x pi ralc'wal ja, pero jun jc'ajol man patron tiwa'xi' jwi'l ralc'wal jai'n. \v 36 Wi Jc'ajol Kakaj Dios atesantak laj jk'ab' amacak, kes tz'etel tz'et ateltaka' laj jk'ab' amacak. \v 37 Wetami' chi atak ataka' rijajl Abraham, pero chawajak inacamsajtak jwi'l ta' tac'ultak inyolj. \v 38 In cuando inyolow, ri' tamb'ij ri c'utul chinwch jwi'l Inkaj y atak ri' tab'antak ri b'il chawechak jwi'l akajak, xche' rechak. \s1 Mak ralc'wal man jb'ab'al etzl \p \v 39 Rechak xijtak chic re Kakaj Jesús: ¡Ri' kamam Abraham! xche'tak re. \p Kakaj Jesús xij chic rechak: Witi kes tz'et atak rijajl Abraham, titica' ab'antakre' chapca' xan re. \v 40 In ri' ximb'ij chawechak ri tz'etel tzij ri xij Kakaj Dios chwe y ajwichi' chawajak inacamsajtak. ¡Abraham ni jun b'welt xan jilonli! \v 41 Atak jilon tab'antak chapca' tran akajak, xche' rechak. \p Rechak xijtak chic re Kakaj Jesús: Oj ma' oj ta' mak cristian ri ta' na'l nen jkajak, junke kakaj wi', xike Kakaj Dios, xche'tak. \p \v 42 Kakaj Jesús xij chic rechak: Witi kes tz'et ri' Kakaj Dios akajak, intica' alok'ajtakre' jwi'l in ji' ximpe riq'ui Kakaj Dios y lajori win neri. In ta' ximpet laj inno'jke, Kakaj Diosi' xintakowch. \v 43 Atak ta' tatatak jcholajl ri tamb'ij chawechak jwi'l ta' chawajak tatatak inyolj. \v 44 Akajak ri' man jb'ab'al etzl y ri' chawajak tab'antak lawi' raj re tab'antak. Man jb'ab'al etzl ajcamsanli' cuando xcholmajch jwich k'ijsak. Ni jun b'welt tijb'ij tz'etel tzij jwi'l ta' tz'etel tzij laj jchi'. Cuando tijb'ij jun yoloj ri mita' tz'et jilon jb'ij tran chapca' tz'etel tzij, jwi'l re ajb'il jo'slaj tziji'n y ri' re jkajak mak ajb'il jo'slaj tzij. \v 45 Jwi'l tz'etel tziji' tamb'ij chawechak, atak ta' tacojtak. \v 46 ¿Nen jono chawechak ticwin chi jb'ij chi in wi' immac? Y wi tz'etel tziji' ri tamb'ij, ¿nen chac ta' tacojtak inyolj? \v 47 Nen wi' laj jk'ab' Kakaj Dios tijcoja' Jyolj Kakaj Dios. Atak jwi'l ta' watak laj jk'ab' Kakaj Dios ta' chawajak tatatak Jyolj Kakaj Dios, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Kakaj Jesús wi'chak cuando xq'uisi'y Abraham \p \v 48 Yak rijajl Israel xijtak chic re Kakaj Jesús: Tz'eti' ri tikab'ij chawij chi at ati' aj Samaria y wi' jun etzl laj awanm, xche'tak re. \p \v 49 Kakaj Jesús xij chic rechak: In ta' ni jono etzl laj wanm. In ri' tancoj jk'ij Inkaj y atak ta' tacojtak ink'ij. \v 50 In ta' chwaj ticojsaj ink'ij, pero wi' jun ri raj ticojsaj ink'ij y re trana' jk'atb'itzij chirijak mak ri ta' tijcojtak ink'ij. \v 51 Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak chi nen jonok ticojow inyolj, ta' ticamc, xche' rechak. \p \v 52 Yak rijajl Israel xijtak chic re Kakaj Jesús: Lajori ketamchak chi tz'eti' wi' jun etzl laj awanm. Abraham pach yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios xcamtaka'n y at tab'ij chi nen ticojow ayolj, ta' ticamc. \v 53 ¿Masc'u nim ak'ij at chiwch kamam Abraham? Re xcami'n y yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios xcamtaka'n. ¿Nenc'u acholajl at? xche'tak re. \p \v 54 Kakaj Jesús xij chic rechak: Witi tannimirsaj ink'ij in wic'an ta' nen tichacuj. Ri tinimirsan ink'ij ri' Inkaj ri tab'ij atak chi ri' aDiosak. \v 55 Pero atak ta' awetamak nen tran, in wetami' nen tran y wi tamb'ij chi ta' wetam nen tran, ini' ajb'il jo'slaj tzij chapca' atak. Pero kes tz'etel tz'et wetami' nen tran y ri' tamb'an nen tijb'ij. \v 56 Abraham ri amamak sub'laj xqui'cot cuando xta chi tina rilna titaw ink'ij. Cuando xril xtaw ink'ij sub'laj xqui'cotc, xche' rechak. \p \v 57 Xpe yak rijajl Israel, xijtak chic re: Ajqui'ne' ca'winak lajuj (50) ajunb' y at tab'ij chi xawila' jwich Abraham, xche'tak re. \p \v 58 Kakaj Jesús xij chic rechak: Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak chi winchak cuando ajqui' chi q'uisi'y Abraham, xche' rechak. \p \v 59 Xpe rechak, xe' jc'ame'tak ab'aj pire roj xcojtak re Kakaj Jesús. Pero re xmuk rib' xo'lak cristian xelb'i li nimi richoch Kakaj Dios. \c 9 \s1 Kakaj Jesús tijtzib'saj jun moy \p \v 1 K'axem tran Kakaj Jesús li b'e cuando xril jun sic' winak ri moychak cuando xq'uisi'yc. \v 2 Xpe yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo, xtz'onajtak re: Kajtijonl, ¿nen chac moychak winak ri cuando xq'uisi'yc? ¿Jwi'lni' xmacunc o jwi'li' jmac jkaj jchuch? xche'tak re Kakaj Jesús. \p \v 3 Kakaj Jesús xij chic rechak: Ma' jwi'l ta' xmacunc, ni ma' jwi'l ta' xmacun jkaj jchuch. Pirechi' tiilsaj chirij re ri ticwin Kakaj Dios chi jb'anic. \v 4 Cuando aj lak'ji'n, rajwaxi' tikab'antak neri wich ulew lawi' raj ri intakowinakch, jwi'l cuando tioc ak'ab' ta' chiqui' ni jonok ticwinc. \v 5 Lajori in jwi'l ajwini' neri wich ulew, ini' jun k'ak' pi rechak juntir cristian wich ulew, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 6 Cuando xijmaj jilonli jwi'l Kakaj Jesús xchub'an lak ulew, xan jun raquitz xok'ol la' ra'l jchub', ajruc're' xtz'aj la' b'ak' jwich sic' moy. \v 7 Y xij re: Jat ch'ajta acayb'al li man c'otob' ri jb'ij Siloé, xche' Kakaj Jesús re. \p (Ri jcholajl tielwi' man b'ij Siloé, takalb'ic.) \p Sic' moy xe' jch'aje' jcayb'al y cuando xk'ajch, tichak na'tunc. \v 8 Xpetak mak jc'ulja pach mak cristian ri iliwinaktak re tijtz'onaj limoxn, xijtak: ¿Ma' ron ta' winak ri ticub'ar chi jtz'onaj limoxn? xche'tak. \p \v 9 Wi' jujun rechak xijtak: Ri'n, xche'tak. \p Y wi' jujun chic xijtak: Ma' ri' ta'n, xike jilon rilic chapca' sic' moy, xche'tak. \p Pero sic' winak li xij: Tz'eti'n, ini'n, xche'. \p \v 10 Xpetak mak cristian, xtz'onajtak re: ¿Nen mo li atchak na'tunc? xche'tak re. \p \v 11 Re xij rechak: Ri' winak ri Jesús jb'ij xintzib'sanc. Xan jun raquitz xok'ol y xtz'aj la' b'ak' inwch y xij chwe: Jat la' man c'otob' ri jb'ij Siloé pire tib'e ach'aje' acayb'al cla', xche' chwe. \p Y in ximb'ec y cuando xch'ajmaj incayb'al, inchak na'tunc, xche' rechak. \p \v 12 Xpetak mak cristian, xtz'onajtak re sic' winak li: ¿Lamas wi' man winak li? xche'tak re. \p Y re xij: Ta' wetam lamas wi'w, xche' rechak. \s1 Tic'otsaj jchi' sic' moy ri xtzib'saj \p \v 13 Rechak xc'amtakb'i riq'uilak mak fariseo sic' winak ri xtzib'saj b'ak' jwich. \v 14 La' man k'ij li, cuando Kakaj Jesús xan xok'ol y xtzib'saj b'ak' jwich sic' moy, k'iji' re uxlan. \v 15 Jwi'li'li xpe mak fariseo xtz'onajtak re nen xan pire xna'tunc. Re xij rechak: Xtz'aj xok'ol la' b'ak' inwch y in xinch'aj, jilonli inchak na'tunc, xche' rechak. \p \v 16 Jujun rechak mak fariseo xijtak: Man winak ri xanow jilonli ma' riq'ui ta' Kakaj Dios tipe'w, na'li' ta' tijcoj jk'ij man k'ij re uxlan, xche'tak. \p Pero nic'j chic xijtak: ¿Nenc'u chac ticwin chi jb'anic c'utb'i jcwinel Kakaj Dios li wi ajmaqui'n? xche'tak. \p Jilonli ta' xniq'uib' jchomorsa'nak chirib'il rib'ak mak fariseo. \p \v 17 Xtz'onajtak chic re sic' winak ri xtzib'saj b'ak' jwich: Y ruc' at, ¿nen tab'ij chirij man winak li ri xtzib'san b'ak' awch? xche'tak re. \p Y re xij rechak: Tamb'ij in ajk'asal Jyolji' Kakaj Dios, xche' rechak. \p \v 18 Pero mak jb'ab'alak yak rijajl Israel ta' tijcojtak chi sic' winak li moyi' ojr y lajori tichak na'tunc, jwi'li'li xtaktakna jsiq'uij jkaj jchuch sic' winak li \v 19 y xijtak rechak: ¿Roni' awalc'walak ri, ri tab'ijtak chi moychak cuando xq'uisi'yc? ¿Nen chac tichak na'tunc? xche'tak rechak. \p \v 20 Y jkaj jchuch xijtak: Ketami' chi ri' ri kalc'wal y moychak cuando xq'uisi'yc. \v 21 Pero oj ta' ketam nen chac tichak na'tunc. Y ta' ketam nen xtzib'san re b'ak' jwich. Tz'onajtak re, re wi'chak junb', tichak cwin chi jb'ij chawechak nen xtzib'san re, xche'tak rechak. \p \v 22 Jkaj jchuch xijtak jilonli jwi'l jtzakic jch'olak chiwchak mak jb'ab'alak yak rijajl Israel, jwi'l mak b'ab'al li chomorsalchak jwi'lak chi tresajtakb'i li sinagog nen jono cristian tib'in chi Kakaj Jesús ri' ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew. \v 23 Jwi'li'li jkaj jchuch xijtak: Tz'onajtak re, re wi'chak junb', xche'tak. \p \v 24 Xpetak mak jb'ab'alak yak rijajl Israel, xtaktak chic jsiq'uij sic' winak ri moy ojr y xijtak re: B'ij tz'etel tzij chike chiwch Kakaj Dios, oj ketami' chi man winak li ajmaqui'n, xche'tak re. \p \v 25 Sic' winak xij chic rechak: In ta' wetam wi ajmaqui'n o ta'n. In xike wetam chi ini' moy, pero lajori inchak na'tunc, xche' rechak. \p \v 26 Y rechak xtz'onajtak chic re: ¿Nen xan chawe? ¿Nen xan chi jtzib'saj b'ak' awch? xche'tak chic re. \p \v 27 Re xij chic rechak: Ximb'iji' chawechak y atak ta' tacojtak. ¿Nen chac chawajak tamb'ij chic jun b'welt chawechak? ¿Chawajakc'u atoctak pire ajtijol ayb'ak chirij? xche' rechak. \p \v 28 Xpetak rechak, xoctak chi jpetzaj retzal sic' winak, xijtak re: At, ati' ajtijol ayb' chirij man winak li, pero oj oji' ajtijol kib' chirij Moisés. \v 29 Oj ketami' chi ri' Kakaj Dios xch'ab'en re Moisés, pero man winak li ta' ketam lamas tipe'w, xche'tak re sic' winak. \p \v 30 Sic' winak xij chic rechak: Sub'laj tisaach inch'ol awi'lak, ta' awetamak lamas tipe'w, pero xtzib'saji' b'ak' inwch. \v 31 Ketami' chi Kakaj Dios ta' tijta jyoljak yak ajmacb', xike tijta jyoljak yak ri tinimirsantak jk'ij y yak ri tib'anowtak lawi' raj re trantak. \v 32 Ni jun b'welt tal jtaquil kawi'l chi wi' nen xtzib'san b'ak' jwich jun moy ri moychak cuando xq'uisi'yc. \v 33 Winak li miti ji' petzal riq'ui Kakaj Dios, ta' roj ticwin chi jb'anic ni jono c'utb'i jcwinel Kakaj Dios, xche' rechak. \p \v 34 Y rechak xijtak chic re: At, atchak jun ajmac cuando xatq'uisi'yc y, ¿ri'c'u chawaj ojatijoj? xche'tak re sic' winak. \p Y xresajtakb'i li sinagog. \s1 Mak cristian ri pur moytak \p \v 35 Kakaj Jesús xretemaj chi xesaji'ch sic' winak li sinagog. Cuando xta' chic rib'ak pach sic' winak xtz'onaj re: ¿Ton cub'ari' ach'ol chirij Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil? xche' re sic' winak. \p \v 36 Y sic' winak xij re: Kaj, b'ij chwe nen chi cristian lal pire ticub'ar inch'ol chirij, xche' re. \p \v 37 Kakaj Jesús xij chic re: Xawila' jwich, ini' ri, ri quiek riq'uil attijin chi yoloj, xche' re. \p \v 38 Xpe sic' winak, laj or xxucar chiwch Kakaj Jesús y xij re: Wajawl, ticub'ari' inch'ol chawij, xche' re. \p \v 39 Kakaj Jesús xij chic re sic' winak li: In ximpe wich ulew pirechi' tiyuk wile' nen jb'anicak cristian, tzini' jb'anicak o ta'n pire tamb'an chi yak moy tina'tuntak y yak ri tina'tuntak tiwuxtak pi moy, xche'. \p \v 40 Xpe jujun rechak mak fariseo ri wi'tak riq'uil, cuando xtatak chi jilonli xij Kakaj Jesús, xtz'onajtak re: ¿Ojc'u moy oj? xche'tak re Kakaj Jesús. \p \v 41 Kakaj Jesús xij chic rechak: Witi atak moy ticuysaji' amacak ri tab'antak, pero jwi'l atak tab'ijtaka' chi ma' atak ta' moy, ta' ticuysaj amacak ri tab'antak, xche' rechak. \c 10 \s1 Esb'i no'j chirij carner \p \v 1 Kakaj Jesús xij chic rechak: Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak nen ta' tioc la' man pwert re jcorralak mak carner y jalan lad tioc, alk'omi'n y etzl cristiani'n. \v 2 Pero nen tioc la' man pwert re jcorralak mak carner, ri' man ajyuk'. \v 3 Man ajchajal re chi' corral tijteb'a' man pwert re man corral chiwch man ajyuk' y man ajyuk' tijch'ab'ej mak jcarner la' jb'ijak y mak carner tijch'ob'a'taka' laj jkul chi ri' tich'a'wc y tresajb'i mak carner laj jcorralak. \v 4 Y cuando tiesmajb'i juntir mak carner jwi'l li corral, ajruc're' tinab'erb'i chiwchak tib'etak y mak carner tixamb'ertaka' chirij, jwi'l tijch'ob'a'taka' laj jkul chi ri' tich'a'wc. \v 5 Rechak ma' kus ta'ke rechak tixamb'ertak chirij jono wi mita' tijch'ob'tak jwich, tike elmajtak chiwch jwi'l ta' tijch'ob'tak jwich y ta' tijch'ob'tak laj jkul chi ri' tich'a'wc, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 6 Kakaj Jesús xij man esb'i no'j ri rechak, pero rechak ta' xtatak jcholajl nen raj Kakaj Jesús xij rechak. \s1 Kakaj Jesús ri' tzilaj ajyuk' \p \v 7 Kakaj Jesús xij chic rechak: Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak chi ini' man pwert re man corral lamas tioctak mak carner. \v 8 Juntir mak ri xyuktak nab'e chinwch in, alk'omtaka'n y etzltak cristiantaka'n, pero mak carner ta' xtatak jyoljak. \v 9 In, ini' man pwert re man corral y nen tioc li corral inwi'l in, ticolmaji'n. Tijna' tioc y tiel la' man pwert re man corral y tijta' richaj. \v 10 Man alk'om tipet pireke tiyuk ralk'aj mak carner y tiyuk jcamsajtak y tiyuk jsache' jwichak. Pero in ximpet pirechi' tanye' c'aslemal y pire tanye' jun tzilaj c'aslemal rechak. \p \v 11 In, ini' jun tzilaj ajyuk'. Jun tzilaj ajyuk' tijya' rib' pi camic chi jcolic jcarner. \v 12 Jun mocom ri tijin chi chac jwi'lke jtojb'l cuando tril tipe man utiw tican jye' mak carner y tielmajb'i jwi'l ma' ri' ta' re tz'etel ajyuk' y ma' ri' ta' re rajw mak carner. Tioc man utiw li corral riq'uilak mak carner chi jchapicak y truktajtakb'ic. \v 13 Man mocom li tielmaji'b'i jwi'l mocomke, xike tichacun jwi'l jtojb'l y re ta' tioc il chirijak mak carner. \p \v 14 In, ini' jun tzilaj ajyuk', tanch'ob'a' jwichak incarner y mak incarner tijch'ob'a'taka' inwch y tanya' wib' pi camic chi jcolic mak incarner. \v 15 Jilon chapca' Kakaj Dios tijch'ob'a' inwch in y in tanch'ob'a' jwich re. \v 16 Y wi' chiqui' nic'j incarner chic ri ta'taka' neri li corral, pero tina inc'amtaknach. Rechak tina jtatakna inyolj y tina jc'amna rib'ak li jun k'at y junke ajyuk' pi rechak. \p \v 17 Kakaj Dios injlok'aji' jwi'l tanya' wib' pi camic, pero tic'astasaji' inwch laj incamnakl. \v 18 Ta' ni jonok tiesan inc'aslemal, laj wanmi' tipe'w, tanjach wib' pi camic. In wi' laj ink'b' tanjach wib' pi camic y wi' laj ink'b' tanc'ul chic inc'aslemal. Ri' li ri takalquin jwi'l Inkaj chi jb'anic, xche' Kakaj Jesús. \p \v 19 Yak rijajl Israel cuando xtatak chi jilonli xijsaj rechak jwi'l Kakaj Jesús, xjalmaj chic jchomorsa'nak chirib'il rib'ak. \v 20 Sub'laj q'ui rechak xijtak: ¿Nen chac tacojtak ri tijb'ij? Re etzli' wi' laj ranm y ch'u'ji'n, xche'tak. \p \v 21 Y mak nic'j chic xijtak: Mak yoloj ri tijin chi jb'ij ma' jyolj ta' jun cristian ri wi' etzl laj ranm. ¿Tonc'u cwini' jun etzl chi jtzib'saj b'ak' jwich jun moy? xche'tak. \s1 Yak rijajl Israel ta' tijcojtak jyolj Kakaj Jesús \p \v 22 La' mak riq'uil jab' tijin trantak jun nimak'ij Jerusalén pire jc'ulic jk'ij jurub' junab' jb'antaj jwa'x nimi richoch Kakaj Dios y xjachsaj re Kakaj Dios. \v 23 Kakaj Jesús tijin tiwo'cot b'atz'aak re nimi richoch Kakaj Dios ri jb'ij Salomón. \v 24 Xpe yak rijajl Israel, xsuttak rij Kakaj Jesús y xtz'onajtak re: ¿Nen or tawesaj chi sakil chikawch wi ati' ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew? ¡B'ij chike lajori! xche'tak re. \p \v 25 Kakaj Jesús xij rechak: Ximb'iji'n y ta' tacojtak inyolj. La' juntir ri b'anal inwi'l ri takalquin chi jb'anic jwi'l Inkaj chi tamb'an, ri' li tic'utuw chi ini'n. \v 26 Pero atak ta' tacojtak inyolj jwi'l ma' atak ta' incarner. \v 27 Mak incarner tijta'taka' inyolj y in tanch'ob'a' jwichak. Rechak tixamb'ertaka' chwij. \v 28 In tanya' jun tzilaj c'aslemal rechak riq'ui Kakaj Dios lecj ri ta' jq'uisic. Rechak ni jun b'welt tisaach jwichak y ta' ni jonok tiesantak laj ink'b'. \v 29 Y Inkaj ri xjachow laj ink'b' juntir li, masna nim jk'ij chiwch juntir cristian ri wi' wich ulew y ni jonok ticwin chi resajcak yak ri wi'tak laj jk'ab'. \v 30 In pach Kakaj Dios ojke jun, xche' rechak. \p \v 31 Xpetak yak rijajl Israel, xmoltak ab'aj pire roj xcojtak re Kakaj Jesús. \v 32 Kakaj Jesús xij chic rechak: Sub'laj utzil b'anal chawchak inwi'l, jwi'l ri' li ri takalquinch jwi'l Kakaj Dios chi jb'anic. ¿Nenc'u quiek chirij chawajak tacojtak ab'aj chwe? xche' rechak. \p \v 33 Yak rijajl Israel xijtak chic re: Ma' jwi'l ta' ni jono utzil ri b'anal awi'l tikacoj ab'aj chawe, jwi'l tacoj ayb' pi Jc'ajol Kakaj Dios y atke cristian y tab'ij chi ati' Dios, xche'tak re. \p \v 34 Kakaj Jesús xij chic rechak: Tz'ib'ali' li wuj re apixb'ak ri tijb'ij jilonri: \q1 Atak ataka' dios, tiche'. \p \v 35 Y wi Kakaj Dios xij chi diostaka' yak cristian ri xcojowtak Jyolj, ta' tijna' tikab'ij chi ta' tz'et ri tijb'ij Kakaj Dios. \v 36 Y wi Kakaj Diosi' xincha'w y xinjtakch wich ulew, ¿nenc'u chac tab'ij atak chi tijin tancoj wib' pi Dios jwi'l ximb'ij chi ini' Jc'ajol Kakaj Dios? \p \v 37 Wi in ta' tamb'an chapca' tran Inkaj, ta' tacojtak inyolj. \v 38 Pero wi tamb'an mak c'utb'i jcwinel Kakaj Dios chawchak y wi ta' chawajak tacojtak inyolj, xike cojtak mak c'utb'i jcwinel Kakaj Dios ri tamb'an pire tawetemajtak y tatatak jcholajl chi Kakaj Dios wi' laj wanm y in wini' laj ranm, xche' rechak. \p \v 39 Rechak rajak roj xchape'tak Kakaj Jesús, pero re ta' xye' rib' chi chapem. \p \v 40 Ajruc're' Kakaj Jesús xk'aj chicb'i ch'akap re nimi ja' Jordán, xwa'x la' man luwar lamas xwa'xwi' Juan Ajb'anal Ja'tiox chi jb'anic ja'tiox. \v 41 Sub'laj q'ui cristian xtawtak chi rilic y xijtak: Juan Ajb'anal Ja'tiox ta' xan c'utb'i jcwinel Kakaj Dios, pero juntir ri xij chirij winak ri, tz'eti'n, xche'tak. \p \v 42 La' man luwar li sub'laj q'ui cristian xcub'ar jch'olak chirij Kakaj Jesús. \c 11 \s1 Jcamic Lázaro \p \v 1 Wi' jun winak sub'laj yaj ri jb'ij Lázaro aj Betania ri jtilmitak María pach Marta yak ranab'. \v 2 María ranab' Lázaro ri yaj, ri' María li ri xtz'ajow perjum rij rakan Kakaj Jesús ri Kajawl y xchekersaj chic la' rusumal jb'a. \v 3 Xpetak yak ranab' Lázaro, xtaktak jb'ij re Kakaj Jesús jilonri: Kajawl, Lázaro ri lok'laj awichc'ulchi' yaji'n, xche'tak re. \p \v 4 Kakaj Jesús, cuando xta chi jilonli xijsaj re, xij: Man yajel li ta' tijcamsaj Lázaro, pirechi' tijc'ut jnimal jk'ij Kakaj Dios y pirechi' tinimirsaj jk'ij Jc'ajol Kakaj Dios. \v 5 Kakaj Jesús sub'laj tijlok'aj Marta, María y Lázaro. \v 6 Pero cuando xta chi yaji' Lázaro ta' xe' laj or chi rilic, xwa'xna chic quib' k'ij cla'. \v 7 Ajruc're' xij rechak yak ajtijol rib'ak chirij: Jo'tak chic Judea, xche' rechak. \p \v 8 Yak ajtijol rib'ak chirij xijtak re: Kajtijonl, pero ajqui' ojr yak rijajl Israel ri wi'tak Judea rajak roj xatjcamsajtak chi ab'aj y lajori, ¿chawajc'u atb'e chic cla'? xche'tak re. \p \v 9 Y Kakaj Jesús xij chic rechak: ¿Ta'c'u awetamak chi cab'lajuj (12) or wi' re lak'j? Wi jun cristian tiwo'cot lak'j ta' tijtop rakan jwi'l trila' jb'e la' jsakil ri tisakab'san wich ulew. \v 10 Pero nen jono cristian tiwo'cot lak'ab' tijtopa' rakan jwi'l ta' na'l jb'e, xche'. \p \v 11 Y xij chic rechak yak ajtijol rib'ak chirij: Kichc'ulchi' Lázaro xwari'n, pero in tib'e inc'astasaj jwich, xche' rechak. \p \v 12 Xpe yak ajtijol rib'ak chirij, xijtak re: Kajawl, pero wi xwari'n, ri' c'utb'ire chi titzib'i'n, xche'tak re. \p \v 13 Pero Kakaj Jesús tijin tijb'ij chi Lázaro xcami'n y yak ajtijol rib'ak chirij ri' chijch'ol rechak warajke tijin tran Lázaro. \v 14 Jwi'li'li Kakaj Jesús xij jcholajl rechak jilonri: Lázaro xcami'n \v 15 y sub'laj inqui'cot jwi'l ta' xinwa'x cla' la' mak k'ij li, jwi'l jilonli tziyi' pi awechak pire ticub'ar ach'olak chwij. Lajori jo' kile'tak, xche' Kakaj Jesús rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \p \v 16 Xpe Tomás ri xcojsaj jb'ij pi Dídimo, xij rechak yak nic'j ajtijol rib'ak chic chirij Kakaj Jesús: Jo'tak chirij pire ojb'e camtak nic' riq'uil, xche' rechak. \s1 Tiye'saj jcowil ranmak yak ranab' Lázaro \p \v 17 Cuando xtaw Kakaj Jesús Betania xta jtaquil chi xana' quejab' k'ij jmukmaj Lázaro. \v 18 Betania raj nic'aj lewa jnajtil jxo'l riq'ui Jerusalén. \v 19 Sub'laj q'ui yak rijajl Israel ri wi'tak Judea ri jwinakak Marta pach María xtawtak chi jsolajcak pire tib'e jye'tak jcowil ranmak, jwi'l sub'laj tib'isontak chirij jxib'alak ri xcamc. \v 20 Marta, cuando xta chi b'esali' Kakaj Jesús, laj or xelch chi jc'ulic, pero María xcan la ja. \v 21 Marta xij re Kakaj Jesús: Wajawl, witi wat neri kiq'uil ta' roj xcam inxib'al. \v 22 Pero in wetami' chi aj tijna' tijye' Kakaj Dios chawe lajori juntir nen tatz'onaj re, xche' re. \p \v 23 Kakaj Jesús xij re: Axib'al tic'astasaji' jwich laj jcamnakl, xche' re. \p \v 24 Marta xij chic re: Tz'eti'n, in wetami' chi tic'astasaji' jwich laj jcamnakl cuando tic'astasaj jwichak camnakib' la' q'uisb'itak k'ij re jwich k'ijsak, xche' re. \p \v 25 Kakaj Jesús xij chic re: Ini' inc'astasan jwichak camnakib' y in inye'w c'aslemal. Nen ticub'ar jch'ol chwij onque ticamc, tic'astasaji' jwich laj jcamnakl. \v 26 Y juntir yak cristian ri aj yo'ltak, wi ticub'ar jch'olak chwij ta' chiqui' ticamtak. ¿Ton acoja' at chi tz'eti'n? xche' re Marta. \p \v 27 Marta xij chic re Kakaj Jesús: Tz'eti'n, Wajawl. In tancoja' chi ati' Jc'ajol Kakaj Dios ri b'il jwi'l chi tina jtaknach wich ulew, xche' re. \p \v 28 Cuando xijmaj jilonli jwi'l Marta xe' laj richoch chi jsiq'uij María, xe' jb'ij re pi ric'an jilonri: Ajtijonl wi'chak jili y ri' raj atb'e riq'uil, xche' re. \p \v 29 María xike xta chi jilonli xijsaj re, laj or xwa'rc y xe' chi rilic Kakaj Jesús. \v 30 Kakaj Jesús ajqui' chi oc li tilmit, ajwi' lamas xe' c'ulsaj jwi'l Marta. \v 31 Yak rijajl Israel ri jwinakak María ri wi'tak cla' la ja chi jye'ic jcowil ranm, cuando xriltak chi xwa'r María y xelb'i jol, rechak xe'tak chirij. Ri' chijch'ol rechak ji' tib'e chi ok'ej chi' jul lamas xmuksajwi' jxib'al. \v 32 María, cuando xtaw lamas wi' Kakaj Jesús, xxucar chiwch y xij re: Wajawl, witi wat neri kiq'uil ta' roj xcam inxib'al, xche' re. \p \v 33 Kakaj Jesús, cuando xril chi sub'laj tiok'tak María pach yak rijajl Israel ri jwinakak ri b'esaltak chirij, sub'laj xc'axc'ob' ranm chi rilicak y sub'laj xb'isonc. \v 34 Xtz'onaj rechak: ¿Lamas xamuktakwi'? xche' rechak. \p Rechak xijtak chic re Kakaj Jesús: Kajawl, jo' ilta, xche'tak re. \p \v 35 Kakaj Jesús xrok'b'ej rib'. \p \v 36 Yak rijajl Israel ri jwinakak María ri wi'tak cla' xijtak: Iltak impuch na'li' chi sub'laj raj jwich, xche'tak. \p \v 37 Pero nic'j rechak xijtak: Ri' re xtzib'san b'ak' jwich sic' moy, ¿ta'c'u roj xcwin nen xan re Lázaro pire ma' xcamc? xche'tak. \s1 Tic'astasaj jwich Lázaro laj jcamnakl \p \v 38 Kakaj Jesús xc'axc'ob' chic laj ranm, xe' chi' jul lamas mukulwi' Lázaro y man jul li ch'ukuli' jchi' la' jun ab'aj. \v 39 Kakaj Jesús xij: Esajtak man ab'aj, xche'. \p Xpe Marta ranab' Lázaro ri xcamc, xij: Wajawl, li chuchak jwi'l xana' quejab' k'ij jmukic, xche' re. \p \v 40 Pero Kakaj Jesús xij chic re: ¿Ta'c'u ximb'ij chawe wi tacoj inyolj tawila' jnimal jk'ij Kakaj Dios? xche' re. \p \v 41 Ajruc're' xresajtak man ab'aj chi jchi' man jul y Kakaj Jesús xna'tun lecj y xij: Kaj, tanc'omowaj chawe jwi'l xata' inyolj. \v 42 In wetami' chi tata' inyolj, pero in tamb'ij jilonri pire tijcojtak yak cristian ri wi'tak neri chi ati' attakowinakch we, xche'. \p \v 43 Y cuando xijmaj jilonli jwi'l sub'laj cow xch'ejejc, xij: ¡Lázaro elanch cla'! xche'. \p \v 44 Y laj or xelch Lázaro li jul ri xcamna, aj pisili' jk'ab' pach rakan la' itz'ik y jcayb'al aj pisili' la' jun sut', Kakaj Jesús xij rechak: Quirtak mak itz'ik ri pisil chirij y ye'tak luwar re tib'ec, xche' rechak. \s1 Tijchomorsajtak jcamsaj Kakaj Jesús \p \v 45 Sub'laj q'ui yak rijajl Israel ri wi'tak cla' chi jsolaj María, cuando xriltak nen xan Kakaj Jesús, xcub'ar jch'olak chirij. \v 46 Pero nic'j rechak xe'tak riq'uilak mak fariseo y xe' jb'ijtak rechak nen xan Kakaj Jesús. \v 47 Y xpetak mak fariseo pach mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios, xmulb'a' rib'ak pach mak comontak jb'ab'alak yak rijajl Israel, xijtak: ¿Nen tikab'antak? Man winak li tijin tran sub'laj c'utb'i jcwinel Kakaj Dios. \v 48 Wi tican kaye' pi jilonli sub'laj q'ui cristian ticojowtak jyolj y tipetak mak jb'ab'altak k'atb'itzij re Roma tiyuk jyuje'tak nimi richoch Kakaj Dios y tijsachtak jwich katilmit, xche'tak. \p \v 49 Jun rechak ri jb'ij Caifás, ri wi' pire nimlaj jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios la' man junab' li, xij rechak: Atak ta' nen awetamak. \v 50 Ta'cojo' tachomorsajtak chi ri' mas tzi pi ke oj ticamsaj jun chi cristian chiwch tisachsaj jwich katilmit, xche' rechak. \p \v 51 Caifás cuando xij jilonli, ma' laj no'j ta'ke re xpe'w. Jwi'l re ri' man nimlaj jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios la' man junab' li, jwi'li'li Kakaj Dios xye' luwar re xij chi Kakaj Jesús tina camna pi jq'uexwach yak rijajl Israel. \v 52 Y ma' xita'ke pi rechak, chi ji' pi rechak yak ma' rijajl ta' Israel ri tilem rib'ak b'ak juntir tilmit pire tran jun rechak juntir yak ralc'wal Kakaj Dios. \v 53 La' man k'ij li xcholtak jchomorsaj mak jb'ab'alak yak rijajl Israel chi tijcamsajtak Kakaj Jesús. \p \v 54 Jwi'li'li Kakaj Jesús ta' chiqui' mas xwa'x chijxo'lak yak rijajl Israel. Re xe' li jun tilmit ri jb'ij Efraín ri wi' chijc'ulel man chekej luwar, cla' xwa'x pach yak ajtijol rib'ak chirij. \v 55 Ta' chiqui' naj raj titaw k'ij re jnimak'jak yak rijajl Israel ri jb'ij Pascua. Y sub'laj q'ui cristian re juntir tilmit tijin jtawicak Jerusalén pire tib'e rane'tak lawi' rajwax pire tijch'ajch'ob'ej jwichak nab'e chiwch Kakaj Dios, ajruc're' tiwa'xtak li nimak'ij. \v 56 Rechak tijin tijtoctak Kakaj Jesús y cuando xmulb'a' rib'ak li nimi richoch Kakaj Dios tijb'ijtak chirib'il rib'ak: ¿Nen tab'ij atak, ton peti' li nimak'ij o ta'n? xche'tak. \p \v 57 Mak fariseo pach mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios b'ilchak rechak cristian jwi'lak chi wi wi' jonok tretemaj lamas wi' Kakaj Jesús tib'e jye' jtaquil rechak pire tib'e chapsajok. \c 12 \s1 Jun anm tijtz'aj perjum rij rakan Kakaj Jesús \p \v 1 Wakakib' (6) k'ij raj titaw k'ij re jnimak'jak yak rijajl Israel ri jb'ij Pascua. Kakaj Jesús xtaw Betania lamas wi' Lázaro ri xc'astasaj jwich laj jcamnakl xo'lak camnakib'. \v 2 Cla' xye'tak jun jsinar Kakaj Jesús pire jnimirsaj jk'ij. Marta xoc chi jye'ic jwaak y Lázaro ri' jun rechak yak ri cub'ul chi wic' chi' mex riq'ui Kakaj Jesús. \v 3 Xpe María, xc'amch jun ra nejb' nojsal chi perjum ri jb'ij nardo y sub'laj pakal rijil, xtz'aj rij rakan Kakaj Jesús y xsu' la' rusumal jb'a y juntir jpam man ja xnoj chi ruxb'l man perjum. \p \v 4 Xpe jun rechak yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo ri jb'ij Judas Iscariote, ri jc'ajol Simón, ri tijachow re Kakaj Jesús pi camic, xij: \v 5 ¿Nen chac ma' xc'ayaj man perjum ri? Man perjum ri rijili' uxib' cient (300) chi denario. Ri' mas tzi xc'ayajtene' man perjum pire tit'o'saj yak powr la' man pwak, xche'. \p \v 6 Pero Judas xij jilonli ma' jwi'l ta' tril c'ur jwichak yak powr, jwi'l re alk'omi'n. Ri' re ajc'olol pwak y tralk'aji' q'uitja' re la' man pwak ri tijc'ol. \p \v 7 Kakaj Jesús xij re: Can ye' anm li pi utzil, man perjum li c'olani'ch jwi'l pire ticojsaj chwij cuando immuksaj. \v 8 Yak powr tiwa'xtaka' chaxo'lak nojel k'ij, pero in ta' naj inwa'x chaxo'lak, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 9 Sub'laj q'ui yak rijajl Israel xtatak jtaquil chi wi' Kakaj Jesús Betania, jwi'li'li xe'tak chi rilic, pero ma' xita'ke Kakaj Jesús xe' rile'tak, ri' xe' rile'tak Lázaro ri xc'astasaj jwich jwi'l Kakaj Jesús laj jcamnakl xo'lak camnakib'. \p \v 10 Xpetak mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios, xchomorsajtak chi tijcamsajtak Lázaro jwi'l, \v 11 jwi'lke re sub'laj q'ui yak rijajl Israel tijin tijtos rib'ak chirijak pire ticub'ar jch'olak chirij Kakaj Jesús. \s1 Kakaj Jesús tioc Jerusalén \p \v 12 Sub'laj q'ui cristian xe'tak Jerusalén pire tib'e jk'asajtak nimak'ij Pascua cla'. Laj jcab' k'ij cuando xtatak jtaquil chi tawem tran Kakaj Jesús li tilmit cla', \v 13 sub'laj q'ui cristian xtoctak jxaktak palm y xeltakch chi jc'ulic Kakaj Jesús. Sub'laj cow xch'ejejtak, xijtak: \q1 ¡Nim jk'ij Kakaj Dios ri Kajawl! \q1 ¡Kakaj Dios ri Kajawl wi' jk'ab' chib' ri petzal laj jb'ij! \q1 ¡Tzi re ri jreyak yak rijajl Israel! xche'tak. \p \v 14 Kakaj Jesús xta' jun ra b'ur li b'e y xquejajch chapca' tz'ib'al li wuj re Jyolj Kakaj Dios ri tijb'ij jilonri: \q1 \v 15 Mi tzaak ach'olak atak aj Sión, iltak areyak petzalc, quejal jun ra b'ur jwi'l, tiche'. \p \v 16 Yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo ta' xmajtak jcholajl laj or ri xan Kakaj Jesús, pero cuando xnimirsaj jk'ij Kakaj Jesús, ajruc're' xcuxtaj jwi'lak chi juntir li tz'ib'ali' jwi'lak yak ajk'asaltak Jyolj Kakaj Dios ojr chi jilonli tina b'anna re. \p \v 17 Yak cristian ri wi'tak riq'ui Kakaj Jesús cuando xsiq'uij Lázaro chi' jul lamas xmuksajwi' pire xc'astasaj jwich laj jcamnakl xo'lak camnakib', xyoltak re cristian ri ilan jwi'lak. \v 18 Jwi'li'li xeltakch sub'laj q'ui cristian chi jc'ulic Kakaj Jesús jwi'l xretemajtaka' chi Kakaj Jesús xana' jun c'utb'i jcwinel Kakaj Dios. \p \v 19 Xpetak mak fariseo, xijtak chirib'il rib'ak chirij Kakaj Jesús: Tawila'taka' chi lajori ta' chiqui' nen ojcwintak chi jb'anic re. Iltak, juntir cristian tixamb'ertaka' chirij, xche'tak. \s1 Kakaj Jesús tijb'ij chi tina camsajna \p \v 20 Chijxo'lak mak cristian ri xtawtak Jerusalén re man nimak'ij Pascua chi jnimirsaj jk'ij Kakaj Dios wi'taka' jujun yak ma' rijajl ta' Israel. \v 21 Xpe rechak, xjutuntak chijc'ulel Felipe ri aj Betsaida ri jun tilmit re Galilea xtz'onajtak tok'ob' re Felipe: Kaj, chikaj tikil jwich Kakaj Jesús, xche'tak re. \p \v 22 Xpe Felipe, xe' jb'ij re Andrés y xpetak chi quib' rib'ilak xe' jb'ijtak re Kakaj Jesús. \v 23 Kakaj Jesús xij rechak: Xtawi' or pire tinimirsaj jk'ij Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil. \v 24 Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak, wi jun b'ak' jwich trig ta' tikej ralaj ulew y ta' tiel rac'al, tican pi junke b'ak' jwich, pero wi tiel rac'al tijya' sub'laj jwich. \v 25 Nen jono cristian ta' raj tijye' rib' pi camic jwi'lke tran lawi' raj Kakaj Dios tran, tisaachi' jwich. \p Pero nen jono cristian tijye' rib' pi camic jwi'lke jb'anic lawi' raj Kakaj Dios tran, tijta' jun tzilaj c'aslemal riq'ui Kakaj Dios lecj ri ta' jq'uisic. \v 26 Nen jonok raj tran lawi' ri chwaj in tran, xamb'erok chwij y lamas inwa'xwi' in, cla' tiwa'x re. Y nen tib'anow lawi' ri chwaj in, tinimirsaji' jk'ij jwi'l Inkaj, xche' rechak. \p \v 27 Kakaj Jesús xij chic: Lajori wi' sub'laj c'ax laj wanm. ¿Nenc'u tamb'ij? ¿Tonc'u imb'ij: Kaj, inacole' laj jk'ab' mak c'ax ri tantij la' mak k'ij ri? inche'. \p Ta' tamb'ij jilonli, jwi'l ri' li quiek jwi'l petzalquin, xche'. \p \v 28 Ajruc're xij: Kaj, nimirsaj jk'ij ab'j, xche'. \p Ri'chak xtasaj xaanch jun ch'a'wem lecj, xijch: Xinnimirsaji' jk'ij imb'j y tannimirsaj chiqui'n, xche'ch. \p \v 29 Mak cristian ri wi'tak riq'ui Kakaj Jesús, xta'taka'n. Nic'j xijtak chi quiekuljawi'n y nic'j chic xijtak chi jun anjli' xch'ab'ench re. \p \v 30 Kakaj Jesús xij rechak: Ma' pire ta' utzil pi we in xansajch ch'a'wem, pirechi' utzil pi awechak. \v 31 Ri' k'ij ri tib'an k'atb'itzij chirij cristian wich ulew y lajori tiesajb'i man ri wi' takon laj jk'ab' chib'ak juntir cristian wich ulew. \v 32 Y cuando imb'itsaj lecj, juntir yak ri tijtatak jcholajl ri xansaj chwe tanc'ama'taka'b'i wiq'uil, xche'. \p \v 33 Jilonli jb'ij xan Kakaj Jesús nen chi camic lal tioc re. \p \v 34 Mak cristian xijtak re: Tali' kawi'l tijb'ij laj Jpixb' Kakaj Dios chi ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew ta' jsachic jwich. Y, ¿nenc'u chac tab'ij at chi Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil tib'itsaji' lecj? ¿Nenc'u li ri Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil? xche'tak. \p \v 35 Kakaj Jesús xij chic rechak: Ajwi'na man k'ak' chaxo'lak, pero ta' chiqui' naj tiwa'x chaxo'lak. Wo'cotentak laj jsakil jk'ak'al pire ma' etke atcantak lak uku'm, jwi'l nen tiwo'cot li uku'mal ta' retam lamas tib'e'w. \v 36 Cub'a' ach'olak chirij man k'ak' li ri ajwi' chaxo'lak pire atwuxtak pi ralc'wal man k'ak' li, xche' Kakaj Jesús rechak. \p Cuando xijmaj jilonli jwi'l Kakaj Jesús xe' jmuke' rib' chiwchak. \s1 Yak rijajl Israel ta' ticub'ar jch'olak chirij Kakaj Jesús \p \v 37 Kakaj Jesús xana' sub'laj c'utb'i jcwinel Kakaj Dios chiwchak yak rijajl Israel, pero rechak ta' xcub'ar jch'olak chirij, \v 38 jwi'l rajwaxi' tina taw chiwch ri xcan jtz'ib'aj Isaías ojr ri ajk'asal Jyolj Kakaj Dios ri tijb'ij jilonri: \q1 Kajawl, ta' ni jun cojowinak re ri ye'l jtaquil kawi'l. \q1 ¿Nen quiek chiwch xc'utsajwi' chi Kakaj Dios ri Kajawl wi' jcwinel? tiche'. \p \v 39 Jilonli rechak ta' xcwintak xcub'ar jch'olak chirij Kakaj Jesús y Isaías xij chic: \q1 \v 40 Kakaj Dios xanow moy rechak y xanow ab'aj re ranmak pire ma' tina'tuntak la' b'ak' jwichak y pire ma' tijchomorsajtak laj ranmak pire ta' tijq'uex jno'jak y ta' tik'ajtak wiq'uil pire tantzib'sajtak, xche'. \p \v 41 Isaías xij jilonli jwi'l xrila' chapca' li jun ichic' chi nimi' jk'ij Kakaj Jesús y ri' li ri xcan jb'ij chirij. \p \v 42 Pero wi' sub'laj q'ui yak rijajl Israel y jujun rechak yak ri wi' rekle'nak chijxo'lak xjach rib'ak laj jk'ab' Kakaj Jesús. Pero ta' rajak tijc'uttak chi sakil jwi'l titzaak jch'olak chiwchak mak fariseo pire ma' tiesajtakb'i li sinagog, \v 43 jwi'l rechak ri' mas rajak tzi tiilsajtak jwi'lak cristian chiwch tzi tiilsajtak jwi'l Kakaj Dios. \p \v 44 Kakaj Jesús sub'laj cow xch'a'wc, xij: Nen ticub'ar jch'ol chwij, ma' xita'ke chwij in ticub'ar jch'ol, ticub'ari' jch'ol chirij ri intakowinakch. \v 45 Y nen tiiliw inwch, trila' jwich ri intakowinakch. \v 46 Jwi'l in ini' jun k'ak', in ximpe wich ulew pire nen ticub'ar jch'ol chwij ta' tican li uku'mal. \v 47 Pero nen tijta inyolj y ta' tran lawi' ri tamb'ij, ma' in ta' imb'anow k'atb'itzij chirij, jwi'l in ta' ximpet pire tiyuk imb'ane' k'atb'itzij chirijak juntir cristian, in ximpet pirechi' tiyuk incole'tak laj jk'ab' jmacak. \v 48 Nen inxutuwc y ta' raj tijcoj inyolj, wi' nen tib'anow k'atb'itzij chirij, ri' inyolj ri ximb'ij re tib'anow k'atb'itzij chirij la' q'uisb'itak k'ij re jwich k'ijsak. \v 49 Jwi'l ma' laj inno'j ta'ke in tipe'w ri tamb'ij, ri' Kakaj Dios ri intakowinakch chi jb'ij nen tamb'ij y nen tantijoj cristian. \v 50 Y wetami' chi juntir ri xinjtakch chi jb'ij ri' tiye'w jun tzilaj c'aslemal lecj riq'uil ri ta' jq'uisic. Jwi'li'li ri' tamb'ij lawi' raj Kakaj Dios tamb'ij, xche' Kakaj Jesús rechak. \c 13 \s1 Kakaj Jesús tijch'aj rakanak yak ajtijol rib'ak chirij \p \v 1 Cuando jun k'ijchak raj nimak'ij Pascua, Kakaj Jesús retamchak chi xtawi' or tielb'i neri wich ulew pire tik'aj riq'ui Kakaj Dios lecj. Pero Kakaj Jesús sub'laj xlok'aj juntir cristian ri cub'ul jch'olak chirij neri wich ulew asta xcamc. \v 2 Kakaj Jesús pach yak ajtijol rib'ak chirij cub'ultak chi' mex tijintak chi wic' re sinar. Man jb'ab'al etzl tichak tijin chi jtakchi'j Judas Iscariote ri jc'ajol Simón pire tijjach Kakaj Jesús pi camic. \v 3 Kakaj Jesús retami' chi ji' xpe riq'ui Kakaj Dios y ye'li' k'atb'itzij laj jk'ab' pire titakon chib'ak juntir ri wi'tak wich ulew pach lecj y retami' chi riq'uili' Kakaj Dios tik'aj chic. \p \v 4 Pero cuando tijin Kakaj Jesús chi wic' chi' mex, xwa'r xresaj man itz'ik ri k'u'l jwi'l y xxim jun tway xe' jpam. \v 5 Xye' ja' li jun nejb' y xoc chi jch'ajic rakanak yak ajtijol rib'ak chirij y xchekersaj la' man tway ri xxim xe' jpam. \p \v 6 Cuando oquem re Kakaj Jesús chi jch'ajic rakan Simón Pedro, xpe Simón Pedro, xtz'onaj re: Wajawl, ¿at atch'ajow re wakan? xche' re. \p \v 7 Kakaj Jesús xij re: Lajori ta' tata jcholajl nen tijin tamb'an, pero nen or tina atana jcholajl, xche'. \p \v 8 Pedro cow xij chic re Kakaj Jesús: ¡Ni jun b'welt tanye' luwar chawe tach'aj wakan! xche'. \p Kakaj Jesús xij chic re: Wi ta' tanch'aj awakan, ta' tic'ular pi awe atwa'x wiq'uil, xche'. \p \v 9 Ajruc're' xpe Simón Pedro, xij chic re: Kajawl, wi jilonli ma' xita'ke wakan tach'aj, ch'aj ink'b' pach imb', xche'. \p \v 10 Pero Kakaj Jesús xij re: Nen ajri'ke xan ritin xike rakan rajwax tich'ajsaj jwi'l saki' juntir jtio'jl. Atak saki' juntir atio'jlak, onque ma' atak ta' juntir, xche'. \p \v 11 Kakaj Jesús retami' nen rechak tijachow re pi camic, jwi'li' li xij chi ta' saktak juntir. \v 12 Kakaj Jesús, cuando xch'ajmaj rakanak yak ajtijol rib'ak chirij jwi'l, xcoj chic man itz'ik ri k'u'l jwi'l chirij, xk'aj chic laj jluwr chi' mex y xij rechak: ¿Xata'takni' jcholajl nen ximb'an chawechak? \v 13 Atak tab'ijtak Kajtijonl chwe y tab'ijtak Kajawl chwe. Kes pi jcholajli' tab'ijtak jwi'l ini'n. \v 14 Ini' Awajtijonlak y Awajawlak, pero xinch'aja' awakanak, jwi'li'li atak rajwaxi' tach'aj awakanak chawib'il ayb'ak. \v 15 In xinc'uta' jun no'j chawchak y rajwaxi' jilon tab'an atak chapca' ximb'an in. \v 16 Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak chi ta' ni jono mocom mas nim jk'ij chiwch jpatron y ta' ni jono tako'n mas nim jk'ij chiwch ri xtakow re. \v 17 Tzi awechak wi tatatak jcholajl juntir li y tab'antak nen tijb'ij. \p \v 18 Wi' jun yoloj tamb'ij, pero ma' pi awechak ta' atak juntir. In wetami' nen nojo yak ri cha'ltak inwi'l, pero rajwaxi' tina tawna chiwch ri tz'ib'al li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios ri tijb'ij jilonri: \q1 Ri tiwi'n wiq'uil chi' mex, tina jb'itna rib' chwij, tiche'. \m \v 19 In tamb'ij chawechak jilonli jwi'l ri'ke chwaj cuando titaw chiwch ri tamb'ij chawechak, ticuxtaj inyolj awi'lak chi ini' ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew. \v 20 Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak nen tic'uluw ri tantakb'ic, in injc'ul y nen inc'uluw in, ri' tijc'ul ri intakowinakch, xche' rechak. \s1 Kakaj Jesús tijb'ij chi Judas tijachow re pi camic \p \v 21 Cuando xijmaj juntir li jwi'l Kakaj Jesús xpe sub'laj c'ax laj ranm y xresaj chi sakil chiwchak yak ajtijol rib'ak chirij, xij jilonri: Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak chi wi' jun chawechak injachow pi camic, xche' rechak. \p \v 22 Yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo tichak ril rib'ak chirib'il rib'ak jwi'l ta' retamak nen rechak ri tib'ijsaj jwi'l Kakaj Jesús. \v 23 Wi' jun rechak yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo ri sub'laj tilok'aj jwi'l Kakaj Jesús cub'ul pi tzalan laj jxuct Kakaj Jesús chi' mex. \p \v 24 Xpe Simón Pedro, la'ke jk'ab' xan retal re man ajtijol rib' li pire tijtz'onaj re Kakaj Jesús nen rechak ri tib'ijsajc. \p \v 25 Xpe man ajtijol rib' li ri sub'laj tilok'aj jwi'l Kakaj Jesús, xjutun chijc'ulel Kakaj Jesús y xtzalb'a'b'i rib' xtz'onaj: Wajawl, ¿nen chike atjachow pi camic? xche' re. \p \v 26 Kakaj Jesús xij re: Ri quiek re tanye'w man q'uer cuxlanwa ri tanmu'w, ri' li injachow pi camic, xche' re. \p Y xmu' jun q'uer cuxlanwa y xye' re Judas Iscariote ri jc'ajol Simón. \v 27 Cuando xye'maj jun q'uer cuxlanwa re Judas jwi'l Kakaj Jesús, xoc man jb'ab'al etzl laj ranm Judas. Xpe Kakaj Jesús, xij re: Ri chawaj tab'an, b'an laj or, xche' re. \p \v 28 Pero ni jono rechak yak ri cub'ultak chi wic' chi' mex xtatak jcholajl nen chac xij Kakaj Jesús jilonli. \v 29 Judas ri' ajc'olol pwak chirijak, jwi'li'li jujun rechak xchomorsajtak ri xijsaj re Judas pirechi' tijlok' kelen ri tichocon re nimak'ij o tijye' pwak rechak yak powr. \p \v 30 Xike xc'ulmaj man q'uer cuxlanwa jwi'l Judas, laj or xelb'ic y lak'ab'chak. \s1 Ri jnimal jk'ij Kakaj Jesús y jlok'inc \p \v 31 Cuando jorok eli'b'i Judas, Kakaj Jesús xij: Lajori xtawi' or tic'utun jnimal jk'ij Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil y jwi'l re tic'utun jnimal jk'ij Kakaj Dios. \v 32 Y wi ri' Jc'ajol Kakaj Dios ri xwux pi cristianil tic'utuw jnimal jk'ij Kakaj Dios, Kakaj Dios tijc'uta' jnimal jk'ij Jc'ajol ri xwux pi cristianil y tichak jc'ut jnimal jk'ij. \p \v 33 Atak walc'wal, ta' chiqui' naj inwa'x aac'lak. Atak inna atoctakna, pero in tamb'ij chawechak chapca' ximb'ij rechak mak jb'ab'alak yak rijajl Israel chi ta' ticwintak chi b'enam lamas imb'e'w. \p \v 34 Ri' ri jun aac' pixab' tican inye' chawechak. Talok'aj ayb'ak chawib'il ayb'ak chapca' alok'ajcak tamb'an in, jilon jlok'aj ayb'ak tab'antak chawib'il ayb'ak. \v 35 Wi kes tz'et talok'aj ayb'ak chawib'il ayb'ak, juntir cristian wich ulew tretemajtaka' chi ataka' ajtijol ayb'ak chwij, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Pedro tina jb'ijna chi ta' tijch'ob' jwich Kakaj Jesús \p \v 36 Xpe Simón Pedro, xtz'onaj re Kakaj Jesús: Wajawl, ¿lac'umas atb'e'w? xche' re. \p Kakaj Jesús xij re: Ri lamas imb'e in, at ta' atcwin chi xamb'erem chwij lajori, pero atna xamb'erna chwij nen or, xche' re. \p \v 37 Pedro xtz'onaj re Kakaj Jesús: Wajawl, ¿nen chac ta' incwin chi xamb'erem chawij lajori? In tanjacha' wib' pi camic chi acolic, xche' re. \p \v 38 Kakaj Jesús xtz'onaj chic re: ¿Kes tz'etni' tajacha' ayb' pi camic chi incolic? Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawe chi lak'ab' wica jorok ab'iji' oxmul chi ta' tach'ob' inwch cuando tiok' man puy, xche' re. \c 14 \s1 Kakaj Jesús tijcub'a' jch'olak yak ajtijol rib'ak chirij \p \v 1 Kakaj Jesús xij rechak yak ajtijol rib'ak chirij: Mi c'axc'ob' laj awanmak jwi'l ri ximb'ij. Cub'a' ach'olak chirij Kakaj Dios y cub'a' ach'olak chwij in. \v 2 Lecj lamas wi' Inkaj, wi' mas luwar lamas tib'an wa'xem y miti wi' mas luwar ta' roj tamb'ij chawechak, jwi'li'li lajori imb'e chi jb'anic jwa'x jun luwar pi awechak. \v 3 Y cuando imb'ec, tib'e imb'ane' jwa'x jun luwar pi awechak, ajruc're' impe chic pire atyuk inc'ame'tak pire atb'etak wiq'uil y atwa'xtak lamas winwi' in. \v 4 Atak awetamaki' lamas imb'e'w y awetamaki' man b'e, xche' Kakaj Jesús rechak. \s1 Kakaj Jesús ri' b'e ri titaw riq'ui Kakaj Dios \p \v 5 Xpe Tomás, xij re Kakaj Jesús: Kajawl, ta' ketam lamas atb'e'w, ¿nenc'u mo tiketemaj man b'e? xche' re. \p \v 6 Kakaj Jesús xij re: Xike in, in jun chi b'e pi rechak cristian ri tib'etak riq'ui Kakaj Dios y ini' tz'etel tzij y ini' inye'w tzilaj c'aslemal riq'ui Kakaj Dios lecj ri ta' jq'uisic. Ta' ni jono cristian titaw riq'ui Kakaj Dios miti inwi'lke in. \v 7 Atak wi tawetemajtak nen tamb'an in, tawetemajtaka' nen tran Inkaj y tichak tijin tawetemajtak lajori y tichak tijin tawiltak jwich, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 8 Xpe Felipe, xij re: Kajawl, c'ut Kakaj Dios chikawch, xike li rajwax chike, xche' re Kakaj Jesús. \p \v 9 Kakaj Jesús xij re: Felipe, ojrchak win chaxo'lak y, ¿ajqui'c'u chawetemaj nen tamb'an in? Jwi'l nen tiiliw inwch in, trila' jwich Kakaj Dios. ¿Nen chac tab'ij chwe chi chawajak tanc'ut Kakaj Dios chawchak? \v 10 ¿Ta'c'u tacoj chi in wini' laj ranm Kakaj Dios y Kakaj Dios wi' laj wanm in? Juntir inyolj ri tamb'ij chawechak ma' laj inno'j ta'ke in tipe'w, ri' Kakaj Dios ri wi' laj wanm tib'anow lawi' raj tran. \p \v 11 Cojtak chi in wini' laj ranm Kakaj Dios y Kakaj Dios wi' laj wanm in. Wi mita' tacojtak, cojtak jwi'l juntir ri tamb'an. \v 12 Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak nen ticub'ar jch'ol chwij in trana' nen ri tamb'an in y trana' mas chiwch ri tamb'an in, jwi'l in imb'i' lamas wi' Kakaj Dios \v 13 y wi tatz'onajtak juntir ri chawajak laj imb'j, in tamb'ana'n y jilonli Jc'ajol Kakaj Dios tijnimirsaj jk'ij Kakaj Dios. \v 14 Wi tatz'onajtak juntir ri chawajak laj imb'j, tamb'ana'n, xche' Kakaj Jesús. \s1 Tina taksajnach Lok'laj Jsantil Kakaj Dios \p \v 15 Kakaj Jesús xij chic: Atak wi kes tz'et inalok'ajtak, tab'ana'taka' lawi' tijb'ij impixb'. \v 16 In tantz'onaji' re Kakaj Dios chi tijtak chicch jun ajye'l jcowil awanmak y tiwa'x aac'lak y ta' atcan jye'tak. \v 17 Y ri' Lok'laj Jsantil Kakaj Dios ri tib'in tz'etel tzij chawechak. Yak cristian ri b'esal ranmak chi jb'anic mak etzltak no'j, ta' tijna' tijc'ultak jwi'l ta' triltak jwich y ta' tretemajtak nen tiyuk rane'. Pero atak tawetemajtakna nen tiyuk rane', jwi'l wi' chaxo'lak y tiwa'xi' laj awanmak y ta' atcan jye'tak. \v 18 Ta' atcan inye'tak awic'anak chapca' nib'a'. Inna k'ajna chicch pire inyuk wa'x aac'lak. \v 19 Yak cristian ri b'esal ranmak chi jb'anic mak etzltak no'j ta' chiqui' naj triltak inwch, pero atak tawila'taka' chiqui' inwch. Jwi'l in yo'lquini'n y atak atyo'rtaka'n. \p \v 20 La' mak k'ij li atak tawetemajtak chi in wini' laj ranm Inkaj y atak wataka' laj wanm y in wini' laj awanmak. \v 21 Nen tijcoj impixb' y tran nen tijb'ij, tijc'uta' chi kes tz'etel tz'et injlok'aji'n y nen inlok'in in tilok'aji' jwi'l Inkaj y in tanlok'aji'n y tanc'uta' chiwch nen tamb'an, xche' Kakaj Jesús rechak. \p \v 22 Xpe Judas, ma' ri' ta' Judas Iscariote, xtz'onaj re Kakaj Jesús: Wajawl, ¿nen chac xike chikawch oj tac'ut nen tab'an y ta' tac'ut chiwchak juntir mak cristian ri retake wich ulew? xche' re Kakaj Jesús. \p \v 23 Kakaj Jesús xij chic re Judas: Nen inlok'inc y tijcoj inyolj, tilok'aji' jwi'l Inkaj y Inkaj pach in ojpetc, ojyuk wa'x laj ranm. \v 24 Nen ta' inlok'inc, ta' tijcoj inyolj ri tamb'ij. Mak yoloj ri xatatak ma' inyolj ta'ke in, Jyolji' Kakaj Dios ri intakowinakch. \v 25 Juntir li ximb'iji' chawechak lajori cuando ajwini' chaxo'lak. \v 26 Lok'laj Jsantil Kakaj Dios ri ajye'l jcowil awanmak ri tijtakch Kakaj Dios aac'lak laj imb'j, tijc'uta' juntir li chawchak y tijcuxtaji' juntir chawechak ri ximb'ij chawechak. \p \v 27 In, inelb'i chaxo'lak, tican inye' utzil laj awanmak. Pero in ta' tanye' utzil laj awanmak chapca' jye'ic utzil trantak mak cristian ri b'esal ranmak chi jb'anic mak etzltak no'j, jwi'li'li mi c'axc'ob' awanmak y mi tzaak ach'olak. \v 28 Xata'taka' ximb'ij chi imb'i'n y ink'aj chiqui'ch pire inyuk wa'x chic aac'lak. Wi kes tz'et inalok'ajtak, atqui'cottaka' cuando xatatak chi imb'i' riq'ui Kakaj Dios ri masna nim jk'ij chinwch in. \v 29 Lajori tamb'ij jilonli chawechak cuando ajqui' chi taw chiwch, pire cuando titaw chiwch, ajruc're' tacojtak inyolj. \v 30 Ta' chiqui' mas nen tamb'ij chawechak jwi'l petemchak re man ri wi' k'atb'itzij laj jk'ab' pire titakon wich ulew. Re ta' k'atb'itzij laj jk'ab' pire titakon chimb', \v 31 pero rajwaxi' jilonli tib'an pire tretemajtak juntir cristian wich ulew chi tanlok'aji' Kakaj Dios y tamb'ana' lawi' raj re tamb'an. B'iitentak, cojeltakb'i neri, xche' Kakaj Jesús rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \c 15 \s1 Esb'i no'j chirij jun jche'l uva pach jk'ab' \p \v 1 Kakaj Jesús xij chic rechak yak ajtijol rib'ak chirij: In ini' tz'etel jche'l uva y ri' Inkaj tiak'inanc y tichajin re. \v 2 Re tijc'urb'i juntir mak jk'ab' man che' ri ta' tiwichintak, pero mak ri tiwichintak xike tresaj mak tra jk'unal jk'ab' y trak'inaj pire tijye' chic sub'laj jwich. \p \v 3 Jilon atak, xantaji' ak'in chawechak jwi'l mak yoloj ri ximb'ij chawechak. \v 4 Ma tos ayb'ak chwij chapca' in ta' tantos wib' chawijak. Jun jk'ab' uva ta' chiqui' tiwichin wi jorok eli'b'i chiwch man jche'l. Y ji'c'ulon atak ta' chiqui' atwichintak wi tatos ayb'ak chwij. \v 5 In ini' man jche'l uva y atak ataka' mak jk'ab'. Nen ta' tijtos rib' chwij, in ta' tantos wib' chirij y tijya' sub'laj jwich. Atak ta' nen atcwintak chi jb'anic wi tatos ayb'ak chwij. \p \v 6 Nen tijtos rib' chwij tiesaji'b'i chwij chapca' jun jk'ab' che' tic'ursajb'ic y cuando tichekej timulb'aj jwichak tit'ojsajtak li k'ak' pire tic'attak. \v 7 Wi atak ta' tatos ayb'ak chwij y wi ta' tisaach chawechak juntir inyolj ri ximb'ij chawechak, tz'onajtak nen chawajak y tiye'saji' chawechak. \v 8 Inkaj sub'laj tinimirsaj jk'ij cuando atak nic' riq'uil atwichintak y jilonli tic'utun chi kes tz'etel tz'et ataka' ajtijol ayb'ak chwij. \p \v 9 In atinlok'ajtaka' chapca' inlok'aj in tran Kakaj Dios. Atak, mi can aye'tak lok'in chapca' alok'ajcak tamb'an in. \v 10 Wi tacojtak impixb', ta' tican aye'tak lok'in chapca' alok'ajcak tamb'an in, jilon chapca' in tancoja' jpixb' Inkaj y ta' tican inye' lok'in chapca' inlok'aj tran re. \v 11 In jilonli tamb'ij chawechak pire tiwa'x inqui'cotem aac'lak y tiwa'xi' sub'laj qui'cotemal laj awanmak. \v 12 Ri' ri impixb' ri tamb'ij chawechak, lok'aj ayb'ak chawib'il ayb'ak chapca' alok'ajcak tamb'an in. \v 13 Wi jun cristian tijye' rib' pi camic pi jq'uexwach yak richc'ulchi', ri' li jun lok'in ri mas nim chiwch juntir lok'inc. \p \v 14 Atak, ataka' wichc'ulchi' wi tab'antak lawi' ri tamb'ij chawechak, \v 15 ta' chiqui' tamb'ij immocom chawechak jwi'l jun mocom ta' retam nen tran jpatron. Lajori tamb'ij chawechak chi ataka' wichc'ulchi' jwi'l xinya' retemaj chawechak juntir ri b'il chwe jwi'l Inkaj. \v 16 Ma' atak ta' xatcha'wtak we, ini' xincha'w awechak y ximb'iji' chawechak chi atb'etak y b'antak chapca' jun che' ri sub'laj tiwichintak y man jwich ri ta' jsachic jwich. Jilonli Inkaj tijya' chawechak nen chawajak tatz'onajtak re laj imb'j. \v 17 Ri' ri impixb' ri rajwax tab'antak, lok'aj ayb'ak chawib'il ayb'ak, xche' Kakaj Jesús rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \s1 Mak cristian tijcontrijtak Kakaj Jesús \p \v 18 Kakaj Jesús xij rechak: Wi atcontrijtak jwi'lak mak cristian ri retake wich ulew, ri' cuxtaj awi'lak chi ini' nab'e xinjcontrijtak. \v 19 Atak witi atake re wich ulew atjlok'ajtaka' chapca' jlok'aj rib'ak rechak trantak chirib'il rib'ak, pero in xatincha'taka' chijxo'lak mak cristian li, jwi'li'li atjcontrijtak jwi'l ma' atak ta' chiqui' nic' riq'uilak. \p \v 20 Cuxtaj awi'lak ri ximb'ij chawechak, ta' ni jono mocom mas nim jk'ij chiwch jpatron. Wi tib'an c'ax chwe in, jilon atak tina b'anna c'ax chawechak y wi tijcojtak inyolj, jilon ayolj atak tijcoja'taka'n. \v 21 Juntir li tib'ani' chawechak jwi'l ataka' we y jwi'l ta' retamak nen tran ri intakowinakch. \v 22 Ta' roj jmacak miti ximpe in chi jb'ij rechak nen raj Kakaj Dios trantak, pero jwi'l ximpeti' in chi jb'ij rechak nen raj Kakaj Dios trantak lajori ri'chak rechak ajmacb'tak jwi'l ta' trantak nen raj Kakaj Dios trantak. \p \v 23 Yak cristian ri incontrinc, tijcontrijtaka' Inkaj. \v 24 Ta' roj jmacak miti ximb'an c'utb'i jcwinel Kakaj Dios chiwchak ri ni jono cristian chic b'anowinak chiwchak. Pero ruc' li xrila'taka' juntir mak c'utb'i jcwinel Kakaj Dios y ajwichi' injcontrijtak y tijcontrijtak Inkaj. \v 25 Jilon trantak li jwi'l rajwaxi' tina tawna chiwch juntir ri tz'ib'al li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios ri tijb'ij jilonri: \q1 Injcontrijtak chi ma'qui' jcholajl, tiche'. \p \v 26 Cuando tipe Lok'laj Jsantil Kakaj Dios ri ajye'l jcowil awanmak ri tib'in tz'etel tzij, re tiyuk jb'ij chawechak juntir ri q'uis b'anal inwi'l. Ri Lok'laj Jsantil Kakaj Dios tantakch aac'lak ji' tipe riq'ui Kakaj Dios. \v 27 Y jilon atak tina ab'ijtakna juntir ri q'uis b'anal inwi'l, jwi'l atak wataka' wiq'uil cuando xinchol jb'anic juntir li, xche' Kakaj Jesús rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \c 16 \p \v 1 Kakaj Jesús xij chic rechak: Juntir ri tamb'ij chawechak pirechi' ma' tak'el ayb'ak chwij. \v 2 Atna esajtaknab'i lak sinagog y tina tawna jun k'ij chi mak ri atcamsantak, ri' chijch'ol rechak tijin tijt'o'tak Kakaj Dios. \v 3 Rechak jilon trantak li jwi'l ta' retamak nen tran Inkaj y ta' retamak nen tamb'an in. \v 4 Tamb'ij juntir li chawechak pire cuando titaw k'ij tib'ansaj c'ax chawechak ticuxtaj awi'lak chi b'ilchak chawechak inwi'l. Ta' ximb'ij juntir li chawechak xanwi'ch jwi'l ajwini' chaxo'lak, xche' Kakaj Jesús. \s1 Ri tran Lok'laj Jsantil Kakaj Dios \p \v 5 Kakaj Jesús xij chic: Pero lajori imb'i' riq'uil ri intakowinakch y ni jono chawechak titz'onin chwe lamas imb'e'w. \v 6 Xoqui' sub'laj b'is laj awanmak jwi'l ximb'ij juntir ri chawechak. \v 7 Pero in tz'etel tz'et tamb'ij chawechak, ri' mas tzi pi awechak imb'ec. Jwi'l wi ta' imb'ec, ta' tipe Lok'laj Jsantil Kakaj Dios ri ajye'l jcowil awanmak y wi ximb'ec, tantaka'ch. \p \v 8 Cuando tipe Lok'laj Jsantil Kakaj Dios tiyuk jb'ij rechak cristian lawi' mac ri tijin trantak, tiyuk jb'ij rechak chi trantak lawi' ri tzi tril Kakaj Dios y tiyuk jb'ij rechak chi Kakaj Dios trana' jk'atb'itzij chirijak jwi'l jmacak ri trantak. \v 9 Tijb'iji' rechak chi ajmacb'taka' jwi'l ta' ticub'ar ach'olak chwij. \v 10 Tretemajtak chi rajwaxi' trantak lawi' ri tzi tril Kakaj Dios, jwi'l in ji' imb'e wa'xok riq'ui Kakaj Dios y atak ta' chiqui' tawiltak inwch. \v 11 Tijb'iji' rechak chi Kakaj Dios trana' jk'atb'itzij chirijak juntir cristian wich ulew jwi'l xana' k'atb'itzij chirij man jb'ab'al etzl ri titakon chib'ak cristian wich ulew. \p \v 12 Wi' mas chwaj roj tamb'ij chawechak, pero ta' chiqui' tican chawechak ri tamb'ij. \v 13 Pero cuando tipe Lok'laj Jsantil Kakaj Dios ri tib'in tz'etel tzij, re atyuk jtijojtaka' re tz'etel tzij jwi'l re ma' laj jno'j ta'ke tipe'w ri tijb'ij. Re ri' tijb'ij lawi' tijta y tijye' retemaj lawi' ri tina ranna nen or. \v 14 Re tijnimirsaji' ink'ij, jwi'l re ri' tijta ri tamb'ij y tijb'ij chic chawechak. \v 15 Juntir ri wi'tak laj jk'ab' Kakaj Dios wi' laj ink'b' in, jwi'li'li ximb'ij chawechak chi Lok'laj Jsantil Kakaj Dios ri' tijta ri tamb'ij y tijb'ij chic chawechak, xche' Kakaj Jesús rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \s1 Man b'is tina wuxna pi qui'cotemal \p \v 16 Kakaj Jesús xij chic rechak yak ajtijol rib'ak chirij: Ta' chiqui' naj tawiltak inwch, pero ta' naj li tawiltak chic inwch, xche' rechak. \p \v 17 Xpetak yak nic'j ajtijol rib'ak chirij, xoctak chi jtz'onaj chirib'il rib'ak: ¿Nen chiqui' jcholajl tielwi' ri tijb'ij Kakaj Jesús chike jilonri? Ta' chiqui' naj tawiltak inwch, pero ta' naj li tawiltak chic inwch, tiche', xche'tak. \p Y tijb'ij chic: Jwi'l ji' imb'e riq'ui Inkaj, tiche'. \p \v 18 Y xijtak: ¿Nenc'u jcholajl tielwi' li ri tijb'ij chi ta' chiqui' naj? Ta' tikata jcholajl nen tielwi' ri tijb'ij, xche'tak chirib'il rib'ak. \p \v 19 Kakaj Jesús xretemaji' ric'an chi rechak rajak tijtz'onajtak re nen tielwi' ri xij, jwi'li'li xij rechak: In ximb'ij chawechak chi ta' chiqui' naj tawiltak inwch, pero ta' naj li tawiltak chic inwch, xinche'. \p ¿Roni' li ri attijintak chi jtz'onaj chawib'il ayb'ak? \v 20 Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak, atak atna ok'takna y tina c'axc'ob'na awanmak jwi'l b'is. Pero mak cristian ri retake wich ulew sub'laj tina qui'cottakna. Pero tina tawna jun k'ij ri jc'axc'ol awanmak tina wuxna pi qui'cotemal. \v 21 Jilon chapca' jun yaj anm cuando titaw k'ij tijye' Dios re sub'laj c'ax tijtij, pero cuando jorok q'uisi'yi' ra ric'lal ta' chiqui' ticuxtaj jwi'l ri jc'axc'ol ri xtij jwi'l jqui'cotem chirij ra ric'lal ri xq'uisi'yc. \p \v 22 Y ji'c'ulon atak lajori wi' c'ax laj awanmak jwi'l b'is jwi'l ta' chiqui' tawiltak inwch, pero cuando ink'aj chicch chi awilicak, ajruc're' tiwa'x chic jun nimlaj qui'cotemal laj awanmak y ta' nen tiesan chawechak. \v 23 La' mak k'ij li ta' chiqui' nen tatz'onajtak chwe. Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawechak chi Kakaj Dios tijya' juntir chawechak nen tatz'onajtak re laj imb'j. \v 24 Y lajori ajqui' nen tz'onal awi'lak laj imb'j, tz'onajtak y tiye'saji' chawechak pire sub'laj atqui'cottakwi', xche' rechak. \s1 Kakaj Jesús tich'econi' chib' juntir \p \v 25 Kakaj Jesús xij chic rechak: Ximb'iji' juntir ri chawechak la'ke esb'itak no'j. Pero tina tawna k'ij ri ta' chiqui' tamb'ij jono yoloj chawechak la' esb'itak no'j, tamb'iji' chawechak chi sakil chirij Kakaj Dios. \p \v 26 La' mak k'ij li tatz'onajtak re Kakaj Dios laj imb'j ri chawajak. In tamb'ij chawechak chi tina intz'onajna tok'ob' re Kakaj Dios chawijak, \v 27 jwi'l re atjlok'ajtaka'n, jwi'l atak xinalok'ajtaka'n y xacoja'taka' chi Kakaj Diosi' intakowinakch. \v 28 Xinelch riq'ui Kakaj Dios pire xinyuk wa'x neri wich ulew, pero lajori inelb'i neri wich ulew pire ink'aj chic riq'ui Kakaj Dios, xche' rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \p \v 29 Y xpetak yak ajtijol rib'ak chirij, xijtak re: Lajori kes tz'etel tz'et tijin tab'ij chike chi sakil, ma' la' ta' chiqui' esb'itak no'j tab'ij chike. \v 30 Lajori ketamchak chi awetami' juntir y ta' rajwax wi' jonok titz'onin chawe jwi'l awetami' nen wi' laj ranm. Jwi'li'li tikacoja' chi ji' petzalcat riq'ui Kakaj Dios, xche'tak re. \p \v 31 Kakaj Jesús xij chic rechak: ¿Tonc'u acoja'taka' lajori? \v 32 Tawem re man or y lajori xtawi' man or li, tatil ayb'ak incan aye'tak wic'an, pero ta' incan wic'an jwi'l wi' Kakaj Dios wiq'uil. \v 33 Tamb'ij juntir ri chawechak pire tiwa'x utzil laj awanmak jwi'l ataka' jun wiq'uil. Atak tina atijtakna sub'laj c'ax neri wich ulew, pero wa'xok jcowil awanmak jwi'l in xincwini' chirij man jb'ab'al etzl ri titakon chib'ak cristian neri wich ulew, xche' Kakaj Jesús rechak yak ajtijol rib'ak chirij. \c 17 \s1 Kakaj Jesús tich'a'w riq'ui Kakaj Dios \p \v 1 Cuando xijmaj jilonli jwi'l Kakaj Jesús rechak yak ajtijol rib'ak chirij, xna'tun lecj y xij: Kaj, xtawi' or tanimirsaj jk'ij Ac'ajol pire tinimirsaj ak'ij jwi'l Ac'ajol. \v 2 At xatye'w k'atb'itzij laj jk'ab' Ac'ajol chib' juntir cristian pire tijye' jun tzilaj c'aslemal aac'l lecj ri ta' jq'uisic rechak juntir yak ri jachal laj jk'ab' awi'l. \v 3 Ri' ri, ri tic'amomb'i li tzilaj c'aslemal lecj ri ta' jq'uisic, rajwaxi' tretemajtak nen tab'an at, ri xike at ri tz'etel Dios y ta' ni jono chic y tretemajtak nen tran Jesucristo ri takalch awi'l wich ulew. \p \v 4 In xinnimirsaji' ak'ij neri wich ulew y xinq'uisa' jb'anic juntir ri xinatakch chi jb'anic. \v 5 Lajori, Kaj, nimirsaj ink'ij aac'l chapca' jnimal ink'ij ri wi' cuando ajwini' aac'l cuando ajqui' chi wa'x caj pach ulew. \v 6 Y yak ri cha'l awi'l chijxo'lak mak cristian ri retake wich ulew pire xajach laj ink'b', ximb'iji' rechak nen ab'anic at. Rechak laj ak'b'i' wi'tak, pero xak'asaji' laj ink'b' in y lajori xcoja'taka' ayolj. \p \v 7 Lajori retamakchak chi juntir ri xaye' chwe ji' petzal aac'l. \v 8 Y ximb'iji' rechak ri xinatakch chi jb'ij y rechak xcoja'taka'n. Xretemajtaka' chi ji' ximpe aac'l y rechak xcoja'taka' chi ati' attakowinakch we. \p \v 9 In tantz'onaj tok'ob' chawe chirijak, ta' tantz'onaj tok'ob' chawe chirijak mak cristian ri retake wich ulew. In tantz'onaj tok'ob' chawe chirijak yak ri cha'l awi'l ri wi'tak laj ink'b' jwi'l awechi'n. \v 10 Juntir ri we in, awechi' at y juntir ri awe at, wechi' in y yak cristian li xnimirsajtaka' ink'ij. \v 11 In ta' chiqui' naj inwa'x neri wich ulew, pero rechak tina cantakna wich ulew y in inelb'i neri pire imb'e wa'xok aac'l. At Lok'laj Inkaj, la' acwinel chajaj yak ri jachal laj ink'b' awi'l pire trantak junke jwichak chapca' in aac'l ojke jun. \v 12 In cuando win riq'uilak neri wich ulew, xinchajajtaka' la' acwinel juntir yak ri jachal laj ink'b' awi'l y xincola'taka'n, ni jono rechak xsaachtak. Pero xike jun ri tina saachna chijxo'lak jwi'l tina tawna chiwch ri tijb'ij li wuj re Lok'laj Ayolj. \p \v 13 Lajori inchak b'e lamas watwi' at, pero jwi'l ajwinna chijxo'lak neri wich ulew tamb'ij juntir ri pire tiwa'x sub'laj qui'cotemal laj ranmak jilon chapca' ri wi' laj wanm in. \v 14 In ximb'iji' ri xinatakch chi jb'ij rechak, pero mak cristian ri retake wich ulew tijcontrijtaka' rechak jwi'l rechak ma' retak ta' wich ulew chapca' in ma' in ta' re wich ulew. \v 15 In ta' tantz'onaj tok'ob' chawe chi tawesajtakb'i neri wich ulew, in tantz'onaj tok'ob' chawe chi tacoltak laj jk'ab' man jb'ab'al etzl. \v 16 Rechak ma' retak ta' wich ulew jilon chapca' in, ma' in ta' re wich ulew. \v 17 Tostak pi awe la' atzij pire trantak lawi' chawaj trantak, atzij tz'etel tz'eti'n. \v 18 Chapca' intakicch in xab'an chijxo'lak mak cristian ri retake wich ulew, jilon jtakicak rechak tamb'an chicb'i in chijxo'lak mak cristian ri retake wich ulew. \v 19 Y jwi'l rechak tanjach wib' laj ak'b' pire kes tz'etel tz'et titosmajtak pi awe. \p \v 20 Pero ma' xita'ke chirijak yak ajtijol rib'ak chwij ri, tantz'onaj tok'ob' chawe, jilon chirijak yak ri tina cub'arna jch'olak chwij nen or jwi'l ri tijb'ijtak rechak. \v 21 In tantz'onaj tok'ob' chawe chirijak juntir rib'ilak pire tiwuxtak jun kiq'uil chapca' in aac'l ojke jun jwi'l wati' laj wanm y in wini' laj awanm. Y tantz'onaj tok'ob' chawe chi tiwuxtak junke jwichak pire tretemajtak mak cristian ri retake wich ulew chi ati' attakowinakch we. \p \v 22 In xinnimirsaji' jk'ij rechak chapca' jnimal ink'ij in pire tiwuxtak junke jwichak chapca' in aac'l ojke jun. \v 23 In inwa'xi' laj ranmak rechak y at wati' laj wanm pire tiwuxtak chapca' juntake chi cristian, jilonli juntir mak cristian ri retake wich ulew tretemajtak chi ati' attakowinakch we y talok'ajtaka' rechak chapca' inlok'aj in tab'an. \p \v 24 Kaj, at xatjachow rechak laj ink'b' y ri' chwaj tiwa'xtak rechak wiq'uil lamas imb'e wa'xok in, pire triltak jnimal ink'ij ri ye'l awi'l jwi'l lok'alquinchakch awi'l cuando ajqui' chi wa'x caj pach ulew. \p \v 25 Kaj, ri atb'anow juntir ri kes pi jcholajl, mak cristian ri retake wich ulew ta' tretemajtak nen tab'an. Pero in wetami' nen tab'an y yak ri jachal laj ink'b' awi'l retamakchak chi ati' attakowinakch we. \v 26 Xinya' retemaj rechak nen ab'anic at y tina imb'ijna chic rechak pire tilok'intak chapca' inlok'aj in tab'an y pire inwa'x laj ranmak, xche' Kakaj Jesús re Kakaj Dios. \c 18 \s1 Tichapsaj Kakaj Jesús \p \v 1 Cuando xantaj ch'a'wem riq'ui Kakaj Dios jwi'l Kakaj Jesús xeltakb'i pach yak ajtijol rib'ak chirij, xe'tak ch'akap re man b'e ja' ri jb'ij Cedrón. Y cla' wi' jun ra luwar lamas wi' tico'n, Kakaj Jesús xoc cla' pach yak ajtijol rib'ak chirij. \p \v 2 Judas ri tijachow re Kakaj Jesús pi camic retami' man luwar li jwi'l Kakaj Jesús q'uilaj b'welt xmulb'a' rib'ak cla' pachak juntir yak ajtijol rib'ak chirij. \v 3 Jwi'li'li Judas xe' cla' pach jun k'at soldad, nic'j rechak mak ajchajaltak re nimi richoch Kakaj Dios wikem rib'ak re ch'o'j takaltakb'i jwi'lak mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios pach mak fariseo y c'amalb'i candil y tzuq'uelb'i k'ak' jwi'lak. \v 4 Kakaj Jesús retami' nen tib'an re, re xelch chi jc'ulicak y xtz'onaj rechak: ¿Nen tatoctak? xche' rechak. \p \v 5 Rechak xijtak re Kakaj Jesús: Ri' tijin tikatoc Jesús aj Nazaret, xche'tak re. \p Kakaj Jesús xij rechak: Ini'n, xche' rechak. \p Y man Judas ri xjachow re Kakaj Jesús pi camic wi' chijxo'lak. \v 6 Cuando Kakaj Jesús xij: Ini'n, xche'. \p Rechak xk'aj chirijak y xtzaaktak lak ulew. \p \v 7 Y Kakaj Jesús xtz'onaj chic rechak: ¿Nen tatoctak? xche' rechak. \p Rechak xijtak chic re Kakaj Jesús: Tijin tikatoc Jesús aj Nazaret, xche'tak re. \p \v 8 Kakaj Jesús xij chic rechak: Ximb'iji' chawechak chi ini'n. Wi in inatoctak, ma chaptak yak nic'j ri, ye'tak luwar rechak tib'etak, xche' rechak. \p \v 9 Kakaj Jesús xij jilonli pire titaw chiwch ri xij re Kakaj Dios: Juntir ri jachal laj ink'b' awi'l ta' xsaach ni jono rechak, xche'. \p \v 10 Xpe Simón Pedro, xresajch man respad ri c'amal jwi'l, xc'urb'i jpaach jxicn jun rechak ri jb'ij Malco, ri jmocom man nimlaj jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios. \p \v 11 Xpe Kakaj Jesús, xij re Simón Pedro: C'ol awespad laj jluwr. Wi Inkaj tib'in chi tina intijna man c'ax ri, ¿ta'c'u tantij b'an? xche' re. \s1 Kakaj Jesús wi' chiwch Anás \p \v 12 Ajruc're' xpetak mak soldad pachak man jb'ab'alak y yak rijajl Israel ri ajchajaltak re nimi richoch Kakaj Dios, xchaptak Kakaj Jesús y xximtak. \v 13 Y xc'amtakb'i riq'ui Anás, Anás jji'yi' Caifás y la' man junab' li Caifás wi' pire nimlaj jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios. \v 14 Y ri' Caifás li ri xin rechak mak jb'ab'alak yak rijajl Israel chi ri' mas tzi pi rechak ticamsaj jun chi cristian chiwch ticamtak juntir cristian laj jtilmitak. \s1 Pedro tijb'ij chi ta' tijch'ob' jwich Kakaj Jesús \p \v 15 Simón Pedro pach jun ajtijol rib' chirij Kakaj Jesús xamb'ertakb'i chirij. Man ajtijol rib' li chirij Kakaj Jesús, ch'ob'oli' jwich jwi'l man nimlaj jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios, jwi'li'li xocb'i chirij Kakaj Jesús asta chuchja. \v 16 Pero Pedro ji' xcan wa'r chi' man pwert ri wi' chi' b'e, xpe man ajtijol rib' chirij Kakaj Jesús li ri ch'ob'ol jwich jwi'l man nimlaj jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios xelch y xch'ab'ej man anm ri ajchajal re man pwert li y jilonli xna' xcojb'i Pedro chuchja. \p \v 17 Xpe man anm li ri ajchajal re man pwert, xij re Pedro: At, ati' jun ajtijol ayb' chirij man winak li, xche' re. \p Pedro xij re: ¡Ma' in ta'n! xche' re. \p \v 18 Y jwi'l sub'laj jsical tew tijin tran, mak mocom pach mak ajchajaltak re nimi richoch Kakaj Dios cojol jun k'ak' jwi'lak chuchja, rechak wa'ltak chi' k'ak', tijin tijmik' rib'ak. Y jilon Pedro wi' riq'uilak tijin tijmik' rib' chi' k'ak'. \s1 Anás tijc'ot jchi' Kakaj Jesús \p \v 19 Xpe man nimlaj jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios, xoc chi jtz'onaj re Kakaj Jesús nen nojotak yak ajtijol rib'ak chirij y nen chi c'utu'n lal tijin tijtijoj cristian. \p \v 20 Kakaj Jesús xij re: In xinyolowi' riq'uilak juntir cristian y xintijojtaka' cristian lak sinagog y xintijojtaka' cristian li nimi richoch Kakaj Dios. In ta' ni jono yoloj b'il inwi'l chi mukukil. \v 21 Y, ¿nen chac tatz'onaj chwe nen chi c'utu'n lal tijin tantijoj cristian? Ri' tz'onaj rechak yak ri xtawtak inyolj, rechak retamaki' nen chi c'utu'n lal b'il rechak inwi'l, xche' Kakaj Jesús re. \p \v 22 Cuando xij Kakaj Jesús jilonli, xpe jun rechak mak ajchajaltak re nimi richoch Kakaj Dios ri wa'l chijc'ulel Kakaj Jesús, xsec'b'i Kakaj Jesús y xij re: ¿Nen chac jilon jc'ululaj nimlaj jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios tab'an? xche' re. \p \v 23 Kakaj Jesús xij re: Wi wi' jono yoloj ri ta' tz'et xel laj ínchi', b'ij chwe lawi' ri ta' tz'et ri ximb'ij, pero wi tz'eti' ri ximb'ij, ¿nen chac inasec'? xche' re. \p \v 24 Ajruc're' xpe Anás, xtakb'i Kakaj Jesús pi ximil riq'ui Caifás ri man nimlaj jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios. \s1 Pedro tijb'ij chic chi ta' tijch'ob' jwich Kakaj Jesús \p \v 25 Simón Pedro aj wa'li' chi' k'ak' chi jmik'ic rib' cuando xtz'onajtak chic re: ¿Miti ati' jun ajtijol ayb' chirij man winak li? xche'tak re. \p Re ta' raj tijb'ij chi ri'n, xij: ¡Ma' in ta'n! xche'. \p \v 26 Xpe jun rechak mak rajchac man nimlaj jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios, ri rech'elxic man jun ri xesaj jxicn jwi'l Pedro, xij re Pedro: Pero xattwila' chi wati' riq'uil la' man ra luwar lak tico'n, xche' re. \p \v 27 Pedro ta' raj xij chi ri'n, etke xok' jun puy. \s1 Kakaj Jesús wi' chiwch Pilato \p \v 28 Cuando xsakarsanc, xresajtakb'i Kakaj Jesús laj richoch Caifás, xc'amtakb'i la' man ja lamas tranwi' jk'atb'itzij man k'atb'itzij re Roma. Mak jb'ab'alak yak rijajl Israel ta' xoctak li k'atb'itzij pire ma' trantak kelen ri mac jb'anic chapca' tijb'ij jpixb'ak pire tijna' tijtijtak jwaak re man nimak'ij Pascua, \v 29 jwi'li'li Pilato xelch la ja chi jtz'onaj rechak: ¿Nen jmac winak ri chawchak? xche' rechak. \p \v 30 Rechak xijtak re Pilato: Miti wi' jmac b'anal jwi'l ta' roj xkac'amch aac'l, xche'tak re. \p \v 31 Xpe Pilato, xij rechak: C'amtakb'ic y b'an ak'atb'itzijak chirij chapca' tijb'ij apixb'ak, xche' rechak. \p Mak jb'ab'alak yak rijajl Israel xijtak re Pilato: Pero ke oj ri oj rijajl Israel ta' ye'l luwar chike tikacamsaj jun cristian, xche'tak. \p \v 32 Jilon xaan li pire xtaw chiwch chapca' ri b'il jwi'l Kakaj Jesús chirij nen mo jcamic. \p \v 33 Pilato xoc chicb'i la' man ja lamas tranwi' jk'atb'itzij, xsiq'uij Kakaj Jesús y xtz'onaj re: ¿Atni' jreyak yak rijajl Israel? xche' re. \p \v 34 Kakaj Jesús xtz'onaj re: ¿Atni'ke atb'in jilonli o wi' jujun cristian xintak chawe jilonli chwij? xche' re. \p \v 35 Pilato xij chic re Kakaj Jesús: ¿Inc'u jun rijajl Israel tawil? Ri'taka' mak cristian ri awinak pach mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios ri xatjachowtak laj ink'b'. Y, ¿nenc'u b'anal awi'l? xche' re. \p \v 36 Kakaj Jesús xij chic re: Ri takon ri wi' laj ink'b' ma' re ta' wich ulew. Witi intakon re tike wich ulew, yak intako'n titica' jtij jk'ijakre' pire ma' inchapsaj jwi'lak mak jb'ab'alak yak rijajl Israel. Pero intakon ma' re ta' wich ulew, xche'. \p \v 37 Xpe Pilato, xtz'onaj chic re: ¿Atc'u rey? xche' re. \p Kakaj Jesús xij chic re: At xatb'in chi ini' rey. In ximpe neri wich ulew y xinyuk q'uisi'y pirechi' tiyuk imb'ij tz'etel tzij, juntir yak ri ticojowtak tz'etel tzij, tijta'taka' jcholajl lawi' ri tamb'ij, xche'. \p \v 38 Pilato xij chic re: ¿Nenc'u li tz'etel tzij? xche' re. \p Pilato cuando xijmaj jilonli re Kakaj Jesús jwi'l, xel chicch chi jch'ab'ejcak mak jb'ab'alak yak rijajl Israel y xij rechak: In ta' tanta' ni jono jmac winak ri. \v 39 Pero atak nojel junab' la' man nimak'ij Pascua nak'talcataka' chi tatz'onajtak chwe chi tantakb'i jun prex. ¿Chawajakni' tantakb'i jreyak yak rijajl Israel? xche' rechak. \p \v 40 Juntir rib'ilak xch'ejejtak, xijtak: ¡Re ta' tatakb'ic! ¡Ri' takb'i Barrabás! xche'tak. \p Man Barrabás jun alk'omi'n. \c 19 \s1 Tib'ansaj k'atb'itzij chirij Kakaj Jesús \p \v 1 Xpe Pilato, xtak jseq'uic Kakaj Jesús chi chicot. \v 2 Xpetak mak soldad, xpach'ujtak jun coron la' q'uix, xcojtak laj jb'a y xcojtak jun morad itz'ik chirij. \v 3 Xjutuntak chijc'ulel y xoctak chi jb'ij re: ¡Nim ak'ij, at jreyak yak rijajl Israel! xche'tak re. \p Y xoctak chi jseq'uic chi k'ab'. \v 4 Pilato xel chicch la ja lamas tranwi' jk'atb'itzij y xij rechak mak jb'ab'alak yak rijajl Israel: Xwesajch neri pire tawiltak chi in ta' xinta' ni jono jmac, xche' rechak. \p \v 5 Xelch Kakaj Jesús, cojolchakch jun coron laj jb'a ri pach'ul la' q'uix y cojolch man morad itz'ik jwi'l. Ajruc're' xpe Pilato, xij chic rechak: Co' winak ri, xche' rechak. \p \v 6 Cuando xriltak mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios pach mak ajchajaltak re nimi richoch Kakaj Dios sub'laj cow xch'ejejtak, xijtak: ¡Camsaj wich curs! ¡Camsaj wich curs! xche'tak. \p Pilato xij chic rechak: C'amtakb'i atak y camsajtatak wich curs jwi'l in ta' ni jono jmac xinta'w, xche' rechak. \p \v 7 Xpetak yak rijajl Israel, xijtak chic re Pilato: Oj wi' jun kapixb' y kapixb' tijb'ij chi rajwaxi' ticamsaj jwi'l xcoj rib' pi Jc'ajol Kakaj Dios, xche'tak. \p \v 8 Cuando xta Pilato chi jilonli xijsaj re, sub'laj xtzaak jch'ol. \v 9 Xoc chicb'i la ja lamas tranwi' jk'atb'itzij y xtz'onaj chic re Kakaj Jesús: ¿Lamas atpe'w? xche' re. \p Pero Kakaj Jesús ta' xc'ululaj. \v 10 Ajruc're' Pilato xtz'onaj chic re: ¿Nen chac ta' inac'ululaj? ¿Ta'c'u awetam chi in wi' k'atb'itzij laj ink'b' atintakb'ic y wi' k'atb'itzij laj ink'b' atincamsaj wich curs? xche' re. \p \v 11 Kakaj Jesús xij chic re: Ta' tijna' tab'an ak'atb'itzij chimb' miti xye'saj luwar chawe jwi'l Kakaj Dios. Jwi'li'li man ri xinjachow laj ak'b' wi' mas jmac chawch at, xche' re. \p \v 12 Jilonli cuando Pilato xoc chi jtoquic nen roj xane' chi jtakicb'i Kakaj Jesús, pero yak rijajl Israel sub'laj cow xch'ejejtak chic, xijtak: ¡Wi tatakb'i man winak li, ma' at ta' richc'ulchi' César! ¡Nen tijcoj rib' pi rey chapca' xan man winak li, tijcontriji' César! xche'tak re Pilato. \p \v 13 Pilato, cuando xta chi jilonli xijsaj re, xtak resajb'i Kakaj Jesús chuchja re man ja lamas tranwi' jk'atb'itzij. Re xcub'ar la' man jcub'arb' lamas tranwi' jk'atb'itzij. Man cub'arb' li ji' wi' li man luwar ri tib'ijsaj Tusum Ab'aj re, pero li tzijb'al hebreo tijb'ij Gabatá re. \v 14 Y ri'chak chwek' nimak'ij Pascua, raj cab'lajuj (12) or, xpe Pilato cow xch'a'wc, xij rechak yak rijajl Israel: ¡Co' areyak ri! xche' rechak. \p \v 15 Pero rechak sub'laj cow xch'ejejtak, xijtak: ¡Camsajok! ¡Camsajok! ¡Camsajok wich curs! xche'tak re. \p Pilato xtz'onaj chic rechak: ¿Tonc'u incamsaj wich curs areyak? xche' rechak. \p Xpetak mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios, xijtak re Pilato: Oj ta' chiqui' jono karey chic titakon chikab', xike César karey, xche'tak re. \p \v 16 Jilonli Pilato xq'uistaj ranm chi jta'icak, xjachb'i Kakaj Jesús laj jk'ab'ak pire tib'e jcamsajtak wich curs. \s1 Kakaj Jesús ticamsaj wich curs \p \v 17 Kakaj Jesús b'atelb'alb'i jcurs jwi'l, xc'amtakb'i la' man luwar ri jb'ij Jb'akel Jb'a Cristian ri tib'ijsaj Gólgota re li tzijb'al hebreo. \v 18 Cla' xtz'octak Kakaj Jesús wich curs pach quib' winak y Kakaj Jesús xye'tak li xo'l. \v 19 Pilato xtak jcojic jun kelen wich curs tz'ib'al jwich ri tijb'ij: RI' RI JESÚS AJ NAZARET RI JREYAK YAK RIJAJL ISRAEL, tiche'. \p \v 20 Sub'laj q'ui yak rijajl Israel ri wi'tak Judea xriltak nen tijb'ij ri tz'ib'al wich man kelen, jwi'l man luwar lamas xe' camsajwi' Kakaj Jesús wich curs nakajke re man tilmit y man kelen ri cojol wich curs tz'ib'ali' jwich li uxib' jwich tzijb'al, li hebreo, li griego y li latino. \v 21 Jwi'li'li xpetak mak jb'ab'alak yak ajc'amaltak jb'eak cristian riq'ui Kakaj Dios ri rijajl Israel, xijtak re Pilato: Ma tz'ib'aj chi ri jreyak yak rijajl Israel, tz'ib'aj chi ri'ke re xcoj rib' pi jreyak yak rijajl Israel, xche'tak re Pilato. \p \v 22 Pero Pilato xij rechak: Ri jtz'ib'aj ximb'an, jilon ticanwi', xche' rechak. \p \v 23 Cuando xtz'ocmaj Kakaj Jesús wich curs jwi'lak mak soldad, xc'amtak ritz'ik ri tijk'u'j, xoctak chi jjachic chiwchak chi quejab' rib'ilak jujun xc'amtak chi jujunalak mak soldad y xc'amtak man túnica ta' jtz'isb'al, quemelke tielch ajsic asta chi rakan. \v 24 Jwi'li'li xpetak mak soldad, xijtak chirib'il rib'ak chirij man itz'ik li: Ta' tikarech'tak, katzake'tak suert chirij pire tikiltak nen chike tich'ecow re, xche'tak. \p Y xoctak chi jtzakic suert chirij. Y jilonli xantak pire xtaw chiwch ri tijb'ij li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios jilonri: \q1 Xjachtak witz'ik chiwchak y xtzaktak suert chirij witz'ik chi rilic nen tich'econ re, tiche'. \m Jilonli xantak mak soldad. \p \v 25 Chijc'ulel jcurs Kakaj Jesús wi' jchuch pach jk'un, María ri rixokl Cleofas y María Magdalena. \v 26 Kakaj Jesús, cuando xril chi wa'l jchuch chijc'ulel pach jun ajtijol rib' chirij ri sub'laj tijlok'aj, xij re jchuch: Chuch, co' jun winak li nic' riq'uil ri' awic'lal, xche' re. \p \v 27 Y xij chic re ri ajtijol rib' chirij: Niq'ui' riq'uil achuch anm ri, xche' re. \p Jilonli xpe man ajtijol rib' li xc'amb'i María laj richoch. \s1 Jcamic Kakaj Jesús \p \v 28 Cuando xijmaj jilonli jwi'l Kakaj Jesús, re retami' chi xantaji' juntir y pire titaw chiwch juntir ri tijb'ij li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios, xij: Tichekej ínchi', xche'. \p \v 29 Y cla' wi' jun nejb' nojsal chi vinagre. Xpetak mak soldad, xmu'takb'i jun esponj li man vinagre y xye'takb'i man esponj chi jtzam jun jk'ab' che' ri tib'ijsaj hisop re y xye'takb'i laj jchi' Kakaj Jesús. \v 30 Kakaj Jesús xtij man vinagre li y xij: Xantaji' juntir, xche'. \p Xxulb'a' jb'a, xjach jsantil laj jk'ab' Kakaj Dios y xcamc. \p \v 31 Tawem tran or pire ticholmaj k'ij re uxlan. Mak jb'ab'alak yak rijajl Israel ta' rajak tican ye'sajtak wich curs yak winak li la' man k'ij re uxlan, jwi'l man k'ij li nimi' jk'ij jwi'l nimak'iji' re Pascua. Jwi'li'li xtz'onajtak re Pilato chi tijtak jk'ajic ra'ak yak ri tz'ocoltak wich curs pire ticamtak laj or y jilonli tijna' tijkesajtak. \p \v 32 Xpetak mak soldad, xe'tak chi jk'ajic ra'ak yak ri tz'ocoltak wich curs. Nab'e xk'ajtak ra' jun, ajruc're' xk'ajtak chic ra' man jun chic ri xtz'ocsaj wich curs chijc'ulel Kakaj Jesús. \v 33 Pero cuando xjutuntak chijc'ulel Kakaj Jesús pire roj xk'aje'tak ra', xriltak chi camnakchak, ta' chiqui' xk'ajtak ra'. \v 34 Pero xpe jun rechak mak soldad xc'ob' laj jxucul Kakaj Jesús chi lans y laj or xelch jquiq'uel pach ja' lamas xc'ob'saj re chi lans. \v 35 Y ri tiyolow li, ri' jun ri xiliw re y tz'etel tz'eti' ri tijb'ij. Re retami' chi tz'etel tz'eti' ri tijb'ij pire tacojtak. \v 36 Jilonli xaan pire xtaw chiwch juntir ri tijb'ij li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios jilonri: \q1 Ta' ni jun jb'akel tik'ajsaj, tiche'. \m \v 37 Y li jun luwar re li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios tijb'ij chic jilonri: \q1 Tina riltakna jwich ri xc'ob'tak laj jxucul, tiche'. \s1 Timuksaj Kakaj Jesús \p \v 38 Cuando xantaj li, xpe José aj Arimatea ri jun rechak yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo, pero chi mukukilke jwi'l titzaak jch'ol chiwchak mak jb'ab'alak yak rijajl Israel. Re xtz'onaj re Pilato chi tiye'saj luwar re tijc'amb'i jcamnakl Kakaj Jesús. Pilato xya' luwar re y re xk'ax jc'ame'b'ic. \p \v 39 Y cuando José ajqui' chi jkesaj jcamnakl Kakaj Jesús xtaw Nicodemo ri xe' solinok re Kakaj Jesús li jun ak'ab', c'amalb'i raj jun quintal chi perjum jwi'l, b'anal la' mirra yujul pach áloe. \v 40 Y jilonli xpe José pach Nicodemo xc'amtak jcamnakl Kakaj Jesús y xb'atz'tak la' q'uertak itz'ik ri jb'ij lino ri ye'l man perjum li la'. Jilonli xantak jwi'l yak rijajl Israel nak'taltaka' jilon trantak cuando tijmuktak jun camnak. \p \v 41 Chijc'ulel man luwar lamas xcamsaj Kakaj Jesús wich curs wi' jun ra luwar re tico'n y li man luwar li wi' jun aac' jul ri c'otol li ab'aj re mukb'i camnak ri ta' ni jun camnak mukul cla'. \v 42 Jwi'l tawem tran or pire ticholmaj k'ij re uxlan pi rechak yak rijajl Israel y man jul li re mukb'i camnak nakajke wi'w, xmuktak jcamnakl Kakaj Jesús cla'. \c 20 \s1 Kakaj Jesús tic'astasaj jwich laj jcamnakl \p \v 1 Li nab'e k'ij re xuman, María Magdalena sub'laj ak'ab', aj uku'mna, xe' chi' jul lamas xye'sajwi' jcamnakl Kakaj Jesús, ri'chak xril ta' chiqui' man nimlaj ab'aj laj jluwr ri cojol pire ch'ukb'i jchi' man jul. \v 2 Re xe' jol lamas wi' Simón Pedro pach man jun ajtijol rib' chirij Kakaj Jesús ri sub'laj tilok'aj jwi'l Kakaj Jesús, xij rechak: ¡Xresajtaka'b'i Kakaj Jesús ri Kajawl lamas mukulwi' y ta' ketam lamas xe' jye'tak chic! xche' rechak. \p \v 3 Ajruc're' Pedro pach man jun chic ajtijol rib' chirij Kakaj Jesucristo xe'tak jol chi rilic chi' jul lamas xmuksajwi'. \v 4 Chi quib' rib'ilak tijolin xe'tak chi rilic, pero man jun chic ajtijol rib' chirij Kakaj Jesús masna xjolin chiwch Pedro. Re nab'e xtaw chi' jul lamas xmuksajwi' Kakaj Jesús. \v 5 Re xtacar chi rilic li jul, xril mak q'uertak itz'ik ri jb'ij lino ri xb'atz'sajb'i chirij Kakaj Jesús canali' li jul, pero re ta' xocb'i li jul chi rilic. \p \v 6 Ajruc're' xtaw chic Simón Pedro ri xamb'erb'i chirij, re xocb'i li jul, ri'chak xril mak itz'ik ri xb'atz'sajb'i chirij Kakaj Jesús canal cla'. \v 7 Y xril man sut' ri quiek la' xpisb'ejb'i jb'a Kakaj Jesús canali' cla', pero ta' c'amem rib' pach mak ri xb'atz'sajb'i chirij, man sut' li b'otol jwich canal li jun jalan luwar. \p \v 8 Ajruc're' man jun chic ajtijol rib' chirij Kakaj Jesucristo ri xtaw nab'e chi' jul lamas xmuksajwi' Kakaj Jesús, xocb'i li jul. Xril juntir ri xaanc y re xcoja' chi xc'astasaji'b'i jwich Kakaj Jesús laj jcamnakl. \v 9 Pero rechak ajqui' chi jmajtak jcholajl ri tijb'ij li wuj re Lok'laj Jyolj Kakaj Dios chi Kakaj Jesús tina c'astasajna jwich laj jcamnakl xo'lak camnakib'. \p \v 10 Xpetak yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo li, xk'ajtak la ja lamas wi'tak. \s1 Kakaj Jesús pach María Magdalena \p \v 11 María Magdalena xcan chi' jul lamas xmuksajwi' Kakaj Jesús, re sub'laj tijcamsaj rib' chi ok'ej y cuando tijin chi ok'ej, xtacar chi rilic li jul lamas xmuksajwi' Kakaj Jesús \v 12 y xril quib' anjl cojol saklaj itz'ik jwi'lak cub'ultakch li jul lamas xye'sajwi' jcamnakl Kakaj Jesús. Jun cub'ul lamas xwa'xwi' jb'a y jun chic cub'ul lamas xwa'xwi' rakan. \v 13 Xpetak yak anjl li, xtz'onajtak re María Magdalena: Chuch, ¿nen tawok'aj? xche'tak re. \p Y María Magdalena xij rechak: Inok' jwi'l xc'amsajb'i jcamnakl Kakaj Jesús ri Wajawl y ta' wetam lamas xye'sajwi', xche' rechak. \p \v 14 Cuando xijmaj jilonli jwi'l, xsolcopij rib', ri'chak xril Kakaj Jesús wi' chirij, pero re ta' xch'ob' jwich wi ri' Kakaj Jesús. \v 15 Xpe Kakaj Jesús, xtz'onaj re: Chuch, ¿nen tawok'aj? ¿Nen tatoc? xche' re. \p Pero María Magdalena ta' xch'ob' jwich, ri' chijch'ol re ri' man ajchajal tico'n ri xch'ab'en re, xij re: Kaj, wi at xatc'amowb'i jcamnakl Kakaj Jesús, b'ij chwe lamas xaye'w pire tanc'amb'ic, xche' re. \p \v 16 Ajruc're' Kakaj Jesús xij: ¡María! xche' re. \p María Magdalena, cuando xta chi jilonli xijsaj re, xna'tun riq'uil y xij re li tzijb'al hebreo: ¡Raboni! xche' re. \p (Ri jcholajl tielwi' man yoloj raboni, ajtijonl.) \p \v 17 Kakaj Jesús xij re: Mina chapow, jwi'l in ajqui' injaw riq'ui Inkaj lecj. Jat, b'ijta rechak yak ink'un chi injawi' riq'ui Inkaj lecj ri Akajak, inDios y aDiosak, xche' re. \p \v 18 Ajruc're' xpe María Magdalena, xe' jb'ij rechak yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo chi re xrila' jwich Kakaj Jesús ri Kajawl y xij rechak nen xijsajch re. \s1 Kakaj Jesús pach yak ajtijol rib'ak chirij \p \v 19 Y la' man k'ij li ri man nab'e k'ij re xuman cuando xoc ak'ab', yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo xmulb'a' rib'ak la ja, xtz'apijtak mak pwert y xtoxajtak rij jwi'l jtzakic jch'olak chiwchak mak jb'ab'alak yak rijajl Israel. Etke xwab'a' rib' Kakaj Jesús chiwchak y xc'am rutzil jwichak, xij rechak: Wa'xok utzil laj awanmak, xche' rechak. \p \v 20 Y cuando xijmaj jilonli jwi'l rechak, ajruc're' xc'ut jk'ab' pach jxucul chiwchak. Y rechak sub'laj xqui'cottak jwi'l xriltak chi ri' Kakaj Jesús ri Kajawl. \p \v 21 Kakaj Jesús xij chic rechak: Chwaj chi tiwa'x utzil laj awanmak. Chapca' intakicch in xan Kakaj Dios jilon atakicak tamb'an in chi jb'anic lawi' raj Kakaj Dios tab'antak, xche' rechak. \p \v 22 Xrub'ej chib'ak y xij rechak: C'ultak Lok'laj Jsantil Kakaj Dios. \v 23 Wi atak tacuytak jmac jun cristian, ticuysaji' jmac jwi'l Kakaj Dios, pero wi atak ta' tacuytak jmac jun cristian, ta' ticuysaj jmac jwi'l Kakaj Dios, xche' rechak. \s1 Tomás tril chi tz'eti' xc'astasaj jwich Kakaj Jesús laj jcamnakl \p \v 24 Tomás ri xcojsaj jb'ij pi Dídimo, jun rechak yak cab'lajuj (12) ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo ri ta' chijxo'lak cuando xtaw Kakaj Jesús. \v 25 Xpetak yak nic'j ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo, xijtak re: Xkila' jwich Kakaj Jesús ri Kajawl, xche'tak re. \p Tomás xij rechak yak nic'j: Wi ta' twil la' b'ak' inwch jjulel mak clawx laj jpam jk'ab' y wi ta' tancoj jb'a ink'b' xilj y wi ta' tancoj ink'b' li man jul laj jxucul, ta' tancoj chi ri' Kakaj Jesús, xche' rechak. \p \v 26 Chi waxakib' (8) k'ij chic li yak ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo mulb'em chic rib'ak juntir rib'ilak li jun ja y la' man k'ij li wi' Tomás chijxo'lak y tz'apil mak pwert jwi'lak. Kakaj Jesús etke xwab'a' rib' chiwchak y xc'am rutzil jwichak, xij rechak: Chwaj chi tiwa'x utzil laj awanmak, xche' rechak. \p \v 27 Y xij re Tomás: Coj jb'a ak'b' neri laj jpam ink'b' y il jpam ink'b'. C'amch ak'b', coj li man jul laj inxucul. Can ye' jchomorsaj chi ta' tz'et xc'astasaj inwch laj incamnakl. ¡Lajori coj chi tz'eti'n! xche' re. \p \v 28 Ajruc're' Tomás cow xch'a'wc, xij re: ¡At Wajawl y at inDios! xche' re. \p \v 29 Kakaj Jesús xij chic re: Tomás lajori xacoja' chi tz'eti' xc'astasaj inwch laj incamnakl jwi'l xawilna inwch. Pero tzi rechak yak ri xcojtak chi tz'eti' xc'astasaj inwch laj incamnakl onque ta' xriltak inwch, xche' re. \p \v 30 Kakaj Jesús xana' chiqui' sub'laj q'ui c'utb'i jcwinel Kakaj Dios chiwchak yak ajtijol rib'ak chirij, pero ta' chiqui' tz'ib'al li man wuj ri. \v 31 Pero lawi' ri tz'ib'al li man wuj ri, tz'ib'ali' pire tacojtak chi Kakaj Jesús ri' ri b'il jwi'l Kakaj Dios chi tina jtaknach wich ulew, ri Jc'ajol Kakaj Dios y ticub'ar ach'olak chirij pire tata'tak tzilaj c'aslemal riq'ui Kakaj Dios lecj ri jq'uisic. \c 21 \s1 Kakaj Jesús tiilsaj jwich jwi'lak yak wukub' (7) \p \v 1 Kakaj Jesús etke xwab'a' chic rib' chiwchak yak wukub' (7) ajtijol rib'ak chirij chi' nimlaj alagun ri jb'ij Tiberias y jilonri rilic Kakaj Jesús xantak. \v 2 Cuando c'amem rib'ak Simón Pedro, Tomás ri xcojsaj jb'ij pi Dídimo, Natanael ri aj Caná re Galilea, yak jc'ajol Zebedeo y quib' chic yak ajtijol rib'ak chic chirij Kakaj Jesús, \v 3 xpe Simón Pedro, xij rechak: Imb'i' chi chapoj car, xche' rechak. \p Y rechak xijtak re Pedro: Oj ojb'i' chawij, xche'tak re. \p Xjawtakb'i li jun barc xe'tak, pero man ak'ab' li ta' ni jun car xchaptak. \v 4 Cuando xsakarsanc, Kakaj Jesús wa'lchak chi' nimlaj alagun, pero yak ajtijol rib'ak chirij ta' retamak wi ri' re. \v 5 Re cow xch'a'wc, xtz'onajb'i rechak yak ajtijol rib'ak chirij: Atak winak, ¿wonchak car chapal awi'lak? xche'b'i rechak. \p Rechak xijtak re: Ta'n, xche'tak re. \p \v 6 Kakaj Jesús xij chic rechak: T'ojtak chic ac'aatak laj jpaach man abarcak, xche'b'i rechak. \p Y rechak xt'ojtak chic man jc'aatak laj jpaach man barc. Cuando xoctak chi resaj man jc'aatak li ja' ta' chiqui' ticwintak chi resaj jwi'l ralal sub'laj car. \p \v 7 Xpe man jun ajtijol rib' chirij Kakaj Jesús ri sub'laj tilok'aj jwi'l Kakaj Jesús, xij re Pedro: ¡Ri' Kakaj Jesús ri Kajawl! xche' re. \p Xike xta Simón Pedro chi ri' Kakaj Jesús ri Kajawl, re laj or xcoj ritz'ik chirij y xximb'ic, jwi'l xike jpam ritz'ik cojol jwi'l y xt'ojb'i rib' li ja' pire tielb'i chi' ja'. \p \v 8 Yak nic'j ajtijol rib'ak chirij Kakaj Jesucristo xc'amtaknab'i man barc asta chi' ja' y juralb'i man c'aat jwi'lak nojsal chi car. Y raj wi' jun cient (100) metro ajqui' chi eltakb'i li ja'. \v 9 Cuando xeltakb'i li ja' xe' jte'tak jun k'ak' ri wi' richak y wi' jun car chib' pach cuxlanwa. \v 10 Xpe Kakaj Jesús, xij rechak: C'amtakch nic'j car ri ajri' xachaptakch, xche' rechak. \p \v 11 Simón Pedro xjaw li man barc, xe' jurajch man c'aat re chapb'i car asta xresajch chi' nimlaj alagun y man c'aat nojsali' chi jun cient riq'ui ca'winak oxlajuj (153) chi nimaktak car, pero man c'aat ta' xk'atzmaj jwi'l ralal mak car ri wi' xilj. \v 12 Kakaj Jesús xij rechak: Tzajtak, b'an adesayunak, xche' rechak. \p Pero ni jono rechak yak ajtijol rib'ak chirij xtz'onin re nen chi cristian lal re, jwi'l retamakchak chi ri' Kakaj Jesús ri Kajawl. \v 13 Kakaj Jesús xc'am cuxlanwa y xye' rechak chi tijem y jilon xan re man car. \p \v 14 Ri' li roxmul b'welt xilsaj jwich Kakaj Jesús jwi'lak yak ajtijol rib'ak chirij cuando jorok c'astasaji' jwich laj jcamnakl xo'lak camnakib'. \s1 Kakaj Jesús tijye' jcowil ranm Pedro \p \v 15 Cuando xcolajtak wic', Kakaj Jesús xtz'onaj re Simón Pedro: Simón, jc'ajol Juan, ¿inalok'ajni' mas in chiwchak yak nic'j winak ri? xche' re. \p Simón Pedro xij re: Wajawl, awetami' chi in chwaji' awch, xche' re. \p Kakaj Jesús xij chic re: Chajaj tral incarner, xche' re. \p \v 16 Y xij chic jca'mul re: Simón, jc'ajol Juan, ¿inalok'ajni'n? xche' re. \p Simón Pedro xij chic re: Awetami' chi chwaji' awch, xche' chic re. \p Kakaj Jesús xij chic re: Chajaj tral incarner, xche' chic re. \p \v 17 Y xij chic roxmul re: Simón, jc'ajol Juan, ¿chawajni' inwch? xche' re. \p Pedro laj or xpe jun c'ax laj ranm jwi'l chi roxmulchak titz'onaj re wi raji' jwich Kakaj Jesús, re xij chic: Wajawl, at awetami' juntir y awetami' chi chwaji' awch, xche' re. \p Kakaj Jesús xij chic re: Chajaj tral incarner. \v 18 Kes tz'etel tz'et tamb'ij chawe, cuando aj ati' c'ojol winak at tacoj awitz'ik chawij y atb'i' lamas chawaj atb'e'w. Pero cuando atri'jab'c, xichak tatelej atelb' y jalanchak ticojow awitz'ik chawij y atjc'amtakb'i lamas ta' chawaj atb'e'w, xche' re. \p \v 19 Kakaj Jesús xij jilonli re Pedro chi resaj chi sakil nen chi camic tioc re Pedro y jwi'l jcamic li tijnimirsaj jk'ij Kakaj Dios. Cuando xijmaj re Pedro jwi'l jilonli, xij chic re: ¡Xamb'eren chwij! xche' re. \p \v 20 Simón Pedro b'esal chirij Kakaj Jesús xna'tun chirij, ri'chak xril man jun ajtijol rib' chirij Kakaj Jesús ri sub'laj tilok'aj jwi'l Kakaj Jesús b'esali' chirijak. Ri' re ri xtzalb'a'b'i rib' laj jxuct Kakaj Jesús cuando xwi'ntak re sinar y xin re Kakaj Jesús jilonri: Wajawl, ¿nen atjachow pi camic? xche' re. \p \v 21 Pedro, cuando xril chi b'esali' chirijak, xij re Kakaj Jesús: Wajawl, ruc' jun ri, ¿nen tib'an re? xche' re. \p \v 22 Kakaj Jesús xij re: Wi chwaj in aj yo'lna re cuando ink'aj chicch y at, ¿nen acwent re? At, xamb'eren chwij, xche' re. \p \v 23 Xel jtaquil chijxo'lak juntir yak ajtakeltak re Kakaj Jesucristo chi man ajtijol rib' li ri sub'laj tilok'aj jwi'l Kakaj Jesús ta' ticamc, pero Kakaj Jesús ta' xij chi ta' ticamc, re xike xij jilonri: Wi chwaj in aj yo'lna re cuando ink'aj chicch y at, ¿nen acwent re? xche' Kakaj Jesús. \p \v 24 Y ri' man jun ajtijol rib' li chirij Kakaj Jesucristo tib'in jcholajl juntir ri ilan jwi'l y juntir li xtz'ib'aji'n. Y ketami' chi juntir ri tijb'ij re tz'etel tz'eti'n. \p \v 25 Ajwi' mas ri xan Kakaj Jesús ri ta' tz'ib'al li man wuj ri. Y witi xtz'ib'aj chi jujunal ri xan Kakaj Jesús, tamb'ij in, ta' chiqui' titz'akat mak wuj neri wich ulew ri lamas titz'ib'ajwi'.